İlkokul çağı; fiziksel, somut,zihinsel gelişimi ve gizil ruhsal gelişimiyle bireyi; gitgide artan rolüyle
Psikanalitik kurama göre 6-11 yaş arasındaki dönem “Gizil Dönem” olarak adlandırılır. Bu
toplumu kapsayan sakin ve kararlı bir dönemdir.
dönemde ruhsal alanda gözlemlenen en önemli
Çocuk ilkokul döneminde 6-11 yaş arasında
gelişimi ahlaki değerlere dair farkındalığı, kural ve
belirgin bir gelişim gösterir. İlkokulun başlamasıyla oyunun ve hayal dünyasının ağırlıklı olduğu bir dönemden okumanın, yazmanın, matematiğin üzerinde yoğunlaşıldığı bir döneme geçer. Bu dönemde sebep-sonuç ilişkilerinin kurulduğunu, çocukta başarısızlık duygusunun yaşanabildiği, zaman kavramının geliştiğini gözlemleriz. Çocukların bu dönemde sözel becerilerinin de gelişim gösterdiği gözlenmektedir. Kendiliğinden iletişimi başlatma, kelime kullanımının gelişmesi, duygu ve düşüncelerin ifadesinin zenginleşmesi yine bu dönemin gelişim özellikleri arasındadır.
değişimlerden biri “üstbenlik” gelişimidir. Üstbenlik yasak algısının yerleşmesini, iç dünyadan gelen istekler ile dış dünyanın (aile, okul, toplum gibi) koyduğu
sınırlar
arasındaki
çatışma
ve
bu
çatışmanın sağlıklı bir şekilde çözümlenmesiyle oluşacak olan “benlik ideali”ni beraberinde getirir. Utanma ve suçluluk gibi duygular ve benmerkezciliğin azalmasıyla “öteki” nin fark edilmesi, empati, hırs ve akademik rekabet de bu dönem çocuklarına ait özelliklerdendir. Çocuğun davranışı artık yalnızca iç dünyadan gelen istekler tarafından değil dış dünyanın getirdiği gerçeklik algısı ile de şekillenmektedir. Bu dönemde çocukların kendi isteklerini erteleyerek dışsal kaynakların getirdiği kurallara uyabilmesi beklenir. Bu dönemin ilk yıllarında üstbenlik algısı daha çok dışsal bir otorite figürüne itaat şeklinde gözlemlenir. Çocuk birçok davranışı ebeveyni veya öğretmeni tarafından yasaklandığı için sergilemez. Sekiz yaşından itibaren bu otorite algısının içselleşmesi ve çocuğun kendi içinden de bazı şeyleri yapmaması gerektiğine karar vermesi beklenir. 6-11 yaş dönemi öğrenmeye dair istek ve akademik
merakın
gelişimiyle
egonun
çok
güçlendiği bir dönemdir. Bu sayede çocuk anlık
öğretmen işbirliği bu sürece olumlu katkıda
isteklerini erteleyebilmekte ve dürtüsel davranışlar
bulunur.
sergilememektedir.
Mantıksal
düşünmenin
gelişimiyle birlikte duygusal ve sosyal alanlarda da bilginin kullanımı ön plandadır.
Erikson’a göre ise çocuk bu dönemi, içinde
uyumunu
donanımları
ve
verimliliğini
kazanmakla
geçirir.
Bu dönemde çocuk her ne kadar bağım-
geçinme becerisi
sızlaşmaya ve arkadaşlarına daha çok önem
çabası olarak değerlendirilebilir.
vermeye
başlasa
da
ailenin
önemi
toplum arttıracak
Yaşıtlarıyla
“toplumsal kişilik” kazanma
devam
etmektedir. Ebeveyn figürleri idealleşir (örneğin,
Bu dönemde çocuklar arkadaşlarının düşüncelerini
“Ben de babam gibi olacağım” düşüncesi).
önemserler. Eleştirilere karsı çok hassastırlar.
