1
3
1
Επανερμηνεύοντας το Θηβαϊκό έδαφος Η αγροτική παραγωγή στο επίκεντρο της αστικής καθημερινότητας Διπλωματική Εργασία Ηλιάδη Ιωάννα | Βασιλική Δασκαλάκη Ιούλιος 2014 Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Η παρούσα διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στην ανάδειξη της αγροτικής παραγωγής, ως στοιχείο της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της επαρχιακής πόλης της Θήβας και μάλιστα, εντάσσοντάς την στα πλαίσια της καθημερινής ζωής των κατοίκων. Πρόκειται για πολυδιάστατη σχεδιαστική διαδικασία με ποικίλες κοινωνικές προεκτάσεις και πολλαπλά επίπεδα σχεδιασμού, από τον ευρύτερο δημόσιο αστικό χώρο στο κτίριο δοχείο ζωής και αντίστροφα.
2
Ο αγροτικός χαρακτήρας της πόλης συνθέτει βασικό στοιχείο της φυσιογνωμίας της από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Αποτελεί όχι μόνο στοιχείο οικονομίας, αλλά και πολιτισμικής σημασίας, αντανακλώντας την σχέση της πόλης με την ύπαιθρο, τις διαδικασίες κατοίκησης της και αστικής ανάπτυξης, παραδόσεις που σχετίζονται με την καλλιέργεια και την αγροτική παραγωγή. Παρά την εκβιομηχάνιση των δεκαετιών ‘60 και ‘70 που επέφερε έντονες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο θηβαϊκό τοπίο και τις συνεχείς μεταμορφώσεις του με την δημιουργία νέων διαρκώς αναπτυσσόμενων οικισμών και την οικοπεδοποίηση πολλων αγροτικών εκτάσεων, η πόλη παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαιθρο. Σήμερα, η γεωργική χρήση είναι η κυριότερη στον Δήμο Θηβαίων. Τα εύφορα πεδινά εδάφη του Θηβαϊκού πεδίου, σε συνδυασμό με το υδάτινο δυναμικό της περιοχής, αποτελούν μεγάλης αξίας παραγωγικούς πόρους. Παράλληλα, ο πρωτογενής τομέας εξακολουθεί να απασχολεί σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, με ανοδικές τάσεις κατά την τελευταία δεκαετία, γεγονός που αποκαλύπτει την δυναμική μετατόπισης της τοπικής οικονομίας από τον δευτερογενή στον πρωτογενή τομέα.
3
4
Προτείνουμε την ενίσχυση και ανάδειξη του πρωτογενούς τομέα μέσω του ακόλουθου πλέγματος δραστηριοτήτων: | “Αγορά Αγροτών” Νέα εμπορική υποδομή που στηρίζει την τοπική παραγωγή, σύμφωνα με το μοντέλο της “κοινωνικής οικονομίας” (συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών, συλλογικές δομές κλπ). Οι αγρότες, βρίσκουν διέξοδο στους τοπικούς καταναλωτές, αφού τυποποιήσουν, μεταποιήσουν και συσκευάσουν οι ίδιοι την δική τους αγροτική παραγωγή ( θεσμός των “Farmers Markets”). | Μικρής κλίμακας παραγωγή - προβολή παραγωγικής διαδικασίας Εργαστήρια μικρής παραγωγής σε άμεση συσχέτιση με αντίστοιχα καταστήματα διάθεσης των παραγόμενων προϊόντων. Λειτουργούν και ως χώροι - “βιτρίνες” της παραγωγικής/μεταποιητικής διαδικασίας. | Εκπαίδευση Νέα υποδομή ενίσχυσης της ενημέρωσης των νέων, κυρίως, αγροτών, με την μορφή χώρου συνάντησης αγροτών και ευρύτερου κοινού (π.χ. σχολείων ή ενδιαφερόμενων πολιτών) και προβολής – όχι μόνο θεωρητικής, αλλά και πρακτικής-, διαδικασιών παραγωγής, συμβατικότερων αλλά και τεχνολογικά εξελιγμένων.
