HOVO Utrecht Cursusgids 2013-2014 (archief)

Colleges waar je voor ! t m o k g teru

■ Hoger ■ 50+

onderwijs

■ a angename ■ geen

sfeer tentamens

cursussen 2013 - 2014

2

FOTO OMSLAG: iStockphoto

Welkom door de voorzitter Beste cursisten, Op de televisie zijn tegenwoordig vaak kennisquizzen te bekijken. Dat lijkt mij een teken dat de belangstelling voor kennis en de wijze waarop die wordt geëtaleerd groeit.

Bij HOVO Utrecht pakken we dat anders aan. Geen vraag- en antwoordspelletjes maar interessante cursussen die worden gegeven door ervaren docenten. Dat doen we al jaren en tot grote tevredenheid van onze cursisten. Ook dit jaar is het aanbod aan cursussen weer groter. Er is ook meer variatie. Zo zijn er kleinere cursussen met minder bijeenkomsten.

Daarnaast blijft veel bij het oude, want wat goed is heeft zich voldoende bewezen.

Met gepaste trots bieden we u hierbij het programma van het cursusjaar 2013-2014 aan. Ook dit jaar hebben de coördinatoren van de vier aan HOVO Utrecht verbonden instellingen met veel enthousiasme aan het programma gewerkt. Er is een flink aantal nieuwe cursussen ontwikkeld. Bovendien worden enkele succesvolle cursussen van vorig jaar herhaald. Graag maak ik u attent op een noviteit: de zomeracademie van begin juli kent nu ook een aantal korte cursussen. Velen hadden daarom gevraagd.

We leven in economisch lastige tijden. Niet alleen onze cursisten, maar ook wij als HOVO Utrecht hebben daar mee te maken. We zullen als HOVO Utrecht in de nabije toekomst geheel op eigen financiële benen moeten staan, zonder de bijdragen van de UU en de HU. Maar dat zien we als een uitdaging. Gelukkig kunnen we gebruik blijven maken van de onderwijsruimten van de universiteiten en hogescholen. We ontkomen er echter niet aan om de prijs van onze cursussen geleidelijk te verhogen tot het prijsniveau in andere steden. Bij die hogere prijs kunnen we onze kwaliteit handhaven en dus valt er bij onze cursussen volop te genieten.

Ook het bestuur van HOVO Utrecht is vernieuwd en op volle sterkte. Mathee Valeton is namens de Vrienden van HOVO Utrecht toegetreden en Marnix van den Berg namens de Hogeschool Utrecht. Eensgezind werken we aan de kwaliteit van ons onderwijs.

Het bestuur van HOVO Utrecht wenst u een inspirerend studiejaar toe, en nodigt alle cursisten graag uit om op 4 september aanwezig te zijn bij de opening van het nieuwe onderwijsjaar. De opening zal worden verricht door mw. drs. Geri Bonhof, voorzitter van het college van bestuur van de Hogeschool Utrecht. Emeritus hoogleraar prof. dr.

Maarten van Rossem zal een lezing verzorgen met als titel ‘Ouderen staan voor een raadsel’. Hij heeft beloofd er geen quiz van te maken.

Prof. dr. Oedzge Atzema Voorzitter van HOVO Utrecht HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod nodig zijn. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg, naast deze gids, ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

3

Inhoudsopgave Welkom door de voorzitter 1 Het aanbod van HOVO Utrecht Cursussen Leergangen Lezingen De NIEUWE Zomeracademie Specials Studiereizen

Achter de Schermen

5 5 5 5 5 5 5

Alle cursussen op een rij 6 Alle studiereizen op een rij 8 De cursussen ingedeeld op dag 9 Leergangen HOVO Utrecht 2013-2014 12 Alle docenten in dit cursusjaar 14 HOVO Utrecht cursussen najaar 2013 17 HOVO Utrecht cursussen voorjaar 2014 69 HOVO Utrecht studiereizen 2013-2014 113 Wie zijn wij?

Het Bureau Het Bestuur

De Programmacommissies De coรถrdinatoren van HOVO Utrecht HOVO Nederland Links naar de partners van HOVO Utrecht

124 124 125 125 126 126

Algemene voorwaarden Aanmelding en betaling van cursussen en lezingen Over- of onderinschrijving Annuleren Cursusgeld

Uitval cursusbijeenkomst(en)

Cursuslocaties en cursustijden Studiemateriaal Cursuscontactpersonen Evaluatie cursussen Voorwaarden van de excursies

Voorwaarden studiereizen Vakanties

126 126 127 127 127 127 127 128 128 128 128 128

Stichting Vrienden van HOVO Utrecht 130 Aanmeldingsformulieren Aanmeldingsformulieren voor de cursussen van HOVO Utrecht 2013-2014 Aanmeldingsformulier voor de studiereizen van HOVO Utrecht 2013-2014

131 135

Routebeschrijvingen naar de belangrijkste cursuslocaties 136

Alliances Françaises

Utrecht, Amersfoort, Het Gooi Cursussen Frans in Utrecht, Zeist, Driebergen, Het Gooi en Amersfoort Voor particulieren en bedrijven organiseren de A.F. Utrecht, de A.F. Amersfoort en de A.F. du Gooi naast culturele evenementen ook cursussen: • Algemeen Frans op alle niveaus • Conversatie • Franse literatuur (niet in Amersfoort) • Kindercursussen • Privélessen Inlichtingen Alliance Française Amersfoort: amersfoort@alliance-francaise.nl Tel. 033 - 4657577 Inlichtingen Cursussen Amersfoort: cursus.amersfoort@alliance-francaise.nl www.alliance-francaise.nl/amersfoort Tel. 033 – 4637299

Inlichtingen cursussen Utrecht: cursus.utrecht@alliance-francaise.nl www.alliance-francaise-utrecht.nl Tel. 030-6993603 Inlichtingen cursussen Het Gooi: gooi@alliance-francaise.nl gooi.cursus@alliance-francaise.nl www.alliance-francaise.nl/gooi Tel. 06-53492575

Het aanbod van HOVO Utrecht Cursussen De cursussen en lezingen van HOVO Utrecht spelen in op uw belangstelling voor wetenschap en cultuur. U ontmoet tijdens de cursussen mensen met een vergelijkbare belang­stelling. Een cursus van HOVO Utrecht bestaat in het algemeen uit drie tot acht colleges van tweemaal drie kwartier, met tussendoor een pauze. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen.

HOVO-cursussen volgt u voor uw genoegen: er zijn geen tentamens. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen. Het niveau en de studiebelasting van onze cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van de colleges in het reguliere hoger onderwijs. Voor het volgen van een cursus is geen specifieke voorkennis vereist, tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

Leergangen Soms wordt een serie cursussen verspreid over meerdere semesters of cursusjaren gegeven, rond een thema of rond meerdere disciplines.

We noemen dat een leergang. U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

Lezingen Naast de cursussen organiseert HOVO Utrecht bijeenkomsten waar een lezing wordt gegeven. Deze zijn ook bedoeld voor het bevorderen van contacten tussen cursisten. Voorbeelden zijn de Opening van het Cursusjaar en de Zomeracademie.

de nieuwe Zomeracademie De Zomeracademie kent een aantal losse lezingen rondom een bepaald thema en m.i.v.

dit jaar een serie korte cursussen in de maand juli. Voor het programma en de inschrijving verwijzen we naar de brochure en de website (www.hovoutrecht.nl). De lezingen vragen geen studietijd. De Zomeracademie biedt ook een goede gelegenheid om kennis te maken met HOVO Utrecht.

Specials Onze specials omvatten cursussen en studiereizen die uitsteken boven een gewone cursus of studiereis. Ze zijn - het woord zegt het al - bijzonder. Ze worden exclusief door HOVO Utrecht aangeboden.

Studiereizen Het programma omvat ook enkele studie­ reizen, meestal gekoppeld aan een vooraf­ gaande cursus (soms op locatie). De reis­ bureaus met wie wij samenwerken hanteren de reisvoorwaarden van de ANVR. Voor studiereizen, die door de docenten zelf worden georganiseerd, geldt het studiereisprotocol van HOVO Utrecht. Zie verder de specifieke informatie bij de beschrijving van de studiereizen.

Achter de schermen Met het programma Achter de Schermen brengt HOVO Utrecht u op plaatsen waar u normaliter geen toegang toe heeft. Voor­ beelden zijn een bezoek met een inleiding door een deskundige aan het Muziektheater in Amsterdam, de botanische tuinen in Utrecht, de restauratieafdeling van een museum, de lijnwerkplaats van de NS in Haarlem, de klokkenl­uiders van de Dom, een waterschap, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed in Amersfoort en het KNMI. Het programma van Achter de Schermen komt tijdens het cursusjaar tot stand. De inhoud ervan is alleen op onze site te bekijken.

7

Alle cursussen op een rij najaar 2013

■ Architectuur en stedenbouw Stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw Architectuur van de middeleeuwen

01A351 18 03A352 19

■ Economie en recht Het verband tussen recht, economie en politiek Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie Wat doet globalisering met onze aarde?

03E353 20 03E354 21 03E355 22

■ Filmwetenschap Anders film kijken Much Ado About Shakespeare & film

02F356 23 03F357 24

■ Geschiedenis De schoonheid van middeleeuws Utrecht Het Midden-Oosten na de Lente Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht Natuurbescherming in Nederland na 1870 De beeldenstorm (1566) Indië verloren, rampspoed geboren!

De geschiedenis van de Nederlandse politiek Rome van necropool tot metropool Dr. Livingstone, I presume?

‘De toestand in de wereld’ Historische cartografie Facetten van de Griekse oudheid

01G358 26 01G359 27 01G360 28 01G361 29 01G362 30 02G363 31 02G364 32 03G365 33 03G366 34 03G367 35 03G368 36 03G369 37

■ Humanistiek Christendom, humanisme en atheïsme Geweldloosheid

04H370 38 04H371 39

■ Kunst, kunstgeschiedenis en muziek Bach is het einde! (deel 2) Egyptische grafschilderingen Rubens, flamboyant kunstenaar Wenen, wereldstad van weleer De opera’s van Verdi Schrijvers en schilders van de jazz Negentiende-eeuwse kunst in context De cultuur van de Barok in Italië

01K372 40 01K373 41 01K374 42 01K375 43 02K376 44 02K377 45 02K378 46 03K379 47

■ Letteren en talen Over mystieke vrouwen van vroeger en nu Lezen is denken James Joyce’s Ulysses Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw 8

02L380 48 03L381 49 03L382 50 03L383 51

■ Mens- en maatschappijwetenschappen Persoonlijkheidsleer Levensverhalen in kaart brengen De ‘Russische ziel’ in de periode 1917-1991 Ongelijkheid en diversiteit

01M384 52 02M385 53 03M386 54 03M387 55

■ Natuurwetenschappen en geneeskunde Kosmische evolutie: het beeld vanuit de ruimte Medische colleges Priemgetallen

03N388 56 03N389 57 03N390 58

■ Religie Een inleiding tot de Koran Religie: voorwaarde of bijproduct?

Humor en religie: ‘God houdt wel van een geintje’

02R391 59 03R392 60 05R393 61

■ Wijsbegeerte Florence ten tijde van de Medici Filosoferen en wandelen De passiecatalogus in de Ethica Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance

01W394 62 02W395 63 03W396 64 03W397 65

■ HOVO specials Promoveren of wetenschappelijk schrijven

03X398 66

voorjaar 2014

■ Architectuur en stedenbouw Geschiedenis van de tuinkunst Nederlandse architectuur van de twintigste eeuw

01A401 70 01A402 71

■ Economie en recht De opmars van Azië en de gevolgen voor het leven in Europa

03E403 72

■ Filmwetenschap La storia del cinema italiano De geschiedenis van de Russische film

02F404 73 03F405 74

■ Geschiedenis Ons bier De schoonheid van middeleeuws Utrecht Uitvinders en uitvindingen Nederlands Oud Schrift (basiscursus) Het Ottomaanse Rijk en Europa Naar een vernieuwde ontwikkelingssamenwerking De radicale Verlichting en de revoluties van de achttiende eeuw Het einde van de Koude Oorlog (1975-1991)

01G406 76 01G407 77 01G408 78 01G409 79 01G410 80 02G411 81 03G412 82 03G413 83

■ Humanistiek Goed ouder worden Verbeelding en bestaansoriëntatie

04H414 84 04H415 85

9

■ Kunst, kunstgeschiedenis en muziek Herkennen van goden en farao’s Het intense licht van het Noorden Griekse mythologie in beeld ‘Goede’ popmuziek vanaf 1954 Met Ovidius door de barokmuziek Moderne kunst van bijzondere vrouwen Twintigste-eeuwse kunst in context Van altviool tot zarzuela Van grotten tot catacomben

01K416 86 01K417 87 01K418 88 02K419 89 02K420 90 02K421 91 02K422 92 02K423 93 03K424 94

■ Letteren en talen Literaire biografieën De jonge Goethe Een filosofische reis door de moderne literatuur

02L425 95 03L426 96 03L427 97

■ Mens- en maatschappijwetenschappen De bewakers bewaakt Burgerschap en barmhartigheid Keuzebiografie, omhelzing van het bestaan?

Omstreden modernisering aan de randen van China

01M428 98 01M429 99 02M430 100 03M431 101

■ Natuurwetenschappen en geneeskunde Evolutie en de seksen Brein en beweging Energie voor een duurzame samenleving Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied Evolutie: hoe kom je dáár nu op?

Een flitsend heelal Medische colleges

03N432 102 03N433 103 03N434 104 03N435 105 03N436 106 03N437 107 03N438 108

■ Religie Beroemde spirituele denkers over filosofie als levenskunst Eros en agapè: een spannende verhouding

05R439 109 05R440 110

■ Wijsbegeerte Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme Levenswijsheid en levenskunst

01W441 111 02W442 112

Alle studiereizen op een rij 6-daagse reis naar Wenen 16-daagse studiereis door Malawi 21-daagse studiereis met cursus op locatie naar de uithoeken van China 6-daagse studiereis naar Zweden

01S443 114 03S444 116 03S445 118 01S446 120

De code toegelicht: het eerste cijfer betreft de instelling (01=Hogeschool Utrecht, 02=Hogeschool Utrecht– Amersfoort, 03=Universiteit Utrecht, 04=Universiteit voor Humanistiek, 05= Universiteit van Tilburg–Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht), de letter slaat op de rubriek waarin de cursus staat, en de laatste drie cijfers geven de volgorde van de cursussen in de gids aan.

10

De cursussen ingedeeld op dag najaar 2013 Maandagochtend

Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie

11 november-9 december

21

James Joyce’s Ulysses Schrijvers en schilders van de jazz Egyptische grafschilderingen Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw Christendom, humanisme en atheisme

16 september-11 november 23 september-18 november 30 september-11 november 11 november-27 januari 11 november-20 januari 11 november-16 december

50 45 41 65 51 38

Rome van necropool tot metropool De schoonheid van middeleeuws Utrecht ‘De toestand in de wereld’ Bach is het einde! (deel 2) Florence ten tijde van de Medici Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht De cultuur van de Barok in Italië

10 september-5 november 10 september-1 oktober 24 september-5 november 24 september-19 november 8 oktober-19 november 29 oktober-17 december 12 november-14 januari

33 26 35 40 62 28 47

Het verband tussen recht, economie en politiek Kosmische evolutie: het beeld vanuit de ruimte Religie: voorwaarde of bijproduct Historische cartografie Geweldloosheid

17 september-19 november 17 september-12 november 17 september-5 november 15 oktober-3 december 29 oktober-17 december

20 56 60 36 39

Lezen is denken

10 september-10 juni

49

Stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw Over mystieke vrouwen van vroeger en nu Natuurbescherming in Nederland na 1870 Anders film kijken Priemgetallen

2 oktober-27 november 2 oktober-6 november 30 oktober-20 november 6-27 november 13 november-18 december

18 48 29 23 58

Promoveren of wetenschappelijk schrijven De ‘Russische ziel’ in de periode 1917-1991 De passiecatalogus in de Ethica Indië verloren, rampspoed geboren!

Levensverhalen in kaart brengen Negentiende-eeuwse kunst in context De beeldenstorm (1566) Medische colleges Ongelijkheid en diversiteit Persoonlijkheidsleer

11 september-6 november 18 september-6 november 18 september-27 november 2 oktober-6 november 2 oktober-27 november 9 oktober-27 november 30 oktober; 6 november 6-27 november 13 november-22 januari 20 november-22 januari

66 54 64 31 53 46 30 57 55 52

Maandagmiddag

Dinsdagochtend

Dinsdagmiddag

Dinsdagavond

Woensdagochtend

Woensdagmiddag

Woensdagavond

11

Wenen, wereldstad van weleer

30 oktober-27 november

43

Architectuur van de Middeleeuwen Rubens, flamboyant kunstenaar

19 september-14 november 3 oktober-28 november

19 42

Dr Livingstone, I presume?

Humor en religie: ‘God houdt wel van een geintje’

19 september-14 november 3 oktober-14 november

34 61

Filosoferen en wandelen De geschiedenis van de Nederlandse politiek Wat doet globalisering met onze aarde?

Facetten van de Griekse oudheid

20 september-15 november 4 oktober-22 november 15 november-17 januari 15 november-13 december

63 32 22 37

Het Midden-Oosten na de lente De opera’s van Verdi Een inleiding tot de Koran

13 september-8 november 20 september-15 november 1 november-13 december

27 44 59

Much Ado About Shakespeare & film

5 oktober-30 november

24

Met Ovidius door de barokmuziek

13 januari-10 maart

90

‘Goede’ popmuziek vanaf 1954 Herkennen van goden en farao’s Brein en beweging Burgerschap en barmhartigheid Eros en agapè: een spannende verhouding

13 januari-24 februari 27 januari-17 maart 3 februari-14 april 24 februari-17 maart 3 maart-7 april

89 86 103 99 110

Omstreden modernisering aan de randen van China Nederlands Oud Schrift (basiscursus) De radicale Verlichting en de revoluties van de achttiende eeuw Het einde van de Koude Oorlog (1975-1991) Energie voor een duurzame samenleving

7 januari-18 maart 28 januari-18 maart 4 februari-25 maart 4 februari-25 maart 4-28 februari

101 79 82 83 104

Beroemde spirituele denkers over filosofie als levenskunst Goed ouder worden De schoonheid van middeleeuws Utrecht-rondleiding

21 januari-18 maart 4 februari-18 maart 25 maart-15 april

109 84 77

Literaire biografieën Griekse mythologie in beeld Het Ottomaanse Rijk en Europa De opmars van Azië La storia del cinema italiano

15 januari-26 maart 29 januari-2 april 26 februari-9 april 26 februari-26 maart 5-26 maart

95 88 80 72 73

Donderdagochtend

Donderdagmiddag

Vrijdagochtend

Vrijdagmiddag

Zaterdagochtend

VOORJAAR 2014 Maandagochtend Maandagmiddag

Dinsdagochtend

Dinsdagmiddag

Woensdagochtend

Woensdagmiddag 12

Moderne kunst van bijzondere vrouwen Naar een vernieuwde ontwikkelingssamenwerking Keuzebiografie, omhelzing van het bestaan?

De jonge Goethe Nederlandse architectuur van de twintigste eeuw Geologische geschiedenis van het Middellandse-Zeegebied Medische colleges Geschiedenis van de tuinkunst Twintigste-eeuwse kunst in context

15 januari-12 maart 22 januari-5 maart 22 januari-19 maart 5 februari-2 april 5 maart-9 april 5 februari-26 maart 5-26 maart 19 maart-23 april 19 maart-30 april

91 81 100 96 71 105 108 70 92

De bewakers bewaakt Evolutie: hoe kom je dĂĄĂĄr nu op?

Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme Het intense licht van het Noorden

30 januari-27 maart 6 februari-27 maart 13 februari-27 maart 27 februari-20 maart

98 106 111 87

Verbeelding en bestaansoriĂŤntatie Evolutie en de seksen

9 januari-13 februari 23 januari-27 februari

85 102

Van grotten tot catacomben Levenswijsheid en levenskunst Een filosofische reis door de moderne literatuur Energie voor een duurzame samenleving Uitvinders en uitvindingen Van altviool tot zarzuela

31 januari-25 april 7 februari-4 april 7 februari-28 maart 4-28 februari 28 februari-11 april 7 maart-11 april

94 112 97 104 78 93

Een flitsend heelal Ons bier

7-21 februari 7 maart-11 april

107 76

De geschiedenis van de Russische film

8 februari-29 maart

Donderdagochtend

Donderdagmiddag

Vrijdagochtend

Vrijdagmiddag

Zaterdagochtend

74

13

Leergangen HOVO utrecht 2013-2014 De cursussen van een leergang kunnen ook los gevolgd worden.

03A352 Mw. drs. I. van Koningsbruggen: driedelige Leergang Architectuurgeschiedenis: Vormgeving, functie en betekenis van architectuur van de middeleeuwen tot heden Donderdag 11.00-12.45 uur Sept-nov 2013 Deel 1: Architectuur van de middeleeuwen Sept-nov 2014 Deel 2: Architectuur en de klassieke traditie, 1500-1850 Sept-nov 2015 Deel 3: Moderne architectuur 03E353 Dhr. drs. C.J.A. Crasborn: tweedelige Leergang Recht, economie en politiek Dinsdag 13.15-15.00 uur Sept-nov 2013 Deel 1: Het verband tussen recht, economie en politiek Sept-nov 2014 Deel 2: Rechtsgeleerdheid en economie in de ‘verwetenschappelijkte’ samenleving 01G409 Dhr. drs. W.H. Lenselink: tweedelige Leergang Nederlands Oud Schrift Jan-febr-mrt 2014 Deel 1: Nederlands Oud Schrift: basiscursus Jan-febr-mrt 2015 Deel 2: Nederlands Oud Schrift: verdiepingscursus 03K424 Mw. dr. K. Nieuwenhuisen: vierdelige Leergang Kunstgeschiedenis Vrijdag 11.00 – 12.45 uur (10x) Jan-april 2014 Deel 1: Van grotten tot catacomben (ca. 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.) Jan-april 2015 Deel 2: Van catacomben tot Ghirlandaio (400 n.Chr. – 1500 n.Chr.) Jan-april 2016 Deel 3: Van Ghirlandaio tot Goya (1500-1800) Jan-april 2017 Deel 4: Van Goya tot gisteren (1800-2014) 01K372 Dhr. dr. M.S. Zwitser: tweedelige Leergang ‘Bach is het einde’ Sept-okt-nov 2013 Deel 2: Bach is het einde: de instrumentale muziek van J.S. Bach 01K418 Mw. drs. S.E. Lenselink: tweedelige Leergang Klassieke Griekse Mythologie Jan-febr-mrt 2014 Deel 1: Griekse mythologie in beeld Jan-febr-mrt 2015 Deel 2: Griekse goden en helden in nieuw perspectief 03L383 Mw. dr. I.C. Lorda: driedelige Leergang De ‘Spaanse Passie’ Maandag 15.15-17.00 uur (8x) Nov-dec 2013 Deel 1: Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw Nov-dec 2014 Deel 2: Spanje, geboorte van de moderniteit: tussen revolutie en traditie Nov-dec 2015 Deel 3: Modern Spanje: de afbrokkeling van stereotypen 14

03M386 Mw. dr. R. Leenders: vierdelige Leergang De ‘Russische ziel’ Woensdag 13.15-15.00 uur (8x) Sept-nov 2013 Deel 1: De ‘Russische ziel’ 1917-1991 Sept-nov 2014 Deel 2: De ‘Russische ziel’ na 1991 Sept-nov 2015 Deel 3: De ‘Russische ziel’ 1700-1850 Sept-nov 2016 Deel 4: De ‘Russische ziel’ 1850-1917 01M382 Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven: tweedelige Leergang Toegepaste psychologie Nov-dec 2013-jan 2014 Deel 2: Persoonlijkheidsleer 03N389 / 03N438 Dhr. prof. dr. D. Bär Leergang: Medische colleges van topspecialisten November 2013 Deel 4: Medische colleges (van steeds andere topspecialisten) Maart 2014 Deel 5: Medische colleges (van steeds andere topspecialisten) Nov 2014 Deel 6: Medische colleges (van steeds andere topspecialisten) Maart 2015 Deel 7: Medische colleges (van steeds andere topspecialisten) 03W396 Dhr. dr. J. Scheren en Mw. dr. F. Jara: vijfdelige Leergang De Ethica van Spinoza Woensdag 14.00-16.00 uur Sept-nov 2013 Deel 4: Ethica deel 4 Sept-nov 2014 Deel 5: Ethica deel 5 Sept-nov 2015 Deel 1: De belangrijkste begrippen: Deel 1 en 2 Ethica Sept-nov 2016 Deel 2: Het belang van de passies Sept-Nov 2017 Deel 3: De Passiecatalogus in de Ethica 03W397 Dhr. prof. dr. J.M. van Ophuijsen & Dhr. dr. T.L. Tieleman & Dhr. prof. P. Ziche: vierdelige Leergang Geschiedenis van de filosofie Maandag 13.15-15.00 uur (10x) Nov-jan 2013-2014 Deel 2: Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance Nov-jan 2014-2015 Deel 3: Vroeg-moderne filosofie (17e–18e eeuw) Nov-jan 2015-2016 Deel 4: Moderne en hedendaagse filosofie Nov-jan 2016-2017 Deel 1: Van Thales tot Plotinus 02W442 Dhr. drs. A. Ziegelaar: tweedelige Leergang Filosofie Levenswijsheid en levenskunst Febr-mrt-apr 2014 Deel 1: Levenswijsheid en levenskunst, een filosofische oefening aan de hand van grote denkers Okt 2014 Deel 2: Levenwijsheid en levenskunst

15

De laatste 3 cijfers geven de volgorde van de cursussen in de gids aan.

Alle docenten IN DIT CURSUSJAAR A

Mw. drs. A.H. Adriaans-v Schaik (01K374, pag. 42) Mw. prof. dr. M. Aerts (03X398, pag. 66) Dhr. L. G. Alberts (01G406, pag. 76)

B

Dhr. prof. dr. P.R. Bär (03N389, pag. 57/03N438, pag. 108) Dhr. prof. dr. W.E.A. van Beek (03R392, pag. 60) Mw. dr. L. Bendien (04H414, pag. 84) Dhr. R. van den Berg (01A402, pag. 71) Mw. drs. L. le Blanc (02K421, pag. 91) Dhr. dr. B. Blans (05R439, pag. 109) Dhr. prof. dr. J.A.M. Bleeker (03N388, pag. 56) Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers (01G358, pag. 26/01G360, pag. 28/ 01G407, pag. 77/01M429, pag. 99) Dhr. prof. dr. ter Bogt (03L381, pag. 49) Dhr. drs. J. Borchert (03M431, pag. 101/03S445, pag. 118) Dhr. drs. J. Bos (02G363, pag. 31/02G411, pag. 81) Dhr. dr. J. Bos (03L381, pag. 49) Dhr. drs. F.G. Bosman (05R393, pag. 61) Dhr. prof. dr. Breeuwsma (03L381, pag. 49) Dhr. drs. E. Brinckmann (02W395, pag. 63) Dhr. prof. dr. C. Brinkgreve (02L381, pag. 49) Dhr. drs. P.W.F. Brinkman (01K375, pag. 43/01S443, pag. 114) Dhr. drs. R. van Broekhoven (01M428, pag. 98) Dhr. prof. dr. D. Brugman (03L381, pag. 49) Dhr. prof. dr. K. Brunia (03N433, pag. 103) Dhr. prof. dr. G. Buelens (03L381, pag. 49) Mw. prof. dr. I.N. Bulhof (01W441, pag. 111)

16

C

Dhr. mr. drs. C.J.A. Crasborn (03 E353, pag. 20)

D

Mw. drs. F. Dekkers (02L380, pag. 48) Dhr. prof. dr. P. Derkx (04H414, pag. 84) Dhr. dr. A. Doedens (03G412, pag. 82) Dhr. prof. dr. J. Dohmen (04H414, pag. 84) Dhr. drs. H.L. van Dolen (03G369, pag. 37) Dhr. mr. B. Dingemans (02K419, pag. 89) Mw. prof. dr. S. Durston (03N438, pag. 108)

E

Dhr. dr. M. Ebben (03L383, pag. 51) Dhr. drs. T. Erogluer (01G410, pag. 80)

F

Dhr. dr. R. Fagel (03L383, pag. 51) Dhr. prof. dr. B. Fauser (03N438, pag. 108)

G

Dhr. prof. dr. mr. B. de Gaay Fortman (02G411, pag. 81) Mw. dr. L. Geevers (03L383, pag. 51) Dhr. Mr. J.J.A.M. van Gennip (02G411, pag. 81) Dhr. dr. K.F. Gille (03L426, pag. 96) Mw. drs. S. van Goelst Meijer (04H371, pag. 39) Dhr. dr. H. Goris (05R393, pag. 61) Dhr. dr. W.A.W. de Graaf (03M387, pag. 55) Dhr. dr. L. van Grunsven (03M431, pag. 101/03S445, pag. 118)

H

Dhr. ir. H.P.H. Haas (02G411, pag. 81)

Dhr. dr. mr. M.J.M. Hageman (01G362, pag. 30) Dhr. prof. dr. J. Heise (03N437, pag. 107) Mw. dr. T.L. Heres (03G365, pag. 33) Dhr. prof. dr. R. van der Hoeven (02G411, pag. 81) Dhr. drs. R. Hoff (01G359, pag. 27) Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff (03N432, pag. 102)

I

Dhr. dr. C. Ierna (03W397, pag. 65)

J

Dhr. dr. M. Jansen (03M386, pag. 54) Dhr. prof. dr. P.A.F. Jansen (03N438, pag. 108) Mw. dr. F. Jara Gomez (03W396, pag. 64) Dhr. prof. dr. M. Joels (03N389, pag. 57) Mw. dr. G. de Jong (03N436, pag. 106)

K

Dhr. dr. L. ten Kate (04H370, pag. 38) Dhr. prof. dr. T. Knijn (03L381, pag. 49) Mw. dr. I. van Koningsbruggen (03A352, pag. 19) Dhr. dr. P. van der Krogt (03G368, pag. 36) Dhr. ing. AvB P. Kurstjens (01A351, pag. 18) Mw. drs. H. Kurs¸un (02R391, pag. 59)

L

Mw. drs. H. Laceulle (04H414, pag. 84) Dhr. dr. A. Langeveld (03M386, pag. 54/03F405, pag. 74) Mw. dr. R. Leenders (03M386, pag. 54) Dhr. prof. dr. J. Lengkeek (03G366, pag. 34/03S444, pag. 116) Dhr. drs. W.H. Lenselink (01G409, pag. 79)

Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk (01K418, pag. 88) Dhr. dr. B.L. Levinsohn (03G367, pag. 35) Dhr. dr. A.M.M. van der Linden (03G413, pag. 83) Mw. dr. I.C. Lorda (03L383, pag. 51)

M

Dhr. prof. dr. A. Maas (04H414, pag. 84) Mw. dr. A. Machielse (04H414, pag. 84) Dhr. prof. dr. F. Maes (03M386, pag. 54) Dhr. prof. dr. R. Maier (03M387, pag. 55) Dhr. M. Meuldijk (02F404, pag. 73) Dhr. drs. L. Mock (05R393, pag. 61) Dhr. drs. J.H. Mooren (04H415, pag. 85)

Mw. drs. A. van der Ree-Siebelink (02L425, pag. 95) Dhr. dr. T. van Rietbergen (03E355, pag. 22) Mw. dr. Y. Rodríguez Pérez (03L383, pag. 51) Dhr. dr. H.J. Roelfsema (03E354, pag. 21) Mw. drs. S.W. van Roosmalen (01K417, pag. 87/01S446, pag. 120)

S

Mw. dr. K. Nieuwenhuisen (03K424, pag. 94) Dhr. prof. dr. C. van Nijnatten (03L381, pag. 49) Dhr. dr. M. van Noorloos (05R393, pag. 61) Dhr. drs. J. Nuchelmans (02K420, pag. 90)

Dhr. J. Salden (02F356, pag. 23) Dhr. prof. dr. P. Scheltens (03N438, pag. 108) Dhr. dr. J. Scheren (03W396, pag. 64) Dhr. dr. M. Schreurs (04H414, pag. 84) Dhr. dr. H.G. Schipper (01W394, pag. 62) Dhr. prof. dr. N. Schulte Nordholt (02G363, pag. 31) Dhr. drs. R. te Slaa (02G364, pag. 32) Dhr. dr. R.M. Speelman (03K379, pag. 47) Dhr. prof. dr. J.A. Stam (03E403, pag. 72) Mw. ir. C. Stegewerns (01A401, pag. 70) Dhr. dr. J.J.M. van Stralen (03L427, pag. 97)

O

T

P

V

N

Dhr. prof. dr. F. Oort (03N390, pag. 58) Dhr. prof. dr. J.M. van Ophuijsen (03W397, pag. 65) Dhr. prof. dr. J.B. Opschoor (02G411, pag. 81)

Dhr. drs. H.J. Pragt (01K373, pag. 41/01K416, pag. 86) Dhr. G. Prinsenberg (02M385, pag. 53/02M430, pag. 100) Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven (01M384, pag. 52)

R

Dhr. dr. E. van Ree (03M386, pag. 54)

Mw. dr. M. van de Vrugt (03G412, pag. 82) Dhr. prof. dr. M. van Vulpen (03N389, pag. 57)

W

Mw. prof. dr. E. van der Wall (03N389, pag. 57) Dhr. drs. M. Westermann (03F357, pag. 24) Dhr. prof. dr. G. Wiegers (03L383, pag. 51) Mw. dr. I. Wierda (03M386, pag. 54) Dhr. dr. A. van Wieringen (05R393, pag. 61) Dhr. prof. dr. L. Woertman (03L381, pag. 49) Dhr. G. Wolfswinkel (02K377, pag. 45) Dhr. prof. dr. M.J.R. Wortel (03N435, pag. 105)

Z

Dhr. prof. dr. B.A.M. van der Zeijst (03N389, pag. 57) Dhr. prof. dr. P.G. Ziche (03W397, pag. 65) Dhr. drs. H. Zijlstra (01G361, pag. 29) Dhr. drs. A. Ziegelaar (02W442, pag. 112) Dhr. drs. M.S. Zwitser (01K372, pag. 40)

Dhr. dr. J. Touber (03W397, pag. 65) Dhr. mr. R. Treffers (02G411, pag. 81) Dhr. prof. dr. W.C. Turkenburg (03N434, pag. 104)

Dhr. drs. D. van der Veen (01G408, pag. 78) Dhr. prof. dr. R.A. te Velde (05R440, pag. 110) Dhr. drs. C. Verhamme (02K376, pag. 44/02K423, pag. 93) Dhr. drs. J. Versteegh (02K378, pag. 46/02K422, pag. 92) Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd (03L382, pag. 50)

17

18

cursussen najaar 2013 19

01A351 Hogeschool Utrecht

Stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw Verhalen van machthebbers, architecten en utopisten

De stad als collage volgens Aldo Rossi

Na een lange periode van stilstand en verval beginnen tijdens de Industriële Revolutie in Europa de steden aan een ongekende groei. Naast cultuur­ verschillen en geografische omstandigheden zijn de verhalen van machthebbers, utopisten en architecten over de stad van grote invloed op de manier waarop verschillende steden zich ontwikkeld hebben. Aan de hand van deze verhalen van macht en onmacht over bijvoorbeeld de vorm van de stad, de openbare ruimte, de situering van monumenten en de ordening van het stedenbouwkundig programma, bekijken we de stadsontwikkeling in de negentiende en twintigste eeuw. Verhalen over de vorm van de monumentale stad zoals Haussmann die met Parijs voor ogen had, of over het stedelijk bouwblok in het Barcelona van Cerda, worden geïllustreerd met beeldmateriaal. We bespreken wat de squares van Londen te maken hebben met de tuinstad­ gedachte van Ebenezer Howard, en hoe de functionele stad er volgens Tony Garnier en Le Corbusier diende uit te zien.

