LIGTAS ISSUE 4

TISYA HUSTISYA Rights mo, ask mo!

3 Kilalanin ang mga Bakuna

0953 382 6935 - Globe at TM 0951 077 4412 - Smart, TNT, at Sun

4 Community Pantry sa Barangay

ISYU 4

HULYO 2021

ligtas na kapaligiran dr. gene nisperos Sa ngayon, tuluy-tuloy na ang pagbabakuna. Kahit na sinusunod pa rin ang prayoritisasyon sa mga health workers, mga seniors at matatanda, at mga taong may matagal nang sakit (co-morbidities), binabakunahan na rin ang iba pang economic frontliners.

Unti-unti na ring niluluwagan ang antas ng kwarantina.

Bumabalik na sa trabaho ang mas maraming mga manggagawa at nagbubukas na ang ibang maliliit na negosyo.

Mahalaga na muling bumubukas ang ating lipunan.

Maganda na tumatakbo na ulit ang ekonomiya upang matulungan ang taumbayan magkaroon ng mga gawain. Marami ang nagnanais na muling makaagapay sa

kanilang mga pang-araw-araw na pangangailangan.

Sa kabilang dako, nariyan pa rin ang banta ng COVID-19. Ang mga bagong anyo ng virus na sanhi ng COVID-19, gaya ng Delta variant, ay nagbabadya pa rin maghasik ng lagim.

Sa gayon, mainam na patuloy na maging ligtas ang ating kapaligiran. May mahahalagang hakbang para diyan na dapat gawin ng ating pamahalaan.

Una, patuloy na kontrolin ang pagkalat ng COVID-19. Magagawa ito sa pamamagitan ng sapat at mas laganap na testing, kasabay ng epektibong contact tracing.

Kung alam natin kung saan kumakalat ang sakit, mas madali tiong masusugpo.

Pangalawa, palakasin ang ating sistemang pangkalusugan.

Nakita sa nakaraang surge ng mga kaso ng COVID-19 na hindi kaya ng ating sistemang pangkalusugan ang biglang dagsa ng mga pasyente, lalo na yung mga nasa malalang kalagayan.

Mabilis na napupuno ang mga ospital, nagkakaubusan ng gamit at gamot, at hindi kinakaya ng mga healthcare workers ang bigat ng dagdag pasanin.

Higit sa lahat, palawakin ang papel ng komunidad. Alam na ba ng mga tao ang gagawin kung may kaso ng COVID-19 sa kanilang lugar? Kanino sila lalapit at hihingi ng tulong? Sa komunidad nagsisimula ang pagkalat ng sakit kaya’t dun din pinakamainam na masugpo ito.

Pero sa komunidad din pinakamahina ang ating sistemang pangkalusugan.

Kasabay nito ang mga hakbangin para gawing ligtas ang mga paaralan at lugar ng panarbahuan.

Kaya mahalaga ang health education at health promotion.

Marami pa rin ang kumakalat ng maling impormasyon at haka-haka tungkol sa COVID-19 at sa bakuna. Kailangan ang patuloy na paglilinaw at pagwawasto ng maling paniniwala.

Sa huli, nasa atin pa rin ang kapangyarihan upang magtatag ng isang ligtas na kapaligiran kahit na patuloy ang pandemya. Hindi natin kinakailangan maghintay ang higit na maayos at maaliwas ng bukas matapos ang pandemya. Ngayon pa lang ay pwede na nating simulan ang pagpapanday nito.

Community Pantry sa Barangay: Suporta at Pagtutulungan para sa ating Kalusugan!

Sa nakalipas na buwan, patuloy na bumaba ang bilang ng kumpirmadong kaso ng COVID-19 sa Barangay Krus na Ligas.

Kaya naman, patuloy ang pagtatayo ng community pantries para makapagbigay ng suporta sa kalusugan ng mga residente.

Isa si Cindy Francisco sa mga nagsimulang magbuo ng community pantry nitong Abril 20.

Sa tingin niyo, paano nasusulong ng community pantry ang karapatan natin sa kalusugan?

Ngayong tayo ay nasa pandemya, isang hamon na magkaroon ng masustansyang pagkain sa hapag-kainan dahil sa kakulangan ng pera ng karamihan dahil sa pansamantalang natigil ang kanilang mga trabaho.

Sa pamamagitan ng community pantry, ang bawat isa ay maaaring kumuha ng kanilang pangangailangan kaya naman napoprotektahan nito ang karapatan ng lahat sa kalusugan.

Ano ang iyong motivation sa pagpatuloy ng inyong trabaho sa community pantry?