5
6
Ηλιάδη Ιωάννα ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||| 1 | ΕΠΑΝΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΘΗΒΑΪΚΟ ΕΔΑΦΟΣ
7
|τα εργαλεία του δικτύου| 1_υφές εδάφους: α. σκληρό δάπεδο: «αστικό έδαφος»| παραλαμβάνει τις βασικές ροές κίνησης και μετασχηματίζεται στα επίπεδα κίνησης των προτεινόμενων κτιριακών επεμβάσεων. β. «αγροτικό έδαφος» | ένα «χαλί» αστικών καλλιεργειών που ακολουθούν τις βασικές ροές, διαχέονται, όμως, παράλληλα σε ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους. Μέσω αυτών, οι κάτοικοι καλούνται να συνδεθούν με την γη και να συμμετάσχουν σε μικρές αγροτικές διαδικασίες. γ. ανακυκλωμένο υλικό αρχαιολογικών ανασκαφών: «αρχαιολογικό έδαφος» | στην ενότητα της κεντρικής πλατείας σε σχέση με τον κεντρικό αρχαιολογικό χώρο, ώστε να συσχετιστούμε με το κυρίαρχο ιστορικό υπόβαθρο της πόλης. 2_ υδάτινη ροή – αρδευτικό κανάλι | μικρού πλάτους κανάλια που διοχετεύουν το βρόχινο νερό στις φυτεμένες επιφάνειες. Τονίζουν με την γραμμικότητά τους ή τις διαπλατύνσεις τους (δεξαμενές) τις ροές και τις στάσεις αντίστοιχα, ενώ λειτουργούν και συμπληρωματικά στην ενεργοποίηση των αισθήσεων του περιπατητή. 3_υψηλές φυτεύσεις | χωροθετούνται ανάλογα με τον προσανατολισμό, κατευθύνουν κινήσεις ή αγκαλιάζουν χώρους- αστικούς πυκνωτές. 4_ στέγαστρα | ελαφριές μεταλλικές κατασκευές, που λειτουργούν ως χώροι στάσης, καθιστικά και χώροι εμπορίου.
8
| Εργαστήρια+Αγορά - συσχετισμός παραγωγής και εμπορίου | Σπειροειδής κίνηση με κεντρικό σημείο αναφοράς το αίθριο - αρχαιολογικό χώρο | Περιμετρικά τοιχεία που δημιουργούν εσωστρεφή αγκαλιά | Διευρυμένα βαθμιδωτά επίπεδα για την πληρέστερη αντίληψη του αρχαιολογικού χώρου | Οπτική διαμπερότητα μέχρι το επίπεδο των αρχαιοτήτων | Μικρή κτιριακή μάζα για τον καλύτερο συσχετισμό με το αρχαιολογικό υπόβαθρο | Το στέγαστρο ως απόληξη της σπειροειδούς κίνησης
9
10
| διάλογος αγροτικού - αστικού εδάφους | εσωτερική φυτεμένη πλατεία σε συσχετισμό με την κεντρική πλατεία | διείσδυση ροών πεζοδρόμου υπό την μορφή δύο αλληλοσυνδεόμενων σπειρών
11
12
| χώροι έκθεσης - αίθουσες διαλέξεωνεργαστήρια πρακτικής εφαρμογής επιδεικτικό εργαστήριο υδροπονικής καλλιέργειας | υπαίθρια δημόσια “πράσινη” διαδρομή ως περίπατος περιμετρικά κεντρικού αιθριου | υπόσκαφη ανάπτυξη κτιριακών λειτουργιών | διάφανο αιωρούμενο κουτί υδροπονικής καλλιέργειας - “αποδεσμευμένες από το έδαφος” καλλιέργειες vs συμβατικές καλλιέργεις | το στέγαστρο ως δυναμική γραμμή μηχανισμός ηλιοπροστασίας
13
14
15
ΤΟ ΣΤΕΓΑΣΤΡΟ | μεταλλική κατασκευή με φέροντα στοιχεία δίδυμα υποστηλώματα | τοποθέτηση τοπικά αντιρίδων για την ασφαλή στήριξη των υποστηλωμάτων. | τελική επικάλυψη με ξύλινες περσίδες, πανέλα κόντρα-πλακέ και ζώνες υαλοστασίων στην ζώνη κίνησης | “αναδίπλωση” της επικάλυψης στεγάστρου με την μορφή διάτρητων πτερυγίων | δημιουργία άκαμπτων επιπέδων μέσω τριγωνισμών για την αποφυγή του κινδύνου υφαρπαγής από τον αέρα
To θέμα αυτό αφορά ένας μικρής κλίμακας συγκρότημα στο Γκάζι, σε μια περιοχή ιδιότυπου οικοδομικού χαρακτήρα, που αντικατοπτρίζει αφενός το ιστορικό της βάθος και αφετέρου την μεγάλη ποικοιλία ως προς την κοινωνικοοικονοική σύνθεση των κατοίκων της.Το οικόπεδο μελέτης χαρακτηρίζεται από το γενικό παράγωνο σχήμα του, την γωνιακή του θέση με έντονη διαγώνια σχέση και οπτικές φυγές, τις δύο ψηλές γειτονικές μεσοτοιχίες και την αυλή ανάμεσα στα δύο αυτά κτίσματα. Στον χώρο αυτό ζητείται η ανέγερση συγκροτήματος τριών κατοικιών, δύο των 90τ.μ. η καθεμία (τριμελής οικογένεια) και μίας 60τ.μ. (ζευγάρι), καθώς και κοινόχρηστου χώρου 30 τ.μ., ελεύθερου ως προς την οργάνωση και την χρήση του. Το συμπαγές πρίσμα ως δυναμικό όριο πόλης ιδιωτικής ζωής Ο κτιριακός όγκος του συγκροτήματος, ξεκινώντας από ενιαίο “άκαμπτο” πρίσμα που διαμορφώνει σκληρό όριο προς την πόλη, διαχωρίζοντας την δημόσια από την ιδιωτική ζωή, σταδιακά εξελίσσεται σε δυναμικό πρίσμα που σκάπτεται για να δημιουργήσει προσβάσεις, κοινόχρηστους χώρους ή ιδιωτικούς ημιυπαίθριους χώρους των κατοικιών. Παράλληλα, σto πρίσμα προστίθενται επιφάνειες για να δημιουγήσουν συμπληρωματικούς χώρους εκτόνωσης. Προκύπτει, τελικά, ένα “κινητικό” πρίσμα - συνθετικά “ευέλικτο” όριο.
