Aynı zamanda bireyin yeni ilgi alanlarının Değerli Velilerimiz,
gelişmesine yardım ederek hayatı daha zevkli
Çocuklarınızın ortaokul dönemi ve liseye geçiş
ve ilginç kılar. Kalıpları kırmak, dünyaya daha
süreci ile birlikte gelecekle ilgili düşünce ve
geniş
kaygılar da öne çıkıyor. Onların büyüme ve
zenginliğini, çeşitliliğini tanımak, yüzeysellikten
gelişme süreçlerinin en önemli yaş dönemi olan
kurtulmak ancak iyi bir eğitimle mümkün olur.
ortaokul döneminde, sınavlar ve başarı da bu
Yani bireyin hayata bakış açısını belirler.
dönemin önemli bir parçası. Bu kaygılar hem
ve
esnek
bakabilmek,
dünyanın
Her konuda olduğu gibi sınavlarda başarı için
öğrencilerimiz hem de anne-babalar için
de belirli bir düzeyde kaygıya gerek vardır ve
geçerli.
bu doğaldır. Fakat gerçek ve akılcı bir temele dayanmayan türden engel olamadığınız ve
Bu dönemde çocuklarımız bir yandan hayatları-
durduramadığınız düşünceler sınav kaygısını
na sınav noktasında yön vermeye çalışmakta,
yükseltecek ve performansı olumsuz etkileye-
bir yandan ise gelişen ve hızla değişiklik
cektir.
gösteren kişiliklerine, hâl ve tavırlarına adapte olmaya çalışmaktadırlar. Yaşları itibari ile yük-
Sınav dönemi ve ergenlik karmaşası içerisinde,
lendikleri sorumluluklar bu denli fazla olan
kaygıların arttığı bu dönemde çocuklarımızın
çocuklarımıza elbette ki en önemli desteği ve-
yaşadığı akademik kaygıları daha iyi anlaya-
recek olan biz yetişkinleriz. Başta siz anne ve
bilmek ve onlara yardımcı olabilmek amacıyla
babalar olmak üzere yanı başındaki yetişkinler-
sizlere bu bülteni hazırladık.
den hayata dair ne denli doğru mesajlar alır, ne denli sevgi, anlayış ve destekle karşılaşırlarsa bu
Yeni bir bakış sağlaması ve ışık tutması dile-
dönem o denli kolay aşılır.
ğiyle…
İyi bir eğitim, hayat standardının yükselmesini
İELEV Eğitim Kurumları
ve hayattan alınan zevkin artmasını sağlar.
Rehberlik ve Psikolojik Danışma Birimi
1
varlığımıza yönelik bir tehdit” söz konusudur. Kaygıda ise “kişisel tehdit” söz konusudur. Kişinin olaylara yüklediği anlamlar önemli. Kendi olumsuz düşüncelerimiz sonucu kaygıyı üretiriz. Korku daha kısa sürelidir, kaygı ise daha uzun süre devam eder. Kaygı, duygu olarak temelde “kontrol edememe” algısını içinde barındırır.
Dozunda kaygı; istek duyma, karar alma, alınan kararlar doğrultusunda enerji üretme ve bu
enerjiyi
kullanarak
yükselmesini sağlar.
performansın
Dozunda kaygı kişiyi
motive eder, harekete geçirir. Kişinin yaşamını devam
KAYGI;
duygulardan biri olup insanın bedensel ve
SINAV KAYGISI;
ruhsal varlığını tehlikede görmesi sonucu
zaman
belli
olmayan
zevk
genel
olarak
kaygı
Öğrencinin sınanma ya da değerlendirmeye, performansına yönelik fizyolojik, davranışsal ve
dayken ortaya çıkan doğal bir tepkidir ve çoğu
yaşamdan
kavramının daha özel bir bölümünü içerir.
Başka bir
ifadeyle duygusal ya da fiziksel baskı altınkaynağı
ve
alabilmesi için gereklidir.
