નમાઝ કે અહકામ by Ilyas Qadri Ziaee

Lk{kÍ fu ynfk{

rfíkkçk ÃkZLku fe Ëwyk

rfíkkçk ÃkZLku fe Ëwyk yÍ : þi¾u íkhefík, y{ehu yn÷u MkwLLkík, çkkrLkÞu Ëk’ðíku RM÷k{e, nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe hÍðe ËeLke rfíkkçk Þk RM÷k{e Mkçkf ÃkZLku Mku Ãkn÷u Íi÷ {U Ëe nwE Ëwyk ÃkZ ÷ersÞu. òu fwA ÃkZUøku ÞkË hnuøkk. Ëwyk Þun ni : íkso{k : yi yÕ÷kn ! n{ Ãkh RÕ{ku rnõ{ík fu ËhðkÍu ¾ku÷ Ëu ykih n{ Ãkh yÃkLke hn{ík LkkrÍ÷ Vh{k ! yi yÍ{ík ykih çkwÍøw keo ðk÷u. Lkkux : yÔð÷ ykr¾h yuf yuf çkkh ËwYË þheV ÃkZ ÷ersÞu. íkkr÷çku økBku BkËe™k çkfey ð {økrVhík 13 þÔðk÷w÷ {wfho{, 1428

rfÞk{ík fu hkuÍ nMkhík

Vh{kLku {wMíkVk : Mkçk Mku rÍÞkËk nMkhík rfÞk{ík fu rËLk WMk fku nkuøke rsMku ËwLÞk {U RÕ{ nkrMk÷ fhLku fk {kify r{÷k {økh WMk Lku nkrMk÷ Lk rfÞk ykih WMk þÏMk fku nkuøke rsMk Lku RÕ{ nkrMk÷ rfÞk ykih ËqMkhkU Lku íkku WMk Mku MkwLk fh LkVTy WXkÞk ÷urfLk WMk Lku Lk WXkÞk (Þk’Lke RMk Ãkh y{÷ Lk rfÞk) rfíkkçk fu ¾heËkh {wíkðßsun nkU rfíkkçk fe íkçkkyík {U Lkw{kÞkt ¾hkçke nku Þk MkVnkík f{ nkU Þk çkkR®Lzøk {U ykøku ÃkeAu nku økyu nkU íkku {õíkçkíkw÷ {ËeLkk Mku Ásqy Vh{kRÞu. A-1

Lk{kÍ fu ynfk{

íkhkrs{ [kxo

Lk{kÍ fu ynfk{ (n-LkVe) n Þun rfíkkçk þi¾u íkhefík, y{ehu yn÷u MkwLLkík nÍhíku

yÕ÷k{k {ki÷kLkk RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe hÍðe Lku WËqo ÍçkkLk {U íknheh Vh{kR ni ykih {sr÷Mku íkhkrs{ Lku RMk rfíkkçk fk “økwshkíke” hM{w÷ ¾ík (÷erÃkÞktíkh) fhLku fe MkykËík nkrMk÷ fe ni [¼k»kkt í kh ( TRANSLATION) Lknª çkÂÕf rMkVo ÷erÃkÞkt í kh (TRANSLITERATION) Þk’Lke ÍçkkLk íkku WËqo ne ni sçk fu ÷erÃk økwshkíke h¾e ni] ykih {õíkçkíkw÷ {ËeLkk Mku þkyuy fhðkÞk ni. RMk rfíkkçk {U yøkh rfMke søkn f{e-çkuþe Þk øk÷íke Ãkkyut íkku {sr÷Mku íkhkrs{ fku (çk Íheyyu {õíkqçk, sms , Whats App Þk E-mail) {w¥k÷y Vh{k fh Mkðkçk f{kRÞu.

ík =

Í=

Ãk = Mk =

z= Í= y= øk = Þ= T=

Ä= Í=

z= Z=

Í= ¾= n= w=

ík = f= ð= r =

¼= X=

çk =

Úk =

n= Ë= ¾= z= Í= h= Í = Mk = þ = Mk = f = V = øk = ’ = Lk = { = ÷ = ½ = -= q= k= e=

-: hkrçkíkk :-

{sr÷Mku íkhkrs{ (Ëk’ðíku RM÷k{e) {ËLke {foÍ, fkrMk{ nk÷k {ÂMsË, MkufLz ^÷kuh,Lkkøkh ðkzk {ìLk hkìz, ðzkuËhk, økwshkík, y÷ rnLË, Mo. + 91 9327776311 E-mail : translation.baroda@dawateislami.net

A-2

Lk{kÍ fu ynfk{

ÞkË Ëk~ík

ËkihkLku {wíkk-÷yk ÍYhíkLk yLzh ÷kRLk fersÞu, Rþkhkík r÷¾ fh MkVnk LkBçkh Lkkux Vh{k ÷ersÞu RÕ{ {U íkh¬e nkuøke MkVnk MkVnk WLkðkLk WLkðkLk

-: Lkkrþh :-

{õíkçkíkw÷ {ËeLkk, ViÍkLku {ËeLkk, íkefkuLke çkkøke[u fu Mkk{Lku, r{hÍkÃkqh, yn{ËkçkkË, økwshkík-1, VkuLk : 9327168200 maktabaahmedabad@gmail.com A-3

Lk{kÍ fu ynfk{

hMkkR÷ VunrhMík

Lk{kÍ fu ynfk{ (n-LkVe)

(hMkkR÷u

y¥kkrhGÞk rnMMkk yÔð÷)

yøkh ykÃk yÍ yÔð÷ íkk ykr¾h {wfB{÷ ÃkZ ÷Uøku íkku V ykÃk fe çku þw{kh øk-÷ríkÞkt ¾wË çk ¾wË ykÃk fu Mkk{Lku yk òyutøke. RMk {s{qyu {U þi¾u íkhefík, y{ehu yn÷u MkwLLkík nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkq rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe L fu Ësuo Íi÷ 12 hMkkR÷ nI. 1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12

ðwÍq fk íkhefk ðwÍq ykih MkkRLMk økwM÷ fk íkhefk ViÍkLku yÍkLk Lk{kÍ fk íkhefk {wMkkrVh fe Lk{kÍ fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk ViÍkLku sw{wyk Lk{kÍu EË fk íkhefk {-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk A-4

MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk MkVnk

1 57 81 108 137 233 253 278 299 325 336 354

Lk{kÍ fu ynfk{ Lkk{ rfíkkçk {wyÂÕ÷V Lkkrþh

{õíkçku fe þk¾U

:- Lk{kÍ fu ynfk{ (n-LkVe) :- þi¾u íkhefík y{ehu yn÷u MkwLLkík, nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk yçkq rçk÷k÷ {w n B{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe hÍðe L :- {õíkçkíkw÷ {ËeLkk, yn{ËkçkkË -1

{õíkçkíkw÷ {ËeLkk (økwshkík) fe {wÏíkr÷V þk¾U $ {kuzkMkk : Mkqfk çkkÍkh, {kuzkMkk. 9725824820 $ Mkqhík : ðr÷Þk¼kE {ÂMsË, Ïðkò ËkLkk Ëhøkkn fu ÃkkMk. 9898615071 $ ò{Lkøkh : Ãkkt[ nkxze. 9327977293 $ økktÄeÄk{ : MkÃkLkk Lkøkh {ËeLkk {ÂMsË fu ÃkkMk. 8141474279 $ Äku÷fk : íkksËkhu {ËeLkk {ÂMsË fu Mkk{Lku, xkðh çkkÍkh. 9374915797

{õíkçkíkw÷ {ËeLkk (rnLË) fe {wÏíkr÷V þk¾U $ $ $ $ $ $ $

: 19-20, {wnB{Ë y÷e hkuz, {ktzðe ÃkkuMx ykìrVMk fu Mkk{Lku, {wBçkE,({nkhk»xÙ) 02223454429 LkkøkÃkq h : MkiVe Lkøkh hkìz, økheçk LkðkÍ {ÂMsË fu Mkk{Lku, {kur{Lk Ãkqhk, LkkøkÃkqh,({nkhk»xÙ) 09373110621 ys{u h : 19 / 216 V÷knu ËkhiLk {ÂMsË fu fheçk, LkÕ÷k çkkÍkh, MxuþLk hkìz,(hksMÚkkLk) (0145) 2629385 nw ç k÷e : A.J {wÄ÷ fkuBÃk÷uõMk, A.J {wÄ÷ hkìz, ykìÕz nw ç k÷e, (fLkko x f ) 08363244860 ni Ë hkçkkË : {w ø k÷ Ãkq h k, ÃkkLke fe xt f e, ni Ë hkçkkË, (íku÷tøkkLkk) (040) 2 45 72 786 fkLkÃkq h : {ÂMsËu {ÏËq{u rMk{LkkLke, rzÃkxe fk Ãkzkð, økwçkoík Ãkkfo, fkLkÃkqh (Þq.Ãke. ) 09335272252 çkLkkhMk : yÕ÷q fe {ÂMsË fu ÃkkMk, yBçkkþkn fe íkõÞk, {ËLk Ãkq h k, çkLkkhMk, ( Þq . Ãke. ) 09369023101

{wBçkE

E.mail : ilmiapak@dawateislami.net www.dawateislami.net A-5

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

VunrhMík WLðkLk MkVnk WLðkLk 1 ðwÍq fu 29 BkwMŒnççkkŒ ðwÍq fk íkhefk 2 ðwÍq fu 16 BkõYnkŒ ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ 2 Äq… fu økBko …k™e fe ðÍknŒ WMBkk™u øk™e fk R~fu hMkq÷ 4 BkwMŒk’Bk÷ …k™e fk ynBk BkMy÷k økw™kn Íz™u fe rnfkÞŒ 5 rBkèe rBk÷u …k™e Mku ðwÍq nkuøkk Þk ™nª ðwÍq fk Mkðkçk ™nª rBk÷uøkk 5 …k™ ¾k™u ðk÷u Bkw-Œðßsun nkU Mkkhk çkË™ …kf nku økÞk ! 6 ŒMkÔðwV fk yÍeBk Bk-Ë™e ™wM¾k çkk ðwÍq Mkku™u fe VÍe÷Œ 6 ÍÏBk ðøkihk Mku Ïkq™ r™f÷™u fu 5 ynfkBk çkk ðwÍq Bkh™u ðk÷k ~kneË ni 6 MkËeo Mku yk’Ík Vx òyU Œku...... BkwMkeçkŒkU Mku rnVkÍŒ fk ™wM¾k nh ðõŒ çkk ðwÍq hn™u fu MkkŒ VÍkR÷ 6 ðwÍq BkU BkunËt e ykih MkwhBku fk BkMy÷k 7 RLsuõ~k™ ÷økk™u Mku ðwÍq xqxøu kk Þk ™nª ? Ëwøk™k Mkðkçk 7 Ëw¾Œe ykt¾ fu yktMkq MkËeo BkU ðwÍq fh™u fe rnfkÞŒ 8 …kf ykih ™k…kf híkqçkŒ ðwÍq fk Œhefk (n-™Ve) ðwÍq fu çkåku nwyu …k™e BkU 70 çkeBkkrhÞkU Mku r~kVk 10 Ak÷k ykih VwrzÞk sL™Œ fu ykXkU ËhðkÍu ¾w÷ òŒu nI 11 “fi” Mku ðwÍq fçk xqxŒk ni ? 11 ntMk™u fu ynfkBk ™Íh fÇke fBkÍkuh ™ nku ðwÍq fu çkk’Ë Œe™ çkkh Mkqhyu fÿ …Z™u fu VÍkR÷ 12 õÞk Mkºk Ëu¾™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni ? 12 økwM÷ fk ðwÍq fkVe ni ðwÍq fu çkk’Ë …Z™u fe Ëwyk ðwÍq fu çkk’Ë Þun Ëwyk Çke …Z ÷ersÞu 12 Úkqf BkU Ïkq™ 13 ðwÍq BkU ~kf yk™u fu 5 ynfkBk ðwÍq fu åkkh VhkRÍ 13 Mkku™u Mku ðwÍq xqx™u ™ xqx™u fk çkÞk™ Äku™u fe Œk’heV 13 ðwÍqyu yÂBçkÞkyu rfhkBk ykih ™ªË Bkwçkkhf ðwÍq fe 14 MkwL™ŒU A-6

MkVnk 14 16 17 18 18 19 20 21 22 23 23 24 24 24 25 25 26 26 26 27 27 29

Lk{kÍ fu ynfk{ WLðkLk BkMkkrsË fu ðwÍ¾q k™u Îkh BkU ðwÍ¾q k™k çk™ðkRÞu ðwÍ¾q k™k çk™ðk™u fk Œhefk ðwÍ¾q k™u fu 9 Bk-Ë™e Vq÷ rs™ fk ðwÍq ™ hnŒk nku W™ fu r÷Þu 6 ynfkBk MkkŒ Bkw-ŒVŠhfkŒ ykÞŒ r÷¾u nwyu fkøkÍ fu r…A÷u rnMMku fu Aq™u fk ynBk BkMy÷k çku ðwÍq fwhyk™u BkSË fku ™nª Aq MkfŒk ðwÍq BkU …k™e fk RMkhkV òhe ™nTh …h Çke RMkhkV yk’÷k nÍhík fk Víkðk Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™ fe Œ^Mkeh RMkhkV ™ fh RMkhkV ~kiŒk™e fkBk ni sL™Œ fk MkVuË Bkn÷ Bkktøk™k fiMkk ? çkwhk rfÞk, ÍwÕBk rfÞk RMkhkV rMkVo Ëku MkqhŒkU BkU ne økw™kn ni y-Bk÷e Œkih …h ðwÍq Mker¾Þu BkÂMsË ykih BkÿMku fu …k™e fk RMkhkV RMkhkV Mku çkåk™u fe 7 ŒËkçkeh RMkhkV Mku çkåk™u fu r÷Þu 14 Bk-Ë™e Vq÷ 40 Bk-Ë™e Vq÷kU fk h-Íðe økw÷ËMŒk rð÷kËŒ BkU ykMkk™e fk ™wM¾k

VunrhMík

MkVnk 30 30 31 32 33 36 37 37 38 38 38 39 39 40 40 41 41 42 42 43 46 49 54

WLðkLk rçkøkih ykìÃkhuþLk fu rð÷kËík nku økE ! ðwÍq¾kLkyu y¥kkh ðwÍq ykih MkkRLMk ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ ðwÍq fe rnõBkŒU Mkw™™u fu Mkçkçk fçkq÷u RM÷kBk Bkøkrhçke sBko™e fk MkuBke™kh ðwÍq ykih nkE ç÷z …úu~kh ðwÍq ykih Vkr÷s rBkMðkf fk fÿËk™ fwÔðŒu nkrVÍk fu r÷Þu rBkMðkf fu çkkhu BkU Ëku ynkËeMku Bkwçkk-hfk Bkwtn fu Ak÷u fk R÷ks xqÚk çkú~k fu ™wõMkk™kŒ õÞk yk… fku rBkMðkf fh™k ykŒk ni ? r{Mðkf fu 20 Bk-Ë™e Vq÷ nkÚk Äku™u fe rnõBkŒU fwÕ÷e fh™u fe rnõBkŒU ™kf BkU …k™e zk÷™u fe rnõBkŒU åkunhk Äku™u fe rnõBkŒU yLÄk…™ Mku Œn^VwÍ fkunr™Þkt Äku™u fe rnõBkŒU BkMn fe rnõBkŒU …køk÷kU fk zkìõxh …kô Äku™u fe rnõBkŒU

A-7

MkVnk 54 56 57 58 58 59 60 60 61 62 62 63 63 64 64 67 67 68 69 70 71 72 72 73

Lk{kÍ fu ynfk{ WLðkLk ðwÍq fk çkåkk nwðk …k™e RLMkk™ åkktË …h ™qh fk r¾÷ku™k Bkku’rsÍyu ~k¬w÷ fBkh rMkVo yÕ÷kn fu r÷Þu ŒMkÔðwV fk yÍeBk Bk-Ë™e ™wM¾k MkwL™Œ MkkRLMke Œnfef fe BkkunŒks ™nª økwM÷ fk íkhefk ËwYË þheV fe VÍe÷ík yLkku¾e MkÍk økwM÷ fk íkhefk økwM÷ fu íkeLk3 VhkRÍ fwÕ÷e fhLkk Lkkf {U ÃkkLke [ZkLkk ík{k{ Íkrnhe çkËLk Ãkh ÃkkLke çknkLkk økwM÷ fe 21 yunríkÞkíkU {Míkqhkík fu r÷Þu 6 yunríkÞkíkU ÍÏ{ fe Ãkèe økwM÷ VÍo nkuLku fu 5 yMçkkçk LkVkMk fe ÍYhe ðÍkník 5 ÍYhe ynfk{ {w~íkÍLke fk yÍkçk çkníku ÃkkLke {U økwM÷ fk íkhefk VÔðkhk òhe ÃkkLke fu nwõ{ {U ni

VunrhMík

MkVnk 74 74 76 77 78 78 79 81 82 82 84 85 85 85 86 86 87 88 88 89 90 90 91 92

MkVnk WLðkLk 92 VÔðkhu fe yunríkÞkíkU 93 W.C fk Á¾ ËwÁMík fersÞu 93 fçk fçk økwM÷ fhLkk MkwLLkík ni ? fçk fçk økwM÷ fhLkk {wMíknçk ni ? 93 94 yuf økwM÷ {U {wÏíkr÷V rLkGÞíkU 94 çkkrhþ {U økwM÷ íktøk r÷çkkMk ðk÷u fe íkhV LkÍh fhLkk fiMkk ? 95 95 Lktøku Lknkíku ðõík ¾qçk yunríkÞkík økwM÷ Mku LkÍT÷k çkZ òíkk nku íkku ? 95 96 çkkÕxe Mku Lknkíku ðõík yunríkÞkík 96 çkk÷ fe røkhn fwhykLku Ãkkf ÃkZLku Þk AqLku fu 10 {MkkR÷ 96 98 çku ðwÍq ËeLke rfíkkçkU AqLkk LkkÃkkfe fe nk÷ík {U ËwYË þheV ÃkZLkk 98 ôøk÷e {U rMkÞkne fe íkn s{e nwE nku íkku ? 98 99 çkå[k fçk çkkr÷øk nkuíkk ni ? 99 rfíkkçkU h¾Lku fe íkhíkeçk 100 yðhkf {U ÃkwrzÞk çkktÄLkk {wMkÕ÷u Ãkh fk’çkíkwÕ÷kn þheV fe íkMðeh 100 100 ðMðMkkU fk yuf Mkçkçk 101 íkÞB{w{ fk çkÞkLk 101 íkÞB{w{ fu VhkRÍ 101 íkÞB{w{ fe 10 MkwLLkíkU 102 íkÞB{w{ fk íkhefk

A-8

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk WLðkLk MkVnk MkVnk íkÞB{w{ fu 25 {-ËLke Vq÷ 103 {ÂMsË {U yÍkLk ËuLkk r¾÷kVu MkwLLkík ni 123 ViÍkLku yÍkLk 108 Mkku þneËku fk Mkðkçk f{kRÞu 124 ËwYË þheV fe VÍe÷ík 109 yÍkLk Mku Ãkn÷u ËwYË þheV ÃkrZÞu 125 Mkhfkh ™u yuf çkkh yÍk™ Ëe 109 yÍkLk fe íkkineLk fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk 129 ykÍk™ ni Þk yÍk™ ? 110 129 fk {Íkf WzkLkk yÍk™ fu VÍkR÷ 110 yÍkLk fu {wíkyÂÕ÷f fwr£Þk fr÷{kík fe r{Mkk÷U 130 fçkú BkU fezu ™nª …zUøku 110 yÍk™ 131 BkkuŒe fu økwBçkË 110 yÍk™ fe Ëwyk-þVkyík fe rçkþkhík 132 økwÍ~Œk økw™kn BkwykV 110 EBkk™u BkwVMMk÷, EBkk™u BkwßBk÷ 133 ~kiŒk™ 36 Bke÷ Ëqh Çkkøk òŒk ni 111 þþ fr÷{u 133 yÍk™ fçkqr÷GÞŒu Ëwyk fk Mkçkçk ni 111 137 Lk{kÍ fk íkhefk {wyÂÍTÍLk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh 111 ËwYË þheV fe VÍe÷ík 138 yÍk™ ðk÷u rË™ yÍkçk Mku yB™ 111 rfÞk{ík fk Mkçk Mku Ãkn÷k Mkwðk÷ 139 Îkçkhknx fk R÷ks 111 Lk{kÍe fu r÷Þu Lkqh 140 økBk Ëqh fh™u fk ™wM¾k 112 rfMk fk rfMk fu MkkÚk n© nkuøkk ! 140 BkAr÷Þkt Çke RÂMíkøkVkh fhŒe nI 112 þËeË ÍÏ{e nk÷ík {U Lk{kÍ 141 yÍk™ fu sðkçk fe VÍe÷Œ 112 Lk{kÍ Ãkh Lkqh Þk íkkhefe fu yMçkkçk 141 3 fhkuz 24 ÷k¾ ™urfÞkt hkuÍk™k fBkkRÞu 113 çkwhu ¾krík{u fk yuf Mkçkçk 142 yÍk™ fk sðkçk Ëu™u ðk÷k sL™Œe nku økÞk 114 Lk{kÍ fk [kuh 143 yÍk™ ð RfkBkŒ fu sðkçk fk Œhefk 115 [kuh fe Ëku rfM{U 144 yÍk™ fu 14 Bk-Ë™e Vq÷ 117 Lk{kÍ fk íkhefk (n-LkVe) 145 sðkçku yÍk™ fu 9 Bk-Ë™e Vq÷ 119 RM÷k{e çknLkkU fe Lk{kÍ {U [LË søkn Vfo ni 152 RfkBkŒ fu 7 Bk-Ë™e Vq÷ 122 ËkuLkkU {wíkðßsun nkU ! 153 yÍkLk ËuLku fu 11 {wMíknçk {ðkfuy 123 Lk{kÍ fu 6 þhkRík 153 A-9

Lk{kÍ fu ynfk{ WLðkLk ËkihkLku Lk{kÍ {fYn ðõík Ëkr¾÷ nku òyu íkku ? Lk{kÍ fu 7 VhkRÍ nwYV fe Mknen yËkyuøke ÍYhe ni {ÿMkíkw÷ {ËeLkk fkhÃkux fu LkwõMkkLkkík LkkÃkkf fkhÃkux Ãkkf fhLku fk íkhefk Lk{kÍ fu íkfheçkLk 30 ðkrsçkkík Lk{kÍ fe íkfheçkLk 96 MkwLLkíkU íkõçkehu íknhe{k fe 96 MkwLLkíkU rfÞk{ fe MkwLLkíkU Áfqy fe MkwLLkíkU fki{k fe MkwLLkíkU MksËu fe MkwLLkíkU sÕMku fe MkwLLkíkU ËqMkhe hfyík fu r÷Þu WXLku fe MkwLLkíkU fk’Ëk fe MkwLLkíkU Mk÷k{ VuhLku fe MkwLLkíkU Mk÷k{ VuhLku fu çkk’Ë fe MkwLLkíkU MkwLLkíku çkk’rËGÞk fe MkwLLkíkU MkwLLkíkkU fk yuf yn{ {My÷k RM÷k{e çknLkkut fu r÷Þu 10 MkwLLkíkU Lk{kÍ fu íkfheçkLk 14 {wMíknççkkík W{h rçkLk yçËw÷ yÍeÍ fk y{÷ økËo yk÷qË ÃkuþkLke fe VÍe÷ík

VunrhMík

MkVnk 157 159 166 167 170 170 172 175 175 176 177 178 179 179 180 180 181 182 183 184 184 185 187 187

WLðkLk MkVnk 188 Lk{kÍ íkkuzLku ðk÷e 29 çkkíkU 188 Lk{kÍ {U hkuLkk 189 Lk{kÍ {U ¾ktMkLkk 190 ËkihkLku Lk{kÍ Ëu¾ fh ÃkZLkk 190 y{÷u fMkeh fe íkk’heV 191 ËkihkLku Lk{kÍ r÷çkkMk ÃknLkLkk 191 Lk{kÍ {U fwA rLkøk÷Lkk ËkihkLku Lk{kÍ rfç÷u Mku RÂLnhkV 192 192 Lk{kÍ {U MkktÃk {khLkk 193 Lk{kÍ {U ¾wòLkk 193 fnLku {U øk÷ríkÞkt 194 Lk{kÍ fu 32 {fYnkíku íknhe{k 194 fLÄkU Ãkh [kËh ÷xfkLkk 195 íkçkE nksík fe rþÆík 195 Lk{kÍ {U ftfrhÞkt nxkLkk 196 ôøkr÷Þkt [x¾kLkk 197 f{h Ãkh nkÚk h¾Lkk 197 ykM{kLk fe íkhV Ëu¾Lkk 198 Lk{kÍe fe íkhV Ëu¾Lkk 200 økÄu siMkk {wtn 202 Lk{kÍ ykih íkMkkðeh 203 Lk{kÍ fu 33 {fYnkíku íkLÍenk nkV ykMíkeLk {U Lk{kÍ ÃkZLkk fiMkk ? 206 Íkunh fu ykr¾he Ëku Lk^÷ fu ¼e õÞk fnLku 207

A-10

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk WLðkLk MkVnk MkVnk {wMkkrVh fe Lk{kÍ 233 R{k{ík fk çkÞkLk 208 234 208 ËwYË þheV fe VÍe÷ík RÂõíkËk fe 13 þhkRík 236 Rfk{ík fu çkk’Ë R{k{ Mkkrnçk yu’÷kLk fhU 209 þh-E MkVh fe {MkkVík 236 s{kyík fk çkÞkLk 209 {wMkkrVh fçk nkuøkk ? 237 210 ykçkkËe ¾í{ nkuLku fk {ík÷çk íkfuo s{kyík fu 20 yk’Íkh 237 211 rVLkkyu þnh fe íkk’heV fw£ Ãkh ¾krík{u fk ¾kiV 238 Ëwykyu fwLkqík 213 {wMkkrVh çkLkLku fu r÷Þu þíko 238 214 ðíkLk fe rfM{U MksËyu MknTð fk çkÞkLk 216 ðíkLku Rfk{ík çkkrík÷ nkuLku fe MkqhíkU 239 rLknkÞík yn{ {My÷k 239 rnfkÞík 217 MkVh fu Ëku hkMíku 239 218 {wMkkrVh fçk íkf {wMkkrVh ni ? MksËyu MknTð fk íkhefk 240 MksËyu MknTð fhLkk ¼q÷ òyu íkku... 218 MkVh LkkòRÍ nku íkku ? 240 MksËyu rík÷kðík ykih þiíkkLk fe þk{ík 219 MkuX ykih Lkkufh fk Rfêk MkVh 241 219 fk{ nku økÞk íkku [÷k òŸøkk ! V nh {whkË Ãkqhe nku 241 MksËyu rík÷kðík fu 8 {ËLke Vq÷ 219 ykihík fu MkVh fk {My÷k 241 ¾çkhËkh ! nkuþÞkh ! 221 ykihík fk MkwMkhk÷ ð {ifk 221 yhçk {w{kr÷f {U ðeÍk Ãkh hnLku ðk÷kU fk {My÷k 242 MksËyu rík÷kðík fk íkhefk MksËyu þw¢ fk çkÞkLk 222 ÍkRhu {ËeLkk fu r÷Þu ÍYhe {My÷k 243 Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk MkÏík økwLkkn ni 223 WBkhn fu ðeÍk Ãkh ns fu r÷Þu ÁfLkk fiMkk ? 244 fMh ðkrsçk ni 246 Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLku fu çkkhu {U 15 ynfk{ 223 fMh fu çkË÷u [kh fe rLkGÞík çkktÄ ÷e íkku....? 247 Mkkrnçku {Íkh fe RLkrVhkËe fkurþþ 227 {wMkkrVh R{k{ ykih {wfe{ {wõíkËe 247 228 {wfe{ {wõíkËe ykih çkrfGÞk Ëku hfTyíkU 248 {kt [khÃkkE Mku WX ¾ze nwE ! A-11

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk MkVnk õÞk {wMkkrVh fku MkwLLkíkU {wykV nI ? 248 [÷íke økkze {U Lk^÷ ÃkZLku fu 4 {ËLke Vq÷ 248 {wMkkrVh íkeMkhe hfyík fu r÷Þu ¾zk nku 250 òyu íkku....? 250 MkVh {U fÍk Lk{kÍU 251 rnVTÍ ¼w÷k ËuLku fk yÍkçk fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk 253 254 ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ 255 snL™Bk fe ¾kiV™kf ðkËe 255 …nkz økhBke Mku r…Îk÷ òyU 255 Mkh fwåk÷™u fe MkÍk nÍkhkU çkhMk fu yÍkçk fk nfËkh 256 257 fçkú BkU ykøk fu ~kku’÷u yøkh ™BkkÍ …Z™k Çkq÷ òyu Œku..? 257 Rr¥kVkf™ ykt¾ ™ ¾w÷e Œku...? 258 Bksçkqhe BkU yËk fk Mkðkçk r{÷uøkk Þk ™nª ? 258 hkŒ fu ykr¾he rnMMku BkU Mkku™k fiMkk ? 259 259 hkŒ Ëuh Œf òøk™k yËk, fÍk ykih ðkrsçkw÷ RykËk fe Œk’heV 259 260 Œkiçkk fu Œe™ Áõ™ nI MkkuŒu fku ™BkkÍ fu r÷Þu søkk™k ðkrsçk ni 261 261 V@ fk ðõŒ nku økÞk Wêku ! 261 rnfkÞŒ nwfqfu ykBBkk fu yunMkkMk fe rnfkÞŒ 263

WLðkLk MkVnk 264 sÕË Mku sÕË fÍk …Z ÷ersÞu 264 Aw… fh fÍk …rZÞu 264 swBkwyŒw÷ ðËky BkU fÍkyu WBkúe 264 WBkú Çkh fe fÍk fk rnMkkçk 265 fÍk …Z™u BkU ŒhŒeçk fÍkyu WBkúe fk Œhefk (n-™Ve) 265 266 ™BkkÍu fMh fe fÍk 266 ÍBkk™yu RhrŒËkË fe ™BkkÍU 266 çkååku fe …iËkR~k fu ðõŒ ™BkkÍ BkheÍ fku ™BkkÍ fçk BkwykV ni ? 267 WBkú Çkh fe ™BkkÍU Ëkuçkkhk …Z™k 267 fÍk fk ÷^Í fn™k Çkq÷ økÞk Œku ? 267 fÍk ™BkkÍU ™ðkrV÷ fe yËkyuøke Mku çkunŒh 268 V@ ð yMh fu çkk’Ë ™ðkrV÷ ™nª …Z MkfŒu 268 ÍkunhT fe åkkh MkwL™ŒU hn òyU Œku õÞk fhu ? 269 V@ fe MkwL™ŒU hn òyU Œku õÞk fhu ? 269 õÞk Bkøkrhçk fk ðõŒ Úkkuzk Mkk nkuŒk ni ? 269 Œhkðen fe fÍk fk õÞk nwõBk ni ? 270 270 ™BkkÍ fk rVËÞk 272 BknqoBkk fu rVËÞu fk yuf BkMy÷k MkkËkŒu rfhkBk fku ™BkkÍ fk rVËÞk ™nª Ëu MkfŒu 273 273 100 fkuzkU fk ne÷k fk™ AuË™u fk hðks fçk Mku nwðk ? 274 275 økkÞ fu økku~Œ fk ŒkunVk

A-12

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk WLðkLk MkVnk 275 ™k çkkr÷økk ÷zfe fu sLkkÍu fe Ëwyk ÍfkŒ fk ~kh-E ne÷k 276 sqŒu …h ¾zu nku fh s™kÍk …Z™k Vfeh fe Œk’heV 277 økkRçkk™k ™BkkÍu s™kÍk ™nª nku MkfŒe rBkMfe™ fe Œk’heVL Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk 278 åkLË s™kÍkU fe Rfêe ™BkkÍ fk Œhefk 279 s™kÍu BkU rfŒ™e MkVU nkU ? ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ ð÷e fu s™kÍu BkU r~kfoŒ fe çk-h-fŒ 279 s™kÍu fe …qhe sBkkyŒ ™ rBk÷u Œku ? 280 …køk÷ Þk ÏkwËfw~ke ðk÷u fk s™kÍk yfeËŒ BkLËkU fe Çke {økrVhík 281 BkwËko çkååku fu ynfkBk fV™ åkkuh ŒBkkBk ~kw-hfkyu s™kÍk fe çkÂÏþ~k 282 s™kÍu fku fLÄk Ëu™u fk Mkðkçk 282 s™kÍu fku fLÄk Ëu™u fk Œhefk fçkú BkU …n÷k ŒkunVk 283 çkååku fk s™kÍk WXk™u fk Œhefk sL™Œe fk s™kÍk 283 ™BkkÍu s™kÍk fu çkk’Ë ðk…Mke fu BkMkkR÷ s™kÍu fk MkkÚk Ëu™u fk Mkðkçk 283 õÞk ~kkunh çkeðe fu s™kÍu fku fLÄk Ëu WnwË …nkz rsŒ™k Mkðkçk 284 MkfŒk ni ? ™BkkÍu s™kÍk çkkRMku RçkúŒ ni BkÂGÞŒ fku ™n÷k™u ðøkihk fe VÍe÷Œ 284 BkwíkoË fe ™BkkÍu s™kÍk fk nwõBku ~kh-E 284 s™kÍu fu Bkw-ŒyÂÕ÷f …ktåk Bk-Ë™e Vq÷ s™kÍk Ëu¾ fh …Z™u fk rðËo Mkhfkh ™u Mkçk Mku “Vw÷kt Bkuhe ™BkkÍ …Zkyu” yiMke 285 ðrMkGÞŒ fk nwõBk …n÷k s™kÍk rfMk fk …Zk ? 285 RBkkBk BkÂGÞŒ fu Mke™u fe MkeÄ BkU ¾zk nku ™BkkÍu s™kÍk VÍuo rfVkÞk ni ™BkkÍu s™kÍk BkU Ëku Áõ™ ykih Œe™ MkwL™ŒU nI 286 ™BkkÍu s™kÍk …Zu rçkøkih Ë^™k rËÞk Œku ? ™BkkÍu s™kÍk fk Œhefk (n-™Ve) 286 Bkfk™ BkU Ëçku nwyu fe ™BkkÍu s™kÍk çkkr÷øk BkËo ð ykihŒ fu s™kÍu fe Ëwyk 287 ™BkkÍu s™kÍk BkU Œk’ËkË çkZk™u fu r÷Þu Œk¾eh ™k çkkr÷øk ÷zfu fu sLkkÍu fe Ëwyk 287 çkkr÷øk fe ™BkkÍu s™kÍk Mku fç÷ Þun yu’÷k™ fersÞu A-13

MkVnk 288 288 289 289 289 289 290 290 291 291 292 292 292 292 295 295 296 296 296 297 297

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk WLðkLk MkVnk MkVnk ViÍkLku sw{y w k 299 nh sw { w y k fku 1 fhku z sw{y w k fku ËwYË þheV ÃkZLku fe VÍe÷ík 300 44 ÷k¾ snLLk{ Mku ykÍkË 310 ykfk Lku Ãkn÷k sw{yw k yÍkçku fçkú Mku {nVqÍ 310 fçk yËk Vh{kÞk ? 301 sw{wyk íkk sw{wyk økwLkknkU fe {wykVe 310 sw{wyk fu {k’Lkk 302 200 Mkk÷ fe RçkkËík fk Mkðkçk 311 Mkhfkh Lku fw÷ rfíkLku {nqo{ ðkr÷ËiLk fku nh sw{wyk sw{wyu yËk Vh{kyu ? 303 yk’{k÷ Ãkuþ nkuíku nI 311 rË÷ Ãkh {kunh 303 sw{wyk fu Ãkkt[ ¾wMkqMke yk’{k÷ 312 sw{wyk fu R{k{u fe VÍe÷ík 303 sLLkík ðkrsçk nku økE 312 rþVk Ëkr¾÷ nkuíke ni 304 rMkVo sw{wyk fk hkuÍk Lk hr¾Þu 313 ËMk rËLk íkf çk÷kykut Mku rnVkÍík 304 ËMk nÍkh çkhMk fu hkuÍkU fk Mkðkçk 313 rhÍTf {U íktøke fk yuf Mkçkçk 304 sw{wyk fk hkuÍk fçk {fYn ni ? 313 rVrh~íku ¾wþ LkMkeçkkU fu Lkk{ r÷¾íku nI 304 sw{yw k fku {kt çkkÃk fe fçkú Ãkh nkrÍhe fk Mkðkçk 314 Ãkn÷e MkËe {U sw{wyk fk sÍçkk 305 fçkúu ðkr÷ËiLk Ãkh “ÞkMkeLk” ÃkZLku fe VÍe÷ík 314 økheçkkU fk ns 306 íkeLk nÍkh {økrVhíkU 315 sw{wyk fu r÷Þu sÕËe rLkf÷Lkk ns ni 306 sw{yw k fku ÞkMkeLk ÃkZLku ðk÷u fe {økrVhík nkuøke 315 ns ð W{hn fk Mkðkçk 307 YnU sBy nkuíke nI 315 Mkçk rËLkkU fk MkhËkh 307 “Mkq-híkw÷ fnTV” fe VÍe÷ík 316 2 òLkðhkU fk ¾kiVu rfÞk{ík 308 ËkuLkkU sw{wyk fu Ëhr{ÞkLk Lkqh 316 Ëwyk fçkq÷ nkuíke ni 308 fk’çku íkf Lkqh 316 yMh ð {økrhçk fu Ëhr{ÞkLk Zqtzku 308 “Mkqhyu ” fe VÍe÷ík 316 Mkkrnçku çknkhu þheyík fk RhþkË 308 Mk¥kh nÍkh rVrh~íkkU fk RÂMíkøkVkh 317 fçkqr÷GÞík fe ½ze fkiLk Mke ? 309 Mkkhu økwLkkn {wykV 317 rnfkÞík 309 Lk{kÍu sw{wyk fu çkk’Ë 317 A-14

Lk{kÍ fu ynfk{

VunrhMík

WLðkLk WLðkLk MkVnk MkVnk {sr÷Mku RÕ{ {U rþfoík 318 EË fe s{kyík Lk r{÷e íkku õÞk fhu ? 330 331 sw{yw k VÍo nkuLku fe 11 þhkRík 319 EË fu ¾wíçku fu ynfk{ 331 sw{wyk fe MkwLLkíkU 319 EË fu 20 ykËkçk 333 økwM÷u sw{wyk fk ðõík 320 çkfh EË fk yuf {wMíknçk 334 økwM÷u sw{wyk MkwLLkíku økih {wy¬Ëk ni 320 íkõçkehu íkþhef fu 8 {ËLke Vq÷ ¾wíçku {U fheçk hnLku fe VÍe÷ík 320 {-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k 336 337 íkku sw{wyk fk Mkðkçk Lknª r{÷uøkk 321 ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ 349 [wÃk[kÃk ¾wíçkk MkwLkLkk VÍo ni 321 fV™ Ë^™ fk Œhefk 349 ¾wíçkk MkwLkLku ðk÷k ËwYË þheV Lknª ÃkZ Mkfíkk 321 BkËo fk BkM™q™ fV™ 349 ¾wíçkyu rLkfkn MkwLkLkk ðkrsçk ni 322 ykihŒ fk BkM™q™ fV™ 349 Ãkn÷e yÍkLk nkuíku ne fkhkuçkkh ¼e Lkk òRÍ 322 fV™ fe Œ^Mke÷ 350 ¾wíçku fu 7 {-ËLke Vq÷ 323 økwM÷u BkÂGÞŒ fk Œhefk 351 sw{wyk fe R{k{ík fk yn{ {My÷k 324 BkËo fku fV™ …n™k™u fk Œhefk Lk{kÍu EËk fk íkhefk 325 ykihŒ fku fV™ …n™k™u fk Œhefk 351 352 ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ 326 çkk’Ë ™BkkÍu s™kÍk ŒËVe™ rË÷ rÍLËk hnuøkk 326 Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk 354 sLLkík ðkrsçk nku òíke ni 327 BknqBo k rh~ŒuËkh fku Ïðkçk BkU Ëu¾™u fk Œhefk 355 357 Lk{kÍu EË fu r÷Þu òLku Mku fç÷ fe MkwLLkík 327 Bkõçkq÷ ns fk Mkðkçk 358 Lk{kÍu EË fu r÷Þu ykLku òLku fe MkwLLkík 327 ËMk ns fk Mkðkçk 358 Lk{kÍu EË fk íkhefk 328 ðkr÷Ëi™ fe ŒhV Mku ¾ihkŒ 358 Lk{kÍu EË rfMk Ãkh ðkrsçk ni ? 329 hkuÍe BkU çku çk-h-fŒe fe ðsn EË fk ¾wíçkk MkwLLkík ni 329 swBkwyk fku rÍÞkhŒu fçkú fe VÍe÷Œ 359 359 Lk{kÍu EË fk ðõík 329 fV™ Vx økyu ! 360 EË fe yÄqhe s{kyík r{÷e íkku ? 329 EMkk÷u Mkðkçk fu VÍkR÷ A-15

Lk{kÍ fu ynfk{

ðrMkGÞík Lkk{k

MkVnk WLðkLk WLðkLk 360 WBBku Mkk’Ë ( ËwykykU fe çk-h-fŒ ) fu r÷Þu fqy t kt 360 økkiMku …kf fk çkfhk fn™k fiMkk ? EMkk÷u Mkðkçk fk RÂLíkÍkh ! YnU ÎkhkU …h yk fh EMkk÷u Mkðkçk fk EMkk÷u Mkðkçk fu 19 Bk-Ë™e Vq÷ 361 EMkk÷u Mkðkçk fk Œhefk BkwŒk-÷çkk fhŒe nI ËqMkhkU fu r÷Þu Ëwykyu {økrVhík fh™u fe EMkk÷u Mkðkçk fk BkwhÔðò Œhefk 362 yk’÷k nÍhŒ VÍe÷Œ fk VkrŒnk yhçkkU ™u r fÞkt fBkk™u fk ykMkk™ fk Œhefk 362 EMkk÷u Mkðkçk fu r÷Þu Ëwyk fk Œhefk ™w M ¾k rBk÷ økÞk ! 363 ¾k™u fe Ëk’ðŒ fe ynBk yunrŒÞkŒ ™qhk™e r÷çkkMk 363 BkÍkh …h nkrÍhe fk Œhefk ™qhk™e Œçkkf 363 Bkk¾Íku Bkhksuy BkwËkuO fe Œk’ËkË fu çkhkçkh y@ Mkçk fçkú ðk÷kU fku rMkVkrh~ke çk™k™u fk yBk÷ 364 ÞkË Ëk~ík çkhkyu {wíkk-÷yk Mkqhyu RÏ÷kMk fu EMkk÷u Mkðkçk fe {sr÷Mk Mku WXíku ðõík fe Ëwyk 364 ¼÷kE fe {kuunh ykih økwLkkn {wykV rnfkÞŒ

MkVnk 365 365 366 372 373 377 378 379 380 381 383 384 384

çkku÷ {U nÕfu íkku÷ {U ¼khe Vh{kLku {w M íkVk 6 ni : Ëku fr÷{u yÕ÷kn 1 fku ÃÞkhu, ÍçkkLk Ãkh nÕfu ykih {eÍkLku y{÷ {U ¼khe nI, ðkun Þun ni :

(

) A-16

Lk{kÍ fu ynfk{

{n-LkVe} RMk rhMkk÷u {U.... økwLkkn ÍzLku fe rnfkÞík LkÍh f¼e f{Íkuh Lk nku RLsuõþLk ÷økkLku Mku ðwÍq xqxuøkk Þk Lknª ? {wMkeçkíkkU Mku rnVkÍík fk LkwM¾k ÃkkLk ¾kLku ðk÷u {wíkðßsun nkut ðhf W÷rxÞu.... 1

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ðwÍq fk íkhefk (n-LkVe) Þun rhMkk÷k yÔð÷ íkk ykr¾h Ãkqhk ÃkrZÞu, fðe R{fkLk ni fu ykÃk fe fR øk÷ríkÞkt ykÃk fu Mkk{Lku yk òyu.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

Mkhfkhu Ëku yk÷Bk, ™qhu BkwsMMkBk, ~kknu çk™e ykËBk, hMkq÷u BkwnŒT ~kBk fk VhBkk™u BkwyÍTÍBk ni : “rsMk ™u rË™ ykih hkŒ BkU Bkuhe ŒhV ~kkif ð BknççkŒ fe ðßn Mku Œe™ Œe™ {híkçkk ËwYËu …kf …Zk yÕ÷kn …h nf ni fu ðkun WMk fu WMk rË™ ykih WMk hkŒ fu økw™kn çkÏ~k Ëu.”

WMBkk™u øk™e

fk R~fu hMkq÷

nÍhŒu MkÂGÞËw™k WMBkk™u øk™e ™u yuf çkkh yuf BkfkBk …h ÃknkU[ fh …k™e BktøkðkÞk ykih ðwÍq rfÞk rVh ÞfkÞf BkwMfwhk™u ykih Á-Vfk Mku VhBkk™u ÷øku : ò™Œu nku BkI õÞqt BkwMfwhkÞk ? rVh ¾wË ne RMk Mkwðk÷ fk 2

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

sðkçk ËuŒu nwyu VhBkkÞk : BkI ™u Ëu¾k fu Mkhfkhu ™kBkËkh ™u ðwÍq VhBkkÞk Úkk ykih çkk’Ëu VhkøkŒ BkwMfwhkyu Úku ykih Mknkçkyu rfhkBk Mku VhBkkÞk Úkk : ò™Œu nku BkI õÞqt BkwMfwhkÞk ? rVh BkeXu BkeXu BkwMŒVk ™u ¾wË ne VhBkkÞk : “sçk ykËBke ðwÍq fhŒk ni Œku åkunhk Äku™u Mku åkunhu fu ykih nkÚk Äku™u Mku nkÚkkU fu ykih Mkh fk BkMn fh™u Mku Mkh fu ykih …kWt Äku™u Mku …kWt fu økw™kn Íz òŒu nI.” ðwÍq fh fu ¾LËkt nwyu ~kknu WMBkkt fnk : õÞqt ŒçkMMkwBk Çk÷k fh hnk nqt ? sðkçku Mkwðk÷u Bkw¾kŒçk rËÞk rVh rfMke fe yËk fku yËk fh hnk nqt

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! Ëu¾k yk… ™u ? Mknkçkyu rfhkBk Mkhfkhu ¾i Á ÷ y™kBk fe nh nh yËk ykih nh nh MkwL™Œ fku Ëeðk™k ðkh y…™kŒu Úku. ™eÍ RMk rhðkÞŒ Mku økw™kn Äku™u fk ™wM¾k Çke Bkk’÷qBk nku økÞk. ðwÍq BkU fwÕ÷e fh™u Mku Bkwtn fu, ™kf BkU …k™e zk÷ fh MkkV fh™u Mku ™kf fu, åkunhk Äku™u Mku …÷fkU MkBkuŒ Mkkhu åkunhu fu, nkÚk Äku™u Mku nkÚk fu MkkÚk MkkÚk ™k¾w™kU fu ™eåku fu, Mkh (ykih fk™kU) fk BkMn fh™u Mku Mkh fu MkkÚk MkkÚk fk™kU fu ykih …kWt Äku™u Mku …kWt fu MkkÚk MkkÚk …kWt fu ™k¾w™kU fu ™eåku fu økw™kn Çke Íz òŒu nI. 3

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

økw™kn Íz™u fe rnfkÞŒ

ðwÍq fh™u ðk÷u fu økw™kn ÍzŒu nI, RMk rÍB™ BkU yuf EBkk™ y^hkuÍ rnfkÞŒ ™õ÷ fhŒu nwyu nÍhŒu yÕ÷kBkk yçËw÷ ðnnkçk ~kk’hk™e VhBkkŒu nI : yuf {híkçkk MkÂGÞËw™k RBkkBku yk’ÍBk yçkq n™eVk òBkuy BkÂMsË fqVk fu ðwÍq¾k™u BkU Œ~kheV ÷u økyu Œku yuf ™kisðk™ fku ðwÍq çk™kŒu nwyu Ëu¾k, WMk Mku ðwÍq (BkU RÂMík’Bkk÷ ~kwËk …k™e) fu fŒhu x…f hnu Úku. yk… ™u RhþkË VhBkkÞk : yi çkuxu ! Bkkt çkk… fe ™k VhBkk™e Mku Œkiçkk fh ÷u. WMk ™u Vkih™ yÍo fe : BkI ™u Œkiçkk fe. yuf ykih ~kÏMk fu ðwÍq (BkU RÂMík’Bkk÷ nku™u ðk÷u …k™e) fu fŒhu x…õŒu Ëu¾u, yk… ™u WMk ~kÏMk Mku RhþkË VhBkkÞk : yi Bkuhu ÇkkE ! Œq rÍ™k Mku Œkiçkk fh ÷u. WMk ™u yÍo fe : BkI ™u Œkiçkk fe. yuf ykih ~kÏMk fu ðwÍq fu fŒhkŒ x…õŒu Ëu¾u Œku WMku VhBkkÞk : ~khkçk ™ku~ke ykih økk™u çkksu Mkw™™u Mku Œkiçkk fh ÷u. WMk ™u yÍo fe : BkI ™u Œkiçkk fe. MkÂGÞËw™k RBkkBku yk’ÍBk yçkq n™eVk …h f~V fu çkkRMk [qft u ÷kuøkkU fu WÞqçk Íkrnh nku òŒu Úku ÷unkÍk yk… ™u çkkhøkknu ¾wËkðLËe BkU RMk f~V fu ¾íBk nku ò™u fe Ëwyk Bkktøke : yÕ÷kn ™u Ëwyk fçkq÷ VhBkk ÷e rsMk Mku yk… fku ðwÍq fh™u ðk÷kU fu økw™kn ÍzŒu ™Íh yk™k çkLË nku økyu. 4

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

ðwÍq fk Mkðkçk ™nª rBk÷uøkk

yk’Bkk÷ fk Ëkhku BkËkh r™GÞŒkU …h ni : yøkh rfMke yBk÷ BkU yåAe r™GÞŒ ™ nku Œku WMk fk Mkðkçk ™nª rBk÷Œk. Þune nk÷ ðwÍq fk Çke ni, åkw™kLåku Ëk’ðŒu RM÷kBke fu R~kkyŒe RËkhu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk 1250 MkVnkŒ …h Bkw~ŒrBk÷ rfŒkçk, “çknkhu ~kheyŒ Bkw¾hoò rsÕË yÔð÷” MkVnk 292 …h ni : ðwÍq …h Mkðkçk …k™u fu r÷Þu nwõBku R÷kne çkò ÷k™u fe r™GÞŒ Mku ðwÍq fh™k ÍYh ni ðh™k ðwÍq nku òyuøkk Mkðkçk ™ …kyuøkk. yk’÷k nÍhŒ VhBkkŒu nI : ðwÍq BkU r™GÞŒ ™ fh™u fe ykËŒ Mku økw™nøkkh nkuøkk, RMk BkU r™GÞŒ MkwL™Œu Bkwy¬Ëk ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 616)

Mkkhk çkË™ …kf nku økÞk !

Ëku nËeMkkU fk ¾w÷kMkk ni : rsMk ™u fn fh ðwÍq rfÞk WMk fk Mkh Mku …kWt Œf Mkkhk rsMBk …kf nku økÞk ykih rsMk ™u rçkøkih fnu ðwÍq rfÞk WMk fk WŒ™k ne çkË™ …kf nkuøkk rsŒ™u …h …k™e økwÍhk. nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq nwhhi k Mku rhðkÞŒ ni fu Mkhfkhu BkËe™k, MkwÕŒk™u çkk fhe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k, ViÍ økLS™k, Mkkrnçku Bkwy¥kh …Mke™k, çkkRMku ™wÍq÷u Mkfe™k ™u RhþkË VhBkkÞk : “yi yçkq nw h i h k sçk ŒwBk ðwÍq fhku Œku fn r÷Þk fhku fu sçk Œf ŒwBnkhk ðwÍq çkkfe hnuøkk WMk ðõŒ Œf ŒwBnkhu rVrh~Œu (Þk’™e rfhkBk™ fkrŒçke™) ŒwBnkhu r÷Þu ™urfÞkt r÷¾Œu hnUøku.” 5

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ðwÍq fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

çkk ðwÍq Mkku™u fe VÍe÷Œ

nËeMku …kf BkU ni : çkk ðwÍq Mkku™u ðk÷k hkuÍk h¾ fh RçkkËŒ fh™u ðk÷u fe Œhn ni.

çkk ðwÍq Bkh™u ðk÷k ~kneË ni

BkËe™u fu ŒksËkh ™u nÍhŒu MkÂGÞËw™k y™Mk Mku VhBkkÞk : çkuxk ! yøkh ŒwBk nBku~kk çkk ðwÍq hn™u fe RÂMíkŒkyŒ h¾ku Œku yiMkk ne fhku õÞqtfu Bk-÷fw÷ BkkiŒ rsMk çkLËu fe Yn nk÷Œu ðwÍq BkU fçÍ fhŒk ni WMk fu r÷Þu ~knkËŒ r÷¾ Ëe òŒe ni. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : nBku~kk çkk ðwÍq hn™k BkwMŒnçk ni.

BkwMkeçkŒkU Mku rnVkÍŒ fk ™wM¾k

yÕ÷kn ™u nÍhŒu MkÂGÞËw ™ k Bkq M kk f÷eBkwÕ÷kn Mku VhBkkÞk : “yi BkqMkk ! yøkh çku ðwÍq nku™u fe MkqhŒ BkU ŒwÍu fkuE BkwMkeçkŒ ÃknkU[u Œku ¾wË y…™u yk… fku Bk÷kBkŒ fh™k.” “VŒkð h-ÍrðGÞk” BkU ni : nBku~kk çkk ðwÍq hn™k RM÷kBk fe MkwL™Œ ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 702)

“yn{Ë hÍk” fu MkkŒ nwYV fe r™MçkŒ

Mku nh ðõŒ çkk ðwÍq hn™u fu MkkŒ VÍkR÷

Bkuhu ykfk RBkkBku yn÷u ‚wL™Œ RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : çkk’Í ykrhVe™ ( ) ™u 6

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

VhBkkÞk : òu nBku~kk çkk ðwÍq hnu yÕ÷kn Œyk÷k WMk fku MkkŒ VÍe÷ŒkU Mku Bkw~khoV VhBkkyu : {1} Bk÷kRfk WMk fe MkkunçkŒ BkU høkçkŒ fhU {2} f÷Bk WMk fe ™urfÞkt r÷¾Œk hnu { 3} WMk fu yk’Ík ŒMçken fhU {4} WMk Mku Œõçkehu Q÷k VkiŒ ™ nku {5} sçk Mkkuyu yÕ÷kn Œyk÷k fwA rVrh~Œu Çkusu fu rsL™ku RLMk fu ~kh Mku WMk fe rnVkÍŒ fhU {6} MkõhkŒu BkkiŒ WMk …h ykMkk™ nku {7} sçk Œf çkk ðwÍq nku yBkk™u R÷kne BkU hnu. (yiÍ™, Mk. 702, 703)

Ëwøk™k Mkðkçk

Þfe™™ MkËeo, Úkf™ Þk ™Í÷k, ÍwfkBk, ËËuo Mkh ykih çkeBkkhe BkU ðwÍq fh™k Ëw~ðkh nkuŒk ni Bkøkh rVh Çke fkuE yiMku ðõŒ ðwÍq fhu sçk fu ðwÍq fh™k Ëw~ðkh nku Œku WMk fku çk nwõBku nËeMk Ëwøk™k Mkðkçk rBk÷uøkk.

MkËeo BkU ðwÍq fh™u fe rnfkÞŒ

nÍhŒu WMBkk™u øk™e ™u y…™u økw÷kBk, nwBkhk™ Mku ðwÍq fu r÷Þu …k™e Bkktøkk ykih MkËeo fe hkŒ BkU çkknh ò™k åkknŒu Úku. nwBkhk™ fnŒu nI : BkI …k™e ÷kÞk, WLnkU ™u Bkwnt nkÚk Äkuyu Œku BkI ™u fnk : yÕ÷kn yk… fku rfVkÞŒ fhu hkŒ Œku çknwŒ XLze ni. RMk …h VhBkkÞk fu : BkI ™u hMkq÷Õw ÷kn Mku Mkw™k ni fu “òu çkLËk ðwÍy q u fkrBk÷ fhŒk ni yÕ÷kn Œyk÷k WMk fu yøk÷u r…A÷u økw™kn çkÏ~k ËuŒk ni.” (

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 285) 7

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

ðwÍq fk Œhefk (n-™Ve)

fk’çkŒwÕ÷kn ~kheV fe ŒhV Bkwtn fh fu Ÿåke søkn çkiX™k BkwMŒnçk ni. ðwÍq fu r÷Þu r™GÞŒ fh™k MkwL™Œ ni, r™GÞŒ ™ nku Œçk Çke ðwÍq nku òyuøkk Bkøkh Mkðkçk ™nª rBk÷uøkk. r™GÞŒ rË÷ fu RhkËu fku fnŒu nI, rË÷ BkU r™GÞŒ nkuŒu nwyu Íçkk™ Mku Çke fn ÷u™k y^Í÷ ni ÷unkÍk Íçkk™ Mku RMk Œhn r™GÞŒ fersÞu fu BkI nwõBku R÷kne çkò ÷k™u ykih …kfe nkrMk÷ fh™u fu r÷Þu ðwÍq fh hnk nqt. fn ÷ersÞu fu Þun Çke MkwL™Œ ni. çkÕfu fn ÷ersÞu fu sçk Œf çkk ðwÍq hnUøku rVrh~Œu ™urfÞkt r÷¾Œu hnUøku.(1) yçk Ëku™kU nkÚk Œe™ Œe™ çkkh ÃknkU[kU Œf ÄkuRÞu, (™÷ çkLË fh fu) Ëku™kU nkÚkkU fe ôøkr÷ÞkU fk r¾÷k÷ Çke fersÞu. fBk yÍ fBk Œe™ Œe™ çkkh ËkyU çkkyU Q…h ™eåku fu ËktŒkU BkU rBkMðkf fersÞu ykih nh çkkh rBkMðkf fku Äku ÷ersÞu. nwßsŒw÷ RM÷kBk nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË økÍk÷e VhBkkŒu nI : “rBkMðkf fhŒu ðõŒ ™BkkÍ BkU fwhyk™u BkSË fe rfhkyŒ ykih rÍ¢wÕ÷kn fu r÷Þu Bkwnt …kf fh™u fe r™GÞŒ fh™e åkkrnÞu.”(2) yçk MkeÄu nkÚk fu Œe™ åkwÕ÷q …k™e Mku (nh çkkh ™÷ çkLË fh fu) RMk Œhn Œe™ fwÂÕ÷Þkt fersÞu fu nh çkkh Bkwtn fu nh …wÍuo …h (nÕf fu f™khu Œf) …k™e çkn òyu, yøkh hkuÍk ™ nku Œku økh-økhk Çke fh ÷ersÞu. rVh MkeÄu ne nkÚk fu Œe™ åkwÕ÷q (yçk nh çkkh ykÄk åkwÕ÷q …k™e fkVe ni) Mku (nh çkkh ™÷ çkLË fh fu) Œe™ çkkh ™kf BkU ™Bko økku~Œ Œf …k™e åkZkRÞu ykih yøkh hkuÍk ™ nku Œku ™kf fe sz Œf …k™e ÃknkU[kRÞu, yçk (™÷ çkLË fh fu) W÷xu nkÚk Mku ™kf MkkV fh 8

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ðwÍq fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

÷ersÞu ykih Akuxe Wtøk÷e ™kf fu Mkqhk¾kU BkU zkr÷Þu. Œe™ çkkh Mkkhk åkunhk RMk Œhn ÄkuRÞu fu snkt Mku ykËŒ™ Mkh fu çkk÷ Wøk™k ~kwYy nkuŒu nI ðnkt Mku ÷u fh Xkuze fu ™eåku Œf ykih yuf fk™ fe ÷ki Mku ËqMkhu fk™ fe ÷ki Œf nh søkn …k™e çkn òyu. yøkh ËkZe ni ykih yunhkBk çkktÄu nwyu ™nª nI Œku (™÷ çkLË fh™u fu çkk’Ë) RMk Œhn r¾÷k÷ fersÞu fu ôøkr÷ÞkU fku øk÷u fe ŒhV ‚u Ëkr¾÷ fh fu ‚kBk™u fe ŒhV r™fkr÷Þu. rVh …n÷u ‚eÄk nkÚk ôøkr÷ÞkU fu rMkhu Mku Äku™k ~kwYy fh fu fkunr™ÞkU MkBkuŒ Œe™ çkkh ÄkuRÞu. RMke Œhn rVh W÷xk nkÚk Äku ÷ersÞu. Ëku™kU nkÚk ykÄu çkkÍq Œf Äku™k BkwMŒnçk ni. yõMkh ÷kuøk åkwÕ÷q BkU …k™e ÷u fh ÃknkU[u Mku Œe™ çkkh Akuz ËuŒu nI fu fkun™e Œf çknŒk åk÷k òŒk ni RMk Œhn fh™u Mku fkun™e ykih f÷kE fe fhðxkU …h …k™e ™ ÃknkU[™u fk yLËu~kk ni ÷unkÍk çkÞk™ fËko Œhefu …h nkÚk ÄkuRÞu. yçk åkwÕ÷q Çkh fh fkun™e Œf …k™e çknk™u fe nksŒ ™nª çkÕfu (rçkøkih RòÍŒu Mknenk yiMkk fh™k) Þun …k™e fk RMkhkV ni. yçk (™÷ çkLË fh fu) Mkh fk BkMn RMk Œhn fersÞu fu Ëku™kU ytøkqXkU ykih fr÷Bku fe ôøkr÷ÞkU fku Akuz fh Ëku™kU nkÚk fe Œe™ Œe™ ôøkr÷ÞkU fu rMkhu yuf ËqMkhu Mku rBk÷k ÷ersÞu ykih …u~kk™e fu çkk÷ Þk ¾k÷ …h h¾ fh ¾ªåkŒu nwyu økwÆe Œf RMk Œhn ÷u òRÞu fu nÚkur÷Þkt Mkh Mku swËk hnU, rVh økwÆe Mku nÚkur÷Þkt ¾ªåkŒu nwyu …u~kk™e Œf ÷u ykRÞu,(1) fr÷Bku fe ôøkr÷Þkt

1 : Mkh …h BkMn fk yuf Œhefk Þun Çke Œnheh ni RMk BkU rçk÷ ¾wMkqMk

RM÷kBke çkn™kU fu r÷Þu rÍÞkËk ykMkk™e ni åkw™kLåku r÷¾k ni : BkMnu Mkh BkU yËkyu MkwL™Œ fku Þun Çke fkVe ni fu ôøkr÷Þkt Mkh fu yøk÷u rnMMku …h h¾u ykih nÚkur÷Þkt Mkh fe fhðxkU …h ykih nkÚk sBkk fh økwÆe Œf ¾ªåkŒk ÷u òyu. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 621) 9

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

ykih ytøkqXu RMk Ëkihk™ Mkh …h rçkÕfw÷ BkMk ™nª nku™u åkkrnyU, rVh fr÷Bku fe ôøkr÷ÞkU Mku fk™kU fe yLËY™e Mkín fk ykih ytøkqXkU Mku fk™kU fe çkknhe Mkín fk BkMn fersÞu ykih AwÂt ø÷Þkt (Þk’™e Akuxe ôøkr÷Þkt) fk™kU fu Mkqhk¾kU BkU Ëkr¾÷ fersÞu ykih ôøkr÷ÞkU fe …w~Œ Mku økhË™ fu r…A÷u rnMMku fk BkMn fersÞu. çkk’Í ÷kuøk øk÷u fk ykih Äw÷u nwyu nkÚkkU fe fkunr™ÞkU ykih f÷kRÞkU fk BkMn fhŒu nI Þun MkwL™Œ ™nª ni. Mkh fk BkMn fh™u Mku fç÷ xkUxe yåAe Œhn çkLË fh™u fe ykËŒ çk™k ÷ersÞu rçk÷k ðßn ™÷ ¾w÷k Akuz Ëu™k Þk yÄqhk çkLË fh™k, fu …k™e x…f fh Íkyuy nkuŒk hnu RMkhkV ð økw™kn ni. …n÷u MkeÄk rVh W÷xk …kWt nh çkkh ôøkr÷ÞkU Mku ~kwYy fh fu x¾LkkU fu Q…h Œf çkÕfu BkwMŒnçk ni fu ykÄe ®…z÷e Œf Œe™ Œe™ çkkh Äku ÷ersÞu. Ëku™kU …kWt fe ôøkr÷ÞkU fk r¾÷k÷ fh™k MkwL™Œ ni. (r¾÷k÷ fu Ëkihk™ ™÷ çkLË hr¾Þu) RMk fk BkwMŒnçk Œhefk Þun ni fu W÷xu nkÚk fe AwÂt ø÷Þk Mku MkeÄu …kWt fe AwÂt ø÷Þk fk r¾÷k÷ ~kwYy fh fu ytøkqXu …h ¾íBk fersÞu ykih W÷xu ne nkÚk fe AwÂt ø÷Þk Mku W÷xu …kWt fu ytøkqXu Mku ~kwYy fh fu AwÂt ø÷Þk …h ¾íBk fh ÷ersÞu. (ykBBkyu fwŒçw k) nwßsŒw÷ RM÷kBk nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË økÍk÷e VhBkkŒu nI : nh WÍTð ÄkuŒu ðõŒ Þun WBBkeË fhŒk hnu fu Bkuhu RMk WÍTð fu økw™kn r™f÷ hnu nI !

ðwÍq fu çkåku nwyu …k™e BkU 70 çkeBkkrhÞkU Mku r~kVk

÷kuxu ðøkihk Mku ðwÍq fh™u fu çkk’Ë çkåkk nwðk …k™e ¾zu nku fh …e™u BkU r~kVk ni åkw™kLåku Bkuhu ykfk yk’÷k 10

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ “VŒkðk h-ÍrðGÞk” Bkw¾hoò rsÕË 4 MkVnk 575 Œk 576 …h VhBkkŒu nI : çkrfGÞyu ðwÍq (Þk’™e ðwÍq fu çkåku nwyu …k™e) fu r÷Þu ~khy™ y-Í-BkŒku yunrŒhkBk ni ykih ™çke Mku MkkrçkŒ, fu nwÍhq ™u ðwÍq VhBkk fh çkrfGÞk ykçk (Þk’™e çkåku nwyu …k™e) fku ¾zu nku fh ™ku~k VhBkkÞk ykih yuf nËeMk BkU rhðkÞŒ rfÞk økÞk fu RMk fk …e™k Mk¥kh BkhÍ Mku r~kVk ni. Œku ðkun R™ WBkqh BkU ykçku ÍBkÍBk Mku Bkw~kk-çknŒ h¾Œk ni yiMku …k™e Mku RÂMíkLò Bkw™krMkçk ™nª. “ŒLðeh” fu ykËkçku ðwÍq BkU ni : “ðwÍq fu çkk’Ë ðwÍq fk …MkBkkLËk (Þk’™e çkåkk nwðk …k™e) rfç÷k Á¾ ¾zu nku fh r…Þu.” yÕ÷kBkk yçËw÷ øk™e ™kçkw÷Mw ke VhBkkŒu nI : BkI ™u Œsrhçkk rfÞk ni fu sçk BkI çkeBkkh nkuŒk nqt Œku ðwÍq fu çkrfGÞk …k™e Mku r~kVk nkrMk÷ nku òŒe ni. ™rçkGÞu MkkrËf fu RMk Mknen rŒççku ™-çkðe BkU …kyu ò™u ðk÷u RhþkËu røkhkBke …h yu’rŒBkkË fhŒu nwyu BkI ™u Þun Œhefk RÂÏíkÞkh rfÞk ni.

sL™Œ fu ykXkU ËhðkÍu ¾w÷ òŒu nI

nËeMku …kf BkU ni : rsMk ™u yåAe Œhn ðwÍq rfÞk ykih rVh ykMBkk™ fe ŒhV r™økkn WXkE ykih fr÷Bkyu ~knkËŒ …Zk WMk fu r÷Þu sL™Œ fu ykXkU ËhðkÍu ¾ku÷ rËÞu òŒu nI rsMk Mku åkknu yLËh Ëkr¾÷ nku.

™Íh fÇke fBkÍkuh ™ nku

òu ðwÍq fu çkk’Ë ykMBkk™ fe ŒhV Ëu¾ fh Mkqhyu …Z r÷Þk fhu WMk fe ™Íh fÇke fBkÍkuh (BkMkkR÷w÷ fwhyk™, Mk. 291) ™ nkuøke. 11

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ðwÍq fu çkk’Ë Œe™ çkkh Mkqhyu fÿ …Z™u fu VÍkR÷

nËeMku Bkwçkkhf BkU ni : òu ðwÍq fu çkk’Ë yuf {híkçkk Mkq-hŒw÷ fÿ …Zu Œku ðkun rMkÆefe™ BkU Mku ni ykih òu Ëku {híkçkk …Zu Œku ~kw-nËk BkU ~kwBkkh rfÞk òyu ykih òu Œe™ {híkçkk …Zuøkk Œku yÕ÷kn BkiËk™u Bkn~kh BkU WMku y…™u yÂBçkÞk fu MkkÚk h¾uøkk. ðwÍq fu çkk’Ë …Z™u fe Ëwyk (yÔð÷ ð ykr¾h ËwYË ~kheV) òu ðwÍq fh™u fu çkk’Ë Þun fr÷BkkŒ …Zu : ŒsoBkk : yi yÕ÷kn ! Œq …kf ni ykih Œuhu r÷Þu ne ŒBkkBk ÏkqrçkÞkt nI BkI økðkne ËuŒk nqt fu Œuhu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª, BkI ŒwÍ Mku çkÂÏþ~k åkknŒk nqt ykih Œuhe çkkhøkkn BkU Œkiçkk fhŒk nqt. Œku WMk …h BkkunTh ÷økk fh y~ko fu ™eåku h¾ rËÞk òyuøkk ykih rfÞkBkŒ fu rË™ WMk …Z™u ðk÷u fku Ëu rËÞk òyuøkk.

ðwÍq fu çkk’Ë Þun Ëwyk Çke …Z ÷ersÞu (yÔð÷ ð ykr¾h ËwYË ~kheV)

ŒsoBkk : yi yÕ÷kn ! BkwÍu fMkhŒ Mku Œkiçkk fh™u ðk÷kU BkU çk™k Ëu ykih BkwÍu …kfeÍk hn™u ðk÷kU BkU ~kkrBk÷ fh Ëu. 12

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

÷^Í “yÕ÷kn” fu åkkh nwYV fe r™MçkŒ Mku ðwÍq fu åkkh VhkRÍ

# åkunhk Äku™k # fkunr™ÞkU MkBkuŒ Ëku™kU nkÚk Äku™k # åkkiÚkkE Mkh fk BkMn fh™k # x¾LkkU MkBkuŒ Ëku™kU …kWt

Äku™k.

(

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 288)

Äku™u fe Œk’heV

rfMke WÍTð Äku™u fu Þun Bkk’™k nI fu WMk WÍTð fu nh rnMMku …h fBk yÍ fBk Ëku fŒhu …k™e çkn òyu. rMkVo Çkeøk ò™u Þk …k™e fku Œu÷ fe Œhn åkw…z ÷u™u Þk yuf fŒhk çkn ò™u fku Äku™k ™nª fnUøku ™ RMk Œhn ðwÍq Þk økwM÷ yËk nkuøkk.(VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 218, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 288)

“fh{ Þk hççk÷ yk-÷{eLk” fu åkkiËn nwYV fe r™MçkŒ Mku ðwÍq fe 14 MkwL™ŒU

“ðwÍq fk Œhefk” (n-™Ve) BkU çkk’Í MkwL™ŒkU ykih BkwMŒnççkkŒ fk çkÞk™ nku åkwfk ni RMk fe BkÍeË ðÍknŒ Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu : # r™GÞŒ fh™k # …Z™k. yøkh ðwÍq Mku fç÷ fn ÷U Œku sçk Œf çkk ðwÍq hnUøku rVrh~Œu ™urfÞkt r÷¾Œu hnUøku # Ëku™kU nkÚk ÃknkU[kU Œf Œe™ çkkh Äku™k # Œe™ çkkh rBkMðkf fh™k # Œe™ åkwÕ÷q Mku Œe™ çkkh fwÕ÷e fh™k # hkuÍk ™ nku Œku økh-økhk fh™k # Œe™ åkwÕ÷q Mku Œe™ çkkh ™kf BkU …k™e åkZk™k # ËkZe nku Œku (yunhkBk BkU ™ nku™u fe MkqhŒ BkU) WMk fk r¾÷k÷ fh™k # nkÚk ykih # …kWt fe ôøkr÷ÞkU fk r¾÷k÷ fh™k # …qhu Mkh fk yuf ne çkkh BkMn fh™k 13

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

# fk™kU fk BkMn fh™k # VhkRÍ BkU ŒhŒeçk fkRBk h¾™k

(Þk’™e

VÍo yk’Ík BkU …n÷u Bkwnt rVh nkÚk fkunr™ÞkU MkBkuŒ Äku™k, rVh Mkh fk BkMn fh™k ykih rVh …kWt Äku™k) ykih # …i Ëh …i ðwÍq fh™k Þk’™e yuf WÍTð Mkq¾™u ™ …kyu, fu ËqMkhk WÍTð Äku ÷u™k. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 293, 294 Bkw÷Ï¾Mk™)

“Þk hMkq÷Õ÷kn íkuhu Ëh fe VÍkykut fku Mk÷k{” fu WLŒeMk nwYV fe r™MçkŒ Mku ðwÍq fu 29 BkwMŒnççkkŒ

rfç÷k Y # Ÿåke søkn # çkiX™k # …k™e çknkŒu ðõŒ yk’Ík …h nkÚk Vih™k # Rík{eLkkLk Mku ðwÍq fh™k # yk’Íkyu ðwÍq …h …n÷u …k™e åkw…z ÷u™k ¾wMkqMk™ MkŠËÞkU BkU # ðwÍq fh™u BkU rçkøkih ÍYhŒ rfMke Mku BkËË ™ ÷u™k # MkeÄu nkÚk Mku fwÕ÷e fh™k # MkeÄu nkÚk Mku ™kf BkU …k™e åkZk™k # W÷xu nkÚk Mku ™kf MkkV fh™k # W÷xu nkÚk fe AwtÂø÷Þk ™kf BkU zk÷™k # ôøkr÷ÞkU fe …w~Œ Mku økhË™ fe …w~Œ fk BkMn fh™k # fk™kU fk BkMn fhŒu ðõŒ Çkeøke nwE AwtÂø÷Þk (Þk’™e Akuxe ôøkr÷Þkt) fk™kU fu Mkqhk¾kU BkU Ëkr¾÷ fh™k # ytøkqXe fku n-h-fŒ Ëu™k sçk fu Ze÷e nku ykih Þun Þfe™ nku fu RMk fu ™eåku …k™e çkn økÞk ni, yøkh MkÏŒ nku Œku n-h-fŒ Ëu fh ytøkqXe fu ™eåku …k™e çknk™k VÍo ni # Bkk’Íqhu ~kh-E (RMk fu Œ^Mke÷e ynfkBk RMke rhMkk÷u fu MkVnk 32 Œk 35 …h Bkw÷k-nÍk VhBkk ÷ersÞu) ™ nku Œku ™BkkÍ fk ðõŒ ~kwYy nku™u Mku …n÷u ne ðwÍq fh ÷u™k # òu fkrBk÷ Œkih …h ðwÍq fhŒk ni Þk’™e rsMk fe fkuE søkn …k™e çkn™u Mku ™ hn òŒe nku #

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

WMk fk fqykU (Þk’™e ™kf fe ŒhV ykt¾kU fu Ëku™kU fku™u) x¾LkkU, yurzÞkU, ŒÕðkU, fqtåkkU (Þk’™e yurzÞkU fu Q…h Bkkuxu …êu) ÎkkRÞkU (Þk’™e ôøkr÷ÞkU fu ËhrBkÞk™ ðk÷e søknkU) ykih fkunr™ÞkU fk ¾wMkqrMkGÞŒ fu MkkÚk ¾Þk÷ h¾™k ykih çku ¾Þk÷e fh™u ðk÷kU fu r÷Þu Œku VÍo ni fu R™ søknkU fk ¾kMk ¾Þk÷ h¾U fu yõMkh Ëu¾k økÞk ni fu Þun søknU ¾w~f hn òŒe nI ykih Þun çku ¾Þk÷e ne fk ™Œeò ni yiMke çku ¾Þk÷e nhkBk ni ykih ¾Þk÷ h¾™k VÍo # ðwÍq fk ÷kuxk W÷xe ŒhV hr¾Þu yøkh Œ~Œ Þk …Œe÷e ðøkihk Mku ðwÍq fhU Œku MkeÄe òr™çk hr¾Þu # åkunhk ÄkuŒu ðõŒ …u~kk™e …h RMk Œhn Vi÷k fh …k™e zk÷™k fu Q…h fk fwA rnMMkk Çke Äw÷ òyu # åkunhu ykih # nkÚk …kWt fe hku~k™e ðMkey fh™k Þk’™e rsŒ™e søkn …k™e çknk™k VÍo ni WMk fu yŒhkV BkU fwA çkZk™k Bk-Mk÷™ nkÚk fkun™e Mku Q…h ykÄu çkkÍq Œf ykih …kWt x¾LkkU Mku Q…h ykÄe ®…z÷e Œf Äku™k # Ëku™kU nkÚkkU Mku Bkwtn Äku™k # nkÚk …kWt Äku™u BkU ôøkr÷ÞkU Mku ~kwYy fh™k # nh WÍTð Äku™u fu çkk’Ë WMk …h nkÚk Vih fh çkqtËU x…fk Ëu™k íkkfu çkË™ Þk f…zu …h ™ x…fU ¾wMkqMk™ sçk fu BkÂMsË BkU ò™k nku, fu V~kuo BkÂMsË …h ðwÍq fu …k™e fu fŒhu røkhk™k BkõYnu ŒnheBke ni # nh WÍTð fu ÄkuŒu ðõŒ ykih BkMn fhŒu ðõŒ r™GÞŒu ðwÍq fk nkrÍh hn™k # RÂçíkËk BkU fu MkkÚk MkkÚk ËwYË ~kheV ykih fr÷Bkyu ~knkËŒ …Z ÷u™k # yk’Íkyu ðwÍq rçk÷k ÍYhŒ ™ …kUrAÞu yøkh …kUA™k nku Œçk Çke 15

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

rçk÷k ÍYhŒ rçkÕfw÷ ¾w~f ™ fersÞu. fwA Œhe çkkfe hr¾Þu fu çkhkuÍu rfÞkBkŒ ™urfÞkU fu …÷zu BkU h¾e òyuøke # ðwÍq fu çkk’Ë nkÚk ™ ÍxfU fu ~kiŒk™ fk …t¾k ni # çkk’Ëu ðwÍq rBkÞk™e (Þk’™e …kòBku fk ðkun rnMMkk òu …u~kkçk økkn fu fheçk nkuŒk ni) …h …k™e rAzõ™k. (…k™e rAzõŒu ðõŒ rBkÞk™e fku fwhŒu fu ËkBk™ BkU Aw…kyu h¾™k Bkw™krMkçk ni ™eÍ ðwÍq fhŒu ðõŒ Çke çkÕfu nh ðõŒ …Ëuo BkU …Ëko fhŒu nwyu rBkÞk™e fku fwhŒu fu ËkBk™ Þk åkkËh ðøkihk fu Íheyu Aw…kyu h¾™k nÞk fu fheçk ni) # yøkh BkõYn ðõŒ ™ nku Œku Ëku hõyŒ ™^÷ yËk fh™k rsMku ŒrnGÞŒw÷ ðwÍq fnŒu nI. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 293, 300)

“fkþ ! fkr{÷ ðwÍq LkMkeçk nku” fu Mkku÷n nwYV fe r™MçkŒ Mku ðwÍq fu 16 BkõYnkŒ

# ðwÍq fu r÷Þu ™k…kf søkn …h çkiX™k # ™k…kf ðwÍq fk …k™e røkhk™k # yk’Íkyu ðwÍq Mku ÷kuxu

søkn ðøkihk BkU fŒhu x…fk™k (Bkwtn ÄkuŒu ðõŒ Çkhu nwyu åkwÕ÷q BkU WBkqBk™ åkunhu Mku …k™e fu fŒhu røkhŒu nI RMk fk ¾Þk÷ hr¾Þu) # rfç÷u fe ŒhV Úkqf Þk çk÷økBk zk÷™k Þk fwÕ÷e fh™k # çku ÍYhŒ ËwLÞk fe çkkŒ fh™k # rÍÞkËk …k™e ¾åko fh™k (MkËÁ~~kheyn Bkw^Œe BkwnBBkË yBksË y÷e yk’ÍBke çknkhu ~kheyŒ Bkw¾hoò rsÕË yÔð÷ MkVnk 302 Œk 303 …h VhBkkŒu nI : ™kf BkU …k™e zk÷Œu ðõŒ ykÄk åkwÕ÷q fkVe ni Œku yçk …qhk åkwÕ÷q ÷u™k RMkhkV ni) # RŒ™k fBk …k™e ¾åko fh™k fu MkwL™Œ yËk 16

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

™ nku (xkUxe ™ RŒ™e rÍÞkËk ¾ku÷U fu …k™e nksŒ Mku rÍÞkËk røkhu ™ RŒ™e fBk ¾ku÷U fu MkwL™Œ Çke yËk ™ nku çkÕfu Bkw-ŒðÂMMkŒ nku) # Bkwtn …h …k™e Bkkh™k # Bkwtn …h …k™e zk÷Œu ðõŒ Vqtf™k # yuf nkÚk Mku Bkwtn Äku™k fu rhVkÍ ð nw™qË fk r~kykh ni # øk÷u fk BkMn fh™k # W÷xu nkÚk Mku fwÕ÷e fh™k Þk ™kf BkU …k™e åkZk™k # MkeÄu nkÚk Mku ™kf MkkV fh™k # Œe™ sËeË …kr™ÞkU Mku Œe™ çkkh Mkh fk BkMn fh™k # Äq… fu økBko …k™e Mku ðwÍq fh™k # nkUx Þk ykt¾U Íkuh Mku çkLË fh™k ykih yøkh fwA Mkq¾k hn økÞk Œku ðwÍq ne ™ nkuøkk. ðwÍq fe nh MkwL™Œ fk Œfo BkõYn ni RMke Œhn nh BkõYn fk Œfo MkwL™Œ. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 300, 301)

Äq… fu økBko …k™e fe ðÍknŒ

MkËÁ~~kheyn, çkËÁ¥khefn nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki ÷ k™k Bkw ^ Œe Bkw n BBkË yBksË y÷e yk’ÍBke {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk çknkhu ~kheyŒ Bkw¾hoò rsÕË yÔð÷ MkVnk 301 fu nkr~kÞu …h r÷¾Œu nI : “òu …k™e Äq… Mku økBko nku økÞk WMk Mku ðwÍq fh™k Bkwí÷f™ BkõYn ™nª çkÕfu RMk BkU åkLË fwÞqË nI, rs™ fk rÍ¢ …k™e fu çkkçk BkU ykyuøkk ykih RMk Mku ðwÍq fe fhknŒ ŒLÍene ni ŒnheBke ™nª.” …k™e fu çkkçk BkU MkVnk 334 …h r÷¾Œu nI : “òu …k™e økBko BkwÕf BkU økBko BkkirMkBk BkU Mkku™u åkktËe fu rMkðk rfMke ykih ÄkŒ fu çkhŒ™ BkU Äq… BkU økBko nku økÞk, Œku sçk Œf økBko ni WMk Mku ðwÍq ykih økwM÷ ™ åkkrnÞu, ™ WMk fku 17

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

…e™k åkkrnÞu çkÕfu çkË™ fku rfMke Œhn ÃknkU[™k ™ åkkrnÞu, Þnkt Œf fu yøkh WMk Mku f…zk Çkeøk òyu Œku sçk Œf XLzk ™ nku ÷u WMk fu …n™™u Mku çkåkU fu WMk …k™e fu RÂMík’Bkk÷ BkU yLËu~kyu çkhMk (Þk’™e çkË™ …h ‚VuË Ëkøk fk yLËu~kk) ni, rVh Çke yøkh ðwÍq Þk økwM÷ fh r÷Þk Œku nku òyuøkk.” (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 301, 334)

BkwMŒk’Bk÷ …k™e fk yn{ BkMy÷k

yøkh çku ðwÍq ~kÏMk fk nkÚk Þk Wtøk÷e fk …kuhk Þk ™k¾w™ Þk çkË™ fk fkuE xwfzk òu ðwÍq BkU ÄkuÞk òŒk nku ò™ çkqÍ fh Þk Çkq÷ fh Ën Ëh Ën (10x10) Mku fBk …k™e (Bk-Mk÷™ …k™e Mku Çkhe nwE çkk÷xe Þk ÷kuxu ðøkihk) BkU …z òyu Œku …k™e BkwMŒk’Bk÷ (Þk’™e RÂMík’Bkk÷ ~kwËk) nku økÞk ykih yçk ðwÍq ykih økwM÷ fu ÷kRf ™ hnk. RMke Œhn rsMk …h økwM÷ VÍo nku WMk fu rsMBk fk fkuE çku Äw÷k nwðk rnMMkk …k™e Mku Aq òyu Œku ðkun …k™e ðwÍq ykih økwM÷ fu fkBk fk ™ hnk. nkt yøkh Äw÷k nkÚk Þk Äw÷u nwyu çkË™ fk fkuE rnMMkk …z òyu Œku nhs ™nª. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 333) (BkwMŒk’Bk÷ …k™e ykih ðwÍq ð økwM÷ fu Œ^Mke÷e ynfkBk Mke¾™u fu r÷Þu çknkhu ~kheyŒ rnMMkk 2 fk BkwŒk-÷yk VhBkkRÞu)

rBkèe rBk÷u …k™e Mku ðwÍq nkuøkk Þk ™nª # …k™e BkU hiŒ feåkz rBk÷ òyu Œku sçk Œf hfef

(Þk’™e …k™e …Œ÷k) (yk’÷k nÍhŒ

hnu WMk Mku ðwÍq òRÍ ni. yfq÷w VhBkkŒu nI : “BkI fnŒk nqt”) Bkøkh rçk÷k ÍYhŒ feåkz rBk÷u nwyu (…k™e) Mku ðwÍq fh™k BkLy 18

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

ni, fu BkwM÷k Þk’™e MkqhŒ rçkøkkz™k ni ykih Þun ~khy™ nhkBk ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 650) (Bkk’÷qBk nwðk Bkwtn …h RMk Œhn rBkèe Bk÷™k fu MkqhŒ rçkøkz òyu Þk Bkwtn fk÷k fh™k siMkk fu çkk’Í yðfkŒ åkkuh fk fkuyu÷u ðøkihk Mku Bkwtn fk÷k fh ËuŒu nI Þun nhkBk ni fMË™ fkrVh fk Çke BkwM÷k fh™k Þk’™e åkunhk rçkøkkz™k òRÍ ™nª) # rsMk …k™e BkU fkuE çkËçkqËkh åkeÍ rBk÷ òyu WMk Mku ðwÍq BkõYn ni ¾wMkqMk™ yøkh WMk fe çkËçkq ™BkkÍ BkU çkkfe hnu, fu (RMk Mku ™BkkÍ) BkõYnu ŒnheBke nkuøke. (yiÍ™, Mk. 650)

…k™ ¾k™u ðk÷u Bkw-Œðßsun nkU

Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, ðr÷GÞu ™u’BkŒ, yÍeBkw÷ çk-h-fŒ, yÍeBkw÷ BkŒoçkŒ, …hðk™yu ~kByu rhMkk÷Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, nkrBkÞu MkwL™Œ, BkkrnÞu rçkËTyŒ, ykr÷Bku ~kheyŒ, …ehu ŒhefŒ, çkkRMku ¾ihku çk-h-fŒ, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k y÷nks y÷ nkrVÍ y÷ fkhe ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : …k™kU fu fMkhŒ Mku ykËe ¾wMkqMk™ sçk fu ËktŒkU BkU VÍk (øku…) nku Œsrhçku Mku ò™Œu nI Akr÷Þk fu çkkhef huÍu ykih …k™ fu çknwŒ Akuxu Akuxu xwfzu RMk Œhn Bkwtn fu yŒhkV ð yõ™kV BkU ò økeh nkuŒu nI (Þk’™e Bkwtn fu fku™kU ykih ËktŒkU fu ¾ktåkkU BkU ÎkwMk òŒu nI) fu Œe™ çkÕfu fÇke ËMk çkkhn fwÂÕ÷Þkt Çke W™ fu ŒÂMVÞyu ŒkBk (Þk’™e BkwfBBk÷ MkVkE) fku fkVe ™nª nkuŒª, ™ r¾÷k÷ WLnU r™fk÷ MkfŒk ni ™ rBkMðkf, rMkðk fwÂÕ÷ÞkU fu, fu …k™e Bk™krVÍ 19

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

(Þk’™e Mkqhk¾kU) BkU Ëkr¾÷ nkuŒk ykih swÂBçk~kU Ëu™u (Þk’™e rn÷k™u)

Mku sBku nwyu çkkhef ÍhkuO fku çk ŒËhes Awzk Awzk fh ÷kŒk ni, RMk fe Çke fkuE ŒnTËeË (nËçkLËe) ™nª nku MkfŒe ykih Þun fkrBk÷ ŒÂMVÞk (Þk’™e BkwfBBk÷ MkVkE) Çke çknwŒ Bkwy¬Ë (Þk’™e RMk fe MkÏŒ ŒkfeË) ni. Bkw-ŒyÆË ynkËeMk BkU RhþkË nwðk ni fu : “sçk çkLËk ™BkkÍ fku ¾zk nkuŒk ni rVrh~Œk RMk fu Bkwnt …h y…™k Bkwnt h¾Œk ni Þun òu …ZŒk ni RMk fu Bkwnt Mku r™f÷ fh rVrh~Œu fu Bkwnt BkU òŒk ni WMk ðõŒ yøkh ¾k™u fe fkuE ~ki RMk fu ËktŒkU BkU nkuŒe ni Bk÷kyufk fku RMk Mku yiMke MkÏŒ EÍk nkuŒe ni fu ykih ~ki Mku ™nª nkuŒe.” nwÍqhu yfhBk, ™qhu BkwsMMkBk, ~kknu çk™e ykËBk, hMkq÷u BkwnŒT ~kBk ™u VhBkkÞk : sçk ŒwBk BkU Mku fkuE hkŒ fku ™BkkÍ fu r÷Þu ¾zk nku Œku åkkrnÞu fu rBkMðkf fh ÷u õÞqft u sçk ðkun y…™e ™BkkÍ BkU rfhkyŒ fhŒk ni Œku rVrh~Œk y…™k Bkwtn RMk fu Bkwtn …h h¾ ÷uŒk ni ykih òu åkeÍ RMk fu Bkwtn Mku r™f÷Œe ni ðkun rVrh~Œu fu Bkwnt BkU Ëkr¾÷ nku òŒe ni.(1) ykih “Œ-çkhk™e” ™u fçkeh BkU nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq yGÞqçk yLMkkhe Mku rhðkÞŒ fe ni fu Ëku™kU rVrh~ŒkU …h RMk Mku rÍÞkËk fkuE åkeÍ røkhkt ™nª fu ðkun y…™u MkkÚke fku ™BkkÍ …ZŒk Ëu¾U ykih WMk fu ËktŒkU BkU ¾k™u fu huÍu VtMku , VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 624, 625) nkU. (

ŒMkÔðwV fk yÍeBk Bk-Ë™e ™wM¾k

nwßsŒw÷ RM÷kBk nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk yçkq nkrBkË BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË økÍk÷e VhBkkŒu nI : ðwÍq Mku VhkøkŒ fu çkk’Ë sçk yk… ™BkkÍ fe ŒhV Bkw-Œðßsun 20

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

nkU WMk ðõŒ Þun ŒMkÔðwh fersÞu fu rs™ Íkrnhe yk’Ík …h ÷kuøkkU fe ™Íh …zŒe ni ðkun Œku çk Íkrnh Œkrnh (Þk’™e …kf) nku åkwfu Bkøkh rË÷ fku …kf rfÞu rçkøkih çkkhøkknu R÷kne BkU Bkw™kòŒ fh™k nÞk fu r¾÷kV ni õÞqtfu yÕ÷kn rË÷kU fku Çke Ëu¾™u ðk÷k ni. BkÍeË VhBkkŒu nI : Íkrnhe ðwÍq fh ÷u™u ðk÷u fku Þun çkkŒ ÞkË h¾™e åkkrnÞu fu rË÷ fe ŒnkhŒ (Þk’™e MkVkE) Œkiçkk fh™u ykih økw™knkU fku Akuz™u ykih WBËk yÏ÷kf y…™k™u Mku nkuŒe ni. òu ~kÏMk rË÷ fku økw™knkU fe yk÷q-ËrøkÞkU Mku …kf ™nª fhŒk VfŒ Íkrnhe ŒnkhŒ (Þk’™e MkVkE) ykih Íiçkku Íe™Œ …h RÂõíkVk fhŒk ni WMk fe rBkMkk÷ WMk ~kÏMk fe Mke ni òu çkkË~kkn fku BkËTQ fhŒk ni ykih y…™u Îkh fku çkknh Mku Ïkqçk åkBkfkŒk ni ykih htøkku hkuøk™ fhŒk ni Bkøkh Bkfk™ fu yLËY™e rnMMku fe MkVkE …h fkuE Œðßòun ™nª ËuŒk. yçk yiMke MkqhŒ BkU sçk çkkË~kkn WMk fu Bkfk™ fu yLËh yk fh økLËrøkÞkt Ëu¾uøkk Œku ðkun ™khkÍ nkuøkk Þk hkÍe Þun nh Íe~kwQh ¾wË MkBkÍ MkfŒk ni.

“Mkçkú fh” fu …ktåk nwYV fe r™MçkŒ Mku ÍÏBk ðøkihk Mku Ïkq™ r™f÷™u fu 5 ynfkBk

# Ïkq™, …e… Þk ÍËo …k™e fnª Mku r™f÷ fh çknk

ykih WMk fu çkn™u BkU yiMke søkn ÃknkU[™u fe Mk÷krnGÞŒ Úke rsMk søkn fk ðwÍq Þk økwM÷ BkU Äku™k VÍo ni Œku ðwÍq òŒk hnk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 304) # Ïkq™ yøkh åkBkfk Þk WÇkhk ykih çknk ™nª siMku MkqE fe ™kuf Þk åkkfq fk f™khk 21

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ðwÍq fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

÷øk òŒk ni ykih Ïkq™ WÇkh Þk åkBkf òŒk ni Þk r¾÷k÷ rfÞk Þk rBkMðkf fe Þk Wtøk÷e Mku ËktŒ BkktÍu Þk ËktŒ Mku fkuE åkeÍ Bk-Mk÷™ Mkuçk ðøkihk fkxk WMk …h Ïkq™ fk yMkh Íkrnh nwðk Þk ™kf BkU Wtøk÷e zk÷e RMk …h Ïkq™ fe Mkw¾eo yk økE Bkøkh ðkun Ïkq™ çkn™u fu fkrçk÷ ™ Úkk ðwÍq ™nª xqxk. (yiÍ™) # yøkh çknk Bkøkh çkn fh yiMke søkn ™nª ykÞk rsMk fk økwM÷ Þk ðwÍq BkU Äku™k VÍo nku Bk-Mk÷™ ykt¾ BkU Ëk™k Úkk ykih xqx fh yLËh ne Vi÷ økÞk çkknh ™nª r™f÷k Þk …e… Þk Ïkq™ fk™ fu Mkqhk¾kU fu yLËh ne hnk çkknh ™ r™f÷k Œku R™ MkqhŒkU BkU ðwÍq ™ xqxk(yiÍ™, Mk. 27) # ÍÏBk çku~kf çkzk ni híkqçkŒ åkBkf hne ni Bkøkh sçk Œf çknuøke Lknª, ðwÍq ™nª xqxøu kk. (yiÍ™) # ÍÏBk fk Ïkq™ çkkh çkkh …kUAŒu hnu, fu çkn™u fe ™kiçkŒ ™ ykE Œku økkih fh ÷ersÞu fu yøkh RŒ™k Ïkq™ …kUA r÷Þk ni fu yøkh ™ …kUAŒu Œku çkn òŒk Œku ðwÍq xqx økÞk, ™nª Œku ™nª. (yiÍ™)

MkËeo Mku yk’Ík Vx òyU Œku......

MkËeo ðøkihk Mku yk’Ík Vx økyu Äku Mkfu (íkku) Äkuyu, XLzk …k™e ™wõMkk™ fhu Œku økBko …k™e yøkh fh MkfŒk nku (íkku) fh™k ðkrsçk, yøkh økBko Mku Çke ™wõMkk™ nku Œku BkMn fhu, yøkh BkMn Çke ™wõMkk™ Ëu Œku W‚ …h òu …èe çkLÄe Þk Ëðk fk rÍBkkË (Þk’™e ÷u…) ni W‚ …h …k™e çknkyu, Þun Çke Íhh (Þk’™e ™wõ‚k™) Ëu Œku W‚ …èe Þk rÍBkkË (Þk’™e ÷u…, PASTE) …qhu …h BkMn fhu RMk Mku (Çke) ™wõMkk™ nku Œku Akuz Ëu, BkwykV ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 620) 22

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

ðwÍq BkU BkuntËe ykih MkwhBku fk BkMy÷k

# ykihŒ fu nkÚk …kWt …h BkuntËe fk rsBko ÷økk hn

økÞk ykih ¾çkh ™ nwE Œku ðwÍq ð økwM÷ nku òyuøkk. nkt sçk Rr¥k÷ky nku Awzk fh ðnkt …k™e çknk Ëu. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 613) # MkwhBkk ykt¾ fu fqyu (Þk’™e ykt¾ fu fku™)u Þk …÷f BkU hn økÞk ykih Rr¥k÷ky ™ nwE Íkrnh™ nhs ™nª ykih çkk’Ëu ™BkkÍ fqyu (ykt¾ fu fku™u) BkU BknMkqMk nwðk Œku yM÷™ çkkf (Þk’™e rçkÕfw÷ yLËu~kk) ™nª. (BkŒ÷çk Þun fu ™BkkÍ nku økE) (yiÍ™)

RLsuõ~k™ ÷økk™u Mku ðwÍq xqxøu kk Þk ™nª ?

økku~Œ BkU RLsuõ~k™ ÷økk™u BkU rMkVo WMke MkqhŒ BkU ðwÍq xqxuøkk sçk fu çkn™u fe rBkõËkh BkU Ïkq™ r™f÷u # sçk fu ™Mk fk RLsuõ~k™ ÷økk fh …n÷u Ïkq™ Q…h fe ŒhV ¾ªåkŒu nI òu fu çkn™u fe rBkõËkh BkU nkuŒk ni ÷unkÍk ðwÍq xqx òŒk ni # RMke Œhn ø÷qfkuÍ ðøkihk fe rzÙ… ™Mk BkU ÷økðk™u Mku ðwÍq xqx òyuøkk õÞqtfu çkn™u fe rBkõËkh BkU Ïkq™ r™f÷ fh ™÷fe BkU yk òŒk ni. nkt çkn™u fe rBkõËkh BkU Ïkq™ ™÷fe BkU ™ ykyu Œku ðwÍq ™nª xqxuøkk # rMk®hs fu Íheyu xuMx fh™u fu r÷Þu Ïkq™ r™fk÷™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni õÞqtfu Þun çkn™u fe rBkõËkh BkU nkuŒk ni RMke r÷Þu Þun Ïkq™ …u~kkçk fe Œhn ™k…kf Çke nkuŒk ni, Ïkq™ Mku Çkhe nwE ~ke~ke suçk BkU h¾ fh ™BkkÍ …Ze, ™ nwE ™eÍ Ïkq™ Þk …u~kkçk fe ~ke~ke yøkåkuo yåAe Œhn çkLË nku BkÂMsË fu yLËh Çke ™nª ÷k MkfŒu, ÷kyUøku Œku økw™nøkkh nkUøku. #

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

Ëw¾Œe ykt¾ fu yktMkq

# ykt¾ fe çkeBkkhe fu Mkçkçk òu yktMkq çknk ðkun ™k…kf ni

ykih ðwÍq Çke Œkuz Ëuøkk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 310) y^MkkuMk ! yõMkh ÷kuøk RMk BkMy÷u Mku ™k ðkrfV nkuŒu nI ykih Ëw¾Œe ykt¾ Mku çk ðßnu BkhÍ çkn™u ðk÷u yktMkq fku ykih yktMkqykU fe Bkkr™LË MkBkÍ fh ykMŒe™ Þk fwhŒu fu ËkBk™ ðøkihk Mku …kUA fh f…zu ™k…kf fh zk÷Œu nI # ™kçke™k fe ykt¾ Mku òu híkqçkŒ çk ðßnu BkhÍ r™f÷Œe ni ðkun ™k…kf ni ykih RMk Mku ðwÍq Çke xqx òŒk ni. (BkkÏkqÍ yÍ çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 306)

…kf ykih ™k…kf híkqçkŒ

# òu híkqçkŒ RLMkk™e çkË™ Mku r™f÷u ykih ðwÍq ™ Œkuzu ðkun

™k…kf ™nª. Bk-Mk÷™ Ïkq™ Þk …e… çkn fh ™ r™f÷u Þk Úkkuze “fi” (òu) fu Bkwnt Çkh ™ nku …kf ni.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 309)

Ak÷k ykih VwrzÞk

# Ak÷k ™kuåk zk÷k yøkh WMk fk …k™e çkn økÞk ðwÍq xqx økÞk ðh™k ™nª. (yiÍ™, Mk. 305) # VwrzÞk

Œku rçkÕfw÷ yåAe nku økE WMk fe BkwËko ¾k÷ çkkfe ni rsMk BkU Q…h Bkwtn ykih yLËh ¾÷k ni yøkh WMk BkU …k™e Çkh økÞk ykih Ëçkk fh r™fk÷k Œku ™ ðwÍq òyu ™ ðkun …k™e ™k…kf. nkt yøkh WMk fu yLËh fwA Œhe Ïkq™ ðøkihk fe çkkfe ni Œku ðwÍq Çke òŒk hnuøkk ykih ðkun …k™e Çke ™k…kf ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 355, 356) # ¾krh~k Þk VwrzÞkU BkU yøkh çkn™u ðk÷e híkqçkŒ ™ nku rMkVo råk…f nku ykih f…zk WMk Mku çkkh çkkh Aq fh åkknu rfŒ™k ne Mk™ òyu …kf ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 310) 24

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ðwÍq fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

# ™kf MkkV fe WMk BkU Mku sBkk nwðk Ïkq™ r™f÷k ðwÍq ™ xqxk,

yLkMkçk (Þk’™e rÍÞkËk Bkw™krMkçk) Þun ni fu ðwÍq fhu.

(VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 281)

“ fi ” Mku ðwÍq fçk xqxŒk ni ?

Bkwtn Çkh “fi” ¾k™u, …k™e Þk Mk^hk (Þk’™e …e÷u htøk fk fzðk …k™e) fe ðwÍq Œkuz ËuŒe ni. òu “fi” ŒfÕ÷wV fu rçkøkih ™ hkufe ò Mkfu WMku Bkwtn Çkh fnŒu nI. Bkwtn Çkh “fi” …u~kkçk fe Œhn ™k…kf nkuŒe ni RMk fu AªxkU Mku y…™u f…zu ykih çkË™ fku çkåkk™k ÍYhe ni. #

(BkkÏkqÍ yÍ çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 306, 390 ðøkihk)

ntMk™u fu ynfkBk

Áfqy ð MkwsqË ðk÷e ™BkkÍ BkU çkkr÷øk ™u fnTfnk ÷økk rËÞk Þk’™e RŒ™e ykðkÍ Mku ntMkk fu ykMk …kMk ðk÷kU ™u Mkw™k Œku ðwÍq Çke økÞk ykih ™BkkÍ Çke økE, yøkh RŒ™e ykðkÍ Mku ntMkk fu rMkVo ¾wË Mkw™k Œku ™BkkÍ økE ðwÍq çkkfe ni, BkwMfwhk™u Mku ™ ™BkkÍ òyuøke ™ ðwÍq. BkwMfwhk™u BkU ykðkÍ rçk÷fw÷ ™nª nkuŒe rMkVo ËktŒ Íkrnh nkuŒu nI {2} çkkr÷øk ™u ™BkkÍu s™kÍk BkU fnTfnk ÷økkÞk Œku ™BkkÍ xqx økE, ðwÍq çkkfe ni. {3} ™BkkÍ fu R÷kðk fnTfnk ÷økk™u Mku ðwÍq ™nª òŒk Bkøkh Ëkuçkkhk fh ÷u™k BkwMŒnçk ni. nBkkhu BkeXu BkeXu ykfk ™u fÇke Çke fnTfnk ™nª ÷økkÞk ÷unkÍk nBkU Çke fkur~k~k fh™e åkkrnÞu fu Þun MkwL™Œ Çke rÍLËk nku ykih nBk Íkuh Íkuh Mku ™ ntMkU. { 1}

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

: Þk’™e fnTfnk ~kiŒk™ fe ŒhV Mku ni ykih BkwMfwhk™k yÕ÷kn fe ŒhV Mku ni. VhBkk™u BkwMŒVk

õÞk Mkºk Ëu¾™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni ?

yðkBk BkU Bk~nqh ni fu Îkwx™k Þk Mkºk ¾w÷™u Þk y…™k Þk …hkÞk Mkºk Ëu¾™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni Þun rçkÕfw÷ øk÷Œ ni. nkt ðwÍq fu ykËkçk {U Mku ni fu ™kV Mku ÷u fh Ëku™kU Îkwx™kU MkBkuŒ Mkçk Mkºk Aw…k nku çkÕfu RÂMíkLò fu çkk’Ë Vkih™ ne Aw…k ÷u™k åkkrnÞu fu rçkøkih ÍYhŒ Mkºk ¾w÷k h¾™k BkLy ykih ËqMkhkU fu MkkBk™u Mkºk ¾ku÷™k nhkBk ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 309)

økwM÷ fk ðwÍq fkVe ni

økwM÷ fu r÷Þu òu ðwÍq rfÞk Úkk ðkune fkVe ni Ïðkn çkhnT™k ™nkyU. yçk økwM÷ fu çkk’Ë Ëkuçkkhk ðwÍq fh™k ÍYhe ™nª çkÕfu yøkh ðwÍq ™ Çke rfÞk nku Œku økwM÷ fh ÷u™u Mku yk’Íkyu ðwÍq …h Çke …k™e çkn òŒk ni ÷unkÍk ðwÍq Çke nku økÞk, f…zu ŒçËe÷ fh™u Mku Çke ðwÍq ™nª òŒk.

