nr. 18 - voorjaar 2013
HOGER ONDERWIJS 50+ AANGENAME SFEER GEEN TENTAMENS
magazine NIEUWS ACTIVITEITEN INFORMATIE
DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT
2
HOVO ACTUEEL
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013 nr. 18 - voorjaar 2013
HOGER ONDERWIJS 50+ AANGENAME SFEER GEEN TENTAMENS
magazine NIEUWS ACTIVITEITEN INFORMATIE
DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT
Prof.dr. O.A.L.C. Atzema
HOVO ACTUEEL
Vals...
Vals..., column
Fraude in de wetenschap is een vorm van vals spelen. Dit is een ernstig vergrijp, omdat het de integriteit van wetenschap schendt. Het is eigenlijk een doodzonde, want wat stelt wetenschap nog voor als je wetenschappers niet kan vertrouwen? Ondanks dat het een actueel onderwerp is, laat de geschiedenis van wetenschap zich beschrijven aan de hand van de manier waarop wetenschappers omgaan met fraude.
Een keuze maken...
Zo maakt Frank van Kolfschooten in zijn boek ‘Ontspoorde Wetenschap’ (2012) onderscheid tussen plagiëren, vervalsen en verzinnen. Volgens hem was de humanist Desiderius Erasmus de eerste plagiaatpleger onder de Nederlandse geleerden. Hij leverde zijn criticus Brassianus een streek door zonder bronvermelding zijn teksten over te schrijven. Dit was toen overigens heel gebruikelijk. Door de opkomst van de experimentele wetenschap kwamen meer vervalsingen voor. Het gaat dan om een selectieve keuze uit een veelheid van waarnemingen. Zelfs Isaac Newton schijnt zich hieraan te hebben bezondigd. Verzinnen gaat nog een stapje verder, namelijk het opvoeren van niet bestaande waarnemingen. Daarmee zijn we in de twintigste eeuw beland. Van Kolfschooten geeft in zijn boek een imposante reeks voorbeelden. Hij laat zien, dat de recente voorbeelden niet op zichzelf staan.
In dit nummer...
van de voorzitter HOVO Utrecht
Nieuws van HOVO Utrecht
HOVO Utrecht-Amersfoort
‘De komende en de gaande man’ penningmeesters aan het woord
‘De menselijke maat, daar gaat het mij om’ interview dr. Llewllyn Bogaers
Belangrijke adressen HOVO Utrercht Advertentie Vrienden van HOVO Utrecht
ACTIVITEITEN
Opening cursusjaar 2013-2014 Uitnodiging
Nieuwjaarsbijeenkomst 2013 Verslag
CURSUSINFORMATIE
De Nieuwe Zomeracademie 2013 6 Themalezingen ‘FRAUDE’
De Nieuwe Zomeracademie 2013 Zomercursussen
De Nieuwe Zomeracademie 2013 Zomercursussen
De Nieuwe Zomeracademie 2013 Zomercursussen
Hoe ontdek je je eigen verborgen talenten bij HOVO Utrecht promotiecursus
VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT
Vrienden van HOVO Utrecht bestuur, activiteiten, nieuws
Kunst- en Wereldtentoonstellingen Vriendenmiddag 2012
Begin juli organiseren we een zomeracademie van zes lezingen met als intrigerende titel ‘Fraude; het is niet altijd wat het lijkt’. Het programma vindt u in dit magazine. Eigentijds en historisch; dat past goed in het aanbod van HOVO Utrecht. Prof. dr. Oedzge Atzema Voorzitter HOVO Utrecht
TOP
DOCENTEN
H
HOGER ONDERWIJS
Het werk van HOVO Utrecht vindt plaats in samenwerking met vijf organisaties voor hoger- en wetenschappelijk onderwijs en wordt door deze organisaties mede mogelijk gemaakt.
V
VOOR OUDEREN
HOVO ACTUEEL
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
Beste Cursisten,
3
Toe aan een zomerliefde? Het is zover ! De eerste lente uitstapjes zijn achter de rug en de plannen voor de komende zomervakantie worden besproken. Velen van ons zijn na de lange gure aanloop van 2013 toe aan warmte. Wat te denken van weken vol zon , mooie stadsparken, rustige binnensteden, schaduwrijke loofbossen , koele musea en avontuur? De perfecte mix voor een intense, maar kortstondige zomerliefde. Een liefde die wordt gevoed door de omgeving, door het gevoel van vrijheid en door het feit dat alle drukte om je heen is weggevallen.
Wij hebben er bij HOVO Utrecht wat op bedacht en introduceren ‘De Nieuwe Zomeracademie’. Veel van onze cursisten verzuchtten in de afgelopen jaren aan het einde van de Zomeracademie ‘Dat was inspirerend, maar hoe kom ik nu verder de alg. coördinator HOVO Utrecht zomermaanden door?’ Dat hebben drs. Gerard W. van Dorp we op een serieuze manier opgelost. We starten onze zomeracademie dit jaar met 6 thema-lezingen en hebben 8 van onze docenten bereid gevonden om ook in juli een cursus te verzorgen .
Maar, wat als we al een lief hebben? Dan is een zomerliefde tamelijk ongewenst. En als je geen lief hebt, wil je die dan wel ? Een zomerliefde is per definitie een liefde die maar een zomer duurt en waar meestal geen toekomst in zit. Het zijn avontuurtjes die vaak met veel tranen eindigen als de zomer voorbij is. Dus dan maar niet? En hoe moet dat dan met onze behoefte aan avontuur in het vakantiegevoel?
En... om op die zomerliefde terug te komen, onze lezingen hebben als motto FRAUDE/MISLEIDING ‘Het is niet altijd wat het lijkt’, u bent dus voorbereid! Maar verder ....stort je er in en laat je mee voeren met onze inspirerende docenten. Zij houden het hoofd koel ook bij stijgende temperaturen . Ik wens u een goede zomer toe. Drs. Gerard W van Dorp
Cursusjaar 2013-2014 HOVO Utrecht-Amersfoort
Een keuze maken... Door Marjan Haagsma
En daar ligt de nieuwe cursusgids op de keukentafel. Er moet gekozen worden. Het aanbod is zeer gevarieerd. Wat te kiezen? Iets dat binnen de oude interessesfeer past? Of deze keer iets heel anders? In het laatste geval kom ik met het Amersfoortse programma 2013-2014 zeker aan mijn trekken. Om te beginnen het zomerprogramma in juli: wat te denken van een korte zomercursus over de bijzondere relatie tussen Amersfoort en spoorwegen? Zoals waarschijnlijk velen van u ben ik ontelbare keren op station Amersfoort geweest. Nooit heb ik bewust aan een voorgeschiedenis gedacht. Het maakt nieuwsgierig! Die oude, vertrouwde eigen interessesfeer behelst grotendeels film, klassieke muziek, literatuur, natuur - niet bijster origineel, maar wel heel dierbaar. Ik waag het erop om uit het najaarsprogramma iets buiten dit rijtje te kiezen: ‘Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt...’ door Felicia Dekkers. Over mystieke vrouwen van vroeger en nu. En dat, terwijl ik mijn bedenkingen heb ten opzichte van spiritualiteit en mystiek. Het lijkt me spannend! Het voorjaarsprogramma biedt de volgende uitdaging: ‘Goede’ popmuziek vanaf 1954. Geen Top 40! Aha. Dat Geen Top 40! spreekt me aan. Ik weet bijna niets van popmuziek, ja, de Beatles, Joan Baez, Boudewijn de Groot, dat is het wel zo’n beetje. En die zullen hoogstwaarschijnlijk wel onder de definitie van ‘Goede’ popmuziek vallen. Er is ongetwijfeld door altijd dat geluister naar klassieke zenders een heleboel goede popmuziek aan mij voorbij gegaan. Een inhaalslag dus. Ik heb heel veel zin in die cursus! Mag ik dan echt niet van mezelf zo’n oude, vertrouwde soort cursus op mijn wensenlijstje zetten? Jawel, dat mag. Opnieuw keuzestress. De opera’s van Verdi? Anders filmkijken? La storia del cinema Italiano? Of voor de tweede keer Annette van der Ree: Literaire Biografieën? Of??? Fijn werkje, dat kiezen.<
HU-Amersfoort
4
ACTIVITEITEN
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
Op donderdag 5 september vindt de opening plaats van het cursusjaar 2013-2014 van HOVO Utrecht. De aanvang is: 15.00 uur (inloop en koffie/thee 14.30 uur) en de locatie: Aula van het Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht
Opening Cursusjaar 2013-2014
Programma:
1. Verwelkoming van de aanwezigen door prof. dr. Oedzge L.A.C. Atzema; voorzitter HOVO Utrecht 2. Opening van het cursusjaar door mevrouw drs. Geri T.C. Bonhof, de voorzitter van het college van bestuur van Hogeschool Utrecht 3. Lezing door prof. dr. Maarten van Rossem
‘Ouderen staan voor een raadsel’ .