Welke verhalen vertelden Mussolini over het keizerlijke Rome en Speer over Berlijn? De Europese stad staat centraal met een uitstapje naar de Indiase stad Chandigarh. We sluiten af met Amsterdam. Elke stad blijkt uiteindelijk een collage te zijn van verhalen en ruimtelijke ingrepen zoals de Italiaanse architect Aldo Rossi dat ooit verbeeldde.

docent: Dhr. ing. AvB. P. Kurstjens werkte als stedenbouwkundige voor de steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg en heeft een eigen adviesbureau. Hij doceerde geschiedenis van de stedenbouw aan de NHTV in Breda (Urban Design) en aan verschillende andere hogescholen. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20, 27 november 2013 (8). tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tegen kostprijs worden tijdens de colleges handouts van de powerpoint­ presentaties, cruciale teksten en een lijst met aanbevolen literatuur uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 20

03A352 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang Architectuurgeschiedenis, zie pag. 12

Architectuur van de middeleeuwen Een ontdekkingsreis door een ver en vreemd ‘land’

Abdijkerk van St. Denis.

Deze cursus is de eerste van de driedelige leergang Architectuurgeschiedenis: Vormgeving, functie en betekenis van architectuur van de middeleeuwen tot heden.

De cursus kan ook los gevolgd worden.

Middeleeuwse architectuur fascineert. In talloze steden bepalen middeleeuwse gebouwen en structuren het eigen karakter en de sfeer. Naast wetenschappers zijn bewoners, toeristen, politici, kunstenaars, schrijvers en cineasten in middeleeuwse architectuur geïnteresseerd; computer­ architecten vergelijken zich zelfs met gotische bouwmeesters!

In de cursus Architectuur van de middeleeuwen maakt u kennis met de belangrijkste objecten uit de geschiedenis van de westerse architectuur van ca. 300 – ca. 1500 n.Chr. Kerken, kloostercomplexen en monumentale stedelijke gebouwen – die soms nog als zodanig functioneren – krijgen de meeste aandacht. Hun huidige gedaante lijkt vaak authentiek middeleeuws, maar is veelal het resultaat van ingrijpende restauraties uit de negentiende of twintigste eeuw. Middeleeuwse woonhuizen zijn fragmentarisch bewaard gebleven, al zijn soms meer sporen ontdekt dan je op het eerste gezicht vermoedt. Van al dit gebouwde erfgoed is echter de ruimtelijke en culturele context veranderd: de middeleeuwen zijn een ver, vreemd land…

U ontdekt in deze cursus hoe de vormgeving van middel­ eeuwse architectuur is bepaald door motieven van opdrachtgevers, de traditie van het bouwambacht en de beschikbaar­heid van materialen. U krijgt inzicht in hoe gebouwen werden gebruikt en ingericht. Daarnaast maakt u kennis met opvattingen op basis waarvan middeleeuwse architectuur steeds weer opnieuw ‘beleefbaar’ is gemaakt.

docent: Mw. drs. I. van Koningsbruggen is docent Architectuur­geschiedenis en Erfgoed­studies aan de Universiteit van Amsterdam en adviseur op het gebied van welstand en monumenten. cursusdata: 19, 26 september; 3, 10, 17, (niet 24), 31 oktober; 7, 14 november 2013 (8). tijd: Donderdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: Roger Stalley (1999) Early Medieval Architecture, Oxford: Oxford University Press, 0-19-284223-4, Nicola Coldstream (2002) Medieval Architecture, Oxford: Oxford University Press, 0-19-284276-5 cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 21

03E353 Universiteit Utrecht Tweedelige Leergang Recht, economie en politiek, zie pag. 12

Het verband tussen recht, economie en politiek Een zoektocht naar hun onderlinge samenhang

Still uit de film L’eclisse van Antonioni

Deze cursus is de eerste van de tweedelige leergang Recht, economie en politiek. De cursus kan ook los gevolgd worden.

Is de samenleving vooral de productie en uitwisseling van goederen en diensten? In dat geval vatten we haar op als een economisch stelsel. Maar we kunnen haar ook zien als de verwerkelijking van de normen en waarden die wij huldigen. De samenleving is dan een rechtsorde, wanneer deze normen en waarden hun neerslag hebben gevonden in wetten.

Bovendien is de samenleving een politieke gemeenschap, een staat, met een overheid die uitmaakt hoe het moet gaan. En tenslotte moeten we niet over het hoofd zien dat zij ook het totaal van alle gezinnen is.

Wat is de samenleving nu: een rechtsorde, een economisch stelsel, een staat of een federatie van gezinnen? Het antwoord moet luiden: deze typeringen zijn alle eenzijdig. Het gaat namelijk steeds weer over diezelfde samenleving. Dat roept de vraag op naar een begrippenstelsel waarin recht, economie en politiek (èn de privé-huishouding) in hun onderlinge samenhang worden begrepen.

Dit begrippenstelsel is het onderwerp van de cursus.

De nadruk ligt op het onlosmakelijke verband van recht en economie en op de vorming van nieuw recht in het politieke proces. Het centrale thema hierbij is steeds de verhouding tussen de samenlevingsorde en het individu.

Deel I: de onderlinge samenhang tussen recht, economie en politiek Deel II: rechtsgeleerdheid en economie in de ‘verwetenschappelijkte’ samenleving

docent: Dhr. mr. drs. C.J.A. Crasborn is oud-docent/onderzoeker staats- en bestuursrecht aan onder andere de Faculteit Rechten, Universiteit Utrecht. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober; 5, 12, 19 november 2013 (10). tijd: Dinsdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Een tekstenbundel (à € 6,-) wordt op de eerste bijeenkomst uitgedeeld. cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig) 22

03E354 Universiteit Utrecht

Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie Een gedaanteverwisseling zonder weerga

Convergentie van economisch fortuin

De wereldeconomie ondergaat een gedaanteverwisseling. China en andere Aziatische landen komen op, landen in Afrika tonen zich meer en meer zelfbewust, Europa wordt van een succes steeds meer een vraagstuk en de mondiale economische dominantie van de VS neemt af.

Het zijn alle zaken die niet alleen de verhoudingen in de wereldeconomie fundamenteel veranderen, maar ook het leven van alledag beïnvloeden. Deze cursus gaat in op de onderliggende theoretische factoren die deze veranderingen en de stroomversnelling waarin ze gebeuren verklaren. In een thematische benadering verbinden we de eco­ nomische theorieën met ontwikkelingen in de praktijk.

Onderwerpen die aan bod komen zijn: ■ de gevolgen van de mondiale financiële crisis, ontwikkelingen in de mondiale bankensector en de toekomst van het financiële systeem; ■ veranderende economische samenwerking in Europa, de problemen in – vooralsnog – de zuidelijke lidstaten en hoe we verder moeten met Europese instituties; ■ de gevolgen van mondiale en regionale handelsliberalisatie, de invloed van multinationale ondernemingen, en de effecten van globalisering en techno­ logische ontwikkeling voor arbeid in Nederland; ■ het toenemende economische belang van opkomende markten, hun investerings­gedrag en het effect op de mondiale politieke verhoudingen; ■ de toekomst van ontwikkelingshulp als onderdeel van buitenlands beleid in Nederland.

docent: Dhr. dr. H.J. Roelfsema, Directeur Utrecht Center for Entrepreneurship, Utrecht University School of Economics, Universiteit Utrecht cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9 december 2013 (5). tijd: Maandag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader tegen kostprijs uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig)

23

03E355 Universiteit Utrecht

Wat doet globalisering met onze aarde?

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit najaar 2012.

Wat is globalisering? Wie zijn de winnaars en verliezers van globalisering? Is het echt waar dat de rijken steeds rijker worden en de armen armer? Wat zijn de theoretische achter­gronden?

Hoe belangrijk zijn culturele verschillen bij het verklaren van armoede? Wat willen de tegenstanders van globalisering, en is het niet de hoogste tijd dat er een andere economische orde komt? Kan onze aarde deze globalisering en welvaartsgroei wel aan? Welke bedreigingen bestaan er allemaal?

Prof. dr. Pieter Hooimeijer gaat op zoek naar het demografische optimum. Hoeveel mensen kan onze aarde eigenlijk voeden en welke visies komen we op dit terrein tegen? Is het voeren van bevolkingspolitiek zinvol?

Prof. dr. Martin Wassen kijkt hoe het ervoor staat met de biodiversiteit en geeft antwoord op de vraag van de populaire filosoof Bas Haring, dat ook zonder al die dieren best te leven valt. Dr. Appie Sluis geeft de gevolgen van de CO2 stijging voor de aarde aan door diep in het verleden van onze aarde te duiken. Wat is er zeker en waarover kunnen we slechts speculeren? Dr. Jacco Farla geeft aan in welke mate wereldwijde technische innovaties de problemen kunnen oplossen. En hoe kunnen we al deze ontwikkelingen zo veel mogelijk stimuleren?

docenten: Dhr. dr. T. van Rietbergen (cursuscoördinator) is docent/onder­ zoeker economische geografie met als specialiteiten economische geo­grafie, multinationale ondernemingen, diensten en vooral globalisering. Hij is, evenals de gastdocenten (dhr. prof. P. Hooimeijer, dhr. prof. dr. M. Wassen, dhr. dr. A. Sluis, dhr. dr. J. Farla) werkzaam bij de Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 15, 22, 29 november; 6, 13, 20, (niet 27) december 2013; (niet 3), 10, 17 januari 2014 (8). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Literatuursuggesties volgen tijdens de cursus. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 24

02F356 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Anders film kijken Een cursus filmanalyse

“erbi”: Vertigo van Hitchcock

Juist bij een complexe kunst als film heeft de vorm een immens machtige en manipulatieve kant. Film als complete kunstvorm is in staat om de kijker (u en ik dus) op een ongekende manier te sturen: alleen al omdat alle andere kunstdisciplines – of principes ervan – er voor een groot deel in terugkomen. Wanneer wij iets voelen (bang worden, ontroerd of opgewonden raken), dan gebeurt dat omdat iemand dat wil: in dit geval de regisseur, de scenarioschrijver, de acteur, de actrice, de componist en/of de editor.

Leidt analytische kennis van films niet tot een soort ontmaskering die het plezier van het kijken wegneemt? Het zou zomaar kunnen dat de bewondering voor het medium alleen maar groter wordt en argumenten geeft bij het formuleren van een gemotiveerd en gefundeerd waardeoordeel over een film.

We beginnen de ochtenden telkens met een lange inleiding en kijken vervolgens, na een korte pauze, naar een speelfilm.

We bespreken onder meer: ■ camerastandpunten en -bewegingen; ■ montagetechnieken; ■ montagepatronen, mise-en-scène; ■ mise-en-scène, buitenbeeldse laag; ■ filmdramaturgie.

docent: Dhr. drs. J. Salden is filmdocent en werkzaam aan de Universiteit van Maastricht. Hij is tevens filmcriticus en filmhistoricus en geeft in het land vrijwel wekelijks filmcursussen en inleidingen. cursusdata: 6, 13, 20, 27 november 2013 (4). tijd: Woensdag 11.00-ca 14.00 uur. plaats: Filmtheater De Lieve Vrouw, Lieve Vrouwestraat 13, Amersfoort. cursusgeld: Tarief I: € 112 (standaard) Tarief II: € 92 (gereduceerd) Tarief III: € 152 (vrijwillig) Het filmkaartje is bij de prijs inbegrepen.

25

Much Ado About Shakespeare & film Acht bijzondere Shakespeare films

Much Ado About Nothing (1993) van Kenneth Branagh

Het verhaal is een constante in de geschiedenis van de mens. Geen schrijver wist de fascinatie van zijn tijdgenoten voor thema’s als wraak, verraad, incest, onmogelijke liefde, machtsmisbruik en het gevecht tussen mannen en vrouwen doeltreffender onder woorden te brengen dan Shakespeare, ‘the timeless educator of the anglosaxon world’; thema’s van alle tijden die zich bij uitstek lenen voor verfilming.

Niet alleen artistieke, maar ook sociaaleconomische motieven zijn zodanig van invloed op de transformaties van zijn toneelstukken, dat er gesproken kan worden van de ‘Shakespeare on screen industry’.

Deze cursus bestaat uit de vertoning van acht bijzondere Shakespearefilms uit verschillende tijden en landen en uit verschillende genres. Voorafgaand aan de film is er een college over theorie en praktijk van de filmadaptatie. In een discussie blikken we terug op de film van de vorige week en leiden we de film van die dag in. Onze aandacht gaat speciaal uit naar de diverse manieren waarop het verhaal zich telkens opnieuw weet te transformeren uit geschreven tekst naar het audiovisuele medium. We illustreren dit met filmfragmenten van vertolkingen uit vroegere filmversies van hetzelfde toneelstuk. In de marge van iedere bijeenkomst krijgt u een blik op de eigentijdse aanwezigheid van de bard in de sociale media.

Onder andere de volgende titels staan op het programma: ■ Kenneth Branagh Much Ado About Nothing (1993, 111’); ■ Richard Loncraine Richard III (1995, 104’); ■ Baz Luhrman Romeo + Juliet (1996, 120’); ■ Woody Allen A Midsummer Night’s Sex Comedy (1982, 84’); ■ Akira Kurosawa Ran (1985, 162’); ■ Gil Junger 10 Things I Hate About You (1999, 97’); ■ Peter Greenaway Prosperous Books (1991, 124’); ■ Kenneth Branagh Hamlet (1996, 246’.)

Feestelijke afsluiting van de cursus.

De titels zijn onder voorbehoud en soms Engels ondertiteld.

26

03F357 Universiteit Utrecht

docent: Dhr. drs. M. Westermann is neerlandicus met als specialisatie literatuurwetenschap. Hij doceerde Filmgeschiedenis, Audio­visuele Communicatie, en Film en Literatuur aan de Universiteit van Tilburg.

Nu programmeert hij films voor het Stroomhuis te Neerijnen en verzorgt lezingen over film en literatuur. cursusdata: 5, 12, 19, 26 oktober; (niet 2), 9, 16, 23, 30 november 2013 (8). tijd: Zaterdag 10.30-13.30 uur: lezing 10.30-11.15 uur; film en nagesprek vanaf 11.30 uur; einde circa 13.30 uur, afhankelijk van de filmlengte. plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, 3512 GW Utrecht. Filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen!) studiemateriaal: Een reader is tegen kostprijs beschikbaar aan het begin van de cursus. Tijdens de cursus verwijzen we regelmatig naar Daniel Rosenthal (2007) 100 Shakespeare films. London: BFI Screen Guides en Samuel Crowl (2008) Shakespeare and film: a Norton guide. New York London. aanbevolen: de stukken van Shakespeare waarvan de verfilmingen worden vertoond: vooraf of na afloop te lezen. cursusgeld: Tarief I: € 224 (standaard) Tarief II: € 184 (gereduceerd) Tarief III: € 264 (vrijwillig) Het filmkaartje is bij de prijs inbegrepen.

William Shakespeare

27

01G358 Hogeschool Utrecht

De schoonheid van middeleeuws Utrecht Rondleiding

De docent in haar Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit 2011-2012-2013. Het maximum aantal deelnemers is 20.

Let op: deze cursus wordt ook in de zomer en het voorjaar aangeboden.

De cursus Het dagelijks leven in laat­middel­ eeuws Utrecht was in 2010 zo’n succes dat de deelnemers om een rondleiding vroegen.

Dat idee is uitgegroeid tot een serie van vier bijeenkomsten waarin steeds weer een ander aspect van middeleeuws Utrecht centraal staat.

Eerst duiken we in de geschiedenis van het Domplein, de Domkerk en het Domkapittel.

In de volgende wandeling staat de romaanse Pieterskerk centraal met alle informatie die dit bouwwerk te bieden heeft over de zo­geheten memoriecultuur. Daarna bezoeken we een middeleeuwse parochiekerk: de Jacobikerk. Hier is de betrokkenheid van de parochianen op alle mogelijke manieren zichtbaar: van de investeringen die zij ten behoeve van de kerk deden, tot de plaats van broederschappen, gilden en kluizenaars inclusief de grafcultuur.

Tot slot maken we een wandeling door het middeleeuwse hart van Utrecht: de omgeving van de Buurkerk en het stadhuis. Hier lag de haven, hier waren de markten en hier stonden gasthuizen. De indrukken die we visueel en auditief opdoen geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijk pragmatisme in het laatmiddeleeuwse Utrecht. De precieze invulling van de bijeenkomsten is afhankelijk van de situatie in de kerken en van het weer.

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 10, 17, 24 september; 1 oktober 2013 (4). tijd: Dinsdag 10.30-12.15 uur. plaats: Utrecht, verschillende plaatsen in de binnenstad. studiemateriaal: A anbevolen: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1.

ISBN 9789090226910. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 28

01G359 Hogeschool Utrecht

Het Midden-Oosten na de lente Machtsverschuivingen in de Arabische wereld

Jonge demonstranten in Tunesië

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2012.

De al jaren sluimerende onvrede in ver­schil­ lende Arabische landen kwam in 2011 tot uiting in massale volks­opstanden. Dictators die al decennia aan de macht waren moesten het veld ruimen. De Moslim­broederschap en verwante groepen lijken aan invloed te winnen. De kaarten in het MiddenOosten worden opnieuw geschud. Het conflict tussen Iran en het Westen over het Iraanse nucleaire programma, de onzekere en instabiele situatie in Irak na het vertrek van de Amerikanen, en het vast­gelopen vredesoverleg tussen Israël en de Palestijnen dragen bij aan verder oplopende spanningen in deze toch al explosieve regio.

Door in te gaan op de politieke en historische achter­ gronden ontstaat meer inzicht in de complexe problematiek van dit olierijke en strategisch belangrijke gebied. Daarbij is er onder andere aandacht voor de belangrijkste politieke ideologieën in het Midden-Oosten, het gedachtegoed van de diverse etnische, religieuze en tribale minder­ heden, en de belangrijke rol die religie speelt in de diverse conflicten. Ook de invloed en bemoeienis van het Westen (de Verenigde Staten en Europa) in heden en verleden komen aan bod. Vanuit deze verschillende achtergronden bespreken we in deze cursus de actuele politieke situatie in het Midden-Oosten.

docent: Dhr. drs. R. Hoff is docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. Hij is tevens publicist en commentator bij actualiteitenrubrieken op radio en tv. cursusdata: 13, 20, 27 september, 4, 11, 18 (niet 25) oktober, 1, 8 november 2013 (8). tijd: Vrijdag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

29

01G360 Hogeschool Utrecht

Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit 2010-2011-2012. Het maximum aantal deelnemers is 30.

Utrecht was in de middeleeuwen een welvarende stad.

De oude stadskern toont de toenmalige ondernemingszin en levenslust. Hoe is dit elan te rijmen met de levensangst die wij de middeleeuwse mens doorgaans toeschrijven?

Ons beeld is bepaald door de Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga. Hij heeft echter weinig aandacht besteed aan het stadsleven.

In deze cursus verdiepen we ons in het dagelijks leven op straat en in de buurt. Het sociale weefsel vormt het uitgangspunt. Hoe was de sociale differentiatie? En hoe was het gesteld met de betrokkenheid van mensen bij elkaar, bij de samenleving, de kerk en minderbedeelden?

Na een inleiding in de stadsgeschiedenis komen thema’s aan de orde als het buurtleven, kerk en religie, broeder­ schappen, armenzorg en laatste eer. Per onderwerp brengen we ontwikkelingen in kaart op basis van archief­materiaal en bewaard gebleven objecten. De cursus is rijkelijk voorzien van lichtbeelden. De levensloop van belangrijke personen vormt regelmatig de aanzet van waaruit we een thema behandelen. Inzicht in de sociale veranderingen die zich tussen 1300 en 1600 hebben voorgedaan kan gelden als opmaat voor een nieuw begrip van de Reformatie, de Opstand en onze eigen samenleving.

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november; 3, 10, 17 december 2013 (8). tijd: Dinsdag 10.30-12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Zeer aanbevolen: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1. ISBN 9789090226910. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 30

01G361 Hogeschool Utrecht

Natuurbescherming in Nederland na 1870

Het Zeisterbos rond 1900

Natuurbescherming staat volop in de belangstelling. De bezuinigingen roepen vragen op over de waarde van de natuur.

Wat beschermen we wel en wat niet?

Hoeveel ruimte moet de natuur krijgen?

Voor een antwoord op die vragen gaan we op zoek naar de wortels van de natuur­ bescherming.

In de loop van de negentiende eeuw ontstond de wens om bepaalde diersoorten en landschappen te beschermen.

Aan­vankelijk kwamen alleen individuele natuurliefhebbers op voor natuurbehoud. De vernietiging van het Beekbergerwoud in 1869 ging aan velen voorbij. Toch is dit een belangrijk moment geweest in de opkomst van de natuur­bescherming. F. W. van Eeden schreef erover en maakte duidelijk dat ook Nederland waardevolle natuur bevatte. Tot dan toe was de aandacht op het buitenland gericht. Berglandschappen sloten beter aan bij de romantische natuurbeleving van de rijkere burgerij. Rond 1900 schreven Eli Heimans en Jac. P. Thijsse al over de natuur voor een breed publiek. In die jaren ontstonden de organisaties die zich met bescherming gingen bezighouden, zoals Staatsbosbeheer (1899) en de Vereniging Natuurmomenten (1905). Aan de ontwikkeling van natuurgebieden als het Naardermeer, het Kootwijker­zand en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug zien we hoe de natuur­bescherming zich verder ontwikkelde.

docent: Dhr. drs. J. Zijlstra, historicus, winnaar Utrecht Geschiedenisprijs 2012. cursusdata: 30 oktober, 6, 13, 20 november 2013 (4). tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: M. Coesèl e.a., De natuur als bondgenoot. De wereld van Heimans en Thijsse in historisch perspectief, Zeist 2007, ISBN 978 90 5011 224 6. D. van der Meulen, Het bedwongen bos. Nederlanders en hun natuur, Amsterdam 2009 ISBN 978 90 8506 7047 H. van der Windt, En dan: wat is natuur nog in dit land? Natuurbescherming in Nederland 1880-1990, Amsterdam/Meppel 1995. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 31

01G362 Hogeschool Utrecht

De beeldenstorm (1566)

Nieuwe inzichten over het traditionele voorspel van de Tachtigjarige Oorlog

Dirck van Deelen, Beeldenstorm in een kerk (1630)

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2011 en 2012.

De beeldenstorm (1566) is één van de kleurrijkste episodes uit de Nederlandse geschiedenis. Dit is het verhaal van het Smeekschrift der Edelen, de hagenpreken en de massale vernieling en plundering van kerken, kapellen en kloosters.

De beeldenstorm is ook de geschiedenis van de vertoornde koning Filips de Tweede, die vanuit Spanje de bloed­ dorstige ‘IJzeren’ hertog van Alva naar het kleine maar dappere Nederland stuurde, om iedereen te straffen die zich tegenover God en de koning had misdragen.

Deze gebeurtenissen luidden de roemruchtigste periode van onze vaderlandse geschiedenis in: de Tachtigjarige Oorlog. De geschiedschrijving hierover kent scherpe tegenstellingen: Nederland versus Spanje en katholiek tegenover protestant. In de afgelopen decennia is het traditionele geschiedbeeld ingrijpend veranderd, dankzij aandacht voor de internationale context en voor tal van regionale bijzonderheden. Daarover zal deze cursus gaan. Ook besteden we aandacht aan de Raad van Beroerten (1567-1576).

De voorzitter van deze ‘uitzonderings­rechtbank’ was de hertog van Alva. De werkwijze daarvan was met grote geheim­zinnigheid omringd. Wat weten we van de slachtoffers? En wie waren de rechters? Hoe gingen zij te werk: aan de hand van rechtsregels of nietsontziend en wille­keurig? En was het aandeel van Nederlandse gerechts­functionarissen niet veel omvangrijker dan de toenmalige oorlogspropaganda lief was?

docent: Dhr. dr. mr. M.J.M. Hageman studeerde geschiedenis en Nederlands recht en promoveerde op de maatschappelijke verhoudingen in het hertogdom Gelre en de rijksstad Nijmegen aan het begin van de Nederlandse Opstand. Na uiteenlopende wetenschappelijke en bestuurlijke werkzaamheden is hij thans directeur van de Faculteit Maatschappij en Recht van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 30 oktober; 6 november 2013 (2). tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: Maarten Hageman (2005), Het kwade exempel van Gelre. De stad Nijmegen, de beeldenstorm en de Raad van Beroerten, 1566-1568, Nijmegen: Uitgeverij Vantilt; Anton van der Lem (1995), De Opstand in de Nederlanden (15551609), Utrecht-Antwerpen. Zie ook de website: dutchrevolt.leidenuniv.nl. cursusgeld: Tarief I: € 46 (standaard) Tarief II: nvt Tarief III: € 86 (vrijwillig) 32

02G363 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Indië verloren, rampspoed geboren!

De dekolonisatie van Indonesië 1945-1950

Soekarno; eerste president van de republiek Indonesië

Mei 1945: Nazi-Duitsland is verslagen en er is vrede in Europa: de wederopbouw van ons Nederland kan beginnen.

Nederland was bevrijd, nu Indië nog, ‘Ons Indië’: na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 zou ook dat wel weer goed komen, maar hoe anders pakte het uit! In de eerste twee bijeenkomsten besteden we aandacht aan de Nederlandse optiek in de zomer van 1945 en de Indonesische optiek in augustus 1945. Geheel onvoorbereid werd Nederland op 17 augustus 1945 geconfronteerd met de proclamatie van een onafhankelijk Indonesië: geen terugkeer van het Nederlands gezag dus?

Vier moeilijke jaren volgden, die wij in de volgende twee bijeen­komsten weer afwisselend vanuit de Nederlandse en de Indonesische optiek bekijken. Grote delen van ons volk konden niet geloven dat wij niet meer welkom waren.

150.000 Nederlandse jongemannen werden als dienst­ plichtigen ingezet om recht en orde, zoals wij die zagen, te herstellen. Na twee oorlogjes (eufemistisch ‘Politionele Acties’ genoemd), die Nederland internationaal in een hopeloos geïsoleerde positie brachten, eindigde deze bewogen periode op 27 december 1949 met de overdracht van de soevereiniteit aan Indonesië.

In de vijfde bijeenkomst houden we ons bezig met ‘1950, een nieuw begin?’ Is de relatie tussen Nederland en Indonesië in de laatste 60 jaar geworden wat wij hoopten?

docenten: Dhr. em. prof. dr. N. Schulte Nordholt, antropoloog, gespecialiseerd op Indonesië. Dhr. drs. J. Bos, politicoloog, oud-ambassadeur, vele jaren woonachtig in Indonesië. cursusdata: 2, 9, 16, (geen 23), 30 oktober; 6 november 2013 (5). tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Wordt bij de aanvang van de cursus bekendgemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig) 33

02G364 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De geschiedenis van de Nederlandse politiek

Van ‘Abraham de Geweldige’ tot de ‘politieke dandy’ Pim Fortuyn (1879-2002) Ooit was de Nederlandse politiek een zaak van deftige en doorgaans liberale heren. Dat veranderde vanaf 1879. In dat jaar richtte Abraham Kuyper (door zijn volgelingen vereerd als ‘Abraham de Geweldige’) de eerste politieke partij op: de Anti-Revolutionaire Partij. In 1882 volgde de Sociaal-Democratische Bond, waarvan Ferdinand Domela Nieuwenhuis de verafgoodde leider was.

Behalve het verschijnsel politieke partij deed met Kuyper en Domela Nieuwenhuis een nieuw type politicus zijn intrede: een charismatisch leider die streefde naar de emancipatie van zijn achterban en daarbij massamobilisatie en demagogische agitatie niet schuwde. Al snel zouden ook de katholieken zich politiek organiseren en volgden de liberalen aarzelend. De verzuiling was weldra een feit.

De invoering van het nieuwe kiesstelsel in 1917 maakte de parlementaire entree van kleine religieuze, revolutionaire en belangenpartijen mogelijk.

Zij roerden zich hevig. Dit gold evenzeer voor de latere NSB. De politieke versplintering, moeizame regeringsformaties en extraparlementaire kabinetten zorgden tijdens het interbellum voor een brede onvrede met ‘de politiek’.

Door de ontzuiling en de individualisering van de samenleving vanaf de jaren zestig ontstond opnieuw kritiek op het functioneren van de democratie. Was de Fortuyn-revolte in 2002 daar een naschok van?

In deze cursus behandelen we de ontwikkeling van de Nederlandse politiek.

docent: Dhr. drs. P.R. te Slaa is zelfstandig historicus en publicist. Hij is co-auteur van de studie De NSB. Ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931-1935, die in 2010 werd genomineerd voor de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs.

In oktober 2012 publiceerde hij het boek Is Wilders een fascist?

Voor meer informatie zie: www.robinteslaa.nl cursusdata: 4, 11,18, (niet 25) oktober, 1, 8, 15, 22 november 2013 (7). tijd: Vrijdag 10.15-12.15 uur. plaats: De Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 34

03G365 Universiteit Utrecht

Rome van necropool tot metropool De groei van deze boeiende stad in de oudheid

Rome antieke Via Biberatica

Wij volgen de groei van de stad Rome over een periode van ruim vijftienhonderd jaar.

Het prille begin lag in een mythologisch en schimmig verleden, waarvan nu alleen nog necropolen getuigen. De Koningstijd en de Republiek (8e tot 1e eeuw v.Chr.) droegen bij aan de stadsvorming. Verrassend vroeg kreeg Rome al een flinke omvang en een behoorlijke infrastructuur. In de Keizertijd (1e tot 5e eeuw n.Chr.) was Rome ten slotte een metropool met ruim 1 miljoen inwoners.

Rome kende een aantal verwoestende stadsbranden, waarvan die onder Nero in 64 n.Chr. de bekendste is. Welk effect hadden deze op de stad? Zorgde de overheid voor herbouw, voor brandvoorschriften en bouwbepalingen? Wie zorgde voor wegen, bruggen, riolering en water­voorziening? Hoe zagen de openbare en religieuze gebouwen eruit? We staan stil bij de indrukwekkende resten van de twee antieke stadsmuren en -poorten.

En hoe zagen de leefomstandigheden van de bevolking eruit? En hun woonhuizen? We bekijken voorbeelden van stadsvilla’s en huurkazernes. Vanaf de 4e eeuw bouwde het christendom grote basilieken en parochiekerken, mausolea en doopkapellen in de stad. Via de vroege fotografie laten we tenslotte zien hoe de stadsuitbreiding van de 19e en vroege 20e eeuw het antieke Rome weer blootlegde.

docent: Mw. dr. T.L. Heres is klassiek archeoloog. Zij was universitair docent en hoofd afdeling Oudheid op het Nederlands Instituut in Rome, waar zij lang woonde en werkte. Zij verzorgt archeologiecolleges en reizen. cursusdata: 10, 17, 24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5 november 2013. (8). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij het eerste college wordt een syllabus digitaal toegestuurd of uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 35

03G366 Universiteit Utrecht

Dr. Livingstone, I presume?