Úkqf BkU Ïkq™

{1} Bkwn t Mku Ïkq™ r™f÷k yøkh Úkqf …h økkr÷çk ni Œku ðwÍq

xqx òyuøkk ðh™k ™nª, øk-÷çku fe ~k™kÏŒ Þun ni fu yøkh Úkqf fk htøk Mkw¾o nku òyu Œku Ïkq™ økkr÷çk MkBkÍk òyuøkk ykih ðwÍq xqx òyuøkk Þun Mkw¾o Úkqf ™k…kf Çke ni. yøkh Úkqf ÍËo (Þk’™e …e÷k) nku Œku Ïkq™ …h Úkqf økkr÷çk Bkk™k òyuøkk ÷unkÍk ™ ðwÍq xqxøu kk ™ Þun ÍËo Úkqf ™k…kf. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 305) 26

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Bkwtn Mku RŒ™k Ïkq™ r™f÷k fu Úkqf Mkw¾o nku økÞk ykih ÷kuxu Þk røk÷kMk Mku Bkwtn ÷økk fh fwÕ÷e fu r÷Þu …k™e r÷Þk Œku ÷kuxk røk÷kMk ykih fw÷ …k™e ™rsMk nku økÞk ÷unkÍk yiMku Bkkify …h åkwÕ÷q BkU …k™e ÷u fh yunrŒÞkŒ Mku fwÕ÷e fersÞu ykih Þun Çke yunrŒÞkŒ VhBkkRÞu fu Aªxu Wz fh yk… fu f…zkU ðøkihk …h ™ …zU. {2}

ðwÍq BkU ~kf yk™u fu 5 ynfkBk

yøkh Ëkihk™u ðwÍq rfMke WÍTð fu Äku™u BkU ~kf ðkfuy nku ykih yøkh Þun rÍLËøke fk …n÷k ðkrfyk ni Œku RMk fku Äku ÷ersÞu ykih yøkh yõMkh ~kf …zk fhŒk ni Œku RMk fe ŒhV Œðßòun ™ ËersÞu. RMke Œhn yøkh çkk’Ëu ðwÍq Çke ~kf …zu Œku RMk fk fwA ¾Þk÷ BkŒ fersÞu. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 310) # yk… çkk ðwÍq Úku yçk ~kf yk™u ÷økk fu …Œk ™nª ðwÍq ni Þk ™nª, yiMke MkqhŒ BkU yk… çkk ðwÍq nI õÞqtfu rMkVo ~kf Mku ðwÍq ™nª xqxŒk. (yiÍ™, Mk. 311) # ðMðMku fe MkqhŒ BkU yunrŒÞkŒ™ ðwÍq fh™k yunrŒÞkŒ ™nª Rr¥kçkkyu ~kiŒk™ ni (yiÍ™) # Þfe™™ yk… WMk ðõŒ Œf çkk ðwÍq nI sçk Œf ðwÍq xqx™u fk yiMkk Þfe™ ™ nku òyu fu fMkBk ¾k MkfU # fkuE WÍTð Äku™u Mku hn økÞk ni Bkøkh Þun ÞkË ™nª fu fki™ Mkk WÍTð Úkk Œku çkkÞkt (Þk’™e W÷xk) …kWt Äku ÷ersÞu. #

Mkku™u Mku ðwÍq xqx™u ™ xqx™u fk çkÞk™

™ªË Mku ðwÍq xqx™u fe Ëku ~kŒuO nI : {1} Ëku™kU Mkwhe™ yåAe Œhn sBku nwyu ™ nkU {2} yiMke nk÷Œ …h MkkuÞk òu økkrV÷ nku fh Mkku™u BkU Áfkðx ™ nku. sçk Þun Ëku™kU ~kŒuO 27

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

sBy nkU Þk’™e Mkwhe™ Çke yåAe Œhn sBku nwyu ™ nkU ™eÍ yiMke nk÷Œ BkU MkkuÞk nku òu økkrV÷ nku fh Mkku™u BkU Áfkðx ™ nku Œku yiMke ™ªË Mku ðwÍq xqx òŒk ni. yøkh yuf ~kŒo …kE òyu ykih ËqMkhe ™ …kE òyu Œku ðwÍq ™nª xqxøu kk. Mkku™u fu ðkun ËMk yLËkÍ rs™ Mku ðwÍq ™nª xqxŒk : {1} RMk Œhn çkiX™k fu Ëku™kU Mkwhe™ ÍBke™ …h nkU ykih Ëku™kU …kWt yuf ŒhV Vi÷kyu nkU. (fwhMke, hu÷ ykih çkMk fe Mkex …h çkiX™u fk Çke Þune nwõBk ni) {2} RMk Œhn çkiX™k fu Ëku™kU Mkwhe™ ÍBke™ …h nkU ykih ®…zr÷ÞkU fku Ëku™kU nkÚkkU fu nÕfu BkU ÷u ÷u Ïðkn nkÚk ÍBke™ ðøkihk …h Þk Mkh Îkwx™kU …h h¾ ÷u {3} åkkh Ík™q Þk’™e …k÷Œe (åkkufze) Bkkh fh çkiXu Ïðkn ÍBke™ Þk ŒÏŒ Þk åkkh…kE ðøkihk …h nku {4} Ëku Ík™q MkeÄk çkiXk nku {5} Îkkuzu Þk ¾ååkh ðøkihk …h Íe™ h¾ fh Mkwðkh nku {6} ™tøke …eX …h Mkwðkh nku Bkøkh ò™ðh åkZkE …h åkZ hnk nku Þk hkMŒk nBkðkh nku {7} ŒõÞu Mku xuf ÷økk fh RMk Œhn çkiXk nku fu Mkwhe™ sBku nwyu nkU yøkåkuo ŒõÞk nxk™u Mku Þun røkh …zu {8} ¾zk nku {9} Áfqy fe nk÷Œ BkU nku {10} MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf rsMk Œhn BkËo MkßËk fhŒk ni RMk Œhn MkßËk fhu fu …ux hk™kU ykih çkkÍq …n÷qykU Mku swËk nku. BkÍfqhk MkqhŒU ™BkkÍ BkU ðkfuy nkU Þk R÷kðk ™BkkÍ, ðwÍq ™nª xqxuøkk ykih ™BkkÍ Çke VkrMkË ™ nkuøke yøkåkuo fMË™ Mkkuyu, y÷çk¥kk òu Áõ™ rçkÕfw÷ MkkuŒu nwyu yËk rfÞk WMk fk RykËk (Þk’™e Ëkuçkkhk yËk fh™k) ÍYhe ni ykih òøkŒu nwyu ~kwYy rfÞk rVh ™ªË yk økE Œku òu rnMMkk òøkŒu yËk rfÞk ðkun yËk nku økÞk çkrfGÞk yËk fh™k nkuøkk. 28

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

Mkku™u fu ðkun ËMk yLËkÍ rs™ Mku ðwÍq xqx òŒk ni : {1} Wõzqt Þk’™e …kWt fu ŒÕðkU fu çk÷ RMk Œhn çkiXk nku fu Ëku™kU Îkwx™u ¾zu hnU {2} råkŒ Þk’™e …eX fu çk÷ ÷ixk nku {3} …x Þk’™e …ux fu çk÷ ÷ixk nku {4} Ëk# Þk çkk# fhðx ÷ixk nku {5} yuf fkun™e …h xuf ÷økk fh Mkku òyu {6} çkiX fh RMk Œhn MkkuÞk fu yuf fhðx Íwfk nku rsMk fe ðßn Mku yuf Þk Ëku™kU Mkwhe™ WXu nwyu nkU {7} ™tøke …eX …h Mkwðkh nku ykih ò™ðh …MŒe (Þk’™e r™åkk™) fe òr™çk WŒh hnk nku {8} …ux hk™kU …h h¾ fh Ëku Ík™q RMk Œhn çkiXu MkkuÞk fu Ëku™kU Mkwhe™ sBku ™ hnU {9} åkkh Ík™q Þk’™e åkkufze Bkkh fh RMk Œhn çkiXu fu Mkh hk™kU Þk ®…zr÷ÞkU …h h¾k nku {10} rsMk Œhn ykihŒ MkßËk fhŒe ni RMk Œhn MkßËu fu yLËkÍ …h MkkuÞk fu …ux hk™kU ykih çkkÍq …n÷qykU Mku rBk÷u nwyu nkU Þk f÷kRÞkt rçkAe nwE nkU. BkÍfqhk MkqhŒU ™BkkÍ BkU ðkfuy nkU Þk ™BkkÍ fu R÷kðk ðwÍq xqx òyuøkk. rVh yøkh R™ MkqhŒkU BkU fMË™ MkkuÞk Œku ™BkkÍ VkrMkË nku økE ykih rçk÷k fMË MkkuÞk Œku ðwÍq xqx òyuøkk Bkøkh ™BkkÍ çkkfe ni. çkk’Ëu ðwÍq (BkÏMkqMk ~khkRŒ fu MkkÚk) çkrfGÞk ™BkkÍ WMke søkn Mku …Z MkfŒk ni snkt ™ªË ykE Úke. ~khkRŒ ™ Bkk’÷qBk nkU Œku ™yu rMkhu Mku …Z ÷u. (BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 365 Œk 367)

ðwÍy q u yÂBçkÞkyu rfhkBk ykih ™ªË Bkwçkkhf

yÂBçkÞk fk ðwÍq Mkku™u Mku ™nª òŒk. VkyuËk : yÂBçkÞk fe ykt¾U MkkuŒe nI rË÷ fÇke ™nª MkkuŒk # çkk’Í ™ðkrfÍu ðwÍq (Þk’™e çkk’Í ðwÍq Œkuz™u ðk÷e åkeÍU) yÂBçkÞk fu r÷Þu Þqt ™krfÍu ðwÍq 29

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

(ðwÍq

xqx™u fk Mkçkçk) ™nª, fu R™ fk ðwfqy (Þk’™e ðkfuy nku™k) ne W™ Mku Bkwnk÷ (Þk’™e ™k {w{rfLk) ni siMku sw™q™ (Þk’™e …køk÷ …™) Þk ™BkkÍ BkU fnTfnk # øk~ke (Þk’™e çkunku~ke) Çke yÂBçkÞk fu rsMBku Íkrnh …h Œkhe nku MkfŒe ni, rË÷ Bkwçkkhf RMk nk÷Œ BkU Çke çkuËkh ð ¾çkhËkh (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 740) hnŒk.

BkMkkrsË fu ðwÍq¾k™u

rBkMðkf fh™u Mku çkk’Í yðfkŒ ËktŒkU BkU Ïkq™ yk òŒk ni ykih Úkqf Çke Mkw¾o nku™u fe ðßn Mku ™k…kf nku òŒk ni Bkøkh y^MkkuMk, fu yunrŒÞkŒ ™nª fe òŒe. BkMkkrsË fu ðwÍq¾k™u Çke yõMkh fBk øknhu nkuŒu nI rsMk fe ðßn Mku Mkw¾o Úkqf ðk÷e fwÕ÷e fu Aªxu f…zkU Þk çkË™ …h …zŒu nI, ™eÍ Îkh fu nBBkkBk fu …wÏŒk V~ko …h ðwÍq fhŒu ðõŒ RMk Mku Çke rÍÞkËk Aªxu …zŒu nI.

Îkh BkU ðwÍq¾k™k çk™ðkRÞu

yks f÷ çkuMke™ (nkÚk Äku™u fe fqzt e) …h ¾zu ¾zu ðwÍq fh™u fk hðks ni òu fu r¾÷kVu BkwMŒnçk ni. y^MkkuMk ! ÷kuøk yMkkR~kkU Çkhe çkze çkze fkurXÞkt Œku çk™kŒu nI Bkøkh RMk BkU ðwÍ¾ q k™k ™nª çk™ðkŒu ! MkwL™ŒkU fk ËËo h¾™u ðk÷u RM÷kBke ÇkkRÞkU fe r¾ËBkŒkU BkU Bk-Ë™e RÂÕíkò ni fu nku Mkfu Œku y…™u Bkfk™ BkU fBk yÍ fBk yuf xkUxe fk ðwÍ¾ q k™k ÍYh çk™ðkRÞu. RMk BkU Þun yunrŒÞkŒ ÍYh hr¾Þu fu xkUxe fe Äkh çkhknu hkMŒ V~ko …h røkh™u fu çkòyu Z÷ðk™ (slope) …h røkhu ðh™k ËktŒkU BkU Ïkq™ ðøkihk yk™u fe MkqhŒ BkU çkË™ Þk r÷çkkMk …h Aªxu Wz™u fk BkMy÷k hnuøkk yøkh yk… BkkunŒkŒ ðwÍq¾k™k çk™ðk™k 30

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

åkknŒu nI Œku RMke rhMkk÷u fu …eAu rËÞu nwyu ™õ~ku Mku hn™wBkkE nkrMk÷ fersÞu. # zçÕÞqMke (W.C.) BkU …k™e Mku RÂMíkLò fh™u fe MkqhŒ BkU WBkqBk™ Ëku™kU …kWt fu x¾LkkU fe ŒhV Aªxu ykŒu nI ÷unkÍk VhkøkŒ fu çkk’Ë yunrŒÞkŒ™ …kWt fu Þun rnMMku Äku ÷u™u åkkrnÞU.

ðwÍ¾ q k™k çk™ðk™u fk Œhefk

yuf ™÷ fu Îkhu÷q ðwÍ¾ q k™u fe fw÷ BkMkknŒ Þk’™e ÷BçkkE ‚kZu rçkÞk÷e‚ RL[ ykih åkkizkE …ki™u WL[k‚ RL[, ŸåkkE ÍBke™ Mku …ki™u [kiËn RLåk, RMk fu Q…h BkÍeË ‚kZu ‚kŒ RLåk Ÿåke r™~kMŒ økkn (SEAT) rsMk fk yÍo (Þk’™e [kizkE) MkkZu çk¥ke‚ RLåk ykih ÷BçkkE yuf rMkhu Mku ËqMkhu rMkhu Œf Þk’™e Íe™u fe Bkkr™LË, RMk r™~kMŒ økkn ykih MkkBk™u fe Ëeðkh fk ËhrBkÞk™e VkrMk÷k 25 RLåk, ykøku fe ŒhV RMk Œhn Z÷ðk™ (slope) çk™ðkRÞu fu ™k÷e MkkZu ‚kŒ RLåk Mku rÍÞkËk ™ nku, …kWt h¾™u fe søkn fËBk fe ÷BçkkE Mku Bkk’Bkq÷e ‚e rÍÞkËk Bk-Mk÷™ fw÷ Mkðk øÞkhn RLåk nku, ykih R‚ ‚khe søkn fk yøk÷k rnM‚k ‚kZu [kh RL[ ¾wh-Ëhk hr¾Þu íkkfu høkz fh …kWt fk Bki÷ (¾w‚‚q ™ ‚ŠËÞkU BkU) AwzkÞk ò ‚fu. L (yu÷) Þk U (Þq) MkkÏŒ (yutøk÷) fk “rBkõMkåkh ™÷” ™k÷e fe ÍBke™ Mku 32 RLåk Q…h nku, ™÷ fe Œhfeçk RMk Œhn hr¾Þu fu …k™e fe Äkh Z÷ðk™ (slope) …h røkhu ykih yk… fu r÷Þu ËktŒkU fu Ïkq™ ðøkihk ™òMkŒ Mku çkåk™k ykMkk™ nku. nMçku ÍYhŒ ŒhBkeBk fh fu BkMkkrsË BkU Çke RMke Œhfeçk Mku ðwÍ¾ q k™k çk™ðkÞk ò MkfŒk ni. ™kux : yøkh xkRÕMk ÷økðk™e nkU Œku fBk yÍ fBk Z÷ðk™ BkU ‚VuË htøk fe ÷økðkRÞu Œkfu rBkMðkf fh™u BkU yøkh ËktŒkU ‚u Ïkq™ ykŒk nku Œku Úkqf ðøkihk BkU ™Íh yk òyu. 31

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

“Þk hMkq÷u ¾wËk” fu ™ð nwYV fe

r™MçkŒ Mku ðwÍq¾k™u fu 9 Bk-Ë™e Vq÷

{1} {w{rfLk nku Œku RMke rhMkk÷u fu …eAu rËÞu nwyu ™õ~ku Mku

hn™wBkkE nkrMk÷ fh fu y…™u Îkh BkU ðwÍq¾k™k çk™ðkRÞu. {2} (rBk’Bkkh fu Ë÷kR÷ Mkw™u rçkøkih) rËÞu nwyu ™õ~ku fu BkwŒkrçkf çk™u nwyu Îkhu÷q ðwÍq¾k™u fu çkk÷kE (Þk’™e …kWt h¾™u ðk÷u) V~ko fe Z÷ðk™ (slope) Ëku RLåk hr¾Þu. {3} yøkh yuf Mku rÍÞkËk ™÷ ÷økðk™u nkU Œku Ëku ™÷kU fu ËhrBkÞk™ 25 RLåk fk VkrMk÷k hr¾Þu. {4} ðwÍq¾k™u fe xkUxe BkU nMçku ÍYhŒ f…zk Þk Ã÷kÂMxf fe r™…÷ ÷økk ÷ersÞu. {5} yøkh …kR… Ëeðkh fu çkknh Mku ÷økðkyU Œku r™~kMŒ økkn ÍYhŒ™ yuf Þk Ëku RLåk BkÍeË Ëqh fh ÷ersÞu. {6} çkunŒh Þun ni fu fååkk fkBk fhðk fh yufykÄ çkkh WMk …h çkiX fh Þk ðwÍq fh fu yåAe Œhn Ëu¾ ÷u™u fu çkk’Ë …wÏŒk fhðkRÞu. {7} ðwÍq¾k™u Þk nBBkkBk ðøkihk fu V~ko …h xkRÕÍ ÷økðk™u nkU Œku ¾wh-Ëhu (Slip Resistance Tiles) ÷økðkRÞu íkkfu rVMk÷™u fk ¾Œhk fBk nku òyu. {8} …kWt h¾™u fe søkn fk rMkhk (Þk’™e f™khk) ykih RMk fe Z÷k™ fu fBk yÍ fBk Ëku Ëku RLåk rnMMku …h xkRÕÍ ™ nku çkÕfu ðkun rnMMkk MkeBkuLx Mku ¾wh-Ëhk ykih økku÷ çk™ðkRÞu íkkfu ÍYhŒ™ …kWt høkz fh Bki÷ AwzkÞk ò Mkfu. 32

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

{9} çkkðåkeo ¾k™k, økwM÷ ¾k™k, çkiŒw÷ ¾÷k fk V~ko, ¾w÷k

MkunT™, AŒ, BkÂMsË fk ðwÍq¾k™k ykih snkt snkt …k™e çknk™u fe ÍYhŒ …zŒe ni W™ BkfkBkkŒ fu V~ko fe Z÷ðk™ (slope) rBk’Bkkh òu çkŒkyu WMk Mku rçk÷k rÍsf zuZ økw™k (Bk-Mk÷™ ðkun Ëku RLåk fnu Œku yk… Œe™ RLåk) h¾ðkRÞu. rBk’Bkkh Œku Þune fnuøkk fu yk… rV¢ BkŒ fersÞu yuf fŒhk Çke …k™e ™nª Áfuøkk yøkh yk… WMk fe çkkŒkU BkU yk økyu Œku nku MkfŒk ni Z÷ðk™ çkhkçkh ™ çk™u ÷unkÍk WMk fe çkkŒ …h yu’rŒBkkË ™nª fhUøku Œku RMk fk VkyuËk yk… ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku õÞqft u Bkw~kk-nËk Þune ni fu yõMkh V~ko ðøkihk …h søkn søkn …k™e ¾zk hn òŒk ni.

rs™ fk ðwÍq ™ hnŒk nku W™ fu r÷Þu 6 ynfkBk

{1} fŒhk yk™u, …eAu Mku hen ¾krhs nku™u, ÍÏBk çkn™u,

Ëw¾Œe ykt¾ Mku çk ðßnu BkhÍ yktMkq çkn™u, fk™, ™kV, r…MŒk™ Mku …k™e r™f÷™u, Vkuzu Þk ™kMkqh Mku híkqçkŒ çkn™u ykih ËMŒ yk™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni. yøkh rfMke fku RMk Œhn fk BkhÍ BkwMkÕMk÷ òhe hnu ykih ~kwYy Mku ykr¾h Œf …qhk yuf ðõŒ økwÍh økÞk fu ðwÍq fu MkkÚk ™BkkÍu VÍo yËk ™ fh Mkfk ðkun ~khy™ Bkk’Íqh ni, yuf ðwÍq Mku WMk ðõŒ BkU rsŒ™e ™BkkÍU åkknu …Zu. WMk fk ðwÍq RMk BkhÍ Mku ™nª xqxuøkk.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 385, ) RMk BkMy÷u fku BkÍeË ykMkk™ ÷^ÍkU BkU MkBkÍk™u fe fkur~k~k fhŒk nqt. RMk rfMBk fu BkheÍ ykih BkheÍk y…™u Bkk’Íqhu ~kh-E nku™u ™ nku™u fe òtåk RMk Œhn fhU fu fkuE 33

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Mke Çke Ëku VÍo ™BkkÍkU fu ËhrBkÞk™e ðõŒ BkU fkur~k~k fhU fu ðwÍq fh fu ŒnkhŒ fu MkkÚk fBk yÍ fBk VÍo hõyŒU yËk fe ò MkfU. …qhu ðõŒ fu Ëkihk™ çkkh çkkh fkur~k~k fu çkk ðwsqË yøkh RŒ™e Bkkun÷Œ ™nª rBk÷ …kŒe, ðkun RMk Œhn, fu fÇke Œku Ëkihk™u ðwÍq ne WÍTh ÷krnf nku òŒk ni ykih fÇke ðwÍq BkwfBBk÷ fh ÷u™u fu çkk’Ë ™BkkÍ yËk fhŒu nwyu, n¥kk fu ykr¾he ðõŒ yk økÞk Œku yçk WLnU RòÍŒ ni fu ðwÍq fh fu ™BkkÍ yËk fhU ™BkkÍ nku òyuøke, yçk åkknu Ëkihk™u yËkRrøkÞu ™BkkÍ, çkeBkkhe fu çkkRMk ™òMkŒ çkË™ Mku ¾krhs ne õÞqt ™ nku hne nku. Vw-fnkyu rfhkBk VhBkkŒu nI : rfMke ~kÏMk fe ™õMkeh Vqx økE Þk WMk fk ÍÏBk çkn r™f÷k Œku ðkun ykr¾he ðõŒ fk RÂLíkÍkh fhu yøkh Ïkq™ BkwLfŒy ™ nku (çkÕfu BkwMkÕMk÷ Þk ðõVu ðõVu Mku òhe hnu) Œku ðõŒ r™f÷™u Mku …n÷u ðwÍq fh fu ™BkkÍ yËk fhu. {2} VÍo ™BkkÍ fk ðõŒ ò™u Mku Bkk’Íqh fk ðwÍq xqx òŒk ni siMku rfMke ™u yMh fu ðõŒ ðwÍq rfÞk Úkk Œku Mkqhs økwYçk nkuŒu ne ðwÍq òŒk hnk ykih yøkh rfMke ™u yk^Œkçk r™f÷™u fu çkk’Ë ðwÍq rfÞk Œku sçk Œf ÍkunhT fk ðõŒ ¾íBk ™ nku ðwÍq ™ òyuøkk fu yÇke Œf rfMke VÍo ™BkkÍ fk ðõŒ ™nª økÞk. VÍo ™BkkÍ fk ðõŒ òŒu ne Bkk’Íqh fk ðwÍq òŒk hnŒk ni ykih Þun nwõBk WMk MkqhŒ BkU nkuøkk sçk fu Bkk’Íqh fk WÍTh Ëkihk™u ðwÍq Þk çkk’Ëu ðwÍq Íkrnh nku, yøkh yiMkk ™ nku ykih ËqMkhk fkuE nËMk (Þk’™e ðwÍq Œkuz™u ðk÷k Bkwyk-Bk÷k) Çke ÷krnf ™ nku Œku VÍo ™BkkÍ fk ðõŒ ò™u Mku (¼e) ðwÍq ™nª xqxøu kk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 386, 34

)

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

{3} sçk WÍTh MkkrçkŒ nku økÞk Œku sçk Œf ™BkkÍ fu yuf …qhu ðõŒ

BkU yuf çkkh Çke ðkun åkeÍ …kE òyu Bkk’Íqh ne hnuøkk. Bk-Mk÷™ rfMke fku Mkkhk ðõŒ fŒhk ykŒk hnk ykih RŒ™e Bkkun÷Œ ne ™ rBk÷e fu ðwÍq fh fu VÍo yËk fh ÷u Œku Bkk’Íqh nku økÞk. yçk ËqMkhu yðfkŒ BkU RŒ™k Bkkify rBk÷ òŒk ni fu ðwÍq fh fu ™BkkÍ …Z ÷u Bkøkh yufykÄ Ë^yk fŒhk yk òŒk ni Œku yçk Çke Bkk’Íqh ni. nkt yøkh …qhk yuf ðõŒ yiMkk økwÍh økÞk fu yuf çkkh Çke fŒhk ™ ykÞk Œku Bkk’Íqh ™ hnk rVh sçk fÇke …n÷e nk÷Œ ykE (Þk’™e Mkkhk ðõŒ BkwMkÕMk÷ BkhÍ nwðk) Œku rVh Bkk’Íqh nku økÞk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 385)

{4} Bkk’Íqh fk ðwÍq WMk åkeÍ Mku ™nª òŒk rsMk fu Mkçkçk Bkk’Íqh ni

nkt yøkh ËqMkhe fkuE åkeÍ ðwÍq Œkuz™u ðk÷e …kE økE Œku ðwÍq òŒk hnk Bk-Mk÷™ rsMk fku hen ¾krhs nku™u fk BkhÍ ni fŒhk r™f÷™u Mku WMk fk ðwÍq xqx òyuøkk. ykih rsMk fku fŒhu fk BkhÍ ni WMk fk hen ¾krhs nku™u Mku ðwÍq òŒk hnuøkk. (yiÍ™, Mk. 586) {5} Bkk’Íqh ™u rfMke nËMk (Þk’™e ðwÍq Œkuz™u ðk÷u yBk÷) fu çkk’Ë ðwÍq rfÞk ykih ðwÍq fhŒu ðõŒ ðkun åkeÍ ™nª ni rsMk fu Mkçkçk Bkk’Íqh ni rVh ðwÍq fu çkk’Ë ðkun WÍTh ðk÷e åkeÍ …kE økE Œku ðwÍq xqx økÞk (Þun nwõBk RMk MkqhŒ BkU nkuøkk sçk Bkk’Íqh ™u y…™u WÍTh fu çkòyu rfMke ËqMkhu Mkçkçk fe ðßn Mku ðwÍq rfÞk nku yøkh y…™u WÍTh fe ðßn Mku ðwÍq rfÞk Œku çkk’Ëu ðwÍq WÍTh …kyu ò™u fe MkqhŒ BkU (¼e) ðwÍq ™ xqxøu kk) Bk-Mk÷™ rsMk fku fŒhk ykŒk Úkk WMk fe hen ¾krhs nwE ykih WMk ™u ðwÍq rfÞk ykih ðwÍq fhŒu ðõŒ fŒhk çkLË Úkk ykih ðwÍq fh™u fu çkk’Ë fŒhk ykÞk Œku ðwÍq xqx økÞk. nkt yøkh ðwÍq fu ËhrBkÞk™ fŒhk òhe Úkk Œku (ðwÍq) ™ økÞk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 387, 35

)

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

{6} Bkk’Íqh fku yiMkk WÍTh nku fu rsMk fu Mkçkçk f…zu ™k…kf

nku òŒu nI Œku yøkh yuf rËhnBk Mku rÍÞkËk ™k…kf nku økyu ykih ò™Œk ni fu RŒ™k Bkkify ni fu RMku Äku fh …kf f…zkU Mku ™BkkÍ …Z ÷qtøkk Œku …kf fh fu ™BkkÍ …Z™k VÍo ni ykih yøkh ò™Œk ni fu ™BkkÍ …ZŒu …ZŒu rVh WŒ™k ne ™k…kf nku òyuøkk Œku yçk Äku™k ÍYhe ™nª. RMke Mku …Zu yøkåkuo BkwMkÕ÷k Çke yk÷qËk nku òyu Œçk Çke WMk fe ™BkkÍ nku òyuøke. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 387) (Bkk’Íqh fu ðwÍq fu Œ^Mke÷e BkMkkR÷ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò rsÕË 4 MkVnk 367 Œk 375, çknkhu ~kheyŒ rsÕË 1 MkVnk 385 Œk 387 Mku Bkk’÷qBk fh ÷ersÞu)

MkkŒ Bkw-ŒVŠhfkŒ

{1} …u~kkçk, …k¾k™k, Bk™e, fezk Þk …Úkhe BkËo Þk ykihŒ

fu ykøku Þk …eAu Mku r™f÷U Œku ðwÍq òŒk hnuøkk. {2} BkËo Þk ykihŒ fu …eAu Mku Bkk’Bkq÷e Mke nðk Çke ¾krhs nwE ðwÍq xqx økÞk. BkËo Þk ykihŒ fu ykøku Mku nðk ¾krhs nwE ðwÍq ™nª xqxuøkk. ( , çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 304) {3} çkunku~k nku ò™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni. {4} çkk’Í ÷kuøk fnŒu nI fu r¾LÍeh fk ™kBk ÷u™u Mku ðwÍq xqx òŒk ni Þun øk÷Œ ni {5} Ëkihk™u ðwÍq yøkh hen ¾krhs nku Þk rfMke Mkçkçk Mku ðwÍq xqx òyu Œku ™yu rMkhu Mku ðwÍq fh ÷ersÞu …n÷u Äw÷u nwyu yk’Ík çku Äw÷u nku økyu. (BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 255) {6} fwhyk™u …kf Þk WMk fe rfMke ykÞŒ fku Þk rfMke Çke Íçkk™ BkU fwhyk™u …kf fk íkso{k nku WMk fku çku ðwÍq Aq™k nhkBk ni 36

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 326, 327 ðøkihk) {7} ykÞŒ fku çku

Aqyu Ëu¾ fh Þk Íçkk™e çku ðwÍq …Z™u BkU nhs ™nª.

ykÞŒ r÷¾u nwyu fkøkÍ fu r…A÷u rnMMku fu Aq™u fk ynBk BkMy÷k

rfŒkçk Þk yÏçkkh BkU rsMk søkn ykÞŒ r÷¾e ni ¾kMk WMk søkn fku rçk÷k ðwÍq nkÚk ÷økk™k òRÍ ™nª WMke ŒhV nkÚk ÷økkÞk rsMk ŒhV ykÞŒ r÷¾e ni Ïðkn WMk fe …w~Œ …h (Þk’™e r÷¾e nwE ykÞŒ fu yi™ …eAu) Ëku™kU ™k òRÍ nI (ykÞŒ Þk WMk fu yi™ r…A÷u rnMMku fu R÷kðk), çkkfe ðhf fu Aq™u BkU nhs ™nª, …Z™k çku ðwÍq òRÍ ni. ™nk™u fe nksŒ nku Œku (…Z™k Çke) nhkBk ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 366)

çku ðwÍq fwhyk™u BkSË fku fnª Mku Çke ™nª Aq MkfŒk

çku ðwÍq ykÞŒ fku Aq™k Œku ¾wË ne nhkBk ni yøkåkuo ykÞŒ rfMke ykih rfŒkçk BkU r÷¾e nku Bkøkh fwhyk™u BkSË fu MkkËk nkr~kÞk çkÕfu …wêkU çkÕfu åkku÷e (Þk’™e òu f…zk Þk åkBkzk øk¥ku fu MkkÚk råk…fk Þk rMk÷k nku WMk) fk Çke Aq™k nhkBk ni nkt “swÍËk™” BkU nku Œku swÍËk™ fku nkÚk ÷økk MkfŒk ni. çku ðwÍq y…™u Mke™u Mku Çke BkwMnV ~kheV fku BkMk ™nª fh (Þk’™e Aq ™nª) MkfŒk. çku ðwÍq fe økhË™ …h ÷Bçke åkkËh fk yuf fku™k …zk nwðk ni ykih ðkun WMk fu ËqMkhu fku™u fku nkÚk …h h¾ fh BkwMnV ~kheV Aq™k åkknu (ykih) yøkh åkkËh RŒ™e ÷Bçke ni fu WMk ~kÏMk fu WX™u çkiX™u Mku ËqMkhu økku~ku (Þk’™e fku™)u Œf n-h-fŒ ™ ÃknkU[uøke Œku òRÍ ni ðh™k ™nª.(VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 4, Mk. 724, 725) 37

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ðwÍq fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

ðwÍq BkU …k™e fk RMkhkV

yks f÷ yõMkh ÷kuøk ðwÍq BkU ŒuÍ ™÷ ¾ku÷ fh çku Œnk~kk …k™e çknkŒu nI, n¥kk fu çkk’Í Œku ðwÍq¾k™u …h ykŒu ne ™÷ ¾ku÷ ËuŒu nI, RMk fu çkk’Ë ykMŒe™ åkZkŒu nI, WŒ™e Ëuh Œf …k™e Íkyuy nkuŒk hnŒk ni, RMke Œhn BkMn fu Ëkihk™ yõMkrhGÞŒ ™÷ ¾w÷k Akuz ËuŒe ni ! nBk Mkçk fku yÕ÷kn Mku zh fh RMkhkV Mku çkåk™k åkkrnÞu, rfÞkBkŒ fu hkuÍ Íhuo Íhuo ykih fŒhu fŒhu fk rnMkkçk nkuøkk. RMkhkV fe BkÍBBkŒ BkU åkkh ynkËeMku Bkwçkk-hfk Mkwr™Þu ykih ¾kiVu ¾wËkðLËe Mku ÷hrÍÞu : {1}

òhe ™nTh …h Çke RMkhkV

fu ÃÞkhu hMkq÷, hMkq÷u Bkõçkq÷, fu økw÷~k™ fu BknõŒu Vq÷ nÍhŒu MkÂGÞËw™k Mkk’Ë …h økwÍhu Œku ðkun ðwÍq fh hnu Úku. RhþkË VhBkkÞk : Þun RMkhkV fiMkk ? yÍo fe : õÞk ðwÍq BkU Çke RMkhkV ni ? VhBkkÞk : “nkt yøkåkuo ŒwBk òhe ™nTh …h nku.” yÕ÷kn MkÂGÞËk ykrBk™k

yk’÷k nÍhŒ

fk VŒðk

Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ RMk nËeMku …kf fu ŒnTŒ VhBkkŒu nI : nËeMk ™u ™nhu òhe BkU Çke RMkhkV ‚krçkŒ VhBkkÞk ykih RMkhkV ~kh-y BkU BkÍBkqBk ne nku fh ykÞk ni. ykÞyu fheBkk : 38

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

(Œso { yu fLÍw ÷ EBkk™ : çku~kf çkuò ¾[o™u ðk÷u WMku …MkLË ™nª.) Bkwí÷f ni Œku Þun RMkhkV Çke BkÍBkqBk ð BkB™qy ne nkuøkk çkÕfu ÏkwË RMkhkV rV÷ ðwÍq BkU Çke Mkeøkyu ™nTÞ ðkrhË ykih ™nTÞ nfefŒ™ BkwVeËu ŒnheBk. (Þk’™e ðwÍq BkU RMkhkV fe ™nTÞ (BkwBkk-™-yŒ) fk nwõBk ykÞk ni ykih nfefŒ BkU BkwBkk-™-yŒ fk nwõBk nhkBk nku™u fk VkyuËk ËuŒk ni) (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 731)

Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™

fe Œ^Mkeh

BkwVÂMMkhu ~kneh nÍhŒu Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™ yk’÷k nÍhŒ fu VŒðk BkU …u~k fËko Mkq-hŒw÷ yLykBk fe ykÞŒu fheBkk ™Bçkh 141 fu ŒnTŒ çkuò ¾åko (Þk’™e RMkhkV) fe Œ^Mke÷ çkÞk™ fhŒu nwyu hfBk ŒhkÍ nI : “™k òRÍ søkn …h ¾åko fh™k Çke çkuò ¾åko ni ykih Mkkhk Bkk÷ ¾ihkŒ fh fu çkk÷ çkååkkU fku Vfeh çk™k Ëu™k Çke çku ò ¾åko ni, ÍYhŒ Mku rÍÞkËk ¾åko Çke çkuò ¾åko ni RMke r÷Þu yk’Íkyu ðwÍq fku (rçk÷k RòÍŒu ~kh-E) åkkh çkkh Äku™k RMkhkV Bkk™k økÞk ni.” (™qÁ÷ RhVk™, Mk. 232) {2}

RMkhkV ™ fh

nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçËwÕ÷kn rçk™ WBkh VhBkkŒu nI : yÕ÷kn fu Bknçkqçk, Ëk™kyu økwÞçq k, Bkw™ÍTÍnw™ yr™÷ WÞqçk ™u yuf ~kÏMk fku ðwÍq fhŒu Ëu¾k, VhBkkÞk : RMkhkV ™ fh, RMkhkV ™ fh. 39

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

{3}

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

RMkhkV ~kiŒk™e fkBk ni

nÍhŒu MkÂGÞËw™k y™Mk Mku rhðkÞŒ ni : ðwÍq BkU çknwŒ Mkk …k™e çknk™u BkU fwA ¾ih (Çk÷kE) ™nª ykih ðkun fkBk ~kiŒk™ fe ŒhV Mku ni. {4}

sL™Œ fk MkVuË Bkn÷ Bkktøk™k fiMkk ?

nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçËwÕ÷kn Rç™u Bkwøk^V÷ ™u y…™u çkuxu fku RMk Œhn Ëwyk BkktøkŒu Mkw™k, fu R÷kne ! BkI ŒwÍ Mku sL™Œ fk Ëkrn™e (Þk’™e MkeÄe) ŒhV ðk÷k MkVuË Bkn÷ BkktøkŒk nqt. Œku VhBkkÞk fu yi Bkuhu çkååku ! yÕ÷kn Mku sL™Œ Bkktøkku ykih ËkuÍ¾ Mku WMk fe …™kn Bkktøkku. BkI ™u hMkq÷wÕ÷kn fku VhBkkŒu Mkw™k fu RMk WBBkŒ BkU ðkun fkiBk nkuøke òu ðwÍq ykih Ëwyk BkU nË Mku ŒòðwÍ rfÞk fhuøke. BkwVÂMMkhu ~kneh nfeBkw÷ WBBkŒ nÍhŒu Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™ RMk nËeMku …kf fu ŒnTŒ VhBkkŒu nI : Ëwyk BkU ŒòðwÍ (Þk’™e nË Mku çkZ™k) Œku Þun ni fu yiMke çkkŒ fk ŒyGÞw™ rfÞk òyu rsMk fe ÍYhŒ ™nª siMku W™ fu Mkkrnçk ÍkËu ™u rfÞk. rVhËkiMk (òu fu Mkçk Mku yk’÷k sL™Œ ni WMk fk) Bkktøk™k çknwŒ çkunŒh ni fu RMk BkU ~kÏMke ŒyGÞw™ (Þk’™e y…™e ŒhV Bkwfhoh fh™k) ™nª ™kiE ŒfÁoh (™kiy Þk’™e rfMBk Bkwfhoh fh™k) ni RMk fk nwõBk rËÞk økÞk ni. (rBkhykŒw÷ Bk™kSn, rs. 1, Mk. 293) 40

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ðwÍq fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

çkwhk rfÞk, ÍwÕBk rfÞk

yu f yk’hkçke ™u nw Í q h MkÂGÞËu yk÷Bk fe r¾ËBkŒu yõËMk BkU nkrÍh nku fh ðwÍq fu çkkhu BkU …qAk : nwÍhq u yõËMk ™u WLnU ðwÍq fh fu rË¾kÞk rsMk BkU nh WÍTð Œe™ Œe™ çkkh ÄkuÞk rVh VhBkkÞk : ðwÍq RMk Œhn ni, Œku òu RMk Mku ÍkRË fhu Þk fBk fhu WMk ™u çkwhk rfÞk ykih ÍwÕBk rfÞk.

RMkhkV rMkVo Ëku MkqhŒkU BkU ne økw™kn ni Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ r÷¾Œu nI : Þun ðEË RMk MkqhŒ BkU ni fu sçk Þun yu’rŒfkË h¾Œu nwyu rÍÞkËk fhu fu rÍÞkËk fh™k ne MkwL™Œ ni. ykih yøkh ŒM÷eMk (Þk’™e Œe™ çkkh Äku™)u fku MkwL™Œ Bkk™k ykih ðwÍq …h ðwÍq fu RhkËu Þk ~kf fu ðõŒ Rík{eLkkLku fÕçk fu r÷Þu Þk ŒçkheË (Þk’™e XLzf fu nwMkq÷) Þk ŒLÍeV (Þk’™e MkVkE) fu r÷Þu rÍÞkËk rfÞk Þk rfMke nksŒ fe ðßn Mku fBke fe Œku fkuE nhs ™nª. rMkVo Ëku MkqhŒkU BkU RMkhkV ™k òRÍ ð økw™kn nkuŒk ni yuf Þun fu rfMke økw™kn BkU MkVo ð RÂMík’Bkk÷ fhU, ËqMkhu çkufkh BknTÍ Bkk÷ Íkyuy fhU. ðwÍq ð økwM÷ BkU Œe™ çkkh Mku ÍkRË …k™e zk÷™k sçk fu øk-hÍu Mknen (Þk’™e òRÍ BkõMkË) Mku nku nhrøkÍ RMkhkV ™nª fu òRÍ økhÍ BkU ¾åko fh™k ™ ¾wË Bkk’rMkÞŒ (Þk’™e ™k VhBkk™e) ni ™ çkufkh RÍkyŒ (Þk’™e Íkyuy fh™k).(VŒkðk h-ÍrðGÞk rs. 1, swÍ : , Mk. 940 Œk 942) 41

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

y-Bk÷e Œkih …h ðwÍq Mker¾Þu

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! RMk nËeMku …kf Mku Bkk’÷qBk nwðk fu rMk¾k™u fu r÷Þu ¾wË y-Bk÷e Œkih …h ðwÍq fh fu ËqMkhu fku rË¾k™k Mkhfkhu BkËe™k Mku MkkrçkŒ ni. BkwçkÂÕ÷øke™ fku åkkrnÞu fu RMk nËeMku …kf …h yBk÷ fhŒu nwyu rçkøkih RMkhkV fu rMkVo nMçku ÍYhŒ …k™e çknk fh Œe™ Œe™ çkkh yk’Ík Äku fh ðwÍq fh fu RM÷kBke ÇkkRÞkU fku rË¾kyU. rçk÷k ÍYhŒu ~kh-E fkuE WÍTð åkkh çkkh ™ Äw÷u RMk fk ¾Þk÷ h¾k òyu, rVh òu çk ¾w~ke y…™e RM÷kn fhðk™k åkknu ðkun Çke ðwÍq fh fu BkwçkÂÕ÷øk fku rË¾kyu ykih y…™e øk-÷rŒÞkt Ëqh fhðkyu. Ëk’ðŒu RM÷kBke fu MkwL™ŒkU fe ŒhrçkGÞŒ fu Bk-Ë™e fkrV÷kU BkU ykr~kfk™u hMkq÷ fe MkkunçkŒ BkU Þun Bk-Ë™e fkBk ynTMk™ Œhefu …h nku MkfŒk ni. ËwÁMŒ ðwÍq fh™k ÍYh ÍYh ÍYh Mke¾ ÷ersÞu. rMkVo yuf ykÄ çkkh ðwÍq fk Œhefk …Z ÷u™u Mku Mknen Bkk’™kU BkU ðwÍq fh™k yk òyu Þun çknwŒ BkwÂ~f÷ ni, çkkh çkkh Bk~f fh™e nkuøke. ðwÍq Mke¾™u fu r÷Þu Ëk’ðŒu RM÷kBke fu R~kkyŒe RËkhu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe òhe fËko V.C.D çk™kBk : “ðwÍq fk Œhefk” Ëu¾™k RÂLíknkE BkwVeË ni.

BkÂMsË ykih BkÿMku fu …k™e fk RMkhkV

BkÂMsË ð BkÿMku ðøkihk fu ðwÍq¾k™u fk …k™e “ðõV” fu nwõBk BkU nkuŒk ni. RMk …k™e ykih y…™u Îkh fu …k™e fu ynfkBk BkU Vfo nkuŒk ni. òu ÷kuøk BkÂMsË fu ðwÍq¾k™u …h çkuËËeo fu MkkÚk …k™e çknkŒu nI çkÕfu ðwÍq BkU 42

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

rçk÷k ÍYhŒ VfŒ øk^÷Œ Þk snk÷Œ fu Mkçkçk Œe™ Mku ÍkRË {híkçkk yk’Ík ÄkuŒu nI ðkun RMk Bkwçkkhf VŒðu …h Ïkqçk økkih VhBkkyU, ¾kiVu ¾wËk Mku ÷hÍU ykih Œkiçkk fhU. åkw™kLåku Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, ðr÷GÞu ™u’BkŒ, yÍeBkw÷ çk-h-fŒ, yÍeBkw÷ BkŒoçkŒ, …hðk™yu ~kByu rhMkk÷Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, nkrBkÞu MkwL™Œ, BkkrnÞu rçkËTyŒ, ykr÷Bku ~kheyŒ, …ehu ŒhefŒ, çkkRMku ¾ihku çk-h-fŒ, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k y÷nks y÷ nkrVÍ y÷ fkhe ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : yøkh ðõV …k™e Mku ðwÍq rfÞk Œku rÍÞkËk ¾åko fh™k rçk÷ Rr¥kVkf nhkBk ni õÞqft u RMk BkU rÍÞkËk ¾åko fh™u fe RòÍŒ ™nª Ëe økE ykih BkËkrhMk fk …k™e RMke rfMBk fk nkuŒk ni òu fu rMkVo W™ ne ÷kuøkkU fu r÷Þu ðõV nkuŒk ni òu ~kh-E ðwÍq fhŒu nI. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 658) BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! òu y…™u yk… fku RMkhkV Mku ™nª çkåkk …kŒk WMku åkkrnÞu fu BkB÷qfk (Þk’™e y…™e rBkÂÕfGÞŒ fu) Bk-Mk÷™ y…™u Îkh fu …k™e Mku ðwÍq fhu. RMk fk Þun BkŒ÷çk ™nª fu ÍkŒe …k™e fu RMkhkV fe ¾w÷e Aqx ni çkÕfu Îkh BkU Ïkqçk Bk~f fh fu ~kh-E ðwÍq Mke¾ ÷u íkkfu BkÂMsË fu …k™e fk RMkhkV fh fu nhkBk fk Bkwíkorfçk ™ nku.

“yn{Ë hÍk” fu MkkŒ nwYV fe r™MçkŒ Mku yk’÷k nÍhŒ fe ŒhV Mku RMkhkV Mku çkåk™u fe 7 ŒËkçkeh {1} çkk’Í ÷kuøk åkwÕ÷q ÷u™u BkU …k™e yiMkk zk÷Œu nI fu Wçk÷

òŒk ni nk÷kt fu òu røkhk çkufkh økÞk RMk Mku yunrŒÞkŒ åkkrnÞu. 43

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

nh åkwÕ÷q Çkhk nku™k ÍYhe ™nª çkÕfu rsMk fkBk fu r÷Þu ÷U WMk fk yLËkÍk h¾U Bk-Mk÷™ ™kf BkU ™Bko çkktMku (Þk’™e ™Bko nœe) Œf …k™e åkZk™u fku …qhk åkwÕ÷q õÞk ÍYh ? r™MV (Þk’™e ykÄk) Çke fkVe ni çkÕfu Çkhk åkwÕ÷q fwÕ÷e fu r÷Þu Çke Ëhfkh ™nª. {3} ÷kuxu fe xkUxe Bkw-ŒðÂMMkŒ Bkku’ŒrË÷ (Þk’™e ËhrBkÞk™e) åkkrnÞu fu ™ yiMke Œtøk fu …k™e çk-Ëuh (Þk’™e Ëuh BkU) Ëu ™ Vhk¾ (Þk’™e fw~kkËk) fu nksŒ Mku rÍÞkËk røkhkyu, RMk fk Vfo Þqt Bkk’÷qBk nku MkfŒk ni fu fxkuhkU BkU …k™e ÷u fh ðwÍq fersÞu Œku çknwŒ ¾åko nkuøkk Þqtne Vhk¾ (Þk’™e fw~kkËk) xkUxe Mku çknk™k rÍÞkËk ¾åko fk çkkRMk ni. yøkh ÷kuxk yiMkk (Þk’™e fw~kkËk xkUxe ðk÷k) nku Œku yunrŒÞkŒ fhu …qhe Äkh ™ røkhkyu çkÕfu çkkhef. (™÷ ¾ku÷™u BkU Çke RLnª çkkŒkU fk ¾Þk÷ hr¾Þu) {4} yk’Ík Äku™u Mku …n÷u W™ …h Çkeøkk nkÚk Vih ÷u, fu …k™e sÕË ËkizŒk ni ykih Úkkuzk (…k™e), çknwŒ (Mku …k™e) fk fkBk ËuŒk ni, ¾wMkqMk™ BkkirMkBku MkhBkk (Þk’™e MkŠËÞkU) BkU RMk fe rÍÞkËk nksŒ ni fu yk’Ík BkU ¾w~fe nkuŒe ni ykih çknŒe Äkh çkeåk BkU søkn ¾k÷e Akuz ËuŒe ni siMkk fu Bkw~kk-nËk (Þk’™e Ëu¾e Çkk÷e çkkŒ) ni. {5} f÷kRÞkU …h çkk÷ nkU Œku Œhþðk (Þk’™e fxðk) ËU fu W™ fk nku™k …k™e rÍÞkËk åkknŒk ni ykih Bkqtz™u Mku çkk÷ MkÏŒ nku òŒu nI ykih Œhkþ™k Bk~ke™ Mku çkunŒh fu Ïkqçk MkkV fh ËuŒe ni ykih Mkçk Mku ynTMk™ ð {2}

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

y^Í÷ ™q h k ( yuf Œhn fk çkk÷ MkVk …kWzh) ni fu R™ yk’Ík BkU Þune MkwL™Œ Mku MkkrçkŒ. åkw™kLåku WBBkw÷ BkwyrBk™e™ MkÂGÞ-ËŒw™k WBBku Mk-÷Bkk VhBkkŒe nI : hMkq÷Õw ÷kn sçk ™qhk fk RÂMík’Bkk÷ VhBkkŒu Œku Mkºku BkwfÆMk …h y…™u ËMŒu Bkwçkkhf Mku ÷økkŒu ykih çkkfe çk-Ë™u Bkw™Ôðh …h yÍðksu BkwŒnTnhkŒ ÷økk ËuŒª. ykih yiMkk ™ fhU Œku Äku™u Mku …n÷u …k™e Mku Ïkqçk rÇkøkku ÷U fu Mkçk çkk÷ rçkA òyU ðh™k ¾zu çkk÷ fe sz BkU …k™e økwÍh økÞk ykih ™kuf Mku ™ çknk Œku ðwÍq ™ nkuøkk. {6} ËMŒ ð …k (nkÚk ð …kWt) …h yøkh ÷kuxu Mku Äkh zk÷U Œku ™k¾w™kU Mku fkunr™ÞkU Þk (…kWt fu) økèkU fu Q…h (Þk’™e x¾LkkU) Œf y÷÷ Rr¥kMkk÷ (Þk’™e BkwMkÕMk÷) WŒkhU fu yuf çkkh BkU nh søkn …h yuf ne çkkh røkhu, …k™e sçk fu røkh hnk ni ykih nkÚk fe hðk™e (rn÷sw÷) BkU Ëuh nkuøke Œku yuf søkn …h Bkwfhoh (Þk’™e çkkh çkkh) røkhuøkk. (ykih RMk Œhn RMkhkV fe MkqhŒ …iËk nku MkfŒe ni) {7} çkk’Í ÷kuøk Þqt fhŒu nI fu ™k¾w™ Mku fkun™e Œf Þk (…kWt fu) økèu Œf çknkŒu ÷kyu rVh Ëkuçkkhk Mkunçkkhk fu r÷Þu òu ™k¾w™ fe ŒhV ÷u økyu Œku nkÚk ™ hkufk çkÕfu Äkh òhe h¾e yiMkk ™ fhU, fu ŒM÷eMk fu RðÍ (Þk’™e Œe™ çkkh fu çkòyu) …ktåk çkkh nku òyuøkk çkÕfu nh çkkh fkun™e Þk (…kWt fu) økèu Œf ÷k fh Äkh hkuf ÷U ykih Áfk nwðk nkÚk ™k¾w™kU Œf ÷u ò fh ðnkt Mku rVh Rßhk (…k™e òhe) fhU, fu MkwL™Œ Þune ni fu ™k¾w™ Mku fkunr™ÞkU Þk økèkU (x¾LkkU) Œf …k™e çknu ™ fu RMk fk yõMk. (Þk’™e W÷x. BkŒ÷çk Þun fu fkun™e Þk økèu Mku ™k¾w™kU fe ŒhV …k™e çknkŒu nwyu ÷u ò™k MkwL™Œ ™nª) 45

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ðwÍq fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

fki÷u òBkuy Þun ni fu Mk÷efu Mku fkBk ÷U. RBkkBku ~kkVuE ™u õÞk Ïkqçk VhBkkÞk : “Mk÷efu Mku WXkyku Œku Úkkuzk Çke fkVe nku òŒk ni ykih çkË Mk÷eføke …h Œku çknwŒ (Mkk) Çke rfVkÞŒ ™nª fhŒk.” (yÍ RVkËkŒu VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 1, Mk. 765, 770)

“Þk hçk RMkhkV Mku çk[k” fu åkkiËn nwYV fe r™MçkŒ Mku RMkhkV Mku çkåk™u fu r÷Þu 14 Bk-Ë™e Vq÷

{1} yks Œf rsŒ™k Çke ™k òRÍ RMkhkV rfÞk ni, WMk

Mku Œkiçkk fh fu ykrÞLËk çkåk™u fe Çkh…qh fkur~k~k ~kwYy fersÞu. {2} økkihku rV¢ fersÞu fu yiMke MkqhŒ Bkw-ŒyGÞ™ (Þk’™e Bkwfhoh) nku òyu fu ðwÍq ykih økwM÷ Çke MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf nku ykih …k™e Çke fBk Mku fBk ¾åko nku. y…™u yk… fku zhkRÞu, fu rfÞkBkŒ BkU yuf yuf Íhuo ykih fŒhu fŒhu fk rnMkkçk nku™k ni. yÕ÷kn Œçkk-h-f ð Œyk÷k …khn 30 MkqhíkwÂÍTÍ÷Ík÷ ykÞŒ ™Bçkh 7 ykih 8 BkU RhþkË VhBkkŒk ni : Œso{yu fLÍw÷ EBkk™ : Œku òu yuf Íhko Çkh Çk÷kE fhu WMku Ëu¾uøkk ykih òu yuf Íhko Çkh çkwhkE fhu WMku Ëu¾uøkk. {3} ðwÍq fhŒu ðõŒ ™÷ yunrŒÞkŒ Mku ¾kur÷Þu, Ëkihk™u ðwÍq {w{rfLkk MkqhŒ BkU yuf nkÚk ™÷ fu ËMŒu …h hr¾Þu ykih ÍYhŒ …qhe nku™u …h çkkh çkkh ™÷ çkLË fhŒu ¼e hrnÞu. 46

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

{4} ™÷ fu Bkwfkçk÷u BkU ÷kuxu Mku ðwÍq fh™u BkU …k™e fBk ¾åko

nkuŒk ni rsMk Mku {w{rfLk nku ðkun ÷kuxu Mku ðwÍq fhu, yøkh ™÷ fu rçkøkih økwÍkhk ™nª Œku {w{rfLkk MkqhŒ BkU Þun Çke rfÞk ò MkfŒk ni fu rs™ rs™ yk’Ík BkU ykMkk™e nku ðkun ÷kuxu Mku Äku ÷u. ™÷ Mku ðwÍq fh™k òRÍ ni, çkMk rfMke Œhn Çke RMkhkV Mku çkåk™u fe MkqhŒ r™fk÷™e åkkrnÞu. {5} rBkMðkf, fwÕ÷e, økh-økhk, ™kf fe MkVkE, ËkZe ykih nkÚk …kWt fe ôøkr÷ÞkU fk r¾÷k÷ ykih BkMn fhŒu ðõŒ yuf Çke fŒhk ™ x…õŒk nku Þqt yåAe Œhn ™÷ çkLË fh™u fe ykËŒ çk™kRÞu. {6} rçk÷ ÏkwMkqMk MkŠËÞkU BkU ðwÍq Þk økwM÷ fh™u ™eÍ çkhŒ™ ykih f…zu ðøkihk Äku™u fu r÷Þu økBko …k™e fu nwMkq÷ fe ¾krŒh ™÷ ¾ku÷ fh …kR… BkU sBy ~kwËk XLzk …k™e Þqt ne çknk Ëu™u fu çkòyu rfMke çkhŒ™ BkU …n÷u r™fk÷ ÷u™u fe Œhfeçk çk™kRÞu. {7} nkÚk Þk Bkwtn Äku™u fu r÷Þu Mkkçkw™ fk Íkøk çk™k™u BkU Çke …k™e yunrŒÞkŒ Mku ¾åko fersÞu. Bk-Mk÷™ nkÚk Äku™u fu r÷Þu åkwÕ÷q BkU …k™e fu Úkkuzu fŒhu zk÷ fh Mkkçkw™ ÷u fh Íkøk çk™kÞk ò MkfŒk ni yøkh …n÷u Mku Mkkçkw™ nkÚk BkU ÷u fh …k™e zk÷Uøku Œku …k™e rÍÞkËk ¾åko nku MkfŒk ni. {8} RÂMík’Bkk÷ fu çkk’Ë yiMke Mkkçkw™ Ëk™e BkU Mkkçkw™ hr¾Þu rsMk BkU …k™e rçkÕfw÷ ™ nku, …k™e BkU h¾ Ëu™u Mku Mkkçkw™ Îkw÷ fh Íkyuy nkuøkk. nkÚk Äku™u fu çkuMke™ fu f™khkU …h Çke Mkkçkw™ ™ h¾k òyu, fu …k™e fe ðßn Mku sÕËe Îkw÷ òŒk ni. 47

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

{9} …e åkwf™u fu çkk’Ë røk÷kMk BkU çkåkk nwðk …k™e VUf Ëu™u fu çkòyu

ËqMkhu fku r…÷k ËersÞu Þk rfMke ykih RÂMík’Bkk÷ BkU ÷ersÞu. {10} V÷, f…zu, çkhŒ™ ykih V~ko çkÕfu åkkÞ fk f… Þk yuf åkBBkåk Çke ÄkuŒu ðõŒ ™eÍ ™÷ ¾ku÷ fh RMk fËh rÍÞkËk økih ÍYhe …k™e çknk™u fk yks f÷ hðks ni fu nwMMkkMk ykih rË÷ s÷u ykËBke Mku Ëu¾k ™nª òŒk !!! yi fk~k ! ~kkÞË fu WŒh òyu Œuhu rË÷ BkU Bkuhe çkkŒ ..... ! {11} yõMkh BkÂMsËkU, ÎkhkU, Ë^ŒhkU, Ëwfk™kU ðøkihk BkU Ïðkn Bk Ïðkn rË™ hkŒ çkr¥kÞkt s÷Œe A.C. ykih …t¾u åk÷Œu hnŒu nI, ÍYhŒ …qhe nku ò™u fu çkk’Ë çkr¥kÞkt, …t¾u ykih A.C. ykih fB…Þqxh ðøkihk çkLË fh Ëu™u fe ykËŒ çk™kRÞu, nBk MkÇke fku rnMkkçku ykr¾hŒ Mku zh™k ykih nh Bkwyk-Bk÷u BkU RMkhkV Mku çkåkŒu hn™k åkkrnÞu. {12} RÂMíkLò ¾k™u BkU ÷kuxk RÂMík’Bkk÷ fersÞu fu VÔðkhu Mku ŒnkhŒ fh™u BkU …k™e Çke rÍÞkËk ¾åko nkuŒk ni ykih …kWt Çke yõMkh yk÷qËk nku òŒu nI. nh yuf fku åkkrnÞu fu nh çkkh …u~kkçk fh™u fu çkk’Ë yuf ÷kuxk …k™e ÷u fh W.C. fu f™khkU …h Úkkuzk Mkk çknkyu rVh fËhu Q…h Mku (Bkøkh AªxkU Mku çkåkŒu nwy)u çkzu Mkqhk¾ BkU zk÷ rËÞk fhu çkËçkq ykih shkMkeBk fe y^ÍkR~k BkU fBke nkuøke. “^÷~k xuLf” Mku MkVkE BkU …k™e çknwŒ rÍÞkËk MkVo nkuŒk ni. {13} ™÷ Mku fŒhu x…õŒu hnŒu nkU Œku Vkih™ RMk fk n÷ r™fkr÷Þu ðh™k …k™e Íkyuy nkuŒk hnuøkk. çkMkk yðfkŒ BkMkkrsË ð BkËkrhMk fu ™÷ x…õŒu hnŒu nI Bkøkh fkuE …qA™u ðk÷k ™nª nkuŒk ! RÂLíkÍkrBkÞk fku y…™e rÍBBkkËkhe MkBkÍŒu nwyu y…™e ykr¾hŒ fe çkunŒhe fu r÷Þu Vkih™ fkuE Œhfeçk fh™e åkkrnÞu. 48

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

¾k™k ¾k™u, åkkÞ Þk fkuE Bk~Yçk …e™u, V÷ fkx™u ðøkihk Bkwyk-Bk÷kŒ BkU Ïkqçk yunrŒÞkŒ VhBkkRÞu íkkfu nh Ëk™k, nh røkÍkE Íhko ykih nh fŒhk RÂMík’Bkk÷ nku òyu. {14}

40 Bk-Ë™e

Vq÷kU fk h-Íðe økw÷ËMŒk

(ŒBkkBk Bk-Ë™e Vq÷ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò rsÕË 4 fu ykr¾h BkU rËÞu nwyu “VðkRËu s÷e÷k” MkVnk 613 Œk 746 Mku r÷Þu økyu nI)

# ðwÍq BkU ykt¾U Íkuh Mku ™ çkLË fhu Bkøkh ðwÍq nku òyuøkk

yøkh ÷çk (Þk’™e nkUx) Ïkqçk Íkuh Mku çkLË fh fu ðwÍq rfÞk ykih fwÕ÷e ™ fe ðwÍq ™ nkuøkk # ðwÍq fk …k™e hkuÍu rfÞkBkŒ ™urfÞkU fu …Õ÷u BkU h¾k òyuøkk. (Bkøkh ÞkË hnu ! ÍYhŒ Mku rÍÞkËk …k™e røkhk™k RMkhkV ni) # rBkMðkf BkkisqË nku Œku Wtøk÷e Mku ËktŒ Bkkts™k yËkyu MkwL™Œ ð nwMkq÷u Mkðkçk fu r÷Þu fkVe ™nª, nkt rBkMðkf ™ nku Œku Wtøk÷e Þk ¾h-¾hk (Þk’™e ¾wh-Ëhk) f…zk yËkyu MkwL™Œ fh Ëuøkk ykih ykihŒkU fu r÷Þu rBkMðkf BkkisqË nku sçk Çke rBkMMke fkVe ni # ytøkqXe Ze÷e nku Œku ðwÍq BkU WMku rVhk fh …k™e zk÷™k MkwL™Œ ni ykih Œtøk nku, fu çku swÂBçk~k rËÞu …k™e ™ ÃknkU[u Œku VÍo. Þune nwõBk çkk÷e (Þk’™e fk™ fu Íuðh) ðøkihk fk ni # yk’Ík fk Bk÷ Bk÷ fh Äku™k ðwÍq ykih økwM÷ Ëku™kU BkU MkwL™Œ ni # yk’Íkyu ðwÍq Äku™u BkU nÆu ~kh-E Mku RŒ™e ¾VeV Œnheh (Þk’™e nh ŒhV ‚u Bkk’Bkq÷e Mkk) çkZk™k rsMk Mku nÆu ~kh-E Œf RMíkeykçk (Þk’™e BkwfBBk÷ nku™)u BkU ~kwçkk ™ hnu ðkrsçk ni # ðwÍq BkU fwÕ÷e Þk ™kf BkU …k™e zk÷™u fk Œfo BkõYn ni ykih RMk fe ykËŒ zk÷u Œku økw™nøkkh nkuøkk. Þun BkMy÷k ðkun ÷kuøk Ïkqçk ÞkË h¾U òu fwÂÕ÷Þkt yiMke ™nª fhŒu fu nÕf Œf nh åkeÍ fku ÄkuyU ykih ðkun fu …k™e rs™ #

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

fe ™kf fku (VfŒ) Aq òŒk ni MkqÎt k fh Q…h ™nª åkZkŒu Þun Mkçk ÷kuøk økw™nøkkh nI ykih økwM÷ BkU Œku yiMkk ™ nku Œku rMkhu Mku ™ økwM÷ nkuøkk ™ ™BkkÍ # ðwÍq BkU nh WÍTð fk …qhk Œe™ çkkh Äku™k MkwL™Œu Bkwy¬Ëk ni, Œfo fe ykËŒ Mku økw™nøkkh nkuøkk # ðwÍq BkU sÕËe ™ åkkrnÞu çkÕfu Ëhtøk (Þk’™e Rík{eLkkLk) ð yunrŒÞkŒ fu MkkÚk fhu. yðkBk BkU òu Bk~nqh ni fu “ðwÍq sðk™kU fk Mkk, ™BkkÍ çkqZkU fe Mke” Þun ðwÍq fu çkkhu BkU øk÷Œ ni # Bkwnt Äku™u BkU ™ økk÷kU …h zk÷u ™ ™kf …h ™ Íkuh Mku …u~kk™e …h, Þun Mkçk y^yk÷ swnnT k÷ (Þk’™e òrn÷kU) fu nI çkÕfu çkk ykrnMŒøke çkk÷kyu …u~kk™e (Þk’™e …u~kk™e fu Q…h) Mku zk÷u fu Xkuze Mku ™eåku Œf çknŒk ykyu # ðwÍq BkU Bkwnt Mku røkhŒk nwðk …k™e Bk-Mk÷™ f÷kE …h r÷Þk ykih (f÷kE …h) çknk r÷Þk (Þk’™e Bkwnt Äku™u BkU Bkwnt Mku røkh™u ðk÷u …k™e Mku nkÚk fe f÷kE ™nª Äku MkfŒu fu) RMk Mku ðwÍq ™ nkuøkk ykih økwM÷ BkU (Bkwyk-Bk÷k swËk ni) Bk-Mk÷™ Mkh fk …k™e …kWt Œf snkt snkt økwÍhuøkk …kf fhŒk òyuøkk ðnkt ™yu …k™e fe ÍYhŒ ™nª # ykËBke ðwÍq fh™u çkiXk rVh rfMke Bkk™uy (Þk’™e Áfkðx) fu Mkçkçk ŒBkkBk (Þk’™e BkwfBBk÷) ™ fh Mkfk Œku rsŒ™u y^yk÷ rfÞu W™ …h Mkðkçk …kyuøkk yøkåkuo ðwÍq ™ nwðk # rsMk ™u ¾wË ne fMË (Þk’™e RhkËk) rfÞk fu ykÄk ðwÍq fhuøkk ðkun R™ y^yk÷ …h Mkðkçk ™ …kyuøkk, Þqtne òu ðwÍq fh™u çkiXk ykih rçk÷k WÍTh ™krfMk (Þk’™e yÄqhk) Akuz rËÞk ðkun Çke rsŒ™u y^yk÷ çkò ÷kÞk W™ …h BkwMŒrnfu Mkðkçk ™ nku™k åkkrnÞu # yøkh Mkh …h Bkªn (Þk’™e çkkrh~k) fe çkqËt U RŒ™e røkhª fe åknkÁBk (Þk’™e åkkiÚkkE) Mkh Çkeøk økÞk BkMn nku økÞk yøkåkuo RMk ~kÏMk ™u nkÚk 50

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ðwÍq fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

÷økkÞk ™ fMË (Þk’™e ™ r™GÞŒ ð RhkËk) rfÞk # ykuMk (Þk’™e ~kçk™Bk) BkU Mkh çkhnT™k (Þk’™e ™tøku Mkh) çkiXk ykih WMk Mku åknkÁBk Mkh fu fËh Çkeøk økÞk BkMn nku økÞk # RŒ™u økBko Þk RŒ™u MkËo …k™e Mku ðwÍq BkõYn ni òu çkË™ …h yåAe Œhn ™ zk÷k òyu, ŒõBke÷u MkwL™Œ ™ fh™u Ëu, ykih yøkh fkuE VÍo …qhk fh™u Mku Bkk™uy (Þk’™e Áfkðx) nwðk Œku ðwÍq ne ™ nkuøkk # …k™e çkufkh MkVo (Þk’™e ¾åko) fh™k Þk VUf Ëu™k nhkBk ni. (y…™u Þk ËqMkhu fu …e™u fu çkk’Ë røk÷kMk Þk søk fk çkåkk nwðk …k™e Ïðkn Bk Ïðkn VUf Ëu™u ðk÷u Œkiçkk fhU ykih ykrÞLËk RMk Mku çkåkU) # ™kV Mku ÍËo …k™e çkn fh r™f÷u ðwÍq òŒk hnu # Ïkq™ Þk …e… ykt¾ BkU çknk Bkøkh ykt¾ Mku çkknh ™ økÞk Œku ðwÍq ™ òyuøkk RMku f…zu Mku …kUA fh …k™e BkU zk÷ ËU Œku (…k™e) ™k…kf ™ nkuøkk # ÍÏBk …h …èe çkLÄe ni WMk BkU Ïkq™ ðøkihk ÷øk økÞk yøkh RMk fkrçk÷ Úkk fu çkÂLË~k ™ nkuŒe Œku çkn òŒk Œku ðwÍq økÞk ðh™k ™nª, ™ …èe ™k…kf # fŒhk WŒh ykÞk Þk Ïkq™ ðøkihk Ífh (Þk’™e WÍTðu Œ™kMkw÷) fu yLËh çknk sçk Œf WMk fu Mkqhk¾ Mku çkknh ™ ykyu ðwÍq ™ òyuøkk ykih …u~kkçk fk rMkVo Mkqhk¾ fu Bkwnt …h åkBkõ™k (ðwÍq Œkuz™u fu r÷Þu) fkVe ni # ™k çkkr÷øk ™ fÇke çku ðwÍq nku ™ sw™çw k (Þk’™e çku økwM÷k). RLnU (Þk’™e ™k çkkr÷økk™ fku) ðwÍq ð økwM÷ fk nwõBk ykËŒ zk÷™u ykih ykËkçk rMk¾k™u fu r÷Þu ni ðh™k rfMke nËMk (Þk’™e ðwÍq Œkuz™u ðk÷u yBk÷) Mku R™ fk ðwÍq ™nª òŒk ™ rsBkky Mku R™ …h økwM÷ VÍo nku # çkk ðwÍq ™u Bkkt çkk… fu f…zu Þk W™ fu ¾k™u fu r÷Þu V÷ Þk BkÂMsË fk V~ko Mkðkçk fu r÷Þu ÄkuÞk …k™e BkwMŒk’Bk÷ ™ nkuøkk yøkåkuo Þun y^yk÷ fwhçkŒ 51

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

(Þk’™e

rhÍkyu R÷kne) fu nI # ™k çkkr÷øk fk …kf nkÚk Þk çkË™ fk fkuE swÍ yøkåkuo çku ðwÍq nku …k™e BkU zk÷™u Mku fkrçk÷u ðwÍq hnuøkk # çkË™ MkwÚkhk h¾™k, Bki÷ Ëqh fh™k, ~kh-y BkU BkŒ÷qçk ni fu RM÷kBk fe rçk™k (Þk’™e çkwLÞkË) MkwÚkhkE (Þk’™e …kfeÍøke ð MkVkE) …h ni. RMk r™GÞŒ Mku çkk ðwÍq ™u çkË™ ÄkuÞk Œku fwhçkŒ (Þk’™e fkhu Mkðkçk) çku~kf ni Bkøkh …k™e BkwMŒk’Bk÷ ™ nwðk # BkwMŒk’Bk÷ …k™e …kf ni RMk Mku f…zk Äku MkfŒu nI Bkøkh RMk Mku ðwÍq ™nª nku MkfŒk ykih RMk fk …e™k Þk RMk Mku ykxk økqÄt ™k BkõYnu (ŒLÍene) ni # …hkÞk …k™e çku RòÍŒ ÷u økÞk yøkåkuo Íçkh ËMŒe Þk åkwhk fh WMk Mku ðwÍq nku òyuøkk Bkøkh nhkBk ni. y÷çk¥kk rfMke fu BkB÷qf (Þk’™e rBkÂÕfGÞŒ fu) fqy t U Mku WMk fe BkwBkk-™-yŒ …h Çke …k™e Çkh r÷Þk WMk fk RÂMík’Bkk÷ òRÍ ni # rsMk …k™e BkU Bkkyu BkwMŒk’Bk÷ fe Äkh ÃknkU[e Þk ðkÍun fŒhu røkhu WMk Mku ðwÍq ™ fh™k çkunŒh # òzu BkU ðwÍq fh™u Mku MkËeo çknwŒ Bkk’÷qBk nkuøke RMk fe Œõ÷eV nkuøke Bkøkh rfMke BkhÍ fk yLËu~kk ™nª Œku ŒÞBBkwBk fe RòÍŒ ™nª # ~kiŒk™ fu Úkqf ykih Vqft Mku ™BkkÍ BkU fŒhu ykih hen fk ~kwçkk nku òŒk ni, nwõBk ni fu sçk Œf yiMkk Þfe™ ™ nku rsMk …h fMkBk ¾k Mkfu RMk (ðMðMku) …h r÷nkÍ ™ fhu, ~kiŒk™ fnu fu Œuhk ðwÍq òŒk hnk Œku rË÷ BkU sðkçk Ëu ÷u fu ¾çkeMk Œq Íqxk ni ykih y…™e ™BkkÍ BkU Bk~økq÷ hnu # BkÂMsË fku nh rÎk™ fe åkeÍ Mku çkåkk™k ðkrsçk ni yøkåkuo …kf nku siMku ÷wykçku Ën™ (Bkwnt fe hk÷, Úkqf, çk÷økBk) ykçku çke™e (Bk-Mk÷™ hªX Þk ™kf Mku ™Í÷u fk çkn™u ðk÷k …k™e) ykçku ðwÍq # ŒBçken : çkk’Í ÷kuøk, fu ðwÍq fu çkk’Ë y…™u Bkwnt ykih nkÚkkU Mku …k™e …kUA fh BkÂMsË BkU 52

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

nkÚk ÍkzŒu nI (Þun) BknTÍ nhkBk ykih ™k òRÍ ni. # …k™e BkU …u~kkçk fh™k Bkwí÷f™ BkõYn ni yøkåkuo ËrhÞk BkU nku # snkt fkuE ™òMkŒ …ze nku rŒ÷kðŒ BkõYn ni # …k™e Íkyuy fh™k nhkBk ni # Bkk÷ Íkyuy fh™k nhkBk ni # ÍBkÍBk ~kheV Mku økwM÷ ð ðwÍq rçk÷k fhknŒ òRÍ ni (ykih …u~kkçk ðøkihk fh fu) Zu÷u (Mku ¾w~f fh ÷u™)u fu çkk’Ë (ykçku ÍBkÍBk Mku) RÂMíkLò BkõYn ykih ™òMkŒ Äku™k (Bk-Mk÷™ …u~kkçk fu çkk’Ë rx~kq …u…h ðøkihk Mku Mkw¾kyu rçkøkih) økw™kn # (ðkun) RMkhkV, fu (òu) ™k òRÍ ð økw™kn ni (ðkun) rMkVo (R™) Ëku MkqhŒkU BkU nkuŒk ni, yuf Þun fu rfMke økw™kn BkU MkVo (Þk’™e ¾åko) ð RÂMík’Bkk÷ fhU, ËqMkhu çkufkh BknTÍ Bkk÷ Íkyuy fhU # økwM÷u BkÂGÞŒ rMk¾k™u fu r÷Þu BkwËou fku ™n÷kÞk ykih WMku økwM÷ Ëu™u fe r™GÞŒ ™ fe ðkun Çke …kf nku økÞk ykih rÍLËkU …h Mku Çke VÍo WŒh økÞk fu Vu’÷ rçk÷ fMË fkVe ni, nkt çku r™GÞŒ Mkðkçk ™ rBk÷uøkk. Þk hççku BkwMŒVk ! nBkU RMkhkV Mku çkåkŒu nwyu ~kh-E ðwÍq fu MkkÚk nh ðõŒ çkk ðwÍq hn™k ™Mkeçk VhBkk. çkk ðwÍq {hLku ðk÷k þneË ni VhBkk™u BkwMŒVk yøkh Œw B k nBku ~ kk çkk ðw Í q hn™u fe RÂMíkŒkyŒ h¾ku Œku yi‚k ne fhku õÞqtfu Bk-÷fw÷ BkkiŒ rs‚ çkLËu fe Yn nk÷Œu ðwÍq BkU fçÍ fhŒk ni W‚ fu r÷Þu ~knkËŒ r÷¾ Ëe òŒe ni. 53

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 5

Íw÷ rnßsrŒ÷ nhkBk

1435 rMk.rn. 01-10-2014

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ðwÍq fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

rð÷kËŒ BkU ykMkk™e fk ™wM¾k

(BkhÞBk çkeçke fk Vq÷) BkhÞBk çkeçke fk Vq÷(1) ËËuo Íun (çkååku fe rð÷kËŒ fk ËËo) ~kwYy nku™u …h rfMke ¾w÷u çkhŒ™ Þk rzççku BkU …k™e BkU zk÷ rËÞk òyu Œku siMku siMku Œh nkuŒk òyuøkk Þun r¾÷Œk òyuøkk ykih yÕ÷knw hççkw÷ RÍÍŒ fe R™kÞŒ Mku BkhÞBk çkeçke fu Vq÷ fe çk-h-fŒ Mku çkååku fe rð÷kËŒ BkU ykMkk™e nkuŒe ni.

rçkøkih ykì…hu~k™ rð÷kËŒ nku økE

(BkhÞBk çkeçke fu Vq÷ fk VkyuËk) Ëk’ðŒu RM÷kBke fu òrBkyŒw÷ BkËe™k fu yuf BkwËŠhMk Bk-Ë™e RM÷kBke ÇkkE fk çkÞk™ ni fu Bkuhu ËqMkhu çkååku fe rð÷kËŒ fk rË™ Úkk, Bkuhu çkååkkU fe yBBke yM…Œk÷ fu BkÏMkqMk fBkhu (÷uçkh YBk) BkU ò åkwfe Úkª, fwA ne Ëuh çkk’Ë BkwÍu Bk-Ë™e BkwL™u fe rð÷kËŒ fe ¾w~k ¾çkhe rBk÷e. yM…Œk÷ fe RÂLíkÍkh økkn BkU yuf ~kÏMk Mku Bkw÷kfkŒ nwE Œku WMk ™u çkkŒkU çkkŒkU BkU BkhÞBk çkeçke fu Vq÷ fk rÍ¢ rfÞk Œku Bkuhu ËhÞk^Œ fh™u …h WMk ™u çkŒkÞk fu yøkh ËËuo Íun (çkååku fe rð÷kËŒ fk ËËo) ~kwYy nku™u …h RMk Mkq¾u Vq÷ fku rfMke ¾w÷u çkhŒ™ Þk rzççku BkU …k™e BkU zk÷ rËÞk òyu Œku siMku siMku Œh nkuŒk òyuøkk Þun r¾÷Œk òyuøkk ykih RMk fk VkyuËk Þun nkuŒk ni fu çkååku fe rð÷kËŒ BkU ykMkk™e nkuŒe ni. rVh fBkkuçku~k Ëku Mkk÷ fu çkk’Ë sçk ŒeMkhu 1 : RMku “BkhÞBk çkqxe” ykih “BkhÞBk fk …Lò” Çke fnŒu nI, …Lsu fe ~kõ÷ ¾w~f nk÷Œ BkU nkuŒe ni. …LMkkhe (ËuMke ËðkykU) fe Ëwfk™ Mku rBk÷™k {w{rfLk ni Bk¬uu BkËe™u

BkU BkfkBke ykihŒU ykih çkååku ÍBke™ …h h¾ fh åkeÍU çkuåkŒu nI ykih W™ fu …kMk Çke rBk÷ MkfŒk ni, RMk fe ¾krMkGÞŒ ykih çk-h-fŒ Mku ðkrfV ykr~kfk™u hMkq÷ ðnkt Mku ŒçkÁof™ ðŒ™ ÷kŒu ykih ËqMkhkU fku ŒkunTVŒ™ …u~k fhŒu nI. rsMk fku ËU WMk fku RÂMík’Bkk÷ fk Œhefk MkBkÍk™k ÍYhe ni. fBk …whk™k nku Œku rÍÞkËk çkunŒh ni. 54

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

çkååku fe rð÷kËŒ fk Bkno÷k ykÞk Œku ÷uze zkìõxh ™u Bkuhu çkååkkU fe yBBke fku Íun™e Œkih …h ykì…hu~k™ fu Íheyu rð÷kËŒ fu r÷Þu ŒGÞkh hn™u fk fnk, BkwÍu BkhÞBk çkeçke fu Vq÷ fk ¾Þk÷ ykÞk Œku BkI ™u …LMkkhe (ËuMke ËðkykU) fe Ëwfk™ Mku BkhÞBk çkqxe nkrMk÷ fh ÷e ykih sçk ðõŒu rð÷kËŒ fheçk ykÞk Œku WMku …k™e BkU zk÷ rËÞk, yÕ÷kn Œyk÷k fu fhBk Mku rçkøkih ykì…hu~k™ Bk-Ë™e BkwL™e fe rð÷kËŒ nku økE. yuf yMkuo çkk’Ë åkkiÚku çkååku …h Çke zkìõxh ™u ykì…hu~k™ fLVBko fh rËÞk ÷urf™ BkI ™u Ëeøkh yðhkËku ðÍkRV (òu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk rfŒkçk “Îkhu÷q R÷ks” BkU BkkisËq nI) fu MkkÚk MkkÚk BkhÞBk çkqxe fk Çke RÂMík’Bkk÷ rfÞk, Þqt yuf çkkh rVh rçkøkih ykì…hu~k™ Bk-Ë™e BkwL™e fe rð÷kËŒ nku økE. RMk fu fBkkuçku~k Ëku Mkk÷ çkk’Ë sçk …ktåkðU çkååku fe rð÷kËŒ Bkw-Œð¬y Úke Œku nBk ™u y…™u Îkh fu fheçke yM…Œk÷ BkU Ásqy rfÞk, ðnkt Çke zkìõxh ™u Bkuzef÷ rh…kuxMoT k ykih y…™u Œsrhçku fe hku~k™e BkU ykì…hu~k™ fk ne fnk, BkI ™u fkur~k~k fh fu hfBk fk Çke RÂLíkÍkBk h¾k ykih yðhkËku ðÍkRV fu MkkÚk MkkÚk ðõŒu rð÷kËŒ fheçk nku™u …h BkhÞBk çkqxe Çke ¾w÷u Bkwnt ðk÷u rzççku BkU …k™e BkU zk÷ Ëe, zkìõxh ™u rçkøkih ykì…hu~k™ rð÷kËŒ fu r÷Þu fkVe fkur~k~k fu çkk’Ë ykì…hu~k™ fu r÷Þu hfBk sBy fhðk™u fk çkku÷k fu yçk ykì…hu~k™ fu R÷kðk åkkhk ™nª ykih ykì…hu~k™ fk RÂLíkÍkBk ~kwYy fh rËÞk, hfBk çkuLf BkU Úke BkI yM…Œk÷ fu fheçke yuxeyuBk Bk~ke™ Mku hfBk r™fk÷ ÷kÞk ykih fkWLxh …h sBy fhðk Ëe, ÷urf™ ykì…hu~k™ Mku …n÷u ne yÕ÷kn fe yŒk Mku ŒLËwÁMŒ ð Œwðk™k Bk-Ë™e BkwL™k …iËk nku™u fe ¾w~k ¾çkhe rBk÷ økE. BkhÞBk çkqxe fu RÂMík’Bkk÷ fk BkI ™u åkkh Þk …ktåk RM÷kBke ÇkkRÞkU fku Bk~ðhk rËÞk W™ BkU Mku fE yuf fku zkìõxh ™u ykì…hu~k™ fk çkku÷ h¾k Úkk, W™ fu Þnkt Çke rçkøkih ykì…hu~k™ rð÷kËŒU nku øk#. 55

Lk{kÍ fu ynfk{

56 56

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

ðwÍq ykih MkkRLMk RMk rhMkk÷u {U {w÷knÍk Vh{kRÞu.... ðwÍq ykih nkE çkÕz «uþh fwÔðíku nkrVÍk fu r÷Þu {wtn fu Ak÷u xqÚk çkúþ fu LkwõMkkLkkík yLÄkÃkLk Mku íkn^VwÍ çkkríkLke ðwÍq ðhf W÷rxÞu.... 57 57

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ðwÍq ykih MkkRLMk(1) rMkVo 23 MkVnkŒ …h Bkç™e Þun çkÞk™ BkwfBBk÷ …Z ÷ersÞu yk… ðwÍq fu çkkhu BkU nihŒ ytøkuÍ Bkk’÷qBkkŒ Mku Bkk÷kBkk÷ nkUøku.

ËwYËu …kf fe VÍe÷Œ

yÕ÷kn fu Bknçkqçk, Ëk™kyu økwÞqçk, Bkw™ÍTÍnw™ yr™÷ WÞqçk fk VhBkk™u y-ÍBkŒ r™~kk™ ni : “yÕ÷kn fe ¾krŒh yk…Mk BkU BknççkŒ h¾™u ðk÷u sçk çkknBk (Þk’™e yk…Mk BkU) rBk÷U ykih BkwMkk-Vnk fhU (Þk’™e nkÚk rBk÷kyU) ykih ™çke …h ËwYËu …kf …ZU Œku W™ fu swËk nku™u Mku …n÷u …n÷u Ëku™kU2 fu yøk÷u r…A÷u økw™kn çkÏ~k rËÞu òŒu nI.”

ðwÍq fe rnõBkŒU Mkw™™u fu Mkçkçk fçkq÷u RM÷kBk

yuf Mkkrnçk fk çkÞk™ ni : BkI ™u çku Â ÕsÞBk BkU Þq™eðŠMkxe fu yuf økih {wÂM÷Bk Œkr÷çku RÕBk (Student) fku 1 : Þun çkÞk™ yBkehu yn÷u MkwL™Œ

™u Œç÷eøku fwhyk™ku MkwL™Œ fe yk÷Bkøkeh økih rMkÞkMke Œnhef Ëk’ðŒu RM÷kBke fu Œ-÷çkk fu Ëku hkuÍk RsríkBkky (BkwnhoBkw÷ nhkBk 1421 rMk.rn./06-04-2000) ™ðkçk ~kkn …krfMŒk™ BkU VhBkkÞk. ÍYhe ŒhBkeBk fu MkkÚk Œnheh™ nkrÍhu r¾ËBkŒ ni. Bksr÷Mku BkfŒçkŒw÷ BkËe™k 58

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

RM÷kBk fe Ëk’ðŒ Ëe. WMk ™u Mkwðk÷ rfÞk : ðwÍq BkU õÞk õÞk MkkRLMke rnõBkŒU nI ? BkI ÷k sðkçk nku økÞk. WMk fku yuf ykr÷Bk fu …kMk ÷u økÞk ÷urf™ W™ fku Çke RMk fe Bkk’÷qBkkŒ ™ Úkª. Þnkt Œf fu MkkRLMke Bkk’÷qBkkŒ h¾™u ðk÷u yuf ~kÏ‚ ™u W‚ fku ðwÍq fe fkVe ÏkqrçkÞkt çkŒk# Bkøkh økhË™ fu BkMn fe rnõBkŒ çkŒk™u Mku ðkun Çke fkrMkh hnk. ðkun økih {wÂM÷Bk ™ki sðk™ åk÷k økÞk. fwA yMkuo fu çkk’Ë ykÞk ykih fn™u ÷økk : nBkkhu …úkVu Mu kh ™u Ëkihk™u ÷uõåkh çkŒkÞk : “yøkh økhË™ fe …w~Œ ykih yŒhkV …h hkuÍk™k …k™e fu [LË fŒhu ÷økk rËÞu òyU Œku heZ fe nœe ykih nhkBk BkøÍ fe ¾hkçke Mku …iËk nku™u ðk÷u yBkhkÍ Mku Œn^VwÍ nkrMk÷ nku òŒk ni.” Þun Mkw™ fh ðwÍq BkU økhË™ fu BkMn fe rnõBkŒ Bkuhe MkBkÍ BkU yk økE ÷unkÍk BkI BkwMkÕkBkk™ nku™k åkknŒk nqt ykih ðkun BkwMkÕkBkk™ nku økÞk.

Bkøkrhçke sBko™e fk MkuBke™kh

Bkøkrhçke BkBkkr÷f BkU BkkÞqMke (Þk’™e Depression) fk BkhÍ Œh¬e …h ni, rËBkkøk Vu÷ nku hnu nI, …køk÷ ¾k™kU fe Œk’ËkË BkU RÍkVk nkuŒk ò hnk ni. ™Â^MkÞkŒe yBkhkÍ fu Bkkrnhe™ fu Þnkt BkheÍkU fk ŒktŒk çkLÄk hnŒk ni. Bkøkrhçke sBko™e fu rzÃ÷kuBkk nkuÕzh yuf …krfMŒk™e rVrÍÞku Úkuhkr…Mx fk fn™k ni : Bkøkrhçke sBko™e BkU yuf MkuBke™kh nwðk rsMk fk BkkiÍqy Úkk : “BkkÞqMke (Depression) fk R÷ks yËrðÞkŒ fu 59

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

R÷kðk ykih rf™ rf™ ŒhefkU Mku {w{rfLk ni ?” yuf zkìõxh ™u y…™u Bkfk÷u BkU Þun nihŒ ytøkuÍ RÂLf~kkV rfÞk fu BkI ™u rz…ú~u k™ fu åkLË BkheÍkU fu hkuÍk™k …ktåk5 çkkh Bkwnt Äw÷kyu fwA yMkuo çkk’Ë W™ fe çkeBkkhe fBk nku økE. rVh yiMku ne BkheÍkU fu ËqMkhu økú…q fu hkuÍk™k …ktåk5 çkkh nkÚk, Bkwnt ykih …kWt Äw÷ðkyu Œku BkhÍ BkU çknwŒ RVkfk nku økÞk (Þk’™e fBke yk økE). Þune zkìõxh y…™u Bkfk÷u fu ykr¾h BkU yu’rŒhkV fhŒk ni : BkwMkÕkBkk™kU BkU BkkÞqMke fk BkhÍ fBk …kÞk òŒk ni õÞqtfu ðkun rË™ BkU fE {híkçkk nkÚk, Bkwtn ykih …kWt ÄkuŒu (Þk’™e ðwÍq fhŒu) nI.

ðwÍq ykih nkE ç÷z …úu~kh

yuf nkxo M…u~Þkr÷Mx fk çkzu ðwMkqf (Þk’™e yu’rŒBkkË) fu MkkÚk fn™k ni : nkE ç÷z …ú~u kh fu BkheÍ fku ðwÍq fhðkyku rVh WMk fk ç÷z …ú~u kh åkuf fhku ÷krÍBk™ fBk nkuøkk. yuf BkwMkÕkBkk™ Bkkrnhu ™Â^MkÞkŒ fk fki÷ ni : “™Â^MkÞkŒe yBkhkÍ fk çkunŒhe™ R÷ks ðwÍq ni.” Bkøkrhçke Bkkrnhe™ ™Â^MkÞkŒe BkheÍkU fku ðwÍq fe Œhn hkuÍk™k fE çkkh çkË™ …h …k™e ÷økðkŒu nI.

ðwÍq ykih Vkr÷s

ðwÍq BkU òu ŒhŒeçk ðkh yk’Ík Äkuyu òŒu nI Þun Çke rnõBkŒ Mku ¾k÷e ™nª. …n÷u nkÚk …k™e BkU zk÷™u Mku rsMBk fk yk’Mkkçke r™ÍkBk Bkw¥k÷y nku òŒk ni ykih rVh ykrnMŒk ykrnMŒk åkunhu ykih rËBkkøk fe høkkU fe ŒhV RMk fu y-MkhkŒ 60

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

ÃknkU[Œu nI. ðwÍq BkU …n÷u nkÚk Äku™u rVh fwÕ÷e fh™u rVh ™kf BkU …k™e zk÷™u rVh åkunhk ykih Ëeøkh yk’Ík Äku™u fe ŒhŒeçk Vkr÷s fe hkufÚkkBk fu r÷Þu BkwVeË ni. yøkh åkunhk Äku™u ykih BkMn fh™u Mku ykøkkÍ rfÞk òyu Œku çkË™ fE çkeBkkrhÞkU BkU BkwçŒ÷k nku MkfŒk ni !

rBkMðkf fk fÿËk™

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ðwÍq BkU Bkw-ŒyrÆË MkwL™ŒU nI ykih nh MkwL™Œ Bk¾Í™u rnõBkŒ ni. rBkMðkf ne fku ÷u ÷ersÞu ! çkååkk çkååkk ò™Œk ni fu ðwÍq BkU rBkMðkf fh™k MkwL™Œ ni ykih RMk MkwL™Œ fe çk-h-fŒkU fk õÞk fn™k ! yuf çÞku…khe fk fn™k ni : MðeíÍh÷ìLz BkU yuf ™ki {wÂM÷Bk Mku Bkuhe Bkw÷kfkŒ nwE, WMk fku BkI ™u ŒkunTVík™ rBkMðkf …u~k fe, WMk ™u ¾w~k nku fh WMku r÷Þk ykih åkqBk fh ykt¾kU Mku ÷økkÞk ykih yuf ËBk WMk fe ykt¾kU Mku yktMkq A÷f …zu, WMk ™u suçk Mku yuf ÁBkk÷ r™fk÷k WMk fe Œn ¾ku÷e Œku WMk BkU Mku Œõheçk™ Ëku2 RLåk fk Akuxk Mkk rBkMðkf fk xwfzk çkhykBkË nwðk. fn™u ÷økk : Bkuhe RM÷kBk ykðhe fu ðõŒ BkwMkÕkBkk™kU ™u BkwÍu Þun ŒkunVk rËÞk Úkk. BkI çknwŒ MktÇkk÷ MktÇkk÷ fh RMk fku RÂMík’Bkk÷ fh hnk Úkk Þun ¾íBk nku™u fku Úkk ÷unkÍk BkwÍu Œ~ðe~k Úke fu yÕ÷kn ™u fhBk VhBkkÞk ykih yk… ™u BkwÍu rBkMðkf R™kÞŒ VhBkk Ëe. rVh WMk ™u çkŒkÞk fu yuf yMkuo Mku BkI ËktŒkU ykih BkMkqZkU fe Œõ÷eV Mku Ëku åkkh Úkk. nBkkhu Þnkt fu zuÂLxMx Mku R™ fk R÷ks çk™ ™nª …z hnk Úkk. BkI ™u RMk rBkMðkf fk RÂMík’Bkk÷ ~kwYy rfÞk Úkkuzu ne 61

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

rË™kU BkU BkwÍu RVkfk (VkyuËk) nku økÞk. BkI zkìõxh fu …kMk økÞk Œku ðkun nihk™ hn økÞk ykih …qA™u ÷økk : Bkuhe Ëðk Mku RŒ™e sÕËe ŒwBnkhk BkhÍ Ëqh ™nª nku MkfŒk, Mkkuåkku fkuE ykih ðsn nkuøke. BkI ™u sçk ÍunT™ …h Íkuh rËÞk Œku ¾Þk÷ ykÞk fu BkI BkwMkÕkBkk™ nku åkwfk nqt ykih Þun Mkkhe çk-h-fŒ rBkMðkf ne fe ni. sçk BkI ™u zkìõxh fku rBkMðkf rË¾kE Œku ðkun nihŒ Mku Ëu¾Œk ne hn økÞk !!!

fwÔðŒu nkrVÍk fu r÷Þu

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! rBkMðkf BkU çku ~kwBkkh Ëe™e ð ËwLÞðe VðkRË nI. RMk BkU Bkw-ŒyrÆË ferBkÞkðe yßÍk nI òu ËktŒkU fku nh Œhn fe çkeBkkhe Mku çkåkkŒu nI. nkr~kÞk ŒnŒkðe BkU ni : “rBkMðkf Mku fwÔðŒu nkrVÍk çkZŒe, ËËuo Mkh Ëqh nkuŒk ykih Mkh fe høkkU fku Mkwfq™ rBk÷Œk ni, RMk Mku çk÷økBk Ëqh, ™Íh ŒuÍ, Bku’Ëk ËwÁMŒ ykih ¾k™k nÍTBk nkuŒk ni, yõ÷ çkZŒe, çkååkkU fe …iËkR~k BkU RÍkVk nkuŒk, çkwZk…k Ëuh BkU ykŒk ykih …eX {Íçkqík nkuŒe ni.”

rBkMðkf fu çkkhu BkU Ëku ynkËeMku Bkwçkkhfk

{1} sçk Mkhfkhu BkËe™k

Ëkr¾÷ nkuŒu Œku Mkçk Mku …n÷u rBkMðkf fhŒu {2} sçk Mkhfkhu ™kBkËkh nkuŒu Œku rBkMðkf fhŒu. 62

y…™u Bkwçkkhf Îkh BkU ™ªË Mku çkuËkh

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

Bkwtn fu Ak÷u fk R÷ks

yrŒççkk (Þk’™e zkìõxhkU) fk fn™k ni : “çkk’Í yðfkŒ økhBke ykih Bku’Ëu fe ŒuÍkrçkGÞŒ Mku Bkwnt BkU Ak÷u …z òŒu nI ykih RMk BkhÍ Mku ¾kMk rfMBk fu shkMkeBk Bkwnt BkU Vi÷ òŒu nI, RMk fu R÷ks fu r÷Þu Bkwnt BkU ŒkÍk rBkMðkf Bk÷U ykih RMk fk ÷wykçk fwA Ëuh Œf Bkwnt fu yLËh rVhkŒu hnU. RMk Œhn fE BkheÍ Xef nku åkwfu nI.”

xqÚk çkú~k fu ™wõMkk™kŒ

Bkkrnhe™ fe Œnfef fu BkwŒkrçkf “80 VeMkË yBkhkÍ Bku’Ëu (…ux) ykih ËktŒkU fe ¾hkçke Mku …iËk nkuŒu nI.” WBkqBk™ ËktŒkU fe MkVkE fk ¾Þk÷ ™ h¾™u fe ðsn Mku BkMkqZkU BkU Œhn Œhn fu shkMkeBk …hðrh~k …kŒu rVh Bku’Ëu BkU òŒu ykih Œhn Œhn fu yBkhkÍ fk Mkçkçk çk™Œu nI. ÞkË hnu ! “xqÚk çkú~k” rBkMðkf fk ™u’Bk÷ çkË÷ ™nª. çkÕfu Bkkrnhe™ ™u yu’rŒhkV rfÞk ni : {1} sçk çkú~k yuf çkkh RÂMík’Bkk÷ fh r÷Þk òŒk ni Œku WMk BkU shkMkeBk fe Œn sBk òŒe ni …k™e Mku Äw÷™u …h Çke ðkun shkMkeBk ™nª òŒu çkÕfu ðnª ™~ðku ™wBkk …kŒu hnŒu nI {2} çkú~k fu çkkRMk ËktŒkU fe Q…he fwËhŒe åkBkfe÷e Œn WŒh òŒe ni {3} çkú~k fu RÂMík’Bkk÷ Mku BkMkqZu ykrnMŒk ykrnMŒk y…™e søkn AkuzŒu òŒu nI rsMk Mku ËktŒkU ykih BkMkqZkU fu ËhrBkÞk™ ¾÷k (GAP) …iËk nku òŒk ni ykih WMk BkU røkÍk fu ÍhkoŒ VtMkŒu, MkzŒu ykih shkMkeBk y…™k Îkh çk™kŒu nI RMk Mku Ëeøkh çkeBkkrhÞkU fu R÷kðk ykt¾kU fu Œhn 63

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Œhn fu yBkhkÍ Çke s™Bk ÷uŒu nI, RMk Mku ™Íh fBkÍkuh nku òŒe ni çkÕfu çkk’Í yðfkŒ ykËBke yLÄk nku òŒk ni !!!

õÞk yk… fku rBkMðkf fh™k ykŒk ni ?

nku MkfŒk ni yk… fu rË÷ BkU Þun ¾Þk÷ ykyu fu BkI Œku çkhMkkU Mku rBkMðkf RÂMík’Bkk÷ fhŒk nqt Bkøkh Bkuhu Œku ËktŒ ykih …ux Ëku™kU ne ¾hkçk nI ! Bkuhu Çkku÷u Çkk÷u RM÷kBke ÇkkE ! RMk BkU rBkMðkf fk ™nª yk… fk y…™k fwMkqh ni. BkI (Mkøku BkËe™k ) RMk ™Œesu …h ÃknkU[k nqt fu yks ~kkÞË ÷k¾kU BkU Mku fkuE yufykÄ ne yiMkk nku òu Mknen WMkq÷kU fu BkwŒkrçkf rBkMðkf RÂMík’Bkk÷ fhŒk nku, nBk ÷kuøk yõMkh sÕËe sÕËe ËktŒkU …h rBkMðkf Bk÷ fh ðwÍq fh fu åk÷ …zŒu nI Þk’™e Þqt frnÞu fu nBk rBkMðkf ™nª çkÕfu “hMBku rBkMðkf” yËk fhŒu nI !

“r{Mðkf fhLkk MkwLLkíku {wçkk-hfk ni” fu çkeMk nwYV fe r™MçkŒ Mku rBkMðkf fu 20 Bk-Ë™e Vq÷

Ëku VhkBke™u BkwMŒVk : Ëku2 hõyŒ rBkMðkf fh fu …Z™k rçkøkih rBkMðkf fe 70 hõyŒkU Mku y^Í÷ ni # rBkMðkf fk RÂMík’Bkk÷ y…™u r÷Þu ÷krÍBk fh ÷ku õÞqtfu Þun Bkwtn fe MkVkE yki h hçk Œyk÷k fe rhÍk fk Mkçkçk ni # nÍhŒu MkÂGÞËw™k Rç™u yççkkMk ( ) Mku rhðkÞŒ ni fu rBkMðkf BkU ËMk ÏkqrçkÞkt nI : Bkwtn MkkV fhŒe, BkMkqZu fku {Íçkqík çk™kŒe ni, çke™kE çkZkŒe, çk÷økBk Ëqh fhŒe ni, Bkwtn fe çkËçkq #

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

¾íBk fhŒe, MkwL™Œ fu BkwðkrVf ni, rVrh~Œu ¾w~k nkuŒu nI, hçk hkÍe nkuŒk ni, ™ufe çkZkŒe ykih Bku’Ëk ËwÁMŒ fhŒe ni. # MkÂGÞËw™k RBkkBk ~kkVuE

VhBkkŒu nI : åkkh4 åkeÍU yõ÷ çkZkŒe nI : VwÍq÷ çkkŒkU Mku …hnuÍ, rBkMðkf fk RÂMík’Bkk÷, Mkw÷nk Þk’™e ™uf ÷kuøkkU fe MkkunçkŒ ykih y…™u RÕBk …h yBk÷ fh™k # rnfkÞŒ : nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçËw÷ ðnTnkçk ~kk’hk™e ™õ÷ fhŒu nI : yuf çkkh nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq çk¢ r~kç÷e çkøkËkËe fku ðwÍq fu ðõŒ rBkMðkf fe ÍYhŒ nwE, Œ÷k~k fe Bkøkh ™ rBk÷e, ÷unkÍk yuf Ëe™kh ( Þk’™e yu f Mkku ™ u fe y~khVe ) BkU rBkMðkf ¾heË fh RÂMík’Bkk÷ VhBkkE. çkk’Í ÷kuøkkU ™u fnk : Þun Œku yk… ™u çknwŒ rÍÞkËk ¾åko fh zk÷k ! fnª RŒ™e Bkntøke Çke rBkMðkf ÷e òŒe ni ? VhBkkÞk : çku~kf Þun ËwLÞk ykih RMk fe ŒBkkBk åkeÍU yÕ÷kn fu LkÍËef BkåAh fu …h çkhkçkh Çke nirMkGÞŒ ™nª h¾Œª, yøkh çkhkuÍu rfÞkBkŒ yÕ÷kn ™u BkwÍ Mku Þun …qA r÷Þk Œku õÞk sðkçk Ëqøt kk fu : “Œq™u Bkuhu ÃÞkhu nçkeçk fe MkwL™Œ (rBkMðkf) õÞqt Œfo fe ? BkI ™u ŒwÍu òu Bkk÷ku Ëki÷Œ rËÞk Úkk WMk fe nfefŒ Œku (Bkuhu LkÍËef) BkåAh fu …h çkhkçkh Çke ™nª Úke, Œku ykr¾h yiMke nfeh Ëki÷Œ RŒ™e yÍeBk MkwL™Œ (rBkMðkf) nkrMk÷ fh™u …h õÞqt ¾åko ™nª fe ?” # Ëk’ðŒu RM÷kBke fu R~kkyŒe RËkhu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk çknkhu ~kheyŒ rsÕË yÔð÷ 65

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

MkVnk 288 …h MkËÁ~~kheyn, çkËÁ¥khefn, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k Bkw^Œe BkwnBBkË yBksË y÷e yk’ÍBke r÷¾Œu nI : Bk~kkR¾u rfhkBk VhBkkŒu nI : òu ~kÏMk rBkMðkf fk ykËe nku BkhŒu ðõŒ WMku fr÷Bkk …Z™k ™Mkeçk nkuøkk ykih òu y^Þq™ ¾kŒk nku BkhŒu ðõŒ WMku fr÷Bkk ™Mkeçk ™ nkuøkk # rBkMðkf …e÷q Þk ÍiŒ™q Þk ™eBk ðøkihk fzðe ÷fze fe nku # rBkMðkf fe BkkuxkE AwtÂø÷Þk Þk’™e Akuxe Wtøk÷e fu çkhkçkh nku # rBkMðkf yuf çkkr÷~Œ Mku rÍÞkËk ÷Bçke ™ nku ðh™k WMk …h ~kiŒk™ çkiXŒk ni # RMk fu hu~ku ™Bko nkU fu MkÏŒ hu~ku ËktŒkU ykih BkMkqZkU fu ËhrBkÞk™ ¾÷k (Gap) fk çkkRMk çk™Œu nI # rBkMðkf ŒkÍk nku Œku Ïkqçk (Þk’™e çkunŒh) ðh™k RMk fk yuf rMkhk fwA Ëuh …k™e fu røk÷kMk BkU rÇkøkku fh ™Bko fh ÷ersÞu # Bkw™krMkçk ni fu RMk fu hu~ku hkuÍk™k fkxŒu hrnÞu fu hu~ku WMk ðõŒ Œf fkhykBkË hnŒu nI sçk Œf W™ BkU ŒÕ¾e çkkfe hnu # ËktŒkU fe åkkizkE BkU rBkMðkf fersÞu # sçk Çke rBkMðkf fh™e nku fBk yÍ fBk Œe™ çkkh fersÞu # nh çkkh Äku ÷ersÞu # rBkMðkf MkeÄu nkÚk BkU RMk Œhn ÷ersÞu fu AwÂt ø÷Þk Þk’™e Akuxe Wtøk÷e WMk fu ™eåku ykih çkeåk fe Œe™ ôøkr÷Þkt Q…h ykih ytøkqXk rMkhu …h nku # …n÷u MkeÄe ŒhV fu Q…h fu ËktŒkU …h rVh W÷xe ŒhV fu Q…h fu ËktŒkU …h rVh MkeÄe ŒhV ™eåku rVh W÷xe ŒhV ™eåku rBkMðkf fersÞu # Bkwêe çkktÄ fh rBkMðkf fh™u Mku çkðkMkeh nku ò™u fk yLËu~kk ni # rBkMðkf ðwÍq fe 66

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

MkwL™Œu frç÷Þk ni y÷çk¥kk MkwL™Œu Bkwy¬Ëk WMke ðõŒ ni sçk fu Bkwnt BkU çkËçkq nku (BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 1, Mk. 623) # rBkMðkf sçk ™k fkrçk÷u RÂMík’Bkk÷ nku òyu Œku VUf BkŒ ËersÞu fu Þu n yk÷yu yËkyu Mkw L ™Œ ni , rfMke søkn yunrŒÞkŒ Mku h¾ ËersÞu Þk Ë^™ fh ËersÞu Þk …ÚÚkh ðøkihk ðÍT™ çkkLÄ fh MkBkLËh BkU zwçkku ËersÞu. (Œ^Mke÷e Bkk’÷qBkkŒ fu r÷Þu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk çknkhu ~kheyŒ rsÕË yÔð÷ MkVnk 294 Œk 295 fk BkwŒk-÷yk VhBkk ÷ersÞu)

nkÚk Äku™u fe rnõBkŒU

ðwÍq BkU Mkçk Mku …n÷u nkÚk Äkuyu òŒu nI RMk fe rnõBkŒU Bkw÷knÍk nkU : BkwÏŒr÷V åkeÍkU BkU nkÚk zk÷Œu hn™u Mku nkÚkkU BkU BkwÏŒr÷V ferBkÞkðe yßÍk ykih shkMkeBk ÷øk òŒu nI yøkh Mkkhk rË™ ™ Äkuyu òyU Œku sÕË ne nkÚk R™ rsÕËe yBkhkÍ BkU BkwçŒ÷k nku MkfŒu nI : {1} nkÚkkU fu økhBke Ëk™u {2} rsÕËe MkkurÍ~k Þk’™e ¾k÷ fe Mkqs™ {3} yuøÍeBkk {4} VVqËt e(1) fe çkeBkkrhÞkt {5} rsÕË fe htøkŒ ŒçËe÷ nku ò™k ðøkihk. sçk nBk nkÚk ÄkuŒu nI Œku ôøkr÷ÞkU fu …kuhkU Mku ~kwykyU (Rays) r™f÷ fh yuf yiMkk nÕfk çk™kŒe nI rsMk Mku nBkkhk yLËY™e çkfeo r™ÍkBk Bkw-ŒnŠhf nku òŒk ni ykih yuf nË Œf çkfeo hki nBkkhu nkÚkkU BkU rMkBkx ykŒe ni rsMk Mku nBkkhu nkÚkkU BkU nwM™ …iËk nku òŒk ni.

fwÕ÷e fh™u fe rnõBkŒU

…n÷u nkÚk Äku r÷Þu òŒu nI rsMk Mku ðkun shkMkeBk Mku …kf nku òŒu nI ðh™k Þun fwÕ÷e fu Íheyu Bkwtn BkU ykih rVh (1) ðkun shkMke{ òu rfMke [eÍ Ãkh fkE fe íkhn s{ òíku nI. 67

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

…ux BkU ò fh Bkw-ŒyrÆË yBkhkÍ fk çkkRMk çk™ MkfŒu nI. nðk fu Íheyu ÷k Œk’ËkË Bkkunr÷f shkMkeBk ™eÍ røkÍk fu yßÍk nBkkhu Bkwnt ykih ËktŒkU BkU ÷wykçk fu MkkÚk råk…f òŒu nI. åkw™kLåku ðwÍq BkU rBkMðkf ykih fwÂÕ÷ÞkU fu Íheyu Bkwnt fe çkunŒhe™ MkVkE nku òŒe ni. yøkh Bkwnt fku MkkV ™ rfÞk òyu Œku R™ yBkhkÍ fk ¾Œhk …iËk nku òŒk ni : {1} yuRzTÍ (Aids) fu RMk fe RÂçíkËkE y÷kBkkŒ BkU Bkwtn fk …f™k Çke ~kkrBk÷ ni. yuRzTÍ fk Œk nk÷ zkìõxh R÷ks ËhÞk^Œ ™nª fh …kyu RMk BkhÍ BkU çkË™ fk BkwËk-V-yŒe r™ÍkBk ™kfkhk nku òŒk ni, RMk BkU yBkhkÍ fk Bkwfkçk÷k fh™u fe fwÔðŒ ™nª hnŒe ykih BkheÍ Îkw÷ Îkw÷ fh Bkh òŒk ni {2} Bkwnt fu f™khkU fk Vx™k {3} Bkwnt ykih nkUxkU fe ËkËfqçkk (Moniliasis) {4} Bkwtn BkU VVtqËe fe çkeBkkrhÞkt ykih Ak÷u ðøkihk. ™eÍ hkuÍk ™ nku Œku fwÕ÷e fu MkkÚk økh-økhk fh™k Çke MkwL™Œ ni. ykih …kçkLËe fu MkkÚk økh-økhu fh™u ðk÷k fÔðu (Tonsil) çkZ™u ykih øk÷u fu çknwŒ Mkkhu yBkhkÍ n¥kk fu øk÷u fu fuLMkh Mku BknVqÍ hnŒk ni.

