การจัดการโรค-แมลง ในการเพาะปลูกมะเขือเทศบนพื้นที่สูง

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§ ISBN : 978-974-225-090-4 ขอมูลทางบรรณานุกรม สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) พิมพครั้งที่ 1 กันยายน 2552 จำนวน 500 เลม ผูจัดพิมพ สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) 65 หมู 1 ถนนสุเทพ ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200 โทรศัพท 053-328496-8 โทรสาร 053-328494 ออกแบบ/พิมพที่ วนิดาการพิมพ 14/2 หมู 5 ตำบลสันผีเสื้อ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50300 โทรศัพท 0 5311 0503-4, 08 1783 8569 โทรสาร 0 5311 0504 ตอ 15

¤Ó¹Ó สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการ มหาชน) จัดทำคูมือการจัดการโรค-แมลงในการ เพาะปลูกมะเขือเทศบนพืน้ ทีส่ งู โดยมีวตั ถุประสงค เพือ่ ใชเปนแนวทางสำหรับลดการใชสารเคมีเกษตร ควบคุมโรคแมลงในการปลูกมะเขือเทศ โดยยังคง คุณภาพของผลผลิต เนื่องจากในพื้นที่โครงการ ขยายผลโครงการหลวงมี ก ารปลู ก มะเขื อ เทศ กันเปนจำนวนมาก ซึ่งมีการปลูกในพื้นที่เดิมเปน เวลานาน จึงมีโอกาสเกิดการสะสมโรคและแมลง เพิ่ ม มากขึ้ น การตกค า งสารเคมี เ กษตรก็ เ พิ่ ม มากขึน้ ดวย สงผลถึงศักยภาพในการผลิตมะเขือเทศ ไดในอนาคต สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการ มหาชน) หวังวาคูมือฉบับนี้คงเปนประโยชน และ เปนสวนหนึ่งในการจัดการดูแลมะเขือเทศ เพื่อ ปรับปรุงคุณภาพผลผลิตใหปลอดภัยมากยิ่งขึ้น สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง 2552

ÊÒúÑÞ มะเขือเทศ การปลูกมะเขือเทศ โรคพืชและแมลงศัตรูที่เขาทำลายมะเขือเทศ โรคพืช - โรคเนาคอดิน - โรคใบจุดวง - โรคเหี่ยวเหลือง - โรคเหี่ยวเขียว - โรคใบจุด แมลงศัตรู - แมลงหวี่ขาว - แมลงวันหนอนชอนใบ - เพลี้ยไฟ - หนอนเจาะผล แนวทางการลดการใชสารเคมีในการปองกัน กำจัดแมลงศัตรูพืชสำหรับการปลูกมะเขือเทศ สารแขวนลอยสปอรจากเชื้อ แอคติโนมัยซีสเอนโดไฟทควบคุมโรคใบจุด สารแขวนลอยสปอรจากเชื้อ Metarhizium anisophiae ควบคุมหนอนใยผัก วิธีประเมินสถานการณในการเกิดโรคแมลง ศัตรูพืชไดอยางถูกตอง ขอมูลเกี่ยวกับศัตรูพืชที่พบและความสัมพันธ ตอสิ่งแวดลอม วิธีการที่สามารถนำมาใชในการปองกัน กำจัดศัตรูพืชไดอยางเหมาะสม การใชและการผสมสารที่ถูกวิธี เอกสารอางอิง

1 2 3 3 3 7 10 12 14 21 22 27 32 37 45 47 48 49 50 52 55 58

ÁÐà¢×Íà·È ชื่อวิทยาศาสตร Lycopersicon esculentum วงศ Solanaceae ชื่อสามัญ Tomato การปลูกมะเขือเทศในอุณหภูมิที่แตกตางกัน จะใหผลผลิต และคุณภาพที่แตกตางกันดวย โดยผลผลิตจะลดลงเมื่อมีอุณหภูมิ สูงขึ้น ดังนั้นอุณหภูมิจึงมีอิทธิพลตอการติดและพัฒนาการของผล อุณหภูมติ ำ่ กวา 12.8 องศาเซลเซียส และสูงกวา 32.2 องศาเซลเซียส ละอองเกสรจะเปนหมัน ไมสามารถงอกทอละอองเกสรลงไปผสม ไขในรังได โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตอยูระหวาง 15-25 องศาเซลเซียส ชวงแสงที่เหมาะสำหรับการเจริญและผลผลิต อยูระหวาง 8-16 ชั่วโมงตอวัน ในชวงแสงไมเกิน 12 ชั่วโมงตอวัน ชอดอก จะเจริ ญ เติ บ โตและติ ด ผลเร็ ว เจริ ญ เติ บ โตได ดี ใ นดิ น ที่ ร ว นซุ ย มีหนาดินลึก ระบายน้ำไดดี มีอินทรียวัตถุสูง ความเปนกรดดาง ของดินประมาณ 6.0-6.5 มีระยะกลา 25 วัน ระยะติดดอก 55 วัน ระยะติดผล 55-85 วัน และระยะเก็บเกี่ยว 85 วันขึ้นไป

ภาพที่ 1 ลักษณะของผลมะเขือเทศ

¡ÒûÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·È มะเขือเทศสามารถปลูกไดทุกๆ 15 วัน (1 เดือน ปลูกได 2 รุน ) ปลูกไดตลอดทัง้ ป ในชวงฤดูรอ นจะใชเวลาการปลูกประมาณ 3 เดือน จึงทำการเก็บเกี่ยว สวนในชวงฤดูหนาว จะใชเวลาปลูก ประมาณ 4 เดือน จึงทำการเก็บเกี่ยว เนื่องจากมีการพักตัวขาม ฤดูหนาว โดยจะทำการเพาะตนกลาในวัสดุปลูก มีระยะกลาประมาณ 25 วัน ระยะยายกลาถึงกอนออกดอกโดยปกติจะใชเวลาประมาณ 1 เดือน แตถาเปนชวงฤดูหนาว เวลาจะยืดออกไปเปน 2 เดือน ระยะออกดอกถึงระยะติดผลเล็ก ประมาณ 7 วัน หลังจากมีการ ออกดอกครัง้ แรกแลวมะเขือเทศจะมีการออกดอกอีกเรือ่ ยๆ ดังนัน้ จึงสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตไดตั้งแตเก็บเกี่ยวมะเขือเทศครั้งแรก

2

âä¾×ªáÅÐáÁŧÈÑμÃÙ·ÕèࢌҷÓÅÒÂÁÐà¢×Íà·È âä¾×ª จากการสำรวจโรคของมะเขือเทศในพื้นที่โครงการขยายผล โครงการหลวงวาวี สบโขง และสบเมย พบโรคมะเขือเทศที่สำคัญ ไดแก โรคเนาคอดิน โรคใบจุดวง โรคเหี่ยวเหลือง โรคเหี่ยวเขียว โรคใบจุด มีรายละเอียดดังนี้

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

จนการเก็บเกี่ยวครั้งสุดทายเสร็จสิ้น มีระยะผลเขียวถึงระยะกอน เก็ บ เกี่ ย ว ประมาณ 7-8 สั ป ดาห ส ว นระยะการเก็ บ เกี่ ย วนั้ น จะประมาณ 1 เดือน ทั้งนี้ยังมีปจจัยอื่นที่ทำใหมะเขือเทศมีระยะ เวลาการเก็บเกี่ยวแตกตางออกไป คือ ถาอากาศรอนระยะเวลา การเก็บเกี่ยวก็จะสั้นลง การตัดแตงทรงพุมใหโปรง แสงสวางสอง เข า ถึ ง จะสามารถเก็ บ ผลผลิ ต ได เร็ ว ขึ้ น เช น กั น แต ถ า ปล อ ยให ทรงพุมหนาทึบ ไมโปรงแสง ระยะเวลาการเก็บเกี่ยวก็จะยืดออกไป นอกจากนี้พื้นที่ที่มีระดับความสูงมากขึ้น ถาทำการยายปลูกในชวง เดือนมกราคมถึงเดือนกุมภาพันธ จะใชเวลาในการเก็บเกีย่ วครัง้ แรก ประมาณ 4-5 เดือน เนื่องจากตนพืชมีการพักตัวและผลจะออก สีชา ทำใหการเก็บเกี่ยวลาชาไปดวย

1. โรคเนาคอดิน เชื้อสาเหตุ : Pythium sp. ลักษณะอาการ : โรคเนาคอดินแบงไดเปน 2 ระยะ คือ Pre-emergence damping off or seed rot: เชื้อโรค เขาทำลายเมล็ดพืชตั้งแตกอนงอก ทำใหเมล็ดเนา (seed rot) หรือ

3

ทำลายหลังจากที่เมล็ดงอกเปนตนออนแลว แตยังไมทันโผลพนดิน ขึ้นมาก็เนาตายเสียกอน ลักษณะที่พบในกระบะเพาะหรือแปลง เพาะกลา คือ หลังจากที่หวานเมล็ดพืชลงไป ตนกลางอกขึ้นมา ไมสม่ำเสมอ หายไปเปนหยอมๆ Post-emergence damping off: เชื้อโรคเขาทำลาย หลังจากที่ตนกลางอกโผลพนดินขึ้นมาแลว โดยอาการเริ่มแรก จะเกิดรอยช้ำใสๆ ที่บริเวณโคนของตนกลา รอยช้ำจะแผขยาย ออกรอบโคนตน และกลายเปนสีน้ำตาล เนื้อเยื่อสวนนี้จะคอดลง ทำใหตนกลาหักพับที่ระดับคอดิน ลักษณะที่พบในกระบะเพาะ หรือแปลงเพาะกลา คือ ตนกลาจะเหลืองซีด และฟุบตายเปนหยอมๆ