In de voetsporen van de grote ontdekkingsreizigers

Uit Stanley’s boek How I Found Livingstone in Central Africa (1895)

Aan deze cursus is een studiereis verbonden. Zie pag. 116

“Dr. Livingstone, I presume?”, zou Henry Morton Stanley hebben uitgeroepen. Het ging hier om zijn ontmoeting met missionaris en ontdekkingsreiziger David Livingstone. Deze was ‘zoek’ en Stanley had de opdracht gekregen om hem vinden.

Dat was in 1871. Op dat moment was Livingstone zelf op zoek naar de bronnen van de Nijl, in wat nu Tanzania heet.

Veel ontdekkingsreizigers zijn bij een groot publiek wel enigszins bekend. Maar… wie waren ze eigenlijk? Waarom waren ze bereid extreme ontberingen te ondergaan? Wat zochten ze? Waar kwamen ze mee terug? En waar kwam de hausse aan ontdekkingstochten in de negentiende eeuw vandaan?

De ontdekkingsreizigers waren niet alleen maar avonturiers. Hun gedetailleerde waarnemingen van nog onbekende landen, leefgewoonten en culturen weerspiegelen weliswaar de 19e eeuwse westerse kijk op de wereld, maar ze zijn daarom niet minder boeiend. Geschreven bronnen van bijvoorbeeld Afrikanen zelf over die tijd ontbreken. De lezingen zijn vooral gericht op het Afrikaanse continent en hebben onder meer als onderwerp: ■ een algemene inleiding over ontdekkingsreizen; ■ 2500 jaar op zoek naar de bronnen van de Nijl; ■ ontdekkingsreizen in tijden van slavenhandel en internationale politiek; ■ vrouwelijke ontdekkingsreizigers; ■ hedendaags reizen in de voetsporen van….

docent: Dhr. prof. dr. J. Lengkeek, em. hoogleraar Universiteit van Wageningen en voormalig Rector Magnificus van de NHTV Breda. cursusdata: 19, 26 september; 3,10, 17, (niet 24), 31 oktober; 7, 14 november 2013 (8). tijd: Donderdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een syllabus uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: €184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

36

03G367 Universiteit Utrecht

‘De toestand in de wereld’

Actuele politieke vraagstukken in historisch perspectief

Essays van Hiltermann n.a.v. zijn radiopraatjes

Het maximum aantal deelnemers is 30

In ‘De toestand in de wereld’, een radioprogramma in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, werd wekelijks een analyse gegeven van het wereldnieuws. Direct na het nieuwsbulletin besprak mr. G.B.J. Hiltermann in tien minuten de internationale politieke situatie. Het programma had een enorm bereik. Ondanks de kritiek dat Hiltermann de luisteraars weinig ruimte liet voor een eigen oordeel, werd ‘De toestand in de wereld’ een soort nationaal instituut.

In deze cursus doen we iets dergelijks als Hiltermann. We behandelen internationale vraagstukken die op dat moment nieuws zijn. Uiteenlopende ontwikkelingen brengen we met elkaar in verband en we proberen actuele politieke vraagstukken vanuit de geschiedenis te duiden. Maar anders dan bij Hiltermann komen uiteenlopende interpretaties aan bod.

De cursus beweegt zich op het snijvlak van journalistiek en wetenschap. Journalistiek, omdat we ons baseren op berichten uit de media; wetenschap, omdat we ons bij de verklaring oriënteren op publicaties uit de academische wereld. Het gaat om een tak van de historische wetenschap die ook wel wordt aangeduid als ‘de geschiedenis van het heden’.

In elke bijeenkomst bestuderen we een bepaald thema. De voorbereiding door de cursisten gebeurt aan de hand van actuele artikelen in (buitenlandse) bladen als The Economist.

docent: Dhr. dr. B.L. Levinsohn studeerde sociologie, politicologie en geschiedenis. Hij was als universitair docent verbonden aan de Universiteit Utrecht en geeft regelmatig HOVO-cursussen. voorkennis: Goede passieve beheersing van het Engels is vereist. cursusdata: 24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5 november 2013 (6). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Artikelen uit internationale bladen. Deze kunnen anderhalve week voorafgaande aan de behandeling van het betreffende onderwerp worden gedownload. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 37

03G368 Universiteit Utrecht

Historische cartografie

Plattegrond van Utrecht door Jacob van Deventer, ca. 1560

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2011 en 2012. Het maximum aantal is 28.

Oude kaarten, atlassen en globes zijn tijdgebonden uitdrukkings­middelen, die we niet kunnen gebruiken zonder kennis van hun context. Voor begrip van dit materiaal is het nodig de opvattingen van de makers te achterhalen. De vragen die we ons daarbij stellen zijn: Wie waren verantwoordelijk voor het verzamelen van de informatie en hoe deed men dat? Hoe werd de informatie in de cartografische documenten gevisualiseerd? Voor welk doel werden deze documenten gebruikt? Het raakvlak van de historische cartografie met andere vakgebieden is zeer groot. Een belangrijke vraag daarbij is hoe oude kaarten als historische bron kunnen worden gebruikt: wat mogen we wel en wat mogen we niet uit oude kaarten aflezen? Aan de hand van kaarten en atlassen uit de periode tot en met de negentiende eeuw bieden we inzicht in de ontwikkeling van het verzamelen, visualiseren en gebruiken van geografische informatie in de Nederlanden. De cursus bestaat uit een hoorcollege en ‘kijkcolleges’, waarin originele oude kaarten en atlassen van de bibliotheek van de Universiteit Utrecht te zien zijn. Eén collegemiddag vindt plaats in de Universiteits­ bibliotheek van de Universiteit Leiden, waar we een deel van de collectie Bodel Nijenhuis kunnen zien. Bij voldoende belangstelling organiseren we een dagexcursie naar het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen.

docent: Dhr. dr. P. van der Krogt is leider van het Explokart onderzoeks­ programma voor de geschiedenis van de cartografie. Daarnaast is hij redacteur historische cartografie voor HES & De Graaf Publishers. Hij geeft de colleges samen met enkele collega’s. (e-mail: peter@vanderkrogt.net). cursusdata: 15, 22, 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november; 3 december 2013 (8). tijd: Dinsdag 13.15-16.00 uur. plaats: Universiteitsbibliotheek (13.15-15.00 uur in de Bucheliuszaal, 15.00-16.00 uur in de kaartenzaal, Heidelberglaan 3, De Uithof. studiemateriaal: Reader wordt digitaal beschikbaar gesteld; vooraf bestuderen wordt aanbevolen. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 38

03G369 Universiteit Utrecht

Facetten van de Griekse oudheid De Peloponnesos

Het schiereiland Peloponessos, dat naar de mythische held Pelops is vernoemd, heeft een zeer bewogen geschiedenis en biedt talrijke aanknopingspunten voor een reeks voor­ drachten over de Griekse Oudheid. In deze cursus komen aan bod: ■ de mythologische verhalen over het vervloekte geslacht van de Tantaliden, van koning Tantalos tot Orestes ■ de Myceense cultuur met de burchten in Tiryns, Mycene en Pylos de vazenkunst en het geheimzinnige, intussen ontcijferde schrift ■ de godsdienst van de antieke Grieken, met speciale aandacht voor de cultus van Asclepius, de god van de geneeskunde ■ het ontstaan en het verloop van de Olympische Spelen, die eenmaal in de vier jaar deelnemers en toeschouwers uit alle delen van de Griekse wereld aantrokken ■ de inrichting van de Spartaanse staat, de wetten en gebruiken daar en de roerige geschiedenis van het Spartaanse volk ■ het klassieke toneel in Epidauros ■ de boeiende verhalen die Herodotos, vader der historie, vertelt over de verschillende Peloponnesische heersers en steden, van Korinthe in het noorden tot Messenië en Kaap Malea in het zuiden.

Eén college handelt over de latere periode – die van de Byzantijnen – vanwege de bij Sparta gelegen stad Mystras, het centrum van de Byzantijnse godsdienst en cultuur. docent: Dhr. drs. H.L. van Dolen is vertaler, publicist, classicus en byzantinoloog. cursusdata: 15, 22, 29 november; 6, 13 december 2013 (5). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Het cursusmateriaal bestaat uit een reader die ter plaatse tegen kostprijs wordt aangeboden. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig)

39

04H370 Universiteit voor Humanistiek

Christendom, humanisme en atheïsme Zes colleges over een onverwachte verbinding

Michelangelo Buonarroti (1475-1564), De Schepping van Adam

Deze cursus is een nieuwe editie van de gelijknamige cursus in het najaar van 2012, waarbij de docent op basis van voortschrijdend onderzoek telkens nieuwe elementen toevoegt. Dit is een inleidende cursus, met veel specifieke zijpaden.

Het moderne humanisme zoals dat vanaf de Renaissance opkomt, baseert zich op de autonomie van de mens: deze geeft zelf zin aan zijn bestaan. Religie legt het accent meer op de verhouding tussen het autonome ‘zelf ’ en een transcendente ‘ander’: God. Zin is iets wat mensen allereerst ontvangen van deze ander.

Maar in deze relatie speelt ook de zinloosheid en het verlies van zin een rol. In deze cursus bestuderen we de geschiedenis van beide zingeving­benaderingen aan de hand van een historisch en filosofisch overzicht. Gaandeweg komen we tot een ontdekking: het geloof in de mens is niet alleen in het humanisme opgekomen, maar vindt zijn wortels al in het christendom. Ook het radicale afscheid van de goden en hun macht ligt al in het christendom besloten.

In Bijbelse parabels, in oude christelijke mozaïeken, in Bach’s passiemuziek, en vooral in het rijke erfgoed van de vijfentwintig eeuwen waarin westerse theologen (niet alleen christenen, maar ook joden en moslims) hun teksten over God en mens schreven, proberen we de bijzondere verbindingen tussen religie en humanisme op het spoor te komen. Daarbij zullen ook hedendaagse filosofen die over deze verbinding hebben nagedacht ter sprake komen: Peter Sloterdijk, Charles Taylor en Jean-Luc Nancy.

docent: Dhr. dr. L. ten Kate. Universitair docent Religiewetenschap en Cultuur- en Godsdienstfilosofie aan de UvH. cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9, 16 december 2013 (6). tijd: Maandag 14.00-16.00 uur. plaats: UvH, Kromme Nieuwe Gracht 29. Utrecht. Zaal wordt later bekend­gemaakt. studiemateriaal: L aurens ten Kate, Marcel Poorthuis (red.), 25 Eeuwen theologie. Teksten / Toelichtingen. Amsterdam: Boom 2013. We behandelen een flink aantal hoofdstukjes uit dit boek en lezen gezamenlijk oorspronkelijke tekstfragmenten. Enkele aanvullende teksten zullen digitaal aangeleverd worden, ook de PowerPoint­ presentaties van deze zes lessen. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: 178 (vrijwillig) 40

04H371 Universiteit voor Humanistiek

Geweldloosheid

Leidt geweldloosheid tot een betere samenleving?

Een zogenaamde ‘wordle’ over geweldloosheid

Het maximum aantal deelnemers is 30.

Geweld is een thema waar vandaag de dag veel aandacht naar uitgaat: van groot (terrorisme, oorlog) tot klein (‘het korte lontje’). Geweldloosheid staat vreemd genoeg veel minder in de belang­ stelling. Misschien komt dat omdat er eigenlijk geen goed woord voor is. De term geweldloosheid verwijst naar de afwezigheid van iets, maar niet naar wat er dan voor in de plaats komt.

Toch zijn er in de geschiedenis mensen en groeperingen geweest die door middel van geweldloosheid dingen voor elkaar probeerden te krijgen. De bekendste voorbeelden zijn ongetwijfeld Mohandas Gandhi en Martin Luther King. Maar zij bereikten hun doelen niet door niets te doen. Zij vatten geweldloosheid op als een eigenstandige methode om tot verandering te komen.

In deze reeks colleges bekijken we theorie en praktijk van geweldloosheid. Wat bedoelen we daar eigenlijk mee en wat hebben we er aan in onze moderne samenleving? We gaan in op het leven en werk van een aantal geweldloze leiders. Ook gaan we op zoek naar de theoretische achter­ gronden van geweldloosheid en naar geweldloze praktijken (zoals geweldloze revoluties of geweldloze communicatie). Specifiek wordt er aandacht besteed aan de relatie met humanisering. Hoe kunnen we geweldloosheid inzetten om tot een meer menselijke samenleving te komen?

docent: Mw. drs. S. van Goelst Meijer is promotieonderzoeker nonviolence and humanization (geweldloosheid en humanisering). cursusdata: 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november; 3, 10, 17 december 2013 (8). tijd: Dinsdag 14.00-16.00 uur. plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, Utrecht. Zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: Omdat een deel van de gebruikte materialen niet in het Nederlands bestaat is het belangrijk dat de deelnemers een redelijke beheersing van het Engels hebben. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

41

01K372 Hogeschool Utrecht Tweedelige Leergang ‘Bach is het einde!’, zie pag. 12

Bach is het einde! (deel 2)

De instrumentale muziek van Johann Sebastian Bach

Johann Sebastian Bach

Deze cursus is het tweede deel van de leergang ‘Bach is het einde!’ en het vervolg op de cursus over de vocale muziek van Bach uit najaar 2011. De cursus kan ook los gevolgd worden.

Johann Sebastian Bach (1685-1750) kan met goed recht beschouwd worden als het einde van de Duitse Barok in de muziek, zowel wat betreft zijn vocale als zijn instrumentale werken. Bij zijn dood was de muzikale wereld om hem heen al lang ‘overgestapt’ op het galante ideaal van het pre-Classicisme.

In zijn jonge jaren heeft Bach zich tot virtuoos organist en klavecinist ontwikkeld. Compositie heeft hij zich in zelf­studie eigen gemaakt door bestudering van werken van anderen voor de genoemde instrumenten. Voor een goed overzicht van zijn omvangrijke repertoire wordt in deze cursus een thematische ordening aangebracht.

De drie belangrijkste categorieën zijn: de dansmuziek, de concertante werken en de didactische werken. Tot de eerste groep behoren de talrijke suites in diverse bezettingen. Tot de tweede groep behoren onder meer de zes Brandenburgse concerten. Tot de derde groep behoren het Orgelbüchlein en Das wohltemperierte Klavier. Tot slot zijn er de grote instrumentale projecten, zoals het Musikalisches Opfer.

Een veelheid aan muziek komt aan de orde, zoals orgelwerken, klavecimbelwerken, vioolsonates en orkestmuziek.

Evenals in het eerste deel van deze leergang zal ook aandacht worden besteed aan andere componisten om het werk van Bach in de historische context te kunnen plaatsen.

docent: Dhr. dr. M.S. Zwitser is muziektheoreticus en musicoloog. Hij promo­veerde in 2012 op een studie naar de leer van de Heilige Geest in de muziek van Bach. Hij doceert muziekgeschiedenis aan de Schumann Akademie en de University College Roosevelt en verzorgt in verschillende plaatsen cursussen voor HOVO. cursusdata: 24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2013 (8). tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: Christoph Wolff, Johann Sebastian Bach. Zijn leven, zijn muziek, zijn genie. Utrecht: Bijleveld, 2000. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 42

01K373 Hogeschool Utrecht

Egyptische grafschilderingen

De wereld verbeeld volgens een goddelijke waarheid

Schildering in het graf van burgemeester Sennefer.

Het oude Egypte staat vooral bekend om de majestueuze bouwwerken van de farao’s. Niet minder indruk­wekkend zijn de verfijnde schilderingen die tijdens het Nieuwe Rijk zijn aangebracht in de graven van privépersonen in de Thebaanse regio. Bij de uitbeelding van de hen omringende wereld hadden Egyptische kunstenaars te maken met regels en afspraken. Deze waren door het goddelijke waarheidsbeeld, dat Maät werd genoemd, bepaald. Het voordeel van de schilderkunst boven de tamelijk beperkte reliëfkunst was de grotere vrijheid op het muurvlak, waardoor de kunstenaar in staat was complexere afbeeldingen te maken. Tevens waren er meer variaties van afzonderlijke scènes mogelijk. Wanneer het gesteente in een graf van zeer goede kwaliteit was, kon er rechtstreeks op de wand worden geschilderd, maar meestal was dit niet het geval. De wanden werden daarom geëgaliseerd en voorzien van een dun laagje kalk als ondergrond voor de schildering. Om het menselijk lichaam in juiste proporties te kunnen weergeven maakte men met hulplijnen een raster. Tijdens deze cursus van zes lessen zullen de voorstellingen van het dagelijks leven uit de graven van voorname ambtenaren uit het Nieuwe Rijk worden besproken.

docent: Dhr. drs. H.J. Pragt is egyptoloog en schrijver. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen naar en excursies over Egypte. cursusdata: 30 september; 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11 november 2013 (6). tijd: Maandag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: De syllabus Egyptische grafschilderingen, geschreven door Huub Pragt, is bij aanvang tegen kostprijs verkrijgbaar. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig)

43

01K374 Hogeschool Utrecht

Rubens, flamboyant kunstenaar

Peter Paul Rubens, Zelfportret met Isabella Brant, 1609-10, Alte Pinakothek, München.

Peter Paul Rubens (Siegen 1577 - 1640 Antwerpen) was een zeer veelzijdig en begaafd kunstenaar. Hij werd gewaardeerd door de vorsten van Europa voor wie hij, naast grote schilder­opdrachten, ook diplomatieke diensten uitvoerde.

Rubens was humanist en paste zijn kennis van de klassieke oudheid toe in een nieuwe beeldtaal.

In deze collegereeks volgen we zijn boeiende leven en bestuderen relevante werken uit zijn oeuvre aan de hand van uitgebreid beeldmateriaal. De betekenis van Rubens’ werk en zijn flamboyante schilderstijl worden besproken binnen de historische context van eind zestiende en begin zeventiende eeuw. We maken kennis met de jonge Peter Paul Rubens en zijn reizen naar Italië en het Spaanse hof. We bespreken de geschiedenis van Antwerpen en zien hoe Rubens in 1635 deze stad veranderde in een theaterdecor met omvangrijke schilderingen ter ere van Kardinaal-Infant Ferdinand. We kijken naar mythologisch naakt en bespreken het afbeelden van de menselijke figuur, als ideaalbeeld of ‘naar de natuur’.

We achterhalen de betekenis van allegorische figuren en bestuderen altaarstukken met religieuze voorstellingen.

Rubens’ diplomatieke missies komen aan de orde en de manier waarop hij de verschrik­k ingen van de oorlog en de zegeningen van de vrede uitbeeldde in zijn kunstwerken.

docent: Mw. drs. A.H. Adriaans-van Schaik MA is kunsthistoricus, onderwijskundige en eigenaar van Artstory. Zij behaalde de research master ‘Art History of the Low Countries’ (Universiteit Utrecht) en werkte voor het Rubensproject van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24), 31 oktober, 7, 14, 21, 28 november 2013 (8). tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Gewenst: Rubens in Antwerpen, Irène Smets, 2004, 978-90-5544-513-4 NL, Ludion Gent/Amsterdam. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 44

01K375 Hogeschool Utrecht

Wenen, wereldstad van weleer

Het Beethoven­fries van Klimt in de Wiener Sezession

De cursus dient ter voorbereiding op de studiereis naar Wenen in maart 2014, maar kan ook los gevolgd worden.

Wenen was tot het eind van de eerste wereldoorlog de hoofdstad van het bijna duizendjarige ‘Heilige Roomse Rijk’. Haar geschiedenis is adembenemend. Deze van oorsprong Romeinse stad bloeide weer op in de middeleeuwen. Nadat Turkse invallers op het nippertje waren verslagen, beleefde Wenen een ‘gouden eeuw’ die het Oude Rome evenaarde. Adel en burgers zetten kapitalen om in paleizen en beeldende kunst, duizelingwekkend in hoeveelheid en kwaliteit. Wenen werd theatraal, een stad waar de ‘show’ kenmerkend was voor de cultuur van hof, adel en burgerij. Het keizerrijk overleefde de Verlichting èn Napoleon. Onder keizer Franz Jozef en gemalin Elizabeth (‘Sissi’) was de stad een kweekvijver van experimentele stedenbouw en architectuur (Ringstrasse, Wagner, Loos), beeldende kunst (Sezession, Klimt), muziek (Schönberg) en onderzoek (Freud). Daarbij waren de politieke tegenstellingen ongekend fel. Middels afbeeldingen en culturele doorkijkjes wordt in chronologische volgorde het verhaal van Wenen verteld. De politieke geschiedenis vormt de achtergrond van het fantastisch decor van paleizen, kerken, schilderkunst, sculptuur en literatuur.

In de eerste bijeenkomsten komen aan de hand van afbeeldingen cultuur­ historische, politieke, militaire en sociaaleconomische aspecten aan bod.

Verder zullen we in twee thema-avonden apart ingaan op het fenomeen Gustav Klimt en op de architecten Otto Wagner en Adolf Loos.

docent: Dhr. dr. P.W.F. Brinkman is kunsthistoricus en emeritus lector Monumentenzorg van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 30 oktober; 6, 13, 20, 27 november 2013 (5). tijd: Woensdag 20.00-22.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Deelnemers krijgen via e-mail een hand-out toegezonden van de tijdens de cursusavonden vertoonde afbeeldingen. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig)

45

02K376 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De opera’s van Verdi

Verdi

2013: Verdi- en Wagnerjaar. In het voorjaar heeft u bij HOVO-Utrecht een cursus over Der Ring des Nibelungen kunnen volgen, in het najaar bieden we een cursus aan over de opera’s van Verdi.

De eerste van zijn 26 opera’s schreef Verdi in 1839, de laatste in 1893. We zullen in acht lessen nagaan welke ontwikkelingen zich hebben voorgedaan in het werk van deze grootste 19e eeuwse Italiaanse opera­ componist. Andere te behandelen vragen zijn: waarin verschilt het werk van Verdi met dat van andere Italiaanse maar ook Duitse componisten zoals Wagner? Waaraan ontleende Verdi de stof voor de libretti?

Hoe was de samenwerking met de librettisten en welke rol speelde Verdi bij de totstandkoming van de uit­voering van zijn werk.

In elke les krijgt u – met toelichtingen – fragmenten te horen en vaak ook te zien uit opera’s uit elke van de drie periodes waarin het werk van Verdi vaak wordt onder­verdeeld. Tot die opera’s behoren de overbekende en ook minder bekende. Hier worden de namen genoemd van werken die in ieder geval aan bod zullen komen: Nabucco, Ernani, Macbeth, I Lombardi, Rigoletto, Il Trovatore, La traviata, Aida, Ballo in Maschera, Don Carlos, Otello, Falstaff.

docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren ruim dertig HOVOcursussen over voornamelijk opera en de vocale muziek van Bach. cursusdata: 20, 27 september; 4, 11, 18, (niet 25) oktober; 1, 8, 15 november 2013 (8). tijd: Vrijdag 13.00-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een speciale reader samengesteld die u kunt kopen in de eerste les. In de welkomstbrief zal de prijs ervan worden vermeld. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

46

02K377 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Schrijvers en schilders van de jazz

Belangrijke componisten en arrangeurs in de jazzgeschiedenis

Duke Ellington en componist/ arrangeur Billy Strayhorn

Vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw krijgt de jazz een min of meer vaste vorm. Deze vorm bestaat uit een melodie (de compositie), de uitwerking daarvan (het arrangement), de maatsoort en het tempo. Op dit thematische, harmonische en ritmische gegeven improviseert de solist.

De verhouding tussen uitgeschreven en geïmproviseerde stukken kan erg verschillen en ook het onderscheid ertussen is niet altijd eenvoudig te benoemen. Duke Ellington bijvoorbeeld schreef arrangementen die toegespitst waren op een bepaald orkestlid, op grond van diens specifieke geluid of speelstijl. Dat gold ook voor mensen als Charles Mingus en Gil Evans.

Daarnaast is in de jazz ook altijd gebruik gemaakt van thema’s uit andere muzikale bronnen, zoals het werk van George Gershwin of Cole Porter.

Door de geschiedenis van de jazzontwikkeling heen is de rol van de componist of arrangeur wisselend van betekenis geweest: in de Swingperiode was die anders dan in de Bebop of later in de Free Jazz.

In deze nieuwe cursus ligt het accent op de componisten (de schrijvers) en arrangeurs (de schilders) in de jazz, die enerzijds in hun werk aan de solist een bepaald kader en een zekere sturing geven, maar anderzijds ook ruimte en inspiratie bieden voor improvisatie.

docent: Dhr. G. Wolfswinkel studeerde onder andere industriële vormgeving in Eindhoven en cultureel werk in Den Haag. Van 1990 tot 2007 was hij als docent werkzaam aan Hogeschool De Horst (maatschappelijk werk) in Driebergen, nu onderdeel van Hogeschool Utrecht/Amersfoort. Voor HOVO Utrecht verzorgde hij cursussen over levensloop en over wonen als je ouder wordt. Sinds 2006 geeft hij voor HOVO verschillende cursussen over jazz. cursusdata: 23, 30 september; 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18 november 2013 (8). tijd: Maandag 13.30-16.00 uur. plaats: Railzicht Amersfoort, Stationsplein 299, 3818 LE, Amersfoort (5 min. lopen van station Amersfoort) studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 47

02K378 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Negentiende-eeuwse kunst in context Kunst en cultuur van de negentiende eeuw

Onder vrienden

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2012.

Het maximum aantal deel­ nemers is 30.

In deze cursus schetsen we de ontwikkeling van de kunst en cultuur in Europa in de negentiende eeuw. Dit doen we aan de hand van boeiende verhalen, bijzondere lichtbeelden, sfeervolle muziek en spannende filmfragmenten. Hierbij kijken we niet alleen naar de schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur, maar ook naar de daarmee samenhangende literatuur, muziek en filosofie.

We beginnen met de periode van de Verlichting en de denkbeelden van de filosofen Kant, Voltaire en Rousseau.

De maatschappelijke onrust die volgde op de Verlichting bereikte zijn climax met de Franse Revolutie. Deze historische ideeën en gebeurtenissen vonden hun weerslag in onder andere de muziek van Beethoven, de architectuur van Haussmann en de schilderkunst van meesters als Jean Dominique Ingres en Jacques Louis David.

In de opeenvolging van kunststromingen als de Romantiek, het Realisme, het Impressionisme en de Art Nouveau weerspiegelt zich vervolgens het ontstaan van de moderne kunst. We bespreken grote meesters als Vincent van Gogh, Paul Gauguin en Auguste Rodin, in relatie tot de Nederlandse kunst­ geschiedenis met kunstenaars als Isaac Israëls, Jan Toorop en George Hendrik Breitner. We kijken ook naar de invloed van de uitvinding van de fotografie en de film op de beeldende kunst.

In zeven bijeenkomsten laten we zien dat de negentiende eeuw een uiterst boeiende en sprankelende periode was, waarin de moderne wereld langzaam maar zeker gestalte kreeg.­

docent: Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar. Hij was onder andere werkzaam als docent tekenen en vorm­geving aan de Hogeschool Utrecht en als docent kunst­ geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (in onder andere Collect/Kunst en Antiek Journaal). Hij heeft diverse kunstboeken geschreven, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20, 27 november 2013 (7). tijd: Woensdag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Het studiemateriaal wordt digitaal aangereikt. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 48

03K379 Universiteit Utrecht

De cultuur van de Barok in Italië

De kerk van Sant’ Ivo alla Sapienza, meesterwerk van Borromini in het oude complex van de ‘Universiteit der Wijsheid’ in Rome

De Italiaanse Barok (circa 1575-1725, maar al voorbereid door het Maniërisme vanaf 1530), roept associaties op met inquisitie, pracht en praal, maar ook met fraaie muziek (Monteverdi, Corelli, Vivaldi), geniale kunstenaars (Caravaggio, Bernini, Da Cortona, Borromini, Lorrain) en geleerde filosofen (Bruno, Campanella, Galileo). Deze cursus laat ons kennis­maken met een roerige en boeiende tijd. Er ontstond een moderne vorm van kunstpatronage. Een nieuwe, militante spiritualiteit wedijverde met de Hervorming in Noord-West Europa. Ook kwamen diverse meesterwerken tot stand in de Italiaanse muziek en literatuur.

Wij concentreren ons hier op Rome. Het is de stad van ambitieuze, soms grillige pausen en hun families. Maar het is ook de plek van gewaagde kunstcollecties en jachtterrein van nieuwe kloosterorden, zoals de Jezuïeten, de Theatijnen en de Oratorianen. Daarnaast behandelen we andere stedelijke centra zoals Napels, Palermo en Turijn, waar niet minder indrukwekkende scheppingen ontstonden.

Na afloop van de cursus biedt de docent in eigen beheer en in samenwerking met een reisbureau een vijfdaagse reis naar Rome aan. Deze reis is een aanvulling op de cursus, maar wordt los van HOVO Utrecht georganiseerd.

docent: Dhr. dr. R.M. Speelman is docent Italiaans bij het Instituut Italiaans, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. voorkennis: Enige voorkennis strekt tot aanbeveling, maar is absoluut niet vereist. cursusdata: 12, 19, 26 november; 3, 10, 17, (niet 24, 31) december 2013; 7, 14 januari 2014 (8). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tijdens de cursus biedt de docent een reader (in 3 delen) aan, met alle te lezen teksten. Tegen kostprijs voor ca. € 30-35,-. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

49

02L380 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Over mystieke vrouwen van vroeger en nu ‘Ich bin von Kopf bis Fuß auf Liebe eingestelt...’

Karl-Heinz Oswald Hildegard van Bingen 1998.

‘Want ik ben een vrij mens en ten dele zuiver, ik kan me met de wil van de Liefde vrijelijk verenigen, en willen wat ik maar wil...

Ik kan verkrijgen en aanvaarden van God als hetgene hij is, zonder tegenspraak of ongenoegen, waartoe geen enkele heilige in staat is.’ - Hadewych De eerste mystica was Rabbi’a al-Adawiyya, een vrouw die in de achtste eeuw vanuit haar islamitisch geloof mystieke teksten schreef. Hildegard van Bingen en begijnen zoals Hadewych en Margarete van Porete zijn mystieke vrouwen uit de christelijke middeleeuwen. Uit wat zij schreven leren wij hun gedachten en hun mystieke ervaringen kennen. Hun religieuze ervaringen zijn de leidraad in hun leven. ‘Mystiek is verzet’, zo noemde Dorothee Sölle het bijna acht eeuwen later. Ook in de twintigste eeuw vinden we teksten van bijzondere vrouwen. We lezen samen teksten, luisteren naar hemelse muziek en kijken naar bijzonder beeld­materiaal.

De cursus telt vijf onderdelen: ■ Inleiding in de mystiek: begijnen en kloosterlingen ■ Hildegard als adellijke vrouw en visionaire abdis ■ Hadewych en Margarete van Porete, mystiek in de volkstaal ■ Moderne mystiek (Dorothee Sölle, Hilde Domin en anderen) ■ Mystiek in de islam.

docent: Mw. drs. F. Dekkers studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Leiden en later Theologie. Zij was 15 jaar werkzaam in het middel­baar onderwijs voor de vakken Nederlands, Wereldliteratuur en Levensbeschouwing. Aan de Hogeschool van Amsterdam gaf zij colleges Kunst en Levensbeschouwing. Zij richtte in 1997 haar Bureau Beeldzin op (www.beeldzin.nl). Tevens is zij redacteur bij Uitgeverij Abdij van Berne in Heeswijk. voorkennis: Interesse in mystieke teksten, beeldmateriaal en muziek uit de middeleeuwen en nu. Bereidheid zich te verdiepen in een wijze van denken die misschien toch ook heel modern is. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6 november 2013 (5). tijd: Woensdag 10.30-12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Er zullen in de loop van de cursus teksten met achtergronden en vertalingen worden uitgedeeld. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig) 50

03L381 Universiteit Utrecht

Lezen is denken

Topdocenten over literatuur als sociale wetenschap

Deze cursus is een geactualiseerde herhaling (met andere thema’s en docenten) van die uit 2012 en 2013.

In deze cursus zoeken we naar dwarsverbanden tussen romanliteratuur en sociaalwetenschappelijke inzichten.

Enkele thema’s die we uitdiepen zijn: wederzijdse afhankelijk­heid, in- en uitsluiting, jeugd en probleem­gedrag, moreel besef en gedrag, en zelf en lichaamsbeeld. ‘Lezen is denken’ is een bijzondere cursus uit het reguliere universitaire onderwijs, die ook openstaat voor cursisten van HOVO Utrecht. Jongeren en ouderen brengen ieder hun eigen expertise in, waarin luisteren naar elkaar vooropstaat: het gaat erom van elkaar te leren.

De cursussen worden maandelijks gegeven (in na- én voorjaar). Elke maand staat telkens één boek en een bijbehorende sociaalwetenschappelijke tekst centraal. Deze bespreken we eerst in leesgroepen (van maximaal 6 personen) en vervolgens licht de docent het thema toe in een hoorcollege. Elke cursist schrijft een bespreking van de teksten die horen bij de colleges.

Deze bespreking bestaat uit een beknopte weergave van de grote lijnen uit de aangeboden teksten, en een kort commentaar op de tekst gebaseerd op de discussies. Aan het slot van de cursus schrijft de cursist een essay waarin één van de behandelde thema’s wordt uitgediept. Topdocenten, meestal uit de faculteit Sociale Wetenschappen, geven de colleges.

docenten: Dhr. prof. dr. T. ter Bogt; dhr. dr. J. Bos; dhr. prof. dr.

G. Breeuwsma; mw. prof. dr. C. Brinkgreve; dhr. prof. dr.

D. Brugman; dhr. prof. dr. G. Buelens; dhr. prof. dr. T. Knijn; dhr. prof. dr. C. van Nijnatten; dhr. prof. dr. L. Woertman.

