ICTheek Magazine januari 2018

nummer 2 / januari 2018 uitgave van slbdiensten • software Ên onderwijs. goed geregeld.

Gevolgen AVG onvoldoende bekend Ben jij de eerste met een boete van drie ton?

Nummervoorziening:

Wordt iedere leerling een nummer?

Ethisch hacken

Voor de lol en om er van te leren

Netwerken

Beter samenwerken dankzij regionetwerken

Inhoudsopgave

Het rooster van…

Maurice In de Braek

Hoe word je AVG-proof?

Maurice is manager ICT bij Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (LVO).

Met 21 scholen is dit een van de grootste onderwijsbesturen in Nederland.

6

Op 25 mei 2018 moet iedere onderwijs­organisatie klaar zijn voor de nieuwe AVG. Gaat jouw school het redden?

8

En verder...

Iedere leerling een nummer Kennisnet introduceert nummer­ voorziening om leerlinggegevens versleuteld uit te wisselen.

12 “Ethisch hacken voor de lol en om er van te leren” Ethisch hackers Kai Stroet en Ruben Bos (beiden 19) redden hun school van een datalek in de webshop.

20

“Scholen kunnen beter samenwerk­ en dankzij regio­ netwerken”

16

Philip de Roos wil met ‘doe-het-zelf’ juridische software de advocatuur laag­ drempeliger maken.

26

Adobe bereidt leerlingen voor op het werkende leven.

30

Colofon ICTheek Magazine is een uitgave van SLBdiensten. Software én Onderwijs. Goed geregeld. Uitgever: SLBdiensten Redactieadres: SLBdiensten, Kim Koster, Vierwindenstraat 149, 1013 LA Amsterdam, telefoon: 020 -4201396, e-mail: redactie@ictheek.nl, Redactie: Kim Koster (SLBdiensten), Dennis Mensink (Mediatic), Annette Hoeksema (Mediatic), Aäron van der Sanden (Mediatic), Joris Brussel (Mediatic), Katrien Baarendse (Mediatic). Vormgeving Edward Ouwerkerk en Barry Hage (Mediatic).

Heeft u vragen of wilt u meer exemplaren ontvangen van ICTheek Magazine? Neem dan contact op via redactie@ictheek.nl.

Kijk ook op www.ICTheek.nl voor meer achtergrondverhalen over ICT in het onderwijs.

2 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

Voorwoord

Agenda

Leergierig?

Laat je inspireren!

18 januari: Adobe Inspiratiedag In samenwerking met Adobe organiseren wij de Adobe Inspiratiedag voor iedereen die op school met Adobe Creative Cloud werkt of interesse heeft in de ongekende mogelijkheden van Adobe.

Locatie: Adobe, Amsterdam Zuid-Oost

Inspirerend en on-Nederlands Afgelopen maand zijn collega Charles Stork en ik naar het walhalla van de tech-scene afgereisd: Silicon Valley. Jaja, een snoepreisje hoor ik je denken. Daarvan was bepaald geen sprake. We hadden een schema van vier bedrijfsbezoeken per dag, vier dagen lang.

Om verschillende redenen was het voor ons een interessante trip. Ten eerste zijn verschillende van onze grote partners (waaronder Adobe) in deze regio gevestigd, dus die hebben we een bezoekje gebracht. Ten tweede biedt enige afstand tot de dagelijkse realiteit altijd ruimte voor nieuwe inzichten.

En ten derde is het interessant en inspirerend om te zien hoe de startupscene werkt en waar de voorlopers in de ICT zich mee bezighouden. Van security, hacken, big data tot Internet of Things (IoT): we zijn even helemaal bijgespijkerd. In Silicon Valley staat alles in het teken van groei. Gevoed door kapitaal, want dat is er in overvloed. ‘Laten we eerst maar eens zorgen dat we een groot bereik en veel gebruikers krijgen, dan zien we daarna wel verder.’ Heel inspirerend en on-Nederlands.

Fraude is een thema dat veel langs is gekomen. De ethische discussie. Zo ook bij HackerOne, het door twee Nederlandse jongens opgerichte bedrijf op het gebied van ethisch hacken dat inmiddels een community heeft van een paar honderdduizend gebruikers. Het thema privacy speelde bij veel startups een rol. Dit is in Nederland zoals je niet ontgaan zal zijn ook een actueel en belangrijk thema. De nieuwe privacywetgeving heeft namelijk serieuze invloed op het wel en wee van onderwijsinstellingen. Daar lees je over in deze uitgave, maar zeker ook op ICTheek.nl. We willen ons publiek namelijk zo goed mogelijk ondersteunen met relevante en interessante informatie. Dat doen we overigens al langer, niet alle goede ideeën komen uit de VS. Jeroen Borgsteede, algemeen directeur SLBdiensten

24 t/m 27 januari: The Bett Show The Bett Show is een beurs en conferentie over de nieuwste trends en technologieën in ICT en onderwijs én de toepassing ervan. Leveranciers presenteren hun producten en diensten, en er zijn inhoudelijke praktische en strategische sessies. Meer info op bettshow.com.

Locatie: London ExCel

7 en 8 februari: IPON Een bezoek aan de IPON staat voor vele nieuwe en innovatieve initiatieven op het gebied van onderwijsinnovatie & ICT. U vindt SLBdiensten/Slim.nl op stand D090 in hal 3. In het grijze theater geven wij twee dagen lang diverse workshops.

Locatie: Jaarbeurs Utrecht

15 maart: SketchUp sessie Bent u op school ook al bezig met 3D ontwerpen of wilt u meer over 3D te weten komen? Kom dan op 15 maart naar onze gratis infosessie over de ontwerpsoftware SketchUp Pro. De bijeenkomst is zowel bedoeld voor mensen die nog niet bekend zijn met de mogelijkheden van SketchUp Pro als voor bestaande klanten.

Locatie: Kantoor SLBdiensten, Amsterdam

1 juni: NK Office Slim.nl organiseert op vrijdag 1 juni de vierde editie van het Nederlands Kampioenschap Office. Studenten in het vo en mbo gaan met elkaar de strijd aan om de titel Nederlands Kampioen Microsoft Office te behalen. De winnaar mag naar het WK in Amerika! Meer info op slim.nl/nkoffice.

Locatie: nog niet bekend

Het volledige overzicht van al onze evenementen vindt u op slbdiensten.nl/agenda

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 3

WE ZIEN U GRAAG OP ONZE STAND (D090)

ONS PROGRAMMA 7 FEBRUARI - GRIJZE THEATER

8 FEBRUARI - GRIJZE THEATER

11:30-12:00

11:30-12:00

VERGROOT DE ICT-VAARDIGHEDEN VAN UW LEERLINGEN MET MICROSOFT OFFICE SPECIALIST (MOS)

21E EEUWSE VAARDIGHEDEN MET ADOBE

Met het behalen van een internationaal erkend MOS-certificaat, tonen de studenten hun bekwaamheid in het werken met Microsoft Office aan.

In deze sessie neemt Anja Lakeman stap voor stap met u door hoe u MOS kunt aanbieden aan uw studenten.

Wil je aan de slag met het verbeteren van de digitale vaardigheden van je leerlingen en ook nog hun creativiteit stimuleren? Hilde Maassen, docent aan het Grafisch Lyceum Rotterdam, laat je aan de hand van een aantal praktische voorbeelden zien hoe je met behulp van Adobe Creative Cloud apps op eenvoudige en doeltreffende wijze leerlingen in 1 keer deze 2 verschillende 21e eeuwse vaardigheden bijbrengt.

12:15-12:45

DE BESTE ONBEKENDE MOGELIJKHEDEN VAN OFFICE 365 De kans is groot dat je op school Office 365 tot je beschikking hebt.

Maar weet je wat je er allemaal mee kunt? Mailen? Zeker. En van OneNote heb je vast ook al wel gehoord. Maar er zijn nog veel meer interessante toepassingen. Ken je bijvoorbeeld Teams for Education, Microsoft Forms of Microsoft Whiteboard al? Tijdens deze presentatie van Johan van Wijk krijg je een mooi overzicht van een aantal wellicht nog wat mindere bekende maar zeker zeer interessante mogelijkheden zoals die beschikbaar zijn binnen het Microsoft platform voor het onderwijs.

12:15-12:45

INFORMATIEBEVEILIGING EN PRIVACY IN HET ONDERWIJS Informatiebeveiliging en privacy (IBP) is een belangrijk thema in het onderwijs, dat goed geregeld moet zijn met oog op de nieuwe AVG die vanaf 25 mei 2018 in werking treedt. Tonny Plas, onderwijskundige en expert op het gebied van IBP, weet als geen ander hoe je als school IBP organiseert, borgt en zorgt dat je ‘in control’ bent. Tijdens de presentatie deelt hij zijn ervaringen en krijg je een overzicht van de belangrijkste aandachtspunten en valkuilen.

14:55-15:25

ONENOTE IN DE KLAS - DOCENT AAN HET WOORD Docent Marieke Vreeswijk-Sonnevelt gebruikt al jaren OneNote.

Om lessen interactief digitaal te maken en te delen met de leerlingen.

Om feedback te geven op huiswerk en toetsen. En om samen te werken met collega’s en leerlingen. Met als resultaat leukere lessen, blijere leerlingen (en docent) en minder tijd kwijt aan administratieve handelingen.

Marieke legt uit hoe zij het gebruikt en deelt haar ervaringen.

grijze theater

Kennis Arena

onze stand D90 (hal 3)

De schoolkrant

Ga naar Bett!

Van 24 tot en met 27 januari vindt in London de jaarlijkse Bett Show plaats. De Bett Show is dé beurs en conferentie over de nieuwste trends en technologieën in ICT en onderwijs. Leveranciers presenteren hun producten en diensten, en er zijn volop inhoudelijke, praktische en strategische sessies. Mocht je er nooit geweest zijn: het is een ware gebeurtenis. De beurs is de grootste in Europa, dus neem je wandelschoenen mee. Om een indicatie te geven: er komen 34.700 bezoekers en er staan zo’n 850 deelnemende bedrijven op 41.000 m² beursvloer. Alle aanbieders van aan onderwijsgerelateerde ICT-oplossingen uit heel Europa zijn aanwezig, dus grijp je kans om geïnspireerd het nieuwe jaar te beginnen.

Meer weten? www.bettshow.com

Adobe Inspiratiedag

Doe mee aan de NK Office

Donderdag 18 januari organiseren wij in samenwerking met Adobe de Adobe Inspiratiedag. Deze dag stond gepland op 12 december 2017, maar kon door de slechte weersomstandigheden niet doorgaan. De sprekers uit vier landen konden Amsterdam niet bereiken vanwege de hevige sneeuwval. De Adobe Inspiratiedag is bedoeld voor iedereen die op school met Adobe Creative Cloud werkt of interesse heeft in de ongekende mogelijkheden van Adobe. De dag vindt plaats op het kantoor van Adobe Benelux in Amsterdam Zuid-Oost, op een steenworp afstand van station Bijlmer ArenA. Meer informatie en aanmelden via slbdiensten.nl/agenda.

Slim.nl organiseert op vrijdag 1 juni de vierde editie van het Nederlands Kampioenschap Microsoft Office. Een superleuk evenement waarbij studenten en scholieren de strijd aangaan om Nederlands Kampioen Microsoft Office te worden. En de winnaar? Die gaat eind juli met zijn of haar leraar naar het World Championship Microsoft Office Specialist (WC MOS) in Orlando, Florida in de Verenigde Staten op kosten van Slim.nl. Als dat niet motiveert! Alle scholen in het vo en mbo die het Microsoft Office Certificeringsprogramma aanbieden nodigen wij uit deel te nemen aan het NK Office 2018. Lees meer op slim.nl/nkoffice.

Kom naar de IPON Op woensdag 7 en donderdag 8 februari zijn wij weer te vinden op de IPON in de Jaarbeurs in Utrecht. Het is de negende editie van deze beurs, waar vele innovaties op het gebied van onderwijsinnovatie en ICT zijn te vinden. Kom gezellig bij ons langs op stand D090 in hal 3, waar we twee dagen lang workshops geven.