İnsanın varoluşundaki en temel
yaşadığı tedirginlik durumudur.
ettirebilmesi
bilişsel öğelere ilişkin yoğun bir gerginlik
bir
durumudur.
korkudur. Kaygı ve korku benzer duygulanımlara ve benzer fiziksel tepkilere neden olsa
Sınav kaygısının temelinde hem kişinin ken-
da kaygı ile korku arasında temel bir fark
disinden hem de çevresinden kaynaklanan
bulunmaktadır. O da duyguya neden olan ya-
çeşitli nedenler yatmaktadır ve sınanma kaygısı
şantılar, düşünceler ve öğrendiklerimizdir. Bazı
yaşam boyu karşı karşıya kaldığımız, başarı-
olaylar taşıdıkları gerçekçi nitelikler dikkate
mızın zaman zaman da kişiliğimizin karşılaştırıl-
alındığında, kişide korkuya sebep olabilir. Kişi,
dığını düşündüğümüz düşünce biçimimizdir.
karşı karşıya kaldığı olayın içeriğini ve sonuçlarını kendisine fiziksel tehdit sunuyor olarak
Özellikle yoğun sınav dönemlerinde ve sınav
yorumluyor ve değerlendiriyorsa korku ürete-
tarihi yaklaştıkça sınav kaygısı yaşayan öğren-
cektir. Ancak aynı kişi, olayın sahip olduğu
cilerin sayısı her yaş grubunda gün geçtikçe
gerçekçi niteliklerin yanı sıra olaya içeriğinde
artmaktadır. Ancak aşılamayacak bir problem
bulunmayan anlamlar ve yorumlarda getirebilir.
değildir.
Böyle bir durumda kişi kaygı yaşayacaktır. Fizyolojik dışa vurumda kaygı ve korku bir-
Kaygının gerçekçi ve akılcı olmayan bir dili
birinin benzeridir. Korku durumunda, “fiziksel
vardır. Her kaygı duygusunun temeline bu dil
2
ve düşünceler hâkimdir. Sınava yüklenen an-
SINAV KAYGISI YAŞAYAN ÇOCUK
lamlar çok fazla olmakla birlikte olumsuzdur da.
NE DÜŞÜNÜR NE SÖYLER?
Bu dil, yapılanların değerini yapanın değeri olarak algılandığı için kişiyi olumsuz etkiler.
Sınavlardan önce uykularım bölünüyor, uykuya
Kaygı dili siyah ya da beyazdır. Gri tonları yok-
dalamıyorum.
tur. Kişi ya başarılı ya da başarısızdır, genel-
Sınav kelimesi, elimin, ayağımın birbirine
lemeler bu dil de sıkça yer alır. Kanunlara, yasalara dayalıdır, "-meli, -malı" ifadelere sıkça
dolanmasına neden oluyor.
rastlanır. “İyi bir Anadolu lisesine kesinlikle
Çok heyecanlanıyorum, sanki kalbim yerinden
girmeliyim, mutlaka başarmalıyım.” şeklinde
fırlayacak.
düşünen kişi başarıyı kanun, Anadolu lisesine
Ya sınavda başarılı olamazsam.
girmeyi yasa hâline getirmektedir. Kendi ön deneyimlerine yönelik etiketleme (başarısızım,
İstediğim okula giremezsem mahvolurum.
yapamıyorum vb.), çevreye kendini ipotekleme
Sınav sırasında bildiğim her şeyi unutuyorum.
düşünce yapısına hâkimdir. Kişi çevre için
Hiçbir şey hatırlamıyorum.
(anne, baba, öğretmen, arkadaş) yaşar. Sınavlardaki başarı ya da başarısızlığa göre başka-
Sınav kâğıdını açmaya cesaret edemiyorum,
larının gözünde değer kazanacağını veya
heyecandan soruları anlamıyorum.
kaybedeceğini düşünür. Sürekli kendi ile ilgili
Çok çalıştım ama istediğim notu alamadım.
yüksek beklentiler içinde olma, mükemmeliyetçilik kaygıyı tetikler. Kaygıdan kurtulabilmek
Başarısız oldum.
için bu olumsuz dil ve düşünce yapısını değiş-
Sınav sonrası sürekli alacağım notu
tirmek önemlidir.
düşünüyorum. Sınavdan sonra yaptığım basit hatalar ve dikkat
SINAV KAYGISININ NEDENLERİ
hataları yüzünden aptal gibi hissediyorum.
