પર્દે કે બારે મેં સુવાલ જવાબ

rfíkkçk ÃkZLku fe Ëwyk yÍ : þi¾u íkhefík, y{ehu yn÷u MkwLLkík, çkkrLkÞu Ëk’ðíku RM÷k{e, nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkq rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe hÍðe ËeLke rfíkkçk Þk RM÷k{e Mkçkf ÃkZLku Mku Ãkn÷u Íi÷ {ut Ëe nwE Ëwyk ÃkZ ÷ersÞu òu fwA ÃkZutøku ÞkË hnuøkk. Ëwyk Þun ni :

íkso{k : yi yÕ÷kn ! n{ Ãkh RÕ{ku rnf{ík fu ËhðkÍu ¾ku÷ Ëu ykih n{ Ãkh yÃkLke hn{ík LkkrÍ÷ Vh{k ! yi y-Í{ík ykih çkwÍwøkeo ðk÷u ! (y÷ {wMíkíkhV rs. 1, Mk.40, ËkY÷ rV¢ çkiYík)

Lkkux : yÔð÷ ykr¾h yuf yuf çkkh ËqYË þheV ÃkZ ÷ersÞu. íkkr÷çku øk{u {ËeLkk ð çkfey ð {ÂøVhík 13 þÔðk÷w÷ {wfho{ 1428

“ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk” Þun rfíkkçk (ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk) þi¾u íkhefík, y{ehu yn÷u MkwLLkík, çkkLkeÞu Ëk’ðíku RM÷k{e nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkw rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe hÍðe rÍÞkE

Lku WËqo ÍçkkLk {U íknheh Vh{kÞk ni.

{sr÷Mku íkhkrs{ (Ëk’ðíku RM÷k{e) Lku RMk rfíkkçk fku økwshkíke hM{w÷ ¾ík {U {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk Mku þkyuy fhðkÞk ni.

RMk {U yøkh rfMke søkn f{eçkuþe Ãkkyu íkku {sr÷Mku íkhkrs{ fku (çk Íheyu {õíkqçk, VkuLk, E- {uE÷ Þk

SMS )

{w¥k÷y Vh{k fh Mkðkçk f{kRÞu. hkrçkíkk : - {sr÷Mku íkhkrs{ (Ëk’ðíku RM÷k{e)

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk yn{ËykçkkË : VkuLk :- 079-25 39 11 68 only sms : MO. 9328017263 , 9327862600 e mail : makatabamadani@gmail.com

RMk rfíkkçk {U søkn çk søkn RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷kU ykih {-ËLke fk{kU fe {-ËLke çknkhU çk-h-fíkU ÷wxk hne nI.

ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk : {wyÂÕ÷V : þi¾u íkhefík y{ehu yn÷u MkwLLkík çkkrLkÞu Ëk’ðíku RM÷k{e nÍhík yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkq rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe h-Íðe

: Lkkrþh : {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk yn{Ë ykçkkË

Lkk{ rfíkkçk {wyÂÕ÷V

: :

rMkLku íkçkkyík : Lkkrþh :

ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk þi¾u íkhefík y{ehu yn÷u MkwLLkík çkkrLkÞu Ëk’ðíku RM÷k{e nÍhík yÕ÷k{k {ki÷kLkk yçkq rçk÷k÷ {wnB{Ë RÕÞkMk y¥kkh fkrËhe h-Íðe þÔðk÷w÷ {wfho{ rMkLku 1430 rn. {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk, rMk÷uõxuz nkWMk, yr÷V fe {ÂMsË fu Mkk{Lku, ¾kMk çkkÍkh, íkeLk íkhðkÍk, yn{Ë ykçkkË, økwshkík.

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {wÏíkr÷V þk¾U {wBçkE :

19 ,20 {wnB{Ë y÷e rçk®Õzøk, {wnB{Ë y÷e

hkuz, VkuLk : 022 -23454429 Ëun÷e :

{rxÞk {n÷, WËqo {kfuox, ò{uy {ÂMsË VkuLk : 011-23284660

LkkøkÃkwh :

(c/o) òr{yíkw÷ {ËeLkk, {wnB{Ë y÷e MkhkÞ hkuz, f{k÷ þknçkkçkk Ëhøkkn fu ÃkkMk {kur{LkÃkwhk VkuLk : 0712-2737290

ys{uh þheV : 19 /216 V÷knu ËkhiLk {ÂMsË, Lkk÷k çkkÍkh, MxuþLk hkuz, Ëhøkkn, {-ËLke RÂÕíkò : rfMke ykih fku Þun rfíkkçk AkÃkLku fe RòÍík Lknª ni.

“Þk Vkrík{k rçkLíku {wMíkVk” fu ÃkLËhn nwYV fe rLkMçkík Mku Þun rfíkkçk ÃkZLku fe 15 rLkGÞíkU Vh{kLku {w M íkVk : “{wMkÕ{kLk fe rLkGÞík WMk fu y{÷ Mku çkuníkh ni.”

Þk’Lke

(y÷ {ku’s{w÷ fçkeh, rs. 6 , Mk. 185 , nËeMk : 5942)

Ëku {-ËLke Vq÷ : ( 1) çkøkih yåAe rLkGÞík fu rfMke ¼e y-{÷u ¾ih fk Mkðkçk Lknª r{÷íkk.

(2) rsíkLke yåAe rLkGÞíkU rÍÞkËk, WíkLkk Mkðkçk ¼e

rÍÞkËk.

(1) RÏ÷kMk fu MkkÚk {MkkR÷ Mke¾ fh rhÍkyu R÷kne fe nfËkh çkLkq tø ke (2) n¥k÷ ðwM y RMk fk çkk ðqÍ q ykih ( 3) rfç÷k Y {wíkk-÷yk fYtøke ( 4) RMk fu {wíkk-÷yu fu Íheyu VÍo W÷q{ Mke¾qtøke (5) òu {My÷k Mk{Í {U Lkne ykyuø kk WMk fu r÷Þu ykÞíku fhe{k íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : “íkku yi ÷ku ø kku ! RÕ{ ðk÷kU Mku Ãkq A ku yøkh íkwBnU RÕ{ Lknª.” (Ãkkhn : 14 , yLLknT÷ : 43 ) Ãkh y{÷ fhíku nw y u W-÷{k Mku Ásq y fYtø ke ( 6) (yÃkLku Íkíke LkwM¾u Ãkh) RLËÍTÍYhík ¾kMk ¾kMk {fk{kík Ãkh yLzh ÷kRLk fYt ø ke (7) (Íkíke LkwM¾u fu) ÞkË Ëk~ík ðk÷u Mk^nu Ãkh ÍYhe rLkfkík r÷¾q tø ke (8 ) rsMk {My÷u {U Ëw ~ðkhe nkuø ke WMk fku çkkh çkkh ÃkZq t ø ke. (9 ) rÍLËøke ¼h y{÷ fhíke hnq t ø ke ( 10) òu RM÷k{e çknLkU Lknª òLkíkª WLnU rMk¾kŸøke ( 11) òu RÕ{ {U çkhkçkh nkuøke WMk Mku {MkkR÷ {U íkfhkh fYtøke (12 ) ËqMkhe RM÷k{e çknLkkU fku Þun rfíkkçk ÃkZLku fe íkhøkeçk rË÷kŸøke ( 13) (f{ yÍ f{ 12 yËË Þk nMçku íkkiV ef) Þu n rfíkkçk ¾heË fh Ëq MkhkU fku íkkunTVíkLk Ëqtøke (14 ) RMk rfíkkçk fu {wíkk-÷yu fk Mkðkçk Mkkhe WB{ík fku EMkk÷ fYtø ke (15) rfíkkçkík ðøkih k {U þh-E øk-÷íke r{÷e íkku LkkrþheLk fku r÷¾ fh {w ¥k÷y fYt ø ke. (ÍçkkLke fnLkk Þk fn÷ðkLkk ¾kMk {wV eË Lknª nkuí kk)

WLðkLk ËwYË þheV fe VÍe÷ík ykihík fk ÷^Íe {k’Lkk õÞk yks f÷ ¼e ÃkËko ÍYhe ni ? Í{k™yu òrnr÷GÞík fe {wÆík rfíkLke ? çku ÃkËoøke fk ðçkk÷ ÍktÍLk Mku{whkË fkiLk Mkk Íuðhni ? nh½wtøkwY fuMkkÚk þiíkkLk nkuíkk ni Íkts ðk÷u ½h {U rVrh~íkuLknª ykíku Íuðhfe ykðkÍ fk nwõ{ ykihík fk þkunhfu r÷ÞuÍuðh ÃknLkLkk þnLþknu {ËeLkk fkËeËkh LkMkeçk nkuøkÞk rMkºk fu çkkhu {UMkwðk÷ sðkçk rMkºk rfMku fníkunI ? {Ëofk rMkºk fnkt Mkufnkt íkf ni ? nkS MkkrnçkkLk ykih LkefhÃkkuþ ykihíkfk rMkºk Lk{kÍ {U Úkkuzk Mkk rMkºk ¾w÷k nku íkku.....? {ILk{kÍ Lknª ÃkZíke Úke rË÷ ¾wþ fhLku fe VÍe÷ík rMkºk fe rfM{uËwðw{ fu[kh rnMMku {Ëo fk {Ëo fu r÷Þu rMkºk çkå[ufk rMkºk çknwík Akuxuçkå[u fe hkLk fku AqLkk fiMkk ? y{úË fku Ëu¾Lkufk nwõ{ ykihík fk ykihík fur÷Þu rMkºk ykihík fk ysLkçke {Ëofku Ëu¾Lkk fkrVhk ËkE MkuÍ[øke fhðkLkk {Ëo fu r÷Þu ykihík fk rMkºk {Ëo fk yÃkLke Íkiò fku Ëu¾Lkk {Ëo fk yÃkLku {nkrh{ fku Ëu¾Lkk {Ëo fk {kt fuÃkkô ËçkkLkk

MkVnk 1 1 2 3 4 5 6 6 8 9 10 12 12 13 14 15 16 17 19 20 21 22 22 23 24 24 25 26 27 27 29

WLðkLk {Ëo fk ykÍkË ykihík yÂßLkçkGÞk fkuËu¾Lkk [unhk Ëu¾Lku fe RòÍík fe Mkqhík { ut fkLk ykih økhËLk Ëu¾Lkufk {My÷k çkuÃkËoøkeMku íkkiçkk rsMk Mku rLkfknfhLkkniWMk fkuËu¾Lkk yøkhËu¾Lkk {wÂBfLk Lk nku íkku õÞk fhLkk [krnÞu ykihík fk {Ëo MkuR÷ks fhðkLkk f{h fk ËËo ykih {-ËLke fkrV÷k ykihíkkU fufÃkzkU fe íkhV {Ëofk Ëu¾Lkk Ëk{Lk fk Äkøkk ½h Mku çkknh rLkf÷Lkufe yunríkÞkíkU ykihík fkrfMk rfMkMkuÃkËkoni? {nkrh{fe rfM{U ËqÄ furh~íku{UÃkËko fhLkk{wLkkrMkçk ni LkMkçke {nkrh{ {U fkiLk fkiLk þkr{÷ nI ? çkk’Í MkwMkhÃkwh ¾íkh nkuíku nI Ëuðh ¼k¼efk ÃkËko MkwMkhk÷{U rfMk íkhn ÃkËko fhu ? ÃkËkoËkh fur÷Þu ykÍ{kRþU ykrMkÞk fe ËËoLkkf ykÍ{kRþ {nqo{k yB{e òLk Lku {-ËLke fk{fhLku fe RòÍík rË÷ðkE {-ËLke fk{ fe íkzÃk {hnçkk ! [kh Vhk{eLku {wMíkVk ½h {ut ÃkËuo fk ÍunTLk fiMku çkLku ? {k íknTík fuçkkhu {UÃkqAk òyuøkk Akuxu¼kE fe RÂLVhkËe fkurþþ ËGÞqMk fe íkk’heV yøkh ykihík Lkk Vh{kLke fhu íkku..... ? õÞk {wtn çkku÷u¼kE çknLk fk ÃkËkoni ?

MkVnk 29 31 31 34 35 36 37 39 41 42 44 44 45 46 47 48 50 52 55 57 59 59 60 61 62 64 67 67

WLðkLk ÷u Ãkk÷f çkå[u fk nwõ{ çkå[e økkuË ÷uLkk fiMkk ? ÷u Ãkk÷f Mku ÃkËkoòRÍ nkuLkufe Mkqhík ÷zfk fçk çkkr÷øk nkuíkk ni ? ÷zfe fçk çkkr÷økk nkuíke ni ? rfíkLke W{ú fu ÷zfu Mku ÃkËko ni ? fkrVhk ykihíkMku ÃkËko yk’÷k nÍhík fk Víkðk Vkrshk ykihíkMkuÃkËko {uhe rÍLËøke fk {õMkË 883 RÂßík{kykík {-ËLke RLyk{kík rfMk fu r÷Þu rfíkLku ? ykr{÷eLku {-ËLkeRLyk{kíkfu r÷Þu rçkþkhíku WÍT{k õÞk WMíkkË Mku¼e ÃkËkoni ? Ãkehykih {wheËLke fk ÃkËko ykihík Lkk {nh{ Ãkeh fk nkÚk Lknª [q{ Mkfíke økih ykihíkkU MkunkÚk r{÷kLkufk yÍkçk ykihík fkfwhykLk Mke¾Lku fur÷Þu ½hMku rLkf÷Lkk RÂMíkfk{ík fk V÷ nhçkkík Ãkhyuf Mkk÷fe RçkkËík fk Mkðkçk ykihík fk ÃkehMku RÕ{nkrMk÷ fhLkk ykihík Ãkeh Mku çkkík [eík fhu Þk Lk ? Ãkeh ykih {wheËLke fe VkuLk Ãkhçkkík [eík ykihík fu r÷ÞuVkuLk ðwMkq÷ fhLkufk íkhefk ? çkË LkMkeçk ykrçkË ykih sðkLk ÷zfe þnðík ÃkhMíke fw£ íkf ÷u økE ykr÷{ ÍkËe yøkh çku ÃkËko nku íkku ? ykr÷{çkkÃk fk ËËoLkkf yLò{ ykihík WBhn fhuÞk Lk fhu ?

WB{w÷ {wyr{LkeLk W{ú ¼h ½h Mku çkknh Lk rLkf÷ª ykihík fku {ÂMsËfe nkrÍhe {Ly nkuLkufe ðsn 15 rËLk fu çkk’Ë sçk fçkú ¾w÷e....

MkVnk

97

WLðkLk ¾hçkqÍu fku Ëu¾ fh ¾hçkqÍk htøk Ãkfzíkk ni ËwLÞk çknwík ykøku rLkf÷ [wfe ni ! þkunh çkkh Lk rLkf÷Lku Ëu íkku .....?

7 Vhk{eLku {wMíkVk r{Þktfk nf rÍÞkËk Þk {kt çkkÃk fk ? þkunhÃkh çkeðe fu nwfqf ½hyBLk fk øknðkhk fiMkuçkLku ?

2 Vhk{eLku {wMíkVk Lk{f rÍÞkËk zk÷ rËÞk çkeðe fu r÷Þu sLLkík fe rçkþkhík RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke Mknhk Mkå[erLkGÞík feçk-h-fík Mku økw{þwËk nkhr{÷økÞk yåAe rLkGÞík fu VÍkR÷ økw{þwËk [eÍ r{÷Lku fu r÷Þu [kh yðhkË ¾kiVu ¾wËk fu Mkçkçk ykihík fk rLkfkn Mku çkkÍ hnLkk fiMkk ? õÞk rLkfknLk fhfu ykihíkøkwLknøkkhnkuøke çku RÍTLk þkunh ½hMku rLkf÷Lkufk ðçkk÷ LkÚkLkkU fk ¾qLk ÃkeÃk [kxu íkçk ¼e...... {If¼e þkËe Lk fYtøke {ifu ðk÷u{kuníkkík hnU þkunh çku ÃkËoøke fk nwõ{ Ëu íkku ..... ? çkå[kU fk Ãkn÷k {õíkçk {kt fe økkuË ni 2 Vhk{eLku {wMíkVk ykihík þkunhMku RÕ{nkrMk÷ fhu ykihík fk ykr÷{k fuÃkkMk ò fh ÃkZLkk

98

RÕ{ Mke¾Lku fk Íheyk MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík ¼e nI 140

68 69 70 71 72 72 73 76 77 78 80 81 82 83 84 84 85 86 86 88 89 90 90 91 93

98 100 102 103 107

rÍÞkhíku {wMíkVk ykfk WB{ík fe nk÷ík Mku çkk ¾çkh hníku nI RòÍík fu çkøkih RÂßík{ky fu r÷Þu ½h Mku rLkf÷Lkk {Ëofu ÃkkMk ykihíkfk ÃkZLkk ykihíkykr÷{fkçkÞkLkMkwLkLku fu r÷Þu rLkf÷Mkfíkeni ÞkLknª?

MkVnk 109 111 111 113 115 117 118 119 120 121 122 124 126 127 127 129 130 131 132 134 135 136 137 137 139 141 143 144 145 146

WLðkLk sLLkík {U ÷u òLku ðk÷u yk’{k÷ Ëk’ðíku RM÷k{e fk 99% fk{ RÂLVhkËe fkurþþMku ni ¾íkhLkkfÍnhe÷k MkktÃk õÞk ÃkËko íkh¬e {U Áfkðx ni ? nfefík {U fkBÞkçk fkiLk ? snLLk{{U ykihíkkU fe fMkhík çki økihíke fe RÂLíknk Mk¥kh 70 nÍkhnhk{e çkå[u [kËh ykih [kh Ëeðkhe fe íkk’÷e{rfMk LkuËe ? ykihík fe {w÷k-Í{ík fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk ½h {U fk{ ðk÷e h¾ Mkfíku nI Þk Lknª ? yuÞhnkuMxuMk feLkkufhe fhLkkfiMkk ? {Ëo fk yuÞhnkuMxuMk {Ur¾Ë{ík ÷uLkk fiMkk ? ykihíkfk íkLnkMkVhfhLkk fiMkk ? ykihík fk nðkE snkÍ {U íkLnk MkVh fhLkk fiMkk ? ykihík fk çk øk-hÍu R÷ks øk÷e {U xn÷Lkk fiMkk ? n{ yçk rMkVo {-ËLke [uLk÷ Ëu¾íku nI Lk{kÍ çkwhkRÞkU Mkuçk[kíke ni Rr¥kçkkyu Lk-çkLke {U ¾w~f xnLke rn÷kE õÞk ykihík zkìõxhfu ÃkkMk ò Mkfíke ni ? ykihík fk {Ëo MkuRLsuõþLk ÷økðkLkk {Ëo fk LkMko MkuRLsuõþLk ÷økðkLkk Mkh{U ÷kunufe fe÷ LkMko feLkkufhefhLkkfiMkk? ÍÂÏ{ÞkUfe r¾Ë{ík ykih MknkrçkGÞkík LkMkofe Lkkufhe fusðkÍ feyuf Mkqhík yççkq fku çkiYLku {wÕf Lkkufhe r{÷ økE {Ï÷qík íkk’÷e{ fk þh-E nwõ{ ykihík fk fkì÷us ÃkËkoLkþeLk ÷zfefe þkËe Lknª nkuíke nw¬k{ fe {w÷k-Í{ík

MkVnk 147 149 151 152 154 155 156 158 159 160 161 162 162 163 165 167 167 168 169 171 171 171 172 172 172 173 174 176 176 177 178

WLðkLk ykÍ{kRþ {U Lk zhU Lkkrð÷UÃkZLkkfiMkk ? {I VuþLk yuçk÷ Úke {wMfhk fhçkkík fhLkkMkwLLkík ni õÞk yks f÷ ÃkËko ÍYhe Lknª ? ykÃk íkku ½h fu ykË{e nI ! {Ëo funkÚk Mku[qrzÞkt ÃknLkLkk ÃkËko fhLku{U {wykþhu Mku zh ÷økíkk ni rnfkÞík õÞk ½h {U {ÂGÞík nku òyu íkçk ¼e ÃkËko ÍYhe ni ? çkuxk ¾kuÞk ni nÞk Lknª ¾kuE çkuxe fu øk÷u fk ËËo Ëqh nku økÞk økih {nTh{ Mku íkk’rÍGÞík fh MkfíkunI Þk Lknª ? økih {nh{ fe RÞkËík fhLkk fiMkk ? Í[øke fu {w-íkyÂÕ÷f Mkwðk÷ ð sðkçk fkrVhk ËkE Mku Í[øke fhðkLku fk {My÷k õÞk rË÷ fk ÃkËko fkVe ni ? ÍunTLke {heÍ íkLËwÁMík nku økÞk ÃkËko fhLku {U rÍsf nkuíke nku íkku..... çkeçke Vkrík{k fufVLk fk ¼e ÃkËko çkeçke Vkrík{k fk Ãkw÷ rMkhkík Ãkh¼e ÃkËko r{÷LkMkkhe fe çk-h-fíkU ykihkík fe {Íkhks Ãkh nkrÍhe ykihík sLLkíkw÷ çkfey {U nkrÍhe Ëu Þk Lknª ? ykihík fe hkuÍyu hMkq÷ Ãkh nkrÍhe ykihík {ËeLku {UrÍÞkhíku fhMkfíke nIÞk Lknª ykihík {ÂMsËu Lk-çkðe {U yu’ríkfkV fhu Þk Lk fhu ?

MknkrçkGÞkík fuÃkËuo fe firVGÞkík nk÷íku yunhk{ {U ¼e [unhu fk ÃkËko yLMkkrhGÞkík ferMkÞkn[kËhU íknçkLË Vkzfh ËwÃkèu çkLkk r÷Þu ÃkËuo fe yunríkÞkík ! !!

MkVnk 179 179 182 183 185 185 186 187 187 188 189 190 191 191 192 192 193 195 198 199 201 202 204 205 206 209 209 210 210 211 212 2 12

WLðkLk ËwÃkèu çkkhef Lk nkU çkkhef ËwÃkèk Vkz rËÞk yn÷u rhMkk÷ík {U rnòçk ykÍkË {wMkÕ{kLk ykihík fe y÷k{ík Úkk nh nk÷{U ÃkËko çkeðe ½hMku çkknhrLkf÷e ne õÞqt ! ykihík fku Auzk íkku støk rAz økE ykihík ykih þkì®Ãkøk MkuLxh ykihík fku ½h {U fiË h¾ku !

MkkiËk Mkw÷V {Ëone ÷kyut ykihík fu xuõMke {U çkiXLku fuçkkhu {UMkwðk÷ sðkçk ½h fu Lkkufh Mkuykihík fe çku íkfÕ÷wVe fk nwõ{ RM÷k{e çknLk ykih hknu ¾wËk {u MkVh {-ËLke fkrV÷kU fe 6 çknkhU økwËuo fk ËËo Ëqh nku økÞk {ÕVqs fe nkÚkkUnkÚk rþVkÞkçke ç÷z «uþh fe {heÍk íkLËwÁMík nku økE 100 ½hkU Mku çk÷kyut Ëqh MkwfLq kfeLkªË økhËLk fkËËo fkVqh nku økÞk LkkçkeLkk çkå[ufe nihík ytøkuÍ rnfkÞík {wÍufi nku òíke Úke MkkuLku fk økw{þwËk çkwLËk r{÷ økÞk sLLkík fe ¼e õÞk þkLk ni !

RM÷k{e çknLk ykih Lkufe fe Ëk’ðík ykðkÍ fiMku ¾w÷e !

RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke {~ðhk ËkihkLku RÆík MkwLLkíkUMke¾Lku fu r÷ÞurLkf÷Lkk fiMkk ?

RM÷k{e çknLkkU fk RÂßík{ky fhLkk fiMkk ? økihuykr÷{ fkuçkÞkLk fhLkk nhk{ ni ykr÷{ fe íkk’heV

MkVnk 213 214 215

216 217 217 219 219 220 222 227 228 229 231 232 233 234 235 237 238 240 241 242 243 244 247 247 247 249 250

WLðkLk økihu ykr÷{fu çkÞkLk fk íkhefk {wçkÂÕ÷økeLk fu r÷ÞuynB{ rnËkÞík RM÷k{e çknLkU Lkk’íkU ÃkZU Þk Lknª ?

RM÷k{e çknLkU {kEf RÂMík’{k÷ Lk fhU ykihík fu hkøk fe ykðkÍ {uhe ykðkÍ fktÃkíke Úke çkhyk-{ËuMkuyuf ËqMkhe fkuÃkwfkhLkkfiMkk ? çkå[kUfku zktxLkufe ykðkÍ ykihík Lkk’íkkUfe rðrzÞkufuMkux Ëu¾uÞk Lknª ykihík Lkk’íkkU fe fuMkxMkwLkk ÞkLknª ?

RM÷k{e çknLkULkk’ík ÏðkLkkU fe furMkxuLk MkwLkU õÞk RM÷k{e çknLkU{nqo{k Lkk’ík ÏðkLke fe Lkk’íkU MkwLk MkfíkenI ?

RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke [uLk÷ Ëu¾Lku fk þh-E {My÷k ykihík ykr{÷ fu ÃkkMk òyu Þk Lknª ? ykihík fk {ufyÃk fhLkkfiMkk ? r÷çkkMkfu çkk ðwsqË Lktøke r˾kLkufu r÷ÞuÍuðhkík ÃknLkLkk ykihík ¾w~çkq÷økkyu Þk Lkk ? ykihík ¾w~çkq ÷økk fh çkknh Lk rLkf÷u ¾w~çkq ÷økkLkuðk÷e ykihík fe rnfkÞík Ãkwh frþþ çkwhfy {-ËLke çkwhfy RM÷k{e çknLkkU fku íkBçken {nÕ÷u{U çkwhfy ¾ku÷ ËuLkk fiMkk ? {-ËLke çkwhfyu {U økh{e ÷økíke nku íkku ...... ? ykfk íkÃkíku nwyuMknhk {U. çkk÷kU fu çkkhu {UMkwðk÷ sðkçk çkk÷kU fu çkkhu {U yunríkÞkíkU ykihík fk Mkh {wtzðkLkk ykihík fk {ËkoLkk çkk÷fxðkLkk ðkun fVLk Vkz fh WX çkiXe

MkVnk 251 252 254 254 255 257 259 260 261 261 262 263 265 267 268 268 270 271 272 272 273 274 275 276 276 277 278 279 279 280 280

WLðkLk f{Íkuh çknkLku ykihík fkËhÍe fkuLkkÃk ËuLkk fiMkk ? ¼kE ykih ¼k¼e fe RÂLVhkËe fkurþþ ½hðk÷kU fe RM÷kn fersÞu yn÷u¾kLkk fku Ëku; MkufiMku çk[kyut rnszuMku¼e ÃkËko {w¾LLkMk rfMku fníkunI ? rnszkÃkLkMku çk[Lku fe íkkfeË Lkõ÷e rnszk òu {w¾LLkMk Lk nku WMk fkurnszk fn fhÃkwfkhLkkfiMkk {w¾LLkMk fku rnsz fnfh çkw÷kLkk rnszkU fk rfhËkh íkeMkhersLMk Þk’Lke ¾wLMkk fuçkkhu {U ynB{ {k’÷q{kík yuf neszufe {ÂøVhík fe rnfkÞík ËwÕnLk fu fË{kU fk ÄkuðLk rAzfLkkfiMkk ?

LkÍh fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk 4 ynkËeMku {wçkk-hfk LkÍh Vih ÷ku òLk çkqÍ fh LkÍh {ík zk÷ku LkÍh fe rnVkÍík fe VÍe÷ík Rç÷eMk fk Ínhe÷k íkeh ykt¾kU {Uykøk ¼hËe òyuøke ykøk fe Mk÷kE LkÍh rË÷ {U þnðík fk çkes çkkuíke ni ykihík fe [kËík ¼e {ík Ëu¾ku çkË rLkøkkne fh çkiXuíkku õÞk fhu ? økwLkknr{xkLkufk LkwM¾k íkkiçkk fu RhkËu MkuøkwL kknfhLkk fw£ ni yuf ykt¾ ðk÷k ykË{e

MkVnk 281 283 284 285 286 287 287 288 288 289 290 290 292

294 295 296

WLðkLk {IøkwLkknkU fe Ë÷Ë÷ MkurLkf÷ ykE Ëwyk fu VÍkR÷ rfMke fu½h {U {ík ÍktrfÞu ykt¾ Vkuz zk÷Lku fk RÂÏíkÞkh økw^ík-økq {UrLkøkkn fnkt nku ? rLkøkknu {wMíkVk fe yËkyut s~Lku rð÷kË fe çk-h-fík Mku {uhe rÍLËøke çkË÷ økE s~Lku rð÷kËík Ëu¾ fh fçkq÷u RM÷k{ R~fu {òÍe fu {w-íkyÂÕ÷f Mkwðk÷ sðkçk ykrþf ð {k’þqf þkËe fh Mkfíku ni Þk Lknª ? økih þh-E R~fu {òÍe fe íkçkkn fkrhÞkt íkeLk sðkLk çknLkkU fe RÂßík{kE ¾wËfwþe Lkkfk{kLkuR~f fe ¾wËfwrþÞkt R~fu {òÍe Mku çk[Lkufk íkhefk þkËe rfíkLke W{ú{U nkuLke [krnÞu ? rsLLk yøkh ykihík Ãkh ykrþf nku òyu íkku.... ? rsLLkyøkhykihíkfku ÍçkhËMíkeíkkunVkËu íkku....? ykrþf ð {k’þqf fu íkkunVu fk nwõ{u þh-E

297

LkkòEÍ íkkunVu ÷kixkLkufk íkhefk

297

y{úË fkuíkkunVk ËuLkk fiMkk ?

297 298 298 298 299 299 300 300 301 302 302

ykihík Lkk {nh{fku íkkunVk Ëu Mkfíke ni Þk Lkne ? Íw÷i¾k fe ËkMíkkLk ykrþfkLku LkkËkLk fkhË nkuøkÞk ! çkwhfyÃkkuþ yk’hkrçkGÞk R~fçkkÍe Mku ÃkeAk AwzkLku fk YnkLke R÷ks yçËwÕ÷knrçkLk {wçkkhf fe íkkiçkk fk Mkçkçk MkktÃk {økMkhkLke fhhnk Úkk ¾wþ LkMkeçk ykrçkË feMkkrçkík fË{e yÂBçkÞkyu rfhk{Ãkh ¼e RÂBíknkLk ykyu R~fu {òÍe Lku íkçkkne {[kE ni

MkVnk 306 308 310 310 312 312 314 316 318 320 321 323 324 324 325 327 328 328 329 330 330 334 337 339 343 343 345 345 350 353

WLðkLk ykrþfkU fusÍTçkkík fuMkkík nÞk MkkuÍ fr÷{kík ykrþfkík fu sÍTçkkík fu 12nÞk MkkuÍ fr÷{kík R~f {UnkuLku ðk÷e þkrËÞkU fuçkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk fkuxo fe þkËe fwVqrfMku fníkunI ? fwVq fe ík{k{ þhkRík fe ðÍkník LkMkçkfk çkÞkLk y-s{e ÷zfk ykih y-hçke ÷zfe ykr÷{ fe yuf çknwík çkze VÍe÷ík {i{Lk ykih MkÂGÞËn fk fkuxo {uhus MkÂGÞË ÍkËu ykih {i{Lk ÷zfe fk fkuxo {uhus økihu MkÂGÞËykih MkÂGÞËnfk rLkfkn RM÷k{ {U fwVq nkuLkk {wMkÕ{kLk ÷zfe fk Lkki {wÂM÷{Mku rLkfkn Ãkuþu (fk{ ÄLËu) {U fwVq nkuLkk íkkrsh fe ÷zfe fk fwVq ni Þk Lknª ? nßò{ ykih {ku[e fk ykÃkMk {U fwVq nkuLkk rËÞkLkík {UfwVqnkuLkk

MkVnk

372

WLðkLk VkrMkf ykih rçkLíku{w¥kfe {k÷ {U rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLkk) fwVq Mku {w-íkyÂÕ÷f {w-íkVŠhfkík ËqMkhufku çkkÃkçkLkk ÷uLkk þkËe fkzo{u tçkkÃk fk Lkk{ øk÷ík zk÷Lkk r{Þktçkeðe fk yuf ËqMkhuÃkh þf fhLkk fiMkk rfMkefku hLzefnLkkfiMkk ? økk÷e fe ËwLÞðe MkÍk þf fe rçkLkk Ãkh RÕÍk{ {ík ÷økkRÞu ÷kunu fu 80 fkuzu yiçk AwÃkkyku sLLkík {U òyku ! yiçk ¾ku÷Lku fk yÍkçk òËqxkuLkk fhðkLkufk RÕÍk{ çkkuníkkLk fk yÍkçk íkkiçkk fu íkfkÍu Ãkqhu fh ÷ersÞu ! çkËøkw{kLke fuçkkhu {UMkwðk÷ sðkçk hkuLkuðk÷u ÃkhçkËøkw{kLke fk LkwõMkkLk

373

r{Þkt çkeðe fu økwM÷u {ÂGÞík fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk 396

354 355 357 357 360 361 361 362 363 365 366 369 370 370 371 372

MkVnk 374 375 375 378 379 384 386 386 388 389 389 390 391 391 393 394 395

{kiík fe ÞkË {U ¼qfe hnLku ðk÷e ¾kíkqLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk {wykÍn y-ËrðGÞk hkuÍkLkk Mkwçn fu ðõík Vh{kíkª : (þkÞË) Þun ðkun rËLk ni rsMk {U {wÍu {hLkk ni. rVh þk{ íkf fwA Lk ¾kíkª rVh sçk hkík nkuíke íkku fníkª : (þkÞË) Þun ðkun hkík ni rsMk {U {wÍ {hLkk ni. rVh Mkwçn íkf Lk{kÍ ÃkZíke hníkª. (yunÞkW÷ W÷q{, rs. 5, Mk. 151 ) yÕ÷knw hççkw÷ RÍTÍík fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {ÂøVhík nku. {uhk rË÷ fktÃk WXíkk ni f÷uò {wtn fku ykíkk ni fh{ Þk hçk ytÄuhk fçkú fk sçk ÞkË ykíkk ni

1 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ ? sðkçk þiíkkLk ÷k¾ MkwMíke rË÷kyu Þun rfíkkçk (409 Mk-Vnkík) {wfB{÷ ÃkZ ÷ersÞu

{k’÷q{kík fk ¾ÍkLkyu ÷k

sðkçk nkÚk ykyuøkk.

ËwYË þheV fe VÍe÷ík nÍhíku WçkGÞ rçkLk fk’çk

Lku yÍo fe fu {I (Mkkhu

rðËo, ðÍeVu, Ëwykyut Akuz Ëqtøkk ykih) yÃkLkk Mkkhk ðõík ËwYË ÏðkLke {U

MkVo fYtøkk. íkku Mkhfkhu {ËeLkk

Lku Vh{kÞk : “Þun

íkwBnkhe rV¢ku fku Ëqh fhLku fu r÷Þu fkVe nkuøkk ykih íkwBnkhu økwLkkn {wykV fh rËÞu òyutøku.”

(Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 4, Mk. 207, nËeMk : 2465)

nh ËËo fe Ëðk ni

íkk’ðeÍu nh çk÷k ni

ykihík fk ÷^Íe {k’Lkk Mkwðk÷ : ykihík fu ÷^Íe {k’Lkk õÞk ni ?

2 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

sðkçk : ykihík fu ÷w-økðe {k’Lkk ni “AwÃkkLku fe [eÍ” yÕ÷kn fu {nçkq çk, ËkLkkyu økwÞ qç k, {wL kÍTÍnwLk yrLk÷ WÞq çk fk Vh{kLku yk÷eþkLk ni rf : ykihík, “ykihík” (Þk’Lke AwÃkkLku fe [eÍ) ni sçk ðkun rLkf÷íke ni íkku WMku þiíkkLk Íktf fh Ëu¾íkk ni. (Þk’Lke WMku Ëu¾Lkk þiíkkLke fk{ ni.)

(Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 2, Mk. 392, nËeMk : 1176)

õÞk yks f÷ ¼e ÃkËko ÍYhe ni ?

Mkwðk÷ : õÞk ÃkËko RMk Ëkih {U ¼e ÍYhe ni ? sðkçk : S nkt [LË çkkíkU yøkh Ãkuþu LkÍh hnu íkku

ÃkËuo fu

{MkkR÷ Mk{ÍLku {U ykMkkLke hnuøke. Ãkkhn 22 Mkq-híkw÷ ynÍkçk fe ykÞík LkBçkh 33 {U ÃkËuo fk nwõ{ Ëuíku nwyu ÃkhðËo økkh

fk RþkoËu Lkqhçkkh ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yÃkLku ½hkU {tu Xnhe hnku ykih çku ÃkËko Lk hnku si M ku yøk÷e òrnr÷GÞík fe çku ÃkËoøke. (Ãkkhn : 22, y÷ ynÍkçk : 33)

¾÷eVyu yk’÷k nÍhík MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhík yÕ÷k{k

3 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

{ki÷kLkk MkÂGÞË {wnB{Ë LkE{wÆeLk {whkËykçkkËe RMk fu íknTík Vh{kíku nI : “yøk÷e òrnr÷GÞík Mku {whkË fç÷u RM÷k{ fk Í{kLkk ni, WMk Í{kLku {U ykihíkU Ríkhkíke rLkf÷íke Úkª, yÃkLke ÍeLkík ð {nkrMkLk (Þk’Lke çkLkkð ®Mk½kh ykih rsM{ fe ¾qrçkÞkt {-Mk÷Lk MkeLku fu W¼kh ðøkihk) fk RÍTnkh fhíke Úkª rf økih {Ëo Ëu¾U. r÷çkkMk yiMki ÃknLkíke Úkª, rsLk Mku rsM{ fu yk’Ík yåAe íkhn Lk ZfU.” (¾ÍkRLkw÷ RhVkLk, Mk. 673)

y^MkkuMk ! {kisqËk Ëkih {U ¼e Í{kLkyu

òrnr÷GÞík ðk÷e çku ÃkËoøke ÃkkE ò hne ni. ÞfeLkLk siMku WMk Í{kLku {U ÃkËko ÍYhe Úkk ðiMkk ne yçk ¼e ni.

Í{kLkyu òrnr÷GÞík fe {wÆík rfíkLke ? {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : fkþ ! RMk ykÞík

Mku {kisqËk {wÂM÷{ ykihíkU Rçkúík ÃkfzU. Þun ykihíkU WLk WB{nkíkw÷ {wyr{LkeLk Mkkrnçku Ynw÷ çkÞkLk MkÂGÞËwLkk ykË{ Lkq n

Mku çkZ fh Lknª.

Lku Vh{kÞk rf nÍhíku ð íkqVkLku MkÂGÞËwLkk fu Ëhr{ÞkLk fk Í{kLkk

4 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

òrnr÷GÞíku W÷k fn÷kíkk ni òu çkkhn Mkku çkn¥kh (1272) Mkk÷ ni ykih EMkk

ykih nwÍqh

fu

Ëhr{ÞkLk fk Í{kLkk òrnr÷GÞíku WÏhk ni òu íkõheçkLk A Mkku (600) çkhMk ni .

(LkqÁ÷ RhVkLk, Mk. 673, Ynw÷ çkÞkLk, rs. 7 , Mk. 170 ).

çku ÃkËoøke fk ðçkk÷ Mkwðk÷ : çku ÃkËoøke fk õÞk ðçkk÷ ni ? sðkçk : ykihík fe çku ÃkËoøke {qrsçku øk-Íçku R÷kne ykih Mkçkçku íkçkkne ni. RMk Mkwðk÷ fk sðkçk Ãkkhn 18 Mkqhyu Lkqh fe ykÞík LkBçkh 31 fu RMk rnMMku fe ík^Mkeh {U {w÷k-nÍk nku [wLkkL[u RþkoËu R÷kne nkuíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih Í{eLk Ãkh Ãkkô Íkuh Mku Lk h¾U rf òLkk òyu WLk fk Aw à kk nw ð k ®Mkøkkh.

(Ãkkhn : 18, yLLkqh : 31 )

çkÞkLk fËko ykÞíku {wçkk-hfk fu íknTík {wVÂMMkhu fwhykLk, ¾÷eVyu yk’÷k nÍhík, MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk MkÂGÞË {wnB{Ë ™ E{wÆeLk {whkËykçkkËe Vh{kíku nI : Þk’Lke ykihíku ½h fu yLËh

5 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

[÷Lku rVhLku {U ¼e Ãkkô RMk fËh ykrnMíkk h¾U rf WLk fu Íuðh fe ÍLfkh Lk MkwLke òyu, {My÷k : RMke r÷Þu [krnÞu rf ykihíkU çkksuËkh ÍktÍLk Lk ÃknLkU . nËeMk þheV {U ni : “yÕ÷kn

WMk fki{ fe Ëwyk Lknª fçkq÷ Vh{kíkk

rsLk fe ykihíkU ÍktÍLk ÃknLkíke nkU.” (ík^Mkehkíku yn{rËGÞk Mk. 565)

RMk Mku Mk{ÍLkk [krnÞu rf sçk Íuðh fe ykðkÍ

y-Ë{u fçkq÷u Ëwyk (Þk’Lke Ëwyk fçkq÷ Lk nkuLku) fk Mkçkçk ni íkku ¾kMk ykihík fe (yÃkLke) ykðkÍ (fk rçk÷k RòÍíku þh-E økih {Ëkuo íkf Ãknwt[Lkk) ykih RMk fe çku ÃkËoøke fiMke {qrsçku øk-Íçku R÷kne (

) nkuøke, ÃkËuofe íkhV Mku çku

ÃkhðkE íkçkkne fk Mkçkçk ni. (¾ÍkRLkw÷ RhVkLk, Mk. 566 )

ÍktÍLk Mku {whkË fkiLk Mkk Íuðh ni ?

Mkwðk÷ : nËeMk {U rsMk çkksuËkh ÍktÍLk ÃknLkLku fe {w{k-Lk-yík fe økE RMk Mku fkiLk Mkk Íuðh {whkË ni ? sðkçk : RMk Mku ½wt½Y ðk÷k Íuðh {whkË ni. yiMku Íuðh ÃknLkLku ðkr÷ÞkU Mku {w-íkyÂÕ÷f yuf nËeMk {U RþkoË nkuíkk ni : yÕ÷kn

çkksuËkh ÍktÍLk fe ykðkÍ fku yiMku ne Lkk

ÃkMkLË Vh{kíkk ni rsMk íkhn røkLkk fe ykðkÍ fku Lkk

6 {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

Vh{kLku {wMíkVk

ÃkMkLË Vh{kíkk ni ykih WMk fk n~h òu yiMku Íuðh ÃknLkíke nku ðiMkk ne fhuøkk siMkk rf {Ík{eh ðk÷kU fk nkuøkk, fkuE ykihík çkksuËkh ÍktÍLk Lknª ÃknLkíke {økh Þun rf WMk Ãkh ÷k’Lkík çkhMkíke ni. (fLÍw÷ WB{k÷, rs. 16, Mk. 164, hf{ : 45063 )

nh ½wt½Y fu MkkÚk þiíkkLk nkuíkk ni nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk Íwçkih Vh{kíku nI rf n{khu Þnkt fe ÷kI z e nÍhíku Íw ç ki h (

) fe ÷zfe fku nÍhíku W{h

fu

ÃkkMk ÷kE ykih WMk fu Ãkkô {U ½wt½Y Úku. nÍhíku MkÂGÞËwLkk W-{hu VkYf

Lku WLnU fkx rËÞk ykih Vh{kÞk

rf {I Lku hMkq÷wÕ÷kn

Mku MkwLkk ni rf nh

½wt½Y fu MkkÚk þiíkkLk nkuíkk ni.

(Mkw-LkLkku yçke ËkðqË, rs. 4 , Mk. 124 , nËeMk : 4230)

Íkts ðk÷u ½h {U rVrh~íku Lknª ykíku nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk çkwLkkLkk

Vh{kíke ni rf ðkun

WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk fu ÃkkMk Úkª rf ykÃk

fe r¾Ë{ík

{U yuf çkå[e ÷kE økE rsMk Ãkh ÍktÍLk Úku òu ykðkÍ fh hnu Úku ykÃk

çkku÷ª rf RMku {uhu ÃkkMk nhrøkÍ Lk

7 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

÷kyku {økh RMk Mkqhík {U rf RMk fu ÍktÍLk íkkuz rËÞu òyut {I Lku hMkq÷wÕ÷kn

fku Vh{kíku MkwLkk rf

WMk ½h {U rVrh~íku Lknª ykíku rsMk {U Íkts nku.

(Mkw-LkLkku yçke ËkðqË, rs. 4, Mk. 125, nËeMk : 4231)

RMk çkkçk fe ynkËeMku {wçkk-hfk fu íknTík {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{íknÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku ni : “yshkMk sBy sMko fe çk {k’Lkk s÷ks÷ Þk’Lke ½wtøkwY ykih RMk siMke ykðkÍ ËuLku ðk÷e [eÍ, Ÿx fu øk÷u {U ½wtøkwY ykih çkkÍ (Lkk{e ÃkrhLËu) fu Ãkkô fu AÕ÷ku fku ¼e yshkMk Þk s÷ks÷ fníku ni.t n{khu rnLËwMíkkLk {U ¼e Ãkn÷u ykihíkkU {tu ÍktÍLk fk hðks Úkk.” nËeMku ykRþk {U òu ÍktÍLk íkkuz ËuLku fk rÍ¢ ni WMk fe þno fhíku nwyu {w^íke Mkkrnçk

Vh{kíku nI : “RMk

íkhn (íkkuz ËU) rf WLk fu yLËh fu ftfh rLkfk÷ rËÞu òyut Þk RMk íkhn rf RMk fu ½wtøkw Y y÷øk fh rËÞu òyut Þk RMk íkhn rf ¾wË ÍktÍLk ne íkkuz rËÞu òyut økhÍ Þun rf WLk {U ykðkÍ Lk hnu.”

(r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 6, Mk. 136 )

8 òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Vh{kLku {wMíkVk

Íuðh fe ykðkÍ fk nwõ{ Mkwðk÷ : õÞk ykihík fu r÷Þu ykðkÍ ðk÷u Íuðh ÃknLkLkk rçkÕfw÷ {Ly ni ? sðkçk : Lknª yiMkk nhrøkÍ Lknª, {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Víkkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 22 MkVnk 127 ykih 128 Ãkh Vh{kíku nI : çkÂÕf ykihík fk çkk ðMVu fwËhík rçkÕfw÷ çku Íuðh hnLkk {õYn ni rf {Ëkuo Mku íkþççkkun ({wþk-çkník) ni. {ÍeË Vh{kíku ni : nËeMk {U ni : hMkq÷wÕ÷kn

Lku {ki÷k y÷e

Vh{kÞk “

Mku

” íkhs{k : yi

y÷e ! yÃkLku ½h fe ¾ðkíkeLk fku nwõ{ Ëku rf Íuðh fu çkøkih Lk{kÍ Lk ÃkZU. (y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík r÷¥k-çkhkLke, rs. 4 , Mk. 262, nËeMk : 5929)

WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku rMkÆefk

ykihík fk

çku Íuðh Lk{kÍ ÃkZLkk {õYn (Þk’Lke Lkk ÃkMkLËeËk) òLkíkª ykih Vh{kíkª fwA Lk Ãkkyu íkku yuf zkuhk ne øk÷u {U çkktÄ ÷u. (yMMkw-LkLkw÷ fwçkúk r÷÷ çkinfe , rs. 2 , Mk. 332, hf{ : 3267) yk’÷k

nÍhík

çksLku ðk÷u Íuðh fu RÂMík’{k÷ fu

{w-íkyÂÕ÷f RþkoË Vh{kíku ni : çksLku ðk÷u Íuðh ykihík fu

9 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

r÷Þu RMk nk÷ík {U òRÍ ni rf Lkk {nTh{kU {-Mk÷Lk ¾k÷k {k{qt [[k VqVe fu çkuxkU, suX, Ëuðh, çknLkkuE fu Mkk{Lku Lk ykíke nku Lk WMk fu Íuðh fe ÍLfkh (Þk’Lke çksLku fe ykðkÍ) Lkk {nTh{ íkf Ãknwt[u. yÕ÷kn Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yÃkLkk ®Mkøkkh Íkrnh Lk fhU {økh yÃkLku þkunhkU Ãkh..., (Ãkkhn : 18 , yLLkqh : 31)... ykih Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : Í{eLk Ãkh Ãkkô Íkuh Mku Lk h¾U rf òLkk òyu WLk fk AwÃkk nwðk ®Mkøkkh. (Ãkkhn : 18, yLLkqh : 31) VkyuËk : Þun ykÞíku fhe{k rsMk íkhn Lkk {nh{ fku øknLku (Þk’Lke Íuðh) fe ykðkÍ Ãknwt[Lkk {Ly Vh{kíke ni Þqtne sçk ykðkÍ Lk Ãknwt[u (íkku) RMk fk ÃknLkLkk ykihíkkU fu r÷Þu òRÍ çkíkkíke ni rf Ä{f fh Ãkkô h¾Lku fku {Ly Vh{kÞk Lk rf ÃknLkLku fku.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 127, 128 , {w÷ϾMkLk)

ykihík fk þkunh fu r÷Þu Íuðh ÃknLkLkk Mkwðk÷ : ykihíkkU fk yÃkLku þkunh fe rhÍk {LËe fu r÷Þu Íuðh ÃknLkLkk fiMkk ? sðkçk : fkhu Mkðkçk ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

10 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Vh{kíku nI : ykihík fk yÃkLku þkunh fu r÷Þu øknLkk (Íuðh) ÃknLkLkk, çkLkkð ®Mkøkkh fhLkk çkkRMku y@u yÍe{ ykih WMk fu nf {U Lk{kÍu Lk^÷ Mku y^Í÷ ni, çkk’Í Mkkr÷nkík (Þk’Lke Lkuf çkerçkÞkt) rf ¾wË ykih WLk fu þkunh ËkuLkkU ykir÷Þkyu rfhk{ Mku Úku nh þçk çkk’Ëu Lk{kÍu Rþk Ãkqhk ®Mkøkkh fh fu ËwÕnLk çkLk fh yÃkLku þkunh fu ÃkkMk ykíkª yøkh WLnU yÃkLke íkhV nksík Ãkkíke nkrÍh hníkª ðhLkk Íuðh ð r÷çkkMk Wíkkh fh {wMkÕ÷u rçkAkíkª ykih Lk{kÍ {U {~økq÷ nku òíkª. ykih ËwÕnLk fku MkòLkk íkku MkwLLkíku fËe{k ykih çknwík ynkËeMk Mku Mkkrçkík ni çkÂÕf ftðkhe ÷zrfÞkut fku Íuðh ð r÷çkkMk Mku ykhkMíkk h¾Lkk rf WLk fe {tÂøLkÞkt ykyut, Þun ¼e MkwLLkík ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 126)

{økh ÞkË hnu ! çkLkkð ®Mk½kh ½h fe [kh Ëeðkhe

{U ðkun ¼e rMkVo {nkrh{ fu Mkk{Lku nku, WLk fku çkLkk Mktðkh fh økih {Ëkuo fu Mkk{Lku çku ÃkËko r÷Þu r÷Þu rVhLkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

þnLþknu {ËeLkk fk ËeËkh LkMkeçk nku økÞk RM÷k{e çknLkku ! þh-E ÃkËuo fu íkyÕ÷wf Mku RÂMíkfk{ík ÃkkLku fu r÷Þu íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku

11 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

nh Ë{ ðkçkMíkk hrnÞu. Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ ¼e fhíke hrnÞu ykih Ëk’ðíku RM÷k{efu MkwLLkíkkU fe íkhrçkGÞík fu {-ËLke fkrV÷kU fe {wMkkrVhk çkLkLku fe MkykËík ¼e nkrMk÷ Vh{kíke hrnÞu.1 yøkh fkuE ÃkqAu rf {-ËLke fkrV÷kU {U õÞk r{÷íkk ni ? íkku {I fnqtøkk rf {-ËLke fkrV÷kU {U õÞk Lknª r{÷íkk ! RMk {-ËLke çknkh fku {w÷k-nÍk Vh{kRÞu ykih R~fu hMkq÷ Mku ÷çkhuÍ rË÷ fk ViMk÷k {-ËLke çknkh fu RÂÏíkíkk{ Ãkh rËÞu nwyu þu’h Ãkh

fn fh {kunhu

íkMËef ÷økk fh fersÞu. [wLkkL[u niËhykçkkË (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf n{khu y÷kfu {U Ëk’ðíku RM÷k{e fe RM÷k{e çknLkkU fk yuf {-ËLke fkrV÷k íkþheV ÷kÞk. ËqMkhu rËLk y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík fu çkk’Ë nkuLku ðk÷u MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLk {U {wÍu ¼e rþhfík fe MkykËík r{÷e, çkÞkLk fu çkk’Ë sçk Mk÷kíkku Mk÷k{ fu Þun y~ykh ÃkZu økyu, “yi þnLþknu {ËeLkk yMMkk÷kíkw ðMMk÷k{” íkku 1.RM÷k{e

{I Lku òøkíke

çknLkku fu {-ËLke fkrV÷u fe nh {wMkkrVhk fu MkkÚk WMk fu çkå[kU fu yççkq Þk fkrçk÷u yu’rík{kË {nh{ fk MkkÚk nkuLkk ÷krÍ{e ni LkeÍ rÍB{uËkhkLk fku yÃkLke {hÍe Mku {-ËLke fkrV÷u MkVh fhðkLku fe RòÍík Lknª {-Mk÷Lk ÃkkrfMíkkLk fe RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u fu r÷Þu “RM÷k{e çknLkkU fe {sr÷Mk çkhkyu ÃkkrfMíkkLk” fe {LÍqhe ÍYhe ni.

12 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

yk¾kU Mku Ëu¾k rf þnLþknu {ËeLkk, MkwYhu fÕçkku MkeLkk Vq÷kU fk nkh ÃknLku ðnkt íkþheV ÷u ykyu ni. yÃkLku øk{ Ïðkh ykfk

fku Ëu¾ fh

{I ¾wË Ãkh fkçkq Lk h¾ Mkfe ykih {uhe ykt¾kU Mku yktMkqykut fe Íze ÷øk økE. rVh ðkun E{kLk y^hkuÍ {LÍh {uhe rLkøkknkut Mku ykuÍ÷ nku økÞk Þnkt íkf rf RÂßík{ky RÂÏíkíkk{ fku Ãknwt[k. r{÷ økyu ðkun íkku rVh f{e õÞk ni ËkuLkkut yk÷{ fku Ãkk r÷Þk n{ Lku

rMkºk fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk rMkºk rfMku fníku nI ?

Mkwðk÷ : rMkºku ykihík rfMku fníku nI ? sðkçk : rMkºk fu ÷w-økðe {k’Lkk nI AwÃkkLkk, ZktÃkLkk. rsLk yk’Ík fk AwÃkkLkk ÍYhe ni WLk fku ykihík fníku nI ykih {ß{qE íkkih Ãkh AwÃkkLku fu RMk y{÷ fku “rMkºku ykihík” (Þk’Lke ÃkkuþeËk yk’Ík fk AwÃkkLkk) fníku ni. n{khu WVo {U WLk {ÏMkqMk yk’Ík fku ¼e rMkºk fníku nit rsLk fk AwÃkkÞk òLkk ÍYhe

13 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

ni. Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 1250 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk “çknkhu þheyík” rsÕË yÔð÷ Mk^nk 479 Ãkh MkËÁ~þheyn çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku ni : rMkºku ykihík (Þk’Lke rMkºk AwÃkkLkk) nh nk÷ {U ðkrsçk ni Ïðkn Lk{kÍ {U nku Þk Lknª, íkLnk nku Þk rfMke fu Mkk{Lku. rçk÷k rfMke øk-hÍu Mknen fu íkLnkE {U ¼e (rMkºk) ¾ku÷Lkk òRÍ Lknª ykih ÷kuøkkU fu Mkk{Lku Þk Lk{kÍ {U íkku rMkºk (AwÃkkLkk) rçk÷ Rß{ky VÍo ni. (çknkhu þheyík, rs. 1 , rnMMkk : 3, Mk. 479)

rMkºk fu {w-íkyÂÕ÷f ynfk{ fe Ëku yõMkk{ ni : (1) Lk{kÍ {U {Ëo ð ykihík fu r÷Þu rMkºk fu ynfk{ (2) økihu Lk{kÍ {U rMkºk fu ynfk{ rf fkiLk rfMk rfMk fu rsM{ fu fkiLk Mku rnMMku Ãkh LkÍh fh Mkfíkk ni. Ãkn÷u rfM{u yÔð÷ fe {wÏíkMkhLk ík^Mke÷ Mkwðk÷Lk sðkçkLk {w÷k-nÍk Vh{kRÞu :

{Ëo fk rMkºk fnkt Mku fnkt íkf ni ?