Arkadaştan çok ebeveynin fikri önemlidir. Çocuk
Duygularla başa çıkmayı ve uygun, kabul edilebilir
her faaliyetinde anne-babanın onayını bekler.
bir şekilde ortaya koymayı öğrenmek de çocuğun
Özgüven gelişimi hala ebeveyn tarafından verilen
gündemindedir.
geri bildirimlere bağlıdır. Ergenlik dönemine
okulda geçirdikleri için okul, tüm bu gelişimlerin
gelindiğinde ise bu süreç değişecektir; çocuğun
kazanılmasında etkili olan alanlar ve ilişkiler
arkadaşlarına olan yatırımı artacak, özgüven algısı
sağlayan bir mekân konumundadır. Çocuklar
arkadaş ilişkileri tarafından şekillenecektir.
burada yaşıtları ve büyüklerle etkileşime geçerek
Piaget 6-11 yaş dönemi korunum, sınıflandırma ve sıralama gibi yetenekleri içeren
“Somut İşlem
Düşüncesi Dönemi” olarak tanımlar. Çocuklar bu dönemde öğrenirler.
çoğunlukla Benzerlikler
görerek ve
ve
yaparak
faklılıklara
dair
farkındalıkları gelişir. Problem çözme becerileri
Zamanlarının büyük bir kısmını
bir sonraki döneme yani ergenlik dönemine hazırlanırlar. Bu dönemde sürekli değişen gruplar ve değişen grup üyeleri karakteristiktir. Dönem başında cinsiyet ayırımı yapmadan oynamayı tercih eden çocuklar sıklıkla arkadaş gruplarını değiştirirler.
güçlenmektedir. Sayı, zaman, mekan, boyut ve hacim kavramları bu dönemde yerleşmeye başlar. Çocuklar bu dönemin başlarında anne babadan fiziksel
olarak
bağımsızlaşırlar.
Öz
bakım
alanlarında (giyinme, soyunma, yemek yeme, yatağında uyuma, banyo ve tuvalet temizliğini yapma) geliştikçe bağımsızlıkları artar. Kendi başlarına yapmaya başladıkları aktivitelerden keyif almaya başlarlar. Duygusal alanda özerkleşmeleri yani,
anneden
ayrılıp
birey
olma
gelişmeleri yaş dönemlerine uygun davranışları
sergilemelerini
yolunda beceri ve
kolaylaştırır.
Kestenberg, eğer anne babalar çocuklarının daha fazla özerklik isteklerine destek olabilirlerse, okul yıllarının
daha
zevkli
ve
doyumlu
hale
getirilebileceğine işaret etmektedir. Anne-baba ve
Alay
etme,
isim
takma,
dışlama
yaygındır.
Dönemin sonuna doğru daha çok hemcinsleriyle oynamayı tercih ederken, “sırdaşlık” önem kazanır. Arkadaş grupları daha kalıcı ve kararlı hale gelir. Gruplar
aile
dışında
bir
sosyalleşme
alanı
sağlarken, aynı deneyimleri yaşayan çocukların etkileşmesine,
roller
denemesine,
sonuçlar
yaşamasına ve davranış kalıpları oluşturmasına
olanak sağlar. Akran grupları genellikle olumlu yönde işlev görür.
Grup lideri model alınır ve
dönemin sonlarına doğru kızlarda daha yaygın olmak üzere grup baskısı artar. Erken yaşlarda
İnsanlar ve bilgisayarlar arasındaki
psiko-sosyal gelişimleri sağlıklı süregelmiş çocuklar
ilişkiyi ve bu ilişkinin davranışa, kültüre ve
toplumsal kabul ve gelişim anlamında daha
dünyaya olan etkisi üzerinde çalışmalar yapan
olumlu baş etme becerileri sergiler. Empati kurma
Amber
becerisinin gelişmiş olması gruplarda kabulü
geçirdiğimizi, insan türünün ekran-seyreden,
arttırır.
düğme-tıklayan
Case
geldiğimizi
teknolojiyle yeni
birlikte
versiyonu
söylüyor.