Mocht je de IPON nog niet kennen, het is al vele jaren de informatie- en inspiratiebron voor iedereen die bij het onderwijs betrokken is en bij wil blijven op het gebied van onderwijsinnovatie en ICT-toepassingen en -diensten. Doel van IPON is om de nieuwste toepassingen binnen het onderwijs op een innovatieve en creatieve manier te presenteren. Dit geldt voor educatieve methodes, leermiddelen maar ook voor hardware en software.

Er zijn meer dan 100 workshops, presentaties en keynotes met onderwerpen als learning analytics, augmented reality, educatieve apps, social media in de klas, werken in de cloud, digitale identiteit, mediawijsheid, gamification, iPad-onderwijs en flipping the classroom. Meer informatie vind je op www.ipon.nl.

Wordt jouw leerling Nederlands Kampioen Adobe?

Op 6 juni organiseert Slim.nl het NK Adobe bij het Grafisch Lyceum Rotterdam. Studenten gaan met elkaar de strijd aan om hun kennis te laten zien in Adobe Illustrator, InDesign en/of Photoshop. Zij krijgen een creatieve opdracht. De winnaar van het NK Adobe gaat op onze kosten naar de Wereldkampioenschappen Adobe in Florida, Verenigde Staten. Meer weten? Check www.slim.nl/nkadobe.

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 5

Het rooster van

Maurice In de Braek werkt inmiddels meer dan een jaar als manager ICT bij Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (LVO), na eerder jarenlang in het bedrijfsleven actief te zijn geweest. Stichting LVO behoort, met 21 scholen, tot één van de grootste onderwijsbesturen in Nederland.

C.V. Leeftijd: 46 Woonplaats: Valkenburg Opleiding: TU Eindhoven – Technische Bedrijfskunde Functies: Al bijna 20 jaar werkzaam in diverse managementfuncties binnen ICT Hobby’s: Fietsen (zowel op de weg als in het veld) Skills / sterke punten: Het inzetten en onderhouden van ICT-middelen ten dienste van de organisatie en het onderwijs

6 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2

Het rooster van

Het rooster van…

Manager ICT Maurice In de Braek In de rubriek Het rooster van geven we je een kijkje in het leven van een professional uit het onderwijs. Deze week werpen we een blik in het dagboek van Maurice In de Braek, manager ICT van Stichting LVO in Sittard.

Dinsdag 8.03 uur “Ik begin mijn dag met het uitwerken van een implementatieplan rondom het verder verbeteren van Informatiebeveiliging en (Data) Privacy (IBP, red.). Dit plan valt in vier categorieën op te delen. Allereerst zijn er de technische maatregelen binnen de ICT-infrastructuur, variërend van virusbescherming en firewalls tot twee-factor authenticatie.

Ten tweede hebben we de bewerkersovereenkomsten, aangezien al onze medewerkers en dienstverleners met persoonsgegevens werken. Ook moeten procedurele afspraken worden vastgelegd. Wat moet iemand bijvoorbeeld doen wanneer er een laptop wordt gestolen? De vierde categorie die in het implementatieplan naar voren komt is het sturen van het gedrag van onze leerlingen en medewerkers.

Op die manier willen we ervoor zorgen dat ze veilig met vertrouwelijke informatie omgaan. Deze ambities zijn vastgelegd in een gezamenlijk IBP-beleid en een bijbehorend normenkader voor alle aangesloten scholen.”

10.15 uur “In het komende kalenderjaar loopt het contract met de aanbieder van ons huidige leerlingadministratiesysteem (LAS, red.) en onze elektronische leeromgeving (ELO, red.) af. Als voorbereiding op de komende aanbesteding vindt overleg plaats over het op te stellen Programma van Eisen (PvE, red). Een belangrijk thema binnen dit overleg omvat de vraag of we processen en de bijbehorende ondersteuning vanuit het systeem generiek of specifiek willen inrichten.

Bij een generieke inrichting wordt het proces eenduidig ingericht voor alle aangesloten scholen. Dit geldt met name voor processen die ondersteunend van aard zijn.

Processen en functionaliteiten die direct van invloed zijn op het onderwijs worden wél per school ingericht. Hierover hebben we deze ochtend overlegd met consultants die ons ondersteunen bij het opstellen van het PvE.”

12.17 uur “Ik ben werkzaam op de LVO-locatie in Sittard, waar een aantal ondersteunende afdelingen voor alle scholen zijn

samengebracht. Naast de centrale ICT-afdeling zitten bijvoorbeeld Personeelszaken, Financiën, Juridische Zaken en Inkoop ook in Sittard. Hoewel de medewerkers binnen deze afdelingen ieder hun eigen doelstellingen hebben, zijn veel werkzaamheden afhankelijk van wat er elders binnen LVO gebeurt. Daarom wordt er stelselmatig samengewerkt in multidisciplinaire teams. Om het gezamenlijke karakter nog verder te onderstrepen wordt er op passende momenten samen van het ontbijt of de lunch genoten, zoals vandaag in het kader van het Sinterklaasfeest.”

13.05 uur “De gezamenlijke LVO-scholen werken momenteel onder de noemer OpMaat aan het verder vormgeven van adaptief onderwijs. Hiermee wordt het voor iedere leerling mogelijk binnen zijn leertraject te variëren in snelheid en niveau.

In veel gevallen wordt het bieden van adaptief onderwijs ondersteund door digitale leermiddelen. Om die te ontsluiten zijn er devices (pc’s of laptops, red.) nodig. De school bepaalt zelf of deze devices worden aangeboden of dat deze (gedeeltelijk) door de ouders worden bekostigd. Uiteraard heeft het in bruikleen geven van o.a. laptops consequenties, bijvoorbeeld in het geval van schade of diefstal. Samen met de afdeling Juridische Zaken willen we de scholen en de ouders van hun leerlingen hierover zo goed mogelijk informeren en hierbij ondersteunen.”

15.37 uur “Mijn dag eindigt met een overleg binnen het cluster Heuvelland. Op één van de daar gevestigde scholen zijn de leerlingen van de onderbouw volledig overgestapt op digitaal onderwijs. Uiteraard heeft dit zijn weerslag op de afhankelijkheid van de ICT-omgeving en de benodigde verbindingen. Om de beschikbaarheid van de externe verbinding nog verder te vergroten bekijken we de mogelijkheden wat betreft een extra, ‘redundante’, verbinding. Ook begint een tweede school binnen het cluster binnenkort in een aantal pilotklassen met een volledig digitale leeromgeving.”

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 7

ICTrends

Heb jij 25 mei 2018 scherp op het netvlies?

Nieuwe gegevenswet

8 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

ICTrends

25 mei 2018 is een datum die elke onderwijsorganisatie omcirkeld moet hebben. Het liefst vergezeld van een aantal uitroeptekens. Op die dag treedt namelijk de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in werking.

Deze wet heeft de nodige gevolgen voor organisaties die persoonsgegevens verwerken. Wat moet er op scholen gebeuren zodat zij over enkele maanden ‘AVG-proof’ zijn?

gooit scholen in het diepe “Iedereen moet zich goed realiseren: er is geen overgangstermijn voor de AVG. Op 25 mei moet je er gewoon aan voldoen en alle zaken op orde hebben.” Voor scholen die nog geen aandacht hebben besteed aan de AVG, zal deze boodschap van Alexander Singewald van Singewald Consultants Group wellicht wat alarmerend overkomen. Als adviseur helpt Singewald tal van organisaties met het op orde brengen van de genoemde zaken. De AVG heeft gevolgen op juridisch, organisatorisch en technisch niveau. Om onder meer onderwijsorganisaties wegwijs te maken in vraagstukken zoals de AVG, heeft Singewald de website privacy.nl ingericht. Hierop is

Zo krijgen consumenten (in het geval van scholen: leerlingen en hun ouders) veel meer te zeggen over wat er met hun data gebeurt en organisaties moeten technische maatregelen nemen om deze persoonsgegevens goed te beschermen. Dit moeten zij bovendien kunnen laten zien wanneer de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) hier om vraagt. Het belang van goede dossiervorming neemt toe. Ook moeten organisaties heel duidelijk zijn tegenover consumenten over het doel waarvoor zij data verzamelen, waarbij zij niet meer data mogen verzamelen dan strikt nodig is om dit doel te bereiken.

Einde van het smoelenboek?

“Er is geen overgangstermijn voor de AVG. Op 25 mei moet je er gewoon aan voldoen en alle zaken op orde hebben” onder meer een vijftienstappenplan te vinden naar de AVG. Even helemaal naar het begin. Want wat is de AVG eigenlijk? Het betreft de Nederlandse versie van de Europese Verordening, in het Engels aangeduid als GDPR (General Data Protection Regulation).

Aan deze verordening dienen alle EU-lidstaten te voldoen.

De AVG is in Nederland de opvolger van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en gaat in veel gevallen een stuk verder.

“Verzamel niet meer persoonsgegevens dan nodig en wees duidelijk over waarom je data verzamelt en wat je ermee doet”, zo vat Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar Recht en de Informatiemaatschappij aan de Universiteit Leiden, de AVG samen. Een extra advies daarbij luidt: pas op met bijzondere gegevens. Dit zijn persoonsgegevens zoals levensovertuiging, politieke voorkeur, etniciteit, strafbare gegevens, maar ook gezondheid en het BSN-nummer. Hiervoor geldt dat organisaties deze alleen bij hoge uitzondering mogen verwerken. Vaak gaat het dan om overheidsorganisaties. Overigens is ook een paspoort een etniciteitsgegeven, dus dat is opletten voor bijvoorbeeld scholen die een ‘smoelenboek’ bijhouden met foto’s van docenten. Een werkgever moet toestemming vragen aan een werknemer, maar dat kan niet gemakkelijk in een arbeidsrelatie, omdat daar sprake is van een gezagsverhouding. Het enige advies van Zwenne hier is dat, mocht je een smoelenboek hebben als organisatie, laat werknemers dan in ieder geval hun eigen foto

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 9

KLAAR VOOR DE GDPR? WE HELPEN U IN 11 STAPPEN OP WEG

Stel een register van persoonsgegevens verwerking op Geef de gevoeligheid van persoonsgegevens aan Beschrijf technische en organisatorische maatregelen Toets periodiek de getroffen maatregelen Beveilig systemen naar de laatste stand van de techniek Implementeer middelen en procedures Maak verwerkingen transparant Bekijk of een Privacy Officer vereist is Implementeer maatregelen voor detectie van incidenten Richt procedure meldplicht datalekken in Informeer betrokkenen bij een datalek

In 11 stappen naar GDPR Compliance?

Download het volledige stappenplan op encryption.eset.nl

ICTrends

uploaden. “En maak er vooral geen punt van als zij dit niet doen.”

Voor de duidelijkheid: de ‘smoelenboek-discussie’ die in veel organisaties ontstaat als gevolg van de komst van de AVG, is maar een klein aspect van de nieuwe regelgeving. “Het is een samenspel van technische en organisatorische maatregelen”, zegt Singewald. “De privacyverklaring moet op orde zijn, evenals alle andere formulieren. Iedere keer wanneer je informatie verzamelt, zal duidelijk moeten zijn waarvoor je deze data verzamelt en wat er met deze data gebeurt.” Technische maatregelen hebben vooral betrekking op het goed beveiligen van informatie en het hebben van een goede audit trail voor latere bewijsvoering tegenover de AP. Organisatorisch wordt het ingewikkelder. Zaken als bewaartermijnen van data en het bijhouden van rechten vragen om speciale aandacht.

Een term die Singewald laat vallen is de ‘CRUD-matrix’ (Create, Remove, Update, Delete). “Dit heeft impact op de schooladministratie als organisatie. Onderwijsorganisaties moeten nadenken over wie toegang krijgt tot welke data en wat daarmee mag gebeuren.”

uit. Een nieuw begrip dat in de AVG staat is ‘dataportabiliteit’. Vooral de opkomst van allerlei clouddiensten hebben de noodzaak hiervan duidelijk gemaakt. Zwenne: “Wie bijvoorbeeld van Facebook naar Google+ gaat, moet al zijn data, zoals foto’s, mee kunnen nemen.”