Mkwðk÷ : {Ëo fu rsM{ fk fkiLk Mkk rnMMkk rMkºk ni ykih Lk{kÍ {U RMk

14 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

fu r÷Þu rMkºk fu õÞk ynfk{ ni ? sðkçk : MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : {Ëo fu r÷Þu LkkV fu Lke[u Mku ½wxLkkU fu Lke[u íkf (rMkºk) ykihík ni Þk’Lke RMk fk AwÃkkLkk VÍo ni. LkkV RMk {U Ëkr¾÷ Lknª ykih ½wxLku Ëkr¾÷ nI. RMk Í{kLku {U çknwíkuhu yiMku ni rf íknçkLË Þk Ãkkò{k RMk íkhn ÃknLkíku nI rf Ãkuzq (Þk’Lke LkkV fu Lke[u) fk fwA rnMMkk ¾w÷k hníkk ni ykih yøkh fwhíku ðøkihk Mku RMk íkhn AwÃkk nku rf rsÕË (Þk’Lke ¾k÷) fe htøkík Lk [{fu íkku ¾ih ðhLkk nhk{ ni ykih Lk{kÍ {U [kiÚkkE fe r{õËkh ¾w÷k hnk íkku Lk{kÍ Lk nkuøke ykih çkk’Í çkuçkkf yiMku nit rf ÷kuøkkU fu Mkk{Lku ½wxLku çkÂÕf hkLk íkf ¾ku÷u hníku nI Þun ¼e nhk{ ni ykih RMk fe ykËík ni íkku VkrMkf ni.

(yiÍLk, Mk. 481 )

nkS MkkrnçkkLk ykih Lkefh Ãkkuþ yunhk{ ÃknLkLku ðk÷u çkk’Í nkS ¼e çku yunríkÞkríkÞkt fhíku nI ykih WLk fu rMkºk fu çkk’Í rnMMku siMkk rf LkkV fu Lke[u fk fwA rnMMkk ykih ½wxLku çkÂÕf hkLkkU fu çkk’Í rnMMku Mkçk fu Mkk{Lku Íkrnh nkuíku hníku nI, WLk fku íkkiçkk fhLke ykih ykRLËk

15 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

yunríkÞkíkfhLke ÷krÍ{e ni. LkeÍ RMk Mku Lkefh (KNICKERS) ÃknLk fh {wfB{÷ ½wxLku ykih hkLkkU fk fwA rnMMkk ¾w÷k h¾ fh ½q{Lku ðk÷u y^hkË ¼e Mkçkf nkrMk÷ fhU ykih RMk Mku íkkiçkk fhU, Lk ¾wË økwLknøkkh nkU Lk ËqMkhkU fku çkË rLkøkkne fe Ëk’ðík ËU. yøkh fkuE Lkefh ÃknLku nwyu nku íkku ËqMkhu {wMkÕ{kLk fu r÷Þu ÷krÍ{ nii rf WMk fu ¾w÷u nwyu ½wxLkkU ykih hkLkkU fku Ëu¾Lku Mku yÃkLku ykÃk fku çk[kyu.

ykihík Mkk rMkºk Mkwðk÷ : ykihíkkU fu rMkºk fu çkkhu {U ¼e {k’÷q{kík Vhkn{ fh ËersÞu ykih Þun ¼e çkíkk ËersÞu rf RLk fku Lk{kÍ {U õÞk õÞk AwÃkkLkk nkuøkk. sðkçk : {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rsÕË 1 rnMMkk 3 MkVnk 481 Ãkh ni : ykÍkË ykihíkkU (økw÷k{ ð ÷kitze fk Ëkih ¾í{ nwðk yks f÷ ík{k{ ykihíkU ykÍkË nI) ykih ¾wLMkk {wÂ~f÷ (Þk’Lke rsMk {U {Ëo ð ykihík ËkuLkkU fe y÷k{íkU ÃkkE òyu ykih Þun Mkkrçkík Lk nku rf {Ëo ni Þk ykihík) fu r÷Þu Mkkhk çkËLk ykihík (Þk’Lke AwÃkkLku fe søkn) ni. rMkðk {wtn fe rxf÷e ykih nÚkur÷ÞkU ykih Ãkkô fu íkÕðktu fu Mkh fu ÷xfu nwyu çkk÷ ykih økhËLk ykih f÷kRÞkt ¼e ykihík (Þk’Lke AwÃkkLku fe [eÍ) nti (ykih) RLk fk AwÃkkLkk ¼e VÍo

16 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

nit. çkk’Í W-÷{k Lku Ãkw~íku ËMík (Þk’Lke nÚku÷e fe ÃkeX) ykih (Ãkkô fu) íkÕðku fku ykihík (Þk’Lke AwÃkkLku fe [eÍ) {U Ëkr¾÷ Lknª rfÞk. RíkLkk çkkhef ËwÃkèk rsMk Mku çkk÷ fe rMkÞkne (Þk’Lke fk÷f) [{fu, ykihík Lku ykuZ fh Lk{kÍ ÃkZe Lk nkuøke sçk íkf WMk Ãkh fkuE yiMke [eÍ Lk ykuZu rsMk Mku çkk÷ ðøkihk fk htøk AwÃk òyu.

(yiÍLk, Mk. 484)

Lk{kÍ {U Úkkuzk Mkk rMkºk ¾w÷k nku íkku..... ?

Mkwðk÷ : yøkh Úkkuzk Mkk rMkºk ¾w÷k hn økÞk íkku õÞk Lk{kÍ nku òyuøke ? sðkçk : MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn, nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : “ðkÍun hnu rf rsLk yk’Ík fk rMkºk (Þk’Lke AwÃkkLkk) VÍo ni WLk {U fkuE WÍTð [kiÚkkE Mku f{ ¾w÷ økÞk Lk{kÍ nku økE ykih yøkh [kiÚkkE WÍTð ¾w÷ økÞk ykih VkihLk AwÃkk r÷Þk sçk ¼e nku økE ykih yøkh çk fËh yuf ÁõLk Þk’Lke íkeLk {íkoçkk fnLku fu ¾w÷k hnk Þk rçk÷ fMË ¾ku÷k yøk[uo VkihLk AwÃkk r÷Þk Lk{kÍ òíke hne. yøkh [LË yk’Ík {U fwA fwA ¾w÷k hnk rf nh yuf WMk WÍTð fe [kiÚkkE Mku f{ ni {økh {ß{qyk RLk fk WLk ¾w÷u nwyu yk’Ík {U òu Mkçk Mku Akuxk ni WMk fe [kiÚkkE fu çkhkçkh ni Lk{kÍ Lk nwE {-Mk÷Lk ykihík fu

17 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

fkLk fk Lkðkt rnMMkk ykih ®Ãkz÷e fk Lkðkt rnMMkk ¾w÷k hnk íkku {ß{qyk ËkuLkkU fk fkLk fe [kiÚkkE fe fËh ÍYh ni (r÷nkÍk) Lk{kÍ òíke hne.” (çknkhu þheyík, rs. 1 , Mk. 481, 482 )

{I Lk{kÍ Lknª ÃkZíke Úke RM÷k{e çknLkku ! Ëk’ðíku RM÷k{e fe çk-h-fíkkU fu õÞk fnLku ! RMk MkwLLkíkkU ¼hu {-ËLke {knku÷ Lku ÷k¾kU çku Lk{krÍÞkU fku Lk{kÍe çkLkk rËÞk, yiMke ne yuf {-ËLke çknkh {w÷k-nÍk fersÞu [wLkkL[u Ãktòçk (ÃkkrfMíkkLk) {U {wfe{ RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf {uhu ½h fk {knku÷ Þqt íkku {ÍTnçke Úkk rf {uhu yççkq òLk {ÂMsË {U {wyÂÍTÍLk ykih çkze çknLk ykih ¼kE òLk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk Úku, {økh {uhk ÍunTLk ËwLÞkðe ÷ÍTÍíkkU {U çkË {Mík ykih Lk^Mk økwLkknkU Ãkh rË÷uh Úkk, Lk{kÍut fÍk fh zk÷Lkk {uhe ykËík Úke. yuf rËLk [LË RM÷k{e çknLkut n{khu ½h Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky fe Ëk’ðík ËuLku fu r÷Þu íkþheV ÷kEt . WLk fu {nççkík ¼hu yLËkÍ Mku {uhk rË÷ ÃkMkes økÞk ykih {I Lku RÂßík{ky {U rþhfík fe rLkGÞík fh ÷e. sçk ðnkt økE

18 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

íkku yuf {wçkÂÕ÷økyu Ëk’ðíku RM÷k{e Lku “çku Lk{kÍe fe MkÍkyut” fu {kiÍqy Ãkh rË÷ rn÷k ËuLku ðk÷k çkÞkLk rfÞk rsMku MkwLk fh {I Úkhko WXe ykih {I Lku Ãk¬e rLkGÞík fe fu yks fu çkk’Ë {uhe fkuE Lk{kÍ fÍk Lknª nkuøke. rVh {knu hçkeWLLkqh þheV fk {kirMk{u çknkh ykÞk íkku {I RM÷k{e çknLkku fu RÂßík{kyu {e÷kË {U þhef nwE snkt yuf RM÷k{e çknLk Lku “T.V. fe íkçkkn fkrhÞk”1 çkÞkLk fª. WMk çkÞkLk fku MkwLk fh {uhu hkUøkxu ¾zku nku økyu ykih {uhe ykt¾kU Mku yktMkqyku fe Íze ÷øk økE. ðkun rËLk ykih yks fk rËLk {I Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku fh yÃkLke RM÷kn fe fkurþþkU {U {MYV nqt. ykÃk ¾wË íkþheV ÷kyu yÃkLku çkufMk fe íkhV “ykn” sçk rLkf÷e íkzÃk fh çku fMkku {sçkqh fe ykÃk fu fË{kU {U røkh fh {kiík fe Þk {wMíkVk ykhÍq fçk ykyuøke çkh çku fMkku {sçkqh fe

(1). y{ehu yn÷u MkwLLkík fe ykðkÍ {U ykìrzÞku fuMkux ykih ðeMkeze ykih RMke çkÞkLk fk rhMkk÷k {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk Mku nrËGÞíkLk ík÷çk fersÞu. {sr÷Mku {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk

19 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

rË÷ ¾wþ fhLku fe VÍe÷ík ½h ½h ò fh Lkufe fe Ëk’ðík

RM÷k{e çknLkku !

ËuLku fe ¼e ðkfuE çkze çk-h-fíkU nI, nku Mkfíkk ni ykÃk fe Úkkuze Mke fkurþþ rfMke fe íkõËeh çkË÷ fh h¾ Ëu ykih ðkun ykr¾hík fe çkuníkrhÞkt Rfêe fhLku {U {MYV nku òyu ykih ykÃk fk ¼e çkuzk Ãkkh nku òyu. Mkkur[Þu íkku Mkne ! ykÃk fe Lkufe fe Ëk’ðík MkwLk fh òu RM÷k{e çknLk {-ËLke {knku÷ Mku {wLMkr÷f nku òíke nkuøke WMk fku rfíkLkk MkwfqLk r{÷íkk nkuøkk ykih WMk fk rË÷ rfMk fËh ¾wþ nku òíkk nkuøkk !

! {wMkÕ{kLk fk rË÷ ¾wþ fhLkk ¼e

çknwík çkzu Mkðkçk fk fk{ ni [wLkkL[u þnLþknu ¾wþ r¾Mkk÷, Ãkifhu nwMLkku s{k÷ ËkVuyu hLòu {÷k÷, Mkkrnçku sqËku Lkðk÷, hMkq÷u çku r{Mkk÷, çkeçke ykr{Lkk fu ÷k÷, {nçkqçku hççku Íw÷ s÷k÷

Lku

Vh{kÞk : “òu þÏMk rfMke {kur{Lk fu rË÷ {U ¾wþe Ëkr¾÷ fhíkk ni yÕ÷kn

WMk ¾wþe Mku yuf rVrh~íkk ÃkiËk

Vh{kíkk ni òu yÕ÷kn

fe RçkkËík ykih íkkineË

çkÞkLk fhíkk ni. sçk ðkun çkLËk yÃkLke fçkú {U [÷k òíkk ni íkku ðkun rVrh~íkk WMk fu ÃkkMk yk fh ÃkqAíkk ni :

20 rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

“õÞk íkq {wÍu Lknª Ãkn[kLkíkk ?” ðkun fníkk ni rf íkq fkiLk ni ? íkku ðkun rVrh~íkk fníkk ni rf {I ðkun ¾wþe fe þõ÷ nqt rsMku íkqLku Vw÷k {wMkÕ{kLk fu rË÷ {U Ëkr¾÷ rfÞk Úkk, yçk {I íkuhe ðnþík {U íkuhk {qrLkMk nkuôøkk ykih Mkwðk÷kík fu sðkçkkík {U Mkkrçkík fË{ h¾qtøkk ykih hkuÍu rfÞk{ík {I íkuhu ÃkkMk ykŸøkk ykih íkuhu r÷Þu íkuhu hçk

fe çkkhøkkn

{U rMkVkrhþ fYtøkk ykih íkwÍu sLLkík {U íkuhk rXfkLkk r˾kôøkk. (y¥khøkeçk ð¥khneçk, rs. 3, Mk. 266, nËeMk : 23)

íkkòu íkÏíkku nwfq{ík {ík Ëu,

fMhíku {k÷ku Ëki÷ík {ík Ëu

yÃkLke ¾wþe fk Ëu Ëu {wÍTËk Þk yÕ÷kn {uhe Íku÷e ¼h Ëu

rMkºk fe rfM{u Ëwðw{ fu [kh rnMMku yçk rMkºk fe ËqMkhe rfM{ (Þk’Lke R÷kðk Lk{kÍ fu rMkºk) fe ík^Mke÷kík Mkwðk÷Lk sðkçkLk Ãkuþu r¾Ë{ík ni. RMk fu ynfk{ fe [kh yõMkk{ ni : (1) {Ëo fk {Ëo fu r÷Þu rMkºk (2) ykihík fk ykihík fu r÷Þu rMkºk (3) ykihík fu r÷Þu ysLkçke {Ëo fk rMkºk (4) {Ëo fu r÷Þu ykihík fk rMkºk.

21 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

(1) {Ëo fk {Ëo fu r÷Þu rMkºk Mkwðk÷ : {Ëo fk rMkºk fnkt Mku fnkt íkf ni ? sðkçk : {Ëo fk rMkºk LkkV fu yiLk Lke[u Mku ÷u fh ½wxLkku Mk{uík ni, LkkV rMkºk {U þkr{÷ Lknª. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : {Ëo {Ëo fu nh WMk

rnMMkyu çkËLk fe íkhV LkÍh fh Mkfíkk ni rMkðk WLk yk’Ík fu rsLk fk rMkºk (Þk’Lke AwÃkkLkk) ÍYhe ni ðkun LkkV fu Lke[u Mku ½wxLku fu Lke[u íkf ni rf RMk rnMMkyu çkËLk fk AwÃkkLkk VÍo ni. rsLk yk’Ík fk AwÃkkLkk ÍYhe ni WLk fku ykihík fníku nI rf rfMke fku ½wxLkk ¾ku÷u nwyu Ëu¾u íkku {Ly fhu ykih hkLk ¾ku÷u nwyu Ëu¾u íkku MkÏíke Mku {Ly fhu ykih þ{oøkkn ¾ku÷u nwyu nku íkku WMku MkÍk Ëe òyuøke.

(çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 85 )

ÞkË hnu !

MkÍk ËuLkk yðk{ fk Lkne nw¬k{ fk fk{ ni. ÍYhíkLk çkkÃk yki÷kË Ãkh, WMíkkÍ þkrøkËo Ãkh, Ãkeh {wheË Ãkh MkÏíke ¼e fh Mkfíkk ni ykih MkÍk ¼e Ëu Mkfíkk ni. [wLkkL[u çknkhu þheyík rsÕË 1 MkVnk 482 Ãkh ni : yøkh ykihíku øk÷eÍ (Þk’Lke ykøku ykih ÃkeAu fu {ÏMkqMk rnMMku) ¾ku÷u nwyu ni íkku òu {khLku Ãkh fkrËh nku {-Mk÷Lk

22 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

çkkÃk Þk nkrf{ ðkun {khu.

çkå[u fk rMkºk Mkwðk÷ : õÞk ËqÄ Ãkeíku çkå[u ykih çkå[e fuu ¼e ½wxLku ykih hkLkut ðøkihk AwÃkkLkk ÍYhe nI ? sðkçk : S Lknª, ËqÄ Ãkeíkk çkå[k Ãkqhk ne Lktøkk nku íkçk ¼e WMk fe íkhV LkÍh fhLku {U fkuE nhs Lknª. Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 312 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “çknkhu þheyík” rnMMkk 16 MkVnk 85 Ãkh MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku

yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku ni : çknwík Akuxu çkå[u fu r÷Þu ykihík Lknª Þk’Lke WMk fu çkËLk fu rfMke rnMMku fku AwÃkkLkk VÍo Lknª, rVh sçk fwA çkzk nku økÞk íkku WMk fu ykøku ÃkeAu fk {fk{ AwÃkkLkk ÍYhe ni. rVh sçk ykih çkzk nku òyu ËMk çkhMk Mku çkzk nku òyu íkku WMk fu r÷Þu çkkr÷øk fk Mkk nwõ{ ni.

(çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 85)

çknwík Akuxu çkå[u fe hkLk fku AqLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : çknwík Akuxu çkå[u fe hkLk fku AqLkk fiMkk ? sðkçk : Aq Mkfíkk ni. nkt yøkh Ëu¾Lku ykih AqLku Mku þnðík ykíke nku íkku yçk yuf rËLk fu çkå[u fku ¼e Lk Ëu¾ Mkfíkk ni Lk Aq

23 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

Mkfíkk ni. yks f÷ nk÷kík çknwík LkkÍwf nku økyu ni Ëku Þk íkeLk Mkk÷ fe çkÂå[ÞkU fu MkkÚk ¼e økLËu fk{ nku Lku fe ¾çkhU MkwLke økE ni.

y{úË fku Ëu¾Lku fk nwõ{ Mkwðk÷ : y{úË fku Ëu¾Lkk òRÍ ni Þk Lknª ? sðkçk : y{úË fku Ëu¾Lkk òRÍ ¼e ni ykih Lkk òRÍ ¼e. RMk fe ík^Mke÷ çkÞkLk fhíku nwyu MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : ÷zfk sçk {whkrnf

(Þk’Lke ËMk çkhMk fe W{ú fu çkk’Ë çkkr÷øk nkuLku fu fheçk) nku òyu ykih ðkun ¾wçk Mkqhík Lk nku íkku LkÍh fu çkkhu {U RMk fk ðkune nwõ{ nu òu {Ëo fk ni ykih ¾qçk Mkqhík nku íkku ykihík fk òu nwõ{ ni ðkun RMk fu r÷Þu ni Þk’Lke þnðík fu MkkÚk WMk fe íkhV LkÍh fhLkk nhk{ ni ykih þnðík Lk nku íkku WMk fe íkhV LkÍh ¼e fh Mkfíkk ni ykih WMk fu MkkÚk íkLnkE ¼e òRÍ ni. þnðík Lk nkuLku fk {í÷çk Þun ni rf WMku ÞfeLk nku rf LkÍh fhLku Mku þnðík Lk nkuøke ykih yøkh RMk fk þwçkk ¼e nku íkku nhrøkÍ LkÍh Lk fhu çkkuMku fe Ïðkrnþ fk ÃkiËk nkuLkk ¼e þnðík fe nË

24 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

{U Ëkr¾÷ ni. (yiÍLk) (ík^Mke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu

{f-ík-çkíkw÷

{ËeLkk fk {íçkqyk rhMkk÷k “y{úË ÃkMkLËe fe íkçkkn fkrhÞk” fk {wíkk-÷yk fersÞu)

(2) ykihík fk ykihík fu r÷Þu rMkºk Mkwðk÷ : õÞk ykihík, ykihík fu çkËLk fu nh rnMMku fku Ëu¾ Mkfíke ni ? sðkçk : S Lknª. ykihík fku ykihík fk LkkV fu Lke[u Mku ÷u fh ½wxLkkU Mk{u í k fk rnMMkk Ëu ¾ Lku fe RòÍík Lknª [w L kkL[u MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : ykihík fk ykihík fku Ëu¾Lkk, RMk fk ðkune nwõ{ ni òu {Ëo fku {Ëo fe íkhV LkÍh fhLku fk ni Þk’Lke LkkV fu Lke[u Mku ½wxLku íkf Lknª Ëu¾ Mkfíke çkkfe yk’Ík fe íkhV LkÍh fh Mkfíke ni çkþíkuo rf þnðík fk yLËuþk Lk nku. ykihíku Mkkr÷nk (Þk’Lke Lkuf çkeçke) fku Þun [krnÞu rf yÃkLku fku çkËfkh (Þk’Lke ÍkrLkÞk ð Vkrnþk) ykihík fu Ëu¾Lku Mku çk[kyu Þk’Lke WMk fu Mkk{Lku ËwÃkèk ðøkihk Lk Wíkkhu õÞqt rf ðkun WMku Ëu¾ fh {Ëkuo fu Mkk{Lku WMk fe þõ÷ku Mkqhík fk rÍ¢ fhuøke.

(yiÍLk, Mk. 86)

(3) ykihík fk ysLkçke {Ëo fku Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : ykihík økih {Ëo fku Ëu¾ Mkfíke ni Þk Lknª ?

25 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

sðkçk : Lk Ëu¾Lku {U ykrVGÞík ne ykrVGÞík ni. y÷çk¥kk Ëu¾Lku {U sðkÍ fe Mkqhík ¼e ni {økh Ëu¾Lku Mku fç÷ yÃkLku rË÷ Ãkh ¾qçk ¾qçk ykih ¾qçk økkih fh ÷u fnª Þun Ëu¾Lkk økwLkknkU fu økkh {U Lk Äfu÷ Ëu. Vw-fnkyu rfhk{ sðkÍ fe Mkqhík çkÞkLk fhíku nwyu Vh{kíku ni : “ykihík fk {Ëuo ysLkçke fe íkhV LkÍh fhLku fk ðkune nwõ{ ni òi {Ëo fk {Ëo fe íkhV LkÍh fhLku fk ni ykih Þun WMk ðõík ni rf ykihík fku ÞfeLk fu MkkÚk {k’÷q{ nku rf WMk fe íkhV LkÍh fhLku Mku þnðík Lknª ÃkiËk nkuøke ykih yøkh RMk fk þwçkk ¼e nku íkku nhrøkÍ LkÍh Lk fhu.”

(çknkhu þheyík, rnMMkk :

16, Mk. 86, yk÷{økehe, rs. 5, Mk. 327)

fkrVhk ËkE Mku Í[øke fhðkLkk Mkwðk÷ : yiMku {w{kr÷f snkt fw^Vkh fe yõMkrhGÞík nkuíke ni ðnkt fkrVhk ËkE Mku Í[øke fhðk Mkfíku nI Þk Lknª ? sðkçk : Lknª fhðk Mkfíku. òu {wMkÕ{kLk yiMku {w{kr÷f {U hníku nI WLk fku Ãkn÷u Mku yiMku yMÃkíkk÷ ÍunTLk {U h¾Lku [krnyut snkt ÷uze zkìõxÍo, LkMkuo ykih ËkRÞkt {w MkÕ{kLk ËÂMíkÞkçk nku òíke nkU . yøkh R{hsLMke nku òyu yki h {wM kÕ{kLk ËkE ( MID WIFE) fe Vhkn{e {w BfLk Lk

26 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

nku ykih {w-íkçkkrË÷ fkuE Mkqhík Lk nku íkku MkÏík {sçkqhe fe nk÷ík {ut fkrVhk Mku Þun r¾Ë{ík ÷u ÷e òyu. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : {wMkÕ{kLk

ykihík fku Þun ¼e n÷k÷ Lknª rf fkrVhk fu Mkk{Lku yÃkLkk rMkºk ¾ku÷u ({wMkÕ{kLk ykihík fk fkrVhk Mku WMke íkhn ÃkËko ni rsMk íkhn ysLkçke {Ëo Mku. fkrVhk fu r÷Þu ykihík fu çkËLk fu ðkun ík{k{ rnMMku rMkºk ni òu rf yuf ysLkçke {Ëo fu r÷Þu ni) ½hkU {U fkrVhk ykihíkU ykíke nI ykih çkerçkÞkt WLk fu Mkk{Lku RMke íkhn {ðkÍuyu rMkºk ¾ku÷u nwyu nkuíke ni rsMk íkhn {wÂM÷{k fu Mkk{Lku hníke ni WLk fku RMk Mku RÂßíkLkkçk (çk[Lkk) ÷krÍ{ ni. yõMkh søkn ËkRÞkt (MID WIFES) fkrVhk nkuíke ni. ykih ðkun çkå[k sLkkLku fe r¾Ë{ík yLò{ Ëuíke nI, yøkh {wMkÕ{kLk ËkRÞkt r{÷ MkfU íkku fkrVhk Mku nhrøkÍ Þun fk{ Lk fhkÞk òyu rf fkrVhk fu Mkk{Lku RLk yk’Ík fu ¾ku÷Lku fe RòÍík Lknª.

(yiÍLk)

(4) {Ëo fu r÷Þu ykihík fk rMkºk Ve Í{kLkk RMk fe íkeLk MkqhíkU ni : (yr÷V) {Ëo fk yÃkLke

27 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Íkuò fku Ëu¾Lkk (çkk) {Ëo fk yÃkLku {nkrh{ fe íkhV LkÍh fhLkk (S{) {Ëo fk yßLkrçkGÞk ykihík fku Ëu¾Lkk.

(yr÷V) {Ëo fk yÃkLke Íkiò fku Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : õÞk fkuE yiMkk rnMMkyu çkËLk ¼e ni rsLk fe íkhV r{Þkt çkeðe LkÍh Lknª fh Mkfíku ? sðkçk : Lknª yiMkk fkuE rnMMkyu çkËLk Lknª MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : (þkunh yÃkLke) ykihík fe yuze Mku [kuxe íkf nh WÍTð fe íkhV LkÍh fh Mkfíkk ni þnðík ykih rçk÷k þnðík ËkuLkkU MkqhíkkU {U Ëu¾ Mkfíkk ni. RMke íkhn Þun ËkuLkkU rfM{ fe ykihíkU (Þk’Lke çkeðe ykih çkktËe {økh yçk çkktËe fk Ëkih Lknª hnk) WMk {Ëo fu nh WÍTð fku Ëu¾ Mkfíke nI. nkt çkuníkh Þun ni rf (ËkuLkkU {U Mku fkuE ¼e yuf ËqMkhu fu) {fk{u {ÏMkqMk fe íkhV LkÍh Lk fhu õÞqt rf RMk Mku rLkMÞkLk ÃkiËk nkuíkk (Þk’Lke nkrVÍk f{Íkuh nkuíkk) ni ykih LkÍh {U ¼e Íku’V ÃkiËk nkuíkk (Þk’Lke rLkøkkn ¼e f{Íkuh nku òíke) ni. (yiÍLk, Mk. 87)

(çkk) {Ëo fk yÃkLku {nkrh{ fku Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : {Ëo yÃkLku {nkrh{ {-Mk÷Lk {kt, çknLk fu rfLk yk’Ík fe íkhV LkÍh fh Mkfíkk ni ? sðkçk : {nkrh{ fu çkËLk fu çkk’Í rnMMkku fku Ëu¾ Mkfíkk ni ykih

28 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

çkk’Í fku Lknª Ëu¾ Mkfíkk. RMk fe ík^Mke÷ çkÞkLk fhíku nwyu MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : òu ykihík WMk fu {nkrh{ {U nku WMk fu Mkh, MkeLkk, ®Ãkz÷e, çkkÍq, f÷kE, økhËLk, fË{ fe íkhV LkÍh fh Mkfíkk ni sçk rf ËkuLkkU {U Mku rfMke fku þnðík fk yLËuþk Lk nku. {nkrh{ fu Ãkux, ÃkeX ykih hkLk fe íkhV LkÍh fhLkk Lkk òRÍ ni. RMke íkhn fhðx ykih ½wxLku fe íkhV LkÍh fhLkk ¼e Lkk òRÍ ni. (Þun nwõ{ WMk ðõík ni sçk rsM{ fu RLk rnMMkku Ãkh fkuE fÃkzk Lk nku ykih yøkh Þun ík{k{ yk’Ík {kuxu fÃkzu Mku AwÃku nwyu nkU íkku ðnkt LkÍh fhLku {U nhs Lknª) fkLk ykih økhËLk ykih þkLku (Þk’Lke fLÄu) ykih [unhu fe íkhV LkÍh fhLkk òRÍ ni. {nkrh{ Mku {whkË ðkun ykihíkU ni rsLk Mku n{uþk fu r÷Þu rLkfkn nhk{ ni. nwh{ík LkMkçk Mku nku Þk Mkçkçk Mku {-Mk÷Lk hÍkyík (ËwÄ fk rh~íkk) Þk {wMkk-nhík. yøkh rÍLkk fe ðsn Mku nwh{íku {wMkk-nhík nku siMku {wÂÍTLkÞk fu WMkq÷ ð VwYy (Þk’Lke rsMk ykihík Mku rÍLkk rfÞk WMk fe {kt, LkkLke, Ãkh LkkLke QÃkh...... íkf ykih çkurxÞkt, LkðkrMkÞkt, Ãkh LkðkrMkÞkt....... Lke[U íkf) WLk fe íkhV LkÍh fhLkk ¼e (ÍkLke fu r÷Þu) ðkune nwõ{ ni.

(yiÍLk, Mk. 87, 88)

29 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

{Ëo fk {kt fu Ãkkô ËçkkLkk Mkwðk÷ : RM÷k{e ¼kE yÃkLke yB{e òLk fu nkÚk Ãkkô [q{Lkk [knu Þk ËçkkLkk [knu íkku RMk fe RòÍík ni Þk Lknª ? sðkçk : ËkuLkku {U Mku rfMke fku þnðík Lk nku íkku rçkÕfw÷ RòÍík çkÂÕf RM÷k{e ¼kE fu r÷Þu RMk {U ËkuLkku snkLkkU fe MkykËík ni. {Lfq÷ ni : rsMk Lku yÃkLke ðkr÷Ëk fk Ãkkô [q{k íkku yiMkk ni siMku sLLkík fe [ki¾x (Þk’Lke ËhðkÍu) fku çkkuMkk rËÞk (Ëwhuo {wÏíkkh rs. 9 , Mk. 606) MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : {nkrh{

fu rsLk yk’Ík fe íkhV LkÍh fh Mkfíkk ni WLk fku Aq ¼e Mkfíkk ni sçk rf ËkuLkkU {U Mku rfMke fku þnðík fk yLËuþk Lk nku. {Ëo yÃkLke ðkr÷Ëk fk Ãkkô Ëçkk Mkfíkk ni {økh hkLk WMk ðõík Ëçkk Mkfíkk ni sçk fÃkzu Mku AwÃke nwE nku, Þk’Lke (Ëçkk Mkfíkk ni {økh) fÃkzu fu QÃkh Mku ykih çkøkih nkR÷ AqLkk òRÍ Lknª. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 88)

(S{) {Ëo fk ykÍkË ykihík yßLkrçkGÞk fku Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : {Ëo økih ykihík fu [unhu fku Ëu¾ Mkfíkk ni Þk Lknª ?

30 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

sðkçk : Lk Ëu¾U. y÷çk¥kk ÍYhíkLk çkk’Í fwÞqËkík fu MkkÚk Ëu¾ Mkfíkk ni . RMk fe çkk’Í Mkq h íkU çkÞkLk fhíku nw y u MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : ysLkçke ykihík fe íkhV LkÍh fhLku fk nwõ{ Þun ni rf (ÍYhík fu ðõík) WMk fu [unhu ykih nÚku÷e fe íkhVLk LkÍh fhLkk òRÍ ni õÞq trf RMk fe ÍYhík Ãkzíke ni rf f¼e RMk fu {wðkrfV Þk {w¾kr÷V þnkËík (økðkne) ËuLke nkuíke ni Þk ViMk÷k fhLkk nkuíkk ni yøkh WMku Lk Ëu¾k nku íkku õÞqtfh økðkne Ëu Mkfíkk ni rf RMk Lku yiMkk rfÞk ni.

WMk fe íkhV Ëu¾Lku {U ¼e ðkune þíko ni rf þnðík fk yLËuþk Lk nku ykih Þqt ¼e ÍYhík ni rf (yks f÷ økr÷ÞkU çkkÍkhku {U ) çknwík Mke ykihíkU ½h Mku çkknh ykíke òíke nI r÷nkÍk RMk Mku çk[Lkk ¼e Ëw~ðkh ni. çkk’Í W-÷{k Lku fË{ fe íkhV ¼e LkÍh fku òRÍ fnk ni.

(yiÍLk, 89)

{ÍeË Vh{kíku nI : yßLkrçkGÞk ykihík fu [unhu fe íkhV yøk[uo LkÍh fhLkk òRÍ ni sçk rf þnðík fk yLËuþk Lk nku {økh Þun Í{kLkk rVíkLku fk ni RMk Í{kLku {U yiMku ÷kuøk fnkt siMku yøk÷u Í{kLku {U Úku r÷nkÍk RMk Í{kLku {U RMk fku (Þk’Lke [unhu fku) Ëu¾Lku fe {w{k-Lk-yík fe òyuøke

31 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

{økh økðkn ð fkÍe fu r÷Þu rf çk ðßnu ÍYhík RLk fu r÷Þu ™Íh fhLkk òRÍ ni.

(yiÍLk, Mk. 89, 90)

[unhk Ëu¾Lku fe RòÍík fe Mkqhík {U fkLk ykih økhËLk Ëu¾Lku fk {My÷k Mkwðk÷ : õÞk fkLk ykih økhËLk ¼e [unhu {ut Ëkr¾÷ ni ykih snkt yßLkrçkGÞk fu [unhu fe íkhV Ëu¾Lku fe RòÍík ni ðnkt RLk yk’Ík fe íkhV LkÍh fe ò Mkfíke ni ? sðkçk : S Lknª. fkLk, økhËLk, øk÷k [unhu {U Ëkr¾÷ Lknª ykih RLk yk’Ík fe íkhV ysLkçke fk LkÍh fhLkk økwLkkn ni. (çknkhu þheyík, rs. 1, Mk. 483, {w÷ϾMkLk)

çku ÃkËoøke Mku íkkiçkk RM÷k{e çknLkku ! y{÷ fk sÍTçkk çkZkLku fu r÷Þu {-ËLke {knku÷ ÍYhe ni, ðhLkk ykrhÍe íkkih Ãkh sÍTçkk ÃkiËk nkuíkk ¼e ni íkku yåAe Mkkunçkík fu VwõËkLk (Þk’Lke f{e) fu Mkçkçk RÂMíkfk{ík Lknª r{÷ Ãkkíke. yÃkLkk {-ËLke ÍunTLk çkLkkLku fu r÷Þu íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku òRÞu.

! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke

{knku÷, MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík ykih {-ËLke fkrV÷kU

32 rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Vh{kLku {wMíkVk

fe ¼e õÞk ¾qçk çknkhu ykih çk-h-fíkU ni. Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu {knku÷ {U h[Lku çkMkLku fe çk-h-fík Mku {w-íkyÆË RM÷k{e çknLkkU fku þh-E ÃkËko fhLku fe MkykËík LkMkeçk nku økE, yiMke ne yuf çknkh MkwrLkÞu, [wLkkL[u Ãktòçk (ÃkkrfMíkkLk) fe yuf RM÷k{e çknLk fu íknhehe çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni : {it Ëk’ðíku RM÷k{e fu {w~fçkkh {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nkuLku Mku Ãkn÷u T.V. Ãkh rVÕ{u rzhk{u Ëu¾Lku fe ykËe Úke, çkkÍkh ðøkihk òLku fu r÷Þu çku ÃkËko ne rLkf÷ ¾ze nkuíke, Lk{kÍ ¼e Lknª Ãkzíke Úke. Þqt {uhu Mkwçn ð þk{ øk^÷ík ð {k’rMkGÞík {U çkMkh nku hnu Úku. yuf çkkh rfMke Lku {wÍu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk Mku òhe nkuLku ðk÷u MkwLLkíkkut ¼hu çkÞkLkkík fu fuMkux rËÞu, {I Lku WLnU MkwLkk íkku

{I Ïðkçku øk^÷ík

Mku çkuËkh nku økE. WLk çkÞkLkkík fe çk-h-fík Mku {wÍu ¾kiVu ¾wËk

fe Ëki÷ík LkMkeçk nwE, R~fu hMkq÷ fk

sÍTçkk r{÷k ykih {I Lk{kÍe çkLk økE, {I Lku yÃkLku ík{k{ økwLkknkU rçk÷ ¾wMkqMk çku ÃkËoøke Mku Ãk¬e íkkiçkk fh ÷e.

{-ËLke çkwhfy {uhu r÷çkkMk fk rnMMkk

çkLk økÞk. ðkun çku ÷økk{ ÍçkkLk òu Ãkn÷u økkLku økwLkøkwLkkLku

33 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

{U {MYV hníke Úke yçk

Lkk’íku {w M íkVk

MkwLkkLku ÷øke. íkk Ë{u íknheh Ëk’ðíku RM÷k{e fe Íi÷e {wþk-ðhík fe ¾krË{k fu íkkih Ãkh MkwLLkíkkU fe r¾Ë{ík fe MkykËík nkrMk÷ fh hne nqt. fxe ni øk^÷íkkU {U rÍLËøkkLke Lk òLku n~h {U õÞk ViMk÷k nku R÷kne nqt çknwík f{Íkuh çkLËe Lk ËwLÞk {U Lk Wõçkk {U MkÍk nku RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾k ykÃkLku ! {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe òhe fËko MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLkkík fe furMkxU MkwLkLkk, MkwLkkLkk rfMk fËh {wVeË ni.

fE ¾wþ LkMkeçk RM÷k{e

¼kE ykih RM÷k{e çknLktu hkuÍkLkk f{ yÍ f{ yuf MkwLLkíkkU ¼hk çkÞkLk MkwLkLku fe MkykËík nkrMk÷ fhíku nI ykih òu Mkkrnçku nirMkGÞík nkuíku nI ðkun íkõMke{ ¼e fhíku nI. ykÃk ¼e nh {kn Þk f{ yÍ f{ nh Mkk÷ hçkeWLLkqh þheV {U ÷tøkhu hMkkR÷ íkõMke{ fhLku fe rLkGÞík Vh{kRÞu ykih nMçku íkkiVef RMk {U MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLkkík fe furMkxU ykih hMkkR÷ ðøkihk çkktrxÞu. rf Þun ¼e Mk-Ëfk ni ykih hknu ¾wËk {U Mk-Ëfk ð ¾ihkík fu õÞk fnLku ! nwÍqhu ÃkwhLkqh,

34 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

þkVuyu Þki{wLLkwþqh

Lku RþkoË Vh{kÞk :

{wMkÕ{kLk fk Mk-Ëfk W{ú {U rÍÞkËíke fk Mkçkçk ni ykih çkwhe {kiík fku Ë^y fhíkk ni ykih yÕ÷kn íkyk÷k RMk fe ðsn Mku íkfççkwh ð V¾ú fku Ëqh Vh{k Ëuíkk ni. (y÷ {ku’s{w÷ fçkeh r÷¥k-çkhkLke, rs. 17, Mk. 22, nËeMk : 31)

hnu nf {U Mk¼e Ëki÷ík ÷wxk Ëqt ¾wËk ! yiMkk {wÍu sÍTçkk yíkk nku

rsMk Mku rLkfkn fhLkk ni WMk fku Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : MkwLkk ni rsMk Mku rLkfkn fhLkk nku WMk ÷zfe fku {Ëo Ëu¾ Mkfíkk ni ! sðkçk : ykÃk Lku ËwÁMík MkwLkk ni ËkuLkkU ne yuf ËqMkhu fku Ëu¾ Mkfíku nI. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {w nB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : ({Ëo ð ykihík fu yuf ËqMkhu fku Ëu¾Lku fe RòÍík fe) yuf Mkqhík ykih ¼e ni ðkun Þun rf WMk ykihík Mku rLkfkn fhLku fk RhkËk nku íkku RMk rLkGÞík Mku Ëu¾Lkk òRÍ ni rf nËeMk {U Þu ykÞk ni rf rsMk Mku rLkfkn fhLkk [kníku nku WMk fku Ëu¾ ÷ku rf Þun çkfkyu {nççkík fk

35 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

Íheyk nkuøkk. (1) RMke íkhn ykihík WMk {Ëo fku rsMk Lku RMk fu ÃkkMk (rLkfkn fu r÷Þu) Ãkiøkk{ ¼uò ni Ëu¾ Mkfíke ni, yøk[uo yLËuþyu þnðík nku {økh Ëu¾Lku {U ËkuLkkU fe Þune rLkGÞík nku rf nËeMk Ãkh y{÷ fhLkk [kníku nI.(2)

yøkh Ëu¾Lkk {wÂBfLk Lk nku íkku õÞk fhLkk [krnÞu Mkwðk÷ : yøkh ÷zfu ÷zfe fk yuf ËqMkhu fku Ëu¾Lkk {wÂBfLk Lk nku íkku fkuE ykih Mkqhík ? sðkçk : RMk fe Mkqhík çkÞkLk fhíku nwyu MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : rsMk ykihík Mku rLkfkn

fhLkk [kníkk ni yøkh WMk fku Ëu¾Lkk Lkk {wÂBfLk nku siMkk rf RMk Í{kLku fk hðks Þun ni rf yøkh rfMke Lku rLkfkn fk Ãkiøkk{ Ëu rËÞk íkku rfMke íkhn ¼e WMku ÷zfe fku Lknª Ëu¾Lku ËUøku Þk’Lke WMk Mku RíkLkk Íçkh ËMík ÃkËko rfÞk òíkk ni rf ËqMkhu Mku RíkLkk ÃkËko Lknª nkuíkk RMk Mkqhík {U WMk þÏMk fku [krnÞu rf rfMke ykihík fku ¼us fh r˾ðk ÷u ykih ðku n yk fh WMk fu Mkk{Lku Mkkhk nw Õ Þk ð Lkõþk ðøkihk çkÞkLk fh Ëu íkkrf RMku WMk fe þõ÷ku 1.

Mkqhík fu {w-íkyÂÕ÷f Rí{eLkkLk nku òyu. (yiÍLk, Mk. 90)

Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 2 , Mk. 346 , nËeMk : 1089 2. çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 90

36 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

ykihík fk {Ëo Mku R÷ks fhðkLkk Mkwðk÷ : íkçkeçk, {heÍk fku Ëu¾ ykih Aq Mkfíkk ni rf Lknª ? sðkçk : yøkh íkçkeçkk (÷uze zkìõxh) {wÞMMkh Lk nku íkku {sçkqhe fe nk÷ík {u t RòÍík ni. RMk çkkhu {U MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI :

ysLkçke ykihík fe íkhV LkÍh fhLku {U ÍYhík fe yuf Mkqhík Þun ¼e ni rf ykihík çke{kh ni, WMk fu R÷ks {U çkk’Í yk’Ík fe íkhV LkÍh fhLku fe ÍYhík Ãkzíke ni çkÂÕf WMk fu rsM{ fku AqLkk Ãkzíkk ni. {-Mk÷Lk LkçÍ Ëu¾Lku {U nkÚk AqLkk nkuíkk ni Þk Ãkux {U ðh{ fk ¾Þk÷ nku íkku xxku÷ fh Ëu¾Lkk nkuíkk ni Þk rfMke søkn Vkuzk nku íkku WMku Ëu¾Lkk nkuíkk ni, çkÂÕf çkk’Í {íkoçkk xxku÷Lkk ¼e Ãkzíkk ni. RMk Mkqhík {U {kiÍyu {hÍ (Þk’Lke {hÍ fe søkn) fe íkhV LkÍh fhLkk Þk RMk ÍYhík {U çk fËhu ÍYhík WMk søkn fku AqLkk òRÍ ni. Þun RMk Mkqhík {U ni (rf) fkuE ykihík R÷ks fhLku ðk÷e Lk nku. ðhLkk [krnÞu Þun rf ykihíkkU fku R÷ks fhLkk rMk¾kÞk òyu íkkrf yiMku {ðkfuy Ãkh ðkun fk{ fhU, rf WLk fu Ëu¾Lku ðøkihk {U RíkLke ¾hkçke

37 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Lkne òu {Ëo fu Ëu¾Lku ðøkihk {U ni. yõMkh søkn ËkRÞkt nkuíke ni òu Ãkux fu ðh{ fku Ëu¾ Mkfíke nI. snkt ËkRÞkt ËMíkÞkçk nku {Ëo fku Ëu¾Lku fe ÍYhík çkkfe Lknª hníke.

R÷ks fe ÍYhík Mku LkÍh fhLku {U ¼e Þun yunríkÞkík ÍYhe ni rf rMkVo WíkLkk ne rnMMkyu çkËLk ¾ku÷k òyu rsMk fu Ëu¾Lku fe ÍYhík ni çkkfe rnMMkyu çkËLk fku yåAe íkhn AwÃkk rËÞk òyu rf WMk Ãkh LkÍh Lk Ãkzu. (yiÍLk, Mk. 90, 91)

yøkh Ëu¾Lku Mku fk{ [÷ Mkfíkk ni íkku AqLku fe þhyLk

RòÍík Lknª. ÞkË hnu ! AqLkk Ëu¾Lku Mku rÍÞkËk MkÏík ni.

f{h fk ËËo ykih {-ËLke fkrV÷k RM÷k{e çknLkku ! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fkrV÷kU {U snkt Mkðkçku ykr¾hík fk ¾ÍkLkk nkÚk ykíkk ni ðnª çkMkk yðfkík rsM{kLke çke{krhÞkut Mku Lkòík ¼e nkrMk÷ nkuíke ni, {-ËLke fkrV÷u fe yuf yiMke ne {wMkkrVhk fe {-ËLke çknkh MkwrLkÞu, [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk (W{ú íkõheçkLk 45 Mkk÷) fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf {wÍu yõMkh f{h fu ËËo fe rþfkÞík hníke Úke n¥kk rf {I Í{eLk Ãkh çkiX Lknª Mkfíke Úke. sçk {I Lku RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh rfÞk íkku ËËo nkuL kk Ëh fLkkh {w Íu RMk fk yu n MkkMk íkf Lk nw ð k.

38 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

{I Lku íkeLkku rËLk {-ËLke fkrV÷u fu sËð÷ fu {wíkkrçkf økwÍkhu, VÍo Lk{kÍkU fu R÷kðk íknßswË, R~hkf ykih [k~ík fu LkðkrV÷ ¼e ÃkZLku LkMkeçk nwyu. {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fíkU Ëu¾íku nwyu {I Lku rLkGÞík fe ni rf yÃkLke çkze çkuxe fku ¼e {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fhðkŸøke. ykÃk fku ËËuo Mkh nku Þk ËËuo f{h [r÷Þu rnB{ík fhU fkrV÷u {U [÷ku VkyuËk ykr¾hík fu çkLkkLku {U ni

Mkkhe çknLkU fnU fkrV÷u {U [÷ku

RM÷k{e çknLkku ! {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fíkkU fu õÞk fnLku ! f{h fk ËËo ykih ËwLÞk fe íkõ÷eVU íkku çknwík {k’{q÷e [eÍtu nI yÕ÷knw hççkw÷ RÍTÍík

Lku [knk íkku {-ËLke fkrV÷kU

fe çk-h-fík Mku fçkúku ykr¾hík fe {wMkeçkíkU ¼e Ëqh nkUøke. {-ËLke fkrV÷kU {U RÕ{u ËeLk nkrMk÷ nkuíkk, RçkkËíkU fe òíke ykih ¾wçk ¾qçk LkurfÞkt f{kLku fu yMçkkçk {wnGÞk rfÞu òíku nI

LkurfÞkU fu rMk÷u {U sLLkík fe y-

çkËe ykih Mkh{Ëe Lku’{íkU nkrMk÷ nkUøke. yÕ÷kn

n{

39 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Mk¼e fku sLLkíkw ÷ rVhËki M k {u t {-ËLke nçkeçk fk ÃkzkuMk LkMkeçk fhu. yk{eLk. sLLkík fe Lku’{ík ð y-Í{ík fu çkkhu {U yuf rhðkÞík Mk{kyík fersÞu : hn{íku yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{ fk Vh{kLku {wyÍTÍ{ ni : “sLLkík {U yuf fkuzu (Þk’Lke [kçkqf) rsíkLke søkn ËwLÞk ykih RMk fe [eÍkU Mku çkuníkh ni. ” (çkw¾khe, rs. 2, Mk. 392, nËeMk : 3250) {wVÂMMkhu

þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë

Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : fkuzu (Þk’Lke [kçkqf) Mku

{whkË ni ðnkt fe Úkkuze Mke søkn. ðkfuE sLLkík fe Lku’{íku ËkR{e nI, ËwLÞk fe VkLke. rVh ËwLÞk fe Lku’{íku íkfk÷eV Mku {Ï÷qík (Þk’Lke r{÷e nwE), (ykih) ðnkt fe Lku’{íkU ¾kr÷Mk. rVh ËwLÞk fe Lku’{íkU (sçk rf) yËLkk ðkun yk’÷k. RMk r÷Þu ËwLÞk fku ðnkt fe yËLkk søkn Mku fkuE rLkMçkík ne Lknª. (r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 7 , Mk. 447)

ykihíkkU fu fÃkzkU fe íkhV {Ëo fk Ëu¾Lkk Mkwðk÷ : yøkh rfMke ¾kíkqLk Lku {kuxu ¼Æu fÃkzu fu çkwhfy {U yÃkLkk Mkkhk ðwsqË AwÃkk h¾k nkuuíkku WMk fe íkhV LkÍh fe ò Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : WMk fe íkhV Ëu¾Lku {U nhs Lknª. nkt yøkh WLk fÃkzkU fe

40 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

íkhV Ëu¾Lku Mku þnðík ykíke nku íkku Lknª Ëu¾ Mkfíkk rf sçk þnðík Mku Ëu¾uøkk íkku ÍYh økwLkknøkkh nkuøkk. RMk {My÷u fe {ÍeË ðÍkník çknkhu þheyík {U Þqt ni : yßLkrçkGÞk ykihík Lku ¾qçk {kuxu fÃkzu ÃknLk h¾u ni rf çkËLk fe htøkík ðøkihk LkÍh Lknª ykíke íkku RMk Mkqhík {U WMk fe íkhV LkÍh fhLkk òRÍ ni rf Þnkt ykihík fku Ëu¾Lkk Lknª nwðk çkÂÕf WLk fÃkzkU fku Ëu¾Lkk nwðk. Þun WMk ðõík ni rf WMk fu fÃkzu [wMík Lk nkU ykih yøkh [wMík fÃkzu ÃknLku nkU rf rsM{ fk Lkõþk ®¾[ òíkk nku {-Mk÷Lk [wMík Ãkkyuò{u {U ®Ãkz÷e ykih hkLk fe Ãkqhe niyík LkÍh ykíke nku íkku RMk Mkqhík {U LkÍh fhLkk Lkk òRÍ ni. RMke íkhn çkk’Í ykihíkU çknwík çkkhef fÃkzu ÃknLkíke nI {-Mk÷Lk ykçku hðkt Þk ò÷e Þk çkkhef {÷{÷ fk ËwÃkèk rsMk Mku Mkh fu çkk÷ Þk çkk÷kU fe rMkÞkne Þk økhËLk Þk fkLk LkÍh ykíku nI ykih çkk’Í çkkhef íkLÍeçk (yuf rLknkÞík ne çkkhef fÃkzk) Þk ò÷e fu fwhíku ÃknLkíke nit rf Ãkux ykih ÃkeX rçkÕfw÷ (MkkV) LkÍh ykíke ni RMk nk÷ík {U LkÍh fhLkk nhk{ ni ykih yiMku {kify Ãkh WLk fku RMk rfM{ fu fÃkzu ÃknLkLkk ¼e Lkk òRÍ. (yiÍLk, Mk. 91) (rMkºk fu {MkkR÷ fe ík^Mke÷e {k’÷q{kík fu r÷Þu {f-ík-çkíkw÷

41 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

{ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rsÕË 1 rnMMkk 3 MkVnk 478 íkk 486 ykih rnMMkk 16 MkVnk 85 íkk 91 fk {wíkk-÷yk Vh{k ÷ersÞu.

Ëk{Lk fk Äkøkk Mkwðk÷ : íkhøkeçk fu r÷Þu rfMke ðr÷GÞk fe þh-E ÃkËuo fu çkkhu {U rnfkÞík MkwLkk ËersÞu. sðkçk : þh-E ÃkËko fhLku ðkr÷ÞkU fe çkze þkLkU nkuíke nI [wLkkL[u “yÏçkkÁ÷ yÏÞkh” {U nI, MkÏík fník Mkk÷e nwE. ÷kuøkkU fe çknwík Ëwykykut fu çkk ðwsqË çkkrhþ Lk nwE. nÍhíku MkÂGÞËwLkk çkkçkk rLkÍk{wÆeLk ykir÷Þk yÃkLke yB{e òLk

Lku

fu fÃkzu fk yuf Äkøkk nkÚk

{U ÷u fh yÍo fe Þk yÕ÷kn

! Þun WMk ¾kíkqLk fu

Ëk{Lk fk Äkøkk ni rsMk (¾kíkqLk) Ãkh f¼e rfMke Lkk {nh{ fe LkÍh Lk Ãkze, {uhu {ki÷k

! RMke fu MkËfu hn{ík fe

çkh¾k (çkkrhþ) çkhMkk Ëu ! y¼e Ëwyk ¾í{ ¼e Lk nwE Úke rf hn{ík fu çkkË÷ r½h økyu ykih rh{rÍ{ rh{rÍ{ çkkrhþ þwYy nku økE. (yÏçkkÁ÷ yÏÞkh, Mk. 294) yÕ÷kn hççkw÷ RÍTÍík

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu

MkËfu n{khe {ÂøVhík nku.

42 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Þune {kyut nI rsLk fe økkuË {U RM÷k{ Ãk÷íkk Úkk nÞk Mku RLk fe RLMkkt Lkqh fu Mkkt[u {U Z÷íkk Úkk ! çkwÍøw kkuO fu rsM{ Mku rLkMçkík h¾Lku ðk÷u r÷çkkMk fu Äkøku fe sçk Þun þkLk ni rf nkÚk {u h¾U íkku RMk fe çk-h-fík ykih ðMke÷u Mku Ëwyk fçkq÷ nku òyu íkku ¾wË çkwÍwøkkuO fu ðwsËq u {MQË fe çk-h-fíkkU fk õÞk yk÷{ nkuøkk !

½h Mku çkknh rLkf÷Lku fe yunríkÞkíkU Mkwðk÷ : ½h Mku çkknh rLkf÷íku ðõík RM÷k{e çknLkkU fku rfLk rfLk çkkíkkU fk ¾Þk÷ h¾Lkk [krnÞu ? sðkçk : þh-E RòÍík fe Mkqhík {U ½h Mku rLkf÷íku ðõík RM÷k{e çknLk økih òrÍçku LkÍh fÃkzu fk Ze÷k Zk÷k {-ËLke çkwhfy ykuZu, nkÚkkU {U ËMíkkLku ykih Ãkkô {U swhkçku ÃknLku. {økh ËMíkkLkkU ykih swhkçkkU fk fÃkzk RíkLkk çkkhef Lk nku rf ¾k÷ fe htøkík Í÷fu. snkt fnª økih {Ëkuo fe LkÍh ÃkzLku fk RBfkLk nku ðnkt [unhu Mku rLkfkçk Lk WXkyu {-Mk÷Lk yÃkLku

43 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Þk rfMke fu ½h fe MkeZe ykih øk÷e {nÕ÷k ðøkihk. Lke[u fe íkhV Mku ¼e RMke íkhn çkwhfy Lk WXkyu rf çkËLk fu htøk rçkhtøku fÃkzkU Ãkh økih {Ëkuo fe LkÍh Ãkzu. ðkÍun hnu rf ykihík fu Mkh Mku ÷u fh Ãkkô fu røkèkU fu Lke[u íkf rsM{ fk fkuE rnMMkk ¼e {-Mk÷Lk Mkh fu çkk÷ Þk çkkÍq Þk f÷kE Þk øk÷k Þk Ãkux Þk ®Ãkz÷e ðøkihk yßLkçke {Ëo (Þk’Lke rsMk Mku þkËe n{uþk fu r÷Þu nhk{ Lk nku) Ãkh rçk÷k RòÍíku þh-E Íkrnh Lk nku

çkÂÕf yøkh r÷çkkMk yiMkk {neLk Þk’Lke Ãkík÷k ni rsMk Mku çkËLk fe htøkík Í÷fu Þk yiMkk [wMík ni rf rfMke WÍTð fe niyík (Þk’Lke þõ÷ku Mkqhík Þk W¼kh ðøkihk) Íkrnh nku Þk ËwÃkèk RíkLkk çkkhef ni rf çkk÷kU fe rMkÞkne [{fu Þun ¼e çku ÃkËoøke ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, ðr÷GÞu Lku’{ík, yÍe{w÷ çk-h-fík, yÍe{w÷ {íkoçkík,ÃkhðkLkyu þByu rhMkk÷ík,{wsrÆËu ËeLkkur{Õ÷ík,nkr{ÞuMkwLLkík,{krnÞurçkËyík, ykr÷{u þheyík, Ãkehu íkhefík, çkkRMku ¾ihku çk-h-fík, nÍhíku yÕ÷k{k{ki÷kLkk y÷nksy÷ nkrVÍy÷ fkheþkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku nI : “òu ðÍTyu

r÷çkkMk (Þk’Lke r÷çkkMk fe çkLkkðx) ð íkhefyu Ãkkurþþ (Þk’Lke

44 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

ÃknLkLku fk yLËkÍ) yçk ykihkík {U hkRÍ ni rf fÃkzu çkkhef

rsLk {U Mku çkËLk [{fíkk ni Þk Mkh fu çkk÷kU Þk øk÷u Þk çkkÍq Þk f÷kE Þk Ãkux Þk ®Ãkz÷e fk fkuE rnMMkk ¾w÷k nku Þqt íkku rMkðk ¾kMk {nkrh{ fu rsLk Mku rLkfkn n{uþk fku nhk{ ni rfMke fu Mkk{Lku nkuLkk MkÏík nhk{u fíE ni.”