“Sana po ay hindi tayo magsawang tumulong sa ating kapwa. Walang maliit na tulong kung ito ay pinagsama-sama.

Ngayong tayo ay may pinagdadaanang pandemya, mahalaga na magkaroon tayo ng malasakit sa ating kapwa.”

Brgy. krus na ligas kuha ni cindy

Paano makakaiwas sa covid-19?

Ang aking motivation sa pagpapatuloy ng aming community pantry ay hindi lamang ang mga taong pumipila tuwing umaga kung hindi pati na rin ang mga patuloy na nagpapaabot ng tulong at donasyon.

Anong suporta ang inaasahan niyo galing sa gobyerno?

Ako ay umaasa na ma-realize ng gobyerno na kung kaya punan ng mga ordinaryong mamamayan na wala sa katungkulan na tumulong sa nangangailangan ay mas kaya ng pamahalaan na solusyunan ang problemang ito.

Ligtas ang may Alam!

Ang COVID-19 ay isang sakit na dulot ng novel (“bago”) coronavirus na tinatawag na SARS-CoV-2. Ito ay nakahahawa at maaaring magdulot ng bahagya o malubhang karamdaman na maaaring humantong sa pagkamatay. Mas mataas ang posibilidad na magkaroon ng malubhang karamdaman ang mga matatanda at mga may sakit na pang-matagalan o co-morbidities.

Maghugas ng kamay sa loob ng 20 segundo

Gum disinfecta alcohol, h na alco

Ano ang naging inspirasyon niyo sa pagtatayo ng community pantry?

Para makatulong ako dahil marami ang mahihirap sa amin. Kasama ang mga kapitbahay at samahan ng KKBM ay pinagpatuloy namin ang pantry. Dati araw-araw kaming kumukuha ng donasyon ng gulay kay Sir Elaijah. Sa ngayon Friday na lang ang dating ng mga gulay mula sa mga magsasaka sa probinsya. Kami ang nagbabalot at naghahati-hati ng mga ito para makarami ng pamilyang mabibigyan. Kadalasan ay nakakapagbigay kami sa mahigit 200 na katao, at kapag sobra ang dating ng donasyon ay lumalagpas kami sa 300 katao, kada Biyernes.

Paano po ninyo napapanatili ang community pantry?

May iba’t-iba pang paraan (kung pano namin napapanatili ang pantry, kagaya ng mga kapit-bahay namin na may kaya sa buhay ay nag-abot din sila ng noodles at de lata para ipamigay at maitulong. May mga tagarito din sa amin na imbis na maghanda sa kanilang kaarawan, ay ibinibigay na lang ang panghanda para maging donasyon sa aming pantry.

Noong minsan din daw na sumulat ang kanilang samahan kay Mayor Belmonte ay nabigyan sila ng sampung (10) kaldero ng lugaw at mga tinapay na ipinamahagi din sa pamamagitan ng kanilang pantry. Mayroon ding mga estudyanteng nag-ri-reach out sa kanilang pantry upang mag-abot ng donasyon.

“Sinisigurado ko po na may maayos na pila ang mga ta o sapagkat may nakatokang taga-a yos ng pila sa aming pantry. Dap at din ay laging naka face mask at face shield. Kami kami magkakapitb ahay na din po ang nagtutulungan para dito. Maayos naman po kami dito, at na gbabayanihan.”

Ano po ang feedback o sinasabi ng mga taong nabibigyan niyo?

Brgy. Pinyahan Dating natulungan si Tess Valdez ng Matiyaga Community Pantry sa Barangay Pinyahan. Dahil sa naging madalas ang pagpila niya dito, naisipan niyang mag-volunteer sa pag-aayos ng pila at mga pagkain.

Pero nang magsara ang pantry na ito, hindi tumigil si Tess sa paghahatid ng tulong. Nitong Abril, tinayo niya ang Maunlad Community Pantry sa tulong n Elaijah San Fernando na dati ring pangunahing sponsor ng Matiyaga pantry.

Si Tess Valdez ay isang barangay streetsweeper at presidente din ng samahang JBVM o Joy Belmonte Volunteer Movement, o tumatayong area leader ng Barangay Pinyahan.

mamit ng ants tulad ng hand sanitizer ohol-based

Tamang pagsusuot ng face masks o face shields kung lalabas ng bahay

Panatilihin ang “social distancing” o isang metrong distansya mula sa ibang tao

Masaya po sila at laging nagpapasalamat sa amin. Palagi kong sinasabi sa kanila na magpasalamat sa itaas (sa Diyos) dahil may biyayang naibigay sa atin. Maswerte nga kami’t kapag Friday, may pick-up kami ng gulay, bigas at mga itlog. Kapag may sobra mula sa Biyernes ay meron pa rin ng Sabado ang aming pantry.