Ook niet-technologiebedrijven krijgen te maken met dataportabiliteit.

Dit is overigens een onderdeel waarop scholen een voorsprong hebben, ziet Singewald. “Als je van de ene school naar de andere gaat, is het al gebruikelijk dat je oude school je dossier doorstuurt.

Het is in het belang van de leerling dat deze goed ‘landt’ in de nieuwe omgeving. Dit zit al in het onderwijs ingebakken. Iets dat misschien nog beter kan is de technische executie. Je moet het wel goed inregelen qua ICT, zodat je alle gegevens uit je systemen kunt halen en doorsturen, in plaats van handmatig te moeten selecteren.”

Weer een ander onderdeel is het ‘recht om vergeten te worden’.

Onder de nieuwe wet kunnen consumenten een verzoek plaatsen om gegevens te verwijderen als zij hierdoor schade oplopen.

Iemand die bijvoorbeeld eens een brandslang heeft opengezet in

Megaboetes bij overtreding De gevolgen voor organisaties (en dus ook scholen) die zich niet aan de AVG houden liegen er niet om. Toezichthouder AP kan boetes uitdelen van 20 miljoen euro of vier procent van de groepsjaaromzet, afhankelijk van welke van de twee hoger is. De vraag is overigens of deze ook scholen zal treffen. Zwenne denkt dat de AP op dit moment vooral bezig is met publieke beeldvorming en een voorbeeld zal willen stellen. “De eerste boete zal dan wel worden opgelegd voor een onmiskenbaar groot datalek, waarbij de maatschappelijke verontwaardiging groot is.” Singewald denkt hetzelfde: “Bij een groot internetbedrijf dat in overtreding is, zal AP niet schromen om een hoge boete op te leggen. Daarentegen is het wel erg slechte publiciteit om het onderwijs 20 miljoen euro af te pakken.

Een bestuurlijke boete of zelfs een brief en een dwangsom kan al genoeg effect hebben als een school de privacyverklaring niet op orde heeft. En dat weet de AP ook.”

De overgang van de Wbp naar AVG is voor scholen ingrijpender dan voor andere organisaties. De vrijstelling van melding bij de toezichthouder die zij genoten onder de Wbp komt te vervallen.

Scholen zullen dus zelf moeten nadenken over doelstellingen, verstrekking van gegevens aan derden en bewaartermijnen en daarnaast een register van verwerkingen bijhouden. Des te meer vanwege het principe van bestuurlijke aansprakelijkheid, waardoor de AP een bestuurder onder omstandigheden (persoonlijk) verantwoordelijk kan stellen als er iets misgaat.

Singewald: “Meer dan andere bedrijven komen scholen uit een beschermde omgeving. Ik kan me goed voorstellen dat dit voor hen voelt alsof ze ineens in het diepe gegooid worden.” Tijd om in paniek te raken is er voor scholen niet. “Ze moeten nu wel beginnen met het maken van privacyverklaringen en kijken naar de ICT-organisaties.

Als je dit in maart 2018 gaat doen, ben je veel te laat.”

Dataportabiliteit De AVG kent enkele onderdelen die de Wbp moeten moderniseren.

Deze laatste stamt al uit 2000 (gebaseerd op een Europese Richtlijn uit 1995) en vooral technologisch ziet de wereld er nu heel anders

“Toezichthouder AP kan boetes uitdelen van 20 miljoen euro” de gymzaal, zal hier niet in een sollicitatiegesprek aan herinnerd willen worden wanneer een potentiële werkgever op Google heeft gekeken. Hoever dit recht gaat, zal nog moeten blijken. Er lopen op dit moment verschillende rechtszaken in Europese landen, die door advocaten en juristen met grote belangstelling worden gevolgd.

“Los van de jurisprudentie zul je toch je systemen zo moeten inrichten dat het in ieder geval mogelijk is om bepaalde gegevens te verwijderen”, zegt Zwenne. “Het recht om vergeten te worden is op zichzelf geen probleem voor scholen als zij een keurige richtlijn hebben voor bewaartermijnen en -doelen”, voegt Singewald hier nog toe.

Is iedereen op tijd klaar?

Een punt dat ook scholen zeker niet over het hoofd moeten zien, is dat de kans groot is dat zij zelf een functionaris moeten aanwijzen die optreedt als er zaken gebeuren die in strijd zijn met de AVG. Deze data protection officer is het aanspreekpunt voor de AP, maar ook voor scholieren en hun ouders. De data protection officer legt de processen met persoonsgegevens vast en geniet dezelfde (ontslag) bescherming als de voorzitter van de ondernemingsraad, anders kan de data protection officer niet onafhankelijk functioneren. “In het onderwijs heb ik tot op dit moment nog geen data protection officer ontmoet”, zegt Singewald. Denkt hij dat elke school in Nederland op 25 mei AVG-proof is? “Niet alles zal op tijd geregeld zijn, overal kan een kink in de kabel ontstaan. Bijvoorbeeld bij een softwareleverancier. Zorg dan in ieder geval voor dossiervorming, zodat je in ieder geval kunt laten zien wat je doet. Want daar gaat het om: databescherming, maar ook transparant zijn en je accountability op orde hebben.”

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 11

Leren leren

Kennisnet’s Nummervoorziening ontcijferd Je Burgerservicenummer is de sleutel tot heel veel van je persoonlijke informatie.

Maar hoe werkt dit als het gaat om de versleuteling van leerlinggegevens wanneer scholen informatie met elkaar en hun softwareleveranciers uitwisselen? Kennisnet introduceerde hiertoe Nummervoorziening. Domeinmanager H-P Köhler van Kennisnet is eindverantwoordelijk voor deze kosteloze publieke dienst voor scholen en softwareleveranciers. In dit artikel ontcijfert hij de achtergrond van deze slimme informatiebeveiligingsmethode.

Digitaal lesmateriaal is naadloos verbonden met het huidige onderwijs. Maar veilig gebruik vraagt om goede afspraken over informatiebeveiliging en privacy. Kennisnet heeft hier onder andere de Nummervoorziening voor opgezet. Deze dienst zorgt ervoor dat er voor iedere leerling een uniek kenmerk gemaakt kan worden; een zogeheten ketenpseudoniem (ECK ID). Dit pseudoniem zorgt ervoor dat scholen inzicht kunnen krijgen in de voortgang van hun leerlingen waarbij ze maar een beperkt aantal gegevens uit hoeven te wisselen met softwareleveranciers. Zo wordt de privacy beschermd en worden risico’s zoals de kans op een datalek voor de school verminderd.

In de praktijk worden de pseudoniemen gegenereerd tussen het administratiesysteem van de school en de dienst Nummervoorziening. Domeinmanager Nummervoorziening bij Kennisnet, Köhler: “De Nummervoorziening komt voort uit twee ambities. In de eerste plaats willen we een veilige samenwerkingsketen tussen onderwijsinstellingen, softwareleveranciers, en overige distributeurs en uitgeverijen tot stand brengen. In de tweede en net zo belangrijke plaats moet de

12 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

beveiliging van deze systemen wel goed op orde zijn en moet de privacy gewaarborgd blijven.”

Scholen liepen lange tijd achter de feiten aan als het ging om de toepassing van ICT in het onderwijs. Op dat gebied zijn behoorlijke slagen gemaakt en gaat het nu goed. Nu was de volgende vraag hoe dit veilig en betrouwbaar kan. En dan uiteraard rekening houdend met wetgeving op dit gebied. Zo komt er in mei 2018 nieuwe Europese wetgeving betreffende dit thema. Om hieraan te voldoen, waren stappen nodig. Maar Nummervoorziening is geen instrument om puur te voldoen aan de wetgeving, maar is vooral bedoeld om de uitwisseling van gegevens over leerlingen zo goed mogelijk te laten lopen. Dat dient een maatschappelijk belang. Vandaar dat Nummervoorziening een dienst is die Kennisnet als publieke organisatie oppakt en kosteloos aanbiedt aan scholen. Door het als publieke partij aan te bieden, blijven de verantwoordelijkheid en het waarborgen van de veiligheid in gemeenschappelijke handen.

Groen licht vanuit de Eerste en Tweede Kamer Per 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming

Leren leren

(AVG) van toepassing. Dat betekent dat er vanaf die datum dezelfde privacywetgeving geldt in de hele Europese Unie (EU). De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) komt dan te vervallen. De innovatieve ontwikkeling om ketenpseudoniemen in het onderwijs in te zetten, sluit hier op aan. Om de Nummervoorziening van start te laten gaan, werd een wetsvoorstel ‘Pseudonimiseren van het persoonsgebonden nummer van een onderwijsdeelnemer’ opgesteld. Köhler: “Het goede nieuws is dat het wetsvoorstel na de Tweede Kamer op 28 oktober jl. ook door de Eerste Kamer is gekomen. Daardoor wordt het in 2018 mogelijk om binnen het onderwijs voor het eerst te gaan werken met het ketenpseudoniem door scholen, educatieve uitgeverijen en distributeurs het pseudoniem te laten testen.”

H-P Kohler is bij Kennisnet verantwoordelijk voor Nummervoorziening, het ‘Burgerservicenummer’ voor leerlingen.

“Technische sleutel in handen” Het is nu een kip-of-het-ei-verhaal als het gaat om de implementatie.

Als een school over wil gaan op de ketenpseudoniemen, dan moeten haar softwareleveranciers er wel technisch klaar voor zijn. En deze leveranciers moeten natuurlijk afstemmen met de scholen of ze dit proces al kunnen inzetten. Hiertoe biedt Kennisnet.nl uitkomst. Op de website kunnen scholen zich aanmelden voor de overstap op ketenpseudoniemen. Köhler: “Gelukkig zijn veel grote leveranciers van onderwijsadministratiesystemen al voorbereid op of klaar voor de overgang. Je merkt dat het nogal leeft onder bedrijven, omdat ze snappen dat het om een technische sleutel gaat die veel online processen in het onderwijs makkelijker, maar vooral veiliger kan maken. Bovendien is de ontwerpfase voltooid. Dat in combinatie met het enthousiasme en de goedkeuring van het wetsvoorstel betekent dat we vanaf aankomend voorjaar kunnen starten met de implementatiefase van de Nummervoorziening aan de hand van pilotgroepen. Dan kunnen we aan het begin van volgend schooljaar aan de slag met een tweede grote uitrol.”

De scholen sluiten hiervoor een kosteloos contract af met Kennisnet.

De onderwijsinnovatiestichting beoordeelt dan eerst of het administratiesysteem op orde is en of alle scholieren goed zijn ingeschreven op school. Als vervolgens het contract ook verwerkt is, worden de administratiesystemen van de school aangesloten op Nummervoorziening van Kennisnet. “In principe kunnen we binnen een dag alle leerlingen van een scholengemeenschap voorzien van een ECK-ID. Alleen doen we dit bewust gefaseerd om zo zorgvuldig mogelijk met persoonsgegevens om te gaan. Als je alleen al kijkt naar het voortgezet onderwijs, dan praat je al over ruim 960.000 leerlingen. We zorgen dat ze allemaal over kunnen in 2018. Net als de 480.000 leerlingen in het mbo.”

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 13

Onderwijsvernieuwer

Op scholen worden digitale toepassingen steeds vaker ingezet. Docenten hebben hun handen vol aan het verzorgen van de lessen. Daarnaast is de ICT-afdeling bezig met het draaiende houden van de steeds complexer wordende ICT-omgeving.

Hierdoor ontstaan regelmatig nieuwe functies op scholen zoals de I-Coach, ICT-Coach of iConsulent.

Een iConsulent aan het woord over zijn functie en de veranderende rollen in het onderwijs.