(Víkkðk

h-ÍrðGÞk økih {w¾hoò, rs. 10, Mk. 196, Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 22, Mk. 217 )

ykihík fk rfMk rfMk Mku ÃkËko ni ?

Mkwðk÷ : ykihík fk rfMk rfMk {Ëo Mku ÃkËko ni ykih rfMk {Ëo Mku ÃkËko Lknª ? sðkçk : ykihík fk nh ysLkçke çkkr÷øk {Ëo Mku ÃkËko ni. òu {nh{ Lk nku ðkun ysLkçke nkuíkk ni, {nh{ Mku {whkË ðkun {Ëo ni rsLk Mku n{uþk fu r÷Þu rLkfkn nhk{ nku, nwh{ík LkMkçk Mku nku Þk Mkçkçk Mku {-Mk÷Lk hÍkyík (ËqÄ fk rh~íkk) Þk {wMkk-nhík.

{nkrh{ fe rfM{ut Mkwðk÷ : {nkrh{ {U fkiLk fkiLk Mku ÷kuøk þkr{÷ nI ? sðkçk : {nkrh{ {U íkeLk rfM{ fu y^hkË Ëkr¾÷ nI : (1) LkMkçk fe rçkLkk Ãkh rsLk Mku n{uþk fu r÷Þu rLkfkn nhk{ nku (2) hÍkyík Þk’Lke ËqÄ fu rh~íku fe rçkLkk Ãkh rsLk Mku rLkfkn nhk{ nku (3 ) {wMkk-nhík : Þk’Lke MkwMkhk÷e rh~íku fe

45 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ðsn Mku rsLk Mku rLkfkn nhk{ nku siMku MkwMkh fu r÷Þu çknq Þk MkkMk fu r÷Þu Ëk{kË. {wMkk-nhík fku Þqt ¼e Mk{Ík ò Mkfíkk ni rf ykihík rsMk {Ëo Mku rLkfkn fhíke ni íkku WMk {Ëo fu WMkq÷ ð VwYy (WMkq÷ Mku {whkË çkkÃk ËkËk ÃkhËkËk QÃkh íkf ykih VwYy Mku {whkË yki÷kË Ëh yki÷kË Ëh yki÷kË Lke[u íkf ni)

RMk Ãkh n{uþk fu r÷Þu nhk{ nku òíku nI. Þqtne þkunh Ãkh yÃkLke çkeðe fu WMkq÷ ð VwYy ¼e n{uþk fu r÷Þu nhk{ nku òíku nI LkeÍ rÍLkk ykih ËðkRÞu rÍLkk (Þk’Lke rÍLkk fe íkhV Ëk’ðíku ËuLku ðk÷u W{qh {-Mk÷Lk þnðík fu MkkÚk rsM{ fku rçk÷k nkR÷ AqLku Þk çkkuMkk ÷uLku) fu Íheyu {Ëo ð ykihík Ãkh Þune ynfk{ Mkkrçkík nkUøku Þk’Lke nwh{íku {wMkk-nhík Mkkrçkík nku òyuøke. LkMkçke {nkrh{ fu rMkðk ËkuLkkU íkhn fu {nkrh{ Mku ÃkËko ðkrsçk ¼e Lknª ykih {Ly ¼e Lknª, ¾wMkqMkLk sçk ykihík sðkLk nku Þk rVíkLku fk ¾kiV nku íkku ÃkËko fhu.

ËqÄ fu rh~íku {U ÃkËko fhLkk {wLkkrMkçk ni {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki ÷ kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “rsLk Mku rLkfkn n{uþk fku nhk{

46 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

ni f¼e n÷k÷ Lknª nku Mkfíkk {økh ðßnu nwh{ík (Þk’Lke rLkfkn nhk{ nkuLku fe ðsn) R÷kfyu LkMkçk (¾q™e rh~íkk) Lknª çkÂÕf R÷kfyu hÍkyík (Þk’Lke ËqÄ fk rh~íkk) ni siMku ËqÄ fu rh~íku Mku çkkÃk, ËkËk, LkkLkk, ¼kE, ¼íkeò, ¼kLò, [[k, {k{qt, çkuxk, Ãkkuíkk, LkðkMkk, Þk R÷kfyu rMknh (MkwMkhk÷e rh~íkk) nku siMku ¾wMkh (Þk’Lke MkwMkh), MkkMk, Ëk{kË, çknq, RLk Mkçk Mku Lk ÃkËko ðkrsçk ni Lk Lkk ËwÁMík ni, (Þk’Lke RLk Mku ÃkËko) fhLkk Lk fhLkk ËkuLkku òRÍ, ykih çk nk÷íku sðkLke Þk yunrík{k÷u rVíkLkk (Þk’Lke rVíkLku fu RBfkLk {U) ÃkËko fhLkk ne {wLkkrMkçk, ¾wMkqMkLk ËqÄ fu rh~íku {U rf yðk{ fu ¾Þk÷ {U WMk fe niçkík çknwík f{ nkuíke ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 235)

Lk-Mkçke {nkrh{ {U fkiLk fkiLk þkr{÷ nI ?

Mkwðk÷ : Lk-Mkçke {nkrh{ {U fkiLk fkiLk Mku y^hkË Ëkr¾÷ nI ? sðkçk : Lk-Mkçke {nkrh{ {U [kh íkhn fu y^hkË Ëkr¾÷ nI : (1 ) yÃkLke yki÷kË (Þk’Lke çkuxk çkuxe) ykih yÃkLke yki÷kË fe yki÷kË (Þk’Lke Ãkkuíkk Ãkkuíke LkðkMkk LkðkMke) Lke[u íkf (2 ) yÃkLku {kt çkkÃk ykih yÃkLku {kt çkkÃkfu {kt çkkÃk (Þk’Lke ËkËk ËkËe LkkLkk LkkLke) QÃkh íkf (3) yÃkLku {kt çkkÃk fe yki÷kË (Þk’Lke ¼kE çknLk Ïðkn

47 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

nfefe nkU Þk Mkkuíku÷u Þk’Lke rMkVo {kt þhef Þk rMkVo çkkÃk þhef ¼kE çknLk) ykih Þqtne yÃkLku {kt çkkÃk fe yki÷kË fe yki÷kË (Þk’Lke ¼íkeò ¼íkeS ¼kLò ¼kLS Ïðkn nfefe ¼kE çknLk Mku nku Þk Mkkuíku÷u Mku nku) Lke[u íkf (4) yÃkLku ËkËk ËkËe, LkkLkk LkkLke fe yki÷kË (Þk’Lke [[k VqVe {k{qt ¾k÷k Þun rh~íku Mkøku nkU Þk Mkkuíku÷u) y÷çk¥kk [[k VqVe {k{qt ¾k÷k fe yki÷kËu økih {nh{ ni. ({wMíkVkË yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 11, Mk. 464)

Lkkux : {ÍTfqhk çkk÷k LkMkçke {nkrh{ {U Mku {Ëo ykihíkkU Ãkh ykih ykihíkU {Ëkuo Ãkh nhk{ nI.

çkk’Í MkwMkh Ãkwh ¾íkh nkuíku nI Mkwðk÷ : õÞk MkwMkh ykih çknw fk ÃkËko ni ? sðkçk : nwh{íku {wMkk-nhík fe ðsn Mku ÃkËko Lknª. yøkh ÃkËko fhu íkku nhs ¼e Lknª çkÂÕf çk nk÷íku sðkLke Þk yunrík{k÷u rVíkLkk (Þk’Lke rVíkLku fu yunrík{k÷) fe Mkqhík {U siMkk rf RMk Ëkih {U ÃkËko fhLku ne {U ykrVGÞík ni õÞqt rf nk÷kík RÂLíknkE Lkk økw^íkk çkun nI. MkwMkh ykih çknq fu “{MkkR÷” MkwLkLku {U ykíku hníku nI òu rf W{q{Lk Þf íkhVk Þk’Lke MkwMkh fe òrLkçk Mku nkuíku nI rf çkk’Í yðfkík MkwMkh yfu÷u {U {kify Ãkk fh çknq Ãkh ËMík yLËkÍe fe fkurþþ fhíkk ni. r÷nkÍk Ve Í{kLkk

48 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

çknq fku MkwMkh Mku çku íkfÕ÷wV Lknª nkuLkk [krnÞu. rçk÷ ¾wMkqMk çknw fu nf {U ðkun MkwMkh rÍÞkËk Ãkwh ¾íkh Mkkrçkík nku Mkfíkk ni òu yÃkLke çkeðe Mku Ëqh Þk {nY{ nku. (çkhkyu {unhçkkLke ! çknkhu þheyík rnMMkk 7 Mku “{wnho{kík fk çkÞkLk” ÃkZ ÷ersÞu)

Ëuðh ¼k¼e fk ÃkËko Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk fk yÃkLku Ëuðh ð suX çknLkkuE ykih ¾k÷kÍkË, {k{qtÍkË, [[kÍkË ð VqVeÍkË, VqVk ykih ¾k÷q Mku ¼e ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt. çkÂÕf RLk Mku íkku ÃkËuo fu {wyk-{÷u {U yunríkÞkík rÍÞkËk nkuLke [krnÞu õÞqt rf ykþLkkE (Þk’Lke òLk Ãkn[kLk) fu Mkçkçk rÍsf Wze nwE nkuíke ni ykih Þqt Lkk ðkrfV ykË{e fu {wfkçk÷u {U fE økwLkk rÍÞkËk rVíkLku fk ¾íkhk nkuíkk ni {økh y^MkkuMk ! yks f÷ RLk Mku ÃkËko fhLku fk ÍunTLk ne Lknª, yøkh fkuE {ËeLku fe ËeðkLke ÃkËuo fe fkurþþ fhu ¼e íkku çku[khe fku íkhn íkhn Mku MkíkkÞk òíkk ni. {økh rnB{ík Lknª nkhLke [krnÞu. Lkk {wMkkRË nk÷kík fu çkk ðwsqË òu ¾wþ LkMkeçk RM÷k{e çknLk þh-E ÃkËko rLk¼kLku {U fkBÞkçk nku òyu ykih sçk ËwLÞk Mku ÁÏMkík nku íkku õÞk ysçk ! {w MíkVk fe Lkqhu yi L k, þnÍkrËÞu fkiLkiLk, {kËhu n-MkLkiLk, MkÂGÞ-ËíkwÂLLkMkk

49 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

WMk

Vkrík-{íkwÍÍ T nhk

fk Ãkwh íkÃkkf RÂMíkõçkk÷ Vh{kyut, WMk fku øk÷u ÷økkyut ykih WMku yÃkLku çkkçkk òLk, Ëku snkLk fu MkwÕíkkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk

fe yLsw{Lk {U Ãknwt[kyut.

õÞqt fhU çkÍT{u þrçkMíkkLku rsLkkt fe Ïðkrnþ sÕðyu Þkh òu þByu þçku íkLnkE nku (Íkifu Lkk’ík)

Ëuðh ð suX, çknLkkuE ykih ¾k÷kÍkË, {k{qtÍkË, [[kÍkË, VqVeÍkË, VqVk ykih ¾k÷q Mku ÃkËuo fe íkkfeË fhíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík, {ki÷kLkk þkn yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “suX, Ëuðh, çknLkkuE, VwÃÃkk, ¾k÷q, [[kÍkË, {k{qtÍkË, VqÃÃkeÍkË, ¾k÷kÍkË ¼kE Þun Mkçk ÷kuøk ykihík fu r÷Þu {nTÍ ysLkçke (Þk’Lke økih {Ëo) ni çkÂÕf RLk fk Íhh (LkwõMkkLk) rLkhu(Þk’Lke {wí÷fLk) çkuøkkLku (Þk’Lke Ãkhkyu) þÏMk fu Íhh Mku ÍkRË ni rf {nTÍ økih (Þk’Lke rçkÕfw÷ Lkk ðkrfV) ykË{e ½h {U ykíku nwyu zhuøkk ykih Þun (Þk’Lke çkÞkLk fËko rh~íkuËkh) ykÃkMk fu {i÷ òu÷ (ykih òLk Ãkn[kLk) fu çkkRMk ¾kiV Lknª h¾íku. ykihík rLkhu ysLkçke (Þk’Lke {wí÷fLk Lkk ðkrfV) þÏMk Mku Ë^yíkLk

50 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

(VkihLk) {i÷ Lknª ¾k Mkfíke (Þk’Lke çku íkfÕ÷wV Lknª nku Mkfíke) ykih RLk (Þk’Lke {ÍTfqhk rh~íkuËkhkU) Mku r÷nkÍ xqxk nkuíkk ni. (Þk’Lke rÍsf Wze nwE nkuíke ni) ð r÷nkÍk sçk hMkq÷wÕ÷kn

Lku økih ykihíkkU

fu ÃkkMk òLku fku {Ly Vh{kÞk (íkku ) yu f Mknkçke yLMkkhe

Lku yÍo fe, Þk hMkq ÷ Õ÷kn suX Ëuðh fu r÷Þu õÞk nwõ{ ni ?

Vh{kÞk : “suX Ëuðh íkku {kiík ni.”.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 217)

MkwMkhk÷ {U rfMk íkhn ÃkËko fhu ?

Mkwðk÷ : MkwMkhk÷ {U Ëuðh ð suX ðøkihk Mku rfMk íkhn ÃkËko rfÞk òyu ?

Mkkhk rËLk ÃkËuo {U hnLkk çknwík Ëw~ðkh, ½h fu fk{ fks fhíku ðõík fiMku yÃkLku [unhu fku AwÃkkyu ? sðkçk : ½h {U hníku nwyu ¼e rçk÷ ¾wMkqMk Ëuðh ð suX ðøkihk fu {wyk-{÷u {U {kuníkkík hnLkk nkuøkk. Mknen çkw¾khe {U nÍhíku MkÂGÞËwLkk Wõçkk rçkLk ykr{h

Mku

{hðe ni, Ãkifhu þ{kuo nÞk, {¬e {-ËLke {wMíkVk, {nçkqçku ¾wËk

Lku Vh{kÞk, “ykihíkkU fu

51 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

ÃkkMk òLku Mku çk[ku.” yuf þÏMk Lku yÍo fe, Þk hMkq÷Õ÷kn ! Ëuðh fu {w-íkyÂÕ÷f õÞk nwõ{ ni ? Vh{kÞk : “Ëuðh {kiík ni.” (çkw¾khe, rs. 3 , Mk. 472, nËeMk : 5232) Ëuðh

fk yÃkLke ¼k¼e fu Mkk{Lku nkuLkk økkuÞk

{kiík fk Mkk{Lkk ni rf Þnkt rVíkLku fk yLËuþk rÍÞkËk ni. {wÂ^íkÞu yk’Í{u ÃkkrfMíkkLk nÍhíku ðfkhu r{Õ÷ík {ki÷kLkk ðfkÁÆeLk

Vh{kíku nI : “WLk rh~íkuËkhkU Mku òu

Lkk {nh{ nI, [unhk, nÚku÷e, røkèu, fË{ ykih xÏLkkU fu R÷kðk rMkºk (ÃkËko) fhLkk ÍYhe ni, ÍeLkík çkLkkð ®Mk½kh ¼e WLk fu Mkk{Lku Íkrnh Lk rfÞk òyu.” (ðfkÁ÷ Víkkðk, rs. 3, Mk. 151 )

{Lfq÷ nI : “òu þÏMk þnðík Mku rfMke yßLkrçkGÞk fu nwMLkku s{k÷ fku Ëu¾uøkk rfÞk{ík fu rËLk WMk fe ykt¾kU {U MkeMkk rÃk½÷k fh zk÷k òyuøkk.” (rnËkÞk, rs. 4, Mk. 368) ÞfeLkLk ¼k¼e ¼e yßLkrçkGÞk ne ni òu Ëuðh ð suX yÃkLke ¼k¼e fku fMËLk þnðík fu MkkÚk Ëu¾íku hnu nkU, çku íkfÕ÷wV çkLku hnu nkU, {Íkf {M¾he fhíku hnu nkU, ðkun yÕ÷kn fu yÍkçk Mku zh fh VkihLk Mku Ãkuþíkh Mkå[e íkkiçkk fh

52 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

÷U. ¼k¼e yøkh Ëuðh fku Akuxk ¼kE ykih suX fku çkzk ¼kE fn Ëu RMk Mku çku ÃkËoøke ykih çku íkfÕ÷wVe òRÍ Lknª nku òíke çkÂÕf Þun yLËkÍu økw^ík-økq ¼e VkrMk÷u Ëqh fh fu fheçk ÷kíkk ni ykih Ëuðh ð ¼k¼e çkË rLkøkkne, çku íkfÕ÷wVe, ntMke {Íkf ðøkihk økwLkknkU fu Ë÷Ë÷ {U {ÍeË ÄtMkíku [÷u òíku nI. nk÷kt rf suX ykih Ëuðh ð ¼k¼e fk ykÃkMk {U økw^ík-økq fhLkk ¼e {wMkÕMk÷ ¾íkhu fe ½Lxe çkòíkk hníkk ni ! yÕ÷kn

fhu rË÷ {U Wíkh òyu {uhe çkkík

Ëuð h ð suX ykih ¼k¼e ðøkihk ¾çkhËkh hnu rf nËeMk þheV {U RþkoË nwðk, “

” Þk’Lke ykt¾U rÍLkk fhíke

nI. ({wMLkËu R{k{ yn{Ë, rs. 3 , Mk. 305, nËeMk : 8852 ) çknh nk÷ yøkh yuf ½h {U hníku nwyu ykihík fu r÷Þu fheçke Lkk {nh{ rh~íkuËkhkU Mku ÃkËko Ëw~ðkh nku íkku [unhk ¾ku÷Lku fe íkku RòÍík ni {økh fÃkzu nhrøkÍ yiMku çkkhef Lk nkU rsLk Mku çkËLk Þk Mkh fu çkk÷ ðøkihk [{fU Þk yiMku [wMík Lk nku rf çkËLk fu yk’Ík, rsM{ fe niyík (Þk’Lke Mkqhík ð økku÷kE) ykih MkeLku fk W¼kh ðøkihk Íkrnh nku.

ÃkËkoËkh fu r÷Þu ykÍ{kRþU Mkwðk÷ : yks f÷ ÃkËko fhLku ðkr÷ÞkU fk “{wÕ÷kLke” fn fh ½h {U

53 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

{Íkf WzkÞk òíkk ni. f¼e ykihíkkU fe rfMke íkõheçk {U {-ËLke çkwhfy ykuZ fh [÷e òyu íkku fkuE fníke ni, yhu ! Þun õÞk ykuZ h¾k ni Wíkkhku RMk fku ! fkuE çkku÷íke ni, çkMk n{U {k’÷q{ nku økÞk rf íkw{ çknwík ÃkËkoËkh nku yçk Akuzku ¼e Þun ÃkËko ðËko ! fkuE fníke ni, ËwLÞk çknwík íkh¬e fh [wfe ni ykih íkw{ Lku õÞk Þun ËõÞkLkqMke yLËkÍ yÃkLkk h¾k ni ! ðøkihk. RMk íkhn fe rË÷ Ëw¾kLku ðk÷e çkkíkkU Mku þh-E ÃkËko fhLku ðk÷e fk rË÷ xwx Vqx fh r[õLkk [qh nku òíkk ni. RLk nk÷kík {U WMku õÞk fhLkk [krnÞu ? sðkçk : ðkfuE rLknkÞík ne LkkÍwf nk÷kík ni, þh-E ÃkËko fhLku ðk÷e RM÷k{e çknLk MkÏík ykÍ{kRþ {U {wçík÷k hníke ni {økh rnB{ík Lknª nkhLke [krnÞu. {Íkf WzkLku Þk yu’ríkhkÍ fhLku ðkr÷ÞkU Mku ÍkuhËkh çknMk þwYy fh ËuLkk Þk økwMMku {U yk fh ÷z ÃkzLkk MkÏík LkwõMkkLk Ëun ni rf RMk íkhn {My÷k n÷ nkuLku fu çkòyu {ÍeË W÷Í Mkfíkk ni. yiMku {kify Ãkh Þun ÞkË fh fu yÃkLku rË÷ fku íkMkÕ÷e ËuLke [krnÞu rf sçk íkf íkksËkhu rhMkk÷ík

Lku

yk{ yu’÷kLku LkwçkwÔðík Lknª Vh{kÞk Úkk WMk ðõík íkf fw^Vkhu çkË yLò{ ykÃk

fku yunríkhk{

54 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

fe LkÍh Mku Ëu¾íku Úku ykih ykÃk

fku y{eLk

yki h MkkrËf fu ÷fçk Mku ÞkË fhíku Úku . ykÃk Lku sqt ne y÷÷ yu’÷kLk RM÷k{ fk ztfk çkòLkk þwYy rfÞk ðkune fw^Vkhu çkË yíðkh íkhn íkhn Mku MkíkkLku, {Íkf WzkLku ykih økkr÷Þkt MkwLkkLku ÷øku, rMkVo Þune Lknª çkÂÕf òLk fu Ëh Ãki nku økyu, {økh fwhçkkLk òRÞu ! Mkhfkhu Lkk{Ëkh,WB{ík fu øk{ Ïðkh Ãkh rf ykÃk

Lku rçkÕfw÷

rnB{ík Lk nkhe, n{uþk Mkçkú ne Mku fk{ r÷Þk, yçk RM÷k{e çknLk Mkçkú fhíku nwyu økkih fhu rf {I sçk íkf VuþLk yuçk÷ ykih çku ÃkËko Úke {uhk fkuE {Íkf Lknª Wzkíkk Úkk, sqtne {I Lku þh-E ÃkËko yÃkLkkÞk, MkíkkE òLku ÷øke. yÕ÷kn

fk þw¢ ni rf {wÍ Mku ÍwÕ{ Ãkh Mkçkú fhLku fe

MkwLLkík yËk nku hne ni. {-ËLke RÂÕíkò ni rf fiMkk ne MkË{k Ãknwt[u Mkçkú fk Ëk{Lk nkÚk Mku {ík AkurzÞu LkeÍ rçk÷k RòÍíku þh-E nhrøkÍ ÍçkkLk Mku fwA {ík çkkur÷Þu. nËeMku fwËMke {U ni, yÕ÷kn

Vh{kíkk ni : “yi RçLku

ykË{ ! yøkh íkq yÔð÷ MkË{u fu ðõík Mkçkú fhu ykih Mkðkçk fk íkkr÷çk nku íkku {I íkuhu r÷Þu sLLkík fu rMkðk rfMke Mkðkçk Ãkh

55 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

hkÍe Lknª.” (Mkw-LkLku RçLku {ksn, rs. 2, Mk. 266, nËeMk : 157)

ykrMkÞk fe ËËoLkkf yks{kRþ Mkwðk÷ : rsMk RM÷k{e çknLk fku þh-E ÃkËko ykih MkwLLkíkkU Ãkh y{÷ ðøkihk fe ðsn Mku {wykþhu {U

nfeh Mk{Ííku

nkU ykih ¾kLkËkLk {U ¼e MkíkkÞk òíkk nku WMk fe ZkhMk fu r÷Þu fkuE ËËo ytøkuÍ rnfkÞík çkÞkLk fersÞu. sðkçk : rsMk RM÷k{e çknLk fku þh-E ÃkËko fhLku fu çkkRMk ½h ykih ¾kLkËkLk {U MkíkkÞk òíkk nku WMk fu r÷Þu nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykrMkÞk

fu ðkrfykík {U fkVe

ËMkuo Rçkúík ni. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykrMkÞk rVhykiLk fe ÍkursÞík {U Úke. òËqøkhkU fe {ø÷qrçkGÞík ykih E{kLk yk-ðhe Ãkh ykÃk ¼e nÍhíku MkÂGÞËwLkk {wMkk f÷e{wÕ÷kn Ãkh E{kLk ÷u ykE. sçk rVhykiLk fku RMk fk RÕ{ nwðk íkku WMk Lku íkhn íkhn Mku MkÍkyut ËuLke þwYy fe fu rfMke íkhn ¼e ykÃk {økh ykÃk rVhykiLk Lku ykÃk

E{kLk Mku {wLnrhV nku òyut Mkkrçkík fË{ hnª. ykr¾hu fkh fku r[÷r[÷kíke ÄqÃk {U

÷fze fu íkÏíku Ãkh r÷xk fh [ki{i¾k fh rËÞk Þk’Lke ËkuLkkU

56 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

nkÚkkU ykih ËkuLkkU Ãkkô {i¾U (÷kunu fe fe÷U) XkUf ˪, ÍwÕ{ çkk÷kyu ÍwÕ{ Þun rf {wçkkhf MkeLku Ãkh [¬e fu Ãkkx h¾ðk rËÞu rf rn÷ ¼e Lk MkfU. RMk þËeË íkheLk ykih Lkk fkrçk÷u çkhËk~ík íkõ÷eV {U ¼e WLk fu Ãkkyu Mkçkkík fku Íhko çkhkçkh ÷ÂøÍþ Lk nwE, çku fhkh nku fh yÃkLku hççku øk^Vkh

fu Ëhçkkhu økkunh çkkh {U yÍo økwÍkh nwE : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yi {uhu hçk ! {uhu r÷Þu yÃkLku ÃkkMk sLLkík {U ½h çkLkk ykih {wÍu rVhykiLk ykih RMk fu fk{ Mku Lkòík Ëu ykih {wÍu Íkr÷{ ÷kuøkkU Mku Lkòík çkÏþ. (Ãkkhn : 28, y¥knhe{ : 11)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : yÕ÷kn

MkÂGÞ-ËíkwLkk ykrMkÞk Vh{k rËÞu rsLnkU Lku ykÃk

Lku WLk (Þk’Lke

) Ãkh rVrh~íku {wfhoh Ãkh MkkÞk fh

r÷Þk ykih WLk fk sLLkíke ½h WLnU r˾k rËÞk rsMk Mku ykÃk

RLk ík{k{ {wMkeçkíkkU fku ¼q÷ økE.

57 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

çkk’Í rhðkÞík {U ni rf ykÃk

{y rsM{

ykM{kLk Ãkh WXk ÷e økE. nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykrMkÞk sLLkík {U n{khu nwÍqh

fu

rLkfkn {ut nkuøke. (LkqÁ÷ RhVkLk, Mk. 896) yÕ÷kn

fe

WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {ÂøVh nku.

{nqo{k yB{e òLk Lku {-ËLke fk{ fhLku fe RòÍík rË÷ðkE RM÷k{e çknLkku ! ykÍ{kRþkU Ãkh Mkçkú fhLku ðk÷kU Ãkh yks ¼e hçk

fe RLkkÞíkkU fk Íqnwh nkuíkk ni, [wLkkL[u yuf

RM÷k{e çknLk fk íknhehe çkÞkLk yÃkLku yLËkÍ {U Ãkuþ fhLku fe MkyTÞ fhíkk nqt. fkux y¥kkhe (fkuxhe çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk ni rf {wÍu Ëk’ðíku RM÷k{e Mku ÃÞkh ni, r÷nkÍk {I ¾qçk çkZ [Z fh Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ fhLkk [kníke Úke {økh {uhu çkå[kU fu yççkq RòÍík Lknª Ëuíku Úku. {I rVh ¼e þheyík fu Ëkyuhu {U hníku nwyu yÃkLke rçkMkkík fu {wíkkrçkf {-ËLke fk{ rfÞk fhíke. {uhe ¾wþ LkMkeçke rf

58 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

Mk-VÁ÷ {wÍ^Vh 1430 rn. fu {wçkkhf {neLku {U n{khu y÷kfu fu yuf ½h {U Ëk’ðíku RM÷k{e fe RM÷k{e çknLkku fk {-ËLke fkrV÷k íkþheV ÷kÞk, sËð÷ fu {wíkkrçkf ËqMkhu rËLk nkuLku ðk÷u íkhrçkGÞíke RÂßík{ky {U {wÍu ¼e rþhfík fe MkykËík r{÷e. {I Lku ðnkt Ãkh Þun Ëwyk {ktøke : Þk yÕ÷kn

! “RMk {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fík Mku {uhu

çkå[kU fu yççkq {wÍu Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ fhLku fe RòÍík Ëu rËÞk fhU.”

WMke hkík {uuhu çkå[kU fu

yççkq fku {uhe {nqo{k yB{e òLk (Þk’Lke WLk fe MkkMk òu WLnU çkuxkU fe íkhn [kníke Úke) fe Ïðkçk {U rÍÞkhík nwE, {nqo{k Lku

Vh{kÞk : “íkw{ {uhe çkuxe fku Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fk{ õÞqt Lknª fhLku Ëuíku ! WMku RMk fe RòÍík Ëu Ëku.” {uhu çkå[kU fu yççkq Lku Þun Ïðkçk MkwLkk fh {wÍu ntMke ¾wþe Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fk{ fhLku fe RòÍík Ëu Ëe. Þqt RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fík Mku {uhu rË÷ fe {whkË çkh ykE. fkrV÷u {U Íhk {ktøkku yk fh Ëwyk

Ãkkykuøku Lku’{íku fkrV÷u {U [÷ku

nkuøkk ÷wíVu ¾wËk ykyku çknLkku Ëwyk

r{÷ fu Mkkhu fhU fkrV÷u {U [÷ku

59 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

{-ËLke fk{ fe íkzÃk {hnçkk !

RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾k ykÃk Lku ! {-ËLke fkrV÷kU fe ¼e fiMke ÃÞkhe ÃÞkhe çknkhU ni !

RMk {U ¾qçk Ëwykyut fçkq÷

nkuíke ni. {-ËLke fk{ fu Íheyu Lkufe fe Ëk’ðík yk{ fhLku fe íkzÃk {hnçkk ! rf RMk {U Mkðkçk ne Mkðkçk ni RMk rÍBLk {U [kh ynkËeMku {wçkk-hfk Ãkuþ fe òíke ni :

[kh Vhk{eLku {wMíkVk (1) Lkufe fe hkn r˾kLku ðk÷k Lkufe fhLku ðk÷u fe íkhn ni.1 (2) yøkh yÕ÷kn

íkwBnkhu Íheyu rfMke yuf þÏMk fku

rnËkÞík yíkk Vh{kyu íkku Þun íkwBnkhu r÷Þu RMk Mku yåAk ni rf íkwBnkhu ÃkkMk Mkw¾o Ÿx nku.2 (3 ) çkuþf yÕ÷kn

, WMk fu rVrh~íku,

ykM{kLk ykih Í{eLk fe {Ï÷qf Þnkt íkf rf åÞqtrxÞkt yÃkLku Mkqhk¾kU {U ykih {Ar÷Þkt (ÃkkLke {U) ÷kuøkkU fku Lkufe rMk¾kLku ðk÷u Ãkh “Mk÷kík” ¼usíku nI3. {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : yÕ÷kn

fe “Mk÷kík” Mku

WMk fe ¾kMk hn{ík ykih {Ï÷qf fe “Mk÷kík” Mku ¾wMkqMke Ëwykyu hn{ík {whkË ni. 4 (1 ). ríkhr{Íe, rs. 4 , Mk. 305, nËeMk : 2679 (2 ). {wÂM÷{, Mk. 1311, nËeMk : 2406 (3 ) ríkhr{Íe, rs. 4, Mk. 314, nËeMk : 2694 (4) r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 1, Mk. 200)

60 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

( 4) çkuníkheLk Mk-Ëfk Þun ni rf {wMkÕ{kLk ykË{e RÕ{ nkrMk÷ fhu rVh yÃkLku {wMkÕ{kLk ¼kE fku rMk¾kyu.

(Mkw-LkLku RçLku {ksn, rs. 1 , Mk. 158 , nËeMk : 243 )

½h {U ÃkËuo fk ÍunTLk fiMku çkLku ?

Mkwðk÷ : ½h {U ÃkËuo fk ÍunTLk rfMk íkhn çkLkkÞk òyu ? sðkçk : ViÍkLku MkwLLkík LkeÍ RMke rfíkkçk “ÃkËuo fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk” Mku ½h ËMko òhe fh fu, {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk Mku òhe nkuLku ðk÷u MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLkkík fe furMkxU MkwLkk MkwLkk fh, RÂLVhkËe fkurþþ fu Íheyu ½h fu {Ëkuo fku Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU fe íkhrçkGÞík fu {-ËLke fkrV÷kU fk {wMkkrVh çkLkk fh ½h {ut {-ËLke {knku÷ fkR{ fhLku fe fkurþþ òhe hr¾Þu. WLk fu r÷Þu rË÷ MkkuÍe fu MkkÚk Ëwyk ¼e fhíku hrnÞu. ¾wË fku ykih yn÷u ¾kLkk fku nh økwLkkn Mku çk[kLku fe fwZLk ÃkiËk fersÞu ykih RMk fu r÷Þu fkurþþ ¼e òhe hr¾Þu. {økh Lkh{e Lkh{e ykih Lkh{e fku ÷krÍ{ fh ÷ersÞu. rçk÷k {ÂM÷níku þh-E MkÏíke fhLkk fwò RMk fk Mkkur[Þu ¼e Lknª rf W{q{Lk òu fk{ “Lkh{e” Mku nkuíkk ni ðkun “økh{e” Mku Lknª nkuíkk.

61 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

ni V÷knku fk{hkLke LkhLke ð ykMkkLke {U nh çkLkk fk{ rçkøkz òíkk ni LkkËkLke {U çknh nk÷ yÃkLku yn÷ku RÞk÷ fe RM÷kn fe nh {w BfLk Mkq h ík {U íkhfeçk çkLkkíku hnLkk [krnÞu . Ãkkhn 28 Mkq - híkw ¥ knhe{ fe Axe ykÞíku fhe{k {U Rþko Ëu

¾wËk ðLËe

ni : íkh-s-{yu fLÍw ÷ E{kLk : yi E{kLk ðk÷ku ! yÃkLke òLkkut ykih yÃkLku ½h ðk÷kU fku WMk ykøk Mku çk[kyku rsMk fu #ÄLk ykË{e ykih ÃkÚÚkh ni.

(Ãkkhn : 28, y¥knhe{ : 6 )

{k íknTík fu çkkhu {U ÃkqAk òyuøkk ÞkË hr¾Þu ! ¾kðLË yÃkLke çkeðe fk, çkkÃk yÃkLku çkå[kU fk ykih nh þÏMk yÃkLku yÃkLku {k íknTíkkU fk yuf íkhn Mku “nkrf{” ni ykih nh nkrf{ Mku WMk fu {k íknTíkkU fu çkkhu {U çkhkuÍu {nþh çkkÍÃkwMko nkuøke. [wLkkL[u hn{íku yk÷{, LkGÞhu yk’Í{, Lkq h u {w s MMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{

fk Vh{kLku

{wyÍTÍ{ ni : “íkw{ Mkçk yÃkLku {w-íkyÂÕ÷feLk fu MkhËkh ð nkrf{ nku ykih nkrf{ Mku hkuÍu rfÞk{ík WMk fe hRGÞík

62 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fu çkkhu {U ÃkqAk òyuøkk.”

(Mknenw÷ çkw¾khe, rs.1 , Mk. 309, nËeMk : 893)

Akuxu ¼kE fe RÂLVhkËe fkurþþ RM÷k{e çknLkku ! n÷kfík Mku ¾wË fku çk[kLku ykih {ÂøVhík ÃkkLku fk yuf çkuníkheLk Íheyk íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fk MkwLLkíkkU ¼hk {-ËLke {knku÷ ¼e ni. çkMkk yðfkík yuf VËo fe Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkøke ½h ¼h fe RM÷kn fk Mkçkçk çkLk òíke ni yiMke çkerMkÞkU çknkhu {kisqË ni, yuf çknkh {w÷k-nÍk nku, [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf n{khk ½hkLkk çknwík {kìzLko Úkk. ½h fu y^hkË rVÕ{ku rzhk{kU ykih økkLku çkkòu fu hrMkÞk Úku. ¾wËk fk fhLkk Þqt nwðk rf {uhu Akuxu ¼kE Ãkh yuf RM÷k{e ¼kE Lku RÂLVhkËe fkurþþ fe. RMk Ãkh WLnkU Lku Ëk’ðíku RM÷k{e fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík ÃkkE.

RÂßík{ky {U {wMkÕMk÷ nkrÍhe Mku ¼kE

fu rfhËkh {U {-ËLke RÂLf÷kçk çkhÃkk nku økÞk, ðkun Lk{kÍkU

63 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

ÈGñUÁ¢G¢Ýï Îé¥G¢

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

fu ÃkkçkLË nku økyu, MkwLLkíkkU Ãkh y{÷ fe fkurþþ ykih ½h ðk÷kU fe RM÷kn fe rV¢ {U hnLku ÷øku. ðkun Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíkuu tçkíkkíku ykih n{U RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe høçkík rË÷kíku. WLk fe {wMkÕMk÷ RÂLVhkËe fkurþþ rçk÷ ykr¾h htøk ÷kE ykih {ii Lku RM÷k{e çknLkkU fu RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík ÃkkE, ðnkt fu {knku÷ fe YnkrLkGÞík ykih MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLk Lku {wÍ Ãkh ySçk firVGÞík íkkhe fh Ëe, Ëwyk fu ËkihkLk {ti Lku ¾qçk hku hku fh yÃkLku økwLkknkU Mku íkkiçkk fe ykih Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fku f¼e Lk AkuzLku fk yÍT{u {wMkB{{ rfÞk.

RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {U ÃkkçkLËe Mku rþhfík fe çkËki÷ík ¾kiVu ¾wËk ykih R~fu {wMíkVk çkZkLku fk sÍTçkk LkMkeçk nwðk. Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkËfu n{khu ½h fk rçkøkzk nwðk {knku÷, {-ËLke {knku÷ {U íkçËe÷ nku økÞk. ½h ðk÷kU fe çkkn{e rhÍk {LËe Mku T.V. rLkfk÷ rËÞk økÞk õÞq rf RMk fu nkuíku nwyu rVÕ{kU rzhk{kU Mku çk[Lkk çkunË Ëw~ðkh ni ykih yçk n{khu ½h {U rVÕ{U rzhk{u ykih økkLku Lknª çkÂÕf Mkhfkh fe Lkk’íkkU fu íkhkLku MkwLku òíku nI.

ÈGñUÁ¢G¢Ýï Îé¥G¢

64 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

Lk {hLkk ÞkË ykíkk ni Lk SLkk ÞkË ykíkk ni {wnB{Ë ÞkË ykíku nI {ËeLkk ÞkË ykíkk ni RM÷k{e çknLkku ! çkøkih rnB{ík nkhu ¾qçk ¾qçk RÂLVhkËe fkurþþ fhíke hnU

Lkkfk{e Lknª nkuøke. RMk

rÍBLk {U yøkh fkuE íkõ÷eV ¼e Ãknwt[ òyu íkku Mkçkúku rþfuçkkE fk Ëk{Lk nkÚk Mku {ík AkurzÞu rf ykLku ðk÷e {wMkeçkík

çknwík çkze ¼÷kE fk Ãkuþ ¾i{k

Mkkrçkík nkuøke. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhihk Mku rhðkÞík ni rf Lkqh fu Ãkifh, ík{k{ LkrçkÞkU fu Mkhðh, Ëku snkt fu íkksðh, MkwÕíkkLku çknhku çkh fk Vh{kLku Yn Ãkhðh ni : “yÕ÷kn

rsMk fu MkkÚk

¼÷kE fk RhkËk Vh{kíkk ni WMku {wMkeçkík {U {wçík÷k Vh{k Ëuíkk ni.”

(Mknenw÷ çkw¾khe, rs. 4 , Mk. 4 , nËeMk : 5645)

ËGÞqMk fe íkk’heV Mkwðk÷ : “ËGÞqMk” rfMku fníku nI ?

65 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

sðkçk : òu ÷kuøk çkk ðwsqËu fwËhík yÃkLke ykihíkkU ykih {nkrh{ fku çku ÃkËoøke Mku {Ly Lk fhU ðkun “ËGÞqMk” ni. hn{íku yk-÷r{ÞkLk, MkwÕíkkLku Ëku snkLk

fk

Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni, “íkeLk þÏMk f¼e sLLkík {U Ëkr¾÷ Lk nkUøku ËGÞqMk ykih {ËkoLke ðÍTy çkLkkLku ðk÷e ykihík ykih þhkçk Lkkuþe fk ykËe.” ({ß{WÍTÍðkRË, rs.

4, Mk. 599, nËeMk : 7722 ) {Ëkuo

fe íkhn çkk÷ fxðkLku ykih

{ËkoLkk r÷çkkMk ÃknLkLku ðkr÷Þkt RMk nËeMku Ãkkf Mku Rçkúík nkrMk÷ fhU Akuxe çkÂå[ÞkU fu ÷zfkU siMku çkk÷ çkLkðkLku ykih RLnU ÷zfkU siMku fÃkzu ykih nux ðøkihk ÃknLkkLku ðk÷u ¼e yunríkÞkík fhU íkkrf çkå[e RMke W{ú Mku yÃkLku ykÃk fku {Ëkuo Mku {wBíkkÍ Mk{Íu ykih nkuþ Mkt¼k÷Lku ykih çkkr÷økk nkuLku fu çkk’Ë RMk fku yÃkLke ykËkík ð yíðkh þheyík fu {wíkkrçkf çkLkkLku {U {wÂ~f÷kík ËhÃkuþ Lk ykyut. nËeMku Ãkkf {U Þun òu Vh{kÞk økÞk rf “f¼e sLLkík {U Ëkr¾÷ Lk nkUøku.” Þnkt RMk Mku {whkË íkðe÷ yMkuo íkf sLLkík {U Ëkr¾÷u Mku {nY{e {whkË ni. õÞqt rf òu ¼e {wMkÕ{kLk yÃkLku økwLkknkU fe ÃkkËkþ {U

Ëku;

66 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{ut òyutøku ðkun rçk÷ ykr¾h sLLkík {U ÍYh Ëkr¾÷ nkUøku. {økh Þun ÞkË hnu rf yuf ÷Bnu fk fhkuzðkt rnMMkk ¼e snLLk{ fk yÍkçk fkuE çkhËk~ík Lknª fh Mkfíkk r÷nkÍk n{U nh økwLkkn Mku çk[Lku fe nh Ë{ fkurþþ ykih sLLkíkw÷ rVhËkiMk {U çku rnMkkçk Ëkr¾÷u fe Ëwyk fhíku hnLkk [krnÞu. “ËGÞqMk” fu çkkhu {U nÍhíku yÕ÷k{k y÷kWÆeLk nMffe

Vh{kíku nI, “ËGÞqMk” ðkun

þÏMk nkuíkk ni òu yÃkLke çkeðe Þk rfMke {nh{ Ãkh økihík Lk ¾kyu.” (Ëwhuo {wÏíkkh, rs. 6 , Mk. 113) {k’÷q{ nwðk rf çkk ðwsqËu fwËhík yÃkLke Íkiò, {kt çknLkkU ykih sðkLk çkurxÞkU ðøkihk fku økr÷ÞkU çkkÍkhkU, þkì®Ãkøk MkuLxhkU ykih {Ï÷qík ík^hen økknku {U çku ÃkËko ½q{Lku rVhLku, ysLkçke ÃkzkurMkÞkU, Lkk {nh{ rh~íkuËkhkU, økih {nh{ {w÷krÍ{kU, [kufeËkhkU ykih zÙkRðhkU Mku çku íkfÕ÷wVe ykih çku ÃkËoøke Mku {Ly Lk fhLku ðk÷u ËGÞqMk, sLLkík Mku {nY{ ykih snLLk{ fu nfËkh nti. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku

nI, “ËGÞqMk MkÏík yÏçkMku VkrMkf (ni) ykih VkrMkfu {ku’r÷Lk fu ÃkeAu Lk{kÍ {õYnu íknhe{e. WMku R{k{ çkLkkLkk n÷k÷ Lknª ykih WMk fu ÃkeAu Lk{kÍ ÃkZLke økwLkkn ykih ÃkZe íkku

67 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

VihLkk ðkrsçk.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 6, Mk. 583)

çku ÃkËko f÷ òu ykE LkÍh [LË çkerçkÞkt yfçkh Í{ª {U økihíku fki{e Mku økz økÞk ÃkqAk òu WLk Mku ykÃk fk ÃkËko ðkn õÞk nwðk ? fnLku ÷økª, “ðkun yõ÷ Ãku {Ëkuo fe Ãkz økÞk !”

yøkh ykihík Lkk Vh{kLke fhu íkku... ?

Mkwðk÷ : yøkh {Ëo fe fkurþþ fu çkk ðwsqË ykihíkU çku ÃkËoøke Mku çkkÍ Lk ykyut õÞk íkçk ¼e ðkun ËGÞqMk ni ? sðkçk : yøkh {Ëo yÃkLke nirMkGÞík fu {wíkkrçkf {Ly fhíkk ni ykih çku ÃkËoøke Mku hkufLku fu þh-E íkfkÍu WMk Lku Ãkqhu rfÞu ni ykih ðkun Lknª {kLkíkª íkku RMk Mkqhík {U {Ëo Ãkh Lk fkuE RÕÍk{ ykih Lk ðkun ËGÞqMk. ÃkMk n¥k÷ RBfkLk çku ÃkËoøke ðøkihk fu {wyk-{÷u {U ykihíkkU fku hkufk òyu {økh rnõ{íku y-{÷e fu MkkÚk. fnª yiMkk Lk nku rf ykÃk yÃkLke ÍkiÍk Þk {kt çknLkkU Ãkh RMk íkhn fe MkÏíke fh çkiXU rsMk Mku ½h fk yBLk ne íknku çkk÷k nku fh hn òyu

õÞk {wtn çkku÷u ¼kE çknLk fk ÃkËko ni ?

Mkwðk÷ : õÞk {wtn çkku÷u çkkÃk, ¼kE ykih çkuxu ðøkihk Mku ¼e RM÷k{e çknLk fk ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt ! RLk Mku ¼e ÃkËko ni rf rfMke fku çkkÃk, ¼kE Þk {wtn

68 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

çkku÷k çkuxk çkLkk ÷uLku Mku ðkun nfefe çkkÃk, ¼kE ykih çkuxk Lknª çkLk òíkk. RLk Mku íkku rLkfkn ¼e ËwÁMík ni. n{khu {wykþhu {U {wtn çkku÷u rh~íkkU fk hðks yk{ ni fkuE {Ëo rfMke fku “{kt” çkLkkyu nwyu nI, fkuE ÷zfe rfMke fku “¼kE” çkLkk çkiXe ni íkku rfMke ¾kíkqLk Lku rfMke fku “çkuxk” çkLkk r÷Þk ni, fkuE rfMke sðkLk ÷zfe fk {wtn çkku÷k [[k ni íkku fkuE {wtn çkku÷k çkkÃk ykih rVh çku ÃkËorøkÞkU, çku íkfÕ÷wrVÞkU ykih {Ï÷qík Ëk’ðíkkU fu økwLkkn ð ÃkkÃk fk ðkun Mki÷kçk ni rf

. rMkLVu {w¾kr÷V fu MkkÚk {wtn

çkku÷u rh~íku fkR{ fhLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU fku yÕ÷kn Mku zhíku hnLkk [krnÞu. ÞfeLkLk þiíkkLk Ãkn÷u Mku çkku÷ fh ðkh Lkne fhíkk. nËeMku Ãkkf {U ykíkk ni, “ËwLÞk ykih ykihíkkU Mku çk[ku õÞqt rf çkLke RMhkE÷ {U Mkçk Mku Ãkn÷k rVíkLkk ykihíkkU fe ðsn Mku WXk.” (Mknen {wÂM÷{, Mk. 1465, nËeMk : 2742)

÷u Ãkk÷f çkå[u fk nwõ{ Mkwðk÷ : rfMke fk çkå[k økkuË ÷u Mkfíku nti Þk Lknª ? sðkçk : ÷u íkku Mkfíku nI, {økh ðkun Lkk {nh{ nku íkku sçk Mku ykihíkkU fu “{wyk-{÷kík” Mk{ÍLku ÷øku, WMk Mku ÃkËko rfÞk

69 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

òyu. Vw-fnkyu rfhk{

Vh{kíku nI : {whkrnf

(Þk’Lke fheçkw÷ çkw÷qøk ÷zfu) fe W{ú çkkhn Mkk÷ ni. (hÆw÷ {wníkkh, rs. 4 , Mk. 118)

çkå[e økkuË ÷uLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : rfMke fe çkå[e økkuË ÷uLkk fiMkk ? õÞk RMk fku “çkuxe” çkLkk ÷uLku Mku sðkLk nkuLku Ãkh {wtn çkku÷u çkkÃk Mku ÃkËuo fu {MkkR÷ {U rhykÞík nku òyuøke ? sðkçk : çkå[e ÷uLke nku íkku ykMkkLke RMke {U ni rf {nTh{k {-Mk÷Lk Mkøke ¼íkeS Þk Mkøke ¼kLS ÷u íkkrf hÍk-E (Þk’Lke ËqÄ fk) rh~íkk fkR{ Lk nku íkçk ¼e çkkr÷økk nkuLku fu çkk’Ë MkkÚk hn Mkfu {økh çkkr÷økk nkuLku fu çkk’Ë ½h fu Lkk {nh{kU {-Mk÷Lk Mkøku [[k Þk Mkøku {k{qt rsLnkU Lku Ãkk÷k WLk fu çkkr÷øk ÷zfkU Mku (sçk rf ðkun ËqÄ þhef ¼kE Lk nkU) ÃkËko ðkrsçk nku òyuøkk. yøkh økkuË ÷e çkå[e Lkk {nTh{k Úke íkku çkkr÷økk çkÂÕf fheçku çkw÷qøk Ãknwt[u íkku WMk fku Ãkk÷Lku ðk÷k Lkk {nh{ çkkÃk yÃkLku MkkÚk Lk h¾u. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Víkkðk h-ÍrðGÞk

rsÕË 13 MkVnk 412 Ãkh Vh{kíku nI : “÷zfe çkkr÷øk nwE

70 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Þk fheçku çkw÷øq k Ãknw[ t e sçk íkf þkËe Lk nku ÍYh WMk fku çkkÃk fu ÃkkMk hnLkk [krnÞu Þnkt íkf rf Lkð çkhMk fe W{ú fu çkk’Ë Mkøke {kt Mku ÷zfe ÷u ÷e òyuøke ykih çkkÃk fu ÃkkMk hnuøke Lk rf ysLkçke (Þk’Lke rsMk Mku n{uþk fu r÷Þu þkËe nhk{ Lknª WMk fu ÃkkMk) rsMk fu ÃkkMk hnLkk rfMke íkhn òRÍ ne Lknª, çkuxe fh fu Ãkk÷Lku Mku çkuxe Lkne t nku òíke.” Vw-fnkyu rfhk{

Vh{kíku nI : {w~íknkík

(Þk’Lke çkkr÷økk nkuLku fu fheçk ÷zfe) fe f{ yÍ f{ W{ú Lkð Mkk÷ ni.

(hÆw÷ {wníkkh, rs. 4, Mk. 118)

÷u Ãkk÷f Mku ÃkËko òRÍ nkuLku fe Mkqhík Mkwðk÷ : çk[ÃkLk Mku rn÷u nwyu çkå[kU fu Mk{ÍËkh nkuLku Ãkh “ÃkËko” LkkrVÍ fhLkk RÂLíknkE Ëw~ðkh {k’÷q{ nkuíkk ni. fkuE yiMke Mkqhík nku íkku çkíkk ËersÞu rf çkå[k økkuË ÷u íkku sðkLk nku òLku Ãkh ÃkËko ðkrsçk Lk nku. sðkçk : RMk fe Mkqhík Þun ni rf òu çkå[k Þk çkå[e økkuË ÷e ni WMk Mku ËqÄ fk rh~íkk fkR{ fh ÷u. ÷urfLk ËqÄ fk rh~íkk fkR{ fhLku {U Þun çkkík {Æu LkÍh h¾Lkk ÍYhe ni rf yøkh çkå[e økkuË ÷uLkk nku íkku þkunh Mku hÍkyík fk rh~íkk fkR{ rfÞk òyut. {-Mk÷Lk þkunh fe çknLk Þk ¼kLS Þk ¼íkeS WMk çkå[e fku yÃkLkk ËqÄ rÃk÷k Ëu ykih yøkh çkå[k økkuË

71 rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Vh{kLku {wMíkVk

÷uLkk nku íkku çkeðe WMk Mku yÃkLkk hÍkyík fk rh~íkk fkR{ fhu {-Mk÷Lk çkeðe ¾wË Þk çkeðe fe çknLk Þk çkuxe Þk ¼kLS Þk ¼íkeS WMk çkå[u fku yÃkLkk ËqÄ rÃk÷k Ëu. RMk íkhn ËkuLkkU Mkqhík {U çkeðe ykih þkunh ËkuLkkU fu r÷Þu ÃkËuo fu {MkkR÷ n÷ nku òyutøku. Þun ÞkË hnu sçk ¼e ËqÄ fk rh~íkk fkR{ fhLkk nku íkku çkå[u fku (rnshe rMkLk fu rnMkkçk Mku) Ëku Mkk÷ fe W{ú íkf ËqÄ rÃk÷kÞk òyu. RMk fu çkk’Ë ËqÄ rÃk÷kLkk òRÍ Lknª çkÂÕf {kt fu r÷Þu yÃkLke Mkøke yki÷kË fku ¼e Ëku Mkk÷ fe W{ú fu çkk’Ë ËqÄ rÃk÷kLkk òRÍ Lknª ÷urfLk ZkE Mkk÷ fe W{ú fu yLËh ¼e yøkh çkå[k rfMke ykihík fk ËqÄ Ãke ÷u íkku ¼e ËqÄ fk rh~íkk fkR{ nku òíkk ni.

÷zfk fçk çkkr÷øk nkuíkk ni ?

Mkwðk÷ : ÷zfk fçk çkkr÷øk nkuíkk ni ? sðkçk : rnshe rMkLk fu rnMkkçk Mku 12 ykih 15 Mkk÷ fe W{ú fu ËkihkLk sçk ¼e (rs{ky Þk {w~ík ÍLke ðøkihk fu Íheyu) RLÍk÷ nwðk Þk Mkkuíku {U yunrík÷k{ nwðk Þk WMk fu rs{ky Mku ykihík nkr{÷k nku økE íkku WMke ðõík çkkr÷øk nku økÞk ykih WMk Ãkh økwM÷ VÍo nku økÞk. yøkh yiMkk Lk nwðk íkku rnshe rMkLk fu {wíkkrçkf 15 çkhMk fk nkuíku ne çkkr÷øk nku økÞk.

(Ëwhuo {wÏíkkh, rs. 9 , Mk. 259 , {w÷ϾMkLk)

72 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

÷zfe fçk çkkr÷økk nkuíke ni ?

Mkwðk÷ : ÷zfe fçk çkkr÷økk nkuíke ni ? sðkçk : rnshe rMkLk fu rnMkkçk Mku 9 ykih 15 Mkk÷ fe W{ú fu ËkihkLk yunrík÷k{ nku Þk niÍ yk òyu Þk nB÷ Xnh òyu íkku çkkr÷økk nku økE ðhLkk rnshe rMkLk fu {wíkkrçkf 15 Mkk÷ fe nkuíku ne çkkr÷økk ni.