ภาพที่ 2 อาการโรคเนาคอดินของกลามะเขือเทศ (ซาย) และลักษณะแผลที่ถูก เชือ้ ราสาเหตุทำลายบริเวณลำตน (ขวา; ทีม่ า: www.kolibrikerteszet.hu)

4

ขยาย 400 เทา ภาพที่ 3 ลักษณะเสนใย อายุ 7 วัน (ซาย) และสปอรแรงเจียม (s) ของเชื้อรา Pythium sp. สาเหตุโรคเนาคอดิน (ขวา)

การแพรระบาด : 1) ความชื้นในแปลงเพาะกลาสูง เนื่องจากฝนตกชุก รดน้ ำ มากเกิ น ไป และดิ น ระบายน้ ำ ได ไ ม ดี หรื อ เพาะกลาแนนเกินไป ทำใหความชื้นระหวางตนสูง ซึ่งเปนสภาพเหมาะตอการงอกและเขาทำลายพืช ของสปอรเชื้อรา 2) การใสปุยไนโตรเจนแกพืชในระยะกลามากเกินไป ปุ ย ไนโตรเจนจะเร ง การเจริ ญ เติ บ โตของต น กล า ซึ่ ง การที่ ต น กล า โตเร็ ว มากเกิ น ไป จะทำให เซลล อวบออนเปราะบาง งายตอการเขาทำลายของเชือ้ รา สาเหตุโรค

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

S

5

ภาพที่ 4 วงจรชีวิตของเชื้อรา Pythium sp. สาเหตุโรคเนาคอดิน (ที่มา: http://www.agf.gov.bc.ca/cropprot/pythium.htm)

การควบคุมโรค : 1) การไถพรวนพลิกหนาดินตากแดด เปนเวลานาน 7-10 วัน หรืออบฆาเชื้อดวยไอน้ำรอนหรือสารเคมี ชนิดอบดิน เพื่อฆาเชื้อสาเหตุโรคที่อาศัยอยูในดิน 2) การจัดการระบบระบายน้ำในแปลง ไมใหมนี ำ้ ขังแฉะ 3) รดน้ำแตพอควรเปนครั้งคราว ควรหลีกเลี่ยงการให น้ำแกพืชในเวลาเย็นใกลค่ำ 4) ไมควรเพาะกลาแนนเกินไป เพราะจะทำใหความชืน้ ระหวางตนสูง เกิดสภาพเหมาะตอการเขาทำลาย ของเชือ้ สาเหตุโรค การแบงแปลงเพาะกลาออกเปน

6

2. โรคใบจุดวง เชื้อสาเหตุ : Alternaria sp. ลักษณะอาการ : เริม่ แรกเปนจุดกลมเล็กๆ สีนำ้ ตาลออน พบที่ใบลางหรือใบแก โดยแผลคอนขางกลมแลวขยายใหญขึ้นจนมี ลักษณะอาการคลายใบไหมสนี ำ้ ตาล ถาสังเกตทีแ่ ผลจะพบลักษณะ วงสีนำ้ ตาลซอนๆ กัน ถาเกิดบนกิง่ ลักษณะแผลรียาวไปตามลำตน สีน้ำตาลปนดำเปนวงซอนๆ กัน สำหรับผลแกที่เปนโรค จะแสดง อาการที่ขั้วผลเปนแผลสีน้ำตาลดำ และมีลักษณะวงแหวนคลาย บนใบ

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

แปลงยอยๆ จะชวยใหอากาศถายเทไดดี และงาย ตอการดูแลรักษา 5) ไมควรใสปุยไนโตรเจนในระยะกลามากเกินไป 6) เมื่อพบโรค ควรขุดตนกลาที่เปนโรคและตนรอบๆ นำออกไปเผาทิ้งนอกแปลง

ภาพที่ 5 ลักษณะอาการโรคใบจุดวง บนใบและผลมะเขือเทศ

7

ภาพที่ 6 ลักษณะสปอรของเชื้อรา Alternaria solani สาเหตุโรคใบจุดวง (ที่มา: www.potatodiseases.org/earlyblight.html)

สภาพแวดลอมที่เหมาะสม : เชื้อสาเหตุโรคนี้สามารถ ติ ด มากั บ เมล็ ด พั น ธุ อยู ใ นซากพื ช และดิ น ได โรคนี้ จ ะเกิ ด มาก ในสภาพที่ความชื้นและอุณหภูมิสูง ถาสภาพแวดลอมเหมาะตอ การระบาดของโรคมาก ๆ จะทำใหอาการจุดวงขยายตัวอยางรวดเร็ว จนตอเนื่องกันเกิดเปนอาการใบแหง หากมีการใหน้ำแบบพนฝอย ดวยสปริงเกอร ทำใหงายตอการแพรระบาดของโรค

8

การควบคุมโรค : วิธีกล 1) กลาที่นำมาปลูกตองปราศจากเชื้อ แข็งแรงสมบูรณ 2) มีการแตงใบและกิ่ง กำจัดวัชพืช ซากพืช สวนที่ เปนโรคออกนอกแปลง ไมฝงกลบ 3) การวางระยะปลู ก ให เ หมาะสม ไม ถี่ เ กิ น ไป เช น 60 x 70 เซนติเมตร เปนตน 4) การใหน้ำไมมากเกินไป ไมทำใหใบเปยก

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ภาพที่ 7 วงจรชีวิตของเชื้อรา Alternaria sp. สาเหตุโรคใบจุดวง (ที่มา: http://www. apsnet.org/Education/LessonsPlantPath/ PotatoTomato/discycle.htm

สารสกัดจากพืช สารสกั ด จากพื ช ที่ แ นะนำให ใช ใ นการป อ งกั น กำจั ด โรคใบจุดวง ไดแก สารสกัดสะเดา ขมิ้น ขา กระเทียม สาบหมา เทียนบาน และมะละกอ เปนตน

9

จุลินทรียปฏิปกษ จุลินทรียปฏิปกษที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัดโรค ใบจุดวง ไดแก เชื้อบาซิลัส ซับทิลิส เปนตน การใชสารเคมี สารเคมีที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัดโรคใบจุดวง ได แ ก คาร เ บนดาซิ ม ไตรโฟรี น โปรไซมิ โ ดน โปรคลอราช อะซอกซีสโตรบิน โดยใชอัตราตามคำแนะนำบนฉลาก 3. โรคเหี่ยวเหลือง เชื้อสาเหตุ : Fusarium oxysporum ลักษณะอาการ : เริ่มแรกใบแสดงอาการเหี่ยวชั่วคราว คือจะเหี่ยวเฉพาะชวงกลางวันที่มีอากาศรอน สวนชวงกลางคืน และตอนเชาจะฟน ตัว จากนัน้ จะแสดงอาการเหีย่ วถาวร คือยืนตน เหีย่ วและแหงตายในที่สุด บริเวณทอน้ำทออาหารที่อุดตันจากการ ทำลายของเชื้อ จะพบลักษณะอาการแผลสีน้ำตาลที่บริเวณลำตน สวนรากจะเนาเปอย

ภาพที่ 8 ลักษณะอาการโรคเหีย่ วเหลือง (ที่มา: http://vegetablemdon line.ppath.cornell.edu)

10

สภาพแวดลอมทีเ่ หมาะสม : ความชืน้ ในดินสูง ในแปลง ที่มีการตากดินจะไมพบอาการระยะตนกลา แตจะพบอาการระยะ ตนที่โตแลวในชวงที่ความชื้นในดินสูง เนื่องจากการใหน้ำมากหรือ ชวงฝนตก การควบคุมโรค : วิธีกล 1) ใชตนกลาที่แข็งแรงสมบูรณ 2) ตากดิน เพื่อกำจัดเชื้อที่อยูในดินกอนการปลูก 3) ปรับสภาพดินใหรวนซุย ไมเปนกรด 4) กำจัดวัชพืช เศษซากพืช ออกจากแปลง ถาพบตน ที่เปนโรคใหขุดถอนออกไปกำจัดนอกแปลง

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ภาพที่ 9 ลักษณะเสนใยและสปอร ของเชื้อรา Fusarium oxysporum สาเหตุโรคเหี่ยวเหลือง (ที่มา: http://www.plantmanage mentnetwork.org)

11

สารสกัดจากพืช สารสกัดจากพืชที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัดโรค เหี่ยวเหลือง ไดแก สารสกัดสะเดา ขมิ้น ขา กระเทียม สาบหมา เทียนบาน มะละกอ เปนตน จุลินทรียปฏิปกษ จุ ลิ น ทรี ย ป ฏิ ป ก ษ ที่ แ นะนำให ใช ใ นการป อ งกั น กำจั ด โรคเหี่ยวเหลือง ไดแก ไตรโคเดอรมา เปนตน การใชสารเคมี สารเคมีทแี่ นะนำใหใชในการปองกันกำจัดโรคเหีย่ วเหลือง ไดแก ไธโอฟาเนต เบโนมิล ทีซีเอ็มทีบี โดยใชอัตราตามคำแนะนำ บนฉลาก 4. โรคเหี่ยวเขียว เชื้ อ สาเหตุ : Ralstonia solanacearum ลักษณะอาการ : ใบและสวน ยอดจะเหีย่ วในชวงกลางวันทีม่ อี ากาศรอน ใบลางเหี่ยวหอยลง หลังจากนั้นจะเหี่ยว ทั้งตน ใบมวนงอทั้งๆ ที่ยังเขียวอยู เมื่อ ตั ด ลำต น เหนื อ ผิ ว ดิ น ตามยาวหรื อ ขวาง พบท อ น้ ำ ท อ อาหารเป น สี น้ ำ ตาลและมี ของเหลวสี ค รี ม ไหลออกมาจากรอยตั ด หรือตัดลำตนตามขวางแลวจุมลงในน้ำใส ทิ้ ง ไว สั ก ครู จ ะพบเมื อ กของแบคที เ รี ย สีขาวขุนไหลซึมออกมาเปนสาย