Alle docenten zijn verbonden aan de Universiteit Utrecht of de Rijksuniversiteit Groningen. cursusdata: 10 september, 8 oktober, 5 november, 10 december 2013; 14 januari, 11 februari, 11 maart, 8 april, 13 mei, 10 juni 2014 (10). tijd: Dinsdag 19.00-21.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht, Binnenstad. studiemateriaal: De wetenschappelijke literatuur wordt nader bekend gemaakt. De romans zijn (o.v.): Vasili Grossman Leven en Lot, Marlene van Niekerk Agaat, Bret Easton Ellis Less than Zero, Anil Ramdas Badal, Ernst Jünger Oorlogsroes, Connie Palmen De Vriendschap, e.a. cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig)

51

03L382 Universiteit Utrecht

James Joyce’s Ulysses Ulysses is zonder enige twijfel niet alleen een van de moeilijkste literaire werken uit de wereldliteratuur, maar ook een van de meest invloedrijke. Het bestaat uit achttien hoofdstukken van wisselende lengte, die ieder in een geheel eigen stijl geschreven zijn, ieder met heel specifieke moeilijk­heden voor de lezer. Er is een hoofdstuk waarin de taal opzettelijk onjuist wordt gebruikt, met fout lopende zinnen, onzinnige metaforen, verhaspelde vaste uitdruk­ kingen, grammaticale fouten; er is een hoofdstuk dat het gehele verloop van de Engelse taal, van Oud Engels tot hedendaags ‘slang’ in prachtige stijlparodieën doorloopt; er is een hoofdstuk in de vorm van een filmscenario gecombineerd met een absurdistisch toneelstuk, en een hoofdstuk geheel in vraag- en antwoordvorm. De tekst is verder gelardeerd met eigentijdse reclameslogans, half verborgen citaten, taalspelletjes, gedichten en rijmpjes. Joyce zelf heeft gezegd dat hij zoveel in zijn roman heeft gestopt dat de geleerden er nog wel een paar eeuwen mee aan de slag kunnen, en dat was geen loze uitspraak. In deze cursus, bedoeld voor eerste lezers maar ook voor hen die de roman al (een paar keer) gelezen hebben, zal Ulysses helemaal gelezen worden.

docent: Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd, emeritus hoogleraar Engelse letter­ kunde, is gespecialiseerd in het Modernisme in de Engelstalige letter­kunde en mede betrokken bij de organisatie van het inter­natio­ nale James Joyce Symposium dat in 2014 in Utrecht plaatsvindt. cursusdata: 16, 23, 30 september; 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11 november 2013 (8). tijd: Maandag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: James Joyce, Ulysses. The ‘Corrected Text’, ed. H.W. Gabler (diverse uitgaven van Random House of Bodley Head). cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

52

03L383 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang De ‘Spaanse passie’, zie pag. 12

Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw

Miguel de Cervantes Saavedra, auteur van De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha

Deze cursus het eerste deel van de driedelige leergang De ‘Spaanse Passie’. Deze cursus is ook goed los te volgen.

De geschiedenis van de Spaanse Gouden Eeuw in de zestiende en zeventiende eeuw staat bol van heroïek en drama: de opbouw van een wereldrijk waarin de zon nooit ondergaat, maar dat vervolgens wel langzaam zelf ten onder gaat.

Het was het land van vorsten als Johanna de Waan­zinnige en de – zeker in Nederland – als godsdienstwaanzinnig beschouwde Filips II, de opdrachtgever van het klooster­ paleis El Escorial. Het Spanje van de Gouden Eeuw veranderde van een samenleving waarin ruimte was voor christenen, joden en islamieten, in het toonbeeld van de Contra­reformatie, met zijn strenge controle op het geloofsleven van zijn inwoners. De Spaanse Inquisitie is hiervan natuurlijk het bekendste fenomeen. Kunst en literatuur bloeien in deze tijd van Renaissance en Barok. Miguel de Cervantes schrijft zijn Don Quichot, de beroemdste roman uit de geschiedenis, terwijl schilders als Diego Velázquez in dienst staan van de Spaanse koning.

De Spaanse Gouden Eeuw vormt tegelijkertijd de culturele achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog in de Nederlanden.

Spaanse schrijvers en schilders kijken met heel andere ogen naar die langdurige strijd in een koud en ver land, terwijl vooral de Nederlandse protestanten Spanje zien als de bron van alle kwaad.

docenten: Dhr. dr. M. Ebben (o.v.) en dhr. dr. R. Fagel, Instituut Geschiedenis, Universiteit Leiden (tevens cursuscoördinator, samen met mw. dr. I.C. Lorda, directeur Instituut Cervantes); Mw. dr. L. Geevers, Radboud Universiteit, Nijmegen; Mw. dr. Y. Rodríguez Pérez, Europese Studies, Universiteit van Amsterdam; Dhr. prof. dr.

G. Wiegers, Religiestudies, Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9, 16, (niet 23, 30) december 2013; (niet 6), 13, 20 januari 2014 (8). tijd: Maandag 15.15-17.00 uur. plaats: Instituut Cervantes, Domplein 3, Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen: Raymond Fagel & Eric Storm, Ed., Het land van Don Quichot: De Spanjaarden en hun geschiedenis, Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep 2011, ISBN: 978 90 253 6884 5. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 53

01M384 Hogeschool Utrecht Tweedelige Leergang Toegepaste Psychologie, zie pag. 13

Persoonlijkheidsleer Persoonlijkheid is een van de onderwerpen in de psycho­ logie die in het dagelijks leven veel ter sprake komen.

Mensen hebben verschillende vragen over hun persoon­ lijkheid: ‘Hebben wij wel een authentieke kern, wat doe je aan een negatief zelfbeeld, hoe beïnvloed ik mijn emoties, hoe komt het dat iemands persoonlijkheid per situatie kan verschillen, wat is een abnormale persoonlijkheids­ontwikkeling en wat wij kunnen leren van dieren?’ De persoonlijkheid is de verzameling van kenmerken die het gedrag, de gedachten en de gevoelens van een individu beschrijven. Iedereen in uw omgeving heeft een persoonlijkheid, of het nu gaat om mensen met wie u werkt of in uw privéleven.

In deze cursus maakt u kennis met de theorie van de persoonlijkheidsleer.

We kijken ernaar vanuit zes domeinen: het domein van de aanleg, het biologische domein, het intrapsychische en cognitieve domein, het sociale en culturele domein en het domein van de aanpassing. De drie klassieke visies op persoonlijkheid: psychoanalyse, humanistische psychologie, en behaviorisme en cognitieve psychologie komen aan de orde. Daarnaast worden de systeem­ theorie, de omgevingspsychologie en de biologische psychologie behandeld.

De theoretische achtergronden worden besproken aan de hand van voor­ beelden uit de praktijk, waarbij ook ruimte is voor uw eigen inbreng.

Deze cursus is de tweede van de leergang Toegepaste Psychologie. De cursus vormt een verdieping ten opzichte van de Inleiding in de Toegepaste Psychologie maar kan ook los gevolgd worden.

docent: Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven is onderwijskundig pedagoge en GZ-psycholoog. Tot voor kort was zij werkzaam bij het Seminarium voor Orthopedagogiek van Hogeschool Utrecht als docent Pedagogiek en Psychologie en als psychodiagnostisch onder­zoeker bij leer- en gedragsproblemen. Momenteel geeft zij de vakken rekenen en taal aan docenten uit het Praktijkonderwijs, VMBO en MBO van de leerroute omgangskunde. cursusdata: 20, 27 november; 4, 11, 18, (niet 25) december 2013; (niet 1), 8, 15, 22 januari 2014 (8). tijd: Woensdag van 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Zeer gewenst: Jakop Rigter (2010) Het palet van de psychologie. Stromingen en hun toepassingen in hulpverlening en opvoeding. Uitgeverij Coutinho: Bussum. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 54

02M385 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Levensverhalen in kaart brengen

Een praktische cursus over stijlen en werkvormen bij het autobiografisch vertellen en schrijven

P. Rotari. Meisje schrijft een brief.

Bij het ouder worden kan de behoefte aan reminiscentie – het zich bewust herinneren – een bron worden voor verdieping.

Mensen willen hun bijzondere ervaringen meer met anderen delen door ze te vertellen en er over te schrijven. De wijze waarop dat gebeurt valt nogal eens tegen: vaak omdat een aanvaardbare en creatieve vorm ontbreekt. Tijdens cursussen ‘Biografisch werken’ bij HOVO Utrecht wordt regelmatig gevraagd naar een ‘Leerroute stijlen en werk­vormen van vertellen en schrijven’. Onder het motto ‘Narratief actief ’ wordt aan de hand van inspiratie uit de literaire biografie en de levensfilosofie een theoretische basis aangereikt, met daarnaast een waaier van technieken en oefeningen die binnen de methodiek van het biografisch werken zijn ontwikkeld. De aandacht gaat uit naar het narratieve: het vertellend en schrijvend tot uitdrukking brengen van de ervaren levenssituaties.

Samenvatting van de belangrijkste thema’s: ■ bronnen en inspiratie vanuit het genre autobiografie en levenskunst ■ structuur van het verhaal en vertel­ perspectieven (ik, jij, hij/zij) ■ het verhaal en zijn context (plaats, tijd) ■ het wisselen van tijd ■ de verhouding tussen non-fictie en fictie ■ vertel­manieren (monoloog, dialoog, interview/oral history) ■ schrijfvormen (levensboek, journaal, brieven, reflecties) ■ creatieve oefeningen n.a.v. metaforen.

docent: Dhr. G. Prinsenberg bekwaamde zich in social casework en diverse groeps­therapeutische methoden. Hij werkte in de geestelijke gezond­heidszorg en was vele jaren als methodiekdocent verbonden aan Hogeschool de Horst te Driebergen, aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam en aan de Hogeschool voor de Kunsten in Otterberg, bij Bremen (D). Thans is hij docent bij HOVO Utrecht en bij Instituut Labyrint Utrecht voor de leerroute ‘Coachen in levensloop, levensverhaal en loopbaan’. Hij kiest voor een creatieve benadering van het biografisch onderzoek, met aandacht voor autobiografisch vertellen en schrijven, beeldend werken, spel en drama. Hij publiceert geregeld over dit thema. voorkennis: Interesse in het levensverhaal en bereidheid tot onderlinge gesprekken. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20 27 november 2013 (8). tijd: Woensdag 13.00-15.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen. Gabriël Prinsenberg. ISBN 9789066656673. Uitgeverij SWP Amsterdam 2010. Tijdens de cursus wordt aanvullend studiemateriaal aangereikt per e-mail. Om tijd vrij te hebben voor onderlinge gesprekken tijdens de bijeenkomsten wordt huiswerk opgegeven! cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 55

03M386 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang De ‘Russische ziel’, zie pag. 13

De ‘Russische ziel’ in de periode 1917-1991

Omslag van Michail Boelgakov De Meester en Margarita 1968

In deze cursus gaan we in op de Sovjetperiode. Hoe ontstond de communis­ tische gedachte en wat hield deze in? En waarom juist in Rusland? Wat gebeurde er tijdens de Revolutie van 1917? Was de hongersnood van 1932-1933 genocide? Hoe zat het precies met de Grote Terreur, de Goelag, de volkerendeportaties, Stalins einde en de destalinisatie? Wat betekende dit alles voor de Russische adel? Twee belangrijke dissidente schrijvers en het socialistisch realisme in kunst en muziek komen aan bod. Boelgakov’s De Meester en Margarita bevat een parodie op het leven in de Sovjet-Unie. Babel schildert in De Rode Ruiterij een on­vergetelijk portret van een jonge Joodse intellectueel die zich staande moet zien te houden bij de kozakken. Tenslotte kijken we via persoonlijke dagboeken in de gedachten en harten van de ‘Sovjetburger’.

De acht bijeenkomsten hebben de volgende docenten en onderwerpen: ■ Van Ree: Wat was het Communisme? ■ Jansen: De schaduwkant van het Sovjetbewind ■ Leenders: De laatste dagen van de Russische aristocratie ■ Langeveld: Isaak Babel De Rode Ruiterij ■ Wierda: Socialistisch realisme in de kunst ■ Langeveld: Michael Boelgakov: De Meester en Margarita ■ Maes: Geschiedenis van de Russische muziek in de Sovjetperiode ■ Leenders: Dagboeken schrijven onder Stalin.

Deze cursus is de derde van de leergang De ‘Russische ziel’. Deze cursus is ook goed los te volgen.

docenten: Mw. dr. R. Leenders, Culturele Antropologie en dhr. dr.

A. Langeveld, seniordocent Russische Taal en Cultuur en literair vertaler Russisch, Faculteit Letteren, beiden Universiteit Utrecht; mw. dr. I. Wierda, docent (Russische) kunstgeschiedenis; dhr. dr.

M. Jansen en dhr. dr. E. van Ree, beiden Ruslandspecialist aan de Universiteit van Amsterdam; dhr. prof. dr. F. Maes, hoogleraar Musicologie, Universiteit van Gent. cursusdata: 18, 25 september; 2, 9, 16, 23, 30 oktober; 6 november 2013 (8). tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: Brown, ‘The Rise and Fall of Communism’; Werth, ‘The Crimes of the Stalin Regime’; Hellbeck, ‘Fashioning the Stalinist Soul’ (allen digitaal te verkrijgen); Bezemer, Een Geschiedenis van Rusland, p. 238-445; Smith, Verloren Adel; Figes, Natasha’s Dance, p. 434-521; Langeveld, Moderne Russische Literatuur, p. 209253; Maes, Geschiedenis van de Russische Muziek. p. 254-391. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 56

03M387 Universiteit Utrecht

Ongelijkheid en diversiteit Iedereen is bijzonder, of toch niet?

Ongelijkheid tussen mensen wordt vaak gebaseerd op het verschil tussen arm of rijk, veel of weinig macht. Daarnaast zijn er verschillen tussen mensen die niet als ongelijkheid worden gezien, maar als bijkomend of toevallig. Ongelijkheid is veranderd, van vastliggende posities (standen) naar verschuivende relaties tussen groepen.

Diversiteit, de recente overtuiging dat iedereen bijzonder is, overstijgt in zekere zin ongelijkheid en verschil, en wijst op het feit dat iedereen een eigen levensloop realiseert. Echter, nieuwe combinaties van ongelijkheid en verschil lijken belangrijk en ondermijnen het geloof in grote mobiliteit, dat bij de opvatting van diversiteit hoort. Deze combinaties zijn door de huidige democratische politiek moeilijk te vatten.

In deze cursus staat de ontwikkeling van de nieuwe vormen van ongelijkheid en verschil centraal. Benadering van dit probleem vindt volgens de volgende wegen plaats: ■ We ontdekken de ontwikkeling van nieuwe vormen van ongelijkheid en verschil, rekening houdend met de strijd tussen redistributie en erkenning.

■ We bespreken het spanningsveld tussen gelijkheid en vrijheid.

■ We zien welke uiteenlopende manieren er zijn om ongelijk­heid te vatten en politiek te benaderen. (Gelijke kansen - gelijke uitkomsten?)

■W e leren welke rol machtsvormen spelen om ongelijk­ heden te constitueren, te bestendigen of te veranderen.

docenten: Dhr. prof. dr. R. Maier is emeritus hoogleraar en dhr. dr. W.A.W. de Graaf is oud-universitair hoofddocent, Algemene Sociale Wetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht cursusdata: 13, 20, 27 november; 4, 11, (niet 18, 25) december 2013; (niet 1), 8, 15, 22 januari 2014 (8). tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Een biografie wordt aan de ingeschreven deelnemers verzonden. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 57

03N388 Universiteit Utrecht

Kosmische evolutie: het beeld vanuit de ruimte Speuren naar de oorsprong

Animatie van landing van de mobiele robot ‘Curiosity’ op Mars

Deze cursus is een actualisering van de cursus ‘Aarde en Kosmos’ uit voorjaar 2012.

Het Mars Science Laboratory (MSL) of Curiosity is inmiddels op Mars geland, waar het bodem­monsters analyseert op mogelijk leven.

Waar­nemingen vanuit de ruimte – vrij van de afschermende werking van de aardse dampkring en met ‘zicht’ op de aarde als planeet – hebben in belangrijke mate bijgedragen aan het onderzoek naar de oorsprong en evolutie van het heelal en de eigenschappen en evolutie van het aardse eco­ systeem. Deze cursus begint met een uitleg over de unieke wijze waarop ruimtevaart aan bepaalde vormen van wetenschappelijk onderzoek kan bijdragen. Daarbij kijken we kort terug naar 1957, het lanceerjaar van de eerste aardse kunstmaan: de Russische Sputnik satelliet.

Vervolgens passeert een aantal onderzoeksthema’s de revue, thema’s die nu en in de komende tien jaar prominent op de wetenschappelijke agenda staan en waarvoor inmiddels de noodzakelijke ruimteplatformen worden ontwikkeld en gebouwd: ■ het onderzoek naar de eigenschappen van donkere energie en materie ■ de stand van zaken van het Mars-onderzoek en de aanstaande Mars robotmissies (bij monde van gastspreker Dr. Rolf de Groot van ESA-ESTEC ■ de rol van pulsars en zwarte gaten in kosmische deeltjesversnellers ■ het klimaatonderzoek aan de aardse dampkring op planeetschaal ■ het onderzoek naar en de bewaking van het aardse ecosysteem.

docenten: Dhr. prof. dr. ir. J.A.M. Bleeker is emeritus hoogleraar ruimteonderzoek aan de Universiteit Utrecht en oud-directeur van het SRON-Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek. Mw. prof. dr. Ilse Aben is hoogleraar atmosfeeronderzoek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en senior onderzoeker bij het SRONNederlands Instituut voor Ruimteonderzoek. Dhr. dr. Rolf de Groot is hoofd Science Exploration Office van ESA. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober; 5, 12 november 2013 (9). tijd: Dinsdag 13.15-15.00 uur plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Het lesmateriaal komt beschikbaar op de ELO website van de Hovo Utrecht cursusgeld: Tarief I: € 207 (standaard) Tarief II: € 167 (gereduceerd) Tarief III: € 247 (vrijwillig) 58

03N389 Universiteit Utrecht Doorlopende Leergang Medische colleges van topspecialisten, zie pag. 13

Medische colleges

Vooraanstaande specialisten over nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied

Geen enkele tumor is dezelfde…

Deze cursus is het vierde deel van de leergang Medische colleges van topspecialisten, en volgt op het derde deel in voorjaar 2013.

De cursus is ook goed los te volgen.

Vier topspecialisten presenteren de volgende onderwerpen: ■ Prof. van der Wall (UMCU): De gelijkheid voorbij. De diagnose ‘kanker’ neemt jaarlijks sterk toe. Geen tumor is dezelfde: geïndividualiseerde behandeling is gewenst. Onderzoek leidt tot gerichte therapieën, geholpen door technische ontwikkelingen zoals ‘opereren zonder snijden’. Dit wordt toegelicht met als voorbeeld de meest voorkomende tumorsoort in Nederland: borstkanker.

■ Prof. van Vulpen (UMCU): Radiotherapie in Beeld. Bestraling van patiënten met kanker heeft een negatieve lading. Vroeger werd in hoge doses en in veel sessies bestraald. Bijwerkingen waren frequent omdat kijken tijdens bestraling niet kon. Tegenwoordig is bestraling beeldgestuurd, waardoor veilig bestralen met kleine marges en in weinig sessies mogelijk is.

■ Prof. Joels (UMCU): Stress is goed? Iedereen maakt in het dagelijks leven stressvolle gebeurtenissen mee. Dat is meestal niet slecht, maar het kan wel nadelig worden bij langdurige stress of ernstige trauma’s. In deze lezing wordt uitgelegd hoe hormonen die bij stress vrijkomen de werking van onze hersenen beïnvloeden.

■ Prof. van der Zeijst (LUMC): Over ‘slechte’ microben. Microben brengen ons antibiotica, zuurkool en waterzuivering. Onze darmen bevatten ruim een kilo bacteriën. Maar er zijn ook ziekmakende bacteriën. Door vaccinatie houden we die eronder. Er ontstaan echter steeds nieuwe pathogenen. Kunnen die óns eronder krijgen?

docenten: Dhr. prof. dr. P.R. Bär is opleidingsdirecteur Biomedische Wetenschappen en cursuscoördinator; mw. prof. dr. E. van der Wall is hoogleraar Interne Geneeskunde, Medische Oncologie; dhr. prof. dr. M. van Vulpen is hoogleraar Radiotherapie; dhr. prof. dr. M. Joels is Directeur van het Rudolf Magnus Instituut, Instituut voor Neurowetenschappen, allen UMC Utrecht; dhr. prof. dr. B.A.M. van der Zeijst is emeritus hoogleraar Medische Microbiologie, LUMC, Leiden. cursusdata: 6, 13, 20, 27 november 2013 (4). tijd: Woensdag 15.15-17.00 uur. plaats: UMC Utrecht, Heidelberglaan 100, De Uithof. studiemateriaal: Indien mogelijk worden tijdens de colleges hand-outs uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig)

59

03N390 Universiteit Utrecht

Priemgetallen

Een reis door de wiskunde

Carl Friedrich Gauss (1777-1855)

“God schiep de natuurlijke getallen en de rest is mensenwerk”, zei Kronecker in 1886; Weber documenteerde dit in 1893. Priemgetallen zijn gehele getallen (groter dan 1) die alleen door zichzelf en door 1 deelbaar zijn: de bouwstenen van (de vermenigvuldiging) in de verzameling van de gehele getallen. We stellen vragen die elementair te formuleren zijn, met als grote verrassing: sommige problemen zijn eenvoudig te beantwoorden, maar andere zijn al eeuwen lang onopgelost. We maken een reis door de wiskunde: van getaltheorie tot meetkunde, van analyse tot waarschijnlijkheden.

We bespreken klassieke problemen maar ook moderne ontwikkelingen. De cursus is begrijpelijk met een wiskundige voorkennis op middelbare-schoolniveau, maar de cursus zal niet eenvoudig zijn. De cursisten worden geacht van te voren de stof te bestuderen voor de volgende keer en actief opgaven te maken. Deze cursus is voor iedereen die bereid is om na te denken over en interesse heeft in de immense schoonheid van de klassieke en moderne wiskunde. In de cursus komen ook vraagstukken, historische beschouwingen en eenvoudige bewijzen aan de orde. De te behandelen stof is te vinden in een syllabus die bij het begin van de cursus wordt uitgereikt.

docent: Dhr. prof. dr. F. Oort is emeritus hoogleraar Zuivere Wiskunde aan de Universiteit van Utrecht. Zijn specialisme is arithmetische algebraïsche meetkunde (algebra, meetkunde en getaltheorie). Hij is nog steeds actief met onderzoek bezig. voorkennis: Uitstekende wiskundige kennis op havo/vwo niveau. Bij de cursus wordt een actieve inzet van de deelnemers verwacht. cursusdata: 13, 20, 27 november; 4, 11, 18 december 2013 (6). tijd: Woensdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Een syllabus wordt bij de eerste bijeenkomst uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 60

02R391 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Een inleiding tot de Koran

Een pagina uit een Koran uit de vijftiende eeuw, afkomstig uit Iran.

Moslims geloven dat de Koran het letterlijke woord van God is, zoals dat in de zevende eeuw aan de profeet Mohammed is geopenbaard. Volgens de overlevering ontving Mohammed de eerste openbaring in 610; hij was toen veertig jaar. In die periode van zijn leven trok hij zich regelmatig terug in een grot op de berg Hira, nabij Mekka. Het was in deze grot dat de aartsengel Gabriël voor het eerst tot Mohammed sprak en aan hem de eerste Koranverzen – de eerste vijf verzen van hoofdstuk 96 – werden geopenbaard.

Volgens de meest gangbare overlevering bestond er bij de dood van de profeet Mohammed in 632 geen boekwerk dat de gehele Koran bevatte. Wel was de tekst vanaf het begin van de openbaringen in mondelinge vorm volledig bewaard.

Deze cursus staat stil bij de openbaring, de verzameling en het opschrijven van de koranische tekst en behandelt vooral de inhoud daarvan. We buigen ons over de centrale thema’s van de Koran, zoals de leer van God en het hiernamaals.

Daarnaast kijken we naar het scheppingsverhaal in de Koran en naar de passages die handelen over Jezus, Mozes en andere profeten. Ook analyseren we Koranverzen die gaan over de status van de vrouw.

docent: Mw. drs. H. Kurs¸un studeerde Islamologie aan de universiteit van Leiden en journalistiek aan de Faculteit Journalistiek en Communicatie in Zwolle. Ze verbleef drie jaar in Damascus om Arabisch te studeren en om zich voor te bereiden op een promotieonderzoek.

Van haar hand verscheen het boek Mijn Geloof en Mijn Geluk.

Islamitische jongeren over hun homoseksuele gevoelens (2002).

Hatice Kurs¸un is als gastdocent minor Islam verbonden aan de Hogeschool Utrecht. cursusdata: 1, 8, 15, 22, 29 november; 6, 13 december 2013 (7). tijd: Vrijdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Een Nederlandse vertaling van de Koran. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 61

03R392 Universiteit Utrecht

Religie: voorwaarde of bijproduct?

Geen cultuur zonder religie

Krabdivinatie: Het raadplegen van voortekenen’

Antropologen hebben nog nooit een cultuur aangetroffen zonder religie. Toch leven wij in een maatschappij waar religie geen vanzelfsprekendheid meer is. Waardoor is de mens zo religieus (geweest)? Is onze religiositeit een gevolg van de menselijke evolutie? Verhoogt religie onze ‘fitness’, onze collectieve overlevingskansen? Of is religie een bijproduct van andere processen in de evolutie? Evolueert religie zelf? Deze cursus kijkt naar processen die inherent zijn aan religie. We vergelijken de vroegste religies van de mensheid met de vele andere vormen die dit over alle culturen heen heeft aangenomen. In diverse wetenschappelijke disciplines gaan we na hoe over het verschijnsel religie wordt gedacht. Daarna bezien we de oudste vormen van religie, zoals antropologen die hebben aangetroffen bij jagers/verzamelaars, zoals de !Kung Bushmen , en de sjamanistische religies van Siberië.

De fasen van ‘communale’ en ‘olympische’ religies geven zicht op de wijze waarop religies zich voegen naar de centralisering van macht in maatschappijen. De geschreven taal geeft religie niet alleen een eigen status, maar ook een andere interne dynamiek. Tenslotte komen we in de (post-)moderne maatschappij in een situatie waar de evolutionaire ‘fitness’ van religie verdwenen schijnt te zijn.

Of toch niet?

docent: Dhr. prof. dr. W.E.A.van Beek is hoogleraar Antropologie van de Religie aan de Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Tilburg. Zijn specialismen zijn: schriftloze religies, religies van Afrika, vergelijkende studies over divinatie, iconisering, en de ontmoeting van lokale religies met wereldreligies. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober; 5 november 2013 (8). tijd: Dinsdag 15.15-17.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Zeer gewenst: David Sloane Wilson (2002) Darwin’s Cathedral: Evolution, religion and the Nature of Society, Chicago: Chicago University Press. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 62

05R393 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Humor en religie: ‘God houdt wel van een geintje’ Over de spannende relatie tussen humor en religie

De ‘Jezus Buddy’ uit de film Dogma

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Humor en religie vormen een slecht koppel. Gelovigen beschouwen grapjes over God al snel als godslasterlijk. De voor moslims blasfemische spotprenten van Kurt Westergaard leidden in 2005 tot de grootste antiwesterse demonstraties van de afgelopen decennia. En hoewel christenen niet zo snel meer de straat op gaan, protesteerden traditionalistische christenen in Italië, Frankrijk en België recentelijk tegen het blasfemische toneelstuk On the Concept of the Face, Regarding the Son of God van Romeo Castellucci. Gelovigen houden niet zo van het idee van een lachende God. God is te groot om belachelijk gemaakt te worden. God is off limits.

Humor is echter onlosmakelijk verbonden met onze ‘condition humaine’. Het is een ‘coping’-mechanisme dat stress kanaliseert, sociale verhoudingen veilig­ stelt en het onbespreekbare onder woorden weet te brengen. Humor houdt ons een spiegel voor, stelt vooroordelen aan de kaak en doorbreekt taboes rond moeilijke onderwerpen als seks, ziekte en dood. In deze lezingencyclus gaat het over humor als een manier om het goddelijk mysterie te naderen. We bespreken humor in de Bijbel, in de joodse traditie, in de christelijke theologie en filosofie, in moderne literatuur, in eigentijds cabaret en in het strafrecht.

Dit alles vanuit de overtuiging: ‘God houdt wel van een geintje.’

docenten: Dhr. drs. F.G. Bosman, dhr. dr. H. Goris, dhr. drs. L. Mock, mw. dr. M. van Noorloos, dhr. dr. A. van Wieringen cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24), 31 oktober; 7, 14 november 2013 (6). tijd: Donderdag 14.00-16.30 uur. plaats: FKT, Nieuwe gracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen literatuur: Frank G. Bosman, God houdt wel van een geintje, Meinema, Zoetermeer 2012, ISBN978-902-114-427-6. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig)

63

01W394 Hogeschool Utrecht

Florence ten tijde van de Medici

Invloed van de Platonische Academie op kunst en cultuur in Florence

Sandro Botticelli, La Primavera (1482)

In de Renaissance maakte de Europese cultuur een grote bloei door. De bakermat daarvan was Italië, met Florence als belangrijk centrum van kunst en cultuur. Ook de filosofie bereikte een nieuwe hoogte. Met ondersteuning van de Medici kwam een Platonische Academie tot stand, die talloze geleerden, literatoren en kunstenaars beïnvloedde. De filosoof Marsilio Ficino gaf leiding aan deze Academie. In deze cursus volgen wij Ficino in zijn behandeling van thema’s als: liefde, geld en goed, en de weg tot het geluk.

Welke soorten liefde zijn er, en wat betekent het om met iemand bevriend te zijn? Hoe belangrijk is geld als bijdrage aan een zinvol bestaan? Welke factoren zorgen ervoor dat wij gelukkig zijn, en is daarin een rangorde te ontdekken? Vervolgens komt de familie van de Medici aan bod: naast de grote Cosimo ook de kleurrijke Lorenzo.

Hoe ondersteunden zij kunstenaars en wetenschappers?

Opmerkelijk is ook de bijdrage die Lorenzo zelf leverde aan de literatuur van zijn tijd. Ten slotte gaan we de invloed van de nieuwe filosofie na op kunstenaars als Botticelli, Rafaël en Michelangelo. Het zal blijken dat aan veel beroemde kunstwerken een Platonische zienswijze ten grondslag ligt.

docent: Dhr. dr. H.G. Schipper is docent Geschiedenis van de filosofie en Godsdienstfilosofie aan de Hogeschool Geesteswetenschappen Utrecht; ook is hij daar bestuurslid. Als redacteur, auteur en ver­taler draagt hij bij aan de tijdschriften Hermeneus, Tijdschrift Filosofie en Filosofie Magazine. cursusdata: 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2013 (6). tijd: Dinsdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tegen kostprijs wordt bij aanvang van de cursus een reader verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 64

02W395 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Filosoferen en wandelen

Katwijk aan Zee, het westelijke uiteinde van de Romeinse limes.

Vervolgcursus landschaps­ filosofie, deel 3, maar kan ook los gevolgd worden.

Het maximum aantal deel­ nemers is 20.

In deze vervolgcursus gaan we in alle delen van Nederland op zoek naar de verschillende manieren waarop in het verleden over het landschap is nagedacht. Op de stuwwal van Nijmegen zien we hoe romeinen voor het eerst ‘high tech’ instrumenten tussen mens en landschap plaatsten en radicale ingrepen pleegden. Op weg in de trein of wandelend (en pauzerend) praten we over epicuristen en stoïcijnen die de relatie met de natuur wilden herstellen. In Groningen bewonderen we de oudste stenen kerkjes van ons land, waar ‘binnen en buiten’ voor het eerst systematisch werden gescheiden. We volgen ook de wandelroutes van de franciscanen die zich onderscheidden in hun relatie tot de natuur, en we lopen langs de IJssel waar de Moderne Devotie tot bloei kwam. We bezoeken de tuin van Christiaan Huygens en populaire locaties van de Hollandse landschaps­schilderkunst. Via de stadswallen van Utrecht belanden we in de romantiek: de kentering van landschapsbeleving, een periode waarin we volgens sommigen nog steeds verkeren. Daarbij staan de beroemde Wodanseiken bij Wolfheze op het programma en toetsen we eigentijdse romantiek aan enkele bekende natuurmonumenten.

Filosofen die aan bod komen: Epicurus, Marcus Aurelius, Ockham, Cusanus, Spinoza, Kant, Nietzsche, Benjamin, Heidegger, Plessner, Barthes, Foucault, Deleuze, Guattari, Sloterdijk.

docent: Dhr. drs. E. Brinckmann studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is als docent arbeids- en organisatie­filosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg en als gast­docent aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij werkt in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is mede­ beheerder van landgoed het Lankheet in Twente. voorkennis: Deze cursus is een vervolg op eerdere cursussen landschapsfilosofie, maar instappen is geen probleem. cursusdata: 20, 27 september; 4, 11, 18, (niet 25) oktober, 1, 8, 15 november 2013 (8). tijd: Vrijdag 10.00- ca.16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht – Amersfoort, De Nieuwe poort 21, Amersfoort. We starten bij de Hogeschool Utrecht-Amersfoort. Naar gemakkelijk bereikbare locaties reizen we gezamenlijk per trein, naar andere locaties gezamenlijk met de auto. Benodigd: wandelschoenen, wandel- en regenkleding, rugzak en eigen proviand. Routes: wisselend terrein, wisselende afstanden ± 10 km. studiemateriaal: Wandelboek over landschapsfilosofie, KNNV, in voorbereiding, Eric Brinckmann cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 65

O3W396 Universiteit Utrecht Vierdelige leergang De Ethica van Spinoza, zie pag. 13

De passiecatalogus in de Ethica

Hoe spreekt Spinoza over minachting, angst, eerzucht en andere passies?