4. Uitnodiging voor de receptie door drs. Gerard W. van Dorp; algemeen coördinator HOVO Utrecht. 5. Napraten onder genot van een drankje. I.v.m. de beperkte zaalruimte is het nodig dat u zich vooraf aanmeldt. Dit kan (bij voorkeur) via de mail hovo@uu.nl Eventueel ook via tel.nr. 030-253 3197 (ma t/m do 9-12.30) of (op andere tijden) inspreken in het antwoordapparaat.
Ouderen staan voor een raadsel
Prof.dr. O.A.L.C. Atzema
drs. Geri T.C.Bonhof
Prof.dr. Maarten van Rossem
Tijdens het overleg over de inhoud van de lezing van onze openingsbijeenkomst met prof. dr. Maarten van Rossem kwam als vanzelf de titel daarvan naar voren ‘Ouderen staan voor een raadsel’ . Zonder nu al op de inhoud van de lezing vooruit te lopen, willen we wel verklappen, dat er een relatie is met het moeilijkste raadsel aller tijden. Dit verscheen in 1992 in La Republica en werd bedacht door Raymond Smullyan. Het gaat als volgt: ‘Drie goden X, Y, en Z heten (in onbepaalde volgorde) Waar, Vals en Willekeur. Waar spreekt altijd de waarheid, Vals liegt altijd en Willekeur antwoordt willekeurig met de waarheid of met een leugen. De opdracht bestaat eruit om door drie ja-nee vragen te stellen exact de identiteiten van X, Y en Z te bepalen. Men mag kiezen aan welke god elke vraag wordt gesteld en men mag meerdere vragen aan dezelfde god stellen. Een bijkomend probleem is, dat de goden wel Nederlands verstaan, maar niet kunnen spreken. Ze antwoorden met ‘dah’ en ‘nah’, helaas is vooraf niet bekend welke uitdrukking nu ‘ja’ en welke ‘neen’ betekent.’ Nu zal Maarten van Rossem u niet vermoeien met de oplossing van het raadsel maar zich richten op het feit dat onze maatschappelijke omgeving op dit moment zeer doet denken aan dat raadsel; zijn thema is dan ook ‘Ouderen staan voor een raadsel’.
de drie goden Waar, Vals en Willekeur
CV prof. dr. Maarten van Rossem
Maarten van Rossem (Wageningen, 1943) zoon van een sluipwespdeskundige studeert geschiedenis aan de UU en promoveert op: ‘Het radicale temperament. De dubbele politieke bekering van een generatie Amerikaanse intellectuelen (1934-1953)’. Het grote publiek leert hem kennen als Amerika-deskundige. In 1997 krijgt hij een bijzondere leerstoel: de Nederlandse Geschiedenis vanaf 1945 in internationale context. Hij schrijft vele columns, artikelen en boeken. Ook bij HOVO Utrecht kunnen onze cursisten in de aangename positie van student van de historicus zijn. Met zijn kenmerkende stem vertelt hij ons de geschiedenis met ‘humor als de omsingelende beweging voor de dingen, die er echt toe doen’, zoals hij het zelf ooit omschreef. (Overgenomen uit Wikipedia)
ACTIVITEITEN
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
5
Nieuwjaarsbijeenkomst 2013:
Prof. dr. W.H. Gispen ontmoet Gerrit Achterberg
‘Ik beleef u nerf voor nerf ’
Op donderdag 10 januari j.l. mochten een paar honderd cursisten van HOVO Utrecht getuige zijn van de lezing van prof. dr. Gispen over de dichter Gerrit Achterberg. In een weergaloze voordracht (wat hem betreft zijn zwanenzang over Achterberg) nam prof. Gispen iedereen mee in de ontmoeting met de dichter. De levensgeschiedenis van Achterberg met de dramatische moord op zijn hospita en zijn veroordeling tot TBS kon niet onbesproken blijven, evenmin als de kortzichtigheid van de rechterlijke macht destijds, waar het gaat om de inhoud van zijn gedichten (woordsalaat).
Prof. dr. W.H. Gispen
MISSCHIEN
Misschien dat ge nog aanwezig zijt op de plaats waar gij gebleven zijt waar ik van u ben weggeleid zijwaartsche bosschen in door een die mij niet meer bevrijdt dan op uw woord o dit eenzame land en niet te weten of gij zijt alleen gegaan naar 't eeuwig eind of dat ge vóór de dood mij hier nog zingende bevrijdt Misschien dat ge nog aanwezig zijt op de plaats waar gij gebleven zijt, weenend het hoofd in uwe schoot. TABOR Weilanden hebben avond. ‘t Is het uur dat aan de dauw behoort, al urenlang. Heilige geesten liggen in het lang even boven de grond, van zweven puur en afgerond; substantiële duur, stereoscopisch onder sterk bedwang. De dieptewerking, die ik mee ontvang op het balkon, tegen het star azuur, blijft in het cosmorama aan de gang; houdt het omhoog met mij in samenhang en brengt de aarde op een lager plan: gestrekt laken, waar ik nog vee zien kan, een torenspits, verzonken bos en schuur.