17
18
Συνθετικές αρχές _Διάταξη κτιριακού όγκου συγκροτήματος σε «γ» ώστε να δημιουργείται εσωτερική αυλή που ενοποιείται με τον γειτονικό ακάλυπτο _Μικρή υπερύψωση εσωτερικής αυλής από το επίπεδο του δρόμου _Εναλλαγές ανοιχτού-στεγασμένου χώρου κατά την μετάβαση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό χώρο _Αξιοποίηση ευνοϊκού προσανατολισμού νότου-ανατολής _Όμοια έκφραση κατοικιών 90 τ.μ. σε μία στάθμη και σε υπερύψωση από το έδαφος, για την ενίσχυση της ιδιωτικότητας, τον περιορισμό της όχλησης και την εκμετάλλευση της θέας _Διάρθρωση της κατοικίας των 60 τ.μ. σε δύο στάθμες, εκ των οποίων η πρώτη στο ισόγειο εξασφαλίζει άμεση εκτόνωση στο χώρο της αυλής και η δεύτερη προστατεύει τους περισσότερους ιδιωτικούς χώρους από την όχληση _Χρήση λειτουργικού και κατασκευαστικού καννάβου για την οργάνωση συγκροτήματος
19
20
21
22
Το θέμα αυτό αφορά στην επεξεργασία της αρχιτεκτονικής πρότασης για ένα Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης σε κεντρική αστική περιοχή, στην περιοχή της Καστέλας στον Πειραιά. Στα πλαίσια αυτού του σχεδιασμού, δίνεται έμφαση στον ιδιαίτερο χαρακτήρα και στις απαιτήσεις ενός τέτοιου κτηρίου σήμερα, ως δημόσιου χώρου συνεύρεσης και ανταλλαγής ιδεών αλλά και στην σχέση του κτηρίου με την πόλη και το παράκτιο μέτωπο της ακτής Κουμουνδούρου. Προσδιορίζεται η συσχέτιση του κτηρίου με τον δημόσιο αστικό υπαίθριο χώρο ως ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένης μάλιστα της γειτνίασης της περιοχής επέμβασης με το υφιστάμενο κέλυφος του Πνευματικού κέντρου Πειραιά (έργο του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λιάπη), θέτοντας ζητήματα συσχέτισης των δύο κτιρίων πολιτιστικού ενδιαφέροντος, καθώς και ανάδειξης του μεταξύ τους υπαίθριου χώρου. TΟ ΚΕΛΥΦΟΣ ΚΑΙ Η ΠΛΑΤΕΙΑ Η πρόταση στηρίζεται στην δημιουργία ροϊκού κτιριακού κελύφους που αναδιπλώνεται στον χώρο και φιλοξενεί τους κύριους χώρους εκθέσεων. Το κέλυφος αυτό αιωρείται πάνω από υπαίθρια πλατεία, που φιλοξενεί συμπληρωματικές χρήσεις του μουσείου και έχει διπλή αναφορά: αφενός ρέει προς το παράκτιο μέτωπο και από την άλλη προς την εσωτερική πλατεία που δημι ουργείται μεταξύ του νέου μουσείου και του υφιστάμενου πνευ ματικού κέντρου του Λιάπη. Τα δύο αλληλένδετα στοιχεία της πλατείας και του κελύφους, αποκολλούμενα μεταξύ τους, επιτρέπουν τον σχηματισμό εσωτερικού διαμπερούς πεζόδρομου που ενισχύει την σύνδεση της ακτής και της κοινής πλατείας των δύο πολιτιστικών πόλων.