“I-coach of iConsulent zijn is vooral mensenwerk, ondanks de focus op ICT” Naast computers hebben scholen nu digitale borden, touchscreens, smartphones, tablets, Wi-Fi, 3D-printers en zelfs robots. Op het gebied van software zijn er een digitaal leerlingvolgsysteem, educatieve software, een ouderportal, sociale media en een intranet. Docenten weten niet altijd hoe zij in moeten spelen op deze nieuwe digitale realiteit. Daar kan een zogenaamde ‘i-coach’ op inspringen. De ‘i’ van i-coach kan voor verschillende dingen staan, denk aan innovatie of inspiratie of aan een referentie naar de i van Apple. I-coaches zijn veelal docenten die hun kennis en vaardigheden op gebied van ICT en coaching continu ontwikkelen.

Zij richten zich op effectieve inzet van digitale middelen in de klas, het professionaliseren en enthousiasmeren van het onderwijsteam en up-to-date zijn van digitale veranderingen.

ICT in het onderwijs stroomlijnen Waarom is een focus op technologie zo belangrijk? Het didactisch verantwoord inzetten van multimediale middelen kan ervoor zorgen

14 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

dat leerlingen makkelijker leren. Daarbij is het van belang dat leraren weten waardoor bepaalde lesstof moeilijk of gemakkelijk te leren is en welke ICT-toepassingen leerlingen kunnen helpen. Voor i-coaches kan het soms lastig zijn om collega’s mee te krijgen in het gebruik van multimediale middelen.

Herm Hoex, iConsulent op het Raayland College in Venray, de meest noordelijke locatie van Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (stichting LVO), ziet de rol van i-coaches net iets anders. Daarom hanteert men binnen de cluster LVO Noord (Noord-Limburg) de term ‘iConsulent’. “Om de steeds complexer wordende ICT-omgeving draaiende te houden zijn er sinds anderhalf jaar ICT-specialisten op het Bestuursbureau in Sittard gestationeerd en ICT-ondersteuners op de onderwijslocaties. Binnen ons cluster, LVO Noord, ontstond een gat tussen het onderwijs en deze nieuwe ICT-organisatie.” De iConsulenten stroomlijnen als het ware ICT in het onderwijs, waarbij de iConsulent de rol aanneemt van adviseur en projectmanager. Ze praten met de docenten, teamleiders en directie om te achterhalen

Onderwijsvernieuwer

Herm Hoex, iConsulent op het Raayland College in Venray: “De iConsulent stroomlijnt ICT in het onderwijs en heeft daarbij de rol van adviseur en projectmanager.”

waar de behoeften liggen op ICT-gebied en zorgen ervoor dat de school het beleid op die behoeften aanpast, zodat dit naadloos aansluit op mogelijkheden van de ICT-omgeving.

LVO Noord is de iConsulent-pilot anderhalf jaar geleden begonnen.

“Docenten weten niet altijd hoe zij in moeten spelen op deze nieuwe digitale realiteit” Momenteel zijn er drie iConsulenten aan het werk in Limburg, elk op een andere locatie. In totaal heeft Stichting LVO dertig locaties en bedient het 21 scholen, 30.000 leerlingen en 3.000

medewerkers. Hoex: “Er is veel samenwerking tussen de locaties, we willen tenslotte niet steeds het wiel opnieuw uitvinden.” De iConsulenten doorlopen een intensieve gesprekscyclus met docenten, teamleiders, directies en de ICT-organisatie. Hoewel de gesprekken vanzelfsprekend over ICT gaan, hebben de iConsulenten niet per se een technische achtergrond. “Dat maakt het wel makkelijker maar de menselijke kant is in dit werk misschien nog wel belangrijker.”

Uitbreiding Volgens Hoex begint de pilot nu al zijn vruchten af te werpen: “Docenten bedachten voorheen weleens nieuwe dingen die vervolgens strandden. Nu denken we in het voortraject al na over toepassingen. Dit levert een enorme geld- en tijdsbesparingen op.”

Omdat het een pilotproject betreft, betekent dit dat er ook een einde aan zit. Dat is over tweeëneenhalf jaar. Hoex hoopt tegen die tijd dat andere locaties en scholen ook interesse zullen hebben, zodat het project breder voortgezet kan worden.

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 15

In de aula

Scholen kunnen onderling nog veel van elkaar leren. Maar dat leren van elkaar loopt ook dwars door elkaar, blijkt uit ervaring. Zeker als de samenwerking niet helder is of als niet de juiste of misschien te veel of te weinig scholen aan tafel zitten. Maar hoe kun je dan wel beter samenwerken met andere scholen en instanties? “Ken je regionale netwerken en de overkoepelende metanetwerken – de zogeheten subnetwerken tussen scholen”, stelt samenwerkingsexpert Esther Klaster.

Met welke andere scholen kun je samenwerken als je een ICTproject in de klas wilt starten? Welke onderwijscentra in de buurt zijn het schoolvoorbeeld van kennisdeling over mediawijsheid? En hoe kom ik erachter of mijn collega-docent misschien lid is van een discussiegroep over het belang van online lesmethodes? Vragen die dankzij Esther Klaster steeds beter te beantwoorden zijn. Ze is adviseur samenwerken en netwerken bij Common Eye, een adviesbureau op het gebied van samenwerkingsverbanden. Ze deed promotieonderzoek naar regionale netwerken binnen onderwijs en arbeidsmarkt in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Aansluitend vroeg het Platform Bèta Techniek haar om de huidige regionetwerken van middelbare scholen in Nederland in kaart te brengen. Ze geeft graag inzicht in de inventarisatie die ze maakte en die ze eerder deelde op de landelijke conferentie VO-HO netwerken.

Klaster: “Veel mensen denken bij het woord netwerken aan lobbyen. Maar ik heb me gefocust op schoolnetwerken als zelfstandig naamwoord; op samenwerkingsverbanden tussen middelbare scholen. De aanleiding hiervoor vloeit voort uit het onderzoek waar ik op promoveerde. Als het ministerie van OCW een projectsubsidie uitlooft, gebeurt dat steeds vaker langs de route van regionale netwerken. Bijvoorbeeld voor een project om vroegtijdige schoolverlaters te ondersteunen of voor digitalisering in het onderwijs. Het viel me op dat je in al die verschillende netwerken in veel gevallen steeds bij dezelfde beleidsmedewerkers, schoolbestuurders en onderwijsmanagers terecht komt. Ongeacht vanuit welke hoek of met welke vraag je een bepaalde regio aanspreekt, je hebt steeds met dezelfde actieve organisaties en individuen te maken. Dat deze scholen elkaar dus rondom allerlei netwerken en samenwerkingsverbanden steeds weer tegenkomen, creëert kansen voor verbinding, vooral omdat veel netwerken elkaar ook thematisch raken. Zo zijn er per regio vaak meerdere netwerken

16 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

Esther Klaster:

“Scholen kunne samenwerken d regionetwerken

Esther Klaster werkt als adviseur samenwerken en netwerken bij Common Eye. Zij promoveerde cum laude op een proefschrift over regionale netwerken op de beleidsterreinen onderwijs en arbeidsmarkt.

In de aula

en beter dankzij n�

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 17

In de aula

Wat houdt deelname in?

• Ervaringen delen, kennis vergaren en waardevolle samenwerkingsverbanden met andere scholen aangaan.

• Altijd als eerste betrokken zijn bij nieuwe ontwikkelingen zoals try-outs van trainingen en technologie in de toekomst, zoals bijvoorbeeld de HoloLens.

• Deelname aan exclusieve sessies waaronder een studiereis.

• Toegang tot een online community (Yammer) waar het leggen van contacten en uitwisselen van kennis en ervaring ook buiten de bijeenkomsten doorgaat.

Wat is de Kenniskring ICT & Onderwijs?

De Kenniskring ICT & Onderwijs is een netwerk om kennis te vergaren en te delen op weg naar de volgende generatie ICT op school. Het netwerk richt zich op ICT’ers, ICT-eindverantwoordelijken en bestuurders van scholen die klant zijn van SLBdiensten, waarbij een groep van deskundigen ter beschikking staat om u te adviseren, inspireren en informeren over hoe u de stappen zet om uw ambities te realiseren.

die techniekonderwijs bevorderen. Dat slimmer organiseren zorgt voor minder drukte voor scholen en meer efficiency. Daarom wilde ik kijken in hoeverre huidige en schoolnetwerken zijn te verbinden en te verknopen.”

Hieraan ging nog een ander probleem vooraf dat ze wilde aanpakken met de inventarisatie: “Ik heb voorbeelden gezien waarbij subsidie aan een digitaliseringsproject voor scholen werd gegeven en het project na de impulsfinanciering stopte. Dit terwijl er genoeg scholen in andere netwerken tegen hetzelfde aanliepen en best bereid zouden zijn om de krachten te bundelen. Maar dan moeten ze elkaar wel eerst kennen.”

Regio’s in kaart brengen met een netwerkbril “Om een goed overzicht te krijgen, moest ik eerst onderzoeken welke soort netwerken er bestaan”, vervolgt Klaster. “Ik heb als het ware foto’s gemaakt van de verschillende regio’s in Nederland vanuit een netwerkbril. Want een compleet regionetwerk in het voortgezet onderwijs was er nog niet. Ik heb gekeken naar waar de netwerken geografisch liggen, hoe de overlap is en hoe de samenwerking is georganiseerd. Door deze informatie om te zetten in infographics, kun je eenvoudig zien welke scholen in welke netwerken het beste georganiseerd zijn.”

Klaster bracht 338 onderwijsnetwerken in kaart, bestaande uit in totaal 1.432 schoolvestigingen, verdeeld over 35 regio’s. Hier kwam uit naar voren dat iedere regio gemiddeld 46 netwerken herbergt. Ze onderscheidt op basis van haar onderzoek vier soorten regio’s: versplinterde regio’s, nauw verbonden regio’s, regio’s

18 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

die eigenlijk bestaan uit een aantal subregio’s en regio’s waar een paar geclusterde scholen samen centraal staan en de rest op sleeptouw nemen. Juist die laatste groep is interessant voor netwerkcoördinatoren en beleidsmakers. Als je weet dat in bepaalde regio’s de voortrekkers zitten binnen een bepaald kennisthema dan kun je hen aansturen om de hele regio mee te krijgen.”

Lelystad bij Utrecht & Almere bij Amsterdam Uit Klasters onderzoek blijkt verder dat een gemiddeld netwerk uit twintig schoolvestigingen bestaat, waarbij een gemiddelde

“Een middelbare school die centraler binnen een netwerk valt dan een andere school scoort hoger op studiesucces” schoolvestiging zelf aan vijf netwerken deelneemt. “Als je al deze zaken in kaart brengt en visualiseert kun je bijzondere verbanden leggen. Zo is de regio Flevoland erg verdeeld. Waar Almere en Lelystad in iedere bestuurlijke indeling samen onder deze provincie vallen, is Almere sterker georiënteerd op netwerken in Amsterdam.

Dit terwijl Lelystad met haar netwerken een grote focus heeft op de stad Utrecht. Als je dat weet, dan kun je de regio misschien beter

In de aula Agenda 2018 Datum 1 februari 2018 Maart/april 21 juni 2018 13 september 2018 27 september 2018 Oktober/november 13 december 2018

Tijd 13.00 - 17.00 uur 9.00 - 17.00 uur 9.00 - 13.00 uur 13.00 - 17.00 uur 13.00 - 17.00 uur n.t.b.

13.00 - 17.00 uur

Evenement Bijeenkomst 1 Sessie Brown Paper Company Bijeenkomst 2 Bijeenkomst 3 Sessie: bestuurders rond de tafel Tweedaagse studiereis Bijeenkomst 4

Plaats Amsterdam Bilthoven Locatie school Locatie school n.t.b. n.t.b.

Locatie school

Voor meer informatie Op slbdiensten.nl/kenniskring vindt u alle informatie over de Kenniskring.

Paulien Lakeman, Relatiemanager, kunt u ook altijd bereiken met vragen over dit netwerk. U kunt haar bereiken via paulien.lakeman@slbdiensten.nl of telefonisch via 020-4201396.

opnieuw opdelen en verbindingen aan elkaar knopen. Daarnaast is er enorm veel overlap.