12

ภาพที่ 10 ลักษณะอาการ ของโรคเหีย่ วเขียว

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ภาพที่ 11 ลักษณะเมือกสีขาวขุน (Bacterial ooze) ไหลออกจากรอยตัด ของลำตนมะเขือเทศ (ขวา) และ โคโลนีของเชือ้ แบคทีเรีย Ralstonia solanacearum (ซาย) (ที่ ม า: http://www.apsnet.org/ online/feature/plantdisease/text/ fig03.htm)

สภาพแวดล อ มที่ เ หมาะสม : ดิ น ที่ มี ส ภาพความ เปนกรดเปนดาง เทากับ 6.8 มีฟอสเฟตสูง และไนโตรเจนต่ำ หรือดินมีความอุดมสมบูรณนอย และอุณหภูมิของดินมากกวา 21 องศาเซลเซียส ความชื้นสูง

13

การควบคุมโรค : 1) ควรงดปลู ก มะเขื อ เทศในแปลงที่ เ คยเป น โรค อยางนอย 5 ป 2) กอนปลูกควรไถดินแลวทำใหถูกแดดจัดๆ 3-5 วัน 3) แปลงปลูกควรมีการระบายน้ำที่ดี 4) ทำลายตนที่เปนโรคทันทีที่พบ 5) ปลูกพันธุทนทานตอโรค 6) การถอนยายตนกลาระวังอยาใหเกิดแผล 7) เพาะกล า ในดิ น ที่ เ ตรี ย มอย า งดี แ ละผ า นการฆ า เชื้อโรคแลว 8) ใสปุยอินทรียใหมาก 9) ใช เ มล็ ด ที่ ป ราศจากเชื้ อ หรื อ จุ ม ในน้ ำ อุ น 49-50 องศาเซลเซียส นาน 25 นาที 5. โรคใบจุด เชื้อสาเหตุ : Xanthomonas campestris ลักษณะอาการ : ใบเปนจุดช้ำฉ่ำน้ำเล็กๆ ตอมาจะเปน แผลจุดคอนขางกลมยุบตัวลงไปในเนื้อในเยื่อเล็กนอย มีสีน้ำตาล เทาหรือดำ ใบเหลืองแหงตาย สวนกานใบ กิ่งและลำตนเกิดเปน แผลตกสะเก็ดยาวๆ ไมกลม สีเทา ถาอากาศชื้น จะมีเมือกของ แบคทีเรียสีเหลืองออนหรือครีมซึมออกมาเกาะติดเปนหยดหรือ เป น แผ น ฟ ล ม บางๆ สำหรั บ ผลที่ ยั ง เขี ย วอยู เ กิ ด เป น จุ ด ช้ ำ สี ด ำ ขึ้นกอนแลวคอยๆ เปลี่ยนเปนแผลแหงยุบตัวลง ลักษณะคอนขาง กลมมีขอบสองชั้นสี

14

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§ ภาพที่ 12 ลักษณะโรคใบจุดจาก เชื้ อ แบคที เ รี ย Xanthomonas campestris บริเวณใบ (บน) ผล (กลาง) และอาการรุ น แรงบนผล (ลาง)

15

สภาพแวดลอมที่เหมาะสม : พบการแพรระบาดของ โรคมากในชวงฤดูฝนหรือชวงทีม่ คี วามชืน้ สูงมากๆ อุณหภูมริ ะหวาง 24-25 องศาเซลเซียส และดินที่มีธาตุแมกนีเซียม (Mg) มาก การควบคุมโรค : 1) ใชเมล็ดพันธุที่สะอาดปราศจากเชื้อหรือแชในน้ำอุน 52-56 องศาเซลเซียส นาน 30 นาที 2) เก็บทำลายตนตอและเศษซากพืชเปนโรคโดยการ เผาหรือฝงดินลึกๆ 3) ฆ า เชื้ อ ที่ อ าจติ ด มากั บ เครื่ อ งมื อ ต า งๆ หรื อ ล า ง ทำความสะอาด กอนจะนำไปใชกับตนอื่นๆ 4) หลังเก็บเกี่ยวควรทำลายตนที่แสดงอาการใหหมด โดยการเผาหรือฝง 5) ไมควรใหน้ำแบบพนฝอย 6) หลีกเลี่ยงการปลูกพืชที่งายตอการเกิดโรคลงในดิน ที่ เ คยมี โรคระบาดหรื อ ใช วิ ธี ป ลู ก พื ช หมุ น เวี ย น อยางนอย 3 ป การใชสารเคมี 1) ใชสารเคมีพวกสารประกอบทองแดง เชน บอรโดมิกเจอร หรือ คูปราวิท ฉีดพนทุก 3-5 วัน หรือ ใชสารปฏิชีวนะ เชน สเตรปโตมายซิน เปนตน 2) ฉีดพนสารประกอบทองแดง เชน สารคอปเปอร ออกซิคลอไรด (Copper oxychloride) จากการรวบรวมขอมูลการสำรวจแปลงปลูกและสัมภาษณ เกษตรกรผูปลูกมะเขือเทศบนพื้นที่สูง สามารถสรุประยะการเจริญ เติบโตสัมพันธตอการระบาดของโรคพืชที่พบในการปลูกมะเขือเทศ ดังตารางที่ 1

16

17

ÙŚöÖÐāòċÑśāæĂôāñ ÑüÖčòÓ

òÿñÿÐāòċ×òăÜċäăéčä

ċãĆüè

čòÓĎé×ćãöÖ čòÓċúĄēñöċúôĆüÖ čòÓċúĄēñöċÑĄñö čòÓĎé×ćã

òÿñÿċÐĒéċÐĄēñö

òÿñÿëôċÑĄñö ī ÐŚüèċÐĒéċÐĄēñö

òÿñÿüüÐãüÐÓòĀĔÖČòÐ ī äăãëô

òÿñÿñśāñÐôśā ī ÐŚüèüüÐãüÐ ÓòĀĔÖČòÐ

òÿñÿċíāÿÐôśā

úðāñċúäć

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

čòÓċèŚāÓüãăè

ð Ó Ð í ðĄ Ó ċð ñ í Ó ðă ñ

ตารางที่ 1 ความสัมพันธระหวางระยะการเจริญเติบโตและการเกิดโรคของมะเขือเทศ

จากการนำขอมูลการสำรวจแปลงปลูกและสัมภาษณ เกษตรกรผูปลูกมะเขือเทศบนพื้นที่สูง มาประยุกตใชในการปลูก และการปองกันกำจัดโรคพืชในการปลูกมะเขือเทศ โดยมุงเนน การลดใชสารเคมีเกษตร เพื่อความปลอดภัยของเกษตรกร ผลผลิต และสิ่งแวดลอม ดังภาพ

ภาพที่ 13 การปองกันกำจัดโรคพืชในการปลูกมะเขือเทศ แบบผสมผสาน

18

สารสกัดใชปองกันกำจัดเชื้อรา และแบคทีเรีย ไดแก สารสกัดสะเดา สารสกัดใชปองกันกำจัด เชื้อรา ไดแก สารสกัดวานน้ำ และหางไหล

ÊÒÃà¤ÁÕ

สารเคมีใชปองกันกำจัดโรคเหี่ยวเหลือง ไดแก เฮกซะโคนาโซล (ดูดซึม) แมนโคเซบ (สัมผัส)

ÊÒÃà¤ÁÕ

สารเคมี ใช ป อ งกั น กำจั ด โรคใบจุ ด วง ได แ ก อะซอกซิสโตรบิน (ดูดซึม) แมนโคเซบ (สัมผัส)

ÊÒÃà¤ÁÕ

ÊÒÃà¤ÁÕ ¨ØÅÔ¹·ÃÕÂ

สารเคมีใชปองกันกำจัดโรคเหี่ยวเขียว ไดแก บอร โ ดมิ เ จอร + มาแนบ+ซี แ นบ (สั ม ผั ส ), คอปเปอร อ อกซี่ ค ลอไรด (สั ม ผั ส ) และ คอปเปอรไฮดรอกไซด (สัมผัส) สารเคมี ใ ช ป อ งกั น กำจั ด โรคใบจุ ด จากเชื้ อ แบคทีเรีย ไดแก บอรโดมิกเจอร (สัมผัส) และ คอปเปอรออกซี่คลอไรด (สัมผัส) จุลินทรียปฏิปกษใชคลุกเมล็ดปองกันกำจัด โรคเนาคอดิน ไดแก เชือ้ แอคติโนมัยซีส GAR 1 และ NEE1 จุ ลิ น ทรี ย ป ฏิ ป ก ษ ใช ป อ งกั น กำจั ด เชื้ อ รา แบคทีเรีย ไดแก เชื้อแอคติโนมัยซีส และ เชื้อแบคทีเรียปฏิปกษ วัสดุเพาะกลาชีวภาพสำหรับเพาะกลาใหมี ความแข็งแรง