23
24
26
Η αρχιτεκτονική πρόταση επιλέγεται να υλοποιηθεί κατασκευαστικά με σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα, συγκροτούμενο κατά κύριο λόγο από ελλειπτικής διατομής ελεύθερα υποστηλώματα και τοιχεία τοποθετημένα στον κατασκευαστικό λειτουργικό κάνναβο της επίλυσης. Οι πλάκες, χωρίς δοκάρια, αλλά με εσωτερικά διάκενα, ενισχύουν την χωρική ροϊκότητα. Τα κατασκευαστικά στοιχεία παραμένουν εμφανή, ενώ επιμέρους κατακόρυφα επίπεδα τονίζονται με την χρήση του χρώματος (“γ” εισόδου, τοίχος βιβλιοθήκης, τοιχος εξωτερικής ράμπας), αλλά και του μετάλλου και του ξύλου. Για την ηλιοπροστασία των μεγάλων επιφανειών των όψεων επιλέγεται η χρήση περσίδων (σταθερών μεταλλικών ή αναρτώμενων).
27
28
Αντικείμενο της συγκεκριμένης εργασίας είναι η σχεδιαστική προσέγγιση του δημόσιου χαρακτήρα των υπαίθριων αστικών χώρων, με επίκεντρο την περιοχή του γηπέδου του Παναθηναϊκού – Λ. Αλεξάνδρας – «Κουντουριώτικων». Πρόκειται για μια σχετικά αδιαμόρφωτη ακόμα περιοχή του κέντρου της πόλης, ενταγμένη σε ζώνη κατοικίας στις παρυφές του Λυκαβηττού, συνδέοντάς τον με την Λ.Αλεξάνδρας. Το οικοδομικό τετράγωνο στην ανατολική πλευρά του γηπέδου, σήμερα χώρος στάθμευσης, έχει χαρακτηρισθεί ως χώρος κοινόχρηστου πρασίνου και υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων. Στην νότια πλευρά, μεταξύ γηπέδου και λόφου του Λυκαβηττού, εντοπίζεται ο οικισμός των «Κουντουριώτικων». Η Λ.Αλεξάνδρας, σημαντική κυκλοφοριακή αρτηρία, ενώ βασικά έχει αναπτυχθεί ως άξονας κυρίως κατοικίας με χρήσεις υπερτοπικού εμπορίου στο ισόγειο, συγκεντρώνει κατά μήκος της και αρκετά δημόσια κτίρια. Η απομάκρυνση του γηπέδου γεννά ζητήματα που σχετίζονται με την διαμόρφωση νέων μετώπων προς την Λ. Αλεξάνδρας και της αξιοποίησης της φυγής – θέας προς τον Λυκαβηττό. Στην περιοχή μεταξύ γηπέδου και λόφου Λυκαβηττού υπάρχουν σήμερα οι Προσφυγικές κατοικίες «Στέγης Πατρίδος» και σχολικά κτίρια. H ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ Η βασική συνθετική ιδέα αφορά στη δημιουργία νέας ήπιας τοπιογραφίας που “ράβεται” στο ανάγλυφο του τόπου. Η χρήση επαναλαμβανόμενης γεωμετρίας που στηρίζεται κατ’εξοχήν στη χρήση καμπύλων σχημάτων, αποτελεί το βασικό σχεδιαστικό εργαλείο, προσδίδοντας ροϊκότητα, τόσο σε επίπεδο κίνησης όσο και σε επίπεδο φυτεύσεων.
29
30
Η διαμόρφωση στηρίζεται στη δημιουργία κλιμακωτών επιπέδων οφιοειδών χαράξεων που ρέουν ελεύθερα στην διεύθυνση Β-Ν και «στροβιλίζονται» γύρω από τον πυρήνα την νέας πλατείας, που προτείνεται στον χώρο του πρώην γηπέδου. Η νέα πλατεία υποβαθμίζεται, για να απομακρυνθεί από την αυξημένη όχληση της κυκλοφοριακά φορτισμένης λεωφόρου Αλεξάνδρας, δημιουργώντας ένα κατά το δυνατό ήρεμο περιβάλλον όπου το φυσικό στοιχείο διαδραματίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Στην πλατεία αυτή ορίζουμε σημεία αναφοράς που δημιουργούν διαφορετικές ποιότητες βίωσης του χώρου και που υλοποιούνται με τη χρήση του νερού σε ακτινικές ζώνες, τα καμπύλα φυτεμένα μεταλλικά στέγαστρα, τις φυτεμένες διάτρητες κιβωτιόσχημες μεταλλικές κατασκευές, το container-αναψυκτήριο και τις φυτεύσεις σημειακές ή σε ζώνες.