Maar even interessant was zijn beschouwing over de creativiteit van Achterberg in zijn taalgebruik. Het in zijn gedichten opnieuw betekenis geven aan woorden die al lang bestaan. De kracht van de gedichten van Achterberg, is altijd de ontmoeting tussen de inhoud en de vorm. Dat is het creatieve proces. Echter vooral ook de inkijk in de persoon van Gispen zelf was indrukwekkend. Hoe hij als jongen, nog lang niet alles begrijpend, gegrepen werd door poezie, onder invloed van zijn moeder. Pas veel later ook door de poezie van Achterberg. Het persoonlijk verhaal van iemand die de dichter in zijn leven toeliet. En hoe hij Achterberg blijft ontmoeten in momenten van reflectie vooral ook op latere leeftijd. Een ontmoeting met Achterberg is een ontmoeting met je zelf. De lezing culmineert vervolgens het thema afwezigheid en aanwezigheid. Het afwezige: een geliefde, een vader, een kind. Gemis is een pure emotie, heimwee! Dat je iemand mist zegt veel over de band tussen jou en die mens. Leer daar maar eens mee omgaan! ‘Hoeveel leefbaarder zou het niet zijn als je fysieke afstand tot een ander met gevoel tastbaar zou kunnen overbruggen. Zo wordt afwezigheid aanwezigheid.’ Een thema waar ook Achterberg mee worstelde. (lees: gedicht Mischien). Een volgend thema vormt de kwestie van Leven en Dood. Zolang we ademen zullen we daar over spreken. De levende, zich bewuste mens, is een wezen van geest en lichaam en het grensgebied, waar beiden zich scheiden, het doodgaan, houdt iedereen bezig, ook Achterberg. Het grote thema van zijn allesomvattend oevre is toch altijd weer het leven in twee werelden: Leven en Dood.
De sterren staan tussen ons in gezakt. We vinden bij de hemel onderdak. Er is hier plaats en tijd genoeg voor beiden.
Aan het einde van zijn leven heeft Achterberg alles gezegd wat er te zeggen viel, bijvoorbeeld in het prachtige gedicht ‘Tabor’: ‘laat ons bovenwerkelijk bijeen’ En wat gescheiden scheen is weer herenigd. Wat onbereikbaar scheen is bereikt.
Verheerlijking begint zich af te scheiden; formeert een wolk van lichte duizelsteen en laat ons bovenwerkelijk bijeen.
En, eindigt Gispen, ook ik heb bereikt wat onbereikbaar scheen: rust, geluk, natuur. De bloemen van mijn leven bloeien nog! Het is zoals het is... http://www.hovoutrecht.nl/video
AANWEZIGHEID Gíj zijt bij mij den nacht, den dag, den nacht. Eens hebt gij het heelal mij toegedacht. Maar dat is tot dit lichaam teruggebracht. Gelijk de wind die om de huizen is, zoo zijt gij mij een wenscheloos gemis. Ik heb u lief, het is zooals het is.
Het is werkelijk onmogelijk de lezing hier adequaat samen te vatten. Als u werkelijk wilt genieten van deze voordracht kan ik u alleen maar verwijzen naar de website van HOVO Utrecht (HOVO Video). Ga er rustig voor zitten en laat het op u af komen en u wordt gegrepen, evenals alle toehoorders bij deze indrukwekkende Nieuwjaarsbijeenkomst. <
6
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
Vrienden
HOVO VRIENDEN
van HOVO Utrecht
bestuur - activiteiten - nieuws
Mathee Valeton
Geslaagde voorjaarsexcursie Bij het ter perse gaan van dit nummer hebben we net onze voorjaarsexcursie achter de rug. Met ongeveer 100 Vrienden en introducés hebben we een bezoek gebracht aan het Museum Insel Hombroich en de Langen Foundation op het nabijgelegen Raketenstation, bij Neuss in Duitsland. We zijn daar eerder met de Vrienden geweest en het was een zeer plezierig weerzien. Op onze website vindt u een verslag en een fotoreportage www.vriendenhovoutrecht.nl Jaarverslag Onze secretaris Engelien Verhoeff heeft voor het eerst in de geschiedenis van de Vrienden een heus jaarverslag gemaakt. Het wel en wee van de stichting passeert de revue en de documentatie voor de excursies naar Keulen en Genk, en die voor de Vriendenmiddag zijn er in opgenomen. U kunt het jaarverslag inzien op onze website www.vriendenhovoutrecht.nl.
Langen Foundation, Hombroich
Penningmeester/administrateur gezocht Het bestuur van de Vrienden is een enthousiaste groep mensen die de activiteiten voor de Vrienden organiseert en het werk van HOVO ondersteunt in verschillende commissies en door zitting in het bestuur van HOVO Utrecht. Daarnaast wordt de (financiële) administratie gedaan voor onze 575 donateurs. Voor deze taak zoeken wij ondersteuning. Bent u een beetje handig met de computer (PC of Mac)? Heeft u kennis van Excel? Wilt u een cursus volgen? Het is niet echt moeilijk werk, maar het moet wel regelmatig gedaan worden. Wilt u meer informatie, of een demonstratie? Neem dan contact op met de penningmeester: jmvaleton@ziggo.nl of 06-15087520. Administratief gezien ... Wij doen ons best om ons adressenbestand up-to-date te houden. Als u verhuisd bent of als uw e-mail adres veranderd is horen we dat graag! U kunt wijzigingen doorgeven aan vriendenhovoutrecht@gmail.com Mathee Valeton, voorzitter/penningmeester
Evaluatie cursussen
HOVO Utrecht hecht zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt gehouden. Met ingang van het nieuwe cursusjaar krijgt u van ons per mail een digitaal enquêteformulier. In het formulier is ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen. Als feedback naar u en als stimulans om mee te doen met de evaluatie krijgt u na ongeveer 14 dagen per mail de zogenoemde eindscores (ter bescherming van de privacy sturen we alleen de eindscores van de vragen, waarin een ‘waarderingsschaal’ wordt gebruikt). De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten besproken. De programmacommissies en het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Op deze manier willen wij de inhoud en het niveau van de cursussen bewaken.
CURSUSINFORMATIE
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
De Nieuwe Zomeracademie
7
THEMA-lezingen en Zomercursussen in juli 2013
In de loop van de jaren is de zomeracademie een bekend fenomeen geworden binnen HOVO Utrecht. Dit jaar zal dat niet anders zijn. Maar er is wat veranderd: de zomeracademie telt vanaf dit jaar behalve zes themalezingen (in het academiegebouw), ook acht cursussen (op diverse lokaties). De themalezingen hebben als onderwerp ‘Fraude’. De onderwerpen van de cursussen zijn meer uiteenlopend van aard. We hebben alle informatie over de Nieuwe Zomeracademie samengevat in dit Magazine te beginnen hier op pag. 7.
Voor de complete informatie kijkt u op de website van HOVO Utrecht en/of in de brochure die HOVO Utrecht dit jaar uitbrengt voor het zomerprogramma en die u kortgeleden samen met de Cursusgids ontving. Aanmelden kunt u op 2 manieren: - Via het aanmeldingsformulier in de cursusgids of in de brochure Zomeracademie; - Of via de website van HOVO Utrecht www.hovoutrecht.nl >>>>‘ons aanbod’.