- Kendine güvenmeme ve yetersizlik duygu-
Annem babam her fırsatı bana sağlıyor, şimdi
ları, - Mükemmeliyetçi yaklaşım,
onlara ne diyeceğim?
- Kendini sürekli başkalarıyla kıyaslamak, - Yakın çevre ve kişinin yüksek beklenti düzeyi, - Sınavla ilgili gerçekçi olmayan olumsuz düşünceler, - Zamanı iyi kullanamama, - Etkin olmayan çalışma alışkanlıkları, - Görev ve sorumlulukları erteleme, - Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu vb.
3
SINAV KAYGISININ
SINAV KAYGISININ
Sonuç olarak öğrenci, var olan enerjisini etkili
BELİRTİLERİ
ETKİLERİ
biçimde kullanmakta zorlanır ve enerjisinin
Kalp atışlarında
Öğrenilen bilgiler
önemli bir kısmını boşa israf etmiş olur.
hızlanma ve artış,
transfer edilemez.
SINAV KAYGISI SONUCU OLUŞAN
çarpıntı. Düzensiz nefes alıp verme Gerginlik, sinirlilik,
Okuduğunu anlama
telaş, şaşkınlık hâli.
ve düşünceleri
DUYGULAR Sınav kaygısı, öğrencide endişe, huzursuzluk, öfke – kızgınlık, korku, ümitsizlik, mahcup olma
organize etmede
/ utangaçlık, hayal kırıklığı, mutsuzluk, tedirgin-
zorluk yaşanır.
lik gibi duygulara neden olmaktadır.
Dilin damağın
Dikkatte bir azalma
kuruması. Terleme,
olur, dikkat sınavın
titreme
içeriğine değil sınavın
SINAV KAYGISI İLE BAŞA ÇIKMAK
kendisine ve bağlı
Sınav kaygısı ile başa çıkmak bedensel, zihinsel,
olarak yaşananlara
duygusal ve davranış düzeyindeki bir takım
odaklanır.
düzenlemeler ve çaba gerektirir.
Mide şikayetleri.
Zihinsel beceriler
Bağırsak
zayıflar, bilgilerin
hareketlerinde
hatırlanmasını
değişme
engeller.
Ortamdan
Fiziksel rahatsızlıkların
uzaklaşmak isteme.
ortaya çıkmasına
Kaygı ile başa çıkmanın ilk adımı, kaygı yaratan
Konsantrasyon
neden olur.
durum karşısındaki duygu ve düşüncelerin far-
DÜŞÜNCE BİÇİMİNİN DÜZENLENMESİ
bozukluğu
kına varmaktır.
Yoğun yorgunluk
Kendi ile ilgili aşırı
hissi. Baş ağrısı,
mükemmeliyetçi
Kaygıya neden olan olumsuz duygu ve davra-
huzursuz uyku, kabus
düşünceler artar.
nışları, düşünce biçimleri değiştirilir ve yeniden yapılandırılırsa olaylar daha gerçekçi algılana-
görme
bilir ve daha esnek olunabilir.
Yeme alışkanlıklarında
Zamanı kullanmadaki
değişme vb.
düzensizlik artar.
Kaygı ve korku
Çatışmacı ve
ifadeleri içeren
tahammülsüzlük
düşünceler. Organize
durumları ortaya çıkar.
gelen olaylar olduğunu kabul eder. Bu sebeple
İçe kapanma veya
Yaşadığı durumu yok
açıdan sıkıntı veren, kendisi dışındaki olay ve
aşırı panik hâli,
sayarak kaçınma
aşırı hareketlilik ya da
davranışı geliştirme.