™kf BkU …k™e zk÷™u fe rnõBkŒU

VuVzkU fku yiMke nðk Ëhfkh nkuŒe ni òu shkMkeBk, ÄqyU ykih økËkuo økwçkkh Mku …kf nku ykih WMk BkU 80 VeMkË híkqçkŒ (Þk’™e Œhe) nku yiMke nðk VhknBk fh™u fu r÷Þu yÕ÷kn ™u nBkU ™kf fe ™u’BkŒ Mku ™ðkÍk ni. nðk fku Bkhíkqçk Þk’™e ™Bk çk™k™u fu r÷Þu ™kf hkuÍk™k Œõheçk™ åkkiÚkkE 68

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

øku÷™ ™Bke …iËk fhŒe ni. MkVkE ykih Ëeøkh MkÏŒ fkBk ™Úk™kU fu çkk÷ Mkh yLòBk ËuŒu nI. ™kf fu yLËh yuf ¾wËo çke™e (Microscopic) Íkzq ni. RMk Íkzq BkU økih BkhE Þk’™e ™Íh ™ yk™u ðk÷u YyU nkuŒu nI òu nðk fu Íheyu Ëkr¾÷ nku™u ðk÷u shkMkeBk fku n÷kf fh ËuŒu nI. ™eÍ R™ økih BkhE YykU fu rÍBBku yuf ykih rËVkE r™ÍkBk Çke ni rsMku $økúÍu e BkU lysozyme (÷iMkkuÍkRBk) fnŒu nI, ™kf RMk fu Íheyu Mku ykt¾kU fku Infection (Þk’™e shkMkeBk) Mku BknVqÍ h¾Œe ni. ðwÍq fh™u ðk÷k ™kf BkU …k™e åkZkŒk ni rsMk Mku rsMBk fu RMk ynBk Œhe™ yk÷u ™kf fe MkVkE nku òŒe ni ykih …k™e fu yLËh fkBk fh™u ðk÷e çkfeo hki Mku ™kf fu yLËY™e økih BkhE YykU fe fkhfËoøke fku ŒÂõðÞŒ rBk÷Œe ni ykih BkwMkÕkBkk™ ðwÍq fe çk-h-fŒ Mku ™kf fu çku ~kwBkkh …uåkeËk yBkhkÍ Mku BknVqÍ nku òŒk ni. ËkRBke ™ÍT÷k ykih ™kf fu ÍÏBk fu BkheÍkU fu r÷Þu ™kf fk økwM÷ (Þk’™e ðwÍq fe Œhn ™kf BkU …k™e åkZk™k) çkunË BkwVeË ni.

åkunhk Äku™u fe rnõBkŒU

yks f÷ VÍkykU BkU ÄqyU ðøkihk fe yk÷q-ËrøkÞkt çkZŒe ò hne nI, BkwÏŒr÷V ferBkÞkðe BkkÆu MkeMkk ðøkihk Bki÷ fwåku÷ fe ~kõ÷ BkU ykt¾kU ykih åkunhu ðøkihk …h sBkŒk hnŒk ni, yøkh åkunhk ™ ÄkuÞk òyu Œku åkunhu ykih ykt¾U fE yBkhkÍ Mku Ëku åkkh nku òyU. yuf Þqhkur…Þ™ zkìõxh ™u yuf Bkfk÷k r÷¾k rsMk fk ™kBk Úkk : ykt¾, …k™e, rMknTnŒ (Eye, Water, 69

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

RMk BkU WMk ™u RMk çkkŒ …h Íkuh rËÞk fu “y…™e ykt¾kU fku rË™ BkU fE çkkh ÄkuŒu hnku ðh™k ŒwBnU ¾Œh™kf çkeBkkrhÞkU Mku Ëku åkkh nku™k …zuøkk.” åkunhk Äku™u Mku Bkwnt …h fe÷ ™nª r™f÷Œu Þk fBk r™f÷Œu nI. Bkkrnhe™u nwM™ ð rMknTnŒ RMk çkkŒ …h Bkw¥krVf nI fu nh Œhn fu Cream ykih Lotion ðøkihk åkunhu …h Ëkøk AkuzŒu nI, åkunhu fku Ïkqçk MkqhŒ çk™k™u fu r÷Þu åkunhu fku fE çkkh Äku™k ÷krÍBke ni. “yBkuhef™ fkWrLMk÷ Vkìh çÞqxe” fe MkhfËko BkuBçkh “çkuåkh” ™u õÞk Ïkqçk RÂLf~kkV rfÞk ni, fnŒe ni : “BkwMkÕkBkk™kU fku rfMke rfMBk fu ferBkÞkðe ÷ku~k™ fe nksŒ ™nª, ðwÍq Mku R™ fk åkunhk Äw÷ fh fE çkeBkkrhÞkU Mku BknVqÍ nku òŒk ni.” BknTfBkyu Bkknkur÷ÞkŒ fu Bkkrnhe™ fk fn™k ni : “åkunhu fe yu÷So Mku çkåk™u fu r÷Þu RMk fku çkkh çkkh Äku™k åkkrnÞu.” ! yiMkk rMkVo ðwÍq fu Íheyu ne {w{rfLk ni. ! ðwÍq BkU åkunhk Äku™u Mku yu÷So Mku åkunhu fe rnVkÍŒ nkuŒe, RMk fk BkMkks nku òŒk, Ïkq™ fk Ëkihk™ åkunhu fe ŒhV hðkt nku òŒk, Bki÷ fwåku÷ Çke WŒh òŒk ykih åkunhu fk nwM™ Ëku çkk÷k nku òŒk ni. Health)

yLÄk …™ Mku Œn^VwÍ

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ykt¾kU fe yuf çkeBkkhe ni rsMk BkU RMk fe híkqçkŒu yÂM÷GÞk Þk’™e yM÷e Œhe fBk Þk ¾íBk nku òŒe ykih BkheÍ ykrnMŒk ykrnMŒk yLÄk nku òŒk ni. rŒççke WMkq÷ fu BkwŒkrçkf yøkh ÇktðkU fku ðõŒ™ V ðõŒ™ 70

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

Œh rfÞk òŒk hnu Œku RMk ¾kiV™kf BkhÍ Mku Œn^VwÍ nkrMk÷ nku MkfŒk ni. ! ðwÍq fh™u ðk÷k Bkwn t ÄkuŒk ni ykih RMk Œhn WMk fe ÇktðU Œh nkuŒe hnŒe nI. ykr~kfk™u hMkq÷ fe ËkZe Çke ðwÍq BkU Äw÷Œe ni ykih RMk BkU Çke Ïkqçk rnõBkŒU nI, zkìõxh …úkìVMu kh ßÞkuso yu÷ fnŒk ni : “Bkwnt Äku™u Mku ËkZe BkU W÷Íu nwyu shkMkeBk çkn òŒu nI, sz Œf …k™e ÃknkU[™u Mku çkk÷kU fe szU {Íçkqík nkuŒe nI, ËkZe fu r¾÷k÷ Mku sqykU fk ¾Œhk Ëqh nkuŒk ni, ËkZe BkU …k™e fe Œhe fu Xnhkð Mku økhË™ fu …êkU, ÚkkEhkEz ø÷Uz ykih øk÷u fu yBkhkÍ Mku rnVkÍŒ nkuŒe ni.”

fkunr™Þkt Äku™u fe rnõBkŒU

fkun™e …h Œe™3 çkze høkU nI rs™ fk ŒyÕ÷wf rË÷, rsøkh ykih rËBkkøk Mku ni ykih rsMBk fk Þun rnMMkk WBkqBk™ Zfk hnŒk ni yøkh RMk fku …k™e ykih nðk ™ ÷øku Œku Bkw-ŒyrÆË rËBkkøke ykih yk’Mkkçke yBkhkÍ …iËk nku MkfŒu nI. ðwÍq BkU fkunr™ÞkU MkBkuŒ nkÚk Äku™u Mku rË÷, rsøkh ykih rËBkkøk fku ŒÂõðÞŒ ÃknkU[Œe ni ykih RMk Œhn ðkun R™ fu yBkhkÍ Mku BknVqÍ hnUøku. BkÍeË Þun fu fkunr™ÞkU MkBkuŒ nkÚk Äku™u Mku Mke™u fu yLËh Í¾ehk ~kwËk hku~kr™ÞkU Mku çkhknu hkMŒ RLMkk™ fk ŒyÕ÷wf fkRBk nku òŒk ni ykih hku~kr™ÞkU fk nwsBq k yuf çknkð fe ~kõ÷ RÂÏíkÞkh fh ÷uŒk ni, RMk yBk÷ Mku nkÚkkU fu y-Í÷kŒ Þk’™e f÷…wÍou BkÍeË ŒkfŒ ðh nku òŒu nI. 71

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

BkMn fe rnõBkŒU

Mkh ykih økhË™ fu ËhrBkÞk™ “nç÷w÷ ðheË” Þk’™e ~knhøk ðkfuy ni RMk fk ŒyÕ÷wf heZ fe nœe ykih nhkBk BkøÍ ykih rsMBk fu ŒBkkBk Œh òuzkU Mku ni. sçk ðwÍq fh™u ðk÷k økhË™ fk BkMn fhŒk ni Œku nkÚkkU fu Íheyu çkfeo hki r™f÷ fh ~knhøk BkU Í¾ehk nku òŒe ni ykih heZ fe nœe Mku nkuŒe nwE rsMBk fu ŒBkkBk yk’Mkkçke r™ÍkBk BkU Vi÷ òŒe ni ykih RMk Mku yk’Mkkçke r™ÍkBk fku Œwðk™kE nkrMk÷ nkuŒe ni.

…køk÷kU fk zkìõxh

yuf Mkkrnçk fk çkÞk™ ni : BkI £kLMk BkU yuf søkn ðwÍq fh hnk Úkk, yuf ~kÏMk ¾zk çkzu økkih Mku BkwÍu Ëu¾Œk hnk ! sçk BkI Vkrhøk nwðk Œku WMk ™u BkwÍ Mku …qAk : yk… fki™ ykih fnkt fu ðŒ™e nI ? BkI ™u sðkçk rËÞk : BkI …krfMŒk™e BkwMkÕkBkk™ nqt. …qAk : …krfMŒk™ BkU rfŒ™u …køk÷ ¾k™u nI ? RMk ySçkku økheçk Mkwðk÷ …h BkI åkkIfk Bkøkh BkI ™u fn rËÞk : Ëku åkkh nkUøku. …qAk : yÇke ŒwBk ™u õÞk rfÞk ? BkI ™u fnk : ðwÍ.q fn™u ÷økk : õÞk hkuÍk™k fhŒu nku ? BkI ™u fnk : nkt, çkÕfu …ktåk ðõŒ. ðkun çkzk nihk™ nwðk ykih çkku÷k : “BkI Mental Hospital BkU Mkso™ nqt ykih …køk÷ …™ fu yMçkkçk fe Œnfef Bkuhk Bk~øk÷k ni, Bkuhe Œnfef Þun ni fu rËBkkøk Mku Mkkhu çkË™ BkU rMkø™÷ òŒu nI ykih yk’Ík fkBk fhŒu nI, nBkkhk rËBkkøk nh ðõŒ Fluid (Bkkyuy) fu yLËh Float(1) fh hnk ni. RMk r÷Þu nBk ÇkkøkËkiz (1) Þk’Lke íkuhLkk. 72

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

fhŒu nI ykih rËBkkøk fku fwA ™nª nkuŒk yøkh ðkun fkuE Rigid (MkÏŒ) ~ki nkuŒe Œku yçk Œf xqx åkwfe nkuŒe. rËBkkøk Mku åkLË çkkhef høkU (Conductor) (BkqrMk÷ Þk’™e ÃknkU[k™u ðk÷e) çk™ fh nBkkhe økhË™ fe …w~Œ Mku Mkkhu rsMBk fku òŒe nI. yøkh çkk÷ çknwŒ çkZk rËÞu òyU ykih økhË™ fe …w~Œ fku ¾w~f h¾k òyu Œku R™ høkkU Þk’™e (Conductor) BkU ¾w~fe …iËk nku ò™u fk ¾Œhk ¾zk nku òŒk ni ykih çkkhnk yiMkk Çke nkuŒk ni fu RLMkk™ fk rËBkkøk fkBk fh™k Akuz ËuŒk ni ykih ðkun …køk÷ nku òŒk ni ÷unkÍk BkI ™u Mkkuåkk fu økhË™ fe …w~Œ fku rË™ BkU Ëku åkkh çkkh ÍYh Œh rfÞk òyu. yÇke BkI ™u Ëu¾k fu nkÚk Bkwnt Äku™u fu MkkÚk MkkÚk økhË™ fu …eAu Çke yk… ™u fwA rfÞk ni, ðkfuE yk… ÷kuøk …køk÷ ™nª nku MkfŒu.” BkÍeË Þun fu BkMn fh™u Mku ÷q ÷øk™u ykih økhË™ Œkuz çkw¾kh Mku Çke çkåkŒ nkuŒe ni.

…kô Äku™u fe rnõBkŒU

…kWt Mkçk Mku rÍÞkËk Äq÷ yk÷qË nkuŒu nI. …n÷u …n÷ infection (Þk’™e shkMkeBk) …kô fe ôøkr÷ÞkU fu ËhrBkÞk™e rnMMku Mku ~kwYy nkuŒk ni. ðwÍq BkU …kWt Äku™u Mku økËkuo økwçkkh ykih shkMkeBk çkn òŒu nI ykih çkåku ¾wåku shkMkeBk …kWt fe ôøkr÷ÞkU fu r¾÷k÷ Mku r™f÷ òŒu nI. ÷unkÍk ðwÍq BkU MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf …kWt Äku™u Mku ™ªË fe fBke, rËBkkøke Ïkw~fe, Îkçkhknx ykih BkkÞqMke (Depression) siMku …hu~kk™ fw™ yBkhkÍ Ëqh nkuŒu nI. 73

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ðwÍq fk çkåkk nwðk …k™e

yk’÷k nÍhŒ VhBkkŒu nI : nw Í q h ™u ðwÍq VhBkk fh çkåkk nwðk …k™e ¾zu nku fh ™ku~k VhBkkÞk ykih yuf nËeMk BkU rhðkÞŒ rfÞk økÞk fu RMk fk …k™e 70 BkhÍ Mku r~kVk ni (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 4, Mk. 575) Vw-fnkyu rfhkBk VhBkkŒu nI : “rfMke çkhŒ™ Þk ÷kuxu Mku ðwÍq rfÞk nku Œku WMk fk çkåkk nwðk …k™e rfç÷k Y ¾zu nku fh …e™k BkwMŒnçk ni.” ðwÍq fk çkåkk nwðk …k™e …e™u fu çkkhu BkU yuf BkwMkÕkBkk™ zkìõxh fk fn™k ni : {1} RMk fk …n÷k yMkh BkMkk™u …h …zŒk, …u~kkçk fe Áfkðx Ëqh nkuŒe ykih Ïkqçk ¾w÷ fh …u~kkçk ykŒk ni {2} RMk Mku ™k òRÍ ~knTðŒ Mku ¾÷kMke nkrMk÷ nkuŒe ni {3} rsøkh, Bku’Ëk ykih BkMkk™u fe økhBke Ëqh nkuŒe ni.

RLMkk™ åkktË …h

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ðwÍq ykih MkkRLMk fk BkkiÍqy åk÷ hnk Úkk, yks f÷ MkkRLMke ŒnfefkŒ fe ŒhV çkk’Í ÷kuøkkU fk rÍÞkËk Áßnk™ nkuŒk ni çkÕfu fE yiMku Çke y^hkË RMk Bkwyk-~khu BkU …kyu òŒu nI òu $økúuÍ Bkwnr¬fe™ ykih MkkRLMk Ëk™kU Mku fkVe BkhQçk nkuŒu nI, yiMkkU fe r¾ËBkŒ BkU yÍo ni fu çknwŒ Mkkhu nfkRf yiMku nI rs™ fe Œ÷k~k BkU MkkRLMk Ëk™ yks Mkh xfhk hnu nI ykih Bkuhu BkeXu BkeXu ykfk Bk¬e Bk-Ë™e BkwMŒVk R™ fku …n÷u 74

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ne çkÞk™ VhBkk åkwfu nI. Ëur¾Þu ! y…™u Ëk’ðu fu BkwŒkrçkf MkkRLMk Ëk™ yçk åkktË …h ÃknkU[u nI Bkøkh Bkuhu ÃÞkhu ÃÞkhu ykfk BkËe™u ðk÷u BkwMŒVk Þun yÕVkÍ r÷¾Œu ðõŒ (Þk’™e BkwnhoBkw÷ nhkBk 1434 rn.) Œõheçk™ 1434 Mkk÷ …n÷u MkVhu Bku’hks BkU åkktË Mku Çke ðhkW÷ ðhk (Þk’™e Ëqh Mku Ëqh) Œ~kheV ÷u ò åkwfu nI. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ fu WMko ~kheV fu Bkkify …h ËkÁ÷ W÷qBk yBksrËGÞk yk÷Bkøkeh hkuz çkkçkw÷ BkËe™k fhkåke BkU BkwLyrfË nku™u ðk÷u yuf Bkw~kkRhu BkU r~kfoŒ fk Bkkify rBk÷k rsMk BkU nËkRfu çkÂÏþ~k ~kheV Mku Þun “rBkMhyu Œhn” h¾k økÞk Úkk : Mkh ðkune Mkh òu Œuhu fËBkkU …u fwhçkk™ økÞk

nÍhŒu MkËÁ~~kheyŒ, çkËÁ¥khefŒ, BkwMkrL™Vu çknkhu ~kheyŒ, ¾÷eVyu yk’÷k nÍhŒ, Bkki÷k™k Bkw^Œe BkwnBBkË yBksË y÷e yk’ÍBke Mkkrnçk fu ~knÍkËu BkwVÂMMkhu fwhyk™ nÍhŒu yÕ÷kBkk yçËw÷ BkwMŒVk yÍTnhe ™u WMk Bkw~kkRhu BkU y…™k òu f÷kBk …u~k rfÞk Úkk WMk fk yuf ~ku’h Bkw÷knÍk nku : fnŒu nI Mkín …u åkktË fe RLMkk™ økÞk

y~kuo yk’ÍBk Mku ðhk ŒÞçkk fk MkwÕŒk™ økÞk

Þk’™e fnk ò hnk ni fu yçk RLMkk™ åkktË …h ÃknkU[ økÞk ni ! Mkåk …qAku Œku åkktË çknwŒ ne fheçk ni, Bkuhu BkeXu BkËe™u fu y-ÍBkŒ ðk÷u MkwÕŒk™, ~knLk~kknu ÍBke™ku ykMBkk™, hnBkŒu yk-÷rBkGÞk™, MkhËkhu Ëku2 snk™ Bku’hks 75

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ðwÍq ykih MkkRLMk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

fe hkŒ åkktË fku …eAu AkuzŒu nwyu y~kuo yk’ÍBk Mku Çke çknwŒ Q…h Œ~kheV ÷u økyu. y~ko fe yõ÷ Ëtøk ni åk¾o BkU ykMBkk™ ni ò™u BkwhkË yçk rfÄh nkyu Œuhk Bkfk™ ni

™qh fk r¾÷ki™k

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! hnk åkktË, rsMk …h MkkRLMk Ëk™ yçk ÃknkU[™u fk Ëk’ðk fh hnk ni ðkun åkktË Œku Bkuhu ÃÞkhu ykfk fu Œkçkuyu VhBkk™ ni. åkw™kLåku “Ë÷kR÷wL™wçkwÔðn” BkU ni : MkwÕŒk™u Ëku2 snk™ fu åkåkkò™ nÍhŒu MkÂGÞËw™k yççkkMk rçk™ yçËw÷ Bkw¥kr÷çk VhBkkŒu nI : BkI ™u çkkhøkknu rhMkk÷Œ BkU yÍo fe : Þk hMkq÷Õ÷kn ! BkI ™u yk… (fu çkåk…™ ~kheV BkU yk…) BkU yiMke çkkŒ Ëu¾e òu yk… fe LkwçkwÔðík …h Ë÷k÷Œ fhŒe Úke ykih Bkuhu EBkk™ ÷k™u fu yMçkkçk BkU Mku Þun Çke yuf Mkçkçk Úkk. åkw™kLåku BkI ™u Ëu¾k fu yk… øknðkhu (Þk’™e ®…Îkkuzu) BkU ÷ixu nwyu åkkt Ë Mku çkkŒU fh hnu Úku yki h rsMk ŒhV yk… Wtøk÷e Mku R~kkhk VhBkkŒu åkktË WMke ŒhV nku òŒk Úkk. Mkhfkhu ™kBkËkh ™u VhBkkÞk : “BkI WMk Mku çkkŒU fhŒk Úkk ykih ðkun BkwÍ Mku çkkŒU fhŒk Úkk ykih BkwÍu hku™u Mku çkn÷kŒk Úkk ykih BkI WMk fu røkh™u fe ykðkÍ Mkw™Œk Úkk sçk fu ðkun y~kuo R÷kne fu ™eåku MkßËu BkU røkhŒk Úkk.” 76

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

VhBkkŒu nI :

yk’÷k nÍhŒ

åkktË Íwf òŒk rsÄh Wtøk÷e WXkŒu BknTË BkU õÞk ne åk÷Œk Úkk R~kkhkU …h r¾÷ki™k ™qh fk

yuf BknççkŒ ðk÷u ™u fnk ni :

¾u÷Œu Úku åkktË Mku çkåk…™ BkU ykfk RMk r÷Þu Þun Mkhk…k ™qh Úku ðkun Úkk r¾÷ki™k ™qh fk

Bkku’rsÍyu ~k¬w÷ fBkh

“çkw¾khe ~kheV” BkU ni : fw^Vkhu Bk¬k ™u Mkhfkhu BkËe™k fe r¾ËBkŒu çkk çk-h-fŒ BkU Bkku’rsÍk rË¾k™u fk BkwŒk-÷çkk rfÞk Œku yk… ™u WLnU åkktË fu Ëku2 xwfzu fh fu rË¾k rËÞu. yÕ÷kn Œçkk-h-f ð Œyk÷k …khn 27, Mkq-hŒw÷ fBkh fe …n÷e ykih ËqMkhe2 ykÞŒ BkU RhþkË VhBkkŒk ni : íkso{yu fLÍw÷ EBkk™ : yÕ÷kn fu ™kBk Mku ~kw Y y òu çknw Œ BkunThçkk™ hnBkŒ ðk÷k. …kMk ykE rfÞkBkŒ yki h ~kf nku økÞk åkktË ykih yøkh Ëu¾U fkuE r™~kk™e Œku Bkwtn VuhŒu ykih fnŒu nI Þun Œku òËq ni åk÷k ykŒk. BkwVrMMkhu ~kneh nfeBkw÷ WBBkŒ nÍhŒu Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™ RMk rnMMkyu ykÞŒ (Œso{yu fLÍw÷ EBkk™ : ykih ~kf nku økÞk åkktË) fu ŒnTŒ VhBkkŒu nI : RMk ykÞŒ BkU nwÍhq ( ) fu yuf çkzu Bkku’rsÍyu ~k¬w÷ fBkh 2 (Þk’™e åkktË fu Ëku xwfzu nku ò™u) fk rÍ¢ ni. (™qÁ÷ RhVk™, Mk. 843) 77

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

R~kkhu Mku åkktË åkeh rËÞk, økyu nwyu rË™ fku yMh rfÞk,

Aw…u nwyu Ïkqh fku Vuh r÷Þk Þun Œkçkku Œwðkt ŒwBnkhu r÷Þu

rMkVo yÕ÷kn

fu r÷Þu

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ðwÍq fu rŒççke VðkRË Mkw™ fh yk… ¾w~k íkku nku økyu nkUøku Bkøkh yÍo fhŒk åk÷qt fu Mkkhu fk Mkkhk VL™u rŒççk ÍÂLLkÞkŒ …h Bkç™e ni. MkkRLMke ŒnfefkŒ Çke níBke (Þk’™e VkR™÷) ™nª nkuŒª, çkË÷Œe hnŒe nI. nkt yÕ÷kn ð hMkq÷ fu ynfkBkkŒ yx÷ nI ðkun ™nª çkË÷Uøku. nBkU MkwL™ŒkU …h yBk÷ rŒççke VðkRË …k™u fu r÷Þu ™nª rMkVo ð rMkVo rhÍkyu R÷kne fe ¾krŒh fh™k åkkrnÞu, ÷unkÍk RMk r÷Þu ðwÍq fh™k fu Bkuhk ç÷z …ú~u kh ™kìBko÷ nku òyu Þk BkI ŒkÍk ËBk nku òŸøkk Þk zkyu®xøk fu r÷Þu hkuÍk h¾™k Œkfu Çkqf fu VðkRË nkrMk÷ nkU. MkVhu BkËe™k RMk r÷Þu fh™k fu ykçkku nðk Çke ŒçËe÷ nku òyuøke ykih Îkh ykih fkhkuçkkhe ÍLÍx Mku Çke fwA rË™ Mkwf™q rBk÷uøkk. Þk Ëe™e BkwŒk-÷yk RMk r÷Þu fh™k fu Bkuhk xkRBk …kMk nku òyuøkk. RMk Œhn fe r™GÞŒkU Mku yk’Bkk÷ çkò ÷k™u ðk÷kU fku Mkðkçk ™nª rBk÷uøkk. yøkh nBk yBk÷ yÕ÷kn fku ¾w~k fh™u fu r÷Þu fhUøku Œku Mkðkçk Çke rBk÷uøkk ykih rÍB™™ RMk fu VðkRË Çke nkrMk÷ nku òyUøku. ÷unkÍk Íkrnhe ykih çkkrŒ™e ykËkçk fku BkÕnqÍ h¾Œu nwyu ðwÍq Çke nBkU yÕ÷kn fe rhÍk ne fu r÷Þu fh™k åkkrnÞu.

ŒMkÔðwV fk yÍeBk Bk-Ë™e ™wM¾k

nwßsŒw÷ RM÷kBk RBkkBk BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË økÍk÷e VhBkkŒu nI : ðwÍq Mku VhkøkŒ fu 78

Lk{kÍ fu ynfk{

ðwÍq ykih MkkRLMk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

çkk’Ë sçk yk… ™BkkÍ fe ŒhV Bkw-Œðßsun nkU WMk ðõŒ Þun ŒMkÔðwh fersÞu fu rs™ Íkrnhe yk’Ík …h ÷kuøkkU fe ™Íh …zŒe ni ðkun Œku çk Íkrnh Œkrnh (Þk’™e …kf) nku åkwfu Bkøkh rË÷ fku …kf rfÞu rçkøkih çkkhøkknu R÷kne BkU Bkw™kòŒ fh™k nÞk fu r¾÷kV ni õÞqtfu yÕ÷kn rË÷kU fku Çke Ëu¾™u ðk÷k ni. BkÍeË VhBkkŒu nI : Íkrnhe ðwÍq fh ÷u™u ðk÷u fku Þun çkkŒ ÞkË h¾™e åkkrnÞu fu rË÷ fe ŒnkhŒ (Þk’™e MkVkE) Œkiçkk fh™u ykih økw™kn fku Akuz™u ykih WBËk yÏ÷kf y…™k™u Mku nkuŒe ni. òu ~kÏMk rË÷ fku økw™knkU fe yk÷qËrøkÞkU Mku …kf ™nª fhŒk VfŒ Íkrnhe ŒnkhŒ (Þk’™e MkVkE) ykih Íiçkku Íe™Œ …h RÂõíkVk fhŒk ni WMk fe rBkMkk÷ WMk ~kÏMk fe Mke ni òu çkkË~kkn fku BkËTQ fhŒk ni ykih y…™u Îkh fku çkknh Mku Ïkqçk åkBkfkŒk ni ykih htøkku hkuøk™ fhŒk ni Bkøkh Bkfk™ fu yLËY™e rnMMku fe MkVkE …h fkuE Œðßòun ™nª ËuŒk, yçk yiMke MkqhŒ BkU sçk çkkË~kkn WMk fu Bkfk™ fu yLËh yk fh økLËrøkÞkt Ëu¾uøkk Œku ðkun ™khkÍ nkuøkk Þk hkÍe Þun nh Íe~kwQh ¾wË MkBkÍ MkfŒk ni.

MkwL™Œ MkkRLMke Œnfef fe BkkunŒks ™nª

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ÞkË hr¾Þu ! Bkuhu ykfk fe MkwL™Œ MkkRLMke Œnfef fe BkkunŒks ™nª ykih nBkkhk BkõMkqË Rr¥kçkkyu MkkRLMk ™nª Rr¥kçkkyu MkwL™Œ ni, BkwÍu fn™u ËersÞu fu sçk Þqhkur…Þ™ Bkkrnhe™ çkhMknk çkhMk fe yhf hiÍe fu çkk’Ë ™Œesu fk Ëheåkk ¾ku÷Œu nI Œku WLnU MkkBk™u BkwMfwhkŒe ™qh çkhMkkŒe MkwL™Œu BkwMk-Œ-Vðe ne ™Íh ykŒe 79

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

ni ! ËwLÞk BkU ÷k¾ Mkihku rMkÞknŒ fersÞu, rsŒ™k åkknu yi~kku R~khŒ fersÞu, Bkøkh yk… fu rË÷ fku nfefe hknŒ BkwÞMMkh ™nª ykyuøke, Mkwfq™u fÕçk rMkVkuo rMkVo ÞkËu ¾wËk BkU rBk÷uøkk. rË÷ fk åki™ R~fu Mkhðhu fki™i™ ne BkU nkrMk÷ nkuøkk. ËwLÞk ð ykr¾hŒ fe hknŒU MkkRLMke yk÷kŒ T.V., VCR ykih internet fu Y çkY ™nª Rr¥kçkkyu MkwL™Œ BkU ne ™Mkeçk nkUøke. yøkh yk… ðkfuE Ëku™kU2 snkt fe Çk÷kRÞkt åkknŒu nI Œku ™BkkÍkU ykih MkwL™ŒkU fku {Íçkqíke Mku ÚkkBk ÷ersÞu ykih RLnU Mke¾™u fu r÷Þu Ëk’ðŒu RM÷kBke fu Bk-Ë™e fkrV÷kU BkU MkVh fk y…™k Bkk’Bkq÷ çk™k ÷ersÞu. nh RM÷kBke ÇkkE r™GÞŒ fhu fu BkI rÍLËøke BkU fBk yÍ fBk yuf çkkh Þf Bkw~Œ 12 Bkkn, nh 12 Bkkn BkU 30 rË™ ykih nh Bkkn 3 rË™ MkwL™ŒkU fe ŒhrçkGÞŒ fu Bk-Ë™e fkrV÷u BkU MkVh rfÞk fYtøkk, . Œuhe MkwL™ŒkU …u åk÷ fh Bkuhe Yn sçk r™f÷ fh åk÷u Œw{ øk÷u ÷økk™k Bk-Ë™e BkËe™u ðk÷u

100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 21 {wnho{w÷ nhk{ 1434 rMk.rn. 6-12-2012

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

{n-LkVe} RMk rhMkk÷u {U.... {wMkÕ÷u Ãkh fk’çkíkwÕ÷kn fe íkMðeh... yLkku¾e MkÍk... íkÞB{w{ fk íkhefk.... çkkrhþ {U økwM÷... {w~ík ÍLke fk yÍkçk... ðhf W÷rxÞu.... 81

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

økwM÷ fk íkhefk (n-LkVe) Þun rhMkk÷k (26 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, fðe RBkfkLk ni fu fE øk-÷ríkÞkt ykÃk fu Mkk{Lku yk òyut.

ËwYË þheV fe VÍe÷ík

Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, Vi Í økLSLkk, Mkkrnçku {w y ¥kh ÃkMkeLkk fk RhþkËu hn{ík çkwLÞkË ni : {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

yLkku¾e MkÍk

nÍhíku MkÂGÞËwLkk swLkiËu çkøkËkËe Vh{kíku nI : RçLkw÷ fwhiçke fníku nI : yuf çkkh {wÍu yunrík÷k{ nku økÞk. {I Lku RhkËk rfÞk RMke ðõík økwM÷ fh ÷qt. [qtfu MkÏík MkËeo fe hkík Úke Lk^Mk Lku MkwMíke fe ykih {~ðhk rËÞk : “y¼e fkVe hkík çkkfe ni RíkLke sÕËe ¼e õÞk ni ! Mkwçn Rík{eLkkLk Mku økwM÷ fh ÷uLkk.” {I Lku VkihLk Lk^Mk fku yLkku¾e MkÍk ËuLku fu r÷Þu fMk{ ¾kE fu RMke ðõík fÃkzkU Mk{uík LknkŸøkk ykih LknkLku 82

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

fu çkk’Ë fÃkzu rLk[kuzqtøkk ¼e Lknª ykih RLk fku yÃkLku çkËLk ne Ãkh ¾w~f fYtøkk. [wLkkL[u {I Lku yiMkk ne rfÞk, ðkfuE òu yÕ÷kn fu fk{ {U Ze÷ fhu yiMku Mkhfþ Lk^Mk fe Þune MkÍk ni. yÕ÷kn fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku.

rLkntøk (1) ð yÍTËnk {khk yøk[uo þuhu Lkh {khk çkzu {qÍe fku {khk Lk^Mku yB{khk fku økh {khk

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! Ëu¾k ykÃk Lku ! n{khu yM÷kVu rfhk{ yÃkLku Lk^Mk fe [k÷kU fku Lkkfk{ çkLkkLku fu r÷Þu fiMke fiMke {þ¬íkU Íu÷íku Úku. RMk Mku ðkun RM÷k{e ¼kE ËMko nkrMk÷ fhU òu hkík fku yunrík÷k{ nku òLku fe Mkqhík {U ykr¾hík fe ¾kiVLkkf þ{o fku ¼w÷k fh {nTÍ ½h ðk÷kU Mku þh{k fh Þk økwM÷ fu {wyk{÷u {U MkwMíke fh fu, Lk{kÍu V@ fe s{kyík Íkyuy çkÕfu Lk{kÍ íkf fÍk fh zk÷íku nI ! sçk f¼e økwM÷ VÍo nku òyu íkku Lk{kÍ fk ðõík yk òLku Ãkh VkihLk økwM÷ fh ÷uLkk [krnÞu. nËeMku Ãkkf {U ykíkk ni : rVrh~íku WMk ½h {U Ëkr¾÷ Lknª nkuíku rsMk {U íkMðeh ykih fw¥kk ykih swLkwçk (Þk’Lke rsMk Ãkh rs{ky Þk yunrík÷k{ Þk þnTðík fu MkkÚk {Lke ¾krhs nkuLku fe ðsn Mku økwM÷ VÍo nku økÞk) nku. 1

: {økh {åA

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

økwM÷ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

økwM÷ fk íkhefk (n-LkVe)

íkw{ Ãkh

rçkøkih ÍçkkLk rn÷kyu rË÷ {U RMk íkhn rLkGÞík fersÞu fu {I Ãkkfe nkrMk÷ fhLku fu r÷Þu økwM÷ fhíkk nq.t Ãkn÷u ËkuLkkU2 nkÚk Ãknwt[kU íkf íkeLk3 íkeLk3 çkkh ÄkuRÞu, rVh RÂMíkLsu fe søkn ÄkuRÞu Ïðkn LkòMkík nku Þk Lk nku, rVh rsM{ Ãkh yøkh fnª LkòMkík nku íkku WMk fku Ëqh fersÞu rVh Lk{kÍ fk Mkk ðwÍq fersÞu {økh Ãkkô Lk ÄkuRÞu, nkt yøkh [kife ðøkihk Ãkh økwM÷ fh hnu nI íkku Ãkkô ¼e Äku ÷ersÞu, rVh çkËLk Ãkh íku÷ fe íkhn ÃkkLke [wÃkz ÷ersÞu, ¾wMkqMkLk MkŠËÞkU {U (RMk ËkihkLk MkkçkwLk ¼e ÷økk Mkfíku nI) rVh íkeLk3 çkkh MkeÄu fLÄu Ãkh ÃkkLke çknkRÞu, rVh íkeLk3 çkkh W÷xu fLÄu Ãkh, rVh Mkh Ãkh ykih ík{k{ çkËLk Ãkh íkeLk3 çkkh, rVh økwM÷ fe søkn Mku y÷øk nku òRÞu, yøkh ðwÍq fhLku {U Ãkkô Lknª Äkuyu Úku íkku yçk Äku ÷ersÞu. LknkLku {U rfç÷k Á¾ Lk nkU, ík{k{ çkËLk Ãkh nkÚk Vih fh {÷ fh LknkRÞu. yiMke søkn LknkLkk [krnÞu snkt rfMke fe LkÍh Lk Ãkzu yøkh Þun {w{rfLk Lk nku íkku {Ëo yÃkLkk rMkºk (LkkV Mku ÷u fh ËkuLkkU2 ½wxLkkU Mk{uík) rfMke {kuxu fÃkzu Mku AwÃkk ÷u, {kuxk fÃkzk Lk nku íkku nMçku ÍYhík Ëku2 Þk íkeLk3 fÃkzu ÷Ãkux ÷u õÞqft u çkkhef fÃkzk nkuøkk íkku ÃkkLke Mku çkËLk Ãkh r[Ãkf òyuøkk ykih ½wxLkkU Þk hkLkkU ðøkihk fe htøkík Íkrnh nkuøke. ykihík fku íkku ykih ¼e rÍÞkËk yunríkÞkík fe nksík ni. ËkihkLku økwM÷ rfMke rfM{ fe økw^íkTøkq {ík fersÞu, fkuE Ëwyk ¼e Lk ÃkrZÞu, LknkLku fu çkk’Ë íkkur÷Þu ðøkihk Mku çkËLk ÃkkUALku {U nhs Lknª. LknkLku fu çkk’Ë VkihLk fÃkzu ÃknLk ÷ersÞu. yøkh {fYn ðõík Lk nku íkku Ëku2 hfTyík Lk^÷ yËk fhLkk {wMíknçk ni. ({k¾qÍ yÍ : çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 319 ðøkihk 84

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

økwM÷ fu íkeLk3 VhkRÍ

fwÕ÷e fhLkk {2} Lkkf {U ÃkkLke [ZkLkk {3} ík{k{ Íkrnh çkËLk Ãkh ÃkkLke çknkLkk. {1}

{1}

fwÕ÷e fhLkk

{wtn {U Úkkuzk Mkk ÃkkLke ÷u fh Ãk[ fh fu zk÷ ËuLku fk Lkk{ fwÕ÷e Lknª çkÕfu {wtn fu nh ÃkwÍuo, økkuþu, nkUx Mku nÕf fe sz íkf nh søkn ÃkkLke çkn òyu. RMke íkhn ËkZkU fu ÃkeAu økk÷kU fe íkn {U, ËktíkkU fe r¾zrfÞkU ykih szkU ykih ÍçkkLk fe nh fhðx Ãkh çkÕfu nÕf fu fLkkhu íkf ÃkkLke çknu. hkuÍk Lk nku íkku økhøkhk ¼e fh ÷ersÞu fu MkwLLkík ni. ËktíkkU {U Akr÷Þk fu ËkLku Þk çkkuxe fu huþu ðøkihk nkU íkku WLk fku AwzkLkk ÍYhe ni. nkt yøkh AwzkLku {U Íhh (Þk’Lke LkwõMkkLk) fk yLËuþk nku íkku {wykV ni, økwM÷ Mku fç÷ ËktíkkU {U huþu ðøkihk {nMkqMk Lk nwyu ykih hn økyu Lk{kÍ ¼e ÃkZ ÷e çkk’Ë fku {k’÷q{ nkuLku Ãkh Awzk fh ÃkkLke çknkLkk VÍo ni, Ãkn÷u òu Lk{kÍ ÃkZe Úke ðkun nku økE. òu rn÷íkk Ëktík {Mkk÷u Mku s{kÞk økÞk Þk íkkh Mku çkktÄk økÞk ykih íkkh Þk {Mkk÷u fu Lke[u ÃkkLke Lk ÃknkU[íkk nku íkku {wykV ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 316, Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 1, Mk. 439, 440) rsMk íkhn fe yuf fwÕ÷e økwM÷ fu r÷Þu

VÍo ni RMke íkhn fe íkeLk3 fwrÕ÷Þkt ðwÍq fu r÷Þu MkwLLkík nI. {2}

Lkkf {U ÃkkLke [ZkLkk

sÕËe sÕËe Lkkf fe Lkkuf Ãkh ÃkkLke ÷økk ÷uLku Mku fk{ Lknª [÷uøkk çkÕfu snkt íkf Lk{o søkn ni Þk’Lke MkÏík nœe 85

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fu þwYy íkf Äw÷Lkk ÷krÍ{e ni. ykih Þun Þqt nku Mkfuøkk fu ÃkkLke fku Mkqt½ fh QÃkh ¾ªr[Þu. Þun ¾Þk÷ hr¾Þu fu çkk÷ çkhkçkh ¼e søkn Äw÷Lku Mku Lk hn òyu ðhLkk økwM÷ Lk nkuøkk. Lkkf fu yLËh yøkh hªX Mkq¾ økE ni íkku WMk fk AwzkLkk VÍo ni, LkeÍ Lkkf fu çkk÷kU fk ÄkuLkk ¼e VÍo ni. (yiÍLk, yiÍLk, Mk.

442, 443)

{3} ík{k{ Íkrnhe çkËLk Ãkh ÃkkLke çknkLkk

Mkh fu çkk÷kU Mku ÷u fh Ãkkô fu íkÕðkU íkf rsM{ fu nh ÃkwÍuo ykih nh nh hkUøkxu Ãkh ÃkkLke çkn òLkk ÍYhe ni, rsM{ fe çkk’Í søknU yiMke nI fu yøkh yunríkÞkík Lk fe íkku ðkun Mkq¾e hn òyutøke ykih økwM÷ Lk nkuøkk. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 317)

fu R¬eMk nwYV fe rLkMçkík Mku {Ëo ð ykihík ËkuLkkU2 fu r÷Þu økwM÷ fe 21 yunríkÞkíkU

# yøkh {Ëo fu Mkh fu çkk÷ økwtÄu nwyu nkU íkku WLnU ¾ku÷ fh sz Mku Lkkuf íkf ÃkkLke çknkLkk VÍo ni ykih # ykihík Ãkh

rMkVo sz íkh fh ÷uLkk ÍYhe ni ¾ku÷Lkk ÍYhe Lknª. nkt yøkh [kuxe RíkLke MkÏík økwtÄe nwE nku fu çku ¾ku÷u szU íkh Lk nkUøke íkku ¾ku÷Lkk ÍYhe ni # yøkh fkLkkU {U çkk÷e Þk Lkkf {U LkÚk fk AuË (Mkqhk¾) nku ykih ðkun çkLË Lk nku íkku WMk {U ÃkkLke çknkLkk VÍo ni. ðwÍq {U rMkVo Lkkf fu LkÚk fu AuË {U ykih økwM÷ {U yøkh fkLk ykih Lkkf ËkuLkkU {U AuË nkU íkku ËkuLkkU {U ÃkkLke çknkyut # ¼tðkU, {qtAkU ykih ËkZe fu nh 86

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

çkk÷ fk sz Mku Lkkuf íkf ykih RLk fu Lke[u fe ¾k÷ fk ÄkuLkk ÍYhe ni # fkLk fk nh ÃkwÍko ykih RMk fu Mkqhk¾ fk {wtn Äkuyut # fkLkkU fu ÃkeAu fu çkk÷ nxk fh ÃkkLke çknkyut # Xkuze ykih øk÷u fk òuz, fu {wtn WXkyu rçkøkih Lk Äw÷uøkk # nkÚkkU fku yåAe íkhn WXk fh çkøk÷U Äkuyut # çkkÍq fk nh Ãkn÷q Äkuyut # ÃkeX fk nh Íhko Äkuyut # Ãkux fe çkÕxU WXk fh Äkuyut # LkkV {U ¼e ÃkkLke zk÷U yøkh ÃkkLke çknLku {U þf nku íkku LkkV {U ôøk÷e zk÷ fh Äkuyut # rsM{ fk nh hkUøkxk sz Mku Lkkuf íkf Äkuyut # hkLk ykih Ãkuzq (LkkV Mku Lke[u fu rnMMku) fk òuz Äkuyut # sçk çkiX fh Lknkyut íkku hkLk ykih ®Ãkz÷e fu òuz Ãkh ¼e ÃkkLke çknkLkk ÞkË h¾U # ËkuLkkU MkwheLk fu r{÷Lku fe søkn fk ¾Þk÷ h¾U, ¾wMkqMkLk sçk fu ¾zu nku fh Lknkyut # hkLkkU fe økku÷kE ykih #®Ãkzr÷ÞkU fe fhðxkU Ãkh ÃkkLke çknkyut # Ífh ð WLMk-ÞiLk ( Þk’Lke VkuíkkU) fe rLk[÷e Mkín òuz íkf ykih # WLMk-ÞiLk fu Lke[u fe søkn sz íkf Äkuyut # rsMk fk ¾íkLkk Lk nwðk, ðkun yøkh ¾k÷ [Z Mkfíke nku íkku [Zk fh Äkuyu ykih ¾k÷ fu yLËh ÃkkLke [Zkyu.({w÷Ï¾Mk yÍ çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 317, 318)

{Míkqhkík fu r÷Þu 6 yunríkÞkíkU

{ 1} Z÷fe nw E rÃkMíkkLk fku WXk fh ÃkkLke çknkyu t {2} rÃkMíkkLk ykih Ãkux fu òuz fe ÷feh Äkuyut {3} Vsuo ¾krhs (Þk’Lke ykihík fe þ{oøkkn fu çkknh fu rnMMku) fk

nh økkuþk nh xwfzk QÃkh Lke[u ¾qçk yunríkÞkík Mku Äkuyut {4} Vsuo Ëkr¾÷ (Þk’Lke þ{oøkkn fu yLËYLke rnMMku) {U 87

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ôøk÷e zk÷ fh ÄkuLkk VÍo Lknª {wMíknçk ni {5} yøkh niÍ Þk rLkVkMk Mku Vkrhøk nku fh økwM÷ fhU íkku rfMke ÃkwhkLku fÃkzu Mku Vsuo Ëkr¾÷ fu yLËh Mku ¾qLk fk yMkh MkkV fh ÷uLkk {wMíknçk ni (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 318) {6} yøkh Lku÷ Ãkkìr÷þ Lkk¾wLkkU Ãkh ÷øke nwE ni íkku WMk fk ¼e AwzkLkk VÍo ni ðhLkk økwM÷ Lknª nkuøkk, nkt {untËe fu htøk {U nhs Lknª.

ÍÏ{ fe Ãkèe

ÍÏ{ Ãkh Ãkèe ðøkihk çkLÄe nku ykih WMku ¾ku÷Lku {U LkwõMkkLk Þk nhs nku íkku Ãkèe Ãkh ne {Mn fh ÷uLkk fkVe ni LkeÍ rfMke søkn {hÍ Þk ËËo fe ðsn Mku ÃkkLke çknkLkk LkwõMkkLk Ëun nku íkku WMk Ãkqhu WÍTð Ãkh {Mn fh ÷ersÞu. Ãkèe ÍYhík Mku rÍÞkËk søkn fku ½uhu nwyu Lknª nkuLke [krnÞu ðhLkk {Mn fkVe Lk nkuøkk. yøkh ÍYhík Mku rÍÞkËk søkn ½uhu rçkøkih Ãkèe çkktÄLkk {w{rfLk Lk nku {-Mk÷Lk çkkÍq Ãkh ÍÏ{ ni {økh Ãkèe çkkÍqykut fe økku÷kE {U çkktÄe ni rsMk fu Mkçkçk çkkÍq fk yåAk rnMMkk ¼e Ãkèe fu yLËh AwÃkk nwðk ni, íkku yøkh ¾ku÷Lkk {w{rfLk nku íkku ¾ku÷ fh WMk rnMMku fku ÄkuLkk VÍo ni. yøkh Lkk {w{rfLk ni Þk ¾ku÷Lkk íkku {w{rfLk ni {økh rVh ðiMke Lk çkktÄ Mkfuøkk ykih Þqt ÍÏ{ ðøkihk fku LkwõMkkLk ÃknkU[Lku fk yLËuþk ni íkku Mkkhe Ãkèe Ãkh {Mn fh ÷uLkk fkVe ni, çkËLk fk ðkun yåAk rnMMkk ¼e ÄkuLku Mku {wykV nku òyuøkk. (yiÍLk, Mk. 318)

økwM÷ VÍo nkuLku fu 5 yMçkkçk

{1} {Lke fk yÃkLke søkn Mku þnTðík fu MkkÚk swËk nku fh WÍTð Mku rLkf÷Lkk {2} yunrík÷k{ Þk’Lke Mkkuíku {U {Lke fk 88

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

økwM÷ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

rLkf÷ òLkk {3} þ{oøkkn {U n~Vk (MkwÃkkhe) Ëkr¾÷ nku òLkk Ïðkn þnTðík nku Þk Lk nku, RLÍk÷ nku Þk Lk nku, ËkuLkkU Ãkh økwM÷ VÍo ni {4} niÍ Mku Vkrhøk nkuLkk {5} rLkVkMk (Þk’Lke çkå[k sLkLku Ãkh òu ¾qLk ykíkk ni WMk) Mku Vkrhøk nkuLkk.

(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 321 íkk 324)

rLkVkMk fe ÍYhe ðÍkník

yõMkh ykihíkkU {U Þun {~nqh ni fu çkå[k sLkLku fu çkk’Ë ykihík [k÷eMk40 rËLk íkf ÷krÍ{e íkkih Ãkh LkkÃkkf hníke ni Þun çkkík rçkÕfw÷ øk÷ík ni. rLkVkMk fe íkVMke÷ {w÷k-nÍk nku. çkå[k ÃkiËk nkuLku fu çkk’Ë òu ¾qLk ykíkk ni WMk fku rLkVkMk fníku nI RMk fe rÍÞkËk Mku rÍÞkËk {wÆík [k÷eMk40 rËLk ni Þk’Lke yøkh [k÷eMk40 rËLk fu çkk’Ë ¼e çkLË Lk nku íkku {hÍ ni. ÷unkÍk [k÷eMk40 rËLk Ãkqhu nkuíku ne økwM÷ fh ÷u ykih [k÷eMk40 rËLk Mku Ãkn÷u çkLË nku òyu Ïðkn çkå[u fe rð÷kËík fu çkk’Ë yuf r{Lkx ne {U çkLË nku òyu íkku rsMk ðõík ¼e çkLË nku økwM÷ fh ÷u ykih Lk{kÍ ð hkuÍk þwYy nku økyu. yøkh [k÷eMk40 rËLk fu yLËh yLËh Ëkuçkkhk ¾qLk yk økÞk íkku þwYyu rð÷kËík Mku ¾í{u ¾qLk íkf Mkçk rËLk rLkVkMk ne fu þw{kh nkUøku.{-Mk÷Lk rð÷kËík fu çkk’Ë Ëku2 r{Lkx íkf ¾qLk yk fh çkLË nku økÞk ykih ykihík økwM÷ fh fu Lk{kÍ hkuÍk ðøkihk fhíke hne, [k÷eMk40 rËLk Ãkqhu nkuLku {U Vfík Ëku2 r{Lkx çkkfe Úku fu rVh ¾qLk yk økÞk íkku Mkkhk r[Õ÷k Þk’Lke {wfB{÷ [k÷eMk40 rËLk rLkVkMk fu XnhUøku. òu ¼e Lk{kÍU ÃkZª Þk hkuÍu h¾u Mkçk çkufkh økyu, Þnkt íkf fu yøkh RMk ËkihkLk VÍo ð ðkrsçk Lk{kÍU Þk hkuÍu fÍk rfÞu Úku íkku ðkun ¼e rVh Mku yËk fhu. ({k¾qÍ yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 4, Mk. 89

354, 356)

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

5 ÍYhe ynfk{

{1} {Lke þnTðík fu MkkÚk yÃkLke søkn Mku swËk Lk

nwE çkÕfu çkkuÍ WXkLku Þk çkw÷LËe Mku røkhLku Þk VwÍ÷k ¾krhs fhLku fu r÷Þu Íkuh ÷økkLku fe Mkqhík {U ¾krhs nwE íkku økwM÷ VÍo Lknª. ðwÍq çknh nk÷ xqx òyuøkk {2} yøkh {Lke Ãkík÷e Ãkz økE ykih Ãkuþkçk fu ðõík Þk ðiMku ne rçk÷k þnTðík RMk fu fíkhu rLkf÷ ykyu økwM÷ VÍo Lk nwðk ðwÍq xqx òyuøkk {3} yøkh yunrík÷k{ nkuLkk ÞkË ni {økh WMk fk fkuE yMkh fÃkzu ðøkihk Ãkh Lknª íkku økwM÷ VÍo Lknª {4} Lk{kÍ {U þnTðík Úke ykih {Lke Wíkhíke nwE {k’÷q{ nwE {økh çkknh rLkf÷Lku Mku fç÷ ne Lk{kÍ Ãkqhe fh ÷e yçk ¾krhs nwE íkku Lk{kÍ nku økE {økh yçk økwM÷ VÍo nku økÞk. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 321 íkk 322) {5} yÃkLku nkÚkkU Mku {kÆk ¾krhs fhLku Mku økwM÷ VÍo nku òíkk ni. Þun økwLkkn fk fk{ ni. nËeMku Ãkkf {U yiMkk fhLku ðk÷u fku {ÕkQLk fnk økÞk ni. yiMkk fhLku Mku {ËkoLkk f{Íkuhe ÃkiËk nkuíke ni ykih çkkhnk Ëu¾k økÞk ni fu rçk÷ ykr¾h ykË{e þkËe fu ÷kRf Lknª hníkk.

{w~íkÍLke fk yÍkçk

{uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík {ki÷kLkk þkn yn{Ë hÍk ¾kLk fe r¾Ë{ík {U yÍo rfÞk økÞk : yuf þÏMk {ß÷qf (Þk’Lke {w~íkÍLke fhLku ðk÷k) ni ðkun RMk Vu’÷ Mku Lknª {kLkíkk ni, nh [LË WMk fku Mk{ÍkÞk ni, ykÃk íknheh Vh{kyut, WMk fk õÞk 90

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

n~h nkuøkk ykih WMk fku õÞk Ëwyk ÃkZLkk [krnÞu rsMk Mku WMk fe ykËík Aqx òyu ? RhþkËu yk’÷k nÍhík : ðkun økwLknøkkh ni(1),ykMke ni, RMhkh fu Mkçkçk {wíkorfçku fçkehk ni, VkrMkf ni, n~h {U yiMkkU fe (Þk’Lke {w~íkÍLke fhLku ðk÷kU fe) nÚkur÷Þkt økk¼Lk (Þk’Lke nkr{÷k) WXUøke rsMk Mku {ß{yu yk’Í{ {U WLk fe ÁMðkE nkuøke yøkh íkkiçkk Lk fhU, ykih yÕ÷kn {wykV Vh{kíkk ni rsMku [knu ykih yÍkçk Vh{kíkk ni rsMku [knu. WMku [krnÞu fe ÷knki÷ þheV fe fMkhík fhu ykih sçk þiíkkLk RMk n-h-fík fe íkhV çkw÷kyu íkku VkihLk rË÷ Mku {w-íkðßsun çk ¾wËk nku fh ÷knki÷ ÃkZu. Lk{kÍu ÃkLsøkkLkk fe ÃkkçkLËe fhu. Lk{kÍu Mkwçn fu çkk’Ë rçk÷k Lkkøkk Mkq-híkw÷ RÏ÷kMk þheV fk rðËo h¾u. (þ-s-hyu

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 244)

y¥kkrhGÞk MkVnk 16 Ãkh ni : nh Mkwçn Mkq-híkw÷ RÏ÷kMk øÞkhn çkkh ÃkZu. yøkh þiíkkLk {y ÷~fh fu fkurþþ fhu fu RMk Mku økwLkkn fhkyu Lk fhk Mkfu sçk íkf fu Þun ¾wË Lk fhu)

çkníku ÃkkLke {U økwM÷ fk íkhefk

yøkh çkníku ÃkkLke {-Mk÷Lk ËhÞk, Þk LknTh {U LknkÞk íkku Úkkuze Ëuh WMk {U ÁfLku Mku íkeLk3 çkkh ÄkuLku, íkhíkeçk ykih ðwÍq Þun Mkçk MkwLLkíkU yËk nku øk#. RMk fe ¼e ÍYhík Lknª fu yk’Ík fku íkeLk3 çkkh n-h-fík Ëu. yøkh íkk÷kçk : s÷f fu nkuþÁçkk LkwõMkkLkkík fe íkVMke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu Mkøku {ËeLkk fk rhMkk÷k “yBkhË ÃkMkLËe fe íkçkkn fkrhÞkt” ÃkZ ÷ersÞu. 1

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

økwM÷ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

ðøkihk Xnhu ÃkkLke {U LknkÞk íkku yk’Ík fku íkeLk3 çkkh n-h-fík ËuLku Þk søkn çkË÷Lku Mku íkM÷eMk Þk’Lke íkeLk3 çkkh ÄkuLku fe MkwLLkík yËk nku òyuøke. çkhMkkík {U (Þk Lk÷ Þk VÔðkhu fu Lke[u) ¾zk nkuLkk çkníku ÃkkLke {U ¾zu nkuLku fu nwõ{ {U ni. çkníku ÃkkLke {U ðwÍq rfÞk íkku ðkune Úkkuze Ëuh WMk {U WÍTð fku hnLku ËuLkk ykih Xnhu ÃkkLke {U n-h-fík ËuLkk íkeLk3 çkkh ÄkuLku fu fkR{ {fk{ ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 320) ðwÍq ykih økwM÷ fe RLk ík{k{ MkqhíkkU {U fwÕ÷e fhLkk ykih Lkkf {U ÃkkLke [ZkLkk nkuøkk.

VÔðkhk òhe ÃkkLke fu nwõ{ {U ni

Víkkðk yn÷u MkwLLkík (økih {íçkqyk) {U ni : VÔðkhu (Þk Lk÷) fu Lke[u økwM÷ fhLkk òhe ÃkkLke {U økwM÷ fhLku fu nwõ{ {U ni ÷unkÍk RMk fu Lke[u økwM÷ fhíku nwyu ðwÍq ykih økwM÷ fhíku ðõík fe {wÆík íkf Xnhk íkku íkM÷eMk fe MkwLLkík yËk nku òyuøke. [wLkkL[u “Ëwhuo {wÏíkkh” {U ni : yøkh òhe ÃkkLke Þk çkzu nkiÍ Þk çkkrhþ {U ðwÍq ykih økwM÷ fhLku fu ðõík fe {wÆík íkf Xnhk íkku WMk Lku Ãkqhe MkwLLkík yËk fe. ÞkË hnu ! økwM÷ Þk ðwÍq {U fwÕ÷e fhLkk ykih Lkkf {U ÃkkLke [ZkLkk ni.

VÔðkhu fe yunríkÞkíkU

yøkh ykÃk fu nB{k{ {U VÔðkhk (SHOWER) nku íkku WMku yåAe íkhn Ëu¾ ÷ersÞu fu WMk fe íkhV {wtn fh fu Lktøku LknkLku {U {wtn Þk ÃkeX rfç÷u þheV fe íkhV íkku Lknª nku hne. RÂMíkLò¾kLku {U ¼e RMke íkhn yunríkÞkík 92

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

økwM÷ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Vh{kRÞu. rfç÷u fe íkhV {wnt Þk ÃkeX nkuLku fk {k’Lkk Þun ni fu 45 Ë-hsu fu ÍkrðÞu fu yLËh yLËh nku. ÷unkÍk Þun yunríkÞkík ¼e ÍYhe ni fu 45 rzøkúe fu ÍkrðÞu (yuøt k÷ ANGLE) fu çkknh nku. RMk {My÷u Mku yõMkh ÷kuøk Lkk ðkrfV nI. W.C. fk Á¾ ËwÁMík fersÞu

{unhçkkLke Vh{k fh yÃkLku ½h ðøkihk fu zçÕÞq.Mke (W.C.) ykih VÔðkhu fk Á¾ yøkh øk÷ík nku íkku WMk fe RM÷kn Vh{k ÷ersÞu. rÍÞkËk yunríkÞkík RMk {U ni fu W.C. rfç÷u Mku 90 fu Ë-hsu Ãkh Þk’Lke Lk{kÍ ÃkZLku {U Mk÷k{ VihLku fu Á¾ fh ËersÞu. {u’{kh W{q{Lk íkk’{ehkíke Mknq÷ík ykih ¾qçk Mkqhíke fk r÷nkÍ fhíku nI ykËkçku rfç÷k fe Ãkhðkn Lknª fhíku. {wMk÷{kLkkU fku {fkLk fe økih ðkrsçke çkuníkhe fu çkòyu ykr¾hík fe nfefe çkuníkhe Ãkh LkÍh h¾Lke [krnÞu. fwA LkurfÞkt f{k ÷u sÕË ykr¾hík çkLkk ÷u ¼kE Lknª ¼hkuMkk ni fkuE rÍLËøke fk

fçk fçk økwM÷ fhLkk MkwLLkík ni

sw{wyk, EËw÷ rVºk, çkfh EË, y-hVu fu rËLk (Þk’Lke 9 Íw÷ rnßsrík÷ nhk{) ykih yunhk{ çkktÄíku ðõík LknkLkk MkwLLkík ni.

fçk fçk økwM÷ fhLkk {wMíknçk ni

{1} ðwfV q u y-hVkík {2} ðwfVq u {wÍËT r÷Vk {3} nkrÍrhÞu nh{ {4} nkrÍrhÞu Mkhfkhu yk’Í{ {5} íkðkV {6} Ëw¾÷ q u r{Lkk {7} s{hkU Ãkh ftfrhÞkt {khLku fu 93

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

r÷Þu íkeLkkU3 rËLk {8} þçku çkhkyík {9} þçku fÿ {10} y-hVu fe hkík {11} {sr÷Mku {e÷kË þheV {12} Ëeøkh {òr÷Mku ¾ih fu r÷Þu {13} {wËko Lkn÷kLku fu çkk’Ë {14} {ßLkqLk (Þk’Lke Ãkkøk÷) fku swLkqLk (Ãkkøk÷ ÃkLk) òLku fu çkk’Ë {15} økþe Mku RVkfu fu çkk’Ë {16} Lkþk òíku hnLku fu çkk’Ë {17} økwLkkn Mku íkkiçkk fhLku {18} Lkyu fÃkzu ÃknLkLku fu r÷Þu {19} MkVh Mku ykLku ðk÷u fu r÷Þu {20} RÂMíknkÍk fk ¾qLk çkLË nkuLku fu çkk’Ë {21} Lk{kÍu fwMkqV ð ¾wMkqV {22} Lk{kÍu RÂMíkMfk fu r÷Þu {23} ¾kiV ð íkkhefe ykih MkÏík yktÄe fu r÷Þu {24} çkËLk Ãkh LkòMkík ÷øke ykih Þun {k’÷q{ Lk nwðk fu rfMk søkn ÷øke ni.(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 324, 325,

)

yuf økwM÷ {U {wÏíkr÷V rLkGÞíkU

rsMk Ãkh [LË økwM÷ nkU Mkçk fe rLkGÞík Mku yuf økwM÷ fh r÷Þk, Mkçk yËk nku økyu Mkçk fk Mkðkçk r{÷uøkk. swLkwçk Lku sw{wyk Þk EË fu rËLk økwM÷u sLkkçkík rfÞk ykih sw{wyk ykih EË ðøkihk fe rLkGÞík ¼e fh ÷e Mkçk yËk nku økyu, yøkh WMke økwM÷ Mku sw{wyk ykih EË fe Lk{kÍ yËk fh ÷u. ({k¾qÍ yÍ çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 325)

çkkrhþ {U økwM÷

÷kuøkkU fu Mkk{Lku rMkºk ¾ku÷ fh LknkLkk nhk{ ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 3, Mk. 306 ) çkkrhþ ðøkihk {U ¼e Lknkyut íkku Ãkkò{k Þk þ÷ðkh fu QÃkh {ÍeË htøkeLk {kuxe [kËh ÷Ãkux ÷ersÞu íkkfu Ãkkò{k ÃkkLke Mku r[Ãkf ¼e òyu íkku hkLkkU ðøkihk fe htøkík Íkrnh Lk nku. 94

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

økwM÷ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

íktøk r÷çkkMk ðk÷u fe íkhV LkÍh fhLkk fiMkk ?

r÷çkkMk íktøk nku Þk Íkuh Mku nðk [÷e Þk çkkrhþ Þk Mkkrn÷u Mk{wLËh Þk LknTh ðøkihk {U yøk[uo {kuxu fÃkzu {U Lknkyu ykih fÃkzk RMk íkhn r[Ãkf òyu fu rMkºk fu rfMke fkr{÷ WÍTð {-Mk÷Lk hkLk fe {wfB{÷ økku÷kE fe niyík (W¼kh) Íkrnh nku òyu yiMke Mkqhík {U WMk ({ÏMkqMk) WÍTð fe íkhV ËqMkhu fku LkÍh fhLku fe RòÍík Lknª. Þune nwõ{ íktøk r÷çkkMk ðk÷u fu rMkºk fu W¼hu nwyu WÍTðu fkr{÷ fe íkhV LkÍh fhLku fk ni.

Lktøku Lknkíku ðõík ¾qçk yunríkÞkík

nB{k{ {U íkLnk Lktøku Lknkyut Þk yiMkk Ãkkò{k ÃknLk fh Lknkyut fu WMk fu r[Ãkf òLku Mku hkLkkU ðøkihk fe htøkík Íkrnh nku Mkfíke ni íkku yiMke Mkqhík {U rfç÷u fe íkhV {wtn Þk ÃkeX {ík fersÞu.

økwM÷ Mku LkÍT÷k çkZ òíkk nku íkku ?

Íwfk{ Þk ykþkuçku [~{ ðøkihk nku ykih Þun økw{kLku Mknen nku fu Mkh Mku LknkLku {U {hÍ çkZ òyuøkk Þk Ëeøkh y{hkÍ ÃkiËk nku òyutøku íkku fwÕ÷e fersÞu, Lkkf {U ÃkkLke [ZkRÞu ykih økhËLk Mku LknkRÞu. ykih Mkh fu nh rnMMku Ãkh ¼eøkk nwðk nkÚk Vih ÷ersÞu økwM÷ nku òyuøkk. çkk’Ëu rMknTník Mkh Äku zkr÷Þu Ãkqhk økwM÷ Lkyu rMkhu Mku fhLkk ÍYhe Lknª. ({k¾qÍ yÍ çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 318) 95

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

çkkÕxe Mku Lknkíku ðõík yunríkÞkík

yøkh çkkÕxe fu Íheyu økwM÷ fhU íkku yunríkÞkíkLk WMku ríkÃkkE (STOOL) ðøkihk 5h h¾ ÷ersÞu íkkfu çkkÕxe {U AªxU Lk ykyut. LkeÍ økwM÷ {U RÂMík’{k÷ fhLku fk {øk ¼e Vþo Ãkh Lk hr¾Þu.

çkk÷ fe røkhn

çkk÷ {U røkhn Ãkz òyu íkku økwM÷ {U WMku ¾ku÷ fh ÃkkLke çknkLkk ÍYhe Lknª. (yiÍLk)

“fwhykLk {wfÆMk ni” fu ËMk10 nwYV fe rLkMçkík Mku LkkÃkkfe fe nk÷ík {U fwhykLku Ãkkf ÃkZLku Þk AqLku fu 10 {MkkR÷

{1} rsMk Ãkh økwM÷ VÍo nku WMk fku {ÂMsË {U òLkk, íkðkV

fhLkk, fwhykLku Ãkkf AqLkk, çku Aqyu ÍçkkLke ÃkZLkk, rfMke ykÞík fk r÷¾Lkk, ykÞík fk íkk’ðeÍ r÷¾Lkk (r÷¾Lkk WMk Mkqhík {U nhk{ ni rsMk {U fkøkÍ fku AqLkk ÃkkÞk òyu, yøkh fkøkÍ fku Lk Aqyu íkku r÷¾Lkk òRÍ ni) (økih {íçkqyk Víkkðk yn÷u MkwLLkík) yiMkk íkk’ðeÍ AqLkk, yiMke ytøkqXe AqLkk Þk ÃknLkLkk rsMk Ãkh ykÞík Þk nwYVu {wf¥kykík r÷¾u nkU nhk{ ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 326) ({ku{ò{u ðk÷u Þk Ã÷kÂMxf {U ÷Ãkux fh fÃkzu Þk [{zu ðøkihk {U rMk÷u nwyu íkk’ðeÍ fku ÃknLkLku Þk AqLku {U {wÍkÞfk Lknª) {2} yøkh fwhykLku Ãkkf swÍËkLk {U nku íkku çku ðwÍq Þk çku økwM÷ swÍËkLk Ãkh nkÚk ÷økkLku {U nhs Lknª. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 326) 96

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

{3} RMke íkhn rfMke yiMku fÃkzu Þk Y{k÷ ðøkihk Mku fwhykLku

Ãkkf ÃkfzLkk òRÍ ni òu Lk yÃkLku íkkçkuy nku Lk fwhykLku Ãkkf fu. (yiÍLk) {4} fwhíku fe ykMíkeLk, ËqÃkèu fu ykt[÷ Mku Þnkt íkf fu [kËh fk yuf fkuLkk RMk fu fLÄu Ãkh ni íkku [kËh fu ËqMkhu fkuLku Mku fwhykLku Ãkkf fku AqLkk nhk{ ni fu Þun Mkçk [eÍU RMk (AqLku ðk÷u) fu íkkçkuy nI. (yiÍLk) {5} fwhykLku Ãkkf fe ykÞík Ëwyk fe rLkGÞík Mku Þk íkçkÁof fu r÷Þu {-Mk÷Lk Þk yËkyu þw¢ fu r÷Þu Þk rfMke {wMk÷{kLk fe {kiík Þk rfMke rfM{ fu LkwõMkkLk fe ¾çkh Ãkh Þk MkLkk fe rLkGÞík Mku Ãkqhe Mkq-híkw÷ Vkríknk Þk yk-Þíkw÷ fwMkeo Þk Mkq-híkw÷ n~h fe ykr¾he íkeLk ykÞkík ÃkZU ykih RLk Mkçk MkqhíkkU {U fwhykLk ÃkZLku fe rLkGÞík Lk nku íkku fkuE nhs Lknª.(yiÍLk) {6} íkeLkkU fw÷ rçk÷k ÷^Íu fw÷ çk rLkGÞíku MkLkk ÃkZ Mkfíku nI. ÷^Íu fw÷ fu MkkÚk MkLkk fe rLkGÞík Mku ¼e Lknª ÃkZ Mkfíku õÞqtfu RMk Mkqhík {U RLk fk fwhykLk nkuLkk {wíkyGÞLk ni, rLkGÞík fku fwA ËÏ÷ Lknª. (yiÍLk) {7} çku ðwÍq fku fwhykLk þheV Þk rfMke ykÞík fk AqLkk nhk{ ni. rçkøkih Aqyu ÍçkkLke Þk Ëu¾ fh ÃkZLku {U {wÍk-Þfk Lknª . (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 326) {8} rsMk çkhíkLk Þk fxkuhu Ãkh Mkqhn Þk ykÞíku fwhykLke r÷¾e nku çku ðwÍq ykih çku økwM÷ fku WMk fk AqLkk nhk{ ni. (yiÍLk, Mk. 327) {9} RMk fk RÂMík’{k÷ Mkçk fu r÷Þu {fYn ni. nkt ¾kMk çk rLkGÞíku rþVk WMk {U ÃkkLke ðøkihk zk÷ fh ÃkeLku {U nhs Lknª. 97

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

{10} fwhykLku Ãkkf fk íkso{k VkhMke Þk WËqo Þk rfMke ËqMkhe

ÍçkkLk {U nku WMk fku ¼e ÃkZLku Þk AqLku {U fwhykLku Ãkkf ne fk Mkk nwõ{ ni. (yiÍLk)

çku ðwÍq ËeLke rfíkkçkU AqLkk

çku ðwÍq Þk ðkun rsMk Ãkh økwM÷ VÍo nku WLk fku rVõn, íkVMkeh ð nËeMk fe rfíkkçkkU fk AqLkk {fYn ni. ykih yøkh RLk fku rfMke fÃkzu Mku Awðk yøk[uo RMk fku ÃknLku Þk ykuZu nwyu nku íkku {wÍk-Þfk Lknª. {økh ykÞíku fwhykLke Þk WMk fu íkso{u Ãkh RLk rfíkkçkkU {U ¼e nkÚk h¾Lkk nhk{ ni. (yiÍLk) çku ðwÍq RM÷k{e rfíkkçkU ÃkZLku ðk÷u çkÕfu yÏçkkhkík ð hMkkR÷ AqLku ðk÷u ¼e yunríkÞkík Vh{kÞk fhU fu W{q{Lk RLk {U ykÞkík ð íkso{u þkr{÷ nkuíku nI.

LkkÃkkfe fe nk÷ík {U ËwYË þheV ÃkZLkk

rsLk Ãkh økwM÷ VÍo nku WLk fku ËwYË þheV ykih Ëwykyut ÃkZLku {U nhs Lknª {økh çkuníkh Þun ni fu ðwÍq Þk fwÕ÷e fh fu ÃkZU. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 327) yÍkLk fk sðkçk ËuLkk WLk fku òRÍ ni. ôøk÷e {U rMkÞkne (INK) fe íkn s{e nwE nku íkku ? ÃkfkLku ðk÷u fu Lkk¾wLk {U ykxk, r÷¾Lku ðk÷u fu Lkk¾wLk ðøkihk Ãkh rMkÞkne (INK) fk rs{o, yk{ ÷kuøkkU fu r÷Þu {Ï¾e, {åAh fe çkex ÷øke nwE hn økE ykih íkðßòun Lk hne íkku økwM÷ nku òyuøkk. nkt {k’÷q{ nku òLku fu çkk’Ë swËk fhLkk ykih WMk søkn fk ÄkuLkk ÍYhe ni Ãkn÷u òu Lk{kÍ ÃkZe ðkun nku økE. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 319) 98

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

çkå[k fçk çkkr÷øk nkuíkk ni ?

÷zfk çkkhn12 Mkk÷ ykih ÷zfe Lkð9 çkhMk Mku f{ W{ú íkf nhrøkÍ çkkr÷øk ð çkkr÷økk Lk nkUøku ykih ÷zfk ÷zfe ËkuLkkU (rnshe rMkLk fu yu’ríkçkkh Mku) 15 çkhMk fe fkr{÷ W{ú {U ÍYh þhyLk çkkr÷øk ð çkkr÷økk nI, yøk[uo ykMkkhu çkw÷qøk (Þk’Lke çkkr÷øk nkuLku fe y÷k{íkU) Íkrnh Lk nkU. RLk W{úkU fu yLËh yøkh ykMkkh Ãkkyu òyu,t Þk’Lke Ïðkn ÷zfu Ïðkn ÷zfe fku Mkkuíku Ïðkn òøkíku {U RLÍk÷ nku (Þk’Lke {Lke rLkf÷u)... Þk... ÷zfe fku niÍ ykyu... Þk... rs{ky Mku ÷zfk (rfMke ÷zfe fku) nkr{÷k fh Ëu... Þk... (rs{ky fe ðsn Mku) ÷zfe fku nB÷ hn òyu íkku ÞfeLkLk çkkr÷øk ð çkkr÷økk nI. ykih yøkh ykMkkh Lk nkU, {økh ðkun ¾wË fnU fu n{ çkkr÷øk ð çkkr÷økk nI ykih Íkrnh nk÷ WLk fu fki÷ fe íkõÍeçk Lk fhíkk (Þk’Lke Íwx÷kíkk Lk) nku íkku ¼e çkkr÷øk ð çkkr÷økk Mk{Íu òyuøt ku ykih ík{k{ ynfk{ çkw÷qøk fu rLkVkÍ Ãkkyutøku ykih (÷zfu fu) ËkZe {qtA rLkf÷Lkk Þk ÷zfe fu rÃkMíkkLk (Þk’Lke Akíke) {U W¼kh ÃkiËk nkuLkk fwA {ku’íkçkh Lknª.(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 19, Mk. 630)

rfíkkçkU h¾Lku fe íkhíkeçk

fwhykLku Ãkkf Mkçk rfíkkçkkU fu QÃkh hr¾Þu rVh íkVMkeh rVh nËeMk rVh rVõn rVh Ëeøkh RM÷k{e rfíkkçkU. {1}

(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk.

327 )

{2} rfíkkçk Ãkh fkuE ËqMkhe [eÍ Þnkt íkf fu f÷{ ¼e {ík

hr¾Þu çkÕfu rsMk MkLËqf {U rfíkkçk nku WMk Ãkh ¼e fkuE [eÍ Lk hr¾Þu. (yiÍLk, Mk. 328) 99

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

íkw{ Ãkh

yðhkf {U ÃkwrzÞk çkktÄLkk

Þk ËerLkÞkík fu yðhkf {U ÃkwrzÞk çkktÄLkk, rsMk ËMíkh ÏðkLk Þk rçkAkiLku Ãkh y~ykh ðøkihk fwA íknheh nku WLk fk RÂMík’{k÷ {Ly ni. {1} {MkkR÷

(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 328)

{2} nh ÍçkkLk fu nwYVu íknßS fk yËçk fhLkk [krnÞu. (íkVMke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu ViÍkLku MkwLLkík fu çkkçk “ViÍkLku rçkÂM{Õ÷kn” MkVnk 113 Mku MkVnk 123 fk {wíkk÷yk Vh{k ÷ersÞu) {3} {wMkÕ÷u fu fkuLku {U W{q{Lk fBÃkLke fu Lkk{ fe r[x

rMk÷kE fe nwE nkuíke ni WMk fku rLkfk÷ rËÞk fhU.

{wMkÕ÷u Ãkh fk’çkíkwÕ÷kn þheV fe íkMðeh

yiMku {wMkÕ÷u rsLk Ãkh fk’çkíkwÕ÷kn þheV Þk økwBçkËu ¾Íhk çkLkk nwðk nku WLk fku Lk{kÍ {U RÂMík’{k÷ fhLku Mku {wfÆMk þçken Ãkh Ãkkô Þk ½wxLkk ÃkzLku fk RBkfkLk hníkk ni ÷unkÍk Lk{kÍ {U yiMku {wMkÕ÷u fk RÂMík’{k÷ fhLkk {wLkkrMkçk Lknª. (Víkkðk yn÷u MkwLLkík)

ðMðMkkU fk yuf Mkçkçk

økwM÷¾kLku {U Ãkuþkçk fhLku Mku ðMðMku ÃkiËk nkuíku nI. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk {wøk^V÷ Mku rhðkÞík ni fu hMkq÷u fhe{, hQVwhone{ Lku RMk Mku {Ly Vh{kÞk fu fkuE þÏMk økwM÷ ¾kLku {U Ãkuþkçk fhu ykih Vh{kÞk : çkuþf W{q{Lk RMk Mku ðMðMku ÃkiËk nkuíku nI. 100

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

íkÞB{w{ fk çkÞkLk íkÞB{w{ fu VhkRÍ íkÞB{w{ {U íkeLk3 VÍo nI : {1} rLkGÞík {2} Mkkhu {wtn Ãkh nkÚk VihLkk {3} fkunrLkÞkU Mk{uík ËkuLkkU2 nkÚkkU fk {Mn fhLkk. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 353, 355)

“íkÞB{w{ Mke¾ ÷ku” fu ËMk10 nwYV fe rLkMçkík Mku íkÞB{w{ fe 10 MkwLLkíkU

{1} rçkÂM{Õ÷kn þheV fnLkk {2} nkÚkkU fku Í{eLk Ãkh {khLkk {3} Í{eLk Ãkh nkÚk {kh fh ÷kix ËuLkk (Þk’Lke ykøku çkZkLkk ykih ÃkeAu ÷kLkk) {4} ôøkr÷Þkt ¾w÷e nwE h¾Lkk {5} nkÚkkU fku Íkz ÷uLkk Þk’Lke yuf nkÚk fu yttøkqXu fe

sz fku ËqMkhu nkÚk fu ytøkqXu fe sz Ãkh {khLkk {økh Þun yunríkÞkík hnu fu íkk÷e fe ykðkÍ ÃkiËk Lk nku {6} Ãkn÷u {wtn rVh nkÚkkU fk {Mn fhLkk {7} ËkuLkkU fk {Mn Ãki Ëh Ãki nkuLkk {8} Ãkn÷u MkeÄu rVh W÷xu nkÚk fk {Mn fhLkk {9} ËkZe fk r¾÷k÷ fhLkk {10} ôøkr÷ÞkU fk r¾÷k÷ fhLkk sçkfu økwçkkh ÃknkU[ økÞk nku. yøkh økwçkkh Lk ÃknkU[k nku {-Mk÷Lk ÃkÚÚkh ðøkihk rfMke yiMke [eÍ Ãkh nkÚk {khk rsMk Ãkh økwçkkh Lk nku íkku r¾÷k÷ VÍo ni r¾÷k÷ fu r÷Þu Ëkuçkkhk Í{eLk Ãkh nkÚk {khLkk ÍYhe Lknª. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 356) 101

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

íkÞB{w{ fk íkhefk

{n-LkVe}

íkÞB{w{ fe rLkGÞík fersÞu (rLkGÞík rË÷ fu RhkËu fk Lkk{ ni, ÍçkkLk Mku ¼e fn ÷U íkku çkuníkh ni. {-Mk÷Lk Þqt frnÞu : çku ðwÍEq Þk çku økwM÷e Þk ËkuLkkU Mku Ãkkfe nkrMk÷ fhLku ykih Lk{kÍ òRÍ nkuLku fu r÷Þu íkÞB{w{ fhíkk nq)t rçkÂM{Õ÷kn ÃkZ fh ËkuLkkU nkÚkkU fe ôÂø÷Þkt fwþkËk fh fu rfMke yiMke Ãkkf [eÍ Ãkh òu Í{eLk fe rfM{ ({-Mk÷Lk ÃkÚÚkh, [qLkk, #x, Ëeðkh, r{èe ðøkihk) Mku nku {kh fh ÷kix ÷ersÞu (Þk’Lke ykøku çkZkRÞu ykih ÃkeAu ÷kRÞu). ykih yøkh rÍÞkËk økËo ÷øk òyu íkku Íkz ÷ersÞu ykih RMk Mku Mkkhu {wnt fk RMk íkhn {Mn fersÞu fu fkuE rnMMkk hn Lk òyu yøkh çkk÷ çkhkçkh ¼e fkuR søkn hn økE íkku íkÞB{w{ Lk nkuøkk. rVh ËqMkhe çkkh RMke íkhn nkÚk Í{eLk Ãkh {kh fh ËkuLkkU2 nkÚkkU fk Lkk¾wLkkU Mku ÷u fh fkunrLkÞkU Mk{uík {Mn fersÞu, RMk fk çkuníkh íkhefk Þun ni fu W÷xu nkÚk fu ytøkqXu fu R÷kðk [kh4 ôÂø÷ÞkU fk Ãkux MkeÄu nkÚk fe Ãkw~ík Ãkh hr¾Þu ykih ôÂø÷ÞkU fu rMkhkU Mku fkunrLkÞkU íkf ÷u òRÞu ykih rVh ðnkt Mku W÷xu ne nkÚk fe nÚku÷e Mku MkeÄu nkÚk fu Ãkux fku {Mk fhíku nwyu røkèu íkf ÷kRÞu ykih W÷xu ytøkqXu fu Ãkux Mku MkeÄu ytøkqXu fe Ãkw~ík fk {Mn fersÞu. RMke íkhn MkeÄu nkÚk Mku W÷xu nkÚk fk {Mn fersÞu. ykih yøkh yuf Ë{ Ãkqhe nÚku÷e ykih ôÂø÷ÞkU Mku {Mn fh r÷Þk íkçk ¼e íkÞB{w{ nku økÞk [knu fkunLke Mku ôÂø÷ÞkU fe íkhV ÷kyu Þk ôÂø÷ÞkU Mku fkunLke fe íkhV ÷u økyu {økh MkwLLkík fu r¾÷kV nwðk. íkÞB{w{ {U Mkh ykih Ãkkô fk {Mn Lknª ni. ({w÷Ï¾Mk yÍ çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 353, 354, 356 ðøkihk) 102

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

“{uhu yk’÷k nÍhík fe Ãkå[eMkðª þheV” fu Ãkå[eMk nwYV fe rLkMçkík Mku íkÞB{w{ fu 25 {ËLke Vq÷

# òu [eÍ ykøk Mku s÷ fh hk¾ nkuíke ni Lk rÃk½÷íke ni Lk Lk{o nkuíke ni ðkun Í{eLk fe rsLMk (Þk’Lke rfM{) Mku ni

WMk Mku íkÞB{w{ òRÍ ni. hiíkk, [qLkk, Mkwh{k, økLÄf, ÃkÚÚkh ({kçko÷), Íçkh sË, VehkuÍk, yfef ðøkihk sðkrnh Mku íkÞB{w{ òRÍ ni [knu WLk Ãkh økwçkkh nku Þk Lk nku. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk.

357,

)

# Ãk¬e #x, [eLke Þk r{èe fu çkhíkLk Mku íkÞB{w{ òRÍ ni. nkt yøkh WLk Ãkh rfMke yiMke [eÍ fk rs{o (Þk’Lke rsM{ Þk íkun) nku òu rsLMku Í{eLk Mku Lknª {-Mk÷Lk fkt[

fk rs{o nku íkku íkÞB{w{ òRÍ Lknª. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 358) W{q{Lk [eLke fu çkhíkLk Ãkh fkt[ fe íkn [Ze nkuíke ni RMk Mku íkÞB{w{ Lknª nku Mkfíkk. # rsMk r{èe, ÃkÚÚkh ðøkihk Mku íkÞB{w{ rfÞk òyu WMk fk Ãkkf nkuLkk ÍYhe ni Þk’Lke Lk WMk Ãkh rfMke LkòMkík fk yMkh nku Lk Þun nku fu rMkVo ¾w~f nkuLku Mku LkòMkík fk yMkh òíkk hnk nku. (yiÍLk, Mk. 357) Í{eLk, Ëeðkh ykih ðkun økËo òu Í{eLk Ãkh Ãkze hníke ni yøkh LkkÃkkf nku òyu rVh ÄqÃk Þk nðk Mku Mkq¾ òyu ykih LkòMkík fk yMkh ¾í{ nku òyu íkku Ãkkf ni ykih WMk Ãkh Lk{kÍ òRÍ ni {økh WMk Mku íkÞB{w{ Lknª nku Mkfíkk. # Þun ðnT{ fu f¼e LkrsMk nwE nkuøke VwÍq÷ ni RMk fk yu’ríkçkkh Lknª. (yiÍLk, Mk. 357) 103

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

yøkh rfMke ÷fze, fÃkzu, Þk Ëhe ðøkihk Ãkh RíkLke økËo ni fu nkÚk {khLku Mku ôÂø÷ÞkU fk rLkþkLk çkLk òyu íkku WMk Mku íkÞB{w{ òRÍ ni. (yiÍLk, Mk. 359) # [qLkk, r{èe Þk #xkU fe Ëeðkh Ïðkn ½h fe nku Þk {ÂMsË fe WMk Mku íkÞB{w{ òRÍ ni. {økh WMk Ãkh ykìR÷ ÃkuLx, Ã÷kÂMxf ÃkuLx ykih {ux rVrLkþ Þk ðkì÷ ÃkuÃkh ðøkihk fkuE yiMke [eÍ Lknª nkuLke [krnÞu òu rsLMku Í{eLk fu R÷kðk nku, Ëeðkh Ãkh {kçko÷ nku íkku fkuE nhs Lknª. # rsMk fk ðwÍq Lk nku Þk LknkLku fe nksík nku ykih ÃkkLke Ãkh fwËhík Lk nku ðkun ðwÍq ykih økwM÷ fe søkn íkÞB{w{ fhu. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 346) # yiMke çke{khe fu ðwÍq Þk økwM÷ Mku WMk fu çkZ òLku Þk Ëuh {U yåAk nkuLku fk Mknen yLËuþk nku Þk ¾wË yÃkLkk íksrhçkk nku fu sçk ¼e ðwÍq Þk økwM÷ rfÞk çke{khe çkZ økE Þk Þqt fu fkuE {wMk÷{kLk yåAk fkrçk÷ íkçkeçk òu Íkrnhe íkkih Ãkh VkrMkf Lk nku ðkun fn Ëu fu ÃkkLke LkwõMkkLk fhuøkk. íkku RLk MkqhíkkU {U íkÞB{w{ fh Mkfíku nI. #

(yiÍLk

)

# yøkh Mkh Mku LknkLku {U ÃkkLke LkwõMkkLk fhíkk nku íkku øk÷u

Mku Lknkyut ykih Ãkqhu Mkh fk {Mn fhU.

(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 347)

# snkt [khkU íkhV yuf yuf {e÷ íkf ÃkkLke fk Ãkíkk Lk nku

ðnkt ¼e íkÞB{w{ fh Mkfíku nI.

104

(yiÍLk)

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

yøkh RíkLkk ykçku Í{Í{ þheV ÃkkMk ni òu ðwÍq fu r÷Þu fkVe ni íkku íkÞB{w{ òRÍ Lknª. (yiÍLk) # RíkLke MkËeo nku fu LknkLku Mku {h òLku Þk çke{kh nku òLku fk fðe yLËuþk ni ykih LknkLku fu çkk’Ë MkËeo Mku çk[Lku fk fkuE Mkk{kLk ¼e Lk nku íkku íkÞB{w{ òRÍ ni.(yiÍLk, Mk. 348) # fiËe fku fiË¾kLku ðk÷u ðwÍq Lk fhLku ËU íkku íkÞB{w{ fh fu Lk{kÍ ÃkZ ÷u çkk’Ë {U RykËk fhu ykih yøkh ðkun Ëw~{Lk Þk fiË¾kLku ðk÷u Lk{kÍ ¼e Lk ÃkZLku ËU íkku Rþkhu Mku ÃkZu ykih çkk’Ë {U RykËk fhu. (yiÍLk, Mk. 349) # yøkh Þun økw{kLk ni fu ÃkkLke ík÷kþ fhLku {U fkrV÷k LkÍhkU Mku økkRçk nku òyuøkk íkku íkÞB{w{ òRÍ ni. #

(yiÍLk, Mk.

350)

# {ÂMsË {U Mkku hnk Úkk fu økwM÷ VÍo nku økÞk íkku snkt Úkk ðnª VkihLk íkÞB{w{ fh ÷u Þune ynTðík (Þk’Lke yunríkÞkík fu rÍÞkËk fheçk) ni. ({k¾qÍ yÍ Víkkðk

h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 3, Mk. 479) rVh çkknh rLkf÷ ykyu, íkk¾eh fhLkk nhk{ ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 352)

ðõík RíkLkk íktøk nku økÞk fu ðwÍq Þk økwM÷ fhuøkk íkku Lk{kÍ fÍk nku òyuøke íkku íkÞB{w{ fh fu Lk{kÍ ÃkZ ÷u rVh ðwÍq Þk økwM÷ fh fu Lk{kÍ fk RykËk fhLkk ÷krÍ{ ni. ({k¾qÍ yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 3, Mk. 307) # ykihík niÍ ð rLkVkMk Mku Ãkkf nku økE ykih ÃkkLke Ãkh fkrËh Lknª íkku íkÞB{w{ fhu.(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 352) #

105

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

# yøkh fkuE yiMke søkn ni snkt Lk ÃkkLke r{÷íkk ni Lk

ne íkÞB{w{ fu r÷Þu Ãkkf r{èe íkku WMku [krnÞu fu ðõíku Lk{kÍ {U Lk{kÍ fe Mke Mkqhík çkLkkyu Þk’Lke ík{k{ n-hfkíku Lk{kÍ rçk÷k rLkGÞíku Lk{kÍ çkò ÷kyu.(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 353) {økh Ãkkf ÃkkLke Þk r{èe Ãkh fkrËh nkuLku Ãkh ðwÍq Þk íkÞB{w{ fh fu Lk{kÍ ÃkZLke nkuøke. # ðwÍq ykih økwM÷ ËkuLkkU fu íkÞB{w{ fk yuf ne íkhefk ni. Ãkh økwM÷ VÍo ni WMk fu r÷Þu Þun ÍYhe Lknª fu ðwÍq ykih økwM÷ ËkuLkkU2 fu r÷Þu Ëku2 íkÞB{w{ fhu çkÕfu yuf ne {U ËkuLkkU2 fe rLkGÞík fh ÷u ËkuLkkU2 nku òyutøku ykih yøkh rMkVo økwM÷ Þk ðwÍq fe rLkGÞík fe sçk ¼e fkVe ni. # rsMk

(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 354)

# rsLk [eÍkU Mku ðwÍq xqx òíkk ni Þk økwM÷ VÍo nku òíkk ni

WLk Mku íkÞB{w{ ¼e xqx òíkk ni ykih ÃkkLke Ãkh fkrËh nkuLku Mku ¼e íkÞB{w{ xqx òíkk ni. (yiÍLk, Mk. 360) # ykihík Lku yøkh Lkkf {U Vq÷ ðøkihk ÃknLku nkU íkku rLkfk÷ ÷u ðhLkk Vq÷ fe søkn {Mn Lknª nku Mkfuøkk. (yiÍLk, Mk.

355)

nkUxkU fk ðkun rnMMkk òu ykËíkLk {wtn çkLË nkuLku fe nk÷ík {U rË¾kE Ëuíkk ni RMk Ãkh {Mn nkuLkk ÍYhe ni yøkh {wtn Ãkh nkÚk Vihíku ðõík rfMke Lku nkUxkU fku Íkuh Mku #

106

Lk{kÍ fu ynfk{

økwM÷ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

Ëçkk r÷Þk fu fwA rnMMkk {Mn nkuLku Mku hn økÞk íkku íkÞB{w{ Lknª nkuøkk. RMke íkhn Íkuh Mku ykt¾U çkLË fh ÷ª sçk ¼e Lk nkuøkk. (yiÍLk) # ytøkqXe, ½ze ðøkihk ÃknLku nkU íkku Wíkkh fh WLk fu Lke[u nkÚk VihLkk VÍo ni. RM÷k{e çknLkU ¼e [qrzÞkt ðøkihk nxk fh WLk fu Lke[u {Mn fhU. íkÞB{w{ fe yunríkÞkíkU ðwÍq Mku çkZ fh nI. (yiÍLk) çke{kh Þk çku ËMíkku Ãkk ¾wË íkÞB{w{ Lknª fh Mkfíkk íkku fkuE ËqMkhk fhðk Ëu RMk {U íkÞB{w{ fhðkLku ðk÷u fe rLkGÞík fk yu’ríkçkkh Lknª, rsMk fku íkÞB{w{ fhðkÞk ò hnk ni WMk fku rLkGÞík fhLke nkuøke. (yiÍLk, Mk. 354

{-ËLke {~ðhk : ðwÍq fu ynfk{ Mke¾Lku fu r÷Þu {õíkçkíkw÷ {ËeLkk fk {íçkqyk “ðwÍq fk íkhefk” ykih Lk{kÍ Mke¾Lku fu r÷Þu rhMkk÷k “Lk{kÍ fk íkhefk” fk {wíkk-÷yk {wVeË ni. Þk hççku {wMíkVk ! n{U çkkh çkkh økwM÷ fu {MkkR÷ ÃkZLku, Mk{ÍLku ykih ËqMkhkU fku Mk{ÍkLku ykih MkwLLkík fu {wíkkrçkf økwM÷ fhLku fe íkkiVef yíkk Vh{k.

100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾ 107

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 4 hçkeW÷ økkiMk, 1432 rMk.rn.

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

ViÍk™u yÍk™ RMk rhMkk÷u {U.... fçkú {U fezu Lknª ÃkzUøku yÍkLk fk sðkçk ËuLku fk íkhefk Mkku þneËkU fk Mkðkçk f{kRÞu {wMkeçkíkkU Mku rnVkÍík fk LkwM¾k E{kLku {wVMMk÷, E{kLku {ws{÷, Au fr÷{u {Ar÷Þkt RÂMíkøkVkh fhíke nI 3 fhkuz 24 ÷k¾ LkurfÞkt f{kRÞu yÍkLk fk sðkçk ËuLku ðk÷k sLLkíke nku økÞk ðhf W÷rxÞu.... 108 108

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ViÍk™u yÍk™ {y 3 fhkuz 24 ÷k¾ LkurfÞkt hkuÍkLkk f{kRÞu Þun rhMkk÷k (28 MkVnkŒ) yÔð÷ Œk ykr¾h …qhk …rZÞu, fðe R{fkLk ni fu yk… fe fE øk-÷rŒÞkt MkkBk™u yk òyU.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

Mkhfkhu BkËe™k, MkwÕŒk™u çkk fhe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k, Vi Í økLS™k, Mkkrnçku Bkw y ¥kh …Mke™k 6 fk RhþkËu hnBkŒ çkwLÞkË ni : rsMk ™u fwhyk™u …kf …Zk, hçk Œyk÷k fe nBË fe ykih ™çke 6 …h ËwYË ~kheV …Zk ™eÍ y…™u hçk 1 Mku {økrVhík Œ÷çk fe Œku WMk ™u Çk÷kE fku y…™e søkn Mku Œ÷k~k fh r÷Þk.

< Mkhfkh 6 ™u yuf çkkh yÍk™ Ëe ™rçkGÞu yfhBk 6 ™u MkVh BkU yuf çkkh yÍk™ Ëe Úke ykih fr÷BkkŒu ~knkËŒ Þqt fnu : (BkI økðkne ËuŒk nqt fu BkI yÕ÷kn fk hMkq÷ nq)t . (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 375, 109

)

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ykÍk™ ni Þk yÍk™ ?

çkk’Í ÷ku ø k “ykÍk™” fnŒu nI Þu n øk÷Œ Œ÷^VwÍ ni. “ykÍk™” sBy ni “WÍw™” fe ykih WÍw™ fu Bkk’™k nI : fk™. ËwÁMŒ Œ÷^VwÍ “yÍk™” ni. “yÍk™” fu ÷wøkðe Bkk’™k nI : ¾çkhËkh fh™k.

“ViÍkLku yÍkLk” fu ™ð nwYV fe r™MçkŒ Mku yÍk™ fu VÍkR÷ …h Bkw~ŒrBk÷ 9 ynkËeMku BkwMŒVk {1} fçkú BkU fezu ™nª …zUøku

Mkðkçk fe ¾krŒh yÍk™ Ëu™u ðk÷k WMk ~kneË fe Bkkr™LË ni òu Ïkq™ BkU r÷Úkzk nwðk ni ykih sçk Bkhuøkk fçkú BkU WMk fu rsMBk BkU fezu ™nª …zUøku. {2}

BkkuŒe fu økwBçkË

BkI sL™Œ BkU økÞk, WMk BkU BkkuŒe fu økwBçkË Ëu¾u WMk fe ¾kf Bkw~f fe ni. …qAk : yi rsçkúE÷ ! Þun rfMk fu ðkrMkŒu nI ? yÍo fe : yk… 6 fe WBBkŒ fu {wyÂÍTÍLkkU ykih RBkkBkkU fu r÷Þu. {3}

økwÍ~Œk økw™kn BkwykV

rsMk ™u …ktåkkU ™BkkÍkU fe yÍk™ EBkk™ fe rçk™k …h çk r™GÞŒu Mkðkçk fne WMk fu òu økw™kn …n÷u nwyu nI BkwykV nku òyUøku ykih òu EBkk™ fe rçk™k …h Mkðkçk fu 110

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

íkw{ Ãkh

r÷Þu y…™u MkkrÚkÞkU fe …ktåk ™BkkÍkU BkU RBkkBkŒ fhu WMk fu økw™kn òu …n÷u nwyu nI BkwykV fh rËÞu òyUøku. {4}

~kiŒk™

Bke÷ Ëqh Çkkøk òŒk ni

“~kiŒk™ sçk ™BkkÍ fu r÷Þu yÍk™ Mkw™Œk ni ÇkkøkŒk nwðk hkink ÃknkU[ òŒk ni.” hkðe VhBkkŒu nI : hkink BkËe™yu Bkw™Ôðhn Mku 36 Bke÷ Ëqh ni. {5}

yÍk™ fçkqr÷GÞŒu Ëwyk fk Mkçkçk ni

{6}

{wyÂÍTÍLk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh

sçk yÍk™ Ëu™u ðk÷k yÍk™ ËuŒk ni ykMBkk™ fu ËhðkÍu ¾ku÷ rËÞu òŒu nI ykih Ëwyk fçkq÷ nkuŒe ni. {wyÂÍTÍLk fe ykðkÍ snkt Œf ÃknkU[Œe ni, WMk fu r÷Þu {økrVhík fh Ëe òŒe ni ykih nh Œh ð ¾w~f rsMk ™u WMk fe ykðkÍ Mkw™e WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhŒe ni. {7}

yÍk™ ðk÷u rË™ yÍkçk Mku yB™

rsMk çkMŒe BkU yÍk™ Ëe òyu, yÕ÷kn 1 y…™u yÍkçk Mku WMk rË™ WMku yB™ ËuŒk ni. {8}

Îkçkhknx fk R÷ks

sçk ykËBk (j) sL™Œ Mku rnLËqMŒk™ BkU WŒhu WLnU Îkçkhknx nwE Œku rsçkúE÷ (j) ™u WŒh fh yÍk™ Ëe. 111

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

{9}

økBk Ëqh fh™u fk ™wM¾k

yi y÷e ! BkI ŒwÍu økBkøke™ …kŒk nqt y…™u rfMke Îkh ðk÷u Mku fn fu Œuhu fk™ BkU yÍk™ fnu, yÍk™ økBk ð …hu~kk™e fe ËkVuy ni. Þun rhðkÞŒ ™õ÷ fh™u fu çkk’Ë yk’÷k nÍhŒ “VŒkðk h-ÍrðGÞk ~kheV” rsÕË 5 MkVnk 668 …h VhBkkŒu nI : Bkki÷k y÷e ykih Bkki÷k y÷e Œf rsMk fËh RMk nËeMk fu hkðe nI Mkçk ™u VhBkkÞk : (nBk ™u RMku Œsrhçkk rfÞk Œku yiMkk ne …kÞk).

BkAr÷Þkt Çke RÂMíkøkVkh fhŒe nI

BkLfq÷ ni : yÍk™ Ëu™u ðk÷kU fu r÷Þu nh åkeÍ {økrVhík fe Ëwyk fhŒe ni Þnkt Œf fu ËrhÞk BkU BkAr÷Þkt Çke. {wyÂÍTÍLk rsMk ðõŒ yÍk™ fnŒk ni rVrh~Œu Çke ËkunhkŒu òŒu nI ykih sçk Vkrhøk nku òŒk ni Œku rVrh~Œu rfÞkBkŒ Œf WMk fu r÷Þu {økrVhík fe Ëwyk fhŒu nI. òu {wyÂÍTÍLke fe nk÷Œ BkU Bkh òŒk ni WMku yÍkçku fçkú ™nª nkuŒk ykih {wyÂÍTÍLk ™ÍTy fe MkrÏŒÞkU Mku çkåk òŒk ni. fçkú fe MkÏŒe ykih Œtøke Mku Çke BkkBkq™ (Þk’™e BknVqÍ) hnŒk ni. (Bkw÷Ï¾Mk yÍ Œ^Mkehu Mkqhyu ÞqMkwV (BkwŒsoBk), Mk. 21)

yÍk™ fu sðkçk fe VÍe÷Œ

BkËe™u fu ŒksËkh 6 ™u yuf çkkh VhBkkÞk : yi ykihŒku ! sçk ŒwBk rçk÷k÷ fku yÍk™ ð 112

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

RfkBkŒ fnŒu Mkw™ku Œku rsMk Œhn ðkun fnŒk ni ŒwBk Çke fnku fu yÕ÷kn 1 ŒwBnkhu r÷Þu nh fr÷Bku fu çkË÷u yuf ÷k¾ ™urfÞkt r÷¾uøkk ykih yuf nÍkh Ë-hòŒ çkw÷LË VhBkkyuøkk ykih yuf nÍkh økw™kn rBkxkyuøkk. ¾ðkŒe™ ™u Þun Mkw™ fh yÍo fe : Þun Œku ykihŒkU fu r÷Þu ni BkËkuO fu r÷Þu õÞk ni ? VhBkkÞk : BkËkuO fu r÷Þu Ëwøk™k. 3 fhkuz 24 ÷k¾ ™urfÞkt hkuÍk™k fBkkRÞu

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! yÕ÷kn 1 fe hnBkŒ …h fwhçkk™ ! WMk ™u nBkkhu r÷Þu ™urfÞkt fBkk™k, y…™u Ë-hòŒ çkZðk™k ykih økw™kn çkÏ~kðk™k rfMk fËh ykMkk™ VhBkk rËÞk ni Bkøkh y^MkkuMk ! RŒ™e ykMkkr™ÞkU fu çkk ðwsqË Çke nBk øk^÷Œ fk r~kfkh hnŒu nI. …u~k fËko nËeMku Bkwçkkhf BkU sðkçku yÍk™ ð RfkBkŒ fe òu VÍe÷Œ çkÞk™ nwE ni WMk fe Œ^Mke÷ Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu : “ ” Þun Ëku fr÷BkkŒ nI, RMk Œhn …qhe yÍk™ BkU fw÷ 15 fr÷BkkŒ nI. yøkh fkuE RM÷kBke çkn™ yuf yÍk™ fk sðkçk Ëu Þk’™e {wyÂÍTÍLk Mkkrnçk òu fnŒu òyU RM÷kBke çkn™ Çke ËkunhkŒe òyu Œku WMk fku 15 ÷k¾ ™urfÞkt rBk÷Uøke, 15 nÍkh Ë-hòŒ çkw÷LË nkUøku ykih 15 nÍkh økw™kn BkwykV nkUøku ykih RM÷kBke ÇkkRÞkU fu r÷Þu Þun Mkçk Ëwøk™k ni. V@ fe yÍk™ BkU Ëku {híkçkk Çke ni Œku Þqt V@ fe yÍk™ BkU 17 113

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

fr÷BkkŒ nku økyu ykih RMk Œhn V@ fe yÍk™ fu sðkçk BkU 17 ÷k¾ ™urfÞkt, 17 nÍkh Ë-hòŒ fe çkw÷LËe ykih 17 nÍkh økw™knkU fe BkwykVe rBk÷e ykih RM÷kBke ÇkkRÞkU fu r÷Þu Ëwøk™k. RfkBkŒ BkU Ëku {híkçkk Çke ni Þqt RfkBkŒ BkU Çke 17 fr÷BkkŒ nwyu Œku RfkBkŒ fu sðkçk fk Mkðkçk Çke V@ fe yÍk™ fu sðkçk rsŒ™k nwðk. y÷ nkrMk÷ yøkh fkuE RM÷kBke çkn™ yunrŒBkkBk fu MkkÚk hkuÍk™k …ktåkkU ™BkkÍkU fe yÍk™kU ykih …ktåkkU RfkBkŒkU fk sðkçk Ëu™u BkU fk{Þkçk nku òyu Œku WMku hkuÍk™k yuf fhkuz çkkMkX ÷k¾ ™urfÞkt rBk÷Uøke, yuf ÷k¾ çkkMkX nÍkh Ë-hòŒ çkw÷LË nkUøku ykih yuf ÷k¾ çkkMkX nÍkh økw™kn BkwykV nkUøku ykih RM÷kBke ÇkkE fku Ëwøk™k Þk’™e 3 fhkuz 24 ÷k¾ ™urfÞkt rBk÷Uøke, 3 ÷k¾ 24 nÍkh Ë-hòŒ çkw÷LË nkUøku ykih 3 ÷k¾ 24 nÍkh økw™kn BkwykV nkUøku.

yÍk™ fk sðkçk Ëu™u ðk÷k sL™Œe nku økÞk

nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq nwhihk 5 VhBkkŒu nI fu yuf Mkkrnçk rs™ fk çk Íkrnh fkuE çknwŒ çkzk ™uf yBk÷ ™ Úkk, ðkun VkiŒ nku økyu Œku hMkq÷wÕ÷kn 6 ™u Mknkçkyu rfhkBk F fe Bkkisq-Ëøke BkU (økiçk fe ¾çkh ËuŒu nwyu RhþkË) VhBkkÞk : õÞk ŒwBnU Bkk’÷qBk ni fu yÕ÷kn Œyk÷k ™u WMku sL™Œ BkU Ëkr¾÷ fh rËÞk ni ! RMk …h ÷kuøk Bkw-ŒyÂßsçk nwyu õÞqtfu çk Íkrnh W™ fk 114

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

fkuE çkzk yBk÷ ™ Úkk. åkw™kLåku yuf Mknkçke 5 W™ fu Îkh økyu ykih W™ fe çkuðk Mku …qAk fu W™ fk fkuE ¾kMk yBk÷ nBkU çkŒkRÞu, Œku WLnkU ™u sðkçk rËÞk : ykih Œku fkuE ¾kMk çkzk yBk÷ BkwÍu Bkk’÷qBk ™nª, rMkVo RŒ™k ò™Œe nqt fu rË™ nku Þk hkŒ, sçk Çke ðkun yÍk™ Mkw™Œu Œku sðkçk ÍYh ËuŒu Úku.

yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku.