‘FRAUDE’ tijdens de THEMA-lezingen
Soms worden zaken anders voorgesteld dan ze zijn. Op vele manieren kan een onjuiste weergave gegeven worden van de werkelijkheid. Wanneer dit opzettelijk gebeurt met het oogmerk zich zelf te bevoordelen ten koste van de ander is dat onrechtmatig en spreken we van fraude. De zaken worden anders voorgesteld dan ze zijn; de waarheid wordt geweld aangedaan. Fraude komt in alle geledingen van de samenleving en in alle eeuwen voor. In de wetenschap kan bedrog een wankele carrière overeind houden - en valt niet of nauwelijks op. Wetenschappelijke publicaties worden immers driftig geturfd, maar zelden nagerekend. In andere sectoren gaat het meestal om het geldelijk gewin dat men beoogt met het onrechtmatige gedrag. Maar we kunnen ook denken aan de politiek. Neem bijvoorbeeld de recente uitspraken over de hypotheekrenteaftrek voor de verkiezingen . Deze vorm van onwaarachtigheid heeft een negatieve invloed op de mentaliteit van mensen. Wie zich ook door de overheid bedrogen voelt, zal het zelf ook niet al te nauw nemen met de waarheid. Als we om ons heen kijken, liegen we dus allen wat af in dit land, ook al is het overgrote deel leugentjes om bestwil. Maar waar houdt dat ‘om bestwil’ op? En is fraude een begrip, dat uniek is voor de mens of komen we dit ook in de dierenwereld tegen? Wij hebben aan 6 van onze topdocenten gevraagd om ieder vanuit hun eigen vakgebied dit onderwerp te bespreken.
Maandag 1 juli van 11.00-12.30uur. Dhr. drs. D. van der Veen
Maandag 1 juli van 13.30-15.00 uur Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff
Twee meesters van misleiding in de Amerikaanse Burgeroorlog: Lincoln en Lee
‘Duurt eerlijk echt het langst? Uhh? Ja, soms...!’
Woensdag 3 juli van 11.00-12.30uur. Dhr. prof. dr. P.R. Bär
Woensdag 3 juli van 13.30 – 15.00 uur Dhr. drs. R. van Broekhoven
‘Verspild talent’
‘Leugen, bedrog & politiek’
Over fraude in de wetenschap
Politieke misleiding in theorie en praktijk
Donderdag 4 juli van 11.00-12.30 uur. Dhr. drs. H.M.G. Schrijnemakers
donderdag 4 juli van13.30-15.00 Dhr. prof.dr. H.J.G.L.M. Lamers
‘Vroom bedrog’
‘Hemels bedrog’
Schonk keizer Constantijn paus Sylvester de helft van zijn rijk?
Over de biologie van misleiding en bedrog
Zien we wat we geloven of geloven we wat we zien?
8
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
CURSUSINFORMATIE
In de aanbieding: 8 korte zomercurssen Rondleidingen…
Docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers. Zij is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht een serie van vier bijeenkomsten waarin steeds weer een ander aspect van middeleeuws Utrecht centraal staat. Eerst duiken we in de geschiedenis van het Domplein, de Domkerk en het Domkapittel. In de volgende bijeenkomst staat de romaanse Pieterskerk centraal met alle informatie die dit bouwwerk te bieden heeft over de zogeheten memoriecultuur. Daarna bezoeken we een middeleeuwse parochiekerk: de Jacobikerk. Hier is de betrokkenheid van parochianen op alle mogelijke manieren zichtbaar: van de investeringen die zij ten behoeve van de kerk deden tot de plaats van broederschappen, gilden en kluizenaars, inclusief de grafcultuur. Tot slot maken we een wandeling door het middeleeuwse hart van Utrecht: de omgeving van de Buurkerk en het stadhuis. Hier lag de haven, hier waren de markten en hier stonden gasthuizen. De indrukken die we visueel en auditief opdoen geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijk pragmapandhof bij de Domkerk, Utrecht tisme in het laatmiddeleeuwse Utrecht. Hogeschool Utrecht Cursusdata: 2,4,16 en 18 juli (4)
De Dode Zeerollen Introductie in de vermaarde collectie Docent: Mw. drs. D. Zohar. Zij is kunsthistorica en archeoloog
grot nr. 4 bij Qumran, waar veel Dode Zeerollen zijn gevonden
De Dode Zeerollen omvatten een collectie van ruim 900 handschriften in het Hebreeuws, Grieks en Aramees uit de derde tot de eerste eeuw voor onze jaartelling. Verstopt in de grotten van de Judeawoestijn onthulden ze pas in de twintigste eeuw hun geheimen. Onder de rollen zijn fragmenten van alle oudtestamentische boeken gevonden (behalve de rol Esther) en Pesjarim (uitleg van Profetieën). De geheimzinnigste zijn de sektarische teksten. Deze behoorden tot een groep die zich de ‘Yachad’ (samen) sekte noemde of ‘de zoons van Tzadok’ of ‘de zonen van het licht’. Wat voor teksten zijn dit? Wie heeft ze geschreven? En in welke historische context kunnen wij ze plaatsen? In dit driedelig zomercollege worden deze en andere vragen beantwoord. Er wordt gekeken naar de archeologische opgraving in Qumran, naar historische bronnen die over het Jodendom in de oudheid vertellen en naar een deel van de Rollen in vertaling. Deze elementen vormen een beeld van de religieuze en maatschappelijke context van de tijd waarin de Rollen tot stand zijn gekomen. Van 9 juli 2013 t/m 5 januari 2014 is de tentoonstelling ‘Dode Zeerollen’ in het Drents Museum te zien. Bij voldoende interesse kan er een gezamenlijk bezoek aan de tentoonstelling worden georganiseerd. Hogeschool Utrecht Cursusdata: 4,11 en 18 juli (3)
Estate planning: Schenken en erven met een glimlach Docent: Dhr. mr. A.C. Plantinga, fiscalist en civiel jurist Het van oorsprong Anglo-Amerikaanse estate planning staat ook in Europa volop in de belangstelling. Estate planning houdt zich bezig met vermogensoverdracht aan volgende generaties. Het gaat daarbij om het invulling geven aan de wensen van de overdragende partij en het vermijden van te grote fiscale gevolgen. Die toenemende belangstelling is niet toevallig. De naoorlogse generatie heeft immers substantieel vermogen opgebouwd, dat nu en in de nabije toekomst - al dan niet vrijwillig - zal worden overgedragen. In drie bijeenkomsten bespreken we theorie en praktijk van het erfrecht, het huwelijksvermogensrecht, de inkomstenbelasting en de erf- en schenkbelasting. Naast actuele kwesties rondom huwelijksvermogensregimes zullen ook vraagstukken rond erfrecht met én zonder testament de revue passeren. Ook het ‘radar’testament, het ik-opa testament en het fenomeen ‘levenstestament’ komen aan de orde, evenals de mogelijkheden en onmogelijkheden van schenkingen van ouders aan kinderen. Hogeschool Utrecht-Amersfoort (lokatie Utrecht) Cursusdata: 10,17 en 24 juli (3)
CURSUSINFORMATIE
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
9
Het gedeelde Polen in de periode 1795-1919 Docent: Dhr. prof. dr. A.P. van Goudoever, emeritus Fellow University College Utrecht Het beeld van de nationale geschiedenis is in Polen bijzonder levend. De veelbewogen geschiedenis van het land toont een lange periode waarin Polen als zelfstandige staat van de landkaart is verdwenen. De Poolse delingen zijn in 1795 voltooid en de delen worden geregeerd door Pruisen, Rusland en Oostenrijk. Deze drie Poolse delen tonen in de negentiende eeuw een regionaal zeer verschillende maatschappelijke ontwikkeling, terwijl tegelijk de nationale eenheidsgedachte opbloeide. Het streven naar herstel van de eigen Poolse staat is de gemeenschappelijke doelstelling, zowel in de Poolse gebieden als in de emigratie; de Rooms-Katholieke kerk bewaart de Poolse natie. Er ontstaat een nieuwe, revolutionaire traditie. De modernisering brengt een nieuw politiek leven door een toenemende burgerij en arbeidersstand. Een bijzonder aspect is daarbij de aanzienlijke joodse minderheid, vooral in de steden. Antisemitisme wordt een ernstig probleem. De Eerste Wereldoorlog biedt kansen om de Poolse staat te doen herrijzen en de internationale politieke context maakt in 1919 een nieuw Polen mogelijk. Deze korte cursus behandelt vier thema’s: Polen tussen de mogendheden; adel, boeren en joden; modernisering, revoluties en nationalisme, en de Eerste Wereldoorlog en het Pools herstel. Hogeschool Utrecht-Amersfoort Cursusdata: 9 en 16 juli (2)
150 jaar spoor in Amersfoort
Een korte zomercursus over de bijzondere relatie tussen Amersfoort en de spoorwegen Docent: Dhr. drs. P.R. te Slaa is zelfstandig historicus en publicist.