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ÊÒÃÊ¡Ñ´

19

แนวทางการลดการใชสารเคมีในการปองกันกำจัดโรค สำหรับการปลูกมะเขือเทศ โดยการใชกลาพันธุที่ปลอดโรค การ เขตกรรม เชน การตัดแตงกิ่งใบใหตนโปรงรับแสงไดเต็มที่ การตาก ดินกอนปลูก การกำหนดระยะปลูกไมใหชิดกันมาก โดยระยะที่ เหมาะสมคือ 60 x 70 เซนติเมตร เปนตน การฉีดพนสารสกัด จุลินทรียปฏิปกษ ในการควบคุมโรคที่เกิดจากเชื้อรา แบคทีเรีย รวมกับการใชสารเคมี โดยการฉีดสลับชนิดสาร ซึ่งสารเคมีจะมี ฤทธิ์อยูนานกวาสารสกัด ดังนั้นการเวนชวงการฉีดจะอยูประมาณ สองสัปดาหหลังการฉีดพนสารเคมี และหนึ่งสัปดาหหลังการฉีดพน สารสกัด และจุลินทรียปฏิปกษ หากเกิดการระบาดรุนแรงตองเพิ่ม ความถีใ่ นการฉีดพน และฉีดพนสลับชนิดสารเพือ่ ไมใหเชือ้ ตานทาน และยากตอการควบคุม

20

áÁŧÈÑμÃÙ áÁŧÈÑμÃپת·Õ辺ࢌҷÓÅÒ ÁÐà¢×Íà·ÈμÅÍ´·Ñé§Ä´Ù¡ÒÅ»ÅÙ¡ 䴌ᡋ áÁŧËÇÕè¢ÒÇ áÁŧÇѹ ˹͹ªÍ¹ãº ·Ñé§μÑÇàμçÁÇÑ áÅÐ˹͹ ʋǹà¾ÅÕéÂ俨оº ª‹Ç§ÁÐà¢×Íà·ÈÍÍ¡´Í¡¨¹¶Ö§ à¡çºà¡ÕèÂÇ áÅÐ˹͹¡Ãзٌ¼Ñ¡ ¾ºª‹Ç§·ÕèÁÐà¢×Íà·ÈμÔ´¼ÅÊÕà¢ÕÂÇ μÑé§áμ‹ÅÙ¡àÅ硨¹¶Ö§ÁÐà¢×Íà·È ÍÍ¡ÊÕ ¨ÐࢌҷÓÅÒÂâ´Â¡ÒÃà¨ÒÐ ¼ÅÁÐà¢×Íà·È ÁÕÃÒÂÅÐàÍÕ´´Ñ§¹Õé

21

1. แมลงหวี่ขาว รูปรางลักษณะและชีวประวัติ : ตัวเต็มวัยมีขนาดเล็ก ลำตัวสีเหลืองปกสีขาว ชอบอยูร วมกันเปนกลุม เปนแมลงทีไ่ มคอ ย ชอบบิน ไขมีสีเหลืองออนลักษณะยาวเรียวและมีกานสั้นๆ ยึดติด กับใบพืช เพศเมียออกลูกเปนตัวได โดยไมตองผสมพันธุ ตัวออนมี รูปรางคลายรูปไข มีลกั ษณะแบนราบติดกับผิวใบ มีวงจรชีวติ ประมาณ 23-41 วัน

ภาพที่ 14 ลักษณะตัวออนและตัวเต็มวัยของแมลงหวี่ขาว ที่มา : http://www.agriculture.gov

22

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§ ภาพที่ 15 ลักษณะการเขาทำลายมะเขือเทศของแมลงหวี่ขาว และการอาศัยอยูที่ใบของฝกแมว

23

ภาพที่ 16 วงจรชีวิตของแมลงหวี่ขาว ที่มา : http://www2.dpi.qld.gov.au/horticulture/18512.html

24

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ลักษณะการเขาทำลาย : ทั้งตัวออนและตัวเต็มวัย ดู ด กิ น น้ ำ เลี้ ย งบริ เวณใต ใ บของพื ช อาศั ย และขั บ ถ า ยของเสี ย (honeydew) ไวตามสวนตางๆ ของพืช และทำใหมีการเจริญเติบโต ของราดำในบริเวณดังกลาว และเปนพาหะนำโรคทีเ่ กิดจากเชือ้ ไวรัส ไดแก ไวรัสในสกุล Geminivirus closterovirus Nepovirus Carlavirus Potyvirus และ rod-shaped DNA virus เชื้อไวรัสของมะเขือเทศ ที่ถูกถายทอดโดยแมลงหวี่ขาว คือ Tomato yellow leaf curi virus หากมีการระบาดมากจะทำใหผลผลิตและคุณภาพของพืชลดลง สภาพการแพร ก ระจาย : ระบาดได ต ลอดทั้ ง ป โดยเฉพาะในฤดูแลงและตนฤดูฝน ซึ่งมีอากาศรอนและแหงแลง อุณหภูมิและความชื้นสูงมาก พบมากชวงเริ่มแตกใบ แตกยอด และแทงชอดอก พืชอาศัย : พืชหลายตระกูล เชน มะเขือเทศ ไมดอก ยาสูบ ถั่วชนิดตางๆ เปนตน การควบคุมและปองกันกำจัด : วิธีกล ทำการตัดแตงกิ่งและทรงพุมตนมะเขือเทศใหโปรงแสง ไมหนาทึบ ตั้งแตตนมะเขือเทศมีอายุประมาณ 2 สัปดาหหลัง ยายปลูก สามารถลดปริมาณแมลงหวี่ขาวไดระดับหนึ่ง 1) วิธเี ขตกรรมโดยการปลูกพืชหมุนเวียน เชน เฟนเนล บล็อกโคโลนี บล็อกโคลี และผักกาดขาวปลี เปนตน 2) กำจัดวัชพืชภายใน รอบๆ และบริเวณใกลเคียง โรงเรือนปลูก เพื่อไมใหเปนแหลงที่หลบอาศัยของ แมลงหวี่ขาว

25

3) การใชกับดักกาวเหนียวสีเหลือง ติดบริเวณโรงเรือน ปลู ก ช ว ยลดจำนวนประชากรแมลงหวี่ ข าวได อี ก ทางหนึ่ง สารสกัดจากพืช สารสกัดจากสะเดาไทย 111 อัตราการใช 400 กรัม ตอน้ำ 20 ลิตร ใชกอนเก็บเกี่ยว 2 วัน การใชสารเคมี สารเคมีที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัด 1) ไซเปอรเมทริน ชือ่ การคา ไซเปอรเมทริน (25% EC) อัตราการใช 20 – 30 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร มีฤทธิ์ สัมผัสตัวตาย ระยะเวลางดพนสารกอนเก็บเกี่ยว 14 วัน 2) เดลตาเมทริน มีชื่อการคา เดซิส (3% EC) อัตรา การใช 20-30 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร งดพนสารกอน เก็บเกี่ยว 7 วัน 3) เชือ้ ราบิววาเรีย (โคนีเดีย) อัตราการใช 80 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร 4) สารน้ำมัน SK 99 W/W EC อัตราการใช 50-100 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร ถามีการระบาดมาก พนใตใบ 2-3 ครั้ง หางกัน 7-10 วัน 5) ใชคารโบซัลแฟน (พอสซ 25% ST) 40 กรัม/เมล็ด 1 กิ โ ลกรั ม คลุ ก เมล็ ด ก อ นเพาะกล า จะสามารถ ปองกันแมลงได 15-20 วัน 6) ใชสารฆาแมลงดังตอไปนี้ คารโบซัลแฟน (พอสซ 20% EC) อิมิดาคลอพริด (คอนฟดอร 10%SL) เฟนโพรพาทริน (ดานิตอล 10%EC) ไบเฟนทริน (เทลสตาร 10%EC) ฟโปนิล (แอสเซนต 5%SC)

26

2. แมลงวันหนอนชอนใบ รู ป ร า งลั ก ษณะและชี ว ประวั ติ : โดยปกติ แ ล ว จะมี ลักษณะคลายๆ กัน คือ มีลำตัวขนาดเล็กยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร ปกใส มีแตมสีเหลืองบริเวณหนา ขางอก และสวนอกดานบน ไขมี สีครีมหรือขาวขุน รูปรางยาวรี หนอนมีสีเหลือง หัวแหลมทายปาน เขาดักแดในดินหรือตามใบพืช ตลอดวงจรชีวิตใชเวลาประมาณ 14-21 วัน

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

อยางใดอยางหนึ่งตามอัตราตามคำแนะนำ โดย การฉีดพนเมื่อมะเขือเทศอายุ 5 วัน หลังยายปลูก โดยพนทุก 5 วัน จนเริ่มออกดอกและพนทุก 7-10 วัน ในระยะออกดอกติดผลอีก 3-5 ครั้ง ถาใสสาร คลุกเมล็ดหรือรองกนหลุม ใหเริม่ พนเมือ่ มะเขือเทศ อายุ 15-20 วัน หลังยายปลูก เลือกใชสารชนิดใดชนิดหนึ่ง หรือใชสลับกันในกรณีที่มี การระบาดมาก ในการปองกันกำจัดจะทำการฉีดพน ประมาณ 15 วันตอครั้ง

27

ภาพที่ 17 ลักษณะตัวเต็มวัยและการเขาทำลายใบมะเขือเทศ ของแมลงวันหนอนชอนใบ

28

μÑÇàμçÁÇÑ ǧ¨ÃªÕÇÔμ 14-21 Çѹ ´Ñ¡á´Œ

μÑÇàμçÁÇÑÂÇҧ䢋º¹ãº

μÑÇ˹͹¡Ñ´¡Ô¹ÍÂÙ‹ÀÒÂã¹¼ÔÇ㺠·ÓãËŒãºÅÒ ภาพที่ 18 วงจรชีวิตของแมลงวันหนอนชอนใบ

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

1 mm.