(yiÍLk)

rfíkLke W{ú fu ÷zfu Mku ÃkËko ni ?

Mkwðk÷ : rfíkLke W{ú fu ÷zfu Mku ÃkËko rfÞk òyu ? sðkçk : Ãkkhn 18 Mkq-híkwLLkqh fe ykÞík LkBçkh 31 {U ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : Þk ðkun çkå[u rsLnU ykihíkkU fe þ{o fe [eÍkU fe ¾çkh Lknª. RMk ykÞíku fhe{k fu íknTík {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : “Þk’Lke ðkun Akuxu çkå[u òu y¼e çkw÷qøk fu fheçk ¼e Lk nku (WLk Mku ÃkËko Lknª) {k’÷q{ nwðk rf {whkrnf Þk’Lke fheçkw÷ çkw÷qøk ÷zfu Mku ÃkËko [krnÞu” (LkqÁ÷ RhVkLk, Mk. 564 ) Vw-fnkyu rfhk{

Vh{kíku

nI {w~íknkík (Þk’Lke fheçkw÷ çkw÷qøk ÷zfe) fe f{ yÍ

73 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

f{ W{ú Lkð Mkk÷ ykih {whkrnf (Þk’Lke fheçkw÷ çkw÷qøk ÷zfu) fe çkkhn Mkk÷ ni. (hÆw÷ {wníkkh, rs. 4, Mk. 118) {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku ni : “Lkð çkhMk

Mku f{ fe ÷zfe fku ÃkËuo fe nksík Lknª ykih sçk ÃkLËhn çkhMk fe nku Mkçk økih {nkrh{ Mku ÃkËko ðkrsçk, ykih Lkð Mku ÃkLËhn íkf yøkh ykMkkhu çkw÷qøk Íkrnh nkU íkku (¼e ÃkËko) ðkrsçk, ykih Lk Íkrnh nkU íkku {wMíknçk. ¾wMkqMkLk çkkhn çkhMk fu çkk’Ë çknwík {wyr¬Ë (Þk’Lke MkÏík íkkfeË ni) rf Þun Í{kLkk fwçkuo çkw÷qøk ð f{k÷u RÂ~íknk fk ni.” (Þk’Lke 12 çkhMk fe W{ú fe ÷zfe fu çkkr÷økk nku òLku ykih þnðík fu f{k÷ íkf Ãknwt[Lku fk fheçke Ëkih ni ) (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 639)

fkrVhk ykihík Mku ÃkËko Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk fk fkrVhk ykihík Mku ¼e ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt. fkrVhk ykihík Mku ¼e WMke íkhn ÃkËko ni rsMk íkhn økih {Ëo Mku. fkrVhk ykihík Mku ÃkËuo fe ík^Mke÷ Þun ni rf RM÷k{e çknLk fk fkrVhk ykihík Mku WMke íkhn fk ÃkËko ni rsMk íkhn rf yuf ysLkçke {Ëo Mku ÃkËko nkuíkk ni Þk’Lke yM÷ {ÍTnçk fu {wíkkrçkf ykihík fu r÷Þu rMkðkyu [unhu fe

74 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

rxf÷e, nÚku÷e ykih xÏLku fu Lke[u Ãkkô rf rsMku Íkrnhu ÍeLkík fnk òíkk ni ík{k{ rsM{ fk ysLkçke Mku AwÃkkLkk ÍYhe ni ykih “{w-íkyÂϾheLk” fu LkÍTËef ysLkçke {Ëo Mku Þun íkeLk yk’Ík ¼e AwÃkkyu òyuøt ku. ykihík fku ysLkçke {Ëo Mku ÃkËuo fu ynfk{ Ãkkhn 18 Mkq-híkwLLkqh fe ykÞík LkBçkh 31 {U çkÞkLk rfÞu økyu ni. RMke ykÞíku {wçkk-hfk {U {wMkÕ{kLk ykihík fk fkrVhk Mku ÃkËuo fk nwõ{ ¼e çkÞkLk nwðk rf rMkðkyu Þk’Lke rsíkLkk ¾wË ne Íkrnh ni, rf yuf {wMkÕ{kLk ykihík fk ík{k{ rsM{ rsMk íkhn ysLkçke {Ëo fu r÷Þu ykihík (Þk’Lke AwÃkkLku fe [eÍ) ni RMke íkhn fkrVhk fu r÷Þu ¼e rMkºk (Þk’Lke AwÃkkLku fe [eÍ) ni siMkk rf {fk{u RÂMíkMLkk {U (Þk’Lke Þk yÃkLku ËeLk fe ykihíkut) Mku Íkrnh ni. [wLkkL[u yÕ÷kn

RþkoË Vh{kíkk ni :

75 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

(Ãkkhn : 18, yLLkqh : 31)

{uhu ykfkyu Lku’{ík, yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, yÍe{w÷ çk-h-fík, yÍe{w÷ {íkoçkík, ÃkhðkLkyu þByu rhMkk÷ík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík, Ãkehu íkhefík, ykr÷{u þheyík, nkr{Þu MkwLLkík, {krnÞu rçkËyík, çkkRMku ¾ihku çk-h-fík, {ki ÷ kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk yÃkLku þkunThyu ykVkf íkh-s-{yu fwhykLk fLÍw÷ E{kLk {U RMk fk íkhs{k Þqt Vh{kíku nI : ykih {wMkÕ{kLk ykihíkkU fku nwõ{ Ëku yÃkLke rLkøkknU fwA Lke[e h¾U ykih yÃkLke ÃkkhMkkE fe rnVkÍík fhU ykih yÃkLkk çkLkkð Lk r˾kyut {økh rsíkLkk ¾wË ne Íkrnh ni ykih ËwÃkèu yÃkLku økheçkkLkkU Ãkh zk÷u hnU ykih yÃkLkk ®Mkøkkh Íkrnh Lk fhU {økh yÃkLku þkunhkU Ãkh Þk yÃkLku çkkÃk Þk þkunhkU fu çkkÃk Þk yÃkLku çkuxu Þk þkunhkU fu çkuxu Þk yÃkLku ¼kE Þk yÃkLku ¼íkesu Þk yÃkLku ¼kLsu Þk yÃkLku ËeLk fe ykihíkU Þk yÃkLke fLkeÍU òu yÃkLku nkÚk fe r{Õf nkU Þk

76 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Lkkufh çkþíkuo rf þnðík ðk÷u {Ëo Lk nkut Þk ðkun çkå[u rsLnU ykihíkkU fe þ{o fe [eÍkU fe ¾çkh Lknª ykih Í{eLk Ãkh Ãkkô Íkuh Mku Lk h¾U rf òLkk òyu WLk fk AwÃkk nwðk ®Mkøkkh ykih yÕ÷kn

fe íkhV íkkiçkk fhku yi {wMkÕ{kLkku

Mkçk fu Mkçk RMk WB{eË Ãkh rf íkw{ V÷kn Ãkkyku. nÍhíku MkËÁ÷ yVkrÍ÷ MkÂGÞËwLkk ð {ki÷kLkk {wnB{Ë LkE{wÆeLk {whkËykçkkËe {U RMk rnMMkyu ykÞík

¾ÍkRLkw÷ RhVkLk (Þk’Lke Þk yÃkLku ËeLk

fe ykihíkU) fu íknTík Vh{kíku ni : y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h VkYfu yk’Í{

Lku nÍhíku

MkÂGÞËwLkk yçkq WçkiËk rçkLk shkon

fku r÷¾k

Úkk rf fw^Vkh ð yn÷u rfíkkçk fe ykihíkkU fku {wMkÕ{kLk ykihíkkU fu MkkÚk nB{k{ {U Ëkr¾÷ nkuLku Mku {Ly fhU. RMk Mku {k’÷q{ nwðk rf {wÂM÷{k ykihík fku fkrVhk ykihík fu Mkk{Lku yÃkLkk çkËLk ¾ku÷Lkk òRÍ Lknª.

yk’÷k nÍhík fk Víkðk {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “þheyík fk íkku Þun nwõ{ ni rf fkrVhk ykihík Mku {wMkÕ{kLk ykihík fku yiMkk ÃkËko ðkrsçk

77 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ni siMkk WLnU {Ëo Mku. Þk’Lke Mkh fu çkk÷kU fk fkuE rnMMkk Þk çkkÍq Þk f÷kE Þk øk÷u Mku Ãkkô fu røkèkU fu Lke[u íkf rsM{ fk fkuE rnMMkk {wMkÕ{kLk ykihík fk fkrVhk ykihík fu Mkk{Lku ¾w÷k nkuLkk òRÍ Lknª.” (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 692)

VkrÍhk ykihík Mku ÃkËko Mkwðk÷ : õÞk VkrMkfk ykihík Mku ¼e ÃkËko fhLkk ÍYhe ni ? sðkçk : Lknª. fçkehk økwLkkn fhLku ðk÷e Þk Mkøkehk økwLkkn Ãkh RMhkh fhLku ðk÷e {-Mk÷Lk Lk{kÍ Lk ÃkZLku ðk÷e, {kt çkkÃk fku MkíkkLku ðk÷e, økeçkík ð [wøk÷e fhLku ðk÷e VkrMkfk fn÷kíke ni. sçk rf ÍkrLkÞk, Vkrnþk ykih çkËfkh ykihíkfku VkrMkfk fu MkkÚk MkkÚk Vkrshk ¼e fníku nI. VkrMkfk Mku ÃkËko Lknª ykih Vkrshk Mku ¼e ÃkËko fhLku fk yunríkÞkíkLk nwõ{ ni. WMk fe Mkkunçkík Mku çk[Lkk çkunË ÍYhe ni rf çkwhe Mkkunçkík çkwhk V÷ ÷kíke ni. Vkrshk Mku r{÷Lku fu çkkhu {U nwõ{u þheyík çkÞkLk fhíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík RþkoË Vh{kíku ni : nkt Þun (Þk’Lke WMk Mku ÃkËko fhLku fk) nwõ{ yunríkÞkíke ni, {økh Þun yunríkÞkík ÍYhe ni sçk Ëu¾u rf yçk fwA ¼e çkwhk yMkh Ãkzíkk {k’÷q{ nkuíkk ni VkihLk RÂLfíkkyu fwÕ÷e (Þk’Lke {wfB{÷ Ëqhe RÂÏíkÞkh) fhu ykih WMk fe Mkkunçkík fku ykøk òLku.

78 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

ykih RLMkkV Þun ni rf çkwhk yMkh Ãkzíku {k’÷q{ Lknª nkuíkk ykih sçk Ãkz òíkk ni íkku rVh yunríkÞkík fe íkhV ÍunTLk òLkk fËhu Ëw~ðkh ni r÷nkÍk y{kLk ð Mk÷k{íke(Vkrshk Mku) swËk hnLku ne {U ni.

(ykih yÕ÷kn

ne fe {ËË Mku íkkiVef {wÞMMkh ykíke ni) (Víkkðk hÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 204 {w÷ϾMkLk) {ki÷kLkk

s÷k÷wÆeLk Y{e

{MLkðe þheV {U Vh{kíku nI : íkk íkwðkLke Ëqh þki yÍ Þkhu çkË

Þkhu çkË çkËíkh çkwðË yÍ {khu çkË

{khu çkË íkLnk n{ª çkh òt ÍLkË Þkhu çkË çkh òLkku çkh E{kt ÍLkË (Þk’Lke sçk íkf {wÂBfLk nku çkwhu Þkh (MkkÚke) Mku Ëqh hnku õÞqt rf çkwhk MkkÚke çkwhu MkktÃk Mku ¼e rÍÞkËk ¾íkhLkkf ykih LkwõMkkLk Ëun ni, RMk r÷Þu rf ¾íkhLkkf MkktÃk íkku rMkVo òLk Þk’Lke rsM{ fku íkõ÷eV Þk LkwõMkkLk Ãknwt[kíkk ni sçk rf çkwhk MkkÚke òLk ykih E{kLk ËkuLkkU fku çkhçkkË fh Ëuíkk ni) (økw÷ËMíkyu {MLkðe, Mk. 94)

{uhe rÍLËøke fk {õMkË RM÷k{e çknLkku ! çkwhe Mkkunçkík {U n÷kfík ne n÷kfík ykih yåAe Mkkunçkík ykih yåAkU Mku {nççkík ð rLkMçkík {U nh íkhn Mku ykrVGÞík ni. Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷

79 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fe çk-h-fíkkU fu õÞk fnLku ! çkhçkkrËÞu ykr¾hík Ãkh [÷Lku ðk÷e rfíkLke ne RM÷k{e çknLkkU fku hknu sLLkík Ãkh MkVh LkMkeçk nku økÞk, yiMke ne yuf {-ËLke çknkh MkwrLkÞu, [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf {I ËwLÞk fe htøkerLkÞkU {U økw{ ykih RÂBíknkLku ykr¾hík Mku çku rV¢ nku fh rÍLËøke fu yGÞk{ økwÍkh hne Úke. yuf rËLk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {w~fçkkh {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk rfMke RM÷k{e çknLk Lku RÂLVhkËe fkurþþ fhíku nwyu {wÍu yk÷{e {-ËLke {foÍ ViÍkLku {ËeLkk fu íkn¾kLku {U nkuLku ðk÷u RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe Ëk’ðík Ëe.

WLk fe þ^fík fu Lkíkesu {U {wÍu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík LkMkeçk nwE, ðnkt {-ËLke RLyk{kík Mku {w-íkyÂÕ÷f çkÞkLk òhe Úkk, {I Lku n{kíkLk økkuþ nku fh çkÞkLk MkwLkLkk þwYy fh rËÞk. çkÞkLk RÂLíknkE ÃkwhMkkuÍ Úkk {wÍ Ãkh yuf Ë{ rh¬ík íkkhe nku økE ykih {uhu çkËLk fk Áðkt Áðkt ¾kiVu ¾wËk

fe ðsn Mku fktÃk WXk. çkÞkLk fu RÂÏíkíkk{

Ãkh {I Lku Mkå[u rË÷ Mku rLkGÞík fe fu

ykRLËk

rÍLËøke {-ËLke RLyk{kík Ãkh y{÷ fhíku nwyu økwÍkYtøke. rVh {-ËLke RLyk{kík Ãkh y{÷ fe çk-h-fík Mku {-ËLke

80 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

çkwhfy ÃknLkLku fe MkykËík ¼e LkMkeçk nku økE ni. yçk {I Lku yÃkLke rÍLËøke fku RMk {-ËLke {õMkË fu íknTík økwÍkhLku fk yÍT{ rfÞk nwðk ni rf “{wÍu yÃkLke ykih Mkkhe ËwLÞk fu ÷kuøkkU fe RM÷kn fe fkurþþ fhLke ni. ” yÃkLke RM÷kn fu r÷Þu {-ËLke RLyk{kík Ãkh y{÷ fhLkk ni ykih Mkkhe ËwLÞk fu ÷kuøkkU fe RM÷kn fe fkurþþ fu r÷Þu ½h fu {nh{ {Ëkuo fku {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fhðkLkk ni Ëu sÍTçkk “{-ËLke RLyk{kík” fk íkq

fh{ çknhu þnu fçkkuo çk÷k nku

fh{ nku Ëk’ðíku RM÷k{e Ãkh Þun

þhef RMk {U nh Rf Akuxk çkzk nku

883 RÂßík{kykík RM÷k{e çknLkku ! y¼e ykÃk Lku WLk rËLkkU fe {-ËLke çknkh {w÷k-nÍk Vh{kE sçk Ëk’ðíku RM÷k{e fu yk÷{e {-ËLke {foÍ ne {U RM÷k{e çknLkku fk n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky nkuíkk Úkk ! yçk {-ËLke {foÍ Lku nh Ríkðkh fku Ëku Ãknh ZkE çksu nkuLku ðk÷u RMk yuf RÂßík{ky fku íkk Ë{u íknheh íkõheçkLk 37 {fk{kík Ãkh íkõMke{ fh rËÞk ni. sqt sqt {-ËLke ykfk

fe ykrþfkykut fe

81 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

íkk’ËkË çkZíke òyuøke

íkqt íkqt íkõMke{ fk rMkÂÕMk÷k

¼e {ÍeË òhe hnuøkk. R÷kðk yͪ

nh çkwÄ

fku Ëku Ãknh fku çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e {U Íi÷e Mkín Ãkh ¼e íkk Ë{u íknheh íkõheçkLk 883 {fk{kík Ãkh n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík nkuíku nt i.

{-ËLke RLyk{kík rfMk fu r÷Þu rfíkLku ?

RMk Ãkwh rVíkLk Ëkih {U ykMkkLke Mku LkurfÞkt fhLku ykih økwLkknkU Mku çk[Lku fu íkhefu fkh Ãkh {w~íkr{÷ þheyík ð íkhefík fk ò{uy {ß{qyk çkLkk{ “{-ËLke RLyk{kík” çk Mkqhíku Mkwðk÷kík {wh¥kçk rfÞk økÞk ni. RM÷k{e ¼kRÞkU fu r÷Þu 72, RM÷k{e çknLkkU fu r÷Þu 63, ík-÷-çkyu RÕ{u ËeLk fu

r÷Þu 92, ËeLke íkkr÷çkkík fu r÷Þu 83, {-ËLke {wLLkkU ykih {-ËLke {wÂLLkÞkU fu r÷Þu 40, sçk rf ¾qMkqMke RM÷k{e ¼kRÞkU (Þk’Lke økqtøku çknhkU) fu r÷Þu 27 {-ËLke RLyk{kík ni. çku þw{kh RM÷k{e ¼kE, RM÷k{e çknLkU ykih ík÷çkk {-ËLke RLyk{kík fu {wíkkrçkf y{÷ fh fu hkuÍkLkk MkkuLku Mku fç÷ “rV¢u {ËeLkk fhíku nwyu” Þk’Lke yÃkLku yk’{k÷ fk òRÍk ÷u fh {-ËLke RLyk{kík fu suçke MkkRÍ rhMkk÷u {U rËÞu økyu ¾kLku Ãkwh fhíku nI. RLk {-ËLke RLyk{kík fku

82 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

RÏ÷kMk fu MkkÚk yÃkLkk ÷uLku fu çkk’Ë Lkuf çkLkLku ykih økwLkknkU Mku çk[Lku fe hkn {U nkR÷ ÁfkðxU yÕ÷kn fu VÍT÷ku fh{ Mku yõMkh Ëqh nku òíke nI ykih RMk fe çk-h-fík Mku

ÃkkçkLËu MkwLLkík çkLkLku, økwLkknkU

Mku Lk^hík fhLku ykih E{kLk fe rnVkÍík fu r÷Þu fwZLku fk ÍunTLk ¼e çkLkíkk ni. Mk¼e fku [krnÞu rf çkk rfhËkh {wMkÕ{kLk çkLkLku fu r÷Þu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe rfMke ¼e þk¾ Mku {-ËLke RLyk{kík fk rhMkk÷k nkrMk÷ fhU ykih hkuÍkLkk rV¢u {ËeLkk (Þk’Lke yÃkLkk {wnk-Mkçkk) fhíku nwyu RMk {U rËÞu økyu ¾kLku Ãkwh fhU ykih rnshe rMkLk fu {wíkkrçkf nh {-ËLke Þk’Lke f-{he {kn fu RÂçíkËkE ËMk rËLk fu yLËh yLËh yÃkLku Þnkt fu {-ËLke RLyk{kík fu rÍB{uËkh fku sBy fhðkLku fk {k’{q÷ çkLkkyut. ð÷e yÃkLkk çkLkk íkq WMk fku hççku ÷{ ÞÍ÷ {-ËLke RLyk{kík Ãkh fhíkk hnu òu ¼e y{÷

ykr{÷eLku {-ËLke RLyk{kík fu r÷Þu rçkþkhíku WÍT{k {-ËLke RLyk{kík fk rhMkk÷k Ãkwh fhLku ðk÷u rfMk fËh ¾wþ rfM{ík nkuíku nI RMk fk yLËkÍk RMk {-ËLke çknkh Mku

83 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

÷økkRÞu [wLkkL[u niËhykçkkË (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fu yuf RM÷k{e ¼kE fk fwA RMk íkhn n÷rVÞk (Þk’Lke fÂM{Þk) çkÞkLk ni rf {knu h-sçkw÷ {whßsçk 1426 rn. fe yuf þçk {wÍu Ïðkçk {U {wMíkVk òLku hn{ík

fe

rÍÞkhík fe yÍe{ MkykËík r{÷e. ÷çknkyu {wçkk-hfk fku swÂBçkþ nwE ykih hn{ík fu Vq÷ ÍzLku ÷øku, ykih {eXu çkku÷ fu yÕVkÍ fwA Þqt íkhíkeçk Ãkkyu : òu RMk {kn hkuÍkLkk ÃkkçkLËe Mku {-ËLke RLyk{kík Mku {w-íkyÂÕ÷f rV¢u {ËeLkk fhuøkk, yÕ÷kn WMk fe {ÂøVhík Vh{k Ëuøkk. “{-ËLke RLyk{kík”fe¼e {hnçkkõÞkçkkík ni fw ç ku o nf fu íkkr÷çkkU fu ðkrMkíku Mkki ø kkík ni

õÞk WMíkkË Mku ¼e ÃkËko ni ?

Mkwðk÷ : õÞk Lkk {nh{ WMíkkË Mku ¼e ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt. {-Mk÷Lk çk[ÃkLk {U rfMke Lkk {nh{ Mku fwhykLku Ãkkf ÃkZíke Úke ykih yçk çkkr÷økk nku økE íkku WMk WMíkkË Mku ¼e ÃkËko VÍo nku økÞk. yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn yn{Ë

84 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

hÍk ¾kLk

Vh{kíku nI : “hnk ÃkËko WMk {U

WMíkkÍ ð økihu WMíkkÍ, ykr÷{ ð økihu ykr÷{ Ãkeh Mkçk çkhkçkh ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 639)

Ãkeh ykih {wheËLke fk ÃkËko Mkwðk÷ : õÞk {wheËLke ykih Ãkeh fk ¼e ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt, Lkk {nh{ Ãkeh Mku ¼e ykihík fk ÃkËko ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “ÃkËuo fu çkkçk {U Ãkeh ð økihu Ãkeh nh ysLkçke fk nwõ{ ÞõMkkt ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 205 )

ykihík Lkk {nh{ Ãkeh fk nkÚk Lknª [q{ Mkfíke Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk yÃkLku {wŠ þË fk nkÚk [q{ Mkfíke ni ? sðkçk : RM÷k{e çknLk fku Lkk {nh{ Ãkeh Mkkrnçk fk nkÚk [q{Lkk nhk{ ni. Lk hkufu íkku Ãkeh ¼e økwLknøkkh ni. {eXu {eXu ykfk {¬u {ËeLku ðk÷u {wMíkVk

fk íkÍuo

y{÷ {w÷k-nÍk nku, [wLkkL[u WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

Vh{kíke nI :

85 WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

íkksËkhu rhMkk÷ík, þnLþknu LkwçkwÔðík, Ãkifhu sqËku Mk¾kðík, MkhkÃkk

hn{ík,

{nçkq ç ku

hççkw ÷

RÍT Í ík

rsLk ykihíkkU fku çkiyík fhíku WLk Mku Vh{kíku, “òyku {I Lku íkwBnU çkiyík rfÞk.” ¾wËk fe fMk{ ! çkiyík fhLku {U ykÃk

fk {wçkkhf nkÚk f¼e

rfMke ykihík fu nkÚk fu MkkÚk Lknª Awðk. (RçLku {ksn, rs. 3, Mk. 398 , nËeMk : 2875)

Áfifk

nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk W{i{k rçkLíku

Vh{kíke ni rf {I [LË ¾ðkíkeLk fu MkkÚk

Mkhfkhu Ëku yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u yfh{ nw E .

Mku çkiyík fhLku fu r÷Þu nkrÍh ykÃk

Lku

Vh{kÞk

:

Þk’Lke {I ykihíkkU Mku {wMkk-Vnk Lknª fhíkk. Þk’Lke nkÚk Lknª r{÷kíkk.”

(Mkw-LkLku RçLku {ksn, rs. 3 , Mk. 398 , nËeMk : 2874)

økih ykihíkkU Mku nkÚk r{÷kLku fk yÍkçk Ãkeh fk ykihíkkU Mku nkÚk [w{ðkLkk íkku Ëqh hnk rMkVo RLk Mku nkÚk r{÷kyu íkku RMk fk yÍkçk ¼e f{ ¾kiVLkkf Lknª. [wLkkL[u nÍhíku Vfen yçkwÕ÷iMk Mk{h fLËe Lkõ÷ Vh{kíku nI : ËwLÞk {U yßLkrçkGÞk ykihík Mku nkÚk

86 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

r{÷kLku ðk÷k çkhkuuÍu rfÞk{ík RMk nk÷ {U ykyuøkk rf WMk fu nkÚk WMk fe økhËLk {U ykøk fe ÍLShkU fu MkkÚk çktÄu nkUøku. (fwhoíkw÷ WÞqLk {y hkisw÷ VkRf, Mk. 389)

ykihík fk fwhykLk Mke¾Lku fu r÷Þu ½h Mku rLkf÷Lkk Mkwðk÷ : fwhykLku Ãkkf ËwÁMík ÃkZLkk ÍYhe ni íkku õÞk RM÷k{e çknLk RMku Mke¾Lku fu r÷Þu ½h Mku rLkf÷ Mkfíke ni ? sðkçk : çkuníkh Þunª ni rf ½h fu rfMke {nh{ fu Íheyu Mke¾u ðhLkk çk y{úu {sçkqhe rfMke RM÷k{e çknLk Mku Mke¾Lku fu r÷Þu RMk íkhn çkknh rLkf÷u rf ÃkËuo fu ík{k{ þh-E íkfkÍu Ãkqhu nkU.

RÂMíkfk{ík fk V÷ Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ ykih rçk÷ ¾wMkqMk {-ËLke fkrV÷kU {U ¾qçk RÕ{u ËeLk ykih MkwLLkíkU Mke¾Lku fk {kufy r{÷íkk ni, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fu MkkÚk ðkçkMíkøke Mku rÍLËøke {U ðkun nihík ytøkuÍ íkçËer÷Þkt ykíke ni rf Ëu¾Lku ðk÷u ðíkoyu nihík {U Ãkz òíku nI, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíkkU Mku {k÷k{k÷ yuf {-ËLke çknkh {w÷k-nÍk Vh{kRÞu, [wLkkL[u çkkçkw÷

87 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

{ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ {U htøkLku Mku Ãkn÷u {I çknwík VwÍq÷ økku Úke, {Íkf {M¾he ykih íkLÍ çkkÍe fh fu ËqMkhkU fku íktøk fhLkk {uhk {nçkqçk {~øk÷k Úkk, Lk{kÍkUfe ÃkkçkLËe fk rçkÕfw÷ ¼e ÍuunTLk Lk Úkk. {tøk÷ fu hkuÍ [LË RM÷k{e çknLkU n{khu ½h Lkufe fe Ëk’ðík ËuLku ykÞk fhíkª {økh n{ íkeLkkU çknLkU MkwLke yLkMkwLke fh Ëuíkª çkÂÕf çkk’Í yðfkík íkku {íçk¾ (Þk’Lke çkkð[eo ¾kLku) {U ò AwÃkíkª. yB{e òLk fku Ãkíkk [÷íkk íkku ðkun yk fh n{U Mk{Íkíkª rf çku[krhÞkt ¾wË [÷ fh n{khu ½h ykE nI, f{ yÍ f{ WLk fe çkkík íkku MkwLk ÷ku rf ðkun ¼e ykr¾h íkwBnkhe ne íkhn RLMkkLk nI. WLk RM÷k{e çknLkkU fe RÂMíkfk{ík Ãkh fwhçkkLk rf n{khu ÷k Wçkk÷e ÃkLk fu çkk ðwsqË rnB{ík nkhu çkøkih WLnkU Lku {-ËLke fkurþþU òhe h¾e,

rVh ðkun rËLk ¼e ykÞk rf {uhe

çkze çknLk Lku WLk fe íkhøkeçk Ãkh Ëk’ðíku RM÷k{e fu {ÿMkíkw÷ {ËeLkk fu {wyÂÕ÷{k fkuMko {U Ëkr¾÷k ÷u r÷Þk. ðnkt WLk fk {-ËLke ÍunTLk çkLkíkk [÷k økÞk, WLnU Ëu¾ fh n{ ËkuLkkU çknLkkU fku ¼e þkif ÃkiËk nwðk [wLkkL[u n{ Lku

88 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

¼e {wyÂÕ÷{k fkuMko {U Ëkr¾÷k ÷u r÷Þk. ðõík fu MkkÚk MkkÚk n{ íkeLkkU çknLkU {-ËLke htøk {U htøk økE, {-ËLke çkwhfy ¼e yÃkLkk r÷Þk ykih Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ fhíku fhíku yks {I y÷kfkE {wþk-ðhík fe ¾krË{k fu íkkih Ãkh RM÷k{e çknLkkU {U Lkufe fe Ëk’ðík fe Äq{U {[kLku fu r÷Þu fkuþkt nqt. íkwBnU ÷wíV yk òyuøkk rÍLËøke fk fheçk yk fu Ëu¾ku Íhk {-ËLke {knku÷

nh çkkík Ãkh yuf Mkk÷ fe RçkkËík fk Mkðkçk RM÷k{e çknLkku ! RMk {-ËLke çknkh {U WLk RM÷k{e çknLkkU ykih RM÷k{e ¼kRÞkU fu r÷Þu ËMko ÃkkuþeËk ni òu Þun fníku MkwLkkE Ëuíku nI rf n{khe íkku fkuE MkwLkíkk ne Lknª ! yMkko nku økÞk Vw÷kt Ãkh RÂLVhkËe fkurþþ fhíku nwyu {økh fkuE Lkíkeò Lknª rLkf÷k ! yiMkkU fe r¾Ë{ík {U yËçk Mku Ëh-ÏðkMík ni rf “n{khk fk{ Lkufe fe Ëk’ðík Ãknwt[kLkk ni, {LkðkLkk n{khk {LMkçk Lknª.” yøkh rnB{ík nkhu çkøkih RÂMíkfk{ík fu MkkÚk RÂLVhkËe fkurþþ òhe h¾Uøku

89 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

íkku

yuf rËLk fkurþþU ¼e htøk ÷kyuøt ke çk Mkqhíku

Ëeøkh Lkufe fe Ëk’ðík ËuLku fk Mkðkçk íkku

r{÷ ne

òyuøkk. [wLkkL[u çkkhøkknu hççkw÷ yLkk{

{U nÍhíku

MkÂGÞËwLkk {qMkk f÷e{wÕ÷kn yi yÕ÷kn

Lku yÍo fe :

! òu yÃkLku ¼kE fku Lkufe fk nwõ{ fhu ykih

çkwhkE Mku hkufu WMk fe sÍk õÞk ni ? yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Lku RþkoË Vh{kÞk : {I WMk fu nh nh fr÷{u fu çkË÷u yuf yuf Mkk÷feRçkkËíkfkMkðkçk r÷¾íkk nqt ykih WMku snLLk{ fe MkÍk ËuLku {ut {wÍu nÞk ykíke ni. ({wfk-þ-Víkw÷ fw÷qçk, Mk. 48)

ykihík fk Ãkeh Mku RÕ{ nkrMk÷ fhLkk Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk yÃkLku Ãkeh Mkkrnçk Mku RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fh Mkfíke ni ? sðkçk : RMk fe çkk’Í þhkRík ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku nI :

“yøkh çkËLk {kuxu ykih Ze÷u fÃkzkU Mku Zfk hnu, Lk yiMku çkkhef (fÃkzu) rf çkËLk Þk çkk÷kU fe htøkík [{fu Lk yiMku íktøk (fÃkzu) fe çkËLk fe nk÷ík r˾kyut ykih òLkk íkLnkE {U Lk nku ykih Ãkeh sðkLk Lk nku (Þk’Lke yiMkk çkqZk ð ÍEV rsMk Mku ík-hViLk Þk’Lke Ãkeh ykih {wheËLke {U Mku

90 íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Vh{kLku {wMíkVk

rfMke yuf fe òrLkçk Mku ¼e þnðík fk yLËuþk Lk nku) økhÍ fkuE rVíkLkk Lk rV÷nk÷ nku Lk RMk fk yLËuþk (ykRLËk fu r÷Þu) nku íkku RÕ{u ËeLk (ykih) W{qhu hknu ¾wËk

Mke¾Lku fu r÷Þu òLku ykih çkw÷kLku {U nhs Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 240)

ykihík Ãkeh Mku çkkík [eík fhu Þk Lkk ?

Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk Lkk {nh{ Ãkeh Þk Ëeøkh ÷kuøkkU Mku çkkík fh Mkfíke ni ? sðkçk : rMkVo ÍYhík fu ðõík fh Mkfíke ni. RMk fe MkqhíkU çkÞkLk fhíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku

nI : “ík{k{ {nkrh{ ( Mku økw^ík-økq fh Mkfíke ni) ykih (yøkh) nksík nku ykih yLËuþyu rVíkLkk Lk nku, Lk ¾Õðík (Þk’Lke íkLnkE) nku íkku ÃkËuo fu yLËh Mku çkk’Í Lkk {nh{ Mku ¼e (çkkík fh Mkfíke ni).” (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 243) Ãkeh Mkkrnçk Mku WLk fe RòÍík fu çkøkih çkkík [eík Lk fe òyu LkeÍ WLk fku økw^ík-økq fu r÷Þu {sçkqh ¼e Lk rfÞk òyu, nku Mkfíkk ni rf WLk fu LkÍTËef økw^ík-økq Lk fhLku ne {U çkuníkhe nku.

Ãkeh ykih {wheËLke fe VkuLk Ãkh çkkík [eík Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk Ãkeh Mku çk Íheyyu VkuLk yÃkLke ÃkhuþkLke

91 Vh{kLku {wMíkVk þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe

fu n÷ fu r÷Þu Ëwyk fe Ëh-ÏðkMík fh Mkfíke ni ? sðkçk : fh íkku Mkfíke ni. {økh Lkk {nh{ Ãkeh Mkkrnçk (Þk rfMke ¼e økih {Ëo Mku ÍYhíkLk ¼e çkkík fhLke Ãkz òyu íkku WMk) Mku ÷çkku ÷nò fËhu Y¾k Mkk nku. ykðkÍ ÷ku[Ëkh ð Lk{o ykih yLËkÍ çku íkfÕ÷wVkLkk Lk nku. (hÆw÷ {wníkkh, rs. 2, Mk. 97, {w÷ϾMkLk) [qtrf RMk fe rhykÞík çknwík {wÂ~f÷ ni r÷nkÍk

çkuníkh Þun ni rf RLk {MkkR÷ fku yÃkLku {nkrh{ fu Íheyu Ãkeh Mkkrnçk íkf Ãknwt[kyu. LkeÍ rçk÷k nksík Lkk {nh{ Ãkeh Mkkrnçk Mku ¼e økw^ík-økq Lknª fh Mkfíke. {-Mk÷Lk {nTÍ Mk÷k{ Ëwyk ykih r{Íks ÃkwMkeo ðøkihk fu r÷Þu VkuLk Ãkh ¼e çkkík Lk fhu rf Þun nksík {U Ëkr¾÷ Lknª.

ykihík fu r÷Þu VkuLk ðwMkq÷ fhLku fk íkhefk Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk økih {Ëkuo fu VkuLk ðwMkq÷ fh Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : RMke yunríkÞkík fu MkkÚk fh Mkfíke ni. Þk’Lke ykðkÍ Lk{o Lk nku. {-Mk÷Lk Lkh{e fu MkkÚk “nu÷ku nu÷ku” fnLku fu çkòyu Y¾u yLËkÍ {U ÃkqAu “fkiLk ?” Þnkt {wyk-{÷k Íhk Ëw~ðkh ni õÞqt rf RBfkLk ni rf Mkk{Lku ðk÷k ½h fu rfMke {Ëo Mku çkkík fhðkLku fk {wíkk-÷çkk fhu, yÃkLkk Lkk{ ð Ãkiøkk{ çkÞkLk fhu ykih çkkík fhðkLku fk ðõík ðøkihk ÃkqAu. LkeÍ Þun ¼e nku Mkfíkk ni rf ¾wËk Lk ÏðkMíkk çkk nÞk ykih çkk y{÷ RM÷k{e

92 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

çknLk fu ®¼[u nwyu Y¾u yLËkÍu økw^ík-økq fk çkwhk {Lkkyu, ykih þh-E {MkkR÷ Mku Lkk ðkrfV nkuLku fu Mkçkçk {wtnVx nku íkku “fwA” çkku÷ ¼e Ãkzu siMkk rf çkk’Í RM÷k{e ¼kRÞkU Lku yÃkLkk íksrhçkk çkÞkLk rfÞk ni rf Lkk {nh{ ykihíkkU Mku ÍYhíkLk VkuLk Ãkh çkkík fhLku fe Lkkiçkík ykLku Ãkh n{khu økih Lk{o ykih Y¾u ÷nsu Ãkh ykihíkkU Lku RMk íkhn rf çkkíkU MkqLkkËe ni : ({-Mk÷Lk) {ki÷kLkk ! ykÃk fku økwMMkk õÞqt yk hnk ni ! çknh nk÷ ykrVGÞík RMke {U {k’÷q{ nkuíke ni rf “ykLMk®høk {þeLk” ÷økk Ëe òyu ykih WMk {U {Ëo fe ykðkÍ {U Þun swB÷k ¼h rËÞk òyu : “Ãkiøkk{ hufkìzo fhðk ËersÞu.” çkk’Ë {U {Ëkuo fu hufkìzo þwËk Ãkiøkk{kík ½h fu {Ëo yÃkLke Mknq÷ík Mku MkwLk r÷Þk fhU. WB{nkíkw÷ {wyr{LkeLk fe økih {Ëkuo Mku økw^ík-økq fu {w-íkyÂÕ÷f Ãkkhn 22 Mkq-híkw÷ ynÍkçk fe ykÞík LkBçkh 32 {U RþkoË nkuíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yi Lkçke fe çkerçkÞkU ! íkw{ ykih ykihíkkU fe íkhn Lkne nku yøkh yÕ÷kn ( ) Mku zhku íkku çkkík {U yiMke Lkh{e Lk fhku rf rË÷ fk hkuøke fwA ÷k÷[ fhu nkt yåAe çkkík fnku.

93 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

çkË LkMkeçk ykrçkË ykih sðkLk ÷zfe Mkwð k÷ : ykihík fku çkwÍwøko Mku ¾íkhk nkuíkk ni Þk çkwÍwøko fku ykihík Mku ? sðkçk : ËkuLkkut fku yuf ËqMkhu Mku ¾íkhk nkuíkk ni. rfMke fku ¼e yÃkLku Lk^Mk Ãkh yu’rík{kË Lknª fhLkk [krnÞu. Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 561 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “{ÕVqÍkíku yk’÷k nÍhík” MkVnk 454 Ãkh {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku

nI : “òu yÃkLku Lk^Mk Ãkh yu’rík{kË fhu WMk Lku çkzu fÍTÍkçk (Þk’Lke çknwík çkzu Íqxu) Ãkh yu’rík{kË rfÞk.” (y÷ {ÕVqÍ) þiíkkLk rfMk íkhn RLMkkLk fku VktMk fh çkhçkkË fhíkk ni RMk fku Mk{ÍLku fu r÷Þu yu f Rçkú í kLkkf rnfkÞík {w÷k-nÍk Vh{kRÞu. [wLkkL[u {Lfq÷ ni : çkLke RMhkE÷ {U yuf çknwík çkzk ykrçkË Þk’Lke RçkkËík økwÍkh þÏMk Úkk. WMke y÷kfu fu íkeLk ¼kE yuf çkkh WMk ykrçkË fe r¾Ë{ík {U nkrÍh nku fh yÍo økwÍkh nwyu rf n{U MkVh ËhÃkuþ ni, ðkÃkMke íkf n{khe sðkLk çknLk fku n{ ykÃk fu ÃkkMk Akuz fh òLkk [kníku nI. ykrçkË Lku ¾kiVu rVíkLkk fu Mkçkçk {k’rÍhík [kne {økh WLk fu Ãkin{ RMhkh Ãkh ðkun íkGÞkh nku økÞk ykih fnk rf {I yÃkLku MkkÚk íkku Lknª

94 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

h¾qtøkk rfMke fheçke ½h {U WMk fku Xnhk ËersÞu. [wLkkL[u yiMkk ne rfÞk økÞk. ykrçkË ¾kLkk yÃkLku RçkkËík ¾kLku fu ËhðkÍu fu çkknh h¾ Ëuíkk ykih ðkun WXk fh ÷u òíke. fwA rËLk fu çkk’Ë þiíkkLk Lku ykrçkË fu rË÷ {U n{ËËeo fu yLËkÍ {U ðMðMkk zk÷k rf ¾kLku fu yðfkík {U sðkLk ÷zfe yÃkLku ½h Mku rLkf÷ fh ykíke ni fnª rfMke çkËfkh {Ëo fu nÚÚku Lk [Z òyu, çkuníkh Þun ni rf yÃkLku ËhðkÍu fu çkòyu WMk fu ËhðkÍu fu çkknh ¾kLkk h¾ rËÞk òyu, RMk yåAe rLkGÞík fk fkVe Mkðkçk r{÷uøkk. [wLkkL[u WMk Lku yçk ¾kLkk WMk fu ËhðkÍu Ãkh Ãknwt[kLkk þwYy rfÞk.

[LË hkuÍ çkk’Ë þiíkkLk Lku rVh ðMðMku fu Íheyu ykrçkË fk sÍTçkyu n{ËËeo W¼khk fe çku[khe [wÃk[kÃk yfu÷e Ãkze hníke ni, ykr¾h WMk fe ðnþík Ëqh fhLku fe yåAe rLkGÞík fu MkkÚk çkkík[eík fhLku {U õÞk økwLkkn ni ! Þun íkku fkhu Mkðkçk ni, Þqt ¼e íkw{ çknwík ÃkhnuÍ økkh ykË{e nku, Lk^Mk Ãkh nkðe nku, rLkGÞík ¼e MkkV ni Þun íkwBnkhe çknLk fe søkn ni. [wLkkL[u çkkík [eík fk rMkÂÕMk÷k þwYy nwðk. sðkLk ÷zfe fe Mkwhe÷e ykðkÍ Lku ykrçkË fu fkLkku {U hMk ½ku÷Lkk þwYy fh rËÞk, rË÷ {ut niòLk çkhÃkk

95 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

nwðk, þiíkkLk Lku {ÍeË WõMkkÞk Þnkt íkf rf “Lk nkuLku fk nku økÞk.” n¥kk rf ÷zfe Lku çkå[k ¼e sLk rËÞk. þiíkkLk Lku rË÷ {U ðMðMkkU fu Íheyu ¾kiV rË÷kÞk rf yøkh ÷zfe fu ¼kRÞkU Lku çkå[k Ëu¾ r÷Þk íkku çkze ÁMðkE nkuøke r÷nkÍk RÍTÍík ÃÞkhe ni íkku Lkki {ki÷qË fk øk÷k fkx fh Í{eLk {U økkz Ëu. ðkun ÍunTLke íkkih Ãkh íkGÞkh nku økÞk rVh VkuhLk ðMðMkk zk÷k, fnª yiMkk Lk nku rf ÷zfe ne yÃkLku ¼kRÞkU fku çkíkk Ëu çkMk ykrVGÞík RMke {U ni rf “Lk hnu çkktMk Lk çksu çkktMkwhe” ËkuLkktu ne fku Íçn fh zk÷. y÷ økhÍ ykrçkË Lku sðkLk ÷zfe ykih LkLnu çkå[u fku çku ËËeo fu MkkÚk Íçn fh fu WMke {fkLk {U yuf økZk ¾kuË fh Ë^Lk fh fu Í{eLk çkhkçkh fh Ëe. sçk íkeLkkU ¼kE MkVh Mku ÷kix fh ykrçkË fu ÃkkMk ykyu íkku WMk Lku RÍTnkhu y^MkkuMk fhíku nwyu fnk : ykÃk fe çknLk Vkiík nku økE ni, ykRÞu WMk fe fçkú Ãkh Vkríknk ÃkZ ÷ersÞu. [wLkkL[u ykrçkË WLnU frçkúMíkkLk ÷u økÞk ykih yuf fçkú r˾k fh Íqx {qx fnk : Þun ykÃk fe {nqo{k çknLk fe fçkú ni. [wLkkL[u WLnkU Lku Vkríknk ÃkZe ykih hLSËk hLSËk ðkÃkMk yk økyu. hkík þiíkkLk yuf {wMkkrVh fe Mkqhík {U íkeLkkU ¼kRÞkU fu ÏðkçkkU {U ykÞk ykih WMk Lku ykrçkË fu ík{k{

96 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

rMkÞkn fkhLkk{u çkÞkLk fh rËÞu ykih íkËVeLk ðk÷e søkn fe rLkþkLk Ëune ¼e fh Ëe rf Þnkt ¾kuËku. [wLkkL[u íkeLkkU WXu ykih yuf ËqMkhu fku yÃkLkk Ïðkçk MkwLkkÞk. íkeLkkU Lku r{÷ fh Ïðkçk {U fe økE rLkþkLk Ëune fu {wíkkrçkf Í{eLk ¾kuËe íkku ðkfuE ðnkt çknLk ykih çkå[u fe Íçn þwËk ÷kþU {kusqË Úke. ðkun íkeLkkU ykrçkË Ãkh [Z Ëkizu, WMk Lku Rõçkk÷u sw{o fh r÷Þk. WLnkU Lku çkkËþkn fu Ëhçkkh {U Lkkr÷þ fh Ëe. ykrçkË fku WMk fu RçkkËík ¾kLku Mku ½Mkex fh rLkfk÷k økÞk ykih Mkq÷e ËuLku fk ViMk÷k nwðk. sçk Mkq÷e Ãkh [ZkLku fu r÷Þu ÷kÞk økÞk íkku þiíkkLk WMk Ãkh Íkrnh nwðk ykih fnLku ÷økk : {wÍu Ãkn[kLk ! {I íkuhk ðkune þiíkkLk nqt rsMk Lku íkwÍu ykihík fu rVíkLku {U zk÷ fh rÍÕ÷ík fe ykr¾he {ÂLÍ÷ íkf Ãknwt[kÞk ni, ¾ih ½çkhk {ík {I çk[k Mkfíkk nqt {økh þíko Þun ni rf íkwÍu {uhe Ríkkyík fhLke nkuøke. {híkk õÞk Lk fhíkk ! ykrçkË Lku fnk : {I íkuhe nh çkkík {kLkLku fu r÷Þu íkGÞkh nqt. WMk Lku fnk : yÕ÷kn fk RLfkh fh Ëu ykih fkrVh nku ò. çkË LkMkeçk ykrçkË Lku fnk : {I ¾wËk fk RLfkh fhíkk nqt ykih fkrVh nkuíkk nqt. þiíkkLk yuf Ë{ økkRçk nku økÞk ykih rMkÃkkrnÞkU Lku VkihLk WMk çkË LkMkeçk ykrçkË fku Ëkh Ãkh ¾ª[ r÷Þk. ({w÷ϾMk yÍ íkÕçkeMku Rç÷eMk, Mk. 38-40)

97 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

þnðík ÃkhMíke fw£ íkf ÷u økE Ëu¾k ykÃk Lku ! þiíkkLk fu ÃkkMk {Ëkuo fku çkhçkkË fhLku fu r÷Þu Mkçk Mku çkzk ykih çkwhk nrÚkÞkh “ykihík” ni. çkË LkMkeçk ykrçkË yÃkLku ÃkkMk sðkLk ÷zfe fku h¾Lku fu r÷Þu íkGÞkh nku økÞk ykih rVh þiíkkLk fu Ëkð {U yk fh ¾kLkk WMk fu ËhðkÍu íkf Ãknwt[kLku ÷økk ykih çkMk Þqt WMk Lku þiíkkLk fku rMkVo ôøk÷e ÃkfzkE Úke rf WMk [k÷çkkÍ Lku nkÚk ¾wË ne Ãkfz r÷Þk ykih ykr¾hu fkh ÃkhðËo økkh

fk RLfkh

fhðk fh WMk fku Ëkh (Þk’Lke Mkq÷e. ðkun LkkufËkh ÷fze rsMku Í{eLk Ãkh {i¾ fe íkhn økkz fh WMk Ãkh {wsrh{ fe òLk r÷Þk fhíku Úku.) Ãkh ®¾[ðk fh rÍÕ÷ík fe {kiík {hðk rËÞk. þnðík ÃkhMíke fw£ íkf ÷u økE. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkw ÆhËk

Lku rçkÕfw÷ çkò Vh{kÞk ni rf ½ze

¼h fu r÷Þu þnðík fe íkMfeLk íkðe÷ øk{ fk çkkRMk nkuíke ni. ÞfeLkLk fkuE yk{ þÏMk nku Þk Lkk {nh{ rh~íkuËkh çkMk ÃkËuo ne {U ËkuLkkU snkt fe ¼÷kE ni. ðhLkk {Ëo ð ykihík fk ykÃkMk {U çku íkfÕ÷wV nkuLkk çkunË ¾íkhLkkf LkíkkRs ÷k Mkfíkk ni. çkË LkMkeçk ykrçkË ðk÷e rnfkÞík Mku Þun ËMko ¼e r{÷íkk ni rf ykihík fu rVíkLku fe ðsn Mku fí÷ku økkhík økhe íkf Lkkiçkík Ãknwt[ Mkfíke ni, VhefiLk fu ËËoLkkf yLò{ fk

98 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

Mkk{kLk ykih çkhçkkrËÞu E{kLk fk fðe RBfkLk hníkk ni. fh ÷u íkkiçkk hçk fe hn{ík ni çkze fçkú {U ðhLkk MkÍk nku ø ke fze

ykr÷{ ÍkËe yøkh çku ÃkËko nku íkku ?

Mkwðk÷ : yks f÷ íkku çkk’Í ykr÷{ ÍkrËÞkt ¼e ÃkËuo fu íkfkÍu Ãkqhu Lknª fhíke ! sðkçk : rfMke ykr÷{ ÍkËe Þk Ãkeh ÍkËe fku ¼e rçk÷VÍo çku ÃkËoøke {U {w÷ÔðMk Ãkkyut íkku yÃkLke ykr¾hík çkhçkkË fhLku fu r÷Þu ¾wËkhk ! RMku Ë÷e÷ Lk çkLkkyut ykih Lk ne WMk fu ðkr÷Ëu {kuníkh{ Þk’Lke WLk ykr÷{u ËeLk ykih ò{uy þhkRík Ãkeh fu çkkhu {U çkË økw{kLke Vh{kyut. Ëkih çkzk LkkÍqf ni, Ve Í{kLkk yki÷kË f{ ne Vh{kt çkhËkh ð Ríkkyík økwÍkh nkuíke ni. ykr÷{ ð Ãkeh yÃkLke yki÷kË fku þheyík fu Ëkyuhu {U hn fh Mk{Ík Mkfíku nI, çkk’Í MkqhíkkU {U MkÍk ¼e Ëu Mkfíku nI {økh òLk Mku Lknª {kh Mkfíku. yiLk {wÂBfLk ni rf ðkun ykr÷{ Þk Ãkeh Mkkrnçk ík^ne{ (Þk’Lke Mk{ÍkLku) fu þh-E íkfkÍu Ãkqhu fh [wfu nkU.

ykr÷{ çkkÃk fk ËËoLkkf yLò{ Mkwðk÷ : yøkh rfMke ykr÷{ Þk Ãkeh fu yn÷u ¾kLkk r¾÷kVu þh-y n-h-fíkut fhíku nI íkku yks f÷ yõMkh ÷kuøk W-÷{k ykih

99 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

{þkR¾ fku RMk íkhn Mku çkwhk ¼÷k çkku÷Lku ÷økíku ni rf Þun ÷kuøk ËwLÞk fku íkku íkç÷eøk fhíku ni {økh yÃkLku ½h ðk÷kU fku Lknª MkwÄkhíku. sðkçk : WLk ÷kuøkkU fe f{ LkMkeçke ni òu rçk÷k ðsn çkË økw{krLkÞkt fh fu W-÷{k ð {þkR¾ fu r¾÷kV nku òíku nI. Ëur¾Þu ! ðk’Íku LkMkeník fhLkk rçk RÂÍTLkne íkyk÷k W-÷{kyu rfhk{ fk fk{ ni sçk rf ÷kuøkkU fku rnËkÞík ËuLkk, rË÷kU fku VihLkk ykih rçkøkzu nwykut fku MkwÄkhLkk Þun hççkw÷ yLkk{ fk fk{ ni. yøkh fkuE ykr÷{ Þk Ãkeh çkÂÕf nh ðkun {wMkÕ{kLk òu ðkfuE yÃkLke yki÷kË fe RM÷kn fe f{k n¬wnq fkurþþ Lknª fhíkk çkuþf ¾íkkfkh ni {økh rçk÷k RòÍíku þh-E WMku çkwhk ¼÷k fnLku fk n{U fkuE RÂÏíkÞkh Lknª. ykr÷{ nku Þk økihu ykr÷{ Mk¼e fku yÕ÷kn fe çku rLkÞkÍe Mku ÷hÍkt ð íkhMkkt hnLkk [krnÞu. RMk rÍBLk {U yuf Rçkúík yk{kuÍ rnfkÞík {w÷k-nÍk Vh{kRÞu : [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk {kr÷f rçkLk ËeLkkh Vh{kíku nI : {Lfq÷ ni rf çkLke RMhkE÷ {U yuf ykr÷{ Mkkrnçk yÃkLku ½h {U RÂßík{ky fh fu WMk {U çkÞkLk rfÞk fhíku Úku. yuf rËLk WLk ykr÷{ Mkkrnçk fu Lkki sðkLk ÷zfu Lku yuf ¾qçk Mkqhík ÷zfe fe íkhV Rþkhk rfÞk, WMk ykr÷{ Mkkrnçk Lku Ëu¾ r÷Þk ykih fnk : “yi çkuxu ! Mkçkú fh.” Þun fníku ne

100 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

ykr÷{ Mkkrnçk yÃkLku íkÏík Mku {wtn fu çk÷ røkh Ãkzu Þnkt íkf rf WLk fk Mkh Vx økÞk. yÕ÷kn Lkçke (

Lku WMk ðõík fu

) Ãkh ðnTÞ Vh{kE rf Vw÷kt ykr÷{ fku

¾çkh Ëku rf {I WMk fe LkM÷ Mku f¼e rMkÆef (Mkçk Mku yk’÷k Ë-hsu fk ð÷e) ÃkiËk Lknª fYtøkk, õÞk {uhu r÷Þu rMkVo RíkLkk ne LkkhkÍ nkuLkk fkVe Úkk rf ðkun çkuxu fku fn Ëu, “yi çkuxu Mkçkú fh.” ({í÷çk Þun rf yÃkLku çkuxu Ãkh MkÏíke õÞqt Lknª fe ykih RMk çkwhe n-h-fík Mku WMku yåAe íkhn çkkÍ õÞqt Lk h¾k)

ykihík WBhn fhu Þk Lk fhu ?

Mkwðk÷ : õÞk ykihík h-{ÍkLkw÷ {wçkkhf {U yÃkLku þkunh Þk fkrçk÷u Rí{eLkkLk {nh{ fu MkkÚk WBhu fu r÷Þu MkVh fh Mkfíke ni ? sðkçk : fh Mkfíke ni. WBhn [qtrf VÍo Þk ðkrsçk Lkne yøkh ykihík RMk fu r÷Þu Lk rLkf÷u íkku rfMke rfM{ fk økwLkkn ¼e Lknª. fkrçk÷u íkðßòun y{ú Þun ni rf Ve Í{kLkk ykih ðkun ¼e h-{ÍkLkw÷ {wçkkhf {U ykihík WBhu fu r÷Þu òyu ykih çku ÃkËoøke ykih økih {Ëkuo fu RÂÏík÷kík Mku ¼e çk[e hnu Þun fheçk çk Lkk {wÂBfLk ni. r÷nkÍk {~ðhíkLk yÍo ni rf WBhu Þk Lk^÷e ns Mku ykihík RÂßíkLkkçk fhu. nkt òu

101 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

þh-E ÃkËuo fe {wfB{÷ {k’÷q{kík h¾íke ni ykih RMk fu ík{k{ íkfkÍu ¼e Ãkqhu fh Mkfíke ni, økih {Ëkuo fu RÂÏík÷kík Mku ¼e çk[ Mkfíke ni. ^÷ux Þk f{hk ¼e yøkh rfhkyu Ãkh ÷u Mkfíke ni íkku çkuþf ðkun yøkh WBhu Þk Lk^÷e ns fu r÷Þu òyu íkku nhs Lknª. y^MkkuMk ! yks f÷ n-h{iLku íkÂGÞçkiLk

{U rfhkyu fu {fkLkkík {U yõMkh

ysLkçke ykih yßLkrçkGÞk yuf ne f{hu fu yLËh Rfêu hníku nI. Þune nk÷ r{Lkk þheV ykih y-hVkík þheV fu ¾i{kU {U nkuíkk ni nfefe {k’LkkU {U çkk nÞk ykih þh-E ÃkËuo fk {-ËLke ÍunTLk h¾Lku ðk÷e RM÷k{e çknLkkut ykih RM÷k{e ¼kRÞkU fu r÷Þu MkÏík RÂBíknkLk nkuíkk ni. yøkh WBhu Þk Lk^÷e ns Mku {õMkqË rMkVo rhÍkyu R÷kne

ni

íkku RMk Lkuf fk{ {U MkVo nkuLku ðk÷e hf{ rfMke økwhçkík fu {khu R÷ks fu r÷Þu {sçkqh økB¼eh çke{kh Þk çku hkuÍøkkh Þk fÍoËkh Þk MkÏík ÷k[kh fku çk rLkGÞíku Mkðkçk Ãkuþ fh fu y@ fk yLk{ku÷ ¾òLkk ykih Ëw¾e rË÷ fe Ëwykyu ÷e ò Mkfíke ni.