station Amersfoort
Honderdvijftig jaar geleden kreeg Amersfoort haar eerste spoorverbinding en station. Ter gelegenheid hiervan organiseert Museum Flehite deze zomer een prachtige tentoonstelling over de geschiedenis van Amersfoort en het spoor. Door de komst van de spoorwegen in 1863 veranderde het bijna middeleeuwse aanzien van deze plaats voorgoed. Het spoor droeg niet alleen bij aan de economische ontwikkeling van Amersfoort, maar was evenzeer van militair belang. De plaats lag centraal aan het spoorwegennet en vlak bij de Hollandse Waterlinie. De nabij gelegen heideterreinen waren geschikt voor militaire oefeningen. Spoorplaats Amersfoort groeide uit tot de grootste garnizoensstad van ons land. Vanwege de militaire dreiging werd de Amersfoortse bevolking tijdens de Duitse inval in mei 1940 per trein geëvacueerd. De evacués konden na enkele dagen terugkeren. De bezettingsautoriteiten gebruikten het Nederlandse spoorwegennetwerk voor de deportaties van Joden. Het lokale verzet trachtte deze transporten te voorkomen met aanslagen op het spoor. Het onderwerp zal hierbij ook in een bredere historische context worden geplaatst. Welke rol speelden de spoorwegen in de Nederlandse geschiedenis?
De cursus wordt afgesloten met een bezoek aan de tentoonstelling in Museum Flehite. Hogeschool Utrecht Amersfoort Cursusdata: 12, 19 en 26 juli (3)
Leven en werk van Johann Sebastian Bach
Docent: dhr. drs. Camiel Verhamme. Camiel heeft ruim 30 cursussen op zijn naam over opera en de vocale muziek van Bach. Velen die met enige regelmaat naar de muziek van Bach luisteren, verlangen er naar om meer te weten over leven en werk van deze grootste componist aller tijden. Deze cursus biedt de gelegenheid om kennis te nemen van de belangrijkste feiten uit dat leven en daar langer bij stil te staan. Ook luisteren we naar de muziek die Bach schreef in de verschillende stadia van zijn leven en in de steden waarin hij werkzaam was: onder meer als organist, kamermusicus, concertmeester, kapelmeester en vooral als cantor van de Thomaskirche in Leipzig. De cursus volgt het leven van Bach (1685-1750) op de voet. Hogeschool Utrecht-Amersfoort Cursusdata: 8, 11, 15, 18, 22 juli (5)
10 HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
CURUSINFORMATIE
Italiaanse fresco’s
Een bijzondere kijk op een bijzondere kunstvorm Docent: Dhr. drs. E. Kurpershoek is kunsthistoricus, gespecialiseerd in Italiaanse kunst en architectuur.
Il Sodoma, Hl. Benedictus verjaagt de prostituees uit het klooster, Monte Oliveto Maggiore, 1505-1508
Frescokunst, het schilderen met waterverf op een natte laag kalk, is eeuwenlang in Italië de meest bewonderde kunstvorm geweest. Bijna alle grote kunstenaars hebben zich onderscheiden op het gebied van deze muurschilderkunst. Giotto, Piero della Francesca, Rafaël en Tiepolo hebben hun hoofdwerk in fresco gerealiseerd. Zelfs Leonardo da Vinci - die zich zelden aan fresco waagde - en Michelangelo, een beeldhouwer, werden beroemd door respectievelijk het fresco van het Laatste Avondmaal en de beschildering van de Sixtijnse kapel. Uit de periode van de dertiende tot de achttiende eeuw zijn duizenden fresco’s bewaard gebleven. Ze geven een homogeen en rijk geschakeerd beeld van een kunstvorm die zich volgens nauw omschreven criteria heeft ontwikkeld. Voor het merendeel zijn de fresco’s nog in hun oorspronkelijke entourage aanwezig. De huidige bezoeker kan zich daardoor moeiteloos verplaatsen in de tijd waarin ze zijn ontstaan. Het doel van deze cursus is het aanleren van een systematische methode van kijken naar Italiaanse fresco’s. Deze methodiek betreft aandacht voor de vertelkundige opbouw van frescocycli, compositie en ruimtewerking, anatomie en expressie. Hierdoor zijn we in staat fresco’s te plaatsen in de tijd: ook fresco’s waarvan we op voorhand niets wisten. Universiteit Utrecht Cursusdata: 2 juli (mo./mi.), 5 juli (mo./mi.) 2013 (4)
De gloed van de oerknal
Een college over de nieuwste resultaten van de Planck-satelliet Docent: Dhr. prof. dr. J. Heise, emeritus hoogleraar Astrofysica en werkzaam bij het SRON Instituut voor Ruimtevaartonderzoek van de Universiteit Utrecht. Deze cursus bevat een speciaal college over de nieuwste resultaten van de Planck-satelliet. Onlangs heeft de Planck-sateliet van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA deze kosmische achtergrondstraling nog eens nauwkeurig in kaart gebracht. Het is een kaart van het ‘babyheelal’, kort na de oerknal. We zien daarin de groei van de eerste minuscule rimpelingen in de materiedichtheid, die later verder zullen samentrekken tot het huidige heelal: sterrenstelsels, sterren en planeten. Ze liggen aan de basis van alles wat de kosmos nu is, tot en met het ontstaan van de mensheid. Hoe ontstond de oerknal? De theorie over de oorzaak ervan, de zogenaamde ‘inflatietheorie’, is al vijfentwintig jaar oud en was tot nu slecht onderbouwd. De nieuwste resultaten van de Planck-satelliet dragen bewijzen aan voor de inflatietheorie. De eerste rimpelingen in het babyheelal bevatten de vingerafdrukken van de klap van de oerknal zelf. Ze zijn afgedrukt in de allereerste fractie van een seconde na het begin van het heelal en nu dus gewoon waarneembaar. Universiteit Utrecht Cursusdatum: 8 juli 2013 (1)
Een ‘Achter de Schermen’ excursie naar het KNMI Een lang gekoesterde wens gaat in vervulling: een excursie naar het KNMI. Behalve een rondleiding langs verschillende onderdelen van het KNMI, o.a. de weerkamer, zal een belangrijk onderdeel van het programma bestaan uit een lezing door dhr. dr. ir. Peter Siegmund met als onderwerp ‘Het klimaat van de afgelopen en de komende 100 jaar’ In de lezing wordt ingegaan op vragen m.b.t. het klimaat en het broeikaseffect. Het doel van de lezing is de toehoorder een genuanceerd beeld te geven over wat we weten en nog niet weten over de invloed van menselijk handelen op het klimaat. De excursie is nog in voorbereiding, maar binnenkort zal alle informatie op de website van HOVO Utrecht te vinden zijn www.hovoutrecht.nl De datum is wel bekend: woensdag 11 september a.s.