31
32
Ως προς την υλικότητα της πρότασης, επιλέχθηκε η χρήση σκληρού υλικού (κυβόλιθου) στις μη φυτεμένες ζώνες των επιπέδων, ενώ η στάθμη της πλατείας διαφοροποιείται με τη χρήση πατημένου χώματος (stabilizer) . Παράλληλα, η χρήση του χώματος στα πρανή και του υδάτινου στοιχείου συμβάλλουν στην εναλλαγή των ποιοτήτων του χώρου. Τέλος, ως προς τις φυτεύσεις, προτείνονται μεγάλες εκτάσεις χαμηλής εδαφοκάλυψης ικανές να να λειτουργήσουν ως διευρυμένοι καθιστικοί χώροι, αλλά και να φιλοξενήσουν χρήσεις όπως παιδική χαρά, ή και εκθέσεις υπαίθριας γλυπτικής. Η υψηλή
πυκνή φύτευση επιλέχθηκε να σχηματοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό δημιουργώντας ευρείες συστοιχίες δέντρων, στα πλαίσια της ροϊκής αντίληψης που διέπει την πρόταση, και να διαμορώσει εκτεταμένες σκιερές ζώνες. Παράλληλα, επιλέγοναι και περισσότερο σημειακές δενδροφυτεύσεις που λειτουργούν αντιστικά τόσο ως προς τη σχηματική όσο και ως προς τη χρωματική ενοποίηση των μεγάλων δενδροστοιχιών και συμβάλλουν στη διατήρηση της μικρής κλίμακας.
34
35
36
Ως προς την διευθέτηση των χρήσεων στην περιοχή μελέτης, προτείνονται τα ακόλουθα: _ δημιουργία “πράσινου” τόξου σύνδεσης Ηετιώνειας ακτής και Λεύκας _διάχυση του πρασίνου στους ελεύθερους χώρους και διείσδυση στα ο.τ. _διασπορά χώρων πολιτισμού και διαμόρφωση επιμέρους πυκνωτών κατά μήκος του άξονα _ισόρροπη κατανομή των χρήσεων - αποφυγή δημιουργίας ισχυρών κέντρων ή νέκρωσης επιμέρους περιοχών _ενίσχυση εμπορικού χαρακτήρα και ήπιας αναψυχής _απομάκρυνση οχλούσας βιομηχανίας και ώθηση βιοτεχνίας σε σχετικό βάθος σε σχέση με τον βασικό άξονα
37
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ Η κεντρική συνθετική ιδέα συνίσταται στην δημιουργία της αποκαλούμενης «κόκκινης γραμμής». Η κόκκινη γραμμή, στο επίπεδο σύλληψης της ιδέας, λειτουργεί ως το νήμα που ενοποιεί τις παρεμβάσεις, τόσο σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού όσο και επιμέρους χωρικών ενοτήτων. Πρόκειται για μια κινητική γραμμή, ένα δυναμικό σχεδιαστικό εργαλείο που προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες και μπορεί να μεταλλάσσεται από επίπεδο κίνησης σε κατακόρυφη επιφάνεια ή σε στέγαστρο, από συμπαγής δομή σε διάτρητο στοιχείο, από κτιστή ύλη σε φύτευση.
ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
Η “κόκκινη γραμμή” μετασχηματίζεται σε ισχυρή πλατφόρμα που παραλαμβάνει την δημόσια κίνηση, διοχετεύοντάς την σε επιμέρους πτέρυγες κατοικίας. Πρόκειται για κινητική μορφή που δημιουργεί κλιμακωτά επίπεδα εισόδου στις πτέρυγες, ενώ φιλοξενεί στον υποκείμενο χώρο καταστήματα και αναψυκτήριο με πρόσβαση από το επίπεδο του δρόμου. Παράλληλα μ’ αυτήν, σχεδιάζονται διαμπερείς διαδρομές που διασχίζουν το οικόπεδο, ορίζοντας και επιμέρους προσβάσεις σε κάθε πτέρυγα. Οι κατοικίες οργανώνονται σε τρεις πτέρυγες, εκ των οποίων οι δύο μεγαλύτερες εκφράζονται όμοια κάθετες στην διεύθυνση Β-Ν, ενώ η τρίτη στο μέσον τους, αποκλίνει ελαφρώς από την καθετότητα. Ο ενδιάμεσος χώρος των πτερύγων, οργανώνεται σε υπερυψωμένες ή υποβαθμισμένες αυλές και φυτεμένους χώρους εκτόνωσης και κοινών δραστηριοτήτων. Όσον αφορά στον σχεδιασμό της κάθε πτέρυγας, η “κόκκινη γραμμή“ μετασχηματίζεται καθ’ύψος σε μεταλλικό κέλυφος που αναδιπλώνεται, λειτουργώντας ως ενοποιητική γραμμή που περικλείει στο εσωτερικό της τις επιμέρους μονάδες κατοικίας. Αυτές με την σειρά τους, εκφράζονται με την μορφή πρισμάτων με εναλλαγές πλήρους – κενού (κοινόχρηστες χρήσεις – ιδιωτικές λειτουργίες) και συνδυάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να συμμετέχουν και τα δώματα στον σχεδιασμό τόσο ως ιδιωτικοί ημί/υπαίθριοι χώροι όσο και ως κοινόχρηστοι χώροι εκτόνωσης της κάθε στάθμης.