102 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

Ãkyu “Lkufe fe Ëk’ðík” íkq snkt h¾u {økh yi fkþ ! {I ÏðkçkkU {U Ãknwt[íkk ne hnqt yõMkh {ËeLku {U

WB{w÷ {wyr{LkeLk W{ú ¼h ½h Mku çkknh Lk rLkf÷ª Mkwðk÷ : õÞk çkwÍwøko ¾ðkíkeLk {U fkuE yiMke r{Mkk÷ r{÷íke ni rf ðkun Lk^÷e ns fu r÷Þu Lk rLkf÷e nkU ? sðkçk S nkt r{Mkk÷ {kisqË ni. nk÷kt rf yks fu {wfkçk÷u {U ðkun Ëkih çkunË Ãkwh yL{ Úkk. [wLkkL[u WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk MkkiËn Úkª. sçk ykÃk

VÍo ns yËk fh [wfe Mku Ëkuçkkhk Lk^÷e ns ð WBhn

fu r÷Þu yÍo fe økE íkku Vh{kÞk rf : {I VÍo ns fh [wfe nqt. {uhu hçk

Lku {wÍu ½h {U hnLku fk nwõ{ Vh{kÞk ni.

¾wËk fe fMk{ ! yçk {uhu çkòyu {uhk sLkkÍk ne ½h Mku rLkf÷uøkk. hkðe Vh{kíku nI, ¾wËk fe fMk{ ! RMk fu çkk’Ë rÍLËøke fu ykr¾he MkktMk íkf ykÃk çkknh Lknª rLkf÷e. yÕ÷kn

½h Mku

(ík^Mkehu Ëwhuo {LMkqh, rs. 6 , Mk. 599 )

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe

{ÂøVhík nku . sçk WMk ÃkkfeÍk Ëki h {U ¼e WB{w ÷ {wyr{LkeLk

fe ÃkËuo fu {wyk-{÷u {U RMk fËh

103 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

yunríkÞkík Úke íkku yks RMk økyu økwÍhu Ëkih {U rsMk {U ÃkËuo fk íkMkÔðwh ne r{xíkk ò hnk ni, {Ëo ð ykihík fe ykÃkMke çku íkfÕ÷wVe ykih çkË rLkøkkne fku

yiçk

ne Lknª Mk{Ík ò hnk yiMku Lkk {wMkkRË nk÷kík {U nh nÞkËkh ð ÃkËkoËkh RM÷k{e çknLk Mk{Í Mkfíke ni rf WMk fku rfíkLke {kuníkkík rÍLËøke økwÍkhLke [krnÞu.

ykihík fku {ÂMsË fe nkrÍhe {Ly nkuLku fe ðsn Mkwðk÷ : ykihík fku {ÂMsË {U Lk{kÍu çkk s{kyík Mku õÞqt hkufk økÞk ni ? sðkçk : þheyík fku ÃkËuo fe nwh{ík fk çkunË r÷nkÍ ni. Mkhfkhu {ËeLkk

fe nÞkíku Íkrnhe fu Ëkih {U ykihík

{ÂMsË {U çkk s{kyík Lk{kÍU yËk fhíke Úke rVh íkøkGÞwhu Í{kLk (Þk’Lke íkçËer÷Þu nk÷kík) fu Mkçkçk W-÷{kyu rfhk{

Lku ykihíkkU fku {ÂMsË fe nkrÍhe Mku

{Ly Vh{k rËÞk. nk÷kt rf ykihíkkU fku {ÂMsË fe MkVkU {U Mkçk Mku ykr¾h {U ¾zk nkuLkk nkuíkk Úkk. [wLkkL[u Vw-fnkyu rfhk{

Vh{kíku nI : {Ëo ykih çkå[u ykih

¾wLMkk ykih ykihíkU (Lk{kÍ fu r÷Þu) sBy nku íkku MkVku fe íkhíkeçk Þun ni rf Ãkn÷u {ËkuO fe MkV nku rVh çkå[kU fe rVh ¾wLMkk fe rVh ykihíkkU fe. (Ëwhuo {wÏíkkh, rs. 2 , Mk. 377, çknkhu þheyík, rnMMkk : 3 , Mk. 133)

ykihíkkU ykih {ËkuO fk snkt

104 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

RÂÏík÷kík nku (Þk’Lke ËkuLkkU ne r{õMk nku) yiMke yk{ {nrV÷kU ðøkihk {U çkk ÃkËko òLku Mku ¼e RM÷k{e çknLkkU fku çkkÍ hnLku fu íkyÕ÷wf Mku Mk{Íkíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : “{MkkrsË Mku çkuníkh

yk{ {nrV÷ fnkt nkuøke ! ykih ({ÂMsË fe Lk{kÍ {U) rMkºk ¼e fiMkk (Þk’Lke ÃkËuo fu r÷Þu íkhfeçk ¼e fiMke Íçkh ËMík) rf (Lk{kÍ fu ËkihkLk) {Ëkuo fe WÄh yiMke ÃkeX rf (ðkun ykihíkkU fe íkhV) {wtn Lknª fh Mkfíku ykih WLnU (Þk’Lke {Ëkuo fku Þun ¼e) nwõ{ rf çkk’Ëu Mk÷k{ sçk íkf ykihíkU ({ÂMsË Mku çkknh) Lk rLkf÷ òyut Lk WXku. {økh W-÷{k Lku yÔð÷Lk (Þk’Lke þwYy þwYy {U) fwA íkÏMkeMkU fª (Þk’Lke yunríkÞkíke þhkRík {wfhoh Vh{kE) sçk Í{kLkk rVíkLk fk (Þk’Lke rVíkLkkU fk Ëkih) ykÞk ( ykih çku ÃkËoøke fu økwLkknkU Lku Íkuh Ãkfzk íkku {ÂMsË {U Lk{kÍ fu r÷Þu ykihíkkU fe nkrÍhe fku) {wí÷fLk (Þk’Lke {wfB{÷ íkkih Ãkh) Lkk òRÍ Vh{kÞk.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 229) {uhu ykfk yk’÷k nÍhík,

R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk {wyr{LkeLk rMkÆefk Úkk : yøkh Lkçke

yuf ykih {fk{ Ãkh Vh{kíku nI : WB{w÷ fk RþkoË yÃkLku Í{kLku {U {w÷k-nÍk Vh{kíku òu

105 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

çkkíkU ykihíkkU Lku yçk ÃkiËk fe ni íkku ÍYh RLnU {ÂMsË Mku {Ly Vh{k Ëuíku siMku çkLke RMhkE÷ fe ykihíkU {Ly fh Ëe økE. rVh íkkrçkELk ne fu Í{kLku Mku yRB{k (Þk’Lke R{k{kU) Lku ({MkkrsË {U ykLku fe çk íkËhes) {w{k-Lk-yík þwYy Vh{k Ëe, Ãkn÷u sðkLk ykihíkkU fku rVh çkqrZÞkU fku ¼e, Ãkn÷u rËLk {U rVh hkík fku ¼e, Þnkt íkf rf nwõ{u {w{k-Lk-yík yk{ nku økÞk. õÞk WMk Í{kLku fe ykihíkU økhçku ðkr÷ÞkU fe íkhn økkLku Lkk[Lku ðkr÷Þkt Þk Vkrnþk ËÕ÷k÷k Úkª (ykih) yçk (Þk’Lke {kisqËk Ëkih {U) Mkkr÷nkík (Þk’Lke Lkuf ÃkhnuÍ økkh) ni Þk sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {U) Vkrnþkík (çku nÞk ykihkík) ÍkRË Úkª yçk Mkkr÷nkík (Lkuf ykihkík) rÍÞkËk ni Þk sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {U) VwÞqÍku çk-hfkík Lk Úku yçk ni Þk sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {U) f{ Úku yçk ÍkRË nI, nkþk (Þk’Lke nhrøkÍ Lknª) çkÂÕf fíyLk ÞfeLkLk yçk {wyk-{÷k rçk÷ yõMk (Þk’Lke økwÍ~íkk Mku W÷x) ni. yçk yøkh yuf Mkkr÷nk (Lkuf ¾kíkqLk) ni íkku sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {U) nÍkh Úkª, sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {U) yøkh yuf VkrMkfk Úke yçk nÍkh ni, yçk (Þk’Lke {kisËq k Ëkih {U) yøkh yuf rnMMkk ViÍ ni sçk (Þk’Lke økwÍ~íkk Ëkih {u)t nÍkh rnMMku Úkk. hMkq÷Õw ÷kn nI :

Vh{kíku Þk’Lke “òu

106 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Mkk÷ ¼e ykyu WMk fu çkk’Ë ðk÷k WMk Mku çkwhk ne nkuøkk.” çkÂÕf RLkkÞyu R{k{ yõ{÷wÆeLk çkkçkhíke {U ni rf y{eÁ÷ {wyr{LkeLk VkYfu yk’Í{

Lku ykihíkkU fku {ÂMsË

Mku {Ly Vh{kÞk, ðkun WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku rMkÆefk fu ÃkkMk rþfkÞík ÷u økE, (íkku VkYfu yk’Í{ fe íkkEË {U) Vh{kÞk : yøkh Í{kLkyu yõËMk {U ¼e nk÷ík Þun (Þk’Lke rçkøkkz ðk÷e) nkuíke (íkku) nwÍqh ( Lk Ëuíku.

) ykihíkkU fku {ÂMsË {U ykLku fe RòÍík (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 9, Mk. 549)

{ÂMsËkU ðøkihk {U çkk s{kyík Lk{kÍ ÃkZLku fe Ïðkrnþ h¾Lku ðkr÷ÞkU Þk WBhn ykih Lk^÷e ns fu r÷Þu òLku ðkr÷ÞkU fku {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

fu {ÍTfhq k Víkðu

Ãkh økkih fh ÷uLkk [krnÞu. rf nk÷kík çkË÷Lku fu Mkçkçk {ÂMsË siMke Ãkwh yBLk søkn Ãkh VÍo Lk{kÍ siMke yÍe{ íkheLk RçkkËík {U MkÏík ÃkËuo fu MkkÚk ¼e ykihíkkU fku økih {Ëkuo fu MkkÚk þkr{÷ nkuLku Mku hkuf rËÞk økÞk ykih Þun ¼e MkrËÞkU ÃkwhkLke çkkík nku økE, yçk íkku nk÷kík rËLk çk rËLk rçkøkzíku ò hnu nI, þh-E ÃkËuo fk íkMkÔðwh ne ¾í{ nkuíkk ò hnk ni Mk[ ÃkqAku íkku nk÷ík yiMke ni rf {wçkk-÷øku fu MkkÚk yÍo fYt íkku RMk LkkÍwf íkheLk Ëkih {U ykihík fku nÍkh ÃkËkuo {U AwÃkk rËÞk

107 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

òyu íkçk ¼e f{ ni !

15 rËLk fu çkk’Ë sçk fçkú ¾w÷e.....

RM÷k{e çknLkku ! {uhk {-ËLke {~ðhk ni rf Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku nh Ë{ ðkçkMíkk hrnÞu.

ËkuLkkU

snkt {U çkuzk Ãkkh nku òyuøkk. Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíkkut fu õÞk fnLku ! ÞfeLkLk yåAe Mkkunçkík htøk ÷k fh hníke ni. rÍLËøke yÃkLke søkn Ãkh {økh çkk’Í yBðkík ¼e fkrçk÷u h~f nwðk fhíke ni, yiMke ne yuf fkrçk÷u h~f {kiík fk íkÂÍTfhk MkwrLkÞu ykih h~f fersÞu, [wLkkL[u y¥kkh ykçkkË (sufçkykçkkË, çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fu {wfe{ RM÷k{e ¼kE fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf {uhe yB{e òLk økkr÷çkLk rMk. 2004 E. {ut fkrËrhGÞk h-ÍrðGÞk y¥kkrhGÞk rMkÂÕMk÷u {U çkiyík nku fh y¥kkrhGÞk çkLke. Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fík Mku

ÃkLs ðõíkk Lk{kÍ

fe ÃkkçkLËe fu MkkÚk MkkÚk LkðkrV÷ fe yËkyuøke fk ¼e {k’{q÷ çkLk økÞk. 17 Mk-VÁ÷ {wÍ^Vh rMk. 1430 rn. 13 Vhðhe rMk. 2009 E. fe Mkwçn yB{e òLk Lku {wÍu Lk{kÍu V@ fu r÷Þu çkuËkh rfÞk ykih ¾wË Lk{kÍu V@ ÃkZLku {U {~økq÷ nku økE. {I Lk{kÍ ÃkZ fh ÷kixk íkku ðkun y¼e {wMkÕ÷u ne Ãkh Úkª. fwA Ëuh çkk’Ë WLnkU Lku Ëkuçkkhk ðwÍq rfÞk ykih Lk{kÍu

108 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

R~hkf fe rLkGÞík çkktÄ ÷e. sçk Ãkn÷e hõyík {U MkßËk rfÞk íkku Mkh Lk WXkÞk. ½h ðk÷u Mk{Íu rf þkÞË yB{e òLk fku ËkihkLku Lk{kÍ LkªË yk økE ni, sçk çkuËkh fhLku fe økhÍ Mku WLnU rn÷kÞk sw÷kÞk íkku ðkun yuf íkhV ÷wZf økE, ½çkhk fh Ëu¾k íkku WLk fe Yn f-VMku WLMkwhe Mku ÃkhðkÍ fh [wfe Úke. . Þqt ÷økíkk ni rf {uhe yB{e òLk fku þnLþknu çkøkËkË nwÍqhu økkiMku yk’Í{

fe rLkMçkík

ykih Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkøke fk{ yk økE. ¾wþ rfM{íke rf yiLk MkßËu fe nk÷ík {ut WLnkU Lku ËkRÞu ys÷ fku ÷ççkif fnk. {ÍeË fh{ çkk÷kyu fh{ Þun nwðk rf RÂLíkfk÷ fu çkk’Ë WLk fk [unhk ¼e çknwík LkqhkLke nku økÞk Úkk. RÂLíkfk÷ fu íkõheçkLk 15 hkuÍ fu çkk’Ë Þk’Lke 2 hçkeWLLkqh þheV rMk. 1430 rn. (28 Vhðhe rMk. 2009 E.) fku çkhkuÍ n^íkk WLk fe fçkú fe rMk÷ røkh økE ykih fçkú {U r{èe ¼h økE. ËwÁMíke fu r÷Þu sqt ne fçkú ¾ku÷e økE íkku nh íkhV økw÷kçk fu Vw÷kU fe ¾w~çkq Vi÷ økE ! LkeÍ Þun E{kLk y^hkuÍ {LÍh Ëu¾ fh n{ ¾wþe fu {khu Íq{ WXu rf yB{e òLk fk fVLk ð çkËLk Mk÷k{ík Úkk. sçk fçkú Mku r{èe rLkfk÷ ÷e økE íkku {uhu ¼kE Lku yB{e òLk fu

109 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fË{kU fku Awðk íkku

WLk fk rsM{ rÍLËk RLMkkLkkU

fe íkhn Lk{o Úkk, {uhu yççkw òLk fk çkÞkLk ni rf sçk {I Lku [unhu fe íkhV Mku fÃkzk nxk fh Ëu¾k íkku [unhk {ÍeË LkqhkLke nku [wfk Úkk. RM÷k{e ¼kE fk {ÍeË çkÞkLk ni: nihík ytøkuÍ çkkík Þun Úke rf òu rMk÷ut fçkú {U røkhe Úkª, yB{e òLk fk rsM{ WLk fe [kux Mku {nVqÍ hnk Úkk ðkun Þqt rf WLk fk {wçkkhf ð íkhku íkkÍk ÷kþk fçkú fe Ëeðkh fe MkBík r¾Mkfk nwðk Úkk siMku ðkun ¾wË WMk íkhV nwE nku Þk rfMke Lku fh rËÞk nku nk÷kt rf íkËVeLk fu ðõík WLk fku fçkú fu çke[ {U r÷xkÞk økÞk Úkk ! ËnLk {i÷k Lknª nkuíkk çkËLk {i÷k Lknª nkuíkk ¾wËk fu Ãkkf çkLËkU fk fVLk {i÷k Lknª nkuíkk

¾hçkqÍu fku Ëu¾ fh ¾hçkqÍk htøk Ãkfzíkk ni RM÷k{e çknLkku ! ¾hçkqÍu fku Ëu¾ fh ¾hçkqÍk htøk Ãkfzíkk ni, rík÷ fku økw÷kçk fu Vw÷ {U h¾ ËersÞu íkku WMk fe Mkkunçkík {U hn fh økw÷kçke nku òyuøkk. RMke íkhn yÕ÷kn

ykih WMk fu ÃÞkhu hMkq÷

fe {unhçkkLke Mku íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh

110 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

økih rMkÞkMke íknhef Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nkuLku ðk÷k çku ðõyík ÃkÚÚkh ¼e yLk{ku÷ nehk çkLk òíkk, ¾wçk søk-{økkíkk ykih çkMkk yðfkík yiMke þkLk Mku Ãkifu ys÷ fku ÷ççkif fníkk ni rf Ëu¾Lku MkwLkLku ðk÷k WMk Ãkh h~f fhíkk ykih SLku fu çkòyu yiMke {kiík fe ykhÍq fhLku ÷økíkk ni. RMk ykrþfkyu hMkq÷ fe ËwLÞk Mku E{kLk y^hkuÍ ÁÏMkíke ykih çkk’Ëu Ë^Lk sçk {sçkqhLk fçkú ¾ku÷e økE íkku fçkú Mku økw÷kçk fu Vq÷kU fe ¾w~çkq fk ykLkk fVLk ð çkËLk fk Mk÷k{ík r{÷Lkk {M÷fu nf yn÷u MkwLLkík fe MkËkfík fe økiçke íkkEË ni. yÕ÷kn

WMk

¾wþ LkMkeçk RM÷k{e çknLk fku Ãkw÷ rMkhkík, n~h ykih {eÍkLk nh søkn Mkw¾woY Vh{k fh sLLkíkw÷ rVhËkiMk {U yÃkLku ÃÞkhu nçkeçk, nçkeçku ÷çkeçk fk ÃkzkuMk yíkk Vh{kyu ykih Þun ík{k{ Ëwykyut y¥kkhu ¾íkkfkh økw L knøkkhku t fu MkhËkh fu nf {U ¼e fçkq÷ Vh{kyu. Íkík ykÃk fe íkku hn{íkku þ^fík ni Mkh çkMkh {I øk[u o nq t íkw B nkhk ¾íkkðkh Þk hMkq ÷

111 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

ËwLÞk çknwík ykøku rLkf÷ [wfe ni !

Mkwðk÷ : çkk’Í ÷kuøkkU fk fnLkk ni : ËwLÞk çknwík ykøku rLkf÷ [wfe ni, ÃkËuo fu {wyk-{÷u {U RMk fËh MkÏíke Lknª fhLke [krnÞu. sðkçk : yÕ÷kn ð hMkq÷

fk fkuE ¼e

nwõ{ yiMkk Lknª òu {wMkÕ{kLk Ãkh WMk fe íkkfík Mku ÍkRË nku. siMkk rf Ãkkhn 3 Mkq-híkw÷ çk-fhn fe ykÞík LkBçkh 286 {U hççkw÷ RçkkË fk RþkoËu nfefík çkwLÞkË ni :

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yÕ÷kn (

) rfMke òLk Ãkh çkkuÍ Lknª

zk÷íkk {økh WMk fe íkkfík ¼h. (Ãkkhn : 3 , y÷ çk-fhn : 286)

y÷çk¥kk þh-E ÃkËko çku ÃkËoøke fhLku ðkr÷ÞkU fu Lk^Mk Ãkh ÍYh røkhkt Þk’Lke MkÏík økwÍhíkk ni.

þkunh çkknh Lk rLkf÷Lku Ëu íkku.....?

Mkwðk÷ : þkinh yøkh Ëuðh, suX fu Mkk{Lku ykLku ðøkihk Mku {Ly fhíkk nku íkku çkeðe fku õÞk fhLkk [krnÞu ? ¾kLkËkLk fu çkk’Í y^hkË çkeðe fku þkunh fu r¾÷kV WõMkkíku nI rf Þun çknwík MkÏíke fhíku nti RLk Mku ík÷kf ÷u ÷ku ðøkihk íkku yiMkkU fu r÷Þu õÞk nwõ{ ni ?

112 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

sðkçk : çkeðe fku yÃkLku þkunh fe Ríkkyík fhLke nkuøke. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : “fkuE ykihík

yiMke nku ¼e rf RLk (Þk’Lke ÃkËuo fu) W{qh fe Ãkqhe yunríkÞkík h¾u, fÃkzu {kuxu Mkh Mku Ãkkô íkf ÃknLku hnu rf {wtn fe rxf÷e ykih nÚkur÷ÞkU (ykih Ãkkô fu) íkÕðkU fu rMkðk rsM{ fk fkuE çkk÷ f¼e Lk Íkrnh nku íkku RMk Mkqhík {U Ëuðh, suX fu Mkk{Lku ykLkk òRÍ íkku nku økÞk {økh sçk rf þkunh RLk ÷kuøkkU fu Mkk{Lku ykLku fku {Ly fhíkk ykih LkkhkÍ nkuíkk ni íkku yçk (þkunh fu nwõ{ fe ðsn Mku) Þqt (økih {ËkuO fu) Mkk{Lku (çkk ÃkËko) ykLkk ¼e nhk{ nku økÞk, ykihík yøkh (þkunh fk nwõ{) Lk {kLkuøke yÕ÷knw fnTnkh

fu økÍçk {U økrh^íkkh nkuøke. sçk íkf þkunh

LkkhkÍ hnuøkk ykihík fe fkuE Lk{kÍ fçkq÷ Lk nkuøke, yÕ÷kn

fu rVrh~íku ykihík Ãkh ÷k’Lkík fhUøku, yøkh

ík÷kf {ktøkuøke {wLkkrVfk nkuøke, òu ÷kuøk ykihík fku ¼zfkíku þkunh Mku rçkøkkz Ãkh W¼khíku ni ðkun þiíkkLk fu ÃÞkhu nti.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 217)

çkkík çkkík Ãkh þkunh fu Mkh nku òLku ðkr÷Þkt Mkkík rhðkÞík MkwLkU ¾kiVu ¾wËk

Mku ÷hÍU ykih yÃkLku þkunh Mku {wykVe

113 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ík÷kVe fh fu yÃkLke ykr¾hík fe çkuníkhe fe ¾kríkh WMk fe Ríkkyík ð r¾Ë{ík {U {~økq÷ nktu.

“íkkiçkk fhku ” fu Mkkík nwYV fe rLkMçkík Mku 7 Vhk{eLku {wMíkVk ( 1) íkeLk 3 þÏMkkU fe Lk{kÍ WLk fu fkLkkU Mku QÃkh Lknª WXíke, ykfk Mku ¼køkk nwðk økw÷k{ sçk íkf Ãk÷x fh ykyu, ykih ykihík rf Mkkuyu ykih WMk fk þkunh WMk Mku LkkhkÍ nku ykih òu rfMke fki{ fe R{k{ík fhu ykih ðkun WMk fu yiçk fu çkkRMk WMk fe R{k{ík Ãkh hkÍe Lk nku.1 (2) íkeLk3 ykËr{ÞkU fe Lk{kÍ WLk fu MkhkU Mku çkkr÷~ík ¼h QÃkh çkw÷LË Lknª nkuíke, yuf ðkune R{k{, ykih ykih ík, rf Mkkuyu yki h þku nh LkkhkÍ ni , yki h Ëku2 ({wMkÕ{kLk) ¼kE rf ykÃkMk {U R÷kfyu {nççkík fíy rfÞu nkU2 (Þk’Lke rçk÷k RòÍíku þh-E íkyÕ÷wfkík íkkuz zk÷u nkU) (3 ) íkeLk3 þÏMkkU fe fkuE Lk{kÍ fçkq÷ Lknª nkuíke, Lk fkuE Lkufe ykM{kLk fku [Zu. Lkþu ðk÷k sçk íkf nkuþ {U ykyu ykih ykihík rsMk Mku WMk fk ¾kðLË LkkhkÍ nku Þnkt íkf rf hkÍe nku òyu, ykih ¼køkk nw ð k økw ÷ k{ sçk íkf yÃkLku ykfkyku t fe íkhV Ãk÷x fh yÃkLku 1 . ríkhr{Íe, rs. 1, Mk. 375, nËeMk : 360

2 . RçLku {ksn, rs. 1, Mk. 516 , nËeMk : 971

114 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

ykÃk fku WLk fu fkçkq {U Ëu.1 (4) sçk þkunh ykihík fku yÃkLku rçkMíkh fe íkhV çkw÷kyu ykih ðkun (çkøkih WÍTh fu) RLfkh fh Ëu ykih ¾kðLË LkkhkÍ nku fh hkík økwÍkhu íkku rVrh~íku Mkwçn íkf WMk ykihík Ãkh ÷k’Lkík ¼usíku ni.2 {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk RMk nËeMku Ãkkf fu íknTík Vh{kíku nI : Þnkt hkík fku çkw÷kLku fk ¾wMkqrMkGÞík Mku rÍ¢ RMk r÷Þu nwðk rf W{q{Lk çkerðÞkU fu ÃkkMk hnLkk MkkuLkk hkík ne fku nkuíkk ni rËLk {U f{ ðhLkk yøkh rËLk {U ¾kðLË çkw÷kyu ykihík Lk ykyu íkku þk{ íkf rVrh~íku WMk Ãkh ÷k’Lkík fhíku nI hkík fe ÷k’Lkík Mkwçn fku RMk r÷Þu ¾í{ nku òíke ni rf Mkwçn nkuLku Ãkh ¾kðLË fk{ ð fks {U ÷øk òíkk ni hkík fk økwMMkk ¾í{ Þk f{ nku òíkk ni. (r{hykíkw÷ {LkkSn, rs.

5, Mk. 91)

(5) òu ykihík (rçk÷k nksíku þh-E) yÃkLku ½h Mku

çkknh òyu ykih WMk fu þkunh fku Lkk økðkh nku sçk íkf Ãk÷x fh Lk ykyu ykM{kLk {U nh rVrh~íkk WMk Ãkh ÷k’Lkík fhu ykih rsLLk ð ykË{e fu rMkðk rsMk rsMk [eÍ Ãkh økwÍhu Mkçk 1.

y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík, rs. 6 , Mk. 408 , nËeMk : 9231 , y÷ yunMkkLk rçk ¥khíkeçk Mknen RçLku nççkkLk, rs. 7 , Mk. 370 , nËeMk : 5331 2. Mknenw÷ çkw¾khe, rs. 2, Mk. 388 . nËeMk : 3237

115 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

WMk Ãkh ÷k’Lkík fhU.1 (6) òu ykihík çku ÍYhíku þh-E (Þk’Lke çkøkih MkÏík íkõ÷eV fu) ¾kðLË Mku ík÷kf {ktøku WMk Ãkh sLLkík fe ¾w~çkq nhk{ ni. 2 (7) yøkh þkunh yÃkLke ykihík fku Þun nwõ{ Ëu rf ðkun ÍËo htøk fu Ãknkz Mku ÃkÚÚkh WXk fh rMkÞkn Ãknkz Ãkh ÷u òyu ykih rMkÞkn Ãknkz Mku ÃkÚÚkh WXk fh MkVuË Ãknkz Ãkh ÷u òyu íkku ykihík fku yÃkLku þkunh fk Þun nwõ{ ¼e çkò ÷kLkk [krnÞu.3 {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk RMk nËeMku Ãkkf fu íknTík Vh{kíku nI : Þun Vh{kLku {wçkkhf {wçkk-÷øku fu íkkih Ãkh ni, rMkÞkn ð MkVuË Ãknkz fheçk fheçk Lknª nkuíku çkÂÕf Ëqh Ëqh nkuíku nI {õMkË Þun ni rf yøkh ¾kðLË (þheyík fu Ëkyuhu {U hn fh) {wÂ~f÷ Mku {wÂ~f÷ fk{ fk ¼e nwõ{ Ëu íkçk ¼e çkeðe WMku fhu, fk÷u Ãknkz fk ÃkÚÚkh MkVuË Ãknkz Ãkh Ãknwt[kLkk MkÏík {wÂ~f÷ ni rf ¼khe çkkuÍ ÷u fh MkVh fhLkk ni. (r{hykík, rs. 5, Mk. 106 )

r{Þkt fk nf rÍÞkËk Þk {kt çkkÃk fk ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk Ãkh þkunh fu nwfqf fe õÞk ík^Mke÷ ni ? õÞk 1 . y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík, rs. 1, Mk. 158 , nËeMk : 513 2 . Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 2 , Mk. 402 nËeMk : 1191

3 . {wMLkËu R{k{ yn{Ë, rs. 9 , Mk. 353, nËeMk : 24525

116 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

þkunh fk nf {kt çkkÃk Mku ¼e çkZ fh ni ? sðkçk : þkunh fu nwfqf fk çkÞkLk fhíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku nI : “ykihík Ãkh {Ëo fk nf

¾kMk W{qhu {w-íkyÂÕ÷fk ÍkirsGÞík {U yÕ÷kn ð hMkq÷ fu çkk’Ë ík{k{ nwfqf n¥kk rf {kt çkkÃk fu nf Mku ÍkRË ni. RLk W{qh {U WMk fu ynfk{ fe Ríkkyík ykih WMk fu Lkk{qMk fe rLkøkn Ëk~ík (Þk’Lke WMk fe RÍTÍík fe rnVkÍík) ykihík Ãkh VÍou ynB{ ni, çku WMk fu RÍTLk fu {nkrh{ fu rMkðk fnª Lknª ò Mkfíke ykih {nkrh{ fu Þnkt ¼e (yøkh çkøkih RòÍík òLkk Ãkz òyu íkku) {kt çkkÃk fu Þnkt nh ykXðU rËLk ðkun ¼e Mkwçn Mku þk{ íkf fu r÷Þu ykih çknLk ¼kE, [[k, {k{qt, ¾k÷k, VqVe fu Þnkt Mkk÷ ¼h çkk’Ë ( ò Mkfíke ni) ykih (rçk÷k RòÍík) þçk fku fnª (Þk’Lke {kt çkkÃk fu Þnkt ¼e) Lknª ò Mkfíke. (nkt RòÍík Mku snkt òLkk nku ðnkt hkuÍkLkk ¼e ykih hkík fu ðõík ¼e ò Mkfíke ni) LkrçkGÞu fhe{ Vh{kíku nI : yøkh {it rfMke fku økihu ¾wËk fu MkßËu fk nwõ{ Ëuíkk íkku ykihík fku nwõ{ Ëuíkk rf yÃkLku þkunh fku MkßËk fhu.

117 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ykih yuf nËeMk {U ni : yøkh þkunh fu LkÚkLkkU Mku ¾qLk ykih ÃkeÃk çkn fh WMk fe yurzÞkU íkf rsM{ ¼h økÞk nku ykih ykihík yÃkLke ÍçkkLk Mku [kx fh WMku MkkV fhu íkku ¼e WMk fk nf yËk Lk nkuøkk.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 24, Mk. 380)

þkunh Ãkh çkeðe fu nwfqf Mkwðk÷ : n{khu Þnkt W{q{Lk þkunh fu nwfqf íkku çkÞkLk rfÞu òíku nI {økh çkeðe fu nwfqf çkÞkLk Lknª nkuíku ! ykÞk þkunh Ãkh ¼e çkeðe fu fwA nwfqf ni Þk Lknª ? sðkçk : çkuþf rsMk íkhn þheyíku {wíknTnhk Lku çkeðe Ãkh {Ëo fu nwfqf ÷krÍ{ rfÞu ni RMke íkhn þkunh Ãkh ¼e çkeðe fu nwfqf ÷køkq Vh{kyu nti {-Mk÷Lk RMk fu LkkLk ð LkVTfk (Þk’Lke ¾kLku ÃkeLku hnLku ðøkihk) fe ¾çkh økehe, {nh fe yËkyuøke, nwMLku {wyk-þhík (Þk’Lke yåAe íkhn hnLkk MknLkk, nwMLku Mkw÷qf) Lkuf çkkíkkU fe íkk’÷e{, ÃkËuo ykih þ{kuo nÞk fe íkkfeË ykih nh òRÍ çkkík {ut WMk fe rË÷sqE ðøkihk fhLkk Þun ík{k{ çkkíkU {Ëo Ãkh ykihík fk nf ni. siMkk rf {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë

118 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

hÍk ¾kLk

Mku Mkwðk÷ rfÞk økÞk rf çkeçke fu

nwfqf þkunh Ãkh õÞk nI ? Vh{kÞk : “Lk-Vfk MkfLke (Þk’Lke ¾kLkk, r÷çkkMk ð {fkLk), {nh, nwMLku {wyk-þhík, Lkuf çkkíkkU ykih nÞk ð rnòçk fe íkk’÷e{ ð íkkfeË ykih RMk fu r¾÷kV Mku {Ly ð íknËeË, nh òRÍ çkkík {U WMk fe rË÷sqE ykih {ËkoLku ¾wËk fe MkwLLkík Ãkh y{÷ fe íkkiVef nku íkku {k ðhkyu {LkkrnÞu þhRGÞk {U WMk fe EÍk fk íknB{w÷ f{k÷u ¾ih ni yøk[uo Þun n¬u ÍLk Lknª.” (Þk’Lke rsLk çkkíkkU fku þheyík Lku {Ly rfÞk ni WLk {U fkuE rhykÞík Lk Ëu, RLk fu R÷kðk òu {wyk-{÷kík nI WLk {U yøkh çkeðe fe íkhV Mku rfMke r¾÷kVu r{Íks çkkík fu Mkçkçk íkõ÷eV Ãknwt[u íkku Mkçkú fhLkk çknwík çkze ¼÷kE ni. y÷çk¥kk Þun ykihík fu nwfqf {U Mku Lknª.)

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 24, Mk. 371)

½h yBLk fk øknðkhk fiMku çkLku ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e Lkwõíkyu LkÍh Mku r{Þkt çkeðe fku ½h {U rfMk íkhn hnLkk [krnÞu rf ÷zkE Íøkzk ðøkihk Lk nku ? sðkçk : r{Þkt çkeðe fku [krnÞu rf ykÃkMk {ut hðkËkhe ð {nççkík Mku hnU, ËkuLkkU yuf ËqMkhu fu nwfqf Ãkh LkÍh h¾U ykih RLk fku yËk ¼e fhíku hnU Þun Lk nku rf ykihík fku {Ëo {nTÍ

119 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

“÷kIze” çkLkk fh h¾u õÞqt rf rsMk íkhn yÕ÷kn

Lku

{Ëkuo fku nkrfr{GÞík Ëe ni RMke íkhn Þun ¼e Vh{kÞk ni rf

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih

WLk (Þk’Lke ykihíkkU) Mku yåAk çkhíkkð fhku yÂLLkMkky ykÞík: 19)

çkLke ykË{

(Ãkkhn : 4,

nwÍqhu yfh{, Lkqhu {wsMMk{, þknu Lku Vh{kÞk : íkw{ {U yåAu

÷kuøk ðkun ni òu ykihíkkU Mku yåAe íkhn Ãkuþ ykyut. (MkwLkLku RçLku {ksn, rs. 2, Mk. 478, nËeMk : 1978)

{Ëo yÃkLke

ykihík fku Lkufe fe Ëk’ðík Ëuíkk, RMk fku ÍYhe {MkkR÷ rMk¾kíkk hnu, RMk fu ¾kLku ÃkeLku fk r÷nkÍ h¾u ykih yøkh f¼e fkuE r¾÷kVuu r{Íks çkkík nku òyu íkku Ëh økwÍh Mku fk{ ÷u Þun Lk nku rf {khrÃkxkE Ãkh Wíkh ykyu rf RMk íkhn rÍË ÃkiËk nku òíke ni ykih Mkw÷Íe nwE çkkík W÷Í òíke ni. Ëku Vhk{iLku {wMíkVk

{w÷k-

nÍk nkU : (1) ykihík ÃkMk÷e Mku ÃkiËk fe økE ðkun íkuhu r÷Þu f¼e MkeÄe Lknª nku Mkfíke yøkh íkq RMku çkhíkLkk [knu íkku RMke nk÷ík {U çkhík Mkfíkk ni ykih MkeÄk fhLkk [knuøkk íkku íkkuz Ëuøkk ykih íkkuzLkk ík÷kf ËuLkk ni. (Mknen {wÂM÷{, Mk. 775 , nËeMk : 1468) (2 ) {wMkÕ{kLk {Ëo (yÃkLke) ykihíku

{kur{Lkk fku {çøkqÍ Lk h¾u (Þk’Lke RMk Mku Lk^hík ð çkwøÍ

120 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

Lk h¾u) yøkh RMk fe yuf ykËík çkwhe {k’÷q{ nkuíke ni, ËqMkhe ÃkMkLË nkuøke. (yiÍLk, nËeMk : 1469) {í÷çk Þun ni rf yøkh çkeðe fe fkuE yuf ykÄ ykËík ¾hkçk {nMkqMk nkuíke ni íkku çkk’Í ¾M÷íkU yåAe ¼e ÷økíke nkUøke r÷nkÍk WMk fe yåAkRÞkU Ãkh LkÍh fhu ykih ¾kr{ÞkU fe {wLkkrMkçk íkhefu Mku RM÷kn fe fkurþþ òhe h¾u.

Lk{f rÍÞkËk zk÷ rËÞk yÃkLke Íkiò fu r¾÷kVu r{Íks n-hfík Ãkh Mkçkú fhLku ðk÷u yuf ¾wþ LkMkeçk þÏMk fe E{kLk y^hkuÍ rnfkÞík ÃkrZÞu ykih Íqr{Þu, Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 472 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “çkÞkLkkíku y¥kkrhGÞk” rnMMkk Ëwð{ w fu Mk^nk 164 Ãkh ni : yuf ykË{e fe çkeðe Lku ¾kLku {U Lk{f rÍÞkËk zk÷ rËÞk. WMku økwMMkk íkku çknwík ykÞk {økh Þun Mkku[íku nwyu ðkun økwMMku fku Ãke økÞk rf {I ¼e íkku ¾íkkyut fhíkk hníkk nqt yøkh yks {I Lku çkeðe fe ¾íkk Ãkh MkÏíke Mku økrh^ík fe íkku fnª yiMkk Lk nku rf f÷ çkhkuÍu rfÞk{ík yÕ÷kn

¼e {uhe ¾íkkykut

Ãkh økrh^ík Vh{k ÷u. [wLkkL[u WMk Lku rË÷ ne rË÷ {U yÃkLke Íkiò fe ¾íkk {wykV fh Ëe. RÂLíkfk÷ fu çkk’Ë

121 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

WMk fku rfMke Lku Ïðkçk {U Ëu¾ fh ÃkqAk : yÕ÷kn

Lku

ykÃk fu MkkÚk õÞk {wyk-{÷k Vh{kÞk ? WMk Lku sðkçk rËÞk rf økwLkknkU fe fMkhík fu Mkçkçk yÍkçk nkuLku ne ðk÷k Úkk rf yÕ÷kn

Lku Vh{kÞk : {uhe çkLËe Lku

Mkk÷Lk {U Lk{f rÍÞkËk zk÷ rËÞk Úkk ykih íkw{ Lku WMk fe ¾íkk {wykV fh Ëe Úke, òyku {I ¼e WMk fu rMk÷u {U íkw{ fku yks {wykV fhíkk nqt. yÕ÷kn fe hn{ík Mku íkku sLLkík ne r{÷uøke yi fkþ ! {nÕ÷u {U søkn WLk fu r{÷e nku

çkeðe fu r÷Þu sLLkík fe rçkþkhík çkeðe fku ¼e [krnÞu rf ðkun ¼e yÃkLku þkunh fe Vh{kt çkhËkhe fh fu WMku hkÍe h¾u. nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u Mk-÷{n

Mku rhðkÞík ni rf LkrçkGÞu hn{ík,

þVeyu WB{ík, þnLþknu LkwçkwÔðík, íkksËkhu rhMkk÷ík fk Vh{kLku sLLkík rLkþkLk ni : òu ykihík RMk nk÷ {U {hu rf WMk fk þkunh WMk Mku hkÍe nku ðkun sLLkík {U Ëkr¾÷ nkuøke. nËeMk : 1164)

(Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 2 , Mk. 386,

çkeðe þkunh fku yÃkLkk “økw÷k{” Lk çkLkk

÷u rf òu {I [knqt ðkune nku, [knu fwA nku òyu {økh {uhe çkkík {U Vfo Lk ykyu çkÂÕf RMk fu r÷Þu ¼e Þune nwõ{ ni

122 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

rf yÃkLku þkunh fu nwfqf fk ¾Þk÷ h¾u, WMk fe òRÍ Ïðkrnþkík fku Ãkqhk fhíke hnu ykih WMk fe Lkk Vh{kLke Mku çk[íke hnu. nÍhíku MkÂGÞËwLkk fiMk rçkLk Mkk’Ë Mku rhðkÞík ni rf MkwÕíkkLku yÂBçkÞkyu rfhk{, þknu ¾iÁ÷ yLkk{

fk Vh{kLku yÍe{w~þkLk ni :

“yøkh {I rfMke fku nwõ{ fhíkk rf økihu ¾wËk fu r÷Þu MkßËk fhu íkku nwõ{ Ëuíkk rf ykihík yÃkLku þkunh fku MkßËk fhu.” (Mkw-LkLku RçLku {ksn rs. 2 , Mk. 411, nËeMk : 1853) RMk nËeMku Ãkkf Mku þkunhkU fe ynÂB{GÞík ¾qçk ðkÍun nkuíke ni r÷nkÍk RM÷k{e çknLkkU fku [krnÞu rf WLk fu nwfqf {U rfMke rfM{ fe fkuíkkne Lk fhU. r{Þkt çkeðe ËkuLkkU yuf ËqMkhu fu ðkr÷ËiLk fku yÃkLku ðkr÷ËiLk Mk{Í fh WLk fu ykËkçk çkò ÷kíku hnU ykih MkkÚk ne Ëwyk ¼e fhíku hnU rf yÕ÷kn n{khu {kçkiLk ÃÞkh ð {nççkík fkR{ ð ËkR{ Vh{kyu ykih n{khu ½h fku yBLk fk øknðkhk çkLkkyu.

RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke Mknhk ({-ËLke {knku÷ fe çku þw{kh ËwÕnLkkU fku Ãkuþ rfÞk òLku ðk÷k {-ËLke Vq÷kU fe ¾w~çkqykut Mku {nfíkk {-ËLke Mknhk {w÷k-nÍk Vh{kRÞu RMk Mknhu {U Mksu nwyu {-ËLke Vq÷ yøkh fkuE RM÷k{e çknLk

123 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

yÃkLku rË÷ fu {-ËLke økw÷ËMíku {U Mkò ÷u íkku

ðkun yÃkLku

yÍTËðkS {wyk-{÷kík {U f¼e ¼e Ëw¾e Lk nkuøke.)

VÍT÷u hçk Mku rçkLíku........... ËwÕnLk çkLke Vq÷ Mknhu fu r¾÷u [kËh nÞk fe ni íkLke íkwÍ fku nku þkËe {wçkkhf nku hne ni ÁÏMkíke ÁÏMkíke {U íkuhe rÃkLnkt fçkú fe ni ÁÏMkíke ½híkuhknku {~w fçkkhykih rÍLËøke¼eÃkwh çknkh hçk nku hkÍe ¾wþ nkU íkwÍ Mku Ëku snkt fu íkksËkh {-ËLke çkuxe fk ¾wËkÞk ½h MkËk ykçkkË h¾ Vkrík{k Ínhk fk MkËfk Ëku snkt {U þkË h¾ Þun r{Þkt çkeðe R÷kne {¢u þiíkkt Mku çk[U Þun Lk{kÍu ¼e ÃkZU ykih MkwLLkíkkU Ãkh ¼e [÷U Þun r{Þkt çkeðe [÷U ns fku R÷kne ! çkkh çkkh çkkh çkkh RLk fku {ËeLkk íkq r˾k ÃkhðËo økkh {ifk ð MkwMkhk÷ íkuhu ËkuLkkU ne ¾wþnk÷ nkU Ëku snkt fe Lku’{íkkU Mku ¾qçk {k÷k{k÷ nku yÃkLku þkunh fe Ríkkyík Mku Lk øk^÷ík fhLkk íkq n~h {U ÃkAíkkyuøke yi {-ËLke çkuxe ðhLkk íkq {-ËLke çkuxe Þk R÷kne ! Lkk çkLku økwMMku fe íkuÍ Þun fhu MkwMkhk÷ {U nh Ë{ ÷zkE Mku økwhuÍ ÞkË h¾ ! íkq yks Mku çkMk íkuhk ½h MkwMkhk÷ ni Lk^híku MkwMkhk÷ MkwLk ÷u ykVíkkU fk ò÷ ni {kt Mk{Í fu MkkMk fe r¾Ë{ík òu fhíke ni çknq hks Mkkhu ne½hkLku Ãkh íkq MkwLk÷uðkun fhíkeni çknq MkkMkykih LkLËkUfer¾Ë{íkfh funkuòfkBÞkçk RLk fe økeçkík fh fu {ík fh çkiXLkk ¾kLkk ¾hkçk MkkMk ykih LkLËU yøkh MkÏíke fhU íkku Mkçkú fh Mkçkú fh çkMk Mkçkú fh [÷íkk hnuøkk íkuhk ½h MkkMk ykih LkLËkU fk rþfðk yÃkLku {ifu {U Lk fh RMk íkhn çkhçkkË nku Mkfíkk ni çkuxe íkuhk ½h

ÈGñUÁ¢G¢Ýï ¥±Ú¢Î

124 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

{ifu fu {ík fh VÍkR÷ íkq çkÞkt MkwMkhk÷ {U yçkíkq RMk½hfkuMk{ÍyÃkLkk ne½hnhnk÷{U ÞkË h¾ íkqLku Íçkkt ¾ku÷e yøkh MkwMkhk÷ {U VtMk fu hn òyuøke MkwLk frsÞkU fu sLò÷ {U MkkMk [e¾e íkqt ¼e rçkVhe ykih ÷zkE XLk økE ni fnkt ¼q÷ yuf fe Ëku nkÚk Mku íkk÷e çkS {uhe{-ËLkeçkuxe MkwLk“ViÍkLku MkwLLkík”ÃkZfu íkq RÂÕíkò ni hkuÍ ËuLkk ËMko yÃkLku ½h Ãku íkq økh LkMkeník Ãkh y{÷ y¥kkh fe nkuøkk íkuhk yÃkLku ½h {U íkq Mkw¾e nkuøke MkËk

Mkå[e rLkGÞík fe çk-h-fík Mku økw{þwËk nkh r{÷ økÞk RM÷k{e çknLkku !

íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe

yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e Mku ðkçkMíkk RM÷k{e ¼kRÞkU ykih RM÷k{e çknLkkU fku {eXu {eXu {wMíkVk

fe økw÷k{e Ãkh LkkÍ ni.

Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {U Ëwykyut {ktøkLku Mku çku þw{kh RM÷k{e çknLkkU fe {wÂ~f÷kík n÷ nkuLku fu ðkrfykík nI, yiMke ne yuf {-ËLke çknkh {w÷k-nÍk fersÞu, [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf yuf rËLk y[kLkf {uhk fe{íke nkh økw{ nku økÞk òu rf ík÷kþu rçkMÞkh fu çkk ðwsqË Lk r{÷ Mkfk. rsLk rËLkkU {I çknwík ÃkhuþkLk Úke WLnª rËLkkU {wÍu

125 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík LkMkeçk nwE. RÂßík{ky {U rík÷kðík ð Lkk’ík fu çkk’Ë yuf {wçkÂÕ÷økyu Ëk’ðíku RM÷k{e Lku {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fu yuf {íçkqyk rhMkk÷u Mku Ëu¾ fh çkÞkLk Vh{kÞk. çkÞkLk fu RÂÏíkíkk{ Ãkh WLnkU Lku {kisqË RM÷k{e çknLkkU fku n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U ÃkkçkLËe fu MkkÚk rþhfík fhLku fe rLkGÞík fhðkE,

{I Lku ¼e

Mkå[u rË÷ Mku rLkGÞík fh ÷e. {uhk nwMLku ÍLk ni rf Þun WMk rLkGÞík ne fe çk-h-fík Úke rf sçk {I RÂßík{ky Mku ðkÃkMk ½h Ãknwt[e ykih rçkMíkh ËwÁMík fhLku fu r÷Þu yÃkLku íkrfÞu fku WXkÞk íkku {khu ¾wþe fu WA÷ Ãkze õÞqt rf {uhk økw{þwËk nkh íkrfÞu fu Lke[u {kisqË Úkk.

yçk {I

Ëk’ðíku RM÷k{e fu RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U þhef nkuíke nqt ykih Lkuf çkLkLku fe fkurþþkU {U {MYV nqt. çkw÷LËe Ãku yÃkLkk LkMkeçk yk økÞk ni rËÞkhu {ËeLkk fheçk yk økÞk ni fh{ Þk nçkeçke fh{ Þk nçkeçke rf Ëh Ãkh íkwBnkhu økheçk yk økÞk ni

126 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

yåAe rLkGÞík fu VÍkR÷ Ëk’ðíku RM÷k{e fu RM÷k{e çknLkkU

RM÷k{e çknLkku !

fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {U hn{íkkU fe ¾qçk çkhMkkík nkuíke ykih çk-hfkík fk LkwÍq÷ nkuíkk ni. yåAe rLkGÞík fe y-Í{ík fu ¼e õÞk fnLku ! WMk RM÷k{e çknLk fk nwMLku ÍLk ni rf WLnU RÂßík{ky {U ÃkkçkLËe Mku rþhfík fe rLkGÞík fe çk-h-fík Mku økw{þwËk nkh r{÷ økÞk ! ËwLÞk fk nkh õÞk [eÍ ni, yåAe rLkGÞík íkku hççkw ÷

sLLkík {U Ãknwt[k Ëuøke. [wLkkL[u {nçkqçku yk-÷{eLk,

sLkkçku

MkkrËfku

y{eLk

fk Vh{kLku {wçkeLk ni : “yåAe rLkGÞík RLMkkLk fku sLLkík {U Ëkr¾÷ fhuøke.”1 yåAe rLkGÞík fu {ÍeË VÍkR÷ {w÷k-nÍk Vh{kRÞu : þVeW÷ {wÂÍTLkçkeLk, yLkeMkw÷ økheçkeLk, rMkhkswMMkkrf÷eLk, fk Vh{kLku yk÷eþkLk ni : “Mkå[e rLkGÞík y^Í÷ y{÷ ni.”2 {ÏÍLku sqËku Mk¾kðík, Ãkifhu y-Í-{íkku þhkVík

fk Vh{kLku çkk çk-h-fík ni :

“{wMkÕ{kLk fe rLkGÞík WMk fu y{÷ Mku çkuníkh ni.” (3) 1. y÷ òr{WMMkøkeh

r÷MMkwÞqíke, Mk. 557, nËeMk : 9326 2. y÷ òr{WMMkøkeh, Mk. 81, nËeMk : 1284 3. y÷ {ku’s{w÷ fçkeh r÷¥k-çkhkLke, rs. 6 , Mk. 185 , nËeMk : 5942

127 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

økw{þwËk [eÍ r{÷Lku fu r÷Þu [kh yðhkË ( 1)

: fkuE [eÍ økw{ nku økE nku íkku çk fMkhík ÃkZu r{÷ òyuøke.

( 2)

: fkuE [eÍ økw{ òyu íkku çk fMkhík ÃkZk fhu r{÷ òyuøke.

( 3)

fkuE [eÍ yøkh RÄh WÄh hn økE nku íkku ÃkZ fh ík÷kþ fe òyu

r{÷ òyuøke ðhLkk

økiçk Mku fkuE WBËk [eÍ yíkk nkuøke. ( 4)

Mkq-híkwÆwnk Mkkík çkkh ÃkZu

økq{k nwðk ykË{e Þk

[eÍ r{÷ òyuøke.

¾kiVu ¾wËk fu Mkçkçk ykihík fk rLkfkn Mku çkkÍ hnLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : “þkunh fu nwfqf {U fkuíkkne fu Mkçkçk fnª økwLknøkkh Lk nku òŸ” Þun fníku nwyu {nÍ ¾kiVu ¾wËk

fu Mkçkçk fkuE

RM÷k{e çknLk rLkfkn Lk fhLkk [knu íkku õÞk RMk fe økwLòRþ ni ?

128 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

sðkçk : rLkfkn fhLku Þk Lk fhLku fku íkhSn ËuLku fu íkyÕ÷wf Mku {wÏíkr÷V {ðkfuy Ãkh {wÏíkr÷V ynfk{ nI. rLkfkn fhLkk f¼e VÍo f¼e ðkrsçk f¼e {õYn ykih f¼e nhk{ ¼e nkuíkk ni.

(ík^Mke÷ fu r÷Þu Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò rsÕË 12

Mk^nk 291 LkeÍ Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 112 Mk-Vnkík fe rfíkkçk, “çknkhu þheyík” rnMMkk 7 Mk^nk 4

íkk 5 {w÷k-nÍk Vh{k ÷ersÞu)

rLkfkn {U þh-E Áfkðx Lk

nkuLku fe Mkqhík {ut {nTÍ þkunh fu nwfqf {U fkuíkkne MkhÍË nku òLku fk ¾kiV h¾Lku ðk÷e RM÷k{e çknLk fku [krnÞu rf yiMku {kify Ãkh çkòyu rLkfkn Lk fhLku fk ÍunTLk h¾Lku fu nwfqf Ãkqhu fhLku fk ÍunTLk çkLkkyu ykih RMk fu r÷Þu RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fhíku nwyu þkunh fu nwfqf fe {k’÷q{kík nkrMk÷ fhu. ykih Þqt ¼e nh rLkfkn fhLku ðk÷e fu r÷Þu RLk [eÍkU fk RÕ{ nkrMk÷ fhLkk VÍo ni. rMkVo þkunh fu nwffq ne Lknª çkÂÕf Mkçkú ykih þw¢ õÞk nkuíkk ni, RMk fe Mkqhíkut õÞk õÞk ni, RMk çkkhu {U fkiLk fkiLk Mke çkkíkU fkrçk÷u íkðßòun nit RLk Mku ¼e ykøkkne nkrMk÷ fhu. RMk fu r÷Þu yunÞkW÷ W÷q{ ðøkihk fk {wíkk-÷yk RÂLíknkE {wVeË ni yks fu {wykþhu {U çku rLkfkn ykihík fk økwÍkhk çknwík {wÂ~f÷ ni, RMk Mku ½hu÷q {MkkR÷ ¾zu nkuLku fu

129 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

MkkÚk MkkÚk fE økwLkknkU {U ò ÃkzLku fk ¼e yLËuþk ni. r÷nkÍk snkt f{e ni WMku Ãkqhk rfÞk òyu çkòyu RMk fu rf ¼÷kE fku ne Akuz rËÞk òyu.