HOVO ACTUEEL
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
11
De komende en de gaande man... Penningmeesters werken meestal onzichtbaar op de achtergrond, maar houden organisaties financieel wel in het gareel. Met name in het huidige tijdsbestek is dat niet onbelangrijk! HOVO Utrecht heeft een nieuwe penningmeester, een goede gelegennheid hem en de gaande man eens aan het woord te laten. Marnix van den Berg is de komende penningmeester van HOVO Utrecht, Wim Kuus de gaande (na 12 jaar). Door mevr. dr. Marijke Peyser
D
e heer Wim Kuus werd in 2000 tot penningmeester van HOVO Utrecht benoemd. Na een reguliere periode van vier jaar, werd hij twee maal voor vier jaar herbenoemd. Hij neemt dit jaar afscheid en draagt dan het stokje over aan Marnix van den Berg. Een goed moment dus om niet alleen terug te kijken maar ook om een blik vooruit te werpen. Wim Kuus: ‘Al voor het jaar 2000 werd de stichting HOVO Utrecht in leven werd geroepen. Het was een initiatief van Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, De Horst, de Universiteit voor Humanistiek en de voormalige Katholieke Faculteit Utrecht. Deze participanten vonden het ook maatschappelijk relevant om concreets iets bij te dragen. Het bieden van onderwijs op hoog nivo is altijd ons uitgangspunt geweest. Toen onze cursussen begonnen was het aantal cursisten bescheiden: zo’n 300 personen per jaar en werden er ongeveer 20 cursussen aangeboden. Op het ogenblik bieden wij onderwijs aan ruim 2000 mensen per jaar. Studiereizen waren er nog niet. Die werden in het seizoen 2007/2008 voor het eerst georganiseerd.
I
n mijn diensttijd hebben er veranderingen plaats gevonden. Sinds 2009 bestaat de mogelijkheid om ook in de zomermaanden een cursus te volgen. Deze zomer kan men zich inschrijven voor bijeenkomsten met het thema: FRAUDE: Het is niet altijd wat het lijkt… De sprekers gaan het o.a. hebben over fraude in de biologie, de wetenschap en de politiek. Het belooft heel interessant te worden! Er is ook een aanzienlijk groter cursusaanbod. In het seizoen 2012/2013 ging het om 88 cursussen. Zoals ik al zei, studiereizen maken ook deel uit van ons programma. Ook daar is animo voor. De inschrijvingen die een aantal jaren verzorgd werden door de Volksuniversiteit lopen nu weer via HOVO Utrecht. Financieel gezien levert dat een flinke besparing op voor HOVO! De rode draad tijdens de twaalf jaar dat ik penningmeester ben geweest is een beleid waarbij het accent zeer duidelijk is verschoven van ‘financiën’ naar ‘inhoud en kwaliteit’. Daar gaan we voor, dat is ons doel! http://www.hovoutrecht.nl/ads
M
arnix van den Berg: ‘Als ik een blik vooruit werp dan wil ik graag een aantal punten noemen die op het ogenblik aan de orde van de dag zijn. Allereerst het aanbod van het cursus programma. We stellen daarbij een aantal vragen die betrekking hebben op alle aspecten van het door ons geboden onderwijs.
I
k noem er een paar: is er een gezonde mix tussen ‘winstgevende’ cursussen en innovatieve cursussen die investeringen vergen? Zouden wij voor de zeer populaire cursussen meer geld moeten vragen? Hoe kunnen we de band met de Vrienden van HOVO Utrecht verder ontwikkelen? Onze reisprogramma’s verder verdiepen, omdat die ‘verdieping’ in het commerciële circuit veelal ontbreekt. Natuurlijk houden wij ons ook bezig met het plannen op lange termijn. De huidige crisis situatie houdt wel in dat de subsidie stromen kleiner worden. We zullen daar rekening mee moeten houden en meer op ‘eigen financiële benen ’moeten gaan staan. Het interview loopt ten einde. Rest mij nog de heren te bedanken voor het gesprek en HOVO Utrecht een gezonde toekomst toe te wensen.<
het interview in volle gang...
12
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
HOVO ACTUEEL
‘De menselijke maat, daar gaat het mij om!’ cepties kunnen ontstaan.’ Llewellyn vindt het jammer als er geringschattend over de middeleeuwen wordt gesproken. ‘Utrecht is al 1000 jaar een bloeiende stad op dezelfde twee vierkante kilometer. De middeleeuwse infrastructuur is nog steeds intact. Alles gebeurt nog steeds aan de Oudegracht! Als je alleen al naar de grachten en singels kijkt en naar de kerken en stadskastelen, hoe kan je dan spreken van ‘achterlijke middeleeuwen?’
dr. Llewellyn Bogaers vooir een muurschildering in de Domkerk
We ontmoeten elkaar in het theehuis van de Domkerk te Utrecht. Een prachtige plek met uitzicht op de pandhof. ‘Hier tikt het hart van Utrecht. De Domkerk vormt vaak het vertrekpunt van mijn rondleidingen.’ Aldus mevr. dr. Llewellyn Bogaers in gesprek met Joeb Mulder en Edith Wegman.