Deze cursus is het derde deel van de leergang De Ethica van Spinoza.

Deel 1 en 2 hoeven niet te zijn gevolgd, maar voorkennis van het werk van Spinoza is wenselijk.

Volgens Spinoza worden wij onvermijdelijk op enig moment in ons leven geconfronteerd met onze passies en onze emoties. Alle reden, aldus Spinoza, om aan zo’n belangrijke dimensie van het menselijke bestaan maximale aandacht te schenken. Waar het hem uiteindelijk om te doen is, is om na te gaan of er een leven mogelijk is waarbij we niet altijd gedachteloos onze passies volgen.

Om dat te kunnen is het volgens Spinoza nodig om onze emoties, of passies zoals hij ze (be-)noemt, te begrijpen en hij probeert dat ons op een bijzondere en rationele wijze duidelijk te maken. Zo zegt hij in de Ethica deel III – het deel dat wij in deze cursus behandelen – dat hij de menselijke handelingen op een bijna wiskundige wijze beschouwt.

Spinoza staat een rationele aanpak voor, die bij hem altijd is gericht op het kennen van de oorzaken.

Ethica deel III begint met het aangeven van de oorzaken van de passies, waarna de fundamentele noties vreugde, treurnis en begeerte worden besproken. Aan het einde van dit deel volgt een vrij uitgebreide catalogus van de passies. Eerst bestuderen we het fundament van die catalogus en in het tweede deel van de colleges bespreken we de afzonderlijke passies.

docenten: Dhr. dr. J. Scheren is neerlandicus en filosoof; mw. dr. F. Jara Gomez is als docente en onderzoeker verbonden aan de vakgroep Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht. Beide docenten hebben reeds diverse Spinoza-cursussen verzorgd. voorkennis: Enige voorkennis van het werk van Spinoza is wel wenselijk. cursusdata: 18, 25 september; 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20, 27 november 2013 (10). tijd: Woensdag 14.00-15.45 uur. plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht. studiemateriaal: Een editie van de Ethica. Aan het begin van de cursus wordt een syllabus uitgereikt en tijdens de colleges wordt nog meer materiaal verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig)

66

03W397 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang Geschiedenis van de filosofie, zie pag. 13

Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance

De ‘toren van de wetenschappen’ uit de ‘Margarita philosophica’ van Gregor Reisch (1503)

In de middeleeuwen bereikt de wijsbegeerte, als ‘dienstmaagd der god­ geleerdheid’, West-Europa en Nederland. Moslim­geleerden hebben Aristoteles doorgegeven aan joden en christenen. Aan de eerste universiteiten wordt geredetwist: Heeft de wereld altijd bestaan? Wat is verstand? Waar zit het? Thomas uit Aquino bestrijdt Siger uit Brabant, die stand­punten ver­dedigt van een moslim: Averroës. In 1277 veroordeelt het kerkelijk gezag de standpunten van Siger zowel als van Thomas, maar Thomas wordt binnen 50 jaar heilig verklaard.

Rond die tijd eindigt Dante’s literaire loopbaan en begint die van Petrarca. De Renaissance verenigt filosofische ver­nieuwing met continuïteit: naast hiërarchie, engelen en zieleleer van Aristoteles, bespreekt men menselijke waardigheid en een vernieuwd natuurwetenschappelijk wereldbeeld.

Filo­logisch onderzoek ontsluit antieke filosofie en literatuur, ontmaskert eeuwenoude machts­aanspraken en leidt tot een nieuwe manier van schrijven. De mens wordt verheerlijkt, maar zijn morele en intellectuele grenzen worden blootgelegd.

Aan de hand van bronteksten behandelen we in de context van kunst, literatuur, politiek en wetenschap denkers, ideeën en redeneringen rond de thema’s: ■ Middeleeuwen: Ideeën (Augustinus); Eerste oorzaak (Avicenna, Anselmus, Thomas); Eeuwigheid (Maimonides); Kennis (Averroës); Wil (Scotus); Geluk­ zaligheid; ■ Renaissance: Humanisme (Dante, Petrarca); God, mens, heelal (Pico, Ficino); Visualisering van God (Cusanus, Bruno e.a.); Utopie en realisme (More, Bacon, Machiavelli e.a.).

Deze cursus is de tweede van de leergang Geschiedenis van de filosofie, en een gewijzigde versie van die uit 2009. De cursus is ook goed los te volgen.

docenten: Dhr. prof. dr. P.G. Ziche; dhr. dr. C. Ierna; dhr. dr. J. Touber; dhr. prof. dr. J.M. van Ophuijsen, cursusleider; allen verbonden aan de opleiding Wijsbegeerte, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht voorkennis: Enige bekendheid met de wijsbegeerte van de Grieks-Romeinse oudheid is behulpzaam cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9, 16, (niet 23, 30) december 2013; 6, 13, 20, 27 januari 2014 (10). tijd: Maandag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Aanbevolen: Deel 2 en 3 van A History of Western Philosophy (OPUS, Oxford Paperbacks, OUP): David Luscombe, Medieval Thought. Oxford: Oxford University Press 1997 (ISBN 0-19-289179-0); Brian P. Copenhaver & Charles B. Schmitt: Renaissance philosophy. Oxford: Oxford University Press 1992 (ISBN 0-19-289184-7). cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig) 67

03X398 Universiteit Utrecht

Promoveren of wetenschappelijk schrijven Een verkenning van de eigen verborgen talenten

Veel academisch opgeleide mensen hebben na hun pensionering behoefte aan ver­ dieping van hun kennis, aan een nieuwe intellectuele uitdaging. Zij komen om die reden bij HOVO Utrecht terecht. Een aantal van hen heeft de capaciteiten en de – vaak verborgen – wens om nog een dissertatie te schrijven. Voor die mensen hebben de universiteiten meestal geen mogelijkheden.

Dat is jammer, want er schuilt veel verborgen talent onder oudere academici.

HOVO Utrecht heeft daar een oplossing voor gevonden: deze cursus is speciaal georganiseerd voor academici met een promotie­wens. Onder intensieve begeleiding van hoogleraar Politieke Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en ervaren docente Mieke Aerts, kunt u uw mogelijkheden verkennen en vaststellen of u kunt en wilt promoveren of op andere wijze (weer) een wetenschappelijke uitdaging wilt aangaan.

In de cursus krijgt u informatie over de huidige gang van zaken bij een promotie­traject en wordt met u verkend of voor u een proefschrift in een van de maatschappij- of geesteswetenschappen haalbaar is. Aan het einde van de cursus worden de promotieplannen beoordeeld en voorzien van het predicaat ‘wel of niet kansrijk’. Bij een promotiewaardig voorstel zoekt u in overleg met de docent een promotor. Blijkt in de loop van de cursus dat uw ambitie toch niet (meteen) de vorm van een proefschrift hoeft te krijgen, dan hebt u in ieder geval wel een plan van werkzaamheden waarmee u aan de slag kunt.

Het hebben van een voorlopig promotieonderwerp is voorwaarde om deel te kunnen nemen aan deze cursus. U dient er tenminste 20 uur per week voor vrij te kunnen maken. De inzet van de toekomstige promovendus behoort te zijn om in uiterlijk vijf jaar de promotie te laten plaatsvinden.

68

Bij HOVO Utrecht kunt u werk maken van uw promotiewens docent: Mw. prof. dr. M. Aerts is bijzonder hoogleraar Politieke Geschiedenis aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. voorkennis: Voorwaarde tot toelating tot deze promotiecursus is een motivatiebrief met toelichting op het onderwerp (maximaal 1 1/2 A4) die door mw. dr. R. Leenders (coördinator HOVO Utrecht) en de cursusdocent wordt beoordeeld op kwaliteit.

Stuur de brief z.s.m. per e-mail naar mw. dr. R. Leenders, h.w.g.leenders@uu.nl. Voor verdere informatie kunt u haar bellen op maandag of donderdag op 030-2532975. cursusdata: 11, 18, 25 september; 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6 november 2013 (8). tijd: Woensdag 13.00-16.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht, Academiegebouw, Binnenstad, Utrecht. studiemateriaal: Het studiemateriaal wordt ter plaatse uitgereikt en is inbegrepen in de cursusprijs, evenals het lidmaatschap van de UU-bibliotheek en het boekje ‘Promoveren’. cursusgeld: € 625.00. Voor deze cursus geldt geen gereduceerd of vrijwillig tarief.

Aan de cursus kunnen maximaal 10 personen deelnemen.

Mochten er meer positieve beoordelingen zijn, dan geldt het moment van toezending van uw motivatiebrief als toelatingscriterium.

69

70

cursussen voorjaar 2014 71

01A401 Hogeschool Utrecht

Geschiedenis van de tuinkunst Van klooster- tot toekomsttuin

De tuin van Paleis Het Loo, Apeldoorn

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2011 en 2012. Het maximum aantal deelnemers is 20.

In deze cursus maken we in vogelvlucht kennis met de geschiedenis van de tuinkunst vanaf de middeleeuwen tot aan de postmoderne tijd. Centraal staan het verkrijgen van inzicht in verschillende tuinstijlen en de achterliggende ideeën, en het kunnen herkennen van deze tuinstijlen bij het bezoeken van tuinen en parken van landgoederen. De oudste tuinstijl uit de westerse traditie is de omsloten tuin.

We vinden deze terug in de paradijstuin, de middeleeuwse kloostertuin en de Moorse tuin. Vanaf 1450 openden de tuinen zich naar het landschap. Dit is de periode van de formele tuinen uit de Italiaanse renaissance en de Franse barok, waarin het landschap met vergezichten en assen werd veroverd. Rond 1700 ontstond een nieuwe kijk op landschap en natuur, die resulteerde in de Engelse landschapstuin.

Deze romantische tuinstijl tekent tot op heden de inrichting van menig park. De asymmetrie van deze tuinen is ook typerend voor de Japanse tuin. Welke overeenkomsten zijn er tussen de westerse en oosterse tuinstijlen? In de twintigste eeuw kwamen de moderne tuin en vervolgens de post­ moderne tuin op. Tot slot staan we stil bij de tuinen van de toekomst. Naast vijf colleges omvat deze cursus ook een excursie naar de tuin van Paleis Het Loo.

docenten: Mw. ir. C. Stegewerns is landschapsarchitect en docent Landschap aan de Hogeschool Utrecht. Gastdocenten zijn mw. ir. S. de Wit, landschapsarchitect en docent Landschapsarchitectuur aan de Technische Universiteit Delft en gespecialiseerd in de omsloten tuin, en dhr. ir. B. Kwast, landschapsarchitect, freelance docent en onderzoeker met als specialisatie de Engelse landschapstuin. cursusdata: 19, 26 maart, 2, 9, 16, 23 april 2014 (6). tijd: Woensdag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, Utrecht. Oudenoord of Nijenoord. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) Dit is exclusief het entreegeld van Paleis Het Loo. 72

01A402 Hogeschool Utrecht

Nederlandse architectuur van de twintigste eeuw Bouwwerken behandeld naar beeldende betekenis en materiële vorm

Beurs van Berlage en ING Bank skelet te Amsterdam in uitvoering

Het maximum aantal deelnemers is 25

De architectuur heeft in de twintigste eeuw grote ont­ wikkelingen doorgemaakt. Na de industriële revolutie is een verandering van denken over het uiterlijk en innerlijk van bouwwerken op gang gekomen en werden andere materialen en methodes ingezet. Hierdoor veranderde het begrip van wat men onder ‘architectuur’ verstond.

Het ‘Nieuwe Bouwen’ is in de eerste helft van de twintigste eeuw ontstaan en daarna ontwikkeld tot een verzamelnaam van vernieuwende architectuur. Het Nieuwe Bouwen behelst zowel de wens om nieuwe vormen te creëren, als het streven naar een vormprincipe: strakke lijnen, weinig ornamenten en ‘licht en luchtig’. De twintigste eeuw is ook de periode waar in korte tijd frappante ontwerpstijlen in de mode kwamen en weer plaats maakten voor andere ‘hypes’: jugendstil, art deco, Amsterdamse School, De Stijl, Delftse School, structuralisme, constructivisme, modernisme en post­modernisme. Tegelijkertijd ontstonden de ‘montagearchitectuur’ en ‘prefab-methode’, waarbij de bouwproductie steeds meer op afstand plaatsvond. Ook de maatschappij werd een opener samenleving, waarbij transparantie zich vertaalde in de architectuur.

Aan de hand van belangrijke bouwwerken uit de twin­ tigste eeuw bespreken we deze ontwikkelingen en hun architectonische betekenis. Mede tijdens de excursies naar Rotterdam en de Uithof zal duidelijk worden dat Nederland zich in de twintigste eeuw bouwkunstig flink gemanifesteerd heeft.

docent: Dhr. ir. M.J. van den Berg is architect en gepensioneerd docent Constructieve Bouwmethodiek van de Hogeschool Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart; excursie op 2, 9 april 2013 (6) tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang worden tegen kostprijs een reader en een lijst met aanbevolen literatuur uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 73

03E403 Universiteit Utrecht

De opmars van Azië en de gevolgen voor het leven in Europa

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit voorjaar 2013.

Cultuurverschillen spelen een belangrijke rol in de hedendaagse discussie over politiek en samenleving en de wijze waarop wij met elkaar omgaan. Dit geldt niet alleen voor onze directe omgeving, maar ook als we in contact komen of samen willen werken met buitenlandse partners. De voornaamste economieën van Azië, China, Japan, Korea en India zijn voorpaginanieuws geworden.

Aziatische ondernemingen dringen met hun producten en kapitaal steeds verder de westerse markten binnen. Maar wat weten wij eigenlijk van hen en hoe moeten wij hun opmars interpreteren? Een analyse van de interactie tussen cultuur, economie en samenleving in Azië en de consequenties voor de Nederlandse en andere Europese economieën is dan ook op zijn plaats.

In deze cursus komen niet alleen de ‘grondwaarden’ van de Aziatische samenlevingen en hun onderlinge verschillen aan de orde, maar ook de wijdere gevolgen daarvan voor opvoeding en gezin. Naast deze cultuurhistorische analyse staan we uitgebreid stil bij thema’s als economische en technologische expansie, gedrag van ondernemingen, bedrijfs­cultuur, werkethiek, ondernemerschap en leiderschap. Expliciet en impliciet maken we een vergelijking met Europa.

docent: Dhr. prof. dr. J.A. Stam is emeritus hoogleraar Economie en Management van Pacific Azië, Erasmus Universiteit, Rotterdam.

Sinds 2012 is hij ook emeritus hoogleraar Management van Technologie en Azie aan de Universiteit Twente cursusdata: 26 februari; 5, 12, 19, 26 maart 2014 (5). tijd: Woensdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Harukiyo Hasegawa & Carlos Noronha (eds.) (2009), Asian Business and Management, Palgrave MacMillan. Aanbevolen teksten ter voorbereiding van de cursus. cursusgeld: Tarief I: € 115 (standaard) Tarief II: € 95 (gereduceerd) Tarief III: € 155 (vrijwillig) 74

02F404 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

La storia del cinema italiano

Een tocht door de moderne Italiaanse filmgeschiedenis

Fragment uit Fellini Roma van Bernardo Bertolucci ( 1972)

In deze cursus wordt u aan de hand genomen voor een fraaie tocht door de Italiaanse moderne filmgeschiedenis. Als startpunt nemen we het naoorlogse Neorealisme om vervolgens de aansluitende decennia te doorkruisen.

Stuk voor stuk geven de te vertonen films een visie op Italië: sommige meer historisch of psychologisch getint, andere meer politiek en kritisch gekleurd. De constante factor is het schitterende landschap en de architectuur. Opvallend is ook de zoektocht naar authenticiteit die zoveel Italiaanse cineasten heeft geïnspireerd. Alsof er iets fundamenteels verloren dreigde te gaan…

De vertoningen worden uitgebreid ingeleid. Na een korte pauze volgt de filmvertoning.

■ Michelangelo Antonioni: La Notte (1962) ■ Fellini: Roma (1972) ■ Michael Radford: il postino (1994) ■ Bernardo Bertolucci: io e Te (2012)

docent: Dhr. M. Meuldijk studeerde filmkunde en is mede werkzaam als educatief medewerker van filmtheater LUX te Nijmegen. Daarnaast geeft hij wekelijks filmcursussen en inleidingen in het land. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart 2014 (4). tijd: Woensdag 11.00-ca. 13.30 uur. plaats: Filmtheater De Lieve Vrouw, Lieve Vrouwestraat 13, Amersfoort. cursusgeld: Tarief I: € 112 (standaard) Tarief II: € 92 (gereduceerd) Tarief III: € 152 (vrijwillig) Het filmkaartje is bij de prijs inbegrepen.

75

De geschiedenis van de Russische film

Elena – Andrej Zvjagintsev

N.B. Deze filmcyclus bestaat uit geheel andere films dan de gelijknamige filmcyclus uit voorjaar 2007.

76

De geschiedenis van de Russische film begint omstreeks 1910 met een golf aan stomme films van vaak opmerkelijk goede kwaliteit. Na de revolutie van 1917 zagen de nieuwe bolsjewistische autoriteiten al snel het belang in van film als propaganda­middel. Jonge filmmakers als Eisenstein en Dzjiga Vertov kregen de gelegenheid om een vernieuwende sovjet-filmstijl te ont­ wikkelen. In de Stalintijd werd het medium een louter propaganda­middel. In de jaren vijftig kregen de filmmakers wat meer speelruimte en was er ook plaats voor producties die geen pure propaganda meer waren. Een hausse aan opmerkelijke films was het resultaat. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie raakte de filmproductie in een crisis.

De films van die jaren geven de tijdgeest goed weer: ze zijn ongekend rauw. Sinds Poetin aan de macht is, wordt er weer meer in filmproductie geïnvesteerd. We zien de volgende films: ■ Diverse regisseurs: Stomme films van voor 1917 ■ Dzjiga Vertov: De man met de camera (1929, 68’) ■ Sergej Eisenstein: Ivan de Verschrikkelijke (1944, 103’) ■ A ndrej Tarkovski: De jeugd van Ivan (1962, 95’) ■ V ladimir Mensjov: Moskou gelooft niet in tranen (1980, 142’) ■ A leksej Balabanov: Broer (1997, 96’) ■ A ndrej Kravtsjoek: De admiraal (2008, 124’) ■ A ndrej Zvjagintsev: Elena (2011, 109’)

03F405 Universiteit Utrecht

docenten: Dhr. dr. A. Langeveld was docent-onderzoeker Russische literatuur en geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij is daarnaast literair vertaler uit het Russisch en ontving in 2006 de Martinus Nijhoffprijs voor zijn vertaaloeuvre en dhr. dr.

O. Boele, universitair hoofddocent Russische literatuur aan de Universiteit Leiden. De Russische film is één van zijn aandachtsgebieden. cursusdata: 8, 15, 22 februari; 1, 8, 15, 22, 29 maart 2014 (8). tijd: Zaterdag 10.30-13.30 uur; lezing 10.30-11.15 uur; film en nagesprek met docent vanaf 11.30 uur; einde circa 13.30 uur (afhankelijk van de filmlengte). plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht; filmzaal 1 boven - alleen via trappen bereikbaar! studiemateriaal: A anbevolen: Birgit Beumers (2009) A History of Russian Cinema, Oxford, New York: Berg. cursusgeld: Tarief I: € 224 (standaard) Tarief II: € 184 (gereduceerd) Tarief III: € 264 (vrijwillig) Het filmkaartje is bij de prijs inbegrepen.

De jeugd van Ivan – Andrej Tarkovski

77

01G406 Hogeschool Utrecht

Ons bier

De geschiedenis van een cultuurdrank

Boerenherberg (1634), Andries Both (1612-1641) Collectie Centraal Museum Utrecht.

In verband met de excursies geldt voor deze cursus een maximum van 20 deelnemers.

In vroegere eeuwen nam het bier een centrale plaats in binnen ons voedingspakket. Jong en oud dronk bier vanwege het gebrek aan andere houdbare of betaalbare dranken. Rijke huishoudens onderscheidden zich van de arme door de consumptie van exclusieve merken uit binnen- en buitenland.

Het bier doorstroomde de gehele Nederlandse samenleving.

Rond evenementen als jaarmarkten, gildemaaltijden, processies en Vastenavond was de hoeveelheid drank een graadmeter van vermaak. Steden schonken hun ambtenaren en voorname gasten kannen wijn of bier als blijk van waardering en sociale cohesie. Voor de overheden was de belasting op bier de spil van de financiën. De bierproductie was voor de economie van fundamenteel belang. Het brouwvak was één van de belangrijkste bedrijfstakken voor de stedelijke werkgelegenheid en voor de export naar andere gewesten en landen. Vrouwen speelden in de bierproductie en -handel een opvallend actieve rol. In deze cursus volgen we de geschiedenis van de bier­cultuur vanaf de middeleeuwse aardewerken kannen, langs de pasglazen uit de pruikentijd tot aan de moderne six-packs. We beschouwen zowel de kunst van het brouwen als het brouwen in de kunst.

We zullen de biergeschiedenis letterlijk proeven en brengen twee bezoeken aan belangrijke historische brouwcentra.

docent: Dhr. L.G. Alberts, docent middeleeuwse geschiedenis bij de leraren­ opleiding van Hogeschool Utrecht en buitenpromovendus van Universiteit Leiden. cursusdata: 7, 14, 21, 28 maart; 4, 11 april 2014 (6). Excursie op 14 maart en 4 april. tijd: Vrijdag 15.00-17.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Aanbevolen: De geschiedenis van de dorst. Twintig eeuwen drinken in de Lage Landen, Raymond van Uytven (Davidsfonds, Leuven 2007), ISBN 9058264580, 9789058264589. Of: Bier! Geschiedenis van een volksdrank, R. Kistemaker en V.T. van Vilsteren (red.) (Bataafsche Leeuw, Amsterdam 1994), ISBN 9067073431, 9789067073431. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) Voor de proeverijen tijdens de cursus en excursies wordt eenmalig een bedrag van € 15,- gerekend.

78

01G407 Hogeschool Utrecht

De schoonheid van middeleeuws Utrecht Rondleiding

De docent in haar Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit 2011-2012-2013. Het maximum aantal deelnemers is 20.

Let op: deze cursus wordt ook in de zomer en het najaar aangeboden.

De cursus Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht was in 2010 zo’n succes dat de deel­ nemers om een rondleiding vroegen. Dat idee is uitgegroeid tot een serie van vier bijeenkomsten waarin steeds weer een ander aspect van middeleeuws Utrecht centraal staat. Eerst duiken we in de geschiedenis van het Domplein, de Domkerk en het Domkapittel. In de volgende wandeling staat de romaanse Pieterskerk centraal met alle informatie die dit bouwwerk te bieden heeft over de zogeheten memoriecultuur. Daarna bezoeken we een middeleeuwse parochiekerk: de Jacobikerk. Hier is de betrokkenheid van de parochianen op alle mogelijke manieren zichtbaar: van de investeringen die zij ten behoeve van de kerk deden tot de plaats van broederschappen, gilden en kluizenaars inclusief de grafcultuur.

Tot slot maken we een wandeling door het middeleeuwse hart van Utrecht: de omgeving van de Buurkerk en het stadhuis. Hier lag de haven, hier waren de markten en hier stonden gasthuizen. De indrukken die we visueel en auditief opdoen geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijk prag­matisme in het laatmiddeleeuwse Utrecht. De precieze invulling van de bijeenkomsten is afhankelijk van de situatie in de kerken en van het weer.

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie www.levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 25 maart; 1, 8, 15 april 2014 (4). tijd: Dinsdag 14.00-15.45 uur. plaats: Utrecht, verschillende plaatsen in de binnenstad. studiemateriaal: A anbevolen: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1. ISBN 9789090226910. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 79

01G408 Hogeschool Utrecht

Uitvinders en uitvindingen

Geschiedenis van de techniek en innovatieve technici

Chrystal Palace, gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1851 in Londen

Uitvinders en uitvindingen spreken zeer tot de verbeelding: technische vooruitgang combineert allebei. In deze cursus wordt een aantal perioden in de geschiedenis besproken die te beschouwen zijn als technische revoluties: de agrarische revolutie, de industriële revolutie, de tweede industriële revolutie en de digitale revolutie. In hoeverre werden deze veroorzaakt door briljante uitvinders of door maatschappelijke factoren? We kijken naar een aantal uitvinders, hun uitvindingen en de maatschappelijke en wetenschappelijke achter­gronden daarvan. Zo ontstaat een beeld van uit­v inders (als verklarende factor) en uitvindingen (als antwoord op maatschappelijke vragen). Interessant is om te zien dat tussen beide begrippen een wisselwerking bestaat, maar dat de verhouding tussen beide wel verschuift naarmate de geschiedenis vordert: dan gaat gericht onderzoek een steeds belang­rijkere rol spelen. Tijdens de cursus besteden we aandacht aan diverse wereldtentoonstellingen. Ook komt het toeval aan de orde en de ‘petite histoire’ van de uit­v indingen.

Wist u dat Isaac Newton niet alleen de grondlegger was van de klassieke mechanica, maar waarschijnlijk ook de uit­v inder van het kattenluikje? Een uitvinding van niet gering belang...

docent: Dhr. drs. D. van der Veen is historicus en docent aan Hogeschool Utrecht. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw. cursusdata: 28 februari; 7, 14, 21, 28 maart; 4, 11 april 2014 (7). tijd: Vrijdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: Daniel Boorstin, de Ontdekkers, arbeiderspers 1992, ISBN: 9789051571400 cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 80

01G409 Hogeschool Utrecht Tweedelige leergang Nederlands Oud Schrift, zie pag. 12

Nederlands Oud Schrift (basiscursus) Paleografie van de veertiende tot en met de achttiende eeuw

In deze basiscursus maakt u kennis met de Nederlandse paleografie van de veertiende tot en met de achttiende eeuw.

We richten ons op het schrift, waarbij zijdelings de inhoud aan de orde komt. We beginnen met druk­letters uit de vijftiende tot de zeventiende eeuw. Hierbij behandelen we onder meer de beginselen betreffende afkortingen. Vervolgens bespreken we diverse handgeschreven teksten, variërend van oorkonden, belasting­tabellen, liefdesbrieven en getuigen­ verhoren, tot het vonnis van Balthasar Gerards na de moord op Willem van Oranje. In de laatste bijeenkomst zullen enkele originele documenten ter tafel komen. Tijdens de colleges proberen de cursisten onder begeleiding van de docent gezamenlijk een tekst te ontcijferen.

De cursus is een herhaling van de basiscursus Oud Schrift uit 2007 en 2011. Deze cursus is de eerste van de leergang ‘Nederlands Oud Schrift’. Het tweede deel wordt gegeven in het najaar van 2014.

docent: Dhr. drs. W.H. Lenselink is oud-hogeschooldocent Middeleeuwse Geschiedenis en Hulpwetenschappen. cursusdata: 28 januari; 4, 11, (niet 18, 25) februari; 4, 11, 18 maart 2014 (6). tijd: Dinsdag 11.00-13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Er wordt tegen kostprijs een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig)

81

01G410 Hogeschool Utrecht

Het Ottomaanse Rijk en Europa De invloed van een vergeten grootmacht

Ambassadeur Calkoen op audiëntie bij sultan Achmed III, 1727.

In de westerse geschiedschrijving wordt er nauwelijks tot geen aandacht besteed aan de invloed van het Ottomaanse Rijk op het verloop van de Europese geschiedenis. Als we een historische kaart zouden raadplegen zullen we daarentegen in een oogopslag zien dat deze voorstelling van de geschiedenis te beperkt is.

Het enorme rijk hield vanaf de zestiende eeuw een groot deel van Zuidoost Europa tot en met Hongarije, Anatolië, Irak (Mesopotamië), Syrië, Palestina, Egypte en de gehele Noord Afrikaanse kust tot aan Marokko onder zijn heerschappij. Het oefende ook grote macht uit op de Middellandse Zee en heeft grote invloed gehad op de ontwikkelingen in Europa. De bestudering van de geschiedenis van vroegmodern Europa zonder het Ottomaanse Rijk is te vergelijken met de bestudering van Europa in de twintigste eeuw zonder de Verenigde Staten daarbij te betrekken.

In deze cursus zullen we kijken naar het ontstaan en de ontwikkeling van het Ottomaanse Rijk. Gebruikmakend van beeldmateriaal van en uit Istanbul, de hoofdstad van het rijk, behandelen we de hoogtijdagen van deze beschaving en de invloed die de Ottomanen hebben gehad in Europa.

docent: Dhr. drs. T. Erogluer is docent geschiedenis aan Hogeschool Utrecht, gespecialiseerd in de geschiedenis van de islam en in het bijzonder het Ottomaanse Rijk. cursusdata: 26 februari, 5, 12, 19, 26 maart, 2, 9 april 2014 (7). tijd: Woensdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Inalcik, H. The Ottoman Empire, the classical age; Lewis, B. Istanbul en de wereld van het Ottomaanse Rijk; Imber C. The Ottoman Empire; Erogluer, T. Groot­ machten, het Ottomaanse Rijk (alle aanbevolen) cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 82

02G411 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Naar een vernieuwde ontwikkelings­ samenwerking Verleden, heden en toekomst

Dankzij handel en scheepvaart kent Nederland al sinds de zeventiende eeuw een sterke internationale oriëntatie. Deze was vooral gericht op de koloniën in Oost- en West-Indië.

Hetzelfde gold voor de protestantse zending en de roomskatholieke missie, hoewel vooral de laatste veel inter­nationaler gericht was. Na de dekolonisatiegolf vanaf 1945 veranderde de specifieke gerichtheid op de koloniën in een veel bredere oriëntatie op landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika.

De cursus behandelt in zes bijeenkomsten de grote ver­ schuivingen in de laatste 60 jaar in de relatie tussen Nederland en de ontwikkelingslanden: zowel in politiek en economisch opzicht (onafhankelijkheid resp. toenemende afhankelijkheid) als in de ontwikkelings­samenwerking.

Aan de orde komen het begin van de ontwikkelingssamenwerking omstreeks 1950 en de groei daarvan langs drie kanalen: multilateraal, bilateraal en particulier. Daarbij is onder meer aandacht voor het werk van grote consultancy-bedrijven als DHV te Amersfoort en voor de hedendaagse stand van zaken. De laatste drie colleges zijn toekomstgericht. Aandacht wordt geschonken aan de rechtenbenadering, aan duurzame ontwikkeling en aan de toekomst van ontwikkelings­ samenwerking in een veranderende nationale en internationale context.

Aan deze cursus werken meerdere docenten mee: ■ 22 januari: dhr. drs. J. Bos, politicoloog, oud-directeur ICCO, oud-ambassadeur ■ 29 januari: dhr. mr. R. Treffers, oud-ambassadeur, ouddirecteur-generaal Internationale Samenwerking Min. v. BZ. en oud-bewindvoerder Wereldbank Washington (2008-2012) ■ 5 februari: dhr. mr. J.J. A.M van Gennip, oud-directeur Cordaid, oud-plv.dir-gen. Int. Samenwerking Min. v. BZ. en CDA-woordvoerder Eerste Kamer voor Ontw.

Samenwerking (1991-2007); dhr. ir. H.P.H. Haas, oud-senior projectmanager Haskoning/DHV ■ 12 februari: dhr. prof. dr. mr. B. de Gaay Fortman, Universiteit Utrecht, oud-voorzitter NOVIB en EqualinRights ■ 26 februari: dhr. em. prof. dr. J. B. Opschoor, Institute of Social Studies/ Erasmus Universiteit, VU Amsterdam, oud-rector ISS Den Haag ■ 5 maart: dhr. prof. dr. Rolph v.d. Hoeven, professor Employment and Development Economics, Institute of Social Studies/ Erasmus Universiteit.

docent: Dhr. drs. J. Bos, politicoloog, oud-directeur ICCO, oud-ambassadeur, coördinator. cursusdata: 22, 29 januari; 5, 12 (niet 19), 26 februari; 5 maart 2014 (6). tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, de Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Dit wordt bij aanvang van de cursus bekend gemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 83

03G412 Universiteit Utrecht

De radicale Verlichting en de revoluties van de achttiende eeuw

De verlichting

De Europese Verlichting, één van de pijlers van de Westerse beschaving, begon al in de zeventiende eeuw en duurde tot en met de Franse Revolutie.

In Europa ontstond en groeide een beweging van intellectuelen, die streefden naar het ongestoord gebruik van de Rede. Dit betekende op de eerste plaats: denken en werken met rationele en waarneembare ‘feiten’.

De Verlichting bevorderde wetenschap en intellectuele uitwisseling.

Bijgeloof, intolerantie en rechtsmisbruik werden bestreden en men kwam op voor de grondrechten van iedereen. De Verlichting veranderde het denken over politiek, wetenschap, economie, cultuur, opvoeding en religie, en had grote invloed op het verloop van de politieke, culturele en sociaaleconomische geschiedenis.

In deze cursus behandelt mw. dr. van de Vrugt vooral de ideeën van belangrijke denkers. Locke, Montesquieu, Rousseau, Voltaire, Turgot, Abbé de St. Pierre, Fénelon, Hobbes en Adam Smith passeren de revue.