õÞk rLkfkn Lk fh fu ykihík økwLknøkkh nkuøke y÷çk¥kk rsMku nwfqf Ãkwhk fhLku {U fkuíkkne fk yLËuþk nku ðkun yøkh þkËe Lk fhu íkku RMk rçkLkk Ãkh økwLkknøkkh Lknª fn÷kyuøke sçk íkf rf ðkun ynðk÷ Lk Ãkkyu òyut rsMk {U rLkfkn fhLkk þhyLk ðkrsçk Þk VÍo nku [wfk nku. íkkhe¾u RM÷k{ Lku yÃkLku Ëk{Lk {U yiMku ðkrfykík fku {nVqÍ fh h¾k ni rsMku ÃkZ fh ËeLku RM÷k{ fe íkk’÷e{kík Ãkh y{÷ fhLku fk sÍTçkk {ÍeË çkuËkh nku òíkk ni. yÕ÷kn

fe

yiMke Lkuf çkÂLËÞkt ¼e nwE nit rsLk fku yÃkLku QÃkh ÷krÍ{ nkuLku ðk÷u nwfqf fe yËkyuøke fe rV¢ ÷krnf hníke ykih ðkun yÃkLke ÃkMkLË ð Lkk ÃkMkLË fk ViMk÷k yÕ÷kn hççkw÷ yLkk{ ykih WMk fu {nçkqçk MkwÕíkkLku yÂBçkÞkyu rfhk{ fu ynfk{ fku Mkk{Lku h¾ fh fhíke. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Víkkðk h-ÍrðGÞk

{w¾hoò rsÕË 12 Mk^nk 297 Ãkh Vh{kíku nI : ynkËeMk {U ðkrhË rf nwfqfu þkunh ykih RLk fe rþÆík MkwLk fh

130 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

{w-íkyrÆË çkerçkÞkU (

) Lku nwÍqhu yõËMk

fu Mkk{Lku W{ú ¼h rLkfkn Lk fhLku fk ynË rfÞk ykih nwÍqhu ÃkwhLkqh

Lku RLfkh

Lk Vh{kÞk. RMk rÍBLk {U rsÕË 12 Mk^nk 297 íkk 305 Ãkh Ãkuþ fËko rhðkÞík {U Mku íkeLk Ãkuþ fe òíke ni, [wLkkL[u Lkõ÷ fhíku nI :

(1) çku RÍTLku þkunh ½h Mku rLkf÷Lku fk ðçkk÷ yuf ÍLk (Þk’Lke ¾kíkqLk) ¾~yr{GÞk Lku r¾Ë{íku yõËMku nwÍqh Mkhðhu yk÷{

{U nkrÍh nku fh

yÍo fe : Þk hMkq÷Õ÷kn ! nwÍqh {wÍu MkwLkkyut rf þkunh fk nf ykihík Ãkh õÞk ni rf {I ÍLku çku þkunh nqt WMk fu yËk fe yÃkLku {U íkkfík Ëu¾qt íkku rLkfkn fYt ðhLkk Þqt ne çkiXe hnqt. Vh{kÞk : íkku çkuþf þkunh fk nf Íkiò Ãkh Þun ni rf ykihík fòðk( 1) Ãkh çkiXe nku ykih {Ëo WMke Mkwðkhe Ãkh WMk Mku LkÍTËefe [knu íkku RLfkh Lk fhu, ykih {Ëo fk nf ykihík Ãkh Þun ni rf WMk fu çku RòÍík fu Lk^÷ hkuÍk Lk h¾u yøkh h¾uøke íkku yçkMk (çkufkh) ¼qfe ÃÞkMke hne hkuÍk fçkq÷ Lk nkuøkk ykih ½h Mku çku RÍTLku (Þk’Lke çku RòÍíku) 1. fòðk Þk’Lke Ÿx fe fkXe rsMk Ãkh Ëku y^hkË yk{Lku Mkk{Lku çkiXíku nti.

131 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

þkunh fnª Lk òyut yøkh òyuøke íkku ykM{kLk fu rVrh~íku, hn{ík fu rVrh~íku, yÍkçk fu rVrh~íku Mkçk WMk Ãkh ÷k’Lkík fhUøku sçk íkf Ãk÷x fh ykyu. Þun RþkoË MkwLk fh WLk çkeçke Lku yÍo fe : Xef Xef Þun ni rf {I f¼e rLkfkn Lk fYtøke.

({ß{WÍTÍðkRË, rs. 4 , Mk. 563 , nËeMk : 7638)

(2) LkÚkLkkU fk ¾qLk ÃkeÃk [kxu íkçk ¼e..... yuf çkeçke

Lku Ëhçkkhu Ëwhçkkh MkÂGÞËw÷ yçkhkh {U nkrÍh nku fh yÍo fe : {I Vw÷k ËwÏíkhu

Vw÷kt nqt. Vh{kÞk : {I Lku íkwÍu Ãkn[kLkk yÃkLkk fk{ çkíkk. yÍo fe : {wÍu yÃkLku [[k fu çkuxu Vw÷kt ykrçkË Mku fk{ ni.

Vh{kÞk : {I Lku WMku ¼e Ãkn[kLkk Þk’Lke {í÷çk fn. yÍo fe : WMk Lku {wÍu ÃkÞk{ rËÞk ni. íkku nwÍqh (

)

RþkoË Vh{kyut rf þkunh fk nf ykihík Ãkh õÞk ni, yøkh ðkun (nf) fkuE [eÍ {uhu fkçkq fe nku íkku {I WMk Mku rLkfkn fh ÷qt. Vh{kÞk : {Ëo fu nf fk yuf xwfzk Þun ni rf yøkh WMk fu ËkuLkku LkÚkLku ¾qLk Þk ÃkeÃk Mku çkníku nkU ykih ykihík WMku yÃkLke ÍçkkLk Mku [kxu íkku þkunh fu nf Mku yËk Lk nwE, yøkh ykË{e fk ykË{e fku MkßËk hðk nkuíkk íkku {I

132 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ykihík fku nwõ{ Ëuíkk rf {Ëo sçk çkknh Mku WMk fu Mkk{Lku ykyu, WMku MkßËk fhu rf ¾wËk (

) Lku {Ëo fku VÍe÷ík

ne yi M ke Ëe ni . Þu n Rþko Ë Mkw L k fh ðku n çkeçke (

) çkku ÷ª : fMk{ WMk fe rsMk Lku nw Íq h

(

)fku nf Mku MkkÚk ¼uò {I hníke ËwLÞk íkf

rLkfkn fk Lkk{ Lk ÷qtøke. (RMk fku çkÍTÍkÍ ykih nkrf{ Lku nÍhíku yçkq nwhihk

Mku rhðkÞík Vh{kÞk)

(y÷ {wMíkËhf r÷÷ nkrf{, rs. 2 , Mk. 47, nËeMk : 2822)

(3) {I f¼e þkËe Lk fYtøke yuf Mkkrnçk ( (

) fku ÷u fh Ëhøkknu yk÷{ ÃkLkkn nwÍhq MkÂGÞËw÷

yk-÷{eLk {uhe Þun çkuxe ( nwÍhq

) yÃkLke Mkkrnçk ÍkËe {U nkrÍh nwyu ykih yÍo fe : ) rLkfkn fhLku Mku RLfkh h¾íke ni.

Lku Vh{kÞk :

(Þk’Lke )

yÃkLku çkkÃk fk nwõ{ {kLk. WMk ÷zfe (

) Lku yÍo

fe : fMk{ WMk fe rsMk Lku nwÍhq

fku nf fu

MkkÚk ¼uò, {I (WMk ðõík íkf) rLkfkn Lk fYtøke sçk íkf nwÍhq (

) Þun Lk çkíkkyu rf ¾kðLË fk nf ykihík

Ãkh õÞk ni. Vh{kÞk : þkunh fk nf ykihík Ãkh Þun ni yøkh

133 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

WMk fu fkuE Vkuzk nku ykih ykihík WMku [kx fh MkkV fhu Þk WMk fu LkÚkLkkU Mku ÃkeÃk Þk ¾qLk rLkf÷u ykihík WMku rLkøk÷ ÷u íkku {Ëo fu nf Mku yËk Lk nwE. WMk ÷zfe ( fe :fMk{ WMk fe rsMk Lku nwÍqh (

) Lku yÍo ) fku nf fu

MkkÚk ¼u ò {I f¼e þkËe Lk fYt ø ke. nw Í q h u Ãkw h Lkq h Lku Vh{kÞk : ykihíkkU fk rLkfkn Lk fhku sçk íkf WLk fe {hÍe Lk nku. ({ß{WÍTÍðkRË, rs. 4 , Mk. 564 , nËeMk : 7639)

RM÷k{e çknLkku ! RLk ynkËeMku {wçkk-hfk Mku {k’÷q{ nwðk rf MknkrçkGÞkík

fe Mkehíku íkÂGÞçkk snkt

n{U Þun rMk¾kíke ni rf WLnU Ãkuþ yk-{Ëk {MkkR÷ fu çkkhu {U RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fhLku fe swMík-sq hníke Úke ðnkt Þun ðkrfykík þkunh fu nwfqf fu çkkhu {U MknkrçkGÞkík fe {-ËLke Mkku[ fk Ãkíkk Ëuíku ni rf ðkun yÃkLku ykÃk ViMk÷u fhLku {U yÕ÷kn

ykih WMk fu hMkq÷

fe Lkk Vh{kLke Mku çk[Lku fku Mkk{Lku h¾íke Úkª. ykih yLËuþyu økwLkkn Mku ¼e {kuníkkík hnk fhíke Úke.

RLk ynkËeMku {wfÆMkk {U þkunh ðkr÷ÞkU fu r÷Þu ¼e Þun ËMko

134 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

ni rf ðkun yÃkLku þkunh fu nwfqf {U nhrøkÍ f{e Lk fhU.

{ifu ðk÷u {kuníkkík hnU Mkwðk÷ : yks f÷ yõMkh {ifu ðk÷u þkunh fu r¾÷kV fkLk ¼híku hníku ni RMk fu çkkhu {U fwA {-ËLke Vq÷ Ëu ËersÞu. sðkçk : yÔð÷ íkku RM÷k{e çknLk fku [krnÞu rf yøkh MkwMkhk÷ {U fkuE ÃkhuþkLke ni ¼e íkku WMk Ãkh Mkçkú fh fu y@ f{kyu. õÞqt rf ðkun sçk {ifu {U yk fh ¼zkMk rLkfk÷íke ni íkku yõMkh økeçkíkkU, íkkunT{íkkU, çkË økw{krLkÞkU ykih ÃkËko ËrhÞkU ðøkihk fçkehk økwLkknkut fk rMkÂÕMk÷k þwYy nku òíkk ni ykih rVh {ifu ðk÷u þkunh Þk MkwMkhk÷ fu r¾÷kV fkLk ¼hLku fk fk{ Mkt¼k÷ ÷uíku ykih Þqt {ÍeË økwLkknkU ykih rVíkLkkU fu hkMíku ¾w÷íku nI. {ifu ðk÷kU fku [krnÞu rf sçk fkLk ¼hLku Þk’Lke þkunh Þk MkwMkhk÷ fu r¾÷kV çkku÷Lku fk ÍunTLk çkLku íkku f{ yÍ f{ RLk Ëku rhðkÞkík fku Ãkuþu LkÍh h¾ r÷Þk fhU : (1) nÍhíku MkÂGÞËwLkk çkwhiËk

Mku {hðe ni rf hn{íku

yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{ fk Vh{kLku {wyÍTÍ{ ni : “òu rfMke þÏMk fe çkeðe fku WMk fu r¾÷kV ¼zfkyu ðkun n{ {U Mku Lknª.” ({w M LkËu R{k{ yn{Ë, rs. 9 , Mk. 16 , nËeMk : 23041 )

135 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

(2) nÍhíku MkÂGÞËwLkk òrçkh

Mku rhðkÞík ni

rf Mkhfkhu Lkk{Ëkh, Ëku yk÷{ fu {kr÷fku {wÏíkkh, þnLþknu yçkhkh

fk Vh{kLku Rçkúík

rLkþkLk ni : “þiíkkLk yÃkLkk íkÏík ÃkkLke Ãkh rçkAkíkk ni, rVh yÃkLku ÷~fh ¼usíkk ni, WLk ÷~fhkU {U Rç÷eMk fu rÍÞkËk fheçk WMk fk Ë-hò nkuíkk ni òu Mkçk Mku rÍÞkËk rVíkLku çkkÍ nkuíkk ni. WMkfu ÷~fh {U Mku yuf yk fh fníkk ni : {I Lku yiMkk yiMkk rfÞk ni íkku þiíkkLk fníkk ni : “íkqLku fwA ¼e Lknª rfÞk.” rVh yuf ykih ÷~fh ykíkk ni ykih fníkk nii : “{I Lku yuf ykË{e fku WMk ðõík íkf Lknª Akuzk sçk íkf WMk fu ykih WMk fe çkeðe fu Ëhr{ÞkLk swËkE Lkne zk÷ Ëe.” Þun MkwLk fh Rç÷eMk WMku yÃkLku fheçk fh ÷uíkk ni ykih fníkk ni : “íkq rfíkLkk yåAk ni.” ykih yÃkLku MkkÚk r[{xk ÷uíkk ni.

(Mknen {wÂM÷{, Mk. 1511 , nËeMk : 67 (2813))

þkunh çku ÃkËoøke fk nwõ{ Ëu íkku.... ?

Mkwðk÷ : yøkh þkunh Þk MkwMkhk÷ ðk÷u Þk {kt çkkÃk ÃkËuo fu çkkhu {U fkuE r¾÷kVu þh-y nwõ{ ËU íkku õÞk fhu ? sðkçk : RMk çkkík {U WLk fe Ríkkyík Lknª fe òyuøke rf økwLkknkU fu

136 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

{wyk-{÷kík {U þkunh Þk ðkr÷ËiLk ðøkihk fk nwõ{ {kLkLkk Mkðkçk fu çkòyu økwLkkn ni. y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku {ki ÷ kyu fkyu L kkík, yr÷GÞw ÷ {w í ko Í k þu h u ¾w Ë k Mku rhðkÞík ni, Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk, Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk, çkkRMku LkwÍq÷u MkfeLkk fk Vh{kLku çkk fheLkk ni : “ ” Þk’Lke yÕ÷kn

fe Lkk

Vh{kLke {U rfMke fe Ríkkyík òRÍ Lknª Ríkkyík íkku rMkVo Lkufe fu fk{kU {U ni. ({wÂM÷{, Mk. 1023 , nËeMk : 1840) RMk nËeMku Ãkkf {U RþkoË Vh{qËk ÷^Í “{kYV” fe íkk’heV çkÞkLk fhíku nwyu {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI, “{kYV

ðkun fk{ ni rsMku þheyík {Ly Lk fhu, {k’rMkGÞík ðkun fk{ ni rsMku þheyík {Ly Vh{k Ëu.” (r{hykík rs. 5 , Mk. 340)

çkå[kU fk Ãkn÷k {õíkçk {kt fe økkuË ni Mkwðk÷ : yuf RM÷k{e çknLk fu r÷Þu RÕ{u ËeLk fu nwMkq÷ fk çkwLÞkËe Íheyk fkiLk Mkk ni ?

137 rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Vh{kLku {wMíkVk

sðkçk : ÍYhík fe fËh RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fhLkk ÞfeLkLk nh {wMkÕ{kLk {Ëo ð ykihík Ãkh VÍo ni siMkk rf nËeMku Ãkkf {U Vh{kÞk økÞk :

Þk’Lke RÕ{ ík÷çk

fhLkk nh {wMkÕ{kLk Ãkh VÍo ni. (Mkw-LkLku RçLku {ksn, rs. 1 , Mk. 146, nËeMk : 224) r÷nkÍk RMk fu r÷Þu MkyTÞ (Þk’Lke fkurþþ)

fhLkk ÷krÍ{e ni. nwMkq÷u RÕ{ fu {wÏíkr÷V Íhkyuy {U Mku yuf Íkrhyk ðkr÷ËiLk ¼e ni, çkå[u fk Ãkn÷k {õíkçk “{kt fe økkuË” ni. {kt çkkÃk fu r÷Þu ÍYhe ni rf yÃkLke yki÷kË fe Mknen RM÷k{e íkhrçkGÞík fhU . RMk rÍBLk {U Ëku Vhk{eLku {w MíkVk {w÷k-nÍk fersÞu : (1) “yÃkLke yki÷kË fku íkeLk çkkíku rMk¾kyku (1) yÃkLku Lkçke ( fe {nççkík (2) yn÷u çkiík

) fe {nççkík

ykih (3) rfhkyíku fwhykLk.” (y÷ òr{WMMkøkeh r÷MMkwÞqíke, Mk. 25, nËeMk : 311) ( 2) “yÃkLke yki÷kË fu MkkÚk Lkuf Mkw÷qf

fhku ykih WLnut ykËkçku rÍLËøke rMk¾kyku.”

(Mkw-LkLku RçLku {ksn, rs. 4 , Mk. 189 , nËeMk : 3671)

ykihík þkunh Mku RÕ{ nkrMk÷ fhu Mkwðk÷ : þkËe þwËk ykihík rfMk íkhn RÕ{ nkrMk÷ fhu ?

138 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

sðkçk : rsíkLkk {wÂBfLk nku yÃkLku þkunh Mku RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fhu. þkunh Ãkh RMk rMkÂÕMk÷u {U çkze ¼khe rÍB{uËkhe ykRË nkuíke ni fwhyk™ u {SË VwhfkLku n{eË Ãkkhn 28 Mkq-híkw¥knhe{ fe Axe ykÞík :

íkh-s-{yu fLÍw÷

E{kLk : yÃkLke òLkkU ykih yÃkLku ½h ðk÷kU fku WMk ykøk Mku çk[kyku) fu íknTík nÍhíku yÕ÷k{k s÷k÷wÆeLk MkwÞrq ík~þkVuE ík^Mkehu Ëwhuo {LMkqh {U Lkõ÷ Vh{kíku nit rf nÍhíku yr÷GÞw÷ {wíkoÍk þuhu ¾wËk

RMk

ykÞíku {wçkk-hfk fe ík^Mkeh çkÞkLk fhíku nwyu Vh{kíku ni : RMk ykÞík fk íkfkÍk ni rf yÃkLku ykÃk fku ykih yÃkLku yn÷u ¾kLkk fku ¾ih (Þk’Lke ¼÷kE) fe íkk’÷e{ ËersÞu ykih WLnU ykËkçku rÍLËøke rMk¾kRÞu. (ík^Mkehu Ëwhuo {LMkqh rs. 8 , Mk. 225)

yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV {U þkunh Ãkh çkeðe fu nwfqf çkÞkLk fhíku nwyu RþkoË Vh{kíku nI : “Lk–Vfk MkfLke (Þk’Lke økwÍkhu fu yÏhkòík ð rhnkRþ fu r÷Þu {wLkkrMkçk søkn), {nh, nwMLku {wyk-þhík (Þk’Lke yåAe íkhn hnLku MknLku fk Ztøk), Lkuf çkkíkkU ykih nÞk ð rnòçk (Þk’Lke þ{o ð ÃkËuo) fe

139 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

íkk’÷e{ ð íkkfeË ykih RMk fu r¾÷kV (y{÷ fhLku) Mku {LW¥knËeË (Þk’Lke Mk{Íkyu Ä{fkyu LkeÍ) nh òRÍ çkkík {U RMk fe rË÷swE (fhu).”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 24, Mk. 371)

þh-E {My÷k ËhÃkuþ nku íkku RMk fe {k’÷q{kík fe íkhfeçk çknkhu þheyík {U Þun çkÞkLk fe økE ni : “ykihík fku {My÷k ÃkqALku fe ÍYhík nku íkku yøkh þkunh ykr÷{ nku íkku WMk Mku ÃkqA ÷u ykih ykr÷{ Lknª íkku WMk Mku fnu ðkun ÃkqA ykyu ykih RLk MkqhíkkU {U WMku ¾wË ykr÷{ fu Þnkt òLku fe RòÍík Lknª ykih Þun MkqhíkU Lk nkU íkku ò Mkfíke ni.” (çknkhu þheyík, rnMMkk : 7, Mk. 99, yk÷{økehe, rs. 1 , Mk. 341)

ykihík fk ykr÷{k fu ÃkkMk ò fh ÃkZLkk Mkwðk÷ : õÞk ykihík RÕ{u ËeLk Mke¾Lku ykr÷{k fu ÃkkMk ò Mkfíke ni ? sðkçk : {kt çkkÃk ykih þkunh fu Íheyu VÍo W÷q{ Mke¾Lkk {wÂBfLk Lk nku íkku Mknenw÷ yfeËk MkwLLke ykr÷{k MkU RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fhLku fu r÷Þu ò Mkfíke ni. Mknkçkyu rfhk{ fu Ëkih {U WB{nkíkw÷ {wyr{LkeLk fu ÃkkMk ¾ðkíkeLk nkrÍh nkuíkª ykih WLk Mku ËeLk fe íkk’÷e{

140 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

nkrMk÷ fh fu yÃkLke ÃÞkMk çkwÍkíke Úkª. {kisqËk Ëkih {U ¼e RM÷k{e çknLkU ËeLke íkk’÷e{ fu r÷Þu Lkuf Mkehík ykr÷{kík Mku RÕ{u ËeLk nkrMk÷ fh Mkfíke ni ykih ðkun MkwLLke RËkhu snkt ÃkËuo fu þh-E íkfkÍu Ãkqhu rfÞu òíku nkU ðnkt ò fh ¼e VÍo W÷q{ Mke¾u ò Mkfíku nI. Ëk’ðíku RM÷k{e fu Íuhu yunrík{k{ òr{yíkw÷ {ËeLkk r÷÷ çkLkkík ¼e RM÷k{e çknLkku tfu r÷Þu VÍo W÷q{ Mke¾Lku fk çkuníkheLk Íheyk ni snkt {wfB{÷ ÃkËuo fu MkkÚk RM÷k{e çknLkut ne íkËheMk fu VhkRÍ yLò{ Ëuíke ni.

RÕ{ Mke¾Lku fk Íheyk MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík ¼e nI Mkwðk÷ : õÞk Ëk’ðíku RM÷k{e fu RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík ¼e VÍo W÷q{ Mke¾Lku fk Íheyk ni ? sðkçk : õÞqt Lknª {økh Þun ÍYhe ni rf RLk {U nkrÍhe fu r÷Þu ykíku òíku nwyu ykih WMk MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky fu yLËh ¼e RM÷k{e çknLkku fu þh-E ÃkËuo fu ík{k{ þhkRík Ãkqhu nkuíku nkU. {wçkÂÕ÷økk fu r÷Þu ÷krÍ{e ni rf Mknenw÷ yfeËk MkwLLke ykr÷{k nku ykih òu fwA çkÞkLk fhu ðkun ¼e ËwÁMík nku Þk yøkh ykr÷{k Lk nku íkku rfMke Mknenw÷ yfeËk MkwLLke ykr÷{ fe rfíkkçk Mku Ëu¾ fh r{Lk ð yLk (Þk’Lke

141 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

sqt fk íkqt) çkÞkLk fhíke nku.

Ëk’ðíku RM÷k{e fu

{-ËLke {knku ÷ {U RM÷k{e çknLkkU fu MkwL LkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {U RLk þhkRík fe ÃkkçkLËe fe çknwík MkÏík íkkfeË ni. Ëk’ðíku RM÷k{e fu {wçkÂÕ÷økeLk ð {wçkÂÕ÷økkík fku ÍçkkLke çkÞkLk fhLku fe RòÍík Lknª. RLnU W-÷{kyu yn÷u MkwLLkík fe rfíkkçkkU Mku nMçku ÍYhík Vkuxku fkìrÃkÞk fhðk fh yÃkLke zkÞhe {U [MÃkkt fh fu Ëu¾ fh çkÞkLk fhLkk nkuíkk ni.

rÍÞkhíku {wMíkVk RM÷k{e çknLkku ! fkþ ! nh {wMkÕ{kLk íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkkÚk ðkçkMíkk nku fh MkwLLkíku Mke¾Lku rMk¾kLku ðk÷u ykrþfkLku hMkq÷ {U þkr{÷ nku òyu, nh ËMko ykih nh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U yÔð÷ íkk ykr¾h nkrÍhe fe MkykËík nkrMk÷ fhu ykih RMk fu r÷Þu rMkËTf rË÷ Mku rsÆku swnË fhu, yuf RM÷k{e çknLk fk Mkhfkhu {ËeLkk fu ÷wíVku fh{ fk E{kLk y^hkuÍ ðkrfyk MkwrLkÞu ykih Íqr{Þu, [wLkkL[u r¼Bçkh (fþ{eh) fe yuf RM÷k{e çknLk fk íknhehe çkÞkLk fwA RMk íkhn ni rf n{khu ½h Mku fwA VkrMk÷u Ãkh RM÷k{e çknLkkU fk n^íkkðkh

142 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky nkuíkk ni. yuf rËLk [LË RM÷k{e çknLku n{khu ½h ¼e yk# ykih n{U MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe Ëk’ðík Ãkuþ fe. WLk fe r{÷LkMkkhe ykih ykrsÍe ¼hu ÷nsu fk yMkh Úkk rf {uhe Ëku çknLkU ÃkkçkLËe fu MkkÚk MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U þhef nkuLku ÷økª {økh {I yõMkh økih nkrÍh nku òÞk fhíke Úke. yuf hkuÍ Íhk ykhk{ fhLku fu r÷Þu ÷ixe íkku ykt¾ ÷øk økE, {I Mkku íkku õÞk økE {uhk MkkuÞk nwðk ¼køk (Þk’Lke LkMkeçkk) òøk WXk Mk[ fníke nqt {wÍu Ïðkçk {U sLkkçku rhMkk÷ík {ykçk fe rÍÞkhík LkMkeçk nku økE. {I Lku yÃkLku [LË {MkkR÷ yÃkLku øk{ Ïðkh ykfk fe çkkhøkknu çku fMk ÃkLkkn {U yÍo rfÞu íkku ykÃk fu {wçkkhf nkUxku fku swÂBçkþ nwE, hn{ík ¼hu {eXu çkku÷ {uhu fkLkkU {U hMk ½ku÷Lku ÷økuu rsLk fu yÕVkÍ fwA Þqt Úku : “Ëk’ðíku RM÷k{e fu RÂßík{ky {U rþhfík rfÞk fhku.” rVh {uhe ykt¾ ¾w÷ økE. WMke ðõík {I Lku rLkGÞík fe fu ykRLËk ÃkkçkLËe Mku MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fYtøke.

yçk {wÍu ÃkkçkLËe Mku MkwLLkíkkU

¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík nkrMk÷ nku hne

143 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

ni. {I Lku Þun ¼e rLkGÞík fe ni rf yøkh {-ËLke {foÍ Lku RòÍík çkÏþe íkku

sÕË ne yÃkLku ½h {U MkwLLkíkkU

¼hk RÂßík{ky þwYy fh Ëqtøke. ykr÷{ Lk {w¥kfe nq Lk ÍkrnË Lk ÃkkhMkk nqt WB{íke íkwBnkhk økwLknøkkh Þk hMkq÷

ykfk WB{ík fe nk÷ík Mku çkk ¾çkh hníku nI ! yks ¼e n{khu økiçkËkLk ykfk yÃkLke WB{ík fu nk÷ Mku çkk ¾çkh ni ykih Ïðkçkku {U yk fh ¾ih Ïðkne Vh{kíku nI. [wLkkL[u yuf çkwÍwøko Vh{kíku nI : {I nB{k{ {U røkh økÞk,{uhu nkÚk Ãkh MkÏík [kux ykE rsMk Mku MkqsLk yk økE, çknwík MkÏík ËËo nku hnk Úkk, Ëhª yMkLkk {uhe ykt¾ ÷øk økE, Ïðkçk {U {nçkqçku hççkw÷ yhçkkçk, LkwçkwÔðík fu {kníkkçk, rhMkk÷ík fu yk^íkkçk, hkníku fÕçku çku í kkçk, sLkkçku rhMkk÷ík {ykçk fk sÕðyu yk÷{ íkkçk LkÍh ykÞk, ÷çknkyu {wçkkhf fku swÂBçkþ nwE hn{ík fu Vq÷

144 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

ÍzLku ÷øku {eXu çkku÷ fwA Þqt íkhíkeçk Ãkkyu : “çkuxk ! íkwBnkhu ËËo Lku {wÍu {w-íkðßsun rfÞk.” Mkwçn WXk íkku {wMíkVk òLku hn{ík ðh{ (Þk’Lke MkqsLk).

fe çk-h-fík Mku Lk ËËo Úkk Lk (Mkyk-ËíkwÆkhiLk, Mk. 140)

RòÍík fu çkøkih RÂßík{ky fu r÷Þu ½h Mku rLkf÷Lkk Mkwðk÷ : yøkh ykihík fku WMk fu {kt çkkÃk Þk þkunh RÕ{u ËeLk fe {sr÷Mk (MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky) Mku hkufíku nkU íkku õÞk fhu ? sðkçk : WLk fe Ríkkyík fhu. nk VÍo W÷q{ {-Mk÷Lk íknkhík, Lk{kÍ hkuÍk ðøkihk Mku {w-íkyÂÕ÷f ÍYhe {k’÷q{kík yøkh ½h Mku rLkf÷u çkøkih nkrMk÷ Lk nku Mkfíke nkU íkku yçk RLk VÍo W÷q{ fku Mke¾Lku fu r÷Þu òLku {U RòÍík fe nksík Lknª.

Mkwðk÷ : yks f÷ RM÷k{e çknLkkU fu RÂßík{ky {U {kRf fu Íheyu RM÷k{e ¼kRÞkU fu çkÞkLk MkwLkkyu òíku ni õÞk yiMkk fhLkk þhyLk ËwÁMík ni ? sðkçk : þh-E íkfkÍu Ãkqhu nkuíku nkU íkku ËwÁMík ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “ykihíkU Lk{kÍu {ÂMsË Mku {BLkqy ni ykih

145 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

ðkRÍ (Þk’Lke ðk’Í fnLku ðk÷k) Þk {e÷kË Ïðkt yøkh ykr÷{u MkwLLke Mknenw÷ yfeËk nku ykih WMk fk ðk’Í ð çkÞkLk Mknen ð {wíkkrçkfu þh-y nku ykih(ykihík fu ykLku) òLku {U Ãkqhe yunríkÞkík ykih fkr{÷ ÃkËko nku ykih fkuE yunrík{k÷u rVíkLkk (Þk’Lke rVíkLku fk ¾kiV) Lk nku ykih {sr÷Mku rhò÷ (Þk’Lke {Ëkuo fe çkiXf) Mku Ëqh (snkt yuf ËqMkhu Ãkh LkÍh Lk Ãkzíke nku yiMke søkn) WLk fe rLkþMík nku íkku nhs Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 239)

{Ëo fu ÃkkMk ykihík fk ÃkZLkk Mkwðk÷ : ÃkËuo fu ÃkeAu hn fh ykihík fk {Ëo Mku ÃkZLkk fiMkk ? sðkçk : yøkh ÃkËuo {U hn fh ÃkZkLku ðk÷k {Ëo sðkLk ni íkku RM÷k{e çknLkkU fku WMk fu ÃkkMk òLku fe þhyLk RòÍík Lknª ykih Lk ne ÃkZkLku fu RMk yLËkÍ fku “{sr÷Mku ðk’Í” fe ÁÏMkík Ãkh rfÞkMk fhLkk ËwÁMík. {sr÷Mku ðk’Í Þk MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U ÃkËuo fe ÃkkçkLËe fu MkkÚk yuf ykÄ RÂßík{kE çkÞkLk nkuíkk ni sçk rf ÃkZLku ÃkZkLku fk {wyk-{÷k swËk ni, RMk {U ÃkËuo fu çkk ðwsqË ÃkZLku ðkr÷Þkt ÷øke çktÄe ykih òLke Ãkn[kLke nkuíke ni r÷nkÍk ¾íkhkík çknwík rÍÞkËk nkuíku nI. {uhu ykfk, yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu

146 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

ËeLkku r{Õ÷ík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Lku RMke rçkLkk Ãkh ÃkËuo fe ík{k{ íkh ÃkkçkLËe fu çkk ðqsqË ykihík fku RÕ{u ËeLk Mke¾Lku fu r÷Þu sðkLk Ãkeh fu ÃkkMk òLku fe RòÍík Lknª Ëe. [wLkkL[u Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV {U Vh{kíku nI : “yøkh çkËLk {kuxu ykih Ze÷u fÃkzkU Mku Zfk ni, Lk yiMku çkkhef (fÃkzu) rf çkËLk Þk çkk÷kU fe htøkík [{fu Lk yiMku íktøk (fÃkzu) rf çkËLk fe nk÷ík (Þk’Lke rfMke WÍTð fe økku÷kE Þk W¼kh ðøkihk) r˾kyut ykih òLkk íkLnkE {U Lk nku ykih Ãkeh sðkLk Lk nku (Þk’Lke yiMkk fhenw÷ {LÍh ÍEV {-Mk÷Lk [unhu Ãkh Íqhe ðk÷k ykih þnðík fu íkyÕ÷wf Mku rçkÕfw÷ çku frþþ nkuLkk [krnÞu rf rsMk Mku ík-hViLk Þk’Lke Ãkeh ykih {wheËLke {U Mku rfMke yuf fe òrLkçk Mku ¼e þnðík fk yLËuþk Lk nku) økhÍ fkuE rVíkLkk Lk rV÷nk÷ nku Lk RMk fk yLËuþk (ykRLËk fu r÷Þu) nku íkku RÕ{u ËeLk (ykih) W{qhu hknu ¾wËk

Mke¾Lku

fu r÷Þu òLku ykih çkw÷kLku {U fkuE nhs Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 240)

ykihík ykr÷{ fk çkÞkLk MkwLkLku fu r÷Þu rLkf÷ Mkfíke ni Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk ykr÷{ fk çkÞkLk MkwLkLku fu r÷Þu ÃkËuo

147 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

{U hníku nwyu ½h Mku çkknh rLkf÷ Mkfíke ni ? sðkçk : çkk’Í fwÞqËkík fu MkkÚk nwMkq÷u RÕ{u ËeLk fe rLkGÞík Mku ½h Mku rLkf÷ Mkfíke ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku ni : “ykihíkU Lk{kÍu

{ÂMsË Mku {BLkqy ni ykih ðkRÍ (Þk’Lke ðk’Í fnLku ðk÷k) Þk {e÷kË Ïðkt yøkh ykr÷{u MkwLLke Mknenw÷ yfeËk nku ykih WMk fk ðk’Í ð çkÞkLk Mknen ð {wíkkrçkfu þh-y nku ykih (ykihík fu ykLku) òLku {U Ãkqhe yunríkÞkík ykih fkr{÷ ÃkËko nku ykih fkuE yunrík{k÷u rVíkLkk (Þk’Lke rVíkLku fk ¾kiV) Lk nku ykih {sr÷Mku rhò÷ (Þk’Lke {Ëkuo fe çkiXf) Mku Ëqh (snkt yuf ËqMkhu Ãkh LkÍh Lk Ãkzíke nku) WLk fe rLkþMík nku íkku nhs Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 239 )

sLLkík {U ÷u òLku ðk÷u yk’{k÷ RM÷k{e çknLkku ! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fu MkkÚk ðkçkMíkøke Mku rÍLËøke {U ðkun ðkun nihík ytøkuÍ íkçËer÷Þkt ykíke nit rf fE RM÷k{e ¼kRÞkU ykih RM÷k{e çknLkkU Lku yÃkLku sÍTçkkík fk RÍTnkh fhíku nwyu fnk : fkþ ! n{U çknwík Ãkn÷u Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke {knku÷ {wÞMMkh

148 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

yk økÞk nkuíkk ! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíkkU Mku {k÷k{k÷ yuf {-ËLke çknkh {w÷k-nÍk Vh{kRÞu [wLkkL[u çkkçkw÷ RM÷k{ (rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {w~fçkkh {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nkuLku fk Mkçkçk fwA Þqt çkÞkLk fhíke ni : {I Lk{kÍu fÍk fhLku, çku ÃkËoøke ykih rVÕ{ çkeLke siMku fMkeh økwLkknkU {U økrh^íkkh nku fh ðõík fu yLk{ku÷ nehkU fku çkhçkkrËÞu ykr¾hík fk Mkk{kLk ¾heËLku {U MkVo (Þk’Lke ¾[o) fhLku ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷u yk’{k÷ fe çkò yk-ðhe {U {MYV Úke. y^MkkuMk ! økwLkknkU fe Ë÷Ë÷ {U øk÷u øk÷u íkf ÄtMk òLku fu çkk ðqsqË {wÍu yunMkkMk íkf Lk Úkk rf Þun ík{k{ y^yk÷ ¾wËk ð {wMíkVk

fku LkkhkÍ fhLku

ðk÷u ni. {uhe RM÷kn fk Mkçkçk ðkun fe{íke ÷Bnkík çkLku òu {I Lku Ëk’ðíku RM÷k{e fu RM÷k{e çknLkkU fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U økwÍkhu. RMk RÂßík{ky {ut þhef nkuLku fk ðMke÷k yuf {wçkÂÕ÷økyu Ëk’ðíku RM÷k{e fe RÂLVhkËe fkurþþ çkLke. RÂßík{ky {U rþhfík fe MkykËík íkku õÞk r{÷e {uhk rË÷ [kux ¾k fh hn økÞk ! çku ðVk ËwLÞk Mku {uhk rË÷ xqx økÞk, ðkun rË÷ òu f¼e ËwLÞk fe htøkerLkÞkU

149 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

{U økw{ hníkk Úkk, yçk WMk Mku W[kx nku [wfk Úkk. {wÍu Þun yunMkkMk nku [÷k Úkk rf yuf ÍkUf{U ni RÄh Mku WÄh

[kh rËLk fe çknkh ni Ëw L Þk

rÍLËøke Lkk{ ni RMk fk {økh

{ki í k fk RÂLíkÍkh ni Ëw L Þk

{I økwLkknkut Mku íkkiçkk fh fu sLLkík {U ÷u òLku ðk÷u yk’{k÷ {U ÷øk økE.

{it Lku Ëk’ðíku RM÷k{e

fk {-ËLke fk{ fhLkk þwYy fh rËÞk, íkk Ë{u íknheh yuf nÕfk {wþk-ðhík fe rÍB{kËkh fe nirMkGÞík Mku MkwLLkíkkU fe r¾Ë{ík fe MkykËík nkrMk÷ fh hne nqt. økwLkknkU Lku fnª fk ¼e Lk Akuzk

fh{ {wÍ Ãkh nçkeçku rfrçkúÞk nku

{uhe çkË ykËíkU Mkkhe Awxuøke

yøkh ÷wíV ykÃkfk Þk {wMíkVk nku

Ëk’ðíku RM÷k{e fk 99 % fk{ RÂLVhkËe fkurþþ Mku ni RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾k ykÃk Lku ! RÂLVhkËe fkurþþ fe fiMke çk-h-fíkU LkMkeçk nwE ! çkhçkkrËÞu ykr¾hík fu Mktøk÷k¾ hkMíku Ãkh økk{ÍLk RM÷k{e çknLk fku

sLLkík

150 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

{U ÷u òLku ðk÷e þknhkn Ãkh [÷Lku fe íkkiVef r{÷ økE. ÞfeLkLk Lkufe fe Ëk’ðík fu {-ËLke fk{ {U RÂLVhkËe fkurþþ fku çkzk y{÷ ËÏ÷ ni n¥kk rf n{khu {eXu {eXu ykfk, {ËeLku ðk÷u {wMíkVk yÂBçkÞkyu rfhk{

LkeÍ Mkçk fu Mkçk Lku Lkufe fe Ëk’ðík fu fk{

{U RÂLVhkËe fkurþþ Vh{kE ni. “çkuþf Ëk’ðíku RM÷k{e fk íkõheçkLk 99% (rLkLkkLkðu VeMkË) {-ËLke fk{ RÂLVhkËe fkurþþ fu Íheyu ne {wÂBfLk ni.” RÂßík{kE fkurþþ fu {wfkçk÷u {U RÂLVhkËe fkurþþ çkunË ykMkkLk ni õÞqt rf RÂßík{ky {U çknwík Mkkhe RM÷k{e çknLkkU fu Mkk{Lku “çkÞkLk” fhLku fe Mk÷krnGÞík nh yuf {U Lknª nkuíke sçk rf RÂLVhkËe fkurþþ nh ðkun RM÷k{e çknLk ¼e fh Mkfíke ni rsMku çkÞkLk fhLkk fwò çkku÷Lkk ¼e Lk ykíkk nku. nh RM÷k{e çknLk fku [krnÞu rf {-ËLke {foÍ fu rËÞu nwyu íkhefyu fkh fu {wíkkrçkf RM÷k{e çknLkkU (Ïðkn WLk fk íkyÕ÷wf rÍLËøke fu rfMke ¼e þku’çku Mku nku) fku çku Äzf Lkufe fe Ëk’ðík Ãkuþ fhu. õÞk ysçk rf ykÃkfu [LË fr÷{kík rfMke fe ËwLÞk ð ykr¾hík MktðkhLku ykih ykÃk fu r÷Þu fMkeh Mkðkçku òrhÞk ÃkkLku fk Íheyk çkLk òyut.

151 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

RÂLVhkËe fkurþþ fhíke hnU LkurfÞkU Mku Íkur÷Þkt ¼híke hnU

¾íkhLkkf Ínhe÷k MkktÃk Mkwðk÷ : çkeðe fu ½h Mku çkknh rLkf÷Lku Ãkh þkunh fu çkwhk {LkkLku fu íkyÕ÷wf Mku Mknkçkyu rfhk{

fk fkuE ðkrfyk

çkíkk ËersÞu. sðkçk : yuf økihík {LË Mknkçke fe rnfkÞík MkwrLkÞu ykih Rçkúík Mku Mkh ÄwrLkÞu. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq MkEË ¾wËhe Vh{kíku nI : yi f Lkki sðkLk Mknkçke fe LkE LkE þkËe nwE Úke.yuf çkkh sçk ðkun yÃkLku ½h íkþheV ÷kyu íkku Ëu¾k rf WLk fe ËwÕnLk ½h fu ËhðkÍu Ãkh ¾ze ni, {khu s÷k÷ fu LkuÍk íkkLk fh yÃkLke ËwÕnLk fe íkhV ÷Ãkfu, ðkun ½çkhk fh ÃkeAu nx økE ykih hku fh Ãkwfkhe : {uhu Mkhíkks ! {wÍu {ík {krhÞu, {I çku fwMkqh nqt, Íhk ½h fu yLËh [÷ fh Ëur¾Þu rf rfMk [eÍ Lku {wÍu çkknh rLkfk÷k ni ! [wLkkL[u ðkun Mknkçke yLËh íkþheV ÷u økyu, õÞk Ëu¾íku nI rf yuf ¾íkhLkkf Ínhe÷k MkktÃk fwtz÷e {khu rçkAkuLku Ãkh çkiXk ni. çku fhkh nku

152 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

fh MkktÃk Ãkh ðkh fh fu WMk fku LkuÍu {U rÃkhku r÷Þk. MkktÃk Lku íkzÃk fh WLk fku zMk r÷Þk. ÍÏ{e MkktÃk íkzÃk íkzÃk fh {h økÞk ykih ðkun økihík {LË Mknkçke

¼e MkktÃk

fu Ính fu yMkh Mku ò{u þnkËík Lkkuþ fh økyu. (Mknen {wÂM÷{, Mk. 228, nËeMk : 236) yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík

nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {ÂøVhík nku.

õÞk ÃkËko íkh¬e {U Áfkðx ni ?

Mkwðk÷ : çkk’Í ÷kuøk fníku nI, fw^Vkh çknwík ykøku rLkf÷ [wfu nI, ÃkËuo Ãkh MkÏíke {wMkÕ{kLkkU fe íkh¬e {U Áfkðx ni ! sðkçk : {wMkÕ{kLkkU fe íkh¬e {U ÃkËko Lknª Ëh nfefík çku ÃkËoøke Áfkðx çkLke nwE ni ! S nkt sçk íkf {wMkÕ{kLkkU {uut þ{kuo nÞk ykih ÃkËuo fk Ëkih Ëkihk hnk íkçk íkf ðkun Vwíkqnkík Ãkh Vwíkqnkík fhíku [÷u økyu Þnkt íkf rf ËwLÞk fu çku þw{kh {w{kr÷f Ãkh Ãkh[{u RM÷k{ ÷nhkLku ÷økk. ÃkËko LkþeLk {kykut Lku çkzu çkzu çknkËwh shLku÷ ð rMkÃkn Mkk÷kh, yÍe{ nwõ{hkLk, W-÷{kyu hççkkrLkGÞeLk yki h yki r ÷Þkyu fkr{÷eLk fku sLk{ rËÞk, ík{k{ WB{nkíkw÷ {wyr{LkeLk ð swB÷k MknkrçkGÞkíku MkÂGÞËw÷

153 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

{wh-Mk÷eLk

çkk ÃkËko Úkª,

n-MkLkiLku fhe{iLk

fe ðkr÷Ëyu {krsËk

¾kíkqLku sLLkík MkÂGÞËn Vkrík{k Ínhk

çkk

ÃkËko Úkª, Mkhfkhu çkøkËkË nwÍqhu økkiMku yk’Í{ fe ðkr÷Ëyuu {kuníkh{k MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{w÷ ¾ih Vkrík{k çkk ÃkËko Úkª. y÷ økhÍ sçk íkf ÃkËko fkR{ Úkk ykih R^Vík {ykçk ¾ðkíkeLk [kËh ykih [kh Ëeðkhe fu yLËh Úkª, {wMkÕ{kLk ¾qçk íkh¬e fe {LkkrÍ÷ íki fhíkk hnk ykih fkrVhkU Ãkh økkr÷çk hnk. sçk Mku fw^Vkhu {¬kh fu Íuhu yMkh yk fh {wMkÕ{kLkkU Lku çku ÃkËoøke fk rMkÂÕMk÷k þwYy rfÞk ni, {wMkÕMk÷ íkLkÍTÍw÷ fu øknhu økZu {U røkhíku [÷u ò hnu nI, f÷ íkf òu fw^Vkhu çkË yLò{ {wMkÕ{kLk fu Lkk{ Mku ÷hÍk çkh yLËk{ Úku yks ðkun {wMkÕ{kLkkU fku çku ÃkËorøkÞkU ykih çkË y-{r÷ÞkU fu çkkRMk økkr÷çk yk [wfu nI, RM÷k{e {w{kr÷f Ãkh çkk fkRËk òrhnkLkk nB÷u nku hnu ni ykih Íkr÷{kLkk fçÍu rfÞu ò hnu ni {økh {wMkÕ{kLk ni rf nkuþ fu Lkk¾wLk Lknª ÷uíkk. ykn ! yks fk LkkËkLk {wMkÕ{kLk T.V., V.C.R, ykih INTERNET Ãkh rVÕ{U rzhk{u [÷k fh, çkunqËk rVÕ{e økeík økwLkøkwLkk fh,

154 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

þkrËÞkU {U Lkk[ htøk fe {nrV÷u s{k fh, fkrVhkU fe Lk¬k÷e {U ËkZe {wtzk fh, fw^Vkh siMkk çku þ{koLkk r÷çkkMk çkËLk Ãkh [Zk fh, Mfqxh fu ÃkeAu çku ÃkËko çkuøk{ fku rçkXk fh, çkunÞk çkeðe fku {ifyÃk fhðk fh {Ï÷qík ík^hen økkn {U ÷u ò fh, yÃkLke yki÷kË fku ËwLÞðe íkk’÷e{ fe ¾kríkh fw^Vkh fu {w{kr÷f {U fkrVhkU fu rMkÃkwËo fhðk fh Lk òLku rfMk rfM{ fe íkh¬e fk {w-ík÷kþe ni ! ðkun fki{ òu f÷ íkf ¾u÷íke Úke þ{þehkU fu MkkÚk rMkLku{k Ëu¾íke ni yks ðkun n{þehkU fu MkkÚk

nfefík {U fkBÞkçk fkiLk ? y^MkkuMk ! MkË fhkuz y^MkkuMk ! yks fMkeh {wMkÕ{kLk Íqx, økeçkík, íkkun{ík, r¾ÞkLkík, rÍLkk, þhkçk, sqyk, rVÕ{U rzhk{u Ëu¾Lku ykih økkLku çkksu ðøkihk MkwLkLku fu økwLkkn çku çkkfkLkk rfÞu ò hnu nI, yõMkh {wMkÕ{kLk ykihíkkU Lku {Ëkuo fu þkLkk çk þkLkk [÷Lku fe LkkÃkkf ÄwLk {U nÞk fe [kËh Wíkkh VUfe ni ykih yçk ËeËk Íiçk MkkrZÞkU, Lke{ WÞko økhkhkU, {ËkoLkk ðÍTy fu r÷çkkMkkU, {Ëo siMku çkk÷kU fu MkkÚk þkËe nkì÷kU, nkux÷kU, ík^hen økknkU ykih rMkLku{k ½hkU {U

155 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

yÃkLke ykr¾hík çkhçkkË fhLku {U {~økq÷ nI. ¾wËk fe fMk{ ! {kisqËk hrðþ {U Lk íkh¬e ni Lk fkBÞkçke. íkh¬e yki h fkBÞkçke rMkVo ð rMkVo yÕ÷kn ð hMkq ÷ fe Vh{kt çkhËkhe fhíku nwyu RMk {wÏíkMkh íkheLk rÍLËøke fku MkwLLkíkkU fu {wíkkrçkf økwÍkh fh E{kLk Mk÷k{ík r÷Þu fçkú {U òLku ykih snLLk{ fu nku÷Lkkf yÍkçk Mku çk[ fh sLLkíkw÷ rVhËkiMk ÃkkLku {U ni. [wLkkL[u Ãkkhn 4 Mkqhyu yk÷u R{hkLk fe ykÞík LkBçkh 185 {U RþkoËu ¾wËkyu hn{kLk

ni :

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : òu ykøk Mku çk[k fh sLLkík {U Ëkr¾÷ rfÞk økÞk ðkun {whkË fku Ãknwt[k. (Ãkkhn : 4 , yk÷u R{hkLk : 185)

snLLk{ {U ykihíkkU fe fMkhík ykn ! ykn ! ykn ! ykihíkkU {U çku ÃkËoøke ykih økwLkknkU fe fMkhík nkuLkk RÂLíknkE ík~ðeþ Lkkf ni, ¾wËk fe fMk{ ! snLLk{ fk yÍkçk çkhËk~ík Lknª nku Mkfuøkk. Mknen {wÂM÷{ {U ni : nwÍqh LkrçkGÞu fhe{

fk RþkoËu Rçkúík

156 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

çkwLÞkË ni : {I Lku snLLk{ {U {w÷k-nÍk Vh{kÞk rf ykihíkU snLLk{ {U rÍÞkËk ni.

(Mknen {wÂM÷{, Mk. 228, nËeMk : 2737)

Þun þnuo ykÞyu RM{ík ni òu ni çkuþ Lk f{ rË÷ku LkÍh fe íkçkkne ni fwçkou Lkk {nh{ nÞk ni ykt¾ {U çkkfe Lk rË÷ {U ¾kiVu ¾wËk çknwík rËLkkU Mku rLkÍk{u nÞkík nu çkhn{ Þu n Mki h økknU rf {õík÷ nI þ{kuo økihík fu Þun {k’rMkÞík fu {LkkrÍh ni ÍeLkíku yk÷{ Þun Lke{çkkÍMkkçkwhfy Þun ËeËkÍiçk rLkfkçk Í÷f hnk ni Í÷kÍ÷ f{eMk fk hu þ { Lk Ëu ¾ h~f Mku íknÍeçk fe Lkw { kRþ fku rf Mkkhu Vq÷ Þun fkøkÍ fu nI ¾wËk fe fMk{ ðku n e ni hkn íkuh u yÍT{ ku þkif fe {ÂLÍ÷ snkt ni ykRþk ð Vkrík{k fu Lkõþu fË{

íkuhe nÞkík ni rfhËkhu hkrçkyk çkMkhe íkuhu VMkkLku fk {kiÍqy RM{íku {hÞ{

çki økihíke fe RÂLíknk fkrVhkU fe W÷xe íkh¬e fe huMk fhíku nwyu çku ÃkËoøke ykih çku nÞkE fk çkkÍkh øk{o fhLku ðk÷u Íhk økkih íkku Vh{kyut. ÞqhkuÃk, y{hefk ykih RLk Mku {w-íkyÂMMkh nkuLku ðk÷u {wÕfkU

157 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

{U õÞk nku hnk ni ! hõMk økknkU {U ÷kuøk yÃkLke ykt¾kU Mku yÃkLke çknq çkurxÞkU fku ËqMkhkU fe ykøkkuþ {U Ëu¾íku nI ykih xMk Mku {Mk Lknª nkuíku çkÂÕf ðkun ËGÞqMk V¾ú Mku Ríkhkíku nwyu ËkË Ëu hnu nkuíku nI ! çku ÃkËko ykih VuþLk yuçk÷ ykihíkkU fu “{wtn fk÷u” nkuLku fe nÞk MkkuÍ ¾çkhU ykyu rËLk yÏçkkhkík {U AÃkíke ni. ðkun ykihík òu {Ëo fe þnðík hkLke fk rþfkh nkuíke ni WMku yøkh nB÷ Xnh økÞk íkku ðkun fnkt Mkh AwÃkkyuøke ? nB÷ røkhkLku fe Mkqhík {U ðkun yÃkLke òLk ¼e ¾ku Mkfíke ni. [r÷Þu {kLkk rf ÞqhkuÃk fu íkh¬e Þk^íkk {w{kr÷f {U yiMku yMÃkíkk÷ {kisqË ni òu RMfkíku nB÷ (Þk’Lke nB÷ røkhkLku) fe “r¾Ë{ík” yLò{ Ëuíku nI ykih yiMke ÃkLkkn økknU ¼e {kisËq nI snkt økih þkËe þwËk {kykut fku “ÃkLkkn” r{÷ òíke ni ÷urfLk õÞk {wykþhu {U WLnut fkuE fkrçk÷u yunríkhk{ {fk{ ¼e LkMkeçk nku Mkfíkk ni ! {kLkk rf ÁMðk nku fh WLk ËkuLkkU (Þk’Lke økih þkËe þwËk òuz)u Lku yÃkLku rfÞu fe ËwLÞk {U nkÚkku nkÚk MkÍk ÃkkE ÷urfLk ðkun çkå[k òu RMk íkhn ÃkiËk nwðk ni yøkh rÍLËk çk[ ¼e økÞk íkku WMk fk õÞk çkLkuøkk ? WMk fu nðMk fkh çkkÃk Lku ¼e WMk Mku ykt¾U Vih ÷ª, çkËfkh {kt ¼e

158 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

WMku f[hk fqzt e Þk rfMke {kuníkks ¾kLku {U Akuz fh [÷e økE !

Mk¥kh70 nÍkh nhk{e çkå[u ËqMkhe støku yÍe{ {U y{hefk fu rMkÃkkne yÃkLku ËkuMík {wÕf çkhíkkrLkÞk fe {ËË fu r÷Þu “íkþheV” ÷kyu Úku. ðkun [LË Mkk÷ çkhíkkrLkÞk {U Xnhu ykih sçk økyu íkku Mkhfkhe yk’ËkË ð þw{kh fu {wíkkrçkf Mk¥kh70 nÍkh nhk{e çkå[u Akuz fh økyu ! ÞqhkuÃk fu çkk’Í {wÕfkut {U nhk{e çkå[kU fe þnuo ÃkiËkRþ MkkX VeMkË Mku ¼e {w-íkòrðÍ nku økE ni ykih ftðkhe {kykut fe íkk’ËkË {U nkuþÁçkk RÍkVk nku hnk ni. ík÷kfkut fe fMkhík ni, ½hkU {U MkwfqLk fe Ëku÷ík Lknª r{÷íke, r{Þkt çkeðe {U yu’rík{kË {^fqË (Þk’Lke økkRçk) ni Íkiò ykih ¾kðLË {U Mkå[e {nççkík fk VwõËkLk ni. çkhËk~ík ykih EMkkh fk sÍTçkk ¾í{ nku [wfk ni, fkuE, çkkík rfMke fe {hÍe fu r¾÷kV nku økE Íx ík÷kf nkrMk÷ fh ÷e. økkih Vh{kRÞu ! r{Þkt çkeðe fe ÍunLT ke n{ ykntøke òu rf {wykþhu fe r¾~íku yÔð÷ (Þk’Lke Ãkn÷e #x) ni ykih {kunfT { yMkkMk (Þk’Lke {ÍTçkqík çkwLÞkË) ¼e Þune ni rf rsMk Ãkh {wykþhu fk {n÷ íkk’{eh rfÞk ò Mkfíkk ni, yøkh Þun çkwLÞkË ne f{Íkuh nkuøke íkku rMknTník {LË {wykþhk fiMku

159 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

íkk’{eh nkuøkk ?