Gemiddeld zien de in totaal 1.432 schoolvestigingen elkaar in maar liefst negen verschillende netwerken. Op basis van haar onderzoek roept Klaster dan ook op om op basis van haar netwerkoverzicht vooral te kijken welke samenwerkingen er al zijn. “Er zijn zoveel onderwerpen en thema’s die aansluiten bij bestaande netwerken zonder dat er weer nieuwe stuurgroepen of regioverbanden nodig zijn. Onderwijsorganisaties en bestuurders kunnen beter samen een agenda verbreden dan een nieuw netwerk oprichten. Want net zoals bij veel andere sociale domeinen in de publieke sector zijn er zoveel initiatieven die elkaar regio- en thema-overstijgend kunnen ondersteunen.”

Verband regionetwerk en studiesuccessen Naast dat het onderzoek van Klaster inzichten geeft in de rol van scholen binnen netwerken, heeft het ook wetenschappelijk interessante aspecten: “We hebben het verband tussen de positie van scholen in regionale metanetwerken in verband gebracht met het studiesucces van leerlingen. Hierbij werd het studiesucces getoetst op basis van slagingspercentages en het gemiddelde cijfer van schoolexamens en centrale eindexamencijfers. De uitkomst was dat een middelbare school die centraler binnen een netwerk valt dan een andere school iets hoger scoort op studiesucces. We ontdekten dat ongeveer 7% van het studiesucces beïnvloed wordt door een combinatie van netwerkparticipatie en andere factoren, zoals schoolniveau. Dat lijkt een klein verschil, maar uit wetenschappelijk

onderzoek blijkt dat studiesucces voor circa 60 tot 80 procent afhankelijk is van genen. Oftewel van de 20 procent waarin studiesucces beïnvloedbaar is, is een vijfde te beïnvloeden door de positie van je school in een netwerk.”

Dit geeft ruimte voor verder onderzoek. Zo zou je kunnen nagaan of de mate waarin een school investeert in IT in combinatie met een sterke positie in een regionetwerk nog meer doet voor studiesuccessen. Deze uitkomst geeft niet alleen nuttige informatie aan scholen. Het is ook een primeur. Klaster publiceert deze bijzondere wetenschapsresultaten binnenkort in wetenschappelijke vakbladen. “Sinds er een positief verband is tussen een actieve rol binnen een regionaal schoolnetwerk en de studieresultaten, kunnen scholen hier bewust op inspelen. Het kan schoolleiders en docenten sterken om ruimte en tijd af te dwingen om meer aan netwerken deel te nemen.”

Definitie De definitie van netwerken binnen Klasters’ onderzoek: Een samenwerkingsverband telt in het onderzoek als een netwerk als er minimaal drie middelbare scholen onderdeel van zijn; buiten eventuele derde partijen, zoals gemeenten en bedrijven. En als het een netwerk is dat herkenbaar is voor de buitenwereld, bijvoorbeeld door een naam, een logo en/of website. Informele netwerken tussen docenten worden op deze manier uitgesloten.

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 19

Kijkje in de klas

Kai & Ruben:

“Ethisch hacken voor de lol en om er van te leren” Kai Stroet en Ruben Bos (beiden 19) ronden dit jaar hun opleiding applicatieontwikkeling aan het ROC Horizon College in Alkmaar af. Ze brengen hun vaardigheden direct in de praktijk op hun school. Zo ontdekten ze vorig jaar zomer binnen een webshop van hun school een datalek dat ze vervolgens bij de schoolleiding meldden. Sindsdien bewaken deze ethische hackers de digitale poorten van hun school met verve.

Bij een webshop van ROC Horizon College was een datalek aanwezig waardoor het mogelijk was NAW-gegevens van andere leerlingen op te halen. Dat ontdekten Kai en Ruben, leerlingen applicatieontwikkeling. Ook hadden zij zelfstandig toegang tot de server en database van hun online leeromgeving verkregen. Ze waren buiten schooltijd al geïnteresseerd in cybersecurity en ethisch hacken.

Om te kijken hoe het met hun schoolwebsite zat, schreven ze een script waarmee alle leerlingnummers eenvoudig konden worden gereproduceerd. Met deze nummers zouden ze ’na een paar uurtjes knutselen’ toegang tot de NAW-gegevens van de 11.000 leerlingen van de school kunnen hebben. Ze twijfelden geen moment en meldden het datalek bij Hoofd Onderwijsfaciliteiten Kees Buskermolen. Kai: “We hackten de webshop niet voor een beloning. We deden het puur voor de fun en om het Horizon College online veiliger te maken.” Ruben: “We dagen elkaar en onszelf uit om meer te leren over cybersecurity.

Puur omdat we zoveel mogelijk te weten willen komen. Het zit niet in onze aard om met onze vaardigheden zaken te vernielen.”

Cybersecurity hofleveranciers Buskermolen begreep direct de urgentie van het datalek, net als het feit dat hij digitaal goud in handen had met de jonge ethische hackers. Buskermolen: “We hebben onze eigen hofleveranciers als het gaat om cybersecurity in huis. De jongens kregen dan ook direct een certificaat van ons College van Bestuur. Dankzij deze ontdekking liepen we geen risico op eventuele boetes op het gebied van de privacywetgeving en kunnen konden we de persoonsgegevens van onze leerlingen beter waarborgen. Bovendien hebben we de ontdekking met alle leerlingen gedeeld. Maar dankzij deze actie weten alle leerlingen wel dat ze beveiligingslekken op school gewoon kunnen melden bij het bestuur zonder consequenties. Dat maakt het extra bijzonder wat Kai en Ruben hebben gedaan. Ze geven blijk van hun vaardigheden en tegelijkertijd geven ze een voorbeeld van hoe je met cybersecurity om moet gaan.”

Dat melden is iets dat voor de twee hackende vrienden vanzelfsprekend is. Want hun binaire haviksogen zien ook buiten

20 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

het Horizon College genoeg online veiligheidsproblemen die ze melden. Ruben: “Via oproepen van allerlei grote bedrijven op ethische hackplatforms heb ik de afgelopen maanden tientallen keren een datalek gemeld. Je stijgt dan weer op ranglijsten van ethische hackers. Deze vorm van gamification maakt het extra leuk om de uitdaging aan te gaan”. Beiden zijn ze dan ook nog lang niet klaar met spelend leren binnen het online landschap. Kai: “Ruben wil zich aanmelden voor een fulltime studie Cybersecurity aan de Hogeschool van Amsterdam. Ik wil dezelfde studie volgen, maar dan als deelstudie. Want naast mijn deelstudie ga ik op de cybersecurityafdeling van een bedrijf werken.”

Mooie toekomst in het vooruitzicht Buskermolen: “Ik ben op uitnodiging van SLBdiensten aanwezig geweest bij een bijeenkomst over ethisch hacken, gegeven door Zerocopter. Interessant om daar te leren over cybersecurity. Maar een aantal zaken wist ik al via Ruben en Kai. Deze online puzzelaars hebben dan ook waarschijnlijk een mooie toekomst bij een bedrijf als Zerocopter in het vooruitzicht.” Het is een carrièrestap die bij veel andere scholieren als (elektronische) muziek in de oren zal klinken. Maar de mythe dat je al vanaf je vierde op programmeerles moet zitten, blijft een hardnekkige. Een mythe die de twee jonge vakbroeders en vrienden graag ontkrachten.

Ruben: “Het lijkt misschien of ik al mijn hele leven met ICT bezig ben en dat het me daarom lukt om mijn weg te vinden in het ethisch hacken. In de zomer voorafgaand aan mijn eerste jaar op deze opleiding, stond ik eigenlijk ingeschreven voor een hele andere opleiding. Ik heb een goed gesprek gehad op school en uiteindelijk kwam ik bij de opleiding applicatieontwikkeling terecht, waar ik me als een vis in het water voel.”

Kai: “En ondertussen hacken we samen nog geen drie jaar ethisch mooie projecten. Rubens’ voorbeeld bewijst maar dat je niet vanaf je tiende met je vader aan computers hoeft te knutselen om je te ontwikkelen in de ICT. Als je maar iets wilt leren, kan bijna iedereen het.”

Kijkje in de klas

Leerlingen Horizon College Alkmaar ontdekken en melden datalek binnen hun school

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 21

Spreekbeurt

“De aanwezigheid van een goede ICT-infrastructuur en apparatuur zijn voor ons net zo vanzelfsprekend als stromend water, stroom en de toiletten dat zijn.” Aan het woord is Fred van Vliet. Hij is al ruim 35 jaar verbonden aan het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR). Hij begon er toen hij net klaar was op de lerarenopleiding en inmiddels is hij voorzitter van het College van Bestuur. Zijn belangrijkste portefeuille is IT en innovatie. Sterker nog dat is zijn enige portefeuille vanuit het bestuur. In deze spreekbeurt vertelt hij waarom IT in het onderwijs zo is ingebed binnen het GLR.

Het Grafisch Lyceum Rotterdam beschikt over ruim 2.500 iMacs.

De leerlingen mogen deze pc’s en andere faciliteiten iedere dag gebruiken. Van Vliet: “Alle voorzieningen moeten zo goed mogelijk zijn voor onze leerlingen. Daarom vervangen we alle iMacs eens per drie à vier jaar. Ook tussendoor zijn we voortdurend bezig met upgrades en updates. Iedereen kan tijdens schooluren en tot acht uur ‘s avonds gebruikmaken van de computers. Samen met een andere leerling heeft iedereen een eigen werkplek met een iMac om hun werk te kunnen doen. Zo worden ze niet beperkt door gebrekkige faciliteiten en leren ze hoe belangrijk samenwerken is.”

Het GLR neemt techniek heel serieus. Vanuit de filosofie dat de apparatuur een middel is en de creativiteit en innovatieve ideeën van leerlingen stimuleren het uiteindelijke doel is. “Scholen die hun leerlingen vragen om zelf een iMac of MacBook van een paar duizend euro te kopen, missen de boot,” vindt Van Vliet. “Simpelweg, omdat deze apparaten vaak niet alle software en tools bevatten die de leerlingen nodig hebben. Het is onbetaalbaar om dat voor eigen gebruik aan te schaffen. Een leerling podiumtechniek laten we ook geen eigen podium van thuis meenemen. Leerlingen kunnen nooit vooruitlopen wanneer je ze afremt doordat de juiste benodigdheden

22 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

Fred Van Vliet (Grafisch Lyceum Ro

De noodzaak va creatieve moge

Fred van Vliet: “Goede ICT-infrastructuur en apparatuur net zo vanzelfsprekend als stromend water, stroom en toiletten”

Spreekbeurt

otterdam) over IT binnen de onderwijsinstelling

an technische en elijkheden op school

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 23

Spreekbeurt

ontbreken. Ons doel is om een goede mix aan te bieden van alle faciliteiten en lessen die onze leerlingen nodig hebben. Of ze nu aan de slag gaan bij een futuristisch bedrijf of een organisatie die tien jaar achterloopt. Een eerstejaars leerling licht- en geluidstechniek van zestien jaar oud wil bijvoorbeeld het liefste de hele dag lampen inschroeven en aansluiten. Dat hoort immers bij het werk dat hij leuk vindt. Aan ons de taak om hem te leren hoe je licht- en geluidspanelen met een iPad bedient. Niet omdat dat beter is dan de analoge techniek, maar omdat we zijn veelzijdigheid willen stimuleren.”

Centrale examinering doodsteek voor het onderwijs En juist de veelzijdigheid die het GLR aanbiedt, spreekt veel leerlingen aan. “Sommige scholieren moeten ’s avonds echt naar huis gestuurd worden, omdat ze hun schoolwerk oprecht leuk vinden.” Laat dat ‘leuk vinden’ nou net zijn wat er volgens Van Vliet bij veel opleidingen aan ontbreekt. “Ik vraag me oprecht af waarom het lijkt alsof het onderwijs niet leuk mag zijn. We hoeven bij onze opleidingen alleen maar een vuurtje aan te wakkeren onder enthousiaste leerlingen. De creativiteit en de gedrevenheid zitten er al in. Dat hoef je ze niet aan te leren. Hooguit moeten we de juiste

“Sommige scholieren moeten ’s avonds echt naar huis gestuurd worden, omdat ze hun schoolwerk oprecht leuk vinden” handvaten aanbieden. Ik vind het dan ook krampachtig dat de focus in het middelbaar en beroepsonderwijs alleen ligt op een papiertje halen. Leerlingen doen hun ding, halen een bescheiden cijfer en hun diploma. Vervolgens hebben ze niet alles uit zichzelf gehaald.

