การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี สำหรับกาแฟอราบิกา Good Agricultural Practice (GAP) For Arabica Coffee
คำนำ การบริโภคกาแฟในประเทศไทยและของโลก ปจจุบันพบวามีความ ตองการเพิม่ มากขึน้ เปนลําดับ เพือ่ ใหตลาดกาแฟมีการขยายตัวอยางมาก ทําใหความตองการใชเมล็ดกาแฟของโรงงานแปรรูปในประเทศเพิ่มขึ้น และเมื่อมีการคาแบบเสรี มีการนําเขาเมล็ดกาแฟจากตางประเทศ เพื่อเปนการเตรียมความพรอมเขาสู AEC สําหรับผูผลิตกาแฟอราบิกา จึงตองมีการปรับตัวในขั้นตอนในการผลิตกาแฟใหไดคุณภาพเพิ่มมากขึ้น จากพื้นฐานของศักยภาพและอัตลักษณของกาแฟไทย เชน การเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิต ลดตนทุนการผลิตและการพัฒนาเมล็ดกาแฟ ใหมคี ณ ุ ภาพดีเพือ่ ไปสูม าตรฐานสากล การผลิตกาแฟเฉพาะถิน่ และเปน ศูนยกลางอุตสาหกรรมแปรรูปกาแฟ เพื่อกาวไปสูความเปนผูนําทางดาน สินคากาแฟในอาเซียน มูลนิธโิ ครงการหลวงและสถาบันวิจยั และพัฒนาพืน้ ทีส่ งู (องคการมหาชน) โดยโครงการสนับสนุนการถายทอดเทคโนโลยีและการเรียนรูการปลูกชา และกาแฟอราบิกา จึงไดจัดทําคูมือ เรื่อง “การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี สําหรับกาแฟอราบิกา” Good Agricultural Practice (GAP) For Arabica Coffee ขึน้ โดยมีวตั ถุประสงคเพือ่ ใชในการถายทอดและเผยแพรองคความรู และเทคโนโลยีการปลูกกาแฟอราบิกาของโครงการหลวงสูเกษตรกร บนพื้นที่สูง คณะผูจัดทํา เมษายน 2558
2 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
สารบัญ ขอกําหนด
หนา
การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา แหลงนํ้า พื้นที่ปลูก การใชวัตถุอันตรายทางการเกษตร การจัดการคุณภาพในกระบวนการผลิตกอนการเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว การเก็บรักษาและการขนยาย สุขลักษณะสวนบุคคล การบันทึกขอมูลและการตามสอบ คณะผูจัดทํา
4 4 5 6 7 8 10 12 13 14
3 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับกาแฟอราบิกา ขอบขาย
มาตรฐานสินคาเกษตรนี้ ครอบคลุมการปฏิบตั ทิ างการเกษตรทีด่ สี าํ หรับกาแฟ อราบิกา ซึง่ มีชอ่ื วิทยาศาสตรวา ( Coffea arabica L. ) ทุกขัน้ ตอนของการผลิตจาก แปลงปลูกจนถึงการปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อใหไดเมล็ดกาแฟ/กาแฟกะลา ที่มีคุณภาพปลอดภัย และเหมาะสมตอการแปรรูปเพื่อบริโภค โดยคํานึงถึง สิ่งแวดลอม สุขภาพความปลอดภัยและสวัสดิภาพของปฏิบัติงาน มาตรฐานนี้ ใชรวมกับ มกษ. 5701 มาตรฐานสินคาเกษตร เมล็ดกาแฟอราบิกา
1. แหลงน้ำ
คำแนะนำเกษตรกร
100 ml 50 ml 20 ml
นํ้ า ที่ ใช ต อ งมาจากแหล ง ที่ ไ ม มี ส ภาพ แวดลอมซึ่งกอใหเกิดการปนเปอนวัตถุหรือ สิ่งที่เปนอันตราย หากอยูในสภาวะเสี่ยงให วิเคราะหคุณภาพนํ้า
4 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
2. พื้นที่ปลูก
คำแนะนำเกษตรกร
พื้นที่ปลูกตองเปนพื้นที่ซึ่งไมมีวัตถุหรือ สิ่งที่เปนอันตรายที่จะทําใหเกิดการตกคาง หรือปนเปอนในผลิตผล หากอยูในสภาวะ เสี่ยงใหวิเคราะหคุณภาพดินและพื้นที่ตองมี เอกสารสิทธิ์การใชประโยชนพื้นที่ทํากิน