RM÷k{ Lku rsLk [eÍkU fu çkò

÷kLku fk nwõ{ rËÞk ni WLk {U n{khk ¼÷k ni ykih rsLk [eÍkU Mku hkufk ni WLnU fhLku {U n{khk LkwõMkkLk ni. Þun ËeLk yçkË íkf fu r÷Þu ni RMk r÷Þu fkuE yiMkk ðõík Lknª yk Mkfíkk rf RMk fe nhk{ fe nwE [eÍU n÷k÷ nku òyut Þk RLk Ãkh {wh¥kçk nkuLku ðk÷u LkwõMkkLkkík ¾í{ nku òyut.

WXk fh VUf Ëu yÕ÷kn fu çkLËu LkE íknÍeçk fu yLzu ni økLËu

[kËh ykih [kh Ëeðkhe fe íkk’÷e{ rfMk Lku Ëe ?

Mkwðk÷ : çkk’Í ykÍkË {Lþ {Ëo ð ykihík fníku ni rf W-÷{kyu rfhk{ ykihíkkU fku [kh Ëeðkhe {U rçkXk ËuLkk [kníku nI ! sðkçk : RMk {U W-÷{kyu rfhk{ fk yÃkLkk fkuE Íkíke {VkË Lknª. Þun ËwLÞk fu rfMke ykr÷{u ËeLk fk Lknª, hççkw÷ yk-÷{eLk

fk RþkoËu nfefíku çkwLÞkË ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yÃkLku ½hkU {U Xnhe hnku ykih çku ÃkËko Lk hnku siMku yøk÷e òrnr÷GÞík fe çku ÃkËoøke. (Ãkkhn : 22, y÷ ynÍkçk : 33)

160 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Ëu¾k ykÃk Lku ! ykihík fu r÷Þu [kËh ykih [kh Ëeðkhe fk nwõ{ rfMke yk{ þÏMk fk Lknª, n{ Mkçk fu Ãkk÷Lku ðk÷u hççku {wMíkVk

fk Vh{kLku yk÷e ni.

ykihík fe {w÷k-Í{ík fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : õÞk ykihík {w÷k-Í{ík fh Mkfíke ni ? sðkçk : Ãkkt[ þíkkuo fu MkkÚk RòÍík ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “Þnkt Ãkkt[ þíkuo nI (1 ) fÃkzu çkkhef Lk nkut rsLk Mku Mkh fu çkk÷ Þk f÷kE ðøkihk rMkºk fk fkuE rnMMkk [{fu (2 ) fÃkzu íktøk ð [wMík Lk nkU òu çkËLk fe niykík (Þk’Lke MkeLku fk W¼kh Þk ®Ãkz÷e ðøkihk fe økku÷kE ðøkihk) Íkrnh fhU (3) çkk÷kU Þk øk÷u Þk Ãkux Þk f÷kE Þk ®Ãkz÷e fk fkuE rnMMkk Íkrnh Lk nkuíkk nku. (4) f¼e Lkk {nh{ fu MkkÚk ¾VeV (Þk’Lke {k’{q÷e Mke) Ëuh fu r÷Þu ¼e íkLnkE

161 rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

Lk nkuíke nku. ( 5) WMk fu ðnkt hnLku Þk çkknh ykLku òLku {U fkuE {rÍLLkyu rVíkLkk (rVíkLku fk økw{kLk) Lk nku. Þun Ãkkt[kut þíkuo yøkh sBy ni íkku nhs Lknª ykih RLk {U yuf ¼e f{ ni íkku ({w÷k-Í{ík ðøkihk) nhk{.”

22,

Mk. 248)

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs.

snk÷ík ð çkuçkkfe fk Ëkih ni {ÍTfqhk Ãkkt[

þhkRík Ãkh y{÷ Ve Í{kLkk {wÂ~f÷ íkheLk ni, yks f÷ ËVkríkh ðøkihk {U {Ëo ð ykihík

Rfêu fk{ fhíku

nI ykih Þqt RLk ËkuLkkU fu r÷Þu çku ÃkËoøke, çku íkfÕ÷wVe ykih çkË rLkøkkne Mku çk[Lkk fheçk çk Lkk {w{rfLk ni r÷nkÍk ykihík fku [krnÞu rf ½h ykih Ë^íkh ðøkihk {U Lkkufhe fu çkòyu fkuE ½hu÷q fMçk RÂÏíkÞkh fhu.

½h {U fk{ ðk÷e h¾ Mkfíku nI Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : ½h {U “fk{ ðk÷e” h¾ Mkfíku nI ? sðkçk : h¾ íkku Mkfíku nI {økh y¼e òu 5 þhkRík çkÞkLk nw# WLk fku Ãkuþu LkÍh h¾Lkk [krnÞu. yøkh çku ÃkËoøke fhLku ðk÷e nwE íkku ½h fu {Ëkuo fk çkË rLkøkkrnÞkU ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷e n-h-fíkkut Mku çk[Lkk MkÏík Ëw~ðkh nkuøkk. çkÂÕf ½h fe ÃkËko LkþeLk ¾ðkíkeLk fu yÏ÷kf ¼e

162 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

íkçkkn fh Ëuøke. økih ykihík fu MkkÚk {Ëo fe ¾VeV Þk’Lke {k’{q÷e Mke íkLnkE ¼e nhk{ ni ykih ½h {U hnLku ðk÷u {Ëo fk yks f÷ RMk Mku çk[Lkk íkõheçkLk Lkk {wÂBfLk nkuíkk ni. r÷nkÍk ½h {U fk{ ðk÷e Lk h¾Lku ne {U ykrVGÞík ni.

yuÞh nkuMxuMk fe Lkkufhe fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : õÞk yuÞh nkuMxuMk fe Lkkufhe òRÍ ni ? sðkçk : Ve Í{kLkk yuÞh nkuMxuMk fe Lkkufhe nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni õÞqt rf RMk {U çku ÃkËoøke þíko nkuíke ni. LkeÍ WMk fku çkøkih þkunh Þk {nh{ fu økih {ËkuO fu MkkÚk MkVh ¼e fhLkk Ãkzíkk ni.

{Ëo fk yuÞh nkuMxuMk Mku r¾Ë{ík ÷uLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : nðkE snkÍ fk {Ëo {wMkkrVh yuÞh nkuMxuMk fe r¾Ë{kík ÷u Mkfíkk ni Þk Lknª ? sðkçk : nh çkk nÞk ykih økihík {LË {wMkÕ{kLk RMk Mkwðk÷ fk sðkçk yÃkLku Í{eh Mku ÷u Mkfíkk ni. Íkrnh ni yuf çku ÃkËko ykihík rsMk fe ík-hrçkGÞík {U økih {Ëkuo fu MkkÚk ¼e ÷ku[Ëkh ykih {w÷kÞ{ yLËkÍ {U økw^ík-økq fhLkk þkr{÷ nku WMk Mku rçk÷k nksíku þËeËk ÃkkLke, fkìÕz ®zÙf, [kÞ

163 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

ykih fkìVe Þk ¾kLkk ðøkihk ík÷çk fhLkk ¾íkhkík {U zk÷ Mkfíkk ni nkt ¾wË yk fh ¾kLkk ðøkihk h¾ Ëu íkku ¾k ÷u. Þk ¾wË yk fh fwA ÃkqAu íkku LkÍhu yuf Ë{ Lke[ª rfÞu Þk ykt¾U çkLË fh fu yuf Ëku yÕVkÍ {U sðkçk Ëu fh òLk Awzk ÷u. nhrøkÍ WMk Mku Mkwðk÷ sðkçk Lk fhU LkeÍ WMk Mku fwA {tøkðkyu ¼e Lknª ðhLkk ðkun ËuLku fu r÷Þu ykyuøke rsMk fu Mkçkçk {ÍeË çkkík [eík fhLku Þk rLkøkkn ÃkzLku fu {MkkR÷ ¾zu nku Mkfíku nI. yiMku {kify Ãkh sçk Lk^Mk íkhn íkhn fu ne÷u rMk¾k fh çku ÃkËko ykihík fku Ëu¾Lku ykih WMk Mku çkkík [eík fhLku fe íkhøkeçk Ëu íkku RMk rhðkÞík fku ÞkË fh ÷uLkk çknwík {wVeË ni [wLkkL[u {Lfq÷ ni : “òu þÏMk þnðík MkU rfMke yßLkrçkGÞk fu nwMLkku s{k÷ fku Ëu¾uøkk rfÞk{ík fu rËLk WMk fe ykt¾kU {U MkeMkk rÃk½÷k fh zk÷k òyuøkk.”

(rnËkÞk, rs. 2 , Mk. 368 )

ykihík fk íkLnk MkVh fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk fk çkøkih {nh{ fu MkVh fhLkk økwLkkn ni ? sðkçk : S nkt. çkøkih þkunh Þk {nh{ fu ykihík fk íkeLk rËLk fe {MkkVík Ãkh ðkfuy rfMke søkn òLkk nhk{ ni Þune ÍkrnÁŠ hðkÞn ni Þnkt íkf rf yøkh ykihík fu ÃkkMk MkVhu

164 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

ns fu yMçkkçk ni {økh þkunh Þk fkuE fkrçk÷u Rí{eLkkLk {nh{ MkkÚk Lknª íkku ns fu r÷Þu ¼e Lknª ò Mkfíke yøkh økE íkku økwLkknøkkh nkuøke yøk[uo VÍo ns yËk nku òyuøkk. y÷çk¥kk Vw-fnkyu {w-íkyÂϾheLk Lku yuf rËLk fe {MkkVík Ãkh ykihík fu çku {nh{ òLku fku ¼e {BLkqy fhkh rËÞk ni. ({k¾qÍ yÍ hÆw÷ {wníkkh, rs. 3, Mk. 533, ðøkihk)

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk “çknkhu þheyík” rsÕË yÔð÷ MkVnk 752 Ãkh ni rf ykihík fku çkøkih {nh{ fu íkeLk rËLk Þk rÍÞkËk fe hkn òLkk, Lkk òRÍ ni çkÂÕf yuf rËLk fe hkn òLkk ¼e. Lkk çkkr÷øk çkå[k Þk {yTíkqn fu MkkÚk ¼e MkVh Lknª fh Mkfíke, n{hkne {U çkkr÷øk {nh{ Þk þkunh fk nkuLkk ÍYhe ni. (yk÷{økehe, rs. 1, Mk. 142 , Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 10, Mk. 657)

{nh{ fu

r÷Þu ÍYhe ni rf MkÏík VkrMkf çkuçkkf økih {k{qLk Lk nku.

Mkwðk÷ : íkeLk rËLk fe {MkkVík Mku õÞk {whkË ni ? sðkçk : çkheo Þk’Lke ¾w~fe {U MkVh Ãkh íkeLk rËLk fe {MkkVík Mku {whkË MkkZu Mk¥kkðLk {e÷ fk VkrMk÷k ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 8 , Mk. 270) rf÷ku {exh fu rnMkkçk Mku Þun r{õËkh

íkõheçkLk 92 rf÷ku {exh çkLkíke ni.

165 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Mkwðk÷ : {wLËrhsyu çkk÷k sðkçk {U òu “ÍkrnÁŠ hðkÞn” fe RÂMík÷kn çkÞkLk fe økE ni RMk fe ðÍkník fh ËersÞu. sðkçk : rVõnu n-LkVe {U ÍkrnÁŠ hðkÞn WLk {MkkR÷ fku fnk òíkk ni òu nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk nMkLk þiçkkLke

fe A 6 rfíkkçkkU (1) ò{yu Mkøkeh

(2) ò{uy fçkeh (3 ) rMkÞh fçkeh (4) rMkÞh Mkøkeh (5) rÍÞkËkík (6) {çMkqík {U {ÍTfqh nkU. Mkwðk÷ : çknkhu þheyík fu swÍTRGÞk {U òu “{yTíkqn” çkÞkLk rfÞk økÞk ni Þun fkiLk nkuíkk ni ? sðkçk : òu þÏMk f{ Mk{Í nku, íkËçkeh Xef Lk nku, f¼e ykrf÷kU fe Mke çkkíkU fhu, f¼e {ËnkuþkU fe Mke yøkh swLkqLk fe nË íkf Lk Ãknwt[k nku, ÷kuøkkU fku çku Mkçkçk {khíkk økkr÷Þkt Ëuíkk Lk nku, ðkun {yTíkqn fn÷kíkk ni. þhyLk RMk fk nwõ{ Mk{Í ðk÷ (Mk{ÍËkh) çkå[u fe r{M÷ ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk,rs. 19, Mk. 636)

ykihík fk nðkE snkÍ {U íkLnk MkVh fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : yøkh rfMke ËqMkhu þnh Þk ËqMkhu {wÕf {U ykihík fk {nh{ Þk þkunh ni ykih ðkun WMku çkw÷k hnk ni íkku õÞk ykihík, çkMk, fkh, hu÷økkze, rf~íke Þk nðkE snkÍ ðøkihk

166 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Íhkyuy Mku ¼e íkLnk Lknª ò Mkfíke ? sðkçk : Lknª ò Mkfíke.

Mkwðk÷ : íkku õÞk Þun þkunh fe Lkk Vh{kLke Lknª fn÷kyuøke ? sðkçk : S Lknª. y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku {ki÷kyu fkyuLkkík, yr÷GÞw÷ {wíkoÍk þuhu ¾wËk

Mku rhðkÞík

ni, Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk, Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk, çkkRMku LkwÍq÷u MkfeLkk

fk Vh{kLku çkk fheLkk ni :

“

”

Þk’Lke yÕ÷kn

fe Lkk Vh{kLke {U rfMke fe Ríkkyík

òRÍ Lknª Ríkkyík íkku rMkVo Lkufe fu fk{kU {U ni. {wÂM÷{, Mk. 1023, nËeMk : 1840)

(Mknen

RMk nËeMku Ãkkf {U RþkoË

Vh{qËk ÷^Í “{k’YV” fe íkk’heV çkÞkLk fhíku nwyu {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : “{k’YV” ðkun fk{ ni rsMku þheyík {Ly Lk fhu. “{k’rMkGÞík” ðkun fk{ ni rsMku þheyík {Ly Vh{kyu. (r{hykíkw÷ {LkkÍen, rs. 5, Mk. 340)

167 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

ykihík fk çk øk-hÍu R÷ks øk÷e {u txn÷Lkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : íkçkeçk Lku hkuÍkLkk {ÏMkqMk ðõík fu r÷Þu ÃkiË÷ [÷Lku fe íkkfeík fe nku ykih ½h {U yiMkk {wÂBfLk Lk nku íkku õÞk fhu ? sðkçk : ÃkËuo fe ík{k{ íkh fwÞqËkík fu MkkÚk çkknh ÃkiË÷ [÷Lku {U nhs Lknª sçk rf fkuE ykih {kLkuyu þh-E {kisqË Lk nku.

n{ yçk rMkVo {-ËLke [uLk÷ Ëu¾íku nI RM÷k{e çknLkku ! MkwLLkíkkU ¼he íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku nh Ë{ ðkçkMíkk hrnÞu, çk-h-fíkU ykih MkykËíkU ne MkykËíkU Ãkkyutøke. {wykþhu fu fE rçkøkzu nwyu ½hkLku Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fík Mku

hknu hkMík Ãkh yk [wfu nI,

[wLkkL[u þnËkË Ãkqh (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk (W{ú íkõheçkLk 45 Mkk÷) fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf n{khu ½h {U Lk{kÍkU fe yËkyuøke fe fkuE íkhfeçk Lknª Úke, fuçk÷ fu Íheyu T.V. Ãkh ¾qçk rVÕ{U ykih rzhk{u Ëu¾u òíku. RÕ{u ËeLk Mku {nY{e ykih Lkuf Mkkunçkík Mku Ëqhe fe rçkLkk Ãkh ykðu fk ykðk ne rçkøkzk nwðk Úkk. n{khe ¾wþ LkMkeçke rf y«e÷ 2009 E. {U

168 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

n{khu y÷kfu fu yLËh Ëk’ðíku RM÷k{e fe RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke fkrV÷k íkþheV ÷kÞk. “y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík” fu ËkihkLk {-ËLke fkrV÷u fe RM÷k{e çknLkU n{khu ½h ¼e ykE. WLk fe Ëk’ðík Ãkh {I {-ËLke fkrV÷U fe òyu rfÞk{ Ãkh nkuLku ðk÷u çkÞkLk {U þhef nwE. RMk çkÞkLk Lku {uhu rË÷ fe ËwLÞk çkË÷ zk÷e, {I ËrhÞkyu øk{ {U zqçk økE rf y^MkkuMk ! {uhe Mkkhe W{ú økwLkknku {U økwÍh økE.

RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u fe

çk-h-fík Mku {wÍu íkkiçkk fe MkykËík r{÷e, Lk rMkVo {I Lku çkÂÕf {uhe çkurxÞkU Lku ¼e Ãkkt[ku ðõík fe Lk{kÍ ÃkZLkk þwYy fh Ëe ykih yçk n{khu ½h fkuE ykih Lknª rMkVo Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke [uLk÷ Ëu¾k òíkk ni. rË÷ fe fk÷f ½w÷u Mkw¾ Mku SLkk r{÷k

ykyku ykyku [÷U fkrV÷u {U [÷ku

Aqxu çkË ykËíkU Mkçk Lk{kÍe çkLkU Ãkkykuøku hn{íku fkrV÷u {U [÷k u

Lk{kÍ çkwhkRÞkU Mku çk[kíke ni RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾e ykÃk Lku ! {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fík ! hççkw÷ RÍTÍík

fe RçkkËík Mku Ëqh hnLku ðk÷u ½hkLku {U

169 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

Lk{kÍkuut fe çknkh yk økE ! nh {wMkÕ{kLk fku Lk{kÍ ÃkZLke [krnÞu !

Lk{kÍ fe çk-h-fík Mku

çkwhkRÞkt ¼e Aqx òyutøke [wLkkL[u yÕ÷kn

Ãkkhn 21

Mkq-híkw÷ yLfçkwík ykÞík LkBçkh 45 {U RþkoË Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : çkuþf Lk{kÍ {Ly fhíke ni çki nÞkE ykih çkwhe çkkík Mku.

Rr¥kçkkyu Lk-çkðe {U ¾w~f xnLke rn÷kE Lk{kÍ fe VÍe÷ík fu õÞk fnLku ! [wLkkL[u Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 743 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “sLLkík {U ÷u òLku ðk÷u yk’{k÷ ” MkVnk 76 Ãkh ni : nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq WM{kLk

Vh{kíku nI rf {U nÍhíku MkÂGÞËwLkk

Mk÷{kLk VkhMke

fu MkkÚk yuf ËhÏík fu Lke[u

¾zk Úkk rf ykÃk

Lku WMk ËhÏík fe yuf ¾w~f

xnLke fku Ãkfzk ykih WMku rn÷kÞk Þnkt íkf rf WMk fu Ãk¥ku Íz økyu rVh Vh{kÞk : yi yçkq WM{kLk ! õÞk íkw{ {wÍ Mku Lknª ÃkqAkuøku rf {I Lku yiMkk õÞqt rfÞk ? {I Lku ÃkqAk rf ykÃk Lku yiMkk õÞqt rfÞk ? íkku Vh{kÞk : yuf {íkoçkk {I

170 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

hn{íku yk÷{

fu MkkÚk yuf ËhÏík fu

Lke[u ¾zk Úkk íkku Mkhfkhu {ËeLkk

Lku RMke

íkhn rfÞk ykih WMk ËhÏík fe yuf ¾w~f xnLke fku Ãkfz fh rn÷kÞk Þnkt íkf rf WMk fu Ãk¥ku Íz økyu rVh Vh{kÞk : yi Mk÷{kLk ! õÞk íkw{ {wÍ Mku Lknª ÃkqAkuøku rf {I Lku Þun y{÷ õÞtq rfÞk ? {I Lku yÍo fe : ykÃk Lku yiMkk õÞqt rfÞk ? RþkoË Vh{kÞk : çkuþf sçk {wMkÕ{kLk yåAe íkhn ðwÍq fhíkk ni ykih Ãkkt[ Lk{kÍu yËk fhíkk ni íkku WMk fu økwLkkn RMk íkhn Ízíku ni rsMk íkhn Þun Ãk¥ku Íz òíku ni. rVh ykÃk Lku Þun ykÞíku {wçkk-hfk ÃkZe : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih Lk{kÍ fkR{ h¾ku rËLk fu ËkuLkkU rfLkkhkU ykih fwA hkík fu rnMMkkut {U çkuþf LkurfÞkt çkwhkRÞkU fku r{xk Ëuíke ni Þun LkMkeník ni LkMkeník {kLkLku ðk÷kU fku.

(Ãkkhn : 12, nqË : 114)

({wMLkËu yn{Ë, rs. 9, Mk. 178 , nËeMk : 23768)

171 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

õÞk ykihík zkìõxh fu ÃkkMk ò Mkfíke ni ?

Mkwðk÷ : ykihík õÞk {Ëo zkìõxh fku LkçÍ r˾k Mkfíke ni ? sðkçk : yøkh ÷uze zkìõxh Mku R÷ks {wÂBfLk Lk hnu íkku yçk {Ëo zkìõxh Mku Ásqy fhLku fe RòÍík ni. ÍYhíkLk ðkun {Ëo zkìõxh {heÍk fku Ëu¾ ¼e Mkfíkk ni ykih {hÍ fe søkn fku Aq ¼e Mkfíkk ni, {økh {Ëo zkìõxh fu Mkk{Lku ykihík rMkVo ÍYhík fk rnMMkyu rsM{ ¾ku÷u. zkìõxh ¼e yøkh økih ÍYhe rnMMku Ãkh fMËLk LkÍh fhuøkk Þk Awyuøkk íkku økwLknøkkh nkuøkk. RLsuõþLk ðøkihk ykihík fu Íheyu ÷økðkyu rf Þnkt W{q{Lk {Ëo fe nksík Lknª nkuíke.

ykihík fk {Ëo Mku RLsuõþLk ÷økðkLkk Mkwðk÷ : yøkh LkMko Lk nku ykih RLsuõþLk ÷økðkLkk ÍYhe nku íkku ykihík õÞk fhu ? sðkçk : Mknen {sçkqhe fe Mkqhík {U økih {Ëo Mku ÷økðk ÷u.

{Ëo fk LkMko Mku RLsuõþLk ÷økðkLkk Mkwðk÷ : õÞk {Ëo LkMko Mku RLsuõþLk ÷økðk Mkfíkk ni ? sðkçk : Lk RLsuõþLk ÷økðk Mkfíkk ni, Lk Ãkèe çktÄðk Mkfíkk ni, Lk ç÷z «uþh LkÃkðk Mkfíkk ni, Lk xuMx fhðkLku fu r÷Þu ¾qLk rLkf÷ðk Mkfíkk ni. y÷ økhÍ rçk÷k RòÍíku þh-E {Ëo ð

172 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ykihík fku yuf ËqMkhu fk çkËLk AqLkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

Mkh {U ÷kunu fe fe÷ Vh{kLku {wMíkVk

: “íkw{ {u Mku rfMke fu Mkh

{U ÷kunu fe fe÷ fk XkUf rËÞk òLkk RMk Mku çkuníkh ni rf ðkun rfMke yiMke ykihík fku Aqyu òu WMk fu r÷Þu n÷k÷ Lknª.”

(y÷ {ku’s{w÷ fçkeh, rs. 20, Mk. 211 , nËeMk : 485)

LkMko fe Lkkufhe fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : íkku õÞk ykihík LkMko fe Lkkufhe ¼e Lknª fh Mkfíke ? sðkçk : RMke rfíkkçk {U MkVnk 160 Ãkh ykihík fe {w÷k-Í{ík fe òu Ãkkt[ þhkRík çkÞkLk fe økE yøkh WLk fe rhykÞík nkuíke nku íkku “LkMko” fe Lkkufhe òRÍ ni. Ve Í{kLkk LkMko fu r÷Þu RLk fwÞqËkík fk rLk¼kLkk çkunË Ëw~ðkh LkÍh ykíkk ni. þh-E íkfkÍku fk r÷nkÍ rfÞu çkøkih LkMko fe {w÷k-Í{ík RÂÏíkÞkh fhLkk økwLknøkkh nkuLkk ykih yÃkLku QÃkh çku þw{kh rVíkLkkU fk ËhðkÍk ¾ku÷Lkk ni.

ÍÂÏ{ÞkU fe r¾Ë{kík ykih MknkrçkGÞkík Mkwðk÷ : õÞk rsnkË {U MknkrçkGÞkík

fe ÍÂÏ{ÞkU

173 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

fe r¾Ë{kík Mkkrçkík Lknª ? yøkh Mkkrçkík ni íkku LkMkkuo fku {heÍkU fe r¾Ë{íkkU fe ykÍkËe õÞqt Lknª Ëe ò hne ? sðkçk : MknkrçkGÞkík

fk {õMkË nwMkq÷u sLLkík

ykih LkMkkuo fk {õMkqË íknMke÷u Ëki÷ík, ðnkt ÃkËko rLknkÞík MkÏík, Þnkt yk{ íkkih Ãkh çku ÃkËoøke þíko. rVh rsnkË ykih yMÃkíkk÷ {U Í{eLk ð ykM{kLk fk Vfo ¼e ni. yøkh yks ¼e rsnkË VÍuo yiLk nku òyu íkku çkkr÷økk {Ëkuo fku ðkr÷ËiLk ykih þkunh ðkr÷ÞkU fku þkunh hkufU íkçk ¼e rsnkË {U òLkk ÍYhe nku òyuøkk sçk rf yMÃkíkk÷ {u Þun Mkqhík Lknª. rVh ¼e ík{k{ þh-E íkfkÍu Ãkqhu nku Mkfíku nkU íkku LkMko çkLkLku fu r÷Þu RòÍík fe Mkqhík ykøku çkÞkLk fh Ëe økE ni.

LkMko fe Lkkufhe fu sðkÍ fe yuf Mkqhík Mkwð k÷ : LkMko fe Lkkufhe fu sðkÍ fe ykÞk fkuE Mkqhík ¼e ni Þk Lknª ? sðkçk : rçk÷VÍo fkuE yiMkk yMÃkíkk÷ nku snkt rçkÕfw÷ çku ÃkËoøke Lk nkuíke nku, økih {Ëo fku AqLku, RLsuõþLk ÷økkLku, Ãkèe ðøkihk çkktÄLku fe ¼e Lkkiçkík Lk ykíke nku, RMk fu R÷kðk ¼e yøkh fkuE {kLkuyu þh-E Lk nkuíkku ðnkt LkMko fe Lkkufhe òRÍ ni.

174 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

yççkq fku çkiYLku {wÕf Lkkufhe r{÷ økE Ëk’ðíku RM÷k{e fe çk-h-fík

RM÷k{e çknLkku !

Mku nh íkhV MkwLLkíkkU fe Äw{Äk{ ni. ykRÞu Ëk’ðíku RM÷k{e fe yuf E{kLk y^hkuÍ “çknkh” Mku yÃkLku fÕçkku rsøkh fku økw÷u økw÷Íkh fersÞu. [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf fwA yMkuo Ãkn÷u n{ yÃkLku yççkq òLk fe çku hkuÍøkkhe fe ðsn Mku fkVe ykÍ{kRþ {U {wçkí÷k Úku. ½h fu fMkeh yÏhkòík Ãkqhu fhLku fe ¾kríkh yççkq òLk yuf {wÆík Mku çkiYLku {wÕf Lkkufhe fu r÷Þu nkÚk Ãkkô {kh hnu Úku {økh çkkík çkLkíke LkÍh Lk ykíke Úke. yuf rËLk rfMke RM÷k{e çknLk Lku yB{e òLk fku çkíkkÞk :

Ëk’ðíku RM÷k{e fu

MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {uut þhef nkuLku ðkr÷ÞkU fe Ëwykykut fe fçkqr÷GÞík fu fE ðkrfykík nit, r÷nkÍk ykÃk ¼e RÂßík{ky {U þhef nku fh yÃkLku {My÷u fu r÷Þu Ëwyk fersÞu. RMk Ãkh yB{e òLk Lku RÂßík{ky {U nkrÍhe Ëe ykih ðnkt Ãkh n{khu yççkq òLk fe Lkkufhe fu r÷Þu ¼e Ëwyk fe.

RÂßík{ky {U rþhfík fe çk-h-fík

Mku fwA ne rËLkkU {U çkiYLku {wÕf yççkq òLk fe Lkkufhe fe

175 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

íkhfeçk çkLk økE. yçk íkku ík{k{ ½h ðk÷kU fu rË÷kU {ut Ëk’ðíku RM÷k{e fe {nççkík ½h fh økE. Þun Ëk’ðíku RM÷k{e fk MkËfk ni rf yks n{khu ½h {U {-ËLke {knku÷ ni ykih {i ¼e Ëk’ðíku RM÷k{e fe yuf yËLkk {wçkÂÕ÷økk fe nirMkGÞík Mku {-ËLke fk{ fhLku fu r÷Þu fkuþkt nqt. økiçke R{ËkË nku ½h ¼e ykçkkË nku ÷wíVu nf Ëu¾ ÷U RÂßík{kykík {U [÷ fu ¾wË Ëu¾ ÷U, rhÍTf fu Ëh ¾w÷U çk-h-fíkU ¼e r{÷U RÂßík{kykík {U RM÷k{e çknLkku ! MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykut {U ËkuLkkU snkLkkU fe çk-h-fíkkU fe çkkrhþkU fu ¼e õÞk fnLku ! {-ËLke ykfk fe ykrþfkyku fu fwçko {U {ktøke òLku ðk÷e Ëwykyut õÞqt htøk Lk ÷kyut. yåAe Mkkunçkík rVh yåAe Mkkunçkík nkuíke ni. yåAkU fe LkÍTËefe {hnçkk MkË fhkuz {hnçkk ! RMk rÍBLk {u yåAu ÃkzkurMkÞkU fu {w-íkyÂÕ÷f yuf E{kLk y^hkuÍ rhðkÞík ÃkrZÞu ykih E{kLk íkkÍk fersÞu : nwMLku yÏ÷kf fu Ãkifh, LkrçkÞkU fu íkksðh, {nçkqçku hççku yfçkh

Lku RþkoË Vh{kÞk :

176 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

“yÕ÷kn

Lkuf {wMkÕ{kLk fe ðsn Mku WMk fu ÃkzkuMk fu

100 ½hkU Mku çk÷k Ëqh Vh{k Ëuíkk ni.” (y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík r÷¥k-çkhkLke, rs. 3, Mk. 129, nËeMk : 4080)

{Ï÷qík íkk’÷e{ fk þh-E nwõ{ Mkwðk÷ : {Ï÷qík íkk’÷e{ (CO-EDUCATION) fu çkkhu {U õÞk nwõ{ ni ? sðkçk : çkkr÷økkLk fe {Ï÷qík íkk’÷e{ fk {whÔðò rMkÂÕMk÷k MkhkMkh Lkk òRÍ ð nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

ykihík ykih fkì÷us Mkwðk÷ : Ve Í{kLkk ykihík fku Mfq÷ fkì÷us fe íkk’÷e{ {U rfLk rfLk ¾íkhkík fk Mkk{Lkk ni ? sðkçk : ykihík sçk Mku Mfq÷, fkì÷us ykih ÞqLkeðŠ Mkxe {U Ãknwt[e ni, rVíkLkkU fk ðkun ËhðkÍk ¾w÷k ni rf yÔð÷ íkku íkk’÷e{e RËkhkU fe ðËeo çku ÃkËoøke ðk÷e ykih yøkh fnª çkwhfy ðøkihk ni ¼e íkku ðkun òrÍçku LkÍh nkuLku fu Mkçkçk Lkk {wLkkrMkçk. rVh sðkLk ykihík fk ykÍkËe fu MkkÚk ½h fu çkknh ykLkk òLkk nÍkh rVíkLku ¾zu fhíkk ni, fkì÷us fe ðkun íkkr÷çkkík òu ðnkt fu ÷zfkU Mku çku íkfÕ÷wV nku òíke ni WLk {U Mku þkÞË ne rfMke fe “ykçkY” Mk÷k{ík hníke nku ! WLk fu R~f ð rVMf fu rfMMku hkuÍ ne yÏçkkhkík

177 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

{U AÃkíku nI, {hÍe fe þkËe {U yøkh {kt çkkÃk Áfkðx çkLkíku nI íkku sÍTçkkík {U yk fh fE ÷zfu ykih ÷zrfÞkt ¾wËfwþe fe hkn ÷uíku nI. ÷zfe ÃkZ r÷¾ fh yøkh Ë^íkhe Lkkufhe RÂÏíkÞkh fhu íkku rVh WMk {U økwLkknkU fu rMkÂÕMk÷u fk {ÍeË yLËuþk ni, ËVkríkh {U çku ÃkËoøke ykih økih {Ëkuo fu MkkÚk çku íkfÕ÷wVe Mku çk[Lkk fheçk çk Lkk {wÂBfLk nkuíkk ni. nh økihík {LË {wMkÕ{kLk RMk fu ËwLÞðe ykih WÏhðe LkwõMkkLkkík fku Mk{Í Mkfíkk ni. yõçkh R÷knykçkkËe Lku ¼e õÞk ¾qçk fkLk {hkuzu nI : íkk’÷e{u ËwÏíkhkt Mku Þun WB{eË ni ÍYh Lkk[u ËwÕnLk ¾wþe Mku ¾wË yÃkLke çkhkík {U

ÃkËko LkþeLk ÷zfe fe þkËe Lknª nkuíke Mkwðk÷ : ½h ðk÷u ÃkËko fhLku Mku Þun fn fh hkufíku ni rf fkì÷us fe íkk’÷e{ MkU çku çknhk, VuþLk ÃkhMíke Mku Ëqh, MkkËk ykih þh-E ÃkËko fhLku ðk÷e ÷zfe fk rh~íkk Lknª nkuíkk ! õÞk Þun ËwÁMík Mkku[ ni ? sðkçk : Þun Mkku[ øk÷ík ni, ÷kinu {nVqÍ Ãkh snkt òuzk r÷¾k nwðk ni nh nk÷ {U WMk søkn þkËe nku fh hnuøke ykih yøkh Lknª r÷¾k íkku ÷k¾ ÃkZe r÷¾e ykih VuþLk fe Ãkwík÷e nku ËwLÞk fe fkuE íkkfík þkËe Lknª fhðk Mkfíke, ykih yøkh

178 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

{wfÆh {U íkk¾eh ni íkku íkk¾eh ne Mku þkËe nkuøke. hkuÍkLkk Lk òLku rfíkLke ne ÃkZe r÷¾e VuþLk fe {íkðkr÷Þkt ykih ftðkrhÞkt nkrËMkku Þk çke{krhÞkU fu Íheyu {kiík fu ½kx Wíkh òíkª ykih f# sðkLk ÷zrfÞkt Mkkrn÷tu Mk{wLËh Ãkh íkihkfe fu þkif {U zqçk {híke ni. Þk çku ÃkËoøke ykih VuþLk ÃkhMíke fu çkkRMk “R~fu {òÍe” fu [¬h {U ¾wË fku VtMkk fh ykih rVh {hÍe fe þkËe fe hknu {MËqË (Þk’Lke çkLË) Ãkk fh ¾wËfwþe fe hkn ÷uíke nit ! nhrøkÍ Þun çkkrík÷ Mkku[ Lknª h¾Lke [krnÞu rf çku ÃkËoøke ykih VuþLk ÃkhMíke ðøkihk økwLkknkU fu Íhkyuy RÂMík’{k÷ fhUøku s¼e fk{ nkuøkk. {uhe çkkík fku RMk Rçkúík yk{kuÍ rnfkÞík Mku Mk{ÍLku fe fkurþþ fersÞu. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík Lkõ÷ fhíku nI,

nw¬k{ fe {w÷k-Í{ík nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ Mkw^ÞkLk Mkkihe

Lku

yuf þÏMk fku LkkufrhÞu nw¬k{ Mku {Ly Vh{kÞk õÞqt rf nw¬k{ fk Ëhçkkhe çkLkLku {U ÍwÕ{ ð økwLkkn Mku çk[Lkk Ëw~ðkh nkuíkk ni. Þun MkwLk fh WMk Lku fnk : çkk÷ çkå[kU fku õÞk fYt ! Vh{kÞk : Íhk MkwrLkÞku ! Þun þÏMk fníkk ni rf

179 Vh{kLku {wMíkVk

{I ¾wËk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fe Lkk Vh{kLke fYt sçk íkku (ðkun) {uhu yn÷u

RÞk÷ fku rhÍTf Ãknwt[kyuøkk (ykih yøkh) Ríkkyík fYt íkku çku hkuÍøkkh ne Akuz Ëuøkk. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 528)

ykÍ{kRþ {U Lk zhU [knu rfíkLke ne MkÏík ykÍ{kRþ ykLk Ãkzu RM÷k{e çknLkkU fku [krnÞu þh-E ÃkËko íkfo Lk fhu, yÕ÷kn

þnÍkrËÞu

fkiLkiLk çkeçke Vkrík{kykih WB{w÷ {wyr{LkeLk çkeçke ykRþk fu MkËfu ykMkkLke Vh{k Ëuøkk. Ãkkhn 30 Mkqhyu y÷{ Lk~hn {U RþkoË nkuíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : íkku çkuþf Ëw~ðkhe fu MkkÚk ykMkkLke ni, çkuþf Ëw~ðkhe fu MkkÚk ykMkkLke ni. (Ãkkhn : 30 y÷ Lk~hn : 5 ,6)

Lkkrð÷U ÃkZLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : ykihíkU yks f÷ zkRsuMx ykih Lkkrð÷U ðøkihk ÃkZíke nI RLk fu çkkhu {U fwA çkíkkRÞu. sðkçk : yÏçkkhe {ÍT{qLkkU, zkRsuMxkU ykih Lkkrð÷kU {u çkkhnk fwr£GÞkík Ëu¾u òíku nI. RLk {U çkË {ÍTnçkkU fu {Ík{eLk

180 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe þVkyík r{÷uøke.

¼e nkuíku nI rsLnU ÃkZLku Mku ËeLkku E{kLk fe çkhçkkËe fk ¾íkhk hníkk ni. þheyík fe Y Mku çkË {ÍTnçkku fe {ÍTnçke rfíkkçk ykih WLk fk r÷¾k nwðk Lkk{ rLknkË RM÷k{e {ÍT{qLk ÃkZLkk {Ëo ð ykihík ËkuLkkU fu r÷Þu nhk{ nI, nkt {w-íkMkÂÕ÷çk MkwLLke ykr÷{ RLËÍTÍYhík (Þk’Lke çk ðõíku ÍYhík) çk f-Ëhu ÍYhík Ëu ¾ Mkfíkk ni . çknh nk÷ yki h ík fk {wyk-{÷k çknwík ne LkkÍqf ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík Vh{kíku ni : Mknen nËeMk Mku Mkkrçkík ni rf ÷zrfÞkU fku Mkqhyu ÞqMkwV fk íkhs{k (ð ík^Mkeh) Lk ÃkZkyut rf RMk {U {¢u ÍLkkt (Þk’Lke ykihíkkU fu Äkufk ËuLku) fk rÍ¢ Vh{kÞk ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 24, Mk. 455) {fk{u økkih ni, ÷zrfÞkU fku fwhykLku {SË fe yuf Mkqhík Mkqhyu ÞqMkwV fk íkhs{k ykih ík^Mkeh ÃkZLku Mku RMk r÷Þu {Ly fh rËÞk økÞk ni rf fnª Þun {LVe (Þk’Lke W÷x) yMkh Lk ÷u ÷U. yçk ykÃk ne yLËkÍk ÷økk ÷ersÞu rf RLnU çku Ztøke íkMðehkU ykih nÞk MkkuÍ rVÕ{e RÂ~íknkhkU ðøkihk nÍkhku íkçkkn fkrhÞkU Mku ¼hÃkqh yÏçkkhkU, çkkÍkhe {knLkk{kU, Lkkrð÷kU ykih zkRsuMxkU fe RòÍík fiMku Ëe ò Mkfíke ni ! Þkn hnu ! RLk shkRË fk {wíkk-÷yk {ËkuO fe ykr¾hík

181 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

fu r÷Þu ¼e f{ íkçkkn fwLk Lknª.

Mkwðk÷ : çkÂå[ÞkU fku rfMk Mkqhík fe íkk’÷e{ Ëe òyu ? sðkçk : çkÂå[ÞkU fku Mkq-híkwLLkqh fe íkk’÷e{ Ëe òyu ykih RMk Mkqhík fk íkhs{k ð ík^Mkeh ÃkZkÞk òyu [wLkkL[u nwÍhq {wVeÍwLLkqh, Vi Íu økLsqh, þknu økÞqh

fk Vh{kLku LkqÁLk

y÷k Lkqh ni : yÃkLke ykihíkkU fku fkíkLkk rMk¾kyku (ÃkwhkLku Í{kLku {U fÃkzk ½hkU {U çkwLkk òíkk Úkk WMku fkíkLkk fníku ni RMk nËeMk fk {õMkqË Þun ni rf RLnU MkeLkk, ÃkehkuLkk, ðøkihk ¾kLkøke W{qh rMk¾kyku) ykih RLnU “Mkq-híkwLLkqh” fe íkk’÷e{ Ëku. (y÷ {wMíkËhf, rs. 3, Mk. 158, nËeMk : 3546) {Lfq÷ ni : nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk yççkkMk Lku Mkq-híkwLLkqh fku {kirMk{u ns {U r{Bçkh Ãkh rík÷kðík Vh{kÞk ykih RMk fe yiMke LkVeMk Ãkihkyuu {U ík~hen Vh{kE rf yøkh Y{e WMku MkwLk ÷uíku íkku {wMkÕ{kLk nku òíku. (ík^Mkehu {Ëkrhf, Mk. 793) Mkqhyu Lkqh yXkhðU Ãkkhu {U ni, RMk {U 9 Áfqy ykih 64 ykÞíku {wçkk-hfk ni. ÷zrfÞkU fku RMk fe ÍYh íkk’÷e{

Ëe òyu çkÂÕf ík{k{ ne RM÷k{e ¼kRÞkU ykih RM÷k{e çknLkku fku RMk fk íkhs{k ð ík^Mkeh ÃkZLkk [krnÞu.

Mkwðk÷ : Mkqhyu Lkqh fe ík^Mkeh fkiLk Mke ÃkZU ?

182 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

sðkçk : ¾ÍkRLkw÷ RhVkLk Þk LkqÁ÷ RhVkLk Mku ÃkZ ÷ersÞu. {ÍeË {wVMMk÷ ík^Mkeh ÃkZLkk [knU íkku ¾÷e÷w÷ W-÷{k nÍhíku ¾÷e÷u r{Õ÷ík{w^íke {wnB{Ë ¾÷e÷ ¾kLk fkrËhe çk-hfkíke {khnhðe

fe “Mkq-híkwLLkqh” fe ík^Mkeh “[kËh

ykih [kh Ëeðkhe” fk {wíkk-÷yk Vh{kRÞu. RMk ík^Mkeh fe ¾kMk ¾qçke Þun ni rf RMk {U íkhs{k fLÍw÷ E{kLk þheV Mku r÷Þk økÞk ni.

{I VuþLk yuçk÷ Úke RM÷k{e çknLkku ! MkwLLkíkkU ¼he íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku nh Ë{ ðkçkMíkk hrnÞu, yuf {wçkÂÕ÷økyu Ëk’ðíku RM÷k{e Lku Ëk’ðíku RM÷k{e {U yÃkLke þw{qr÷GÞík fu òu yMçkkçk çkÞkLk rfÞu ðkun MkwLkLku Mku íkyÕ÷wf h¾íku ni, [wLkkL[u yuf RM÷k{e çknLk fu íknhehe çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf {I rLkík Lkyu VuþLk fu fÃkzu ÃknLkk fhíke ykih çku ÃkËko ne ½h Mku rLkf÷ òÞk fhíke Úke. yuf {híkçkk [LË RM÷k{e çknLku n{khu ½h yk# ykih Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíku t çkíkkíku nw yu n{khu ½h {U Mkw L LkíkkU ¼hk RÂßík{ky fhLku fe RòÍík {ktøke. n{ Lku çk ¾wþe RòÍík Ëe, ykr¾h RÂßík{ky fk rËLk ¼e yk økÞk,

183 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

{I ¾wË ¼e WMk RÂßík{ky {U þhef nwE, {wÍu RM÷k{e çknLkku fe MkkËøke, nwMLku yÏ÷kf ykih {-ËLke fk{ fhLku fk yLËkÍ çknwík ÃkMkLË ykÞk rçk÷ ¾wMkqMk rh¬ík ytøkuÍ Ëwyk Mku {I çknwík {w-íkyÂMMkh nwE, yiMke Ëwyk {I Lku Ãkn÷e {íkoçkk MkwLke Úke. Þqt RMk RÂßík{ky fe çk-h-fík Mku {wÍu økwLkknkU Mku íkkiçkk LkMkeçk nwE ykih {I {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku økE. VuþLk íkfo fh fu {I Lku ¼e MkkËøke yÃkLkk ÷e ykih yçk Íi÷e Mkín fe rÍB{uËkh fe nirMkGÞík Mku Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ fh fu yÃkLke ykr¾hík çkLkkLku fu r÷Þu fkuþkt nqt,

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fk òhe fËko yuf fuMkux

çkÞkLk hkuÍkLkk MkwLkLku fk ¼e {k’{q÷ ni. {I yÕ÷kn íkyk÷k fk þw¢ yËk fhíke nqt rf WMk Lku {wÍu RíkLkk ÃÞkhk {-ËLke {knku÷ yíkk rfÞk, yi fkþ ! nh RM÷k{e çknLk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku òyu.

{wMfhk fh çkkík fhLkk MkwLLkík ni RM÷k{e çknLkku ! {Mk÷ {þnqh ni rf “ÃÞkMku fku fqtyut Ãkh òLkk Ãkzíkk ni” {økh RMk {-ËLke çknkh {U Þun f{k÷ {kisqË ni rf fqtykt ¾wË [÷ fh ÃÞkMke fu ½h yk Ãknwt[k ! Þk’Lke RM÷k{e çknLkkU Lku ¾wË yk fh WMk {kìzLko RM÷k{e

184 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

çknLk fu ½h {U MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky rfÞk òuu rf WMk fe íkõËeh MktðhLku ykih WMk Ãkh {-ËLke htøk [ZLku fk Mkçkçk çkLk økÞk ! ðkfuE ½h ½h ò fh, ¾wþ ¾wÕfe fu MkkÚk {wMfhk fh {-ËLke Vq÷ ÷wxkLkk çknwík Mkkut fe rçkøkzÞkt çkLkk Ëuíkk ni.

{wMfhk fh økw^ík-økq fhLkk MkwLLkík

ni. yøkh fkuE Þqtne çkíkkihu ykËík {wMfhk fh çkkík fhtu íkku WMku yËkyu MkwLLkík fk Mkðkçk Lknª r{÷uøkk, çkkík fhíku ðõík rË÷ {U Þun rLkGÞík fhLke nkuøke rf {I yËkyu MkwLLkík fu r÷Þu {wMfhk fh çkkík fYtøkk (Þk fYtøke). fkþ ! n{u yËkyu MkwLLkík fe rLkGÞík Mku {wMfhk fh çkkík fhLku fe ykËík LkMkeçk nku òyu. RMk rÍBLk {U yuf {-ËLke Vq÷ fçkq÷ Vh{kRÞu. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u ËhËk nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq ËhËk

fu

{w-íkyÂÕ÷f Vh{kíke nti rf ðkun nh çkkík {wMfhk fh rfÞk fhíku, sçk {I Lku WLk Mku RMk çkkhu {U ÃkqAk íkku WLnkU Lku sðkçk rËÞk, “{I Lku LkrçkGÞu yfh{

fku

Ëu¾k rf ykÃk ËkihkLku økw^ík-økq {wMfhkíku hníku Úku.” ({fkrh{w÷ yÏ÷kf r÷¥k-çkhkLke, hf{ : 21)

185 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

õÞk yks f÷ ÃkËko ÍYhe Lknª ?

Mkwðk÷ : “yks f÷ ÃkËko ÍYhe Lknª” yiMkk fnLkk fiMkk ni ? sðkçk : RMk íkhn fnLkk RÂLíknkE n{kfík ð snk÷ík ykih rLknkÞík ne MkÏík çkkík ni. RMk rfM{ fu fr÷{kík Mku {wí÷fLk ÃkËuo fe VŠ ÍGÞík fu RLfkh fk RÍTnkh nkuíkk ni ykih rMkhu Mku ÃkËuo fe VŠ ÍGÞík ne fk RLfkh fw£ ni, y÷çk¥kk yøkh fkuE ÃkËuo fe VŠ ÍGÞík fk fkR÷ ni {økh ÃkËuo fe rfMke ¾kMk LkkuRGÞík (Þk’Lke {ÏMkqMk íkÍo) fk RLfkh fhíkk ni rsMk fk íkyÕ÷wf ÍYrhÞkíku ËeLk Mku Lknª íkku rVh nwõ{u fw£ Lknª.

ykÃk íkku ½h fu ykË{e nI !

Mkwðk÷ : RMk íkhn fnLkk fiMkk, rf “Ãkeh Mku õÞk ÃkËko ! Ãkeh Mkkrnçk Mku ¼e ¼÷k fkuE ÃkËko nkuíkk ni !” Þk Lkk {nh{ rh~íkuËkhkU, ÃkzkurMkÞkU Þk ½h {U ykLku òLku ðk÷u {ÏMkqMk ÷kuøkkU fu {w-íkyÂÕ÷f RMk íkhn fn ËuLkk rf, “ykÃk íkku ½h fu ykË{e ni ykÃk Mku õÞk ÃkËko fhLkk !” sðkçk : Þun ¼e MkhkMkh n{kfík ð snk÷ík ni RMk íkhn fe çkkíkU fnLku ðk÷u íkkiçkk fhut. Lkk {nh{ Ãkeh Mkkrnçk Mku ykih nh ysTLkçke rh~íkuËkh, ËkuMíkËkh ykih yn÷u sðkh (Þk’Lke

186 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

ÃkzkurMkÞkU) Mku ÃkËko ni.

{Ëo fu nkÚk Mku [qrzÞkt ÃknLkLkk Mkwðk÷ : ykihík ysLkçke {rLknkh (Þk’Lke [qrzÞkt çku[Lku ðk÷u) fu nkÚkkU {U yÃkLkk nkÚk Ëu fh WMk Mku [qrzÞkt ÃknLk Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : yiMkk fhLku ðk÷e ykihík økwLknøkkh ykih snLLk{ fe MkÍkðkh ni yøkh þkunh ð {nkrh{ økihík Lk ¾kyut ykih çkk ðwsqËu fwËhík Lk hkUfu íkku ðkun ¼e “ËGÞqMk” ykih snLLk{ fu nfËkh ni. yøkh þkunh yÃkLke Íkiò fku RMk nk÷ {U Ëu¾ ÷u rf rfMke økih {Ëo Lku WMk fk nkÚk Ãkfzk nwðk ni íkku {hLku {khLku fu r÷Þu íkGÞkh nku òyu {økh MkË fhkuz y^MkkuMk ! Þune çkeðe sçk [qrzÞkt ÃknLkLku fu r÷Þu økih {Ëo fu nkÚkkU {U nkÚk Ëu Ëuíke ni íkku þkunh fk ¾qLk rçkÕfw÷ ¼e òuþ Lknª {khíkk ! {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Mku sçk {rLknkh fu nkÚkkU

[qrzÞkt ÃknLkLku fu çkkhu {U nwõ{u þh-E ËhÞk^ík rfÞk økÞk íkku Vh{kÞk : nhk{ nhk{ nhk{ ni, nkÚk r˾kLkk økih {Ëo fku nhk{ ni, WMk fu nkÚk {U nkÚk ËuLkk nhk{ ni òu {Ëo yÃkLke ykihíkkU fu MkkÚk RMku hðk h¾íku ni ðkun ËGÞqMk ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 247)

187 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

ÃkËko fhLku {U {wykþhu Mku zh ÷økíkk ni Mkwðk÷ : ÷kuøk fníku nI : sðkLk çkuxe fku ÃkËko fhðkíku nwyu RMk {wykþhu Mku zh ÷økíkk ni, rh~íkuËkh íkhn íkhn fe çkkíkU çkLkkíku ni ! sðkçk : {wMkÕ{kLk fku {wykþhu Mku Lknª yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Mku zhLkk [krnÞu. fwhykLku Ãkkf fu Ãkn÷u Ãkkhu Mkq-híkw÷ çk-fhn fe [k÷eMkðª ykÞíku fhe{k {U RþkoË nkuíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih ¾kMk {uhk ne zh h¾ku. òu fkuE nfefe {k’LkkU {U yÕ÷kn íkyk÷k Mku zhíkk ni, yÕ÷kn

WMk fe økiçk Mku {ËË Vh{kíkk ykih ÷kuøkkU fu

rË÷kU {U WMk fe niçkík zk÷ Ëuíkk ni. rnfkÞík : yuf çkwÍwøko

fku fkrVhkU Lku ½uh r÷Þk ykih

ík÷ðkhtu Mkkiík fh þneË fhLku ÷Ãkfu {økh Mkçk fk ík÷ðkh ðk÷k nkÚk þ÷ (Þk’Lke MkwLk) nku økÞk ykih ðkh Lk fh Mkfu. Þun Ëu¾ fh ðkun çkwÍwøko y~fçkkh nku økyu. fw^Vkh Lku {w-íkyÂßsçk nku fh fnk : Þun hkiLkk fiMkk ! ykÃk fku íkku ¾wþ nkuLkk [krnÞu rf òLk çk[ økE. Vh{kÞk : {wÍu RMk çkkík Lku Á÷k rËÞk rf {I þnkËík fe MkykËík Mku {nY{ nku økÞk ! yøkh íkw{ ÷kuøk {wÍu fí÷ fh Ëuíkku íkku

188 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

{uhe EË nku òíke rf hn{íku ¾wËk ðLËe

Mku sLLkík fk

nfËkh çkLk òíkk. Þun E{kLk y^hkuÍ sðkçk MkwLk fh Mkkhu fw^Vkh {wMkÕ{kLk nku økyu. yÕ÷kn íkyk÷k fu rMkðk rfMke Mku Lk zhLku ðk÷u WLk çkw Í wøko Lku WLk fu {^T÷qÍ çkkÍqykut Ãkh yÃkLkk {wçkkhf nkÚk Vihk íkku yÕ÷kn rËÞu. yÕ÷kn

Lku Mkçk fu nkÚk ËwÁMík Vh{k

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu

n{khe {ÂøVhík nku. rLkf÷ òyu rË÷ Mku {uhu ¾kiVu ËwLÞk íkwÍe Mku zYt {I MkËk Þk R÷kne íkuhu ¾kiV Mku íkuhu zh Mku n{uþk {I ÚkhÚkh hnqt fktÃkíkk Þk R÷kne

õÞk ½h {U {ÂGÞík nku òyu íkçk ¼e ÃkËko ÍYhe ni ?

Mkwðk÷ : yøkh ½h {U {ÂGÞík nku òyu ykih íkk’rÍGÞík fu r÷Þu ÷kuøkkU fe yk-{Ëku h^ík nku, õÞk yiMke R{hsLMke {U ¼e ÃkËuo fk ¾Þk÷ h¾Lkk ÍYhe ni ? sðkçk : yiMku {kify Ãkh íkku yÃkLke {kiík rÍÞkËk ÞkË ykLke [krnÞu. sçk {kiík rÍÞkËk ÞkË ykyu íkku økwLkknkU Mku çk[Lku fk ÍunTLk ¼e rÍÞkËk çkLkíkk ni. [qtrf çku ÃkËoøke ¼e økwLkkn ð

189 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni RMk r÷Þu yiMku {kify Ãkh økihík {LË ykih ¾kiVu ¾wËk

h¾Lku

ðkr÷ÞkU fk ÃkËko rÍÞkËk MkÏík nku òíkk ni [wLkkL[u

çkuxk ¾kuÞk ni nÞk Lknª ¾kuE nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u ¾Õ÷kË støk {U þneË nku økÞk. ykÃk

fk çkuxk WLk fu çkkhu {U

{k’÷q{kík nkrMk÷ fhLku fu r÷Þu [unhu Ãkh rLkfkçk zk÷u çkk ÃkËko çkkhøkknu rhMkk÷ík

{u nkrÍh nwE,

RMk Ãkh rfMke Lku nihík Mku fnk : RMk ðõík ¼e ykÃk Lku {wtn Ãkh rLkfkçk zk÷k ni ! fnLku ÷økª : “{I Lku çkuxk ÍYh ¾kuÞk ni, nÞk Lknª ¾kuE.” (Mkw-LkLkw yçke ËkðqË, rs. 3, Mk. 9 , nËeMk : 2488) yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu

n{khe {ÂøVhík nku. Ëu¾k ykÃk Lku ! çkuxk þneË nku òLku fu çkk ðwsqË MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u ¾Õ÷kË

Lku “ÃkËko” çkh fhkh h¾k. nf

çkkík Þun ni rf rË÷ {U ¾kiVu ¾wËk

ykih ynfk{u

þheyík Ãkh y{÷ fhLku fk sÍTçkk nku íkku {wÂ~f÷ Mku {wÂ~f÷

190 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

fk{ ¼e ykMkkLk nku òíkk ni ykih òu Lk^Mk fe ne÷k MkkrÍÞkU {U yk òyu WMk fu r÷Þu ykMkkLk Mku ykMkkLk fk{ ¼e {wÂ~f÷ nku fh hn òíkk ni. ÞfeLkLk yÕ÷knw íkÔðkçk fu yÍkçk Mku zh fh Úkkuze çknwík íkõ÷eV WXk fh ÃkËuo fe ÃkkçkLËe fh ÷e òyu íkku Þun fkuE çknwík rÍÞkËk {wÂ~f÷ fk{ Lknª. ðhLkk yÍkçku snLLk{ fe íkõ÷eV nhrøkÍ Mkne Lknª òyuøke. yøkh fkuE nwõ{u R÷kne

Ãkh

y{÷ fhLku fk yÍT{u {wMkB{{ fh ÷u íkku çkuþf yÕ÷kn WMk fu r÷Þu ykMkkLke Vhkn{ fh Ëuíkk ni.