Dhr. dr. Doedens behandelt de relatie tussen de Verlichting en de grote revoluties van de achtiende eeuw: de Amerikaanse en Franse Revolutie en de Revolutie in Nederland en Zwitserland. Ook komen de gevolgen van de Verlichting voor het denken van heersers zoals Frederik de Grote aan bod.

docenten: Dhr. dr. A. Doedens was docent Nieuwe Geschiedenis bij de Vrije Leergangen /Vrije Universiteit Amsterdam en het Nutsseminarium van de Universiteit van Amsterdam. Mw. dr. M. van de Vrugt was senior- onderzoeker aan de Faculteit Rechten van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart 2014 (8). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt tegen kostprijs een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

84

03G413 Universiteit Utrecht

Het einde van de Koude Oorlog (1975-1991)

Michail Gorbachov en Ronald Reagan in de jaren tachtig

Het einde van de Koude Oorlog is nog altijd een van de meest spectaculaire gebeurtenissen van de jongste geschiedenis. In deze reeks van acht colleges worden de laatste vijftien jaar van het grote conflict tussen Oost en West onder de loep genomen aan de hand van hoorcolleges en videobeelden.

■ i nleidend college: overzicht van de Koude Oorlog tot 1975 ■ 1 975-1980: snelle verslechtering van de verhoudingen tussen de supermachten, onder meer door de Russische inval in Afghanistan in 1979 ■ 1981-1984: verder oplopende spanningen door het beleid van de Amerikaanse president Ronald Reagan ■ 1985-1988: Gorbachov komt in 1985 aan de macht: de grote gangmaker van de toenadering tussen Oost en West ■ 1989 was het wonderjaar: in Oost Europa moest het ene na het andere communistische regime het loodje leggen. De gehate Berlijnse muur bezweek voor een volksopstand ■ 1990: na bijna 45 jaar Koude Oorlog worden volkomen onverwacht Oosten West-Duitsland verenigd ■ 1991: de ondergang van de eens zo machtige Sovjet Unie in een golf van nationalistische revoluties ■ de ingrijpende gevolgen van de Koude Oorlog voor de Derde Wereld, Europa en de Verenigde Staten.

docent: Dhr. dr. A.A.M. van der Linden is docent Moderne Geschiedenis en fellow aan het University College, Universiteit Utrecht. cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart 2014 (8). tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: M. van Rossem (2007) Drie oorlogen. Een kleine geschiedenis van de twintigste eeuw ISBN 9789046803219, Amsterdam: Nieuw Amsterdam; Y. Vanden Berghe (2008) De Koude oorlog. Een nieuwe geschiedenis (1917-1991) ISBN 9789033468483, Leuven: Acco. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 85

04H414 Universiteit voor Humanistiek

Goed ouder worden

Welzijn, zingeving en menselijke waardigheid in de levensloop

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2012 en 2013.

Vijf jaar geleden is aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) de projectgroep Goed Ouder Worden opgericht. Deze inter­disciplinaire projectgroep richt zich op onderzoek naar welzijn, zin, betekenis­ geving en menselijke waardigheid in de latere levensloop. Het onderzoek is zowel theoretisch als praktisch van aard en past in het type wetenschappelijk onderzoek van de UvH dat zich richt op het gelijktijdig bevorderen van zingeving en humanisering. Het tracht door een combinatie van kritische gerontologie, filosofie, psychologie en organisatieen veranderstudies tegenwicht te bieden aan de dominante biologische, medische, sociologische en economische benaderingen van het ouder worden.

De vraag naar ‘goed ouder worden’ is onder meer van belang, omdat de levensverwachting in het welvarende westen in betrekkelijk korte tijd is gestegen. Velen zullen dus een relatief lang leven als oudere leiden, terwijl nog maar weinig is nagedacht over een goede invulling daarvan. In deze cursus komt ‘goed ouder worden’ vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines aan de orde. We vragen nadrukkelijk ook aandacht voor de wijsgerige, levensbeschouwelijke, normatieve, existentiële en organisatorische kanten van het ouder worden. Kernthema’s zijn: tijd, levensverlenging, welzijn, interactie, menselijke waardigheid, authenticiteit, armoede, eenzaamheid, lijden, omgaan met verlies, uitsluiting, dementie, zorg (al dan niet in zorginstellingen) en de kunst van het ouder worden.

docenten: Dhr. prof. dr. J. Dohmen, dhr. prof. dr. P. Derkx, dhr. prof. dr. A. Maas, mw. dr. A. Machielse, mw. dr. L. Bendien, mw. drs. H. Laceulle, dhr. dr. M. Schreurs. Zie www.uvh.nl > Universiteit voor Humanistiek > staf cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 4, 11, 18 maart (7). tijd: Dinsdag 13.00-15.00 uur. plaats: Universiteit voor Humanistiek, lokaal 140, Kromme Nieuwe gracht 29, 3512 HD Utrecht . studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt er tegen betaling een reader uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 86

04H415 Universiteit voor Humanistiek te Utrecht

Verbeelding en bestaansoriëntatie

Foto gemaakt door Ilse Vooren

Wat maakt het leven de moeite waard?

Hoe gaan we met elkaar om en met de natuur om ons heen? Wat is de plaats van de mens in de kosmos? Geloven we in een God of gaan we uit van een kosmische energie?

Vragen waar de mens zich regelmatig voor gesteld ziet. Vragen waarop de antwoorden samenhangen met beelden die we hebben van wereld en boven­ wereld, van oorsprong en bestemming en van goed en kwaad.

Deze cursus verbindt twee belangrijke thema’s. Het gaat over bestaansoriëntatie, de wijze waarop mensen zin geven aan hun leven in relatie tot anderen en de wereld om hen heen. En het bespreekt de rol van de verbeelding in de vormgeving van ons leven, in het plannen van onze toekomst, en in ons denken over de machten en krachten die ons lot bepalen. De cursus gaat in op een breed scala aan psychologische en filosofische visies op de relatie tussen verbeelding en bestaansoriëntatie middels thema’s als: de rol van illusies, de ultieme omgeving, morele verbeelding, rituelen en dromen. Het boek waar deze cursus op gebaseerd is biedt ook een groot aantal praktische handvatten en werkvormen om zelf mee aan de slag te gaan.

docent: Dhr. drs. J.H. Mooren is voormalig universitair docent Psychologie van Zingeving en Levensbeschouwing. Dhr. Mooren is tevens lid van het hoofdbestuur van het Humanistisch Verbond. cursusdata: 9, 16, 23, 30 januari; 6, 13 februari 2014 (6).

Dag en tijd: Donderdag 13.00-15.00 uur. plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe gracht 29, 3512 HD Utrecht. studiemateriaal: Mooren, J.H.M. (2011/2012) Verbeelding en bestaansoriëntatie, Uitgeverij De Graaff. Dit boek graag van tevoren zelf aanschaffen. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 87

01K416 Hogeschool Utrecht

Herkennen van goden en farao’s De basis van het Egyptische hiërogliefenschrift

Cartouche met de naam van Toetanchamon.

Het Egyptische hiërogliefenschrift behoort tot de oudste schriftsystemen ter wereld. Maar hoe moeten deze mysterieuze vogeltjes, plantjes, lopende beentjes en watergolfjes nu precies worden gelezen? In zes lessen wordt u aan de hand van de meest voorkomende namen van Egyptische goden en farao’s voor een belangrijk deel ingewijd in het geheim van het Egyptische beeldschrift.

De combinatie van verschillende hiërogliefen vormen feitelijk een rebus. Meestal loopt een hiërogliefentekst van rechts naar links. Het beginpunt ligt in ieder geval aan de kant waar de afgebeelde dieren en mensen naar toe kijken.

Een aardig idee van de oude Egyptenaren was om de voorstelling van een zittende man met een gekromde baard toe te voegen aan de hiërogliefen welke de naam van een god uitbeelden. Zo’n teken wordt determinatief genoemd en is klankloos. Iedere farao had vijf namen. De vierde naam nam de koning aan vanaf zijn troonsbestijging. De vijfde naam werd al bij zijn geboorte gegeven en wordt ook wel de ‘zoon van Ra-naam’ genoemd. Deze laatste twee namen werden altijd in een cartouche, een koninklijke naamring, geschreven.

docent: Dhr. drs. H.J. Pragt is egyptoloog en schrijver. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen naar en excursies over Egypte. cursusdata: 27 januari; 3, 10, (niet 17, 24) februari; 3, 10, 17 maart 2014 (6). tijd: Maandag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: De syllabus Herkennen van goden en farao’s, geschreven door Huub Pragt, is bij aanvang tegen kostprijs verkrijgbaar. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig)

88

01K417 Hogeschool Utrecht

Het intense licht van het Noorden Scandinavische kunst uit het fin de siècle

Frits Thaulow, Winter in Noorwegen

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013.

In de negentiende eeuw beleefde Scandinavië in cultureel opzicht een ‘Gouden Eeuw’. Deze begon in Denemarken en in de tweede helft van de negentiende eeuw braken Zweedse, Noorse en Finse kunstenaars internationaal door.

De bevriende schilders Anders Zorn en Carl Larsson geven in hun werk het goede Zweedse leven weer: ’s zomers buitensport en -spel en in de lange wintermaanden huiselijke gezelligheid. Hun woningen maakten zij tot een waar kunstwerk. De inrichting en aankleding van het huis van Carl larsson was van grote invloed op de Zweedse binnenhuisarchitektuur. Het meubelketen Ikea liet zich erdoor inspireren. Heel anders van atmosfeer zijn de verstilde interieurs van de Deen Vilhelm Hammershoi, die doen denken aan Vermeer. De ‘winterschilders’ Frits Thaulow en Harald Sohlberg laten de schoonheid zien van het besneeuwde Noorse landschap. Edvard Munch werd voorman van het Noorse expressionisme. Munchs werk is gebaseerd op persoonlijke obsessies, angsten en onzekerheden. Door de bijzondere kleuren en krachtige lijnvoering raken zijn schilderijen ons tot op de dag van vandaag. De Finse kunstenaar Akseli Gallen-Kallela bezong de ongerepte Finse natuur en putte inspiratie uit de Finse mythologie. Helène Schjerfbeck was haar tijd ver vooruit: zij schilderde fijngevoelige stillevens en indringende (zelf-)portretten. Wat de negentiendeeeuwse Scandinavische kunstenaars met elkaar gemeen hebben is dat zij heldere, sterke kleuren gebruiken in hun poging om het bijzonder intense licht van het Noorden te vangen

docent: Mw. drs. S.W. van Roosmalen is docent aan de lerarenopleiding Geschiedenis van Hogeschool Utrecht. Zij studeerde geschiedenis in Utrecht, Cambridge en Rome. Na haar studie verbleef zij voor onderzoek in Stockholm, waar haar fascinatie voor Scandinavische kunst begon. cursusdata: 27 februari; 6, 13, 20 maart 2014 (4). tijd: Donderdag 10.00-12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: De docent deelt een samenvatting uit. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 89

01K418 Hogeschool Utrecht Tweedelige leergang Klassieke Griekse Mythologie, zie pag. 12

Griekse mythologie in beeld

Geboorte van Athene uit het hoofd van Zeus. Attisch, 570 B.C.

De oppergod en eeuwige rokkenjager Zeus, de jaloerse Hera, de schrandere Athene of de kuise Artemis: Griekse goden spreken nog altijd tot de verbeelding. Wel neigen we erg tot denken in clichés en lezen we de mythen niet als verhalen waar nog meer achter steekt. We moeten ons daarnaast realiseren dat het vaak eeuwen heeft geduurd voordat de huidige versie haar vorm heeft gevonden.

Er valt een dimensie méér te ontdekken: hoe stelden de Grieken zich bijvoorbeeld het ontstaan van de wereld voor, hoe dachten ze over een leven na de dood, hoe verhield de mens zich tot de goden?

In deze cursus proberen we dichter bij de religieuze wereld van de Griekse oudheid te komen. We behandelen de belangrijkste Olympische goden en betrekken daar de gedichten van Homerus bij, die ook toen al als belangrijke bron van goden- en heldenverhalen werden beschouwd.

Er is een overvloed aan mythologische afbeeldingen, zowel op Grieks aardewerk als in de vorm van beeldhouwwerken.

Daarom bevat elke bijeenkomst een deel mythologie, met veel beeldmateriaal, en een kunsthistorisch gedeelte: een compact overzicht van de archaïsche kunst tot en met het Hellenisme.

Tot slot bezoeken we het Allard Pierson Museum in Amsterdam en bekijken daar de ‘mythologie in beeld’.

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010. Het maximum aantal deelnemers voor deze cursus is 25.

Voor de excursie wordt de groep gesplitst. Deze cursus is het eerste deel van de leergang ‘Griekse mythologie’.

Het tweede deel: ‘Griekse goden en helden in nieuw perspectief’ wordt gegeven in het najaar van 2014.

docent: Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk is oud-hogeschooldocent Antieke Cultuur. cursusdata: 29 januari; 5, 12 (niet 19, 26) februari; 5, 12, 19, 26 maart; 2 april (excursie) 2014 (8). tijd: Woensdag 11.00-13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Reader, ca. € 15, wordt bij de eerste bijeenkomst verstrekt cursusgeld: Tarief I: € 207 (standaard) Tarief II: € 167 (gereduceerd) Tarief III: € 247 (vrijwillig) De kosten van de excursie zijn niet inbegrepen in de cursusprijs, dit betreft de toegang tot het museum.

90

02K419 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

‘Goede’ popmuziek vanaf 1954 Geen Top 40!

Van links naar rechts en van boven naar beneden: Little Feat, Ray Charles, Maria Muldaur, Taj Mahal

Nooit eerder verzorgde HOVO Utrecht een cursus over rock-’n-roll en popmuziek. Toch moeten tal van cursisten daarmee zijn opgegroeid. In deze cursus zullen de deelnemers worden verrast door belangrijke en soms minder bekende artiesten. Vermoedelijk hebben vele muziek­ liefhebbers in hun leven de muziek ooit in de wacht gezet, en zijn zij door het overdadige aanbod in de media het zicht kwijt geraakt op veel prachtige muziek.

In elk van de zes bijeenkomsten zullen één of twee artiesten/groepen alle aandacht krijgen. Achtereen­volgens zullen dat in ieder geval zijn: Steely Dan en Little Feat, Buddy Holly, het Minit-label en The Byrds, Graham Parker en The Sound, Ray Charles en Maria Muldaur, en tenslotte Taj Mahal en Fats Domino. Hoogtepunten uit hun werk zullen worden gedraaid. De context van muzikale trends en ontwikkelingen in muziek en maatschappij wordt geschetst. Het opnemen van platen werd heruitgevonden en jonge musici en liefhebbers stapten over de grenzen tussen blank en zwart heen. Zij haalden barrières neer tussen muziekgenres als blues, jazz, country, gospel en folk. Dit alles wordt gekruid met wetenswaardigheden en anekdotes.

docent: Dhr. mr. B. Dingemans is jurist en muziekliefhebber en -verzamelaar.

Tot zijn prepensionering in 2007 was hij werkzaam voor de landelijke organisatie van het openbare bibliotheekwerk (het NBLC). Tevens werkte hij als juridisch adviseur resp. secretaris voor de Werkgeversvereniging Openbare Bibliotheken (de WOB), alwaar hij later volledig werkzaam was als directeur van het verenigings­bureau. voorkennis: De cursus is bedoeld voor muziekliefhebbers met affiniteit voor popmuziek. cursusdata: 13, 20, 27 januari; 3, 10, (niet 17), 24 februari 2014 (6). tijd: Maandag 13.30-15.30 uur. plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE Amersfoort (5 minuten lopen van station Amersfoort CS) studiemateriaal: Hand-outs en digitale informatie. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 91

02K420 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Met Ovidius door de barokmuziek

De val van Phaeton, Peter Paul Rubens, ca. 1605

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013 maar met een andere docent

Weinig literaire werken zijn in de muziek­ geschiedenis invloedrijker geweest dan de Metamorphosen van Ovidius. De verhalen­ verzameling kwam in de Renaissance weer in de belangstelling, maar de populariteit van Ovidius’ werk wordt vooral weerspiegeld in het nieuwe genre van de opera die in 1600 aan zijn zegetocht begon.

In de zeventiende en achttiende eeuw werden vele tien­tallen libretti gebaseerd op de schat aan mytho­ logische verhalen die de Romeinse auteur rond het begin van de christelijke jaartelling voor de eeuwigheid vastlegde. In de cursus volgen we de vijftien boeken van Ovidius op de voet. Delen van het verhaal worden muzikaal geïllustreerd met een ruime selectie uit Italiaanse, Franse, Engelse, Spaanse en Duitse opera’s en cantates, en incidenteel met instrumentale composities die hun inspiratie putten uit Ovidius. Naast enkele bekendere verklankingen passeren ook nauwelijks meer uitgevoerde composities de revue. Een greep uit de onderwerpen en componisten: Acis en Galatea (Händel, Literes), Pyramus en Thisbe (Dibdin), Proserpina (Kraus), Phaëton (Lully), Ino (Telemann), Venus en Adonis (Blow), Scylla en Glaucus (Leclair) en Pygmalion (Rameau). Naast muziek maken we in deze cursus ruim gebruik van beeldmateriaal. Leidraad voor de teksten is de vertaling van M. D’Hane-Scheltema (Atheneum).

docent: Dhr. drs. J. Nuchelmans studeerde muziekwetenschap in Utrecht. en is sinds 1982 als docent muziek- en cultuurgeschiedenis verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam. Van 1995 tot 2002 was hij hoofd van de afdeling Oude Muziek aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse in Parijs. Van 2002 tot 2004 was hij bijzonder hoogleraar op de Anton van Duinkerkenwisselleerstoel voor Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is artistiek leider van het Bach Festival Dordrecht, dat in september 2012 zijn tweede editie beleefde. cursusdata: 13, 20, 27 januari; 3, 10, (niet 17), 24 februari; 3, 10 maart 2014 (8). tijd: Maandag 10.30-12.30 uur. plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE, Amersfoort (5 minuten lopen van station Amersfoort CS) studiemateriaal: Wordt later bekend gemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 92

02K421 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Moderne kunst van bijzondere vrouwen

Frida Kahlo

Deze cursus bestaat uit 8 bijeenkomsten, elk gewijd aan bijzondere kunstenaressen: Camille Claudel, Tamara de Lempicka, Frida Kahlo, Charlotte Salomon, Berthe Morisot, Else Berg, Paula Modersohn Becker en Charley Toorop. Deze vrouwen hadden een grote betekenis in de kunstwereld aan het einde van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw.

■ Camille Claudel (1864-1943) werkte in het atelier van Auguste Rodin. Zij vond dat hij haar gebruikte voor zijn eigen doel.

■ Tamara de Lempicka (1898-1980) verbond haar leven met haar werk. “Elk schilderij is een zelfportret van mij”, zo schreef zij.

■ Frida Kahlo (1907-1954) begon na haar ongeluk en ziekte te schilderen, gestimuleerd door haar partner Diego Rivera.

■ Charlotte Salomon (1917-1943) deed haar opleiding in Berlijn. “Bewaar dit goed, het is mijn leven.” Het resultaat is een reeks van bijna 800 schilderijen.

■ Berthe Morisot (1841-1895) was de eerste vrouw die zich aansloot bij de Impressionisten.

■ Else Berg (1877-1942) was een Joodse kunstenares die behoorde tot de Bergense School.

■ Paula Modersohn Becker (1876-1907) is één van de belangrijkste vertegenwoordigsters van het vroege Expressionisme.

■ Charley Toorop (1891-1955) maakte deel uit van de kunstenaars­groep ‘Het Signaal’, die een diepe beleving van de werkelijkheid voorstond.

docent: Mw. drs. L. le Blanc was werkzaam als conservator/directeur in Museum Dorestad te Wijk bij Duurstede in de periode van 1985-2011. Zij heeft haar eigen bedrijf Elysium Cultuur Producten.

Vanaf 1986 is zij als docente verbonden aan diverse instellingen en organiseert zij culturele reizen. Zie ook www.lisetteleblanc.nl cursusdata: 15, 22, 29 januari; 5, 12, (niet 19), 26 februari; 5, 12 maart 2014 (8). tijd: Woensdag 14.00-16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Documentatiemateriaal is te koop bij de docente. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 93

02K422 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Twintigste-eeuwse kunst in context Kunst en cultuur van de twintigste eeuw

Vorsicht kunst

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013.

De kunst van de twintigste eeuw wordt gekenmerkt door een ongekende hoeveelheid stromingen en stijlen. Voor velen is het een onoverzichtelijke warboel, maar kunst is geen eiland. Al deze stromingen en stijlen zijn ontstaan in samenhang met de sociale en maatschappelijke ontwikkelingen van die dagen. Het ontstaan van het Surrealisme en DaDa is ondenkbaar zonder de Eerste Wereldoorlog. De uitvinding van de film en de fotografie hebben een grote invloed gehad op het ontstaan van de abstracte kunst. CoBrA en het Abstract Expressionisme houden verband met de ellende van de Tweede Wereldoorlog. Volgens bepaalde kunstfilosofen vormde de Pop Art het einde van de kunst, maar volgens anderen was deze stroming slechts het begin van een nieuwe kijk op de kunst, en het gevolg van onze kapitalistische samenleving.

En tot slot de Post-Human Art, die uitgaat van de maakbare mens, met als grote voorbeeld Michael Jackson: geboren als zwarte jongen en overleden als een blank, androgyn wezen.

Bekeken vanuit een dergelijke maatschappelijke context is de ontwikkeling van de kunst in de 20ste eeuw leuk om te volgen en makkelijk te verklaren.

docent: Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar.

Hij was in het verleden onder andere werkzaam als docent Tekenen en Vormgeving aan de Hogeschool Utrecht en als docent Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (onder andere in Collect/Kunst en Antiek Journaal). Hij heeft diverse kunstboeken geschreven, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 19, 26 maart; 2, 9, 16, 23, 30 april 2014 (7). tijd: Woensdag 13.30-15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: Het studiemateriaal wordt digitaal aangereikt. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) 94

02K423 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Van altviool tot zarzuela

orkest

Draagt kennis over muziek – en alles wat daarbij komt kijken – bij tot het beter begrijpen en meer genieten ervan?

Deze cursus probeert al doende een antwoord op die vraag te vinden en heeft als intentie om op eenvoudige wijze informatie te verschaffen over uiteenlopende zaken als de menselijke stem, het ontstaan en gebruik van de soorten instrumenten, de samenstelling van de verschillende ensembles en orkesten en over bekende en minder bekende muzikale genres en vormen. Dat alles wordt in iedere les toegelicht met behulp van een groot aantal auditieve en visuele voorbeelden via cd’s, dvd’s en powerpointpresentatie.

De globale opzet van de cursus is om in elk van de bijeenkomsten apart aandacht te besteden aan achtereenvolgens: de zangstem, de slaginstrumenten, de houtblazers, de strijkinstrument en de koperblazers. En – voor zover nog niet ter sprake gekomen in de voorafgaande lessen – zal er in de laatste les een overzicht gegeven worden over de diverse soorten orkesten.

Aan het eind van elke les ziet u een deel van een groot en groots werk – mogelijk het Requiem van Verdi. Veel van wat in de lessen wordt besproken zal daarin te zien en te horen zijn.

docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren ruim dertig HOVOcursussen over voornamelijk opera en de vocale muziek van Bach. cursusdata: 7, 14, 21, 28 maart; 4, 11 april 2014 (6). tijd: Vrijdag 11.00-13.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: A an het begin van de cursus kunt u een reader kopen. Daarin staat belangrijke informatie die aansluit bij de inhoud van de lessen. De prijs van deze reader, die speciaal voor deze cursus wordt samengeteld, zal bekend worden gemaakt in de welkomstbrief. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig)

95

03K424 Universiteit Utrecht Vierdelige leergang Kunstgeschiedenis, zie pag. 12

Van grotten tot catacomben

De kunstgeschiedenis van 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.

Griekse perfectie (ca. 450 v.Chr.)

Deze cursus is het eerste deel van de vierdelige leergang Kunst­ geschiedenis. De cursus is ook goed los te volgen.

Net als de Sixtijnse kapel van Michelangelo roepen de prehistorische grotschilderingen van Lascaux diepe bewondering op. Maar het ene kunstwerk is het andere niet. Waarom niet? De doelstellingen van kunstenaars veranderen voortdurend en hebben duidelijk hun weerslag op de kunst. Dit blijkt uit de westerse kunstgeschiedenis.

Want waarom beelden Egyptenaren alles af vanuit meerdere gezichtspunten en doen zij de werkelijkheid bewust te kort? Waarom vertalen Grieken de sterk geïdealiseerde lichamen van door hen bewonderde atleten in brons en steen? En waarom maken Romeinen hiervan talloze kopieën? Waarom maken de vroege christenen de kunst van de Grieken en de Romeinen ondergeschikt aan de boodschap die zij verkondigen?

Om de veranderende artistieke doelstellingen van kunstenaars duidelijk te maken plaatsen we in deze cursus karakteristieke kunstwerken in de historische context. De westerse kunst ontwikkelt zich uit uiteenlopende culturen en stijlen, maar hoe verloopt dit fascinerende proces? En wat is daarbij de rol van de kunstenaar?

Deze cursus is een inleiding in de westerse kunstgeschiedenis, zoals Ernst Gombrich die schetst in zijn onvolprezen The Story of Art. Het accent ligt op de schilderkunst, maar daarnaast komen ook beeldhouwkunst, enkele gebouwen en kunsthistorische ordeningsprincipes zoals perioden, stijl­ kenmerken, kunstenaars en toegepaste technieken aan bod.

docent: Mw. dr. K. Nieuwenhuisen doceert sinds 1999 kunstgeschiedenis aan verschillende universiteiten en HOVO-instellingen cursusdata: 31 januari; 7, 14, (niet 21, 28) februari; 7, 14, 21, 28 maart; 4, 11, (niet 18), 25 april 2014 (10) tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: E.H. Gombrich, The Story of Art, Londen (Phaidon) 1995, ISBN 0714832472.

(Nederlandse vertaling: Eeuwige schoonheid). cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig) 96

02L425 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Literaire biografieën

Twee invalshoeken van hetzelfde begrip

Wisława Szymborska

Is een literaire biografie een biografie over een literair persoon of een biografie met literaire kwaliteiten? In deze cursus komen beide invalshoeken aan bod. We bespreken een aantal recente biografieën over mensen die in hun leven met literatuur bezig waren: als schrijver, als dichter of op een andere manier. We maken kennis met het persoonlijke leven en het werk van de gebiografeerde en zijn of haar wereld.

Aan de hand van de volgende vragen onderzoeken we of een biografie ‘literair’ genoemd kan worden: ■ Is er sprake van een logische en verantwoorde opbouw en een overzichtelijke en aantrekkelijke presentatie?

■ K rijgt de lezer een goed beeld van de beschreven persoon en worden verbanden gelegd tussen leven en werk?

■ Biedt de biografie een beeld van de tijd waarin de persoon leefde?

■ Worden bronnen verantwoord en zinnig gebruikt?

■ Worden feiten en meningen gescheiden en worden conclusies en verklaringen goed onderbouwd?

■ Dragen taal, stijl en vormgeving bij aan de kwaliteit van het boek?

Met deze vragen en goed en gericht lezen komen we tot een waardering van de genoemde werken. De cursisten hebben onderstaande boeken gelezen en er wordt een actieve inbreng verwacht bij de bespreking daarvan. De eerste bijeen­komst heeft een inleidend karakter.

docent: Mw. drs. A. van der Ree–Siebelink studeerde Vergelijkende Literatuur­wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Sinds 1993 geeft zij cursussen op dat gebied aan HOVO Utrecht. cursusdata: 15, 29 januari; 12, 26 februari; 12, 26 maart 2014 (6) (niet 22 januari; 5, 19 februari; 5, 19 maart 2014). tijd: Woensdag 10.45-12.45 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Vic van de Reijt: Elsschot. Leven & werken van Alfons de Ridder. J.C. Kannemeyer: J.M. Coetzee. Een schrijversleven. Maaike Meijer: M. Vasalis. Een biografie. Anna Bikont, Joanna Szcesna: Wisława Szymborska. Prullaria, dromen en vrienden. Een vijfde titel wordt nader bekend gemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 97

03L426 Universiteit Utrecht

De jonge Goethe

Kolorierte Kreidezeichnung von Georg Friedrich Schmoll vom 28. Juni 1774, Johann Wolfgang Goethe in der roten Hausjacke mit Haarband im Profil nach links darstellend.

Voordat Goethein Weimar minister werd, samen met Schiller, en tot klassieke representant van de Duitse literatuur promoveerde, heeft hij haar in zijn jeugd grondig op zijn kop gezet. Die Leiden des jungen Werthers, Götz von Berlichingen, de Urfaust, Prometheus en Zum Shakespeares-Tag zijn ontstaan vóór Weimar. Zij zijn geschreven in de geest van de ‘Sturm und Drang’, van het radicale subjectivisme dat het antwoord is op de afbraak van sociale en godsdienstige normen en waarden in de tweede helft van de achttiende eeuw. Goethes helden willen authentiek leven, ook al stuiten ze daarbij op hun grenzen. Daarbij past ook dat het genie formele literaire conventies opzij schuift, verzen door proza vervangt en gewoon zijn hart uitstort.

Deze teksten boeien tot op heden. Niet alleen door hun onconventionele taalgebruik, maar ook omdat zij ‘moderne’ problemen aan de orde stellen: de maatschappelijke vervreemding van het individu, opgedrongen rolpatronen en het zoeken naar transcendentale oriëntatie. Wij lezen een aantal van deze vroege teksten van Goethe in het Duits.

De voertaal tijdens de cursus is Nederlands.

docent: Dhr. dr. K. F. Gille, universitair hoofddocent, gastonderzoeker Universiteit van Amsterdam, gastdocent Universiteit Leiden voorkennis: Goede passieve kennis van het Duits (leesvaardigheid). cursusdata: 5, 12, (niet: 19), 26 februari; 5, 12, 19, 26 maart; 2 april 2014 (8). tijd: Woensdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Een uitvoerig werkprogramma vindt u ruim van tevoren op cf.hum.uva.nl/kgille/ cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

98

03L427 Universiteit Utrecht

Een filosofische reis door de moderne literatuur In deze cursus bespreken we de moderne literatuur vanuit een wijsgerig perspectief. We beginnen rond 1900 en volgen de belangrijkste literaire stromingen uit de twintigste eeuw: het modernisme, het existentialisme, het postmodernisme en de postkoloniale literatuur. In deze ‘reis’ zullen we vier belangrijke filosofen aan het woord laten die een aantal van de genoemde stromingen goed kunnen verhelderen: Nietzsche (1844-1900), Sartre (1905-1980), Derrida (19302004) en Foucault (1926-1984), die respectievelijk aan het modernisme, het existentialisme, het postmodernisme en de postkoloniale literatuur gerelateerd kunnen worden. Zo leerde Nietzsche absolute waarheidsclaims te relativeren en de rol van de wil te onderkennen en wees Sartre rond 1945 op de onbeperkte vrijheid. Derrida en Foucault accentueerden respectievelijk het talige karakter van onze benadering van de werkelijkheid en de rol van de anonieme macht in onze samenleving.

Na een inleiding over de relatie tussen literatuur en filosofie gaan we chronologisch door de moderne literatuur­geschiedenis met excursies naar de genoemde denkers. Uiteraard zal deze benadering geconcretiseerd worden aan de hand van primaire teksten van o.a. Hugo von Hofmannsthal, Albert Camus, John Fowles en Ingrid Jonker.

docent: Dhr. dr. J.J-M. Van Stralen, docent/onderzoeker literatuur­ wetenschap, Departement Letteren, Faculteit Geestes­ wetenschappen, Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij promoveerde in 1990 in de letteren op het Modernisme, en in 2009 in de theologie op bekeringsverhalen. In 1996 en 2005 publiceerde hij studies over het existentialisme en in 2012 Denken over duiden, een inleiding in de hermeneutiek. cursusdata: 7, 14, 21, 28 februari; 7, 14, 21, 28 maart 2014 (8). tijd: Vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Wordt nog bekend gemaakt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd ) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 99

01M428 Hogeschool Utrecht

De bewakers bewaakt Leiderschap en politieke journalistiek

Maxime Verhagen omringd door journalisten

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013. Maximum aantal is 24.

“Wie bewaakt de bewakers?” Deze vraag stelde de dichter Juvenalis ten tijde van het Oude Rome, maar hij lijkt ook vandaag de dag nog actueel. Bijvoorbeeld als het gaat om degenen die ons dienen te beschermen en besturen: politieke leiders. Maar hij geldt ook voor de politieke journalistiek, die deze politici de maat neemt en zegt te controleren.

In deze cursus verkennen we de relatie tussen politiek leiderschap en politieke journalistiek. Verschijnselen die in de cursus aan bod komen zijn politieke marketing, (media) populisme, ‘tabloidisering’ van de journalistiek, ‘personalisering’ van de politiek en meer in het bijzonder de rol van charisma daarbij. Ook aan bod komt het gebruik van nieuwe sociale media door politici, journalisten en burgers.

Concrete en actuele voorbeelden uit politiek en media worden behandeld aan de hand van theorieën uit verschillende wetenschappelijke disciplines. Na afloop van deze cursus heeft u een beter begrip van de relatie tussen journalisten en politici en van de wijze waarop beide partijen u als burger beïnvloeden.

docent: Dhr. drs. R. van Broekhoven is politiek filosoof, schrijver en docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 30 januari; 6, 13, (niet 20), 27 februari; 6, 13, 20, 27 maart 2014 (8). tijd: Donderdag 10.30-12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tegen kostprijs worden tijdens de colleges cruciale teksten en een lijst met aanbevolen literatuur uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

100

01M429 Hogeschool Utrecht

Burgerschap en barmhartigheid Armenzorg in Nederland in historisch perspectief

Alles wat u om niet aan de minsten der Mijnen geeft, geeft u aan Mij.