การเก็บตัวอยางดิน
การเก็บตัวอยางดินควรใชจอบเปดหนาดินกอนเก็บตัวอยาง
5 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
3. การใชวัตถุอันตรายทางการเกษตร คำแนะนำเกษตรกร
3.1 ผูป ฏิบตั งิ านตองมีความรูเ บือ้ งตนเรือ่ งชนิดศัตรูพชื ของกาแฟและการใชวตั ถุ อันตรายทางการเกษตรที่ถูกตอง
มอดเจาะผลกาแฟ
เพลี้ยหอยสีเขียว
หนอนเจาะลําตน
หนอนกาแฟสีแดง
หนอนเจาะลําตน
โรคราสนิม
โรคเนาดํา
3.2 หากจําเปนตองใชวัตถุอันตรายทางการเกษตร ใหใชตามคําแนะนําหรือ อางอิงคําแนะนําของกรมวิชาการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ หรือตามคําแนะนํา ในฉลากทีข่ น้ึ ทะเบียนอยางถูกตองกับกรมวิชาการเกษตร
6 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
4. การจัดการคุณภาพ ในกระบวนการ ตกอนการเก็บเกี่ยว ในกระบวนการผลิ คำแนะนำเกษตรกร
4.1 ปลูกกาแฟชนิดเดียว (อราบิกา ) และตนพันธุควรมาจากแหลงที่เชื่อถือได ตรงตามพันธุท ต่ี ลาดตองการ 4.2 สํารวจการเขาทําลายของ ศั ต รู พ ื ช ในกรณี จ ํ า เป น ต อ งใช ว ั ต ถุ อันตรายทางการเกษตร ใหปฏิบัติตาม ขอ 3
4.3 กําจัดสวนของตนกาแฟรวม ทั้งผลกาแฟที่เปนโรคหรือแมลงทําลาย ออกจากแปลงปลูก
7 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
5. การเก็บเกี่ยว และการปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว คำแนะนำเกษตรกร
5.1 เก็บเกี่ยวผลกาแฟที่สุกแกเต็มที่เหมาะสมโดยพิจารณาจากสีของผลกาแฟ
5.2 มีการจัดการแปลงปลูกภายหลังการเก็บเกี่ยว โดยกําจัดผลกาแฟสุกหรือผลแหงที่ติดคางบนกิ่ง หรือรวงหลนใตตนกาแฟออกจากแปลงปลูก
8 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
คำแนะนำเกษตรกร
5.3. กรณีทไ่ี มจาํ หนายในรูปผลกาแฟสด ผลกาแฟทีเ่ ก็บเกีย่ วตองเขาสูก ระบวน การผลิตเมล็ดกาแฟ/กาแฟกะลาภายใน 24 ชั่วโมง นับตั้งแตเก็บเกี่ยวจริง 5.3.1 การแปรรูปผลผลิตกาแฟแบบเปยก - มีกระบวนการคัดแยกผลกาแฟที่ไมสมบูรณ ผลกาแฟที่สุกแกไมเหมาะสม (เชน ผลออน ผลแหง) หรือถูกแมลงศัตรูพืชทําลายออก - สถานที่ตากกาแฟกะลาตองไดรับแสงแดดเต็มที่ อากาศถายเทไดสะดวก ถูกสุขลักษณะและไมทําใหเกิดการปนเปอนที่จะทําใหเกิดอันตรายตอ ตอผูบริโภค - กรรมวิธีการตากจะตองสามารถทําใหผลกาแฟแหงทั่วถึง และมีการปองกัน การเปยกฝนและนํ้าคาง โดยเฉพาะหลังจากตากกาแฟกะลาแลว 6 วัน - ระยะเวลาลดของกาแฟกะลาในชวงแรกใหเหลือความชื้นเมล็ดกาแฟ ตํ่ากวา 13 % ไมเกิน 12 วัน - เมล็ดกาแฟกอนเก็บรักษาในรูปแบบกาแฟกะลามีความชื้น เปนไปตาม ขอกําหนดใน มกษ. 5701 มาตรฐานสินคาเกษตร เรือ่ ง เมล็ดกาแฟอราบิกา - เครือ่ งสีกาแฟกะลาไดรบั การบํารุงรักษาใหอยูใ นสภาพไมเสีย่ งตอการทําให เมล็ดกาแฟปนเปอนสิ่งที่เปนอันตราย เชน สนิม นํ้ามันหลอลื่น 9 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
6. การเก็บรักษาและการขนยาย
คำแนะนำเกษตรกร