29

ลั ก ษณะการเข า ทำลาย : ตั ว เต็ ม วั ย ดู ด กิ น น้ ำ เลี้ ย ง ของพืช สวนหนอนจะชอนไชใตผิวใบพืชทำใหเกิดรอยคดเคี้ยว บนใบพืช ถาระบาดรุนแรงจะทำใหใบรวงหลน และตายในเวลา ตอมา สภาพการแพรกระจาย : ชวงฤดูรอ นหรืออากาศแหงแลง พื ช อาศั ย : พื ช ตระกู ล ถั่ ว มะเขื อ กะหล่ ำ ไม ด อก มะเขือเทศ การควบคุมและปองกันกำจัด : วิธีกล 1) ทำลายเศษใบพื ช ตามดิ น ซึ่ ง มี ดั ก แด และใบที่ ถู ก แมลงวันหนอนชอนใบทำลาย สามารถชวยลดการ ระบาดได รวมทัง้ การพลิกดินตากแดดจะชวยกำจัด ดักแดที่อยูในดินได 2) วิธเี ขตกรรมโดยการปลูกพืชหมุนเวียน เชน เฟนเนล บล็ อ กโคโลนี บล็ อ กโคลี และผั ก กาดขาวปลี สลับกับการปลูกมะเขือเทศ เปนตน 3) กำจัดตัวเต็มวัยโดยใชกระดาษแข็งทำเปนพัด หรือ ผาพลาสติกทากาวเหนียวโบกใหถูกกับตัวเต็มวัย สามารถลดการระบาดได หรือใชกับดักกาวเหนียว สีเหลืองปกไวในแปลงปลูกก็ได สารสกัดจากพืช ใชสารสกัดสะเดาฉีดพนสม่ำเสมอในชวงที่มีการระบาด สามารถปองกันกำจัดแมลงวันหนอนชอนใบไดเปนอยางดี

30

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

การใชสารเคมี สารเคมีที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัดหนอนชอนใบ 1) ไซเปอรเมทริน ชื่อการคา ไซเปอรเมทริน (35% EC) อัตราที่ใช 15-20 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร มีฤทธิ์ สัมผัสตัวตาย งดพนสารกอนเก็บเกี่ยว 14 วัน 2) อะบาเม็กติน ชื่อการคา แม็กตา (1.8 % EC) อัตรา การใช 10 – 20 มิลลิลิตร/น้ำ 20 ลิตร งดพนกอน เก็บเกี่ยว 7-14 วัน 3) คลุกเมล็ดกอนปลูกดวยฟโปรนิล ในการป อ งกั น กำจั ด เลื อ กใช ส ารอย า งใดอย า งหนึ่ ง จะทำการฉีดพน ประมาณ 15 วันตอครั้ง

31

3. เพลี้ยไฟ รูปรางลักษณะและชีวประวัติ : ตัวเต็ม วัยเปนแมลงขนาดเล็ก สีน้ำตาลออนหรือสีเหลือง ลำตั ว แคบยาวประมาณ 1 มิ ล ลิ เ มตร มี ป ก 2 คู ปกแตละขางมีขนบางๆ อยูรอบปก (เหมือนขนนก) ตัวออนคลายตัวเต็มวัยแตไมมีปก แลวเปลี่ยนไป เปนสีน้ำตาลออนหรือสีเหลืองสม มักซอนตัวตาม ซอกใบ กลีบดอก ระยะตัวออน 15-20 วัน ตัวเมีย จะวางไขในเนื้อเยื่อพืช ระยะไข 3-4 วัน

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§ ภาพที่ 19 ลักษณะของเพลี้ยไฟ และการเขาทำลายใบ ดอก และผลมะเขือเทศ

33

ตัวออนระยะที่ 1

แผลบนใบ

ตัวออน ระยะที่ 2 เขาทำลายใบ ตัวเต็มวัย

ตัวออน ระยะที่ 4

งดอาหารกอน ลอกคาบ ภาพที่ 20 วงจรชีวิตของเพลี้ยไฟ ที่มา : http://www.apsnet.org

34

ตัวออน ระยะที่ 3

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ลักษณะการเขาทำลาย : ทั้งตัวออนและตัวเต็มวัย ดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบ ยอดออน ดอก ตาและผล โดยการดูดกิน น้ำเลี้ยง และทิ้งรองรอยของแผลไวใหเห็น ซึ่งจะปรากฏอาการ ใบหงิกงอ ใบเปนคลื่น ใบหยาบกรานเปนสีเทาสกปรก ยอดสั้น ติดดอกติดผลนอย นอกจากนี้ยังเปนพาหะนำโรคไวรัสบางชนิด สภาพการแพรกระจาย : ระบาดไดตลอดทัง้ ป โดยเฉพาะ ในฤดูแลงและตนฤดูฝน ซึ่งมีอากาศรอนและแหงแลง พบมากชวง ที่มะเขือเทศเริ่มแตกใบ แตกยอด และแทงชอดอก พืชอาศัย : พืชหลายตระกูล เชน มะเขือเทศ ไมดอก ยาสูบ และถั่ว การควบคุมและปองกันกำจัด : วิธีกล 1) หลังยายปลูกตั้งแตอายุประมาณ 2 สัปดาห ทำการ ตั ด แต ง กิ่ ง และทรงพุ ม ต น มะเขื อ เทศให โ ปร ง แสง ไมหนาทึบ สามารถลดปริมาณเพลีย้ ไฟไดระดับหนึง่ 2) อยาใหดินขาดธาตุแคลเซียม และอยาใหปุยที่มีธาตุ ไนโตรเจนสูง เพราะจะทำใหเพลี้ยไฟระบาดมากขึ้น 3) การใหน้ำแบบสปริงเกอรเปนการเพิ่มความชื้นใน บรรยากาศ ชวยลดปริมาณเพลี้ยไฟลงได การใช อลูมิเนียมฟอลยคลุมดิน โคนตนใตทรงพุม ทำให เพลีย้ ไฟไมออกจากดินได การใชพลาสติกสะทอนแสง เปนวิธีการไลเพลี้ยไฟไมใหระบาดในแปลงได 4) กำจัดวัชพืชทีเ่ ปนพืชอาหารหรือพืชอาศัยของเพลีย้ ไฟ ที่อยูบริเวณรอบๆ แปลงปลูกและบริเวณใกลเคียง เพื่อไมใหเปนแหลงสะสมของเพลี้ยไฟได

35

การใชสารเคมี สารเคมีที่แนะนำใหใชในการปองกันกำจัด 1) ไซเปอรเมทริน ชื่อการคา พารซอน (28.75 % EC) อัตราการใช 10 – 20 มิลลิลิตร/น้ำ 20 ลิตร มีฤทธิ์ สัมผัสตัวตาย งดพนสารกอนเก็บเกี่ยว 14 วัน 2) อะบาเม็กติน ชื่อการคา แม็กตา (1.8 % EC) อัตรา การใช 10 – 20 มิลลิลิตร/น้ำ 20 ลิตร งดพนกอน เก็บเกี่ยว 7-14 วัน 3) อะเซทามิพริด ชื่อการคา โมแลน (20 % SP) อัตรา การใช 10 – 20 มิลลิลิตร/น้ำ 20 ลิตร มีฤทธิ์ดูดซึม และสัมผัสตัวตาย งดพนสารกอนเก็บเกี่ยว 1 วัน 4) พนน้ำหมักชีวภาพที่มีพืชสมุนไพรอยางสม่ำเสมอ และใช น้ ำ มั น ป โ ตรเลี ย มสเปรย อ อยล ฉี ด พ น ใน การปองกันกำจัด ถามีการระบาดมาก เลือกใชสาร อยางใดอยางหนึ่งหรือสลับกัน ทำการฉีดพนเมื่อ พบเพลี้ ย ไฟประมาณ 7 ตั ว ต อ ยอด ทุ ก 7 วั น ถาไมพบการระบาดใหทำการฉีดควบคุมประมาณ 15 วันตอครั้ง

36

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

4. หนอนเจาะผล เชน หนอนกระทูผัก ฯลฯ รูปรางลักษณะและชีวประวัติ : ตัวหนอน จะมีจุดสีเขมอยูตรงขางอกปลองที่สามขางละ 1 จุด ตั ว เต็ ม วั ย เป น ผี เ สื้ อ ขนาดกลาง เมื่ อ กางป ก ออกป ก จะกวาง 3 เซนติเมตร ปกมีสีน้ำตาล ปกคูหนามีเสน สี เ หลื อ งพาดหลายเส น วางไข เ ป น กลุ ม ใต ใ บพื ช ไข จ ะมี ข นสี น้ ำ ตาลหรื อ สี ฟ างข า วปกคลุ ม อยู ดั ก แด ้ำตาลแดงอยู​ูใ ตผวดน ตผิวดิน มมีสนี ำตาลแดงอยู