TOP
DOCENTEN
TOPdocent! Aanleiding voor dit gesprek is de aanwijzing van Llewellyn als TOPdocent van HOVO Utrecht. Zij geeft sinds 2010 de cursus ‘Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht’, waarna op verzoek van cursisten de rondleidingencyclus ‘De schoonheid van middeleeuws Utrecht’ geïntroduceerd is. Ze is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht. In 2008 promoveerde zij op een fijnmazig onderzoek naar de verwevenheid van cultuur en religie in laatmiddeleeuws Utrecht. Ze is heel blij met de kwalificatie van topdocent bij HOVO Utrecht, ervaart het als een bekroning, een erkenning van haar kwaliteiten. De cursussen zijn altijd voltekend; er is nauwelijks verzuim en de waardering is hoog. (Terwijl wij hierover praten passeert een oud-cursist die enthousiast vertelt dat hij veel van haar geleerd heeft. Hij loopt nu anders door de stad en is inmiddels hoofdgids van de Domkerk geworden!) Reagerend op de vraag naar het geheim van haar succes: ‘Ik ga de dialoog aan met mijn cursisten, ben benieuwd naar hun visie. Ik ben er van overtuigd dat we alleen van elkaar kunnen leren als we ons eigen uitgangspunt helder hebben. Dat geldt ook voor mij, de uitwisseling houdt me scherp. Door deze aanpak ontstaat een boeiende dynamiek: mensen praten met elkaar en zijn bereid tot reflectie’. ‘Achterlijke middeleeuwen’ ‘Veel mensen hebben een stereotiep beeld van de middeleeuwen. Ook menig cursist. Ik laat hun in beeld en woord ervaren wat middeleeuwers gecreëerd hebben. Daarover gaan we in gesprek. Het is mooi om te zien hoe op deze manier nieuwe per-
Rode draad... Is er sprake van een rode draad die de gemaakte keuzes met betrekking tot studie, onderzoek,en werk zou kunnen verklaren? De middeleeuwen interesseerden haar aanvankelijk niet. Ze vond ze te ver weg, totdat haar bleek dat hier bouwstenen gevormd zijn die nog steeds van belang zijn voor onze samenleving. Voor mij is het ware, het goede en het schone belangrijk. In deze zoektocht wil ik begrijpen waarom processen zich zo ontwikkelen als zij zich ontwikkelen. Dan heb je het niet alleen over de inhoud, maar ook over interculturele communicatie en macht. Mij gaat het om de menselijke maat.’ Ze is wars van ideologie, vindt die vaak te rechtlijnig. Haar interesseren de frictiemomenten omdat zij scharnierpunten zijn tussen ‘het oude’ en ‘het nieuwe’. Ze geven veel informatie over wat mensen echt beweegt in relatie tot de mogelijkheden van dat moment. ‘Ik laat mensen 1000 jaar geschiedenis zien en neem ze op zo’n manier mee dat zij voelen wat dit alles voor hun betekent.’ In het najaar organiseert het lectoraat Geschiedenis van het Sociaal Werk van de Hogeschool Utrecht een expertmeeting over haar dan te verschijnen nieuwe boek: ‘Burgerschap en barmhartigheid in Nederlands perspectief ’. Voorjaar 2014 vormt deze vraagstelling de basis voor een nieuwe cursus bij HOVO Utrecht. Een uiterst actueel onderwerp nu de burger steeds meer verantwoordelijkheid krijgt voor zijn eigen welzijn en dat van zijn naasten. Gezien haar bevlogenheid en bezieling zal ook deze cursus ongetwijfeld een succes worden!< mevr. dr. Llewellyn Bogaers
CURSUSINFORMATIE
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
13
Hoe ontdek je je eigen verborgen talenten bij HOVO Utrecht? Door te promoveren of wetenschappelijk te schrijven. Door Rieke Leenders, i.s.m. Meindert Fennema en Mieke Aerts
M
eindert Fennema te doen plaatsvinden. Niet vroeg mij enkele jaren niks natuurlijk, maar ook geleden in de trein naar ontzettend enerverend en Amsterdam of je bij Hovo avontuurlijk. We vragen je Utrecht eigenlijk wel kon daarom eerst een motivatiepromoveren. Nee, moest ik brief te sturen, met daarin tot mijn spijt bekennen. Als je promotieonderwerp en hoogleraar Politicologie aan beweegredenen. de Faculteit Maatschappijwegepromoveerd... tenschappen van de Universin de ‘Promotiecursus’ kom teit van Amsterdam (UvA) begeleidde hij zelf met veel je alleen maar met een afplezier oudere promovendi buiten de geijkte universitaire geronde academische opleiding. Tegelijkertijd ben je tijdens kaders om. Jij, academisch opgeleid, hebt na je pensioneje werkzame leven vaak nogal ver verwijderd geraakt van ring wellicht behoefte aan een nieuwe intellectuele uitdade academische wereld. Daarom brengt de docent je eerst ging. Om die reden kom je ook bij een HOVO terecht. op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op onderzoeksMaar je kunt ook de capaciteiten hebben om nog een disgebied. Je krijgt informatie over de tegenwoordige gang sertatie of wetenschappelijk artikel te schrijven. De reguvan zaken bij een promotietraject. Daarna volgt de docent liere programma’s van de universiteiten hebben hiervoor het reguliere leertraject naar een academische promotie, meestal geen mogelijkheden. En dat vinden wij jammer. maar dan in een sterk ingedikte vorm. Je raakt bijvoorbeeld vertrouwd met het digitaal opzoeken van de belangrijkste wee docenten van onze zogenaamde ‘Promotiecursus’, literatuur en het raadplegen van de meest recente proefgenoemde Fennema en prof. Mieke Aerts, hoogleraar schriften over je onderwerp. Tegelijkertijd oefen je je in het Politieke Geschiedenis aan diezelfde UvA, begeleiden inschrijven door het maken van literatuursamenvattingen en middels al twee jaar diverse promovendi in spé aan HOVO het verbeteren van je promotievoorstel. Daarbij baken je je Utrecht. De volgende promotieonderwerpen hebben de thema en probleemstelling steeds verder af. Intervisie is een weg naar een promotor gevonden of zijn nog in onderhanbelangrijk didactisch middel: cursisten leren vaak nog het deling: meest door, onder deskundige begeleiding, elkaars stukken De rol en betekenis van de ethische commissie bij het teste beoordelen en te becommentariëren. ten van medicijnen. Krijgt de sociaal verzekerde ‘waar voor zijn geld’? e vindt een proefschrift misschien te groot of te moeilijk Historisch onderzoek naar de veranderingen binnen het of je geeft je thema liever in een wetenschappelijk artikel lokale bestuur op het Utrechtse platteland in de18e en vorm? Komend academisch jaar is op herhaald verzoek de 19e eeuw. cursus uitgebreid met een traject voor ‘wetenschappelijk Internationaal vergelijkend planologisch onderzoek naar schrijven’. Beide leertrajecten vertonen veel overeenkomfietsmobiliteit. sten. Aan het einde van de cursus beoordeelt de docent Historisch onderzoek naar de Nederlands-Koreaanse beje promotieplan of concept-wetenschappelijk artikel en trekkingen. voorziet deze van het predicaat ‘wel of niet kansrijk’. Bij Kunsthistorisch onderzoek naar een vroegmoderne atlas. een ‘promotiewaardig’ voorstel Mieke Aarts Meidert Fennema zoek je in overleg met de docent et is wel een grote tijdsineen promotor; bij een wetenschapvestering. Tijdens de intenpelijk artikel het meest geschikte sieve training heb je minimaal tijdschrift om in te publiceren. Is in 20 uur per week voor les en de loop van de cursus gebleken dat huiswerk nodig. Het uiteindeje ambitie toch niet de vorm van lijke proefschrift schrijven houdt een proefschrift of wetenschappelijk een dagtaak in, waar je weinig artikel hoeft te krijgen, dan heb je andere dingen naast kunt doen. in ieder geval een plan van aanpak Je inzet dient tenslotte te zijn om waar je mee aan de slag kan.< in uiterlijk vijf jaar je promotie
I
T
J
H
14 HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
HOVO VRIENDEN
Vriendenmiddag 2012
‘Kunst- en Wereldtentoonstellingen’
De Vriendenmiddag 2012 werd gevierd onder het thema ‘Kunst- en Wereld-tentoonstellingen.’ Een combinatie van twee onderwerpen die beide uit de 19e eeuw stamden. Door Gert Rauws Nederlandse paviljoens op de wereldtentoonstellingen 1910-1958, dr Marie-Thérèse van Thoor (TU Delft)
Mathee Valeton, voorzitter
Officiële kunsttentoonstellingen en de reactie van de impressionisten en Rodin, Parijs 2e helft 19e eeuw, dr Louk Tilanus (Universiteit Leiden) Royaal geïllustreerd werd het Franse systeem toegelicht waarbinnen les arts et les métiers, en vooral les beaux arts, werden geacht te gedijen. Cultuur in Frankrijk is staatszaak, dus streng hiërarchisch geregeld. Spreker toonde een prachtige reeks Daumier-achtige prenten van Lemaistre waarin de verschrikkingen van het onderwijs aan de kunstacademie werden uitgebeeld. In de eerste helft van de 19e eeuw overheersten de klassieke en de bijbelse canon. De opleiding tot kunstschilder of beeldhouwer werd bepaald door vergelijkende toetsen (concours), wat tot een uniforme stijl leidde. De kunstproducten waren alle verschillend, maar toch in aanleg hetzelfde. Tegenover deze geétableerde kunst ontstond medio 19e eeuw een tegenbeweging van jongere schilders, die inspiratie haalden uit de wereld van hier en nu: ‘Il faut être de son temps’ (Daumier). Provocerend of niet, hun werk werd voor expositie in de Salon geweigerd. Reactie: Dan maar een eigen Salon, le salon des refusés, die een groot succes werd. Een andere, belangrijke, ontwikkeling werd zichtbaar: de schildertechniek verschoof van de precieze weergave naar een lossere toets. Bij Manet is dat reeds te zien. De penseelstreek ging een rol spelen bij de weergave, met name van beweging. In het werk van Monet ziet men het hoogtepunt van wat het ‘Impressionisme’ is gaan heten. Tilanus illustreerde de rol van de penseelstreek met sterk vergrote details. Hier zag men hoe het beeld werd opgebouwd uit op zichzelf onherkenbare beeldelementjes. De ébauche, de vóórstudie werd het schilderij zelf, zie Monets ‘Impression: soleil levant’, dat door critici werd bespot als onaf. Dat klopte ook. Monet had het werk eraan afgebroken toen hij zag dat het beoogde effect was bereikt. In de dynamiek van de kunstgeschiedenis had het impressionisme eind 19e eeuw zijn rol vervuld en ging over in fauvisme en expressionisme.