Birçok kimse, insanın duygu ve düşüncelerini belirleyenin çevredeki insanlar ve meydana insanlar, kendilerini gerginliğe iten ve duygusal
olamama
kişileri suçlar. Böyle yapmakla da hem strese yol açan, hem de stresle başa çıkmayı güçleştiren önemli bir hataya düşer. Bu hata, insan
donuk olma
4
hayatındaki en büyük gerginliğin ve baskının,
min çözümüne katkısı olması gerekir. "Mahvol-
olayları değerlendirme ve yorumlama biçimin-
dum!", "Hapı yuttum!” veya "Sınavı kazanamaz-
den kaynaklandığını görebilmeyi engeller.
sam bir geleceğim olamaz!" türündeki, kişinin kendisine yönelik yıkıcı düşünceleri büyük ço-
Bu noktada, "Zihinsel Düzenleme Tekniği” ile
ğunlukla hem gerçek dışıdır hem de yararsızdır.
düşünceleri yeniden yapılandırmak kaygı ile baş etmeyi kolaylaştırır. Bu yöntemle herkesin
3- Değerlendirme ve yorum biçimi kısa ve
zaman zaman kendini kaptırdığı ve "mantıklı
uzun dönemli amaçlara katkıda
olmayan düşünce biçiminden" kaynaklanan
bulunmalıdır.
endişe ve gerginliklerle yapıcı bir biçimde mü-
Bir konuda karar vermek zorunda kalındığı
cadele etmek mümkün olacaktır.
zaman, yapılacak seçim konusunda kişiye ışık tutacak olan "Amaçlar ve Önceliklerdir”. Akla
Herhangi bir durumun veya olayın
gelen ve kişiye keyif veren uğraşları erteleyip, ertelememek konusunda yine öncelikler kişiye
gerçekçi bir çözümlemesi için
yol gösterecektir.
gerekli olan ölçütler:
4- Yorum ve yaklaşım biçimi kişiyi duygusal bir 1- Düşünce veya yaklaşım biçimi objektif
çatışma ve gerginliğe sürüklememelidir.
gerçeklere dayanmalıdır.
Yorum, yaklaşım ve değerlendirme biçimi iç
Yaşanan kaygı ile ilgili objektif bir değerlendirmede bulunmak için konunun dışındaki kişilerden geri bildirim almak önemlidir. Böylece olayı (durumu) ve dolayısıyla olayın yol açtığı tepkiyi abartıp abartmadığınız, yaklaşım ve yorum biçiminizin gerçekçi olup olmadığı konusunda fikir sahibi olabilirsiniz.
çatışma ve gerginliğe sebep olmamalıdır.
Örneğin, çocuğunuzun "Bu sınavı başarama-
problemleri hafife almak veya ertelemek gibi
yacağım." düşüncesi, eğer sınava ciddi bir
bir yaklaşım yoktur. Ancak yorum ile duygu ve
gayretle hazırlanıyorsa gerçekçi değildir.
düşünce açısından bulunmak istenmeyen bir
Tavırlar kişinin kendisini huzurlu ve rahat hissetmesine
yardımcı
olmalıdır.
Eğer
değerlendirme biçimi kişinin kendini üzgün, gergin, öfkeli hissetmesine sebep oluyorsa bu yorum
biçimini
bir
kere
daha
gözden
geçirmekte yarar vardır. Bu görüşün arkasında,
noktaya geliniyorsa bu durum problemle başa çıkmayı da güçleştirecektir.
2- Değerlendirme ve yaklaşım biçimi kişiye ve problemi çözmeye yardımcı olmalıdır.