Schaf de examinering in het onderwijs daarom wat mij betreft maar af. Dan kunnen we mensen beoordelen op wat ze kunnen en op hoe ze hun netwerk benutten. Zaken waar wij ze bij het GLR mee helpen. We leren onze leerlingen dat ze misschien over twintig jaar wel klaar zijn met het beroep waar ze nu voor leren. En dat dat niet erg is. Zolang je jezelf maar uitdaagt om niet voor een gat te vangen te zijn. Dat we daarbij geavanceerde apparatuur inzetten, past bij onze visie dat we leerlingen leren hoe ze zich blijven ontwikkelen en aanpassen. Voor de bedrijven waar ze komen te werken, maar ook voor zichzelf.”

Laat bedrijven leren van onze leerlingen De verantwoordelijkheid ligt daarbij niet alleen bij zijn leerlingen, vindt de bevlogen onderwijsbestuurder. Bedrijven hebben daarbij ook andersom een verplichting. “Want ook voor bedrijven geldt dat je waarschijnlijk niet twintig jaar hetzelfde kunstje kunt blijven doen. Als organisatie moet je je continu ontwikkelen en daar heb je mensen voor nodig die dat kunnen. We leiden onze leerlingen niet op, zodat ze kunnen zeggen: “Meneer de baas, Ik heb precies geleerd wat u van me verwacht.” Als ze kunnen zeggen: “Bij ons op school

“Als je van je leerlingen en het bedrijfsleven verwacht dat je vooruit kijkt mag je dat ook van jezelf verwachten.”

pakten we het anders aan. Zullen we kijken of we de processen kunnen optimaliseren?”, dan zijn we geslaagd.

Zelf ook ontwikkelen Van Vliet legt de verantwoordelijkheid tot voortdurend ontwikkelen niet alleen bij zijn leerlingen of het bedrijfsleven neer, maar ook bij zichzelf. Het helpt daarbij dat zijn visie past bij die van het grafisch lyceum. “We hebben we een fulltime innovator in dienst en er doen vier hoofddocenten onderzoek naar innovatie. Ze bezoeken beurzen en bedrijven om de nieuwste ontwikkelingen te ontdekken en uit te zoeken wat de markt nodig heeft. Het enthousiasme dat mijn werk oplevert, neem ik vervolgens mee naar huis en andersom. Als je van je leerlingen en van het bedrijfsleven verwacht dat je vooruit kijkt, mag je dat immers ook van jezelf verwachten.” En met die bril ziet hij de toekomst van het GLR ook. Uiteraard is dit wel een Virtual Reality-bril.

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 25

Onderwijsinspiratie

Het ‘onttoveren’ van het recht is de levensmissie van Philip de Roos (35), advocaat en oprichter van Legalloyd. Met ‘doe-het-zelf’ juridische software wil hij de advocatuur laagdrempeliger en het recht minder ingewikkeld maken voor ondernemers. “Wat wij doen in deze wereld is niet allemaal hersenchirurgie. Soms is het ook Otrivin gebruiken bij een verstopte neus.”

“Wij empoweren onze klanten, net zoals in het onderwijs”

Enkele jaren geleden richtte je Legalloyd op. Inmiddels hebben jullie met acht medewerkers al meer dan vijftigduizend contracten voor ondernemers afgesloten.

Waarom zijn jullie hiermee begonnen?

“Het ‘onttoveren’ van het recht is heel bevredigend om te doen en ook een uitdaging. Het is niet zo gemakkelijk om dingen eenvoudig te maken. Als scholier en student merkte ik dat al. Mijn beste leraren en professoren waren altijd diegenen die mij iets klip en klaar duidelijk konden maken. Antoine de Saint-Exupéry, de schrijver van Le Petit Prince, omschreef het heel mooi: ‘Perfectie wordt niet bereikt wanneer er niets meer toe te voegen is, maar juist wanneer er niets meer weggelaten kan worden’. In de juridische branche geldt dit extreem. Ik ben geschoold op een Zuidas-kantoor als advocaat.

Er zit in deze branche zo ontzettend veel jargon, deftigdoenerij en er zijn zoveel ouderwetse gebruiken. Confrère zus en amice zo. Daar ben ik zo allergisch voor. Ik werkte voor uitstekende en degelijke advocatenkantoren, maar ik ben daarom uiteindelijk wel in een salesrol voor Google gaan werken en heb me voor die rol ondergedompeld in technologische trainingen en producten. En daardoor ben ik ook met Legalloyd begonnen.”

Google en de advocatuur zijn behoorlijk verschillend.

Waar komt het voor jou samen?

“Ik vroeg mezelf al heel lang af of het nu allemaal wel nodig was, al die moeilijkdoenerij in de advocatuur. Inmiddels denk ik: soms wel,

26 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

maar het is niet overal hersenchirurgie wat we hier doen. Soms is het ook Otrivin bij een verstopte neus. Het gaat dan vooral om het deel dat rechttoe-rechtaan is en waar je normaliter geen advocaat voor hoeft in te schakelen. In dat geval is technologie een mooie oplossing om legal een stuk simpeler te maken, voor mensen waarvoor het ook bedoeld is. Want het trieste is dat juist doordat de advocatuur zo moeilijk toegankelijk is, veel ondernemers afspraken

“Ik vroeg mezelf al heel lang af of het allemaal wel nodig was, die moeilijkdoenerij in de advocatuur” niet vastleggen, wat weer leidt tot problemen. Overigens is er zeker nog steeds een plek voor de meer klassieke advocatuur. Ik ben ook oprichter van een advocatenbureau met vijftien medewerkers, De Roos Advocaten. Daar doen we wel die hersenchirurgie, bijvoorbeeld bij overnames met grotere bedrijven.”

Hoe helpt technologie de klant?

“Het speelt een bepalende rol. Ons belangrijkste product is onze

Onderwijsinspiratie

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 27

Onderwijsinspiratie

software, met allemaal flow charts. Op basis van de antwoorden die jij geeft als onze klant, komt daar een passend contract uit.

Voor de ene ondernemer zal dat een contract met 14 clausules zijn, voor de ander 21. Allemaal op maat gemaakt door de software.

Voor onszelf is dit enorm efficiënt. Alle informatie hoeven we maar één keer in het systeem te zetten en inmiddels zijn er 50.000 contracten gemaakt zonder dat hier ook maar een pen aan te pas kwam. Deze oplossing is dus enorm schaalbaar en voor gebruikers snel en toegankelijk. Je kunt het doen waar en wanneer je zelf wilt, bijvoorbeeld ‘s avonds. En een contract kost je maar vijftig euro in plaats van vijfhonderd euro, terwijl het net zo goed is. Dat is een megastap in onze branche.”

Het overdragen van kennis is in zowel het onderwijs als de advocatuur belangrijk. Hoe doen jullie dit?

“Iets waar wij bij Legalloyd veel mee bezig zijn is het empoweren van onze klanten. Wat dat betreft is het niets anders dan wat de basisschool doet waar mijn zoontje naartoe gaat. Een van de manieren waarop wij dat bij Legalloyd doen is met video’s op YouTube. Bijvoorbeeld een korte uitleg over het opstellen van een

“Wat betreft de verwachtingen over technologie zie je dat mensen de impact ervan op de korte termijn overschatten, maar op langere termijn onderschatten” arbeidsovereenkomst, met daarin de belangrijkste zaken waar je als werkgever aan moet denken. Zo hebben wij ongeveer veertig explainers online staan, als een soort onderwijs voor het mkb, voor legal zaken. Allemaal heel basaal, vaak gefilmd met een smartphone.

Een van de meest populaire video’s gaat over de vraag of je nu een BV of een eenmanszaak moet oprichten. Video werkt voor ons fantastisch. In de juridische wereld zijn veel dingen gortdroog en dan schiet het niet op als je het met nog meer tekst gaat uitleggen.

We gebruiken daarom graag video’s, maar ook andere visuals, zoals infographics, om dat te doen.”

Welke rol speelt digitale technologie in je vakgebied?

Hoe zie je technologie de wereld van de advocatuur veranderen?

“Wat betreft de verwachtingen over technologie zie je dat mensen de impact ervan op de korte termijn overschatten, maar op langere termijn onderschatten. Zijn er bijvoorbeeld vandaag al advocatenkantoren die hun deuren moeten sluiten omdat we AIadvocaten hebben? Nee, maar er zijn al wel veel taken die vroeger door advocaten gedaan werden, maar die nu al efficiënter gedaan

28 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

worden door Artificial Intelligence. Boekenonderzoek bijvoorbeeld.

Het is dus niet de strafpleiter die geautomatiseerd wordt, maar wel de paralegal en de secretaresse. Een voorbeeld is dat ik, toen ik nog op de Zuidas werkte, op een voicerecorder teksten dicteerde, waarna een secretaresse deze voor mij ging uittypen. Met speechto-text technologie heb je daar nu eigenlijk al geen mens meer voor nodig.”

Waar gaat het allemaal naartoe met technologie? Gaan robots deze wereld overnemen?

“Grappig dat je het vraagt. Technologie is niet hetzelfde als vooruitgang. Of geluk, als je een filosofische benadering neemt. Ik heb het boek ‘Rise of the Robots’ van Martin Ford uit 2015 gelezen.

Hij heeft een nogal zwartgallig beeld van de toekomst. De agrarische revolutie verving eerst de mensen op het land door machines. Toen kwam de industriële revolutie, die hetzelfde deed in fabrieken, waardoor wij kenniswerkers werden. Maar volgens Ford is er na kenniswerker niet iets anders dat wij nog kunnen doen. Dat is best een doomsday-scenario, met acht miljard mensen op deze wereld die straks geen werk meer hebben. Veel van mijn klanten zijn actief in AI- of blockchain-communities en zij discussiëren hier al volop over. Bijvoorbeeld over hoe overheden straks nog hun schatkisten gaan vullen als er minder inkomstenbelasting binnenkomt.

Misschien wel door het belasten van algoritmes? Niemand die het echt weet.”

Op welke manier is Legalloyd op zoek naar innovatie en verbetering?

“Als het gaat om nieuwe digitale ontwikkelingen zitten wij er bovenop. Dat is ons werk en we willen in de voorhoede blijven op het gebied van legal self-service. Op dit moment zijn we bezig met het ontwikkelen van een AI-bot en onderzoeken we het gebruik van blockchain-toepassingen. We automatiseren de advocaat en de volgende stap is dat je belt met een AI-advocaat die goede adviezen geeft. Het is eigenlijk een gigantische database waarmee je als klant aan het praten bent. Wat betreft blockchain is de juridische wereld hiervoor bij uitstek geschikt. Het gaat immers om transacties en het vastleggen in een ledger dat je iets gedaan hebt, zonder dat informatie achteraf manipuleerbaar is. Met blockchain kunnen we werken aan een verbeterde versie van een aangetekende brief. Het is interessant en ook spannend om te kijken of het ons lukt.”

Heeft je werk voor Google je kijk op technologie en de wereld beïnvloed?

“Ik ging op mijn 27e voor Google werken, omdat ik het tijd vond voor iets anders en me in de breedte wilde ontwikkelen. Ik woonde en werkte bijna twee jaar in Dublin en dat was een geweldige ervaring. Wat zo goed is aan grote tech-organisaties zoals Google en Facebook, is de drive om te innoveren. Het is het tegenovergestelde van veel advocatenkantoren, waar alles honderd keer gecontroleerd moet worden. Die hang naar perfectie hoort natuurlijk bij het vak, maar het ambacht slaat volgens mij te veel over op de organisatie.

Daarom geef ik ook tegengas. Ik denk namelijk dat je nog steeds een organisatie kunt zijn die traditionele, goede producten levert én die tegelijkertijd innovatief is.”

Column

Lang leve informatica nieuwe stijl!