Burgerschap en barmhartigheid zijn hoogst actuele begrippen nu de overheid de burger steeds meer verant­ woordelijk maakt voor zijn eigen welzijn en dat van zijn buren. De verzorgingsstaat is op zijn retour. Burgers moeten zich heroriënteren op hun sociale functioneren. Inzicht in het historische proces helpt om de huidige ontwikkelingen te begrijpen en hanteerbaar te maken.

In deze cursus wordt op chronologische wijze de geschiedenis van de armenzorg in Nederland behandeld.

We beginnen bij de armenzorg van de late middeleeuwen en vroegmoderne tijd (1300 - ca. 1625), met een hoofdrol voor het particulier initiatief. Daarna bespreken we de verzuilde armenzorg van de zeventiende eeuw tot ver in de twintigste. In het naoorlogse Nederland ‘verstatelijkt’ de armenzorg. Professionele maatschappelijk werkers nemen de taken van vrijwilligers over. Door subsidies en wetgeving worden initiatieven van onderaf steeds meer gereguleerd.

Wat zijn de licht- en schaduwzijden van de verzorgingsstaat? De marktwerking heeft zijn intrede gedaan, de kosten rijzen de pan uit en de sociale zekerheid wordt in rap tempo af­gebroken. De rijksoverheid schuift taken naar gemeenten en burgers. In hoeverre is deze pragmatische besluitvorming realistisch? Wat gaat de rol van het particulier initiatief worden? Zal er een nieuwe onderklasse ontstaan en wie gaan daartoe behoren?

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie www.levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 24 februari; 3, 10, 17 maart 2014 (4). tijd: Maandag 15.00-17.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Zeer gewenst: Llewellyn Bogaers, Burgerschap en barmhartigheid in Nederlands perspectief. Dit boek verschijnt in het najaar van 2013. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 101

02M430 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Keuzebiografie, omhelzing van het bestaan?

Een cursus praktische levenskunst door biografisch leren en werken

De levenscirkel Hildegard van Bingen

In onze tijd zijn veel mensen het kader van een voor­geschreven ‘standaardbiografie’ kwijtgeraakt. Instituties als kerken en politieke partijen hebben invloed verloren. Moderne mensen laten zich niet meer de wet voorschrijven over hoe ze moeten leven. Maar wordt een ‘keuzebiografie’ die daarvoor in de plaats kwam – en waartoe de postmoderne mens zich voelt aan­getrokken – wel als een bevrijding ervaren? Biedt zij nieuwe kansen? Wat zijn daarbij de valkuilen? Deze cursus is een brede oriëntatie op biografisch onderzoek, waarbij men kennismaakt met belangrijke bouwstenen om zelf biografisch te kunnen werken en levenskunst meer invulling te kunnen geven.

Samenvatting van de belangrijkste thema’s: ■ belangstelling voor het levensverhaal in onze tijd ■ het levensverhaal in vele varianten (literatuur, beeldende kunst, journalistiek, film, documentaire) ■ pioniers van de biografische methode ■ keuzebiografie en haar valkuilen ■ bezieling, passies en drijfveren tijdens onze levensloop en loopbaan ■ passies en drijfveren tijdens de derde leeftijd ■ de drijf­­veren gezien vanuit de mythologie ■ condities om authenticiteit, keuzes en zelfsturing vorm te kunnen geven.

docent: Dhr. G. Prinsenberg bekwaamde zich in social casework en diverse groepstherapeutische methoden. Hij werkte in de geestelijke gezond­heids­zorg en was vele jaren als methodiek­ docent verbonden aan Hogeschool de Horst te Driebergen, aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam en aan de Hogeschool voor de Kunsten in Otterberg, bij Bremen (D). Thans is hij docent bij HOVO Utrecht en Instituut Labyrint Utrecht voor de leerroute ‘Coachen in levensloop, levensverhaal en loopbaan’. Hij kiest voor een creatieve benadering van het biografisch onderzoek, met aandacht voor autobiografisch vertellen en schrijven, beeldend werken, spel en drama. Hij publiceert geregeld over dit thema. voorkennis: Interesse in het levensverhaal en bereidheid tot onderlinge gesprekken. cursusdata: 22, 29 januari, 5, 12, (niet 19), 26 februari; 5, 12, 19 maart 2014 (8). tijd: Woensdag 13.00-15.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Biografisch leren en werken, het levensverhaal in kaart brengen.Gabriël Prinsenberg. ISBN 9789066656673. Uitgeverij SWP Amsterdam 2010. Tijdens de cursus wordt aanvullend studiemateriaal aangereikt per e-mail. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 102

03M431 Universiteit Utrecht

Omstreden modernisering aan de randen van China Het Verre Westen van China in verleden en heden

Nieuwbouw rond de oude stad Kashgar, die in snel tempo gesaneerd wordt. Dit symboliseert de toenemende Han-Chinese invloed.

Deze cursus bestaat uit twee delen. Dit eerste deel gaat vooraf aan de studiereis naar China in mei 2014 (zie pag 118) en wordt in Utrecht gegeven. Het tweede deel van de cursus wordt ‘op locatie’ gegeven voor deelnemers aan de studiereis. Dit eerste deel is ook goed los te volgen.

In deze cursus richten we ons op verleden en heden van het fascinerende Chinese ‘Verre Westen’ en de gevolgen van steeds verdergaande integratie van het ‘andere China’ in de Chinese staat. Op het hoogtepunt van de zijdehandelsroute vormde het huidige Xinjiang een belangrijke schakel tussen Europa, Centraal Azië en Oost-China. Met het verval ervan werd het gebied weer perifeer. Dit gold ook voor Tibet in de negentiende en een deel van de twintigste eeuw, ondanks betrokkenheid in de ‘Great Game’. Hun incorporatie in de Volksrepubliek China veranderde daar aanvankelijk weinig aan. Voor Tibet geldt dit nog steeds, ondanks de infra­ structuur­projecten die een betere verbinding met de rest van China hebben bewerkstelligd. Daarbij blijft de statuskwestie van het gebied levend, voor de Tibetanen gevoed door de manier waarop Beijing in het gebied optreedt.

De door Beijing in 1999 afgekondigde ‘Western Development Campaign’ richtte het moderniserings­streven ook op Xinjiang. Maar de toenemende Han-Chinese invloed knaagt aan de positie van de inheemse Uyghurse bevolkingsgroep die haar culturele eigenheid bedreigd ziet.

Regionalisme blijft vooralsnog levend. Ondertussen herleeft de relatie Oost-West-China en Centraal Azië in een nieuwe handelsroute voor hulpbronnen. Het strategisch belang van Xinjiang voor Beijing is hierdoor aan het veranderen.

docenten: Dhr. dr. L. van Grunsven (cursuscoördinator) doceert Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië aan de Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht; dhr. drs. J. Borchert is voormalig senior-docent-onderzoeker Stadsgeografie bij dezelfde Faculteit. cursusdata: 7, 21 januari; 4, 18 februari; 4, 18 maart 2014 (6). (Niet 14, 28 januari; 11, 25 februari) tijd: Dinsdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: J. Boden (2010), Xinjiang, de nieuwe grens van China, ISBN 97890 5487774 5, Brussels: Academic and Scientific Publishers; E. Enno Tamm (2011), The Horse that Leaps through Clouds. A Tale of Espionage, the Silk Road and the Rise of Modern China. ISBN 9781 582437347, Berkeley: Counterpoint Press. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 103

03N432 Universiteit Utrecht

Evolutie en de seksen De keuze van een passende partner

Vanuit een evolutionaire invalshoek bekijken we het ontstaan van de seksen (waarom is er geslachtelijke voortplanting?) en de vele verschijningsvormen van de relaties tussen en binnen de seksen. Het is in het belang van elk van de twee seksen dat er een succesvolle combinatie van genetische eigenschappen ontstaat: ofwel een nakomeling die het redt in de wedijver om het bestaan. De keuze van een geschikte, passende partner is daarom van cruciaal belang. Er treden dan processen op, waarvan Darwin al besefte dat ze onderscheiden moesten worden van de natuurlijke selectie. Hij vatte die samen als seksuele selectie. Het gaat daarbij om competitie met leden van de eigen sekse en om het verleidend overtuigen van leden van de andere sekse.

Kunnen we de soms bizarre gedragingen begrijpen als adaptieve strategieën die elk van de seksen aanwendt om een hoog reproductiesucces te bereiken?

Vaak zijn ze strijdig met elkaar; dit staat bekend als het seksuele conflict (bijvoorbeeld over de verdeling van de lasten van broedzorg en dergelijke).

Het begrijpen van de dynamiek van deze processen moet antwoord kunnen geven op vele vragen, zoals: ‘indien een mannetje vele vrouwtjes kan bevruchten, waarom zijn er dan niet veel meer vrouwtjes (het sekseratio­ probleem)?’

docent: Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff is emeritus hoogleraar Primatologie en Gedrags­biologie, Universiteit Utrecht. voorkennis: Eruditie op VWO-niveau. cursusdata: 23, 30 januari; 6, 13, 20, 27 februari; 22 mei (excursie) 2014 (7). tijd: Donderdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tijdens de cursus worden hand-outs verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 161 (standaard) Tarief II: € 121 (gereduceerd) Tarief III: € 201 (vrijwillig) De excursie is naar de Koninklijke Burgers’ Zoo in Arnhem, kosten ca € 20

104

03N433 Universiteit Utrecht

Brein en beweging Inzicht in de rol van ons brein

Wat hebben een violist en een trompettist gemeen met een meubelmaker of metselaar? Ze gebruiken allemaal een instrument waarmee ze iets doen. Het eindproduct is onvergelijk­baar, maar hun instrument moeten ze allemaal ter hand nemen. Bewegende handen maken muziek, zetten een kast in elkaar of trekken een muur op. De beweging van die handen wordt gestuurd door ons brein, al zijn er ook bewegingen die je automatisch maakt. Wie de trap oprent en misstapt, kan het beter aan zijn ruggenmerg overlaten om de fout te herstellen. Als je eerst gaat nadenken beland je zeker beneden. Niet alle bewegingen worden dus door onze hersenen gecontroleerd, soms doet het ruggenmerg dat voor ons.

In deze cursus krijgt u meer inzicht in de rol van het brein in al onze bewegingen, of ze nu automatisch of wille­keurig verlopen. Onze ogen en oren sturen onze bewegingen, maar ook de zintuigen die zich in onze spieren bevinden werken hieraan mee. Reflexen beschermen ons automatisch tegen storende invloeden van buiten. Bestaat ons gedrag uit reflexen, of is er een centrale commandopost in het zenuwstelsel? Het brein is een gedragscentrale die via hersen­structuren vrijwillige en onvrijwillige bewegingen produceert. Natuurlijk komt ook de vraag aan de orde of vrijwillige bewegingen wel bestaan.

docent: Dhr. prof. dr. C.H.M. Brunia is emeritus hoogleraar fysiologische psychologie aan de Universiteit van Tilburg en eerder als neuroloog verbonden aan de Dr. Hans Bergerkliniek te Breda. Hij werkt nu aan het boek Brein en beweging. voorkennis: De cursus begint met twee weken anatomische en fysiologische basiskennis, maar het is handig al wat van biologie af te weten. cursusdata: 3, 10, (niet 17), 24 februari; 3, 10, 17, 24, 31 maart; 7, 14 april 2014 (10). tijd: Maandag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen literatuur: eind 2013 komt Brein en beweging uit. Het boek bevat meer materiaal dan voor de cursus nodig is, maar wie in het onderwerp is geïnteresseerd vindt hier van alles van zijn gading. cursusgeld: Tarief I: € 230 (standaard) Tarief II: € 190 (gereduceerd) Tarief III: € 270 (vrijwillig) 105

03N434 Universiteit Utrecht

Energie voor een duurzame samenleving

De Flevocentrale, gestookt met fossiele brandstof, en windturbines langs het IJsselmeer; hoe ziet de toekomst eruit?

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013.

Een duurzame samenleving vraagt om een schone, betrouwbare, efficiënte en betaalbare energievoorziening. In de eerste bijeenkomsten gaan we in op het vraagstuk van klimaatverandering in relatie tot ons energiegebruik. Hoeveel CO2-uitstoot kunnen we ons nog permitteren? Ook verdiepen we ons in de koolstofcyclus en de (vermeende?) uitputting van fossiele brandstoffen. Wat mogen we in dezen van bijvoorbeeld schaliegas verwachten? Daarnaast komt het vraagstuk van ‘energy access’ in ontwikkelingslanden en van ‘energy security’ in westerse landen aan de orde.

Nieuwe technieken voor het leveren van energiediensten zijn in ontwikkeling.

Elke techniek biedt kansen, maar ook problemen. Wat mogen we verwachten van het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, zoals de zon, wind, biomassa, waterkracht en geothermie? Hoe kunnen we het gebruik van fossiele brandstoffen combineren met het afvangen en opslaan van CO2? Kan, na de kernramp in Fukushima, kernenergie nog een belangrijke rol spelen in de energie­voorziening? En hoe gaat het eigenlijk in Fukushima? Ook gaan we na welke mogelijkheden er zijn om slimmer en efficiënter met energie om te gaan.

Hoe en hoeveel kunnen we besparen? Tot slot onderzoeken we hoe de verschillende technieken bij elkaar een betrouwbaar energiesysteem kunnen opleveren en hoe dat systeem zich de komende vijftig jaar kan gaan ontwikkelen.

docent: Dhr. prof. dr. W.C. Turkenburg is hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving en voormalig directeur van zowel het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling als het Utrecht Centrum voor Energieonderzoek. Hij is werkzaam op het gebied van energie- en milieuvraagstukken en verbonden aan de Universiteit Utrecht. cursusdata: 4, 7, 11, 14, 18, 21, 25, 28 februari 2014 (8). tijd: Dinsdag en vrijdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: A anbevolen: T.B. Johansson et al. (2012), Global Energy Assessment – Toward a Sustainable Future, IIASA / Cambridge University Press (gratis te downloaden van: www.globalenergyassessment.org). cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 106

03N435 Universiteit Utrecht

Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied Invloeden op landschap, bevolking en cultuur

Satellietbeeld van het Middellandse Zeegebied (Bron: NASA)

Het Middellandse Zeegebied is door zijn complexe geologische ontwikkeling al sinds de beginjaren van de geologische wetenschappen een prominent onderzoeksgebied.

Gebergtegordels en vulkanisme staan hierin centraal. Daarnaast heeft het gebied vooral via de Griekse en Romeinse cultuur in de ontwikkeling van onze westerse cultuur de rol van bakermat vervuld. In deze cursus wordt verkend hoe het eerste onderwerp een rol heeft gespeeld in het tweede.

We bespreken de invloed die de geologische geschiedenis en gesteldheid van het gebied hebben gehad op de vorming van het mediterrane landschap, op de verspreiding van bevolking en op verschillende uitingen van cultuur, waaronder architectuur.

De cursus bestaat uit twee geïntegreerde componenten: in de eerste behandelen we de geodynamische ontwikkeling van het gebied op basis van recent - deels eigen - onderzoek. Speciale aandacht wordt besteed aan de vorming van de kustgebieden, eilanden en archipels. De tweede component omvat de behandeling van geologische factoren (o.a. vulkanische activiteit) die migratie­stromen in de vroege bevolking van het gebied en mogelijk zelfs van hominiden (‘Out of Africa’) hebben beïnvloed en de beschikbaarheid van natuurlijke grond- en bouwstoffen hebben bepaald. Als verbinding met de archeologie wordt de rol van aardbevingen, vulkanisme en tsunami’s in de destructie van gebouwen en bevolkingscentra besproken.

docenten: Dhr. prof. dr. M.J.R. Wortel is hoogleraar Geofysica, met als specia­ lisme tektonofysica; dhr. dr. M.J. van Bergen is universitair hoofd­ docent Petrologie, met als specialisme vulkanologie; dhr. dr. P.Th. Meijer is universitair docent met als specialismen Paleo-oceanografie en tektono­fysica. Alle docenten zijn verbonden aan de Faculteit Geowetenschappen, Departement Aardwetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19, 26 februari; 5, 12, 19, 26 maart 2014 (8). tijd: Woensdag 14.00-15.45 uur. plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen (niet verplicht): J. Grotzinger en T. Jordan (2010) Understanding Earth (zesde druk). New York: W.H. Freeman and Company. ISBN 13: 9781429219518 of ISBN-10: 1429219513 cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 107

03N436 Universiteit Utrecht

Evolutie: hoe kom je dáár nu op?

Microraptor gui: een dinosauriër met vleugels en gekleurde veren, maar het is geen vogel.

Deze cursus gaat over de bewijsvoering voor het begrip evolutie. Iedereen weet dat biologen als vanzelfsprekend aannemen dat alle organismen geëvolueerd zijn uit één voorouder, maar hoe komen ze daar eigenlijk op? Wat zijn de aan­w ijzingen daarvoor? Biologen denken dit omdat de verwantschap van de nu levende dieren, planten en andere organismen nagegaan kan worden aan de hand van het DNA van hun genen. Dan kom je op verwante soorten binnen een groep, verwante groepen binnen grotere groepen, en ga zo maar door. Er is geen breuk waar de verwantschap eindigt.

De verwantschap op grond van DNA kunnen we vergelijken met de verwantschap die we vinden in de fossielen. Fossielen en DNA vertellen onafhankelijk van elkaar hetzelfde over de geschiedenis van het leven. Vogels zijn bijvoorbeeld volgens hun DNA verwant met krokodillen. Nú lijken vogels en krokodillen niet zo op elkaar, maar hun voorouders 250 miljoen jaar geleden waren moeilijk uit elkaar te houden.

Vogels en krokodillen gingen hun eigen weg, en talloze beesten die ook bij hun groep hoorden stierven uit. Die uitgestorven dieren vertellen ons hoe we aan de vogels komen: via dinosauriërs met veren. Alle biologie zegt ‘evolutie’.

docent: Mw. dr. G. de Jong is oud-universitair hoofddocent Evolutionaire Populatiebiologie, Departement Biologie, Universiteit Utrecht. Ze schrijft een blog over evolutie: www.evolutiebiologie.blogspot. com voorkennis: Basiskennis van de biologie. cursusdata: 6, 13, 20, 27 februari; 6, 13, 20, 27 maart 2014 (8). tijd: Donderdag 11.00-12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Er komt een website bij de cursus. Aanbevolen boek: C. Zimmer (2009) The Tangled Bank: an introduction to evolution. Roberts and Company Publishers.

ISBN-13: 978-0981519470 cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 108

03N437 Universiteit Utrecht

Een flitsend heelal

De geboorte van een Zwart Gat waaruit niets, zelfs licht niet, kan ontsnappen Het heelal evolueert en verandert continu in een voortdurend gevecht met de zwaarte­ kracht. Terwijl de ruimte zelf expandeert, stort materie onder invloed van de aantrekkende zwaartekracht steeds verder ineen en neemt steeds compactere vormen aan.

Daarbij zien we sterren geboren worden en vergaan. In zowel het begin- als het eindstadium komt de val-energie vrij op een manier die spectaculaire verschijnselen aan de hemel laat zien. In hele melkwegstelsels ontbrandt soms tegelijk een groot aantal sterren. We zien die als ‘starburst-stelsels’, waarin veel jonge hete sterren tegelijk ontstaan. De eindfase van die sterren gaat met nog meer spektakel gepaard. In de stervensfase van één afzonderlijke ster komt binnen luttele seconden meer energie vrij dan alle andere 200 miljard sterren van het stelsel samen uitstralen.

Bij zware en snelle explosies - de zogenaamde gammaflitsen die soms minder dan een minuut duren - zijn wij getuige van de geboorte van een Zwart Gat. De ster heeft het gevecht met de zwaartekracht dan blijvend verloren. De laatste jaren zijn er explosies ontdekt die nog eens 100 keer krachtiger zijn.

In deze collegereeks bekijken we alle aspecten van ons flitsend heelal.

docent: Dhr. prof. dr. J. Heise, emeritus hoogleraar Astrofysica en werkzaam bij het SRON Instituut voor Ruimtevaartonderzoek van de Universiteit Utrecht is de cursusleider. Hij geeft deze cursus in samenwerking met andere docenten. cursusdata: 7, 14, 21 februari 2014 (3). tijd: Vrijdag 13.15-15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Tijdens de cursus worden literatuursuggesties gegeven. cursusgeld: Tarief I: € 69 (standaard) Tarief II: nvt Tarief III: € 109 (vrijwillig)

109

03N438 Universiteit Utrecht Doorlopende leergang Medische colleges van topspecialisten, zie pag. 13

Medische colleges

Vooraanstaande specialisten over nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied

Geneesmiddelen: gebruiken we te veel of te weinig?

Deze cursus is het vijfde deel van de Leergang ‘Medische colleges van topspecialisten’. Dit deel volgt op het vierde deel in najaar 2013.

De cursus is ook goed los te volgen.

Vier medische topspecialisten presenteren de volgende onderwerpen: ■ Prof. Fauser (UMCU) Kinderen krijgen: steeds later en steeds vaker niet spontaan. De trend om de kinderwens uit te stellen lijkt niet te stoppen. Spontaan zwanger worden gaat moeizamer en technisch is er meer mogelijk om alsnog een zwangerschap te bewerkstelligen. Moeten wij dat wel willen? Waar liggen de grenzen en wie gaat daar over?

■ Prof. Durston (UMCU): ADHD: in de hersenen of tussen de oren? Vroeger hoorde je nooit over ADHD, nu lijkt het alsof bijna elk kind die diagnose krijgt. Hoe zit dat? U hoort meer over ADHD en het brein, en dat deze aandoeningen van alle tijden zijn, hoewel onze manier van ernaar kijken misschien veranderd is.

■ Prof. Scheltens (VUMC): Dementie: dé uitdaging voor de toekomst. Met de vergrijzing doemt een probleem op: de opvang van het enorme aantal dementerenden. In combinatie met de krimpende arbeidsmarkt zal zorg ontoereikend zijn.

Nù moeten we investeren in een betere toekomst voor hen die gaan lijden aan dementie. Een Deltaplan is nodig!

■ Dr. Jansen (UMCU): Geneesmiddelen, gebruiken we te veel of te weinig? Sinds 1850 neemt de gemiddelde levensverwachting toe, vooral dankzij nieuwe geneesmiddelen.

Oudere patiënten gebruiken vaak veel medicamenten. Hoe moeten patiënten, artsen en apothekers hiermee omgaan?

docenten: Dhr. prof. dr. P.R. Bär is opleidingsdirecteur Biomedische Weten­ schappen en cursuscoördinator ; dhr. prof. dr. B. Fauser, hoogleraar Voortplantingsgeneeskunde; dhr. prof. dr. P.A.F. Jansen, klinisch geriater & farmacoloog; mw. prof. dr. S. Durston, hoog­leraar Kinderpsychiatrie, allen UMCU/UU; dhr. prof. dr.

P. Scheltens, cognitief neuroloog & directeur Alzheimer Centrum, VU. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart 2014 (4). tijd: Woensdag 15.15-17.00 uur plaats: UMC Utrecht, De Uithof, Utrecht. studiemateriaal: Indien mogelijk worden tijdens de colleges hand-outs uitgereikt. cursusgeld: Tarief I: € 92 (standaard) Tarief II: € 72 (gereduceerd) Tarief III: € 132 (vrijwillig) 110

05R439 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Beroemde spirituele denkers over filosofie als levenskunst

Plato en Aristoteles, detail van de Filosofenschool van Athene, Rafaël

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2004. Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Het lijkt een rare combinatie: filosofie en spiritualiteit. Sinds aan het einde van de middeleeuwen theologie en filosofie van elkaar gingen scheiden, lijken spiritualiteit en wetenschap van elkaar vervreemd. Filosofen willen niet op hun geloof in ‘Iets’ of ‘Iemand’ worden bevraagd, terwijl spirituele gidsen en goeroes meestal geen kaas hebben gegeten van uitgebalanceerde filosofische systemen.

Toch is de waterscheiding slechts uiterlijke schijn.

Filosofen en theologen houden zich tot op de dag van vandaag eensgezind bezig met de grote levensvragen, zoals: dood & leven, liefde & haat, oorlog & vrede.

Beroemde denkers als Plato, Aristoteles, Augustinus, Bonaventura, Ruusbroec, Kierkegaard, Levinas en Marion bogen zich over de vraag wat het goede leven is en hoe een mens dat kan leiden. Zij hebben nagedacht over het leven als een kunstwerk, dat gemaakt, onderhouden en gevierd moet worden.

Markante teksten van deze filosofen en theologen worden in hun context geplaatst en bestudeerd vanuit de vraag hoe daarin spiritualiteit en levenskunst ter sprake komen.

docent: Dhr. dr. B. Blans, tot aan zijn emeritaat bijzonder hoogleraar Stichting Thomas More en universitair docent Wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie, Universiteit van Tilburg. cursusdata: 21, 28 januari; 4, 11, (niet 18), 25 februari; 4, 11, 18 maart 2014 (8). tijd: Dinsdag 14.00-16.00 uur. plaats: FKT, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader beschikbaar gesteld. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig)

111

05R440 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Eros en agapè: een spannende verhouding

Titian, Sacred and profane love

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Liefde kent vele namen en gezichten. De twee belangrijkste gestalten van de liefde in onze westerse traditie heten ‘eros’ en ‘agapè’. Vaak wordt tussen deze twee een tegenstelling gezien: eros is dan de zinnelijke en begerende liefde, een liefde die zoekt naar vervulling en bevrediging. Door Plato wordt deze in zijn Symposium bezongen als de erotische drijfkracht van het leven en tot grote hoogten gevoerd. Daartegenover staat de christelijke liefde, de agapè. Agapè is de onbaatzuchtige liefde die gericht is op de ander en ‘zichzelf niet zoekt’ (I Cor. 13:5). Agapè kennen we ook als naastenliefde, de toewijding aan de ander die onze hulp en zorg nodig heeft.

Waarom herkennen we beide vormen als liefde? Zijn ze wel zo verschillend van aard? Is er op dieper niveau sprake van verwantschap? De cursus behandelt de boeiende geschiedenis van beide begrippen, te beginnen bij de eros volgens Plato en de agapè uit het Nieuwe Testament. Via een aantal stappen (Augustinus, middeleeuwen, mystiek, Luther) komen we uit bij de bespreking van de encycliek Deus est caritas van paus Benedictus XVI. De bijeenkomsten zijn een combinatie van een inleiding door de docent met aansluitend een gezamenlijke lezing van de teksten.

docent: Dhr. prof. dr. R.A. te Velde, universitair docent Wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie UvT en bijzonder hoogleraar Stichting Thomas More aan de Faculteit Geesteswetenschappen UvA. cursusdata: 3, 10, 17, 24, 31 maart; 7 april 2014 (6). tijd: Maandag 14.00-16.30 uur. plaats: FKT, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader beschikbaar gesteld.

Aanbevolen literatuur: Rudi te Velde (red.), In het spoor van Plato’s Symposium.

Eros in de westerse cultuur, Valkhof Pers, Nijmegen, 2010, ISBN 9789056253288. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 112

01W441 Hogeschool Utrecht

Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme Zorg voor jezelf of zorg voor de ander: een tegenstelling?

Het maximum aantal deelnemers is 25.

In de westerse wereld is naastenliefde – zorg voor de kwetsbare ander – een belangrijke pijler van de ethiek. Bijvoorbeeld in de zorgsector of in het ontwikkelingswerk en in lijn met de middeleeuwse ‘werken van barmhartigheid’. ‘Zorg voor zelf ’ is in onze cultuur een minder bekend, om niet te zeggen verdacht fenomeen. Het bestond in de klassieke oudheid, maar is sindsdien vervangen door naastenliefde.

In het boeddhisme is ‘zorg voor zelf ’ het fundament voor alle zorgrelaties. Je moet eerst zorgen dat je eigen innerlijke huishouding op orde is voor je begint met zorgen voor een ander. In de boeddhistische beoefening van ‘liefdevolle vriendelijkheid’ (metta) cultiveer je eerst het bewustzijn van je eigen fundamentele goedheid.

Vervolgens verruim je in de metta je vermogen tot vriend-zijn: niet alleen met betrekking tot jezelf, maar tot alle mensen en alle levende wezens. Het verschil tussen binnen en buiten verdwijnt. De gewonde genezer die zichzelf niet kan genezen is de beste genezer: een eigenaardige transcendentie.

In deze cursus gaan we na of ons denken over het fenomeen ‘zorg’ aangevuld kan worden met het boeddhistische inzicht dat zorg voor zelf de basis is van zorg voor anderen, en wat ‘transcendentie’ in het boeddhisme kan betekenen.

docent: Mw. prof. dr. I.N. Bulhof is emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden en was universitair hoofddocent Geschiedenis van de Wijsbegeerte aan de faculteit Katholieke Theologie In Utrecht en de Universiteit Utrecht. Behalve boeken over Nietzsche, Darwin en Freud publiceerde zij Van inhoud naar houding. Een nieuwe visie op filosoferen in een pluralistische cultuur (1995). Verder schreef zij artikelen over de relatie tussen filosofie en spiritualiteit en geschiedkundige en wetenschapsfilosofische onderwerpen. cursusdata: 13, (niet 20), 27 februari, 6, 13, 20, 27 maart 2014 (6). tijd: Donderdag 10.30-12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een syllabus verstrekt.

Aanbevolen: Rob Janssen, Aldus sprak de Boeddha, 2007. Han F. de Wit, Open veld van de ervaring, 2008. Han F. de Wit, Verborgen bloei, 2006. cursusgeld: Tarief I: € 138 (standaard) Tarief II: € 98 (gereduceerd) Tarief III: € 178 (vrijwillig) 113

02W442 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige Leergang Filosofie Levenswijsheid en levenskunst, zie pag. 13

Levenswijsheid en levenskunst

Een filosofische oefening aan de hand van grote denkers

Aristoteles met buste van Homerus

Dit is het eerste deel van de tweedelige Leergang Filosofie Levenswijsheid en levenskunst. De cursus kan ook los gevolgd worden.

Filosofie is letterlijk: liefde voor wijsheid. Filosofie wordt gevoed door levenservaringen en omgekeerd heeft zij betekenis voor het leven. Zij opent nieuwe gezichtspunten of brengt verdieping aan in bestaande. Er is een rijke traditie die zich bezint op de vraag hoe levenswijsheid en -geluk naderbij gebracht kunnen worden.

In deze cursus komen vragen aan de orde als: Wat is levenswijsheid? Kunnen we iets zeggen over wat het goede leven inhoudt? Hoe kunnen we levenskunst beoefenen?

Uitgangspunt is dat menselijk leven een streven naar ‘verwerkelijking’ is. Onze gedachten en opvattingen kunnen ons daarbij helpen of juist belemmeren. In de cursus kijken we naar manieren van denken die ons kunnen helpen bij het beoefenen van levenskunst en het vinden van levens­w ijsheid.

Dit doen we aan de hand van een aantal denkers uit de westerse traditie. De klassieke oudheid speelt een voorname rol. Aan de orde komen presocraten, Aristoteles, Epicurus, Diogenes en stoïcijnen als Zeno en Marcus Aurelius. Verder kijken we naar werk van een aantal moderne denkers, zoals Kant, Schopenhauer, Nietzsche en Gadamer. Hun opvattingen over levenswijsheid worden ingebed in hun algemene over­wegingen over mens en werkelijkheid. Aan de hand van opgedane inzichten zullen we onze eigen levenswijsheid expliciteren en verdiepen.

docent: Dhr. drs. A. Ziegelaar is docent filosofie aan de Hogeschool InHolland en HOVO Leiden, Amsterdam. Daarnaast voert hij een filosofische praktijk die groepsgesprekken, cursussen en lezingen aanbiedt. Zijn aanpak tijdens colleges is ’horizontaal’: naast de heldere uiteenzetting staat hij open voor interactie met de cursisten. (www.arnoldziegelaar.nl) . cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 februari; 7, 14, 21, 28 maart; 4 april 2014 (8). tijd: Vrijdag 11.15-13.15 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Syllabus die door de docent wordt verstrekt. cursusgeld: Tarief I: € 184 (standaard) Tarief II: € 144 (gereduceerd) Tarief III: € 224 (vrijwillig) 114

studie reizen seizoen 2013-2014 115

01S443 Hogeschool Utrecht

Een cursus op locatie

6-daagse reis naar Wenen Wenen is een stad waar bijzonder veel te zien is: we zullen een keuze moeten maken! Om de stad beter te leren kennen staat er een aantal wandelingen op het programma door het middeleeuwse Wenen, door de Barokstad en door de fascinerende negentiendeeeuwse stad (met de Ringstraße). We zien onder meer paleizen, parken en kerken, en hoe de stad is aangelegd. Uiteraard gaan we ook veel gebouwen in. Wenen heeft een aantal schitterende musea van wereldfaam. In ieder geval bezoeken we het Museum für Angewandte Kunst (MAK) vanwege zijn collectie kunst- en gebruiks­voorwerpen uit de Wiener Sezession, en het schitterend gelegen Belvedere met een permanente expositie van het oeuvre van Gustav Klimt.