5- Yaklaşım biçimi diğer insanlarla çatışma ve
Bir konuyu ele alış, düşünüş ve yaklaşım
sürtüşmeleri azaltmalıdır.
biçiminin problemi çözmeye katkısı olmalıdır. Aksi takdirde bu yaklaşım (düşünce) biçimi
Eğer konulara yaklaşım biçimi sürekli olarak
gerçekçi ve geçerli değildir. Bu yaklaşım
başka insanlarla kişinin arasında gerginlik
biçimine çeşitli konulardaki endişeler de da-
doğmasına sebep oluyorsa, haklı olunduğu
hildir. Gerçekçi bir düşünce biçiminin proble-
düşünülse bile, yaklaşım biçiminin tekrar gözden geçirilmesinde yarar vardır. 5
SINAV ÖNCESİNDE KAYGIYI AZALTAN
çıkartılabilir. Gerçekten gevşemeyi başarmış bir
ETKENLER
insanın, solunumu derin ve rahat, elleri ve
Sınavı hayatın içinden, doğal bir kavram
ayakları sıcak ve ağır, kalp vuruşları sakin ve
olarak algılamak
düzenli, karnı sıcak, alnı serindir.
Yemek ve uyku alışkanlıklarını sabitlemek
Riski düşük fiziksel etkinlikler yapmak
Bu durumdaki bir insanın kasları gevşemiş,
Sınavla ilgili olumlu hayaller kurmak.
hormonal dengesi yerinde ve beden metabolizması yavaşlamıştır.
KAYGININ FİZİKSEL ETKİLERİNİN
Eğer insan yukarıda anlatılan gevşeme ceva-
HAFİFLETİLMESİ
bının özelliklerinden birini gösterebilirse, stresin yarattığı fizyolojik ve biyokimyasal kısır döngü
Gerginlik ve gevşemenin beden kimyaları bir-
kırılmış, onun yerine gevşemenin fizyolojik ve
birinden farklıdır. Farklı ruhsal durumlar oluş-
biyokimyasal kısır döngüsü kurulmuş olur.
turdukları için bir arada bulunamazlar. Yüksek sınav kaygısı sırasında bedende bazı kimyasal
Nefes almanın kendisi bir gevşeme yolu olduğu
maddeler salgılandığı için beden kimyasında
gibi bütün gevşeme egzersizleri içinde, egzer-
değişiklikler meydana gelir. Bu durumun kont-
sizin bir parçası olarak kullanılmaktadır. Ayrıca
rol altına alınabilmesi için gevşemenin öğrenil-
nefes egzersizleri günlük hayatın akışı içinde
mesi gerekir. Gevşeme ile kaygı sırasında or-
uygulanabilen çok kolay egzersizlerdir.
taya çıkan durum tersine çevrilmiş olur. Özetle bedende ortaya çıkan zararlı kimyasal madde-
İYİ NEFESİN ÖZELLİKLERİ
ler gevşeme sırasında kaybolur. Bedensel olarak gevşemiş bir insan ruhsal olarak sakin ve
İyi nefes ağır, derin ve sessiz olmalıdır. Bunun
huzurludur. Bedensel olarak gergin bir insan
için de denge, ölçü ve uyum gerekir, iyi nefes
ruhsal olarak endişeli ve sıkıntılıdır. Bir insan
almak, iyi nefes vermekle başlar. İyi bir nefes,
aynı anda hem gergin hem gevşek olamaya-
yavaş olarak burundan alınır, sessiz olur ve
cağına göre gevşemiş bir insanın endişeli ve
akciğerin bütününü doldurarak diyaframı aşağı
sıkıntılı veya gergin bir insanın sakin ve huzurlu
iter. İyi nefes, alındığının iki katı sürede sessiz
olması mümkün değildir.
olarak ağızdan geri verilir.
Bedeni kontrol altına almanın birinci basamağı
Akciğere bütün kapasitesini kullanma imkanı
solunumu kontrol altına almaktır. Bu da NEFES
verilir. Böylece hem kan dolaşımı hızlanmış
EGZERSİZİ ile sağlanabilir.
olur, hem de solunum sistemi ile ilgili hastalıklara karşı önlem alınmış olur.
Doğru, derin ve rahat nefes almayı öğrenmek gevşemeyi öğrenmenin en önemli yoludur.