39
40
Η συγκεκριμένη εργασία έχει ως αντικείμενο την διαχείριση της πληροφορίας στον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός μικρής κλίμακας αρχιτεκτονικού έργου, συνιστώντας ουσιαστικά εισαγωγή στις έννοιες και στην πρακτική της ψηφιακής κατασκευής, στην λογική του συνεχούς σχεδιασμού- κατασκευής (Design Construction Continuum). Ουσιαστικά, πρόκειται για άσκηση που απδεικνύει ότι η ψηφιακά ελεγχόμενη υλικότητα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τα αρχικά στάδια της σύνθεσης. Η εκπόνηση της εργασίας αυτής οργανώνεται στα εξής στάδια: _ Εκμάθηση και χρήση προγράμματος παραμετρικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού για τον σχεδιασμό της κατασκευής (Grasshopper) _Δημιουργία καταλόγου δομικών στοιχείων προς παραγωγή με την χρήση του ίδιου προγράμματος _Παραγωγή των στοιχείων από εργαλειομηχανή ελεγχόμενη ψηφιακά (laser engraving machine) και συναρμολόγηση του τελικού προπλάσματος
41
H ιδέα συνίσταται στην δημιουργία σπονδυλωτής κατασκευής, που μορφολογικά αντλεί έμπευση από το κύμα και προτίθεται να τοποθετηθεί σε άμεση σχέση με το θάλασσιο στοιχείο, παράλληλα ενός παραθαλάσσιου περιπάτου. Αφετηρία της κατασκευής αποτελεί μια δεδομένη πολυγωνική γεωμετρία, που -με την χρήση αλγορίθμου και την ρύθμιση επιμέρους παραμέτρων του προγράμματος Grasshopper- πολλαπλασιάζεται με σταθερό βήμα, αλλάζει σταδιακά γωνία περιστροφής και αυξομειώνεται σε μέγεθος. Εξάγεται τελικά μια δυναμική - κινητική κατασκευή, που λειτουργεί καθ’όλο το μήκος της ως χώρος κίνησης - χαλαρού περιπάτου και σε τμήματά της ως καθιστικός χώρος.
42
Ο συγκεκριμένος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός εντάσσεται στη στρατηγική του Οργανισμού Λιμένα Πειραιώς (Ο.Λ.Π.) για την διαμόρφωση του λιμανιού ως «Πύλη Πολιτισμού και Τουρισμού» και το άνοιγμα του στην πόλη. Η πολιτική αυτή εκφράστηκε με την απόφαση για την δημιουργία της έκτασης της «Πολιτιστικής Ακτής» μέσα στην παράκτια ζώνη του Ο.Λ.Π. Αντικείμενο του διαγωνισμού είναι: _Η δημιουργία ενός σημαντικού και ιδιαίτερου Αρχαιολογικού Θεματικού Μουσείου για τον Πειραιά και το λιμάνι του. _Η διαμόρφωση κοινόχρηστου υπαίθριου χώρου και πάρκου που μαζί με τον υπό διαμόρφωση υπαίθριο δημόσιο χώρο νότια της Λεωφόρου Κέκροπος θα αποτελέσουν ένα μείζονος σημασίας αστικό δημόσιο πάρκο, _Η δημιουργία διασύνδεσης Μουσείου – Αρχαιολογικού χώρου μέσω της πεζοδρόμησης τμήματος της οδού Κανάρη και την μονοδρόμηση του υπολοίπου του εν επαφή με τον αρχαιολογικό χώρο. _Η δημιουργία ενός κλειστού χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων, κάτω από τμήμα της περιοχής του πάρκου, έως 250 θέσεων.