In de 19e eeuw is het verschijnsel ‘Wereldtentoonstelling’ ontstaan, gebaseerd op de snelle groei van de communicatie en op de wens van handel en publiek kennis te nemen van wat er zoal op de wereld te zien (en te verdienen) was. Medio 20e eeuw ebde het belang ervan af doordat iedereen elke avond de hele wereld op TV kon bereizen en in de vacanties bovendien zelfs lijfelijk. Maar destijds waren wereldtentoonstellingen enorme publiekstrekkers, die ter plekke hun sporen achterlieten, zoals de Eiffeltoren in Parijs. Anderzijds werden er gebouwen slechts voor de gelegenheid demontabel gebouwd, zoals Crystal Palace in Londen, of gebouwd voor afbraak. In de 19e eeuw, de eeuw van het nationalisme, waren de entreegebouwen van de nationale inzendingen een weergave van de nationalistische aspiraties. Zo ook de Nederlandse inzendingen. Spreekster behandelde hierna meer speciaal de gang van zaken bij de voorbereiding van Nederlandse inzendingen. Een vast patroon was de discrepantie tussen de ideeën van de aangezochte architecten en van het Comité van Aanbeveling, waarin de bestuurlijke en zakelijke élites resideerden. Dit leidde dan tot compromissen die stilistisch nèt wat achter liepen bij de architectonische voorhoede van dat moment. Op de tentoonstelling in Brussel in 1958 leverde de Nederlandse uitzending een bruikbare synthese: met het thema ‘wederopbouw’ kon men gezamenlijk sterk voor de dag komen. interieur Ned. paviljoen, Brussel 1958
De wereldtentoonstelling in Brussel, hoewel niet de laatste, was in zekere zin de apotheose van het verschijnsel. Haar impact was mede te danken aan de koude oorlog, waarin de Westerse wereld en het Oostblok tegen elkaar opboden in prestaties. De middag werd genoegelijk beëindigd in de 1636-zaal van het Academiegebouw.<
HOVO Utrecht Magazine voorjaar 2013
15
Belangrijke adressen HOVO Utrecht Bureau HOVO Utrecht Algemeen: www.hovoutrecht.nl e-mail: hovo@uu.nl
Het HOVO Utrecht Magazine is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht. Het Magazine verschijnt 2 maal per jaar, in het voorjaar en in het najaar. Redactie: Ineke Oomen Marijke Peyser Gert Rauws Gerard van Dorp Joeb Mulder (fotoredacteur) Joop Ross (eindredactie)
Verder werkten aan dit nummer mee: Oedzge Atzema Yvonne van der Valk Mathee Valeton Marjan Haagsma Rieke Leenders
Redactieadres: Bureau HOVO Utrecht Yvonne van der Valk Postbus 80125 3508 TC Utrecht e-mail: hovo@uu.nl Oplage: 3200 ex.
Vormgeving en opmaak: Joop Ross Druk: Zuidam Uithof Drukkerijen
Mw. C.C. (Corine) de Maar (dinsdag en donderdag) e-mail:c.c.demaar@uu.nl Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl Bezoekadres: Heidelberglaan 8 (Bestuursgebouw Universiteit Utrecht) Kamer 237, 3584 CS Utrecht Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur) Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten (zie: www.minocw.nl).
Coördinatoren Algemene leiding Dhr. drs. G.W. (Gerard) van Dorp HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 of 06-53163874 (maandag en donderdag); e-mail: g.w.vandorp@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.
Hogeschool Utrecht Mw. E. (Eva) van Berne, MA Hogeschool Utrecht, Postbus 14007, 3508 SB Utrecht 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag), e-mail:eva.vanberne@hu.nl Hogeschool Utrecht–Amersfoort Mw. C.C. (Corine) de Maar HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 06-42605509, e-mail: corine.demaar@hu.nl Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2532975 (maandag en donderdag), e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl Universiteit voor Humanistiek Dhr. drs. M.A. (Mark) Bos Universiteit voor Humanistiek, Postbus 797, 3500 AT Utrecht 030-2390151 (maandag, woensdag en donderdag) e-mail: m.bos@uvh.nl Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. (Henk) van Hout Postbus 80101, 3508 TC Utrecht 030-2531888/9051, e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl
Vrienden De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten door o.a.: • Vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht; • Deelname aan de programmacommissies; • Eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht Magazine; • Assistentie bij activiteiten van HOVO Utrecht, zoals de seizoensstart en de Nieuwjaarsbijeenkomst. Activiteiten: • In het voorjaar een (dag)excursie voor Vrienden en introducés; gewoonlijk per toeringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België; • In het najaar de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel-historisch onderwerp, gevolgd door een borrel. U kunt donateur worden voor € 10,00 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs2011: Bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl Desgewenst kunt u ook een bijdrage overmaken op rekening 1361.11.203 tnv Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij uw naam, het doel en het jaar.
Daar treft u ook alle actuele informatie aan over de Stichting en de komende activiteiten.
www.zuidamuithof.nl
ZuidamUithof Utrecht Heidelberglaan 8, kamer 0.43 3584 CS Utrecht ZuidamUithof Houten Lange Schaft 5a 3991 AP Houten 030 - 256 79 00 info@zuidamuithof.nl
Vakmensen met gevoel voor kleur
BEZOEK HET INSTITUTO CERVANTES TE UTRECHT!
Culturele activiteiten
Instituto Cervantes
CURSUSSEN SPAANS
U t r e c h t
Bibliotheek
AVE Cursussen Spaans Online DELE
Spaans op uw eigen tempo leren
OfficiĂŤle Diploma Spaans
als vreemde taal
Domplein 3, Utrecht * www.cervantes.nl * cenutr@cervantes.es * 030-2428477