Masaya rin po kami dahil ang mga gulay na pang isa o dalawang araw na maiiuulam ay malaking tulong na sa aming lahat, lahat ng kapitbahay ko dito ay nasisiyahan. Kasi malaking tulong na po iyon sa kanila, kagaya ngayon na mahirap (ang panahon). Halos lahat ng mapipilahan ay pinipilahan nila. Kaya malaking pasasalamat po na may nagbibigay sa amin at ako’y tumutulong lang din naman para sa aming kapakanan.

Umiwas sa mga mataong lugar.

Kung kaya, manatili na lang muna sa bahay

Palakasin ang resistensya.

Uminom ng maraming tubig at kumain ng masustansyang pagkain

Maging mapanuri at alamin ang mga balita at impormasyon tungkol sa pandemya

“Sa Wakas! Nabakunahan na ako!”

Sa panahon ng pandemya, ang bakuna ay higit pa sa dagdag na proteksyon. Ito ay nagsisilbing tagasalba ng buhay, ayon kay Fema Degones, na naranasang magkaroon ng COVID-19.

“Mas minabuti kong magpabakuna na ako. Dati ayaw ko... kasi baka doon pa ako mamatay, Pero nang naranasan naming magka-COVID nag-iba ang ihip ng hangin,” ani Degones.

Natanggap ni Fema ang unang dose ng Pfizer vaccine nitong Hunyo 22 at ang pangalawang dose naman noong Hulyo 13. “Sobrang excited ako na magpabakuna, handang handa,” dagdag pa niya.

Nitong Marso, ang asawa ni Fema ay nagpositibo sa COVID-19 mula sa kanyang trabaho. Dito ay nahawa si Fema at nagkaroon ng mild na sintomas.

Dalawa ang anak nila na nasa 2 at 9 na taong gulang. Sa kabutihang palad, hindi nahawa ng sakit ang mga bata.

Matagal na akong handa para makatanggap ng bakuna kaya sa wakas, nabakunahan na ako.

Mas nabawasan yung sobrang takot ko pero dapat mag-ingat pa din at umiwas sa maraming tao.

Fema Degones BRGY. BOTOCAN, Quezon city Kumpleto na sa doses ng bakuna si Fema Degones nitong Hulyo. Higit sa 5 Milyong Pilipino na ang bakunado ayon sa datos.

Bukod sa takot na magkasakit ulit, nakita rin ni Fema ang kahalagahan ng bakuna para sa katulad niyang mayroon ring comorbidity.

“Mas prone ako sa sakit lalo na sa COVID-19, dahil high blood ako.

Kelangan ko i-monitor sarili ko at

umiwas sa pagkain na hindi pwede.

Simula kasi 2014 nag maintenance na ako ng gamot,” aniya.

Dahil siya ay bakunado na, mas tumaas ang pag-asa ni Fema na muli nang makabalik sa trabaho.

“Para makabalik po ako sa trabaho kasi iyon ang reason para mag

TAO MUNA, HINDI TUBO Tumabo ng husto ang mga malalaking kumpanya ng gamot na gumawa ng bakuna laban sa COVID-19 gaya ng Pfizer at Moderna. Ayon sa isang ulat, siyam na pharmaceutical companies ang bilyonaryo nitong taong ito matapos ma roll-out ang mga bakuna sa iba’t ibang bahagi ng mundo.

Tama bang pagkakitaan ng mga malakaing korporasyon ng gamot ang bakuna laban sa COVID-19 dahil sila naman ang naka imbento ng bakuna at sumalba sa buong mundo?

Sa balangkas ng karapatang pantao, nararapat na ang lipunan ay makinabang sa mga scientific discoveries gaya ng bakuna laban sa COVID-19. Subalit may karapatan din na magkaroon ng intellectual property rights (IPR) ang sinumang imbentor o nakatuklas upang may insentibo na magsagawa ng mga

“innovation” upang higit pang mapabuti at mapaunlad ang kalagayan ng bawat tao.

Kung kaya sa mga bagong tuklas na bakuna laban sa COVID-19, ang malalaking kumpanya ng gamot ang siyang may IPR sa mga bakuna na ngayon ibinebenta sa buong mundo. Malaking kita ito para sa kanila sapagkat tanging sila lamang ang may karapatan na paramihin, ibenta at ipamahagi ang mga nasabing bakuna.

Dito pumapasok ang obligayson ng estado na i-regulate at gumawa ng mga hakbang upang matiyak na ang pampublikong kalusugan ay mabigyan ng prayoridad laban sa pagkakamal lamang ng tubo ng mga malaking korporasyon.