økw-™nu økËk fk rnMkkçk õÞk ðkun yøkåkuo ÷k¾ Mku nI rMkðk Bkøkh yi yVwÔð Œuhu y^ð fk Œku rnMkkçk ni ™ ~kwBkkh ni

yÍk™ ð RfkBkŒ fu sðkçk fk Œhefk

{wyÂÍTÍLk Mkkrnçk fku åkkrnÞu fu yÍk™ fu fr÷BkkŒ Xnh Xnh fh fnU. (Þqt Ëku fr÷BkkŒ nI Bkøkh) Ëku™kU rBk÷ fh (rçkøkih MkõŒk rfÞu yuf MkkÚk …Z™u fu yu’rŒçkkh Mku) yuf fr÷Bkk nI, Ëku™kU fu çkk’Ë MkõŒk fhu (Þk’™e åkw… nku òyu) ykih MkõŒu fe rBkõËkh Þun ni fu sðkçk Ëu™u ðk÷k sðkçk Ëu ÷u, MkõŒu fk Œfo BkõYn ni ykih yiMke yÍk™ fk RykËk (Þk’™e ÷kixk™k) BkwMŒnçk ni. sðkçk Ëu™u ðk÷u fku åkkrnÞu fu sçk {wyÂÍTÍLk Mkkrnçk fn fh MkõŒk fhU Þk’™e ¾kBkku~k nkU WMk ðõŒ fnu. RMke Œhn Ëeøkh fr÷BkkŒ fk sðkçk Ëu. 115

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ViÍkLku yÍkLk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

sçk {wyÂÍTÍLk …n÷e çkkh fnu íkku Þun fnu : (íkso{k : yk… …h ËwYË nku Þk hMkq÷Õ÷kn 6) sçk Ëkuçkkhk fnu, Þun fnu : (íkso{k : Þk hMkq÷Õ÷kn ! yk… Mku Bkuhe ykt¾kU fe XLzf ni) ykih nh çkkh ytøkqXkU fu ™k¾w™ ykt¾kU Mku ÷økk ÷u, ykr¾h BkU fnu : (íkso{k : yi yÕ÷kn 1 ! Bkuhe Mkw™™u ykih Ëu¾™u fe fwÔðŒ Mku BkwÍu ™^y yŒk VhBkk) ykih fu sðkçk BkU (åkkhkU çkkh) fnu ykih çkunŒh Þun ni fu Ëku™kU fnu (Þk’™e {wyÂÍTÍLk ™u òu fnk ðkun Çke fnu ykih ÷knki÷ Çke) çkÕfu BkÍeË Þun Çke rBk÷k ÷u : (íkso{k : òu yÕ÷kn 1 ™u åkknk nwðk, òu ™nª åkknk ™ nwðk) fu sðkçk BkU fnu : (íkso{k : Œq Mkååkk ykih ™ufqfkh ni ykih Œq™u nf fnk ni) RfkBkŒ fk sðkçk BkwMŒnçk ni. RMk fk sðkçk Çke RMke Œhn ni Vfo RŒ™k ni fu fu sðkçk BkU fnu : (íkso{k : yÕ÷kn 1 RMk fku fkRBk h¾u sçk Œf ykMBkk™ ykih ÍBke™ nI) 116

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

“MkËfu Þk hMkq÷Õ÷kn” fu åkkiËn nwYV fe r™MçkŒ Mku yÍk™ fu 14 Bk-Ë™e Vq÷

# …ktåkkU VÍo ™BkkÍU R™ BkU swBkwyk Çke ~kkrBk÷ ni sçk

sBkkyŒu Q÷k fu MkkÚk BkÂMsË BkU ðõŒ …h yËk fe òyU Œku W™ fu r÷Þu yÍk™ MkwL™Œu Bkwy¬Ëk ni ykih RMk fk nwõBk rBkM÷u ðkrsçk ni fu yøkh yÍk™ ™ fne økE Œku ðnkt fu ŒBkkBk ÷kuøk økw™nøkkh nkUøku. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 464) # yøkh fkuE ~kÏMk ~knTh fu yLËh Îkh BkU ™BkkÍ …Zu Œku ðnkt fe BkÂMsË fe yÍk™ WMk fu r÷Þu fkVe ni Bkøkh yÍk™ fn ÷u™k BkwMŒnçk ni. # yøkh fkuE ~kÏMk ~knTh fu çkknh Þk økkWt, çkkøk Þk ¾uŒ ðøkihk BkU ni ykih ðkun søkn fheçk ni Œku økkWt Þk ~knTh fe yÍk™ fkVe ni rVh Çke yÍk™ fn ÷u™k çkunŒh ni ykih òu fheçk ™ nku Œku fkVe ™nª. fheçk fe nË Þun ni fu Þnkt fe yÍk™ fe ykðkÍ ðnkt ÃknkU[Œe nku. # BkwMkkrVh ™u yÍk™ ð RfkBkŒ Ëku™kU ™ fne Þk RfkBkŒ ™ fne Œku BkõYn ni ykih yøkh rMkVo RfkBkŒ fn ÷e Œku fhknŒ ™nª Bkøkh çkunŒh Þun ni fu yÍk™ Çke fn ÷u. åkknu ŒLnk nku Þk RMk fu Ëeøkh nBkhkne ðnª BkkisqË nkU.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 471, ) # ðõŒ ~kwYy nku™u fu çkk’Ë yÍk™ frnÞu yøkh ðõŒ Mku …n÷u 117

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

fn Ëe Þk ðõŒ Mku …n÷u ~kwYy fe ykih Ëkihk™u yÍk™ ðõŒ yk økÞk Ëku™kU MkqhŒkU BkU yÍk™ Ëkuçkkhk frnÞu {wyÂÍTÍLk Mkkrnçkk™ fku åkkrnÞu fu ðkun ™õ~kyu r™ÍkBkw÷ yðfkŒ Ëu¾Œu hnk fhU. fnª fnª {wyÂÍTÍLk Mkkrnçkk™ ðõŒ Mku …n÷u ne yÍk™ ~kwYy fh ËuŒu nI. RBkkBk Mkkrnçkk™ ykih RÂLíkÍkrBkÞk fe r¾ËBkŒ BkU Çke Bk-Ë™e RÂÕíkò ni fu ðkun Çke RMk BkMy÷u …h ™Íh h¾U.# ¾ðkŒe™ y…™e ™BkkÍ yËk …ZŒe nkU Þk fÍk RMk BkU R™ fu r÷Þu yÍk™ ð RfkBkŒ fn™k BkõYn ni. # ykihŒkU fku sBkkyŒ Mku ™BkkÍ yËk fh™k, ™k òRÍ ni.(yiÍLk, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 584) # MkBkÍËkh çkååkk Çke yÍk™ Ëu MkfŒk ni. # çku ðwÍq fe yÍk™ Mknen ni Bkøkh çku ðwÍq fk yÍk™ fn™k BkõYn ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 466, )# ÏkwLMkk, VkrMkf yøkåkuo ykr÷Bk ne nku, ™~ku ðk÷k, …køk÷, çku økwM÷k ykih ™k MkBkÍ çkååku fe yÍk™ BkõYn ni. R™ Mkçk fe yÍk™ fk RykËk rfÞk òyu.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 466, ) # yøkh {wyÂÍTÍLk ne RBkkBk Çke nku Œku çkunŒh ni. # BkÂMsË fu çkknh rfç÷k Y ¾zu nku fh, fk™kU BkU ôøkr÷Þkt zk÷ fh çkw÷LË ykðkÍ Mku yÍk™ fne òyu Bkøkh ŒkfŒ Mku 118

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ViÍkLku yÍkLk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

rÍÞkËk ykðkÍ çkw÷LË fh™k BkõYn ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 468, 469, yk÷{økehe, rs. 1 Mk.55) yÍk™ BkU ôøkr÷Þkt fk™ BkU h¾™k BkM™q™ ð BkwMŒnçk ni Bkøkh rn÷k™k ykih ÎkwBkk™k n-h-fŒu VwÍ÷ q ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 5, Mk. 373) # MkeÄe ŒhV Bkwtn fh fu fnu ykih W÷xe ŒhV Bkwtn fh fu, yøkåkuo yÍk™ ™BkkÍ fu r÷Þu ™ nku Bk-Mk÷™ çkååku fu fk™ BkU fne. Þun rVh™k VfŒ Bkwnt fk ni Mkkhu çkË™ Mku ™ rVhu. ( , çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 469) çkk’Í {wyÂÍTÍLke™ “Mk÷kn” ykih “V÷kn” …h ÃknkU[™u …h ™ÍkfŒ fu MkkÚk ËkyU çkkyU åkunhu fku Úkkuzk Mkk rn÷k ËuŒu nI, Þun Œhefk øk÷Œ ni. ËwÁMŒ yLËkÍ Þun ni fu …n÷u yåAe Œhn ËkyU çkkyU åkunhk fh r÷Þk òyu RMk fu çkk’Ë ÷^Í “nGÞ” fn™u fe RÂçíkËk nku. # V@ fe yÍk™ BkU fu çkk’Ë fn™k BkwMŒnçk ni. yøkh ™ fnk sçk Çke yÍk™ nku òyuøke.(fk™q™u ~kheyŒ, Mk. 89)

“yÍkLku rçk÷k÷e” fu ™ð nwYV fe r™MçkŒ Mku sðkçku yÍk™ fu 9 Bk-Ë™e Vq÷

# yÍk™u ™BkkÍ fu R÷kðk Ëeøkh yÍk™kU fk sðkçk Çke

rËÞk òyuøkk Bk-Mk÷™ çkååkk …iËk nkuŒu ðõŒ fe yÍk™. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ I VhBkkŒu nI : sçk çkååkk …iËk nku Vkih™ MkeÄu fk™ BkU yÍk™, çkkyU (W÷xu) BkU Œõçkeh fnu fu ¾-÷÷u ~kiŒk™ 119

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ViÍkLku yÍkLk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

ð WBBkwÂMMkçÞk™ Mku çkåku. (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 24, Mk. 452) “BkÕVqÍkŒu yk’÷k nÍhŒ” MkVnk 417 Œk 418 …h ni : “ ( Mkyo ) çknw Œ ¾çkeMk çk÷k ni yki h RMke fku WBBkwÂMMkçÞk™ fnŒu nI yøkh çkååkkU fku nku, ðh™k Mkyo (rBkøkeo).” # BkwõŒrËÞkU fku ¾wíçku fe yÍk™ fk sðkçk nhrøkÍ ™ Ëu™k åkkrnÞu Þune ynTðŒ (Þk’™e yunrŒÞkŒ Mku fheçk) ni. nkt yøkh Þun sðkçku yÍk™ Þk (Ëku ¾wíçkkU fu ËhrBkÞk™) Ëwyk, yøkh rË÷ Mku fhU, Íçkk™ Mku Œ÷^VwÍ (Þk’™e yÕVkÍ yËk fh™k) yM÷™ (Þk’™e rçkÕfw÷) ™ nku Œku fkuE nhs ™nª. ykih RBkkBk Þk’™e ¾Œeçk yøkh Íçkk™ Mku Çke sðkçku yÍk™ Ëu Þk Ëwyk fhu rçk÷k ~kwçkk òRÍ ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 300, 301) # yÍk™ Mkw™™u ðk÷u fu r÷Þu yÍk™ fk sðkçk Ëu™u fk nwõBk ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 472) sw™wçk (Þk’™e rsMku rsBkky Þk yunrŒ÷kBk fe ðßn Mku økwM÷ fe nksŒ nku) Çke yÍk™ fk sðkçk Ëu. y÷çk¥kk niÍ ð r™VkMk ðk÷e ykihŒ, ¾wíçkk Mkw™™u ðk÷u, ™BkkÍu s™kÍk …Z™u ðk÷u, rsBkky BkU Bk~økq÷ Þk òu fÍkyu nksŒ BkU nkU W™ …h sðkçk ™nª. # sçk yÍk™ nku Œku WŒ™e Ëuh fu r÷Þu Mk÷kBk ð f÷kBk ykih sðkçku Mk÷kBk ykih ŒBkkBk fkBk BkkifVq fh ËersÞu Þnkt Œf fu rŒ÷kðŒ Çke, yÍk™ fku økkih Mku Mkwr™Þu 120

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

ViÍkLku yÍkLk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

ykih sðkçk ËersÞu. RfkBkŒ BkU Çke RMke Œhn fersÞu. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 473,

)

# yÍk™ fu Ëkihk™ åk÷™k, rVh™k, çkhŒ™, røk÷kMk

ðøkihk fkuE Mke åkeÍ WXk™k, ¾k™k ðøkihk h¾™k, Akuxu çkååkkU Mku ¾u÷™k, R~kkhkU BkU økw^Œ-økq fh™k ðøkihk Mkçk fwA BkkifqV fh Ëu™k ne Bkw™krMkçk ni. # òu yÍk™ fu ðõŒ çkkŒkU BkU Bk~økq÷ hnu WMk fk N ¾krŒBkk çkwhk nku™u fk ¾kiV ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 473) # hkMŒu …h åk÷ hnk Úkk fu yÍk™ fe ykðkÍ ykE Œku (çkunŒh Þun ni fu) WŒ™e Ëuh ¾zk nku òyu (åkw…åkk…) Mkw™u ykih sðkçk Ëu. nkt Ëkihk™u yÍk™ BkÂMsË Þk ðwÍq¾k™u fe ŒhV åk÷™u ykih ðwÍq fh™u BkU fkuE nhs ™nª RMk Ëkihk™ Íçkk™ Mku sðkçk Çke ËuŒu hrnÞu. # yÍk™ fu Ëkihk™ RÂMíkLò ¾k™u ò™k çkunŒh ™nª õÞqtfu ðnkt yÍk™ fk sðkçk ™ Ëu Mkfuøkk ykih Þun çknwŒ çkzu Mkðkçk Mku BknYBke ni, y÷çk¥kk ~kËeË nksŒ nku Þk sBkkyŒ ò™u fk yLËu~kk nku Œku åk÷k òyu.# yøkh åkLË yÍk™U Mkw™u Œku RMk …h …n÷e ne fk sðkçk ni ykih çkunŒh Þun ni fu Mkçk fk sðkçk Ëu. (

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 473)

yøkh çk ðõŒu yÍk™ sðkçk ™ rËÞk Œku yøkh rÍÞkËk Ëuh ™ økwÍhe nku Œku sðkçk Ëu ÷u. 121

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ViÍkLku yÍkLk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

“Þk {wMíkVk” fu MkkŒ nwYV fe r™MçkŒ Mku RfkBkŒ fu 7 Bk-Ë™e Vq÷

# RfkBkŒ BkÂMsË BkU RBkkBk fu yi™ …eAu ¾zu nku fh

fn™k çkunŒh ni yøkh yi™ …eAu Bkkify ™ rBk÷u Œku MkeÄe ŒhV Bkw™krMkçk ni.(BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 372) # RfkBkŒ yÍk™ Mku Çke rÍÞkËk ŒkfeËe MkwL™Œ ni. # RfkBkŒ fk sðkçk Ëu™k BkwMŒnçk ni.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 473) # RfkBkŒ fu fr÷BkkŒ sÕË sÕË fnU ykih ËhrBkÞk™ BkU MkõŒk BkŒ fersÞu.(yiÍ™, Mk. 470) # RfkBkŒ BkU Çke ykih BkU (MkVnk 11 …h çkÞk™ fËko Œhefu fu BkwŒkrçkf) ËkyU çkkyU Bkwtn VurhÞu. # RfkBkŒ WMke fk nf ni rsMk ™u yÍk™ fne ni, yÍk™ Ëu™u ðk÷u fe RòÍŒ Mku ËqMkhk fn MkfŒk ni yøkh rçkøkih RòÍŒ fne ykih {wyÂÍTÍLk (Þk’™e rsMk ™u yÍk™ Ëe Úke WMk) fku ™k økðkh nku Œku BkõYn ni. # RfkBkŒ fu ðõŒ fkuE ~kÏMk ykÞk Œku WMku ¾zu nku fh RÂLíkÍkh fh™k BkõYn ni çkÕfu çkiX òyu RMke Œhn òu ÷kuøk BkÂMsË BkU BkkisËq nI ðkun Çke çkiXu hnU ykih WMk ðõŒ ¾zu nkU sçk BkwfÂççkh …h ÃknkU[u Þune nwõBk RBkkBk fu r÷Þu ni. (yiÍLk. Mk. 57 , çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 471) 122

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

“{uhu økkiMku yk’Í{” fu øÞkhn nwYV fe r™MçkŒ Mku yÍk™ Ëu™u fu 11 BkwMŒnçk Bkðkfuy

{1} çkååku {2} BkøkBkqBk {3} rBkøkeo ðk÷u {4} økÍçk™kf ykih çkË rBkÍks ykËBke ykih {5} çkË rBkÍks ò™ðh fu fk™ BkU {6} ÷zkE fe r~kÆŒ fu ðõŒ {7} ykŒ~k Í-Ëøke (ykøk ÷øk™u) fu ðõŒ {8} BkÂGÞŒ Ë^™ fh™u fu çkk’Ë {9} rsL™ fe Mkhf~ke fu ðõŒ (Bk-Mk÷™ rfMke …h rsL™ Mkwðkh nku) {10} støk÷ BkU

hkMŒk Çkq÷ òyU ykih fkuE çkŒk™u ðk÷k ™ nku WMk ðõŒ. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 466, ) ™eÍ {11} ðçkk fu ÍBkk™u BkU Çke yÍk™ Ëu™k BkwMŒnçk ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 466, VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 370)

BkÂMsË BkU yÍk™ Ëu™k r¾÷kVu MkwL™Œ ni

yks f÷ yõMkh BkÂMsË fu yLËh ne yÍk™ Ëu™u fk hðks …z økÞk ni òu fu r¾÷kVu Mkw L ™Œ ni . “yk÷Bkøkehe” ðøkihk BkU ni yÍk™ ¾krhsu BkÂMsË BkU fne òyu BkÂMsË BkU yÍk™ ™ fnu. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, ðr÷GÞu ™u’BkŒ, yÍeBkw÷ çk-h-fŒ, yÍeBkw÷ BkŒoçkŒ, …hðk™yu ~kByu rhMkk÷Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, nkrBkÞu MkwL™Œ, BkkrnÞu rçkËTyŒ, ykr÷Bku ~kheyŒ, …ehu ŒhefŒ, çkkRMku ¾ihku çk-h-fŒ, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k y÷nks y÷ nkrVÍ y÷ fkhe ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ I VhBkkŒu nI : yuf çkkh Çke MkkrçkŒ ™nª fu nwÍqhu yõËMk 6 ™u BkÂMsË fu yLËh yÍk™ rË÷ðkE nku. MkÂGÞËe 123

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

yk’÷k nÍhŒ I BkÍeË VhBkkŒu nI : BkÂMsË BkU yÍk™ Ëu™e BkÂMsË ð Ëhçkkhu R÷kne fe økwMŒk¾e ð çku y-Ëçke ni. Mkun™ T u BkÂMsË fu ™eåku snkt sqŒu WŒkhu òŒu nI ðkun søkn ¾krhsu BkÂMsË nkuŒe ni ðnkt yÍk™ Ëu™k rçk÷k ŒfÕ÷wV BkwŒkrçkfu MkwL™Œ ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 408, 411, 412)

swBkwyk fe yÍk™u Mkk™e òu yks f÷ (¾wíçku Mku fç÷) BkÂMsË BkU ¾Œeçk fu rBkBçkh fu MkkBk™u BkÂMsË fu yLËh Ëe òŒe ni Þun Çke r¾÷kVu MkwL™Œ ni, swBkwyk fe yÍk™u Mkk™e Çke BkÂMsË fu çkknh Ëe òyu Bkøkh {wyÂÍTÍLk ¾Œeçk fu MkkBk™u nku.

Mkku ~kneËkU fk Mkðkçk fBkkRÞu

MkÂGÞËe yk’÷k nÍhŒ I VhBkkŒu nI : yunÞkyu MkwL™Œ W-÷Bkk fk Œku ¾kMk VÍuo BkLMkçke ni ykih rsMk BkwMkÕkBkk™ Mku {w{rfLk nku WMk fu r÷Þu nwõBk ykBk ni, nh ~knTh fu BkwMkÕkBkk™kU fku åkkrnÞu fu y…™u ~knTh Þk fBk yÍ fBk y…™e y…™e BkMkkrsË BkU (…ktåkkU ™BkkÍkU fe yÍk™ ykih swBkwyk fe yÍk™u Mkk™e BkÂMsË fu çkknh Ëu™u fe) RMk MkwL™Œ fku rÍLËk fhU ykih Mkku Mkku ~kneËkU fk Mkðkçk ÷U. hMkq÷Õw ÷kn 6 fk VhBkk™ ni : “òu VMkkËu WBBkŒ fu ðõŒ Bkuhe MkwL™Œ fku BkÍçkqŒ ÚkkBku WMku Mkku ~kneËkU fk Mkðkçk rBk÷u.” (

, VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 5, Mk. 403)

RMk BkMy÷u fe Œ^Mke÷ fu r÷Þu VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò rsÕË 5 “çkkçkw÷ yÍk™u ð÷ RfkBkn” fk BkwŒk-÷yk VhBkkRÞu. 124

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

yÍk™ Mku …n÷u Þun ËwYËu …kf …rZÞu yÍk™ ð RfkBkŒ Mku fç÷ ËwYËku Mk÷kBk fu Þun Mkeøku …Z ÷ersÞu :

…Z fh

rVh ËwYËku Mk÷kBk ykih yÍk™ BkU VM÷ (Þk’™e øku…) fh™u fu r÷Þu Þun yu’÷k™ fersÞu : “yÍk™ fk yunrŒhkBk fhŒu nwyu økw^Œ-økq ykih fkBkfks hkuf fh yÍk™ fk sðkçk ËersÞu ykih ZuhkU ™urfÞkt fBkkRÞu.” RMk fu çkk’Ë yÍk™ ËersÞu. LkeÍ ËwYËku Mk÷kBk ykih RfkBkŒ fu ËhrBkÞk™ BkÂMsË BkU Þun yu’÷k™ fersÞu : “yu’rŒfkV fe r™GÞŒ fh ÷ersÞu, BkkuçkkR÷ Vku™ nku Œku çkLË fh ËersÞu.” yÍk™ ð RfkBkŒ Mku fç÷ ŒÂM{Þk ykih ËwYËku Mk÷kBk fu BkÏMkqMk MkeøkkU fe Bk-Ë™e RÂÕíkò RMk ~kkif BkU fh hnk nqt fu RMk Œhn Bkuhu r÷Þu Çke fwA Mkðkçku òrhGÞk fk MkkBkk™ nku òyu ykih VM÷ (Þk’™e øku… h¾™u) fk Bk~ðhk VŒkðk h-ÍrðGÞk fu ViÍk™ Mku …u~k rfÞk ni. åkw™kLåku yuf RÂMík^Œk fu sðkçk BkU RBkkBku yn÷u MkwL™Œ I VhBkkŒu nI : “ËwYË ~kheV fç÷u RfkBkŒ …Z™u BkU nhs ™nª Bkøkh RfkBkŒ Mku VM÷ (Þk’™e VkrMk÷k Þk y÷k-n-Ëøke) åkkrnÞu Þk ËwYË ~kheV fe ykðkÍ, ykðkÍu RfkBkŒ Mku yiMke swËk (Bk-Mk÷™ ËwYË ~kheV fe ykðkÍ RfkBkŒ fe çk r™MçkŒ fwA …MŒ) nku fu R{ríkÞkÍ hnu ykih yðkBk fku ËwYË ~kheV swÍy T u RfkBkŒ (Þk’™e RfkBkŒ fk rnMMkk) ™ Bkk’÷qBk nku.” (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 386 ) 125

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ðMðMkk : Mkhfkhu BkËe™k 6 fe nÞkŒu Íkrnhe ykih Ëkihu ¾w-÷Vkyu hkr~kËe™ H BkU yÍk™ Mku …n÷u ËwYË ~kheV ™nª …Zk òŒk Úkk ÷unkÍk yiMkk fh™k çkwhe rçkËTyŒ ykih økw™kn ni. (1N) sðkçku ðMðMkk : yøkh Þun fkRËk ŒM÷eBk fh r÷Þk òyu fu òu fkBk WMk Ëkih BkU ™nª nkuŒk Úkk ðkun yçk fh™k çkwhe rçkËTyŒ ykih økw™kn ni Œku rVh Ve ÍBkk™k r™ÍkBk ËhnBk çkhnBk nku òyuøkk. çku ~kwBkkh rBkMkk÷kU BkU Mku VfŒ 12 rBkMkk÷U …u~k fhŒk nqt fu Þun fkBk WMk Bkwçkkhf Ëkih BkU ™nª Úku ykih yçk R™ fku Mkçk ™u y…™kÞk nwðk ni : {1} fwhyk™u …kf …h ™wõŒu ykih yu’hkçk nßòs rçk™ ÞqMkwV ™u rMk.95 rn. BkU ÷økðkyu {2} RMke ™u ¾íBku ykÞkŒ …h y÷kBkkŒ fu Œkih …h ™wõŒu ÷økðkyu {3} fwhyk™u …kf fe A…kE {4} BkÂMsË fu ðMŒ BkU RBkkBk fu ¾zu hn™u fu r÷Þu Œkf ™wBkk Bkunhkçk …n÷u ™ Úke ð÷eË Bkhðk™e fu Ëkih BkU nÍhŒu MkÂGÞËw™k WBkh rçk™ yçËw÷ yÍeÍ 5 ™u EòË fe. yks fkuE BkÂMsË RMk Mku ¾k÷e ™nª {5} Au6 fr÷Bku {6} RÕBku MkVo ð ™nTð {7} RÕBku nËeMk ykih ynkËeMk fe yõMkkBk {8} ËMkuo r™ÍkBke {9} ~kheyŒ ð ŒhefŒ fu åkkh rMk÷rMk÷u {10} Íçkk™ Mku ™BkkÍ fe r™GÞŒ {11} nðkE snkÍ fu Íheyu MkVhu ns {12} sËeË MkkRLMke nÚkÞkhkU fu Íheyu rsnkË. Þun Mkkhu fkBk WMk Bkwçkkhf Ëkih BkU ™nª Úku ÷urf™ yçk RLnU fkuE økw™kn ™nª fnŒk Œku ykr¾h yÍk™ ð RfkBkŒ Mku …n÷u 126

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ViÍkLku yÍkLk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

BkeXu BkeXu ykfk 6 …h ËwYËku Mk÷kBk …Z™k ne õÞqt çkwhe rçkËTyŒ ykih økw™kn nku økÞk ! ÞkË hr¾Þu rfMke Bkwyk-Bk÷u BkU y-ËBku sðkÍ fe Ë÷e÷ ™ nku™k ¾wË Ë÷e÷u sðkÍ ni. Þfe™™, Þfe™™, Þfe™™ nh ðkun ™E åkeÍ rsMk fku ~kheyŒ ™u BkLy ™nª rfÞk ðkun rçkËTyŒu n-Mk™k ykih Bkwçkkn Þk’™e yåAe rçkËTyŒ ykih òRÍ ni ykih Þun yBkúu BkwMkÕ÷Bk ni fu yÍk™ Mku …n÷u ËwYË ~kheV …Z™u fku rfMke Çke nËeMk BkU BkLy ™nª rfÞk økÞk ÷unkÍk BkLy ™ nku™k ¾wË çk ¾wË “RòÍŒ” çk™ økÞk ykih yåAe yåAe çkkŒU RM÷kBk BkU EòË fh™u fe Œku ¾wË BkËe™u fu Œksðh, ™rçkÞkU fu Mkhðh, nw Í q h u yLðh 6 ™u Œhøkeçk RhþkË VhBkkE ni ykih “BkwrM÷Bk” fu çkkçk “rfŒkçkw÷ RÕBk” BkU MkwÕŒk™u Ëku snkt 6 fk Þun VhBkk™u RòÍŒ r™~kk™ BkkisËq ni : rsMk ~kÏMk ™u BkwMk÷Bkk™kU BkU fkuE ™uf Œhefk òhe rfÞk ykih RMk fu çkk’Ë WMk Œhefu …h yBk÷ rfÞk økÞk Œku WMk Œhefu …h yBk÷ fh™u ðk÷kU fk y@ Çke WMk (Þk’™e òhe fh™u ðk÷u) fu ™kBkyu yk’Bkk÷ BkU r÷¾k òyuøkk ykih yBk÷ fh™u ðk÷kU fu y@ BkU fBke ™nª nkuøke. 127

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

BkŒ÷çk Þun fu òu RM÷kBk BkU yåAk Œhefk òhe fhu ðkun çkzu Mkðkçk fk nfËkh ni Œku rçk÷k ~kwçkk rsMk ¾w~k ™Mkeçk ™u yÍk™ ð RfkBkŒ Mku fç÷ ËwYËku Mk÷kBk fk hðks zk÷k ni ðkun Çke Mkðkçku òrhGÞk fk BkwMŒrnf ni, rfÞkBkŒ Œf òu BkwMkÕkBkk™ RMk Œhefu …h yBk÷ fhŒu hnUøku W™ fku Çke Mkðkçk rBk÷uøkk ykih òhe fh™u ðk÷u fku Çke rBk÷Œk hnuøkk ykih Ëku™kU fu Mkðkçk BkU fkuE fBke ™nª nkuøke. nku MkfŒk ni rfMke fu Íun™T BkU Þun ðMðMkk ykyu fu nËeMku …kf BkU ni : Þk’™e nh rçkËTyŒ (™E çkkŒ) økwBkhkne ni ykih nh økwBkhkne snL™Bk BkU (÷u ò™u ðk÷e) ni. RMk nËeMk ~kheV fu õÞk Bkk’™k nI ? RMk fk sðkçk Þun ni fu nËeMku …kf nf ni. Þnkt rçkËTyŒ Mku BkwhkË rçkËTyŒu MkÂGÞyn Þk’™e çkwhe rçkËTyŒ ni ykih Þfe™™ nh ðkun rçkËTyŒ çkwhe ni òu rfMke MkwL™Œ fu r¾÷kV Þk MkwL™Œ fku rBkxk™u ðk÷e nku. åkw™kLåku nÍhŒu MkÂGÞËw™k ~ki¾ yçËw÷ nf BkwnrÆMk Ëun÷ðe I VhBkkŒu nI : òu rçkËTyŒ WMkq÷ ykih fðkRËu MkwL™Œ fu BkwðkrVf ykih WMk fu BkwŒkrçkf rfÞkMk fe nwE ni (Þk’™e ~kheyŒ ð MkwL™Œ Mku ™nª xfhkŒe) WMk fku rçkËTyŒu n-Mk™k fnŒu nI ykih òu RMk fu r¾÷kV nku ðkun rçkËTyŒ økwBkhkne fn÷kŒe ni. yçk EBkk™ fe rnVkÍŒ fu r÷Þu fwZŒu nwyu Ëk’ðŒu RM÷kBke fu R~kkyŒe RËkhu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk 692 MkVnkŒ …h Bkw~ŒrBk÷ rfŒkçk, “fwr£GÞk fr÷BkkŒ fu çkkhu BkU Mkwðk÷ sðkçk” MkVnk 359 Œk 362 fk BkÍBkq™ Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu : 128

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

yÍk™ fe Œkine™ fu çkkhu BkU Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : yÍk™ fe Œkine™ fh™k fiMkk ? sðkçk : yÍk™ ~kykRhu RM÷kBk BkU Mku ni. rfMke Çke r~kykhu RM÷kBk fe Œkine™ fw£ ni.

fk BkÍkf Wzk™k

Mkwðk÷ : yÍk™ BkU (Þk’™e ykyku ™BkkÍ fe ŒhV) Þk (Þk’™e ykyku Çk÷kE fe ŒhV) Mkw™ fh BkÍkf BkU Þun fn™k fiMkk fu : “ykyku rMk™uBkk Îkh fe ŒhV ðh™k rxfxU ¾íBk nku òyUøke !” sðkçk : fw£ ni. õÞqtfu N Þun yÍk™ fk BkÍkf Wzk™k nwðk. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ I fe r¾ËBkŒu çkk çk-h-fŒ BkU Mkwðk÷ nwðk : s™kçk fk õÞk RhþkË ni RMk BkMy÷u BkU fu ÍiË ™u {wyÂÍTÍLku BkÂMsË fe yÍk™ fu MkkÚk ŒBkM¾wh (Þk’™e BkÍkf) rfÞk Þk’™e ÷^Í Mkw™ fh Þqt BkwÍTnfk (Þk’™e BkÍkf) WzkÞk : (ÇkGÞk ÷X åk÷k) ykÞk ÍiË fu r÷Þu nwõBku RhrŒËkË ð MkwfqŒu r™fkn MkkrçkŒ nwðk Þk ™nª ? ykih ÍiË fk r™fkn xqxk Þk ™nª ? RÕk¾. y÷ sðkçk : yÍk™ Mku RÂMíknTÍk (Þk’™e BkÍkf fh™k) ÍYh fw£ ni yøkh yÍk™ ne Mku RMk ™u RÂMíknTÍk (Þk’™e BkÍkf) rfÞk Œku rçk÷k ~kwçkk fkrVh nku økÞk, RMk fe ykihŒ RMk fu r™fkn Mku r™f÷ økE, Þun yøkh rVh BkwMkÕkBkk™ nku ykih ykihŒ RMk Mku r™fkn fhu 129

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

WMk ðõŒ ðŒe (Þk’™e nBk-rçkMŒhe) n÷k÷ nkuøke ðh™k rÍ™k. ykih ykihŒ yøkh rçk÷k RM÷kBk ð r™fkn WMk Mku fwhçkŒ …h hkÍe nku ðkun Çke Íkr™Þk ni. ykih yøkh yÍk™ Mku RÂMíknTÍk (Þk’™e BkÍkf Wzk™k) BkõMkqË ™ Úkk çkÕfu ¾kMk WMk {wyÂÍTÍLk Mku çk-# ðßn (Þk’™e RMk ðßn Mku) fu ðkun øk÷Œ …ZŒk ni RÂMíknTÍk (Þk’™e BkÍkf) rfÞk Œku RMk nk÷Œ BkU (™ fkrVh nkuøkk ™ r™fkn xqxøu kk Bkøkh) ÍiË fku ŒßËeËu RM÷kBk ð ŒßËeËu r™fkn fk nwõBk rËÞk òyuøkk. (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 21, Mk. 215) yÍk™ fu Bkw-ŒyÂÕ÷f fwr£GÞk fr÷BkkŒ fe 8 rBkMkk÷U {1} òu yÍk™ fk BkÍkf Wzkyu ðkun fkrVh ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 5, Mk. 102) {2} yÍk™ fe ŒnTfeh fhŒu nwyu fn™k fu “ÎkLxe fe ykðkÍ ™BkkÍ fe Rr¥k÷ky Ëu™u fu r÷Þu rÍÞkËk yåAe ni” fw£ ni.{3} òu yÍk™ Ëu™u ðk÷u fku yÍk™ Ëu™u …h fnu : “Œq™u Íqx çkku÷k” yiMkk ~kÏMk fkrVh nku økÞk. {4} rsMk ™u rfMke {wyÂÍTÍLk fu çkkhu BkU yÍk™ fu BkÍkf fu Œkih …h fnk : Þun fki™ BknYBk ni òu yÍk™ fn hnk ni ? Þk {5} yÍk™ fu çkkhu BkU fnk : økih Bkk’YV Mke ykðkÍ ni Þk fnk : {6} yß™rçkÞkU fe ykðkÍ ni, Þun ŒBkkBk yõðk÷ fw£ nI. Þk’™e sçk fu çkŒkihu ŒnTfeh (nfkhŒ) fnu. {7} yuf ™u yÍk™ fne ËqMkhk BkÍkf Wzk™u fu r÷Þu Ëkuçkkhk yÍk™ fnu Œku WMk …h nwõBku fw£ ni. {8} yÍk™ Mkw™ fh Þun fn™k : õÞk ~kkuh Bkåkk h¾k ni ! yøkh Þun fki÷ ¾wË yÍk™ fku ™k …MkLË fh™u fe ðßn Mku fnk nku Œku fw£ ni. 130

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

yÍk™ yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni BkI økðkne ËuŒk nqt fu yÕ÷kn fu rMkðk fkEu Bkk’çkËq ™nª BkI økðkne ËuŒk nqt fu yÕ÷kn fu rMkðk fkEu Bkk’çkËq ™nª BkI økðkne ËuŒk nqt fu nÍhŒ BkwnBBkË r yÕ÷kn fu hMkq÷ nI BkI økðkne ËuŒk nqt fu nÍhŒ BkwnBBkË r yÕ÷kn fu hMkq÷ nI ™BkkÍ …Z™u fu r÷Þu ykyku

™BkkÍ …Z™u fu r÷Þu ykyku

™òŒ …k™u fu r÷Þu ykyku

yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni yÕ÷kn fu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª. 131

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ViÍkLku yÍkLk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

yÍk™ fe Ëwyk yÍk™ fu çkk’Ë {wyÂÍTÍLk ð MkkrBkE™ ËwYË ~kheV …Z fh Þun Ëwyk …ZU :

yi yÕ÷kn 1 RMk Ëk’ðŒu ŒkBBkk ykih Mk÷kŒu fkRBkk fu Bkkr÷f, Œq nBkkhu MkhËkh nÍhŒ BkwnBBkË r fku ðMke÷k ykih VÍe÷Œ ykih çknwŒ çkw÷LË Ë-hsu yŒk VhBkk, ykih W™ fku BkfkBku

BknBkËq BkU ¾zk fh rsMk fk Œq™u W™ Mku ðk’Ëk rfÞk ni, ykhi nBkU rfÞkBkŒ fu rË™ W™ fe ~kVkyŒ ™Mkeçk VhBkk.

çku~kf Œq ðk’Ëu fu r¾÷kV ™nª fhŒk, nBk …h y…™e hnBkŒ VhBkk yi Mkçk Mku çkZ fh hnTBk fh™u ðk÷u.

~kVkyŒ fe rçk~kkhŒ

VhBkk™u BkwMŒVk 6 : sçk ŒwBk yÍk™ Mkw™ku Œku W™ fr÷BkkŒ fku yËk fhku òu {wyÂÍTÍLk ™u fnu rVh BkwÍ …h ËwYË ~kheV …Zku rVh ðMke÷u fk Mkwðk÷ fhku. yiMkk fh™u ðk÷u fu r÷Þu Bkuhe ~kVkyŒ ðkrsçk nku økE. 132

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

EBkk™u BkwVMMk÷

BkI EBkk™ ÷kÞk yÕ÷kn …h ykih WMk fu rVrh~ŒkU …h ykih WMk fe rfŒkçkkU …h ykih WMk fu hMkq÷kU …h ykih rfÞkBkŒ fu rË™ …h

ykih RMk …h fu yåAe ykih çkwhe ŒõËeh yÕ÷kn fe ŒhV Mku ni ykih BkkiŒ fu çkk’Ë WXkyu ò™u …h.

EBkk™u {ws{÷

BkI EBkk™ ÷kÞk yÕ÷kn …h siMkk fu ðkun y…™u ™kBkkU ykih y…™e rMkVŒkU fu MkkÚk ni ykih BkI ™u WMk fu ŒBkkBk

ynfkBk fçkq÷ rfÞu Íçkk™ Mku Rõhkh fhŒu nwyu ykih rË÷ Mku ŒMËef fhŒu nwyu.

Ãkn÷k fr÷{k íkÂGÞçk yÕ÷kn fu rMkðk fkuE RçkkËŒ fu ÷kRf ™nª BkwnBBkË 6 yÕ÷kn fu hMkq÷ nI. 133

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

ËqMkhk fr÷Bkk ~knkËŒ

BkI økðkne ËuŒk nqt fu yÕ÷kn fu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª, ðkun yfu÷k ni WMk fk fkuE ~khef ™nª ykih BkI økðkne ËuŒk nqt fu çku~kf BkwnBBkË 6 yÕ÷kn fu çkLËu ykih hMkq÷ nI.

íkeMkhk fr÷Bkk ík{SË

yÕ÷kn …kf ni ykih Mkçk ÏkqrçkÞkt yÕ÷kn fu r÷Þu nI ykih yÕ÷kn fu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª ykih yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni,

økw™knkU Mku çkåk™u fe ŒkfŒ ykih ™ufe fh™u fe ŒkiVef yÕ÷kn ne fe ŒhV Mku ni òu Mkçk Mku çkw÷LË y-ÍBkŒ ðk÷k ni.

[kiÚkk fr÷Bkk ŒkurnË

yÕ÷kn fu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª, ðkun yfu÷k ni WMk fk fkuE ~khef ™nª, WMke fu r÷Þu ni çkkË~kkne ykih WMke fu r÷Þu nBË ni, 134

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ViÍkLku yÍkLk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

ðkune rÍLËk fhŒk ykih BkkhŒk ni ykih ðkun rÍLËk ni WMk fku nhrøkÍ fÇke BkkiŒ ™nª ykyuøke, çkzu s÷k÷

ykih çkwÍwøkeo ðk÷k ni, WMk fu nkÚk BkU Çk÷kE ni ykih ðkun nh åkeÍ …h fkrËh ni.

Ãkkt[ðkt fr÷Bkk RÂMíkøkVkh BkI yÕ÷kn Mku Bkyw kVe Bkkøt kŒk nqt òu Bkhu k …hðh Ëøkkh ni, nh øk™w kn Mku òu BkI ™u ò™ çkÍq fh rfÞk Þk Çk÷q fh, Aw… fh rfÞk Þk Íkrnh nku fh ykhi BkI WMk fe çkkhøkkn BkU Œkçi k fhŒk nqt WMk øk™w kn Mku rsMk fku BkI ò™Œk nqt ykih WMk økw™kn Mku Çke rsMk fku BkI ™nª ò™Œk, (yi yÕ÷kn) çku~kf Œq økiçkkU fk ò™™u ðk÷k ykhi yiçk U fk Aw…k™u ðk÷k ykhi øk™w knkU fk çkÏ~k™u ðk÷k ni ykhi øk™w kn Mku çkåk™u fe ŒkfŒ ykhi ™ufe fh™u fe fwÔðŒ yÕ÷kn ne fe ŒhV Mku ni òu Mkçk Mku çkw÷LË y-ÍBkŒ ðk÷k ni. 135

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku yÍkLk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

Axk fr÷Bkk hÆu fw£

yi yÕ÷kn BkI Œuhe …™kn BkktøkŒk nqt RMk çkkŒ Mku fu BkI rfMke ~ki fku Œuhk ~khef çk™kQt ò™ çkqÍ fh ykhi çkrÏ~k~k Bkkøt kŒk nqt ŒwÍ Mku WMk (r~kf)o fe rsMk fku BkI ™nª ò™Œk ykhi BkI ™u WMk Mku Œkçi k fe ykhi BkI çkÍu kh nwðk fw£ Mku ykih r~kfo Mku ykih Íqx Mku ykih økeçkŒ Mku ykih (çkwhe) rçkËTyŒ Mku ykih åkwøk÷e Mku ykih çku nÞkRÞkU Mku ykih çkkunŒk™ Mku ykih ŒBkkBk økw™knkU Mku ykih BkI RM÷kBk ÷kÞk ykih BkI fnŒk nqt yÕ÷kn fu rMkðk fkuE RçkkËŒ fu ÷kRf ™nª BkwnBBkË (r ) yÕ÷kn fu hMkq÷ nI.

100

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 20 {wnho{w÷ nhk{ 1435 rMk.rn. 25-11-2013

yuf [wÃk Mkku Mkw¾

136

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk 30 Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

{n-LkVe}

RMk rhMkk÷u {U .... þËeË Í¾{e nk÷ík {U [kuh fe Ëku rfM{U fkhÃkux fu LkwõMkkLkkík økËo yk÷qË ÃkuþkLke fe VÍe÷ík økÄu siMkk {wtn Mkkrnçku {Íkh fe RLkrVhkËe fkurþþ {kt [kh ÃkkE Mku WX ¾ze nwE ðhf W÷rxÞu.... 137 137

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

Lk{kÍ fk íkhefk (n-LkVe) þiíkkLk ÷k¾ hkufu ! Þun rhMkk÷k {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fu VðkRË ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

ËwYË þheV fe VÍe÷ík Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk 6 Lku Lk{kÍ fu çkk’Ë nBËku MkLkk ð ËwYË þheV ÃkZLku ðk÷u Mku Vh{kÞk, “Ëwyk {ktøk, fçkq÷ fe òyuøke Mkwðk÷ fh rËÞk òyuøkk.” < {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! fwhykLkku nËeMk {U Lk{kÍ ÃkZLku fu çku þw{kh VÍkR÷ ykih Lk ÃkZLku fe MkÏík MkÍkyut ðkrhË nI, [wLkkL[u, Ãkkhn 28 Mkqhíkw÷ {wLkkrVfqLk fe ykÞík LkBçkh 9 {U RhþkËu hççkkLke ni : 138

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

íkso{yu fLÍw÷ E{kLk : yi E{kLk ðk÷ku ! íkwBnkhu {k÷ Lk íkwBnkhe yki÷kË fkuE [eÍ íkwBnU yÕ÷kn 1 fu rÍ¢ Mku økkrV÷ Lk fhu ykih òu yiMkk fhu íkku ðkune ÷kuøk LkwõMkkLk {U nI. nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk yn{Ë Ínçke Lkõ÷ fhíku nI : {wVÂMMkheLku rfhk{ Vh{kíku nI fu RMk ykÞíku {wçkkhfk {U yÕ÷kn íkyk÷k fu rÍ¢ Mku Ãkkt[ Lk{kÍU {whkË nI, ÃkMk òu þÏMk yÃkLku {k÷ Þk’Lke ¾heËku VhkuÏík, {Eþík ð hkuÍøkkh, MkkÍku Mkk{kLk ykih yki÷kË {U {MkYV hnu ykih ðõík Ãkh Lk{kÍ Lk ÃkZu ðkun LkwõMkkLk WXkLku ðk÷kU {U Mku ni. (

rfÞk{ík fk Mkçk Mku Ãkn÷k Mkwðk÷

)

Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk 6 fk RhþkËu nfefík çkwLÞkË ni : “rfÞk{ík fu rËLk çkLËu fu yk’{k÷ {U Mkçk Mku Ãkn÷u Lk{kÍ fk Mkwðk÷ nkuøkk. yøkh ðkun ËwÁMík nwE íkku WMk Lku fk{Þkçke ÃkkE ykih yøkh WMk {U f{e nwE íkku ðkun ÁMðk nwðk ykih WMk Lku LkwõMkkLk WXkÞk. 139

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Lk{kÍe fu r÷Þu Lkqh

Mkhfkhu Ëku2 yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {kuníkþ{ 6 fk RhþkËu røkhk{e ni : “òu þÏMk Lk{kÍ fe rnVkÍík fhu, WMk fu r÷Þu Lk{kÍ rfÞk{ík fu rËLk Lkqh, Ë÷e÷ ykih Lkòík nkuøke ykih òu RMk fe rnVkÍík Lk fhu, WMk fu r÷Þu çkhkuÍu rfÞk{ík Lk Lkqh nkuøkk ykih Lk Ë÷e÷ ykih Lk ne Lkòík. ykih ðkun þÏMk rfÞk{ík fu rËLk rVhykiLk, fkYLk, nk{kLk ykih WçkGÞ rçkLk ¾÷V fu MkkÚk nkuøkk.”

rfMk fk rfMk fu MkkÚk n© nkuøkk !

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk yn{Ë Ínçke Lkõ÷ fhíku nI : çkk’Í W-÷{kyu rfhk{ Vh{kíku nI fu Lk{kÍ fu íkkrhf fku RLk [kh (rVhykiLk, fkYLk, nk{kLk ykih WçkGÞ rçkLk ¾÷V) fu MkkÚk RMk r÷Þu WXkÞk òyuøkk fu ÷kuøk W{q{Lk Ëki÷ík, nwfq{ík, ðÍkhík ykih ríkòhík fe ðsn Mku Lk{kÍ fku íkfo fhíku nI. òu nwfq{ík fe {~økqr÷GÞík fu Mkçkçk Lk{kÍ Lknª ÃkZuøkk WMk fk n© rVhykiLk fu MkkÚk nkuøkk, òu Ëki÷ík fu çkkRMk Lk{kÍ íkfo fhuøkk íkku WMk fk 140

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

fkYLk fu MkkÚk n© nkuøkk, yøkh íkfuo Lk{kÍ fk Mkçkçk ðÍkhík nkuøke íkku rVhykiLk fu ðÍeh nk{kLk fu MkkÚk n© nkuøkk ykih yøkh ríkòhík fe {MkYrVGÞík fe ðsn Mku Lk{kÍ Akuzuøkk íkku WMk fku {¬yu {wfho{k fu çknwík çkzu fkrVh íkkrsh WçkGÞ rçkLk ¾÷V fu MkkÚk çkhkuÍu rfÞk{ík WXkÞk òyuøkk. (

þËeË ÍÏ{e nk÷ík {U Lk{kÍ

sçk nÍhíku MkÂGÞËw L kk W{h VkYfu yk’Í{ 5 Ãkh fkrík÷kLkk nB÷k nwðk íkku yÍo fe økE : yi y{eh÷ {kuyr{LkeLk ! Lk{kÍ (fk ðõík ni). Vh{kÞk : S nkt, MkwrLkÞu ! “òu þÏMk Lk{kÍ fku Íkyuy fhíkk ni WMk fk RM÷k{ {U fkuE rnMMkk Lknª.” ykih nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h VkYf 5 Lku þËeË ÍÏ{e nkuLku fu çkk ðwsqË Lk{kÍ yËk Vh{kE. (yiÍLk)

Lk{kÍ Ãkh Lkqh Þk íkkhefe fu yMçkkçk

nÍhíku MkÂGÞËwLkk WçkkËk rçkLk Mkkr{ík 5 Mku rhðkÞík ni fu LkrçkGÞu hn{ík, þVeyu WB{ík, þnLkþknu LkwçkwÔðík, íkksËkhu rhMkk÷ík 6 fk Vh{kLku yk÷eþkLk ni : “òu þÏMk yåAe íkhn ðwÍq fhu, rVh Lk{kÍ fu r÷Þu ¾zk nku, WMk fu Áfqy, MkwsqË ykih rfhkyík 141

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

fku {wfB{÷ fhu íkku Lk{kÍ fníke ni : yÕ÷kn íkyk÷k íkuhe rnVkÍík fhu rsMk íkhn íkq Lku {uhe rnVkÍík fe. rVh WMk Lk{kÍ fku ykM{kLk fe íkhV ÷u òÞk òíkk ni ykih WMk fu r÷Þu [{f ykih Lkqh nkuíkk ni. ÃkMk WMk fu r÷Þu ykM{kLk fu ËhðkÍu ¾ku÷u òíku nI n¥kk fu WMku yÕ÷kn íkyk÷k fe çkkhøkkn {U Ãkuþ rfÞk òíkk ni ykih ðkun Lk{kÍ WMk Lk{kÍe fe þVkyík fhíke ni. ykih yøkh ðkun RMk fk Áfqy, MkwsqË ykih rfhkyík {wfB{÷ Lk fhu íkku Lk{kÍ fníke ni : yÕ÷kn íkyk÷k íkwÍu Akuz Ëu rsMk íkhn íkq Lku {wÍu Íkyuy rfÞk. rVh WMk Lk{kÍ fku RMk íkhn ykM{kLk fe íkhV ÷u òÞk òíkk ni fu WMk Ãkh íkkhefe AkE nkuíke ni ykih WMk Ãkh ykM{kLk fu ËhðkÍu çkLË fh rËÞu òíku nI rVh WMk fku ÃkwhkLku fÃkzu fe íkhn ÷Ãkux fh WMk Lk{kÍe fu {wtn Ãkh {khk òíkk ni.

çkwhu ¾krík{u fk yuf Mkçkçk

nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ çkw¾khe Vh{kíku nI : nÍhíku MkÂGÞËw L kk nw Í i V k rçkLk Þ{kLk 5 Lku yuf þÏMk fku Ëu¾k òu Lk{kÍ ÃkZíku nwðu Áfqy ykih MkwsqË Ãkqhu yËk Lknª fhíkk Úkk. íkku WMk Mku Vh{kÞk : “íkw{ Lku òu Lk{kÍ ÃkZe yøkh RMke Lk{kÍ fe 142

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

nk÷ík {U RÂLíkfk÷ fh òyku íkku nÍhíku MkÂGÞËwLkk {wnB{Ëu {wMíkVk 6 fu íkhefu Ãkh íkwBnkhe {kiík ðkfuy Lknª nkuøke. MkwLkLku LkMkkE fe rhðkÞík {U Þun ¼e ni fu ykÃk 5 Lku ÃkqAk : “íkw{ fçk Mku RMk íkhn Lk{kÍ ÃkZ hnu nku ? WMk Lku fnk : [k÷eMk40 Mkk÷ Mku. Vh{kÞk : íkw{ Lku [k÷eMk40 Mkk÷ Mku rçkÕfw÷ Lk{kÍ ne Lknª ÃkZe ykih yøkh RMke nk÷ík {U íkwBnut {kiík yk økE íkku ËeLku {wnB{Ëe Ãkh Lknª {hkuøku.

Lk{kÍ fk [kuh

nÍhíku MkÂGÞËw L kk yçkq fíkkËk 5 Mku rhðkÞík ni fu Mkhfkhu {ËeLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk, Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk 6 fk Vh{kLku çkk fheLkk ni : “÷kuøkkU {U çkËíkheLk [kuh ðkun ni òu yÃkLke Lk{kÍ {U [kuhe fhu,” yÍo fe økE : “Þk hMkq÷Õ÷kn 6 Lk{kÍ fk [kuh fkiLk ni ?” Vh{kÞk : “(ðkun òu Lk{kÍ fu) Áfqy ykih MksËu Ãkqhu Lk fhu.” 143

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

[kuh fe Ëku rfM{U {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk RMk nËeMk fu íknTík Vh{kíku nI : {k’÷q{ nwðk {k÷ fu [kuh Mku Lk{kÍ fk [kuh çkËíkh ni õÞqt fu {k÷ fk [kuh yøkh MkÍk ¼e Ãkkíkk ni íkku fwA Lk fwA LkVTy ¼e WXk ÷uíkk ni {økh Lk{kÍ fk [kuh MkÍk Ãkqhe Ãkkyuøkk WMk fu r÷Þu LkVTy fe fkuE Mkqhík Lknª. {k÷ fk [kuh çkLËu fk nf {khíkk ni sçk fu Lk{kÍ fk [kuh yÕ÷kn 1 fk nf, Þun nk÷ík WLk fe ni òu Lk{kÍ fku LkkrfMk ÃkZíku nI RMk Mku ðkun ÷kuøk ËMkuo Rçkúík nkrMk÷ fhU òu rMkhu Mku Lk{kÍ ÃkZíku ne Lknª. (r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 2, Mk. 78 rÍÞkW÷ fwhykLk Ãkç÷efuþLÍ)

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! yÔð÷ íkku ÷kuøk Lk{kÍ ÃkZíku ne Lknª nI yki h òu ÃkZíku nI RLk fe yõMkrhGÞík MkwLLkíkU Mke¾Lku fu sÍTçku fe f{e fu çkkRMk yks f÷ Mknen íkhefu Mku Lk{kÍ ÃkZLku Mku {nY{ hníke ni. Þnkt {wÏíkMkhLk Lk{kÍ ÃkZLku fk íkhefk Ãkuþ rfÞk òíkk ni. çkhkyu {ËeLkk ! çknwík rÍÞkËk økkih Mku ÃkrZÞu ykih yÃkLke Lk{kÍkU fe RM÷kn Vh{kRÞu :144

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

Lk{kÍ fk íkhefk (n-LkVe)

çkk ðwÍq rfç÷k Y RMk íkhn ¾zu nkU fu ËkuLkkU Ãkkô fu ÃkLòut {U [kh4 ôøk÷ fk VkrMk÷k hnu ykih ËkuLkkU2 nkÚk fkLkkU íkf ÷u òRÞu fu ytøkqXu fkLk fe ÷ki Mku Aq òyut ykih ôøkr÷Þkt Lk r{÷e nwE nkU Lk ¾qçk ¾w÷e çkÕfu yÃkLke nk÷ík Ãkh (NORMAL) h¾U ykih nÚkur÷Þkt rfç÷u fe íkhV nkU, LkÍh MksËu fe søkn nku. yçk òu Lk{kÍ ÃkZLkk ni WMk fe rLkGÞík Þk’Lke rË÷ {U WMk fk Ãk¬k RhkËk fersÞu MkkÚk ne ÍçkkLk Mku ¼e fn ÷ersÞu fu rÍÞkËk yåAk ni ({-Mk÷Lk rLkGÞík fe {I Lku yks fe Íkunh fe [kh4 hfTyík VÍo Lk{kÍ fe, yøkh çkk s{kyík ÃkZ hnu nI íkku Þun ¼e fn ÷U ÃkeAu RMk R{k{ fu) yçk íkõçkehu íknhe{k Þk’Lke fníku nwðu nkÚk Lke[u ÷kRÞu ykih LkkV fu Lke[u RMk íkhn çkktrÄÞu fu MkeÄe nÚku÷e fe økwÆe WÕxe nÚku÷e fu rMkhu Ãkh ykih çke[ fe íkeLk3 ôøkr÷Þkt W÷xe f÷kE fe ÃkeX Ãkh ykih ytøkqXk ykih Awtøkr÷Þkt (Þk’Lke Akuxe ôøk÷e) f÷kE fu yøk÷ çkøk÷. yçk RMk íkhn MkLkk ÃkrZÞu :Ãkkf ni íkq yi yÕ÷kn 1 ykih {I íkuhe nBË fhíkk nqt, íkuhk Lkk{ çk-h-fík ðk÷k ni ykih íkuhe y-Í-{ík çkw÷LË ni ykih íkuhu rMkðk fkuE {k’çkqË Lknª. 145

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

rVh íkyÔðwÍ ÃkrZÞu :{it yÕ÷kn íkyk÷k fe ÃkLkkn {ut ykíkk nqt þiíkkLk {ËqoË Mku.

rVh íkÂM{Þk ÃkrZÞu :-

yÕ÷kn 1 fu Lkk{ Mku þwYy òu çknwík {unhçkkLk hn{ík ðk÷k.

rVh {wfB{÷ Mkqhyu Vkríknk ÃkrZÞu :-

íkso{yu fLÍw÷ E{kLk : Mkçk ¾qrçkÞkt yÕ÷kn 1 fku òu {kr÷f Mkkhu snkLk ðk÷kU fk. çknw í k {u n hçkkLk hn{ík ðk÷k, hkuÍu sÍk fk {kr÷f. n{ íkwÍe fku ÃkqsU ykih íkwÍe Mku {ËË [knU. n{ fku Mke½k hkMíkk [÷k, hkMíkk WLk fk rsLk Ãkh íkq Lku yunMkkLk rfÞk, Lk WLk fk rsLk Ãkh økÍçk nwðk ykih Lk çknfu nwykut fk.

146

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Mkqhyu Vkríknk ¾í{ fh fu ykrnMíkk Mku yk{eLk frnÞu. rVh íkeLk3 ykÞkík Þk yuf çkze ykÞík òu íkeLk3 Akuxe ykÞíkkU fu çkhkçkh nku Þk fkuE Mkqhík {-Mk÷Lk Mkqhyu RÏ÷kMk ÃkrZÞu :íkso { yu fLÍw ÷ E{kLk : yÕ÷kn 1 fu Lkk{ Mku þwYy òu çknw í k {u n hçkkLk hn{ík ðk÷k. íkw { Vh{kyku ðku n yÕ÷kn ni ðku n yu f ni . yÕ÷kn çku rLkÞkÍ ni, Lk WMk fe fkuE yki÷kË ykih Lk ðkun rfMke Mku ÃkiËk nwðk. ykih Lk WMk fu òuz fk fkuE. fníku nwðu Áfqy {U òRÞu ykih ½wxLkkU fku RMk íkhn nkÚk Mku ÃkfrzÞu fu nÚkur÷Þkt ½wxLkkU Ãkh ykih Wtøkr÷Þkt yåAe íkhn Vi÷e nwE nkU. ÃkeX rçkAe nwE ykih Mkh ÃkeX fe MkeÄ {U nku Ÿ[k Lke[k Lk nku ykih LkÍh fË{kU Ãkh nku. f{ yÍ f{ íkeLk çkkh Áfqy fe íkMçken Þk’Lke (1) frnÞu. rVh íkM{ey Þk’Lke

yçk

(1)...Þk’Lke Ãkkf ni {uhk y-Í-{ík ðk÷k Ãkhðh Ëøkkh. 147

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

fníku nwðu rçkÕfw÷ MkeÄu ¾zu nku òRÞu, RMk ¾zu nkuLku fku fki{k fníku nI. yøkh ykÃk {wLVrhË nI Þk’Lke yfu÷u Lk{kÍ ÃkZ hnu nI íkku RMk fu çkk’Ë frnÞu. (2) rVh fníku nwðu RMk íkhn MksËu {U òRÞu fu Ãkn÷u ½wxLku Í{eLk Ãkh hr¾Þu rVh nkÚk rVh ËkuLkkU nkÚkkU fu çke[ {U RMk íkhn Mkh hr¾Þu fu Ãkn÷u Lkkf rVh ÃkuþkLke ykih Þun ¾kMk ¾Þk÷ hr¾Þu fu Lkkf fe Lkkuf Lknª çkÕfu nœe ÷øku ykih ÃkuþkLke Í{eLk Ãkh s{ òyu, LkÍh Lkkf Ãkh hnu, çkkÍqykut fku fhðxkU Mku, Ãkux fku hkLkkU Mku ykih hkLkkU fku rÃkLzr÷ÞkU Mku swËk hr¾Þu. (nkt yøkh MkV {U nkU íkku çkkÍq fku fhðxkU Mku ÷økkyu hr¾Þu) ykih ËkuLkkU2 Ãkkô fe ËMkkU10 ôøkr÷ÞkU fk Á¾ RMk íkhn rfç÷u fe íkhV hnu fu ËMkkU10 ôøkr÷ÞkU fu Ãkux (Þk’Lke ôøkr÷ÞkU fu íkÕðkU fu W¼hu nwðu rnMMku) Í{eLk Ãkh ÷øku hnU. nÚkur÷Þkt rçkAe hnU ykih ôøkr÷Þkt rfç÷k Y hnU {økh f÷kRÞkt Í{eLk Mku ÷øke nwE {ík hr¾Þu. ykih yçk f{ yÍ f{ íkeLk3 çkkh MksËu fe íkMçken Þk’Lke (3) ÃkrZÞu rVh Mkh RMk íkhn WXkRÞu fu Ãkn÷u ÃkuþkLke rVh Lkkf rVh nkÚk WXU. (1)

(1) Þk’Lke yÕ÷kn 1 Lku WMk fe MkwLk ÷e rsMk Lku WMk fe íkk’heV fe. (2) yi yÕ÷kn ! yi n{khu {kr÷f ! Mkçk ¾qrçkÞkt íkuhu ne r÷Þu nI. (3) Ãkkf ni Ãkhðh Ëøkkh Mkçk Mku çkw÷LË.

148

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

rVh MkeÄk fË{ ¾zk fh fu WMk fe ôøkr÷Þkt rfç÷k Á¾ fh ËersÞu ykih W÷xk fË{ rçkAk fh RMk Ãkh ¾qçk MkeÄu çkiX òRÞu ykih nÚkur÷Þkt rçkAk fh hkLkkU Ãkh ½wxLkkU fu ÃkkMk hr¾Þu fu ËkuLkkU2 nkÚkkU fe ôøkr÷Þkt rfç÷u fe òrLkçk ykih ôøkr÷Þkut fu rMkhu ½wxLkkU fu ÃkkMk nkU. RMk íkhn ËkuLkkU2 MksËkU fu Ëhr{ÞkLk çkiXLku fku sÕMkk fníku nI. rVh f{ yÍ f{ yuf çkkh fnLku fe r{õËkh XnrhÞu (RMk ðõVu {U Þk’Lke yÕ÷kn 1 {uhe {økrVhík Vh{k fn ÷uLkk {wMíknçk ni) rVh fníku nwðu Ãkn÷u MksËu ne fe íkhn ËqMkhk2 MksËk fersÞu. yçk RMke íkhn Ãkn÷u Mkh WXkRÞu rVh nkÚkkU fku ½wxLkkU Ãkh h¾ fh ÃkLòut fu çk÷ ¾zu nku òRÞu. WXíku ðõík rçkøkih {sçkqhe Í{eLk Ãkh nkÚk Mku xuf {ík ÷økkRÞu. Þun ykÃk fe yuf hfTyík Ãkqhe nwE. yçk ËqMkhe2 hfTyík {U ÃkZ fh Mkqhyu Vkríknk ykih ËqMkhe Mkqhn ÃkrZÞu ykih Ãkn÷u fe íkhn Áfqy ykih MksËu fersÞu. ËqMkhu2 MksËu Mku Mkh WXkLku fu çkk’Ë MkeÄk fË{ ¾zk fh fu WÕkxk fË{ rçkAk fh çkiX òRÞu. Ëku2 hfTyík fu ËqMkhu MksËu fu çkk’Ë çkiXLkk fk’Ën fn÷kíkk ni yçk fk’Ën {U íkþnTnwË ÃkrZÞu :149

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ík{k{ fki÷e, Vu’÷e ykih {k÷e RçkkËíkU yÕ÷kn 1 ne fu r÷Þu nI. Mk÷k{ nku ykÃk Ãkh yi Lkçke ykih yÕ÷kn 1 fe hn{íkU ykih çk-h-fíkU. Mk÷k{ nku n{ Ãkh ykih yÕ÷kn 1 fu Lkuf çkLËkU Ãkh. {it økðkne Ëuíkk nqt fu yÕ÷kn 1 fu rMkðk fkuE {k’çkqË Lknª ykih {I økðkne Ëuíkk nqt fu {wnB{Ë (6) WMk fu çkLËu ykih hMkq÷ nI. sçk íkþnTnwË {U ÷^Íu fu fheçk ÃknkU[U íkku MkeÄu nkÚk fe çke[ fe ôøk÷e ykih ytøkqXu fk nÕfk çkLkk ÷ersÞu ykih Awtøkr÷Þk (Þk’Lke Akuxe ôøk÷e) ykih rçkLMkh Þk’Lke RMk fu çkhkçkh ðk÷e ôøk÷e fku nÚku÷e Mku r{÷k ËersÞu ykih ( fu VkihLk çkk’Ë)( ÷^Íu fníku ne fr÷{u fe ôøk÷e WXkRÞu {økh RMk fku RÄh WÄh {ík rn÷kRÞu ykih ÷^Íu Ãkh røkhk ËersÞu ykih VkihLk Mkçk Wtøkr÷Þkt MkeÄe fh ÷ersÞu. yçk yøkh Ëku2 Mku rÍÞkËk hfTyíkU ÃkZLke nI íkku fníku nwðu ¾zu nku òRÞu. 150

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

yøkh VÍo Lk{kÍ ÃkZ hnU nit íkku íkeMkhe3 ykih [kiÚke4 hfTyík fu rfÞk{ {U ykih Mkqhyu Vkríknk ÃkrZÞu, Mkqhík r{÷kLku fe ÍYhík Lknª. çkkfe yVTyk÷ RMke íkhn çkò ÷kRÞu ykih yøkh MkwLLkík ð Lk^÷ nkU íkku Mkqhyu Vkríknk fu çkk’Ë Mkqhík ¼e r{÷kRÞu (nkt yøkh R{k{ fu ÃkeAu Lk{kÍ ÃkZ hnu nI íkku rfMke ¼e hfTyík fu rfÞk{ {U rfhkyík Lk fersÞu ¾k{kuþ ¾zu hrnÞu) rVh [kh hfTyíkU Ãkqhe fh fu fk’Ëyu y¾ehk {U íkþnTnwË fu çkk’Ë ËwYËu Rçkúkne{ j ÃkrZÞu :yi yÕ÷kn 1 ËwYË ¼us (n{khu MkhËkh) {wnB{Ë Ãkh ykih WLk fe yk÷ Ãkh rsMk íkhn íkq Lku ËwYË ¼uò (MkÂGÞËwLkk) Rçkúkne{ Ãkh ykih WLk fe yk÷ Ãkh. çkuþf íkq Mkhknk nwðk çkwÍøw ko ni. yi yÕ÷kn 1 çk-h-fík LkkrÍ÷ fh n{khu MkhËkh Ãkh ykih WLk fe yk÷ Ãkh rsMk íkhn íkq Lku çk-h-fík LkkrÍ÷ fe (MkÂGÞËwLkk) Rçkúkne{ ykih WLk fe yk÷ Ãkh çkuþf íkq Mkhknk nwðk çkwÍwøko ni. 151

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

rVh fkuE Mke Ëwykyu {kMkqhk ÃkrZÞu, {-Mk÷Lk Þun Ëwyk ÃkZ ÷ersÞu :yi yÕ÷kn 1 yi hçk n{khu n{U ËwLÞk {U ¼÷kE Ëu ykih n{U ykr¾hík {U ¼÷kE Ëu ykih n{U yÍkçku ËkuÍ¾ Mku çk[k. rVh Lk{kÍ ¾í{ fhLku fu r÷Þu Ãkn÷u Ëkyut fLÄu fe íkhV {wtn fh fu frnÞu ykih RMke íkhn çkk# íkhV. yçk Lk{kÍ ¾í{ nwE. (

RM÷k{e çknLkkU fe Lk{kÍ {U [LË søkn Vfo ni

{Ífqhk Lk{kÍ fk íkhefk R{k{ Þk íkLnk {Ëo fk ni. RM÷k{e çknLkU íkõçkehu íknhe{k fu ðõík nkÚk fLÄkU íkf WXkyut ykih [kËh Mku çkknh Lk rLkfk÷U. rfÞk{ {U W÷xe nÚku÷e MkeLku Ãkh Akíke fu Lke[u h¾ fh RMk fu QÃkh MkeÄe nÚku÷e h¾U. Áfqy {U Úkkuzk ÍqfU Þk’Lke RíkLkk fu ½wxLkkU Ãkh nkÚk h¾ ËU Íkuh Lk ËU ykih ½wxLkkU fku Lk ÃkfzU ykih ôøkr÷Þkt r{÷e nwE ykih Ãkkô Íwfu nwðu h¾U {ËkuO fe íkhn ¾qçk MkeÄu Lk fhu. MksËk rMk{x fh fhU Þk’Lke çkkÍq fhðxkU Mku Ãkux hkLk Mku ykih hkLk rÃkLzr÷ÞkU Mku ykih rÃkLzr÷Þkt Í{eLk Mku r{÷k ËU, MksËu ykih fk’Ëu ËkuLkkU {U Ãkkô MkeÄe 152

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

íkhV rLkfk÷ ËU. fk’Ëu {U W÷xe MkwheLk Ãkh çkiXU ykih MkeÄk nkÚk MkeÄe hkLk fu çke[ {U ykih WÕxk nkÚk W÷xe hkLk fu çke[ {U h¾U. çkkfe Mkçk íkhefk WMke íkhn ni.

ËkuLkkU {wíkðßsun nkU !

RM÷k{e ¼kRÞkU ykih RM÷k{e çknLkkU fu rËÞu nwðu RMk íkhefyu Lk{kÍ {U çkk’Í çkkíkut VÍo nI fu RMk fu rçkøkih Lk{kÍ nkuøke ne Lknª, çkk’Í ðkrsçk fu RMk fk òLk çkqÍ fh AkuzLkk økwLkkn ykih íkkiçkk fhLkk ykih Lk{kÍ fk rVh Mku ÃkZLkk ðkrsçk ykih ¼q÷ fh AwxLku Mku MksËyu MknTð ðkrsçk ykih çkk’Í MkwLLkíku {wy¬Ëk nI fu rsMk fu AkuzLku fe ykËík çkLkk ÷uLkk økwLkkn ni ykih çkk’Í {wMíknçk nI fu rsMk fk fhLkk Mkðkçk ykih Lk fhLkk økwLkkn Lknª. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 66 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

“Þk yÕ÷kn” fu Au nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fe 6 þhkRík

{1} íknkhík : Lk{kÍe fk çkËLk, r÷çkkMk ykih rsMk søkn

Lk{kÍ ÃkZ hnk ni WMk søkn fk nh rfM{ fe LkòMkík Mku Ãkkf nkuLkk ÍYhe ni {2} rMkºku ykihík : (1) {Ëo fu r÷Þu LkkV fu Lke[u Mku ÷u 153

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

fh ½wxLkkU Mk{uík çkËLk fk Mkkhk rnMMkk AwÃkk nwðk nkuLkk ÍYhe ni sçk fu ykihík fu r÷Þu RLk Ãkkt[ yk’Ík : {wtn fe rxf÷e, ËkuLkkU2 nÚkur÷Þkt ykih ËkuLkkU2 Ãkkô fu ík÷ðkU fu R÷kðk Mkkhk rsM{ AwÃkkLkk ÷krÍ{e ni y÷çk¥kk yøkh ËkuLkkU2 nkÚk (røkèkU íkf), Ãkkô (x¾LkkU íkf) {wfB{÷ Íkrnh nkU íkku yuf {w^íkk çkune fki÷ Ãkh Lk{kÍ ËwÁMík ni. (2) yøkh yiMkk çkkhef fÃkzk ÃknLkk rsMk Mku çkËLk fk ðkun rnMMkk rsMk fk Lk{kÍ {U AwÃkkLkk VÍo ni LkÍh ykyu Þk rsÕË fk htøk Íkrnh nku íkku Lk{kÍ Lk nkuøke. (3) yks f÷ çkkhef fÃkzkut fk hðks çkZíkk ò hnk ni. yiMku çkkhef fÃkzu fk Ãkkò{k ÃknLkLkk rsMk Mku hkLk Þk rMkºk fk fkuE rnMMkk [{fíkk nku R÷kðk Lk{kÍ fu ¼e ÃknLkLkk nhk{ ni (çknkhu þheyík, rnMMkk. 3 Mk. 42 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) (4) ËçkeÍ (Þk’Lke {kuxk) fÃkzk rsMk Mku çkËLk fk htøk Lk [{fíkk nku {økh çkËLk Mku yiMkk r[Ãkfk nwðk nku fu Ëu¾Lku Mku WÍTð fe niyík {k’÷q{ nkuíke nku. yiMku fÃkzu Mku yøk[uo Lk{kÍ nku òyuøke {økh WMk WÍTð fe íkhV ËqMkhkU fku rLkøkkn fhLkk òRÍ Lknª yiMkk r÷çkkMk ÷kuøkkU fu Mkk{Lku ÃknLkLkk {Ly ni ykih ykihíkkU fu r÷Þu çk-Ë-h-syu yki÷k {w{kLkyík. (çknkhu þheyík, rnMMkk. 3 Mk. 42 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) 154

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

(5) çkk’Í ¾ðkíkeLk {÷{÷ ðøkihk fe çkkhef [kËh Lk{kÍ

{U ykuZíke nI rsMk Mku çkk÷kU fe rMkÞkne [{fíke ni Þk yiMkk r÷çkkMk ÃknLkíke nI rsMk Mku yk’Ík fk htøk LkÍh ykíkk ni yiMku r÷çkkMk {U ¼e Lk{kÍ Lknª nkuíke. {3} RÂMíkõçkk÷u rfç÷k : Þk’Lke Lk{kÍ {U rfç÷k Þk’Lke fk’çkk fe íkhV {wnt fhLkk (1) Lk{kÍe Lku rçk÷k WÍTh òLk çkqÍ fh rfç÷u Mku MkeLkk Vuh rËÞk yøk[uo VkihLk ne rfç÷u fe íkhV nku økÞk Lk{kÍ VkrMkË nku økE ykih yøkh rçk÷k fMË rVh økÞk ykih çkfËhu íkeLk3 çkkh “ ” fnLku fu ðõVu Mku Ãkn÷u ðkÃkMk rfç÷k Á¾ nku økÞk íkku VkrMkË Lk nwE (2) yøkh rMkVo {wtn rfç÷u Mku Vuhk íkku ðkrsçk ni fu VkihLk rfç÷u fe íkhV {wtn fh ÷u ykih Lk{kÍ Lk òyuøke {økh rçk÷k WÍTh yiMkk fhLkk {fYnu íknhe{e ni. (3) yøkh yiMke søkn Ãkh nI snkt rfç÷u fe þLkkÏík fk fkuE Íheyk Lknª ni Lk fkuE yiMkk {wMk÷{kLk ni rsMk Mku ÃkqA fh {k’÷q{ rfÞk ò Mkfu íkku íknheo fersÞu Þk’Lke Mkkur[Þu ykih rsÄh rfç÷k nkuLkk rË÷ Ãkh s{u WÄh ne Á¾ fh ÷ersÞu ykÃk fu nf {U ðkune rfç÷k ni. (4) íknheo fh fu (Mkku[ fh) Lk{kÍ ÃkZe çkk’Ë {U {k’÷q{ nwðk fu rfç÷u fe íkhV Lk{kÍ Lknª ÃkZe, Lk{kÍ nku økE ÷kixkLku fe nksík Lknª. (5) yuf þÏMk íknheo fh fu (Mkku[ fh) Lk{kÍ ÃkZ hnk nku ËqMkhk WMk fe 155

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

Ëu¾k Ëu¾e WMke MkBík Lk{kÍ ÃkZuøkk íkku Lknª nkuøke ËqMkhu fu r÷Þu ¼e íknheo fhLku fk nwõ{ ni. {4} ðõík : Þk’Lke òu Lk{kÍ ÃkZLke ni WMk fk ðõík nkuLkk ÍYhe ni. {-Mk÷Lk yks fe Lk{kÍu yMh yËk fhLkk ni íkku Þun ÍYhe ni fu yMh fk ðõík þwYy nku òyu yøkh ðõíku yMh þwYy nkuLku Mku Ãkn÷u ne ÃkZ ÷e íkku Lk{kÍ Lk nkuøke. (1) W{q{Lk {MkkrsË {U rLkÍk{w÷ yðfkík fu Lkõþu ykðuÍkt nkuíku nI RLk {U òu {wMíkLkË íkkifeík Ëkt fu {wh¥kçk fËko ykih W-÷{kyu yn÷u MkwLLkík fu {wMkÆfk nkU RLk Mku Lk{kÍkU fu yðfkík {k’÷q{ fhLku {U Mknq÷ík hníke ni. (2) RM÷k{e çknLkkU fu r÷Þu yÔð÷ ðõík {U Lk{kÍu V@ yËk fhLkk {wMíknçk ni ykih çkkfe Lk{kÍkU {U çkuníkh Þun ni fu {ËkuO fe s{kyík fk RÂLíkÍkh fhU sçk s{kyík nku [wfu rVh ÃkZU. íkeLk3 yðfkíku {fYnk : (1) íkw÷qyu ykVíkkçk Mku ÷u fh çkeMk20 r{Lkx çkk’Ë íkf (2) økwYçku yk^íkkçk Mku çkeMk20 r{Lkx Ãkn÷u (3) rLkMVwLLknkh Þk’Lke Ínðyu fwçkúk Mku ÷u fh Íðk÷u yk^íkkçk íkf. RLk íkeLkkU3 yðfkík {U fkuE Lk{kÍ òRÍ Lknª Lk VÍo Lk ðkrsçk Lk Lk^÷ Lk fÍk. nkt yøkh WMk rËLk fe Lk{kÍu yMh Lknª ÃkZe Úke ykih {fYn ðõík þwYy nku økÞk íkku ÃkZ ÷u y÷çk¥kk RíkLke íkk¾eh fhLkk nhk{ ni. 156

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

(

çknkhu þheyík, rnMMkk 3, Mk.

{ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

ËkihkLku Lk{kÍ {fYn ðõík Ëkr¾÷ nku òyu íkku ?

økwYçku yk^íkkçk Mku f{ Mku f{ 20 r{Lkx fç÷ Lk{kÍu yMh fk Mk÷k{ Vuh òLkk [krnÞu siMkk fu yk’÷k nÍhík R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk R Vh{kíku nI, “Lk{kÍu yMh {U rsíkLke íkk¾eh nku y^Í÷ ni sçk fu ðõíku fhkník Mku Ãkn÷u Ãkn÷u ¾í{ nku òyu.” (Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV sËeË. rs. 5 Mk. 156) rVh yøkh RMk Lku yunríkÞkík fe ykih Lk{kÍ {U íkíkðe÷ fe (Þk’Lke íkq÷ rËÞk) fu ðõíku fhkník ðMíku Lk{kÍ {U yk økÞk sçk ¼e RMk Ãkh yu’ríkhkÍ Lknª.” (Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV sËeË. rs. 5 Mk. 139)

rLkGÞík :- rLkGÞík rË÷ fu Ãk¬u RhkËu fk Lkk{ ni. ( (1) ÍçkkLk Mku rLkGÞík fhLkk ÍYhe Lknª y÷çk¥kk rË÷ {U rLkGÞík nkrÍh nkuíku nwðu ÍçkkLk Mku fn ÷uLkk çkuníkh ni. yhçke {U fnLkk ¼e ÍYhe Lknª WËqo ðøkihk rfMke ¼e ÍçkkLk {U fn Mkfíku nI. (2) rLkGÞík {U ÍçkkLk Mku fnLku fk yu’ríkçkkh Lknª Þk’Lke yøkh rË÷ {U {-Mk÷Lk Íkunh fe rLkGÞík nku ykih ÍçkkLk Mku ÷^Íu yMh rLkf÷k íkçk {5}

157

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

¼e Íkunh fe Lk{kÍ nku økE (3) rLkGÞík fk yËLkk Ëhò Þun ni fu yøkh WMk ðõík fkuE ÃkqAu fu fkiLk Mke Lk{kÍ ÃkZíku nku ? íkku VkihLk çkíkk Ëu. yøkh nk÷ík yiMke ni fu Mkku[ fh çkíkkyuøkk íkku Lk{kÍ Lk nwE. (4) VÍo Lk{kÍ {U rLkGÞíku VÍo ¼e ÍYhe ni {-Mk÷Lk rË÷ {U Þun rLkGÞík nku fu yks fe Íkunh fe VÍo Lk{kÍ ÃkZíkk nqt. (5) yMMkn (Þk’Lke ËwÁMík íkheLk) Þun ni fu Lk^÷, MkwLLkík ykih íkhkðen {U {wík÷f Lk{kÍ fe rLkGÞík fkVe ni {økh yunríkÞkík Þun ni fu íkhkðen {U íkhkðen Þk MkwLLkíku ðõík fe rLkGÞík fhu ykih çkkfe MkwLLkíkkU {U MkwLLkík Þk Mkhfkhu {ËeLkk (6) fe {wíkkçkyík (Þk’Lke Ãkihðe) fe rLkGÞík fhu, RMk r÷Þu fu çkk’Í {þkR¾ k RLk {U {wík÷f Lk{kÍ fe rLkGÞík fku LkkfkVe fhkh Ëuíku nI. (6) Lk{kÍu Lk^÷ {U {wík÷f Lk{kÍ fe rLkGÞík fkVe ni yøk[uo Lk^÷ rLkGÞík {U Lk nku. (7) Þun rLkGÞík fu {wtn {uhk rfç÷k þheV fe íkhV ni þíko Lknª. (yiÍLk) (8) RÂõíkËk {U {wõíkËe fk RMk íkhn rLkGÞík fhLkk ¼e òRÍ ni fu òu Lk{kÍ R{k{ fe ni ðkune Lk{kÍ {uhe ni (9) Lk{kÍu sLkkÍk fe rLkGÞík Þun ni. “Lk{kÍ yÕ÷kn 1 fu r÷Þu ykih Ëwyk RMk {ÂGÞík fu r÷Þu.” 158

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

ðkrsçk {U ðkrsçk fe rLkGÞík fhLkk ÍYhe ni ykih RMku {wyGÞLk ¼e fersÞu, {-Mk÷Lk EËw÷ rVºk, EËw÷ yÍTnk, LkÍTh, Lk{kÍu çkk’Ëu íkðkV (ðkrsçkw¥kðkV) Þk ðkun Lk^÷ Lk{kÍ rsMk fku òLk çkqÍ fh VkrMkË rfÞk nku fu WMk fe fÍk ¼e ðkrsçk nku òíke ni (11) MksËyu þw¢ yøk[uo Lk^÷ ni {økh RMk {U ¼e rLkGÞík ÍYhe ni {-Mk÷Lk rË÷ {U Þun rLkGÞík nku fu {I MksËyu þw¢ fhíkk nqt. (12) MksËyu MknTð {U ¼e “Mkkrnçku LknÁ÷ VkRf” fu LkÍËef rLkGÞík ÍYhe ni (yiÍLk) Þk’Lke WMk ðõík rË÷ {U Þun rLkGÞík nku fu {I MksËyu MknTð fhíkk nqt. {6} íkõçkehu íknhe{k : Þk’Lke Lk{kÍ fku “ ” fn fh þwYy fhLkk ÍYhe ni. (10)

“rçkÂM{Õ÷kn” fu Mkkík nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fu 7 VhkRÍ

(1) íkõçkehu íknhe{k (2) rfÞk{ (3) rfhkyík (4) Áfqy (5)

MkwsqË (6) fk’Ëyu y¾ehk (7) ¾wYsu rçkMkwLkRne.

íkõçkehu íknhe{k : Ëh nfefík íkõçkehu íknhe{k (Þk’Lke íkõçkehu Q÷k) þhkRíku Lk{kÍ {U Mku ni {økh Lk{kÍ {1}

159

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

fu yVTyk÷ Mku rçkÕfw÷ r{÷e nwE ni RMk r÷Þu RMku Lk{kÍ fu VhkRÍ Mku ¼e þw{kh rfÞk økÞk ni. (1) {wõíkËe Lku íkõçkehu íknhe{k fk ÷^Í “yÕ÷kn” R{k{ fu MkkÚk fnk {økh “yõçkh” R{k{ Mku Ãkn÷u ¾í{ fh r÷Þk íkku Lk{kÍ Lk nkuøke. (2) R{k{ fku Áfqy {U ÃkkÞk ykih íkõçkehu íknhe{k fníkk nwðk Áfqy {U økÞk Þk’Lke íkõçkeh WMk ðõík ¾í{ nwE fu nkÚk çkZkyu íkku ½wxLku íkf Ãknkut[ òyu Lk{kÍ Lk nkuøke. (yiMku {kify Ãkh fkRËu fu {wíkkrçkf Ãkn÷u ¾zu ¾zu íkõçkehu íknhe{k fn ÷ersÞu RMk fu çkk’Ë fníku nwðu Áfqy fersÞu, R{k{ fu MkkÚk yøkh Áfqy {U {k’{q÷e Mke ¼e rþfoík nku økE íkku hfTyík r{÷ økE. yøkh ykÃk fu Áfqy {U Ëkr¾÷ nkuLku Mku fç÷ R{k{ ¾zk nku økÞk íkku hfTyík Lk r{÷e. (3) òu þÏMk íkõçkeh fu ík÷^VwÍ Ãkh fkrËh Lk nku {-Mk÷Lk økqtøkk nku Þk rfMke ykih ðsn Mku ÍçkkLk çkLË nku økE nku WMk Ãkh ík÷^VwÍ ÷krÍ{ Lknª. rË÷ {U RhkËk fkVe ni. (4) ÷^Íu yÕ÷kn fku ykÕ÷knw Þk yõçkh fku ykõçkh Þk yõçkkh fnk Lk{kÍ Lk nkuøke çkÕfu yøkh RLk fu {k’Lkyu VkrMkËk Mk{Í fh òLk çkqÍ fh fnu íkku fkrVh ni. Lk{krÍÞkU fe 160

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

íkk’ËkË rÍÞkËk nkuLku fe Mkqhík {U ÃkeAu ykðkÍ Ãknkut[kLku ðk÷u {wfÂççkhkU fe yfMkrhGÞík RÕ{ fe f{e fu çkkRMk yks f÷ “yõçkh” fku “yõçkkh” fníke MkwLkkE Ëuíke ni. RMk íkhn RLk fe yÃkLke Lk{kÍ ¼e xqxíke ykih RLk fe ykðkÍ Ãkh òu ÷kuøk RÂLíkfk÷kík fhíku Þk’Lke Lk{kÍ fu yhfkLk yËk fhíku nI WLk fe Lk{kÍ ¼e xqx òíke ni. ÷unkÍk rçkøkih Mke¾u f¼e {wfÂççkh Lknª çkLkLkk [krnÞu (5) Ãkn÷e hfTyík fk Áfqy r{÷ økÞk íkku íkõçkehu Q÷k fe VÍe÷ík Ãkk økÞk. {2} rfÞk{ :- (1) f{e fe òrLkçk rfÞk{ fe nË Þun ni fu nkÚk çkZkyu íkku ½wxLkkU íkf Lk Ãknkut[u ykih Ãkqhk rfÞk{ Þun ni fu MkeÄk ¾zk nku. (2) rfÞk{ RíkLke Ëuh íkf ni rsíkLke Ëuh íkf rfhkyík ni. çkfËhu rfhkyíku VÍo rfÞk{ ¼e VÍo, çkfËhu ðkrsçk ðkrsçk, ykih çk fËhu MkwLLkík MkwLLkík. (yiÍLk) (3) VÍo, rðºk, EËiLk ykih MkwLLkíku V@ {U rfÞk{ VÍo ni. yøkh rçk÷k WÍThu Mknen fkuE Þun Lk{kÍU çkiX fh yËk fhuøkk íkku Lk nkUøke. (yiÍLk) (4) ¾zu nkuLku Mku {nTÍ fwA íkõ÷eV nkuLkk WÍTh Lknª çkÕfu rfÞk{ WMk ðõík Mkkrfík nkuøkk fu ¾zk Lk nku Mkfu Þk MksËk Lk fh Mkfu Þk ¾zu nkuLku Þk MksËk fhLku {U 161

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

ÍÏ{ çkníkk ni Þk ¾zu nkuLku {U fíkhk ykíkk ni Þk [kiÚkkE rMkºk ¾w÷íkk ni Þk rfhkyík Mku {sçkqh {nTÍ nku òíkk ni. Þqnª ¾zk nku Mkfíkk ni {økh RMk Mku {hÍ {U rÍÞkËíke nkuíke ni Þk Ëuh {U yåAk nkuøkk Þk Lkkfkrçk÷u çkhËk~ík íkõ÷eV nkuøke íkku çkiX fh ÃkZu. (5) yøkh yMkk (Þk çkiMkk¾e) ¾krË{ Þk Ëeðkh Ãkh xuf ÷økk fh ¾zk nkuLkk {w{rfLk ni íkku VÍo ni fu ¾zk nku fh ÃkZu. (6) yøkh rMkVo RíkLkk ¾zk nkuLkk {w{rfLk ni fu ¾zu ¾zu íkõçkehu íknhe{k fn ÷uøkk íkku VÍo ni fu ¾zk nku fh fn ÷u ykih yçk ¾zk hnLkk {w{rfLk Lknª íkku çkiX òyu. ¾çkhËkh ! çkk’Í ÷kuøk {k’{q÷e Mke íkõ÷eV (Þk ÍÏ{) fe ðsn Mku VÍo Lk{kÍU çkiX fh ÃkZíku nI ðkun RMk nwõ{u þ-hE Ãkh økkih Vh{kyu,t rsíkLke Lk{kÍU fwËhíku rfÞk{ fu çkk ðwsËq çkiX fh yËk fe nkU WLk fku ÷kixkLkk VÍo ni. RMke íkhn ðiMku ne ¾zu Lk hn Mkfíku Úku {økh yMkk Þk Ëeðkh Þk ykË{e fu Mknkhu ¾zu nkuLkk {w{rfLk Úkk {økh çkiX fh ÃkZíku hnu íkku WLk fe ¼e Lk{kÍU Lk nw# RLk fk ÷kixkLkk VÍo ni. ({w÷Ï¾Mk yÍ : çknkhu þheyík, rnMMkk. 3, Mk. {ËeLkíkw÷ {wŠþË, çkhu÷e þheV) 162

64,

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

ykihíkkU fu r÷Þu ¼e Þune nwõ{ ni fu Þun ¼e rçkøkih þ-hE RòÍík fu çkiX fh Lk{kÍU Lknª ÃkZ Mkfíkª. çkk’Í {MkkrsË {U fwhrMkÞkU fk RÂLíkÍk{ ¼e nkuíkk ni ykih çkk’Í çkwëu ðøkihk RLk Ãkh çkiX fh VÍo Lk{kÍ ÃkZíku nI nk÷ktfu [÷ fh ykyu nkuíku nI, Lk{kÍ fu çkk’Ë ¾zu ¾zu çkkík [eík ¼e fh ÷uíku nI, yiMku ÷kuøk yøkh rçkøkih RòÍíku þh-E çkiX fh Lk{kÍU ÃkZUøku íkku RLk fe Lk{kÍU Lk nkUøke. (8) ¾zu nku fh ÃkZLku fe fwËhík nku sçk ¼e çkiX fh Lk^÷ ÃkZ Mkfíku nI {økh ¾zu nku fh ÃkZLkk y^Í÷ ni fu nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk y{ú 5 Mku {hðe ni, hn{íku yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {kunTíkþ{ 6 Lku RhþkË Vh{kÞk : çkiX fh ÃkZLku ðk÷u fe Lk{kÍ ¾zu nku fh ÃkZLku ðk÷u fe rLkMV (Þk’Lke ykÄk Mkðkçk) ni. y÷çk¥kk WÍTh fe ðsn Mku çkiX fh ÃkZu íkku Mkðkçk {U f{e Lk nkuøke Þun òu yks f÷ yk{ hðks Ãkz økÞk ni fu Lk^÷ çkiX fh ÃkZk fhíku nI çkÍkrnh Þun {k’÷q{ nkuíkk ni fu þkÞË çkiX fh ÃkZLku fku y^Í÷ Mk{Ííku nI yiMkk ni íkku WLk fk ¾Þk÷ øk÷ík ni. rðºk fu çkk’Ë òu Ëku2 hfTyík Lk^÷ ÃkZíku nI WLk fk ¼e Þune nwõ{ ni fu ¾zu nku fh ÃkZLkk y^Í÷ ni. (çknkhu þheyík, rnMMkk 4 Mk. 17 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) 163

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

rfhkyík : (1) rfhkyík RMk fk Lkk{ ni fu ík{k{ nwYV {¾krhs Mku yËk rfÞu òyut fu nh nVo økih Mku Mknen íkkih Ãkh {w{íkkÍ (Lkw{kÞkt) nku òyu. (2) ykrnMíkk ÃkZLku {U ¼e Þun ÍYhe ni fu ¾wË MkwLk ÷u. (3) yøkh nwYV íkku Mknen yËk rfÞu {økh RíkLku ykrnMíkk fu ¾wË Lk MkwLkk ykih fkuE Áfkðx {-Mk÷Lk þkuhku økw÷ Þk rMkõ÷u Mk{kyík (Þk’Lke Ÿ[k MkwLkLku fk {hÍ) ¼e Lknª íkku Lk{kÍ Lk nwE. (4) yøk[uo ¾wË MkwLkLkk ÍYhe ni {økh Þun ¼e yunríkÞkík hnu fu rMkheo (Þk’Lke ykrnMíkk rfhkyík ðk÷e) Lk{kÍkU {U rfhkyík fe ykðkÍ ËqMkhkU íkf Lk ÃknkU[u, RMke íkhn íkMçkenkík ðøkihk {U ¼e ¾Þk÷ hr¾Þu (5) Lk{kÍ fu R÷kðk ¼e snkt fwA fnLkk Þk ÃkZLkk {wfhoh rfÞk ni RMk Mku ¼e Þune {whkË ni fu f{ yÍ f{ RíkLke ykðkÍ nku fu ¾wË MkwLk Mkfu. {-Mk÷Lk ík÷kf ËuLku, ykÍkË fhLku Þk òLkðh Íçn fhLku fu r÷Þu yÕ÷kn 1 fk Lkk{ ÷uLku {U RíkLke ykðkÍ ÍYhe ni fu ¾wË MkwLk Mkfu. (yiÍLk) ËwYË þheV ðøkihk yðhkË ÃkZíku nwðu ¼e f{ yÍ f{ RíkLke ykðkÍ nkuLke [krnÞu fu ¾wË MkwLk Mkfu s¼e ÃkZLkk fn÷kyuøkk. (6) {wík÷fLk yuf ykÞík ÃkZLkk VÍo fe Ëku2 hfTyíkkut {U ykih rðºk, MkwLkLk ykih {3}

164

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

LkðkrV÷ fe nh hfTyík {U R{k{ ð {wLVrhË (Þk’Lke íkLnk Lk{kÍ ÃkZLku ðk÷u) Ãkh VÍo ni. (7) {wõíkËe fku Lk{kÍ {U rfhkyík òRÍ Lknª. Lk Mkqhíkw÷ Vkríknk Lk ykÞík, Lk rMkheo (Þk’Lke ykrnMíkk rfhkyík ðk÷e) Lk{kÍ {U Lk snThe (Þk’Lke çkw÷LË ykðkÍ Mku rfhkyík ðk÷e) Lk{kÍ {U. R{k{ fe rfhkyík {wõíkËe fu r÷Þu ¼e fkVe ni. (8) VÍo fe rfMke hfTyík {U rfhkyík Lk fe Þk Vfík yuf {U fe Lk{kÍ VkrMkË nku økE. (9) VÍkuO {U Xnh Xnh fh rfhkyík fhu ykih íkhkðen {U {wíkðÂMMkík yLËkÍ Ãkh ykih hkík fu LkðkrV÷ {U sÕË ÃkZLku fe RòÍík ni {økh yiMkk ÃkZu fu Mk{Í {U yk Mkfu ÞkLke f{ Mku f{ {Ë fk òu Ëhò fkrhÞkU Lku h¾k ni WMk fku yËk fhu ðhLkk nhk{ ni, RMk r÷Þu fu íkhíke÷ Mku (Þk’Lke Xnh Xnh fh) fwhykLk ÃkZLku fk nwõ{ ni yks f÷ fu yõMkh nw^VkÍ RMk íkhn ÃkZíku nI fu {Ë fk yËk nkuLkk íkku çkze çkkík ni. fu rMkðk rfMke ÷^Í fk Ãkíkk Lknª [÷íkk, Lk íkMnenu nwYV nkuíke çkÕfu sÕËe {U ÷^Í fu ÷^Í ¾k òíku nI ykih RMk Ãkh íkVk¾wh nkuíkk ni fu Vw÷kt RMk fËh sÕË ÃkZíkk ni ! nk÷ktfu RMk íkhn fwhykLku {SË ÃkZLkk nhk{ ykih MkÏík nhk{ ni. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 86-87 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) 165

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

nwYV fe Mknen yËkyuøke ÍYhe ni

yõMkh ÷kuøk {U fkuE Vfo Lknª fhíku. ÞkË hr¾Þu ! nwYV çkË÷ òLku Mku yøkh {k’Lkk VkrMkË nku økyu íkku Lk{kÍ Lk nkuøke. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 108 {õíkçkyu h-ÍrðGÞk) {-Mk÷Lk rsMk Lku {U fku ( fu çkòyu ) ÃkZ rËÞk íkku Lk{kÍ òíke hne ÷unkÍk rsMk Mku Mknen yËk Lk nku ðkun ÃkZu. (fkLkqLku þheyík, rnMMkk yÔð÷, Mk. 119 VheË çkwf Mxkì÷ ÷knkih)

¾çkhËkh ! ¾çkhËkh ! ¾çkhËkh rsMk Mku nwYV Mknen yËk Lknª nkuíku WMk fu r÷Þu Úkkuze Ëuh {~f fh ÷uLkk fkVe Lknª çkÕfu ÷krÍ{ ni fu RLnU Mke¾Lku fu r÷Þu hkík rËLk Ãkqhe fkurþþ fhu ykih yøkh Mknen ÃkZLku ðk÷u fu ÃkeAu Lk{kÍ ÃkZ Mkfíkk ni íkku VÍo nI fu WMk fu ÃkeAu ÃkZu Þk ðkun ykÞíkU ÃkZu rsMk fu nwYV Mknen yËk fh Mkfíkk nku. ykih Þun ËkuLkkU2 MkqhíkU Lkk{w{rfLk nkU íkku Í{kLkyu fkurþþ {U RMk fe yÃkLke Lk{kÍ nku òyuøke. yks f÷ fkVe ÷kuøk RMk {hÍ {U {wçík÷k nI fu Lk RLnU fwhykLk Mknen ÃkZLkk ykíkk ni Lk Mke¾Lku fe fkurþþ fhíku nI. ÞkË hr¾Þu ! RMk íkhn Lk{kÍU çkhçkkË nkuíke nI. ({w÷Ï¾Mk yÍ : çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 116) 166

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

rsMk Lku hkík rËLk fkurþþ fe {økh Mke¾Lku {U Lkkfk{ hnk siMku çkk’Í ÷kuøkkU Mku Mknen nwYV yËk nkuíku ne Lknª WMk fu r÷Þu ÷krÍ{e ni fu hkík rËLk Mke¾Lku fe fkurþþ fhu ykih Í{kLkyu fkurþþ {U ðkun {k’Íqh ni WMk fe yÃkLke Lk{kÍ nku òyuøke {økh Mknen ÃkZLku ðk÷kU fe R{k{ík nhrøkÍ Lknª fh Mkfíkk. nkt òu nwYV WMk fu yÃkLku øk÷ík nI ðkune ËqMkhkU fu ¼e øk÷ík nkU íkku Í{kLkyu fkurþþ {U yiMkkU fe R{k{ík fh Mkfíkk ni, ykih yøkh fkurþþ ¼e Lknª fhíkk íkku ¾wË WMk fe Lk{kÍ ne Lknª nkuíke íkku ËqMkhu fe WMk fu ÃkeAu õÞk nkuøke ! ({k¾qÍ yÍ : Víkkðk h-ÍrðGÞk. rs. 6 Mk. 254 hÍk VkQLzuþLk ÷knkih)

{ÿMkíkw÷ {ËeLkk

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ykÃk Lku rfhkyík fe ynÂB{GÞík fk çk¾qçke yLËkÍk ÷økk r÷Þk nkuøkk, ðkfuE ðkun {wMk÷{kLk çkzk çkË LkMkeçk ni òu ËwÁMík fwhykLk þheV ÃkZLkk Lknª Mke¾íkk. n íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef “Ëk’ðíku RM÷k{e” fu çku þw{kh {ËkrhMk çkLkk{ “{ÿMkíkw÷ {ËeLkk” fkR{ nI RLk {U {ËLke {wLLkkU ykih {ËLke {wrLLkÞkU fku fwhykLku Ãkkf rn^Í ð LkkrÍhk fe {w^ík íkk’÷e{ Ëe òíke ni. LkeÍ çkkr÷økkLk 167

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

fku W{q{Lk çkk’Ë Lk{kÍu Rþk nwYV fe Mknen yËkyuøke fu MkkÚk MkkÚk MkwLLkíkkU fe íkŠçkGÞík Ëe òíke ni. fkþ ! íkk’÷e{u fwhykLk fe ½h ½h Äq{ Ãkz òyu. fkþ ! nh ðkun RM÷k{e ¼kE òu Mknen fwhykLk þheV ÃkZLkk òLkíkk ni ðkun ËqMkhu RM÷k{e ¼kE fku rMk¾kLkk þwYy fh Ëu. RM÷k{e çknLkut ¼e Þune fhU Þk’Lke òu ËwYMík ÃkZLkk òLkíke nI ðkun ËqMkhe RM÷k{e çknLkkU fku ÃkZkyut ykih Lk òLkLku ðkr÷Þkt RLk Mku Mke¾U. V rVh íkku nh íkhV íkk’÷e{u fwhykLk fe çknkh yk òyuøke ykih Mke¾Lku rMk¾kLku ðk÷kU fu r÷Þu V Mkðkçk fk yBçkkh ÷øk òyuøkk. Þune ni ykhÍq íkk’÷e{u fwhykt yk{ nku òyu rík÷kðík þkif Mku fhLkk n{khk fk{ nku òyu {4} Áfqy :- RíkLkk ÍwfLkk fu nkÚk çkZkyu íkku ½wxLku fku ÃknkU[

òyu Þun Áfqy fk yËLkk Ëhò ni. ykih Ãkqhk Þun fu ÃkeX MkeÄe rçkAk Ëu. Mkw Õ íkkLku {¬yu {w f ho { k, íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk 6 fk Vh{kLku y-Í-{ík rLkþkLk ni, yÕ÷kn 1 çkLËu fe WMk Lk{kÍ fe íkhV LkÍh Lknª Vh{kíkk rsMk {U Áfqy ð MkwsqË fu Ëhr{ÞkLk ÃkeX MkeÄe Lk fhu. 168

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

MkwsqË : (1) MkwÕíkkLku {¬yu {wfho{k, íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk 6 fk Vh{kLku y-Í-{ík rLkþkLk ni, {wÍu nwõ{ nwðk fu Mkkík nrœÞkU Ãkh MksËk fYt, {wtn ykih ËkuLkkU2 nkÚk ykih ËkuLkkU2 ½wxLku ykih ËkuLkkU2 ÃkLsu ykih Þun nwõ{ nwðk fu fÃkzu yki h çkk÷ Lk Mk{u x q t . (2) nh hfT y ík {U Ëku2 çkkh MksËk VÍo ni . (3) MksËu {U ÃkuþkLke s{Lkk ÍYhe ni. s{Lku fu {k’Lkk Þun nI fu Í{eLk fe MkÏíke {nMkqMk nku. yøkh rfMke Lku RMk íkhn MksËk rfÞk fu ÃkuþkLke Lk s{e íkku MksËk Lk nkuøkk. (4) rfMke Lk{o [eÍ {-Mk÷Lk ½kMk (siMkk fu çkkøk fe nhÞk÷e), YE Þk fk÷eLk (CARPET) ðøkihk Ãkh MksËk rfÞk íkku yøkh ÃkuþkLke s{ økE Þk’Lke RíkLke Ëçke fu yçk ËçkkLku Mku Lk Ëçku íkku MksËk nku òyuøkk ðhLkk Lknª. (5) yks f÷ {MkkrsË {U fkhÃkux (CARPET) rçkAkLku fk hðks Ãkz økÞk ni (çkÕfu çkk’Í søkn íkku fkhÃkux fu Lke[u {ÍeË Vkì{ ¼e rçkAk Ëuíku nI) fkhÃkux Ãkh MksËk fhíku ðõík RMk çkkík fk ¾kMk ¾Þk÷ h¾Lkk ni fu ÃkuþkLke yåAe íkhn s{ òyu ðhLkk Lk{kÍ Lk nkuøke. ykih Lkkf fe nœe Lk Ëçke íkku Lk{kÍ {fYnu íknhe{e ðkrsçkw÷ RykËk nkuøke. {5}

({w÷Ï¾MkLk yÍ : çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 71) 169

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

(6) f{kLkeËkh (Þk’Lke ®M«øk ðk÷u) økÆu Ãkh ÃkuþkLke ¾qçk

Lknª s{íke ÷unkÍk Lk{kÍ Lk nkuøke. (yiÍLk)

fkhÃkux fu LkwõMkkLkkík fkhÃkux Mku yuf íkku MksËu {U Ëw~ðkhe nkuíke ni, {ÍeË Mknen {k’LkkU {U RMk fe MkVkE Lknª nku Ãkkíke ÷unkÍk Äq÷ ðøkihk sBy nkuíke ykih shkMke{ Ãkhðrhþ Ãkkíku nI, MksËu {U MkktMk fu Íheyu shkrMk{, økËo ðøkihk yLËh Ëkr¾÷ nku òíku nI, fkhÃkux fk Yðkt VuVzkU {U ò fh r[Ãkf òLku fe Mkqhík {U 1N fuLMkh fk ¾íkhk ÃkiËk nkuíkk ni. çkMkk yðfkík çkå[u fkhÃkux Ãkh “fi” Þk Ãkuþkçk ðøkihk fh zk÷íku, rçkÂÕ÷Þkt økLËøke fhíkª, [qnu ykih AwÃkfr÷Þkt {UøkrLkÞkt fhíku nI. fkhÃkux LkkÃkkf nku òLku fe Mkqhík {U W{q{Lk Ãkkf fhLku fe ÍnT{ík ¼e Lknª fe òíke. fkþ fkhÃkux rçkAkLku fk hðks ne ¾í{ nku òyu.