6.1 การเก็บรักษา 6.1.1 สถานทีเ่ ก็บเมล็ดกาแฟ/กาแฟกะลา ตองถูกสุขลักษณะ แหง อากาศถายเทสะดวก สามารถปองกันความชื้นจากภายนอก และ การปนเปอนจากวัตถุอันตราย และสัตวพาหะ นําโรคได 6.1.2 ภาชนะบรรจุสะอาด ปราศจากสิ่ง ที่เปนอันตรายและกลิ่นไมพึงประสงค 6.1.3 มีวสั ดุรองพืน้ กอนวางภาชนะบรรจุ เมล็ดกาแฟ/กาแฟกะลา 6.1.4 มีมาตรการปองกันศัตรูพชื ในโรงเก็บ ในกรณีที่จําเปนตองใชวัตถุอันตราย 10 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
ดวงเมล็ดกาแฟ
คำแนะนำเกษตรกร
6.2 การขนยาย 6.2.1 พาหนะในการขนยายสะอาดปราศจาก สิ่งที่เปนอันตรายและกลิ่นไมพึงประสงค 6.2.2 มีมาตรการปองกันไมใหเมล็ดกาแฟ/ กาแฟกะลา มีความชื้นเพิ่มขึ้นระหวางขนสง
11 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
7. สุขลักษณะสวนบุคคล
คำแนะนำเกษตรกร
7.1 ผูปฏิบัติงานมีความรูเกี่ยวกับสุขลักษณะที่เหมาะสมหรือผานการอบรม การปฏิบัติที่ถูกตองและถูกสุขลักษณะ
12 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
8. การบันทึกขอมูลและการตามสอบ คำแนะนำเกษตรกร
เกษตรกรตองมีการบันทึกขอมูล เพื่อใหสามารถตรวจประเมินและตามสอบ ในระดับฟารมได ดังนี้ (1) ที่มาของปจจัยการผลิต (2) การใชวัตถุอันตรายทางการเกษตร (3) การสํารวจศัตรูพืชและการปองกันกําจัดศัตรูพืช (4) การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว (5) ขอมูลผูรับซื้อผลิตผล หรือแหลงที่นําผลิตผลในแตละรุนไปจําหนาย
13 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
คณะผูจัดทำ พิมพครั้งที่ 1 เมษายน 2558 จํานวน 500 เลม ผูจัดพิมพ โครงการสนับสนุนการถายทอดเทคโนโลยีและการเรียนรูการปลูกชาและกาแฟอราบิกา สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) 65 หมู 1 ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม 50200 โทรศัพท 053-328496-8 โทรสาร. 053-810111 www.hrdi.or.th ที่ปรึกษา นางสาวรุจิรา ริมผดี ศ.ดร.พงษศักดิ์ อังกสิทธิ์ เรียบเรียงและจัดทํา นายชัยวัฒน ชุมปน นางสาวอิสรีย พันธจันทร ดร.สิทธิเดช รอยกรอง นางสาวดวงดาว กันทะรัตน วาที่ ร.ต.หญิงกชกร พุทธะ
ผูอํานวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) ผูอํานวยการโครงการกาแฟอราบิกา มูลนิธิโครงการหลวง (องคการมหาชน) มูลนิธิโครงการหลวง มูลนิธิโครงการหลวง สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง
ออกแบบและดําเนินการผลิต บริษัท ทรีโอ แอดเวอรไทซิ่ง แอนด มีเดีย จํากัด 412/31 เชียงใหมแลนด ถ.ชางคลาน ต.ชางคลาน อ.เมือง จ.เชียงใหม 50100 โทรศัพท : 053-272079 แฟกซ : 053-272081 E-mail : iamtrio@gmail.com
14 การปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสําหรับกาแฟอราบิกา
บันทึก ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ...................................................................................................................................
บันทึก ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ...................................................................................................................................