Uzakdoğu'da "insanı tanımak için nefesini din-
"Derin Gevşeme" duygusu, gevşekliğin beden-
le", derler. Sakin insanlar ağır ve dengeli; gergin
sel durum ve özelliklerine bağlı olarak ortaya
6
insanlar, sık ve yüzeysel (köprücük nefesi);
Fizik Egzersiz Programının
huzursuz ve endişeli insanlar yüzeysel ve kesik
Yararları
kesik; hırslı insanlar dengesiz ve düzensiz nefes
Günde 10-15 dakika düzenli fizik egzersizi
alırlar.
yapmak sınav kaygısını azaltır.
Bedendeki oksijen miktarının artması ve bu oksijenin en uç ve derin dokulara kadar
Öğrenme etkinliğini artırır (Gerginlik öğrenmeyi
ulaşması, stres sırasında ortaya çıkan madde-
zorlaştırır. Buna karşılık düzenli fizik egzersizi,
lerin (adrenalin, noradrenalin) azalmasına ve
beyinde öğrenmeyi kolaylaştırıcı etkiler yaratır).
kaybolmasına sebep olduğu için, kişiyi sakin-
Yüksek kaygı sırasında bedende açığa çıkan
leştirir ve duygusal açıdan daha dengeli kılar.
zararlı maddelerin (toksin) kullanılarak tüketilmesine, atılmasına yardımcı olur.
GEVŞEME- FİZİK EGZERSİZİN
• Zihinsel ve kas gevşemesi olur.
SINAV KAYGISINA ETKİSİ
• Enerjide artış sağlanır.
Bir gevşeme yöntemi olan fizik egzersizini
• Duygusal boşalma ve rahatlık sağlanır.
düzenli yapmak sınav kaygısını azaltır. Fizik
• Uyku üzerinde olumlu etkileri vardır.
egzersizlerinde aşırıya kaçmamak bedeni zorla-
• Kendine güven artar.
mamak önemlidir. Günde 10-15 dakika yeterli olacaktır. Egzersiz programından sonra kişinin
• Endişeler azalır.
kendisini dinlenmiş, zinde, huzurlu ve enerjik
• Bel ve sırt ağrılarından korunma sağlar.
hissetmesi gerekir. Düzenli fizik egzersiz prog-
• Kalp hastalıkları riski azalır.
ramlarının temelinde bedenin mümkün olduğu kadar çok oksijen yakması vardır. Yapılan
Fizik Egzersiz Öğrenmeyi Kolaylaştırır.
araştırmalar, böyle düzenli bir uygulama içinde
Düzenli fizik egzersiz uygulaması, sadece
olanların soludukları hava içinden daha fazla
adrenalinin kullanılmasına değil, aynı zamanda
oksijen kullandıklarını ortaya koymuştur.
seratonin denilen bir maddenin salgılanmasına da yol açar. Fizik egzersiz sonrası elde edilen
Spor yapanların kanlarında dokuya oksijen
huzur, sükûnet, dinlenmişlik ve rahatlık duy-
taşıyan alyuvarların hem sayısının, hem daya-
gularının yaşanmasını sağlayan, diğer başka
nıklılığının arttığı gözlenmiştir. İkinci sebep,
kimyasal maddelerle birlikte, serotonindir. Bu
bedenin savunma elemanı olan akyuvarların
durum da öğrenme için uygun zihinsel ortamın
artmasıyla bağışıklık sisteminin güçlenmesidir.
doğmasına imkan verir.
Üçüncü sebep, zorunlu durumlarda kullanılan yedek damar sisteminin açılmasıdır. Bu durum daha
az
yorulmaya
ve
kendini
enerjik
hissetmeye sebep olur.