Hindi isang beses lamang tayong magpapabakuna laban sa COVID-19.

Batay sa mga ulat, patuloy na nag-

open po ulit ang kumpanya namin.

Talagang positive ang tingin ko sa COVID vaccines.”

Si Fema ay isang Massage Therapist sa NAIA airport mula taong 2009. Natigil ang kanang trabaho simula nang nang magpatupad ng lockdown noong nakaraang taon. Bagamat sinubukan ni Fema ang home service, nag-desisyon siyang itigil rin ito para sa kaligtasan ng kanyang pamilya.

Sabi naman ng kanilang kumpanya, kung marami na ang mababakunahan, muli na silang makakabalik sa trabaho ngayong Agosto. Kaya naman laking pasasalamat rin ni Fema na siya ay bakunado na.

“Matagal na akong handa para makatanggap ng bakuna kaya sa wakas, nabakunahan na ako. Mas nabawasan yung sobrang takot ko pero dapat mag-ingat pa din at umiwas sa maraming tao. Hindi agad tatalab kaya kailangan ‘din po muna natin na wag lumabas.”

ATTY. Mario Maderazo babago ang COVID-19 virus. Ayon sa pinakahuling tala, may limang variant na ang COVID-19 virus at ito ay higit na delikado at madaling kumalat.

Kung kaya patuloy pa rin tayong aasa na may available at murang bakuna.

Pero saan tayo pupulutin kung ang bakuna natin ay mamanaitli sa kontrol ng mga malaking korporasyon?

Ipinakita ng pamdemyang ito kung gaano rin kalala ang ang sakit mismo nang sector ng kalusugan dahil kontrolado na rin ito ng pribadong sektor.

May responsbilidad rin ang mga korporasyon na igalang ang ating karapatang pantao. Ayon sa UN Guiding Principles on Business and Human Rights, responsibilidad ng mga nagnenegosyo maliit man o malaki na tiyakin na ang kanilang mga produkto o serbisyo ay hindi magdudulot ng paglabag sa ating

mg karapatan. At obligasyon ng gobyerno na tiyakin na sumusunod sila sa mga regulasyong naglalayong maproteksyunan ang ating mga karapatang pantao.

Sa konkreto, nararapat tiyakin ng gobyerno na ang presyo, pamamahagi at misong mga impormasyon kaugnay sa bakuna ay hindi maglalagay ng ating kalusugan sa higit na control ng mga malalaking kumpanya ng gamot.

Napanahon din na bigyan ng higit na insentibo ang mga lokal na imbentor o dalubhasa na may angking galing at husay na tumuklas ng gamot o bakuna laban sa COVID-19.

Ang tamang tugon sa COVID-19 ay hindi lamang nakabatay sa syensiya kundi nakapaloob sa balangkas ng higit na pagpapalawig ng ating mga karapatan. Tao muna hindi tubo.

Isang 52 taong gulang na babae sa Australia ang kamakailang namatay matapos bakunahan ng AstraZeneca. Nagsagawa ang mga siyentipiko ng mga pag-aaral para malaman ang naging sanhi ng nasabing kondisyon na tinawag nilang vaccine-induced thrombotic thrombocytopenia (VITT). Kahit na di pa tuluyang nalalaman ng mga propesyonal ang sanhi ng VIT, nalaman nila ang tsansa ng pagkakaroon ng naturang kondisyon ay napakaliit. Sa Australia, sa loob ng 2.1 milyon na dose ng AstraZeneca na naiturok sa mga mamamayan, 24 lamang na kaso ng VITT ang naitala.

Ibig sabihin, ang tsansa ng pagkakaroon ng VITT ay higit-kumulang na 1 sa 88,000.

Ang Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC) ay nagbigay abiso sa sinumang na-

NORMAL NA EPEKTO NG ASTRAZENECA - Pananakit ng ulo - Lagnat or panginginig ng katawan - Pananakit ng kalamnan - Pananakit ng kasukasuan - Pagduduwal - Pagkapagod ng katawan - Pananakit sa parte ng katawan na tinurukan ng bakuna SINTOMAS NG VITT - Kakulangan sa hininga - Pananakit ng dibidb - Pamamaga sa binti - Di nawawalang pananakit ng tiyan - Neurological na sintomas tulad ng malala at di nawawalang pananakit ng ulo o pagkalabo ng mata - Pag-igsi ng hininga - Maliliit na pasa na malayo sa parte na binakunahan

bakunahan ng AstraZeneca na nakaramdam ng mga epekto na labas sa inaasahang epekto nito ay madaling kumonsulta agad sa doktor. Asa ibaba ay ang listahan ng mga posibleng maramdaman ng isang tao matapos maturukan ng AstraZeneca at ang mga naitalang sintomas ng VITT. Minumungkahi ng PRAC na sinuman na nabakunahan ng AstraZeneca at nakakaranas ng alinman sa mga sintomas ng VITT na madaliang kumonsulta sa mga medikal na propesyonal. Sa kabila nito, pinapayo pa rin ng mga medikula na propesyonal na magpabakuna ang lahat sa kabila ng posibleng panganib ng pagkakaroon ng pamumuo ng dugo.