LkkÃkkf fkhÃkux Ãkkf fhLku fk íkhefk

fkhÃkux fk LkkÃkkf rnMMkk yuf çkkh Äku fh ÷xfk ËersÞu Þnkt íkf fu xÃkfLkk {kifqV nku òyu rVh Ëkuçkkhk2 Äku fh ÷xfkRÞu n¥kk fu xÃkfLkk çkLË nku òyu rVh íkeMkhe3 çkkh RMke íkhn Äku fh ÷xfk ËersÞu sçk xÃkfLkk çkLË nku 170

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

òyuøkk íkku Ãkkf nku òyuøkk. [xkE, sqíkk ykih r{èe fk ðkun çkhíkLk ðøkihk rsMk {U ÃkkLke sÍTçk nku òíkk nku RMke íkhn Ãkkf fersÞu. yøkh LkkÃkkf fkhÃkux Þk fÃkzk ðøkihk çkníku ÃkkLke {U ({-Mk÷Lk ËhÞk, Lknh {U Þk xkUxe fu Lke[u) RíkLke Ëuh íkf h¾ AkuzU fu ÍLLku økkr÷çk nku òyu fu ÃkkLke LkòMkík fku çknk fh ÷u økÞk íkçk ¼e Ãkkf nku òyuøkk. fkhÃkux Ãkh çkå[k Ãkuþkçk fh Ëu íkku WMk søkn Ãkh ÃkkLke fu Aªxu {kh ËuLku Mku ðkun Ãkkf Lknª nkuíkk. ÞkË hnu ! yuf rËLk fu çkå[u Þk çkå[e fk Ãkuþkçk ¼e LkkÃkkf nkuíkk ni. (ík^Mke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu çknkhu þheyík, rnMMkk. 2 fk {wíkk÷yk Vh{k ÷ersÞu.) {6} fk’Ëyu y¾ehk : Þk’Lke Lk{kÍ fe hfTyíkU Ãkqhe fhLku fu çkk’Ë RíkLke Ëuh íkf çkiXLkk fu Ãkqhe íkþnTnËw (Þk’Lke Ãkqhe y¥krnGÞkík) íkf ÃkZ ÷e òyu, VÍo ni. [kh4 hfTyík ðk÷u VÍo {U [kiÚke4 hfTyík fu çkk’Ë fk’Ëk Lk rfÞk íkku sçk íkf Ãkkt[ðª5 fk MksËk Lk rfÞk nku çkiX òyu ykih yøkh Ãkkt[ðª5 fk MksËk fh r÷Þk Þk V@ {U ËqMkhe2 Ãkh Lknª çkiXk íkeMkhe3 fk MksËk fh r÷Þk Þk {økrhçk {U íkeMkhe3 Ãkh Lk çkiXk ykih [kiÚke4 fk MksËk fh r÷Þk RLk Mkçk MkqhíkkU {U VÍo çkkrík÷ nku økyu. {økrhçk fu R÷kðk ykih Lk{kÍkU {U yuf hfTyík {ÍeË r{÷k ÷u. 171

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

¾wYsu rçkMkqLkEne : Þk’Lke fk’Ëyu y¾ehk fu çkk’Ë Mk÷k{ Þk çkkík[eík ðøkihk fkuE yiMkk Vu’÷ fMËLk (Þk’Lke RhkËíkLk) fhLkk òu Lk{kÍ Mku çkknh fh Ëu. {økh Mk÷k{ fu R÷kðk fkuR Vu’÷ fMkËLk ÃkkÞk økÞk íkku Lk{kÍ ðkrsçkw÷ RykËk nkuøke. ykih yøkh rçk÷k fMË fkuE RMk íkhn fk Vu’÷ ÃkkÞk økÞk íkku Lk{kÍ çkkrík÷. {7}

“rfÞk{ík {U Mkçk Mku Ãkn÷u Lk{kÍ fk Mkwðk÷ nkuøkk” fu íkeMk nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fu íkfheçkLk 30 ðkrsçkkík

íkõçkehu íknhe{k {U ÷^Í “ ” fnLkk (2) VÍkuO fe íkeMkhe3 ykih [kiÚke4 hfTyík fu R÷kðk çkkfe ík{k{ Lk{kÍkU fe nh hfTyík {U Mkqhyu Vkríknk ÃkZLkk, Mkqhík r{÷kLkk (Þk fwhykLku Ãkkf fe yuf çkze ykÞík òu Akuxe íkeLk3 ykÞíkkU fu çkhkçkh nku Þk íkeLk3 Akuxe ykÞíkU ÃkZLkk) (3) Mkqhyu Vkríknk fk Mkqhík Mku Ãkn÷u ÃkZLkk (4) Mkqhyu Vkríknk ykih Mkqhík fu Ëhr{ÞkLk “yk{eLk” ykih fu R÷kðk fwA ykih Lk ÃkZLkk (5) rfhkyík fu VkihLk çkk’Ë Áfqy fhLkk (6) yuf MksËu fu çkk’Ë rçk¥khíkeçk ËqMkhk MksËk fhLkk (7) íkk’Ëe÷u yhfkLk Þk’Lke Áfqy, MkwsqË, fki{k ykih sÕMkk {U f{ yÍ f{ yuf (1)

172

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

çkkh fnLku fe r{õËkh XnhLkk (8) fki{k Þk’Lke Áfqy Mku MkeÄk ¾zk nkuLkk (çkk’Í ÷kuøk f{h MkeÄe Lknª fhíku, RMk íkhn WLk fk ðkrsçk Aqx òíkk ni) (9) sÕMkk Þk’Lke Ëku2 MksËkU fu Ëhr{ÞkLk MkeÄk çkiXLkk (çkk’Í ÷kuøk sÕË çkkÍe fe ðsn Mku çkhkçkh MkeÄu çkiXLku Mku Ãkn÷u ne ËqMkhu MksËu {U [÷u òíku nI RMk íkhn WLk fk ðkrsçk íkfo nku òíkk ni [knu rfíkLke ne sÕËe nku MkeÄk çkiXLkk ÷krÍ{e ni ðhLkk Lk{kÍ {fYnu íknhe{e ðkrsçkw÷ RykËk nkuøke) (10) fk’Ëyu Q÷k ðkrsçk ni yøk[uo Lk{kÍu Lk^÷ nku (Ëh yM÷ Ëku Lk^÷ fk nh fk’Ëk, “fk’Ëyu y¾ehk” ni ykih VÍo ni yøkh fk’Ëk Lk rfÞk ykih ¼q÷ fh ¾zk nku økÞk íkku sçk íkf RMk hfTyík fk MksËk Lk fh ÷u ÷kix ykyu ykih MksËyu MknTð fhu.”) (çknkhu þheyík, rnMMkk 4 Mk. 52 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

yøkh Lk^÷ fe íkeMkhe3 hfTyík fk MksËk fh r÷Þk íkku [kh4 Ãkqhe fh fu MksËyu MknTð fhu. MksËyu MknTð RMk r÷Þu ðkrsçk nwðk fu yøk[uo Lk^÷ {U nh Ëku2 hfTyík fu çkk’Ë fk’Ëk VÍo ni {økh íkeMkhe Þk Ãkkt[ðª ( ) hfTyík fk MksËk fhLku fu çkk’Ë fk’Ëyu Q÷k VÍo fu çkòyu ðkrsçk nku økÞk. (11) VÍo, rðºk ykih MkwLLkíku {wy¬Ëk {U íkþnTnwË (Þk’Lke y¥krnGÞkík) 173

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

fu çkk’Ë fwA Lk çkZkLkk (12) ËkuLkkU2 fk’ËkU {U “íkþnTnwË” {wfB{÷ ÃkZLkk. yøkh yuf ÷^Í ¼e Aqxk íkku ðkrsçk íkfo nku òyuøkk ykih MksËyu MknTð ðkrsçk nkuøkk (13) VÍo, rðºk ykih MkwLLkíku {wy¬Ëk fu fk’Ëyu Q÷k {U íkþnTnwË fu çkk’Ë yøkh çku ¾Þk÷e {U Þk fn r÷Þk íkku MksËyu MknTð ðkrsçk nku økÞk ykih yøkh òLk çkq Í fh fnk íkku Lk{kÍ ÷ki x kLkk ðkrsçk ni (14) ËkuLkkU íkhV Mk÷k{ Vuhíku ðõík ÷^Í Ëku L kkU2 çkkh ðkrsçk ni . ÷^Í ðkrsçk Lknª çkÕfu MkwLLkík ni (15) rðºk {U íkõçkehu fwLkqík fnLkk (16) rðºk {U Ëwykyu fwLkqík ÃkZLkk (17) EËiLk fe Au íkõçkehU (18) EËiLk {U ËqMkhe 2 hfTyík fe íkõçkehu Áfq y yki h RMk íkõçkeh fu r÷Þu ÷^Íu “ ” nku L kk (19) “snT h e Lk{kÍ” {-Mk÷Lk {økrhçk ð Rþk fe Ãkn÷e ykih ËqMkhe2 hfTyík ykih V@, sw{wyk, EËiLk, íkhkðen ykih h{ÍkLk þheV fu rðºk fe nh hfTyík {U R{k{ fku snTh (Þk’Lke RíkLke çkw÷LË ykðkÍ fu f{ yÍ f{ íkeLk3 ykË{e MkwLk MkfU) Mku rfhkyík fhLkk (20) økih snThe Lk{kÍ ({-Mk÷Lk Íkunh ð yMh) {U ykrnMíkk rfhkyík fhLkk (21) nh VÍo ð ðkrsçk fk WMk fe søkn nkuLkk (22) Áfqy nh 174

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

hfTyík {U yuf ne çkkh fhLkk (23) MksËk nh hfTyík {U Ëku2 ne çkkh fhLkk (24) ËqMkhe2 hfTyík Mku Ãkn÷u fk’Ëk Lk fhLkk (25) [kh4 hfTyík ðk÷e Lk{kÍ {U íkeMkhe3 hfTyík Ãkh fk’Ëk Lk fhLkk (26) ykÞíku MksËk ÃkZe nku íkku MksËyu rík÷kðík fhLkk (27) MksËyu MknTð ðkrsçk nwðk nku íkku MksËyu MknTð fhLkk (28) Ëku2 VÍo Þk Ëku2 ðkrsçk Þk VÍo ð ðkrsçk fu Ëhr{ÞkLk íkeLk3 íkMçken fe fËh (Þk’Lke íkeLk3 çkkh “ ” fnLku fe r{õËkh) ðõVk Lk nkuLkk (29) R{k{ sçk rfhkyík fhu Ïðkn çkw÷LË ykðkÍ Mku nku Þk ykrnMíkk ykðkÍ Mku {wõíkËe fk [wÃk hnLkk (30) rfhkyík fu rMkðk ík{k{ ðkrsçkkík {U R{k{ fe Ãkihðe fhLkk.

Lk{kÍ fe íkfheçkLk 96 MkwLLkíkU íkõçkehu íknhe{k fe MkwLLkíkU

íkõçkehu íknhe{k fu r÷Þu nkÚk WXkLkk (2) nkÚkkU fe ôøkr÷Þkt yÃkLku nk÷ Ãkh (Normal) AkuzLkk, Þk’Lke Lk rçkÕfw÷ r{÷kRÞu Lk RLk {U íkLkkð ÃkiËk fersÞu (3) nÚkur÷Þkut ykih ôøkr÷ÞkU fk Ãkux rfç÷k Y nkuLkk (4) íkõçkeh fu ðõík Mkh Lk ÍwfkLkk (5) íkõçkeh þwYy fhLku Mku Ãkn÷u ne ËkuLkkU2 nkÚk fkLkkU íkf WXk ÷uLkk (6) íkõçkehu fwLkqík ykih (7) íkõçkehkíku EËiLk {U ¼e Þune MkwLLkíkU nI (1)

175

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

(8) R{k{ fk çkw÷LË ykðkÍ Mku

(9)

ykih (10) Mk÷k{ fnLkk ({økh nksík Mku rÍÞkËk çkw÷LË ykðkÍ fhLkk {fYn ni) (11) íkõçkeh fu VkihLk çkk’Ë nkÚk çkkLÄ ÷uLkk MkwLLkík ni (çkk’Í ÷kuøk íkõçkehu Q÷k fu çkk’Ë nkÚk ÷xfk Ëuíku nI Þk fkunrLkÞkt ÃkeAu fe íkhV Íw÷kLku fu çkk’Ë nkÚk çkktÄíku nI WLk fk Þun Vu’÷ MkwLLkík Mku nx fh ni)

rfÞk{ fe MkwLLkíkU

{Ëo LkkV fu Lke[u MkeÄu nkÚk fe nÚku÷e W÷xu nkÚk fe f÷kE fu òuz Ãkh, Awtøkr÷Þkt ykih ytøkqXk f÷kE fu yøk÷ çkøk÷ ykih çkkfe Wtøkr÷Þkt nkÚk fe f÷kE fe Ãkw~ík Ãkh h¾u (13) Ãkn÷u MkLkk (14) rVh íkyÔðwÍ Þk’Lke ÃkZLkk (15) rVh íkÂM{Þk Þk’Lke ÃkZLkk (16) RLk íkeLkkU 3 fku yuf ËqMkhu fu VkihLk çkk’Ë fnLkk (17) RLk Mkçk fku ykrnMíkk ÃkZLkk (18) yk{eLk fnLkk (19) RMk fku ¼e ykrnMíkk fnLkk (20) íkõçkehu Q÷k fu VkihLk çkk’Ë MkLkk ÃkZLkk (yiÍLk) (Lk{kÍ {U íkyÔðwÍ ð íkrM{Þk rfhkyík fu íkkçkuy nI ykih {wõíkËe Ãkh rfhkyík Lknª ÷unkÍk íkyÔðwÍ ð íkrM{Þk ¼e {wõíkËe (12)

176

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

fu r÷Þu MkwLLkík Lknª. nkt rsMk {wõíkËe fe fkuE hfTyík Vkiík nku økE nku ðkun yÃkLke çkkfe hfTyík yËk fhíku ðõík RLk ËkuLkkU2 fku ÃkZu (21) íkyÔðwÍ rMkVo Ãkn÷e hfTyík {U ni ykih (22) íkrM{Þk nh hfTyík fu þwYy {U MkwLLkík ni.

Áfqy fe MkwLLkíkU

(23) Áfqy fu r÷Þu

(24) Áfqy {U íkeLk çkkh

fnLkk

fnLkk (25) {Ëo fk ½wxLkkU fku nkÚk Mku ÃkfzLkk ykih (26) ôøkr÷Þkt ¾qçk ¾w÷e h¾Lkk (27) Áfqy {U xktøkU MkeÄe h¾Lkk (çkk’Í ÷kuøk f{kLk fe íkhn xu Z e fh ÷u í ku nI Þu n {fYn ni ) (28) Áfqy {U ÃkeX yåAe íkhn rçkAe nku n¥kk fu yøkh ÃkkLke fk rÃkÞk÷k ÃkeX Ãkh h¾ rËÞk òyu íkku Xnh òyu. (29) Áfqy {U Mkh Ÿ[k Lke[k Lk nku ÃkeX fe MkeÄ {U nku. “Mkhfkhu {ËeLkk 6 Vh{kíku nI : WMk fe Lk{kÍ Lkk fkVe ni (Þk’Lke fkr{÷ Lknª) òu Áfqy ð MkwsqË {U ÃkeX MkeÄe Lknª fhíkk” ( Mkhfkhu {ËeLkk 6 Vh{kíku nI : “Áfqy ð MkwsqË fku Ãkqhk fhku fu ¾wËk 1 fe fMk{ ! {I íkwBnU yÃkLku ÃkeAu Mku Ëu¾íkk nqt. (30) çkuníkh Þun 177

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

ni fu fníkk nwðk Áfqy fku òyu Þk’Lke sçk Áfqy fu r÷Þu ÍwfLkk þwYy fhu ykih ¾í{u Áfqy Ãkh íkõçkeh ¾í{ fhu RMk {MkkVík fku Ãkqhk fhLku fu r÷Þu yÕ÷kn fe “ ” fku çkZkyu {økh yõçkh fe “ ” ðøkihk rfMke nVo fku Lk çkZkyu. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 72 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) yøkh ykÕ÷knw Þk ykfçkh Þk yfçkkh fnk íkku Lk{kÍ VkrMkË nku òyuøke.

fki{k fe MkwLLkíkU

(31) Áfqy Mku sçk WXU íkku nkÚk ÷xfk ËersÞu (32) Áfqy

Mku WXLku {U R{k{ fu r÷Þu fnLkk (33) {w õ íkËe fu r÷Þu fnLkk (34) {wLkVrhË (Þk’Lke íkLnk Lk{kÍ ÃkZLku ðk÷u) fu r÷Þu ËkuLkkU2 fnLkk MkwLLkík ni fnLku Mku ¼e MkwLLkík yËk nku òíke ni {økh “ ” fu çkk’Ë “ ” nkuLkk çkuníkh ni, “ ” nkuLkk RMk Mku çkuníkh, ykih ËkuLkkU2 nkuLkk ykih rÍÞkËk çkuníkh ni. ÞkLke frnÞu (35) {wLkVheË fníkk nwðk Áfqy Mku WXu, sçk MkeÄk ¾zk nku [wfu íkku yçk fnu. 178

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

MksËu fe MkwLLkíkU

(36) MksËu {U òLku fu r÷Þu ykih (37) MksËu Mku WXLku fu r÷Þu

fnLkk. (38) MksËu {U f{ yÍ 3 f{ íkeLk çkkh fnLkk ( yi Í Lk ) (39) MksËu {ut nuÚkur÷Þkt Í{eLk Ãkh h¾Lkk (40) nkÚkkU fe ôøkr÷Þkt r{÷e nwE rfç÷k Á¾ h¾Lkk (41) MksËu {U òyut íkku Í{eLk Ãkh Ãkn÷u ½wxLku rVh (42) nkÚk Veh (43) Lkkf, rVh (44) ÃkuþkLke h¾Lkk (45) sçk MksËu Mku WXU íkku RMk fk W÷x fhLkk Þk’Lke (46) Ãkn÷u ÃkuþkLke, rVh (47) Lkkf, rVh (48) nkÚk, rVh (49) ½wxLku WXkLkk (50) {Ëo fu r÷Þu MksËu {U MkwLLkík Þun ni fu çkkÍq fhðxkU Mku ykih (51) hkLkU Ãkux Mku swËk nkU (52) f÷kRÞkt Í{eLk Ãkh Lk rçkAkRÞu, nkt sçk MkV {U nkU íkku çkkÍq fhðxkU Mku swËk Lk hr¾Þu (53) MksËu {U ËkuLkkU2 Ãkkô fe ËMkkU10 ôøkr÷Þkut fk Ãkux RMk íkhn Í{eLk Ãkh ÷økkRÞu fu ËMkkU10 ôøkr÷Þkt rfç÷k Á¾ hnU.

sÕMku fe MkwLLkíkU

ËkuLkkU2 MksËkU fu çke[ {U çkiXLkk RMku sÕMkk fníku nI (55) sÕMku {U MkeÄk fË{ ¾zk fh fu W÷xk fË{ rçkAk fh WMk Ãkh çkiXLkk (56) MkeÄu Ãkkô fe ôøkr÷Þkt rfç÷k Á¾ fhLkk (57) ËkuLkkU nkÚk hkLkkU Ãkh h¾Lkk. (54)

179

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ËqMkhe hõyík fu r÷Þu WXLku fe MkwLLkíkU

sçk ËkuLkkU2 MksËu fh ÷U íkku ËqMkhe2 hfTyík fu r÷Þu ÃkLòut fu çk÷, (59) ½wxLkkU Ãkh nkÚk h¾ fh ¾zk nkuLkk MkwLLkík ni. nkt f{Íkuhe Þk Ãkkô {U íkõ÷eV ðøkihk {sçkqhe fe ðsn Mku Í{eLk Ãkh nkÚk h¾ fh ¾zu nkuLku {U nhs Lknª. (58)

fk’Ëk fe MkwLLkíkU

{Ëo fk ËqMkhe2 hfTyík fu MksËkU Mku Vkrhøk nku fh çkkÞkt Ãkkô rçkAk fh (61) ËkuLkkU2 MkwheLk WMk Ãkh h¾ fh çkiXLkk ykih (62) MkeÄk fË{ ¾zk h¾Lkk (63) MkeÄu Ãkkô fe ôøkr÷Þkt rfç÷k Á¾ fhLkk (64) MkeÄk nkÚk MkeÄe hkLk Ãkh ykih (65) W÷xk nkÚk W÷xe hkLk Ãkh h¾Lkk (66) ôøkr÷Þkt yÃkLke nk÷ík Ãkh Þk’Lke (NORMAL) AkuzLkk fu Lk rÍÞkËk ¾w÷e nw# Lk rçkÕfw÷ r{÷e nw# nku. (yiÍLk) (67) ôøkr÷Þkut fu fLkkhu ½wxLkkU fu ÃkkMk nku L kk, {økh ½w x Lku ÃkfzLkk Lk [krnÞu . (68) y¥krnGÞkík {U þnkËík Ãkh Rþkhk fhLkk. RMk fk íkhefk Þun ni fu Awøt kr÷Þk ykih ÃkkMk ðk÷e fku çkLË fh ÷ersÞu. ytøkqXu ykih çke[ ðk÷e fk nÕfk çkktrÄÞu ykih “ ” Ãkh fr÷{u fe ôøk÷e WXkRÞu RMk fku RÄh WÄh {ík rn÷kRÞu ykih “ ” Ãkh h¾ ËersÞu ykih Mkçk (60)

180

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

ôøkr÷Þkt MkeÄe fh ÷ersÞu (69) ËqMkhu2 fk’Ëu {U ¼e RMke íkhn çkirXÞu rsMk íkhn Ãkn÷u {U çkiXu Úku ykih íkþnTnËw ¼e ÃkrZÞu (70) íkþnTnwË fu çkk’Ë ËwYË þheV ÃkrZÞu ËwYËu Rçkúkne{ ÃkZLkk y^Í÷ ni (çknkhu þheyík, rnMMkk. 3 Mk. 85) (71) LkðkrV÷ ykih MkwLLkíku økih {wy¬Ëk fu fk’Ëyu Q÷k {U ¼e íkþnTnËw fu çkk’Ë ËwYË þheV ÃkZLkk MkwLLkík ni (72) ËwYË þheV fu çkk’Ë Ëwyk ÃkZLkk.

Mk÷k{ VuhLku fe MkwLLkíkU

RLk yÕVkÍ fu MkkÚk Ëku2 çkkh Mk÷k{ VuhLkk : (74) Ãkn÷u MkeÄe íkhV, rVh (75) W÷xe íkhV {wtn VuhLkk (76) R{k{ fu r÷Þu ËkuLkktu2 Mk÷k{ çkw÷LË ykðkÍ Mku fnLkk MkwLLkík ni {økh ËqMkhk2 Ãkn÷u fe rLkMçkík f{ ykðkÍ Mku fnu (77) Ãkn÷e çkkh fu Mk÷k{ {U fníku ne R{k{ Lk{kÍ Mku çkknh nku økÞk yøk[uo Lk fnk nku RMk ðõík yøkh fkuE þhefu s{kyík nku íkku RÂõíkËk Mknen Lk nwE nkt yøkh Mk÷k{ fu çkk’Ë R{k{ Lku MksËyu MknTð rfÞk çkþíkuo fu RMk Ãkh MksËyu MknTð nku íkku RÂõíkËk Mknen nku økE (78) R{k{ ËkrnLku Mk÷k{ {U r¾íkkçk Mku WLk {wõíkrËÞkU fe rLkGÞík fhu òu ËkrnLke íkhV nI ykih (73)

181

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

çkk# Mku çkk# íkhV ðk÷kU fe {økh ykihík fe rLkGÞík Lk fhu yøk[uo þhefu s{kyík nku LkeÍ2 ËkuLkkU Mk÷k{kU {U rfhk{Lk fkríkçkeLk ykih WLk {÷kRfk fe rLkGÞík fhu rsLk fku yÕ÷kn 1 Lku rnVkÍík fu r÷Þu {wfhoh rfÞk ykih rLkGÞík {U fkuE yËË {wyGÞLk Lk fhu (79) {wõíkËe ¼e nh íkhV fu Mk÷k{ {U RMk íkhV ðk÷u {wõíkrËÞkU ykih WLk {÷kRfk fe rLkGÞík fhu LkeÍ rsMk íkhV R{k{ nku WMk íkhV fu Mk÷k{ {U R{k{ fe ¼e rLkGÞík fhu ykih yøkh R{k{ WMk fu {nkÍe (Þk’Lke Xef Mkk{Lku fe MkeÄ {U) nku íkku ËkuLkkU2 Mk÷k{kU {U R{k{ fe ¼e rLkGÞík fhu ykih {w L kVrhË rMkVo WLk rVrh~íkkU ne fe rLkGÞík fhu (80) {wõíkËe fu ík{k{ RÂLíkfk÷kík (Þk’Lke Áfqy MkwsË q ðøkihk) R{k{ fu MkkÚk nkuLkk.

Mk÷k{ VuhLku fu çkk’Ë fe MkwLLkíkU

(81) Mk÷k{ fu çkk’Ë R{k{ fu r÷Þu MkwLLkík Þun ni fu Ëk#

Þk çkk# íkhV Á¾ fh ÷u, Ëk# íkhV y^Í÷ ni ykih {wõíkrËÞkU fe íkhV Á¾ fh fu ¼e çkiX íkku Mkfíkk ni sçk fu ykr¾he MkV íkf ¼e fkuE RMk fu Mkk{Lku (Þk’Lke RMk fu [unhu fe MkeÄ {U) Lk{kÍ Lk ÃkZíkk nku (82) {wLkVrhË rçkøkih Á¾ çkË÷u yøkh ðnª Ëwyk {ktøku íkku òRÍ ni. 182

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

MkwLLkíku çkk’rËGÞk fe MkwLLkíkU

rsLk VÍkuO fu çkk’Ë MkwLLkíkU nI RLk {U çkk’Ëu VÍo f÷k{ Lk fhLkk [krnÞu yøk[uo MkwLLkíkU nku íkku òyutøke {økh Mkðkçk f{ nkuøkk ykih MkwLLkíkkU {U íkk¾eh ¼e {fYn ni RMke íkhn çkzu çkzu yðhkËku ðÍkRV fe ¼e RòÍík Lknª (84) (VÍkuO fu çkk’Ë) fç÷u MkwLLkík {wÏíkMkh Ëwyk Ãkh fLkkyík [krnÞu ðhLkk MkwLLkíkkut fk Mkðkçk f{ nku òyuøkk. (çknkhu þheyík, (83)

rnMMkk 3 Mk. 81 {ËeLkíkw ÷ {w Š þË çkhu ÷ e þheV)

MkwLLkík ð VÍo fu Ëhr{ÞkLk f÷k{ fhLku Mku yMn (Þk’Lke ËwÁMík íkheLk) Þune ni fu MkwLLkík çkkrík÷ Lknª nkuíke y÷çk¥kk Mkðkçk f{ nku òíkk ni. Þune nwõ{ nh WMk fk{ fk ni òu {wLkkrVÞu íknhe{k ni (86) MkwLLkíkU ðnª Lk ÃkrZÞu çkÕfu Ëkyut çkkyut, ykøku ÃkeAu nx fh ÃkrZÞu Þk ½h ò fh yËk fersÞu. (MkwLLkíkU ÃkZLku fu r÷Þu ½h òLku fe ðßn Mku òu VM÷ (Þk’Lke VkrMk÷k) nwðk WMk {U nhs Lknª. søkn çkË÷Lku Þk ½h òLku fu r÷Þu Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk Þk WMk fe íkhV yÃkLkk [unhk fhLkk økwLkkn ni. yøkh rLkf÷Lku fe søkn Lk r{÷u íkku ðnª MkwLLkíkU ÃkZ ÷ersÞu). (85)

183

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

MkwLLkíkkU fk yuf yn{ {My÷k

òu RM÷k{e ¼kR MkwLLkíku fÂç÷GÞk Þk MkwLLkíku çkk’rËGÞk ÃkZ fh yk{Ëku h^ík ykih çkkík[eík {U ÷øk òíku nI ðkun Mkhfkhu yk’÷k nÍhík 5 fu RMk Víkðk {wçkkhfk Mku ËMko nkrMk÷ fhU. [wLkkL[u, yuf RÂMík^íkk fu sðkçk {U RhþkË ni : “MkwLLkíku fçkr÷GÞk {U “yki÷k” yÔð÷ ðõík ni çkþíkuo fu VÍo ð MkwLLkík fu Ëhr{ÞkLk f÷k{ Þk fkuE Vu’÷ {wLkkrVÞu Lk{kÍ Lk fhu, ykih MkwLLkíku çkk’rËGÞk {U {wMíknçk VÍkuO Mku Rr¥kMkk÷ ni {økh Þun fu {fkLk Ãkh yk fh ÃkZu íkku VM÷ (Þk’Lke VkrMk÷u) {U nhs Lknª, ÷urfLk ysLkçke yVTyk÷ Mku VM÷ Lk [krnÞu Þun VM÷ (VkrMk÷k) MkwLLkíku fçkr÷GÞk ð çkk’rËGÞk ËkuLkkU fu Mkðkçk fku Mkkrfík ykih RLnU íkhefyu {MkLkqLkk Mku ¾krhs fhíkk ni.” (Víkkðk h-ÍrðGÞk sËeË, rs. 5 Mk. 139 hÍk VkQLzuþLk {foÍw÷ ykir÷Þk ÷knkih)

ykøku çkÞkLk fËko 86 MkwLLkíkkU {U rÍ{LkLk RM÷k{e çknLkkU fu r÷Þu ¼e MkwLLkíkU nI RLk fu r÷Þu “ykRþk rMkÆefk” fu ËMk nwYV fe rLkMçkík Mku 10 MkwLLkíkU

RM÷k{e çknLk fu r÷Þu íkõçkehu íknhe{k ykih íkõçkehu fwLkqík {U MkwLLkík Þun ni fu fLÄkU íkf ne nkÚk WXkyu (2) rfÞk{ {U ykihík ykih ¾wLMkk (Þk’Lke rnszk) W÷xu nkÚk fe nÚku÷e MkeLku Ãkh Akíke fu (1)

184

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

Lke[u h¾ fh WMk fe Ãkw ~ ík Ãkh MkeÄe nkÚku ÷ e h¾u (3) RM÷k{e çknLk fu r÷Þu Áfqy {U ½wxLkkut Ãkh nkÚk h¾Lkk ykih ôøkr÷Þkt fwþkËk Lk fhLkk MkwLLkík ni (4) Áfqy {U Úkkuzk Íwfu Þk’Lke rMkVo RíkLkk fu nkÚk ½wxLkkU íkf Ãknkut[ òyut ÃkeX MkeÄe Lk fhu ykih ½wxLkkU Ãkh Íkuh ¼e Lk Ëu Vfík nkÚk h¾ Ëu ykih nkÚkkU fe ôøkr÷Þkt r{÷e nwE h¾u ykih Ãkkô Íwfu nwðu h¾u, {ËkuO fe íkhn ¾q ç k MkeÄu Lk fh Ëu (5) rMk{x fh MksËk fhu Þk’Lke çkkÍq fhðxkU Mku (6) Ãkux hkLkkU Mku (7) hkLkU rÃkLzr÷ÞkU Mku ykih (8) rÃkLzr÷Þkt Í{eLk Mku r{÷k Ëu (9) ËqMkhe2 hfTyík fu MksËkU Mku Vkrhøk nku fh ËkuLkkU2 Ãkkô MkeÄe òrLkçk rLkfk÷ Ëu ykih (10) W÷xe MkwheLk Ãkh çkiXu.

“MkËfu Þk hMkq÷Õ÷kn” fu 14 nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fu íkfheçkLk 14 {wMíknççkkík

rLkGÞík fu yÕVkÍ ÍçkkLk Mku fn ÷u L kk sçk fu rË÷ {U rLkGÞík nkrÍh nku ðhLkk íkku Lk{kÍ nkuøke ne Lknª (2) rfÞk{ {U ËkuLkkU2 ÃkLòu t fu Ëhr{ÞkLk [kh 4 ôøk÷ fk VkrMk÷k nku L kk (3) rfÞk{ fe nk÷ík {U MksËu fe søkn, (4) Áfqy {U ËkuLkkU2 fË{kU fe Ãkw~ík Ãkh, (5) MksËu {U Lkkf (1)

185

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

fe íkhV, (6) fk’Ëk {U økkuË fe íkhV, (7) Ãkn÷u Mk÷k{ {U MkeÄu fLÄu fe íkhV ykih (8) ËqMkhu Mk÷k{ {U W÷xu fLÄu fe íkhV LkÍh fhLkk (9) {wLkVrhË fku Áfqy ykih MksËkU {U íkeLk3 çkkh Mku rÍÞkËk ({økh íkkf yËË {-Mk÷Lk Ãkkt [ , Mkkík, Lkð ) íkMçken fnLkk (10) “rnÕÞk” ðøki h k {U nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk {wçkkhf 5 ðøkihk Mku ni fu R{k{ fu r÷Þu íkMçkenkík Ãkkt[5 çkkh fnLkk {wMíknçk ni. (11) rsMk fku ¾ktMke ykyu WMk fu r÷Þu {wMíknçk ni fu sçk íkf {w{rfLk nku Lk ¾ktMku (12) s{kne ykyu íkku {wn t çkLË rfÞu hrnÞu ykih Lk Áfu íkku nkUx Ëktík fu ÃkeAu ËçkkRÞu, yøkh RMk íkhn ¼e Lk Áfu íkku rfÞk{ {U MkeÄu nkÚk fe Ãkw~ík Mku ykih økihu rfÞk{ {U W÷xu nkÚk fe Ãkw~ík Mku {wtn ZktÃk ÷ersÞu. s{kne hkufLku fk çkuníkheLk íkhefk Þun ni fu rË÷ {U ¾Þk÷ fersÞu fu Mkhfkhu {ËeLkk 6 ykih Ëeøkh yÂBçkÞk J fku s{kne f¼e Lknª ykíke Úke. V VkihLk Áf òyu ø ke (13) sçk {wfÂççkh fnu íkku R{k{ ð {wõíkËe Mkçk fk ¾zk nku òLkk (14) MksËk Í{eLk Ãkh rçk÷k nkR÷ nkuLkk. 186

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

W{h rçkLk yçËw÷ yÍeÍ 5 fk y{÷

nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë økÍk÷e P Lkõ÷ Vh{kíku nI : “nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h rçkLk yçËw÷ yÍeÍ 5 n{uþk Í{eLk ne Ãkh MksËk fhíku Þk’Lke MksËu fe søkn {wMkÕ÷k ðøkihk Lk rçkAkíku.”

økËo yk÷qË ÃkuþkLke fe VÍe÷ík

nÍhíku MkÂGÞËwLkk ðkrMk÷k rçkLk yMfy 5 Mku rhðkÞík ni fu nw Í q h MkhkÃkk Lkq h , þknu økÞq h 6 fk Vh{kLku Ãkwh MkwYh ni : “íkw{ {U Mku fkuE þÏMk sçk íkf Lk{kÍ Mku Vkrhøk Lk nku òyu yÃkLke ÃkuþkLke (fe r{èe) fku MkkV Lk fhu õÞqtfu sçk íkf WMk fe ÃkuþkLke Ãkh Lk{kÍ fu MksËu fk rLkþkLk hníkk ni rVrh~íku WMk fu r÷Þu Ëwykyu {økrVhík fhíku hníku nI. {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! ËkihkLku Lk{kÍ ÃkuþkLke Mku r{èe AwzkLkk çkuníkh Lknª ykih 1N íkfççkwh fu íkkih Ãkh AwzkLkk økwLkkn ni. ykih yøkh Lk AwzkLku Mku íkõ÷eV nkuíke nku Þk ¾Þk÷ çkxíkk nku íkku AwzkLku {U nhs ¼e Lknª. ykih yøkh rfMke fku rhÞkfkhe fk ¾kiV nku íkku WMku [krnÞu fu Lk{kÍ fu çkk’Ë ÃkuþkLke Mku r{èe MkkV fh ÷u. 187

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

“¼kRÞku Lk{kÍ fu {w^rMkËkík Mke¾Lkk VÍo ni” fu WLíkeMk nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ íkkuzLku ðk÷e 29 çkkíkU

çkkík fhLkk (2) rfMke fku Mk÷k{ fhLkk (3) Mk÷k{ fk sðkçk Ëu L kk (4) Aªf fk sðkçk ËuLkk (Lk{kÍ {ut ¾wË fku Aªf ykyu íkku ¾k{kuþ hnu) yøkh fn r÷Þk íkçk ¼e nhs Lknª ykih yøkh WMk ðõík nBË Lk fe íkku Vkrhøk nku fh fnu. (5) ¾w þ ¾çkhe Mkw L k fh sðkçkLk fnLkk (6) çkwhe ¾çkh (Þk rfMke fe {kiík fe ¾çkh) MkwLk fh fnLkk (yiÍLk) (7) yÍkLk fk sðkçk ËuLkk (8) yÕ÷kn 1 fk Lkk{ MkwLk fh sðkçkLk fnLkk (9) Mkhfkhu {ËeLkk 6 fk RM{u røkhk{e MkwLk fh sðkçkLk ËwYË þheV ÃkZLkk. {-Mk÷Lk“6” fnLkk (yøkh Þk 6 sðkçk fe rLkGÞík Mku Lk fnk íkku Lk{kÍ Lk xqxe) (1)

Lk{kÍ {U hkuLkk

(10) ËËo Þk {wMkeçkík fe ðsn Mku Þun yÕVkÍ “ykn”,

“Qn”, “WV”, “íkwV” rLkf÷ økyu Þk ykðkÍ Mku hkuLku {U nVo ÃkiËk nku økyu íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE. yøkh hkuLku 188

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

{U rMkVo yktMkq rLkf÷u ykðkÍ ð nwYV Lknª rLkf÷u íkku nhs Lknª. yøkh Lk{kÍ {U R{k{ fu ÃkZLku fe ykðkÍ Ãkh hkuLku ÷økk ykih “yhu”, “Lky{”, “nkt” ÍçkkLk Mku òhe nku økÞk íkku fkuE nhs Lknª fu Þun ¾wþqy fu çkkRMk ni ykih yøkh R{k{ fe ¾wþ RÕnkLke fu Mkçkçk Þun yÕVkÍ fnu íkku Lk{kÍ xqx økE.

Lk{kÍ {U ¾ktMkLkk

(11) {heÍ fe ÍçkkLk Mku çku R¾ríkÞkh ykn ! Qn! rLkf÷k

íkku Lk{kÍ Lk xqxe. Þqt ne Aªf, s{kne, ¾ktMke, zfkh ðøkihk {U rsíkLku nwYV {sçkqhLk rLkf÷íku nI ðkun ¼e {wykV nI. (12) VqtfLku {U yøkh ykðkÍ Lk ÃkiËk nku íkku ðkun MkktMk fe r{M÷ ni ykih Lk{kÍ VkrMkË Lknª nkuíke {økh fMËLk VqtfLkk {fYn ni ykih yøkh Ëku2 nVo ÃkiËk nku siMku WV, íkwV íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE. (13) ¾tfkhLku {U sçk Ëku2 nwYV Íkrnh nkU siMku “y¾” íkku {w Â ^MkË ni . nkt yøkh WÍT h Þk Mknen {õMkË nku {-Mk÷Lk íkçkeyík fk íkfkÍk nku Þk ykðkÍ MkkV fhLku fu r÷Þu nku Þk R{k{ fku ÷wf{k ËuLkk {fMkqË nku Þk fkuE ykøku Mku økwÍh hnk nku WMk fku {wíkðßsun fhLkk nku RLk ðwsqnkík fe rçkLkk Ãkh ¾ktMkLku {U fkuE {wÍkÞfk Lknª. 189

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

ËkihkLku Lk{kÍ Ëu¾ fh ÃkZLkk

{wMnV (fwhykLk) þheV Mku, Þk rfMke fkøkÍ Mku Þk {unhkçk ðøkihk {U r÷¾k nwðk Ëu¾ fh fwhykLk þheV ÃkZLkk (nkt yøkh ÞkË Ãkh ÃkZ hnu nI ykih {wMnV þheV Þk {unhkçk ðøkihk Ãkh rMkVo LkÍh ni íkku nhs Lknª, yøkh rfMke fkøkÍ ðøkihk Ãkh ykÞkík r÷¾e nI RMku Ëu¾k ykih Mk{Ík {økh ÃkZk Lknª RMk {U ¼e fkuE {wÍkÞfk Lknª) (15) RM÷k{e rfíkkçk Þk RM÷k{e {Í{qLk ËkihkLku Lk{kÍ òLk çkqÍ fh Ëu¾Lkk ykih RhkËíkLk Mk{ÍLkk {fYn ni ËwLÞðe {Í{qLk nku íkku rÍÞkËk fhkrnGÞík ni, ÷unkÍk Lk{kÍ {U yÃkLku fheçk rfíkkçkU Þk íknheh ðk÷u Ãkufux ykih þkìrÃktøk çkuøk, {kuçkkR÷ VkuLk Þk ½ze ðøkihk RMk íkhn hr¾Þu fu RLk fe r÷¾kE Ãkh LkÍh Lk Ãkzu Þk RLk Ãkh Y{k÷ ðøkihk WZk ËersÞu, LkeÍ ËkihkLku Lk{kÍ MkwíkqLk ðøkihk Ãkh ÷øku nwðu MxefÍo, Rþríknkh ykih £u{kU ðøkihk Ãkh LkÍh zk÷Lku Mku ¼e çkr[Þu. (14)

“y-{÷u fMkeh” ykih “y-{÷u f÷e÷” fe íkk’heV

(16) y{÷u fMkeh Lk{kÍ fku VkrMkË fh Ëuíkk ni sçk fu Lk Lk{kÍ

fu yk’{k÷ Mku nku Lk ne RM÷knu Lk{kÍ fu r÷Þu rfÞk økÞk nku. rsMk fk{ fu fhLku ðk÷u fku Ëqh Mku Ëu¾Lku Mku yiMkk ÷øku fu 190

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Þun Lk{kÍ {U Lknª ni çkÕfu yøkh økw{kLk ¼e økkr÷çk nku fu Lk{kÍ {U Lknª íkçk ¼e y{÷u fMkeh ni. ykih yøkh Ëqh Mku Ëu¾Lku ðk÷u fku þfku þwçkk ni fu Lk{kÍ {U ni Þk Lknª íkku y{÷u f÷e÷ ni ykih Lk{kÍ VkrMkË Lk nkuøke.

ËkihkLku Lk{kÍ r÷çkkMk ÃknLkLkk

(17) ËkihkLku Lk{kÍ fwíkko Þk Ãkkò{k ÃknLkLkk Þk íknçkLË çkktÄLkk (18) ËkihkLku Lk{kÍ rMkºk ¾w÷ òLkk ykih RMke

nk÷ík {U fkuE ÁfTLk yËk fhLkk Þk íkeLk3 çkkh fe r{õËkh ðõVk økwÍh òLkk

fnLku

Lk{kÍ {U fwA rLkøk÷Lkk

(19) {k’{q÷e Mkk ¼e ¾kLkk Þk ÃkeLkk {-Mk÷Lk rík÷ rçkøkih

[çkkyu rLkøk÷ r÷Þk. Þk fíkhk {wnt {U røkhk ykih rLkøk÷ r÷Þk (20) Lk{kÍ þwYy fhLku Mku Ãkn÷u ne fkuE [eÍ ËktíkkU {U {kisËq Úke RMku rLkøk÷ r÷Þk íkku yøkh ðkun [Lku fu çkhkçkh Þk RMk Mku rÍÞkËk Úke íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE ykih yøkh [Lku Mku f{ Úke íkku {fYn. (21) Lk{kÍ Mku fç÷ fkuE {eXe [eÍ ¾kE Úke yçk WMk fu yßÍk {wtn {U çkkfe Lknª {økh rMkVo ÷wykçku ËnLk (Úkqf) {U fwA yMkh hn økÞk ni RMk fu rLkøk÷Lku Mku Lk{kÍ VkrMkË Lk nkuøke (22) {wtn {U þfh ðøkihk nku fu ½w÷ fh nÕf {U Ãknku[ t íke ni íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE (yiÍLk) 191

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

(23) ËktíkkU Mku ¾qLk rLkf÷k yøkh Úkqf økkr÷çk ni íkku rLkøk÷Lku Mku VkrMkË Lk nkuøke ðhLkk nku òyuøke (øk-

÷çku fe y÷k{ík Þun ni fu yøkh nÕf {U {Ík {nMkqMk nwðk íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE, Lk{kÍ íkkuzLku {U ÍkRfu fk yu’ríkçkkh ni ykih ðwÍq xqxLku {U htøk fk ÷unkÍk ðwÍq WMk ðõík xqxíkk ni sçk fu Úkqf Mkw¾o (÷k÷) nku òyu ykih yøkh Úkqf ÍËo (Ãke÷k) ni íkku ðwÍq çkkfe ni)

ËkihkLku Lk{kÍ rfç÷u Mku RÂLnhkV

rçk÷k WÍTh MkeLku fku Mk{íku fk’çkk Mku 45 Ëhò Þk RMk Mku rÍÞkËk VuhLkk {wÂ^MkËu Lk{kÍ ni, yøkh WÍTh Mku nku íkku {wÂ^MkË Lknª. {-Mk÷Lk nËMk (Þk’Lke ðwÍq xqx òLku) fk økw{kLk nwðk ykih {wtn Vuhk ne Úkk fu økw{kLk fe øk÷íke Íkrnh nwE íkku yøkh {ÂMsË Mku ¾krhs Lk nwðk nku íkku Lk{kÍ VkrMkË Lk nkuøke. (24)

Lk{kÍ {U MkktÃk {khLkk

(25) MkktÃk rçkåAq fku {khLku Mku Lk{kÍ Lknª xqxíke sçk fu Lk

íkeLk3 fË{ [÷Lkk Ãkzu Lk ne íkeLk3 Íçko fe nksík nku ðhLkk VkrMkË nku òyuøke. MkktÃk rçkåAq fku {khLkk WMk ðõík {wçkkn ni sçk fu Mkk{Lku Mku økwÍhu ykih EÍk ËuLku fk ¾kiV ¼e nku, yøkh íkõ÷eV ÃknkU[kLku fk yLËuþk Lk nku íkku {khLkk {fYn ni (26) Ãki Ëh Ãki íkeLk çkk÷ W¾izu Þk íkeLk sqyut {khª Þk yuf ne sqt fku íkeLk çkkh {khk 192

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

íkku Lk{kÍ òíke hne ykih yøkh Ãki Ëh Ãki Lk nku íkku Lk{kÍ VkrMkË Lk nwE {økh {fYn ni. (yiÍLk)

Lk{kÍ {U ¾wòLkk

(27) yuf ÁfTLk {U íkeLk3 çkkh ¾wòLku Mku Lk{kÍ VkrMkË nku

òíke ni Þk’Lke Þqt fu ¾wò fh nkÚk nxk r÷Þk rVh ¾wòÞk rVh nxk r÷Þk Þun Ëku2 çkkh nwðk yøkh yçk RMke íkhn íkeMkhe3 çkkh ¼e rfÞk íkku Lk{kÍ òíke hnuøke. yøkh yuf çkkh nkÚk h¾ fh [LË çkkh nhfík Ëe íkku Þun yuf ne {híkçkk ¾wòLkk fnk òyuøkk.

fnLku {U øk÷ríkÞkt

íkõçkehkíku RÂLíkfk÷kík {U fu “ ” fku ËhkÍ rfÞk Þk’Lke ykÕ÷kn Þk ykõçkh fnk Þk “ ” fu çkk’Ë “ ” çkZkÞk Þk’Lke “yõçkkh” fnk íkku Lk{kÍ VkrMkË nku økE ykih yøkh íkõçkehu íknhe{k {U yiMkk nwðk íkku Lk{kÍ þwYy ne Lk nwE yõMkh {wfÂççkh (Þk’Lke s{kyík {U R{k{ fe íkõçkehkík Ãkh Íkuh Mku íkõçkehU fn fh ykðkÍ Ãknku[ t kLku ðk÷u) Þun øk-÷ríkÞkt rÍÞkËk fhíku nI ykih Þqt yÃkLke ykih ËqMkhkU fe Lk{kÍU økkhík fhíku nI. ÷unkÍk òu RLk ynfk{ fku yåAe íkhn Lk òLkíkk nku WMku {wfÂççkh Lknª çkLkLkk [krnÞu. (29) rfhkyík Þk yÍfkhu Lk{kÍ {U yiMke øk-÷íke fu rsMk Mku {k’Lkk VkrMkË nku òyut Lk{kÍ VkrMkË nku òíke ni. (28)

193

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

“Ãk¬k Lk{kÍe rçk÷k þwçkk sLLkíkw÷ rVhËkiMk fk nõËkh ni” fu çk¥keMk nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fu 32 {fYnkíku íknhe{k (1) ËkZe, çkËLk Þk r÷çkkMk fu MkkÚk ¾u÷Lkk (

)

(2) fÃkzk Mk{uxLkk, siMkk fu yks f÷ çkk’Í ÷kuøk MksËu {U

òíku ðõík Ãkkò{k ðøkihk ykøku Þk ÃkeAu Mku WXk ÷uíku nI yøkh fÃkzk çkËLk Mku r[Ãkf òyu íkku yuf nkÚk Mku AwzkLku {U nhs Lknª.

fLÄkU Ãkh [kËh ÷xfkLkk

(3) MkË÷ Þk’Lke fÃkzk ÷xfkLkk. {-Mk÷Lk Mkh Þk fLÄu Ãkh

RMk íkhn [kËh Þk Y{k÷ ðøkihk zk÷Lkk fu ËkuLkkU2 fLkkhu ÷xfíku nkU, nkt yøkh yuf fLkkhk ËqMkhu fLÄu Ãkh zk÷ rËÞk yki h Ëq M khk ÷xf hnk ni íkku nhs Lknª. (4) yks f÷ çkk’Í ÷kuøk yuf fLÄu Ãkh RMk íkhn Y{k÷ h¾íku nI fu RMk fk yuf rMkhk Ãkux Ãkh ÷xf hnk nkuíkk ni ykih ËqMkhk ÃkeX Ãkh. RMk íkhn Lk{kÍ ÃkZLkk {fYnu íknhe{e ni. (çknkhu þheyík, rnMMk. 2 3 Mk. 165) (5) ËkuLkkU ykMíkeLkkU {U Mku yøkh yuf ykMíkeLk ¼e ykÄe f÷kE Mku rÍÞkËk [Ze nwE nku íkku Lk{kÍ {fYnu íknhe{e nkuøke. 194

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

íkçkE nksík fe rþÆík

(6) Ãkuþkçk, Ãkk¾kLkk Þk hen fe rþÆík nkuLkk. yøkh Lk{kÍ

þwYy fhLku Mku Ãkn÷u ne rþÆík nku íkku ðõík {U ðwMyík nkuLku fe Mkqhík {U Lk{kÍ þwYy fhLkk ne økwLkkn ni. nkt yøkh yiMkk ni fu Vhkøkík ykih ðwÍq fu çkk’Ë Lk{kÍ fk ðõík ¾í{ nku òyuøkk íkku Lk{kÍ ÃkZ ÷ersÞu. ykih yøkh ËkihkLku Lk{kÍ Þun nk÷ík ÃkiËk nwE íkku yøkh ðõík {U økwLòRþ nku íkku Lk{kÍ íkkuz ËuLkk ðkrsçk ni, yøkh RMke íkhn ÃkZ ÷e íkku økwLknøkkh nkUøku.

Lk{kÍ {U ftfrhÞkt nxkLkk

ËkihkLku Lk{kÍ ftfrhÞkt nxkLkk {fYnu íknhe{e ni nÍhíku MkÂGÞËw L kk òrçkh 5 Vh{kíku nI, {I Lku ËkihkLku Lk{kÍ ftfhe AqLku Mku {w-íkyÂÕ÷f çkkhøkknu rhMkk÷ík {U Mkwðk÷ rfÞk íkku RhþkË nwðk : “yuf çkkh. ykih yøkh íkq RMk Mku çk[u íkku rMkÞkn ykt¾ ðk÷e100 ŸxrLkÞkU Mku çkuníkh ni.” nkt yøkh MkwLLkík fu {wíkkrçkf MksËk yËk Lk nku Mkfíkk nku íkku yuf çkkh nxkLku fe RòÍík ni ykih yøkh rçkøkih nxkyu ðkrsçk yËk Lk nkuíkk nku íkku nxkLkk ðkrsçk ni [knu yuf çkkh Mku rÍÞkËk fe nksík Ãkzu. (7)

195

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ôøkr÷Þkt [x¾kLkk

(8) Lk{kÍ {U ôøkr÷Þkt [x¾kLkk.

¾kík{w÷ {wnr¬feLk nÍhíku yÕ÷k{k RçLku ykrçkËeLk þk{e I Vh{kíku nI, RçLku {kò fe rhðkÞík ni fu Mkhfkhu {ËeLkk 6 Lku Vh{kÞk : “Lk{kÍ {U yÃkLke ôøkr÷Þkt Lk [x¾kÞk fhku . ” “{wsíkçkk, fu nðk÷u Mku Lkõ÷ rfÞk fu MkwÕíkkLku Ëku2 snkLk, þnLkþknu fkiLkku {fkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk 6 Lku “RÂLíkÍkhu Lk{kÍ fu ËkihkLk ôøkr÷Þkt [x¾kLku Mku {Ly Vh{kÞk.” {ÍeË yuf rhðkÞík {U ni, “Lk{kÍ fu r÷Þu òíku nwðu ôøkr÷Þkt [x¾kLku Mku {Ly Vh{kÞk.” RLk ynkËeMku {wçkkhfk Mku Þun íkeLk3 ynfk{ Mkkrçkík nwðu ( ) Lk{kÍ fu ËkihkLk ykih íkðkçkuyu Lk{kÍ {U {-Mk÷Lk Lk{kÍ fu r÷Þu òíku nwðu, Lk{kÍ fk RÂLíkÍkh fhíku nwðu ôøkr÷Þkt [x¾kLkk {fYnu íknhe{e ni ( ) ¾krhsu Lk{kÍ (Þk’Lke íkðkçkuyu Lk{kÍ {U ¼e Lk nku) {U rçkøkih nksík fu ôøkr÷Þkt [x¾kLkk {fYnu íkLÍene ni ( ) ¾krhsu Lk{kÍ {U rfMke nksík fu Mkçkçk {-Mk÷Lk ôøkr÷ÞkU fku ykhk{ ËuLku fu r÷Þu ôøkr÷Þkt [x¾kLkk {wçkkn (Þk’Lke rçk÷k fhkník òRÍ) ni (9) ík~çkef Þk’Lke yuf nkÚk fe ôøkr÷Þkt ËqMkhu nkÚk fe ôøkr÷Þkut 196

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

{U zk÷Lkk. Mkhfkhu {ËeLkk 6 Lku Vh{kÞk : “òu {ÂMsË fu RhkËu Mku rLkf÷u íkku ík~çkef Þk’Lke yuf nkÚk fe ôøkr÷Þkt ËqMkhu nkÚk fe ôøkr÷ÞkU {U Lk zk÷u çkuþf ðkun Lk{kÍ (fu nwõ{) {U ni : Lk{kÍ fu r÷Þu òíku ðõík ykih Lk{kÍ fu RÂLíkÍkh {U ¼e Þun ËkuLkkU [eÍU {fYnu íknhe{e nI.

f{h Ãkh nkÚk h¾Lkk

(10) f{h Ãkh nkÚk h¾Lkk (yiÍLk. 347) Lk{kÍ fu R÷kðk

¼e (rçk÷k WÍTh) f{h Ãkh (Þk’Lke ËkuLkkU2 Ãkn÷qykut fu ðMík {U) nkÚk Lknª h¾Lkk [krnÞu yÕ÷kn 1 fu {nçkqçk 6 Vh{kíku nI : “f{h Ãkh nkÚk h¾Lkk snLLkr{ÞkU fe hkník ni”

Þk’Lke Þun ÞnqrËÞkU fk Vu’÷ ni fu ðkun snLLk{e nI ðhLkk snLLkr{ÞkU fu r÷Þu snLLk{ {U õÞk hkník ni ! (nkrþGkk çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 115 {fíçkyu RM÷kr{GÞk ÷knkih)

ykM{kLk fe íkhV Ëu¾Lkk

rLkøkkn ykM{kLk fe íkhV WXkLkk yÕ÷kn 1 fu {nçkqçk 6 Vh{kíku nI : (11)

197

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

“õÞk nk÷ ni WLk ÷kuøkkU fk òu Lk{kÍ {U ykM{kLk fe íkhV ykt¾U WXkíku nI RMk Mku çkkÍ hnU Þk WLk fe ykt¾U W[f ÷e òyutøke. (12) RÄh WÄh {wtn Vuh fh Ëu¾Lkk, [knu Ãkqhk {wtn Vuhk Þk Úkkuzk. {wtn Vuhu rçkøkih rMkVo ykt¾U rVhk fh RÄh WÄh çku ÍYhík Ëu¾Lkk {fYnu íkLÍene ni ykih LkkrËhLk rfMke økhÍu Mknen fu íknTík nku íkku nhs Lknª. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 194) Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk 6 Vh{kíku nI : “òu çkLËk Lk{kÍ {U ni yÕ÷kn 1 fe hn{íku ¾kMMkk WMk fe íkhV {wíkðßsun hníke ni sçk íkf RÄh WÄh Lk Ëu¾u, sçk WMk Lku yÃkLkk {wtn Vuhk WMk fe hn{ík ¼e rVh òíke ni.” (13) {Ëo fk MksËu {U f÷kRÞkt rçkAkLkk.

Lk{kÍe fe íkhV Ëu¾Lkk

rfMke þÏMk fu {wtn fu Mkk{Lku Lk{kÍ ÃkZLkk. ËqMkhu þÏMk fku ¼e Lk{kÍe fe íkhV {wtn fhLkk LkkòRÍ ð økwLkkn ni. fkuE Ãkn÷u Mku [unhk rfÞu nwðu nku ykih yçk fkuE WMk fu [unhu fe íkhV Á¾ fh fu Lk{kÍ þwYy fhu íkku Lk{kÍ þwY fhLku ðk÷k økwLknøkkh nwðk ykih RMk Lk{kÍe Ãkh fhkník (14)

198

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

ykE ðhLkk [unhk fhLku ðk÷u Ãkh økwLkkn ð fhkník ni òu ÷kuøk s{kyík fk Mk÷k{ rVh òLku fu çkk’Ë yÃkLku yiLk ÃkeAu Lk{kÍ ÃkZLku ðk÷u fe íkhV [unhk fh fu WMk fku Ëu¾íku nI Þk ÃkeAu òLku fu r÷Þu WMk fe íkhV {wnt fh fu ¾zu nku òíku nI fu Þun Mk÷k{ Vuhu íkku rLkf÷q,t Þk Lk{kÍe fu Xef Mkk{Lku ¾zu nku fh Þk çkiX fh yu’÷kLk fhíku, ËMko Ëuíku, çkÞkLk fhíku nI Þun Mkçk íkkiçkk fhU (15) Lk{kÍ {U Lkkf ykih {wtn AwÃkkLkk (16) rçk÷k ÍYhík ¾tfkh (Þk’Lke çk÷øk{ ðøkihk) rLkfk÷Lkk (17) fMËLk s{kne ÷uLkk (yøkh ¾wË çk ¾wË ykyu íkku nhs Lknª {økh hkufLkk {wMíknçk ni) yÕ÷kn 1 fu {nçkqçk 6 Vh{kíku nI : “sçk Lk{kÍ {U rfMke fku s{kne ykyu íkku snkt íkf nku Mkfu hkufu fu þiíkkLk {wtn {U Ëkr¾÷ nku òíkk ni.” (18) W÷xk fwhykLku {SË ÃkZLkk ({-Mk÷Lk Ãkn÷e hfTyík {U “Mkqhyu ÷nçk” ÃkZe ykih ËqMkhe2 {U “Mkqhyu LkMh” (19) rfMke ðkrsçk fku íkfo fhLkk {-Mk÷Lk “fki{k” ykih “sÕMkk” {U ÃkeX MkeÄe nkuLku Mku Ãkn÷u ne Áfqy Þk ËqMkhu MksËu {U [÷k òLkk RMk økwLkkn {U {wMk÷{kLkkU fe yåAe ¾kMke íkk’ËkË {w÷ÔðMk LkÍh ykíke ni, ÞkË hr¾Þu ! rsíkLke ¼e Lk{kÍU RMk íkhn ÃkZe nkUøke 199

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

Mkçk fk ÷kixkLkk ðkrsçk ni (20) “rfÞk{” fu R÷kðk rfMke yki h {ki f y Ãkh fw h ykLku {SË ÃkZLkk (21) rfhkyík Áfq y {U Ãknkut[ fh ¾í{ fhLkk (yiÍLk) (22) R{k{ Mku Ãkn÷u {wõíkËe fk Áfqy ð MkwsqË ðøkihk {U [÷k òLkk Þk RMk Mku Ãkn÷u Mkh WXkLkk. nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{u {kr÷f 5 nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhihk 5 Mku rhðkÞík fhíku nI fu Mkhfkh 6 Lku Vh{kÞk : òu R{k{ Mku Ãkn÷u Mkh WXkíkk ykih Íwfkíkk ni WMk fe ÃkuþkLke fu çkk÷ þiíkkLk fu nkÚk {U nI. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhihk 5 Mku rhðkÞík ni fu yÕ÷kn 1 fu {nçkqçk 6 Vh{kíku nI : “õÞk òu þÏMk R{k{ Mku Ãkn÷u Mkh WXkíkk ni RMk Mku zhíkk Lknª fu yÕ÷kn íkyk÷k WMk fk Mkh økÄu fk Mkh fh Ëu.”

økÄu siMkk {wtn

nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ Lkððe P nËeMk ÷uLku fu r÷Þu yuf çkzu {~nqh þÏMk fu ÃkkMk rË{~f økyu. ðkun ÃkËko zk÷ fh ÃkZkíku Úku, {wÆíkkU íkf WLk fu ÃkkMk çknwík fwA ÃkZk {økh WLk fk {wtn Lk Ëu¾k, sçk Í{kLkyu ËhkÍ 200

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

økwÍhk ykih WLk {wnrÆMk Mkkrnçk Lku Ëu¾k fu RLk fku (Þk’Lke R{k{ Lkððe) fku RÕ{u nËeMk fe çknwík Ïðkrnþ ni íkku yuf hkuÍ ÃkËko nxk rËÞk ! Ëu¾íku õÞk nI fu WLk fk økÄu siMkk {wtn ni !! WLnkU Lku Vh{kÞk : Mkkrnçk ÍkËu ! ËkihkLku s{kyík R{k{ Ãkh Mkçkfík fhLku Mku zhku fu Þun nËeMk sçk {wÍ fku ÃknkU[e íkku {I Lku RMku {wMíkçkyË (Þk’Lke çkk’Í hkrðÞkU fe yË{u rMknTník fu çkkRMk Ëqh yÍ rfÞkMk) òLkk ykih {I Lku R{k{ Ãkh fMkËLk Mkçkfík fe íkku {uhk {wtn yiMkk nku økÞk siMkk íkw{ Ëu¾ hnu nku. (çknkhu þheyík, rnMMkk 3 Mk. 95 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV) (23) ËqMkhk fÃkzk nkuLku fu çkkðwsqË rMkVo Ãkkò{k Þk íknçkLË

{U Lk{kÍ ÃkZLkk (24) rfMke ykLku ðk÷u þLkkMkk fe ¾kríkh (Þk’Lke ykð-¼økík fu r÷Þu) R{k{ fk Lk{kÍ fku íkq÷ ËuLkk yøkh WMk fe Lk{kÍ Ãkh RykLkík ({ËË) fu r÷Þu yuf Ëku íkMçken fe fËh íkq÷ rËÞk íkku nhs Lknª (yiÍLk) (25) Í{eLku {økMkqçkk (Þk’Lke yiMke Í{eLk rsMk Ãkh LkkòRÍ fçò rfÞk nku) Þk (26) ÃkhkÞk ¾uík rsMk {ut Íhkyík {kisËq ni

Þk (27) skuíku nwðu ¾uík {U (yiÍLk) Þk (28) fçkú fu Mkk{Lku sçk fu fçkú ykih Lk{kÍe fu çke[ {U fkuE [eÍ nkR÷ Lk nku Lk{kÍ ÃkZLkk (29) fw ^ Vkh fu 201

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

RçkkËík ¾kLkkU {U Lk{kÍ ÃkZLkk çkÕfu RLk {U íkku òLkk ¼e {{Lkqy ni (30) fwhíku ðøkihk fu çkxLk ¾w÷u nkuLkk rsMk Mku MkeLkk ¾w÷k hnu {fYnu íknhe{e ni. nkt yøkh Lke[u fkuE ykih fÃkzk ni rsMk Mku MkeLkk Lknª ¾w÷k íkku {fYnu íkLÍene ni.

Lk{kÍ ykih íkMkkðeh

òLkËkh fe íkMðeh ðk÷k r÷çkkMk ÃknLk fh Lk{kÍ ÃkZLkk {fYnu íknhe{e ni Lk{kÍ fu R÷kðk ¼e yiMkk fÃkzk ÃknLkLkk òRÍ Lknª (32) Lk{kÍe fu Mkh Ãkh Þk’Lke Aík Ãkh Þk MksËu fe søkn Ãkh Þk ykøku Þk Ëkyut Þk çkkyut òLkËkh fe íkMðeh ykðuÍkt nkuLkk {fYnu íknhe{e ni ykih ÃkeAu nkuLkk ¼e {fYn ni {økh økwÍ~íkk MkqhíkkU Mku f{. yøkh íkMðeh Vþo Ãkh ni ykih RMk Ãkh MksËk Lknª nkuíkk íkku fhkník Lknª. yøkh íkMðeh økih òLkËkh fe ni siMku ËhÞk Ãknkz ðøkihk íkku RMk {U fkuE {wÍkÞfk Lknª. RíkLke Akuxe íkMðeh nku rsMku Í{eLk Ãkh h¾ fh ¾zu nku fh Ëu¾U íkku yk’Ík fe ík^Mke÷ Lk rË¾kE Ëu (siMkk fu W{q{Lk íkðkVu fk’çkk fu {LÍh fe íkMðehU çknwík Akuxe nkuíke nI Þun íkMkkðeh) Lk{kÍ fu r÷Þu çkkRMku fhkník Lknª nI nkt íkðkV fe ¼ez {U yuf ¼e [unhk ðkÍun nku økÞk íkku (31)

202

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

{w{k-Lk-yík çkkfe hnuøke. [unhu fu R÷kðk {-Mk÷Lk nkÚk, Ãkkô, ÃkeX, [unhu fk rÃkA÷k rnMMkk Þk yiMkk [unhk rsMk fe ykt¾U, Lkkf, nkUx ðøkihk Mkçk yk’Ík r{xu nwðu nkU yiMke íkMkkðeh {U fkuE nhs Lknª.

“Þk hçk ! íkuhe ÃkMkLË fe Lk{kÍ ÃkZLku fe MkykËík r{÷u” fu íkitíkeMk nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍ fu 33 {fYnkíku íkLÍenk

ËqMkhu fÃkzu {wÞMMkh nkuLku fu çkk ðwsqË fk{ fks fu r÷çkkMk {U Lk{kÍ ÃkZLkk. {wtn {U fkuE [eÍ r÷Þu nwðu nkuLkk. yøkh RMk fe ðsn Mku rfhkyík ne Lk nku Mkfu Þk yiMku yÕVkÍ rLkf÷U fu òu fwhykLku Ãkkf fu Lk nkU íkku Lk{kÍ ne VkrMkË nku òyuøke (2) MkwMíke Mku Lktøku Mkh Lk{kÍ ÃkZLkk Lk{kÍ {U xkuÃke Þk R{k{k þheV røkh Ãkzk íkku WXk ÷uLkk y^Í÷ ni sçk fu y{÷u fMkeh fe nksík Lk Ãkzu ðhLkk Lk{kÍ VkrMkË nku òyuøke ykih çkkh çkkh WXkLkk Ãkzu íkku Akuz Ëu ykih Lk WXkLku Mku ¾wþqy ð ¾wÍqy {fMkqË nku íkku Lk WXkLkk yVÍ÷ ni yøkh fkuE Lktøku Mkh Lk{kÍ ÃkZ hnk nku Þk WMk fe xkuÃke røkh Ãkze nku íkku WMk fku ËqMkhk þÏMk xkuÃke Lk ÃknLkkyu (3) Áfqy Þk MksËu {U rçk÷k ÍYhík íkeLk3 çkkh Mku f{ íkMçken fnLkk (yøkh ðõík íktøk nku Þk xÙLu k [÷ ÃkzLku fu ¾kiV Mku nku íkku nhs Lknª. yøkh (1)

203

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

{wõíkËe íkeLk3 íkMçkenkík Lk fnLku ÃkkÞk Úkk fu R{k{ Lku Mkh WXk r÷Þk íkku R{k{ fk MkkÚk Ëu) (4) Lk{kÍ {U ÃkuþkLke Mku ¾kf Þk ½kMk AwzkLkk. nkt yøkh RLk fe ðsn Mku Lk{kÍ {U æÞkLk çkxíkk nku íkku AwzkLku {U nhs Lknª (5) MksËk ðøkihk {U ôøkr÷Þkt rfç÷k Mku Vuh ËuLkk (6) {Ëo fk MksËu {U hkLk fku Ãkux Mku r[Ãkfk ËuLkk (7) Lk{kÍ {U nkÚk Þk Mkh fu Rþkhu Mku Mk÷k{ fk sðkçk ËuLkk ÍçkkLk Mku sðkçk ËuLkk {wÂ^MkËu Lk{kÍ ni (8) Lk{kÍ {U rçk÷k WÍTh [kh ÍkLkqt Þk’Lke [kufze {kh fh çkiXLkk (9) ytøkzkE ÷uLkk ykih (10) RhkËíkLk ¾ktMkLkk, ¾tfkhLkk yøkh íkçkeyík [kníke nku íkku nhs Lknª (11) MksËu {U òíku nwðu ½wxLku Mku Ãkn÷u rçk÷k WÍTh nkÚk Í{eLk Ãkh h¾Lkk (12) WXíku çkiXíku rçk÷k WÍT h nkÚk Mku fç÷ ½w x Lku Í{eLk Mku WXkLkk. (13) Áfqy {U Mkh fku ÃkeX Mku Ÿ[k Lke[k fhLkk (14) Lk{kÍ {U MkLkk, íkyÔðw Í , íkÂM{Þk yki h yk{eLk Íku h Mku fnLkk (15) rçkøkih WÍTh Ëeðkh ðøkihk Ãkh xuf ÷økkLkk (yiÍLk) (16) Áfqy {U ½wxLkkU Ãkh ykih (17) MksËkU {U Í{eLk Ãkh nkÚk Lk h¾Lkk (18) Ëkyut çkkyut Íq{Lkk. ykih íkhkðwn Þk’Lke f¼e Ëkyut Ãkkô Ãkh ykih f¼e çkkyut Ãkkô Ãkh 204

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

Íkuh ËuLkk Þun MkwLLkík ni (çknkhu þheyík, rnMMkk. 3 Mk. 202) ykih MksËu fu r÷Þu òíku nwðu MkeÄe íkhV Íkuh ËuLkk ykih WXíku ðõík W÷xe íkhV Íkuh ËuLkk {wMíknçk ni. (yiÍLk Mk. 101) (19) Lk{kÍ {U ykt¾U çkLË h¾Lkk. nkt yøkh ¾wþqy ykíkk nku íkku ykt¾U çkLË h¾Lkk y^Í÷ ni (20) s÷íke ykøk fu Mkk{Lku Lk{kÍ ÃkZLkk. þBy Þk [hkøk Mkk{Lku nku íkku nhs Lknª (21) yiMke [eÍ fu Mkk{Lku Lk{kÍ ÃkZLkk rsMk Mku æÞkLk çkxu {-Mk÷Lk ÍeLkík ykih ÷nTðku ÷yTçk ðøkihk (22) Lk{kÍ fu r÷Þu ËkizLkk (23) yk{ hkMíkk (24) fqzk zk÷Lku fe søkn (25) {ÍTçkn Þk’Lke snkt òLkðh Íçn rfÞu òíku nkut ðnkt (26) RMíkçk÷ Þk’Lke ½kuzu çkkLÄLku fe søkn, (27) økwM÷ ¾kLkk, (28) {ðiþe ¾kLkk ¾wMkqMkLk snkt Ÿx çkkLÄu òíku nku, (29) RÂMíkLò ¾kLkk fe Aík ykih (30) Mknhk {U rçk÷k Mkwíkhk fu sçk fu ykøku Mku ÷kuøkkU fu økwÍhLku fk RBkfkLk nku WLk søknkU Ãkh Lk{kÍ ÃkZLkk (31) rçkøkih WÍTh nkÚk Mku {Ï¾e {åAh WzkLkk (Lk{kÍ {U sqt Þk {åAh EÍk Ëuíku nkU íkku Ãkfz fh {kh zk÷Lku {U fkuE nhs Lknª sçk fu y{÷u fMkeh Mku Lk nku. (çknkhu þheyík) (32) nh ðkun y{÷u f÷e÷ òu Lk{kÍe fu r÷Þu {wVeË nku òRÍ ni yki h òu {w V eË Lk nku ðku n {fYn 205

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

(33) W÷xk fÃkzk ÃknLkLkk Þk ykuZLkk. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 7 Mk. 358 íkk 360 Víkkðk yn÷u MkwLLkík økih {íkçkqyk)

nkV ykMíkeLk {U Lk{kÍ ÃkZLkk fiMkk ?

ykÄe ykMíkeLk ðk÷k fwíkko Þk f{eMk ÃknLk fh Lk{kÍ ÃkZLkk {fYnu íkLÍene ni sçk fu WMk fu ÃkkMk ËqMkhu fÃkzu {kisqË nkut. nÍhíku MkËÁ~þheyk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e ykÍ{e P Vh{kíku nI : “rsMk fu ÃkkMk fÃkzu {kisqË nkU ykih rMkVo Lke{ ykMíkeLk (ÞkLke ykÄe ykMíkeLk ) Þk çkLÞkLk ÃknLk fh Lk{kÍ ÃkZíkk ni íkku fhkníku íkLÍene ni ykih fÃkzu {kisqË Lknª íkku fhkník ¼e Lknª (Víkkðk y{srËÞk rnMMkk 1, Mk. 193 {õíkçkyu h-ÍrðGÞk çkkçkw ÷ {ËeLkk fhk[e)

{wÂ^íkÞu yk’Í{ ÃkkrfMíkkLk nÍhíku rfç÷k {w^íke ðfkÁÆeLk fkrËhe hÍðe P Vh{kíku nI : nkV ykMíkeLk ðk÷k fwíkko, f{eMk Þk þxo fk{ fks fhLku ðk÷u r÷çkkMk {U þkr{÷ nI (fu fk{ fks ðk÷k r÷çkkMk ÃknLk fh RLMkkLk {wyÍTÍÍeLk fu Mkk{Lku òíku nwðu fíkhkíkk ni) RMk r÷Þu òu nkV ykMíkeLk ðk÷k fwíkko ÃknLk fh ËqMkhu ÷kuøkkU fu Mkk{Lku òLkk økðkhk Lknª fhíku, WLk fe Lk{kÍ {fYnu íkLÍene ni ykih òu ÷kuøk yiMkk r÷çkkMk ÃknLk fh Mkçk fu Mkk{Lku òLku {U fkuE çkwhkE {nMkqMk Lknª fhíku, WLk fe Lk{kÍ {fYn Lknª. (ðfkÁ÷ Víkkðk rs. 2. Mk. 246) 206

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Íkunh fu ykr¾he Ëku2 Lk^÷ fu ¼e õÞk fnLku !

Íkunh fu çkk’Ë [kh4 hfyík ÃkZLkk {wMíknçk ni fu nËeMku Ãkkf {U Vh{kÞk : rsMk Lku Íkunh Mku Ãkn÷u [kh4 ykih çkk’Ë {U [kh4 Ãkh {wnkVÍík fe yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ykøk nhk{ Vh{k Ëuøkk. yÕ÷k{k MkÂGÞË íkníkkðe P Vh{kíku nI fu rMkhu Mku ykøk {U Ëkr¾÷ ne Lk nkuøkk ykih WMk fu økwLkkn r{xk rËÞu òyutøku ykih WMk Ãkh (çkLËkU fe nf ík÷rVÞkU fu) òu {wíkk-÷çkkík nI yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu Vhef fku hkÍe fh Ëuøkk Þk Þun {ík÷çk ni fu yiMku fk{kU fe íkkiVef Ëuøkk rsLk Ãkh MkÍk Lk nku. ykih yÕ÷k{k þk{e I Vh{kíku nU fu WMk fu r÷Þu rçkþkhík Þun ni fu MkykËík Ãkh WMk fk ¾krík{k nkuøkk ykih ËkuÍ¾ {U Lk òyuøkk. (þk{e. rs. 2. Mk. 452) {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! n snkt Íkunh fe ËMk10 hfTyík Lk{kÍ ÃkZ ne ÷uíku nI ðnk ykr¾h {U {ÍeË Ëku hfTyík Lk^÷ ÃkZ fh çkkhnðª12 þheV fe rLkMçkík Mku 12 hfyík fhLku {U Ëuh ne rfíkLke ÷økíke ni ! RÂMíkfk{ík fu MkkÚk Ëku2 Lk^÷ ÃkZLku fe rLkGÞík ¼e Vh{k ÷ersÞu. < 207

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

R{k{ík fk çkÞkLk

{Ëuo økih {k’Íqh fu R{k{ fu r÷Þu Au6 þíkuO nI :(1) Mknenw÷ yfeËk {wMk÷{kLk nkuLkk (2) çkkr÷øk nkuLkk (3) ykrf÷ nkuLkk (4) {Ëo nkuLkk (5) rfhkyík Mknen nkuLkk (6) {k’Íqh Lk nkuLkk.

“Þk R{k{÷ yÂBçkÞk” fu íkuhn nwYV fe rLkMçkík Mku RÂõíkËk fe 13 þhkRík

rLkGÞík (2) RÂõíkËk ykih RMk rLkGÞíku RÂõíkËk fk íknhe{k fu MkkÚk nkuLkk Þk íkõçkehu íknhe{k Mku Ãkn÷u nkuLkk çkþíkuo fu Ãkn÷u nkuLku fe Mkqhík {U fkuE ysLkçke fk{ rLkGÞík ð íknhe{k {U swËkE fhLku ðk÷k Lk nku (3) R{k{ ð {wõíkËe ËkuLkkU2 fk yuf {fkLk {U nkuLkk (4) ËkuLkkU2 fe Lk{kÍ yuf nku Þk R{k{ fe Lk{kÍ. Lk{kÍu {wõíkËe fku yÃkLku rÍBLk {U r÷Þu nwðu nku (5) R{k{ fe Lk{kÍ fk {Ínçku {wõíkËe Ãkh Mknen nkuLkk ykih (6) R{k{ ð {wõíkËe ËkuLkkU2 fk RMku Mknen Mk{ÍLkk (7) þhkRík fe {kisqËøke {U ykihík fk {nkÍe (çkhkçkh) Lk nkuLkk (8) {wõíkËe fk R{k{ Mku {wfÆ{ (Þk’Lke ykøku) Lk nkuLkk (9) R{k{ fu RÂLíkfk÷kík fk RÕ{ nkuLkk (10) R{k{ fk {wfe{ Þk {wMkkrVh nkuLkk {k’÷q{ nkuLkk (11) yhfkLk fe yËkyuøke {U þhef nkuLkk (12) yhfkLk fe yËkyuøke {U {wõíkËe R{k{ fu r{M÷ nku Þk f{ (13) Þqtne þhkRík {U {wõíkËe fk R{k{ Mku ÍkRË Lk nkuLkk. (1)

208

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

Rfk{ík fu çkk’Ë R{k{ Mkkrnçk yu’÷kLk fhU

“yÃkLke yurzÞkt, økËoLkuut ykih fLÄu yuf MkeÄ {U fh fu MkV MkeÄe fh ÷ersÞu. Ëku2 ykËr{ÞkU fu çke[ {U søkn AkuzLkk økwLkkn ni, fLÄu Mku fLÄk {Mk Þk’Lke x[ rfÞk nwðk h¾Lkk ðkrsçk, MkV MkeÄe h¾Lkk ðkrsçk ykih sçk íkf yøk÷e MkV fkuLku íkf Ãkqhe Lk nku òyu òLk çkqÍ fh ÃkeAu Lk{kÍ þwYy fh ËuLkk íkfuo ðkrsçk, nhk{ ykih økwLkkn ni. 15 Mkk÷ Mku Akuxu Lkkçkkr÷øk çkå[kU fku MkVkU {U ¾zk Lk hr¾Þu, RLnU fkuLku {U ¼e Lk ¼ursÞu Akuxu çkå[kU fe MkV Mkçk Mku ykr¾h {U çkLkkRÞu.” (ík^Mke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu Ëur¾Þu : Víkkðk h-ÍrðGÞk. rs. 7. Mk. 219 íkk 225 hÍk VkQLzuþLk ÷knkih)

s{kyík fk çkÞkLk

ykrf÷, çkkr÷øk, ykÍkË ykih fkrËh Ãkh {ÂMsË fe s{kyíku Q÷k ðkrsçk ni. rçk÷k WÍTh yuf çkkh ¼e AkuzLku ðk÷k økwLknøkkh ykih {wMíkrnfu MkÍk ni ykih fE çkkh íkfo fhu íkku VkrMkf {ËqoËw~þnkËn (Þk’Lke WMk fe økðkne fkrçk÷u fçkq÷ Lknª) ykih WMk fku MkÏík MkÍk Ëe òyuøke yøkh ÃkzkurMkÞkU Lku Mkwfíq k rfÞk (Þk’Lke ¾k{kuþe R¾ríkÞkh fe) íkku ðkun ¼e økwLknøkkh nwðu. çkk’Í Vwfnkyu rfhk{ k Vh{kíku nI fu “òu þÏMk yÍkLk MkwLk fh ½h {U Rfk{ík fk RÂLíkÍkh fhíkk ni íkku ðkun økwLknøkkh nkuøkk ykih WMk fe þnkËík (Þk’Lke økðkne fçkq÷ Lknª)” 209

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

“Þk hMkq÷Õ÷kn {ËeLku çkw÷k÷ku” fu çkeMk nwYV fe rLkMçkík Mku íkfuo s{kyík fu 20 yk’Íkh (1) {heÍ, rsMku {ÂMsË íkf òLku {U {þ¬ík nku (2) yÃkkns

(3) rsMk fk Ãkkô fx økÞk nku (4) rsMk Ãkh Vkr÷s røkhk nku (5) RíkLkk çkwëk fu {ÂMsË íkf òLku Mku ykrsÍ nku

(6) yLÄk yøk[uo yLÄu fu r÷Þu fkuE yiMkk nku òu nkÚk Ãkfz fh {ÂMsË íkf Ãknkut[k Ëu (7) MkÏík çkkrhþ ykih (8) þËeË

fe[z fk nkR÷ nkuLkk (9) MkÏík MkËeo (10) MkÏík yLÄuhk (11) yktÄe (12) {k÷ Þk ¾kLku fu Íkyuy nkuLku fk yLËuþk (13) fÍoÏðkn fk ¾kiV ni ykih Þun íktøkËMík ni (14) Íkr÷{ fk ¾kiV (15) Ãkk¾kLkk (16) Ãkuþkçk Þk (17) hen fe nksíku þËeË ni (18) ¾kLkk nkrÍh ni ykih Lk^Mk fku RMk fe Ïðkrnþ ni (19) fkrV÷k [÷u òLku fk yLËuþk ni (20) {heÍ fe íke{khËkhe fu s{kyík fu r÷Þu òLku Mku RMk fku íkõ÷eV nkuøke ykih ½çkhkyuøkk. Þun Mkçk íkfuo s{kyík fu r÷Þu WÍTh nI.

fw£ Ãkh ¾krík{u fk ¾kiV

R^íkkh ÃkkŠxÞkU, Ëk’ðíkkU, rLkÞkÍkU ykih Lkk’ík ÏðkrLkÞkU ðøkihk fe ðßn Mku VÍo Lk{kÍkU fe {ÂMsË fe s{kyíku Q÷k (Þk’Lke Ãkn÷e s{kyík) íkfo fhLku fe 210

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

nhrøkÍ RòÍík Lknª, Þnkt íkf fu òu ÷kuøk ½h Þk nkì÷ Þk çktøk÷u fu fBÃkkWLz ðøkihk {U íkhkðen fe s{kyík fkR{ fhíku nI ykih fheçk {ÂMsË {kisqË ni íkku WLk Ãkh ðkrsçk ni fu Ãkn÷u VÍo hfTyíkut s{kyíku Q÷k fu MkkÚk {ÂMsË {U yËk fhU. òu ÷kuøk rçk÷k WÍThu þhE çkk ðwsqËu fwËhík VÍo Lk{kÍ {ÂMsË {U s{kyíku Q÷k fu MkkÚk yËk Lknª fhíku WLk fku zh òLkk [krnÞu fu Mkhfkhu {ËeLkk, hkníku fÕçkku MkeLkk, Vi Í økLSLkk, Mkkrnçku {w y ¥kh ÃkMkeLkk 6 fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : “rsMk fku Þun ÃkMkLË nku fu f÷ yÕ÷kn íkyk÷k Mku {wMk÷{kLk nku fh r{÷u íkku ðkun RLk Ãkkt[5 Lk{kÍkU (fe s{kyík) Ãkh ðnkt ÃkkçkLËe fhu snkt yÍkLk Ëe òíke ni õÞqtfu yÕ÷kn 1 Lku íkwBnkhu Lkçke 6 fu r÷Þu MkwLkLku nwËk {þYy fª ykih Þun (çkk s{kyík) Lk{kÍU ¼e MkwLkLku nwËk Mku nI ykih yøkh íkw{ yÃkLku Lkçke fe MkwLLkík Akuz Ëkuøku íkku økw{hkn nku òykuøku.” ( ) RMk nËeMku {wçkkhf Mku Rþkhk r{÷íkk ni fu s{kyíku Q÷k fe ÃkkçkLËe fhLku ðk÷u fk ¾krík{k rçk÷ ¾ih nkuøkk ykih òu rçk÷k þ-hE {sçkqhe fu {ÂMsË fe s{kyíku Q÷k íkfo fhíkk ni WMk fu r÷Þu 1N fw£ Ãkh ¾krík{u fk ¾kiV ni. 211

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Þk hççku {wMíkVk 6 n{U Ãkkt[kU5 Lk{kÍU {ÂMsË fe s{kyíku Q÷k {U Ãkn÷e MkV fu yLËh íkõçkehu Q÷k fu MkkÚk yËk fhLku fe n{uþk MkykËík LkMkeçk Vh{k. {it Ãkkt[kU 5 Lk{kÍU ÃkZqt çkk s{kyík nku íkkiVef yiMke yíkk Þk R÷kne 1

“Þk hMkq÷u Ãkkf” fu Lkð nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍu rðºk fu 9 {ËLke Vq÷ (1) Lk{kÍu rðºk ðkrsçk ni

(2) yøkh Þun

Aqx òyu íkku RMk fe fÍk ÷krÍ{ ni (3) rðºk fk ðõík Rþk fu VÍkuO fu çkk’Ë Mku Mkwçnu MkkrËf íkf ni (4) òu Mkku fh WXLku Ãkh fkrËh nku WMk fu r÷Þu y^Í÷ ni fu rÃkA÷e hkík {U WX fh Ãkn÷u íknßswË yËk fhu rVh rðºk (5) RMk fe íkeLk hõyíkU nI (6)RMk {U fk’Ëyu Q÷k ðkrsçk ni. rMkVo íkþnTnwË ÃkZ fh ¾zu nku òRÞu (7) íkeMkhe hõyík {U rfhkyík fu çkk’Ë íkõçkehu fwLkqík fnLkk ðkrsçk ni (8) rsMk íkhn íkõçkehu íknhe{k fníku nI RMke íkhn Ãkn÷u nkÚk fkLkkU íkf WXkRÞu rVh frnÞu (9) rVh nkÚk çkkLÄ fh Ëwykyu fwLkqík ÃkrZÞu. 212

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

Ëwykyu fwLkqík

yi yÕ÷kn 1 n{ íkwÍ Mku {ËË [kníku nI ykih íkwÍ Mku çkÂÏþþ {ktøkíku nI ykih íkwÍ Ãkh E{kLk ÷kíku nI ykih íkwÍ Ãkh ¼hkuMkk h¾íku nI ykih íkuhe çknwík yåAe íkk’heV fhíku nI ykih íkuhk þw¢ fhíku nI ykih íkuhe Lkkþw¢e Lknª fhíku ykih y÷øk fhíku nI ykih Akuzíku nI WMk þÏMk fku òu íku h e LkkVh{kLke fhu , yi yÕ÷kn 1 n{ íkuhe ne RçkkËík fhíku nI ykih íkuhu ne r÷Þu Lk{kÍ ÃkZíku ykih MksËk fhíku nI ykih íkuhe ne íkhV Ëkizíku ykih r¾Ë{ík fu r÷Þu nkrÍh nkuíku nI ykih íkuhe hn{ík fu WB{eËðkh nI ykih íkuhu yÍkçk Mku zhíku nI çkuþf íkuhk yÍkçk fkrVhkU fku r{÷Lku ðk÷k ni. (10) Ëwykyu fwLkqík fu çkk’Ë ËwYË þheV ÃkZLkk çkuníkh ni (11) òu Ëwykyu fwLkqík Lk ÃkZ MkfU ðkun Þun ÃkZU :213

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

yi yÕ÷kn ! yi n{khu {kr÷f ! íkq n{U ËwLÞk {U ¼÷kE ykih ykr¾hík {U ¼e ¼÷kE yíkk Vh{k ykih n{U ËkuÍ¾ fu yÍkçk Mku çk[k. yi yÕ÷kn {uhe {økrVhík

Þk Þun ÃkZU : Vh{k Ëu. (12) yøkh Ëwykyu fwLkqík ÃkZLkk ¼q÷ økyu ykih Áfqy {U [÷u økyu íkku ðkÃkMk Lk ÷kurxÞu çkÕfu MksËyu MknTð fh ÷ersÞu (13) rðºk s{kyík Mku ÃkZe ò hne nku (siMkk fu h{ÍkLkw÷ {wçkkhf {U ÃkZíku nI) ykih {wõíkËe fwLkqík Mku Vkrhøk Lk nwðk Úkk fu R{k{ Áfqy {U [÷k økÞk íkku {wõíkËe ¼e Áfqy {U [÷k òyu. (

MksËyu MknTð fk çkÞkLk

(1) ðkrsçkkíku Lk{kÍ {U Mku yøkh fkuE ðkrsçk ¼q÷u Mku hn

òyu Þk VhkRÍ ð ðkrsçkkíku Lk{kÍ {U ¼q÷u Mku íkk¾eh nku òyu íkku MksËyu MknTð ðkrsçk ni (2) yøkh MksËyu MknTð ðkrsçk nkuLku fu çkk ðwsqË Lk rfÞk íkku Lk{kÍ ÷kixkLkk ðkrsçk ni (yiÍLk) (3) òLk çkqÍ fh ðkrsçk íkfo rfÞk íkku MksËyu MknTð fkVe Lknª çkÕfu 214

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Lk{kÍ Ëkuçkkhk ÷kixkLkk ðkrsçk ni. (yiÍLk) (4) fkuE yiMkk ðkrsçk íkfo nwðk òu ðkrsçkkíku Lk{kÍ Mku Lknª çkÕfu WMk fk ðwsqçk y{uú ¾krhs Mku nku íkku MksËyu MknTð ðkrsçk Lknª {-Mk÷Lk r¾÷kVu íkhíkeçk fwhykLku Ãkkf ÃkZLkk íkfuo ðkrsçk ( yki h økw L kkn ) ni {økh RMk fk íkyÕ÷w f ðkrsçkkíku Lk{kÍ Mku Lknª çkÕfu ðkrsçkkíku rík÷kðík Mku ni ÷unkÍk MksËyu MknTð Lknª (y÷çk¥kk RMk Mku íkkiçkk fhu) (yiÍLk). (5) VÍo íkfo nku òLku Mku Lk{kÍ òíke hníke ni. MksËyu MknTð Mku RMk fe ík÷kVe Lknª nku Mkfíke ÷unkÍk Ëkuçkkhk ÃkrZÞu (6) MkwLLkíkU Þk {wMíknççkkík {-Mk÷Lk MkLkk, íkyÔðwÍ, íkÂM{Þk, yk{eLk, íkfçkehkíku RÂLíkfk÷kík ykih íkMçkenkík fu íkfo Mku MksËyu MknTð ðkrsçk Lknª nkuíkk, Lk{kÍ nku økE {økh Ëkuçkkhk ÃkZ ÷uLkk {wMíknçk ni ¼q÷ fh íkfo rfÞk nku Þk òLk çkqÍ fh (7) Lk{kÍ {U yøk[uo ËMk10 ðkrsçk íkfo nwðu íkku MknTð fu Ëku2 ne MksËu Mkçk fu r÷Þu fkVe nI (8) íkk’Ëe÷u yhfkLk ({-Mk÷Lk Áfqy fu çkk’Ë MkeÄk ¾zk nkuLkk Þk Ëku2 MksËkU fu Ëhr{ÞkLk yuf çkkh fnLku fe r{õËkh MkeÄk çkiZLkk) ¼q÷ økyu íkku MksËyu MknTð ðkrsçk ni. (9) fwLkqík Þk íkõçkehu fwLkqík ¼q÷ økyu íkku MksËyu MknTð 215

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ðkrsçk ni (10) rfhkyík ðøkihk rfMke {kify Ãkh Mkku[Lku {U íkeLk {híkçkk fnLku fk ðõVk økwÍh økÞk MksËyu MknTð ðkrsçk nku økÞk (11) MksËyu MknTð fu çkk’Ë ¼e y¥krnGÞkík ÃkZLkk ðkrsçk ni. y¥krnGÞkík ÃkZ fh Mk÷k{ VurhÞu ykih çkuníkh Þun ni fu ËkuLkkU2 fk’ËkU (Þk’Lke MksËyu MknTð Mku Ãkn÷u ykih çkk’Ë) {U ËwYË þheV ¼e ÃkrZÞu (12) R{k{ Mku MknTð nwðk ykih MksËyu MknTð rfÞk íkku {wõíkËe Ãkh ¼e MksËk ðkrsçk ni (13) yøkh {wõíkËe Mku çk nk÷íku RÂõíkËk MknTð ðkfuy nwðk íkku MksËyu MknTð ðkrsçk Lknª ykih Lk{kÍ ÷kixkLku fe ¼e nksík Lknª.

rLknkÞík yn{ {My÷k

fMkeh RM÷k{e ¼kE Lkk ðkrfrVGÞík fe rçkLkk Ãkh yÃkLke Lk{kÍ Íkyuy fh çkiXíku nI ÷unkÍk Þun {My÷k ¾qçk íkðßòun Mku ÃkrZÞu (14) {Mçkqf (Þk’Lke òu yuf Þk fE hfTyíkU Vkiík nkuLku fu çkk’Ë Lk{kÍ {U þkr{÷ nwðk WMk) fku R{k{ fu MkkÚk Mk÷k{ VuhLkk òRÍ Lknª yøkh fMËLk Vuhuøkk íkku Lk{kÍ òíke hnuøke ykih yøkh ¼q÷ fh R{k{ fu MkkÚk rçk÷k ðõVk VkihLk Mk÷k{ Vuhk íkku nhs Lknª 216

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

÷urfLk Þun LkkrËh Mkqhík ni (Þk’Lke yiMkk çknwík ne f{ nkuíkk ni) ykih yøkh ¼q÷ fh Mk÷k{ R{k{ fu fwA ¼e çkk’Ë Vuhk íkku ¾zk nku òyu. yÃkLke Lk{kÍ Ãkqhe fh fu MksËyu MknTð fhu. (15) {Mçkqf R{k{ fu MkkÚk MksËyu MknTð fhu yøk[uo RMk fu þhef nkuLku Mku Ãkn÷u ne R{k{ fku MknTð nwðk nku ykih yøkh R{k{ fu MkkÚk MksËyu MknTð Lk rfÞk ykih yÃkLke çkrfGÞk ÃkZLku ¾zk nku økÞk íkku ykr¾h {U MksËyu MknTð fhu ykih RMk {Mçkqf Mku yÃkLke Lk{kÍ {U ¼e MknTð nwðk íkku ykr¾h fu Þune MksËu WMk R{k{ ðk÷u MknTð fu r÷Þu ¼e fkVe nI. (16) fk’Ëyu Q÷k {U íkþnTnwË fu çkk’Ë RíkLkk ÃkZk íkku MksËyu MknTð ðkrsçk ni RMk fe ðsn Þun Lknª fu ËwYË þheV ÃkZk çkÕfu RMk fe ðsn Þun ni fu íkeMkhe hfTyík fu rfÞk{ {U íkk¾eh nwE. ÷unkÍk yøkh RíkLke Ëuh íkf ¾k{kuþ hnk sçk ¼e MksËyu MknTð ðkrsçk ni.

rnfkÞík

nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{u yk’Í{ yçkq nLkeVk 5 fku Ïðkçk {U Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk 6 fk ËeËkh nwðk. Mkhfkhu Lkk{Ëkh 6 Lku RÂMík^Mkkh Vh{kÞk : ËwYË þheV ÃkZLku ðk÷u Ãkh íkw{ Lku MksËk õÞqt 217

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

ðkrsçk çkíkkÞk ? yÍo fe : RMk r÷Þu fu WMk Lku ¼q÷ fh ( Þk’Lke øk^÷ík Mku ) ÃkZk. Mkhfkhu yk÷e ðfkh 6 Lku Þun sðkçk ÃkMkLË Vh{kÞk. (17) rfMke fk’Ëu {ut íkþnTnwË Mku fwA hn økÞk íkku MksËyu

MknTð ðkrsçk ni Lk{kÍu Lk^÷ nku Þk VÍo.

MksËyu MknTð fk íkhefk

y¥krnGÞkík ÃkZ fh çkÕfu y^Í÷ Þun ni fu ËwYË þheV ¼e ÃkZ ÷ersÞu, MkeÄe íkhV Mk÷k{ Vuh fh Ëku2 MksËu fersÞu, rVh íkþnTnwË, ËwYË þheV ykih Ëwyk ÃkZ fh Mk÷k{ Vuh ËersÞu. (

MksËyu MknTð fhLkk ¼q÷ òyu íkku...

MksËyu MknTð fhLkk Úkk ykih ¼q÷ fh Mk÷k{ Vuhk íkku sçk íkf {ÂMsË Mku çkknh Lk nwðk fh ÷u {iËkLk {U nku íkku sçk íkf MkVkU Mku {wíkòrðÍ Lk nku Þk ykøku fku MksËu fe søkn Mku Lk økwÍhk fh ÷u òu [eÍ {kLkuyu rçkLkk ni {-Mk÷Lk f÷k{ ðøkihk {wLkkrVÞu Lk{kÍ yøkh Mk÷k{ fu çkk’Ë ÃkkE økE íkku yçk MksËyu MknTð Lknª nku Mkfíkk. 218

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

MksËyu rík÷kðík ykih þiíkkLk fe þk{ík

yÕ÷kn 1 fu {nçkq ç k, ËkLkkyu økw Þ q ç k, {wLkÍTÍnwLk yrLk÷ WÞqçk 6 fk Vh{kLku sLLkík rLkþkLk ni : sçk sçk ykË{e ykÞíku MksËk ÃkZ fh MksËk fhíkk ni, þiíkkLk nx òíkk ni ykih hku fh fníkk ni : nkyu {uhe çkhçkkËe ! RçLku ykË{ fku MksËu fk nwõ{ nwðk WMk Lku MksËk rfÞk WMk fu r÷Þu sLLkík ni ykih {wÍu nwõ{ nwðk {I Lku RLfkh rfÞk {uhu r÷Þu ËkuÍ¾ ni. V nh {whkË Ãkqhe nku rsMk {õMkË fu r÷Þu yuf {sr÷Mk {U MksËu fe Mkçk (Þk’Lke 14) ykÞíkU ÃkZ fh MksËu fhu yÕ÷kn 1 WMk fk {õMkË Ãkqhk Vh{k Ëuøkk. Ïðkn yuf yuf ykÞík ÃkZ fh RMk fk MksËk fhíkk òyu Þk Mkçk ÃkZ fh ykr¾h {U 14 MksËu fh ÷u.

“fwhykLku {SË” fu ykX nwYV fe rLkMçkík Mku MksËyu rík÷kðík fu 8 {ËLke Vq÷

(1) ykÞíku MksËk ÃkZLku Þk MkwLkLku Mku MksËk ðkrsçk

nku òíkk ni. ÃkZLku {U Þun þíko ni fu RíkLke ykðkÍ {U nku fu yøkh fkuE WÍTh Lk nku íkku ¾wË MkwLk Mkfu, MkwLkLku ðk÷u fu r÷Þu Þun ÍYhe Lknª fu rçk÷k fMË MkwLke nku rçk÷k fMË MkwLkLku Mku ¼e MksËk ðkrsçk nku òíkk ni. 219

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

(2) rfMke ¼e ÍçkkLk {U ykÞík fk íkso{k ÃkZLku ykih MkwLkLku

ðk÷u Ãkh MksËk ðkrsçk nku økÞk, MkwLkLku ðk÷u Lku Þun Mk{Ík nku Þk Lk Mk{Ík nku fu ykÞíku MksËk fk íkso{k ni. y÷çk¥kk Þun ÍYh ni fu WMku Lk {k’÷q{ nku íkku çkíkk rËÞk økÞk nku fu Þun ykÞíku MksËk fk íkso{k Úkk ykih ykÞík ÃkZe økE nku íkku RMk fe ÍYhík Lknª fu MkwLkLku ðk÷u fku ykÞíku MksËk nkuLkk çkíkkÞk økÞk nku. (3) MksËk ðkrsçk nkuLku fu r÷Þu Ãkqhe ykÞík ÃkZLkk ÍYhe ni ÷urfLk çkk’Í W-÷{kyu {wíkyÂÏ¾heLk k fu LkÍËef ðkun ÷^Í rsMk {U MksËu fk {kÆk ÃkkÞk òíkk ni WMk fu MkkÚk fç÷ Þk çkk’Ë fk fkuE ÷^Í r{÷k fh ÃkZk íkku MksËyu rík÷kðík ðkrsçk nku òíkk ni ÷unkÍk yunríkÞkík Þune ni fu ËkuLkkU2 MkqhíkkU {U MksËyu rík÷kðík rfÞk òyu. ({w÷Ï¾MkLk Víkkðk h-ÍrðGÞk. rs. 8, Mk. 223-233 hÍk VkQLzuþLk, ÷knkih) (4) ykÞíku MksËk çkiYLku Lk{kÍ ÃkZe íkku VkihLk MksËk fh

÷uLkk ðkrsçk Lknª ni y÷çk¥kk ðwÍq nku íkku íkk¾eh {fYnu íkLÍene ni. (5) MksËyu rík÷kðík Lk{kÍ {U VkihLk fhLkk ðkrsçk ni yøkh íkk¾eh fe Þk’Lke íkeLk ykÞkík Mku rÍÞkËk ÃkZ r÷Þk íkku økwLknøkkh nkuøkk ykih sçk íkf Lk{kÍ {U ni Þk Mk÷k{ 220

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

VuhLku fu çkk’Ë fkuE Lk{kÍ fu {wLkkVe Vu’÷ Lknª rfÞk íkku MksËyu rík÷kðík fh fu MksËyu MknTð çkò ÷kyu.

¾çkhËkh ! nkuþÞkh !

h{ÍkLkw÷ {wçkkhf {U íkhkðen Þk þçkeLkk {U yøk[uo þhef Lk nktu çkuþf yÃkLke ne y÷øk Lk{kÍ ÃkZ hnu nkU ykÞíku MksËk MkwLk ÷uLku Mku ykÃk Ãkh ¼e MksËyu rík÷kðík ðkrsçk nku òyuøkk. fkrVh Þk Lkkçkkr÷øk Mku ykÞíku MksËk MkwLke íkçk ¼e MksËyu rík÷kðík ðkrsçk nku økÞk. çkkr÷øk nkuLku fu çkk’Ë rsíkLke çkkh ¼e ykÞíku MksËk MkwLk fh y¼e íkf MksËk Lk rfÞk nku WLk fk øk-÷-çkyu ÍLk fu yu’ríkçkkh Mku rnMkkçk ÷økk fh WíkLke çkkh çkk ðwÍq MksËyu rík÷kðík fh ÷ersÞu. (6)

MksËyu rík÷kðík fk íkhefk

¾zk nku fh fníkk nwðk MksËu {U òyu ykih f{ Mku f{ íkeLk3 çkkh fnu rVh fníkk nwðk ¾zk nku òyu. Ãkn÷u, ÃkeAu ËkuLkkU2 çkkh fnLkk MkwLLkík ni ykih ¾zu nku fh MksËu {U òLkk ykih MksËu fu çkk’Ë ¾zk nkuLkk Þun ËkuLkkU2 rfÞk{ {wMíknçk. (7)

221

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

(8) MksËyu rík÷kðík fu r÷Þu

fníku ðõík Lk nkÚk WXkLkk ni Lk RMk {U íkþnTnwË ni Lk Mk÷k{.

MksËyu þw¢ fk çkÞkLk

yð÷kË ÃkiËk nwE, Þk {k÷ ÃkkÞk Þk økw{e nwE [eÍ r{÷ økE Þk {heÍ Lku rþVk ÃkkE Þk {wMkkrVh ðkÃkMk ykÞk y÷ økhÍ rfMke ¼e Lku’{ík fu nwMkq÷ Ãkh MksËyu þw¢ fhLkk {wMíknçk ni. RMk fk íkhefk ðkune ni òu MksËyu rík÷kðík fk ni RMke íkhn sçk ¼e fkuE ¾wþ ¾çkhe Þk Lku’{ík r{÷u íkku MksËyu þw¢ fhLkk fkhu Mkðkçk ni {-Mk÷Lk {ËeLkyu {wLkÔðhk fk ðeÍk ÷øk økÞk, rfMke Ãkh RLkrVhkËe fkurþþ fk{Þkçk nwE ykih ðkun Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU fe íkŠçkGÞík fu {ËLke fkrV÷u {U MkVh fu r÷Þu íkGÞkh nku økÞk, rfMke MkwLLke ykr÷{u çkky{÷ fe rÍÞkhík nku økE, {wçkkhf Ïðkçk LkÍh ykÞk, íkkr÷çku RÕ{u ËeLk R{ríknkLk {U fk{Þkçk nwðk, ykVík x÷e Þk fkuE Ëw~{Lku RM÷k{ {hk ðøkihk ðøkihk.

Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk MkÏík økwLkkn ni

(1) Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk,

ViÍ økLSLkk, Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk, çkkRMku LkwÍ÷ q u MkfeLkk 222

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

6 Lku Vh{kÞk : yøkh fkuE òLkíkk fu yÃkLku ¼kE fu Mkk{Lku Lk{kÍ {U ykzu nku fh økwÍhLku {U õÞk ni íkku Mkku100 çkhMk ¾zk hnLkk RMk yuf fË{ [÷Lku Mku çkuníkh Mk{Ííkk.” (2) nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{u {kr÷f 5 Vh{kíku nI fu nÍhíku MkÂGÞËwLkk fk’çkw÷ ynçkkh 5 fk RhþkË ni : “Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLku ðk÷k yøkh òLkíkk fu RMk Ãkh õÞk økwLkkn ni íkku Í{eLk {U ÄtMk òLku fku økwÍhLku Mku çkuníkh òLkíkk.” Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLku ðk÷k çkuþf økwLkknøkkh ni {økh ¾wË Lk{kÍe fe Lk{kÍ {U RMk Mku fkuE Vfo Lknª Ãkzíkk. ({w÷Ï¾Mk yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk. rs. 7 Mk. 254 hÍk VkQLzuþLk ÷knkih)

“Þk hMkq÷u ¾wËk LkÍhu fh{” fu ÃkLËhn nwYV fe rLkMçkík Mku Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLku fu çkkhu {U 15 ynfk{ (1) {iËkLk ykih çkze {ÂMsË {U Lk{kÍe fu fË{ Mku {kiÍyu

MkwsqË íkf økwÍhLkk LkkòRÍ ni. {kiÍyu MkwsqË Mku {whkË Þun ni fu rfÞk{ fe nk÷ík {U MksËu fe søkn LkÍh s{kyu íkku rsíkLke Ëqh íkf rLkøkkn Vi÷u ðkun {kiÍyu MkwsqË ni. RMk fu Ëhr{ÞkLk Mku økwÍhLkk òRÍ Lknª 223

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

{kiÍyu MkwsqË fk VkrMk÷k yLËkÍLk fË{ Mku ÷u fh íkeLk3 økÍ íkf ni (fkLkqLku þheyík, rnMMkk yÔð÷ Mk. 131 VheË çkwf Mxku÷ {foÍw÷ ykir÷Þk ÷knkih) ÷unkÍk {iËkLk {U Lk{kÍe fu fË{ fu íkeLk3 økÍ fu çkk’Ë Mku økwÍhLku {U nhs Lknª (2) {fkLk ykih Akuxe {ÂMsË {U Lk{kÍe fu ykøku yøkh Mkwíkhk (Þk’Lke ykz) Lk nku íkku fË{ Mku Ëeðkhu rfç÷k íkf fnª Mku økw Í hLkk òRÍ Lknª (3) Lk{kÍe fu ykøku Mkwíkhk Þk’Lke fkuE ykz nku íkku WMk Mkwíkhu fu çkk’Ë Mku økwÍhLku {U fkuE nhs Lknª (yiÍLk) (4) Mkwíkhk f{ yÍ f{ yuf nkÚk (Þk’Lke íkfheçkLk ykÄk økÍ) Ÿ[k ykih ôøk÷e çkhkçkh {kuxk nkuLkk [krnÞu (5) R{k{ fk Mkw í khk {wõíkËe fu r÷Þu ¼e Mkwíkhk ni. Þk’Lke R{k{ fu ykøku Mkwíkhk nku íkku yøkh fkuE {wõíkËe fu ykøku Mku økwÍh òyu íkku økwLkknøkkh Lk nkuøkk (6) ËhÏík, ykË{e ykih òLkðh ðøkihk fk ¼e Mkwíkhk nku Mkfíkk ni (7) ykË{e fku RMk nk÷ík {U Mkwíkhk rfÞk òyu sçk fu WMk fe ÃkeX Lk{kÍe fe íkhV nku. (yøkh Lk{kÍ ÃkZLku ðk÷u fu yiLk Á¾ fe íkhV rfMke Lku 224

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

{wtn rfÞk íkku yçk fhkník Lk{kÍe Ãkh Lknª çkÕfu WMk {wtn fhLku ðk÷u Ãkh ni, ÷unkÍk R{k{ fu Mk÷k{ VuhLku fu çkk’Ë {wz fh ÃkeAu Ëu¾Lku {U yunríkÞkík ÍYhe ni fu ykÃk fu yiLk ÃkeAu fe òrLkçk yøkh fkuE yÃkLke çkrfGÞk Lk{kÍ ÃkZ hnk nkuøkk ykih WMk fe íkhV ykÃk yÃkLkk {wtn fhutøku íkku økwLknøkkh nkUøku (8) yuf þÏMk Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk [kníkk ni ykih yøkh ËqMkhk þÏMk WMke fku ykz çkLkk fh WMk fu [÷Lku fe h^íkkh fu yiLk {wíkkrçkf WMk fu MkkÚk ne MkkÚk økwÍh òyu íkku Ãkn÷k þÏMk økwLknøkkh nwðk ykih ËqMkhu fu r÷Þu Þune Ãkn÷k þÏMk Mkwíkhk ¼e çkLk økÞk (9) Lk{kÍu çkk s{kyík {U yøk÷e MkV {U søkn nkuLku fu çkk ðwsqË rfMke Lku ÃkeAu Lk{kÍ þwYy fh Ëe íkku ykLku ðk÷k WMk fe økËoLk V÷ktøkíkk nwðk ò Mkfíkk ni fu WMk Lku yÃkLke nwhBkík yÃkLku ykÃk ¾kuE (10) yøkh fkuE RMk fËh Ÿ[e søkn Ãkh Lk{kÍ ÃkZ hnk ni fu økwÍhLku ðk÷u fu yk’Ík Lk{kÍe fu Mkk{Lku Lknª nwðu íkku økwÍhLku ðk÷k økwLknøkkh Lknª. (11) Ëku2 þÏMk Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk [kníku nI íkku RMk fk íkhefk Þun ni fu RLk {U Mku yuf Lk{kÍe fu Mkk{Lku ÃkeX fh fu ¾zk nku òyu. 225

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍ fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

yçk RMk fku ykz çkLkk fh ËqMkhk økwÍh òyu. rVh ËqMkhk Ãkn÷u fe ÃkeX fu ÃkeAu Lk{kÍe fe íkhV ÃkeX fh fu ¾zk nku òyu. yçk Ãkn÷k økwÍh òyu rVh ðkun ËqMkhk rsÄh Mku ykÞk Úkk WMke íkhV nx òyu (yiÍLk) (12) fkuE Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk [kníkk ni íkku Lk{kÍe fku RòÍík ni fu ðkun WMku økwÍhLku Mku hkufu Ïðkn fnu Þk snTh (Þk’Lke çkw÷LË ykðkÍ Mku) rfhkyík fhu Þk nkÚk Þk Mkh Þk ykt¾ fu Rþkhu Mku {Ly fhu. RMk Mku rÍÞkËk fe RòÍík Lknª. {-Mk÷Lk fÃkzk Ãkfz fh ÍxfLkk Þk {khLkk çkÕfu yøkh y{÷u fMkeh nku økÞk íkku Lk{kÍ ne òíke hne íkMçken ð Rþkhk ËkuLkkU2 fku rçk÷k ÍYhík sBy fhLkk {fYn ni (14) ykihík fu Mkk{Lku Mku økwÍhu íkku ykihík íkMVef Mku {Ly fhu Þk’Lke MkeÄu nkÚk fe ôøkr÷Þkt W÷xu nkÚk fe Ãkw~ík Ãkh {khu. yøkh {Ëo Lku íkMVef fe ykih ykihík Lku íkMçken fne íkku Lk{kÍ VkrMkË Lk nwE {økh r¾÷kVu MkwLLkík nwðk (yi Í Lk) (15) íkðkV fhLku ðk÷u fku ËkihkLku íkðkV Lk{kÍe fu ykøku Mku økwÍhLkk òRÍ ni. (13)

226

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍ fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Mkkrnçku {Íkh fe RLkrVhkËe fkurþþ

{eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! n Ëk’ðíku RM÷k{e fu {ËLke {knku÷ {U çkwÍwøkkuO fk çknwík yËçk rfÞk òíkk ni. çkÕfu Mkå[e çkkík Þun ni fu yÕ÷kn hççkw÷ RÍTÍík 1 fe RLkkÞík Mku Ëk’ðíku RM÷k{e ViÍkLku ykir÷Þk ne fe çkËki÷ík [÷ hne ni. [wLkkL[u yuf RM÷k{e ¼kE fk çkÞkLk fËko yuf Mkkrnçku {Íkh ðr÷GÞwÕ÷kn I fe {ËLke fkrV÷u fu r÷Þu RLkrVhkËe fkurþþ fk E{kLk yVhkuÍ ðkfuyk yÃkLku yLËkÍ {U Ãkuþ fhíkk nqt. n ykrþfkLku hMkq÷ fk yuf {ËLke fkrV÷k [õðk÷ (Ãktòçk, ÃkkrfMíkkLk) Mku {wÍ^VhkçkkË ykih yíkhkV fu ËunkíkkU {U MkwLLkíkkU fe çknkhU ÷wxkíkk nwðk yuf {fk{ “yLðkh þheV” ðkrhË nwðk, ðnkt Mku nkÚkkU nkÚk [kh4 RM÷k{e ¼kE íkeLk3 rËLk fu r÷Þu {ËLke fkrV÷u {U MkVh fu r÷Þu ykrþfkLku hMkq÷ fu MkkÚk þhef nwðu, RLk [khkU {U “yLðkh þheV” fu Mkkrnçku {Íkh çkwÍwøko I fu ¾kLkðkËu fu yuf VhÍLË ¼e Úku. {ËLke fkrV÷k Lkufe fe Ëk’ðík fe Äq{u {[kíkk nwðk “økZe ËwÃkèk” Ãknkut[k. sçk yLðkh þheV ðk÷kU fu íkeLk3 rËLk {wfB{÷ nku økyu íkku Mkkrnçku {Íkh I fu rh~íkuËkh Lku fnk : {I íkku 227

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

ðkÃkMk Lknª òQtøkk õÞqt fu yks hkík {I Lku yÃkLku “nÍhík” I fku Ïðkçk {U Ëu¾k fu Vh{k hnu Úku : “çkuxk ! Ãk÷x fh ½h Lk òLkk {ËLke fkrV÷u ðk÷kU fu MkkÚk {ÍeË ykøku MkVh òhe h¾ku.” Mkkrnçku {Íkh I fe RLkrVhkËe fkurþþ fk ðkfuyk MkwLk fh {ËLke fkrV÷u {U ¾wþe fe ÷nh Ëkiz økE, Mkçk fu nkiMk÷kU fku {ËeLku fu 12 [ktË ÷øk økyu ykih yLðkh þheV Mku ykyu nwðu [khkU RM÷k{e ¼kE nkÚkkU nkÚk {ËLke fkrV÷u {U {ÍeË ykøku MkVh Ãkh [÷ Ãkzu. ykir÷Þkyu rfhk{ RLk fk ViÍkLku yk{

÷q x Lku Mkçk [÷U fkrV÷u {U [÷ku

ykir÷Þk fk fh{ íkw{ Ãku nku ÷k sh{ r{÷ fu Mkçk [÷ ÃkzU fkrV÷u {U [÷ku

{kt [kh ÃkkE Mku WX ¾ze nwE !

çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e fu yuf RM÷k{e ¼kE fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni fu {uhe yB{e òLk MkÏík çke{khe fu Mkçkçk [kh ÃkkE Mku WXLku íkf Mku {k’Íqh Úkª ykih zkìõxhkU Lku ¼e sðkçk Ëu rËÞk Úkk. {I MkwLkk fhíkk Úkk fu Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU fe íkŠçkGÞík fu {ËLke fkrV÷kU {U ykrþfkLku hMkq÷ fu MkkÚk MkVh fhLku Mku Ëwykyut fçkq÷ nkuíkª ykih çke{krhÞkt Ëqh nkuíke nI. [wLkkL[u, {I Lku ¼e rË÷ çkkLÄk ykih Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU fk Lkqh çkhMkkíku yk-÷{e {ËLke {foÍ ViÍkLku {ËeLkk fu yLËh fkR{ “{ËLke íkŠçkGÞíkøkkn” {U nkrÍh 228

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍ fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

nku fh íkeLk rËLk fu r÷Þu {ËLke fkrV÷u {U MkVh fk RhkËk Íkrnh rfÞk, RM÷k{e ¼kRÞkut Lku rLknkÞík þ^fík fu MkkÚk nkÚkkU nkÚk r÷Þk, ykrþfkLku hMkq÷ fe {RGÞík {U n{khk {ËLke fkrV÷k çkkçkw÷ EM÷k{ rMkLÄ fu Mknhkyu {ËeLkk fu fheçk yuf økkuX {U Ãknkut[k, ËkihkLku MkVh ykrþfkLku hMkq÷ fe r¾Ë{kík {U Ëwyk fe ËhÏðkMík fhíku nwðu {it Lku yB{eòLk fe ík~ðeþLkkf nk÷ík çkÞkLk fe, RMk Ãkh WLnkU Lku yB{eòLk fu r÷Þu ¾qçk Ëwykyut fhíku nwðu {wÍu fkVe rË÷kMkk rËÞk, y{ehu fkrV÷k Lku çkze Lk{eo fu MkkÚk RLkrVhkËe fkurþþ fhíku nwðu {wÍu {ÍeË 30 rËLk fu {ËLke fkrV÷u {U MkVh fu r÷Þu yk{kËk rfÞk, {I Lku ¼e rLkGÞík fh ÷e. {I Lku yB{eòLk fe rMknTník Þkçke fu r÷Þu ¾qçk røkz røkzk fh Ëwykyut fª, íkeLk rËLk fu RMk {ËLke fkrV÷u fe íkeMkhe hkík {wÍu yuf hkuþLk [unhu ðk÷u çkwÍwøko fe rÍÞkhík nwE, WLnkU Lku Vh{kÞk : “yÃkLke yB{eòLk fe rV¢ {ík fhku V ðkun rMknTník Þkçk nku òyutøke.” íkeLk3 rËLk fu {ËLke fkrV÷u Mku Vkrhøk nku fh {I Lku ½h yk fh ËhðkÍu Ãkh ËMíkf Ëe, ËhðkÍk ¾w÷k íkku {I nihík Mku ¾zu fk ¾zk hn økÞk, õÞqt fu {uhe ðkun çke{kh yB{eòLk òu fu [khÃkkE Mku WX íkf Lknª Mkfíke Úkª WLnkut Lku ¾wË yÃkLku Ãkkô Ãkh [÷ fh 229

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍ fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

ËhðkÍk ¾ku÷k Úkk ! {I Lku Víkuo {Mkhoík Mku {kt fu fË{ [q{u ykih {ËLke fkrV÷u {U Ëu¾k nwðk Ïðkçk MkwLkkÞk. rVh {kt Mku RòÍík ÷u fh {ÍeË 30 rËLk fu r÷Þu ykrþfkLku hMkq÷ fu MkkÚk {ËLke fkrV÷u {U MkVh Ãkh hðkLkk nku økÞk. {kt òu çke{kh nku fÍo fk çkkh nku hLòu øk{ {ík fhU fkrV÷u {U [÷ku hçk 1 fu Ëh Ãku ÍwfU RÂÕíkòyuut fhU

çkkçku hn{ík ¾w÷tu fkrV÷u {U [÷ku

rË÷ fe fk÷f Äq÷u {Íuo RMkÞkt x÷u ykyku Mkçk [÷ ÃkzU fkrV÷u {U [÷ku

< 90 < Mkih nkuLku fe nk÷ík {U ¾kLkk çkMko ÃkiËk fhíkk ni. (fqíkw÷ fw÷qçk {wíkso{. rs. 2. Mk. 589) økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 11 þk’çkkLkw÷ {wyÍTÍ{, 1426 rMk.rn.

230

Lk{kÍ fu ynfk{

{wyÂÍTÍLkeLk fe íkk’ËkË

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

hnT{íkwÂÕ÷÷ yk-÷{eLk 6 fu {wyÂÍTÍLkeLk fe íkk’ËkË

{ËeLku fu íkksËkh 6 fu {wyÂÍTÍLkeLk [kh Úku : {1} nÍhíku MkÂGÞËwLkk rçk÷k÷ (n-çkþe) rçkLk hçkkn 5 {2} nÍhíku MkÂGÞËwLkk y{ú rçkLk WB{u {õíkq{ E Þun ËkuLkkU {ËeLkyu {wLkÔðhk M {U {3} nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mkk’Ë rçkLk ykRÍ 5 fwçkk þheV {U ykih {4} nÍhíku MkÂGÞËw L kk yçkq {nÍq h n 5 {¬yu {wfho{k M {U yÍkLk Ëuíku Úku.

(y÷ {ðkrnçk r÷÷ fMík÷kLke rs. 1 Mk.455)

{kuxu {kuuxu MkktÃk

rhðkÞík {U ni : rfÞk{ík fu rËLk Mkçk Mku Ãkn÷u Lk{kÍ AkuzLku ðk÷kU fu [unhu rMkÞkn nkUøku ykih snLLk{ {U yuf ðkËe ni rsMku ÷{÷{ fnk òíkk ni, WMk {U Ÿx fe økËoLk fe íkhn {kuxu {kuxu MkktÃk nit, nh MkktÃk fe ÷BçkkE yuf {kn fe {MkkVík fu çkhkçkh ni. sçk Þun MkktÃk Lk{kÍ Lk ÃkZLku ðk÷u fku zMkuøkk íkku RMk fk ÍnTh WMk fu rsM{ {U 70 Mkk÷ íkf òuþ {khíkk hnuøkk. (yÍTÍðkrsh rs.1 Mk. 296) 231

Lk{kÍ fu ynfk{

{sr÷Mk Mku WXíku ðõík fe Ëwyk

yLk fheçk {LÍhu yk{ Ãkh økwshkíke ¼k»kktíkh {U Ëk’ðíku RM÷k{e fk Ãkn÷k rhMkk÷k çkLkk{ “yçkku÷ þknòËku”

-: Lkkrþh :{õíkçkíkw÷ {ËeLkk, ViÍkLku {ËeLkk, íkefkuLke çkkøke[u fu Mkk{Lku, r{hÍkÃkqh, yn{ËkçkkË, økwshkík-1, VkuLk : 9327168200 maktabaahmedabad@gmail.com 232

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

{n-LkVe}

RMk rhMkk÷u {U.... W{hn fu ðeÍu Ãkh ns fu r÷Þu ÁfLkk fiMkk ? {wMkkrVh çkLkLku fu r÷Þu þíko MkuX ykih Lkkufh fk Rfêk MkVh [÷íke økkze {U Lk^÷ fu 4 {ËLke Vq÷ õÞk {wMkkrVh fku MkwLLkíkU {wykV nI ? yhçk {w{kr÷f {U ðeÍu Ãkh hnLku ðk÷kU fu r÷Þu {My÷k ðhf W÷rxÞu.... 233 233

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

çkhkyu fh{ Þun rhMkk÷k (19 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fu VðkRË ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ {n-LkVe} ËwYË þheV fe VÍe÷ík Ëku snkt fu MkwÕíkkLk, Mkhðhu ÍeþkLk, {nçkqçku hn{kLk 6 fk Vh{kLku {økrVhík rLkþkLk ni, sçk sw{k’hkík fk rËLk ykíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k rVrh~íkkU fku ¼usíkk ni rsLk fu ÃkkMk [ktËe fu fkøkÍ ykih MkkuLku fu f÷{ nkuíku nI ðkun r÷¾íku nI, fkiLk Þki{u sw{k’hkík ykih þçku sw{wyk {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZíkk ni. (

< 234

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k MkqhíkwrLLkMkk fe ykÞík LkBçkh 101 {U RhþkË Vh{kíkk ni :íkso{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih sçk íkw{ Í{eLk {U MkVh fhku íkku íkw{ Ãkh økwLkkn Lknª fu çkk’Í Lk{kÍU fMh Mku ÃkZku. yøkh íkwBnU yLËuþk nku fu fkrVh íkwBnU EÍk ËUøku, çkuþf fw^Vkh íkwBnkhu ¾w÷u Ëw~{Lk nI. MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk MkÂGÞË {w n B{Ë LkE{w Æ eLk {w h kËkçkkËe Q Vh{kíku nI : ¾kiVu fw^Vkh fMh fu r÷Þu þíko Lknª, nÍhíku MkÂGÞËwLkk Þk’÷k rçkLk W{GÞk 5 Lku nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h VkYfu yk’Í{ 5 Mku yÍo fe, fu : n{ íkku yBLk {U nI, rVh n{ õÞqt fMh fhíku nI ? Vh{kÞk : RMk fk {wÍu ¼e íkyßswçk nwðk Úkk íkku {I Lku Mkhfkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk 6 Mku ËhÞk^ík rfÞk. nwÍqhu yfh{, Lkqhu {wsMMk{ , þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {kuníkþ{ 6 Lku RhþkË Vh{kÞk fu íkwBnkhu r÷Þu Þun yÕ÷kn 1 fe íkhV Mku MkËfk ni, íkw{ WMk fk MkËfk fçkq÷ fhku. 235

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

WB{w÷ {kuyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞËíkwLkk ykRþk rMkÆefk C rhðkÞík Vh{kíke nI : Lk{kÍ Ëku hfTyík VÍo fe økE rVh sçk Mkhfkhu {ËeLkk 6 Lku rnshík Vh{kE íkku [kh VÍo fe økE ykih MkVh fe Lk{kÍ WMke Ãkn÷u VÍo Ãkh Akuze økE. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk W{h E Mku rhðkÞík ni : yÕ÷kn fu nçkeçk, nçkeçku ÷çkeçk 6 Lku Lk{kÍu MkVh fe Ëku hfTyíkU {wfhoh Vh{k# ykih Þun Ãkqhe ni f{ Lknª Þk’Lke yøk[uo çkÍkrnh Ëku hfTyíkut f{ nku øk# {økh Mkðkçk {U Ëku ne [kh fu çkhkçkh nI.

þh-E MkVh fe {MkkVík

þhyLk {wMkkrVh ðkun þÏMk ni òu MkkZu 57 {e÷ (íkfheçkLk 92 rf÷ku{exh) fu VkrMk÷u íkf òLku fu RhkËu Mku yÃkLku {fk{u Rfk{ík {-Mk÷Lk þnh Þk økkô Mku çkknh nku økÞk. ({w ÷ Ï¾MkLk Víkkðk h-ÍrðGÞk rs. 8. Mk.

270

hÍk

VkQLzuþLk {foÍw÷ ykir÷Þk ÷knkih)

{wMkkrVh fçk nkuøkk ?

{nTÍ rLkGÞíku MkVh Mku {wMkkrVh Lk nkuøkk çkÕfu {wMkkrVh fk nwõ{ WMk ðõík ni fu çkMíke fe ykçkkËe Mku 236

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

çkknh nku òyu. þnh {U ni íkku þnh Mku, økkô {U ni íkku økkô Mku ykih þnh ðk÷u fu r÷Þu Þun ¼e ÍYhe ni fu þnh fu ykMk ÃkkMk òu ykçkkËe þnh Mku {w¥krMk÷ ni RMk Mku ¼e çkknh yk òyu.

ykçkkËe ¾í{ nkuLku fk {ík÷çk

ykçkkËe Mku çkknh nkuLku Mku {whkË Þun ni fu rsÄh ò hnk ni WMk íkhV ykçkkËe ¾í{ nku òyu yøk[uo WMk fe {nkÍkík {U (Þk’Lke çkhkçkh) ËqMkhe íkhV ¾í{ Lk nwE nku.

rVLkkyu þnh fe íkk’heV

rVLkkyu þnh Mku òu økkô {w¥krMk÷ ni þnh ðk÷u fu r÷Þu WMk økkô Mku çkknh nku òLkk ÍYhe Lknª Þqtne þnh fu {w¥krMk÷ çkkøk nkU yøk[uo WLk fu rLkøknçkkLk ykih fk{ fhLku ðk÷u RLk çkkøkkík ne {U hníku nkU, RLk çkkøkkU Mku rLkf÷ òLkk ÍYhe Lknª. ( ) rVLkkyu þnh Mku çkknh òu søkn þnh fu fk{kU fu r÷Þu nku {-Mk÷Lk frçkúMíkkLk, ½kuz Ëkiz fk {iËkLk, fqzk VUfLku fe søkn yøkh Þun þnh Mku {w¥krMk÷ nkU íkku RMk Mku çkknh nku òLkk ÍYhe ni. ykih yøkh þnh ð rVLkk fu Ëhr{ÞkLk VkrMk÷k nku íkku Lknª. (yiÍLk. 600) 237

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

{wMkkrVh çkLkLku fu r÷Þu þíko

MkVh fu r÷Þu Þun ¼e ÍYhe ni fu snkt Mku [÷k ðnkt Mku íkeLk rËLk fe hkn (Þk’Lke íkfheçkLk 92 rf÷ku {exh) fk RhkËk nku ykih yøkh Ëku rËLk fe hkn (Þk’Lke 92 rf÷ku {exh Mku f{) fu RhkËu Mku rLkf÷k ðnk ÃknkU[ fh ËqMkhe søkn fk RhkËk nwyk fu ðkun ¼e íkeLk rËLk (92 rf÷ku {exh) Mku f{ fk hkMíkk ni Þqnt e Mkkhe ËwLÞk ½q{ fh ykyu {wMkkrVh Lknª Þun ¼e þíko ni fu íkeLk rËLk fe hkn fu MkVh fk {w¥krMk÷ RhkËk nku, yøkh Þqt RhkËk rfÞk fu {-Mk÷Lk Ëku rËLk fe hkn Ãkh ÃknkU[ fh fwA fk{ fhLkk ni ðkun fh fu rVh yuf rËLk fe hkn òôøkk íkku Þun íkeLk rËLk fe hkn fk {w¥krMk÷ RhkËk Lk nwðk {wMkkrVh Lk nwðk. (çknkhu þheyík rnMMkk. 4 Mk. 77 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

ðíkLk fe rfM{U

ðíkLk fe Ëku rfM{U nI (1) ðíkLku yM÷e : Þk’Lke ðkun søkn snkt WMk fe ÃkiËkRþ nwE ni Þk WMk fu ½h fu ÷kuøk ðnkt hníku nI Þk ðnkt MkwfqLkík fh ÷e ykih Þun RhkËk ni fu Þnkt Mku Lk òyuøkk (2) ðíkLku Rfk{ík : Þk’Lke ðkun søkn fu {wMkkrVh Lku ÃkLËhn rËLk Þk RMk Mku rÍÞkËk XnhLku fk ðnkt RhkËk rfÞk nku 238

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ðíkLku Rfk{ík çkkrík÷ nkuLku fe MkqhíkU

ðíkLku Rfk{ík ËqMkhu ðíkLku Rfk{ík fku çkkrík÷ fh Ëuíkk ni Þk’Lke yuf søkn ÃkLËhn rËLk fu RhkËu Mku Xnhk rVh ËqMkhe søkn RíkLku ne rËLk fu RhkËu Mku Xnhk íkku Ãkn÷e søkn yçk ðíkLk Lk hne. ËkuLkkU fu Ëhr{ÞkLk {MkkVíku MkVh nku Þk Lk nku. Þqtne ðíkLku Rfk{ík ðíkLku yM÷e ykih MkVh Mku çkkrík÷ nku òíkk ni.

MkVh fu Ëku hkMíku

rfMke søkn òLku fu Ëku hkMíku nI yuf Mku {MkkVíku MkVh ni ËqMkhu Mku Lknª íkku rsMk hkMíku Mku Þun òyuøkk WMk fk yu’ríkçkkh ni, LkÍËef ðk÷u hkMíku Mku økÞk íkku {wMkkrVh Lknª ykih Ëqh ðk÷u Mku økÞk íkku ni yøk[uo RMk hkMíku fu R¾ríkÞkh fhLku {U RMk fe fkuE økhÍu Mknen Lk nku.

{wMkkrVh fçk íkf {wMkkrVh ni ?

{wMkkrVh WMk ðõík íkf {wMkkrVh ni sçk íkf yÃkLke çkMíke {U ÃknkU[ Lk òyu Þk ykçkkËe {U Ãkqhu 15 rËLk XnhLku fe rLkGÞík Lk fh ÷u. Þun WMk ðõík ni sçk Ãkqhu íkeLk rËLk fe hkn (Þk’Lke íkfheçkLk 92 rf÷ku{exh) [÷ [wfk nku yøkh íkeLk {ÂLÍ÷ (Þk’Lke íkfheçkLk 92 rf÷ku{exh) ÃknkU[Lku Mku Ãkuþíkh ðkÃkMke fk RhkËk fh r÷Þk íkku {wMkkrVh Lk hnk yøk[uo støk÷ {U nku. 239

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

MkVh LkkòRÍ nku íkku ? MkVh òRÍ fk{ fu r÷Þu nku Þk LkkòRÍ fk{ fu r÷Þu çknh nk÷ {wMkkrVh fu ynfk{ òhe nkUøku.

MkuX ykih Lkkufh fk Rfêk MkVh {knkLkk Þk Mkk÷kLkk Ròhu ðk÷k Lkkufh yøkh yÃkLku MkuX fu MkkÚk MkVh fhu íkku MkuX fu íkkçkuy ni, Vh{ktçkhËkh çkuxk ðkr÷Ë fu íkkçkuy ni ykih ðkun þkrøkËo rsMk fku WMíkkË Mku ¾kLkk r{÷íkk ni ðkun WMíkkË fu íkkçkuy ni Þk’Lke òu rLkGÞík {íkçkqy ( Þk’Lke rsMk fu íkkçkuy ni) fe ni ðkune íkkçkuy fe {kLke òyuøke. íkkçkuy fku [krnÞu fu {íkçkqy fku Mkwðk÷ fhu ðkun òu sðkçk Ëu WMk fu çk {wrsçk y{÷ fhu. yøkh WMk Lku fwA ¼e sðkçk Lk rËÞk íkku Ëu¾u fu ðkun (Þk’Lke {íkçkqy) {wfe{ ni Þk {wMkkrVh, yøkh {wfe{ ni íkku yÃkLku ykÃk fku ¼e {wfe{ Mk{Íu ykih yøkh {wMkkrVh ni íkku {wMkkrVh, ykih Þun ¼e {k’÷q{ Lknª íkku íkeLk rËLk fe hkn (Þk’Lke íkfheçkLk 92 rf÷ku{exh) fk MkVh íki fhLku fu çkk’Ë fMh fhu, RMk Mku Ãkn÷u Ãkqhe ÃkZu ykih yøkh Mkwðk÷ Lk fh Mkfk íkku ðkune nwõ{ ni fu Mkwðk÷ rfÞk ykih fwA sðkçk Lk r{÷k. 240

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

fk{ nku økÞk íkku [÷k òŸøkk !

{wMkkrVh rfMke fk{ fu r÷Þu Þk ynçkkçk fu RÂLíkÍk{ {U Ëku [kh hkuÍ Þk íkuhn [kiËn rËLk fe rLkGÞík Mku Xnhk, Þk Þun RhkËk ni fu fk{ nku òyuøkk íkku [÷k òyuøkk, ËkuLkkU MkqhíkkU {U yøkh yks f÷ yks f÷ fhíku çkhMkkU økwÍh òyut sçk ¼e {wMkkrVh ne ni, Lk{kÍ fMh ÃkZu.

ykihík fu MkVh fk BkMy÷k

ykihík fku rçkøkih {nh{ fu íkeLk rËLk (íkfheçkLk 92 rf÷ku{exh) Þk rÍÞkËk fe hkn òLkk òRÍ Lknª. Lkkçkkr÷øk çkå[k Þk {k’íkqn (Þk’Lke Lke{ Ãkkøk÷) fu MkkÚk ¼e MkVh Lknª fh Mkfíke, n{hkne {U çkkr÷øk {nh{ Þk þkunh fk nkuLkk ÍYhe ni. ykihík, {w h krnf ( fheçkw ÷ çkw ÷ q ø k ÷zfk ) {nh{ ( fkrçk÷u Rík{eLkkLk) fu MkkÚk MkVh fh Mkfíke ni. “{whkrnf çkkr÷øk fu nwõ{ {U ni.” {nh{ fu r÷Þu ÍYhe ni fu Mkg VkrMkf, çkuçkkf, økih {k{qLk Lk nku. (çknkhu þheyík rnMMkk. 4 Mk. 84 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

ykihík fk MkwMkhk÷ ð {ifk

ykihík rçkÞkn fh MkwMkhk÷ økE ykih Þnª hnLku MknLku ÷øke íkku {ifk (Þk’Lke ykihík fu ðkr÷ËiLk fk ½h) RMk fu r÷Þu ðíkLku yM÷e Lk hnk Þk’Lke yøkh MkwMkhk÷ íkeLk {ÂLÍ÷ 241

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

(íkõheçkLk 92

rf÷ku {exh) Ãkh ni ðnkt Mku {ifu ykE ykih ÃkLËhn rËLk XnhLku fe rLkGÞík Lk fe íkku fMh ÃkZu ykih yøkh {ifu hnLkk Lknª Akuzk çkÕfu MkwMkhk÷ ykrhÍe íkkih Ãkh økE íkku {ifu ykíku ne MkVh ¾í{ nku økÞk Lk{kÍ Ãkqhe ÃkZu. (çknkhu þheyík rnMMkk. 4 Mk. 84 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

yhçk {w{kr÷f {U ðeÍk Ãkh hnLku ðk÷kU fk {My÷k

yks f÷ fkhkuçkkh ðøkihk fu r÷Þu fE ÷kuøk çkk÷ çkå[kU Mk{uík yÃkLku {wÕf Mku ËqMkhu {wÕf {wLíkrf÷ nku òíku nI, RLk fu ÃkkMk {¾MkqMk {wÆík fk (VISA) nkuíkk ni. ({-Mk÷Lk yhçk y{khkík {U rÍÞkËk Mku rÍÞkËk íkeLk Mkk÷ fk rhnkRþe ðeÍk r{÷íkk ni) Þun ðeÍk ykrhÍe nkuíkk ni ykih {¾MkqMk hf{ yËk fh fu nh íkeLk Mkk÷ fu ykr¾h {U RMk fe íksËeË fhðkLke Ãkzíke ni. [qtfu ðeÍk {nËqË {wÆík fu r÷Þu r{÷íkk ni r÷nkÍk çkk÷ çkå[u ¼e yøk[uo MkkÚk nkU RMk fe y{khkík {U {wMíkrf÷ rfÞk{ fe rLkGÞík çkufkh ni ykih RMk íkhn Ïðkn fkuE 100 Mkk÷ íkf Þnkt hnu y{khkík RMk fk ðíkLku yM÷e Lknª nku Mkfíkk. Þun sçk ¼e MkVh Mku ÷kixuøkk ykih rfÞk{ fhLkk [knu íkku Rfk{ík fe rLkGÞík fhLke nkuøke. {-Mk÷Lk ËwçkE {U hníkk ni ykih MkwLLkíkkU fe íkŠçkGÞík fu r÷Þu Ëk’ðíku RM÷k{e fu {ËLke fkrV÷u {U 242

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

ykrþfkLku hMkq÷ fu MkkÚk íkfheçkLk 150 rf÷ku{exh Ëqh ðkfuy y{khkík fu ËkÁ÷r¾÷kVk yçkq Ínçke fk RMk Lku MkwLLkíkkU ¼hk MkVh R¾ríkÞkh rfÞk. yçk Ëkuçkkhk ËwçkE {U yk fh yøkh RMk fku {wfe{ nkuLkk ni íkku 15 rËLk Þk RMk Mku ÍkRË rfÞk{ fe rLkGÞík fhLke nkuøke ðhLkk {wMkkrVh fu ynfk{ òhe nkUøku. nkt yøkh Íkrnhu nk÷ Þk’Lke (UNDER STOOD) Þun ni fu yçk 15 rËLk Þk RMk Mku rÍÞkËk yMkuo Þun ËwçkE {ut ne økwÍkhuøkk íkku {wfe{ nku økÞk RMk fk fkhkuçkkh ne RMk íkhn fk ni fu {wfB{÷ 15 rËLk hkík Þun ËwçkR {U Lknª hníkk, ðfíkLk V ðfíkLk þh-E MkVh fhíkk ni íkku RMk íkhn yøk[uo çkhMkkU yÃkLku çkk÷ çkå[kU fu ÃkkMk ËwçkE ykLkk òLkk hnu Þun {wMkkrVh ne hnuøkk RMk fku Lk{kÍ fMh fhLkk nkuøke. yÃkLku þnh fu çkknh Ëqh Ëqh íkf {k÷ MkÃ÷kE fhLku ðk÷u ykih þnh çk þnh, {wÕf çk {wÕf Vuhu ÷økkLku ðk÷u ykih zÙkEðh MkkrnçkkLk ðøkihk RLk ynfk{ fku ÍunTLk {U h¾U.

ÍkRhu {ËeLkk fu r÷Þu ÍYhe {My÷k

rsMk Lku Rfk{ík fe rLkGÞík fe {økh WMk fe nk÷ík çkíkkíke ni fu ÃkLËhn rËLk Lk Xnhuøkk íkku rLkGÞík Mknen Lknª {-Mk÷Lk ns fhLku økÞk ykih rÍ÷ rnßsíkw÷ nhk{ 243

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

fk {neLkk þwYy nku òLku fu çkk ðwsqË ÃkLËhn rËLk {¬yu {wyÍTÍ{k {U XnhLku fe rLkGÞík fe íkku Þun rLkGÞík çkufkh ni fu sçk ns fk RhkËk rfÞk ni íkku (15 rËLk RMk fku r{÷Uøku ne Lknª fu 8 rÍ÷ rnßsíkw÷ nhk{) {eLkk þheV (ykih 9 fku) yhVkík þheV fku ÍYh òyuøkk rVh RíkLku rËLkkU íkf (Þk’Lke 15 rËLk {wMk÷Mk÷) {¬yu {wyÍTÍ{k {U õÞqtfh Xnh Mkfíkk ni ? r{Lkk þheV Mku ðkÃkMk nku fh rLkGÞík fhu íkku Mknen ni sçk fu ðkfuE 15 Þk rÍÞkËk rËLk {¬yu {wyÍTÍ{k {U Xnh Mkfíkk nku, yøkh ÍLLku økkr÷çk nku fu 15 rËLk fu yLËh yLËh {ËeLkyu {wLkÔðhk Þk ðíkLk fu r÷Þu hðkLkk nku òyuøkk íkku yçk ¼e {wMkkrVh ni.

WBkhn fu ðeÍk Ãkh ns fu r÷Þu ÁfLkk fiMkk ?

W{hn fu ðeÍk Ãkh ò fh økih fkLkqLke íkkih Ãkh ns fu r÷Þu ÁfLku Þk ËwLÞk fu rfMke ¼e {wÕf {U VISA fe {wÆík Ãkqhe nkuLku fu çkk’Ë økih fkLkqLke hnLku fe rsLk fe rLkGÞík nku ðkun ðeÍk fe {wÆík ¾í{ nkuíku ðõík rsMk þnh Þk økkô {U {wfe{ nkU ðnkt sçk íkf hnUøku WLk fu r÷Þu {wfe{ ne fu ynfk{ nkUøku. yøk[uo çkhMkkU Ãkzu hnU {wfe{ ne hnUøku. y÷çk¥kk yuf çkkh ¼e yøkh 92 rf÷ku {exh Þk RMk Mku 244

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

rÍÞkËk VkrMk÷u fu MkVh fu RhkËu Mku WMk þnh Þk økkô Mku [÷u íkku yÃkLke ykçkkËe Mku çkknh rLkf÷íku ne {wMkkrVh nku økyu ykih yçk WLk fe Rfk{ík fe rLkGÞík çkufkh ni. {-Mk÷Lk fkuE þÏMk ÃkkrfMíkkLk Mku W{hn fu VISA Ãkh {¬yu {wfho{k M økÞk, VISA fe {wÆík ¾í{ nkuíku ðfík ¼e {¬k þheV ne {U {wfe{ ni íkku WMk Ãkh {wfe{ fu ynfk{ nI. yçk yøkh {-Mk÷Lk ðnkt Mku {ËeLkyu {wLkÔðhk M yk økÞk íkku [knu çkhMkkU økih fkLkqLke Ãkzk hnu, {økh {wMkkrVh ne ni, Þnkt íkf fu yøkh Ëkuçkkhk {¬yu {wfho{k M yk òyu rVh ¼e {wMkkrVh hnuøkk, RMk fku Lk{kÍ fMh ne yËk fhLke nkuøke. nkt yøkh Ëkuçkkhk VISA r{÷ økÞk íkku Rfk{ík fe rLkGÞík fe ò Mkfíke ni. ÞkË hnu ! rsMk fkLkqLk fe r¾÷kV ðÍeo fhLku Ãkh rÍÕ÷ík, rh~ðík ykih Íqx ðøkihk ykVkík {U ÃkzLku fk yLËuþk nku WMk fkLkqLk fe r¾÷kV ðÍeo òRÍ Lknª. [wLkkL[u, {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk R Vh{kíku nI : {wçkkn (Þk’Lke òRÍ) MkqhíkkU {U Mku çkk’Í (MkqhíkU) fkLkqLke íkkih Ãkh sw{o nkuíke nI RLk {U {w÷ÔðMk nkuLkk (Þk’Lke yiMku fkLkqLk fe r¾÷kV ðÍeo fhLkk) yÃkLke Íkík fku 245

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

yrÍGÞík ð rÍÕ÷ík fu r÷Þu Ãkuþ fhLkk ni ykih ðkun LkkòRÍ ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 17 Mk. 370) r÷nkÍk rçkøkih VISA fu ËwLÞk fu rfMke ¼e {wÕf {U hnLkk Þk ns fu r÷Þu ÁfLkk òRÍ Lknª. økih fkLkqLke Íhkyuy Mku ns fu r÷Þu ÁfLku {U fk{Þkçke nkrMk÷ fhLku fku (1N) yÕ÷kn ð hMkq÷ fk fh{ fnLkk MkÏík çku çkkfe ni.

fMh ðkrsçk ni

{wMkkrVh Ãkh ðkrsçk ni fu Lk{kÍ {U fMh ( ) fhu Þk’Lke [kh hfTyík ðk÷u VÍo fku Ëku ÃkZu. RMk fu nf {U Ëku ne hõyíkut Ãkqhe Lk{kÍ ni ykih fMkËLk [kh ÃkZª ykih Ëku Ãkh fk’Ëk rfÞk íkku VÍo yËk nku økyu ykih rÃkA÷e Ëku hfTyíkU Lk^÷ nku øk# {økh økwLkknøkkh ð yÍkçku Lkkh fk nfËkh ni fu ðkrsçk íkfo rfÞk r÷nkÍk íkkiçkk fhu ykih Ëku hfTyík Ãkh fk’Ëk Lk rfÞk íkku VÍo yËk Lk nwðu ykih ðkun Lk{kÍ Lk^÷ nku økE. nkt yøkh íkeMkhe hfyík fk MksËk fhLku Mku Ãkuþíkh Rfk{ík fe rLkGÞík fh ÷e íkku VÍo çkkrík÷ Lk nkUøku {økh rfÞk{ ð Áfqy fk RykËk fhLkk nkuøkk ykih íkeMkhe fu MksËu {U rLkGÞík fe íkku yçk VÍo òíku hnu Þqtne yøkh Ãkn÷e ËkuLkkU Þk yuf {U rfhkík Lk fe Lk{kÍ VkrMkË nku økE. 246

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

fMh fu çkË÷u [kh fe rLkGÞík çkktÄ ÷e íkku....?

{wMkkrVh Lku fMh fu çkòyu [kh hfTyík VÍo fe rLkGÞík çkktÄ ÷e rVh ÞkË ykLku Ãkh Ëku Ãkh Mk÷k{ Vuh rËÞk íkku Lk{kÍ nku òyuøke. RMke íkhn {wfe{ Lku [kh hfyík VÍo fe søkn Ëku hfTyík VÍo fe rLkGÞík fe ykih [kh Ãkh Mk÷k{ Vuhk íkku WMk fe ¼e Lk{kÍ nku økE. Vwfnkyu rfhk{ m Vh{kíku nI : “rLkGÞíku Lk{kÍ {U íkk’ËkËu hfykík fe íkGÞeLk ( ) Þk’Lke íkfÁoh fhLkk ÍYhe Lknª õÞtqfu Þun rÍBLkLk nkrMk÷ ni. rLkGÞík {U íkk’ËkË {wyGÞLk fhLku {U ¾íkk LkwõMkkLk Ëun Lknª.

{wMkkrVh R{k{ ykih {wfe{ {wõíkËe

RÂõíkËk ËwÁMík nkuLku fu r÷Þu yuf þíko Þun ¼e ni fu R{k{ fk {wfe{ Þk {wMkkrVh nkuLkk {k’÷q{ nku Ïðkn Lk{kÍ þwYy fhíku ðõík {k’÷q{ nwðk Þk çkk’Ë {U, r÷nkÍk R{k{ fku [krnÞu fu þwYy fhíku ðõík yÃkLkk {wMkkrVh nkuLkk Íkrnh fh Ëu ykih þwYy {U Lk fnk íkku çkk’Ëu Lk{kÍ fn Ëu fu {wfe{ RM÷k{e ¼kE yÃkLke Lk{kÍU Ãkqhe fh ÷U, {I {wMkkrVh nqt.” ykih þwYy {U yu÷kLk fh [wfk ni sçk ¼e çkk’Ë {U fn Ëu fu òu ÷kuøk WMk ðõík {kisqË Lk Úku WLnU ¼e {k’÷q{ nku òyu. yøkh R{k{ fk {wMkkrVh nkuLkk Íkrnh Úkk íkku Lk{kÍ fu çkk’Ë ðk÷k Þun yu’÷kLk {wMíknçk ni. 247

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

{wfe{ {wõíkËe ykih çkrfGÞk Ëku hfTyíkU

fMh ðk÷e Lk{kÍ {U {wMkkrVh R{k{ fu Mk÷k{ VuhLku fu çkk’Ë {wfe{ {wõíkËe sçk yÃkLke çkrfGÞk Lk{kÍ yËk fhu íkku VÍo fe íkeMkhe ykih [kiÚke hfTyík {U Mkqhíkw÷ Vkríknk ÃkZLku fu çkòyu yLËkÍLk WíkLke Ëuh [wÃk ¾zk hnu. ({w÷Ï¾MkLk çknkhu þheyík rnMMkk. 4 Mk. 82 {ËeLkíkw÷ {wŠþË çkhu÷e þheV)

õÞk {wMkkrVh fku MkwLLkíkU {wykV nI ?

MkwLLkíkkU {U fMh Lknª çkÂÕf Ãkqhe ÃkZe òyutøke, ¾kiV ykih hðk-hðe (Þk’Lke ½çkhknx) fe nk÷ík {U MkwLLkíkU {wykV nI ykih yBLk fe nk÷ík {U ÃkZe òyutøke.

“Lk{kÍ” fu [kh nwYV fe rLkMçkík Mku [÷íke økkze {U Lk^÷ ÃkZLku fu 4 {ËLke Vq÷ 1

çkiYLku þnh (çkiYLku þnh Mku {whkË ðkun søkn ni snkt Mku {wMkkrVh Ãkh fMh ðkrsçk nkuíkk ni, Mkwðkhe Ãkh ({-Mk÷Lk [÷íke fkh, çkMk, ðuøkLk {U ¼e Lk^÷ ÃkZ Mkfíkk ni ykih RMk Mkqhík {U RÂMíkõçkk÷u rfç÷k Þk’Lke rfÕçkk Á¾ nkuLkk) þíko Lknª çkÕfu Mkwðkhe (Þk økkze) rsMk Á¾ fku ò hne nku WÄh ne {wtn nku ykih yøkh WÄh {wtn Lk nku íkku Lk{kÍ òRÍ Lknª ykih þwYy fhíku ðõík ¼e rfç÷k fe íkhV {wtn nkuLkk þíko Lknª çkÂÕf Mkwðkhe (Þk økkze) rsÄh 248

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ò hne ni WMke íkhV {wtn nku ykih Áfqy ð MkwsqË Rþkhu Mku fhu ykih (ÍYhe ni fu) MksËu fk Rþkhk çk rLkMçkík Áfqy fu ÃkMík nku. (Þk’Lke Áfqy fu r÷Þu rsMk fËh Íwfk, MksËu fu r÷Þu WMk Mku rÍÞkËk Íwf)u [÷íke xÙuLk ðøkihk yiMke Mkwðkhe rsMk {U søkn r{÷ Mkfíke ni WMk {U rfç÷k Á¾ nku fh fkRËu fu {wíkkrçkf LkðkrV÷ ÃkZLku nkUøku. økkô {U hnLku ðk÷k sçk økkô Mku çkknh nwðk íkku Mkwðkhe (økkze) Ãkh Lk^÷ ÃkZ Mkfíkk ni. çki Y Lku þnh Mkw ð khe Ãkh Lk{kÍ þw Y y fe Úke yki h ÃkZíku ÃkZíku þnh {U Ëkr¾÷ nku økÞk íkku sçk íkf ½h Lk ÃknkU [ k Mkw ð khe Ãkh Ãkq h e fh Mkfíkk ni . [÷íke økkze {U rçk÷k WÍThu þh-E VÍo ð MkwLLkíku V@ ð ík{k{ ðkrsçkkík siMku rðºk ð LkÍTh ykih ðkun Lk^÷ rsMk fku íkkuz rËÞk nku ykih MksËyu rík÷kðík sçk fu ykÞíku MksËk Í{eLk Ãkh rík÷kðík fe nku yËk Lknª fh Mkfíkk ykih yøkh WÍTh fe ðsn Mku nku íkku RLk Mkçk {U þíko Þun ni fu yøkh {w{rfLk nku íkku rfç÷k Y ¾zk nku fh yËk fhu ðhLkk siMku ¼e {w{rfLk nku. (rVh xÙLu k Mku Wíkh fh RykËk fhu) 249

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

{wMkkrVh íkeMkhe hfyík fu r÷Þu ¾zk nku òyu íkku....?

yøkh {wMkkrVh fMh ðk÷e Lk{kÍ fe íkeMkhe hfTyík þwYy fh Ëu íkku RMk fe Ëku MkqhíkU nI {1} çkfËhu íkþnTnËw fk’Ëyu y¾ehk fh [wfk Úkk íkku sçk íkf íkeMkhe hfTyík fk MksËk Lk rfÞk nku ÷kix ykyu ykih MksËyu MknTð fh fu Mk÷k{ Vuh Ëu yøkh Lk ÷kixu ykih ¾zu ¾zu Mk÷k{ Vuh Ëu íkku ¼e Lk{kÍ nku òyuøke {økh MkwLLkík íkfo nwE. yøkh íkeMkhe hfyík fk MksËk fh r÷Þk íkku yuf ykih hfTyík r{÷k fh MksËyu MknTð fh fu Lk{kÍ {wfB{÷ fhu Þun ykr¾he Ëku hfTyíkU Lk^÷ þw{kh nkUøke {2} fk’Ëyu y¾ehk rfÞu rçkøkih ¾zk nku økÞk Úkk íkku sçk íkf íkeMkhe hfTyík fk MksËk Lk rfÞk nku ÷kix ykyu ykih MksËyu MknTð fh fu Mk÷k{ Vih Ëu yøkh íkeMkhe hfyík fk MksËk fh r÷Þk VÍo çkkrík÷ nku økyu yçk yuf ykih hfTyík r{÷k fh MksËyu MknTð fh fu Lk{kÍ {wfB{÷ fhu [khkU hfTyíkU Lk^÷ þw{kh nkUøke. (Ëku hfTyík VÍo yËk fhLku y¼e rÍB{u çkkfe nU.)

MkVh {U fÍk Lk{kÍU

nk÷íku Rfk{ík {U nkuLku ðk÷e fÍk Lk{kÍU MkVh {U ¼e Ãkqhe ÃkZLke nkUøke ykih MkVh {U fÍk nkuLku ðk÷e fMh ðk÷e Lk{kÍU {wfe{ nkuLku fu çkk’Ë ¼e fMh ne ÃkZe òyutøke. íkkr÷çku økBku BkËe™k ð çkfey, ð {økrVhík 27 hsçkw÷ {whßsçk 1426

100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾ 250

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

rn^Í ¼w÷k ËuLku fk yÍkçk

ÞfeLkLk rn^Íu fwhykLku fhe{ fkhu Mkðkçku yÍe{ ni, {økh ÞkË hnu rn^Í fhLkk ykMkkLk, {økh W{ú ¼h RMk fku ÞkË h¾Lkk Ëw~ðkh ni. nw^VkÍ ð nkrVÍkík fku [krnÞu fu hkuÍkLkk f{ yÍ f{ yuf Ãkkhk ÷krÍ{Lk rík÷kðík fh r÷Þk fhU. òu nw^VkÍ h{ÍkLkw÷ {wçkkhf fe yk{Ë Mku Úkkuzk yMkko fç÷ Vfík {wMkÕ÷k MkwLkkLku fu r÷Þu {ÂLÍ÷u Ãk¬e fhíku nI ykih RMk fu R÷kðk 1N Mkkhk Mkk÷ øk^÷ík fu Mkçkçk fE ykÞkík ¼w÷kyu hníku nI, ðkun çkkhçkkh ÃkZU ykih ¾kiVu ¾wËk 1 Mku ÷hÍtu. LkeÍ rsMk Lku yuf ykÞík ¼e ¼w÷kE ni ðkun Ëkuçkkhk ÞkË fh ÷u ykih ¼w÷kLku fk òu økwLkkn nwðk WMk Mku Mkå[e íkkiçkk fhu. òu fwhykLke ykÞkík ÞkË fhLku fu çkk’Ë ¼w÷k Ëuøkk 1 çkhkuÍu rfÞk{ík yLÄk WXkÞk òyuøkk.

Vh{kLku {wMíkVk 6 {uhe WB{ík fu Mkðkçk {uhu nwÍhq Ãkuþ rfÞu økyu Þnkt íkf fu {I Lku RLk {U ðkun ríkLfk ¼e ÃkkÞk rsMku ykË{e {ÂMsË Mku rLkfk÷íkk ni ykih {uhe WB{ík fu økwLkkn {uhu nwÍhq Ãkuþ rfÞu økyu. {I Lku RMk Mku çkzk økwLkkn Lk Ëu¾k fu rfMke ykË{e fku fwhykLk fe yuf Mkqhík Þk yuf ykÞík ÞkË nku rVh ðkun WMku ¼w÷k Ëu. 251

Lk{kÍ fu ynfk{

{wMkkrVh fe Lk{kÍ

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke. 3

òu þÏMk fwhykLk ÃkZu rVh WMku ¼w÷k Ëu íkku rfÞk{ík fu rËLk yÕ÷kn íkyk÷k Mku fkuZe nku fh r{÷u. rfÞk{ík fu rËLk {uhe WB{ík fku rsMk økwLkkn fk Ãkqhk çkË÷k rËÞk òyuøkk ðkun Þun ni fu WLk {U Mku rfMke fku fwhykLku Ãkkf fe fkuE Mkqhík ÞkË Úke rVh WMk Lku RMku ¼w÷k rËÞk. yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk R Vh{kíku nI : “WMk Mku rÍÞkËk LkkËkLk fkiLk ni rsMku ¾wËk 1 yiMke rnB{ík çkÏþu ykih ðkun RMku yÃkLku nkÚk Mku ¾ku Ëu yøkh fÿ RMk (rn^Íu fwhykLku Ãkkf) fe òLkíkk ykih òu Mkðkçk ykih Ëòoík RMk Ãkh {kiQË nI (Þk’Lke rsLk fk ðk’Ëk rfÞk økÞk ni) RLk Mku ðkrfV nkuíkk íkku RMku òLkku rË÷ Mku rÍÞkËk yÍeÍ h¾íkk.” {ÍeË Vh{kíku nI : “snkt íkf nku Mkfu RMk fu ÃkZkLku ykih rn^Í fhkLku ykih ¾wË ÞkË h¾Lku {U fkurþþ fhu íkkfu ðkun Mkðkçk òu RMk Ãkh {kiQË (Þk’Lke ðk’Ëk rfÞu økyu) nI nkrMk÷ nkU ykih çkhkuÍu rfÞk{ík yLÄk fkuZe WXLku Mku Lkòík Ãkkyu. (Víkkðk h-ÍrðGÞk. rs. 23, Mk. 645,647) 252

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk {n-LkVe}

RMk rhMkk÷u {U.... fçkú {U ykøk fu þku’÷u íkkiçkk fu íkeLk ÁfLk nI nwffq u ykB{k fu yunMkkMk fe rnfkÞík sw{yíkw÷ ðËky {U fÍkyu W{he fÍkyu W{he fk íkhefk Lk{kÍ fk rVËÞk Ífkík fk þh-E ne÷k fkLk AuËLku fk hðks fçk Mku Ãkzk ? ðhf W÷rxÞu.... 253 253

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

fÍk Lk{kÍkut fk íkhefk (n-LkVe) þiíkkLk ÷k¾ hkufu Þun rhMkk÷k (24 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fe çk-h-fíkU ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

Ëku snkt fu MkwÕŒk™, Mkhðhu Íe~kk™, Bknçkqçku hnBkk™ fk VhBkk™u {økrVhík r™~kk™ ni : BkwÍ …h ËwYËu …kf …Z™k …w÷ rMkhkŒ …h ™qh ni, òu hkuÍu swBkwyk BkwÍ …h 80 çkkh ËwYËu …kf …Zu WMk fu 80 Mkk÷ fu økw™kn BkwykV nku òyUøku …khn 30 Mkq-hŒw÷ BkkQ™ fe ykÞŒ ™Bçkh 4 ykih 5 BkU RhþkË nkuŒk ni : Œso{yu fLÍw÷ EBkk™ : Œku W™ ™BkkrÍÞkU fe ¾hkçke ni òu y…™e ™BkkÍ Mku Çkq÷u çkiXu nI. BkwVÂMMkhu ~kneh, nfeBkw÷ WBBkŒ, nÍhŒu Bkw^Œe ynBkË Þkh ¾k™ Mkq-hŒw÷ BkkQ™ fe ykÞŒ 254

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

™Bçkh 5 fu ŒnTŒ VhBkkŒu nI : ™BkkÍ Mku Çkq÷™u fe åkLË MkqhŒU nI : fÇke ™ …Z™k, …kçkLËe Mku ™ …Z™k, Mknen ðõŒ …h ™ …Z™k, ™BkkÍ Mknen Œhefu Mku yËk ™ fh™k, ~kkif Mku ™ …Z™k, MkBkÍ çkqÍ fh yËk ™ fh™k, fMk÷ ð MkwMŒe, çku …hðkE Mku …Z™k. (™qÁ÷ RhVk™, Mk. 958)

snL™Bk fe ¾kiV™kf ðkËe

MkËÁ~~kheyn, çkËÁ¥khefn, nÍhŒu Bkki÷k™k BkwnBBkË yBksË y÷e yk’ÍBke VhBkkŒu nI : snL™Bk BkU ði÷ ™kBke yuf ¾kiV™kf ðkËe ni rsMk fe MkÏŒe Mku ¾wË snL™Bk Çke …™kn BkktøkŒk ni. ò™ çkqÍ fh ™BkkÍ fÍk fh™u ðk÷u WMk fu BkwMŒrnf nI. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 347 Bkw÷Ï¾Mk™)

…nkz økhBke Mku r…Îk÷ òyU

nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk BkwnBBkË rçk™ ynBkË Í-nçke VhBkkŒu nI : fnk økÞk ni fu snL™Bk BkU yuf ðkËe ni rsMk fk ™kBk ði÷ ni, yøkh WMk BkU ËwLÞk fu …nkz zk÷u òyU Œku ðkun Çke WMk fe økhBke Mku r…Îk÷ òyU ykih Þun W™ ÷kuøkkU fk rXfk™k ni òu ™BkkÍ BkU MkwMŒe fhŒu ykih ðõŒ fu çkk’Ë fÍk fh fu …ZŒu nI Bkøkh Þun fu ðkun y…™e fkuŒkne …h ™krËBk nkU ykih çkkhøkknu ¾wËkðLËe BkU Œkiçkk fhU.

Mkh fwåk÷™u fe MkÍk

Mkhfkhu BkËe™yu Bkw™Ôðhk, MkhËkhu Bk¬yu BkwfhoBkk ™u Mknkçkyu rfhkBk 255

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

Mku VhBkkÞk : yks hkŒ Ëku ~kÏMk (Þk’™e rsçkúkE÷ ykih BkefkE÷ ) Bkuhu …kMk ykyu ykih BkwÍu yÍuo BkwfÆMkk BkU ÷u ykyu. BkI ™u Ëu¾k fu yuf ~kÏMk ÷ixk ni ykih WMk fu rMkhnk™u yuf ~kÏMk …ÚÚkh WXkyu ¾zk ni ykih …i Ëh …i …ÚÚkh Mku WMk fk Mkh fwåk÷ hnk ni, nh çkkh fwåk÷™u fu çkk’Ë Mkh rVh Xef nku òŒk ni. BkI ™u rVrh~ŒkU Mku fnk : Þun fki™ ni ? WLnkU ™u yÍo fe : ykøku Œ~kheV ÷u åkr÷Þu (BkÍeË Bk™krÍh rË¾k™u fu çkk’Ë) rVrh~ŒkU ™u yÍo fe fu : …n÷k ~kÏMk òu yk… ™u Ëu¾k Þun ðkun Úkk rsMk ™u fwhyk™ …Zk rVh WMk fku Akuz rËÞk Úkk ykih VÍo ™BkkÍkU fu ðõŒ Mkku òŒk Úkk WMk fu MkkÚk Þun çkhŒkð rfÞkBkŒ Œf nkuøkk.

nÍkhkU çkhMk fu yÍkçk fk nfËkh

Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VŒkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 9 MkVnk 158 Œk 159 …h VhBkkŒu nI : rsMk ™u fMË™ yuf ðõŒ fe (™BkkÍ) Akuze nÍkhkU çkhMk snL™Bk BkU hn™u fk BkwMŒrnf nwðk, sçk Œf Œkiçkk ™ fhu ykih WMk fe fÍk ™ fh ÷u, BkwMkÕkBkk™ yøkh WMk fe rÍLËøke BkU WMku Þf-÷ÏŒ Akuz ËU WMk Mku çkkŒ ™ fhU, WMk fu …kMk ™ çkiX,U Œku ÍYh ðkun RMk fk MkÍkðkh ni. yÕ÷kn Œyk÷k VhBkkŒk ni : Œso{yu fLÍw÷ EBkk™ : ykih òu fnª ŒwÍu ~kiŒk™ Çkw÷kðu Œku ÞkË ykyu …h Íkr÷BkkU fu …kMk ™ çkiX. 256

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fçkú BkU ykøk fu ~kku’÷u

yuf ~kÏMk fe çkn™ VkiŒ nku økE. sçk WMku Ë^™ fh fu ÷kixk Œku ÞkË ykÞk fu hfBk fe Úku÷e fçkú BkU røkh økE ni åkw™kLåku frçkúMŒk™ yk fh Úku÷e r™fk÷™u fu r÷Þu WMk ™u y…™e çkn™ fe fçkú ¾kuË zk÷e ! yuf rË÷ rn÷k Ëu™u ðk÷k BkLÍh WMk fu MkkBk™u Úkk, WMk ™u Ëu¾k fu çkn™ fe fçkú BkU ykøk fu ~kku’÷u Çkzf hnu nI ! åkw™kLåku WMk ™u sqt Œtq fçkú …h rBkèe zk÷e ykih MkËBku Mku åkqh åkqh hkuŒk nwðk Bkkt fu …kMk ykÞk ykih …qAk : ÃÞkhe yBBkeò™ ! Bkuhe çkn™ fu yk’Bkk÷ fiMku Úku ? ðkun çkku÷e : çkuxk õÞqt …qAŒu nku ? yÍo fe : “BkI ™u y…™e çkn™ fe fçkú BkU ykøk fu ~kku’÷u ÇkzõŒu Ëu¾u nI.” Þun Mkw™ fh Bkkt Çke hku™u ÷øke ykih fnk : “y^MkkuMk ! Œuhe çkn™ ™BkkÍ BkU MkwMŒe rfÞk fhŒe Úke ykih ™BkkÍ fÍk fh fu …Zk fhŒe Úke.” BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! sçk fÍk fh™u ðk÷kU fe yiMke yiMke MkÏŒ MkÍkyU nI Œku òu çkË ™Mkeçk rMkhu Mku ™BkkÍ ne ™nª …ZŒu W™ fk õÞk yLòBk nkuøkk !

yøkh ™BkkÍ …Z™k Çkq÷ òyu Œku......?

ŒksËkhu rhMkk÷Œ, þnLkþknu ™çkwÔðŒ, …ifhu sqËku ‚¾kðŒ Mkhk…k hnBkŒ ™u RhþkË VhBkkÞk : òu ™BkkÍ Mku Mkku òyu Þk Çkq÷ òyu Œku sçk ÞkË ykyu …Z ÷u, fu ðkune WMk fk ðõŒ ni. Vw-fnkyu rfhkBk VhBkkŒu nI : MkkuŒu BkU Þk Çkq÷u Mku ™BkkÍ fÍk nku økE Œku WMk fe fÍk …Z™e VÍo ni y÷çk¥kk fÍk fk økw™kn W‚ …h ™nª Bkøkh çkuËkh nku™u ykih ÞkË yk™u …h yøkh ðõŒu BkõYn ™ nku Œku WMke ðõŒ …Z ÷u Œk¾eh BkõYn ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 701) 257

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

Rr¥kVkf™ ykt¾ ™ ¾w÷e Œku......?

VŒkðk h-ÍrðGÞk BkU ni : # sçk ò™u, fu yçk MkkuÞk Œku ™BkkÍ òŒe hnuøke WMk ðõŒ Mkku™k n÷k÷ ™nª Bkøkh sçk fu rfMke søkk Ëu™u ðk÷u …h yu’rŒBkkË nku # yiMku ðõŒ BkU MkkuÞk fu ykËŒ™ ðõŒ BkU ykt¾ ¾w÷ òŒe ykih Rr¥kVkf™ ™ ¾w÷e Œku økw™nøkkh ™nª. (VðkRËu s÷e÷k VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 4, Mk. 698)

Bksçkqhe BkU yËk fk Mkðkçk rBk÷uøkk Þk ™nª ?

ykt¾ ™ ¾w÷™u fe ðsn Mku ™BkkÍu V@ “fÍk” nku ò™u fe MkqhŒ BkU “yËk” fk Mkðkçk rBk÷uøkk Þk ™nª. RMk rÍB™ BkU Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, ðr÷GÞu ™u’BkŒ, yÍeBkw÷ çk-h-fŒ, yÍeBkw÷ BkŒoçkŒ, …hðk™yu ~kByu rhMkk÷Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, nkrBkÞu MkwL™Œ, BkkrnÞu rçkËTyŒ, ykr÷Bku ~kheyŒ, …ehu ŒhefŒ, çkkRMku ¾ihku çk-h-fŒ, RBkkBku R~fku BknççkŒ, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k y÷nks y÷ nkrVÍ y÷ fkhe ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VŒkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 8 MkVnk 161 …h VhBkkŒu nI : hnk yËk fk Mkðkçk rBk÷™k Þun yÕ÷kn fu R¾ríkÞkh BkU ni. yøkh ðkun ò™uøkk fu RMk ™u y…™e òr™çk Mku fkuE ŒõMkeh (fkuŒkne) ™ fe, Mkwçn Œf òøk™u fu fMË Mku çkiXk Úkk ykih çku R¾ríkÞkh ykt¾ ÷øk økE Œku ÍYh WMk …h økw™kn ™nª. hMkq÷wÕ÷kn VhBkkŒu nI : ™ªË fe MkqhŒ BkU fkuŒkne ™nª, fkuŒkne WMk ~kÏMk fe ni òu (òøkŒu BkU) ™BkkÍ ™ …Zu n¥kk fu ËqMkhe ™BkkÍ fk ðõŒ yk òyu. 258

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

hkŒ fu ykr¾he rnMMku BkU Mkku™k fiMkk ?

™BkkÍ fk ðõŒ Ëkr¾÷ nku ò™u fu çkk’Ë Mkku økÞk rVh ðõŒ r™f÷ økÞk ykih ™BkkÍ fÍk nku økE Œku fíky™ økw™nøkkh nwðk sçk fu òøk™u …h Mknen yu’rŒBkkË Þk søkk™u ðk÷k BkkisËq ™ nku çkÕfu V@ BkU ËwÏkq÷u ðõŒ Mku …n÷u Çke Mkku™u fe RòÍŒ ™nª nku MkfŒe sçk fu yõMkh rnMMkk hkŒ fk òøk™u BkU økwÍhk ykih ÍL™u økkr÷çk ni fu yçk Mkku økÞk Œku ðõŒ BkU ykt¾ ™ ¾w÷øu ke. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 701)

hkŒ Ëuh Œf òøk™k

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! ™k’Œ Ïðkr™ÞkU, rÍ¢ku rV¢ fe BknrV÷kU ™eÍ MkwL™ŒkU Çkhu RsríkBkkykŒ ðøkihk BkU hkŒ Ëuh Œf òøk™u fu çkk’Ë Mkku™u fu Mkçkçk yøkh ™BkkÍu V@ fÍk nku™u fk yLËu~kk nku Œku çk r™GÞŒu yu’rŒfkV BkÂMsË BkU rfÞkBk fhU Þk ðnkt MkkuyU snkt fkuE fkrçk÷u yu’rŒBkkË RM÷kBke ÇkkE søkk™u ðk÷k BkkisqË nku. Þk y÷kBko ðk÷e Îkze nku rsMk Mku ykt¾ ¾w÷ òŒe nku Bkøkh yuf yËË Îkze …h ÇkhkuMkk ™ rfÞk òyu fu ™ªË BkU nkÚk ÷øk ò™u Mku Þk Þqt ne ¾hkçk nku fh çkLË nku ò™u fk R{fkLk hnŒk ni, Ëku Þk nMçku ÍYhŒ ÍkRË ÎkrzÞkt nkU Œku çkunŒh ni. Vw-fnkyu rfhkBk VhBkkŒu nI : “sçk Þun yLËu~kk nku fu Mkwçn fe ™BkkÍ òŒe hnuøke Œku rçk÷k ÍYhŒu ~khRGÞk WMku hkŒ Ëuh Œf òøk™k Bk{™qy ni.”

yËk, fÍk ykih ðkrsçkw÷ RykËk fe Œk’heV rsMk åkeÍ fk çkLËkU fku nwõBk ni WMku ðõŒ BkU çkò ÷k™u fku yËk fnŒu nI ykih ðõŒ ¾íBk nku™u fu çkk’Ë yBk÷ BkU ÷k™k 259

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

fÍk ni ykih yøkh WMk nwõBk fu çkò ÷k™u BkU fkuE ¾hkçke …iËk nku òyu Œku WMk ¾hkçke fku Ëqh fh™u fu r÷Þu ðkun yBk÷ Ëkuçkkhk çkò ÷k™k RykËk fn÷kŒk ni. ðõŒ fu yLËh yLËh yøkh ŒnheBkk çkktÄ ÷e Œku ™BkkÍ fÍk ™ nwE çkÕfu yËk ni. Bkøkh ™BkkÍu V@, swBkwyk ykih EËi™ BkU ðõŒ fu yLËh Mk÷kBk Vuh™k ÷krÍBke ni ðh™k ™BkkÍ ™ nkuøke. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 701) rçk÷k WÍThu ~kh-E ™BkkÍ fÍk fh Ëu™k MkÏŒ økw™kn ni, WMk …h VÍo ni fu RMk fe fÍk …Zu ykih Mkååku rË÷ Mku Œkiçkk Çke fhu, Œkiçkk Þk nßsu Bkõçkq÷ Mku Œk¾eh fk økw™kn BkwykV nku òyuøkk Œkiçkk WMke ðõŒ Mknen ni sçk fu fÍk …Z ÷u. RMk fku yËk rfÞu rçkøkih Œkiçkk rfÞu ò™k Œkiçkk ™nª, fu òu ™BkkÍ WMk fu rÍBBku Úke WMk fku ™ …Z™k Œku yçk Çke çkkfe ni ykih sçk økw™kn Mku çkkÍ ™ ykÞk Œku Œkiçkk fnkt nwE ? nÍhŒu MkÂGÞËw™k Rç™u yççkkMk Mku rhðkÞŒ ni : ŒksËkhu rhMkk÷Œ, ~knLk~kknu ™çkwÔðŒ, …ifhu sqËku Mk¾kðŒ, Mkhk…k hnBkŒ ™u RhþkË VhBkkÞk : økw™kn …h fkRBk hn fh Œkiçkk fh™u ðk÷k WMk fe rBkM÷ ni òu y…™u hçk Mku Xêk (Þk’™e BkÍkf) fhŒk ni.

Œkiçkk fu Œe™ Áõ™ nI

MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhŒu yÕ÷kBkk MkÂGÞË BkwnBBkË ™EBkwÆe™ BkwhkËkçkkËe VhBkkŒu nI : “Œkiçkk fu 260

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

Œe™ Áõ™ nI : {1} yu’rŒhkVu swBko {2} ™ËkBkŒ {3} yÍTBku Œfo (Þk’™e RMk økw™kn fku Akuz™u fk …wÏŒk ynTË). yøkh økw™kn fkrçk÷u Œ÷kVe ni Œku WMk fe Œ÷kVe Çke ÷krÍBk. Bk-Mk÷™ Œkrhfu Mk÷kŒ (Þk’™e ™BkkÍ Œfo fh Ëu™u ðk÷u) fe Œkiçkk fu r÷Þu ™BkkÍkU fe fÍk Çke ÷krÍBk ni.” (¾ÍkR™w÷ RhVk™, Mk. 12)

MkkuŒu fku ™BkkÍ fu r÷Þu søkk™k ðkrsçk ni

fkuE Mkku hnk ni Þk ™BkkÍ …Z™k Çkq÷ økÞk ni Œku rsMku Bkk’÷qBk ni WMk …h ðkrsçk ni fu MkkuŒu fku søkk Ëu ykih Çkq÷u nwyu fku ÞkË rË÷k Ëu. (ðh™k økw™nøkkh nkuøkk) (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 701) ÞkË hnu ! søkk™k Þk ÞkË rË÷k™k WMk ðõŒ ðkrsçk nkuøkk sçk fu ÍL™u økkr÷çk nku fu Þun ™BkkÍ …Zuøkk ðh™k ðkrsçk ™nª.

V@ fk ðõŒ nku økÞk Wêku !

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! Ïkqçk MkËkyu BkËe™k ÷økkRÞu Þk’™e Mkku™u ðk÷kU fku ™BkkÍ fu r÷Þu søkkRÞu ykih ZuhkU ™urfÞkt fBkkRÞu. Ëk’ðŒu RM÷kBke fu Bk-Ë™e Bkknku÷ BkU V@ fu r÷Þu BkwMkÕkBkk™kU fku søkk™k MkËkyu BkËe™k ÷økk™k fn÷kŒk ni, MkËkyu BkËe™k ðkrsçk ™nª, ™BkkÍu V@ fu r÷Þu søkk™k fkhu Mkðkçk ni òu nh BkwMkÕkBkk™ fku nMçku Bkkify fh™k åkkrnÞu. MkËkyu BkËe™k ÷økk™u BkU RMk çkkŒ fe yunrŒÞkŒ ÍYhe ni fu rfMke BkwMkÕkBkk™ fku EÍk ™ nku.

rnfkÞŒ

yuf RM÷kBke ÇkkE ™u BkwÍu (Mkøku BkËe™k fku) çkŒkÞk Úkk fu nBk åkLË RM÷kBke ÇkkE BkuøkkVku™ …h V@ fu 261

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

ðõŒ MkËkyu BkËe™k ÷økkŒu nwyu yuf øk÷e Mku økwÍhu. yuf Mkkrnçk ™u nBk fku xkufk ykih fnk fu Bkuhk çkååkk hkŒ Çkh ™nª MkkuÞk yÇke yÇke ykt¾ ÷øke ni yk… ÷kuøk BkuøkkVku™ çkLË fh ËersÞu. nBk fku W™ Mkkrnçk …h çkzk økwMMkk ykÞk fu ™ ò™u fiMkk BkwMkÕkBkk™ ni ? nBk ™BkkÍ fu r÷Þu søkk hnu nI ykih Þun RMk ™uf fkBk BkU Áfkðx zk÷ hnk ni ! ¾ih ËqMkhu rË™ nBk rVh MkËkyu BkËe™k ÷økkŒu nwyu WMk ŒhV ò r™f÷u Œku ðkune Mkkrnçk …n÷u Mku øk÷e fu ™w¬z …h økBkÍËk ¾zu Úku ykih nBk Mku fn™u ÷øku : yks Çke çkååkk Mkkhe hkŒ ™nª MkkuÞk yÇke yÇke ykt¾ ÷øke ni RMke r÷Þu BkI Þnkt ¾zk nku økÞk íkkfu nBkkhe øk÷e Mku ¾kBkku~ke Mku økwÍh™u fe yk… nÍhkŒ fe r¾ËBkkŒ BkU Ëh-ÏðkMŒ fYt. RMk Mku Bkk’÷qBk nwðk fu rçkøkih BkuøkkVku™ fu MkËkyu BkËe™k ÷økkE òyu. ™eÍ rçkøkih BkuøkkVku™ fu Çke RMk fËh çkw÷LË ykðkÍU ™ r™fk÷e òyU rsMk Mku ÎkhkU BkU ™BkkÍ ð rŒ÷kðŒ BkU Bk~økq÷ RM÷kBke çkn™kU, ÍEVkU, BkheÍkU ykih çkååkkU fku Œ~ðe~k nku Þk òu yÔð÷ ðõŒ BkU …Z fh Mkku hnk Þk Mkku hne nku WMk fe ™ªË BkU ¾÷÷ …zu. ykih yøkh fkuE BkwMkÕkBkk™ y…™u Îkh fu …kMk MkËkyu BkËe™k ÷økk™u Mku hkufu Œku WMk Mku rÍË-çknTMk fh™u fu çkòyu WMk Mku BkwykVe Bkktøk ÷e òyu ykih WMk …h nwM™u Í™ h¾k òyu fu Þfe™™ fkuE BkwMkÕkBkk™ ™BkkÍ fu r÷Þu søkk™u fk Bkw¾kr÷V ™nª nku MkfŒk, WMk rçkåkkhu fe fkuE Bksçkqhe nkuøke. rçk÷VÍo ðkun çku ™BkkÍe nku Œku Çke yk… WMk …h 262

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

MkÏŒe fh™u fu BkòÍ ™nª, rfMke Bkw™krMkçk ðõŒ …h RÂLíknkE ™hBke fu MkkÚk RLkrVhkËe fkur~k~k fu Íheyu WMk fku ™BkkÍ fu r÷Þu ykBkkËk fersÞu. BkMkkrsË BkU Çke yÍk™u V@ ðøkihk fu R÷kðk çku Bkkify ™eÍ BknÕ÷kU Þk Bkfk™kU fu yLËh BknkrV÷u ™k’Œ ðøkihk BkU M…efh RÂMík’Bkk÷ fh™u ðk÷kU fku Çke y…™u y…™u ÎkhkU BkU RçkkËŒ fh™u ðk÷kU, BkheÍkU, ~keh Ïðkh çkååkkU ykih Mkku™u ðk÷kU fe EÍk fku …u~ku ™Íh h¾™k åkkrnÞu.

nwfqfu ykBBkk fu yunMkkMk fe rnfkÞŒ

nwffq u ykBBkk fk ¾Þk÷ h¾™k çknwŒ ÍYhe ni, nBkkhu yM÷kV RMk Bkwyk-Bk÷u BkU çkunË BkkunŒkŒ nwðk fhŒu Úku. åkw™kLåku nwßsŒw÷ RM÷kBk nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË rçk™ BkwnBBkË økÍk÷e VhBkkŒu nI : nÍhŒu MkÂGÞËw™k RBkkBk ynBkË rçk™ nBçk÷ fe r¾ËBkŒ BkU yuf ~kÏMk fE Mkk÷ Mku nkrÍh nkuŒk ykih RÕBk nkrMk÷ fhŒk. yuf çkkh sçk ykÞk Œku yk… ™u WMk Mku Bkwtn Vuh r÷Þk. WMk fu çk RMkhkh RÂMík^Mkkh …h VhBkkÞk : y…™u Bkfk™ fe Ëeðkh fu Mkzf ðk÷u fku™u …h økkhk ÷økk fh fËu ykËBk (Þk’™e RLMkk™e fË) fu çkhkçkh WMk (fku™)u fku ŒwBk ™u ykøku çkZk rËÞk ni nk÷kt fu ðkun BkwMkÕkBkk™kU fe økwÍh økkn ni. Þk’™e BkI ŒwBk Mku fiMku ¾w~k nku MkfŒk nqt fu ŒwBk ™u BkwMkÕkBkk™kU fk hkMŒk Œtøk fh rËÞk ni ! Þnkt ðkun ÷kuøk Çke RçkúŒ nkrMk÷ fhU òu y…™u ÎkhkU fu çkknh yiMku åkçkqŒhu ðøkihk çk™k ËuŒu nI rsMk Mku BkwMkÕkBkk™kU fk hkMŒk Œtøk nku òŒk ni. 263

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

sÕË Mku sÕË fÍk …Z ÷ersÞu

rsMk fu rÍBBku fÍk ™BkkÍU nkU W™ fk sÕË Mku sÕË …Z™k ðkrsçk ni Bkøkh çkk÷ çkååkkU fe …hðrh~k ykih y…™e ÍYrhGÞkŒ fe VhknBke fu Mkçkçk Œk¾eh òRÍ ni. r÷nkÍk fkhkuçkkh Çke fhŒk hnu ykih VwhMkŒ fk òu ðõŒ rBk÷u WMk BkU fÍk …ZŒk hnu Þnkt Œf fu …qhe nku òyU.

Aw… fh fÍk …rZÞu

fÍk ™BkkÍU Aw… fh …rZÞu. ÷kuøkkU …h (Þk Îkh ðk÷kU çkÕfu fheçke ËkuMŒ …h Çke) RMk fk RÍnkh ™ fersÞu (Bk-Mk÷™ Þun BkŒ fnk fersÞu fu Bkuhe yks fe V@ fÍk nku økE Þk BkI fÍkyu WBkúe …Z hnk nqt ðøkihk), fu økw™kn fk RÍnkh Çke BkõYnu ŒnheBke ð økw ™ kn ni . r÷nkÍk yøkh ÷kuøkkU fe Bkkisq-Ëøke BkU rðºk fe fÍk …ZU Œku Œõçkehu fw™qŒ fu r÷Þu nkÚk ™ WXkyU.

swBkwyŒw÷ ðËky BkU fÍkyu WBkúe

h-BkÍk™w÷ Bkwçkkhf fu ykr¾he swBkwyk BkU çkk’Í ÷kuøk çkk sBkkyŒ fÍkyu WBkúe …ZŒu nI ykih Þun MkBkÍŒu nI fu WBkú Çkh fe fÍkyU RMke yuf ™BkkÍ Mku yËk nku øk# Þun çkkrŒ÷ BknTÍ ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 708)

WBkú Çkh fe fÍk fk rnMkkçk

rsMk ™u fÇke ™BkkÍU ne ™ …Ze nkU ykih yçk ŒkiVef nwE ykih fÍkyu WBkúe …Z™k åkknŒk ni ðkun sçk Mku çkkr÷øk nwðk ni WMk ðõŒ Mku ™BkkÍkU fk rnMkkçk ÷økkyu ykih Œkhe¾u çkw÷qøk Çke ™nª Bkk’÷qBk Œku yunrŒÞkŒ RMke BkU ni fu rnshe 264

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

rMk™ fu rnMkkçk Mku ykihŒ ™ð Mkk÷ fe WBkú Mku ykih BkËo çkkhn Mkk÷ fe WBkú Mku ™BkkÍkU fk rnMkkçk ÷økkyu.

fÍk …Z™u BkU ŒhŒeçk

fÍkyu WBkúe BkU Þqt Çke fh MkfŒu nI fu …n÷u ŒBkkBk V@U yËk fh ÷U rVh ŒBkkBk ÍkunTh fe ™BkkÍU RMke Œhn yMh, Bkøkrhçk ykih R~kk.

fÍkyu WBkúe fk Œhefk (n-™Ve)

fÍk nh hkuÍ fe çkeMk hõyŒU nkuŒe nI. Ëku VÍo V@ fu, åkkh ÍkunTh, åkkh yMh, Œe™ Bkøkrhçk, åkkh R~kk fu ykih Œe™ rðºk. r™GÞŒ RMk Œhn fersÞu, Bk-Mk÷™ : “Mkçk Mku …n÷e V@ òu BkwÍ Mku fÍk nwE WMk fku yËk fhŒk nqt.” nh ™BkkÍ BkU RMke Œhn r™GÞŒ fersÞu. rsMk …h çk fMkhŒ fÍk ™BkkÍU nI ðkun ykMkk™e fu r÷Þu yøkh Þqt Çke yËk fhu Œku òRÍ ni fu nh Áfqy ykih nh MkßËu BkU “ ” Œe™ Œe™ çkkh fe søkn rMkVo yuf yuf çkkh fnu. Bkøkh Þun nBku~kk ykih nh Œhn fe ™BkkÍ BkU ÞkË h¾™k åkkrnÞu fu sçk Áfqy BkU …qhk ÃknkU[ òyu WMk ðõŒ fk “Mke™” ~kwYy fhu ykih sçk fk “BkeBk” ¾íBk fh åkwfu WMk ðõŒ Áfqy Mku Mkh WXkyu. RMke Œhn MkßËu BkU Çke fhu. yuf Œ¾VeV (Þk’™e fBke) Œku Þun nwE ykih ËqMkhe Þun fu VÍkuO fe ŒeMkhe ykih åkki Ú ke hõyŒ BkU y÷ nBË ~kheV fe søkn VfŒ “ ” Œe™ çkkh fn fh Áfqy fh ÷u. Bkøkh rðºk fe Œe™kU hõyŒkU BkU y÷ nBË ~kheV ykih MkqhŒ Ëku™kU ÍYh 265

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

…Ze òyU. ŒeMkhe Œ¾VeV (Þk’™e fBke) Þun fu fk’Ëyu y¾ehk BkU Œ~knTnwË Þk’™e y¥krnGÞkŒ fu çkk’Ë Ëku™kU ËwYËkU ykih Ëwyk fe søkn rMkVo “ ” fn fh Mk÷kBk Vuh Ëu. åkkiÚke Œ¾VeV (Þk’™e fBke) Þun fu rðºk fe ŒeMkhe hõyŒ BkU Ëwykyu fw™qŒ fe søkn fn fh VfŒ yuf çkkh Þk Œe™ çkkh “ ” fnu. (Bkw÷Ï¾Mk yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 157) ÞkË hr¾Þu ! Œ¾VeV (Þk’™e fBke) fu RMk Œhefu fe ykËŒ nhrøkÍ ™ çk™kRÞu, Bkk’Bkq÷ fe ™BkkÍU MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf ne …rZÞu ykih R™ BkU VhkRÍ ð ðkrsçkkŒ fu MkkÚk MkkÚk Mkw™™ ykih BkwMŒnççkkŒ ð ykËkçk fe Çke rhykÞŒ fersÞu.

™BkkÍu fMh fe fÍk

yøkh nk÷Œu MkVh fe fÍk ™BkkÍ nk÷Œu RfkBkŒ BkU …ZUøku Œku fMh ne …ZUøku ykih nk÷Œu RfkBkŒ fe fÍk ™BkkÍ nk÷Œu MkVh BkU …ZUøku Œku …qhe …ZUøku Þk’™e fMh ™nª fhUøku.

ÍBkk™yu RhrŒËkË fe ™BkkÍU

òu ~kÏMk BkwíkoË nku økÞk rVh RM÷kBk ÷kÞk Œku ÍBkk™yu RhrŒËkË fe ™BkkÍkU fe fÍk ™nª ykih BkwhŒË nku™u Mku …n÷u ÍBkk™yu RM÷kBk BkU òu ™BkkÍU òŒe hne Úkª W™ fe fÍk ðkrsçk ni.

çkååku fe …iËkR~k fu ðõŒ ™BkkÍ

ËkE (Nurse/Midwife) ™BkkÍ …Zuøke Œku çkååku fu Bkh ò™u fk yLËu~kk ni, ™BkkÍ fÍk fh™u fu r÷Þu Þun 266

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

WÍTh (Þk’™e Bksçkqhe) ni. çkååku fk Mkh çkknh yk økÞk ykih rLkVkMk Mku Ãkuþíkh ðõŒ ¾íBk nku òyuøkk Œku RMk nk÷Œ BkU Çke WMk fe Bkkt …h ™BkkÍ …Z™k VÍo ni ™ …Zuøke Œku økw™nøkkh nkuøke. rfMke çkhŒ™ BkU çkååku fk Mkh h¾ fh rsMk Mku WMk fku ™wõMkk™ ™ ÃknkU[u ™BkkÍ …Zu Bkøkh RMk Œhfeçk Mku …Z™u BkU Çke çkååku fu Bkh ò™u fk yLËu~kk nku Œku Œk¾eh BkwykV ni. çkk’Ëu rLkVkMk RMk ™BkkÍ fe fÍk …Zu.

BkheÍ fku ™BkkÍ fçk BkwykV ni ?

yiMkk BkheÍ fu R~kkhu Mku Çke ™BkkÍ ™nª …Z MkfŒk yøkh Þun nk÷Œ …qhu Au6 ðõŒ Œf hne Œku RMk nk÷Œ BkU òu ™BkkÍU VkiŒ nw# W™ fe fÍk ðkrsçk ™nª.

WBkú Çkh fe ™BkkÍU Ëkuçkkhk …Z™k

rsMk fe ™BkkÍkU BkU ™wõMkk™ ð fhknŒ nku ðkun ŒBkkBk WBkú fe ™BkkÍU Vuhu Œku yåAe çkkŒ ni ykih fkuE ¾hkçke ™ nku Œku ™ åkkrnÞu ykih fhu Œku V@ ð yMh fu çkk’Ë ™ …Zu ykih ŒBkkBk hõyŒU Çkhe …Zu ykih rðºk BkU fw™qŒ …Z fh ŒeMkhe fu çkk’Ë fk’Ëk fh fu, rVh yuf ykih rBk÷kyu fu åkkh nku òyU.

fÍk fk ÷^TÍ fn™k Çkq÷ økÞk Œku ?

yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, Bkki÷k™k ~kkn ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : nBkkhu W-÷Bkk ŒMkhen VhBkkŒu nI : fÍk çk r™GÞŒu yËk ykih yËk çk r™GÞŒu fÍk Ëku™kU Mknen nI. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 161) 267

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

fÍk ™BkkÍU ™ðkrV÷ fe yËkyuøke Mku çkunŒh

“VŒkðk ~kkBke” BkU ni : fÍk ™BkkÍU ™ðkrV÷ fe yËkyuøke Mku çkunŒh ykih ynBk nI Bkøkh MkwL™Œu Bkwy¬Ëk, ™BkkÍu åkk~Œ, Mk÷kŒw¥kMçken ykih ðkun ™BkkÍU rs™ fu çkkhu BkU ynkËeMku Bkwçkk-hfk Bkhðe nI Þk’™e siMku ŒrnGÞŒw÷ BkÂMsË, yMh Mku …n÷u fe åkkh hõyŒ (MkwL™Œu økih Bkwy¬Ëk) ykih Bkøkrhçk fu çkk’Ë A6 hõyŒU (…Ze òyUøke). ÞkË hnu ! fÍk ™BkkÍ fe rçk™k …h MkwL™Œu Bkwy¬Ëk Akuz™k òRÍ ™nª, y÷çk¥kk MkwL™Œu økih Bkwy¬Ëk ykih nËeMkkU BkU ðkrhË ~kwËk BkÏMkqMk ™ðkrV÷ …Zu Œku Mkðkçk fk nfËkh ni Bkøkh RLnU ™ …Z™u …h fkuE økw™kn ™nª, åkknu rÍBBku fÍk ™BkkÍ nku Þk ™ nku.

V@ ð yMh fu çkk’Ë ™ðkrV÷ ™nª …Z MkfŒu

™BkkÍu V@ ykih yMh fu çkk’Ë ðkun ŒBkkBk ™ðkrV÷ yËk fh™u BkõYnu (ŒnheBke) nI òu fMË™ nkU yøkåkuo ŒrnGÞŒw÷ BkÂMsË nkU, ykih nh ðkun ™BkkÍ (Çke ™nª …Z MkfŒu) òu økih fe ðsn Mku ÷krÍBk nku Bk-Mk÷™ ™ÍTh ykih ŒðkV fu ™ðkrV÷ ykih nh ðkun ™BkkÍ rsMk fku ~kwYy rfÞk rVh WMku Œkuz zk÷k, yøkåkuo ðkun V@ ykih yMh fe MkwL™ŒU ne õÞqt ™ nkU. fÍk fu r÷Þu fkuE ðõŒ BkwyGÞ™ ™nª WBkú BkU sçk (Çke) …Zuøkk çkrhGÞwÂÍTÍBBkk nku òyuøkk. Bkøkh Œw÷qy ð økwYçk ykih Íðk÷ fu ðõŒ ™BkkÍ ™nª …Z MkfŒk, fu R™ ðõŒkU BkU ™BkkÍ òRÍ ™nª. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 702, 268

)

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

ÍkunhT fe åkkh MkwL™ŒU hn òyU Œku õÞk fhu ?

yøkh ÍkunhT fu VÍo …n÷u …Z r÷Þu Œku Ëku hõyŒ MkwL™Œu çkk’rËÞk yËk fh™u fu çkk’Ë åkkh hõyŒ MkwL™Œu fÂç÷Þk yËk fersÞu åkw™kLåku Mkhfkhu yk’÷k nÍhŒ VhBkkŒu nI : ÍkunhT fe …n÷e åkkh MkwL™ŒU òu VÍo Mku …n÷u ™ …Ze nkU Œku çkk’Ëu VÍo çkÕfu BkÍTnçku yhsn (Þk’™e …MkLËeËk Œhe™ BkÍnçk) …h çkk’Ë (Ëku hõyŒ) MkwL™Œu çkk’rËÞk fu …ZU çk~kŒuo fu nw™qÍ (Þk’™e yÇke) ðõŒu ÍkunhT çkkfe nku. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 148)

V@ fe MkwL™ŒU hn òyU Œku õÞk fhu ?

MkwL™ŒU …Z™u Mku yøkh V@ fe sBkkyŒ VkiŒ nku ò™u fk yLËu~kk nku Œku rçkøkih …Zu ~kkrBk÷ nku òyu. Bkøkh Mk÷kBk Vuh™u fu çkk’Ë …Z™k òRÍ ™nª. Œw÷qyu yk^Œkçk fu fBk yÍ fBk çkeMk rBk™x çkk’Ë Mku ÷u fh ÍnTðyu fwçkúk Œf …Z ÷u, fu BkwMŒnçk ni. RMk fu çkk’Ë BkwMŒnçk Çke ™nª.

õÞk Bkøkrhçk fk ðõŒ Úkkuzk Mkk nkuŒk ni ?

Bkøkrhçk fe ™BkkÍ fk ðõŒ økwYçku yk^Œkçk Œk RÂçíkËkyu ðõŒu R~kk nkuŒk ni. Þun ðõŒ BkfkBkkŒ ykih Œkhe¾ fu yu’rŒçkkh Mku ÎkxŒk çkZŒk hnŒk ni Bk-Mk÷™ çkkçkw÷ BkËe™k fhkåke BkU r™ÍkBkw÷ yðfkŒ fu ™õ~ku fu BkwŒkrçkf Bkøkrhçk fk ðõŒ fBk yÍ fBk yuf ÎkLxk 18 rBk™x nkuŒk ni. Vw-fnkyu rfhkBk VhBkkŒu nI : hkuÍu yçkú (Þk’™e rsMk rË™ çkkË÷ Akyu nkU WMk) fu rMkðk Bkøkrhçk BkU nBku~kk Œk’S÷ (Þk’™e sÕËe) BkwMŒnçk ni ykih Ëku hõyŒ Mku ÍkRË fe Œk¾eh BkõYnu ŒLÍene ykih yøkh rçkøkih WÍTh MkVh ð BkhÍ ðøkihk RŒ™e Œk¾eh fe fu rMkŒkhu økwÚk økyu Œku BkõYnu ŒnheBke. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 453) 269

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

Mkhfkhu yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, Bkki÷k™k ~kkn ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : RMk (Þk’™e Bkøkrhçk) fk ðõŒu BkwMŒnçk sçk Œf ni fu rMkŒkhu Ïkqçk Íkrnh ™ nku òyU, RŒ™e Ëuh fh™e fu (çkzu çkzu rMkŒkhkU fu R÷kðk) Akuxu Akuxu rMkŒkhu Çke åkBkf ykyU BkõYn ni. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 153) yMh ð R~kk Mku …n÷u òu hõyŒU nI ðkun MkwL™Œu økih Bkwy¬Ëk nI W™ fe fÍk ™nª.

Œhkðen fe fÍk fk õÞk nwõBk ni ?

sçk Œhkðen VkiŒ nku òyu Œku WMk fe fÍk ™nª, ™ sBkkyŒ Mku ™ ŒLnk ykih yøkh fkuE fÍk …Z Çke ÷uŒk ni Œku Þun swËkøkk™k ™^÷ nku òyUøku, Œhkðen Mku R™ fk ŒyÕ÷wf ™ nkuøkk.

™BkkÍ fk rVËÞk

rs™ fu rh~ŒuËkh VkiŒ nwyu nkU ðkun RMk BkÍBkq™ fk ÍYh BkwŒk-÷yk VhBkkyU

BkÂGÞŒ fe WBkú Bkk’÷qBk fh fu RMk BkU Mku ™ð Mkk÷ ykihŒ fu r÷Þu ykih çkkhn Mkk÷ BkËo fu r÷Þu ™k çkkr÷øke fu r™fk÷ ËersÞu. çkkfe rsŒ™u Mkk÷ çkåku W™ BkU rnMkkçk ÷økkRÞu fu rfŒ™e BkwÆŒ Œf ðkun (Þk’™e BknqoBk) çku ™BkkÍe hnk Þk çku hkuÍk hnk, Þk rfŒ™e ™BkkÍU Þk hkuÍu WMk fu rÍBBku fÍk fu çkkfe nI. rÍÞkËk Mku rÍÞkËk yLËkÍk ÷økk ÷ersÞu çkÕfu åkknU Œku ™k çkkr÷øke fe WBkú fu çkk’Ë çkrfGÞk ŒBkkBk WBkú fk rnMkkçk ÷økk ÷ersÞu. yçk Ve ™BkkÍ yuf yuf Mk-Ë-fyu rVºk ¾ihkŒ fersÞu. yuf Mk-Ë-fyu rVºk 270

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

fe rBkõËkh 2 rf÷ku Mku 80 økúkBk fBk økunqt Þk WMk fk ykxk Þk WMk fe hfBk ni. ykih yuf rË™ fe Au6 ™BkkÍU nI …ktåk VÍo ykih yuf rðºk ðkrsçk. Bk-Mk÷™ 2 rf÷ku Mku 80 økúkBk fBk økunqt fe hfBk 12 Á…i nku Œku yuf rË™ fe ™BkkÍkU fu 72 Á…i nwyu ykih 30 rË™ fu 2,160 Á…i ykih çkkhn Bkkn fu Œõheçk™ 25,920 Á…i nwyu. yçk rfMke BkÂGÞŒ …h 50 Mkk÷ fe ™BkkÍU çkkfe nI Œku rVËÞk yËk fh™u fu r÷Þu 12,96,000 Á…i ¾ihkŒ fh™u nkUøku. Íkrnh ni nh ~kÏMk RŒ™e hfBk ¾ihkŒ fh™u fe RÂMíkŒkyŒ (ŒkfŒ) ™nª h¾Œk, RMk fu r÷Þu W-÷Bkkyu rfhkBk ™u ~kh-E ne÷k RhþkË VhBkkÞk ni : Bk-Mk÷™ ðkun 30 rË™ fe ŒBkkBk ™BkkÍkU fu rVËÞu fe r™GÞŒ Mku 2160 Á…i rfMke Vfeh (Vfeh ykih rBkMfe™ fe Œk’heV MkVnk ™Bçkh 24 …h Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu) fe rBkÕf fh Ëu, Þun 30 rË™ fe ™BkkÍkU fk rVËÞk yËk nku økÞk. yçk ðkun Vfeh Þun hfBk Ëu™u ðk÷u ne fku rnçkk fh Ëu (Þk’™e ŒkunVu BkU Ëu Ëu) Þun fçÍk fh™u fu çkk’Ë rVh Vfeh fku 30 rË™ fe ™BkkÍkU fu rVËÞu fe r™GÞŒ Mku fçÍu BkU Ëu fh RMk fk Bkkr÷f çk™k Ëu. RMke Œhn ÷kix Vuh fhŒu hnU Þqt Mkkhe ™BkkÍkU fk rVËÞk yËk nku òyuøkk. 30 rË™ fe hfBk fu Íheyu ne ne÷k fh™k ~kŒo ™nª ðkun Œku MkBkÍk™u fu r÷Þu rBkMkk÷ Ëe ni. rçk÷VÍo 50 Mkk÷ fu rVËÞkU fe hfBk BkkisqË nku Œku yuf ne çkkh ÷kix Vuh fh™u BkU fkBk nku òyuøkk. ™eÍ rVºku fe hfBk fk rnMkkçk økunqt fu BkkisqËk Çkkð Mku ÷økk™k nkuøkk. RMke Œhn Ve hkuÍk 271

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

Çke yuf Mk-Ë-fyu rVºk ni. ™BkkÍkU fk rVËÞk yËk fh™u fu çkk’Ë hkuÍkU fk Çke RMke Œhefu Mku rVËÞk yËk fh MkfŒu nI. økheçk ð yBkeh MkÇke rVËÞu fk ne÷k fh MkfŒu nI. yøkh ðw-hMkk y…™u BknqoBke™ fu r÷Þu Þun yBk÷ fhU Œku Þun BkÂGÞŒ fe Íçkh ËMŒ RBkËkË nkuøke, RMk Œhn Bkh™u ðk÷k Çke VÍo fu çkkuÍ Mku ykÍkË nkuøkk ykih ðw-hMkk Çke y@ku Mkðkçk fu BkwMŒrnf nkUøku. çkk’Í ÷kuøk BkÂMsË ðøkihk BkU yuf fwhyk™u …kf fk ™wM¾k Ëu fh y…™u Bk™ fku Bk™k ÷uŒu nI fu nBk ™u BknqoBk fe ŒBkkBk ™BkkÍkU fk rVËÞk yËk fh rËÞk Þun W™ fe øk÷Œ VnBke ni. (Œ^Mke÷ fu r÷Þu Ëur¾Þu : VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 167) ÞkË hr¾Þu ! BknqoBk fe ™BkkÍkU fk rVËÞk yki÷kË ykih Ëeøkh ðw-hMkk fe Œhn fkuE ykBk BkwMkÕkBkk™ Çke Ëu MkfŒk ni.

BknqoBkk fu rVËÞu fk yuf BkMy÷k

ykihŒ fe ykËŒu niÍ yøkh Bkk’÷qBk nku Œku WMk fËh rË™ ykih ™ Bkk’÷qBk nku Œku nh Bkne™u Mku Œe™ rË™ ™ð çkhMk fe WBkú Mku BkwMŒM™k fhU Bkøkh rsŒ™e çkkh nB÷ hnk nku BkwÆŒu nB÷ fu Bkne™kU Mku yGÞkBku niÍ fk RÂMíkM™k ™ fhU. ykihŒ fe ykËŒ Ëh çkkhyu rLkVkMk yøkh Bkk’÷qBk nku Œku nh nB÷ fu çkk’Ë WŒ™u rË™ BkwMŒM™k fhu ykih ™ Bkk’÷qBk nku Œku fwA ™nª, fu rLkVkMk fu r÷Þu òr™çku yf÷ (fBk Mku fBk) BkU ~khy™ fwA ŒõËeh ™nª. {w{rfLk ni fu yuf ne rBk™x yk fh Vkih™ …kf nku òyu. (BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 154) 272

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

MkkËkŒu rfhkBk fku ™BkkÍ fk rVËÞk ™nª Ëu MkfŒu

Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ Mku MkÂGÞËkU ykih økih {wÂM÷BkkU fku ™BkkÍ fk rVËÞk Ëu™u fu Bkw-ŒyÂÕ÷f …qAk økÞk Œku VhBkkÞk : Þun Mk-Ëfk (Þk’™e ™BkkÍ fk rVËÞk) nÍhkŒu MkkËkŒu rfhkBk fu ÷kRf ™nª ykih nw™qË ðøkihnwBk fw^Vkhu rnLË RMk Mk-Ëfu fu ÷kRf ™nª. R™ Ëku™kU fku Ëu™u fe yM÷™ RòÍŒ ™nª, ™ R™ fu rËÞu yËk nku. {wÂM÷Bke™u Bk‚kfe™ Írð÷ fwçkko økih nkr~kBke™ (Þk’™e y…™u rBkMfe™ BkwMk÷{k™ rh~ŒuËkh økih nkr~krBkÞkU) fku Ëu™k Ëq™k (Þk’™e Ëwøk™k) y@ ni.(VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 8, Mk. 166) 100

fkuzkU fk ne÷k

ne÷yu ~kh-E fk sðkÍ fwhyk™ku nËeMk ykih rVõnu n-™Ve fe Bkku ’ Œçkh fw Œ w ç k BkU Bkki s q Ë ni . åkw ™ kLåku nÍhŒu MkÂGÞËw™k yGÞqçk fe çkeBkkhe fu ÍBkk™u BkU yk… fe Íkisyu Bkkun-Œ-hBkk yuf çkkh r¾ËBkŒu Mkhk…k y-ÍBkŒ BkU Œk¾eh Mku nkrÍh nw# Œku yk… ™u fMkBk ¾kE fu “BkI ŒLËwÁMŒ nku fh Mkku fkuzu BkkYtøkk” rMknTnŒ Þkçk nku™u …h yÕ÷kn ™u WLnU Mkku Œer÷ÞkU fe Íkzq Bkkh™u fk nwõBk RhþkË VhBkkÞk. (™qÁ÷ RhVk™, Mk. 728 Bkw÷Ï¾Mk™) yÕ÷kn Œçkk-h-f ð Œyk÷k …khn 23 Mkqhyu fe ykÞŒ ™Bçkh 44 BkU RhþkË VhBkkŒk ni : Œso { yu fLÍw ÷ EBkk™ : ykih VhBkkÞk fu y…™u nkÚk BkU yu f Íkzq ÷u fh RMk Mku Bkkh Ëu ykih fMkBk ™ Œkuz. 273

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

“yk÷Bkøkehe” BkU ne÷kU fk yuf BkwMŒrf÷ çkkçk ni rsMk fk ™kBk “rfŒkçkw÷ rnÞ÷” ni åkw™kLåku yk÷Bkøkehe “rfŒkçkw÷ rnÞ÷” BkU ni : òu ne÷k rfMke fk nf Bkkh™u Þk WMk BkU ~kwçkk …iËk fh™u Þk çkkrŒ÷ Mku Vhuçk Ëu™u fu r÷Þu rfÞk òyu ðkun BkõYn ni ykih òu ne÷k RMk r÷Þu rfÞk òyu fu ykËBke nhkBk Mku çkåk òyu Þk n÷k÷ fku nkrMk÷ fh ÷u ðkun yåAk ni. RMk rfMBk fu ne÷kU fu òRÍ nku™u fe Ë÷e÷ yÕ÷kn fk Þun VhBkk™ ni : Œso{yu fLÍw÷ EBkk™ : ykih VhBkkÞk fu y…™u nkÚk BkU yuf Íkzq ÷u fh RMk Mku Bkkh Ëu ykih fMkBk ™ Œkuz.

fk™ AuË™u fk hðks fçk Mku nwðk ?

ne÷u fu sðkÍ …h yuf ykih Ë÷e÷ Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu åkw™kLåku nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçËwÕ÷kn Rç™u yççkkMk Mku rhðkÞŒ ni fu yuf çkkh nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k Mkkhn ykih nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k nkrshk( ) BkU fwA åk…-f÷~k nku økE. nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k Mkkhn ™u fMkBk ¾kE fu BkwÍu yøkh fkçkq rBk÷k Œku BkI nkrshk fk fkuE WÍTð fkxqtøke. yÕ÷kn ™u nÍhŒu MkÂGÞËw™k rsçkúE÷ fku nÍhŒu MkÂGÞËw™k RçkúkneBk ¾÷e÷wÕ÷kn fe r¾ËBkŒ BkU Çkuò fu R™ BkU MkwÕn fhðk ËU. nshŒu MkÂGÞ-ËŒw™k 274

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Mkkhn ™u yÍo fe : “ ” Þk’™e Bkuhe fMkBk fk õÞk ne÷k nkuøkk ? Œku nÍhŒu MkÂGÞËw™k RçkúkneBk ¾÷e÷wÕ÷kn …h ðnTÞ ™krÍ÷ nwE fu (nÍhŒu) Mkkhn ( ) fku nwõBk Ëku fu ðkun (nÍhŒu) nkrshk ( ) fu fk™ AuË ËU. WMke ðõŒ Mku ykihŒkU fu fk™ AuË™u fk hðks …zk.

økkÞ fu økku~Œ fk ŒkunVk

WBBkw÷ BkwyrBk™e™ nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k ykR~kk rMkÆefk Mku rhðkÞŒ ni fu Ëku snk™ fu MkwÕŒk™, Mkhðhu Íe~kk™ fe r¾ËBkŒ BkU økkÞ fk økku~Œ nkrÍh rfÞk økÞk, rfMke ™u yÍo fe : Þun økku~Œ nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k çkhehk …h Mk-Ëfk nwðk Úkk. VhBkkÞk : Þk’™e Þun çkhehk fu r÷Þu Mk-Ëfk Úkk nBkkhu r÷Þu nrËGÞk ni.

ÍfkŒ fk ~kh-E ne÷k

RMk nËeMku …kf Mku MkkV Íkrnh ni fu nÍhŒu MkÂGÞ-ËŒw™k çkhehk òu fu Mk-Ëfu fe nfËkh Úkª W™ fku çkŒkihu Mk-Ëfk rBk÷k nwðk økkÞ fk økku~Œ yøkåkuo W™ fu nf BkU Mk-Ëfk ne Úkk Bkøkh W™ fu fçÍk fh ÷u™u fu çkk’Ë sçk çkkhøkknu rhMkk÷Œ BkU …u~k rfÞk økÞk Úkk Œku WMk fk nwõBk çkË÷ økÞk Úkk ykih yçk ðkun Mk-Ëfk ™ hnk Úkk. Þqt ne fkuE BkwMŒrnf ~kÏMk ÍfkŒ y…™u fçÍu BkU ÷u™u fu çkk’Ë rfMke Çke ykËBke fku ŒkunTVŒ™ Ëu MkfŒk Þk BkÂMsË 275

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

ðøkihk fu r÷Þu …u~k fh MkfŒk ni fu {Ífqhk BkwMŒrnf ~kÏMk fk …u~k fh™k yçk ÍfkŒ ™ hnk, nrËGÞk Þk yrŒGÞk nku økÞk. Vw-fnkyu rfhkBk ÍfkŒ fk ~kh-E ne÷k fh™u fk Œhefk Þqt RhþkË VhBkkŒu nI : ÍfkŒ fe hfBk BkwËou fe ŒßneÍku ŒõVe™ Þk BkÂMsË fe Œk’Bkeh BkU MkVo ™nª fh MkfŒu fu ŒB÷efu Vfeh (Þk’™e Vfeh fku Bkkr÷f fh™k) ™ …kE økE. yøkh R™ WBkqh BkU ¾åko fh™k åkknU Œku RMk fk Œhefk Þun ni fu Vfeh fku (ÍfkŒ fe hfBk fk) Bkkr÷f fh ËU ykih ðkun (Œk’Bkehu BkÂMsË ðøkihk BkU) MkVo fhu, RMk Œhn Mkðkçk Ëku™kU fku nkuøkk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 890) BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! Ëu¾k yk… ™u ! fV™ Ë^™

çkÕfu Œk’Bkehu BkÂMsË BkU Çke ne÷yu ~kh-E fu Íheyu ÍfkŒ RÂMík’Bkk÷ fe ò MkfŒe ni õÞqft u ÍfkŒ Œku Vfeh fu nf BkU Úke sçk Vfeh ™u fçÍk fh r÷Þk Œku yçk ðkun Bkkr÷f nku åkwfk, òu åkknu fhu. ne÷yu ~kh-E fe çk-h-fŒ Mku Ëu™u ðk÷u fe ÍfkŒ Çke yËk nku økE ykih Vfeh Çke BkÂMsË BkU Ëu fh Mkðkçk fk nfËkh nku økÞk. Vfehu ~kh-E fku ne÷u fk BkMy÷k çku~kf MkBkÍk rËÞk òyu.