7
gelişime açık alanları farklıdır. Anne babaların
DİĞER BAŞ ETME YÖNTEMLERİ
çocuklarını her yönü ile tanıyarak objektif değerlendirmeleri önemlidir. Ailelerin beklen-
Bedensel Düzenlemeler
tileri ile çocuklarının yapabilecekleri birbiriyle
Kaygıyı azaltmak için gerekli bedensel düzen-
uyumlu ise çocuk daha az kaygı yaşayabilir.
lemelerin başında düzenli beslenme gelir. Her bireyin yaşına, beden ölçülerine, etkinliğine
Çocuğunuz ile karşılıklı güven ortamı oluşturun.
bağlı dengeli ve sağlıklı beslenme yöntemini
Çocuğunuzun olumlu davranışlarını takdir edin.
bilmesi gerekir.
Övgü yerine davranışlarını görün, başarılarını görün ve vurgulayın, paylaşın. Çocuğunuzu yargılamadan dinleyin, ders çalışma, plan yap-
Sabahları kahvaltı edin.
Akşam yemeklerini az yiyin.
İdeal kilonuzu korumaya çalışın.
Anne ve babaların kaygısı çocuklarına bulaşır.
Protein içeren ve doğal yiyecekleri
Ebeveyn olarak önce siz kaygılarınızdan arının.
ma konularında karar vermesine fırsat verin.
Çocuklar anne babalarını model alırlar. Kaygı
tercih edin.
çocukluktan öğrenilen bir duygudur. Olaylar
Az ve sık yemek yiyin
Spora zaman ayırın.
duygularını belirler. Öncelikle kendi kaygı-
Her türlü harekete, fizik çalışmaya önce
larınızla yüzleşin ve bu kaygılardan kurtulun.
karşısında takınacağınız tavır çocuğunuzun
Sınav ve sınav sonucu ve notlarla çok meşgul
yürüyüşle başlayın.
olmanız
sınava
yüklenen
anlamı
kaygıya
dönüştürür. Çocuğunuza yardımcı olmak için
ÇOCUĞUNUZDA SINAV KAYGISI
onun yaptıklarına, sonuca değil sürece odak-
OLUŞTURMAMAK İÇİN NELER
lanın.
YAPABİLİRSİNİZ?
Çocuklarınıza
gereğinden
fazla
olanak
sunmamaya çalışın. Çocuğunuza verdiğiniz maddi ve manevi desteğin dozu önemlidir.
Kendi beklentilerinizi çocuğunuza yansıtmayın.
Desteğin dozu arttıkça ailenin beklentisi artarak
Çoğu kişinin geçmişte ulaşamadığı istek ve
öğrenciye kaygı olarak geri dönecektir. Verilen
idealleri olmuştur. Çocuğunuz üzerinden bu
desteği çocuğa sık sık hatırlatmak onun
ideallerinizi gerçekleştirmeye çalışmayın. Bu tür
üzerinde aşırı yük oluşturur.
beklentiler çocukta kaygı yaratır. Onun ilgi, yetenek, istek, hedef ve ilgi alanlarını dikkate
Çocuğunuzla kurduğunuz iletişimde sözleri-
almanız önemli olacaktır. Çocuğunuzun
potansiyeli
beklentiye girmeyin.
nizin içeriği, beden dili ifadeleri ve ses tonunuz üzerinde
birbiri ile uyumlu olsun. “İyi bir okul kazanma-
bir
san da olur, önemli olan gösterdiğin çabadır.”
Her çocuğun güçlü ve
gibi ifadeler kullanırken içeriğe uymayan beden
8
diliniz, gözlerinizi kaçırmanız, kelime vurguları
Çocuğunuzu başkaları ile kıyaslamayın. Sınav
farklı mesajlar veriyorsa sözlerinizin inandırıcılığı
kaygısını olumsuz tetikleyen unsurlardan biri de
kalmayacaktır. İnsanlar alınan mesajlarda daha
kıyaslama yapmaktır. Her çocuk kendine özel
çok sözlü olmayan mesajlara odaklanırlar. Bu
ve farklıdır. Başka performanslara odaklanmak,
da kaygı yaratan bir unsur olarak size dönebilir.