Kahit na posible ang VITT, ang posibilidad na mangyari ito ay napakababa. Kahit ang Department of Health (DOH) ay ipinagpatuloy ang pagba-

bakuna ng AstraZeneca noong ika7 ng Mayo matapos magpasa ng ilang mga alitntunin. Ayon din sa DOH, wala pang naitalang kaso ng VITT sa bansa. Base sa mga alituntunin na inilabas ng DOH, lahat ng mga lugar kung saan isinasagawa ang pagbabakuna ay dapat mayroong pagmamatyag matapos ang pagbabakuna para mabantayan ang mga posibleng malalang epekto ng mga bakuna. Bukod pa rito, lahat ng healthcare workers ay sasanayin para matukoy ang mga posibleng sintomas ng VITT ay ikonsulta ang sinumang may posibleng sintomas na nararapat na pasilidad para agarang maagapan at magamot ang nasabing kondisyon.

Q: Sino ang dapat gumastos sa mga bagay kaugnay sa pagkontrol at pagpigil ng COVID-19 sa trabaho?

A: Para sa mga empleyado, ang employer ang minamandato ng Department of Labor and Employment (DOLE) na magbayad ng halaga ng COVID-19 prevention and control measures tulad ng testing, disinfection, sanitizers, personal protective equipment (PPE), orientation at training. Para naman sa mga contract-based sa construction project, security, janitorial, at iba pang mga katulad na serbisyo, ang principal o kliyente ng contractor ang dapat na magbayad ng mga ito. Ang haaga ng COVID-19 prevention and control measures ay hindi dapat singilin sa mga trabahador.

KARAPATAN SA KALUSUGAN

Q: Ang empleyado ba dapat ang magbayad ng bakuna sa kaniyang pinagtatrabahuhan?

A: Hindi. Hindi maaaaring singilin o ipasa sa empleyado ang halaga ng pagbabakuna sa pinagtatrabahuhan.

Q: Bakit hindi pa ako maaaring magpabakuna ayon sa LGU? A: Sa batas, binibigyan ng prayoridad ang mga frontline workers sa health facilities, senior citizens, at indigent persons, kung ang LGU ang bumili ng bakuna. Kung ang bakuna na ibibigay ng LGU ay mula naman sa National Government, ang binibigyang prayoridad ay ang mga healthcare workers, senior citizens, mga may comorbidities, frontline personnel sa essential services katulad ng mga guro at mga uniformed personnel, at ang indigent persons.

or sa kaligtasan Q: Ano ang tungkulin ng employer, contractor, o subcontract ng kaniyang mga tauhan? ahamak na kondisyon na maaaring A: 1. Siguraduhing ang pinagtatrabahuhan ay malayo sa nakak magdulot ng kamatayan, pagkakaroon ng sakit, o pinsala; ador; 2. Magbigay ng job safety instruction o orientation sa mga trabah na nauugnay sa trabaho, kung paano 3. Ipaalam sa mga empleyado ang mga hazard at health risk ito maiwasan, at kung ano ang gagawin kung may emergency; sa pinagtatrabahuhan; 4. Magpagamit ng mga kagamitan at equipment na aprubado pamamagitan ng pagbigay ng 5. Magcomply sa occupational safety and health standards sa tive Equipment (PPE), training, medical examination, at pagbibigay ng Personal Protec kung kinakailangan; ano, mag implement at magsuri 6. Payagan ang kaniyang mga trabahador na mag organisa, magpl ng ligtas ng pinagtatrabahuhan; at ng mga safety and health program upang mapabuti ang pagigi ency o aksidente tulad ng first-aid.

7. Magbigay ng angkop na kagamitan kung sakaling may emerg

Ikaw ba ay may katanungan tungkol sa karapatan mo sa kalusugan? Rights mo, ask mo kay Tisya Hustisya!

Mag-chat lang sa Tisya Hustisya FB page para sa libreng legal consultation. Pwede ka ring mag-text sa mga hotline namin: 0953 382 6935 - Globe at TM at 0951 077 4412 - Smart, TNT, at Sun