Vfeh fe Œk’heV

Vfeh ðkun ni fu # rsMk fu …kMk fwA ™ fwA nku Bkøkh RŒ™k ™ nku fu r™Mkkçk fku ÃknkU[ òyu Þk # r™Mkkçk fe fËh Œku nku Bkøkh WMk fe nksŒu yÂM÷GÞk (Þk’™e ÍYrhGÞkŒu rÍLËøke) BkU BkwMŒøkúf (rÎkhk nwðk) nku. Bk-Mk÷™ hn™u fk Bkfk™, ¾k™kËkhe fk MkkBkk™, Mkwðkhe fu ò™ðh (Þk Mfqxh Þk fkh), fkheøkhkU fu ykiÍkh, …n™™u fu f…zu, r¾ËBkŒ fu 276

Lk{kÍ fu ynfk{

fÍk Lk{kÍkU fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

r÷Þu ÷kIze, økw÷kBk, RÕBke ~kø÷ h¾™u ðk÷u fu r÷Þu RM÷kBke rfŒkçkU òu WMk fe ÍYhŒ Mku ÍkRË ™ nkU # RMke Œhn yøkh BkËTÞq™ (Þk’™e BkõYÍ) ni ykih Ëi™ (Þk’™e fÍko) r™fk÷™u fu çkk’Ë r™Mkkçk çkkfe ™ hnu Œku Vfeh ni yøkåkuo WMk fu …kMk yuf Œku õÞk fE r™MkkçkU nkU. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 924,

rBkMfe™ fe Œk’heV

)

rBkMfe™ ðkun ni rsMk fu …kMk fwA ™ nku Þnkt Œf fu ¾k™u ykih çkË™ Aw…k™u fu r÷Þu RMk fk BkkunŒks ni fu ÷kuøkkU Mku Mkwðk÷ fhu ykih RMku Mkwðk÷ n÷k÷ ni. Vfeh (Þk’™e rsMk fu …kMk fBk yÍ fBk yuf rË™ fk ¾k™u fu r÷Þu ykih …n™™u fu r÷Þu BkkisqË ni WMk) fku rçkøkih ÍYhŒ ð Bksçkqhe Mkwðk÷ nhkBk ni. (

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 924) RM÷kBke ÇkkRÞku ! Bkk’÷qBk nwðk òu

BkeXu BkeXu rÇkfkhe fBkk™u …h fkrËh nku™u fu çkk ðwsqË rçk÷k ÍYhŒ ð Bksçkqhe çkŒkihu …u~kk Çkef BkktøkŒu nI økw™knøkkh ð yÍkçku ™kh fu nfËkh nI ykih òu yiMkkU fu nk÷ Mku çkk ¾çkh nku WMku W™ fku Ëu™k òRÍ ™nª. 100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk Þfw{ {wnho{w÷ nhk{ 1435 rMk.rn.

277

06-11-2013

Lk{kÍ fu ynfk{ WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

{n-LkVe}

RMk rhMkk÷u {U.... rnfkÞkík sLLkíke fk sLkkÍk økkRçkkLkk Lk{kÍu sLkkÍk fkVwhe sLkkÍk sLkkÍu fe Ëwykyut ¾wËfwþe ðk÷u fk sLkkÍk çkå[u fk sLkkÍk WXkLku fk íkhefk ðhf W÷rxÞu.... 278 278

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk (n-LkVe) þiíkkLk ÷k¾ hkufu Þun rhMkk÷k (20 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fu VðkRË ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

hnBkŒu yk÷rBkGÞk™, Bknçkq ç ku hnBkk™ fk VhBkk™u çk-h-fŒ r™~kk™ ni : òu BkwÍ …h yuf çkkh ËwYË ~kheV …ZŒk ni yÕ÷kn Œyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkŒ y@ r÷¾Œk ni ykih fehkŒ WnwË …nkz rsŒ™k ni.

ð÷e fu s™kÍu BkU r~kfoŒ fe çk-h-fŒ

yu f ~kÏMk nÍhŒu MkÂGÞËw ™ k Mkhe Mk-fŒe fu s™kÍu BkU ~khef nwðk. hkŒ fku Ïðkçk BkU nÍhŒu MkÂGÞËw™k Mkhe Mk-fŒe fe rÍÞkhŒ nwE Œku …qAk : Þk’™e yÕ÷kn ™u yk… fu MkkÚk õÞk Bkwyk-Bk÷k VhBkkÞk ? sðkçk rËÞk : yÕ÷kn ™u Bkuhe ykih Bkuhu s™kÍu BkU ~khef nku fh ™BkkÍu s™kÍk …Z™u ðk÷kU fe BkøkrVhŒ VhBkk Ëe. WMk ™u 279

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

yÍo fe : “Þk MkÂGÞËe ! BkI ™u Çke yk… fu s™kÍu BkU ~khef nku fh ™BkkÍu s™kÍk …Ze Úke.” Œku yk… ™u yuf VunrhMk r™fk÷e Bkøkh WMk ~kÏMk fk ™kBk ~kkrBk÷ ™ Úkk, sçk økkih Mku Ëu¾k Œku WMk fk ™kBk nkr~kÞu …h BkkisËq Úkk. yÕ÷kn fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku.

yfeËŒ BkLËkU fe Çke BkøkrVhŒ

nÍhŒu MkÂGÞËw™k rçk~hu nkVe fku RLkríkfk÷ fu çkk’Ë fkrMkBk rçk™ Bkw™ççkun ™u Ïðkçk BkU Ëu¾ fh …qAk : Þk’™e yÕ÷kn ™u yk… fu MkkÚk õÞk Bkwyk-Bk÷k VhBkkÞk ? sðkçk rËÞk : yÕ÷kn ™u BkwÍu çkÏ~k rËÞk ykih RhþkË VhBkkÞk : “yi rçk~h ! ŒwBk fku çkÕfu ŒwBnkhu s™kÍu BkU òu òu ~khef nwyu W™ fku Çke BkI ™u çkÏ~k rËÞk.” Œku BkI ™u yÍo fe : Þk hçk ! BkwÍ Mku BknççkŒ fh™u ðk÷kU fku Çke çkÏ~k Ëu. Œku yÕ÷kn fe hnBkŒ BkÍeË òu~k …h ykE ykih VhBkkÞk : “rfÞkBkŒ Œf òu ŒwBk Mku BknççkŒ fhUøku W™ Mkçk fku Çke BkI ™u çkÏ~k rËÞk.” yÕ÷kn fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku. yk’Bkk÷ ™ Ëu¾u Þun Ëu¾k, ni Bkuhu ð÷e fu Ëh fk økËk ¾kr÷f ™u BkwÍu Þqt çkÏ~k rËÞk, 280

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! yÕ÷kn ðk÷kU ( ) Mku r™MçkŒ çkkRMku MkykËŒ, R™ fk rÍ¢u ¾ih çkkRMku ™wÍ÷q u hnBkŒ, R™ fe MkkunçkŒ Ëku snkt fu r÷Þu çkk çk-h-fŒ, R™ fu BkÍkhkŒ fe rÍÞkhŒ rŒhÞkfu yBkhkÍu Bkk’rMkÞŒ ykih R™ fe yfeËŒ Íheyyu ™òŒu ykr¾hŒ ni. nBkU Çke ykir÷Þkyu rfhkBk Mku yfeËŒ ykih ðr÷GÞu fkrBk÷ nÍhŒu MkÂGÞËw™k rçk~hu nkVe Mku BknççkŒ ni. Þk yÕ÷kn RLk fu MkËfu n{khe ¼e {økrVhík Vh{k. rçk~hu nkVe Mku nBkU Œku ÃÞkh ni y…™k çkuzk …kh ni

fV™ åkkuh

yuf ykihŒ fe ™BkkÍu s™kÍk BkU yuf fV™ åkkuh Çke ~kkrBk÷ nku økÞk ykih frçkúMŒk™ MkkÚk ò fh WMk ™u fçkú fk …Œk BknVqÍ fh r÷Þk. sçk hkŒ nwE Œku WMk ™u fV™ åkwhk™u fu r÷Þu fçkú ¾kuË zk÷e. ÞfkÞf BknqoBkk çkku÷ WXe : yuf BkøkVqh (Þk’™e çkÂÏþ~k fk nfËkh) ~kÏMk BkøkVqh (Þk’™e çkÏ~ke nwE) ykihŒ fk fV™ åkwhkŒk ni ! Mkw™, yÕ÷kn Œyk÷k ™u Bkuhe Çke {økrVhík fh Ëe ykih W™ ŒBkkBk ÷kuøkkU fe Çke rsLnkU ™u Bkuhu s™kÍu fe ™BkkÍ …Ze ykih Œq Çke W™ BkU ~khef Úkk. (Þun Mkw™ fh WMk ™u Vkih™ fçkú …h rBkèe zk÷ Ëe ykih Mkååku rË÷ Mku ŒkRçk nku økÞk) 281

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku.

ŒBkkBk ~kw-hfkyu s™kÍk fe çkÂÏþ~k

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! Ëu¾k yk… ™u ! ™uf çkLËkU fe ™BkkÍu s™kÍk BkU nkrÍhe rfMk fËh MkykËŒ BkLËe fe çkkŒ ni. sçk Çke Bkkify rBk÷u çkÕfu Bkkify r™fk÷ fh BkwMkÕkBkk™kU fu s™kÍkU BkU r~kfoŒ fhŒu hn™k åkkrnÞu, nku MkfŒk ni rfMke ™uf çkLËu fu s™kÍu BkU ~kwBkqr÷GÞŒ nBkkhu r÷Þu MkkBkk™u {økrVhík çk™ òyu. ¾wËkyu hnBkk™ fe hnBkŒ …h fwhçkk™, fu sçk ðkun rfMke Bkh™u ðk÷u fe {økrVhík VhBkk ËuŒk ni Œku WMk fu s™kÍu fk MkkÚk Ëu™u ðk÷kU fku Çke çkÏ~k ËuŒk ni. åkw™kLåku nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçËwÕ÷kn rçk™ yççkkMk Mku rhðkÞŒ ni fu Mkhfkhu BkËe™k, MkwÕŒk™u çkk fhe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k, ViÍ økLS™k ™u RhþkË VhBkkÞk : “çkLËyu BkkurBk™ fku Bkh™u fu çkk’Ë Mkçk Mku …n÷e sÍk Þun Ëe òyuøke fu WMk fu ŒBkkBk ~kw-hfkyu s™kÍk fe çkÂÏþ~k fh Ëe òyuøke.”

fçkú BkU …n÷k ŒkunVk

Mkhfkhu ™kBkËkh, Ëku yk÷Bk fu Bkkr÷fku BkwÏŒkh, ~knLk~kknu yçkhkh Mku rfMke ™u …qAk : BkkurBk™ sçk fçkú BkU Ëkr¾÷ nkuŒk ni Œku WMk fku Mkçk Mku …n÷k ŒkunVk õÞk rËÞk òŒk ni ? Œku RhþkË VhBkkÞk : WMk fe ™BkkÍu s™kÍk …Z™u ðk÷kU fe {økrVhík fh Ëe òŒe ni. 282

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

sL™Œe fk s™kÍk

BkeXu BkeXu ykfk, Bk¬e Bk-Ë™e BkwMŒVk fk VhBkk™u ykrVGÞŒ r™~kk™ ni : sçk fkuE sL™Œe ~kÏMk VkiŒ nku òŒk ni Œku yÕ÷kn nÞk VhBkkŒk ni fu W™ ÷kuøkkU fku yÍkçk Ëu òu RMk fk s™kÍk ÷u fh åk÷u ykih òu RMk fu …eAu åk÷u ykih rsLnkU ™u RMk fe ™BkkÍu s™kÍk yËk fe.

s™kÍu fk MkkÚk Ëu™u fk Mkðkçk

nÍhŒu MkÂGÞËw™k ËkðqË ™u çkkhøkknu ¾wËkðLËe BkU yÍo fe : Þk yÕ÷kn ! rsMk ™u BknTÍ Œuhe rhÍk fu r÷Þu s™kÍu fk MkkÚk rËÞk, WMk fe sÍk õÞk ni ? yÕ÷kn Œyk÷k ™u VhBkkÞk : rsMk rË™ ðkun Bkhuøkk Œku rVrh~Œu WMk fu s™kÍu fu nBkhkn åk÷Uøku ykih BkI WMk fe {økrVhík fYtøkk.

WnwË …nkz rsŒ™k Mkðkçk

nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq nwhhi k Mku rhðkÞŒ ni fu Mkhfkhu BkËe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k, ViÍ økLS™k fk VhBkk™u çkk fhe™k ni : òu ~kÏMk (EBkk™ fk ŒfkÍk MkBkÍ fh ykih nwMkq÷u Mkðkçk fe r™GÞŒ Mku) y…™u Îkh Mku s™kÍu fu MkkÚk åk÷u, ™BkkÍu s™kÍk …Zu ykih Ë^™ nku™u Œf s™kÍu fu MkkÚk hnu WMk fu r÷Þu Ëku fehkŒ Mkðkçk ni rsMk BkU Mku nh fehkŒ WnwË (…nkz) fu çkhkçkh ni ykih òu ~kÏMk rMkVo s™kÍu fe ™BkkÍ …Z fh ðk…Mk yk òyu Œku WMk fu r÷Þu yuf fehkŒ Mkðkçk ni. 283

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

™BkkÍu s™kÍk çkkRMku RçkúŒ ni

nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq Íh røkVkhe fk RhþkË ni : BkwÍ Mku Mkhfkhu Ëku yk÷Bk, ™qhu BkwsMMkBk, ~kknu çk™e ykËBk, hMkq÷u BkwnŒT ~kBk ™u VhBkkÞk : fçkúkU fe rÍÞkhŒ fhku íkkfu ykr¾hŒ fe ÞkË ykyu ykih BkwËou fku ™n÷kyku fu Vk™e rsMBk (Þk’™e BkwËko rsMBk) fk Aq™k çknwŒ çkze ™MkenŒ ni ykih ™BkkÍu s™kÍk …Zku íkkfu Þun ŒwBnU økBkøke™ fhu õÞqft u økBkøke™ RLMkk™ yÕ÷kn fu Mkkyu BkU nkuŒk ni ykih ™ufe fk fkBk fhŒk ni.

BkÂGÞŒ fku ™n÷k™u ðøkihk fe VÍe÷Œ

Bkki÷kyu fkR™kŒ, nÍhŒu MkÂGÞËw™k yr÷GÞw÷ BkwŒÍ o k ~kuhu ¾wËk Mku rhðkÞŒ ni fu MkwÕŒk™u Ëku snk™, ~knLk~kknu fki™ku Bkfk™, hnBkŒu yk-÷rBkGÞk™ ™u RhþkË VhBkkÞk fu òu rfMke BkÂGÞŒ fku ™n÷kyu, fV™ …n™kyu, ¾w~çkq ÷økkyu, s™kÍk WXkyu, ™BkkÍ …Zu ykih òu ™krfMk çkkŒ ™Íh ykyu WMku Aw…kyu ðkun y…™u økw™knkU Mku yiMkk …kf nku òŒk ni siMkk rsMk rË™ Bkkt fu …ux Mku …iËk nwðk Úkk.

s™kÍk Ëu¾ fh …Z™u fk rðËo

nÍhŒu MkÂGÞËw™k Bkkr÷f rçk™ y™Mk fku çkk’Ëu ðVkŒ rfMke ™u Ïðkçk BkU Ëu¾ fh …qAk : Þk’™e yÕ÷kn ™u yk… fu MkkÚk õÞk ‚w÷fq VhBkkÞk ? fnk : yuf fr÷Bku fe ðsn Mku çkÏ~k rËÞk òu nÍhŒu MkÂGÞËw™k WMBkk™u øk™e s™kÍu fku Ëu¾ fh fnk fhŒu Úku. 284

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

(ðkun

fr÷Bkk Þun ni :) (Þk’™e ðkun ÍkŒ …kf ni òu rÍLËk ni WMku fÇke BkkiŒ ™nª ykyuøke) r÷nkÍk BkI Çke s™kÍk Ëu¾ fh Þune fnk fhŒk Úkk Þun fr÷Bkk fn™u fu Mkçkçk yÕ÷kn ™u BkwÍu çkÏ~k rËÞk.

Mkhfkh ™u Mkçk Mku …n÷k s™kÍk rfMk fk …Zk ?

™BkkÍu s™kÍk fe RÂçíkËk nÍhŒu MkÂGÞËw™k ykËBk MkrVGÞwÕ÷kn fu Ëkih Mku nwE ni , rVrh~ŒkU ™u MkÂGÞËw ™ k ykËBk MkrVGÞw Õ ÷kn fu s™kÍyu Bkwçkk-hfk …h åkkh ŒõçkehU …Ze Úkª. RM÷kBk BkU ðwsqçku ™BkkÍu s™kÍk fk nwõBk BkËe™yu Bkw™Ôðhn BkU ™krÍ÷ nwðk. nÍhŒu MkÂGÞËw™k yMyË rçk™ Íwhkhn fk rðMkk÷u Bkwçkk-hf rnshŒ fu çkk’Ë ™ðU Bkne™u fu ykr¾h BkU nwðk ykih Þun …n÷u Mknkçke fe BkÂGÞŒ Úke rsMk …h ™rçkGÞu yfhBk ™u ™BkkÍu s™kÍk …Ze. (BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 375, 376)

™BkkÍu s™kÍk VÍuo rfVkÞk ni

™BkkÍu s™kÍk “VÍuo rfVkÞk” ni Þk’™e fkuE yuf Çke yËk fh ÷u Œku Mkçk çkrhGÞwÂÍTÍBBkk nku økyu ðh™k rs™ rs™ fku ¾çkh ÃknkU[e Úke ykih ™nª ykyu ðkun Mkçk økw™nøkkh nkUøku. RMk fu r÷Þu sBkkyŒ ~kŒo ™nª yuf ~kÏMk Çke …Z ÷u Œku VÍo yËk nku økÞk. RMk fe VŠÍGÞŒ fk RLfkh fw£ ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 825,

)

285

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

™BkkÍu s™kÍk BkU Ëku ÁõLk ykih Œe™ MkwL™ŒU nI

Ëku Áõ™ Þun nI : {1} åkkh çkkh “ ” fn™k {2} rfÞkBk. RMk BkU Œe™ MkwL™Œu Bkwy¬Ëk Þun nI : {1} Mk™k {2} ËwYË ~kheV {3} BkÂGÞŒ fu r÷Þu Ëwyk. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 829)

™BkkÍu s™kÍk fk Œhefk (n-™Ve)

BkwõŒËe RMk Œhn r™GÞŒ fhu : “BkI r™GÞŒ fhŒk nqt RMk s™kÍu fe ™BkkÍ fe ðkrMkŒu yÕ÷kn fu, Ëw y k RMk BkÂGÞŒ fu r÷Þu , …eAu RMk RBkkBk fu ” yçk RBkkBk ð BkwõŒËe …n÷u fk™kU Œf nkÚk WXkyU ykih “ ” fnŒu nwyu Vkih™ nMçku Bkk’Bkq÷ ™kV fu ™eåku çkktÄ ÷U ykih Mk™k …ZU. RMk BkU “ ” fu çkk’Ë “ ” …ZU rVh rçkøkih nkÚk WXkyu “ ” fnU, rVh ËwYËu RçkúkneBk …ZU, rVh rçkøkih nkÚk WXkyu “ ” fnU ykih Ëwyk …ZU (RBkkBk ŒõçkehU çkw÷LË ykðkÍ Mku fnu ykih BkwõŒËe ykrnMŒk. çkkfe ŒBkkBk yÍfkh RBkkBk ð BkwõŒËe Mkçk ykrnMŒk …ZU) Ëwyk fu çkk’Ë rVh “ ” fnU ykih nkÚk ÷xfk ËU rVh Ëku™kU ŒhV Mk÷kBk Vih ËU. Mk÷kBk BkU BkÂGÞŒ ykih rVrh~ŒkU ykih nkrÍhe™u ™BkkÍ fe r™GÞŒ fhu, WMke Œhn siMku ykih ™BkkÍkU fu Mk÷kBk BkU r™GÞŒ fe òŒe ni Þnkt RŒ™e çkkŒ rÍÞkËk ni fu BkÂGÞŒ fe Çke r™GÞŒ fhu. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 829, 835 BkkÏkqÍ™) 286

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

çkkr÷øk BkËo ð ykihŒ fu s™kÍu fe Ëwyk R÷kne ! çkÏ~k Ëu nBkkhu nh rÍLËk fku ykih nBkkhu nh VkiŒ ~kwËk fku ykih nBkkhu nh nkrÍh fku ykih nBkkhu nh økkRçk fku ykih nBkkhu nh Akuxu fku

ykih nBkkhu nh çkzu fku ykih nBkkhu nh BkËo fku ykih nBkkhe nh ykihŒ fku. R÷kne ! Œq nBk BkU Mku rsMk fku rÍLËk h¾u Œku WMk fku RM÷kBk …h

rÍLËk h¾ ykih nBk BkU Mku rsMk fku BkkiŒ Ëu Œku WMk fku EBkk™ …h BkkiŒ Ëu.

™k çkkr÷øk ÷zfu fu sLkkÍu fe Ëwyk R÷kne ! RMk (÷zfu) fku nBkkhu r÷Þu ykøku ÃknkU[ fh MkkBkk™ fh™u ðk÷k çk™k Ëu ykih RMk fku nBkkhu r÷Þu y@ (fk Bkqrsçk)

ykih ðõŒ …h fkBk yk™u ðk÷k çk™k Ëu ykih RMk fku nBkkhe rMkVkrh~k fh™u ðk÷k çk™k Ëu ykih ðkun rsMk fe rMkVkrh~k BkLÍqh nku òyu. 287

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

™k çkkr÷økk ÷zfe fu sLkkÍu fe Ëwyk R÷kne ! RMk (÷zfe) fku nBkkhu r÷Þu ykøku ÃknkU[ fh MkkBkk™ fh™u ðk÷e çk™k Ëu ykih RMk fku nBkkhu r÷Þu y@ (fe Bkqrsçk)

ykih ðõŒ …h fkBk yk™u ðk÷e çk™k Ëu ykih RMk fku nBkkhu r÷Þu rMkVkrh~k fh™u ðk÷e çk™k Ëu ykih ðkun rsMk fe rMkVkrh~k BkLÍqh nku òyu.

sqŒu …h ¾zu nku fh s™kÍk …Z™k

sqŒk …n™ fh yøkh ™BkkÍu s™kÍk …ZU Œku sqŒu ykih ÍBke™ Ëku™kU fk …kf nku™k ÍYhe ni ykih sqŒk WŒkh fh WMk …h ¾zu nku fh …ZU Œku sqŒu fu Œ÷u ykih ÍBke™ fk …kf nku™k ÍYhe ™nª. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ yuf Mkwðk÷ fu sðkçk BkU RhþkË VhBkkŒu nI : “yøkh ðkun søkn …u~kkçk ðøkihk Mku ™k…kf Úke Þk rs™ fu sqŒkU fu Œ÷u ™k…kf Úku ykih RMk nk÷Œ BkU sqŒk …n™u nwyu ™BkkÍ …Ze W™ fe ™BkkÍ ™ nwE, yunrŒÞkŒ Þune ni fu sqŒk WŒkh fh WMk …h …kWt h¾ fh ™BkkÍ …Ze òyu fu ÍBke™ Þk Œ÷k yøkh ™k…kf nku Œku ™BkkÍ BkU ¾÷÷ ™ ykyu.” (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 9, Mk. 188) 288

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

økkRçkk™k ™BkkÍu s™kÍk ™nª nku MkfŒe BkÂGÞŒ fk MkkBk™u nku™k ÍYhe ni, økkRçkk™k ™BkkÍu s™kÍk ™nª nku MkfŒe. BkwMŒnçk Þun ni fu RBkkBk BkÂGÞŒ fu Mke™u fu MkkBk™u ¾zk nku.

åkLË s™kÍkU fe Rfêe ™BkkÍ fk Œhefk

åkLË s™kÍu yuf MkkÚk Çke …Zu ò MkfŒu nI, RMk BkU R¾ríkÞkh ni fu Mkçk fku ykøku …eAu h¾U Þk’™e Mkçk fk Mke™k RBkkBk fu MkkBk™u nku Þk rfŒkh çkLË. Þk’™e yuf fu …kWt fe MkeÄ BkU ËqMkhu fk rMkhnk™k ykih ËqMkhu fu …kWt fe MkeÄ BkU ŒeMkhu fk rMkhnk™k (Þk’™e RMke …h rfÞkMk fersÞu). (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 839,

s™kÍu BkU rfŒ™e MkVU nkU ?

)

çkunŒh Þun ni fu s™kÍu BkU Œe™ MkVU nkU fu nËeMku …kf BkU ni : “rsMk fe ™BkkÍu (s™kÍk) Œe™ MkVkU ™u …Ze WMk fe {økrVhík nku òyuøke.” yøkh fw÷ MkkŒ ne ykËBke nkU Œku yuf RBkkBk çk™ òyu yçk …n÷e MkV BkU Œe™ ¾zu nku òyU ËqMkhe BkU Ëku ykih ŒeMkhe BkU yuf. s™kÍu BkU r…A÷e MkV ŒBkkBk MkVkU Mku y^Í÷ ni.

s™kÍu fe …qhe sBkkyŒ ™ rBk÷u Œku ?

BkMçkqf (Þk’™e rsMk fe çkk’Í ŒõçkehU VkiŒ nku øk# ðkun) y…™e çkkfe ŒõçkehU RBkkBk fu Mk÷kBk Vuh™u fu çkk’Ë 289

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

fnu ykih yøkh Þun yLËu~kk nku fu Ëwyk ðøkihk …Zuøkk Œku …qhe fh™u Mku fç÷ ÷kuøk s™kÍu fku fLÄu Œf WXk ÷Uøku Œku rMkVo ŒõçkehU fn ÷u Ëwyk ðøkihk Akuz Ëu. åkkiÚke Œõçkeh fu çkk’Ë òu ~kÏMk ykÞk Œku sçk Œf RBkkBk ™u Mk÷kBk ™nª Vuhk ~kkrBk÷ nku òyu ykih RBkkBk fu Mk÷kBk fu çkk’Ë Œe™ çkkh “ ” fnu. rVh Mk÷kBk Vuh Ëu.

…køk÷ Þk ÏkwËfw~ke ðk÷u fk s™kÍk

òu …iËkR~ke …køk÷ nku Þk çkkr÷øk nku™u Mku …n÷u …køk÷ nku økÞk nku ykih RMke …køk÷ …™ BkU BkkiŒ ðkfuy nwE Œku WMk fe ™BkkÍu s™kÍk BkU ™k çkkr÷øk fe Ëwyk …ZUøku. rsMk ™u ¾wËfw~ke fe WMk fe ™BkkÍu s™kÍk …Ze òyuøke.

BkwËko çkååku fu ynfkBk

BkwMkÕkBkk™ fk çkååkk rÍLËk …iËk nwðk Þk’™e yõMkh rnMMkk çkknh nku™u fu ðõŒ rÍLËk Úkk rVh Bkh økÞk Œku WMk fku økwM÷ ð fV™ ËUøku ykih WMk fe ™BkkÍ …ZUøku, ðh™k WMku ðiMku ne ™n÷k fh yuf f…zu BkU ÷…ux fh Ë^™ fh ËUøku. WMk fu r÷Þu MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf økwM÷ ð fV™ ™nª ni ykih ™BkkÍ Çke WMk fe ™nª …Ze òyuøke. Mkh fe ŒhV Mku yõMkh fe rBkõËkh Mkh Mku ÷u fh Mke™u Œf ni. r÷nkÍk yøkh WMk fk Mkh çkknh nwðk Úkk ykih åke¾Œk Úkk Bkøkh Mke™u Œf r™f÷™u Mku …n÷u ne VkiŒ nku økÞk Œku WMk fe 290

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

™BkkÍ ™nª …ZUøku. …kWt fe òr™çk Mku yõMkh fe rBkõËkh fBkh Œf ni. çkååkk rÍLËk …iËk nwðk Þk BkwËko Þk fååkk røkh økÞk WMk fk ™kBk h¾k òyu ykih ðkun rfÞkBkŒ fu rË™ WXkÞk òyuøkk. (

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 841)

s™kÍu fku fLÄk Ëu™u fk Mkðkçk

nËeMku …kf BkU ni : “òu s™kÍu fku åkk÷eMk fËBk ÷u fh åk÷u WMk fu åkk÷eMk fçkehk økw™kn rBkxk rËÞu òyUøku.” ™eÍ nËeMk ~kheV BkU ni : òu s™kÍu fu åkkhkU …kÞkU fku fLÄk Ëu yÕ÷kn WMk fe níkBke (Þk’™e BkwMŒrf÷) {økrVhík VhBkk Ëuøkk. (

, çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 823)

s™kÍu fku fLÄk Ëu™u fk Œhefk

s™kÍu fku fLÄk Ëu™k RçkkËŒ ni. MkwL™Œ Þun ni fu Þfu çkk’Ë Ëeøkhu åkkhkU …kÞkU fku fLÄk Ëu ykih nh çkkh ËMk ËMk fËBk åk÷u. …qhe MkwL™Œ Þun ni fu …n÷u MkeÄu rMkhnk™u fLÄk Ëu rVh MkeÄe …k$Œe (Þk’™e MkeÄu …kWt fe ŒhV) rVh W÷xu rMkhnk™u rVh W÷xe Ãkk$Œe ykih ËMk-ËMk fËBk åk÷u Œku fw÷ åkk÷eMk fËBk nwyu. ( , çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 822) çkk’Í ÷kuøk s™kÍu fu sw÷qMk BkU yu’÷k™ fhŒu hnŒu nI, Ëku-Ëku fËBk åk÷ku ! W™ fku åkkrnÞu fu RMk Œhn yu’÷k™ rfÞk fhU : “ËMk-ËMk fËBk åk÷ku.” 291

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

çkååku fk s™kÍk WXk™u fk Œhefk

Akuxu çkååku fu s™kÍu fku yøkh yuf ~kÏMk nkÚk …h WXk fh ÷u åk÷u Œku nhs ™nª ykih Þfu çkk’Ë Ëeøkhu ÷kuøk nkÚkkU nkÚk ÷uŒu hnU. ykihŒkU fku (çkååkk nku Þk çkzk rfMke fu Çke) s™kÍu fu MkkÚk ò™k ™k òRÍ ð BkB™qy ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 823, )

™BkkÍu s™kÍk fu çkk’Ë ðk…Mke fu BkMkkR÷

òu ~kÏMk s™kÍu fu MkkÚk nku WMku rçkøkih ™BkkÍ …Zu ðk…Mk ™ nku™k åkkrnÞu ykih ™BkkÍ fu çkk’Ë ykir÷Þkyu BkÂGÞŒ (Þk’™e Bkh™u ðk÷u fu Mkh …hMŒkU) Mku RòÍŒ ÷u fh ðk…Mk nku MkfŒk ni ykih Ë^™ fu çkk’Ë RòÍŒ fe nksŒ ™nª.

õÞk ~kkunh çkeðe fu s™kÍu fku fLÄk Ëu MkfŒk ni ?

~kkunh y…™e çkeðe fu s™kÍu fku fLÄk Çke Ëu MkfŒk ni, fçkú BkU Çke WŒkh MkfŒk ni ykih Bkwtn Çke Ëu¾ MkfŒk ni. rMkVo økwM÷ Ëu™u ykih rçk÷k nkR÷ çkË™ fku Aq™u fe BkwBkk-™-yŒ ni. ykihŒ y…™u ~kkunh fku økwM÷ Ëu MkfŒe ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 812, 813)

BkwíkoË fe ™BkkÍu s™kÍk fk nwõBku ~kh-E

BkwíkoË ykih fkrVh fu s™kÍu fk yuf ne nwõBk ni. BkÍnçk ŒçËe÷ fh fu EMkkE (r¢Måku™) nku™u ðk÷u fk s™kÍk …Z™u ðk÷u fu çkkhu BkU rfÞu økyu yuf Mkwðk÷ fk sðkçk ËuŒu 292

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

nwyu MkÂGÞËe yk’÷k nÍhŒ, RBkkBku yn÷u MkwL™Œ, BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ, nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VŒkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 9 MkVnk 170 …h RhþkË VhBkkŒu nI : yøkh çk MkwçkqŒu ~kh-E MkkrçkŒ nku, fu BkÂGÞŒ “ ” (Þk’™e ¾wËk fe …™kn) ŒçËe÷u BkÍnçk fh fu EMkkE (r¢Måku™) nku åkwfk Úkk Œku çku~kf WMk fu s™kÍu fe ™BkkÍ ykih BkwMkÕkBkk™kU fe Œhn RMk fe ŒßneÍku ŒõVe™ Mkçk nhkBku fíkE Úke. (yÕ÷kn Œyk÷k VhBkkŒk ni.) Œso B kyu fLÍw ÷ EBkk™ : yki h W™ BkU Mku rfMke fe BkÂGÞŒ …h fÇke ™BkkÍ ™ …Z™k ykih ™ WMk fe fçkú …h ¾zu nku™k. Bkøkh ™BkkÍ …Z™u ðk÷u yøkh WMk fe ™Mkhkr™GÞŒ (Þk’™e r¢Måku™ nku™u) …h Bkw¥k÷y ™ Úku ykih çkh rçk™kyu RÕBku Mkkrçkf (Þk’™e r…A÷e Bkk’÷qBkkŒ fu Mkçkçk) WMku BkwMkÕkBkk™ MkBkÍŒu Úku ™ WMk fe ŒßneÍku ŒõVe™ ð ™BkkÍ Œf W™ fu LkÍËef WMk ~kÏMk fk ™Mkhk™e (Þk’™e r¢Måku™) nku ò™k MkkrçkŒ nwðk, Œku R™ y^yk÷ BkU ðkun yçk Çke Bkk’Íqh ð çku fwMkqh nI fu sçk W™ fe Ëkr™MŒ (Þk’™e Bkk’÷qBkkŒ) BkU ðkun BkwMkÕkBkk™ Úkk, W™ …h Þun y^yk÷ çkò ÷k™u çk Íku’Bku ¾wË ~khy™ ÷krÍBk Úku, nkt yøkh Þun 293

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçkih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

Çke WMk fe EMkkRGÞŒ Mku ¾çkhËkh Úku rVh ™BkkÍ ð ŒßneÍku ŒõVe™ fu Bkwíkorfçk nwyu fíky™ MkÏŒ økw™nøkkh ykih ðçkk÷u fçkehk BkU røkrh^Œkh nwyu, sçk Œf Œkiçkk ™ fhU ™BkkÍ W™ fu …eAu BkõYn. Bkøkh Bkwyk-Bk-÷yu BkwíkoÆe™ rVh Çke çkhŒ™k òRÍ ™nª fu Þun ÷kuøk Çke RMk økw™kn Mku fkrVh ™ nkUøku. nBkkhe ~kh-yu BkwŒnTnh rMkhkŒu BkwMŒfeBk ni, R^hkŒku Œ^heŒ (Þk’™e nÆu yu’rŒËk÷ Mku çkZk™k Îkxk™k) rfMke çkkŒ BkU …MkLË ™nª VhBkkŒe, y÷çk¥kk yøkh MkkrçkŒ nku òyu fu WLnkU ™u WMku ™Mkhk™e ò™ fh ™ rMkVo çk ðßnu nBkkfŒ ð snk÷Œ rfMke øk-hÍu ËwLÞðe fe r™GÞŒ Mku çkÕfu ¾wË WMku çk ðßnu ™Mkhkr™GÞŒ BkwMŒrnfu Œk’ÍeBk ð fkrçk÷u ŒßneÍku ŒõVe™ ð ™BkkÍu s™kÍk ŒMkÔðwh rfÞk Œku çku~kf rsMk rsMk fk yiMkk ¾Þk÷ nkuøkk ðkun Mkçk Çke fkrVh ð BkwíkoË nI ykih W™ Mku ðkune Bkwyk-Bk÷k çkhŒ™k ðkrsçk òu BkwíkoÆe™ Mku çkhŒk òyu. (VŒkðk h-ÍrðGÞk) yÕ÷kn Œçkk-h-f ð Œyk÷k …khn 10 Mkq-hŒw¥kkiçkn fe ykÞŒ ™Bçkh 84 BkU RhþkË VhBkkŒk ni :

ŒsoBkyu fLÍw÷ EBkk™ : ykih W™ BkU Mku rfMke fe BkÂGÞŒ …h fÇke ™BkkÍ ™ …Z™k ykih ™ WMk fe fçkú …h ¾zu nku™k çku~kf ðkun yÕ÷kn ð hMkq÷ Mku BkwÂLfh nwyu ykih rVMf (fw£) ne BkU Bkh økyu.

294

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhŒu yÕ÷kBkk Bkki ÷ k™k MkÂGÞË BkwnBBkË ™EBkwÆe™ BkwhkËkçkkËe RMk ykÞŒ fu ŒnTŒ VhBkkŒu nI : RMk ykÞŒ Mku MkkrçkŒ nwðk fu fkrVh fu s™kÍu fe ™BkkÍ rfMke nk÷ BkU òRÍ ™nª ykih fkrVh fe fçkú …h Ë^™ ð rÍÞkhŒ fu r÷Þu ¾zu nku™k Çke BkB™qy ni. (¾ÍkR™w÷ RhVk™, Mk. 376) nÍhŒu MkÂGÞËw ™ k òrçkh rçk™ yçËw Õ ÷kn Mku rhðkÞŒ ni fu MkhËkhu Bk¬yu BkwfhoBkk, Mkhfkhu BkËe™yu Bkw™Ôðhn ™u RhþkË VhBkkÞk : yøkh ðkun çkeBkkh …zU Œku …qA™u ™ òyku, Bkh òyU Œku s™kÍu BkU nkrÍh ™ nku.

“BkËe™k” fu …ktåk nwYV fe r™MçkŒ Mku

s™kÍu fu Bkw-ŒyÂÕ÷f …ktåk Bk-Ë™e Vq÷ {1} “Vw÷kt Bkuhe ™BkkÍ …Zkyu” yiMke ðrMkGÞŒ fk nwõBk

BkÂGÞŒ ™u ðrMkGÞŒ fe Úke fu Bkuhe ™BkkÍ Vw÷kt …Zkyu Þk BkwÍu Vw÷kt ~kÏMk økwM÷ Ëu Œku Þun ðrMkGÞŒ çkkrŒ÷ ni Þk’™e RMk ðrMkGÞŒ Mku (Bkh™u ðk÷u fu) ð÷e (Þk’™e Mkh …hMŒ) fk nf òŒk ™ hnuøkk, nkt ð÷e fku R¾ríkÞkh ni fu ¾wË ™ …Zkyu WMk Mku …Zðk Ëu. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 837, ) yøkh rfMke Bkw¥kfe çkwÍwøko Þk ykr÷Bk fu çkkhu BkU ðrMkGÞŒ fe nku Œku ðw-hMkk fku åkkrnÞu fu RMk …h yBk÷ fhU. 295

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

{2} RBkkBk BkÂGÞŒ fu Mke™u fe MkeÄ BkU ¾zk nku

BkwMŒnçk Þun ni fu BkÂGÞŒ fu Mke™u fu MkkBk™u RBkkBk ¾zk nku ykih BkÂGÞŒ Mku Ëqh ™ nku BkÂGÞŒ Ïðkn BkËo nku Þk ykihŒ çkkr÷øk nku Þk ™k çkkr÷øk, Þun WMk ðõŒ ni fu yuf ne BkÂGÞŒ fe ™BkkÍ …Zk™e nku ykih yøkh åkLË nkU Œku yuf fu Mke™u fu Bkwfkrçk÷ (Þk’™e MkkBk™u) ykih fheçk ¾zk nku. {3} ™BkkÍu s™kÍk …Zu rçkøkih Ë^™k rËÞk Œku ?

BkÂGÞŒ fku rçkøkih ™BkkÍ …Zu Ë^™ fh rËÞk ykih rBkèe Çke Ëu Ëe økE Œku yçk WMk fe fçkú …h ™BkkÍ …ZU sçk Œf Vx™u fk økwBkk™ ™ nku, ykih rBkèe ™ Ëe økE nku Œku r™fk÷U ykih ™BkkÍ …Z fh Ë^™ fhU, ykih fçkú …h ™BkkÍ …Z™u BkU rË™kU fe fkuE Œk’ËkË Bkwfhoh ™nª fu rfŒ™u rË™ Œf …Ze òyu fu Þun BkkirMkBk ykih ÍBke™ ykih BkÂGÞŒ fu rsMBk ð BkhÍ fu RÂÏík÷kV Mku BkwÏŒr÷V ni, økhBke BkU sÕË Vxuøkk ykih òzu (Þk’™e MkËeo) BkU çk-Ëuh (Þk’™e Ëuh BkU), Œh (Þk’™e øke÷e) Þk ~kkuh (Þk’™e ¾khe) ÍBke™ BkU sÕË, ¾w~f ykih økihu ~kkuh BkU çk-Ëuh, Vçkko (Þk’™e Bkkuxk) rsMBk sÕË, ÷køkh (Þk’™e Ëwçk÷k …Œ÷k) Ëuh BkU. {4}

Bkfk™ BkU Ëçku nwyu fe ™BkkÍu s™kÍk

fqtyU BkU røkh fh Bkh økÞk Þk WMk fu Q…h Bkfk™ røkh …zk ykih BkwËko r™fk÷k ™ ò Mkfk Œku WMke søkn WMk fe ™BkkÍ …ZU, ykih ËhÞk BkU zqçk økÞk ykih r™fk÷k ™ ò 296

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

Mkfk Œku WMk fe ™BkkÍ ™nª nku MkfŒe fu BkÂGÞŒ fk BkwMkÕ÷e (Þk’™e ™BkkÍ …Z™u ðk÷u) fu ykøku nku™k Bkk’÷qBk ™nª. {5} ™BkkÍu s™kÍk BkU Œk’ËkË çkZk™u fu r÷Þu Œk¾eh

swBkwyk fu rË™ rfMke fk RÂLíkfk÷ nwðk Œku yøkh swBkwyk Mku …n÷u ŒßneÍku ŒõVe™ nku Mkfu Œku …n÷u ne fh ÷U, RMk ¾Þk÷ Mku hkuf h¾™k fu swBkwyk fu çkk’Ë BkßBky rÍÞkËk nkuøkk BkõYn ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 840,

ðøkihk)

çkkr÷øk fe ™BkkÍu s™kÍk Mku fç÷ Þun yu’÷k™ fersÞu BknqoBk fu yÍeÍ ð ynçkkçk Œðßòun VhBkkyU ! BknqoBk ™u yøkh rÍLËøke BkU fÇke yk… fe rË÷ ykÍkhe Þk nf Œ-÷Ve fe nku Þk yk… fu BkõYÍ nkU Œku R™ fku rhÍkyu R÷kne fu r÷Þu BkwykV fh ËersÞu, BknqoBk fk Çke Çk÷k nkuøkk ykih yk… fku Çke Mkðkçk rBk÷uøkk. ™BkkÍu s™kÍk fe r™GÞŒ ykih RMk fk Œhefk Çke Mkw™ ÷ersÞu. “BkI r™GÞŒ fhŒk nqt RMk s™kÍu fe ™BkkÍ fe, ðkrMkŒu yÕ÷kn fu, Ëwyk RMk BkÂGÞŒ fu r÷Þu …eAu RMk RBkkBk fu.” yøkh Þun yÕVkÍ ÞkË ™ hnU Œku fkuE nhs ™nª, yk… fu rË÷ BkU Þun r™GÞŒ nku™e ÍYhe ni fu “BkI RMk BkÂGÞŒ fe 297

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu sLkkÍk fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

™BkkÍu s™kÍk …Z hnk nq”t sçk RBkkBk Mkkrnçk “ ” fnU Œku fk™kU Œf nkÚk WXk™u fu çkk’Ë ykÃk ¼e “ ” fnŒu nwyu Vkih™ nMçku Bkk’Bkq÷ ™kV fu ™eåku nkÚk çkktÄ ÷ersÞu ykih Mk™k …rZÞu. ËqMkhe çkkh RBkkBk Mkkrnçk “ ” fnU Œku yk… rçkøkih nkÚk WXkyu “ ” frnÞu, rVh ™BkkÍ ðk÷k ËwYËu RçkúkneBk …rZÞu. ŒeMkhe çkkh RBkkBk Mkkrnçk “ ” fnU Œku yk… rçkøkih nkÚk WXkyu “ ” (1) frnÞu ykih çkkr÷øk fu s™kÍu fe Ëwyk …rZÞu. sçk åkkiÚke çkkh RBkkBk Mkkrnçk “ ” fnU Œku yk… “ ” fn fh Ëku™kU nkÚkkU fku ¾ku÷ fh ÷xfk ËersÞu ykih RBkkBk Mkkrnçk fu MkkÚk fkRËu fu BkwŒkrçkf Mk÷kBk Vuh ËersÞu. økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk Þfw{ {wnho{w÷ nhk{ 1435 rMk.rn.

yuf [wÃk Mkku Mkw¾ 100

06-11-2013

Mkðkçk f{kLku fk {-ËLke {kify s™kÍu fu RLkríkÍkh BkU snkt ÷kuøk sBy nkU ðnkt RMk rhMkk÷u Mku ËMko Ëu fh Ïkqçk Mkðkçk fBkkRÞu. ™eÍ y…™u BknqoBke™ fu EMkk÷u Mkðkçk fu r÷Þu yiMku Bkkify …h s™kÍu fu sw÷qMk BkU Þk Œk’rÍÞŒ fu r÷Þu sBy nku™u ðk÷kU BkU Þun rhMkk÷k ŒõMkeBk VhBkkRÞu. yøkh Lkkçkkr÷øk Þk Lkkçkkr÷økk fk sLkkÍk nku íkku RMk fe Ëwyk ÃkZLku fk yu’÷kLk fersÞu (1)

298

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ViÍkLku sw{wyk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

ViÍkLku sw{wyk RMk rhMkk÷u {U.... ËMk rËLk íkf çk÷kykut Mku rnVkÍík 200 Mkk÷ fe RçkkËík fk Mkðkçk

økwM÷u sw{wyk fk ðõík økheçkkU fk ns YnU sBy nkuíke nI Ãkn÷e yÍkLk nkuíku ne fkhkuçkkh LkkòRÍ ËMk nÍkh çkhMk fu hkuÍkU fk Mkðkçk ðhf W÷rxÞu.... 299 299

íkw{ Ãkh

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

ViÍkLku sw{wyk þiíkkLk ÷k¾ MkwMíke rË÷kyuøkk {økh ykÃk Þun rhMkk÷k (25 MkVnkík) Ãkqhk ÃkZ fh E{kLk íkkÍk fersÞu.

sw{wyk fku ËwYË þheV ÃkZLku fe VÍe÷ík

LkrçkÞkU fu MkwÕíkkLk, hn{íku yk÷r{ÞkLk, MkhËkhu Ëku snkLk, {nçkqçku hn{kLk fk Vh{kLku çk-h-fík rLkþkLk ni : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku200 çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku200 Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku. {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! n{ rfíkLku ¾wþ LkMkeçk nI fu yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Lku yÃkLku ÃÞkhu nçkeçk fu MkËfu n{U sw{wyíkw÷ {wçkkhf fe Lku’{ík Mku MkhVhkÍ Vh{kÞk. yVMkkuMk ! n{ Lkk fËhu sw{wyk þheV fku ¼e yk{ rËLkkU fe íkhn øk^÷ík {U økwÍkh Ëuíku nI nk÷ktfu sw{wyk Þki{u EË ni, sw{wyk Mkçk rËLkkU fk MkhËkh ni, sw{wyk fu hkuÍ snLLk{ fe ykøk Lknª Mkw÷økkE òíke, sw{wyk fe hkík ËkuÍ¾ fu ËhðkÍu Lknª ¾w÷íku, 300

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

sw{wyk fku çkhkuÍu rfÞk{ík ËwÕnLk fe íkhn WXkÞk òyuøkk, sw{wyk fu hkuÍ {hLku ðk÷k ¾wþ LkMkeçk {wMk÷{kLk þneË fk Áíçkk Ãkkíkk ykih yÍkçku fçkú Mku {nVqÍ nku òíkk ni. {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk fu Vh{kLk fu {wíkkrçkf, sw{wyk fku ns nku íkku WMk fk Mkðkçk Mk¥kh70 ns fu çkhkçkh ni, sw{wyk fe yuf Lkufe fk Mkðkçk Mk¥kh økwLkk ni. ([qtfu sw{wyk fk þhV çknwík rÍÞkËk ni r÷nkÍk) sw{wyk fu hkuÍ økwLkkn fk yÍkçk ¼e Mk¥kh økwLkk ni. ({w ÷ Ï¾Mk yÍ r{hykík, rs. 2, Mk.

323 , 325 , 336 )

sw{wyíkw÷ {wçkkhf fu VÍkR÷ fu íkku õÞk fnLku ! yÕ÷kn Lku sw{wyk fu {wíkyÂÕ÷f yuf Ãkqhe Mkqhík “Mkq-híkw÷ sw{y w n” LkkrÍ÷ Vh{kE ni òu fu fwhykLku fhe{ fu 28ðU Ãkkhu {U søk{økk hne ni. yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Mkq-híkw÷ sw{y w n fe ykÞík LkBçkh 9 {U RhþkË Vh{kíkk ni : íkso { yu fLÍw ÷ E{kLk : yi E{kLk ðk÷ku ! sçk Lk{kÍ fe yÍkLk nku sw{wyk fu rËLk íkku yÕ÷kn fu rÍ¢ fe íkhV Ëkizku ykih ¾heËku VhkuÏík Akuz Ëku, Þu n íkw B nkhu r÷Þu çku n íkh ni yøkh íkw{ òLkku.

ykfk

Lku Ãkn÷k sw{wyk fçk yËk Vh{kÞk

MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk MkÂGÞË {wnB{Ë LkE{wÆeLk {whkËkçkkËe Vh{kíku nI : 301

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

nwÍqh sçk rnshík fh fu {ËeLkyu íkÂGÞçkk íkþheV ÷kyu íkku 12 hçkeW÷ yÔð÷ (rMk. 622 E.) hkuÍu Ëku2 þBçkk (Þk’Lke Ãkeh þheV) fku [k~ík fu ðõík {fk{u fwçkk {U Rfk{ík Vh{kE. Ëku2 þBçkk (Þk’Lke Ãkeh þheV) Mkun3 þBçkk (Þk’Lke {tøk÷) [nkh4 þBçkk (Þk’Lke çkwÄ) Ãkts5 þBçkk (Þk’Lke sw{k’hkík) Þnkt rfÞk{ Vh{kÞk ykih {ÂMsË fe çkwLÞkË h¾e. hkuÍu sw{wyk {ËeLkyu íkÂGÞçkk fk yÍT{ Vh{kÞk. çkLke Mkkr÷{ RçLku ykiV fu çkíLku ðkËe {U sw{y w k fk ðõík ykÞk WMk søkn fku ÷kuøkkU Lku {ÂMsË çkLkkÞk. MkÂGÞËu yk÷{ Lku ðnkt sw{y w k yËk Vh{kÞk ykih ¾wíçkk Vh{kÞk. (¾ÍkRLkw÷ RhVkLk, Mk. 884) yks ¼e WMk søkn Ãkh þkLkËkh “{ÂMsËu sw{wyk” fkR{ ni ykih ÍkRheLk nwMkq÷u çk-h-fík fu r÷Þu WMk fe rÍÞkhík fhíku ykih ðnkt LkðkrV÷ yËk fhíku nI.

sw{wyk fu {k’Lkk

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : [qtfu RMk rËLk {U ík{k{ {Ï÷qfkík ðwsqË {U {wßík{y (Þk’Lke Rfêe) nwE fu íkõ{e÷u ¾Õf RMke rËLk nwE LkeÍ nÍhíku ykË{ fe r{èe RMke rËLk sBy nwE LkeÍ RMk rËLk {U ÷kuøk sBy nku fh Lk{kÍu sw{wyk yËk fhíku nI, RLk ðwsqn Mku RMku sw{wyk fníku nI. RM÷k{ Mku Ãkn÷u yn÷u yhçk RMku yYçkn fníku Úku. (r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 2, Mk. 317) 302

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Mkhfkh

Lku fw÷ rfíkLku sw{y w u yËk Vh{kyu ?

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : LkrçkGÞu fhe{ Lku íkfheçkLk Ãkkt[ Mkku sw{y w u ÃkZu nI RMk r÷Þu fu sw{y w k çkk’Ëu rnshík þwYy nwðk rsMk fu çkk’Ë ËMk Mkk÷ ykÃk fe Íkrnhe rÍLËøke þheV hne RMk yMkuo {U sw{y w u RíkLku ne nkuíku nI. (r{hykík, rs. 2, Mk. 346,

)

íkeLk sw{y w u MkwMíke Mku Akuzu WMk fu rË÷ Ãkh {kunh

yÕ÷kn1 fu {nçkq ç k, ËkLkkyu økw Þ q ç k,

{wLkÍTÍnwLk yrLk÷ WÞqçk fk Vh{kLku 3 Rçkúík rLkþkLk ni : “òu þÏMk íkeLk sw{wyk (fe Lk{kÍ) MkwMíke fu Mkçkçk Akuzu yÕ÷kn WMk fu rË÷ Ãkh {kunh fh Ëuøkk.” sw{wyk VÍuo yiLk ni ykih RMk fe VŠÍGÞík Íkunh Mku rÍÞkËk {wy¬Ë (Þk’Lke íkkfeËe) ni ykih RMk fk {wÂLfh (Þk’Lke RLfkh fhLku ðk÷k) fkrVh ni. (

, çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 762)

sw{wyk fu R{k{u fe VÍe÷ík

Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk fk RhþkËu hn{ík çkwLÞkË ni : “çkuþf yÕ÷kn íkyk÷k ykih WMk fu rVrh~íku sw{wyk fu rËLk R{k{k çkktÄLku ðk÷kU Ãkh ËwYË ¼usíku nI.” 303

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ViÍkLku sw{wyk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

rþVk Ëkr¾÷ nkuíke ni

nÍhíku nw{Ëi rçkLk yçËwhno {kLk yÃkLku ðkr÷Ë Mku rhðkÞík fhíku nI fu Vh{kÞk : “òu þÏMk sw{y w k fu rËLk yÃkLku Lkk¾wLk fkxíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk Mku çke{khe rLkfk÷ fh rþVk Ëkr¾÷ fh Ëuíkk ni.”

ËMk rËLk íkf çk÷kykut Mku rnVkÍík

MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn {ki÷kLkk y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI, nËeMku Ãkkf {U ni : òu sw{wyk fu hkuÍ Lkk¾wLk íkhþðkyu yÕ÷kn íkyk÷k WMk fku ËqMkhu sw{wyu íkf çk÷kykut Mku {nVqÍ h¾uøkk ykih íkeLk3 rËLk ÍkRË Þk’Lke ËMk10 rËLk íkf. yuf rhðkÞík {U Þun ¼e ni fu òu sw{wyk fu rËLk Lkk¾wLk íkh~ðkyu íkku hn{ík ykyuøke økwLkkn òyutøku. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 226,

rhÍTf {U íktøke fk yuf Mkçkçk

)

MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku {ki÷kLkk {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : sw{y w k fu rËLk Lkk¾wLk íkh~ðkLkk {wMíknçk ni, nkt yøkh rÍÞkËk çkZ økyu nkU íkku sw{wyk fk RLkríkÍkh Lk fhu fu Lkk¾wLk çkzk nkuLkk yåAk Lknª õÞqtfu Lkk¾wLkkU fk çkzk nkuLkk íktrøkÞu rhÍTf fk Mkçkçk ni.(çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 225)

rVrh~íku ¾wþ LkMkeçkkU fu Lkk{ r÷¾íku nI

{wMíkVk òLku hn{ík, þByu çkÍ{u rnËkÞík, Lkkiþyu çkÍ{u sLLkík, {Bçkyu sqËku Mk¾kðík, MkhkÃkk 304

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

VÍ÷ku hn{ík fk RhþkËu hn{ík çkwLÞkË ni : “sçk sw{y w k fk rËLk ykíkk ni íkku {ÂMsË fu ËhðkÍu Ãkh rVrh~íku ykLku ðk÷u fku r÷¾íku nI, òu Ãkn÷u ykyu WMk fku Ãkn÷u r÷¾íku nI, sÕËe ykLku ðk÷k WMk þÏMk fe íkhn ni òu yÕ÷kn íkyk÷k fe hkn {U yuf Ÿx Mk-Ëfk fhíkk ni, ykih RMk fu çkk’Ë ykLku ðk÷k WMk þÏMk fe íkhn ni òu yuf økkÞ Mk-Ëfk fhíkk ni, WMk fu çkk’Ë ðk÷k WMk þÏMk fe r{M÷ ni òu {UZk Mk-Ëfk fhu, rVh WMk fe r{M÷ ni òu {wøkeo Mk-Ëfk fhu, rVh WMk fe r{M÷ ni òu yLzk Mk-Ëfk fhu ykih sçk R{k{ (¾wíçku fu r÷Þu) çkiX òíkk ni íkku ðkun yk’{k÷ Lkk{kU fku ÷Ãkux ÷uíku nI ykih yk fh ¾wíçkk MkwLkíku nI.” {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : çkk’Í W-÷{k Lku Vh{kÞk fu {÷kRfk sw{wyk fe íkw÷qyu V@ Mku ¾zu nkuíku nI, çkk’Í fu LkÍËef yk^íkkçk [{fLku Mku, {økh nf Þun ni fu Mkqhs Z÷Lku (Þk’Lke RÂçíkËkyu ðõíku Íkunh) Mku þwYy nkuíku nI õÞqft u WMke ðõík Mku ðõíku sw{y w k þwYy nkuíkk ni, {k’÷q{ nwðk fu ðkun rVrh~íku Mkçk ykLku ðk÷kU fu Lkk{ òLkíku nI, ¾Þk÷ hnu fu yøkh yÔð÷Lk Mkku100 ykË{e yuf MkkÚk {ÂMsË {U ykyut íkku ðkun Mkçk yÔð÷ nI. (r{hykík, rs. 2, Mk. 335)

Ãkn÷e MkËe {U sw{wyk fk sÍçkk

nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e Vh{kíku nI : Ãkn÷e MkËe {U Mknhe fu ðõík ykih V@ fu çkk’Ë hkMíku 305

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

÷kuøkkU Mku ¼hu nwyu Ëu¾u òíku Úku, ðkun [hkøk r÷Þu nwyu (Lk{kÍu sw{wyk fu r÷Þu) ò{uy {ÂMsË fe íkhV òíku økkuÞk EË fk rËLk nku, n¥kk fu Þun (Þk’Lke Lk{kÍu sw{wyk fu r÷Þu sÕËe òLku fk) rMk÷rMk÷k ¾í{ nku økÞk. ÃkMk fnk økÞk fu RM÷k{ {U òu Ãkn÷e rçkËyík Íkrnh nwE ðkun ò{uy {ÂMsË fe íkhV sÕËe òLkk AkuzLkk ni. yVMkkuMk ! {wMk÷{kLkkU fku rfMke íkhn ÞnqrËÞkU Mku nÞk Lknª ykíke fu ðkun ÷kuøk yÃkLke RçkkËík økknkU fe íkhV n^íku ykih Ríkðkh fu rËLk Mkwçn Mkðuhu òíku nI LkeÍ ík÷çk økkhkLku ËwLÞk ¾heËku VhkuÏík ykih nwMkq÷u LkVTyu ËwLÞðe fu r÷Þu Mkðuhu Mkðuhu çkkÍkhkU fe íkhV [÷ Ãkzíku nI íkku ykr¾hík ík÷çk fhLku ðk÷u RLk Mku {wfkçk÷k õÞqt Lknª fhíku ! snkt sw{wyk ÃkZk òíkk ni WMk fku “ò{uy {ÂMsË” çkku÷íku nI.

økheçkkU fk ns

nÍhíku MkÂGÞËw L kk yçËwÕ÷kn rçkLk yççkkMk ( ) Mku rhðkÞík ni fu Mkhfkhu Lkk{Ëkh, rçk RÍLku Ãkhðh Ëøkkh Ëku2 yk÷{ fu {kr÷fku {wÏíkkh, þnLkþknu yçkhkh Lku RhþkË Vh{kÞk : Þk’Lke sw{y w k fe Lk{kÍ {MkkfeLk fk ns ni. ykih ËqMkhe rhðkÞík {U ni fu Þk’Lkesw{y w k fe Lk{kÍ økheçkkU fk ns ni.

sw{wyk fu r÷Þu sÕËe rLkf÷Lkk ns ni yÕ÷kn

ykr{Lkk

fu ÃÞkhu hMkq÷, hMkq÷u {õçkq÷, MkÂGÞËk fu økw÷þLk fu {nõíku Vq÷ 306

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ViÍkLku sw{wyk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

Lku RhþkË Vh{kÞk : “rçk÷k þwçkk íkwBnkhu r÷Þu nh sw{y w k fu rËLk {U yuf ns ykih yuf WBkhn {kisqË ni, r÷nkÍk sw{wyk fe Lk{kÍ fu r÷Þu sÕËe rLkf÷Lkk ns ni ykih sw{wyk fe Lk{kÍ fu çkk’Ë yMh fe Lk{kÍ fu r÷Þu RÂLíkÍkh fhLkk WBkhn ni.”

ns ð WBkhn fk Mkðkçk

nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e Vh{kíku nI : (Lk{kÍu sw{y w k fu çkk’Ë) yMh fe Lk{kÍ ÃkZLku íkf {ÂMsË ne {U hnu ykih yøkh Lk{kÍu {økrhçk íkf Xnhu íkku y^Í÷ ni. fnk òíkk ni fu rsMk Lku ò{uy {ÂMsË {U (sw{y w k yËk fhLku fu çkk’Ë ðnª Áf fh) Lk{kÍu yMh ÃkZe WMk fu r÷Þu ns fk Mkðkçk ni ykih rsMk Lku (ðnª Áf fh) {økrhçk fe Lk{kÍ ÃkZe WMk fu r÷Þu ns ykih W{hn fk Mkðkçk ni.

Mkçk rËLkkU fk MkhËkh

LkrçkGÞu {wyÍTÍ{, hMkq÷u {kuníkh{, MkwÕíkkLku Íe nþ{, íkksËkhu nh{, MkhkÃkk sqËku fh{ fk Vh{kLku çkk fheLkk ni : sw{wyk fk rËLk ík{k{ rËLkkU fk MkhËkh ni ykih yÕ÷kn fu LkÍËef Mkçk Mku çkzk ni ykih ðkun yÕ÷kn fu LkÍËef EËw÷ yÍnk ykih EËw÷ rVºk Mku çkzk ni. RMk {U Ãkkt[ ¾M÷íkU nI : {1} yÕ÷kn íkyk÷k Lku RMke {U ykË{ ( ) fku ÃkiËk rfÞk ykih {2} RMke {U Í{eLk Ãkh RLnU Wíkkhk ykih {3} RMke {U RLnU ðVkík Ëe ykih {4} RMk {U yuf Mkkyík yiMke ni fu 307

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ViÍkLku sw{wyk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

çkLËk RMk ðõík rsMk [eÍ fk Mkwðk÷ fhuøkk ðkun WMku Ëuøkk sçk íkf nhk{ fk Mkwðk÷ Lk fhu ykih {5} RMke rËLk {U rfÞk{ík fkR{ nkuøke. fkuE {wfhoçk rVrh~íkk ð ykM{kLk ð Í{eLk ykih nðk ð Ãknkz ykih ËrhÞk yiMkk Lknª fu sw{wyk fu rËLk Mku zhíkk Lk nku.

òLkðhkU fk ¾kiVu rfÞk{ík

yuf ykih rhðkÞík {U Mkhfkhu {ËeLkk Lku Þun ¼e Vh{kÞk ni fu fkuE òLkðh yiMkk Lknª fu sw{y w k fu rËLk Mkwçn fu ðõík yk^íkkçk rLkf÷Lku íkf rfÞk{ík fu zh Mku [e¾íkk Lk nku, rMkðkyu ykË{e ykih rsLLk fu.

Ëwyk fçkq÷ nkuíke ni

Mkhfkhu {¬yu {wfho{k, MkhËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk fk Vh{kLku RLkkÞík rLkþkLk ni : sw{y w k {U yuf yiMke ½ze ni fu yøkh fkuE {wMk÷{kLk WMku Ãkk fh WMk ðõík yÕ÷kn Mku fwA {ktøku íkku yÕ÷kn WMk fku ÍYh Ëuøkk ykih ðkun ½ze {wÏíkMkh ni.

yMh ð {økrhçk fu Ëhr{ÞkLk Zqtzku

nwÍqhu ÃkwhLkqh, þkVuyu Þki{wLLkwþqh fk Vh{kLku Ãkwh MkwYh ni : “sw{wyk fu rËLk rsMk Mkkyík fe Ïðkrnþ fe òíke ni WMku yMh fu çkk’Ë Mku økwYçku yk^íkkçk íkf ík÷kþ fhku.”

Mkkrnçku çknkhu þheyík fk RhþkË

nÍhíku MkËÁ~þheyk {ki÷kLkk {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : fçkqr÷GÞíku Ëwyk 308

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

ViÍkLku sw{wyk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

fe MkkyíkkU fu çkkhu {U Ëku2 fki÷ fðe nI : {1} R{k{ fu ¾wíçku fu r÷Þu çkiXLku Mku ¾í{u Lk{kÍ íkf {2} sw{wyk fe rÃkA÷e (Þk’Lke ykr¾he) Mkkyík.(çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 754)

fçkqr÷GÞík fe ½ze fkiLk Mke ?

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : hkík {U hkuÍkLkk fçkqr÷GÞíku Ëwyk fe Mkkyík (Þk’Lke ½ze) ykíke ni {økh rËLkkU {U rMkVo sw{wyk fu rËLk. {økh ÞfeLke íkkih Ãkh Þun Lknª {k’÷q{ fu ðkun Mkkyík fçk ni ? økkr÷çk Þun fu Ëku2 ¾wíçkkU fu Ëhr{ÞkLk Þk {økrhçk Mku fwA Ãkn÷u. yuf ykih nËeMku Ãkkf fu íknTík {w^íke Mkkrnçk Vh{kíku nI : RMk Mkkyík fu 40 {wíkyÂÕ÷f W-÷{k fu [k÷eMk fki÷ nI, rsLk {U Ëku2 fki÷ rÍÞkËk fðe nI, yuf Ëku2 ¾wíçkkU fu Ëhr{ÞkLk fk, ËqMkhk yk^íkkçk zqçkíku ðõík fk. (r{hykík, rs. 2, Mk. 319, 320)

rnfkÞík

nÍhíku MkÂGÞËíkwLkk Vkrík{íkwÍÍ T nhk RMk ðõík ¾wË nwshu {U çkiXíkª ykih yÃkLke ¾krË{k rVÍTÍk fku çkknh ¾zk fhíkª, sçk yk^íkkçk zqçkLku ÷økíkk íkku ¾krË{k ykÃk fku ¾çkh Ëuíkª, WMk fe ¾çkh Ãkh MkÂGÞËk yÃkLku nkÚk Ëwyk fu r÷Þu WXkíkª. (yiÍLk, Mk. 320) çkuníkh Þun ni fu RMk Mkkyík {U (fkuE) ò{uy Ëwyk {ktøku siMku Þun fwhykLke Ëwyk : (íkso{yu fLÍw÷ E{kLk : yi n{khu hçk n{U ËwLÞk {U 309

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ViÍkLku sw{wyk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

¼÷kE Ëu ykih n{U ykr¾hík {U ¼÷kE Ëu ykih n{U yÍkçku ËkuÍ¾ Mku çk[k) (r{hykík, rs. 2, Mk. 325) Ëwyk fe rLkGÞík Mku ËwYË þheV ¼e ÃkZ Mkfíku nI fu ËwYËu Ãkkf ¼e yÍe{w~þkLk Ëwyk ni. y^Í÷ Þun ni fu ËkuLkkU ¾wíçkkU fu Ëhr{ÞkLk rçkøkih nkÚk WXkyu rçk÷k ÍçkkLk rn÷kyu rË÷ {U Ëwyk {ktøke òyu.

nh sw{wyk fku yuf fhkuz 44 ÷k¾ snLLk{ Mku ykÍkË

Mkhfkhu {ËeLkk fk Vh{kLku Lkòík rLkþkLk ni : sw{wyk fu rËLk ykih hkík {U [kiçkeMk24 ½Lxu nI fkuE ½Lxk yiMkk Lknª rsMk {U yÕ÷kn íkyk÷k snLLk{ Mku A6 ÷k¾ ykÍkË Lk fhíkk nku, rsLk Ãkh snLLk{ ðkrsçk nku økÞk Úkk.

yÍkçku fçkú Mku {nVqÍ

íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk, MkwÕíkkLku {¬yu {wfho{k Lku RhþkË Vh{kÞk : òu hkuÍu sw{wyk Þk þçku sw{wyk (Þk’Lke sw{k’hkík ykih sw{wyk fe Ëhr{ÞkLke þçk) {huøkk yÍkçku fçkú Mku çk[k r÷Þk òyuøkk ykih rfÞk{ík fu rËLk RMk íkhn ykyuøkk fu WMk Ãkh þneËkU fe {kunh nkuøke.

sw{wyk íkk sw{wyk økwLkknkU fe {wykVe

nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mk÷{kLk VkhMke Mku {hðe ni, MkwÕíkkLku Ëku snkLk, þnLkþknu fkiLkku {fkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk fk Vh{kLku 310

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

yk÷eþkLk ni : òu þÏMk sw{y w k fu rËLk Lknkyu ykih rsMk íknkhík (Þk’Lke ÃkkfeÍøke) fe RÂMíkíkkyík nku fhu ykih íku÷ ÷økkyu ykih ½h {U òu ¾w~çkq nku {÷u rVh Lk{kÍ fku rLkf÷u ykih Ëku2 þÏMkkU {U swËkE Lk fhu Þk’Lke Ëku þÏMk çkiXu nwyu nkU WLnU nxk fh çke[ {U Lk çkiXu ykih òu Lk{kÍ WMk fu r÷Þu r÷¾e økE ni ÃkZu ykih R{k{ sçk ¾wíçkk ÃkZu íkku [wÃk hnu WMk fu r÷Þu WLk økwLkknkU fe, òu RMk sw{y w k ykih ËqMkhu sw{y w k fu Ëhr{ÞkLk nI {økrVhík nku òyuøke. 200 Mkk÷ fe RçkkËík fk Mkðkçk

nÍhíku MkÂGÞËw L kk rMkÆefu yõçkh ð nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{hkLk rçkLk nwMkiLk rhðkÞík fhíku nI fu íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk, MkwÕíkkLku {¬yu {wfho{k Lku RhþkË Vh{kÞk : òu sw{wyk fu rËLk Lknkyu WMk fu økwLkkn ykih ¾íkkyut r{xk Ëe òíke nI ykih sçk [÷Lkk þwYy rfÞk íkku nh fË{ Ãkh çkeMk20 LkurfÞkt r÷¾e òíke nI. ykih 20 ËqMkhe rhðkÞík {U ni : nh fË{ Ãkh çkeMk Mkk÷ fk y{÷ r÷¾k òíkk ni ykih sçk Lk{kÍ Mku Vkrhøk nku íkku WMku ËkuMkku200 çkhMk fu y{÷ fk y@ r{÷íkk ni.

{nqo{ ðkr÷ËiLk fku nh sw{wyk yk’{k÷ Ãkuþ nkuíku nI

Ëku2 yk÷{ fu {kr÷fku {wÏíkkh, {¬e {ËLke Mkhfkh, {nçkqçku Ãkhðh Ëøkkh Lku RhþkË Vh{kÞk : Ãkeh ykih sw{k’hkík fku yÕ÷kn fu nwÍqh yk’{k÷ 311

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Ãkuþ nkuíku nI ykih yÂBçkÞkyu rfhk{ ykih {kt çkkÃk fu Mkk{Lku nh sw{y w k fku. ðkun LkurfÞkU Ãkh ¾wþ nkuíku nI ykih WLk fu [unhkU fe MkVkE ð íkkrçkþ (Þk’Lke [{f Ë{f) çkZ òíke ni, íkku yÕ÷kn Mku zhku ykih yÃkLku ðVkík ÃkkLku ðk÷kU fku yÃkLku økwLkknkU Mku hLs Lk ÃknkU[kyku.

sw{wyk fu Ãkkt[ ¾wMkqMke yk’{k÷

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq MkEË Mku {hðe ni, Mkhfkhu Ëku2 yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{ fk Vh{kLku {wyÍTÍ{ ni : Ãkkt[ [eÍU òu yuf rËLk {U fhuøkk yÕ÷kn WMk fku sLLkíke r÷¾ Ëuøkk {1} òu {heÍ fe RÞkËík fku òyu {2} Lk{kÍu sLkkÍk {U nkrÍh nku {3} hkuÍk h¾u {4} (Lk{kÍu) sw{y w k fku òyu ykih {5} økw÷k{ ykÍkË fhu.

sLLkík ðkrsçk nku økE

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq W{k{k Mku {hðe ni fu MkwÕíkkLku Ëku snkLk, þnLkþknu fkiLkku {fkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk fk Vh{kLku yk÷eþkLk ni : rsMk Lku sw{wyk fe Lk{kÍ ÃkZe, RMk rËLk fk hkuÍk h¾k, rfMke {heÍ fe RÞkËík fe, rfMke sLkkÍu {U nkrÍh nwðk ykih rfMke rLkfkn {U rþfoík fe íkku sLLkík WMk fu r÷Þu ðkrsçk nku økE. 312

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

rMkVo sw{wyk fk hkuÍk Lk hr¾Þu

¾wMkqrMkGÞík fu MkkÚk íkLnk sw{y w k Þk rMkVo n^íkk fk hkuÍk h¾Lkk {fYnu íkLÍene ni. nkt yøkh rfMke {ÏMkqMk íkkhe¾ fku sw{y w k Þk n^íkk yk økÞk íkku fhkník Lknª. {-Mk÷Lk 15 þk’çkkLkw÷ {wyÍTÍ{, 27 hsçkw÷ {whßsçk ðøkihk. Vh{kLku {wMíkVk : sw{y w k fk rËLk íkwBnkhu r÷Þu EË ni RMk rËLk hkuÍk {ík h¾ku {økh Þun fu RMk Mku Ãkn÷u Þk çkk’Ë {U ¼e hkuÍk h¾ku.

ËMk nÍkh çkhMk fu hkuÍkU fk Mkðkçk

Mkhfkhu yk’÷k nÍhík R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : hkuÍyu sw{y w k Þk’Lke sçk RMk fu MkkÚk Ãkts þBçkk (Þk’Lke sw{k’hkík fk) Þk þBçkk (n^íkk fk hkuÍk) ¼e þkr{÷ nku, {hðe nwðk fu ËMk nÍkh çkhMk fu hkuÍkU fu çkhkçkh ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 10, Mk. 653)

sw{wyk fk hkuÍk fçk {fYn ni ?

sw { w y k fk hku Í k nh Mkq h ík {U {fYn Lknª, {fYn rMkVo WMke Mkqhík {U ni sçkfu fkuE ¾wMkqrMkGÞík fu MkkÚk sw{wyk fk hkuÍk h¾u. [wLkkL[u sw{wyk fk hkuÍk fçk {fYn ni RMk rÍBLk {U Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò rsÕË 10 MkVnk 559 Mku Mkwðk÷ sðkçk {w÷knÍk nkU, Mkwðk÷ : õÞk Vh{kíku nI W-÷{kyu ËeLk RMk {My÷u {U fu sw{wyk fk hkuÍyu Lk^÷ h¾Lkk fiMkk ni ? yuf þÏMk Lku sw{wyk fk hkuÍk h¾k ËqMkhu Lku WMk Mku fnk : sw{wyk EËw÷ {wyr{LkeLk ni hkuÍk h¾Lkk RMk rËLk {U {fYn ni ykih çk RMhkh çkk’Ë Ëku Ãknh fu hkuÍk íkwzðk rËÞk.... 313

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

sðkçk : sw{wyk fk hkuÍk ¾kMk RMk rLkGÞík Mku fu yks sw{wyk ni RMk fk hkuÍk rçk¥kÏkMkeMk [krnÞu {fYn ni. {økh Lk ðkun fhkník fu íkkuzLkk ÷krÍ{ nwðk, ykih yøkh ¾kMk çk rLkGÞíku íkÏkMkeMk Lk Úke íkku yM÷Lk fhkník ¼e Lknª, WMk ËqMkhu þÏMk fku yøkh rLkGÞíku {fYnk Ãkh Rr¥k÷ky Lk Úke sçk íkku yu’ríkhkÍ ne rMkhu Mku n{kfík nwðk, ykih hkuÍk íkkuz ËuLkk þhy Ãkh MkÏík sw h yík, yki h yøkh Rr¥k÷ky ¼e nw E sçk ¼e {My÷k çkíkk ËuLkk fkVe Úkk Lk fu hkuÍk íkwzðkLkk, ykih ðkun ¼e çkk’Ë Ëku Ãknh fu, rsMk fk R¾ríkÞkh Lk^÷ hkuÍu {U ðkr÷ËiLk fu rMkðk rfMke fku Lknª, íkkuzLku ðk÷k ykih íkwzðkLku ðk÷k ËkuLkkU økwLknøkkh nwyu, íkkuzLku ðk÷u Ãkh fÍk ÷krÍ{ ni f^Vkhk yM÷Lk Lknª.

sw{y w k fku {kt çkkÃk fe fçkú Ãkh nkrÍhe fk Mkðkçk

Mkhfkhu Lkk{Ëkh, Ëku2 yk÷{ fu {kr÷fku {wÏíkkh, þnLkþknu yçkhkh fk Vh{kLku ¾wþ økðkh ni : òu yÃkLku {kt çkkÃk ËkuLkkU Þk yuf fe fçkú Ãkh nh sw{y w k fu rËLk rÍÞkhík fku nkrÍh nku, yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu økwLkkn çkÏþ Ëu ykih {kt çkkÃk fu MkkÚk yåAk çkhíkkð fhLku ðk÷k r÷¾k òyu.

fçkúu ðkr÷ËiLk Ãkh “ÞkMkeLk” ÃkZLku fe VÍe÷ík

nwÍqhu yfh{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{ Lku RhþkË Vh{kÞk : òu þÏMk hkuÍu sw{y w k yÃkLku ðkr÷ËiLk Þk yuf fe fçkú fe rÍÞkhík fhu ykih WMk fu ÃkkMk ÞkMkeLk ÃkZu çkÏþ rËÞk òyu. 314

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

ViÍkLku sw{wyk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

íkeLk nÍkh {økrVhíkU

MkwÕíkkLku nh{iLk, hn{íku fkiLkiLk, LkkLkkyu n-MkLkiLk fk Vh{kLku çkkRMku [iLk ni : òu nh sw{y w k ðkr÷ËiLk Þk yuf fe rÍÞkhíku fçkú fh fu ðnkt ÞkMkeLk ÃkZu, ÞkMkeLk (þheV) {U rsíkLku nVo nI WLk Mkçk fe røkLkíke fu çkhkçkh yÕ÷kn WMk fu r÷Þu {økrVhík Vh{kyu. {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! nh sw{wyk þheV fku VkiíkþwËk ðkr÷ËiLk Þk RLk {U Mku yuf fe fçkú Ãkh nkrÍh nku fh ÞkMkeLk þheV ÃkZLku ðk÷u fk íkku çkuzk ne Ãkkh ni. ÞkMkeLk þheV {U 5 Áfqy 83 ykÞkík 729 fr÷{kík ykih 3000 nwYV nI yøkh RLËÕ÷kn (Þk’Lke yÕ÷kn fu LkÍËef) Þun røkLkíke ËwÁMík ni íkku íkeLk nÍkh {økrVhíkkU fk Mkðkçk r{÷uøkk.

sw{y w k fku ÞkMkeLk ÃkZLku ðk÷u fe {økrVhík nkuøke

Vh{kLku {wMíkVk ni : òu þçku sw{y w k (Þk’Lke sw{k’hkík ykih sw{y w k fe Ëhr{ÞkLke þçk) ÞkMkeLk ÃkZu WMk fe {økrVhík nku òyuøke.

YnU sBy nkuíke nI

sw{y w k fu rËLk YnU sBy nkuíke nI r÷nkÍk RMk {U rÍÞkhíku fwçkqh fhLke [krnÞu ykih RMk hkuÍ snLLk{ Lknª ¼zfkÞk òíkk. Mkhfkhu yk’÷k nÍhík R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : rÍÞkhíku (fwçkqh) fk y^Í÷ ðõík hkuÍu sw{y w k çkk’Ëu Lk{kÍu Mkwçn ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 9, Mk. 523) 315

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

“Mkq-híkw÷ fnTV” fe VÍe÷ík

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn RçLku W{h Mku {hðe ni : LkrçkGÞu hn{ík, þVeyu WB{ík, þnLkþknu LkçkwÔðík, íkksËkhu rhMkk÷ík fk Vh{kLku çkk yÍ{ík ni : “òu þÏMk sw{y w k fu hkuÍ Mkq-híkw÷ fnTV ÃkZu WMk fu fË{ Mku ykM{kLk íkf Lkqh çkw÷LË nkuøkk òu rfÞk{ík fku WMk fu r÷Þu hkuþLk nkuøkk ykih Ëku2 sw{y w kut fu Ëhr{ÞkLk òu økwLkkn nwyu nI çkÏþ rËÞu òyutøku.”

ËkuLkkU2 sw{wyk fu Ëhr{ÞkLk Lkqh

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq MkEË Mku {hðe ni , nw Í q h MkhkÃkk Lkq h , Vi Í økLsq h , þknu økÞq h fk Vh{kLku LkqÁLk y÷k Lkqh ni : “òu þÏMk çkhkuÍu sw{wyk Mkq-híkw÷ fnTV ÃkZu WMk fu r÷Þu ËkuLkkU2 sw{y w kut fu Ëhr{ÞkLk Lkqh hkuþLk nkuøkk.”

fk’çku íkf Lkqh

yuf rhðkÞík {U ni : “òu Mkq-híkw÷ fnTV þçku sw{wyk (Þk’Lke sw{k’hkík ykih sw{wyk fe Ëhr{ÞkLke þçk) ÃkZu WMk fu r÷Þu ðnkt Mku fk’çku íkf Lkqh hkuþLk nkuøkk.”

“Mkqhyu

” fe VÍe÷ík

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq W{k{k Mku {hðe ni, {ËeLku fu MkwÕíkkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk fk Vh{kLku sLLkík rLkþkLk ni : òu þÏMk çkhkuÍu sw{wyk Þk 316

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

þçku sw{wyk Mkq-híkwÆw¾kLk ÃkZu WMk fu r÷Þu yÕ÷kn sLLkík {U yuf ½h çkLkkyuøkk. yuf rhðkÞík ni fu WMk fe {økrVhík nku òyuøke.

Mk¥kh nÍkh rVrh~íkkU fk RÂMíkøkVkh

R{k{w÷ yLMkkh ð÷ {wnkrsheLk, {wrnççkw÷ Vwfhkyu ð÷ {MkkfeLk sLkkçku hnT{íkwÂÕ÷÷ yk÷{eLk fk Vh{kLku rË÷ LkþeLk ni : “òu þÏMk hkík {U Mkq-híkwÆw¾kLk ÃkZu íkku Mkwçn nkuLku íkf WMk fu r÷Þu Mk¥kh nÍkh rVrh~íku RÂMíkøkVkh fhUøku.”

Mkkhu økwLkkn {wykV

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yLkMk rçkLk {kr÷f Mku {hðe ni, MkwÕíkkLku Ëku2 snkLk, þnLkþknu fkiLkku {fkLk, hn{íku yk÷r{ÞkLk fk Vh{kLku {økrVhík rLkþkLk ni : òu þÏMk sw{wyk fu rËLk Lk{kÍu V@ Mku Ãkn÷u íkeLk çkkh ÃkZu WMk fu økwLkkn çkÏþ rËÞu òyutøku yøk[uo Mk{LËh fe Íkøk Mku rÍÞkËk nkU.

Lk{kÍu sw{wyk fu çkk’Ë

yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 28 Mkq-híkw÷

sw{wyn fe ykÞík LkBçkh 10 {U RhþkË Vh{kíkk ni : 317

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

íkso{yu fLÍw÷ E{kLk : rVh sçk Lk{kÍ (sw{wyk) nku [wfu íkku Í{eLk {U Vi÷ òyku ykih yÕ÷kn fk VÍT÷ ík÷kþ fhku ykih yÕ÷kn fku çknwík ÞkË fhku RMk WB{eË Ãkh fu V÷kn Ãkkyku. MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk MkÂGÞË {wnB{Ë LkE{wÆeLk {whkËkçkkËe RMk ykÞík fu íknTík íkVMkehu ¾ÍkRLkw÷ RhVkLk {U Vh{kíku nI : yçk (Þk’Lke Lk{kÍu sw{wyk fu çkk’Ë) íkwBnkhu r÷Þu òRÍ ni fu {ykþ fu fk{kU {U {~økq÷ nku Þk ík-÷çku RÕ{ Þk RÞkËíku {heÍ Þk rþfoíku sLkkÍk Þk rÍÞkhíku W-÷{k Þk RMk fu r{M÷ fk{kU {U {~økq÷ nku fh LkurfÞkt nkrMk÷ fhku.

{sr÷Mku RÕ{ {U rþfoík

Lk{kÍu sw{wyk fu çkk’Ë {sr÷Mku RÕ{ {U rþfoík fhLkk {wMíknçk ni. [wLkkL[u nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e Vh{kíku nI fu nÍhíku MkÂGÞËwLkk yLkMk rçkLk {kr÷f fk fki÷ ni : RMk ykÞík {U (Vfík) ¾heËku VhkuÏík ykih fMçku ËwLÞk {whkË Lknª çkÕfu ík-÷çku RÕ{, ¼kRÞkU fe rÍÞkhík, çke{khkU fe RÞkËík, sLkkÍu fu MkkÚk òLkk ykih RMk íkhn fu fk{ nI. {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! yËkyurøkÞu sw{wyk ðkrsçk nkuLku fu r÷Þu øÞkhn þíkuO nI RLk {U Mku yuf ¼e {k’Ëq{ (f{) nku íkku VÍo Lknª rVh ¼e yøkh ÃkZuøkk íkku nku òyuøkk 318

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

çkÕfu {Ëuo ykrf÷ çkkr÷øk fu r÷Þu sw{wyk ÃkZLkk y^Í÷ ni. Lkk çkkr÷øk Lku sw{wyk ÃkZk íkku Lk^÷ ni fu RMk Ãkh Lk{kÍ VÍo ne Lknª.

“{uhu økkiMku yk’Í{” fu øÞkhn nwYV fe rLkMçkík Mku yËkyurøkÞu sw{y w k VÍo nkuLku fe 11 þhkRík

# þnh {U {wfe{ nkuLkk # rMknTník, Þk’Lke {heÍ Ãkh

sw{y w k VÍo Lknª {heÍ Mku {whkË ðkun ni fu {ÂMsËu sw{y w k íkf Lk ò Mkfíkk nku Þk [÷k íkku òyuøkk {økh {hÍ çkZ òyuøkk Þk Ëuh {U yåAk nkuøkk. þi¾u VkLke {heÍ fu nwõ{ {U ni # ykÍkË nkuLkk, økw÷k{ Ãkh sw{y w k VÍo Lknª ykih WMk fk ykfk {Ly fh Mkfíkk ni # {Ëo nkuLkk # çkkr÷øk nkuLkk # ykrf÷ nkuLkk. Þun ËkuLkkU2 þíkuO ¾kMk sw{y w k fu r÷Þu Lknª çkÕfu nh RçkkËík fu ðwsçq k {U yõ÷ ð çkw÷øq k þíko ni # ytr¾Þkhk nkuLkk # [÷Lku Ãkh fkrËh nkuLkk # fiË {U Lk nkuLkk# çkkËþkn Þk [kuh ðøkihk rfMke Íkr÷{ fk ¾kiV Lk nkuLkk # {ªn Þk yktÄe Þk yku÷u Þk MkËeo fk Lk nkuLkk Þk’Lke RMk fËh fu RLk Mku LkwõMkkLk fk ¾kiVu Mknen nku. (çknkhu þheyík, rs. 1 , Mk.

770, 772 )

rsLk Ãkh Lk{kÍ VÍo ni {økh rfMke þh-E WÍTh fu Mkçkçk sw{wyk VÍo Lknª, WLk fku sw{wyk fu hkuÍ Íkunh {wykV Lknª ni ðkun íkku ÃkZLke ne nkuøke.

sw{y w k fe MkwLLkíkU

Lk{kÍu sw{y w k fu r÷Þu yÔð÷ ðõík {U òLkk, r{Mðkf fhLkk, yåAu ykih MkVuË fÃkzu ÃknLkLkk, íku÷ ykih ¾w~çkq ÷økkLkk. ykih Ãkn÷e MkV {U çkiXLkk {wMíknçk ni ykih økwM÷ MkwLLkík ni. 319

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ViÍkLku sw{wyk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

økwM÷u sw{wyk fk ðõík

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : çkk’Í W-÷{kyu rfhk{ Vh{kíku nI fu økwM÷u sw{wyk Lk{kÍ fu r÷Þu {MkLkqLk ni Lk fu sw{wyk fu rËLk fu r÷Þu. r÷nkÍk rsLk Ãkh sw{wyk fe Lk{kÍ Lknª WLk fu r÷Þu Þun økwM÷ MkwLLkík Lknª, çkk’Í W-÷{kyu rfhk{ Vh{kíku nI fu sw{wyk fk økwM÷ Lk{kÍu sw{wyk Mku fheçk fhku n¥kk fu RMk fu ðwÍq Mku sw{wyk ÃkZku {økh nf Þun ni fu økwM÷u sw{wyk fk ðõík íkw÷qyu V@ Mku þwYy nku òíkk ni. (r{hykík, rs. 2, Mk.

334)

{k’÷q{ nwðk ykihík ykih {wMkkrVh ðøkihk rsLk Ãkh sw{wyk ðkrsçk Lknª ni WLk fu r÷Þu økwM÷u sw{wyk ¼e MkwLLkík Lknª.

økwM÷u sw{wyk MkwLLkíku økih {wy¬Ëk ni

nÍhíku yÕ÷k{k RçLku ykrçkËeLk þk{e Vh{kíku nI : Lk{kÍu sw{y w k fu r÷Þu økwM÷ fhLkk MkwLkLku ÍðkRË Mku ni RMk fu íkfo Ãkh Ríkkçk (Þk’Lke {÷k{ík) Lknª.

¾wíçku {U fheçk hnLku fe VÍe÷ík

nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mk{whn rçkLk swLËçk Mku {hðe ni, nwÍqh MkhkÃkk Lkqh, ViÍ økLsqh, þknu økÞqh Lku Vh{kÞk : nkrÍh hnku ¾wíçku fu ðõík ykih R{k{ Mku fheçk hnku RMk r÷Þu fu ykË{e rsMk fËh 320

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

Ëqh hnuøkk WMke fËh sLLkík {U ÃkeAu hnuøkk yøk[uo ðkun (Þk’Lke {wMk÷{kLk) sLLkík {U Ëkr¾÷ ÍYh nkuøkk.

íkku sw{wyk fk Mkðkçk Lknª r{÷uøkk

Vh{kLku {wMíkVk : òu sw{y w k fu rËLk f÷k{ fhu sçkfu R{k{ ¾wíçkk Ëu hnk nku íkku WMk fe r{Mkk÷ WMk økÄu siMke ni òu rfíkkçkU WXkyu nku ykih WMk ðõík òu fkuE WMk Mku Þun fnu fu “[wÃk hnku” íkku WMku sw{y w k fk Mkðkçk Lk r{÷uøkk.

[wÃk[kÃk ¾wíçkk MkwLkLkk VÍo ni

òu [eÍU Lk{kÍ {U nhk{ nI {-Mk÷Lk ¾kLkk ÃkeLkk, Mk÷k{ ð sðkçku Mk÷k{ ðøkihk Þun Mkçk ¾wíçku fe nk÷ík {U ¼e nhk{ nI Þnkt íkf fu , nkt ¾íkeçk fh (Þk’Lke Lkufe fe Ëk’ðík Ëu) Mkfíkk ni. sçk ¾wíçkk ÃkZu, íkku ík{k{ nkrÍheLk Ãkh MkwLkLkk ykih [wÃk hnLkk VÍo ni, òu ÷kuøk R{k{ Mku Ëqh nkU fu ¾wíçku fe ykðkÍ WLk íkf Lknª ÃknkU[íke WLnU ¼e [wÃk hnLkk ðkrsçk ni yøkh rfMke fku çkwhe çkkík fhíku Ëu¾U íkku nkÚk Þk Mkh fu Rþkhu Mku {Ly fh Mkfíku nI ÍçkkLk Mku Lkk òRÍ ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 774, )

¾wíçkk MkwLkLku ðk÷k ËwYË þheV Lknª ÃkZ Mkfíkk

Mkhfkhu {ËeLkk fk Lkk{u Ãkkf ¾íkeçk Lku r÷Þk íkku nkrÍheLk rË÷ {U ËwYË þheV ÃkZU ÍçkkLk Mku ÃkZLku fe RMk ðõík RòÍík Lknª, Þqtne Mknkçkyu rfhk{ fu 321

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rÍ¢u Ãkkf Ãkh RMk ðõík ÍçkkLk Mku fnLku fe RòÍík Lknª. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 775, )

¾wíçkyu rLkfkn MkwLkLkk ðkrsçk ni

¾wíçkyu sw{wyk fu R÷kðk ykih ¾wíçkkU fk MkwLkLkk ¼e ðkrsçk ni {-Mk÷Lk ¾wíçkyu EËiLk ð rLkfkn ðøkihnw{k.

Ãkn÷e yÍkLk nkuíku ne fkhkuçkkh ¼e Lkk òRÍ

Ãkn÷e yÍkLk fu nkuíku ne (Lk{kÍu sw{wyk fu r÷Þu òLku fe) fkurþþ (þwYy fh ËuLkk) ðkrsçk ni ykih çkiy (Þk’Lke ¾heËku VhkuÏík) ðøkihk WLk [eÍkU fk òu MkyTÞ (Þk’Lke fkurþþ) fu {wLkkVe (Þk’Lke r¾÷kV) nkU Akuz ËuLkk ðkrsçk. Þnkt íkf fu hkMíkk [÷íku nwyu yøkh ¾heË ð VhkuÏík fe íkku Þun ¼e Lkk òRÍ ykih {ÂMsË {U ¾heË ð VhkuÏík íkku MkÏík økwLkkn ni ykih ¾kLkk ¾k hnk Úkk fu yÍkLku sw{wyk fe ykðkÍ ykE yøkh Þun yLËuþk nku fu ¾kyuøkk íkku sw{wyk Vkiík nku òyuøkk íkku ¾kLkk Akuz Ëu ykih sw{wyk fku òyu. sw{wyk fu r÷Þu Rík{eLkkLk ð ðfkh fu MkkÚk òyu. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 775,

)

yksf÷ RÕ{u ËeLk Mku Ëqhe fk Ëkih ni, ÷kuøk Ëeøkh RçkkËkík fe íkhn ¾wíçkk MkwLkLku siMke yÍe{ RçkkËík {U ¼e øk÷ríkÞkt fh fu fE økwLkknkU fk Rhríkfkçk fhíku nI r÷nkÍk {-ËLke RÂÕíkò ni fu ZuhkU LkurfÞkt f{kLku fu r÷Þu nh sw{wyk fku ¾íkeçk fç÷ yÍ yÍkLku ¾wíçkk r{Bçkh Ãkh [ZLku Mku Ãkn÷u Þun yu’÷kLk fhu : 322

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ViÍkLku sw{wyk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

“rçkÂM{Õ÷kn” fu Mkkík nwYV fe rLkMçkík Mku ¾wíçku fu 7 {-ËLke Vq÷

# nËeMku Ãkkf {U ni : “rsMk Lku sw{wyk fu rËLk ÷kuøkkU fe

økhËLkU V÷ktøke WMk Lku snLLk{ fe íkhV Ãkw÷ çkLkkÞk.” RMk fu yuf {k’Lkk Þun nI fu RMk Ãkh [Z [Z fh ÷kuøk snLLk{ {U Ëkr¾÷ nkUøku. (nkrþÞyu çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 761,

762)

# ¾íkeçk fe íkhV {wtn fh fu çkiXLkk MkwLLkíku Mknkçkk ni. # çkwÍwøkkoLku ËeLk Vh{kíku nI : Ëku2 ÍkLkq çkiX fh

¾wíçkk MkwLku, Ãkn÷u ¾wíçku {U nkÚk çkktÄ,u ËqMkhu {U ÍkLkq Ãkh nkÚk h¾u íkku Ëku2 hfTyík fk Mkðkçk r{÷uøkk. (r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 2, Mk.

# yk’÷k nÍhík R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

338)

Vh{kíku nI : ¾wíçku {U nwÍhq u yõËMk fk Lkk{u Ãkkf MkwLk fh rË÷ {U ËwYË ÃkZU fu ÍçkkLk Mku Mkwfíq k (Þk’Lke ¾k{kuþe) VÍo ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 8, Mk. 365) # “Ëwhuo {wÏíkkh” {U ni : ¾wíçku {U ¾kLkk ÃkeLkk, f÷k{ fhLkk yøk[uo fnLkk, Mk÷k{ fk sðkçk ËuLkk Þk Lkufe fe çkkík çkíkkLkk nhk{ ni. # yk’÷k nÍhík Vh{kíku nI : çk nk÷íku ¾wíçkk [÷Lkk nhk{ ni. Þnkt íkf fu W-÷{kyu rfhk{ Vh{kíku nI fu yøkh yiMku ðõík ykÞk fu ¾wíçkk þwYy nku økÞk íkku {ÂMsË {U snkt íkf ÃknkU[k ðnª Áf òyu, ykøku Lk çkZu fu Þun y{÷ nkuøkk ykih nk÷u ¾wíçkk {U fkuE y{÷ hðk (Þk’Lke òRÍ) Lknª. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 8, Mk. 333) 323

Lk{kÍ fu ynfk{

ViÍkLku sw{wyk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Vh{kíku nI : ¾wíçku {U rfMke íkhV økhËLk Vih fh Ëu¾Lkk (¼e) nhk{ ni.(yiÍLk, Mk. 334) # yk’÷k nÍhík

sw{wyk fe R{k{ík fk yn{ {My÷k

yuf çknwík ÍYhe y{ú rsMk fe íkhV yðk{ fe rçkÕfw÷ íkðßòun Lknª ðkun Þun ni fu sw{y w k fku ykih Lk{kÍkU fe íkhn Mk{Í h¾k ni fu rsMk Lku [knk LkÞk sw{y w k fkR{ fh r÷Þk ykih rsMk Lku [knk ÃkZk rËÞk Þun Lkk òRÍ ni RMk r÷Þu fu sw{y w k fkR{ fhLkk çkkËþknu RM÷k{ Þk WMk fu LkkRçk fk fk{ ni. ykih snkt RM÷k{e MkÕíkLkík Lk nku ðnkt òu Mkçk Mku çkzk Vfen (ykr÷{) MkwLLke Mknenw÷ yfeËk nku, ðkun ynfk{u þhRGÞk òhe fhLku {U MkwÕíkkLku RM÷k{ fk fkR{ {fk{ ni r÷nkÍk ðkune sw{y w k fkR{ fhu, rçkøkih WMk fe RòÍík fu (sw{y w k) Lknª nku Mkfíkk ykih Þun ¼e Lk nku íkku yk{ ÷kuøk rsMk fku R{k{ çkLkkyu.t ykr÷{ fu nkuíku nwyu yðk{ çkíkkihu ¾wË rfMke fku R{k{ Lknª çkLkk Mkfíku Lk Þun nku Mkfíkk ni fu Ëku [kh4 þÏMk rfMke fku R{k{ {wfhoh fh ÷U yiMkk sw{y w k fnª Mkkrçkík Lknª. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 764)

100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾ 324

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk 25, hçkeW÷ økkiMk, 1432 rMk.rn.

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

Lk{kÍu EË fk íkhefk (n-LkVe)

EËw÷ rVºk - çkfh EË RMk rhMkk÷u {U.... EË fe s{kyík Lk r{÷e íkku ? EË fe yÄqhe s{kyík r{÷e íkku ? íkõçkehu íkþhef fu 8 {ËLke Vq÷ rË÷ rÍLËk hnuøkk EË fu {wMíknççkkík ðhf W÷rxÞu.... 325 325

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Lk{kÍu EË fk íkhefk (n-LkVe) þiíkkLk ÷k¾ MkwMíke rË÷kyu Þun rhMkk÷k (10 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fe çk-h-fíkU ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

Ëku yk÷Bk fu Bkkr÷fku BkwÏŒkh, Bk¬e Bk-Ë™e Mkhfkh, Bknçkq ç ku …hðh Ëøkkh ™u Rh~kkË VhBkkÞk : òu BkwÍ …h ~kçku swBkwyk ykih hkuÍu swBkwyk Mkku çkkh ËwYË ~kheV …Zu yÕ÷kn Œyk÷k WMk 100 70 fe Mkku 30nksŒU …qhe VhBkkyuøkk Mk¥kh ykr¾hŒ fe ykih ŒeMk ËwLÞk fe.

rË÷ rÍLËk hnuøkk

ŒksËkhu BkËe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k fk VhBkk™u yk÷e~kk™ ni : rsMk ™u EËi™ fe hkŒ (Þk’™e ~kçku EËw÷ rVºk ykih ~kçku EËw÷ yÍTnk) Œ-÷çku Mkðkçk fu r÷Þu rfÞkBk rfÞk (Þk’™e RçkkËŒ BkU økwÍkhk) WMk rË™ WMk fk rË÷ ™nª Bkhuøkk, rsMk rË™ ÷kuøkkU fu rË÷ Bkh òyUøku. 326

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

sL™Œ ðkrsçk nku òŒe ni

yuf ykih BkfkBk …h nÍhŒu MkÂGÞËw™k Bkwy5kÍ rçk™ sçk÷ Mku Bkhðe ni, VhBkkŒu nI : òu …ktåk hkŒkU BkU ~kçk çkuËkhe fhu (Þk’™e òøk fh RçkkËŒ BkU økwÍkhu) WMk fu r÷Þu sL™Œ 8 9 ðkrsçk nku 10òŒe ni. rÍ÷ rnßsn ~kheV fe ykXðª , ™ðª ykih ËMkðª hkŒ (RMk Œhn Œe™ hkŒU Œku Þun nw#) ykih åkkiÚke EËw÷ rVºk fe hkŒ, …ktåkðª ~kk’çkk™w÷ BkwyÍTÍBk fe …LËhnðª hkŒ (Þk’™e ~kçku çkhkyŒ).

™BkkÍu EË fu r÷Þu ò™u Mku fç÷ fe MkwL™Œ

nÍhŒu MkÂGÞËw™k çkwhËi k Mku Bkhðe ni fu nwÍhq u yLðh, ~kkVuyu Bkn~kh, BkËe™u fu Œksðh, rçk RÍT™u hççku yõçkh økiçkkU Mku çkk ¾çkh, Bknçkqçku Ëkðh EËw÷ rVºk fu rË™ fwA ¾k fh ™BkkÍ fu r÷Þu Œ~kheV ÷u òŒu Úku ykih EËu yÍTnk fu hkuÍ ™nª ¾kŒu Úku sçk Œf fu ™BkkÍ Mku Vkrhøk ™ nku òŒu. ykih “çkw¾khe” fe rhðkÞŒ nÍhŒu MkÂGÞËw™k y™Mk Mku ni fu EËw÷ rVºk fu rË™ Œ~kheV ™ ÷u òŒu sçk Œf åkLË ¾sqhU ™ Œ™kðw÷ VhBkk ÷uŒu ykih ðkun Œkf nkuŒª.

™BkkÍu EË fu r÷Þu yk™u ò™u fe MkwL™Œ nÍhŒu MkÂGÞËw™k yçkq nwhhi k Mku rhðkÞŒ ni : ŒksËkhu BkËe™k, MkwYhu fÕçkku Mke™k EË fku (™BkkÍu EË fu r÷Þu) yuf hkMŒu Mku Œ~kheV ÷u òŒu ykih ËqMkhu hkMŒu Mku ðk…Mk Œ~kheV ÷kŒu. 327

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

™BkkÍu EË fk Œhefk (n-™Ve)

…n÷u RMk Œhn r™GÞŒ fersÞu : “BkI r™GÞŒ fhŒk nqt Ëku hõyŒ ™BkkÍ EËw÷ rVºk (Þk EËw÷ yÍTnk) fe, MkkÚk A6 ÍkRË ŒõçkehkU fu, ðkrMkŒu yÕ÷kn fu, …eAu RMk RBkkBk fu” rVh fk™kU Œf nkÚk WXkRÞu ykih fn fh nMçku Bkk’Bkq÷ ™kV fu ™eåku çkktÄ ÷ersÞu ykih Mk™k …rZÞu. rVh fk™kU Œf nkÚk WXkRÞu ykih fnŒu nwyu ÷xfk ËersÞu. rVh nkÚk fk™kU Œf WXkRÞu ykih fn fh ÷xfk ËersÞu. rVh fk™kU Œf nkÚk WXkRÞu ykih fn fh çkktÄ ÷ersÞu Þk’™e …n÷e Œõçkeh fu çkk’Ë nkÚk çkktrÄÞu RMk fu çkk’Ë ËqMkhe ykih ŒeMkhe Œõçkeh BkU ÷xfkRÞu ykih åkkiÚke BkU nkÚk çkktÄ ÷ersÞu. RMk fku Þqt ÞkË hr¾Þu fu snkt rfÞkBk BkU Œõçkeh fu çkk’Ë fwA …Z™k ni ðnkt nkÚk çkktÄ™u nI ykih snkt ™nª …Z™k ðnkt nkÚk ÷xfk™u nI. rVh RBkkBk ŒyÔðwÍ ykih ŒÂM{Þk ykrnMŒk …Z fh y÷ nBË ~kheV ykih Mkqhn snTh (Þk’™e çkw÷LË ykðkÍ) fu MkkÚk …Zu, rVh Áfqy fhu. ËqMkhe hõyŒ BkU …n÷u y÷ nBË ~kheV ykih Mkqhn snTh fu MkkÚk …Zu, rVh Œe™ çkkh fk™ Œf nkÚk WXk fh frnÞu ykih nkÚk ™ çkktrÄÞu ykih åkkiÚke çkkh rçkøkih nkÚk WXkyu fnŒu nwyu Áfqy BkU òRÞu ykih fkRËu fu BkwŒkrçkf ™BkkÍ BkwfBBk÷ fh ÷ersÞu. nh Ëku ŒõçkehkU fu ËhrBkÞk™ Œe™ çkkh “ ” fn™u fe rBkõËkh åkw… ¾zk hn™k ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 781, 328

ðøkihk)

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu EË fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

™BkkÍu EË rfMk …h ðkrsçk ni ?

EËi™ (Þk’™e EËw÷ rVºk ykih çkfh EË) fe ™BkkÍ ðkrsçk ni Bkøkh Mkçk …h ™nª rMkVo W™ …h rs™ …h swBkwyk ðkrsçk ni. EËi™ BkU ™ yÍk™ ni ™ RfkBkŒ. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 779, {õíkçkíkw÷ BkËe™k çkkçkw÷ BkËe™k fhkåke, )

EË fk ¾wíçkk MkwL™Œ ni

EËi™ fe yËk fe ðkune ~kŒuO nI òu swBkwyk fe, rMkVo RŒ™k Vfo ni fu swBkwyk BkU ¾wíçkk ~kŒo ni ykih EËi™ BkU MkwL™Œ. swBkwyk fk ¾wíçkk fç÷ yÍ ™BkkÍ ni ykih EËi™ fk çkk’Ë yÍ ™BkkÍ.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 779, )

™BkkÍu EË fk ðõŒ

R™ Ëku™kU ™BkkÍkU fk ðõŒ Mkqhs fu çk fËh yuf ™uÍk çkw÷LË nku™u (Þk’™e Œw÷qyu yk^Œkçk fu 20 rBk™x fu çkk’Ë) Mku ÍnTðyu fwçkúk Þk’™e r™MVwL™nkhu ~kh-E Œf ni Bkøkh EËw÷ rVºk BkU Ëuh fh™k ykih EËw÷ yÍTnk sÕË …Z™k BkwMŒnçk ni.(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 781, )

EË fe yÄqhe sBkkyŒ rBk÷e Œku......?

…n÷e hõyŒ BkU RBkkBk fu ŒõçkehU fn™u fu çkk’Ë BkwõŒËe ~kkrBk÷ nwðk Œku WMke ðõŒ (Œõçkehu ŒnheBkk fu R÷kðk BkÍeË) Œe™ ŒõçkehU fn ÷u yøkåkuo RBkkBk ™u rfhkyŒ ~kwYy fh Ëe nku ykih Œe™ ne fnu yøkåkuo RBkkBk ™u Œe™ Mku rÍÞkËk fne nkU ykih yøkh RMk ™u ŒõçkehU ™ fnª fu RBkkBk 329

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

Áfqy BkU åk÷k økÞk Œku ¾zu ¾zu ™ fnu çkÕfu RBkkBk fu MkkÚk Áfqy BkU òyu ykih Áfqy BkU ŒõçkehU fn ÷u ykih yøkh RBkkBk fku Áfqy BkU …kÞk ykih økkr÷çk økwBkk™ ni fu ŒõçkehU fn fh RBkkBk fku Áfqy BkU …k ÷uøkk Œku ¾zu ¾zu ŒõçkehU fnu rVh Áfqy BkU òyu ðh™k fn fh Áfqy BkU òyu ykih Áfqy BkU ŒõçkehU fnu rVh yøkh RMk ™u Áfqy BkU ŒõçkehU …qhe ™ fe Úkª fu RBkkBk ™u Mkh WXk r÷Þk Œku çkkfe MkkrfŒ nku øk# (Þk’™e çkrfGÞk ŒõçkehU yçk ™ fnu) ykih yøkh RBkkBk fu Áfqy Mku WX™u fu çkk’Ë ~kkrBk÷ nwðk Œku yçk ŒõçkehU ™ fnu çkÕfu (RBkkBk fu Mk÷kBk Vih™u fu çkk’Ë) sçk y…™e (çkrfGÞk) …Zu WMk ðõŒ fnu ykih Áfqy BkU snkt Œõçkeh fn™k çkŒkÞk økÞk WMk BkU nkÚk ™ WXkyu ykih yøkh ËqMkhe hõyŒ BkU ~kkrBk÷ nwðk Œku …n÷e hõyŒ fe ŒõçkehU yçk ™ fnu çkÕfu sçk y…™e VkiŒ~kwËk …Z™u ¾zk nku WMk ðõŒ fnu. ËqMkhe hõyŒ fe ŒõçkehU yøkh RBkkBk fu MkkÚk …k òyu Vrçknk (Þk’™e Œku çkunŒh). ðh™k RMk BkU Çke ðkune Œ^Mke÷ ni òu …n÷e hõyŒ fu çkkhu BkU BkÍfqh nwE. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 782,

)

EË fe sBkkyŒ ™ rBk÷e Œku õÞk fhu ?