Niet iedereen weet dat informatica al sinds 1998 een examenvak is in de tweede fase van het voortgezet onderwijs. Het telt even zwaar mee als Engels, wiskunde B, geschiedenis of elk ander vak. Leerlingen kunnen het enkel kiezen als de school het aanbiedt en helaas wordt het slechts op de helft van de scholen aangeboden. Aangezien het vak op veel plekken is verouderd, gaat er nu een grote bezem door het vak en komen er allerlei nieuwe ontwikkelingen aan.

Niet alleen is informatica een keuzevak, ook heeft het geen centraal schriftelijk examen. Het eindcijfer is een cijfer dat gebaseerd is op het gemiddelde van de schoolexamens van de eigen docent en elke docent informatica heeft zo weer zijn persoonlijke voorkeur voor de onderdelen die hij of zij in het vak stopt. Je begrijpt het: de verschillen zijn enorm. Overigens is er op de Antillen wel een CSE voor het vak informatica. En leerlingen kunnen in Nederland staatsexamen informatica voor de havo of het vwo doen.

Volgens Felienne Hermans is de docent informatica in het algemeen een man van boven de veertig. En dan is ze nog voorzichtig, want ik denk dat hij in het algemeen boven de vijftig is en dat hij zijn diploma tot docent informatica gehaald heeft in het begin van deze eeuw. Sinds 2002 is het namelijk erg moeilijk om een diploma tot eerstegraads docent informatica te behalen. Dat kan enkel bij een vijftal universiteiten na een bachelor in één van de bètavakken en wie doet dat nou, want met elke andere baan zal zo’n student later meer geld verdienen. Althans, zo is de algemene opinie. Maar dat is dus helemaal niet waar. Een bevoegde docent in de tweede fase van het voortgezet onderwijs verdient inclusief dertiende maand en vakantiegeld ongeveer 70 duizend euro per jaar. Controleer het maar via de website van ambtenaren in het onderwijs. Het is echt een groot misverstand dat docenten in het voortgezet onderwijs te weinig verdienen.

Er zijn dus te veel oudere docenten, de manier waarop het vak gegeven wordt, is te divers en er zijn zelfs scholen die het vak afschaffen aangezien ze geen bevoegde opvolger kunnen vinden voor de docent informatica die met pensioen gaat. Maar sinds kort gloort er hoop aan de horizon voor het vak informatica! Op 20 september vond er in Utrecht een historische bijeenkomst plaats waar de crème de la crème van de informatica in het voortgezet onderwijs aanwezig was om een grandioze oppoetsbeurt van het vak informatica te starten.

Het ministerie van OCW heeft definitief toegezegd de ontwikkeling van lesmateriaal voor informatica te ondersteunen en bij het SLO kunnen ze nu echt van start. Er komt een fantastisch nieuw

examenprogramma dat modulair volgens een cafetariamodel werkt.

Leerlingen moeten verplicht enkele modules volgen en daarnaast kunnen ze kiezen uit een aantal zeer interessante andere modules.

Die modules worden de komende twee jaar ontwikkeld door teams van ervaren docenten en staan onder leiding van een kartrekker uit de universitaire wereld. Dat zijn stuk voor stuk inspirerende mensen die hoog aanzien hebben op het terrein van die module. Enkele modules die ontwikkeld worden zijn bijvoorbeeld Netwerken en Internet of Things, Computational Science, Physical Computing & Robotica en User Experience. En wat ook mooi is, is dat een aantal grote bedrijven zoals Oracle, Microsoft, IBM en Cisco meewerken aan de ontwikkeling van het nieuwe materiaal. Over twee jaar moet al dat materiaal klaar zijn en dan kan het feest echt beginnen.

Jammer dat het vak nog geen verplichte status heeft binnen het curriculum zoals dat al wel het geval is in Groot-Brittannië, Japan, Ierland, veel staten in de Verenigde Staten en een dozijn andere landen, maar het is in ieder geval al goed dat we over twee jaar een prachtig up-to-date examenprogramma voor informatica zullen hebben. Ik kan amper wachten!

Reacties zijn welkom We zijn benieuwd wat jullie vinden van informatica op het voortgezet onderwijs. Geef je reactie per mail door aan redactie@ictheek.nl

Frans Peeters is leraar Informatica op het Ostrea Lyceum in Goes. Hij heeft sinds 2000 een website www.informaticavo.nl waar hij informatie, lesmateriaal en ervaringen deelt.

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 29

De maker verklaart

Adobe bereidt leerlingen met ICT voor op het werkende leven We kennen Adobe allemaal als een software- en licentieleverancier.

Maar het bedrijf is ook erg actief op allerlei andere vlakken, en zet zich in om ICT in het onderwijs te verbeteren. Zo organiseert Adobe een Wereldkampioenschap ACA en inspiratiedagen. Waar kunnen we dit bedrijf, naast op onze desktop, nog meer tegenkomen?

30 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018

De maker verklaart

Adobe heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan het aanbod van producten en diensten. Zo heeft het bedrijf verschillende online services uitgerold, waaronder cloudoplossingen. Daarnaast presenteerde het bedrijf Adobe XD, waarmee je snel kunt ontwerpen en prototypes kunt bouwen. Bij uitstek een tool die interessant is voor veel studierichtingen. Ook het aantal licenties probeert Adobe te vergroten. De reden hiervoor is dat de softwareleverancier leerlingen wil aansporen om aan de slag te gaan met tools die in de echte (professionele) wereld ook worden gebruikt. Denk aan Illustrator, Photoshop, InDesign en Premiere Pro. “Het is belangrijk dat leerlingen al weten hoe ze de tools moeten gebruiken die ze naar alle waarschijnlijkheid ook tijdens hun werkende leven zullen gebruiken”, vertelt Bart Van de Wiele, Adobe Solution Consultant bij Adobe België.

Adobe-bekendheid Hilde Maassen onderkent deze stelling. Zij is Adobe Educational Leader, en daarmee onderdeel van een wereldwijd netwerk van docenten die de software op een creatieve manier inzetten. Daarnaast is ze Adobe Certified Instructor Photoshop, Lightroom, Muse en InDesign. Niet alleen doceert zij op een mbo-school, ze is ook fotografe én ze geeft trainingen voor SLBdiensten. Dit alles praktiseert en doceert ze inmiddels meer dan twintig jaar.

Niet vanzelfsprekend Vroeger was het voor leerlingen allesbehalve een vanzelfsprekendheid dat zij leerden hoe zij met dergelijke programma’s moesten omgaan. Maassen begon uiteindelijk een zelfstudie en deed vervolgens een zogeheten ‘expertexamen’. In één klap was ze instructeur. Een titel om trots op te zijn. “Je moet gewoon elke knop kennen en bewust leren waar een functie zit en waarom. Maar vooral ook heel veel experimenteren, spelen en bedenken wat je zou kunnen doen en dan uitzoeken hoe je dat voor elkaar krijgt; plezier krijgen in het programma. Het is eigenlijk een puzzel”, aldus Maassen.

Hoewel er veel meer mogelijk is voor leerlingen op ICT-gebied, zijn de kosten sinds twintig jaar enorm gestegen. Van de Wiele: “Het onderwijs gaat in Nederland en Vlaanderen gebukt onder de kosten voor materiaal. Denk aan fototoestellen, elektronica, papier, enzovoort. Omdat les krijgen al duur genoeg is, proberen we scholen tegemoet te komen en brengen we ze bijvoorbeeld niet een full membership in rekening.

Bart Van de Wiele

Hilde Maassen

Vegas. Daar presenteerde Adobe de allerlaatste innovaties voor Adobe Creative Cloud. Dit evenement had meer dan 12.000 bezoekers en is grootste creatieve event wereldwijd.

Naast Adobe Max kunnen Adobe-fanaten terecht bij events als Creative Meet-Up de Dutch Design Week in Eindhoven of de designwedstrijd Creative Jam. Deze laatste is een competitie waarbij twaalf teams tegen elkaar strijden. Van de Wiele: “Ze werken aan een concept onder een strikte deadline, waarbij ze snel moeten schakelen. Hierdoor leren de jongeren hoe zij een rolverdeling moeten maken, proactief kunnen nadenken over het onderwerp, grote lijnen uitschrijven en presenteren. Vaak krijgen leerlingen lang de tijd om een opdracht af te ronden, maar met zo’n korte deadline (van twee uur) worden ze gedwongen om knopen door te hakken, net als in ‘het echte leven’.”

Inspiratie-event Van de Wiele: “We organiseren donderdag 18 januari een zogeheten ‘inspiratiedag’, waarbij we scholen willen tonen wat zij allemaal kunnen doen met onze software. We geven onder meer presentaties, De winnaar van het Nederlandse ACA kampioenschap Boris Lammertse komt vertellen over zijn ervaringen en we vertellen meer over Adobe Spark, onze storytelling-app, maar ook over Adobe XD, Adobe Dimension en de Creative Cloud services. We merken dat elke keer als we met iets nieuws komen, de leerkrachten heel enthousiast zijn. Voor hen is het bijna als nieuw speelgoed. Het doel is natuurlijk om hen dit enthousiasme ook op de leerlingen over te laten brengen.”

Adobe in Las Vegas Naast gunstige pakketten voor scholen, doet Adobe ook veel buiten de schoolmuren. Het voorbeeld dat misschien wel het meest tot de verbeelding speelt, is de Adobe Certified Associate (ACA) World Championship. Dit is een designkampioenschap dat in 2017 werd georganiseerd in Disneyland, Californië. Leerlingen maakten tijdens het kampioenschap een ontwerp voor een nonprofit-klant. Ook vanuit Nederland was er een leerling aanwezig, namelijk Boris Lammertse van het Grafisch Lyceum Rotterdam. Hij had het Nederlands Kampioenschap gewonnen dat door Slim.nl was georganiseerd. Omdat Boris een student van Hilde Maassen was, mocht ook zij als docent mee naar Disneyland. Niet ver van Californië werd ook het grootschalige event Adobe Max georganiseerd, in Las

Bezoek de Adobe Inspiratiedag De Adobe Inspiratiedag vindt plaats op donderdag 18 januari.

Slim.nl organiseert deze dag samen met Adobe; het event vindt ook bij Adobe plaats. Helaas kon het geplande evenement op 12 december niet doorgaan. Adobe had sprekers uit London, Ierland, Barcelona en België bereid gevonden, maar hun vluchten waren stuk voor stuk vanwege enorme sneeuwval geannuleerd. Toen heel vervelend, maar je kunt je daardoor nog wel inschrijven via slbdiensten.nl/agenda of bel Sandra Fiege via 020-4201396 voor meer informatie. Wij zien je graag 18 januari!

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 31

Update

STEAM Cup Challenge is op stoom!

De STEAM Cup Challenge is sinds oktober 2017 in volle gang. En dat met groot succes.

Inmiddels hebben maar liefst vijftig teams zich aangemeld voor dit educatieve event voor voortgezet onderwijs en MBO scholen. Veel leraren en leerlingen zijn al razend enthousiast.

Wat staat hen te wachten?

Slim.nl en trainingspartner IT Randsteden organiseren samen de STEAM Cup Challenge. STEAM staat voor Science, Technology, Engineering, Arts and Mathematics. Het is een manier om leerlingen te laten werken aan hun wetenschappelijke en wiskundige kennis aan de hand van praktische uitdagingen.

De STEAM Cup Challenge laat klassen kennismaken met deze interactieve leermethode. Tijdens de Challenge staat werken met de Micro:bit centraal; een minicomputer waarmee je eenvoudig kunt programmeren. De opdracht is om met behulp van de Micro:bit een oplossing omtrent duurzaamheid te bedenken én te maken Deze oplossing presenteren ze dan tijdens de landelijke finale, waarbij ze kans maken op mooie prijzen voor hun team en de school.

Om te leren over programmeren met de Micro:bit volgen docenten een leerzame training. Na het volgen van de training gaan de docenten uitgerust met lesmodules, tien Micro:bits en een setje sensoren met de leerlingen aan de slag. De eerste reacties van docenten zijn erg positief.