43
44
Η πρόταση διαχειρίζεται δύο κυρίαρχες συνιστώσες της δυναμικής του τοπίου: Την αποκατάσταση της συνέχειας του πρασίνου στην πόλη αλλά και της σύνδεσης του αστικού ιστού με την πολιτιστική ακτή. Στον άξονα βορρά-νότου, η οδός Κολοκοτρώνη αναδεικνύεται ως δρόμος φιλικός προς τον πεζό και συνδέει την μελλοντική πλατεία επί της οδού Εθνικής Αντιστάσεως με το νέο μουσείο. Στον άξονα ανατολής-δύσης, ο λόφος Κανθάρου και η πλατεία Ελευθερίας συνδέεται με τον αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας πύλης και το πάρκο της Δραπετσώνας. Το νέο μουσείο αποτελεί τον κόμβο που αρθρώνει το αστικό με το φυσικό τοπίο. Η πόλη διεισδύει στο χώρο του οικοπέδου και προβάλλει προς τη θάλασσα υπό μορφή σκάφους. Η ροή στρέφεται στη συνέχεια προς τον αρχαιολογικό χώρο, υπό γωνία αναφορικά με τη χάραξη του αρχαίου τείχους, και συνδέεται μέσω της νέας διαμόρφωσης της οδού Κανάρη- ως δρόμος ήπιας κυκλοφορίας - με την Ηετιώνεια πολιτιστική ακτή, ολοκληρώνοντας την αστική είσοδο στο μουσείο και το δημόσιο πέρασμα προς τη θάλασσα.Ένα νέο τοπιακό ανάγλυφο δημιουργείται ως φυσική κοιλότητα στο κέντρο της οποίας συλλέγονται τα βρόχινα ύδατα . Το φυσικό έδαφος, οι φυτεύσεις και η επιφάνεια νερού συγκροτούν τα τρία στοιχεία του τοπίου αυτού. 45
46
47
H μουσειακή συγκρότηση, εμπνέεται από τη φυσιογνωμία του αρχαιολογικού χώρου αλλά και την γενικότερη ιστορική ταυτότητα του Πειραιά, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα τείχη και την οχύρωση - το ελεγχόμενο όριο δηλαδή μεταξύ στεριάς και θάλασσας. Το μουσείο οργανώνεται κατά μήκος ενός τείχους - ορίου που διαχειρίζεται την σχέση του εκθεσιακού κορμού με τις συμπληρωματικές δραστηριότητες. Ο επισκέπτης ακολουθεί το τείχος ως νοηματική συνέχεια και στο τέλος, αφού βυθιστεί κάτω από την οδό Κανάρη, αναδύεται στον αρχαιολογικό χώρο. Η διαμόρφωση του αναπτύγματος της όψης απαντά στις παραμέτρους των χρήσεων και του προσανατολισμού, ενώ εμπνέεται παράλληλα από την ισόδομη τοιχοποιία της Ηετιώνειας πύλης. Η δημιουργία βασίζεται στον συνδιασμό διαγραμμάτων προβολής του ηλιοστασίου και χρήσεων και την βοήθεια προγράμματος παραμετρικού σχεδιασμού.
48
Η συγκεκριμένη παρέμβαση καλείται να απαντήσει στην πρόκληση διασύνδεσης της περιοχής μελέτης με το υπόλοιπο παραλιακό μέτωπο, με τις συγκοινωνιακές υποδομές, αλλά και με το σύνολο της αθηναϊκής μητρόπολης, ώστε να καταστεί πόλος υπερτοπικού και διεθνούς ενδιαφέροντος. Το Μικρολίμανο και η Ακτή Δηλαβέρη αποτελούν ως απόληξη της Καστέλας προς την θάλασσα, το τμήμα εκείνο του Πειραιά που έχει ταυτιστεί στο συλλογικό ασυνείδητο ντόπιων και επισκεπτών ως «Παλαιού Πειραιά». Από τη μία μεριά, τα διάσπαρτα ίχνη των αρχαιοτήτων, τα διασωθέντα νεοκλασικίζοντα λαϊκά σπίτια στα οποία κατοίκησαν οι πρώτοι σύγχρονοι Κρήτες και νησιώτες οικιστές, οι προσφυγικές κατοικίες των Μικρασιατών, τα λιγοστά αρχοντικά σε συνέχεια αυτών που υπήρχαν στο Νέο Φάληρο, αλλά ακόμη και οι πολυκατοικίες μετά τη δεκαετία του ’70, συνθέτουν ένα πλούσιο αρχιτεκτονικό μωσαϊκό που αντανακλά τις ιστορικές περιόδους της περιοχής. Από την άλλη, η μακρά σχέση συνύπαρξης με την θάλασσα, στοιχείο που αποτελεί βασικό κομμάτι της κουλτούρας και της ταυτότητας των Πειραιωτών, μαρτυρείται από την διατήρηση ορισμένων σχετικών δραστηριοτήτων όπως οι σύλλογοι αλιείας, οι ναυταθλητικοί όμιλοι, ακόμη και οι ψαροταβέρνες. Η ανάπτυξη που επιχειρήθηκε ωστόσο μέχρυ σήμερα, υπήρξε ανισόρροπη και συχνά παραβατική, με αποτέλεσμα την μη ομαλή πρόσληψή και λειτουργία της περιοχής από τους ντόπιους και τους επισκέπτες, την απώλεια της ταυτότητας της και τέλος, τη ν έλλειψη βιώσιμου χαρακτήρα για τη μελλοντική της διατήρηση. 49