Şimdi
evrim haline
haberleşmek,
Bu dönemin gelişimsel görevlerinden biri de
hatırlamak ve hatta ikincil hayatımızı yaşamak
uygun eril ya da dişil toplumsal rolü öğrenmedir.
için "dış beyinlerimize" yani akıllı telefonlara ve
6 yaşta yaşanan hem cinsiyle özdeşim kurma
bilgisayarlara bel bağlıyoruz. Peki bu bağlılık
dönemi sonrası, çocuk okulun zengin sosyal
ya
uyaran
makineler
ortamında
eril
ya
da
dişil
rolünü
da
bağımlılık
nasıl
sonunda
şekillenecek?
bizimle
iletişime
Bu mi
deneyimleyecek ve pekiştirecek akademik, sportif,
geçecek yoksa bizi ele mi geçirecekler? Case’in
sanatsal
aşağıdaki
etkinliklerle
karşılaşır.
Aile
ve
okul
linkten
ulaşabileceğiniz
tarafından önyargılar ve kalıplar veya dişil-eril diye
altyazılı
tanımlanmalar yerine, insan olmaya ait özellikler
benliğimize şaşırtıcı bir bakış sağlıyor.
vurgulandığında kimlik geliştirmekle ilgili daha geniş seçenekler söz konusu olmaktadır. şekilde
cinsiyet
rolleri
geniş
Aynı
kapsamlı
konuşması
kendi
Türkçe
yarı-makine
http://www.ted.com/talks/amber_case_we_are _all_cyborgs_now.html
tanımlandığında ve kabul edilebilir davranışların
arasına girmiş durumdadır. Teknolojik araçlar aile
ve özelliklerin büyük bölümü ortak olduğunda
ve okul için takip ve kontrol gerektiren bir alan
çocuklar kendilerini geliştirmek için daha özgür
açmıştır. Genel eğilim zaman ve içerik kısıtlaması
hissetmektedir.
getirerek
Toplumsal gelişim oyun ortamlarında devam ederken
aynı
zamanda
çocuk
gelecekteki
sorumluluklar için hazırlanır. Bu hazırlıkta bir takım araç gereçler, mataryeller, kullanır.
boyalar, oyuncaklar (legolar ve maketler gibi) iken, dönemin sonlarına doğru okuma, yazma ve hesaplama becerileri ön plana çıkar. Bu araçları kullanma,
ödüllendirme
ortamları
yapmak
araçların
sınırlı
kullanılmasını
sağlamak yönündedir. Bu
dönemde
çocukların
ekran
karşısında
geçireceği zamanın kontrolü ebeveynde olmalıdır. Teknolojik
araçların
kullanılmasının
tamamen
yasaklamak ya da tamamen serbest bırakmak
Dönemin ilk yıllarında araç gereçleri makas, kağıt,
olumlu
bu
sağlamak
başarma
ve
duygusunu
geliştirecektir. Son 10 yılda teknolojik araçlar, internet, play station, sosyal paylaşım ağları da çocuğun araçları
yerine belirli bir süre için çocukların bu araçları kullanmalarına izin verilmelidir. Ekteki videolar internet ve teknolojik araçların nasıl kullanılacağı, bizim ve çocuklarımızın bu konudaki bilgi ve farkındalıklarının nasıl geliştirileceğine yöneliktir.
KAYNAKÇA Sherry Turkle, konuşmasında teknolojinin yaşamımızdaki vazgeçilmez yerini
Yavuzer, H. (2011). Çocuk Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
kabul ederken, sosyal ve duygusal
Gander,M / Gardiner H. (2001) Çocuk ve Ergen
ihtiyaçlarımızın da karşılandığını ve bunun
Gelişimi İmge Yayınevi
ilişkiler üzerindeki etkilerini anlatıyor. Konuşmaya ulaşmak için aşağıdaki linki tıklayabilirsiniz. http://www.ted.com/talks/sherry_turkle_alone_ together.html