37

ภาพที่ 21 ลักษณะของกลุมไข การเขาทำลายผล และตัวเต็มวัย ของหนอนกระทูผัก

38

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ลักษณะการเขาทำลาย : เมื่อฟกออกจากไขใหมๆ ตัว หนอนจะกินใบพืชอยูรวมกันเปนกลุมๆ หลังจากนั้นจะแยกยาย กันไปกัดกินใบ กาน ดอก หรือสวนตางๆ ของพืช สภาพการแพรกระจาย : โดยมากจะพบชวงทีม่ ะเขือเทศ ติดผลสีเขียวตั้งแตลูกเล็กจนถึงมะเขือเทศออกสี นอกจากนี้ยังพบ ชวงทีม่ ะเขือเทศแตกใบ และยอดออน มักพบระบาดทัว่ ๆ ไปตลอดป ไมจำกัดฤดูปลูก พืชอาศัย : พืชตระกูลกะหล่ำ พริก มะเขือ และไมดอก เปนตน การควบคุมและปองกันกำจัด : วิธีกล 1) เก็ บ กลุ ม ไข แ ละหนอนทำลาย โดยการเก็ บ แล ว เคลือ่ นยายออกจากแปลงปลูกขณะเดินสำรวจแปลง หรือตัดแตงกิ่ง 2) ทำลายซากตนมะเขือเทศที่เหลือในแปลงและขุด ดินตากแดดหลังทำการเก็บเกี่ยวเสร็จสิ้น ชวยกำจัด ดักแดของหนอนกระทูผักที่อยูในดินได สารสกัดจากพืช ฉีดพนดวยสารสกัดสะเดา อัตรา 100 มิลลิลิตร ตอน้ำ 20 ลิตร พนเมื่อพบหนอนระบาด หรือใชเมล็ดสะเดาบดแชน้ำ คางคืน แลวกรอง สารจุลินทรีย 1) ฉี ด พ น ด ว ยแบคที เ รี ย บี ที (BT) หรื อ บาซิ ล ลั ส ธูริงเจนซิส (Bacillus thuringiensis) เชน ธูริไซด, แบคโทสปน, เซนทารี และฟลอรแบค เปนตน

39

2) การใชเชื้อจุลินทรีย ไดแก ไวรัส NPV ของหนอน กระทูผัก อัตรา 30 มิลลิลิตร ตอน้ำ 20 ลิตร ผสม สารจับใบอัตราตามฉลาก ฉีดพนในชวงเวลาเย็น ทุก 5 วันตอครั้ง เมื่อพบหนอนระบาด การใชสารเคมี สารเคมีทแี่ นะนำใหใชในการปองกันกำจัดหนอนเจาะผล ในมะเขือเทศ 1) ไซเปอรเมทริน ชือ่ การคา ไซเปอรเมทริน (25% EC) อัตราการใช 20 – 30 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร มีฤทธิ์ สัมผัสตัวตาย ระยะเวลางดพนสารกอนเก็บเกี่ยว 14 วัน 2) อะบาเม็กติน ชื่อการคา แม็กตา (1.8% EC) อัตรา การใช 10–20 มิลลิลิตร/น้ำ 20 ลิตร งดพนกอน เก็บเกี่ยว 7-14 วัน 3) เดลตาเมทริน มีชื่อการคา เดซิส (3% EC) อัตรา การใช 20-30 ซีซี ตอน้ำ 20 ลิตร งดพนสารกอน เก็บเกี่ยว 7 วัน ในการป อ งกั น กำจั ด เลื อ กใช ส ารอย า งใดอย า งหนึ่ ง จะทำการฉีดพน ประมาณ 15 วันตอครั้ง จากการรวบรวมขอมูลการสำรวจแปลงปลูกและสัมภาษณ เกษตรกรผูปลูกมะเขือเทศบนพื้นที่สูง สามารถสรุประยะการเจริญ เติบโตสัมพันธตอการระบาดของแมลงที่พบในการปลูกมะเขือเทศ ดังตาราง

40

41

ÙŚöÖÐāòċÑśā æĂôāñÑüÖčòÓ

òÿñÿÐāòċ×òăÜ ċäăéčä

ċãĆüè

òÿñÿċÐĒéċÐĄēñö

òÿñÿëôċÑĄñö ī ÐŚüèċÐĒéċÐĄēñö

òÿñÿüüÐãüÐÓòĀĔÖČòÐ ī äăãëô

òÿñÿñśāñÐôśā ī ÐŚüèüüÐãüÐ ÓòĀĔÖČòÐ

òÿñÿċíāÿÐôśā

úðāñċúäć

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

úèüèċ×āÿëô

ČðôÖúöĄēÑāö úèüèÙüèĎé ċíôĄĔñďî

ð Ó Ð í ðĄ Ó ċð ñ í Ó ðă ñ

ตารางที่ 2 ความสัมพันธระหวางระยะการเจริญเติบโตกับการแพรระบาดแมลงของมะเขือเทศ

การใชสารเคมีของเกษตรกรในการควบคุมและปองกัน กำจั ด แมลงหวี่ ข าว พบว า มี ก ารใช ส ารเคมี ใ นกลุ ม ไพรี ท รอยด (เดลตาเมทริน, ไซเปอรเมทริน) เพลี้ยไฟใชสารเคมีกลุมไพรีทรอยด (เดลต า เมทริ น , ไซเปอร เ มทริ น ) นี โ อนิ โ คติ นิ ล (โมแลน) และ อะเวอรเม็กติน (อะบาเม็กติน) หนอนเจาะผล (หนอนกระทูผัก) และหนอนชอนใบใช ส ารเคมี ก ลุ ม ไพรี ท รอยด (เดลต า เมทริ น , ไซเปอรเมทริน) และอะเวอรเม็กติน (อะบาเม็กติน) ถือไดวา เปนการใช สารเคมี ที่ มี พิ ษ ระดั บ ปลอดภั ย ถึ ง มี พิ ษ ปานกลางแต ยั ง มี ก ารใช ในปริมาณทีม่ ากและบอยครัง้ ทำใหเกิดพิษสะสมในสภาพแวดลอม และตั ว เกษตรกรผู ใช เ อง ดั ง นั้ น จึ ง นำข อ มู ล ที่ ไ ด ม าประยุ ก ต ใช ในการปลูกมะเขือเทศ โดยมุงเนนใหลดการใชสารเคมีเกษตร เพื่อ ให ป ลอดภั ย กั บ เกษตรกรและสิ่ ง แวดล อ ม ดั ง ได แ สดงขั้ น ตอน การป อ งกั น กำจั ด แมลงศั ต รู ม ะเขื อ เทศ ได แ ก แมลงวั น หนอน ชอนใบ แมลงหวี่ขาว เพลี้ยไฟ และหนอนเจาะผล ดังนี้

42

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ภาพที่ 22 การปองกันกำจัดแมลงในการปลูกมะเขือเทศ แบบผสมผสาน

43

ÊÒÃà¤ÁÕ ÊÒÃà¤ÁÕ ÊÒÃà¤ÁÕ ÊÒÃà¤ÁÕ ÇÔ¸Õ¡Å 1 ÇÔ¸Õ¡Å 2

44

สารปองกันกำจัดแมลงหวีข่ าวและแมลงวันหนอน ชอนใบ ไดแก สารสกัดสะเดา ปโตรเลียมออยล (SK-99) บิววาเรีย ไซเปอรมีทริน เดลตาเมทริน สารปองกันกำจัดเพลีย้ ไฟ ไดแก ไซเปอรเมทริน 25% แม็ ก ต า โมแลน น้ ำ หมั ก ชี ว ภาพ และ ปโตรเลียมออยล สารปองกันกำจัดหนอนกระทูผ กั ไดแก สารสกัด สะเดา บีที เอ็นพีวี เดลตาเมทริน ไซเปอรเมทริน และอะบาเม็กติน สารที่ใชในการควบคุมและปองกันกำจัดแมลง ศัตรูมะเขือเทศที่เขาทำลายชวงเก็บเกี่ยว ไดแก เพอรมีทริน สารสกัดชนิดตางๆ เปนตน เก็บกลุมไข ตัวหนอน และตัวเต็มวัยของหนอน กระทูผักออกจากแปลงปลูก แลวทำลาย ตัดแตงกิง่ ทรงพุม มะเขือเทศใหโปรงและแสงแดด สองถึง รวมทัง้ การกำจัดวัชพืชรอบๆ แปลงปลูก ไมใหเปนแหลงสะสมของแมลงศัตรูได

แผนภาพการใชวิธีกลตางๆ สารสกัด สารชีวภัณฑ และการใช สารเคมีเกษตร ในการปองกันกำจัด แมลงศัตรูมะเขือเทศ ไดแก แมลงวัน หนอนชอนใบ แมลงหวีข่ าว เพลีย้ ไฟ และหนอนกระทูผัก โดยที่ชวงแรก ของการปลูกจะทำการติดกับดักแถบ กาวสีเหลืองใหทว่ั บริเวณแปลงปลูก สามารถลดปริ ม าณแมลงหวี่ ข าว และแมลงวั น หนอนชอนใบได รวมกับการฉีดพนดวยสารสกัดสะเดา ปโตรเลียมออยล (SK-99) และสาร ชีวภัณฑ ไดแก บิววาเรีย ในกรณี ที่แมลงทั้ง 2 ชนิดมีการระบาดมาก ให ท ำการฉี ด พ น ด ว ยสารในกลุ ม ไพรีทรอยด ไดแก ไซเปอรมีทริน (ไซเปอรเมทริน 25%) เดลตาเมทริน (เดซิ ส 3%) ซึ่ ง เป น สารที่ มี ค วาม ปลอดภัยมีฤทธิ์ตกคางไมนาน เมื่อ ยายปลูกมะเขือเทศ ควรทำการให น้ำแบบสปริงเกอรเพือ่ เพิม่ ความชืน้