Het is aan te bevelen een hotel in het centrum van de oude stad te nemen. We spreken steeds vroeg op de dag af voor de stads­wandeling in het ochtendprogramma. In de middag staat telkens een museumbezoek op de agenda, alles onder begeleiding van Pim Brinkman. Op eigen gelegenheid kunt u in de avonden bijvoorbeeld een opera, operette of muziekuitvoering bijwonen. In de najaarscursus ter voor­ bereiding op de excursie kunnen liefhebbers programma’s bekijken.

Programma (onder voorbehoud): zondag 2 maart: ochtend: stadswandeling door historisch Wenen vanaf de Pestsäule. middag: Museum für Angewandte Kunst (MAK) maandag 3 maart: ochtend: wandeling in de buurt van de Schottenkirche. middag: Schönbrunn (o.v.b.) dinsdag 4 maart: ochtend: wandeling in de buurt van het Wagnerpavillon. middag: Belvedère woensdag 5 maart: ochtend: wandeling in de buurt van de Staatsoper middag: Kunsthistorisches Museum 116

Wenen, een middeleeuwse stad, een Barokstad en een fascinerende negentiende-eeuwse stad docent en reisorganisator: Dhr. dr. P.W.F. Brinkman is kunst­historicus en emeritus lector Monumentenzorg van Hogeschool Utrecht. reisdata: 1 t/m 6 maart 2014. 1 en 6 maart zijn reisdagen. De excursies zijn op 2, 3, 4 en 5 maart. aantal deelnemers: Minimaal 15, maximaal 20 deelnemers. inleidende cursus: ‘Wenen, wereldstad van weleer’ najaar 2013, cursuscode 01K375 (zie pag. 43). reissom € 207 voor de bijeenkomsten op locatie. U reist op eigen gelegen­heid. Toegangskaartjes voor de musea zijn niet bij de prijs inbegrepen.

117

03S444 Universiteit Utrecht

16-daagse studiereis door Malawi

In het voetspoor van Livingstone

Tekening van Dr. Livingstone onder de mensen in Malawi

Aan deze studiereis gaat een cursus vooraf (zie pag. 34)

118

Het hoofdthema van de studiereis is de expeditie van Livingstone, missionaris maar vooral ontdekkingsreiziger. Livingstone belandde in 1858 min of meer bij toeval in een gebied dat tegenwoordig de Republiek Malawi vormt.

Hij stuitte bij zijn expeditie over de Zambezi rivier op onoverkomelijke stroom­­versnellingen en nam daarom een zijrivier die noordwaarts voerde. Deze rivier, de Shire, bracht Livingstone verder land­inwaarts. Hij maakte met zijn expeditieleden verschillende tochten op weg naar een groot meer waarover hij had horen spreken: het Nyassa meer, nu Lake Malawi geheten.

Dokter Livingstone, die aanvankelijk als zendeling met verheven bedoelingen naar Afrika kwam, wilde niet alleen zieltjes winnen maar ook vruchtbare grond ontdekken. Hij dacht dat meer welvaart en meer werk een betere remedie waren tegen de slavenhandel dan gewapend optreden vanuit Engeland. Hij wilde grote plantages waar de lokale bevolking zou kunnen werken. Een eerste missiepost werd gesticht, deels bevolkt met door Livingstone bevrijde slaven.

Maar wat hij hoopte te vinden, zoals vruchtbare grond voor aanplant van thee en koffie, viel tegen. Het Nyassa meer bleek vanaf zee per boot onbereikbaar.

De tocht was moeizaam, er braken ruzies uit tussen de expeditieleden en zijn vrouw overleed. Uitgeput, ziek en teleurgesteld reisde hij ten slotte na vijf jaar terug naar Londen, waar hij eind juli 1863 aankwam.

De tocht heeft Livingstone gedetailleerd beschreven in zijn boek uit 1866, Narrative of the Expedition to the Zambesi and its Tributaries geheten. Op basis van dit boek en zijn oorspronkelijke dagboeken is onlangs door de Neder­ lander Ben de Ponti het spoor zo goed mogelijk gereconstrueerd. Deze HOVO-reis volgt dit spoor voor een groot deel.

Prof. Lengkeek, die de reis inhoudelijk begeleidt, vertelt op de verschillende locaties over wat Livingstone beleefde en aantrof, wat daar nu nog van terug te vinden is, hoe Livingstone’s geschiedenis een vervolg kreeg en hoe dit past in de historie van Malawi en van Oost-Afrika.

Livingstone was missionaris maar vooral ontdekkingsreiziger reisleiders: De reis wordt begeleid door professioneel reisleider mevr. Dorian Laemers van de reisorganisatie Untamed Travelling en door dhr. prof. Jaap Lengkeek, emeritus hoogleraar Universiteit van Wageningen en voormalig Rector Magnificus van de NHTV Breda. reisdata: 30 april tot en met 16 mei 2014 (data onder voorbehoud) (16 dagen). reissom: € 2990,- (excl. vliegreis, prijsindicatie € 1250,- per persoon plus een boekingsfee van € 45,- per persoon, onder voorbehoud van beschikbaarheid goedkoopste klasse) aanmelding: HOVO Utrecht organiseert deze reis in samenwerking met reisorganisatie Untamed Travelling. U kunt bij de laatste vrijblijvend een uitgebreid reisvoorstel opvragen, e-mail: info@untamedtravelling.com. aantal deelnemers: Minimaal 10 en maximaal 17 deelnemers. inleidende cursus: Voorafgaand aan de reis geeft prof. Lengkeek in september 2013 de HOVOcursus ‘Dr Livingstone, I presume; In de voetsporen van ontdekkingsreizigers’ (zie pag. 34) studiemateriaal: Jaap Lengkeek, Syllabus ‘Ontdekkingsreizen’. Beschikbaar in September 2013 tijdens de cursus. Jaap Lengkeek, De tocht van Livingstone door Malawi 1858-1863, verschijnt najaar 2013.

Bezoek aan Thornton’s graf, expeditielid van Livingstone; Livingstone heeft op deze plaats gestaan

119

03S445 Universiteit Utrecht

21-daagse studiereis met cursus op locatie naar de uithoeken van China

China’s Verre Westen: Tibet, de Zijderoute en Xinjiang

Golmud-Lhasa spoorlijn over de Tibetaanse hoogvlakte (Qinghai)

120

Tot recent maakten de westelijke provincies nauwelijks deel uit van de transfor­matie die China de afgelopen drie decennia doormaakt. De ‘Western Development Policy’ (1999) beoogde dat te veranderen. De zichtbare invloeden zijn infrastructuurontwikkeling, grondstoffenwinning en grensoverschrijdende handel.

Ontwikkeling voor de lokale bevolking lijkt moeizaam op gang te komen, terwijl de immigratie van Han-Chinezen de etnische spanningen vergroot. Hoe is de situatie sinds 1999 veranderd en wat brengt de toekomst? Die vragen staan centraal in deze studiereis en de bijbehorende cursus. Beijing lijkt vooral strategische motieven te hebben om het gebied beter te integreren met de rest van het land.

Via een unieke route geeft de 21-daagse studiereis een fascinerend beeld van het ‘Verre Westen’. Startpunt is Chengdu, het snel groeiende scharnierpunt tussen het Westen en overig China. Vervolgens vliegen we naar Tibet. In Lhasa zien we de overrompelende aanwezigheid van Han-Chinezen. De veel­ besproken Tibetspoorlijn brengt ons naar Golmud. Daarvandaan reizen we naar Dunhuang, beroemd om de Mogao grotten en de Jade Poort, op de Zijde­ weg het eindpunt van de Chinese invloedsfeer. Per slaaptrein bereiken we de Turpan-oase, waar o.a. archeologische bezienswaardigheden op het programma staan. Vervolgens vliegen we naar Kashgar in de westpunt van China. Terwijl de Han-Chinese aanwezigheid alsmaar toeneemt, proberen de Uyghuren de oosterse sfeer die deze stad al zo lang kenmerkt (onmiskenbaar op de zondag­ markt) te behouden. Een treinrit langs de Taklamakanwoestijn voert naar Kuqa, van waaruit we de Kyzilgrotten met boeddhistische wandschilderingen bezoeken. Noordwaarts volgen we een ongebruikelijke, maar landschappelijk adembenemende route door het Tian Shangebergte. Via het dal tussen de Tian Shan- en de Borohoroketen gaan we westwaarts naar Yining. Daar verlaten we China en reizen we Kazakhstan binnen, waar Almaty de laatste stop is.

Wat brengt de toekomst voor de westelijke provincies van China? reisleiders: Dhr. dr. L. van Grunsven en dhr. drs J. Borchert, resp. senior docent-onderzoeker Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost Azië en voormalig senior docent-onderzoeker Stadsgeografie bij de Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht. reisdata: 13 mei tot en met 2 juni 2014 (21 dagen) reissom: Ca. € 4900,-. Heenreis Amsterdam-Chengdu, terugreis Almaty-Amsterdam, beide non-stop KLM-vluchten. Binnenlandse vluchten: Chengdu-Lhasa, en Urumchi-Kashgar. Treinreizen: Tibetspoorlijn Lhasa-Golmud, nachttrein DunhuangTurpan, dagtrein Kashgar-Kuqa. Overige trajecten per bus. Voor de volledige reis­ beschrijving: zie de verwijzing op de website van HOVO Utrecht. De reissom is inclusief visa voor China en Kazakhstan, fooien, het volledige reisprogramma, kaarten en documentatie, cursus op locatie, en de meeste maaltijden. Er wordt gebruik gemaakt van een reisorganisatie die is aangesloten bij ANVR, SGR en SCR. aanmelding: Belangstellenden kunnen zich vrijblijvend aanmelden door een e-mail met naam en adresgegevens te zenden aan j.g.borchert@gmail.com. Bij voldoende belangstelling gaat de reis door en ontvangen de geïnteresseerden een formulier voor de definitieve boeking. aantal deelnemers: Minimaal 20, maximaal 30. inleidende cursus: De bijbehorende cursus bestaat uit twee delen. Het eerste deel, ‘Omstreden moder­ nisering aan de randen van China’, cursuscode 03M431 (zie pagina 101) wordt in Utrecht gegeven. In het reisprogramma zijn de colleges van het tweede cursusdeel geïntegreerd. Daarnaast wordt onderweg veel achtergrondinformatie gegeven. studiemateriaal: Deelnemers ontvangen een speciaal samengestelde literatuuropgave en aanvullende reisdocumentatie. bijzonderheden: De reis omvat tevens het tweede deel van de cursus ‘Omstreden moder­ nisering aan de randen van China’ (zie pagina 101). De reis staat ook open voor degenen die het eerste deel van de cursus niet hebben gevolgd.

Potala Paleis, Lhasa, Tibet

121

01S446 Hogeschool Utrecht

6-daagse studiereis naar Zweden

Het intense licht van het Noorden Het thema van de reis is de Noordelijke kunst van het fin de siècle. De late negentiende eeuw was voor Zweden in cultureel opzicht een ‘gouden tijdperk’.

In Stockholm bezoeken we het Nationaal Museum met topstukken van beroemde negentiende eeuwse Scandinavische kunstenaars.

Verder bekijken we de stad en bezoeken we prins Eugens Waldemarsudde en de Thielska-galleriet op Djurgården.

Vanuit Stockholm maken we een excursie naar de lieflijke provincie Dalarna waar het kunstenaarsechtpaar Carl en Karin Larsson in 1901 neerstreek om in Sundborn hun woning tot een ware idylle te maken. Het interieur van het huis van de Larssons wordt beschouwd als het schoolvoorbeeld van Zweedse meubilering en inrichting. Verder bezoeken we de Zorngården, de kunstenaarswoning van Anders Zorn, waar ook het Zornmuseum gevestigd is. In Värmland bezoeken we het Rackstadt Museum dat gewijd is aan de ‘Racken Groep’: een kunstenaarskolonie. Schilders als Gustaf Fjaestad, Fritz Lindström en Björn Ahlgrensson werkten en woonden hier. Zij probeerden de tradionele kunstnijverheids- en kunstdisciplines samen te brengen.

122

Er zijn gebieden waar traditie nog volop leeft docent(en), reisorganisator: Mw drs. S.W. van Roosmalen reisorganisatie: Labrys Reizen 024-3822110 reisdata: Juni 2014 (de reisdata worden nader bekend gemaakt op www.hovoutrecht.nl en www.labrys-reizen.nl/hovozweden aantal deelnemers: Minimaal 12, maximaal 25 inleidende cursus: ‘Het intense licht van het noorden’, cursuscode 01K417 voorjaar 2014 (zie pag. 87) reissom: Wordt nader bekend gemaakt op de website www.hovoutrecht.nl informatie en aanmelding: www.labrys-reizen.nl/hovozweden

123

praktische informatie seizoen 2013-2014

Wie zijn wij?

HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hboniveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekken, specifieke wetenschappelijke kennis opfrissen, of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden?

Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek.

De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Onze missie is een ontmoetingsplaats te zijn voor 50-plussers, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. HOVO Utrecht heeft als motto: Samen boeiende gezichtspunten ontdekken in een inspirerende hoger-onderwijsomgeving.

het Bestuur

het Bureau E-mail: hovo@uu.nl.Bezoekadres: Heidelberg­laan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht. Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht. Tel.: 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur).

Van links naar rechts en van boven naar beneden: Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter); Mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid); Dhr. drs. M. van den Berg (Marnix) namens HU (penning­meester); Dhr. J.M. Valeton (Mathee) namens de Stg. Vrienden (lid). Het ambtelijk secretariaat van het bestuur wordt gevoerd door de algemeen coördinator.

126

Van links naar rechts en van boven naar beneden: Mevr. C. de Maar (Corine): inschrijvingen, planning en evaluaties; Dhr. drs. H. Straathof (Harry): financiële administratie; Dhr. J. Ross (Joop): vrijwilliger magazine; Mevr. Y.C.M. van der Valk (Yvonne): bureaucoördinator

DE Programmacommissies De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies.

De taken en bevoegdheden van de Programmacommissies omvatten: ■ het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven ■ het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan. Dit betekent het voorkómen dat er in een bepaalde periode cursussen met hetzelfde onderwerp worden aangeboden en/of dat er een ongewenste herhaling ontstaat in achtereenvolgende perioden ■ het gevraagd en ongevraagd adviseren over de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties.

De coördinatoren van HOVO Utrecht Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Algemene leiding Dhr. drs. G.W. van Dorp; HOVO; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2533197 of 06-53163874 (maandag en donderdag); e-mail: g.w.vandorp@uu.nl

Hogeschool Utrecht Mw. E. van Berne, MA; Postbus 14007, 3508 SB Utrecht; 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag); e-mail: eva.vanberne@hu.nl

Universiteit Utrecht Mw. dr. R. Leenders; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

Hogeschool UtrechtAmersfoort Mw. C. de Maar; HOVO, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 06-42605509; e-mail: corine.demaar@hu.nl

Universiteit van Tilburg–Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout; Postbus 80101, 3508 TC Utrecht; 030-2531882; e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

Universiteit voor Humanistiek Dhr. drs. M. Bos; Postbus 797, 3500 AT Utrecht; 030-2390100; e-mail: m.bos@uvh.nl

127

HOVO Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA).

Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl

Links naar de partners van HOVO Utrecht www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl www.vriendenhovoutrecht.nl

Algemene voorwaarden Aanmelding en betaling van cursussen en lezingen U kunt zich op drie manieren aanmelden: ■ Via Ons aanbod op onze website www.hovoutrecht.nl. U kiest bij de des­ betreffende cursus, onder aan de pagina, het gewenste tarief. Wanneer u daarop klikt, gaat u naar ‘mijn aanmeldingsformulier’ en krijgt u verdere instructies. U betaalt door middel van een digitale machtiging en ontvangt direct per retourmail de bevestiging van uw aanmelding.

Ongeveer een week voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven.

■ Door een aanmeldingsformulier plus machtiging (printversies van de website of een formulier uit de cursusgids) in te vullen en digitaal of per post aan ons op te sturen.

Op dit formulier geeft u aan dat u HOVO Utrecht machtigt het cursusgeld van uw rekening af te schrijven. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus wordt het bedrag van uw rekening afgeschreven.

■ Door een aanmeldingsformulier in te vullen (printversies van de website of een formulier uit de cursusgids) en per post te versturen. U maakt het cursusgeld zelf over en bent aangemeld zodra het cursusgeld bij HOVO Utrecht is ontvangen.

128

Een machtiging heeft onze voorkeur. Mocht een cursus niet doorgaan of wanneer u verhinderd bent om de cursus te volgen, dan blokkeren wij direct de machtiging of restitueren het cursus­geld.

Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelneming per e-mail of per post, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aan­gemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatie­bewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot ‘onze’ Universiteitsbibliotheken te Utrecht.

Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u (bij voorkeur per e-mail) de welkomstbrief, waarin onder andere de locatie en routebeschrijving zijn vermeld.

Over- of onderinschrijving Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarvan bericht. Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Het incasso wordt dan

geblokkeerd of het betaalde cursusgeld teruggestort. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030-2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur.

Annuleren U kunt uw aanmelding tot twee weken vóór aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren door retourzending van uw bewijs van deelneming, of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Het incasso wordt dan geblokkeerd of u ontvangt het volledige bedrag terug. Annuleren binnen twee weken voor aanvang van de cursus kan alleen door een met redenen omkleed annulerings­verzoek te richten aan het Bestuur van HOVO Utrecht (een formulier hiervoor kunt u bij het Bureau verkrijgen).

Voor HOVO-reizen gelden andere annulerings­termijnen. Zie hiervoor het aan­ meldingsformulier voor studiereizen.

Cursusgeld HOVO Utrecht hanteert voor het cursusgeld drie tarieven, die bij de cursussen in de gids staan vermeld als Tarief I, II en III: ■ Tarief I (standaard): het inkomen van het huishouden waartoe u behoort bedraagt meer dan € 20.000 bruto per jaar.

■ Tarief II (gereduceerd): het inkomen van het huishouden waartoe u behoort is lager dan € 20.000 bruto per jaar. U komt in aanmerking voor een gereduceerd tarief.

Vraagt u hiervoor een inkomensformulier aan bij het Bureau.

■ Tarief III (vrijwillig): de cursusbijdragen zijn niet altijd kostendekkend. We gebruiken de vrijwillige hogere bijdragen om de lagere inkomsten bij Tarief II te compenseren.

HOVO Utrecht wil het inkomens­ afhankelijke tarief daarom graag handhaven.

Wij verzoeken u dan ook om bij een inkomen boven € 50.000 bruto per jaar vrijwillig een verhoogd tarief te betalen.

Uitval cursusbijeenkomst(en) Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan maken wij dit via e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen.

Als u niet beschikt over e-mail krijgt u per telefoon bericht. De betreffende bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

Cursuslocaties en cursustijden De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. De informatie over de cursuslocaties (en soms ook de tijdstippen) in de cursusgids - die al in het voorjaar wordt gedrukt - kan daardoor afwijken van de feitelijke locaties (of tijdstippen).

Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent van de cursus, met daarin onder andere de exacte locatie. Een beschrijving van de route naar de belangrijkste cursus­locaties vindt u achter in deze gids en op de website, bij ‘Routebeschrijving’.

Studiemateriaal Wanneer docenten een reader gebruiken is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, 129

die u in de regel zelf moet aanschaffen.

Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of volgt later in de eerder genoemde welkomstbrief.

Cursuscontactpersonen Bij veel HOVO-cursussen vervullen de Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon.

Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds als spreekbuis voor de cursisten dienen. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers en evaluatieformulieren, het laten circuleren van presentielijsten, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

Evaluatie cursussen Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt gehouden.

Met ingang van het nieuwe cursusjaar krijgt u van ons per e-mail een digitaal enquête­ formulier. In het formulier is ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen.

De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontact­ personen en docenten besproken. De programma­commissies en het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Op deze manier willen wij de inhoud en het niveau van de cursussen bewaken.

130

Voorwaarden van de excursies HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor of zelfs tijdens excursies wijzigingen in het programma zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor.

Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan Excursies vooraf aan ons te melden indien er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden).

Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

Voorwaarden studiereizen Voor de praktische organisatie van de studie­ reizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden.

Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studie­reizen en de veiligheid van de deel­ nemers, heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis.

Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

Vakanties Het Bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten.

Zie www.minocw.nl voor de geplande schoolvakanties.

formulieren Indien u zich aanmeldt via de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl) maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

seizoen 2013-2014 131

Stichting Vrienden van HOVO Utrecht

vriendenhovoutrecht@gmail.com secretariaat: Maliebaan 131, 3581 CK Utrecht

De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies • eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine • assistentie bij de opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag-)excursie voor Vrienden en introducés: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België • in het najaar: de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn.

Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 10 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert.

Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2013: bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier.

U kunt desgewenst ook een betaling doen met een bankoverschrijving naar rekening 1361.11.203 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

Mathee Valeton voorzitter/penningmeester Inlichtingen: jmvaleton@ziggo.nl of 06-15087520

Aanmelding / betaling donatie 2013 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van €

(minimaal € 10) voor voor het kalenderjaar 2013 af te schrijven van:

Bankrekeningnummer: Dhr

Mw Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon: E-mail: Datum:

Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. J.M. Valeton, penningmeester, Van Renesselaan 36, 3703 AJ Zeist

Aanmeldingsformulier

cursussen HOVo utrecht najaar 2013 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden via www.hovoutrecht.nl Achternaam:* ­­­­­­ Titulatuur:

Initialen:* Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:*

Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

-

-

Man/Vrouw:*

M

V

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort?

Ja, in het jaar

Nee

Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Hoogst uitgeoefende functie of beroep: Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Tarief Ik betaal het standaardtarief I aan cursusgeld.

I k wens in aanmerking te komen voor het gereduceerde tarief II. Ik verzoek u mij een inkomensformulier toe te zenden, dat ik per omgaande ingevuld zal retourneren.

Ik betaal vrijwillig het hogere tarief III (zie hiervoor de toelichting bij de Algemene Voorwaarden).

Betaling cursusgeld I k maak het cursusgeld van € tegelijk met deze aanmelding over op rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht te Utrecht. Zodra uw aanmelding en betaling binnen zijn, ontvangt u per post de onderwijskaart ter bevestiging, voorzien van uw cursisten- en cursusnummer.

M achtiging: ik machtig hierbij HOVO Utrecht eenmalig het verschuldigde cursusgeld van € af te schrijven van bankrekeningnummer: Deze afschrijving wordt geboekt ten gunste van HOVO Utrecht 105544. Deze machtiging is onherroepelijk, tenzij een onjuist bedrag wordt afgeboekt. Circa een week voor aanvang van de cursus wordt het cursusgeld afgeboekt.

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen aan: HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (zonder postzegel)

z.o.z.

Ik geef mij op voor de volgende cursus(sen) in het najaar van 2013 (s.v.p. hokje(s) aankruisen):

Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A351 Stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw 03A352 Architectuur van de middeleeuwen

Economie en recht

Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K372 Bach is het einde! Deel 2 01K373 Egyptische grafschilderingen 01K374 Rubens, flamboyant kunstenaar 01K375 Wenen, wereldstad van weleer

03E353 Het verband tussen recht, economie en politiek

02K376 De opera’s van Verdi

03E354 Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie

02K378 19e eeuwse kunst in context

03E355 Wat doet globalisering met onze aarde?

Filmwetenschap 02F356 Anders film kijken 03F357 Much Ado About Shakespeare & film

Geschiedenis 01G358 De schoonheid van middeleeuws Utrecht 01G359 Het Midden-Oosten na de Lente 01G360 Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht 01G361 Natuurbescherming in Nederland na 1870 01G362 De beeldenstorm (1566) 02G363 Indië verloren, rampspoed geboren!

02G364 De geschiedenis van de Nederlandse politiek 03G365 Rome van necropool tot metropool 03G366 Dr. Livingstone, I presume?

03G367 ‘De toestand in de wereld’ 03G368 Historische cartografie 03G369 Facetten van de Griekse oudheid

Humanistiek 04H370 Christendom, humanisme en atheïsme 04H371 Geweldloosheid

02K377 Schrijvers en schilders van de jazz 03K379 De Cultuur van de Barok in Italië

Letteren en talen 02L380 Over mystieke vrouwen van vroeger en nu 03L381 Lezen is denken 03L382 James Joyce’s Ulysses 03L383 Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw

Mens- en maatschappijwetenschappen 01M384 Persoonlijkheidsleer 02M385 Levensverhalen in kaart brengen 03M386 De ‘Russische ziel’ in de periode 1917-1991 03M387 Ongelijkheid en diversiteit

Natuurwetenschappen en geneeskunde 03N388 Kosmische evolutie: het beeld vanuit de ruimte 03N389 Medische colleges 03N390 Priemgetallen

Religie 02R391 Een inleiding tot de Koran 03R392 Religie: voorwaarde of bijproduct?

05R393 Humor en religie: ‘God houdt wel van een geintje’

Wijsbegeerte 01W394 Florence ten tijde van de Medici 02W395 Filosoferen en wandelen O3W396 De passiecatalogus in de Ethica 03W397 Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance

HOVO specials 03X398 Promoveren of wetenschappelijk schrijven

134

Aanmeldingsformulier

cursussen hovo utrecht voorjaar 2014 Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden via www.hovoutrecht.nl Achternaam:* ­­­­­­ Titulatuur:

Initialen:* Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:*

Mobiele telefoon:

E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

-

-

Man/Vrouw:*

M

V

Heeft u al eerder een cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort?

Ja, in het jaar

Nee

Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Hoogst uitgeoefende functie of beroep: Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Tarief Ik betaal het standaardtarief I aan cursusgeld.

I k wens in aanmerking te komen voor het gereduceerde tarief II. Ik verzoek u mij een inkomensformulier toe te zenden, dat ik per omgaande ingevuld zal retourneren.

Ik betaal vrijwillig het hogere tarief III (zie hiervoor de toelichting bij de Algemene Voorwaarden).

Betaling cursusgeld I k maak het cursusgeld van € tegelijk met deze aanmelding over op rekeningnummer 105544 t.n.v. HOVO Utrecht te Utrecht. Zodra uw aanmelding en betaling binnen zijn, ontvangt u per post de onderwijskaart ter bevestiging, voorzien van uw cursisten- en cursusnummer.

M achtiging: ik machtig hierbij HOVO Utrecht eenmalig het verschuldigde cursusgeld van € af te schrijven van bankrekeningnummer: Deze afschrijving wordt geboekt ten gunste van HOVO Utrecht 105544. Deze machtiging is onherroepelijk, tenzij een onjuist bedrag wordt afgeboekt. Circa een week voor aanvang van de cursus wordt het cursusgeld afgeboekt.

I k schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene voorwaarden van HOVO Utrecht Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier graag sturen aan: HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (zonder postzegel)

z.o.z.

Ik geef mij op voor de volgende cursus(sen) in het voorjaar van 2013 (s.v.p. hokje(s) aankruisen): Indien u zich aanmeldt via de HOVO site www.hovoutrecht.nl maakt u het ons gemakkelijker om uw gegevens te verwerken.

Architectuur en stedenbouw 01A401 Geschiedenis van de tuinkunst

02L425 Literaire biografieën

01A402 Nederlandse architectuur van de twintigste eeuw

03L426 De jonge Goethe

Economie en recht 03E403 De opmars van Azië en de gevolgen voor het leven in Europa

Filmwetenschap 02F404 La storia del cinema italiano 03F405 De geschiedenis van de Russische film

Geschiedenis 01G406 Ons bier 01G407 De schoonheid van middeleeuws Utrecht 01G408 Uitvinders en uitvindingen 01G409 Nederlands Oud Schrift (basiscursus) 01G410 Het Ottomaanse Rijk en Europa 02G411 Naar een vernieuwde ontwikkelingssamenwerking 03G412 De radicale Verlichting en de revoluties van de achttiende eeuw 03G413 Het einde van de Koude Oorlog (19751991)

Humanistiek

03L427 Een filosofische reis door de moderne literatuur

Mens- en maatschappijwetenschappen 01M428 De bewakers bewaakt 01M429 Burgerschap en barmhartigheid 02M430 Keuzebiografie, omhelzing van het bestaan?

03M431 Omstreden modernisering aan de randen van China

Natuurwetenschappen en geneeskunde 03N432 Evolutie en de seksen 03N433 Brein en beweging 03N434 Energie voor een duurzame samenleving 03N435 Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied 03N436 Evolutie: hoe kom je dáár nu op?

03N437 Een flitsend heelal 03N438 Medische colleges

Religie

04H414 Goed ouder worden

05R439 Beroemde spirituele denkers over filosofie als levenskunst

04H415 Verbeelding en bestaansoriëntatie

05R440 Eros en agapè: een spannende verhouding

Kunst, kunstgeschiedenis en muziek 01K416 Herkennen van goden en farao’s 01K417 Het intense licht van het Noorden 01K418 Griekse mythologie in beeld 02K419 ‘Goede’ popmuziek vanaf 1954 02K420 Met Ovidius door de barokmuziek 02K421 Moderne kunst van bijzondere vrouwen 02K422 20e eeuwse kunst in context 02K423 Van altviool tot zarzuela 03K424 Van grotten tot catacomben

136

Letteren en talen

Wijsbegeerte 01W441 Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme 02W442 Levenswijsheid en levenskunst

Aanmeldingsformulier

STUDIEREIZEN hovo utrecht 2013-2014

Stuur dit formulier aan de docent/organisator van de reis. Naam, adres, telefoon­nummer en e-mailadres zijn te vinden bij de studiereisbeschrijving in deze gids. Voor elke deelnemer graag een apart formulier invullen. DEZE AANMELDING IS VRIJBLIJVEND. Reis waarvoor u zich aanmeldt: ­­­­­ Naam (voor gehuwde vrouwen de meisjesnaam):

Eerste voornaam zoals in het paspoort vermeld staat:

E-mailadres: Straat: Postcode:

Huisnummer: Woonplaats:

Telefoonnummer(s): In hotels slaapt u in een tweepersoonskamer Wenst een eenpersoonskamer: ja / nee Wenst een kamer te delen met dhr./mw.: Verzekering Het afsluiten van een reisverzekering is verplicht. Een annuleringsverzekering wordt dringend aangeraden. Let op of (indien van toepassing) werelddekking op uw ziektekosten­ verzekering van toepassing is!

Annuleringsvoorwaarden Vraag eerst de voorwaarden op bij de organisator(en) van de betreffende reis. Bij annulering kunnen de organisatoren kosten in rekening brengen op basis van reeds aangegane verplichtingen of gemaakte financiële afspraken.

Verklaring Ondergetekende verklaart, dat hij/zij bij deelname aan de studiereis noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk zal stellen voor vlucht­ vertragingen, wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

Plaats:

Datum:

Handtekening: (graag sturen naar het adres dat bij de betreffende studiereis is vermeld.)

Routebeschrijving naar de belangrijkste cursuslocaties Per openbaar vervoer vanaf Centraal Station Utrecht naar: ■ De Universiteit voor Humanistiek en de gebouwen van de Universiteit Utrecht in de binnenstad: stadsbus diverse lijnen, bushalte stadsschouwburg.

■ De Hogeschool Utrecht, locaties Nijenoord en Oudenoord: stadsbus diverse lijnen.

■ De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 11 en 12.

■ Het Utrecht University College (ingang Prins Hendriklaan) (ca. 15 minuten lopen vanaf de halte): stadsbus 4, richting Burgemeester Fockema Andreaelaan, halte Hooghstraat/hoek Prins Hendriklaan.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: ■ Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of buslijn 76, halte Groningerstraat (ca 5 minuten).

■ Via de achterzijde van het station rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

Per auto/parkeerruimte ■ In de binnenstad van Utrecht is de parkeerruimte beperkt en duur. Parkeergarages vindt u onder andere aan de Springweg (te bereiken via de Mariaplaats) en de Kruisstraat (bij de Stadsschouwburg).

■ Voor de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperioden vaak vol.

■ Op de campus van het Utrecht University College is voldoende gratis parkeerruimte.

■ Parkeren bij Hogeschool Utrecht–Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in). De parkeergarage is uitsluitend bedoeld voor medewerkers van de hogeschool.

colofon

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht.

Eindredactie: Gerard W. van Dorp, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht) Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam) Redactie: Tineke van Voorst (Amsterdam) Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht) © HOVO Utrecht, 2013, Alle rechten voorbehouden.

138

Bureau HOVO Utrecht Algemeen: www.hovoutrecht.nl e-mail: hovo@uu.nl Mw. C.C. (Corine) de Maar (dinsdag en donderdag) e-mail: c.c.demaar@uu.nl Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl Bezoekadres: Heidelberglaan 8 (Bestuursgebouw Universiteit Utrecht) Kamer 237, 3584 CS Utrecht Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur) Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten (zie: www.minocw.nl).

Coördinatoren Algemene leiding Dhr. drs. G.W. (Gerard) van Dorp HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 of 06-53163874 (maandag en donderdag); e-mail: g.w.vandorp@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Hogeschool Utrecht Mw. E. (Eva) van Berne, MA Hogeschool Utrecht, Postbus 14007, 3508 SB Utrecht 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag); e-mail: eva.vanberne@hu.nl Hogeschool Utrecht–Amersfoort Mw. C.C. (Corine) de Maar HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 06-42605509; e-mail: corine.demaar@ hu.nl Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2532975 (maandag en donderdag)

e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl Universiteit voor Humanistiek Dhr drs. M.A. (Mark) Bos Universiteit voor Humanistiek, Postbus 797, 3500 AT Utrecht 030-2390151 (maandag, woensdag en donderdag); e-mail: m.bos@uvh.nl Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. (Henk) van Hout Universiteit Tilburg, Faculteit Katholieke Theologie, Postbus 80101, 3508 TC Utrecht 030-2531888/9051 e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

HOVO Utrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl

De landelijke belangen van alle HOVO-instellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVO Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht–Amersfoort, Universiteit van Tilburg–Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.