Eerst leren, dan programmeren en presenteren Sandra Fiege, projectmanager STEAM Cup Challenge: “Ik schakel veel met de deelnemende scholen. Het is erg leuk om te zien hoeveel energie de Challenge bij hen opwekt. De leraren reageren zo uitbundig over wat ze in de training leren. Leraren kunnen na de training bijvoorbeeld een lichtpatroon maken op basis van een

32 ictheek magazine jaargang 2, nummer 2 januari 2018

zelf geschreven code. Daarmee experimenteren ze verder met de leerlingen. En de leerlingen staan op hun beurt te popelen om hun Micro:bit-creatie te presenteren.” Dat presenteren van de projecten gebeurt aan de hand van een Sway presentatie, een handig presentatieprogramma van Microsoft waarmee tekst en media gecombineerd kunnen worden tot een presentatie. Naast de laatste training zijn er ook nog webinars gepland om onder andere te ontdekken hoe Sway gebruikt kan worden. 16 februari 2018 is de deadline voor het project en dan dienen de deelnemende teams hun project in te leveren in een Sway presentatie. De jury beoordeelt de inzendingen onder andere op generieke resultaat, rol van de docent, techniek, creativiteit, presentatie, meest duurzame idee. Fiege: “Op deze wijze leren leerlingen veel meer dan alleen programmeren. Volgens de STEAM-methode ontwikkelen ze hun brede vermogen om wetenschappelijke problemen om te zetten in iets tastbaars. ”Alle voortgezet onderwijs- en mbo-docenten en hun teams kunnen meedoen. Deelname kost € 695 en geeft recht op de programmeertraining, webinars, 10 Micro:bits, een setje sensoren, 10 kant-en-klare lesplannen, deelname aan de wedstrijd. Een deskundige jury selecteert daarna de beste 10 ideeën. Deze teams mogen op het finale-evenement op 28 maart 2018, op een mooie locatie in Nederland, hun project pitchen voor de jury in een Dragons Den-setting. En maken kans op mooie prijzen.

Aanmelden kan via www.steamcupchallenge.nl

Licentienieuws

Nieuwe leveranciers

Verlengde overeenkomst

Rosetta Stone

Microsoft

In november hebben SLBdiensten en Rosetta Stone een overeenkomst gesloten. Hiermee komen voor u de Rosette Stone Language Lessons beschikbaar. Hiermee maken uw leerlingen zich een nieuwe taal eigen door ze een passend en gepersonaliseerd lesprogramma te bieden. De lessen, variërend van beginner- tot intermediair niveau, zijn ontworpen om leerlingen fundamentele nieuwe taalvaardigheden te laten ontwikkelen. Met deze software kunnen leerlingen zich een andere taal eigen maken via een vooraf gedefinieerd leerpad en methode met behulp van geluid, afbeeldingen en tekst. De leerlingen nemen de betekenis intuïtief op, zodat het leren een natuurlijk proces wordt.

Wij zijn voor de komende vier jaar condities met Microsoft overeengekomen. De inhoud van de overeenkomst is weer volledig toegesneden op de wensen van het Nederlands onderwijs, tegen de voorwaarden van de afgelopen drie jaar. Ten opzichte van de nu aflopende overeenkomst zijn er producten toegevoegd, waaronder Advanced Threat Protection (ATP). Een zeer welkom product in het kader van de aanstaande Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Daarnaast is er in 2018 voor iedere instelling een trainingsvoucher inbegrepen voor vier Microsoftgerelateerde trainingen. Hiermee kan een persoon van de instelling kosteloos een door ons georganiseerde training volgen.

Wij gaan met Microsoft een vierjarig traject in, waarbij het eerste jaar bestaat uit een verlenging van de huidige overeenkomst met toevoeging van ATP in het basispakket én een training.

Voor de periode 2019 -2021 zullen wij samen met onze partners SURFmarket en APS IT-diensten de Microsoft-overeenkomst aanbesteden. Hiermee komen wij tegemoet aan een wens van veel van onze klanten.

Nieuw product

WizeNoze

SketchUp Pro 2018

WizeNoze ontwikkelt technologie om het leesniveau van een tekst automatisch te bepalen voor uw leerlingen. Het doel van WizeNoze is om begrijpelijke en betrouwbare content te creëren voor kinderen.

LanSchool Hoe benut je alle computers, laptops, tablets en Chromebooks optimaal in een lessituatie? Hoe volg je als leraar wat er allemaal op de computers gebeurt? En hoe kun je de leerlingen direct ondersteunen? De oplossing daarvoor is het programma LanSchool. Met LanSchool beheer je het gebruik van de computers. Het systeem is eenvoudig te installeren en te gebruiken en is buitengewoon geschikt om het computergebruik per lokaal te reguleren.

Synigo Onlangs hebben we een overeenkomst gesloten met Synigo.

Synigo Pulse maakt van Office 365 de centrale werkomgeving willen. Synigo Pulse voor Office 365 is een SaaS-oplossing waarmee je in een handomdraai een sociaal intranet en digitale werkplek neerzet. Er ontstaat zo een centrale werkomgeving waarbinnen studenten en docenten samenkomen en alles kunnen vinden om hun werk en studie goed te kunnen doen.

Met SketchUp Pro wordt het erg makkelijk om 3D-ontwerpen te maken. Het programma heeft al een aantal awards op zak en stelt je in staat om 3D-ideeën eenvoudig te creëren, bekijken en aan te passen. Zo snel als potloodschetsen, zo flexibel als moderne media.

Met SketchUp Pro 2018 ga je op intuïtieve wijze aan de slag met geavanceerde tools voor 3D-ontwerp. SketchUp Pro 2018 heeft vele handige functies en biedt mooie Cloud-opties. Wij bieden speciale basis- en opfristrainingen SketchUp Pro aan. Houd de trainingen op www.slimindeklas/trainingen in de gaten voor meer.

15 maart vindt er een informatiesessie over SketchUp plaats waar wij u graag voor uitnodigen! Check slbdiensten.nl/agenda

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2 januari 2018 33

Onderwijsinstellingen besparen flink op Adobe Creative Cloud. SLBdiensten heeft speciaal voor instellingen diverse licentieafspraken met Adobe afgesloten, zodat uw instelling kan profiteren van educatieve tarieven. Heeft u nog geen Adobe licentie of wilt u meer weten over de voorwaarden en prijzen, neem contact op met Sandra Fiege (sandra.fiege@slbdiensten.nl).

GeĂŻnteresseerd in Adobe trainingen voor uw medewerkers?

Ons uitgebreide trainingsaanbod vindt u op slimindeklas.nl/trainingen VERKRIJGBAAR BIJ

ICTheek Away

Vier tips om als kleine school digitaal goed bij te blijven Al het personeel van de Waldheim-mavo in Baarn past precies in één klaslokaal, een verademing in het landschap van steeds massaler wordende scholen. De voordelen zijn enorm: er wordt op school amper gepest en de absentie van de leerlingen is ruim onder het gemiddelde. Het enige probleem voor zo’n kleine school is dat digitaliseren geld kost. Dan zijn schaalvoordelen toch wel handig. Toch loopt de school, onder andere dankzij de inspanningen van directeur Mirjam van Veelen, goed in de digitale pas. Hoe doen ze dat toch? Dit zijn haar vier ICTheekaways.

1. Neem de tijd “Het is belangrijk om rustig te overwegen wat je wilt bereiken.

Aangezien wij een solide basis hebben met goede leerresultaten en een overzichtelijke instroom van leerlingen, is er geen noodzaak om alles in een keer om te gooien. Wij doen daarom ook meer aan een ‘digitale evolutie’ dan aan een digitale revolutie. Ons compacte team heeft dan ook de tijd om bij elkaar de kunst af te kijken en elkaar aan te moedigen. Zo verminder je de kans dat docenten het proces niet meer bij kunnen benen.”

2. Creëer een visie “ICT is een middel, geen doel. Het klinkt als een open deur, maar het is gemakkelijk je te verliezen in alle opties die het nieuwe leren met zich meebrengt. Daarom is het belangrijk om af te spreken wat je wilt bereiken. Wij hebben afgesproken om de beste mavo van Nederland te willen worden, maar welke werkwijze past daar nou bij? Omdat wij persoonlijk onderwijs belangrijk vinden, kiezen wij ICT-tools die daarbij passen. Denk dus niet vanuit je eigen organisatie, maar vanuit wat er nodig is voor de leerlingen.”

3. Faciliteer de wens van de leraar “Wat zo prettig is aan een kleine school als de onze, is dat je

gemakkelijk het gesprek aangaat met alle docenten. Ik hoor graag van hen wat zij als ideale les zien, en in dit decennium kom je dan al snel uit bij digitaliseringsmogelijkheden. Het is belangrijk dat je docenten faciliteert om deze mogelijkheden uit te proberen. Dus ik ben niet de grote aanjager van onze digitale vooruitgang; dat is mijn hele team.”

“Het is gemakkelijk je te verliezen in alle opties die het nieuwe leren met zich meebrengt”

4. Denk aan je leerlingen!

“Mijn ervaring is dat onze leerlingen vrij conservatief zijn; ze maken nog altijd liever een toets op papier dan digitaal. Dit geldt ook voor het huiswerk: veel leerlingen nemen het alsnog geprint mee ondanks dat we met OneNote werken. Ook zijn de leerlingen digitaal niet zo wegwijs als je zou denken. Ze weten erg veel over apps, maar kunnen niet goed overweg met Microsoft Office. Daarom moeten ze dit in de brugklas direct leren. Last but not least: zorg ervoor dat de systemen goed werken. De leerlingen zijn de eersten die afhaken wanneer een systeem niet goed werkt.”

ictheek magazine jaargang 2, nummer 2, januari 2018 35

Training & Advies

Nieuwe trainingen voor ICT’ers Slim in de klas biedt een breed trainingsportfolio, gericht op ICT-medewerkers, onderwijsbestuurders en docenten. De trainingen gaan in op actuele onderwijsvraagstukken en dragen bij aan het gebruik en de implementatie van ICT in het onderwijs.

Office 365 – van aanzetten tot inzetten Deze training biedt je een kort maar krachtig overzicht van de technische en beheeraspecten waar je vanuit ICToogpunt rekening mee moet houden als je Office 365 op een slimme manier wilt inzetten en beheren.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Office 365 – recente ontwikkelingen voor het onderwijs

Beheer van (mobiele) devices en gebruikers met EMS

Office 365 wordt voortdurend doorontwikkeld. Tijdens deze training krijg je een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden.

We kijken daarbij niet alleen naar functionaliteiten, maar ook naar het effectief inzetten ervan binnen de school.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Azure Fundamentals Deze training biedt je een overzicht van de mogelijkheden die Azure biedt in relatie tot het onderwijs. Je leert hoe je er actief mee aan de slag kunt gaan en voor welke scenario’s je Azure kunt inzetten binnen het onderwijs.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Microsoft-tools in relatie tot AVG Deze training geeft een overzicht van de mogelijkheden die Office 365 en Azure bieden bij het adresseren van je AVGbeleid. Inclusief de concrete tools die Microsoft biedt om te bepalen over welke persoonlijke gegevens je beschikt en hoe deze te beveiligen.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

• Dé website voor iedereen die meer wil met ICT in het onderwijs • Trainingen, certificeringsprogramma’s en e-learning • Declareer achteraf of laat de factuur voldoen door je werkgever

Slim met ICT? Kijk op Slimindeklas.nl

Tijdens deze training krijg je een overzicht van de mogelijkheden die Windows Intune (for Education) en Azure AD Premium je bieden om mobiele devices van leerlingen en docenten effectief te beheren op school. Beide zijn onderdeel van de EMS-suite.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

SharePoint SharePoint is een ‘doos bouwblokjes’ waarmee je veel nuttige toepassingen kunt realiseren. Denk aan een intranet, medewerkersportaal, documentbibliotheken, samenwerkingsruimtes en meer. De training vertaalt de mogelijkheden van SharePoint naar concrete toepassingen voor het onderwijs.

Studieduur: in overleg Kosten: op aanvraag

Meer informatie?

Ons volledige trainingsaanbod en bijbehorende data vindt u op Slimindeklas.nl/trainingen.