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

á¹Ç·Ò§¡ÒÃÅ´¡ÒÃ㪌ÊÒà à¤ÁÕ ã ¹¡Òû‡ Í §¡Ñ ¹ ¡Ó¨Ñ ´ áÁŧÈÑμÃÙÊÓËÃѺ¡ÒûÅÙ¡ ÁÐà¢×Íà·È

45

ใหกบั บรรยากาศ (ทำไดชว งทีม่ ะเขือเทศมีความสูงของตนไมมากนัก) สามารถลดการระบาดของเพลี้ ย ไฟได ร ว มกั บ การติ ด กั บ ดั ก แถบกาวสีเหลือง ชวยลดเพลี้ยไฟไดอีกวิธีหนึ่ง กรณีที่พบมีการ ระบาดมาก ใหใชสารเคมีกลุมไพรีทรอยด ไดแก ไซเปอรมีทริน (ไซเปอรเมทริน 25%) หรือกลุมอะเวอรเม็กติน ไดแก แม็กตา (ใชในชวงที่ไมมีการเก็บเกี่ยว) กลุมนีโอนิโคตินอยด ไดแก โมแลน (ใชในชวงที่มีการระบาดของเพลี้ยไฟในชวงใกลเก็บเกี่ยว เพราะมี ระยะเวลาหยุดพนกอนเก็บเกี่ยวเพียง 1 วันเทานั้น) หรือใชพวก น้ำหมักชีวภาพ และปโตรเลียมออยล ในการควบคุมและปองกัน กำจัด เมือ่ มะเขือเทศเริม่ ติดผลเขียวจะมีการเขาทำลายโดยการเจาะ ผลมะเขือเทศของหนอนกระทูผัก (หนอนเจาะผล) เปนจำนวนมาก ควรหมัน่ ทำการสำรวจแปลงปลูกเปนประจำเมือ่ พบกลุม ไข หนอน หรือตัวเต็มวัย (ผีเสือ้ ) ใหเก็บออกจากแปลงปลูกแลวทำลาย รวมกับ การใชสารสกัด ไดแก สะเดา สารชีวภัณฑ ไดแก บีที เอ็นพีวี เปนตน สารเคมีกลุมไพรีทรอยด ไดแก เดลตาเมทริน ไซเปอรเมทริน และ อะบาแม็กติน เลือกใชสารชนิดใดชนิดหนึ่งในการฉีดพนแตละครั้ง หรือใชสลับกัน ชวงตัง้ แตมะเขือเทศออกดอกครัง้ แรกจนถึงเก็บเกีย่ วเสร็จสิน้ ใหทำการติดกับดักแถบกาวอยางสม่ำเสมอ จะชวยลดปริมาณของ แมลงวันหนอนชอนใบ เพลี้ยไฟ และแมลงหวี่ขาวได โดยแมลง ทั้ง 4 ชนิด สามารถใชสารเคมีชนิดเดียวกันในการปองกันกำจัดได เชน สารไซเปอรเมทรินสามารถใชไดกบั ทัง้ เพลีย้ ไฟ หนอนกระทูผ กั แมลงหวีข่ าว และแมลงวันหนอนชอนใบได สารเดลตาเมทรินสามารถ ใชกบั ทัง้ หนอนกระทูผ กั และแมลงหวีข่ าว สารอะบาแม็กติน สามารถ ใชไดทั้ง เพลี้ยไฟ และแมลงวันหนอนชอนใบได ฉะนั้นเพื่อเปนการ ประหยั ด สารเคมี ค า ใช จ า ย และเพื่ อ ความปลอดภั ย ของผู ใช จึ ง ควรเลื อ กใช ส ารชนิ ด ใดชนิ ด หนึ่ ง ที่ มี คุ ณ สมบั ติ ใ นการป อ งกั น

46

ÊÒÃá¢Ç¹ÅÍÂÊ»Íà ¨Ò¡àª×éÍ áͤμÔâ¹ÁÑ«ÕÊà͹â´ä¿· ¤Çº¤ØÁâä㺨ش นำเชื้อแอคติโนมัยซีสที่มีประสิทธิภาพมาเพิ่มปริมาณโดย เลี้ยงบนเมล็ดขาว บมเชื้อเปนเวลา 10 วัน จากนั้นนำเมล็ดขาว 100 กรัม (1 ถุง) ผสมน้ำ 10 ลิตร คนใหเขากันและกรองเอาเมล็ด ขาวออกดวยผาขาวบาง

ก

ข

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

กำจัดแมลงไดหลายชนิด แตจะเลือกใชสารแตละชนิดสลับกันไป เพื่อไมใหแมลงมีความตานทานตอสารเคมีที่ใชได รวมกับการใชวิธี กลเพื่อลดการใชสารเคมีอีกทางหนึ่งดวย

ภาพที่ 23 เมล็ดขาว (ก) เมล็ดขาว ที่มีเชื้อแอคติโนมัยซีสเจริญอยู (ข) และสารแขวนลอยสปอร ข องเชื้ อ แอคติโนมัยซีส สีขาวขุน (ค)

ค 47

ÊÒÃá¢Ç¹ÅÍÂÊ»Íà ¨Ò¡àª×éÍ Metarhizium anisophiae ¤Çº¤ØÁ˹͹ã¼ѡ เลี้ ย งเชื้ อ บนเมล็ ด ข า วฟ า ง เป น เวลา 7 วั น จะมี เ ส น ใย และสปอรของเชือ้ มีสเี ขียวเจริญคลุมเมล็ดขาวฟาง จากนัน้ นำเมล็ด ขาวฟาง 200 กรัม แชในน้ำสะอาดปริมาตร 10 ลิตร คนใหสปอร ของเชื้อหลุดออก จากนั้นใชผาขาวบางกรองเอาแตสารแขวนลอย สปอรของเชื้อ M. anisophiae นำไปพนในแปลงปลูก โดยการพน ควรพนใหสัมผัสตัวหนอน เพื่อใหสปอรของเชื้อรางอกเขาทำลาย หนอนได

ภาพที่ 24 การเจริญของเชื้อ Metarhizium anisophiae บนเมล็ดขาวฟาง

48

ตองทราบวาพื้นที่ที่ใชเดิมปลูกพืชอะไร พบโรค-แมลง อะไรบาง ดินมีสภาพเปนอยางไร หากเราปลูกพืชชนิดเดิม หรือพืชในตระกูลเดียวกัน ก็มี โอกาสพบโรค หรือแมลงชนิดเดียวกับที่เคยพบมากอน ควรทำการ ตรวจสอบสภาพดินกอนปลูก และปรับปรุงดินใหเหมาะสมตอพืชที่ จะปลูก เพื่อปองกันการขาดธาตุอาหาร ซึ่งจะทำใหพืชออนแอ ให ผลผลิตนอย พืชที่จะนำมาปลูกชอบสภาพแวดลอมอยางไร พันธุที่จะ นำมาปลูกตานทานหรือออนแอตอโรค-แมลงชนิดใด มี โรค-แมลงอะไรที่ เ ป น ป ญ หา และเกิ ด ขึ้ น ในฤดู ก าล อุณหภูมิ ความชื้น และชวงระยะการเจริญเติบโตของ พืชชวงใด หากพื ช ที่ น ำมาปลู ก อ อ นแอต อ โรครากเน า โคนเน า ในชวงตนกลา ควรเพาะตนกลาในวัสดุปลอดเชื้อ แปลงปลูกควร ปรับสภาพดินใหเปนดางกวาปกติเล็กนอย และระวังการใหน้ำ ไมใหชื้นแฉะเกินไป

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

ÇÔ¸Õ»ÃÐàÁԹʶҹ¡Òó 㹡ÒÃà¡Ô´âäáÅÐáÁŧ ÈÑμÃپת䴌Í‹ҧ¶Ù¡μŒÍ§

49

¢ŒÍÁÙÅà¡ÕèÂǡѺÈÑμÃپת·Õ辺áÅФÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸ μ‹ÍÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ โรค-แมลง ที่พบคืออะไร เกิดจากสาเหตุชนิดใด เปน ปญหาสำคัญหรือไม มีเชื้อปฏิปกษ ตัวห้ำ ตัวเบียน ศัตรู ทางธรรมชาติหรือไม เมื่อเราทราบชนิดของโรค และสาเหตุที่ถูกตอง จะทำให งายตอการหาวิธีการที่เหมาะสมมาควบคุมตอไป หากสาเหตุที่พบ ไมเปนปญหาสำคัญคือ ไมสงผลกระทบตอผลผลิต หรือสาเหตุ ดังกลาวมีศตั รูทางธรรมชาติอยูแ ลว อาจไมจำเปนตองทำการควบคุม ใหสิ้นเปลืองคาใชจาย

50

51

ÇÔ¸Õ¡Ò÷ÕèÊÒÁÒö¹ÓÁÒ㪌㹡Òû‡Í§¡Ñ¹¡Ó¨Ñ´ ÈÑμÃپת䴌Í‹ҧàËÁÒÐÊÁ หากรูจักศัตรูพืชที่จะทำการควบคุมแลว การเลือกใชวิธี การปองกันและควบคุมที่เหมาะสมก็จะทำไดงายขึ้น ซึ่ง การใชวิธีการหลายอยางมาผสมผสานกัน จะชวยใหการ ควบคุมไดผลดี และลดการใชสารเคมีได วิธกี ารทีส่ ามารถ นำมาใชในการควบคุมโรคแบบผสมผสาน ไดแก 1. การกำหนดพืชที่จะปลูกใหเหมาะสมตอพื้นที่ 2. การเลือกใชพันธุตานทาน หรือทนทานตอโรคหรือ แมลงศัตรูพืช 3. การปลูกพืชหมุนเวียน ควรปลูกพืชใหตา งตระกูลกัน เพือ่ ปองกันการเกิดโรค การสะสมของแมลงศัตรูพืช 4. การใชเมล็ดพันธุหรือตนพันธุที่ปลอดเชื้อโรค พันธุ ต า นทานหรื อ ทนทานต อ การทำลายของโรคหรื อ แมลงศัตรูพืช คัดเลือกเมล็ดพันธุที่ปราศจากโรค ทำการฆาเชื้อที่ ติดมากับเมล็ดพันธุหรือตนพันธุกอนเพาะ เพาะในวัสดุที่ปราศจาก โรค กำหนดระยะเวลาในการเพาะกลาใหพอดีกับการยายปลูก ควรจะกำหนดระยะเวลาปลูกไมใหตรงกับชวงที่มีการระบาดของ โรคและแมลงศัตรูพืช 5. การกำจัดศัตรูพืชในดินและการเตรียมแปลงปลูก หลังการเก็บเกี่ยวควรทำลายซากพืช อาจโดยการ เผาหรือการขุดดินขึน้ มาตากแดดจัดๆ ไว เพือ่ ใหแสงแดดฆาเชือ้ โรค ไขและตัวออนของศัตรูพืช การเตรียมแปลงปลูกควรตรวจสภาพ ดินและปรับคาความเปนกรด-ดางใหเหมาะสม ปรับโครงสรางดิน ใหรวนซุย