çocuğunuzun ilgileri, ihtiyaçları, başarılı ve güçlü olduğu alanları gözden kaçırmanıza neden
Negatif motivasyon yönteminden uzak durun.
olurken onun kendine olan güvenini de olum-
Çocuğunuzu hırslandırmak için spor koçlarının
suz etkiler. Ardından artçı tepkiler olarak, o da
kullandığı, küçümseyen, alay eden ifadelerden
kendini başkaları ile kıyaslamaya başlayacaktır.
uzak durun. Unutmayın ki çocuğunuz çok hassas bir dönemde. O hem ergenlikle hem de
Çocuğunuzun
bol
bol
oksijen
alacağı
sınav süreci ile baş etmek zorunda. Ona destek
etkinliklere zaman ayırın. Spora her gün belirli
olmak için olumlu motivasyon yöntemlerini
bir süreyi ayırmasını destekleyin. Sporun, nefes
kullanın. Ona güvendiğinizi, değer verdiğinizi,
egzersizleri ile sağlanan gevşemenin önemi
onu sevdiğinizi, her durumda kabul ettiğinizi
kaygıyı azaltmakta yadsınamaz bir gerçek. Bu
hissettirin.
yüzden çocuğunuzu spor yapması için teşvik edin.
Sınav başarısını kanun hâline sokan "-meli, malı"
ifadelerinden
uzak
durun.
“Çok
SON SÖZ
çalışmalısın. Gün de en az 200-250 soru
Sınava hazırlanan çocuğun anne babası olarak;
çözmelisin. En iyi Anadolu lisesine girmelisin.
Her şeyden önce onu çocuğunuz olduğu
Başarılı olmalısın…” gibi ifadeler çocuğunuzun
için sevdiğinizi, sevginizin onun başarılarına
kendisini baskı altında hissetmesine yol açarak
göre değişmeyeceğini vurgulayın ve en
sadece ve sadece kaygısını artıracaktır. Hayata
dair
belirsizlikler
kişinin
önemlisi bunu çocuğunuza hissettirin. kaygısını
Çocuğunuzun yaşadığı duyguları önemse-
artıracaktır. Sizin veya çocuğunuzun girilecek
yin, duyguları yok saymayın.
olan sınavlar veya sınavların sonucu ile ilgili yaşadığınız belirsizlik ve alternatifsizlikler kay-
Çocuğunuzla konuşun, onu etkin dinleyin,
gının artmasına neden olur. Belirsizlikler zihin
duygularını paylaşın. Onun isteklerine karşı
tarafından gerçekçi olmayan, olumsuz düşün-
çıkmadan önce onu anlayın ve uygun
celer ile doldurulursa kaygı yaratır. Sınavın
yanıtlar verin.
yapısı, değerlendirme biçimi, not sistemi, hedeflerin çeşitlendirilmesi vb. konularında bilgi
Çocuğunuza daha fazla ilgi göstermeye
eksikliği olması durumunda doğru kaynak-
çalışın, ona zaman ayırın. İhtiyaçlarını sezen
lardan bu eksiğin kapatılması önemlidir. Bilgi
ve ihtiyaçlarını karşılayacak desteklerde bu-
her zaman güçtür ve kaygıyı azaltır.
lunun.
9
Çocuğunuza karşı aşırı hoşgörülü ya da katı
KAYNAKÇA
olmayan esnek ve adil bir yaklaşım içinde
bulunun.
Baltaş, A. “Üstün Başarı”. Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
Çocuğunuzun kişisel performans ve gerçe-
ğine uygun hedefler belirlemesine destek
Köroğlu,
E.
“Kaygılarımız
Korkularımız
Nedir? Nasıl Baş Edilir?” HYB Yayıncılık,
olun. Potansiyelini gerçekçi değerlendirin ve
Ankara, 2006.
onu olduğu gibi kabul edin.
Sınavı olağanüstü bir durum hâline getir-
Özer, K. “Kaygı- Sınanma Duygusuyla Baş Edebilme” Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2004.
meyin ve ev yaşamınızda sınava dair büyük değişiklikler yapmayın. Eğlenceyi de hayatınızın bir parçası haline getirin.
10