RBkkBk ™u ™BkkÍ …Z ÷e ykih fkuE ~kÏMk çkkfe hn økÞk Ïðkn ðkun ~kkrBk÷ ne ™ nwðk Úkk Þk ~kkrBk÷ Œku nwðk Bkøkh WMk fe ™BkkÍ VkrMkË nku økE Œku yøkh ËqMkhe 330

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu EË fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

søkn rBk÷ òyu …Z ÷u ðh™k (rçkøkih sBkkyŒ fu) ™nª …Z MkfŒk. nkt çkunŒh Þun ni fu Þun ~kÏMk åkkh hõyŒ åkk~Œ fe ™BkkÍ …Zu.

EË fu ¾wíçku fu ynfkBk

™BkkÍ fu çkk’Ë RBkkBk Ëku ¾wíçku …Zu ykih ¾wíçkyu swBkwyk BkU òu åkeÍU MkwL™Œ nI RMk BkU Çke MkwL™Œ nI ykih òu ðnkt BkõYn Þnkt Çke BkõYn. rMkVo Ëku çkkŒkU BkU Vfo ni yuf Þun fu swBkwyk fu …n÷u ¾wíçku Mku Ãkuþíkh ¾Œeçk fk çkiX™k MkwL™Œ Úkk ykih RMk BkU ™ çkiX™k MkwL™Œ ni. ËqMkhu Þun fu RMk BkU …n÷u ¾wíçku Mku Ãkuþíkh 9 çkkh ykih ËqMkhu fu …n÷u 7 çkkh ykih rBkBçkh Mku WŒh™u fu …n÷u 14 çkkh fn™k MkwL™Œ ni ykih swBkwyk BkU ™nª. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 783,

)

RMk Bkwçkkhf rBkMhy, “Ëu Ëku EËe {U øk{ {ËeLku fk” fu çkeMk nwYV fe r™MçkŒ Mku EË fu 20 ykËkçk EË fu rË™ Þun WBkqh BkwMŒnçk nI :

# nòBkŒ çk™ðk™k (Bkøkh ÍwÕVU çk™ðkRÞu ™ fu $økúuÍe çkk÷) # ™k¾w™ Œhþðk™k # økwM÷ fh™k # rBkMðkf fh™k (Þun WMk fu R÷kðk ni òu ðwÍq BkU fe òŒe ni) # yåAu f…zu …n™™k, ™yu nkU Œku ™yu ðh™k Äw÷u nwyu # ¾w~çkq ÷økk™k # ytøkqXe …n™™k (sçk fÇke

ytøkqXe …nr™Þu Œku RMk çkkŒ fk ¾kMk ¾Þk÷ hr¾Þu fu 331

Lk{kÍ fu ynfk{

Lk{kÍu EË fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rMkVo MkkZu åkkh Bkk~ku Mku fBk ðÍT™ åkktËe fe yuf ne ytøkqXe …nr™Þu. yuf Mku rÍÞkËk ™ …nr™Þu ykih WMk yuf ytøkqXe BkU Çke ™øke™k yuf ne nku, yuf Mku rÍÞkËk ™øke™u ™ nkU, rçkøkih ™øke™u fe Çke BkŒ …nr™Þu. ™øke™u fu ðÍT™ fe fkuE fiË ™nª. åkktËe fk AÕ÷k Þk åkktËe fu çkÞk™ fËko ðÍT™ ðøkihk fu R÷kðk rfMke Çke ÄkŒ fe ytøkqXe Þk AÕ÷k BkËo ™nª …n™ MkfŒk) # ™BkkÍu V@ BkÂMsËu BknÕ÷k BkU …Z™k # EËw÷ rVºk fe ™BkkÍ fku ò™u Mku …n÷u åkLË ¾sqhU ¾k ÷u™k, Œe™, …ktåk, MkkŒ Þk fBkkuçku~k Bkøkh Œkf nkU. ¾sqhU ™ nkU Œku fkuE BkeXe åkeÍ ¾k ÷ersÞu. yøkh ™BkkÍ Mku …n÷u fwA Çke ™ ¾kÞk Œku økw™kn ™ nwðk Bkøkh R~kk Œf ™ ¾kÞk Œku RŒkçk (Bk÷kBkŒ) rfÞk òyuøkk # ™BkkÍu EË, EËøkkn BkU yËk fh™k # EËøkkn …iË÷ åk÷™k # Mkwðkhe …h Çke ò™u BkU nhs ™nª Bkøkh rsMk fku …iË÷ ò™u …h fwËhŒ nku WMk fu r÷Þu …iË÷ ò™k y^Í÷ ni ykih ðk…Mke …h Mkwðkhe …h yk™u BkU nhs ™nª # ™BkkÍu EË fu r÷Þu yuf hkMŒu Mku ò™k ykih ËqMkhu hkMŒu Mku ðk…Mk yk™k # EË fe ™BkkÍ Mku …n÷u Mk-Ë-fyu rVºk yËk fh™k (y^Í÷ Œku Þune ni Bkøkh EË fe ™BkkÍ Mku fç÷ ™ Ëu Mkfu Œku çkk’Ë BkU Ëu ËersÞu) # ¾w~ke Íkrnh fh™k # fMkhŒ Mku Mk-Ëfk Ëu™k # EËøkkn fku RíkBke™k™ ð ðfkh ykih ™eåke r™økkn rfÞu ò™k # yk…Mk BkU Bkwçkkhf 332

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

çkkË Ëu™k # çkk’Ëu ™BkkÍu EË BkwMkk-Vnk (Þk’™e nkÚk rBk÷k™k) ykih Bkwyk-™fk (Þk’™e øk÷u rBk÷™k) siMkk fu WBkqBk™ BkwMkÕkBkk™kU BkU hkRs ni çkunŒh ni fu RMk BkU RÍnkhu BkMkhoŒ ni. Bkøkh y{hË Ïkqçk MkqhŒ Mku øk÷u rBk÷™k BknÕ÷u rVŒ™k ni # EËw÷ rVºk (Þk’™e BkeXe EË) fe ™BkkÍ fu r÷Þu òŒu nwyu hkMŒu BkU ykrnMŒk Mku Œõçkeh fnU ykih ™BkkÍu EËu yÍTnk fu r÷Þu òŒu nwyu hkMŒu BkU çkw÷LË ykðkÍ Mku Œõçkeh fnU. Œõçkeh Þun ni : ŒsoBkk : yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni, yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni, yÕ÷kn fu rMkðk fkuE RçkkËŒ fu ÷kRf ™nª ykih yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni, yÕ÷kn Mkçk Mku çkzk ni ykih yÕ÷kn ne fu r÷Þu ŒBkkBk ÏkqrçkÞkt nI. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 779 Œk 781,

çkfh EË fk yuf BkwMŒnçk

ðøkihk)

EËu yÍTnk (Þk’™e çkfh EË) ŒBkkBk ynfkBk BkU EËw÷ rVºk (Þk’™e BkeXe EË) fe Œhn ni. rMkVo çkk’Í çkkŒkU {U Vfo ni, Bk-Mk÷™ RMk BkU (Þk’™e çkfh EË BkU) BkwMŒnçk Þun ni fu ™BkkÍ Mku …n÷u fwA ™ ¾kyu åkknu fwhçkk™e fhu Þk ™ fhu ykih yøkh ¾k r÷Þk Œku fhknŒ Çke ™nª. 333

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

“

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

” fu ykX nwYV fe r™MçkŒ Mku Œõçkehu Œþhef fu 8 Bk-Ë™e Vq÷

™ðª Íw÷ rnßsrŒ÷ nhkBk fe V@ Mku Œuhnðª fe yMh Œf …ktåkkU ðõŒ fe VÍo ™BkkÍU òu BkÂMsË fe sBkkyŒu BkwMŒnççkk fu MkkÚk yËk fe øk# W™ BkU yuf çkkh çkw÷LË ykðkÍ Mku Œõçkeh fn™k ðkrsçk ni ykih Œe™ çkkh y^Í÷ RMku Œõçkehu Œþhef fnŒu nI. ykih ðkun Þun ni : #

(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 779 Œk 785,

)

Œõçkehu Œþhef Mk÷kBk Vih™u fu çkk’Ë Vkih™ fn™k ðkrsçk ni. Þk’™e sçk Œf fkuE yiMkk Vu’÷ ™ rfÞk nku fu WMk …h ™BkkÍ fe rçk™k ™ fh Mkfu Bk-Mk÷™ yøkh BkÂMsË Mku çkknh nku økÞk Þk fMË™ ðwÍq Œkuz rËÞk Þk åkknu Çkq÷ fh ne f÷kBk rfÞk Œku Œõçkeh MkkrfŒ nku økE ykih rçk÷k fMË ðwÍq xqx økÞk Œku fn ÷u. # Œõçkehu Œþhef WMk …h ðkrsçk ni òu ~knTh BkU BkwfeBk nku Þk rsMk ™u RMk BkwfeBk fe RÂõíkËk fe. ðkun RÂõíkËk fh™u ðk÷k åkknu BkwMkkrVh nku Þk økkWt fk hn™u ðk÷k ykih yøkh WMk fe RÂõíkËk ™ fhU Œku W™ …h (Þk’™e BkwMkkrVh ykih økkWt fu hn™u ðk÷u …h) ðkrsçk ™nª. # BkwfeBk ™u yøkh BkwMkkrVh fe RÂõíkËk fe Œku BkwfeBk …h ðkrsçk ni yøkåkuo RMk BkwMkkrVh RBkkBk …h ðkrsçk ™nª. #

334

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Lk{kÍu EË fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

# ™^÷, MkwL™Œ ykih rðºk fu çkk’Ë Œõçkeh ðkrsçk ™nª.

(çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 785,

)

# swBkwyk fu çkk’Ë ðkrsçk ni ykih ™BkkÍu (çkfh) EË fu

çkk’Ë Çke fn ÷u. (yiÍ™) # BkMçkqf (rsMk fe yuf Þk ÍkRË hõyŒU VkiŒ nwE nkU) …h Œõçkeh ðkrsçk ni Bkøkh sçk ¾wË Mk÷kBk Vihu WMk ðõŒ fnu. # BkwLkVrhË (Þk’™e ŒLnk ™BkkÍ …Z™u ðk÷u) …h ðkrsçk ™nª. Bkøkh fn ÷u fu Mkkrnçki™ (Þk’™e RBkkBk yçkq ÞqMkwV ykih RBkkBk BkwnBBkË ) fu LkÍËef RMk …h Çke ðkrsçk ni. (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 786) (EË fu VÍkR÷ ðøkihk fe Œ^Mke÷e Bkk’÷qBkkŒ fu r÷Þu ViÍk™u MkwL™Œ fu çkkçk “ViÍk™u h-BkÍk™” Mku ViÍk™u EËw÷ rVºk fk BkwŒk-÷yk VhBkkRÞu) yi nBkkhu ÃÞkhu yÕ÷kn nBkU EËu MkEË fe ¾wr~kÞkt MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf Bk™k™u fe ŒkiVef yŒk VhBkk. ykih nBkU ns ~kheV ykih rËÞkhu BkËe™k ð ŒksËkhu BkËe™k fe ËeË fe nfefe EË çkkh çkkh ™Mkeçk VhBkk. Œuhe sçk fu ËeË nkuøke sÇke Bkuhe EË nkuøke Bkuhu Ïðkçk BkU Œw{ yk™k Bk-Ë™e BkËe™u ðk÷u < 335

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k RMk rhMkk÷u {U.... {ËeLkyu {wLkÔðhk Mku [k÷eMk ðrMkGÞíkU ðrMkGÞík çkkRMku {økrVhík íkhefyu íksneÍ ð íkõVeLk {Ëo fku fVLk ÃknLkkLku fk íkhefk ykihík fku fVLk ÃknLkkLku fk íkhefk ¾wËfwþe ðk÷u fk sLkkÍk çkå[u fk sLkkÍk WXkLku fk íkhefk ðhf W÷rxÞu.... 336 336

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k (Bky

fV™ Ë^™ fu ynfkBkkŒ)

þiíkkLk ÷k¾ MkwMíke rË÷kyu Þun ÃkwhMkkuÍ rhMkk÷k (18 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fe çk-h-fíkU ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

ËwYË ~kheV fe VÍe÷Œ

Bknçkqçku hççkw÷ yk-÷Bke™, s™kçku MkkrËfku yBke™ ™u VhBkkÞk : BkwÍ …h ËwYË ~kheV …Zku, yÕ÷kn ŒwBk …h hnBkŒ Çkusøu kk. RMk ðõŒ ™BkkÍu V@ fu çkk’Ë BkÂMsËwL™-çkrðÂGÞ~~kheV BkU çkiX fh (Þk’™e BkËe™yu Bkw™Ôðhk Mku 40 åkk÷eMk ðrMkGÞŒU) Œnheh fh™u fe MkykËŒ nkrMk÷ fh hnk nq,t ykn ! MkË ykn ! yks Bkuhe BkËe™Œw÷ Bkw™Ôðhk fe nkrÍhe fe ykr¾he Mkwçn ni, Mkqhs hkiÍyu Bknçkqçk …h yÍuo Mk÷kBk fu r÷Þu nkrÍh nwðk åkknŒk ni, ykn ! yks hkŒ Œf yøkh sL™Œw÷ çkfey 337

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

BkU BkËV™ rBk÷™u fe MkqhŒ ™ nwE Œku BkËe™u Mku swËk nku™k …z òyuøkk. ykt¾ y~fçkkh ni, rË÷ çku fhkh ni, nkyu ! y^MkkuMk åkLË ÎkrzÞkt ŒÞçkk fe hn økE nI rË÷ BkU swËkE fk økBk íkqVkt Bkåkk hnk ni

ykn ! rË÷ økBk BkU zqçkk nwðk ni, rn@u BkËe™k fe òt MkkuÍ rV¢ ™u Mkhk…k ŒMðehu økBk çk™k fh h¾ rËÞk ni, yiMkk ÷økŒk ni økkuÞk nkUxkU fk ŒçkMMkwBk rfMke ™u Ae™ r÷Þk nku, ykn ! yLk fheçk BkËe™k Aqx òyuøkk, rË÷ xqx òyuøkk, ykn ! BkËe™u Mku Mkqyu ðŒ™ hðk™øke fu ÷{nkŒ yiMku òt økwÍk nkuŒu nI økkuÞk, rfMke ~keh Ïðkh çkååku fku WMk fe Bkkt fe økkuË Mku Ae™ r÷Þk økÞk nku ykih ðkun hkuŒk nwðk r™nkÞŒ ne nMkhŒ fu MkkÚk çkkh çkkh Bkwz fh y…™e Bkkt fe ŒhV Ëu¾Œk nku fu ~kkÞË Bkkt yuf çkkh rVh çkw÷k ÷uøke...... ykih ~k^fŒ fu MkkÚk økkuË BkU Aw…k ÷uøke...... y…™u Mke™u Mku råkBkxk ÷uøke...... BkwÍu ÷kuhe Mkw™k fh y…™e BkkBkŒk Çkhe økkuË BkU BkeXe ™ªË Mkw÷k Ëuøke...... ykn ! BkI r~kfMŒk rË÷ r÷Þu çkkuÍ÷ fËBk h¾Œk nwðk åk÷ …zk nqt Þk þnLkþknu BkËe™k y÷ ðËky

yçk r~kfMŒk rË÷ fu MkkÚk “åkk÷eMk ðMkkÞk” yÍo fhŒk nqt, Bkuhu Þun ðMkkÞk “Ëk’ðŒu RM÷kBke” Mku ðkçkMŒk ŒBkkBk RM÷kBke ÇkkRÞkU ykih RM÷kBke çkn™kU fe ŒhV Çke nI ™eÍ Bkuhe yki÷kË ykih Ëeøkh yn÷u ¾k™k Çke R™ ðMkkÞk …h ÍYh Œðßòun h¾U. 338

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

Ínu rfMBkŒ ! BkwÍ …k…e ð çkËfkh fku BkËe™yu …wh yLðkh BkU, ðkun Çke MkkÞyu MkçÍ økwBçkËku Bke™kh BkU, yi fk~k ! sÕðyu Mkhfkhu ™kBkËkh, þnLkþknu yçkhkh, ~kVeyu hkuÍu ~kwBkkh, Bknçkqçku …hðh Ëøkkh, ynBkËu BkwÏŒkh BkU ~knkËŒ ™Mkeçk nku òyu ykih sL™Œw÷ çkfey BkU Ëku2 økÍ ÍBke™ BkwÞMMkh ykyu. yøkh yiMkk nku òyu Œku Ëku™kU snkt fe MkykËŒU ne MkykËŒU nI. ykn ! ðh™k snkt BkwfÆh...... {1} yøkh yk÷Bku ™ÍTy BkU …kyU Œku WMk ðõŒ fk nh fkBk MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf fhU, {w{rfLkk MkqhŒ BkU MkeÄe fhðx r÷xk fh åkunhk rfç÷k Y fhU. ÞkMke™ ~kheV Çke Mkw™kyU ykih fr÷Bkyu ŒÂGÞçkk Mke™u …h ËBk yk™u Œf BkwMk÷Mk÷ çk ykðkÍ …Zk òyu. {2} çkk’Ëu fçÍu Yn Çke nh nh Bkwyk-Bk÷u BkU MkwL™ŒkU fk r÷nkÍ h¾U, Bk-Mk÷™ ŒßneÍku ŒõVe™ ðøkihk BkU Œk’S÷ (Þk’™e sÕËe) ykih rÍÞkËk yðkBk Rfêe fh™u fu ~kkif BkU Œk¾eh fh™k MkwL™Œ ™nª. çknkhu ~kheyŒ rnMMkk 4 BkU çkÞk™ rfÞu nwyu ynfkBk …h yBk÷ rfÞk òyu. ¾wMkqMk™ ŒkfeË y~kÆ ŒkfeË ni fu nhrøkÍ ™kink ™ rfÞk òyu õÞqt fu Þun nhkBk ykih snL™Bk BkU ÷u ò™u ðk÷k fkBk ni. 339

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

{3} {4}

{5}

{6}

{7}

{8}

fçkú fk MkkRÍ ðøkihk MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf nku ykih ÷nTË çk™kyU fu MkwL™Œ ni.(1) yLËY™u fçkú ËeðkhU ðøkihk fååke rBkèe fe nkU, ykøk fe …¬e nwE #xU RÂMŒ’Bkk÷ ™ fe òyU, yøkh yLËh BkU …¬e nwE #x fe ËeðkhU ÍYhe nkU Œku rVh yLËY™e rnMMkk rBkèe fu økkhu Mku yåAe Œhn ÷e… rËÞk òyu. {wBkrf™ nku Œku yLËY™e ŒÏŒkU …h ÞkMke™ ~kheV, Mkq-hŒw÷ BkwÕf ykih ËwYËu Œks …Z fh ËBk fh rËÞk òyu. fV™u BkM™q™ ¾wË Mkøku BkËe™k fu …iMkkU Mku nku. nk÷Œu V¢ fe MkqhŒ BkU rfMke Mknenw÷ yfeËk MkwL™e fu Bkk÷u n÷k÷ Mku r÷Þk òyu. økwM÷ çkk he~k, çkk RBkkBkk ð …kçkLËu MkwL™Œ RM÷kBke ÇkkE yi™ MkwL™Œ fu BkwŒkrçkf ËU (MkkËkŒu rfhkBk yøkh økLËu ðwsqË fku økwM÷ ËU Œku Mkøku BkËe™k RMku y…™u r÷Þu çku y-Ëçke ŒMkÔðwh fhŒk ni) økwM÷ fu Ëkihk™ Mkºku ykihŒ fe BkwfBBk÷ rnVkÍŒ fe òyu yøkh ™kV Mku ÷u fh Îkwx™kU MkBkuŒ fÚÚkE Þk rfMke øknhu htøk fe Ëku2 Bkkuxe åkkËhU WZk Ëe òyU Œku

(1) : fçkú fe Ëku rfMBkU nI (1) MkLËqf (2) ÷nTË : ÷nTË çk™k™u fk Œhefk

Þun ni fu fçkú ¾kuË™u fu çkk’Ë BkÂGÞŒ h¾™u fu r÷Þu òr™çku rfç÷k søkn ¾kuËe òŒe ni. ÷nTË MkwL™Œ ni yøkh ÍBke™ RMk fkrçk÷ nku Œku Þune fhU ykih yøkh ÍBke™ ™Bko nku Œku MkLËqf BkU BkwÍk-Þfk ™nª. nku MkfŒk ni økkuhf™ ðøkihk Bk~ðhk ËU fu M÷uçk yLËY™e rnMMku BkU rŒhAe fh fu ÷økk ÷ku Bkøkh WMk fe çkkŒ ™ Bkk™e òyu. 340

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

{9}

{10}

{11} {12} {13}

{14}

økkr÷çk™ Mkºk åkBkõ™u fk yunrŒBkk÷ òŒk hnuøkk. nkt …k™e Íkrnhe rsMBk fu nh rnMMku çkÕfu YyU YyU fe sz Mku ÷u fh ™kuf …h çkn™k ÷krÍBke ni. fV™ yøkh ykçku ÍBkÍBk Þk ykçku BkËe™k çkÕfu Ëku™kU Mku Œh rfÞk nwðk nku Œku MkykËŒ ni. fk~k ! fkuE MkÂGÞË Mkkrnçk Mkh …h MkçÍ RBkkBkk ~kheV Mkò ËU.(1) çkk’Ëu økwM÷u BkÂGÞŒ, fV™ BkU åkunhk Aw…k™u Mku fç÷, …n÷u …u ~ kk™e …h yt ø kw ~ Œu ~knkËŒ Mku r÷r¾Þu. RMke Œhn Mke™u …h : 6 rË÷ fe søkn …h : Þk hMkq÷Õ÷kn 6 ™kV ykih Mke™u fu ËhrBkÞk™e rnMMkyu fV™ …h : Þk økkiMku yk’ÍBk ËMŒ økeh Þk RBkkBk yçkq n™eVk Þk RBkkBk ynBkË hÍk Þk ~ki ¾ rÍÞkWÆe™ ~knkËŒ fe ôøk÷e Mku r÷¾U. ™eÍ ™kV fu Q…h Mku ÷u fh Mkh Œf ŒBkkBk rnMMkyu fV™ …h (R÷kðk …w~Œ fu) “BkËe™k BkËe™k” r÷¾k òyu. ÞkË hnu ! Þun Mkçk fwA hkuþ™kE Mku ™nª rMkVo ytøkw~Œu ~knkËŒ Mku r÷¾™k ni ykih Ínu ™Mkeçk fkuE MkÂGÞË Mkkrnçk r÷¾U.

: rMkVo W-÷Bkk ð Bk~kkR¾ fku çkk RBkkBkk Ë^™ rfÞk ò MkfŒk ni, ykBk ÷kuøkkU fe BkÂGÞŒ fku Bky RBkkBkk Ë^™k™k BkLy ni. 1

341

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{15} {16} {17}

{18}

{19} {20}

{21}

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

Ëku ™ kU 2 ykt ¾ kU …h BkËe™Œw ÷ Bkw ™ Ôðhk fe ¾sqhkU fe økwXr÷Þkt h¾ Ëe òyU. s™kÍk ÷u fh åk÷Œu ðõŒ Çke ŒBkkBk MkwL™ŒU Bk÷nqÍ hr¾Þu. s™kÍu fu sw÷Mq k BkU Mkçk RM÷kBke ÇkkE rBk÷ fh RBkkBku yn÷u MkwL™Œ fk fMkeËyu ËwYË “fk’çku fu çkËÁÆwò ŒwBk …u fhkuzkU ËwYË” …ZU. (RMk fu R÷kðk Çke ™k’ŒU ðøkihk …ZU Bkøkh rMkVo ykih rMkVo W-÷Bkkyu yn÷u MkwL™Œ ne fk f÷kBk …Zk òyu) s™kÍk fkuE Mknenw÷ yfeËk MkwL™e ykr÷Bku çkk yBk÷ Þk fkuE MkwL™ŒkU fu …kçkLË RM÷kBke ÇkkE Þk ynT÷ nkU Œku yki÷kË BkU Mku fkuE …Zk ËU Bkøkh Ïðkrn~k ni fu MkkËkŒu rfhkBk fku VkirfGÞŒ Ëe òyu. Ínu ™Mkeçk ! MkkËkŒu rfhkBk y…™u hnBkŒ Çkhu nkÚkkU fçkú BkU WŒkh fh ynoBkwhkornBke™ fu rMk…wËo fh ËU. åkunhu fe ŒhV Ëeðkhu rfç÷k BkU Œkf çk™k fh WMk BkU rfMke …kçkLËu MkwL™Œ RM÷kBke ÇkkE fu nkÚk fk r÷¾k nwðk ynTË ™kBkk, ™õ~ku ™k’÷u ~kheV, MkçÍ økwBçkË ~kheV fk ™õ~kk, ~k-shk ~kheV, ™õ~ku nhfkhk ðøkihk ŒçkhwofkŒ hr¾Þu. sL™Œw÷ çkfey BkU søkn rBk÷ òyu Œku Ínu rfMBkŒ ! ðh™k rfMke ðr÷GÞwÕ÷kn fu fwçko BkU, Þun Çke ™ nku 342

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

Mkfu Œku snkt RM÷kBke ÇkkE åkknU rMk…wËuo ¾kf fhU Bkøkh òyu økMkçk …h Ë^™ ™ fhU, fu nhkBk ni. {22} fçkú …h yÍk™ ËersÞu. {23} Ínu ™Mkeçk ! fkuE MkÂGÞË Mkkrnçk ŒÕfe™(1) VhBkk ËU. (1)

: ŒÕfe™ fe VÍe÷Œ : Mkhfkhu BkËe™k, fhkhu fÕçkku Mke™k

fk VhBkk™u yk÷e~kk™ ni : sçk ŒwBnkhk fkuE {wMk÷{k™ ÇkkE Bkhu ykih WMk fku rBkèe Ëu åkwfku Œku ŒwBk BkU yuf ~kÏMk fçkú fu rMkhnk™u ¾zk nku fh fnu : Þk Vw÷kt rçk™ Vw÷k™k ! ðkun Mkw™uøkk ykih sðkçk ™ Ëuøkk. rVh fnu : Þk Vw÷kt rçk™ Vw÷k™k ! ðkun MkeÄk nku fh çkiX òyuøkk, rVh fnu : Þk Vw÷kt rçk™ Vw÷k™k ! ðkun fnuøkk : “nBkU RhþkË fh yÕ÷kn ŒwÍ …h hnTBk VhBkkyu.” Bkøkh ŒwBnU WMk fu fn™u fe ¾çkh ™nª nkuŒe. rVh fnu :

ŒsoBkk : “Œq WMku ÞkË fh rsMk …h Œq ËwLÞk Mku r™f÷k Þk’™e Þun økðkne, fu yÕ÷kn fu rMkðk fkuE Bkk’çkqË ™nª ykih BkwnBBkË WMk fu çkLËu ykih hMkq÷ nI ykih Þun fu Œq yÕ÷kn fu hçk ykih RM÷kBk fu Ëe™ ykih BkwnBBkË fu ™çke ykih fwhyk™ fu RBkkBk nku™u …h hkÍe Úkk.” BkwLfh ™feh yuf ËqMkhu fk nkÚk …fz fh fnUøku åk÷ku nBk WMk fu …kMk õÞk çkiXU rsMku ÷kuøk WMk fe nwßsŒ rMk¾k åkwfu. RMk …h rfMke ™u Mkhfkhu BkËe™k Mku yÍo fe : yøkh WMk fe Bkkt fk ™kBk Bkk’÷qBk ™ nku ? VhBkkÞk : nÔðk ( ) fe ŒhV r™MçkŒ fhu. ÞkË hnu ! Vw÷kt rçk™ Vw÷k™k fe søkn BkÂGÞŒ ykih WMk fe Bkkt fk ™kBk ÷u, Bk-Mk÷™ Þk BkwnBBkË RÕÞkMk rçk™ yBke™k. yøkh BkÂGÞŒ fe Bkkt fk ™kBk Bkk’÷qBk ™ nku Œku Bkkt fu ™kBk fe søkn nÔðk ( ) fk ™kBk ÷u. ŒÕfe™ rMkVo y-hçke BkU …rZÞu. 343

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

{24}

{25}

{26} {27}

{28}

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

nku Mkfu Œku Bkuhu yn÷u BknççkŒ Bkuhe ŒËVe™ fu çkk’Ë 12 hkuÍ Œf, Þun ™ nku Mkfu Œku fBk yÍ fBk 12 ÎkLxu ne Mkne Bkuhe fçkú …h nÕfk rfÞu hnU ykih rÍ¢ku ËwYË ykih rŒ÷kðŒ ð ™k’Œ Mku Bkuhk rË÷ çkn÷kŒu hnU ™E søkn BkU rË÷ ÷øk ne òyuøkk RMk Ëkihk™ Çke ykih nBku~kk ™BkkÍu çkk sBkkyŒ fk yunrŒBkkBk h¾U. Bkuhu rÍBBku yøkh fÍo ðøkihk nku Œku Bkuhu Bkk÷ Mku ykih yøkh Bkk÷ ™ nku Œku Ëh-ÏðkMŒ ni fu Bkuhe yki÷kË yøkh rÍLËk nku Œku ðkun Þk fkuE ykih RM÷kBke ÇkkE yunMkk™™ y…™u …Õ÷u Mku yËk VhBkk ËU. yÕ÷kn y@u yÍeBk yŒk VhBkkyuøkk. (BkwÏŒr÷V RsríkBkkykŒ BkU yu’÷k™ rfÞk òyu fu rsMk rfMke fe Çke rË÷ ykÍkhe Þk nf Œ-÷Ve nwE nku ðkun BkwnBBkË RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe fku BkwykV VhBkk ËU yøkh fÍo ðøkihk nku Œku Vkih™ ðw-hMkk Mku Ásqy fhU Þk BkwykV fh ËU) BkwÍu fMkhŒ fu ‚kÚk EMkk÷u Mkðkçk ð Ëwykyu {økrVhík Mku ™ðkÍŒu hnU Œku yunMkk™u yÍeBk nkuøkk. Mkçk fu Mkçk BkM÷fu yk’÷k nÍhŒ Þk’™e BkÍTnçku yn÷u MkwL™Œ …h RBkkBku yn÷u MkwL™Œ Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ fe Mknen RM÷kBke Œk’÷eBkkŒ fu BkwŒkrçkf fkRBk hnU. çkË BkÍTnçkkU fe MkkunçkŒ Mku fkuMkkU Ëqh ÇkkrøkÞu, fu R™ fe MkkunçkŒ ¾krŒBkk rçk÷¾ih BkU çknwŒ çkze Áfkðx ykih Mkçkçku çkhçkkrËÞu ykr¾hŒ ni. 344

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

ŒksËkhu BkËe™k, hknŒu fÕçkku Mke™k fe BknççkŒ ykih MkwL™Œ …h BkÍçkqŒe Mku fkRBk hrnÞu. {30} ™BkkÍu …Lsøkk™k, hkuÍyu h-BkÍk™, ÍfkŒ, ns ðøkihk VhkRÍ (ð Ëeøkh ðkrsçkkŒ ð Mkw™™) fu BkwykBk÷u BkU rfMke rfMBk fe fkuŒkne ™ rfÞk fhU. {31} ðrMkGÞŒ ÍYhe ðrMkGÞŒ : Ëk’ðŒu RM÷kBke fe BkfoÍe Bksr÷Mku ~kqhk fu MkkÚk nh ËBk ðVkËkh hrnÞu, RMk fu nh Áõ™ ykih y…™u nh r™økhk™ fu nh WMk nwõBk fe RŒkyŒ fersÞu òu ~kheyŒ fu BkwŒkrçkf nku. ~kqhk Þk Ëk’ðŒu RM÷kBke fu rfMke Çke rÍBBkuËkh fe rçk÷k RòÍŒu ~kh-E Bkw¾k-÷VŒ fh™u ðk÷u Mku BkI çkuÍkh nqt, Ïðkn ðkun Bkuhk fiMkk ne fheçke yÍeÍ nku. {32} nh RM÷kBke ÇkkE n^Œu BkU fBk yÍ fBk yuf çkkh y÷kfkE Ëkihk çkhkyu ™ufe fe Ëk’ðŒ BkU yÔð÷ Œk ykr¾h r~kfoŒ fhu ykih nh Bkkn fBk yÍ fBk Œe™ rË™, çkkhn Bkkn BkU 30 rË™ ykih rÍLËøke BkU ÞfBkw~Œ fBk yÍ fBk çkkhn Bkkn fu r÷Þu Bk-Ë™e fkrV÷u BkU MkVh fhu. nh RM÷kBke ÇkkE ykih nh RM÷kBke çkn™ y…™u rfhËkh fe RM÷kn …h RÂMíkfkBkŒ …k™u fu r÷Þu hkuÍk™k rV¢u BkËe™k fh fu “Bk-Ë™e RLykBkkŒ” fk rhMkk÷k …wh fhu ykih nh Bkkn y…™u rÍBBkuËkh fku sBy fhðkyu. {29}

345

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

{33}

{34}

{35} {36}

{37} {38}

{39} {40}

ŒksËkhu BkËe™k, Mkw Y hu fÕçkku Mke™k fe BknççkŒ ð MkwL™Œ fk …iøkkBk ËwLÞk BkU ykBk fhŒu hrnÞu. çkË yfe-ËrøkÞkU ykih çkË yk’Bkkr÷ÞkU ™eÍ ËwLÞk fe çku ò BknççkŒ, Bkk÷u nhkBk ykih ™k òRÍ Vu~k™ ðøkihk fu r¾÷kV y…™e rsÆku snTË òhe hr¾Þu. nwM™u yÏ÷kf ykih Bk-Ë™e rBkXkMk fu MkkÚk ™ufe fe Ëk’ðŒ fe ÄqBkU BkåkkŒu hrnÞu. økwMMkk ykih råkzråkzk …™ fku fheçk Çke BkŒ Vxõ™u ËersÞu ðh™k Ëe™ fk fkBk Ëw~ðkh nku òyuøkk. Bkuhe Œk÷eVkŒ ykih Bkuhu çkÞk™ fe furMkxkU Mku Bkuhu ðw-hMkk fku ËwLÞk fe Ëki÷Œ fBkk™u Mku çkåk™u fe Bk-Ë™e RÂÕíkò ni. Bkuhu “Œfuo” ðøkihk fu Bkwyk-Bk÷u BkU nwõBku ~kheyŒ …h yBk÷ rfÞk òyu. BkwÍu òu fkuE økk÷e Ëu, çkwhk Çk÷k fnu, ÍÏBke fh Ëu Þk rfMke Œhn Çke rË÷ ykÍkhe fk Mkçkçk çk™u BkI WMku yÕ÷kn fu r÷Þu …u~køke BkwykV fh åkwfk nqt. BkwÍu MkŒk™u ðk÷kU Mku fkuE RÂLíkfkBk ™ ÷u. rçk÷VÍo fkuE BkwÍu ~kneË fh Ëu Œku Bkuhe ŒhV Mku WMku Bkuhu nwfqf BkwykV nI. ðw-hMkk Mku Çke Ëh-ÏðkMŒ ni fu W‚u y…™k nf BkwykV fh ËU. yøkh Mkhfkhu BkËe™k fe ~kVkyŒ fu MkËfu 346

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

Bkn~kh BkU ¾wMkqMke fhBk nku økÞk Œku y…™u fkrŒ÷ Þk’™e BkwÍu ~knkËŒ fk òBk r…÷k™u ðk÷u fku Çke sL™Œ BkU ÷uŒk òŸøkk çk~kŒuo fu WMk fk ¾krŒBkk EBkk™ …h nwðk nku. (yøkh Bkuhe ~knkËŒ yBk÷ BkU ykyu Œku RMk fe ðsn Mku rfMke rfMBk fu ntøkkBku ykih nzŒk÷U ™ fe òyU. yøkh “nzŒk÷” RMk fk ™kBk ni fu Íçkh ËMŒe fkhkuçkkh çkLË fhðkÞk òyu, Ëwfk™kU ykih økkrzÞkU …h …Úkhkð ðøkihk rfÞk òyu Œku çkLËkU fe yiMke nf Œ-÷rVÞkt fh™k fkuE Çke BkwÂ^íkÞu RM÷kBk òRÍ ™nª fn MkfŒk, RMk Œhn fe nzŒk÷ nhkBk ykih snL™Bk BkU ÷u ò™u ðk÷k fkBk ni.) fk~k ! økw™kn çkÏ~k™u ðk÷k ¾wËkyu øk^Vkh BkwÍ økw™nøkkh fku y…™u ÃÞkhu Bknçkqçk fu ŒwVi÷ BkwykV VhBkk Ëu. yi Bkuhu ÃÞkhu ÃÞkhu yÕ÷kn ! sçk Œf rÍLËk hnqt R~fu hMkq÷ BkU økwBk hnq,t rÍ¢u BkËe™k fhŒk hnq,t ™ufe fe Ëk’ðŒ fu r÷Þu fku~kkt hnq,t Bknçkqçk fe ~kVkyŒ …kŸ ykih çku rnMkkçk çkÏ~kk òŸ. sL™Œw÷ rVhËkiMk BkU ÃÞkhu nçkeçk fk …zkuMk ™Mkeçk nku. ykn ! fk~k ! nh ðõŒ ™ÍTÍkhyu Bknçkqçk BkU økwBk hnqt. yi yÕ÷kn ! y…™u nçkeçk …h çku ~kwBkkh ËwYËku Mk÷kBk Çkus, R™ fe ŒBkkBk WBBkŒ fe {økrVhík VhBkk. 347

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

Þk R÷kne sçk hÍk Ïðkçku røkhkt Mku Mkh WXkyu Ëki÷Œu çkuËkh R~fu BkwMŒVk fk MkkÚk nku

“Bk-Ë™e ðrMkGÞŒ ™kBkk” …n÷e çkkh BkwnhoBkw÷ nhkBk rMk.1411 rn. BkwŒkrçkf rMk.1990 E. BkËe™yu Bkw™Ôðhk Mku òhe rfÞk Úkk rVh fÇke fÇke Úkkuze çknwŒ ŒhBkeBk fe økE Úke, yçk BkÍeË çkk’Í ŒhkBkeBk fu MkkÚk nkrÍh rfÞk ni. 100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾

økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk

10, s{krË÷ W÷k rMk. 1434

rn. 23-3-2013

ðrMkGÞŒ çkkRMku {økrVhík

VhBkk™u Bkw M ŒVk : “òu ðrMkGÞŒ fh™u fu çkk’Ë VkiŒ nwðk ðkun MkeÄu hkMŒu ykih MkwL™Œ …h VkiŒ nwðk ykih WMk fe BkkiŒ Œõðk ykih ~knkËŒ …h nwE ykih RMk nk÷Œ BkU Bkhk fu WMk fe {økrVhík nku økE.”

348

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

fV™ Ë^™ fk Œhefk BkËo fk BkM™q™ fV™

(1) r÷VkVk (2) RÍkh (3) fBkeMk

ykihŒ fk BkM™q™ fV™

BkwLËrhsyu çkk÷k Œe™ ykih Ëku BkÍeË (4) Mke™k çkLË (5) ykuZ™e. ¾wLMkk BkwÂ~f÷ fku ykihŒ fe Œhn …ktåk f…zu rËÞu òyU Bkøkh fwMkwBk Þk Ík’Vhk™ fk htøkk nwðk ykih hu~kBke fV™ WMku ™k òRÍ ni. (Bkw÷Ï¾Mk yÍ çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 817, 819,

fV™ fe Œ^Mke÷

)

{1} r÷VkVk : Þk’™e åkkËh BkÂGÞŒ fu fË Mku RŒ™e çkze nku fu Ëku™kU ŒhV çkktÄ MkfU {2} RÍkh : (Þk’™e ŒnçkLË) åkkuxe (Þk’™e Mkh fu rMkhu) Mku fËBk Œf Þk’™e r÷VkVu Mku RŒ™k Akuxk òu çkÂLË~k fu r÷Þu ÍkRË Úkk {3} fBkeMk (Þk’™e f^™e)

økhË™ Mku Îkwx™kU fu ™eåku Œf ykih Þun ykøku ykih …eAu Ëku™kU ŒhV çkhkçkh nku RMk BkU åkkf ykih ykMŒe™U ™ nkU. BkËo fe f^™e fLÄkU …h åkehU ykih ykihŒ fu r÷Þu Mke™u fe ŒhV {4} Mke™k çkLË : r…MŒk™ Mku ™kV Œf ykih çkunŒh Þun ni fu hk™ Œf nku.(1) (Bkw÷Ï¾Mk yÍ çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 818) (1) : WBkqBk™ ŒGÞkh fV™ ¾heË r÷Þk òŒk ni WMk fk BkÂGÞŒ fu fË fu

BkwŒkrçkf BkM™q™ MkkRÍ fk nku™k ÍYhe ™nª Þun Çke nku MkfŒk ni fu RŒ™k rÍÞkËk nku fu RMkhkV BkU Ëkr¾÷ nku òyu, r÷nkÍk yunrŒÞkŒ RMke BkU ni fu Úkk™ BkU Mku nMçku ÍYhŒ f…zk fkxk òyu. 349

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

økwM÷u BkÂGÞŒ fk Œhefk

íkw{ Ãkh

yøkhçkr¥kÞkt Þk ÷qçkk™ s÷k fh Œe™, …ktåk Þk MkkŒ çkkh økwM÷ fu ŒÏŒu fku Äq™e ËU Þk’™e RŒ™e çkkh ŒÏŒu fu røkËo rVhkyU, ŒÏŒu …h BkÂGÞŒ fku RMk Œhn r÷xkyU siMku fçkú BkU r÷xkŒu nI, ™kV Mku Îkwx™kU MkBkuŒ f…zu Mku Aw…k ËU. (yks f÷ økwM÷ fu Ëkihk™ MkVuË f…zk WZkŒu nI ykih WMk …h …k™e ÷øk™u Mku BkÂGÞŒ fu Mkºk fe çku …Ëoøke nkuŒe ni r÷nkÍk fÚÚkE Þk øknhu htøk fk RŒ™k Bkkuxk f…zk nku fu …k™e …z™u Mku Mkºk ™ åkBkfu, f…zu fe Ëku ŒnU fh ÷U Œku rÍÞkËk çkunŒh) yçk ™n÷k™u ðk÷k y…™u nkÚk …h f…zk ÷…ux fh …n÷u Ëku™kU2 ŒhV RÂMíkLò fhðkyu (Þk’™e …k™e Mku Äkuyu) rVh ™BkkÍ siMkk ðwÍq fhðkyU Þk’™e Œe™ çkkh Bkwnt rVh fkunr™ÞkU MkBkuŒ Ëku™kU nkÚk Œe™ Œe™ çkkh Äw÷kyU, rVh Mkh fk BkMn fhU, rVh Œe™ çkkh Ëku™kU2 …kWt Äw÷kyU. BkÂGÞŒ fu ðwÍq BkU …n÷u røkèkU Œf nkÚk Äku™k, fwÕ÷e fh™k ykih ™kf BkU …k™e zk÷™k ™nª ni, y÷çk¥kk f…zu Þk YE fe Vwhhu e rÇkøkku fh ËktŒkU, BkMkqZkU, nkUxkU ykih ™Úk™kU …h Vuh ËU. rVh Mkh Þk ËkZe fu çkk÷ nkU Œku Äkuy.U yçk çkk# (Þk’™e W÷xe) fhðx …h r÷xk fh çkuhe fu …¥kkU fk òu~k rËÞk nwðk (òu yçk ™eBk økBko hn økÞk nku) ykih Þun ™ nku Œku ¾kr÷Mk …k™e ™eBk økBko Mkh Mku …kWt Œf çknkyU fu ŒÏŒu Œf ÃknkU[ òyu. rVh MkeÄe fhðx r÷xk fh Çke RMk Œhn fhU. rVh xuf ÷økk fh rçkXkyU ykih ™hBke fu MkkÚk …ux fu r™åk÷u rnMMku …h nkÚk VuhU ykih fwA r™f÷u Œku Äku zk÷U. Ëkuçkkhk ðwÍq ykih økwM÷ fe nksŒ ™nª rVh ykr¾h BkU Mkh Mku …kWt Œf Œe™ çkkh fkVqh fk …k™e çknkyU. rVh rfMke …kf f…zu Mku çkË™ ykrnMŒk Mku …kUA ËU. yuf çkkh Mkkhu çkË™ …h …k™e çknk™k VÍo ni ykih Œe™ çkkh MkwL™Œ. (økwM÷u BkÂGÞŒ BkU çku Œnk~kk …k™e ™ çknkyU ykr¾hŒ BkU yuf fŒhu fŒhu fk rnMkkçk ni Þun ÞkË h¾U) 350

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

BkËo fku fV™ …n™k™u fk Œhefk

fV™ fku yuf Þk Œe™ Þk …ktåk Þk MkkŒ çkkh Äq™e Ëu ËU. rVh RMk Œhn rçkAkyU fu …n÷u r÷VkVk Þk’™e çkze åkkËh WMk …h ŒnçkLË ykih WMk fu Q…h fV™e h¾U, yçk BkÂGÞŒ fku RMk …h r÷xkyU ykih f^™e …n™kyU, yçk ËkZe (™ nku Œku Xkuze …h) ykih ŒBkkBk rsMBk …h ¾w~çkq Bk÷U, ðkun yk’Ík rs™ …h MkßËk rfÞk òŒk ni Þk’™e …u~kk™e, ™kf, nkÚkkU, Îkwx™kU ykih fËBkkU …h fkVqh ÷økkyU. rVh ŒnçkLË W÷xe òr™çk Mku rVh MkeÄe òr™çk Mku ÷…ux.U yçk ykr¾h BkU r÷VkVk Çke RMke Œhn …n÷u W÷xe òr™çk Mku rVh MkeÄe òr™çk Mku ÷…uxU Œkfu MkeÄk Q…h hnu. Mkh ykih …kWt fe ŒhV çkktÄ ËU.

ykihŒ fku fV™ …n™k™u fk Œhefk

f^™e …n™k fh WMk fu çkk÷kU fu Ëku2 rnMMku fh fu f^™e fu Q…h Mke™u …h zk÷ ËU ykih ykuZ™e fku ykÄe …eX fu ™eåku rçkAk fh Mkh …h ÷k fh Bkwnt …h r™fkçk fe Œhn zk÷ ËU fu Mke™u …h hnu. RMk fk íkq÷ ykÄe …w~Œ Mku ™eåku Œf ykih yÍo yuf fk™ fe ÷ki Mku ËqMkhu fk™ fe ÷ki Œf nku. çkk’Í ÷kuøk ykuZ™e RMk Œhn WZkŒu nI rsMk Œhn ykihŒU rÍLËøke BkU Mkh …h ykuZŒe nI Þun r¾÷kVu MkwL™Œ ni. rVh çk ËMŒqh ŒnçkLË ð r÷VkVk Þk’™e åkkËh ÷…ux.U rVh ykr¾h BkU Mke™kçkLË r…MŒk™ fu Q…h ðk÷u rnMMku Mku hk™ Œf ÷k fh rfMke zkuhe Mku çkktÄ.U (1) (1) :

yks f÷ ykihŒkU fu fV™ BkU Çke r÷VkVk ne ykr¾h BkU h¾k òŒk ni Œku yøkh fV™e fu çkk’Ë Mke™kçkLË h¾k òyu Œku Çke fkuE BkwÍk-Þfk ™nª Bkøkh y^Í÷ ni fu Mke™kçkLË Mkçk Mku ykr¾h BkU nku. 351

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

çkk’Ë ™BkkÍu s™kÍk ŒËVe™

s™kÍk fçkú Mku rfç÷u fe òr™çk h¾™k BkwMŒnçk ni Œkfu BkÂGÞŒ rfç÷u fe ŒhV Mku fçkú BkU WŒkhe òyu. fçkú fe …k#Œe (Þk’™e …kWt fe òr™çk ðk÷e søkn) h¾ fh Mkh fe ŒhV Mku ™ ÷kyU(1) {2} nMçku ÍYhŒ Ëku Þk Œe™ (çkunŒh Þun ni fu fðe ykih ™uf) ykËBke fçkú BkU WŒhU. ykihŒ fe BkÂGÞŒ BknkrhBk WŒkhU Þun ™ nkU Œku Ëeøkh rh~ŒuËkh Þun Çke ™ nkU Œku …hnuÍ økkhkU Mku WŒhðkyU(2) {3} ykihŒ fe BkÂGÞŒ fku WŒkh™u Mku ÷u fh ŒÏŒu ÷økk™u Œf rfMke f…zu Mku Aw…kyu h¾U {4} fçkú BkU WŒkhŒu ðõŒ Þun Ëwyk …ZU : (3) {5} BkÂGÞŒ fku MkeÄe fhðx …h r÷xkyU ykih WMk fk Bkwtn rfç÷u fe ŒhV fh ËU ykih fV™ fe çkÂLË~k ¾ku÷ ËU fu yçk ÍYhŒ ™nª, ™ ¾ku÷e Œku Çke nhs ™nª(4) {6} fçkú fååke #xkU(5) Mku çkLË fh ËU yøkh ÍBke™ ™Bko nku Œku (÷fze fu) ŒÏŒu ÷økk™k Çke òRÍ ni(6) {7} yçk rBkèe Ëe òyu, BkwMŒnçk Þun ni fu rMkhnk™u fe ŒhV Mku Ëku™kU2 nkÚkkU Mku Œe™ çkkh rBkèe zk÷U. …n÷e çkkh fnU (7) ËqMkhe çkkh (8) ŒeMkhe çkkh (9) fnU. yçk çkkfe rBkèe Vkðzu {1}

(1) : çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk . 844, (2) : (3) : (4) : (5) : fçkú fu yLËY™e rnMMku BkU ykøk fe …¬e nwE #xU

÷økk™k BkLy ni Bkøkh yõMkh yçk rMkBkuLx fe ËeðkhkU ykih MÕkuçk fk hðks ni r÷nkÍk rMkBkuLx fe ËeðkhkU ykih rMkBkuLx fu ŒÏŒkU fk ðkun rnMMkk òu yLËh fe ŒhV h¾™k ni fååke rBkèe fu økkhu Mku ÷e… ËU. yÕ÷kn {wMk÷{k™kU fku ykøk fu yMkh Mku BknVqÍ h¾u. (6) : çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 844, (7) : nBk ™u ÍBke™ ne Mku ŒwBnU çk™kÞk. (8) : ykih RMke BkU ŒwBnU rVh ÷u òyUøku. (9) : ykih RMke Mku ŒwBnU Ëkuçkkhk r™fk÷Uøku. 352

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

ðøkihk Mku zk÷ ËU(1) {8} rsŒ™e rBkèe fçkú Mku r™f÷e ni WMk i (2) Mku rÍÞkËk zk÷™k BkõYn ni {9} fçkú Ÿx fu fkunk™ fe Œhn Zk÷ ðk÷e çk™kyU åkki¾qtxe (Þk’™e åkkh fku™kU ðk÷e siMkk fu yks f÷ ŒËVe™ fu fwA hkuÍ çkk’Ë yõMkh #xkU ðøkihk Mku çk™kŒu nI) ™ çk™kyU(3) {10} fçkú yuf çkkr÷~Œ Ÿåke nku Þk RMk Mku Bkk’Bkq÷e rÍÞkËk(4) {11} çkk’Ëu Ë^™ fçkú …h …k™e rAzõ™k BkM™q™ ni(5) {12} RMk fu R÷kðk çkk’Ë BkU …kiËu ðøkihk fku …k™e Ëu™u fe økhÍ Mku rAzfU Œku òRÍ ni {13} çkk’Í ÷kuøk y…™u yÍeÍ fe fçkú …h rçk÷k BkõMkËu Mknen BknTÍ hMBke Œkih …h …k™e rAzõŒu nI Þun RMkhkV ð ™k òRÍ ni, VŒkðk h-ÍrðGÞk ~kheV rsÕË 9 MkVnk 373 …h ni : çku nksŒ (fçkú …h) …k™e fk zk÷™k Íkyuy fh™k ni ykih …k™e Íkyuy fh™k òRÍ ™nª {14} Ë^™ fu çkk’Ë rMkhnk™u Œk ykih fËBkkU fe ŒhV Mku ¾í{u Mkqhn Œf …Z™k BkwMŒnçk ni(6) {15} ŒÕfe™ fersÞu. (Œhefk MkVnk 6 fu nkr~kÞu …h Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu) {16} fçkú …h Vq÷ zk÷™k çkunŒh ni fu sçk Œf Œh hnUøku ŒMçken fhUøku ykih BkÂGÞŒ fk rË÷ çkn÷uøkk(7) {17} fçkú fu rMkhnk™u rfç÷k Y ¾zu nku fh yÍk™ ËersÞu.(8) (1) : (2) : (3) : (4) : (5) : VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 9, Mk. 373 (6) : , çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, Mk. 846. (7) : (8) : BkkÏkqÍ yÍ VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 5, Mk. 370

353

Lk{kÍ fu ynfk{

{-ËLke ðrMkGÞík Lkk{k

19 Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

VkrŒnk ykih EMkk÷u Mkðkçk fk Œhefk RMk rhMkk÷u {U.... {õçkq÷ ns fk Mkðkçk {økrVhík fe VÍe÷ík yhçkkU LkurfÞkt f{kLku fk ykMkkLk LkwM¾k Mkqhyu RÏ÷kMk fk Mkðkçk EMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk {Íkh Ãkh nkrÍhe fk íkhefk ðhf W÷rxÞu.... 354 354

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

VkrŒnk ykih EMkk÷u Mkðkçk fk Œhefk þiíkkLk ÷k¾ hkufu {økh Þun rhMkk÷k (26 MkVnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu, V RMk fe çk-h-fíkU ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku.

BknqBo k rh~ŒuËkh fku Ïðkçk BkU Ëu¾™u fk Œhefk nÍhŒu yÕ÷kBkk yçkq yçËwÕ÷kn BkwnBBkË rçk™ ynBkË Bkkr÷fe fwhŒwçke ™õ÷ fhŒu nI : nÍhŒu MkÂGÞËw™k nMk™ çkMkhe fe r¾ËBkŒu çkk çk-h-fŒ BkU nkrÍh nku fh yuf ykihŒ ™u yÍo fe : Bkuhe sðk™ çkuxe VkiŒ nku økE ni, fkuE Œhefk RhþkË nku fu BkI WMku Ïðkçk BkU Ëu¾ ÷q.t yk… ™u WMku yBk÷ çkŒkÞk. WMk ™u y…™e BknqBo kk çkuxe fku Ïðkçk BkU Œku Ëu¾k, Bkøkh RMk nk÷ BkU Ëu¾k fu WMk fu çkË™ …h Œkhfku÷ (Þk’™e zkBkh) fk r÷çkkMk, økhË™ BkU ÍLSh ykih …kWt BkU çkurzÞkt nI ! Þun niçkŒ ™kf BkLÍh Ëu¾ fh ðkun ykihŒ fkt… WXe ! WMk ™u ËqMkhu rË™ nÍhŒu MkÂGÞËw™k nMk™ çkMkhe fku Ïðkçk Mkw™kÞk, Mkw™ fh yk… çknwŒ BkøkBkqBk nwy.u fwA yMkuo çkk’Ë nÍhŒu MkÂGÞËw™k nMk™ çkMkhe ™u 355

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

Ïðkçk BkU yuf ÷zfe fku Ëu¾k, òu sL™Œ BkU yuf ŒÏŒ …h y…™u Mkh …h Œks Mkòyu çkiXe ni. yk… fku Ëu¾ fh ðkun fn™u ÷øke : “BkI WMke ¾kŒq™ fe çkuxe nqt, rsMk ™u yk… fku Bkuhe nk÷Œ çkŒkE Úke.” yk… ™u VhBkkÞk : WMk fu çkfki÷ Œku Œq yÍkçk BkU Úke, ykr¾h Þun RÂLf÷kçk rfMk Œhn ykÞk ? BknqoBkk çkku÷e : frçkúMŒk™ fu fheçk Mku yuf ~kÏMk økwÍhk ykih WMk ™u BkwMŒVk ò™u hnBkŒ, ~kByu çkÍBku rnËkÞŒ, ™ki~kyu çkÍBku sL™Œ, BkBçkyu sqËku Mk¾kðŒ, Mkhk…k VÍ÷ku hnBkŒ …h ËwYË Çkuò, WMk fu ËwYË ~kheV …Z™u fe çk-h-fŒ Mku yÕ÷kn ™u nBk 560 fçkú ðk÷kU Mku yÍkçk WXk r÷Þk.

yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {økrVhík nku.

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! RMk rnfkÞŒ Mku Bkk’÷qBk nwðk fu …n÷u fu BkwMkÕkBkk™kU fk çkwÍwøkko™u Ëe™ fe ŒhV Ïkqçk Ásqy Úkk, R™ fe çk-h-fŒkU Mku ÷ku ø kkU fu fkBk Çke çk™ òÞk fhŒu Úku , Þu n Çke Bkk’÷qBk nwðk fu BknqoBk yÍeÍkU fku Ïðkçk BkU Ëu¾™u fk BkwŒk-÷çkk fh™u BkU MkÏŒ RÂBíknk™ Çke ni fu yøkh BknqoBk fku yÍkçk BkU Ëu¾ r÷Þk Œku …hu~kk™e fk MkkBk™k nkuøkk. RMk rnfkÞŒ Mku EMkk÷u Mkðkçk fe Íçkh ËMŒ 356

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

çk-h-fŒ Çke ò™™u fku rBk÷e ykih Þun Çke …Œk åk÷k fu rMkVo yuf çkkh ËwYË ~kheV …Z fh Çke EMkk÷u Mkðkçk rfÞk ò MkfŒk ni. yÕ÷kn fe çku …kÞkt hnBkŒkU fu Çke õÞk fn™u ! fu yøkh ðkun yuf ËwYË ~kheV ne fku fçkq÷ VhBkk ÷u Œku RMk fu EMkk÷u Mkðkçk fe çk-h-fŒ Mku Mkkhu fu Mkkhu frçkúMŒk™ ðk÷kU …h Çke yøkh yÍkçk nku Œku WXk ÷u ykih W™ Mkçk fku RLykBkku RõhkBk Mku Bkk÷kBkk÷ VhBkk Ëu. ÷ks h¾ ÷u økw™knøkkhkU fe ™kBk hnBkk™ ni Œuhk Þk hçk ! çku Mkçkçk çkÏ~k Ëu ™ …qA yBk÷ ™kBk øk^Vkh ni Œuhk Þk hçk ! Œq fheBk ykih fheBk Çke yiMkk fu ™nª rsMk fk ËqMkhk Þk hçk

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! rs™ fu ðkr÷Ëi™ Þk R™ BkU fkuE yuf VkiŒ nku økÞk nku Œku W™ fku åkkrnÞu fu R™ fe ŒhV Mku øk^÷Œ ™ fhU, R™ fe fçkúkU …h nkrÍhe Çke ËuŒu hnU ykih EMkk÷u Mkðkçk Çke fhŒu hnU. RMk rÍB™ BkU 5 VhkBke™u BkwMŒVk Bkw÷k-nÍk VhBkkRÞu : {1} Bkõçkq÷ ns fk Mkðkçk òu çk r™GÞŒu Mkðkçk y…™u ðkr÷Ëi™ Ëku™kU Þk yuf fe fçkú fe rÍÞkhŒ fhu, nßsu Bkõçkq÷ fu çkhkçkh Mkðkçk …kyu ykih òu çk fMkhŒ W™ fe fçkú fe rÍÞkhŒ fhŒk nku, rVrh~Œu RMk fe fçkú fe (Þk’™e sçk Þun VkiŒ nkuøkk) rÍÞkhŒ fku ykyU. 357

Lk{kÍ fu ynfk{

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{2}

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

ËMk ns fk Mkðkçk

òu y…™e Bkkt Þk çkk… fe ŒhV Mku ns fhu W™ (Þk’™e Bkkt Þk çkk…) fe ŒhV Mku ns yËk nku òyu, RMku (Þk’™e ns fh™u ðk÷u fku) BkÍeË ËMk ns fk Mkðkçk rBk÷u. sçk fÇke ™^÷e ns fe MkykËŒ nkrMk÷ nku Œku VkiŒ~kwËk Bkkt Þk çkk… fe r™GÞŒ fh ÷ersÞu íkkfu W™ fku Çke ns fk Mkðkçk rBk÷u, yk… fk Çke ns nku òyu çkÕfu BkÍeË ËMk ns fk Mkðkçk nkÚk ykyu. yøkh Bkkt çkk… BkU Mku fkuE RMk nk÷ BkU VkiŒ nku økÞk fu W™ …h ns VÍo nku åkwf™u fu çkk ðwsqË ðkun ™ fh …kyu Úku Œku yçk yki÷kË fku nßsu çkË÷ fk ~khV nkrMk÷ fh™k åkkrnÞu. “nßsu çkË÷” fu Œ^Mke÷e ynfkBk fu r÷Þu Ëk’ðŒu RM÷kBke fu R~kkyŒe RËkhu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk rfŒkçk “hVefw÷ n-hBki™” fu MkVnk 208 Œk 214 fk BkwŒk-÷yk VhBkkRÞu. {3} ðkr÷Ëi™ fe ŒhV Mku ¾ihkŒ sçk ŒwBk BkU Mku fkuE fwA ™^÷ ¾ihkŒ fhu Œku åkkrnÞu fu WMku y…™u Bkkt çkk… fe ŒhV Mku fhu fu RMk fk Mkðkçk WLnU rBk÷uøkk ykih RMk fu (Þk’™e ¾ihkŒ fh™u ðk÷u fu) Mkðkçk BkU fkuE fBke Çke ™nª ykyuøke. !

{4}

hkuÍe BkU çku çk-h-fŒe fe ðsn

çkLËk sçk Bkkt çkk… fu r÷Þu Ëwyk Œfo fh ËuŒk ni WMk fk rhÍTf fíy nku òŒk ni. 358

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

{5}

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

swBkwyk fku rÍÞkhŒu fçkú fe VÍe÷Œ

òu ~kÏMk swBkwyk fu hkuÍ y…™u ðkr÷Ëi™ Þk R™ BkU Mku rfMke yuf fe fçkú fe rÍÞkhŒ fhu ykih WMk fu …kMk Mkqhyu ÞkMke™ …Zu çkÏ~k rËÞk òyu. ÷ks h¾ ÷u økw™knøkkhkU fe ™kBk hnBkk™ ni Œuhk Þk hçk

fV™ Vx økyu !

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! yÕ÷kn fe hnBkŒ çknwŒ çkze ni, òu BkwMkÕkBkk™ ËwLÞk Mku ÁÏMkŒ nku òŒu nI W™ fu r÷Þu Çke WMk ™u y…™u VÍ÷ku fhBk fu ËhðkÍu ¾w÷u ne h¾u nI. yÕ÷kn fe hnBkŒu çku …kÞkt Mku Bkw-ŒyÂÕ÷f yuf EBkk™ y^hkuÍ rnfkÞŒ …rZÞu ykih ÍqrBkÞu ! åkw™kLåku yÕ÷kn fu ™çke nÍhŒu MkÂGÞËw™k yhrBkÞk fwA yiMke fçkúkU fu …kMk Mku økwÍhu rs™ BkU yÍkçk nku hnk Úkk. yuf Mkk÷ çkk’Ë sçk rVh ðnª Mku økwÍh nwðk Œku yÍkçk ¾íBk nku åkwfk Úkk. yk… ™u çkkhøkknu ¾wËkðLËe BkU yÍo fe : Þk yÕ÷kn ! õÞk ðsn ni fu …n÷u R™ fku yÍkçk nku hnk Úkk yçk ¾íBk nku økÞk ? ykðkÍ ykE : “yi yhrBkÞk ! R™ fu fV™ Vx økyu, çkk÷ rçk¾h økyu ykih fçkúU rBkx øk# Œku BkI ™u R™ …h hnTBk rfÞk ykih yiMku ÷kuøkkU …h BkI hnTBk rfÞk ne fhŒk nq.t ” yÕ÷kn fe hnBkŒ Mku Œku sL™Œ ne rBk÷uøke yi fk~k ! BknÕ÷u BkU søkn W™ fu rBk÷e nku (ðMkkR÷u çkÂÏþ~k, Mk. 193) 359

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

“fh{” fu íkeLk nwYV fe rLkMçkík Mku EMkk÷u Mkðkçk fu 3 E{kLk yVhkuÍ VÍkR÷ (1) ËwykykU fe çk-h-fŒ BkËe™u fu MkwÕŒk™ fk VhBkk™u {økrVhík r™~kk™ ni : Bkuhe WBBkŒ økw™kn MkBkuŒ fçkú BkU Ëkr¾÷ nkuøke ykih sçk r™f÷uøke Œku çku økw™kn nkuøke õÞqtfu ðkun BkwyrBk™e™ fe ËwykykU Mku çkÏ~k Ëe òŒe ni.

(2) EMkk÷u Mkðkçk fk RÂLíkÍkh ! Mkhfkhu ™kBkËkh fk RhþkËu Bkw~fçkkh ni : BkwËuo fk nk÷ fçkú BkU zqçkŒu nwyu RLMkk™ fe Bkkr™LË ni fu ðkun r~kÆŒ Mku RÂLíkÍkh fhŒk ni fu çkk… Þk Bkkt Þk ÇkkE Þk rfMke ËkuMŒ fe Ëwyk WMk fku ÃknkU[u ykih sçk rfMke fe Ëwyk WMku ÃknkU[Œe ni Œku WMk fu ™ÍËef ðkun ËwLÞk ð Bkk Venk (Þk’™e ËwLÞk ykih RMk BkU òu fwA ni) Mku çkunŒh nkuŒe ni. yÕ÷kn fçkú ðk÷kU fku W™ fu rÍLËk Bkw-ŒyÂÕ÷fe™ fe ŒhV Mku nrËGÞk ( ) rfÞk nwðk Mkðkçk …nkzkU fe Bkkr™LË yŒk VhBkkŒk ni, rÍLËkU fk nrËGÞk (Þk’™e ŒkunVk) BkwËkuO fu r÷Þu Ëwykyu {økrVhík fh™k ni. 360

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

YnU ÎkhkU …h yk fh EMkk÷u Mkðkçk fk BkwŒk-÷çkk fhŒe nI

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! Bkk’÷qBk nwðk Bkh™u ðk÷u y…™e fçkúkU …h yk™u ò™u ðk÷kU fku …nåkk™Œu nI ykih WLnU rÍLËkU fe ËwykykU Mku VkRËk ÃknkU[Œk ni, sçk rÍLËk ÷kuøkkU fe ŒhV Mku EMkk÷u Mkðkçk fu ŒkunVu yk™k çkLË nkuŒu nI, Œku W™ fku ykøkkne nkrMk÷ nku òŒe ni ykih yÕ÷kn WLnU RòÍŒ ËuŒk ni Œku ÎkhkU …h ò fh EMkk÷u Mkðkçk fk BkwŒk-÷çkk Çke fhŒu nI. Bkuhu ykfk yk’÷k nÍhŒ RBkkBku yn÷u MkwL™Œ BkwsrÆËu Ëe™ku rBkÕ÷Œ Bkki÷k™k ~kkn RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VŒkðk h-ÍrðGÞk (Bkw¾hoò) rsÕË 9 MkVnk 650 …h ™õ÷ fhŒu nI : “økhkRçk” yki h “¾Ík™k” BkU BkLfq ÷ ni fu BkwyrBk™e™ fe YnU nh ~kçku swBkwyk (Þk’™e swBkk’hkŒ ykih swBkwyk fe ËhrBkÞk™e hkŒ) hkuÍu EË, hkuÍu yk~kqhk ykih ~kçku çkhkyŒ fku y…™u Îkh yk fh çkknh ¾ze hnŒe nI ykih nh Yn økBk™kf çkw÷LË ykðkÍ Mku r™Ëk fhŒe (Þk’™e …wfkh fh fnŒe) ni fu yi Bkuhu Îkh ðk÷ku ! yi Bkuhe yki÷kË ! yi Bkuhu fhkçkŒ Ëkhku ! (nBkkhu EMkk÷u Mkðkçk fe r™GÞŒ Mku) Mk-Ëfk (¾ihkŒ) fh fu nBk …h BkunThçkk™e fhku. ni fki™ fu røkÞko fhu Þk VkrŒnk fku ykyu çku fMk fu WXkyu Œuhe hnBkŒ fu Çkh™ Vq÷ (nËkRfu çkÂÏþ~k ~kheV) 361

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

(3) ËqMkhkU fu r÷Þu Ëwykyu {økrVhík fh™u fe VÍe÷Œ VhBkk™u BkwMŒVk : òu fkuE ŒBkkBk BkkurBk™ BkËkuO ykih ykihŒkU fu r÷Þu Ëwykyu {økrVhík fhŒk ni, yÕ÷kn WMk fu r÷Þu nh BkkurBk™ BkËo ð ykihŒ fu RðÍ yuf ™ufe r÷¾ ËuŒk ni.

yhçkkU ™urfÞkt fBkk™u fk ykMkk™ ™wM¾k rBk÷ økÞk !

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! ÍqBk òRÞu ! yhçkkU, ¾hçkkU ™urfÞkt fBkk™u fk ykMkk™ ™wM¾k nkÚk yk økÞk ! Íkrnh ni RMk ðõŒ Yyu ÍBke™ …h fhkuzkU BkwMkÕkBkk™ BkkisËq nI ykih fhkuzkU çkÕfu yhçkkU ËwLÞk Mku åk÷ çkMku nI. yøkh nBk Mkkhe WBBkŒ fe {økrVhík fu r÷Þu Ëwyk fhUøku Œku nBkU yhçkkU, ¾hçkkU ™urfÞkU fk ¾Ík™k rBk÷ òyuøkk. BkI y…™u r÷Þu ykih ŒBkkBk BkwyrBk™e™ ð BkwyrBk™kŒ fu r÷Þu Ëwyk Œnheh fh ËuŒk nq.t (yÔð÷ ykr¾h ËwYË ~kheV …Z ÷ersÞu) ZuhkU ™urfÞkt nkÚk ykyUøke. Þk’™e yi yÕ÷kn ! Bkuhe ykih nh BkkurBk™ ð BkkurBk™k fe {økrVhík VhBkk. yk… Çke Q…h Ëe nwE Ëwyk fku y-hçke Þk WËqo Þk Ëku™kU Íçkk™kU BkU yÇke ykih nku Mkfu Œku hkuÍk™k …ktåkkU ™BkkÍkU fu çkk’Ë Çke …Z™u fe ykËŒ çk™k ÷ersÞu. çku Mkçkçk çkÏ~k Ëu ™ …qA yBk÷ ™kBk øk^Vkh ni Œuhk Þk hçk ! 362

(Íkifu ™k’Œ)

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

™qhk™e r÷çkkMk

yuf çkwÍwøko ™u y…™u BknqoBk ÇkkE fku Ïðkçk BkU Ëu¾ fh …qAk : õÞk rÍLËk ÷kuøkkU fe Ëwyk ŒwBk ÷kuøkkU fku ÃknkU[Œe ni ? BknqoBk ™u sðkçk rËÞk : “nkt yÕ÷kn fe fMkBk ! ðkun ™qhk™e r÷çkkMk fe MkqhŒ BkU ykŒe ni WMku nBk …n™ ÷uŒu nI.” sÕðyu Þkh Mku nku fçkú ykçkkË ðnT~kŒu fçkú Mku çkåkk Þk hçk !

™qhk™e Œçkkf

BkLfq÷ ni : sçk fkuE ~kÏMk BkÂGÞŒ fku EMkk÷u Mkðkçk fhŒk ni Œku nÍhŒu rsçkúE÷ WMku ™qhk™e Œçkkf BkU h¾ fh fçkú fu f™khu ¾zu nku òŒu nI ykih fnŒu nI : “yi fçkú ðk÷u ! Þun nrËGÞk (Þk’™e ŒkunVk) Œuhu Îkh ðk÷kU ™u Çkuò ni fçkq÷ fh.” Þun Mkw™ fh ðkun ¾w~k nkuŒk ni ykih WMk fu …zkuMke y…™e BknYBke …h økBkøke™ nkuŒu nI. fçkú BkU ykn ! Îkw… ytÄuhk ni VÍT÷ Mku fh Ëu åkktË™k Þk hçk !

(ðMkkR÷u çkÂÏþ~k, Mk. 88)

BkwËkuO fe Œk’ËkË fu çkhkçkh y@

VhBkk™u BkwMŒVk : òu frçkúMŒk™ BkU øÞkhn çkkh Mkq-hŒw÷ RÏ÷kMk …Z fh BkwËkuO fku RMk fk EMkk÷u Mkðkçk fhu Œku BkwËkuO fe Œk’ËkË fu çkhkçkh EMkk÷u Mkðkçk fh™u ðk÷u fku RMk fk y@ rBk÷uøkk. 363

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

Mkçk fçkú ðk÷kU fku rMkVkrh~ke çk™k™u fk yBk÷

Mkw Õ Œk™u Ëku snk™, ~kVeyu Bkw s rhBkk™ fk VhBkk™u ~kVkyŒ r™~kk™ ni : “òu ~kÏMk frçkúMŒk™ BkU Ëkr¾÷ nwðk rVh WMk ™u Mkq-hŒw÷ VkrŒnk, Mkq-hŒw÷ RÏ÷kMk ykih Mkq-hŒw¥kfkMkwh …Ze rVh Þun Ëwyk Bkktøke : Þk yÕ÷kn ! BkI ™u òu fwA fwhyk™ …Zk RMk fk Mkðkçk RMk frçkúMŒk™ fu BkkurBk™ BkËkuO ykih BkkurBk™ ykihŒkU fku ÃknkU[k. Œku ðkun Mkçk fu Mkçk rfÞkBkŒ fu hkuÍ RMk (Þk’™e EMkk÷u Mkðkçk fh™u ðk÷u) fu rMkVkrh~ke nkUøku.” nh Çk÷u fe Çk÷kE fk MkËfk RMk çkwhu fku Çke fh Çk÷k Þk hçk (Íkifu ™k’Œ)

Mkqhyu RÏ÷kMk fu EMkk÷u Mkðkçk fe rnfkÞŒ

nÍhŒu MkÂGÞËw™k nBBkkË Bk¬e VhBkkŒu nI : BkI yuf hkŒ Bk¬yu BkwfhoBkk fu frçkúMŒk™ BkU Mkku økÞk. õÞk Ëu¾Œk nqt fu fçkú ðk÷u nÕfk Ëh nÕfk ¾zu nI, BkI ™u W™ Mku RÂMík^Mkkh rfÞk (Þk’™e …qAk) : õÞk rfÞkBkŒ fkRBk nku økE ? WLnkU ™u fnk : ™nª, çkkŒ Ëh yM÷ Þun ni fu yuf BkwMkÕkBkk™ ÇkkE ™u Mkq-hŒw÷ RÏ÷kMk …Z fh nBk fku EMkk÷u Mkðkçk rfÞk Œku ðkun Mkðkçk nBk yuf Mkk÷ Mku ŒõMkeBk fh hnu nI. 364

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkku çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkku Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ykMkhk nBk økw™knøkkhkU fk

Œq™u sçk Mku Mkw™k rËÞk Þk hçk ! ykih BkÍçkqŒ nku økÞk Þk hçk ! (Íkifu ™k’Œ)

WBBku Mkk’Ë (

) fu r÷Þu fqtykt

nÍhŒu MkÂGÞËw™k Mkk’Ë rçk™ WçkkËk ™u yÍo fe : Þk hMkq÷Õ÷kn ! Bkuhe Bkkt RrLŒfk÷ fh økE nI (BkI W™ fe ŒhV Mku Mk-Ëfk (Þk’™e ¾ihkŒ) fh™k åkknŒk nq)t fki™ Mkk Mk-Ëfk y^Í÷ hnuøkk ? Mkhfkh ™u VhBkkÞk : “…k™e.” åkw™kLåku WLnkU ™u yuf fqtykt ¾wËðkÞk ykih fnk : Þk’™e “Þun WBBku Mkk’Ë ( ) fu r÷Þu ni.”

økkiMku …kf fk çkfhk fn™k fiMkk ?

BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! MkÂGÞËw™k Mkk’Ë fu RMk RhþkË : “Þu n WBBku Mkk’Ë ( ) fu r÷Þu ni” fu Bkk’™k Þun nI fu Þun fqtykt Mkk’Ë fe Bkkt fu EMkk÷u Mkðkçk fu r÷Þu ni. RMk Mku Þun Çke Bkk’÷qBk nwðk fu BkwMkÕkBkk™kU fk økkÞ Þk çkfhu ðøkihk fku çkwÍwøkkuO fe ŒhV BkLMkqçk fh™k Bk-Mk÷™ Þun fn™k fu “Þun MkÂGÞËw™k økkiMku …kf fk çkfhk ni” RMk BkU fkuE nhs ™nª fu RMk Mku BkwhkË Çke Þune ni fu Þun çkfhk økkiMku …kf fu EMkk÷u Mkðkçk 365

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk hn{ík ¼usuøkk.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn

íkw{ Ãkh

fu r÷Þu ni. fwhçkk™e fu ò™ðh fku Çke Œku ÷kuøk yuf ËqMkhu ne fe ŒhV BkLMkqçk fhŒu nI, Bk-Mk÷™ fkuE y…™e fwhçkk™e fk çkfhk r÷Þu åk÷k yk hnk nku ykih yøkh yk… WMk Mku …qAU fu rfMk fk çkfhk ni ? Œku WMk ™u fwA RMk Œhn sðkçk Ëu™k ni, “Bkuhk çkfhk ni” Þk “Bkuhu BkkBkqt fk çkfhk ni.” sçk Þun fn™u ðk÷u …h yu’rŒhkÍ ™nª Œku “økkiMku …kf fk çkfhk” fn™u ðk÷u …h Çke fkuE yu’rŒhkÍ ™nª nku MkfŒk. nfefŒ BkU nh ~ki fk Bkkr÷f yÕ÷kn ne ni ykih fwhçkk™e fk çkfhk nku Þk økkiMku …kf fk çkfhk, Íçn fu ðõŒ nh Íçkenk …h yÕ÷kn fk ne ™kBk r÷Þk òŒk ni. yÕ÷kn ðMðMkkU Mku ™òŒ çkÏ~ku.

“yÕ÷kn fe hn{ík fu õÞk fnLku !” fu WL™eMk nwYV fe r™MçkŒ Mku EMkk÷u Mkðkçk fu 19 Bk-Ë™e Vq÷

{1} EMkk÷u Mkðkçk fu ÷^Íe Bkk’™k nI : “Mkðkçk ÃknkU[k™k”

RMk fku “Mkðkçk çkÏ~k™k” Çke fnŒu nI Bkøkh çkwÍwøkkuO fu r÷Þu “Mkðkçk çkÏ~k™k” fn™k Bkw™krMkçk ™nª, “Mkðkçk ™ÍTh fh™k” fn™k yËçk fu rÍÞkËk fheçk ni. RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™ VhBkkŒu nI : nw Í q h u yõËMk Ïðkn ykih ™çke Þk ð÷e fku “Mkðkçk çkÏ~k™k” fn™k çku y-Ëçke ni çkÏ~k™k çkzu fe ŒhV Mku Akuxu fku nkuŒk ni çkÕfu ™ÍTh fh™k Þk nrËGÞk fh™k fnu. (VŒkðk h-ÍrðGÞk, rs. 26, Mk. 609) 366

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : {wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu {økrVhík ni.

VÍo, ðkrsçk, MkwL™Œ, ™^÷, ™BkkÍ, hkuÍk, ÍfkŒ, ns, rŒ÷kðŒ, ™k’Œ ~kheV, rÍ¢wÕ÷kn, ËwYË ~kheV, çkÞk™, ËMko, Bk-Ë™e fkrV÷u BkU MkVh, Bk-Ë™e RLykBkkŒ, y÷kfkE Ëkihk çkhkyu ™ufe fe Ëk’ðŒ, Ëe™e rfŒkçk fk BkwŒk-÷yk, Bk-Ë™e fkBkkU fu r÷Þu RLkrVhkËe fkur~k~k ðøkihk nh ™uf fkBk fk EMkk÷u Mkðkçk fh MkfŒu nI. {3} BkÂGÞŒ fk Œeò, ËMkðkt, åkk÷eMkðkt ykih çkhMke fh™k çknwŒ yåAu fkBk nI fu Þun EMkk÷u Mkðkçk fu ne Íhkyuy nI. ~kheyŒ BkU Œesu ðøkihk fu y-ËBku sðkÍ (Þk’™e ™k òRÍ nku™)u fe Ë÷e÷ ™ nku™k ¾wË Ë÷e÷u sðkÍ ni ykih BkÂGÞŒ fu r÷Þu rÍLËkU fk Ëwyk fh™k fwhyk™u fheBk Mku MkkrçkŒ ni òu fu “EMkk÷u Mkðkçk” fe yM÷ ni. åkw™kLåku …khn 28 Mkq-hŒw÷ n~h ykÞŒ 10 BkU RhþkËu hççkw÷ RçkkË ni : ŒsoBkyu fLÍw÷ EBkk™ : ykih ðkun òu W™ fu çkk’Ë ykyu yÍo fhŒu nI : yi nBkkhu hçk ( ) ! nBkU çkÏ~k Ëu ykih nBkkhu ÇkkRÞkU fku òu nBk Mku …n÷u EBkk™ ÷kyu. {4} Œesu ðøkihk fk ¾k™k rMkVo RMke MkqhŒ BkU BkÂGÞŒ fu Akuzu nwyu Bkk÷ Mku fh MkfŒu nI sçk fu Mkkhu ðw-hMkk çkkr÷øk nkU ykih Mkçk fu Mkçk RòÍŒ Çke ËU yøkh yuf Çke ðkrhMk ™k çkkr÷øk ni Œku MkÏŒ nhkBk ni. nkt çkkr÷øk y…™u rnMMku Mku fh MkfŒk ni. {2}

(Bkw÷Ï¾Mk yÍ çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, rnMMkk : 4, Mk. 822) 367

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : òu {wÍ Ãkh yuf ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

{5} Œesu fk ¾k™k [qft u WBkqBk™ Ëk’ðŒ fe MkqhŒ BkU nkuŒk ni RMk

r÷Þu yøkrLkÞk fu r÷Þu òRÍ ™nª rMkVo økw-hçkk ð BkMkkfe™ ¾kyU, Œe™ rË™ fu çkk’Ë Çke BkÂGÞŒ fu ¾k™u Mku yøkrLkÞk (Þk’™e òu Vfeh ™ nkU W™) fku çkåk™k åkkrnÞu. VŒkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 9 MkVnk 667 Mku BkÂGÞŒ fu ¾k™u Mku Bkw-ŒyÂÕ÷f yuf BkwVeË Mkwðk÷ sðkçk Bkw÷k-nÍk nkU, Mkw ð k÷ : Bkfq÷k (BkÂGÞŒ fk ¾k™k rË÷ fku BkwËko fh ËuŒk ni.) BkwMŒ™Ë fki÷ ni ? yøkh BkwMŒ™Ë ni Œku RMk fu õÞk Bkk’™k nI ? sðkçk : Þun Œsrhçku fe çkkŒ ni ykih RMk fu Bkk’™k Þun nI fu òu ŒykBku BkÂGÞŒ fu Bkw-ŒBkL™e hnŒu nI W™ fk rË÷ Bkh òŒk ni, rÍ¢ ð ŒkyŒu R÷kne fu r÷Þu nÞkŒ ð åkwMŒe WMk BkU ™nª fu ðkun y…™u …ux fu ÷wõBku fu r÷Þu BkkiŒu {wÂM÷Bke™ fu BkwLŒrÍh hnŒu nI ykih ¾k™k ¾kŒu ðõŒ BkkiŒ Mku økkrV÷ ykih WMk fe ÷ÍTÍŒ BkU ~kkrøk÷. (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 9, Mk. 667)

{6} BkÂGÞŒ fu Îkh ðk÷u yøkh Œesu fk ¾k™k …fkyU

Œku (Bkk÷Ëkh ™ ¾kyU) rMkVo Vw-fhk fku r¾÷kyU siMkk fu {õíkçkíkw÷ BkËe™k fe Bkíçkqyk çknkhu ~kheyŒ rsÕË yÔð÷ MkVnk 853 …h ni : BkÂGÞŒ fu Îkh ðk÷u Œesu ðøkihk fu rË™ Ëk’ðŒ fhU Œku ™k òRÍ ð rçkËTyŒu fçkenk ni fu Ëk’ðŒ Œku ¾w~ke fu ðõŒ Bk~kYy (Þk’™e ~kh-y fu BkwðkrVf) ni ™ fu økBk fu ðõŒ ykih yøkh Vw-fhk fku r¾÷kyU Œku çkunŒh ni. (yiÍ™, Mk. 853) 368

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk {U hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøkVkh fhíku hnUøku.

{7} yk’÷k nÍhŒ RBkkBk ynBkË hÍk ¾k™

VhBkkŒu nI : “Þqnt e åkun÷wBk Þk çkhMke Þk ~kþBkkne …h ¾k™k çku r™GÞŒu EMkk÷u Mkðkçk BknTÍ yuf hMBke Œkih …h …fkŒu ykih “~kkrËÞkU fe ÇkkS” fe Œhn çkhkËhe BkU çkktxŒu nI, ðkun Çke çku yM÷ ni, rsMk Mku yunrŒhkÍ (Þk’™e yunrŒÞkŒ fh™e) åkkrnÞu.” (VŒkðk h-ÍrðGÞk Bkw¾hoò, rs. 9, Mk. 671) çkÕfu Þun ¾k™k EMkk÷u Mkðkçk ykih Ëeøkh yåAe yåAe r™GÞŒkU fu MkkÚk nku™k åkkrnÞu ykih yøkh fkuE EMkk÷u Mkðkçk fu r÷Þu ¾k™u fk yunrŒBkkBk ™ Çke fhu Œçk Çke fkuE nhs ™nª. {8} yuf rË™ fu çkååku fku Çke EMkk÷u Mkðkçk fh MkfŒu nI, WMk fk Œeò ðøkihk Çke fh™u BkU nhs ™nª. ykih òu rÍLËk nI W™ fku Çke EMkk÷u Mkðkçk rfÞk ò MkfŒk ni. {9} yÂBçkÞk ð BkwMko÷e™ ykih rVrh~ŒkU ykih BkwMkÕkBkk™ rsL™kŒ fku Çke EMkk÷u Mkðkçk fh MkfŒu nI. {10} øÞkhnðª ~kheV ykih h-sçke ~kheV (Þk’™e 22 h-sçkw÷ Bkwhßsçk fku MkÂGÞËw™k RBkkBk ò’Vhu MkkrËf fu fqtzu fh™k) ðøkihk òRÍ ni. fqtzu ne BkU ¾eh r¾÷k™k ÍYhe ™nª ËqMkhu çkhŒ™ BkU Çke r¾÷k MkfŒu nI, RMk fku Îkh Mku çkknh Çke ÷u ò MkfŒu nI, RMk Bkkify …h òu “fnk™e” …Ze òŒe ni ðkun çku yM÷ ni, ÞkMke™ ~kheV …Z fh 10 fwhyk™u fheBk ¾íBk fh™u fk Mkðkçk fBkkRÞu ykih fqtzkU fu MkkÚk MkkÚk RMk fk Çke EMkk÷u Mkðkçk fh ËersÞu. {11} ËkMŒk™u ySçk, ~knÍkËu fk Mkh, ËMk çkerçkÞkU fe fnk™e ykih s™kçku MkÂGÞËk fe fnk™e ðøkihk Mkçk Bk™ 369

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ÎkzŒ rfMMku nI, RLnU nhrøkÍ ™ …Zk fhU. RMke Œhn yuf …uBV÷ux çk™kBk “ðrMkGÞŒ ™kBkk” ÷kuøk ŒõMkeBk fhŒu nI rsMk BkU rfMke “~ki¾ ynBkË” fk Ïðkçk Ëso ni Þun Çke ò’÷e (Þk’™e ™õ÷e) ni RMk fu ™eåku BkÏMkqMk Œk’ËkË BkU A…ðk fh çkktx™u fe VÍe÷Œ ykih ™ ŒõMkeBk fh™u fu ™wõMkk™kŒ ðøkihk r÷¾u nI R™ fk Çke yu’rŒçkkh BkŒ fersÞu. {12} ykir÷Þkyu rfhkBk fe VkrŒnk fu ¾k™u fku Œk’ÍeBk™ “™ÍThku r™ÞkÍ” fnŒu nI ykih Þun ŒçkÁof ni, RMku yBkeh ð økheçk Mkçk ¾k MkfŒu nI. {13} r™ÞkÍ ykih EMkk÷u Mkðkçk fu ¾k™u …h VkrŒnk …Zk™u fu r÷Þu rfMke fku çkw÷ðk™k Þk çkknh fu BkunBkk™ fku r¾÷k™k ~kŒo ™nª, Îkh fu y^hkË yøkh ¾wË ne VkrŒnk …Z fh ¾k ÷U sçk Çke fkuE nhs ™nª. {14} hkuÍk™k rsŒ™e çkkh Çke ¾k™k nMçku nk÷ yåAe yåAe r™GÞŒkU fu MkkÚk ¾kyU, WMk BkU yøkh rfMke ™ rfMke çkwÍwøko fu EMkk÷u Mkðkçk fe r™GÞŒ fh ÷U Œku Ïkqçk ni. Bk-Mk÷™ ™k~Œu BkU r™GÞŒ fersÞu : yks fu ™k~Œu fk Mkðkçk Mkhfkhu BkËe™k ykih yk… fu Íheyu ŒBkkBk yÂBçkÞkyu rfhkBk fku ÃknkU[u. Ëku …nh fku r™GÞŒ fersÞu : yÇke òu ¾k™k ¾kyUøku (Þk ¾kÞk) RMk fk Mkðkçk Mkhfkhu økkiMku yk’ÍBk ykih ŒBkkBk ykir÷Þkyu rfhkBk fku ÃknkU[u, hkŒ fku r™GÞŒ fersÞu : yÇke òu ¾kyUøku RMk fk Mkðkçk RBkkBku yn÷u MkwL™Œ RBkkBk ynBkË 370

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: òu þÏMk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun

hÍk ¾k™ ykih nh BkwMkÕkBkk™ BkËo ð ykihŒ fku ÃknkU[u Þk nh çkkh MkÇke fku EMkk÷u Mkðkçk rfÞk òyu ykih Þune yLkMkçk (Þk’™e rÍÞkËk Bkw™krMkçk) ni. ÞkË hnu ! EMkk÷u Mkðkçk rMkVo WMke MkqhŒ BkU nku Mkfuøkk sçk fu ðkun “¾k™k” rfMke yåAe r™GÞŒ Mku ¾kÞk òyu.Bk-Mk÷™ RçkkËŒ …h fwÔðŒ nkrMk÷ fh™u fe r™GÞŒ Mku ¾kÞk Œku Þun “¾k™k” ¾k™k “fkhu Mkðkçk” nwðk ykih RMk fk EMkk÷u Mkðkçk nku MkfŒk ni. yøkh yuf Çke yåAe r™GÞŒ ™ nku Œku “¾k™k” ¾k™k “Bkwçkkn”, fu RMk …h ™ Mkðkçk ™ økw™kn, Œku sçk Mkðkçk ne ™ rBk÷k Œku EMkk÷u Mkðkçk fiMkk ! y÷çk¥kk ËqMkhkU fku çk r™GÞŒu Mkðkçk r¾÷kÞk nku Œku RMk r¾÷k™u fk Mkðkçk EMkk÷ nku MkfŒk ni. {15} yåAe yåAe r™GÞŒkU fu MkkÚk ¾kyu ò™u ðk÷u ¾k™u Mku …n÷u EMkk÷u Mkðkçk fhU Þk ¾k™u fu çkk’Ë, Ëku™kU Œhn ËwÁMŒ ni. {16} nku Mkfu Œku nh hkuÍ (™^y …h ™nª çkÕfu) y…™e rçkfhe (Sale) fk åkkiÚkkE VeMkË (Þk’™e åkkh Mkku Á…i …h yuf Ár…Þk) ykih Bkw÷k-ÍBkŒ fh™u ðk÷u Œ™-Ïðkn fk Bkknk™k fBk yÍ fBk yuf VeMkË Mkhfkhu økkiMku yk’ÍBk fe r™ÞkÍ fu r÷Þu r™fk÷ r÷Þk fhU, EMkk÷u Mkðkçk fe r™GÞŒ Mku RMk hfBk Mku Ëe™e rfŒkçkU ŒõMkeBk fhU Þk rfMke Çke ™uf fkBk BkU ¾åko fhU RMk fe çk-h-fŒU ¾wË ne Ëu¾ ÷Uøku. {17} BkÂMsË Þk BkÿMku fk rfÞkBk Mk-Ë-fyu òrhGÞk ykih EMkk÷u Mkðkçk fk çkunŒhe™ Íheyk ni. {18} rsŒ™kU fku Çke EMkk÷u Mkðkçk fhU yÕ÷kn fe 371

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkË çkÏík nku økÞk.

hnBkŒ Mku WBBkeË ni fu Mkçk fku …qhk rBk÷uøkk, Þun ™nª fu Mkðkçk ŒõMkeBk nku fh xwfzu xwfzu rBk÷u. EMkk÷u Mkðkçk fh™u ðk÷u fu Mkðkçk BkU fkuE fBke ðkfuy ™nª nkuŒe çkÕfu Þun WBBkeË ni fu WMk ™u rsŒ™kU fku EMkk÷u Mkðkçk rfÞk W™ Mkçk fu BkßBkqyu fu çkhkçkh RMk (EMkk÷u Mkðkçk fh™u ðk÷u) fku Mkðkçk rBk÷u. Bk-Mk÷™ fkuE ™uf fkBk rfÞk rsMk …h RMk fku ËMk ™urfÞkt rBk÷ª yçk RMk ™u ËMk BkwËkuO fku EMkk÷u Mkðkçk rfÞk Œku nh yuf fku ËMk ËMk ™urfÞkt ÃknkU[øU ke sçk fu EMkk÷u Mkðkçk fh™u ðk÷u fku yuf Mkku ËMk ykih yøkh yuf nÍkh fku EMkk÷u Mkðkçk rfÞk Œku RMk fku ËMk nÍkh ËMk. (ykih RMke rfÞkMk …h) (çknkhu ~kheyŒ, rs. 1, rnMMkk : 4, Mk. 850) {19} EMkk÷u Mkðkçk rMkVo BkwMkÕkBkk™ fku fh MkfŒu nI. fkrVh Þk BkwíkoË fku EMkk÷u Mkðkçk fh™k Þk WMk fku “BknqBo k”, sL™Œe, ¾wÕË ykr~kÞkt, çkiftXçkkMke, MðøkoçkkMke fn™k fw£ ni.

EMkk÷u Mkðkçk fk Œhefk

EMkk÷u Mkðkçk (Þk’™e Mkðkçk ÃknkU[k™u) fu r÷Þu rË÷ BkU r™GÞŒ fh ÷u™k fkVe ni, Bk-Mk÷™ yk… ™u rfMke fku yuf Ár…Þk ¾ihkŒ rËÞk Þk yuf çkkh ËwYË ~kheV …Zk Þk rfMke fku yuf MkwL™Œ çkŒkE Þk rfMke …h RLkrVhkËe fkur~k~k fhŒu nwyu ™ufe fe Ëk’ðŒ Ëe Þk MkwL™ŒkU Çkhk çkÞk™ rfÞk. y÷ økhÍ fkuE Çke ™uf fkBk rfÞk yk… rË÷ ne rË÷ BkU RMk Œhn r™GÞŒ fh ÷ersÞu Bk-Mk÷™ : “yÇke BkI ™u òu MkwL™Œ çkŒkE RMk fk Mkðkçk Mkhfkhu BkËe™k fku ÃknkU[u.” Mkðkçk ÃknkU[ òyuøkk. BkÍeË rs™ 372

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk Mkwçn ykih ËMk {híkçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rs™ fe r™GÞŒ fhUøku W™ fku Çke ÃknkU[uøkk. rË÷ BkU r™GÞŒ nku™u fu MkkÚk MkkÚk Íçkk™ Mku fn ÷u™k Çke yåAk ni fu Þun Mknkçke Mku MkkrçkŒ ni siMkk fu nËeMku Mkk’Ë ( ) BkU økwÍhk fu WLnkU ™u fqy t kt ¾wËðk fh VhBkkÞk Þk’™e “Þun WBBku Mkk’Ë fu r÷Þu ni.”

EMkk÷u Mkðkçk fk BkwhÔðò Œhefk

yks f÷ BkwMkÕkBkk™kU BkU ¾wMkqMk™ ¾k™u …h òu VkrŒnk fk Œhefk hkRs ni ðkun Çke çknwŒ yåAk ni. rs™ ¾k™kU fk EMkk÷u Mkðkçk fh™k ni ðkun Mkkhu Þk Mkçk BkU Mku Úkkuzk Úkkuzk ¾k™k ™eÍ yuf røk÷kMk BkU …k™e Çkh fh Mkçk fwA MkkBk™u h¾ ÷ersÞu. yçk : …Z fh yuf çkkh :

Œe™ çkkh :

373

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYË

yuf çkkh :

374

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík

yuf çkkh :

…Z™u fu çkk’Ë Þun …ktåk ykÞkŒ …rZÞu :

375

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu íknkhík ni.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu

yçk ËwYË ~kheV …rZÞu :

RMk fu çkk’Ë Þun ykÞkŒ …rZÞu :

yçk VkrŒnk …Zk™u ðk÷k nkÚk WXk fh çkw÷LË ykðkÍ Mku “y÷ VkrŒnk” fnu. Mkçk ÷kuøk ykrnMŒk Mku Þk’™e RŒ™e ykðkÍ Mku fu rMkVo ¾wË Mkw™U ‚q-hŒw÷ VkrŒnk …ZU. yçk VkrŒnk …Zk™u ðk÷k RMk Œhn yu’÷k™ fhu : “BkeXu BkeXu RM÷kBke ÇkkRÞku ! yk… ™u òu fwA …Zk ni WMk fk Mkðkçk BkwÍu Ëu ËersÞu.” ŒBkkBk nkrÍhe™ fn ËU : “yk… fku rËÞk !” yçk VkrŒnk …Zk™u ðk÷k EMkk÷u Mkðkçk fh Ëu. 376

Lk{kÍ fu ynfk{ Vh{kLku {wMíkVk {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

: íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku fu íkwBnkhk ËwYË

yk’÷k nÍhŒ

fk VkrŒnk fk Œhefk

EMkk÷u Mkðkçk fu yÕVkÍ r÷¾™u Mku fç÷ RBkkBku yn÷u MkwL™Œ yk’÷k nÍhŒ Bkki÷k™k ~kkn ynBkË hÍk ¾k™ VkrŒnk Mku fç÷ òu MkqhŒU ðøkihk …ZŒu Úku ðkun Çke Œnheh fe òŒe nI : yuf çkkh :

yuf çkkh :

377

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn WMk Ãkh Mkku hn{íkU LkkrÍ÷ Vh{kíkk ni.

Œe™ çkkh :

EMkk÷u Mkðkçk fu r÷Þu Ëwyk fk Œhefk

“Þk yÕ÷kn ! òu fwA …Zk økÞk (yøkh ¾k™k ðøkihk ni Œku RMk Œhn Mku Çke frnÞu) ykih òu fwA ¾k™k ðøkihk …u~k rfÞk økÞk ni WMk fk Mkðkçk nBkkhu ™krfMk yBk÷ fu ÷kRf ™nª çkÕfu y…™u fhBk fu ~kkÞk™u ~kk™ BknoBkŒ VhBkk. ykih RMku nBkkhe òr™çk Mku y…™u ÃÞkhu Bknçkqçk, Ëk™kyu økwÞqçk fe çkkhøkkn BkU ™ÍTh ÃknkU[k. Mkhfkhu BkËe™k fu ŒðMMkwŒ Mku ŒBkkBk yÂBçkÞkyu rfhkBk ŒBkkBk Mknkçkyu rfhkBk ŒBkkBk ykir÷Þkyu RÍkBk fe s™kçk BkU ™ÍTh ÃknkU[k. Mkhfkhu BkËe™k fu ŒðMMkwŒ Mku MkÂGÞËw™k ykËBk MkrVGÞwÕ÷kn Mku ÷u fh yçk Œf rsŒ™u RLMkk™ ð rsL™kŒ BkwMkÕkBkk™ nwyu Þk rfÞkBkŒ Œf nkUøku Mkçk fku ÃknkU[k.” RMk Ëkihk™ çkunŒh Þun ni fu rs™ rs™ çkwÍwøkkuO fku ¾wMkqMk™ EMkk÷u Mkðkçk fh™k ni W™ fk ™kBk Çke ÷uŒu òRÞu. y…™u Bkkt çkk… ykih Ëeøkh rh~ŒuËkhkU ykih y…™u …ehku 378

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ðkun ÷kuøkkU {U Mku fLsqMk íkheLk þÏMk ni.

BkwŠ~kË fku Çke ™kBk çk ™kBk EMkk÷u Mkðkçk fersÞu. (VkiŒ ~kw-Ëøkk™ BkU Mku rs™ rs™ fk ™kBk ÷uŒu nI W™ fku ¾w~ke nkrMk÷ nkuŒe ni yøkh rfMke fk Çke ™kBk ™ ÷U rMkVo RŒ™k ne fn ÷U fu Þk yÕ÷kn ! RMk fk Mkðkçk yks Œf rsŒ™u Çke yn÷u EBkk™ nwyu W™ Mkçk fku ÃknkU[k Œçk Çke nh yuf fku ÃknkU[ òyuøkk. ) yçk nMçku Bkk’Bkq÷ Ëwyk ¾íBk fh ËersÞu. (yøkh Úkkuzk Úkkuzk ¾k™k ykih …k™e r™fk÷k Úkk Œku ðkun ËqMkhu ¾k™kU ykih …k™e BkU zk÷ ËersÞu)

¾k™u fe Ëk’ðŒ fe ynBk yunrŒÞkŒ

sçk Çke yk… fu Þnkt r™ÞkÍ Þk rfMke rfMBk fe Œõheçk nku, sBkkyŒ fk ðõŒ nkuŒu ne fkuE Bkk™uyu ~kh-E ™ nku Œku RLkrVhkËe fkur~k~k fu Íheyu ŒBkkBk BkunBkk™kU MkBkuŒ ™BkkÍu çkk sBkkyŒ fu r÷Þu BkÂMsË fk Á¾ fersÞu. çkÕfu yiMku yðfkŒ BkU Ëk’ðŒ ne BkŒ hr¾Þu fu çkeåk BkU ™BkkÍ ykyu ykih MkwMŒe fu çkkRMk sBkkyŒ VkiŒ nku òyu. Ëku …nh fu ¾k™u fu r÷Þu çkk’Ë ™BkkÍu Íkunh ykih ~kkBk fu ¾k™u fu r÷Þu çkk’Ë ™BkkÍu R~kk BkunBkk™kU fku çkw÷k™u BkU økkr÷çk™ çkk sBkkyŒ ™BkkÍkU fu r÷Þu ykMkk™e ni. BkuÍçkk™, çkkðåkeo, ¾k™k ŒõMkeBk fh™u ðk÷u ðøkihk MkÇke fku åkkrnÞu fu sqt ne ™BkkÍ fk ðõŒ nku, Mkkhk fkBk Akuz fh çkk sBkkyŒ ™BkkÍ fk yunrŒBkkBk fhU. çkwÍwøkkuO fe “r™ÞkÍ fe Ëk’ðŒ” fe BkMkYrVGÞŒ BkU “yÕ÷kn fe ™BkkÍu çkk sBkkyŒ” BkU fkuŒkne çknwŒ çkze Bkk’rMkÞŒ ni. 379

Lk{kÍ fu ynfk{

Vkríknk ykih RMkk÷u Mkðkçk fk íkhefk

Vh{kLku {wMíkVk : WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZu.

BkÍkh …h nkrÍhe fk Œhefk

çkwÍwøkkuO fe Íkrnhe rÍLËøke BkU Çke fËBkkU fe ŒhV Mku Þk’™e åkunhu fu MkkBk™u Mku nkrÍh nku™k åkkrnÞu, …eAu Mku yk™u fe MkqhŒ BkU WLnU Bkwz fh Ëu¾™u fe ÍnBkŒ nkuŒe ni. r÷nkÍk çkwÍwøkko™u Ëe™ fu BkÍkhkŒ …h Çke …kRtŒe (Þk’™e fËBkkU) fe ŒhV Mku nkrÍh nku fh rVh rfç÷u fku …eX ykih Mkkrnçku BkÍkh fu åkunhu fe ŒhV Á¾ fh fu fBk yÍ fBk åkkh nkÚk (Þk’™e Œõheçk™ Ëku økÍ) Ëqh ¾zk nku ykih RMk Œhn Mk÷kBk yÍo fhu : yuf çkkh Mkq-hŒw÷ VkrŒnk ykih 11 çkkh Mkq-hŒw÷ RÏ÷kMk (yÔð÷ ykr¾h yuf Þk Œe™ çkkh ËwYË ~kheV) …Z fh nkÚk WXk fh Q…h rËÞu nwyu Œhefu fu BkwŒkrçkf (Mkkrnçku BkÍkh fk ™kBk ÷u fh Çke) EMkk÷u Mkðkçk fhu ykih Ëwyk Bkktøku. “ynTMk™w÷ rðyky” BkU ni : ð÷e fu BkÍkh fu …kMk Ëwyk fçkq÷ nkuŒe ni. (BkkÏkqÍ yÍ ynTMk™w÷ rðyky, Mk. 140) R÷kne ðkrMkŒk fw÷ ykir÷Þk fk Bkuhk nh yuf …qhk BkwÆyk nku økBku BkËe™k, çkfey, {økrVhík ykih çku rn‚kçk sL™Œw÷ rVhËki‚ BkU ykfk fu …zku‚ fk íkkr÷çk

100

yuf [wÃk Mkku Mkw¾ 28,

hçkeW÷ ykr¾h 1434 rMk.rn. 11-3-2013

380

Lk{kÍ fu ynfk{

{k¾Íku {hksuy

381

Lk{kÍ fu ynfk{

{k¾Íku {hksuy

382

Lk{kÍ fu ynfk{

ÞkË Ëk~ík

ËkihkLku {wíkk-÷yk ÍYhíkLk yLzh ÷kRLk fersÞu, Rþkhkík r÷¾ fh MkVnk LkBçkh Lkkux Vh{k ÷ersÞu RÕ{ {U íkh¬e nkuøke MkVnk MkVnk WLkðkLk WLkðkLk

383

Lk{kÍ fu ynfk{

{sr÷Mk Mku WXíku ðõík fe Ëwyk

{sr÷Mk Mku WXíku ðõík fe Ëwyk fe VÍe÷ík þi¾u íkhefík y{ehu yn÷u MkwLLkík, çkkrLkÞu Ëk’ðíku RM÷k{e nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkq rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe h-Íðe L nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkqq nwhihk 5 Mku rhðkÞík ni fu Mkhfkhu {ËeLkk, hkníku fÕçkku MkeLkk, çkkRMku LkwÍq÷u MkfeLkk 6 Lku RhþkË Vh{kÞk òu rfMke {sr÷Mk {U çkiXk ÃkMk WMk Lku fMkeh økw^íkTøkq fe íkku WMk {sr÷Mk Mku WXLku Mku Ãkn÷u fnu : íkku çkÏþ rËÞk òyuøkk òu WMk {sr÷Mk {U nwðk.

¼÷kE fe {kunh ykih økwLkkn {wykV

nÍhíku MkÂGÞËw L kk yçËw Õ ÷kn rçkLk y{ú rçkLk ykMk 5 Vh{kíku nI, òu Þun Ëwyk rfMke {sr÷Mk Mku WXíku ðõík íkeLk {íkçkk ÃkZu íkku WMk fe ¾íkkyut r{xk Ëe òíke nI. ykih òu {sr÷Mku ¾ih ð {sr÷Mku rÍ¢ {U ÃkZu íkku WMk fu r÷Þu ¾ih (Þk’Lke ¼÷kE) Ãkh {kunh ÷økk Ëe òyuøke. ðkun Ëwyk Þun ni : íkso{k : íkuhe Íkík Ãkkf ni ykih yi yÕ÷kn 1 íkuhu ne r÷Þu ík{k{ ¾qrçkÞkt nI, íkuhu rMkðk fkuE {k’çkqË Lknª, íkwÍ Mku çkÂÏþþ [kníkk nqt ykih íkuhe íkhV íkkiçkk fhíkk nqt. Ëwykyu y¥kkh :- Þk hççku {wMíkVk 1 òu fkuE Rsrík{ky, ËMko, {ËLke fkrV÷kU fu nÕfu ykih ËeLke ykih ËwLÞðe çkiXf fu R¾ríkíkk{ Ãkh nMçku nk÷ Þun Ëwyk ÃkZu ykih {kify Ãkk fh ÃkZðkLku fe ykËík çkLkkyu WMk fku sLLkíkw÷ rVhËkiMk {U yÃkLku {ËLke nçkeçk 6 fk ÃkzkuMk RLkkÞík fh ykih {wÍ ÃkkÃke ð çkËfkh økwLknøkkhkU fu MkhËkh fu nf {U ¼e Þun Ëwyk fçkq÷ Vh{k. 384