52

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

6. การกำหนดระยะปลูก ระยะปลูกพืชมีสวนชวยในการลดการเกิดโรค และ ลดการสะสมของแมลงในแปลงปลูก ควรเลือกระยะปลูกทีเ่ หมาะสม กับพืชแตละชนิด เชน มะเขือเทศ 60 x 70 เซนติเมตร เปนตน นอกจากนี้ตองทราบวาในฤดูฝนพืชจะเติบโตไดดีกวาในฤดูหนาว ระยะปลูกพืชในฤดูทั้งสองควรแตกตางกัน 7. การตรวจสอบแปลงปลูกอยางสม่ำเสมอและการ เฝาระวัง เกษตรกรควรหมั่นตรวจสอบสังเกตการเขาทำลาย ของโรคและแมลงศัตรูพืชอยางสม่ำเสมอ โดยเจาหนาที่จะตอง ชีแ้ นะใหเกษตรกรทราบวาเมือ่ พบหนอน 1 ตัว ไมเก็บออกจะทำให เกิดหนอนจำนวนมากในระยะเวลาอันสั้น เนื่องจากชีพจักรของ แมลงมีระยะสั้นมาก ควรแนะนำใหสังเกตลักษณะการทำลายของ ไรและเพลี้ยไฟซึ่งมีขนาดลำตัวเล็กมาก และมักจะหลบซอนตัว ซึ่ง จะทำใหเกษตรกรไดระมัดระวังมากขึ้น 8. การทำความสะอาดแปลงปลูก ตองกำจัดวัชพืช เศษซากพืช ตนพืชที่เปนโรค ออก ไปกำจัดนอกแปลง เพื่อลดการสะสมของเชื้อโรคและแมลงศัตรูพืช 9. การบำรุงรักษา ต อ งดู แ ลให น้ ำ อย า งถู ก วิ ธี ไม ใ ห น้ ำ มากเกิ น ไป จนทวมขัง จะทำใหมีการระบาดของโรคที่มีเชื้อสาเหตุอาศัยอยู ในดินได ควรมีการใหปุยในปริมาณ และสารอาหารที่ถูกตอง ตาม ความตองการของพืช เพื่อใหพืชแข็งแรง ตานทานตอโรคและแมลง ศัตรูพืช

53

10. การควบคุมศัตรูพืชโดยชีววิธี เปนการนำสารสกัดจากพืช สารอินทรีย จุลินทรีย ปฏิปกษ แมลงตัวห้ำ ตัวเบียน มาใชในการควบคุมโรคและแมลง ศัตรูพืช เพื่อทดแทนหรือลดการใชสารเคมีเกษตร 11. การควบคุมศัตรูพืชโดยใชกับดักและการใชเหยื่อลอ การใชกับดักกาวเหนียวสีเหลืองในการดักจับแมลง ทีบ่ นิ ได เชน ผีเสือ้ หนอนชอนใบ เพลีย้ ออนชนิดมีปก แมลงหวีข่ าว ดวงหมัดผัก การใชเหยื่อพิษ เชน โปรตีนไฮโดรไลเสท ผสมสาร กำจัดแมลงเพื่อลอใหแมลงวันทอง และแมลงวันแตงมากิน ก็เปน วิธีที่จะชวยลดประชากรแมลงศัตรูพืช นอกจากนี้การใชเหยื่อลอ เพื่ อ กำจั ด หอยทาก ใช น้ ำ มั น หมู ล อ เสี้ ย นดิ น ใช ข า วคั่ ว ล อ จี้ กุ ง (จิ้งหรีด) ก็เปนวิธีการที่มีผูทำแลวไดผล 12. การใชสารเคมี ถาจำเปนตองนำสารเคมีมาใชก็ควรทราบชนิด และ วิธีการใชอยางถูกตองและปลอดภัย

54

หลักของการผสมสารเคมีเปนเรือ่ งทีค่ วรเรียนรูเ พือ่ หลีกเลีย่ ง ความเสี ย หายเนื่ อ งจากการผสมสารเคมี โดยการปฏิ บั ติ ต าม คำแนะนำการผสมสารในฉลากอยางเครงครัด มีรายละเอียดดังนี้ ลำดับของการผสมสารเคมี 1. สารที่สามารถละลายน้ำไดดีที่สุด 2. สารในรูปผงแหง 1) Wettable Powder (WP) 2) Dry flowable (DF) 3) ทิง้ ชวงไวใหสารละลายจนหมด หรือละลาย สาร WP ในภาชนะขนาดเล็กกอนแลวมาเทใส tank เติมน้ำ ประมาณ ½ ถังกอนเติมสารเหลานี้ 3. สารในรูปแบบน้ำ ทีเ่ ปนสูตร flowable และ suspension concentrate (SC) หรือลำดับของสูตรสารเคมีดงั นี้ WP, DF, WDG, F, FL, ME, EC, S, SP 4. สารในสู ต ร emulsifiable concentrate (EC) หรื อ emulsifiable crop oils ควรใหสารที่อยูในรูปผงมีการ ละลายใหดีกอน กอนที่จะใสสารนี้ปองกันการจับตัว เปนกอน เติมน้ำจนถึง ¾ สวน 5. สารจับใบ หรือถามีสารประเภทน้ำมันใหใสในชวงนี้ แต ตองอานฉลากของน้ำมันวาผสมไดหรือไม 6. ปุย และอาหารเสริมอื่นๆ

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

¡ÒÃ㪌áÅСÒüÊÁÊÒ÷Õè¶Ù¡ÇÔ¸Õ

55

ขอควรรู คุณภาพของน้ำเปนดางมีผลทำใหยาเสื่อมเร็ว 1. น้ำที่ผสมสารเคมีไมควรมีสภาพเปนดาง 2. สารเคมีในกลุม ออรกาโนฟอสเฟตและคารบาเมทสวนใหญ จะเสื่อมสลายไดดีในสภาพเปนดาง 3. น้ำที่ผสมสารเคมีกำจัดแมลงควรมี pH 4-6 (คา pH = 7 เปนกลาง, ต่ำกวา 7 เปนกรด และสูงกวา 7 เปนดาง) 4. น้ำบอมักมีสภาพเปนดาง pH 8-8.5 5. น้ำที่ขังไวเปนเวลานานก็จะมีสภาพที่เปนดาง ควรหลีกเลี่ยงการผสมสาร มีรายละเอียดดังนี้ 1. ไมควรผสมสารที่ละลายน้ำ (soluble) เกิน 1 อยางกับ สารที่ไมละลายน้ำ (insoluble products) 2. ไมควรผสมสารที่มีสภาพกรดจัดกับดางจัด

56

57

¡ÒèѴ¡ÒÃâä-áÁŧ 㹡ÒÃà¾ÒлÅÙ¡ÁÐà¢×Íà·Èº¹¾×é¹·ÕèÊÙ§

 ´ µ¦ ­¤­µ¦Á ¤¸ °j ´ ε ´ «´ ¦¼¡º ¸É ¼ o° ¨³ ª¦ ­¤ µ¤¨Îµ ´ ´Ê °

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ กรมวิชาการเกษตร. 2545. คำแนะนำการปองกันกำจัดแมลงและ สัตวศัตรูพืช. กองกีฏและสัตววิทยา, กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 79 หนา. จิราพร ตยุตวิ ฒ ุ กิ ลุ และคณะ. 2551. คูม อื การลดการใชสารเคมีเกษตร และปุยเคมีในการปลูกพืชในสภาพโรงเรือนบนพื้นที่สูง : ผักกินผล. โครงการวิจัยและพัฒนาปจจัยการผลิตชีวภาพ เพือ่ ทดแทนสารเคมีเกษตรบนพืน้ ทีส่ งู , สถาบันวิจยั และพัฒนา พื้นที่สูง (องคการมหาชน). 104 หนา. นุชนารถ จงเลขา. 2546. คูมือการควบคุมโรคและศัตรูตางๆ ของ พืชผักแบบผสมผสาน. ศูนยอารักขาพืช มูลนิธโิ ครงการหลวง.

164 หนา นุชนารถ จงเลขา. 2549. คูมือการปองกันกำจัดศัตรูพืชผักแบบ ผสมผสาน (ไอพีเอ็ม) สำหรับเกษตรกร มูลนิธโิ ครงการหลวง และสถาบั น วิ จั ย และพั ฒ นาพื้ น ที่ สู ง (องค ก ารมหาชน).

94 หนา. สำนักพัฒนาเกษตรที่สูงและมูลนิธิโครงการหลวง. 2546. คูมือ การปลูกผักบนพื้นที่สูง. 257 หนา.