50
1. Η Αυλή 2.Πλατεία Αλιείας 3.Η πλατεία των καφενείων 4.Ο παιδότοπος 5.Η πλατεία του Πολιτισμού 6.Το πάρκο των Σκαφών 7.Ηπροβλήτα με τα θαλάσσια ταξί 8.Η πλατεία του Κόσμου 9.Η στοά του νερού & εξέδρα 10.Η πλατεία με το στέγαστρο 51
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Επιδιώκεται η τοπική και υπερτοπική σύνδεση της περιοχής με την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, ώστε να αποκατασταθεί η απρόσκοπτη και οργανική σύνδεση με τον ηλεκτρικό σταθμό του Φαλήρου και το Τραμ. Ενισχύονται οι εγκάρσιες συνδέσεις με την Καστέλα και τον αθλητικό χώρο του ΣΕΦ μέσω της λεωφόρου Παπαναστασίου και τη γραμμή 20 του τρόλεϊ. Επιδιώκεται η απόδοση προτεραιότητας στον πεζό και τον ποδηλάτη και η ελαχιστοποίηση της χρήσης του αυτοκινήτου (καθορισμένη κυκλοφορία, καθορισμός χώρων στάθμευσης και χώρων φορτοεκφόρτωσης) αλλά και η μεταφορά των σταθμευμένων οχημάτων στους ενδεδειγμένους χώρους στάθμευσης ώστε να αντιστραφεί η δυσανάλογη παρουσία της ασφάλτου έναντι των πολύ περιορισμένων πεζοδρομίων και η οπτική ρύπανση των σταθμευμένων οχημάτων εκατέρωθεν του δρόμου. Προτείνεται η μονοδρόμηση της ακτής Δηλαβέρη και Κουμουνδούρου, υπό μορφή δρόμου ήπιας κυκλοφορίας, με είσοδο από την οδό Πανουργιά και έξοδο από τις οδούς Ναυάρχου Βότση και Παπαδιαμάντη. Ο χώρος στάθμευσης πλησίον του ιδρύματος Ζαχαρίου τροφοδοτείται από τηνΛεωφόρο Παπαναστασίου και ο έτερος από την ακτή Κουμουνδούρου. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ Η συνθετική συγκρότηση της πρότασης οργανώνεται γύρω από τη δημιουργία ενός μεγάλου περιπάτου κατά μήκος της ακτής και σε άμεση επαφή με το υδάτινο στοιχείο του καναλιού και τον φυσικού λιμένα του Μικρολίμανου. Ο περίπατος συγκροτεί κοινή εμπειρία για την περιοχή και ταυτόχρονα τον άξονα ανάπτυξης δέκα επιμέρους θεματικών περιοχών και πλατωμάτων που αναδεικνύουν και ενεργοποιούνται ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του τόπου.
52
Η ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ- ΤΑ ΔΩΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Σε προέκταση της οδού Σαγγαρίου προτείνεται ξύλινη εξέδρα στο νερό με σκοπό να μπορεί ο επισκέπτης να αντιληφθεί τόσο τον θαλάσσιο ορίζοντα όσο και το μέτωπο της πόλης της Καστέλλας. Προτίθεται να λειτουργήσει κατά περίπτωση και ως χώρος υπαίθριων εκδηλώσεων. Σε άμεση συσχέτιση χωροθετείται η αποκαλούμενη «Στοά του Νερού» - χώρος περιπάτου στο πάνω επίπεδο καιπολυλειτουργικός
χώρος
στο
κάτω,
σε
επαφή
με
το
νερό.
ΤΟ ΜΙΚΡΟΤΟΠΙΟ Οι φυτεύσεις οργανώνονται ως μικρά οικοσυστήματα που περιλαμβάνουν υψηλές φυτεύσεις, αρωματικούς θάμνους και το στοιχείο του νερού για την βελτίωση του μικροκλίματος. Σε κάθε στάση ο περιπατητής συναντά ένα διαφορετικό μικροτοπίο: Αρμυρίκια και σχίνοι, κουκουναριές και λεβάντες, κουτσουπιές και σπαρτά εναλλάσσονται στην εμπειρία του περιπατητή.
53
54
Η κατασκευή του κλοστρά από μεταλλικές σωλήνες εμπνέεται από τις κάθετες γραμμές των ιστιοπλοΪκών που εμφανίζονται στο αστικό τοπίο της περιοχής και συμβάλλουν καθοριστικά στην ταυτότητά του. Κάθετα στοιχεία που παραπέμπουν στα κατάρτια αποτελούν το νέο κέλυφος των κατασκευών της πρότασης αποδιίδοντας συνολική ταυτότητα στην επέμβαση. Οι κάθετοι σωλήνες πυκνώνουν και αραιώνουν εν είδη κύματος, σύμφωνα με την μαθηματική υποδιαίρεση της γραμμής και την προβολή της.
55
56
57
57