çkuxe fu øk÷u fk ËËo Ëqh nku økÞk RM÷k{e çknLkku ! ynfk{u þheyík Ãkh y{÷ fhLku fk sÍTçkk ÃkkLku fk yuf çkuníkheLk Íheyk íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fkrV÷kU {U {-ËLke ykfk

fe ykrþfkykut fu

MkkÚk MkwLLkíkkU ¼hk MkVh ¼e ni. yøkh MkVh fe Mkå[e rLkGÞík fh ÷e òyu ykih rfMke ðsn Mku MkVh LkMkeçk Lk nku íkçk ¼e çkuzk Ãkkh ni. {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fe rLkGÞík fhLku ðk÷e yuf ¾wþ LkMkeçk fe E{kLk y^hkuÍ rnfkÞík MkwrLkÞu ykih Íqr{Þu, [wLkkL[u çkkçkw÷ RM÷k{ (rMkLÄ) fe

191 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

yuf RM÷k{e çknLk fk fwA RMk íkhn fk çkÞkLk ni rf {uhe çkuxe øk÷u fu ËËo {U {wçík÷k Úke, fkVe R÷ks fhðkÞk {økh ykhk{ Lknª ykÞk. {I Lku RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fe rLkGÞík fh ÷e. {uhk nwMLku ÍLk ni rf EMk rLkGÞík fe çk-h-fík Mku {uhe çkuxe fku rMknTník r{÷ økE rVh {I Lku yÃkLke rLkGÞík fu {wíkkrçkf RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh ¼e rfÞk VÍT÷ fe çkkrhþU hn{íkU Lku’{íku økh íkwBnu [krnyut fkrV÷u {U [÷ku Ëqh çke{krhÞkt ykih ÃkhuþkrLkÞkt nkUøke çkMk [÷ ÃkzU fkrV÷u {U [÷ku

økih {nTh{k Mku íkk’rÍGÞík fh Mkfíku nI Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : yøkh rfMke økih {nTh{k fk yÍeÍ Vkiík nku òyu íkku økih {nh{ íkk’rÍGÞík fhu Þk Lknª ? sðkçk :Lknª. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefnnÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^ íke {wn B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : ykihík fku WMk fu {nkrh{ ne íkk’rÍGÞík fhU. (çknkhu þheyík rnMMkk : 4, Mk. 201 , {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk)

økih {nh{ fe RÞkËík fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : õÞk økih {nh{ ykih økih {nTh{k çke{khe {U yuf ËqMkhu fku RÞkËík ¼e Lk fhU ?

192 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

sðkçk : S Lknª. RMk íkhn yuf ËqMkhu fe íkhV høçkík çkZLku fk MkÏík yLËuþk ni òu rf íkçkkn fwLk ni.

Í[øke fu {w-íkyÂÕ÷f Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : õÞk {Ëo Mku Í[øke fhðkE ò Mkfíke ni ? sðkçk : þkunh fu R÷kðk fkuE ¼e {Ëo Í[øke Lk fhðkyu õÞq trf RMk fk{ {U MkÏík çku ÃkËoøke nkuíke ni. yøkh {wÂBfLk nku íkku ½h Ãkh ne {wMkÕ{kLk ËkE (MIDWIFE) fe r¾Ë{kík nkrMk÷ fe òyut. ðhLkk yiMku yMÃkíkk÷ {U íkhfeçk çkLkkE òyu snkt rMkVo {wMkÕ{kLk ¾ðkíkeLk ne Þun r¾Ë{kík yLò{ Ëuíke nkU. yMÃkíkk÷ {ut Lkk{ fk RÂLËhkÍ fhðkLku Mku Ãkn÷u {k’÷q{kík fh ÷uLke ÍYhe ni ðhLkk yõMkh {Ëo zkìõxh ykih rçk÷ ¾wMkqMk økðLko{uLx fu yMÃkíkk÷kU {U {uzef÷ MxqzLxTMk ¼e ðÍTyu nB÷ (DELIVERY) fu fk{ {U rnMMkk ÷uíku ni. ÞkË hnu ! fkrVhk ykihík Mku {wMkÕ{kLk ykihík fk yiMkk ne ÃkËko ni siMkk økih {Ëo Mku.

fkrVhk ËkE Mku Í[øke fhðkLku fk {My÷k Mkwðk÷ : fw^Vkh fu yõMkrhGÞíke {wÕf {U yõMkh ËkRÞkt fkrVhk nkuíke ni, yiMke Mkqhík {U Í[øke fu {wyk-{÷kík {U MkÏík nhs fk Mkk{Lkk ni. hnLkw{kE Vh{k fh RLËÕ÷kn {ksqh

193 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

ykih RLËLLkkMk {~fqh nkU. sðkçk : {wMkÕ{kLk ykihík fu r÷Þu n÷k÷ Lknª rf fkrVhk ykihík fu Mkk{Lku rMkºk ¾ku÷u. RMk Mku RÂßíkLkkçk (çk[Lkk) ÷krÍ{ ni. sçk íkf {wMkÕ{kLk ËkE r{÷ Mkfíke nku ykih ðkun ËwÁMík fk{ Mkh yLò{ Ëu Mkfíke nku íkku fkrVhk Mku nhrøkÍ Þun fk{ Lk fhðkÞk òyu. nkt yøkh {sçkqhe nku ykih {wMkÕ{kLk ËkE Lk r{÷ Mkfu siMkk rf Mkwðk÷ {U rÍ¢ ni íkku yiMke MkÏík {sçkqhe {U fkrVhk ËkE Mku Í[øke fhðkLku {U {wÍk-Þfk Lknª.

Mkwðk÷ : ¼k¼e fe Í[øke fu {kify Ãkh Ëuðh Þk suX Ëu¾Lku, çkå[u fe {wçkkhf çkkË ËuLku òyu Þk Lknª. ? sðkçk : ¼k¼e ykih rfMke ¼e økih {nTh{k fku Ëu¾Lku ykih {wçkkhf çkkË ËuLku fu r÷Þu òLkk MkÏík rVíkLkkU fk ËhðkÍk ¾ku÷Lkk ni.

õÞk rË÷ fk ÃkËko fkVe ni ?

Mkwðk÷ : çkk’Í çku ÃkËko ykihíkU fníke ni, “Vfík rË÷ fk ÃkËko nkuLkk [krnÞu” RMk fe õÞk nfefík ni ? sðkçk : Þun þiíkkLk fk çknwík çkzk ykih çkwhk ðkh ni ykih RMk fki÷u çkËíkh yÍ çkki÷ {U WLk fwh ykLke ykÞíku {wçkk-hfk fu

194 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

RLfkh fk Ãkn÷q ni rsLk {U Íkrnhe rsM{ fku ÃkËuo {U AwÃkkLku fk nwõ{ rËÞk økÞk ni, {-Mk÷Lk Ãkkhn 22 Mkq-híkw÷ ynÍkçk ykÞík LkBçkh 33 {U Vh{kÞk økÞk, íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yÃkLku ½hkU {U Xnhe hnku ykih çku ÃkËko Lk hnku siMku yøk÷e òrnr÷GÞík fe çku ÃkËoøke.

RMke Mkqhík

fku ykÞík LkBçkh 59 {U ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yi Lkçke ! yÃkLke çkerçkÞkU ykih Mkkrnçk ÍkrËÞkU ykih {wMkÕ{kLkkU fe ykihíkkU Mku Vh{k Ëku rf yÃkLke [kËhkU fk yuf rnMMkk yÃkLku {wtn Ãkh zk÷u hnU RÕ¾.

Mkq-híkwLLkqh fe ykÞík LkBçkh 31 {U ni :

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yÃkLkk çkLkkð Lk r˾kyut RÕ¾.

òu rsM{ fu ÃkËuo fk {wí÷fLk RLfkh fhu ykih fnu rf “rMkVo rË÷ fk ÃkËko nkuLkk [krnÞu” WMk fk E{kLk òíkk hnk. {økh yiMkk fnLku fu çkk ðwsqË Þun ykihík ({whíkÆk nku òLku fu çkk ðwsqË) rLkfkn Mku Lk rLkf÷e, ykih Lk WMku

hðk (Þk’Lke òRÍ) ni fu çkk’Ëu RM÷k{ rfMke ËqMkhu Mku rLkfkn fh ÷u, nkt ([qtfu ðkun yÃkLku RhríkËkË fu Mkçkçk yÃkLku þkunh Ãkh nhk{ nku [wfe ni r÷nkÍk) çkk’Ëu (fçkq÷u)

RM÷k{, Mkkrçkfk þkunh ne Mku íkßËeËu rLkfkn Ãkh {sçkqh fe òyuøke. ykih {wheË nkuLkk [knu íkku rfMke ¼e ò{uy

195 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

þhkRík Ãkeh Mku çkiyík nku òyu. y÷çk¥kk yøkh fkuE ÃkËuo fe VŠ ÍGÞík fk fkR÷ ni {økh ÃkËuo fe rfMke ¾kMk LkkiRGÞík (Þk’Lke {ÏMkqMk íkÍo) fk RLfkh fhíkk ni rsMk fk íkyÕ÷wf ÍYrhÞkíku ËeLk Mku Lknª íkku rVh nwõ{u fw£ Lknª. fw£ Mku íkkiçkk LkeÍ íksËeËu E{kLk ð íksËeËu rLkfkn fk íkhefk {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe íkhV Mku þkyuy fËko 16 Mk-Vnkík fu {wÏíkMkh rhMkk÷u “28 fr÷{kíku fw£” Mku Ëu¾ ÷ersÞu. yÕ÷kn

n{khk E{kLk Mk÷k{ík h¾uu.

nfefík íkku Þun ni rf “Íkrnh” rË÷ fk Lkw{kRLËk ni, rË÷ yåAk nkuøkk íkku RMk fk yMkh ¾krhs {U ¼e Íkrnh nkuøkk r÷nkÍk ÃkËko ðkune fhuøke rsMk fk rË÷ yåAk ykih yÕ÷kn

fe Ríkkyík fe íkhV {kR÷ nkuøkk [wLkkL[u

yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : Þun ¾Þk÷ rf

çkkríkLk (Þk’Lke rË÷) MkkV nkuLkk [krnÞu Íkrnh fiMkk ne nku, {nTÍ çkkrík÷ ni. nËeMk {U Vh{kÞk rf RMk fk rË÷ Xef nkuíkk íkku Íkrnh ykÃk (Þk’Lke ¾wË ne) Xef nku òíkk.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 605)

ÍunTLke {heÍ íkLËwÁMík nku økÞk RM÷k{e çknLkku ! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ fe

196 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

çk-h-fíkkU fu õÞk fnLku ! RLk çk-h-fíkkU fku ÷qxLku fe ykËík çkLkkLku fu r÷Þu ykÃk ¼e Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík {U rþhfík fe MkykËík nkrMk÷ fersÞu. ykÃk fu {MkkR÷ nihík ytøkuÍ íkkih Ãkh n÷ nkUøku ykih yÕ÷kn

fu VÍT÷ku fh{ Mku økiçke R{ËkËU nkUøke,

[wLkkL[u fnhkuz Ãk¬k (Ãktòçk, ÃkkrfMíkkLk) fe yuf RM÷k{e çknLk fu íknhehe çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf {uhu Akuxu ¼kE ½hu÷q Lkk [krfÞkU, íktøkËÂMíkÞkU ðøkihk ÃkhuþkrLkÞkU fu Mkçkçk {wMkÕMk÷ xuLþLk (Þk’Lke ÍunLT ke Ëçkkð) {U {wçík÷k hnLku fe ðsn Mku h^íkk h^íkk ÍunTLke {heÍ çkLk økyu Úku ykih Q÷ Vq÷ çkfíku hníku Úku, Þnkt íkf rf

yÃkLku nkÚkkU yÃkLke

òLk ÷uLku Þk’Lke ¾wËfwþe fu çkkhu {U Mkku[Lku ÷øku Úku. {wÍu WLk fe nk÷ík Ãkh çkzk íkhMk ykíkk {økh {I yuf çku çkMk ykihík õÞk fh Mkfíke Úke.

{I Ãkn÷u ne Mku Ëk’ðíku RM÷k{e fu

MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fhíke Úke, ðnkt {I Lku ¼kE òLk fe rMknTník Þkçke fu r÷Þu røkzrøkzk fh Ëwyk {ktøkLke þwYy fh ˪. fwA ne yMkko økwÍhk Úkk rf {uhu ¼kE fku yÕ÷knw þkVe

Lku rþVk yíkk Vh{k Ëe.

yçk ðkun

yB{e ykih yççkq fe RÍTÍík ykih WLk fk yunríkhk{ fhLku fu

197 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

çkkRMk WLk fe ykt¾kU fu íkkhu çkLk [wfu ni. yi hÍk nh fk{ fk Rf ðõík ni rË÷ fku ¼e ykhk{ nku ne òyuøkk RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾k ykÃk Lku ! MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe fiMke çk-h-fík ni. Þun çkkík n{uþk ÞkË hr¾Þu rf RÂßík{ky fe nkrÍhe {U rMkVo ËwLÞkðe {MkkR÷ fu n÷ ne fe rLkGÞík Lk fe òyu. ík-÷çku RÕ{ ykih Mkðkçku ykr¾hík f{kLku fe ¼e rLkGÞíku ÍYh fhLke [krnÞU. RM÷k{e çknLkku fk þh-E ÃkËu o fu MkkÚk ÃkkrfMíkkLk fu çku þw{kh þnhkU ykih ËwLÞk fu {wÏíkr÷V {wÕfkU {U {w-íkyrÆË {fk{kík Ãkh n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{kykík nkuíku nI, nh RM÷k{e çknLk fku [krnÞu rf Ëk’ðíku RM÷k{e fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U Lk rMkVo ¾wË rþhfík fhu çkÂÕf Ëeøkh RM÷k{e çknLkkU Mku Ãkwh íkÃkkf íkhefu Ãkh {w÷kfkík fh fu ¾qçk RÂLVhkËe fkurþþ fhu ykih WLk fku RÂßík{ky fe rþhfík fe Ëk’ðík Ëuíke hnu.

198 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

{-ËLke Vq÷ : nÍhíku MkÂGÞËwLkk òrçkh

Mku rhðkÞík ni,

þnLþknu {ËeLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk, çkkRMku Lkw Í q ÷ u MkfeLkk, Vi Í økLSLkk Lku Vh{Þk : “nh Lkufe Mk-Ëfk ni ykih íkwBnkhk yÃkLku ¼kE Mku ¾LËk ÃkuþkLke Mku r{÷Lkk ¼e Lkufe ni ykih yÃkLku zku÷ Mku yÃkLku ¼kE fu çkhíkLk {U ÃkkLke zk÷Lkk ¼e Lkufe ni.” ({wMLkËu yn{Ë rçkLk nBçk÷, rs. 5 Mk. 111, nËeMk : 14715)

ÃkËko fhLku {U rÍsf nkuíke nku íkku.....

Mkwðk÷ : {knku÷ çknwík yuzðkLMk ykih VuþLk ÃkhMíke yk{ ni, þh-E ÃkËko fhíku nwyu rÍsf {nMkqMk nkuíke ni õÞk rfÞk òyu ? sðkçk : þh-E ÃkËko íkfo Lk rfÞk òyu rf Þun yÍe{ Lkufe ni ykih çkuÃkËoøke MkÏík økwLkkn. ÃkËko fhLku {U rsíkLke íkõ÷eV rÍÞkËk nkuøke WíkLkk ne Mkðkçk ¼e {Lfq÷ ni :

rÍÞkËk r{÷uøkk. Þk’Lke “y^Í÷ íkheLk

RçkkËík ðkun ni rsMk {ut Ín{ík rÍÞkËk nku . ” r¾Vk, rs. 1 , Mk. 141 )

(f~Vq÷

R{k{ þ-hVw Æ eLk Lk-ððe

Vh{kíku nI : RçkkËík {U {þ¬ík ykih ¾[o

199 {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

Vh{kLku {wMíkVk

rÍÞkËk nkuLku Mku Mkðkçk ykih VÍe÷ík ¼e rÍÞkËk nku òíke ni. (þnuo Mknen {wÂM÷{ r÷LLk-ððe, rs. 1 , Mk. 390) nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h rçkLk yçËw÷ yÍeÍ

Vh{kíku

nI : y^Í÷ íkheLk y{÷ ðkun ni rsMk fu r÷Þu Lk^MkkU fku {sçkqh nkuLkk Ãkzu. (Rr¥knkVwMMkk-Ëíkw÷ {w¥kfeLk r÷ÍTÍwçkiËe, rs.

11,

Mk. 10 )

nÍhíku MkÂGÞËwLkk Rçkúkne{ rçkLk yËn{

Vh{kíku nI : “òu y{÷ ËwLÞk {U rsMk fËh Ëw~ðkh nkuøkk çkhkuÍu rfÞk{ík {eÍkLku y{÷ {U WMke fËh ðÍTLkËkh nkuøkk.”

(íkÂÍTfhíkw÷ ykir÷Þk, Mk. 95, {w÷ϾMkLk)

nkt yøkh rfMke fu yÃkLku ne rË÷ {ut ¾kux nku íkku õÞk fn Mkfíku nI ! {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

LkqÁ÷ RhVkLk MkVnk 318

Ãkh Vh{kíku nI : “rsMk fku økwLkkn ykMkkLk {k’÷q{ nkU ykih Lkuf fk{ ¼khe, Mk{Íku WMk fu rË÷ {U rLkVkf ni, yÕ÷kn

{nVqÍ h¾u.”

çkeçke Vkrík{k fu fVLk fk ¼e ÃkËko !

Mkwðk÷ : fníku ni, çkeçke Vkrík{k

fku WLk fu fVLk Ãkh

rfMke økih {Ëo fe LkÍh ÃkzLkk ¼e ÃkMkLË Lkne Úkk !

200 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

sðkçk : çkuþf ! Mkhfkhu {ËeLkk

fu rðMkk÷u Íkrnhe fu

çkk’Ë ¾kíkqLku sLLkík, þnÍkrËÞu fkiLkiLk, nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk Vkrík-{íkwÍ TÍnhk

Ãkh øk{u {w M íkVk

fk RMk fËh øk-÷çkk nwðk rf ykÃk fu ÷çkkU fe {wMfhknx ne ¾í{ nku økE ! yÃkLku rðMkk÷ Mku fç÷ rMkVo yuf ne çkkh {wMfhkíke Ëu¾e økE. RMk fk ðkrfyk fwA Þqt ni : nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ¾kíkqLku sLLkík fku Þun ík~ðeþ Úke rf W{ú ¼h íkku økih {Ëkuo fe LkÍhkU Mku ¾wË fku çk[kyu h¾k ni yçk fnª çkk’Ëu ðVkík {uhe fVLk Ãkkuþ ÷kþ ne Ãkh ÷kuøkkU fe LkÍh Lk Ãkz òyu. yuf {kify Ãkh nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk yM{k rçkLíku W{iMk Lku fnk : {I Lku nçþk {U Ëu¾k ni rf sLkkÍu Ãkh ËhÏík fe þk¾U çkktÄ fh yuf zku÷e fe Mke Mkqhík çkLkk fh WMk Ãkh ÃkËko zk÷ Ëuíku ni. rVh WLnkU Lku ¾sqh fe þk¾U {tøkðk fh WLnU òuz fh WMk Ãkh fÃkzk íkkLk fh MkÂGÞËn ¾kíkqLku sLLkík fku r˾kÞk. ykÃk çknwík ¾wþ nwE ykih ÷çkkU Ãkh {wMfhknx yk økE. çkMk Þune yuf {wMfhknx Úke òu Mkhfkhu {ËeLkk Ëu¾e økE.

fu rðMkk÷u Íkrnhe fu çkk’Ë (sÍTçkw÷ fw÷qçk {wíkso{, Mk. 231)

201 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

! MkÂGÞËn ¾kíkqLku sLLkík

fu ÃkËuo

fe ¼e õÞk çkkík ni ! rfMke Lku rfíkLkk ÃÞkhk þu’h fnk ni : [q Ínhk çkkþ yÍ {Ï÷qf YÃkkuþ rf Ëh ykøkkuþ þççkehu çk çkeLke (Þk’Lke nÍhík Vkrík{k Ínhk

fe íkhn ÃkhnuÍ økkh ð

ÃkËkoËkh çkLkku íkkrf yÃkLke økkuË {U nÍhíku MkÂGÞËwLkk þççkehu Lkk{Ëkh R{k{u nwMkiLk

siMke yki÷kË Ëu¾ku)

çkeçke Vkrík{k fk Ãkw÷ rMkhkík Ãkh ¼e ÃkËko Mkwðk÷ : õÞk yn÷u {nþh ¼e MkÂGÞËn ¾kíkqLku sLLkík fku Ãkw÷ rMkhkík Mku økwÍhíku Lknª Ëu¾ MkfUøku ? sðkçk : nÍhíku yÕ÷k{k s÷k÷w ÆeLk Mkw Þ qíke þkVu E Lku y{eÁ÷ {w y r{LkeLk nÍhíku {ki ÷kyu fkyuL kkík, yr÷GÞw÷ {w íkoÍk þuhu ¾w Ëk

Mku rhðkÞík

fe ni rf Mkhfkhu Ëku yk÷{, Lkqh u {w s MMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq ÷u {wn T íkþ{, LkrçkGÞu {kun íkh{, {nçkqç ku hççku yfh{

Lku Vh{kÞk : sçk

rfÞk{ík fk rËLk nkuøkk íkku yuf {wLkkËe rLkËk fhu ø kk. yi yn÷u {ß{y ! yÃkLku Mkh Íw f kyku ykt ¾ U çkLË fh ÷ku , íkkrf nÍhíku Vkrík{k rçkLíku {w n B{Ëu

202 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

{wMíkVk

rMkhkík Mku økwÍhu (y÷ òr{WMMkøkeh, Mk. 57, nËeMk : 822)

r{÷LkMkkhe fe çk-h-fíkU n{khe RM÷k{e çknLkkU fku ¼e ¾kíkqLku sLLkík, þnÍkrËÞu fkiLkuLk, nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk Vkrík-{íkwÍTÍnhk fe Mkehíku {wçkk-hfk Mku ËMko nkrMk÷ fhLkk [krnÞu. RM÷k{e çknLkU Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku òyutøke ykih yÃkLku Þnkt nkuLku ðk÷u n^íkkðkh Ëk’ðíku RM÷k{e fu RÂßík{ky {U rþhfík Vh{kíke hnUøke ykih {-ËLke RLyk{kík Ãkh y{÷ fh fu rV¢u {ËeLkk fhíku nwyu hkuÍkLkk rhMkk÷k Ãkwh fh fu yÃkLke rÍB{kËkh RM÷k{e çknLk fku sBy fhðkíke hnUøke íkku

çkuzk Ãkkh

nkuøkk. ykÃk fe Íkif y^ÍkE fu r÷Þu {-ËLke fkrV÷u fe yuf çknkh økkuþ økwÍkh ni, [wLkkL[u yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf {I Lk{kÍkU fu {wyk-{÷u {tu øk^÷ík fk rþfkh ykih yøÞkh fu VuþLk Ãkh rLkMkkh Úke. rVÕ{u rzhk{U çkzu þkif Mku Ëu¾k fhíke Úke. yuf {híkçkk {I rfMke fe Ëk’ðík Ãkh Ëk’ðíku RM÷k{e fu íkeLk hkuÍk çkiLk÷ yõðk{e MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky fe ykr¾he rLkþMík {U

203 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

yÃkLke yuf Mknu÷e fu MkkÚk þhef nwE. ðnkt Ëku RM÷k{e çknLkkU Lku çkøkih rfMke òLk Ãkn[kLk fu n{khk fkVe ¾Þk÷ h¾k, n{U çkze yÃkLkkRGÞík Mku yÃkLku nÕfu {U rçkXkÞk. nwMLku Rr¥kVkf Mku ðkun n{khu y÷kfu ne fe rLkf÷e, WLnkU Lku n{U çkwÄ fu hkuÍ nkuLku ðk÷u RM÷k{e çknLkkU fu y÷kfkE RÂßík{ky {U rþhfík fe Ëk’ðík ¼e Ëe {økh n{ Lku fkuE ¾kMk íkðßòun Lknª Ëe. RMk fu çkk ðwsqË ¼e ðkun n{khu ½h RÂßík{ky fe Ëk’ðík ËuLku fu r÷Þu íkþheV ÷u yk#. yçk {uhk rË÷ fwA ÃkMkeò ykih {wÁÔðík {U WLk fk {kLk h¾íku nwyu nk{e ¼h ÷e ykih Mkku[k [÷ku yuf y÷kfkE RÂßík{ky {U íkku rþhfík fh ne ÷qt çkk’Ë {U Lknª òŸøke. {økh Ëk’ðíku RM÷k{e ðk÷e ËeðkrLkÞkt {hnçkk ! WLnku Lku yÃkLkk rË÷ Lk íkkuzk, {uhe ykr¾hík fe ¼÷kE fe ¾kríkh {uhk ÃkeAk Lk Akuzk, þ^fík ð {nççkík fk rMkÂÕMk÷k çkhkçkh òhe h¾k ykih ¾qçk r{÷LkMkkhe fu MkkÚk RÂLVhkËe fkurþþ fhíke hnª. rçk÷ ykr¾h WLk fu nwMLku yÏ÷kf Lku {uhu ÃkÚÚkh Mku ¼e MkÏík rË÷ fku {ku{ çkLkk ne rËÞk ykih {I h^íkk h^íkk {-ËLke {knku÷ {U h[ çkMk økE.

204 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

y÷e fu ðkrMkíku Mkqhs fku VihLku ðk÷u Rþkhk fh Ëku rf {uhk ¼e fk{ nku òyu

ykihkík fe {Íkhkík Ãkh nkrÍhe Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLkU frçkúMíkkLk Þk {Íkhkíku ykir÷Þk Ãkh ò Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : ykihíkkU fu r÷Þu çkk’Í W-÷{k Lku rÍÞkhíku fwçkqh fku òRÍ çkíkkÞk, “Ëwhuo {wÏíkkh” {U Þune fki÷ RÂÏíkÞkh rfÞk, {økh yÍeÍkU fe fwçkqh Ãkh òyutøke íkku sÍy ð VÍy (Þk’Lke hkuLkk ÃkexLkk) fhUøke r÷nkÍk {BLkqy ni ykih Mkkr÷neLk (

) fe fwçkqh Ãkh çk-h-fík fu r÷Þu

òyuu íkku çkqrZÞkU fu r÷Þu nhs Lknª ykih sðkLkkU fu r÷Þu {BLkq y

(hÆw÷ {wn íkkh, rs. 3 , Mk. 178 )

MkËÁ~þheyn

çkËÁ¥khefn yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI : ykih yM÷{

(Þk’Lke Mk÷k{íke fk hkMíkk) Þun ni rf ykihíkU {wí÷fLk {Ly fe òyut rf yÃkLkkU fe fwçkqh fe rÍÞkhík {U íkku ðkune sÍy ð VÍy (Þk’Lke hkuxk ÃkexLkk) ni ykih Mkkr÷neLk (

) fe fwçkqh Ãkh Þk íkk’Íe{ {U nË Mku økwÍh

òyutøke Þk çku y-Ëçke fhUøke. íkku ykihíkkU {U Þun ËkuLkkU

205 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

çkkíkU fMkhík Mku ÃkkE òíke nI. (çknkhu þheyík, rsÕË yÔð÷, Mk. 849 , {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk)

{uhk ykfk yk’÷k nÍhík

Lku ykihíkkU fku

{Íkhkík Ãkh òLku fe ò çk ò {w{k-Lk-yík Vh{kE. [w L kkL[u yu f {fk{ Ãkh Vh{kíku ni : R{k{ fkÍe Mku RÂMík^íkk (Mkwðk÷) nwðk rf ykihíkkU fk {fkrçkh fku òLkk òRÍ ni Þk Lknª ? Vh{kÞk : yiMke søkn sðkÍ ð y-Ë{u sðkÍ (Þk’Lke òRÍ ð Lkk òRÍ fk) Lknª ÃkqAíkU, Þun ÃkqAku rf RMk {U ykihík Ãkh rfíkLke ÷k’Lkík Ãkzíke ni ? sçk ½h Mku fwçkqh fe íkhV [÷Lku fk RhkËk fhíke ni yÕ÷kn

ykih rVrh~íkkU fe ÷k’Lkík

nkuíke ni sçk ½h Mku çkknh rLkf÷íke ni Mkçk íkhVkU Mku þiíkkLk WMku ½uh ÷uíku nI, sçk fçkú íkf Ãknwt[íke ni {ÂGÞík fe Yn WMk Ãkh ÷k’Lkík fhíke ni sçk íkf ðkÃkMk ykíke ni yÕ÷kn fe ÷k’Lkík {U nkuíke ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 9 , Mk. 557)

ykihík sLLkíkw÷ çkfey {U nkrÍhe Ëu Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : nkrÍrhyu {ËeLkk fu {kify Ãkh RM÷k{e çknLk sLLkíkw÷ çkfey ykih þw-nËkyu WnqË

fu {Íkhkík

206 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

Ãkh nkrÍhe Ëu Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª Ëu Mkfíke.

Mkwðk÷ : õÞk RLk {Íkhkík Ãkh çkknh Mku ¼e Mk÷k{ Lknª yÍo fh Mkfíke ? sðkçk : RM÷k{e çknLk ÃkiË÷ Þk Mkwðkhe Ãkh rfMke fk{ Mku rLkf÷e nku nkrÍhe fe rLkGÞík ne Lk nku ykih yçk Rr¥kVkfLk sLLkíkw÷ çkfey, sLLkíkw÷ {y÷k Þk {wMkÕ{kLkkU fu rfMke ¼e frçkúMíkkLk Þk rfMke çkwÍwøko fu {Íkh þheV fu fheçk Mku økwÍh nwðk ykih çkøkih Áfu Ëqh ne Mku Mk÷k{ yÍo fh rËÞk íkku nhs Lknª.

ykihík fe hkiÍyu hMkq÷ Ãkh nkrÍhe Mkwðk÷ : RM÷k{eçknLk{nçkqçkuhççku yõçkh,{ËeLku fuíkksðh,þnLþknu çknhku çkh, nwÍhq u yLðh

fu hkiÍyu

{wLkÔðh Ãkh nkrÍhe fu r÷Þu ò Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : rMkðkyu hkiÍyu yLðh fu rfMke ykih {Íkh Ãkh òLku fe RòÍík Lknª. ðnkt fe nkrÍhe y÷çk¥kk MkwLLkíku s÷e÷k yÍe{k fheçk çk ðkrsçk (Þk’Lke ðkrsçk fu fheçk) ni ykih fwhykLku yÍe{ Lku RMku økwLkknkU fe {wykVe fk yÍe{ Íheyk çkíkkÞk. Ãkkhn 5 Mkq-híkwÂLLkMkky fe ykÞík LkBçkh 64 {U RþkoË nkuíkk ni :

207 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih yøkh sçk ðkun yÃkLke òLkkU Ãkh ÍwÕ{ fhU íkku yi {nçkqçk íkwBnkhu nwÍhq nkrÍh nkU ykih rVh yÕ÷kn (

) Mku {wykVe [knU

ykih hMkq÷ WLk fe þVkyík Vh{kyu íkku ÍYh yÕ÷knfku çknwík íkkiçkk fçkq÷ fhLku ðk÷k {unhçkkLk Ãkkyu.t (Ãkkhn : 5, yÂLLkMkky : 64)

¾wË nËeMku Ãkkf {U RþkoË nwðk : “òu {uhe fçkú fe rÍÞkhík fhu WMk fu r÷Þu {uhe þVkyík ðkrsçk” (Ëkhu fwíkLke, rs. 2, Mk. 351, nËeMk : 2669)

nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhihk

rhðkÞík ni , hMkq ÷ w Õ ÷kn

Mku Lku

Vh{kÞk : rsMk Lku ns rfÞk ykih {uhe rÍÞkhík Lk fe WMk Lku {wÍ Ãkh sVk fe. (y÷ fkr{÷ Ve Ëw-yVkRŠ hò÷, rs. 8, Mk. 248) çkuþf nkrÍrhyu çkkhøkknu yõËMk ðkrsçk fu fheçk ni, RMk {U fçkq÷u íkkiçkk, ykih Ëki÷íku þVkyík nkrMk÷ nkuLkk ¼e ni LkeÍ RMk {U Mkhfkh

fu MkkÚk

sVk

(Þk’Lke ÍwÕ{) Mku çk[Lkk ¼e ni. Þun yÍe{ ynB{ W{qh yiMku nI rsLnkU Lku Mkhfkhu {ËeLkk

fu Mkkhu

208 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

økw÷k{kU ykih Mkkhe fLkeÍkU Ãkh ¾kf çkkurMkÞu ykMíkkLku yþo rLkþkLk ÷krÍ{ fh Ëe çk r¾÷kV Ëeøkh fwçkqh ð {Íkhkík, rf ðnkt yiMke íkkfeËU Lknª ykih VMkkË fu yunrík{k÷kík (RBfkLkkík) {kisqË rf yøkh yÍeÍkU fe fçkúu nI íkku ykihíkU çku Mkçkúe fhUøke ykih ykir÷Þk fu {Íkh Ãkh Þk íkku çku ík{eÍe Þk çku y-Ëçke fhUøke Þk snk÷ík Mku íkk’Íe{ {U rÍÞkËíke siMkk fu {k’{q÷ ð {wþk-nË (Þk’Lke Ëu¾e ¼k÷e çkkík) ni, r÷nkÍk WLk fu r÷Þu Mk÷k{íke ðk÷k íkhefk Þune ni rf ðkun {Íkhkíku ykir÷Þk ð fwçkqh fe rÍÞkhík Mku çk[U. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : “fwçkqhu yÂõhçkk

Ãkh ¾wMkqMkLk çknk÷u fwçkuo ynËu {{kík (Þk’Lke ¾wMkqMkLk RMk Mkqhík {U rf sçk WMk yÍeÍ fu RÂLíkfk÷ fku rÍÞkËk yMkko Lk økwÍhk nku) íksËeËu nwÍTLk ÷krÍ{u rLkMkk (Þk’Lke ykihíkkut fk yÍ Mkhu Lkki øk{ íkkÍk nkuLkk ÷krÍ{) ni ykih {Íkhkíku ykir÷Þkyu rfhk{ (

) Ãkh nkrÍhe {U

RnË~þLkk-yíkiLk (Þk’Lke Ëku {U Mku yuf çkwhkE) fk yLËuþk Þk íkfuo yËçk Þk yËçk {U RVThkíku Lkk òRÍ (Þk’Lke yËçk {U Lkk òRÍ nË íkf çkZ òLkk) íkku Mkçke÷u Rí÷kf {Ly ni r÷nkÍk “økwLÞk” {U fhkník Ãkh sÍT{ Vh{kÞk, y÷çk¥kk nkrÍhe ð ¾kf çkkurMkÞu ykMíkkLku yþo rLkþkLku

209 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

Mkhfkhu yk’Í{

yk’Í{w÷ {LËqçkkík

(yÍe{ íkheLk {wMíknçk) çkÂÕf fheçku ðkrsçkkík ni RMk Mku Lk hkufUøku ykih íkk’Ëe÷u yËçk (Þk’Lke ykËkçk fe ËwÁMíke) rMk¾kyutøku.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 9 , Mk. 538)

ykihík {ËeLku {U rÍÞkhíkU fh Mkfíke nI Þk Lknª Mkwðk÷ : nkrÍrhÞu n-h{iLk íkÂGÞçkiLk

fu ËkihkLk

RM÷k{e çknLk rð÷kËík økkn þheV, økkhu rnhk, økkhu Mkkih, s-çk÷u WnqË þheV ðøkihk fe rÍÞkhíkkU fu r÷Þu ò Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : {Ëkuo fu RÂÏík÷kík Mku çk[íku nwyu ÃkËuo fe ík{k{ íkh fwÞqËkík fu MkkÚk rÍÞkhíkU fh Mkfíke ni. çkuníkh Þune ni rf ½h Ãkh hn fh RçkkËík çkò ÷kyu õÞqt rf rçk÷ ¾wMkqMk ns fu {kirMk{u çknkh {U {Ëkuo fu RÂÏík÷kík Mku çk[Lkk fkVe Ëw~ðkh nkuíkk ni. yøkh òyu íkku ¼e økkze {U çkiXu çkiXu Ëqh ne Mku rÍÞkhík fh ÷uLkk yLMkçk (Þk’Lke {wLkkrMkçk íkh) ni.

ykihík {ÂMsËu Lk-çkðe {U yu’ríkfkV fhu Þk Lk fhu ?

Mkwðk÷ : n-h{iLku íkÂGÞçkiLk fe {ÂMsËiLku fhe{iLk {U ¾ðkíkeLk fu r÷Þu {ÏMkqMk fËko rnMMku {U RM÷k{e çknLk ykr¾he yþhyu

210 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

h-{ÍkLkw÷ {wçkkhf fk yu’ríkfkV fh Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª fh Mkfíke.

Mkwðk÷ : íkku õÞk rfhkyu Ãkh ÷e nwE rfÞk{ økkn {U RM÷k{e çknLk yu’ríkfkV fh ÷u ? sðkçk : rfhkyu fu {fkLk {U Lk{kÍ fu r÷Þu rfMke rnMMku fku {ÏMkqMk fhLku fe rLkGÞík fh ÷u. Þun søkn yçk WMk fu r÷Þu “{ÂMsËu çkiík” nku økE, ðnkt yu’ríkfkV fh Mkfíke ni.

MknkrçkGÞkík

fu ÃkËuo fe firVGÞkík

Mkwðk÷ : MknkrçkGÞkík

fu ÃkËuo fe firVGÞkík Ãkh [LË

ynkËeMku íkÂGÞçkkík ¼e çkÞkLk Vh{k ËersÞu. sðkçk : MknkrçkGÞkík

fu nðk÷u Mku ÃkËuo fu {w-íkyÂÕ÷f

9 rhðkÞkík {w÷k-nÍk nkU.

(1) nk÷íku yunhk{ {U ¼e [unhu fk ÃkËko WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk rhðkÞík Vh{kíke nit : n{ hMkq÷u yfh{ fu MkkÚk MkVhu ns {U nk÷íku yunhk{ {U Úkª, sçk n{khu ÃkkMk Mku fkuE Mkwðkh økwÍhíkk íkku n{ yÃkLke [kËhkU fku yÃkLku MkhkU Mku ÷xfk fh [unhu fu Mkk{Lku fh ÷uíkª

211 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

ykih sçk ÷kuøk økwÍh òíku íkku n{ [unhu ¾ku÷ ÷uíkª (yçkq ËkðqË, rs.2, Mk. 241, nËeMk : 1833) Ëu¾k ykÃk Lku ! yunhk{ fe nk÷ík

rf rsMk {u [unhu Mku fÃkzk {Mk (TOUCH) fhLkk {Ly ni, RMk nk÷ík {U ¼e MknkrçkGÞkík

yÃkLku [unhu fku

økih {Ëkuo Mku AwÃkkLku fk yunrík{k{ Vh{kíke Úkª. ÞkË hr¾Þu ! yunhk{ {u [unhu Ãkh fÃkzk {Mk fhLkk nhk{ ni r÷nkÍk ðkun RMk yunríkÞkík fu MkkÚk [unhk AwÃkkíke Úkª rf fÃkzk [unhu Mku {Mk Lk nku. RMk {fk{ Ãkh Þun çkkík ¼e ÞkË h¾Lku fe ni rf MknkrçkGÞkík

yk{ nk÷kík {U ¼e yÃkLku [unhu

fku AwÃkkíkª ykih MkÏík ÃkËko fhíke Úkª s¼e íkku nËeMku Ãkkf {U nk÷íku yunhk{ {U [unhk Lk AwÃkkLku fk nwõ{ rËÞk økÞk [wLkkL[u çkw¾khe þheV {U ni rf íkksËkhu rhMkk÷ík, þnLþknu LkwçkwÔðík Lku Vh{kÞk : “ ” nk÷íku yu n hk{ {U fku E yki h ík Lk [unhu Ãkh rLkfkçk ÷u ykih Lk ne ËMíkkLku ÃknLku. (çkw¾khe, rs. 1 , Mk. 607 , nËeMk : 1838)

(2) yLMkkrhGÞkík fe rMkÞkn [kËhU WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u Mk-÷{n rhðkÞík Vh{kíke nti : sçk fwhykLku {SË fe

212 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

Þun ykÞíku {wçkk-hfk LkkrÍ÷ nwE : (íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yÃkLke [kËhkU fk yuf rnMMkk yÃkLku {wtn Ãkh zk÷u hnU) íkku yLMkkh fe ¾ðkíkeLk yÃkLku ½hkU Mku rLkf÷íku ðõík rMkÞkn [kËh Mku ¾wË fku AwÃkk fh rLkf÷íkª WLk fku Ëu¾ fh Ëqh Mku ÷økíkk Úkk rf økkuÞk WLk fu MkhkU Ãkh fÔðu çkiXu nI. (Mkw-LkLkku yçke ËkðqË, rs. 4, Mk. 84, nËeMk : 4101)

(3) íknçkLË Vkz fh ËwÃkèu çkLkk r÷Þu WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk rhðkÞík Vh{kíke nI : sçk Þun ykÞíku fhe{k (íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih ðkun ËwÃkèu yÃkLku økheçkkLkkU Ãkh zk÷u hnU) LkkrÍ÷ nwE íkku ykihíkkU Lku yÃkLke íknçkLË fe [kËhkU fku rfLkkhkU Mku Ãkkhk Ãkkhk rfÞk ykih WLk Mku yÃkLku [unhu ZktÃku. (çkw¾khe, rs. 3, Mk. 290 , nËeMk : 4759)

(4) ÃkËuo fe yunríkÞkík !

!

yçkw÷ fwyMi k fe Íkiò Lku WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

fku çk[ÃkLk {U ËqÄ rÃk÷kÞk Úkk

r÷nkÍk yçkw÷ fwyMi k nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk fu hÍk-E ðkr÷Ë ykih yçkw÷ fwyMi k fu ¼kE

213 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

y^÷n nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk fu hÍk-E [[k nwyu. sçk ÃkËuo Mku {w-íkyÂÕ÷f ykÞíku {wfÆMkk LkkrÍ÷ nwE íkku y^÷n Lku nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

fu ÃkkMk ykLkk [knkt íkku ykÃk

Lku ÃkËuo fe yunríkÞkík fu Ãkuþu LkÍh {Ly Vh{k rËÞk [wLkkL[u çkw¾khe þheV {U ni rf nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

Vh{kíke nit rf Ãkn÷u {I Mkhfkhu

{ËeLkyu {wLkÔðhn, MkhËkhu {¬yu {wfho{k Mku ËhÞk^ík fh ÷qt rf ËqÄ fu rh~íku fe ðsn Mku y^÷n fk {wÍ Mku ÃkËko ni Þk Lknª õÞqt rf {I Þun Mk{Ííke nqt rf ËwÄ íkku {I Lku yçkw÷ fwyiMk fe Íkiò fk rÃkÞk ni, y^÷n Mku õÞk rh~íkuËkhe ? RMk Ãkh hMkq÷u yfh{

Lku

RþkoË Vh{kÞk : yi ykRþk ! y^÷n fku RòÍík Ëu Ëku ðkun íkwBnkhu hÍk-E [[k nI.

(yiÍLk, Mk. 306, nËeMk : 4796)

(5) ËwÃkèu çkkhef Lk nkU nÍhíku MkÂGÞËwLkk rËnÞk rçkLk ¾÷eVk

Vh{kíku

nI : hMkq÷u yfh{, Lkqhu {wsMMk{, hn{íku yk÷{, þknu ykË{ ð çkLke ykË{

fe r¾Ë{íku MkhkÃkk

hn{ík {U yuf {íkoçkk r{Mh fu MkVuË htøk fu çkkhef fÃkzu

214 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

÷kyu økyu Mkhfkhu Ëku yk÷{

Lku WLk {U

Mku yuf fÃkzk {wÍu yíkk rfÞk ykih RþkoË Vh{kÞk : RMk fu Ëku xwfzu fh fu yuf Mku yÃkLkk fwhíkk ykih ËqMkhk yÃkLke çkeðe fku Ëu ËuLkk rsMk Mku ðkun yÃkLkk ËwÃkèk çkLkk ÷u. hkðe fníku nI sçk {I [÷Lku ÷økk íkku nw Í q h u yfh{ Lku {wÍu RMk çkkík fe íkkfeË fe fu yÃkLke çkeðe fku fnLkk rf RMk fu Lke[u ËqMkhk fÃkzk ÷økk ÷u íkkrf ËwÃkèu fu Lke[u fwA LkÍh Lk ykyu.

(Mkw-LkLkku yçke ËkðqË, rs. 4, Mk. 88, nËeMk : 4116)

(6) çkkhef ËwÃkèk Vkz rËÞk yuf {íkoçkk WB{w÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

fe r¾Ë{íku MkhkÃkk økihík {U WLk fu ¼kE

nÍhíku yçËwhno {kLk

fe çkuxe MkÂGÞ-ËíkwLkk n^Mkk

nkrÍh nwE WLnkU Lku çkkhef ËwÃkèk ykuZ h¾k Úkk, nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk ykRþk rMkÆefk

Lku WMk

ËwÃkèu fku Vkz rËÞk ykih WLnU {kuxk ËwÃkèk WZk rËÞk. ({wy¥kk R{k{ {kr÷f, rs. 2, Mk. 410, nËeMk : 1739)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu íknTík Vh{kíku nI :

215 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

Þk’Lke WMk ËwÃkèu fku Vkz fh Ëku Á{k÷ çkLkk rËÞu íkkrf ykuZLku fu fkrçk÷ Lk hnu, Á{k÷ fu fk{ ykðu r÷nkÍk RMk Ãkh Þun yu’ríkhkÍ Lknª rf ykÃk Lku Þun {k÷ Íkyuy õÞqt Vh{k rËÞk. {ÍeË Vh{kíku nit : Þun ni y-{÷e íkç÷eøk ykih çkÂå[ÞkU fe Mknen íkhrçkGÞík ð íkk’÷e{, WMk ËwÃkèu Mku Mkh fu çkk÷ [{f hnu Úku, rMkºk nkrMk÷ Lk Úkk RMk r÷Þu Þun y{÷ Vh{kÞk.

(r{hykík, rs. 6 , Mk. 124 )

(7) ynËu rhMkk÷ík {U rnòçk ykÍkË {wMkÕ{kLk ykihík fe y÷k{ík Úkk nÍhíku MkÂGÞËwLkk yLkMk rçkLk {kr÷f

fk çkÞkLk

ni rf LkrçkGÞu hn{ík, þVeyu WB{ík, þnLþknu LkwçkwÔðík, íkksËkhu rhMkk÷ík {w LkÔðhn (

Lku ¾içkh ykih {ËeLkyu ) fu Ëhr{ÞkLk íkeLk rËLk

rfÞk{ Vh{kÞk, WMke ËkihkLk nÍhíku MkrVGÞk fku yÃkLku nh{ {U Ëkr¾÷ Vh{kÞk rVh ËkihkLku MkVh ykÃk Lku Mknkçkyu rfhk{

fe Ëk’ðíku ð÷e{k fe. WMk {U

hkuxe ykih økku~ík fk yunrík{k{ Lk Úkk çkÂÕf ykÃk Lku ËMíkh ÏðkLk rçkAkLku fk nwõ{ rËÞk ykih WMk Ãkh ¾sqhU, ÃkLkeh ykih ½e h¾k økÞk. Þune Mkçk fwA ð÷e{k Úkk ÷urfLk íkk nk÷ Mknkçkyu rfhk{

Ãkh Þun ðkÍun Lk nwðk

216 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

rf nÍhíku MkrVGÞk

fku nw Í q h u yfh{

Lku yÃkLke ÍkirsGÞík {U r÷Þk ni Þk rf çkktËe çkLkkÞk ni (õÞqt rf Þun ¾içkh fe støke firËÞkU {U þkr{÷ Úke) WLnkU Lku yÃkLke RMk W÷ÍLk fku n÷ fhLku fu r÷Þu íki rfÞk rf yøkh Mkhfkhu {ËeLkk

WLk

fku ÃkËko fhkíku nI íkku Mk{Íku rf ÍkirsGÞík {U r÷Þk ni ykih yøkh rnòçk (Þk’Lke ÃkËko) Lk fhkÞk íkku Mk{Íku çkktËe çkLkkÞk ni. sçk fkrV÷u Lku fq[ rfÞk íkku nwÍqhu ÃkwhLkqh Lku yÃkLku ÃkeAu nÍhíku MkrVGÞk

fe søkn çkLkkE

ykih WLk fu ykih ÷kuøkkU fu Ëhr{ÞkLk ÃkËko íkkLk rËÞk. (çkw¾khe, rs. 3 , Mk. 450 , nËeMk : 5159)

(8) nh nk÷ {U ÃkËko nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk WB{u ¾Õ÷kË {U þneË nku økÞk ykÃk

fk çkuxk støk WLk fu çkkhu {U {k’÷q{kík

nkrMk÷ fhLku fu r÷Þu rLkfkçk zk÷u çkk ÃkËko çkkhøkknu rhMkk÷ík {U nkrÍh nwE, RMk Ãkh rfMke Lku nihík Mku fnk : RMk ðõík ¼e ykÃk Lku rLkfkçk zk÷ h¾k ni ! fnLku ÷økª : {i Lku çkuxk ÍYh ¾kuÞk ni, nÞk Lknª ¾kuE. (Mkw-LkLkku yçke ËkðqË,rs. 3 , Mk. 9 , nËeMk : 2488)

217 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

(9) çkeðe ½h Mku çkknh rLkf÷e ne õÞqt ! nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq MkEË ¾wËhe ni : yuf Lkki sðkLk Mknkçke

Vh{kíku fe LkE LkE þkËe

nwE Úke. yuf çkkh sçk ðkun yÃkLku ½h íkþheV ÷kyu íkku Ëu¾k rf WLk fe ËwÕnLk ½h fu ËhðkÍu Ãkh ¾ze ni, {khu s÷k÷ fu LkuÍk íkkLk fh yÃkLke ËwÕnLk fe íkhV ÷Ãkfu. ðkun ½çkhk fh ÃkeAu nx økE ykih hku fh Ãkwfkhe : {uhu Mkhíkks ! {wÍu {ík {krhÞu, {I çku fwMkqh nqt, Íhk ½h fu yLËh [÷ fh Ëur¾Þu rf rfMk [eÍ Lku {wÍu çkknh rLkfk÷k ni ! [wLkkL[u ðkun Mknkçke

yLËh íkþheV ÷u økyu, õÞk

Ëu¾íku nI rf yuf ¾íkhLkkf Ínhe÷k MkktÃk fwtz÷e {khu rçkAkuLku Ãkh çkiXk ni. çku fhkh nku fh MkktÃk Ãkh ðkh fh fu WMk fku LkuÍu {U rÃkhku r÷Þk. MkktÃk Lku íkzÃk fh WLk fku zMk r÷Þk. ÍÏ{e MkktÃk íkzÃk íkzÃk fh {h økÞk ykih ðkun økihík {LË Mknkçke ¼e MkktÃk fu Ính fu yMkh Mku ò{u þnkËík Lkkuþ fh økyu.

(Mknen {wÂM÷{, Mk. 228 , nËeMk : 236 )

ykihík fku Auzk íkku støk rAz økE WMk ÃkkfeÍk Ëkih fu {wMkÕ{kLkkU fe økihíku E{kLke fk yLËkÍk

218 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

RMk ðkrfyu Mku ¼e ÷økkÞk ò Mkfíkk ni rsMk fku yÕ÷k{k RçLku rn~þk{

Lku “yMMke-híkwLLk-çkrðGÞn”

{U Ëso rfÞk ykÃk r÷¾íku nI rf ynËu rhMkk÷ík {U {wMkÕ{kLkkU fe yuf ykihík [unhu Ãkh rLkfkçk zk÷u nwyu yÃkLke fwA [eÍu VhkuÏík fhLku fu r÷Þu çkLke fiLkwfky fu çkkÍkh {U ykE, WMk Lku yÃkLkk Mkk{kLk çku[k ykih yuf ÞnqËe MkwLkkh fe ËwfkLk Ãkh yk fh çkiX økE, ÞnqËe Lku çkkíkkU çkkíkkU {U çkze fkurþþ fe fu ðkun yÃkLku [unhu Mku rLkfkçk ¾ku÷ Ëu ÷urfLk WMk Lku RLfkh fh rËÞk rVh WMk Lku WMk ¾kíkqLk fu MkkÚk þhkhík fe. Þun Ëu¾ fh ÞnqËe fnTfnu ÷økkLku ÷øku, WMk ¾kíkqLk Lku çkw÷LË ykðkÍ Mku VrhÞkË fe, yuf {wMkÕ{kLk WMk ÞnqËe Íhøkh (MkwLkkh) Ãkh ÍÃkxk ykih WMku {kiík fu ½kx Wíkkh rËÞk, WMk çkkÍkh fu ÞnqËe sBy nku økyu ykih WMk {wMkÕ{kLk fku þneË fh rËÞk ykih WMk fu Lkíkesu {U {wMkÕ{kLkkU ykih ÞnqrËÞkU fu Ëhr{ÞkLk yuf Íçkh ËMík støk nwE rsMku íkkhe¾ {U økÍTðyu çkLkq fiLkwfky fu Lkk{ Mku ÞkË rfÞk òíkk ni. (yMMke-híkwLLkçkrðGÞn r÷ RçLku rn~þk{, rs. 3, Mk. 44)

Þnq Ë ku LkMkkhk fku {ø÷q ç k fh Ëu nku ¾í{ RLk fk òuhkurMkík{ ÞkR÷kne

219 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

ykihík ykih þkì®Ãkøk MkuLxh Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk ¾heËkhe fu r÷Þu þkì®Ãkøk MkuLxh {U ò Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : þkì®Ãkøk MkuLxhkU {U yks f÷ yõMkh çku nÞkE Mku ÷çkhuÍ økwLkknkU ¼hk {knku÷ nkuíkk ni ykih ykihík rMkLVu LkkÍwf ni RMku ðnkt Mku Ëqh hnLku ne {U ykrVGÞík ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : “ykihík {ku{ fe

Lkkf çkÂÕf hk÷ fe ÃkwrzÞk çkÂÕf çkkYË fe rzrçkÞk ni ykøk fu yuf yËLkk Mku ÷økkð {U ¼f Mku nku òLku ðk÷e ni yõ÷ ¼e LkkrfMk ykih íkeLkík (Þk’Lke çkwLÞkË) {U fS (xuZkÃkLk) ykih þnðík {U {Ëo Mku Mkku rnMMkk çkuþe (ÍkRË).”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 212)

ykihík fku ½h {U fiË h¾ku !

R{k{ {wnB{Ë rçkLk yn{Ë Ínçke 748 rn.) r÷¾íku ni {Lfq÷ ni :

({w-íkð^Vk

ykihík ÃkËuo fe [eÍ ni, ÃkMk

RMku ½h {U fiË h¾ku. õÞqt rf ykihík sçk rfMke hkMíku fe íkhV rLkf÷íke ni íkku WMk fu ½h ðk÷u ÃkqAíku nI : fnkt fk RhkËk ni ? ðkun fníke ni rf {I {heÍ fe çke{kh ÃkwMkeo fu r÷Þu ò hne

220 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

nqt íkku þiíkkLk {wMkÕMkLk WMk fu MkkÚk hníkk ni Þnkt íkf rf ðkun ½h Mku çkknh rLkf÷ òíke ni. ykih ykihík fku (RÞkËík ðøkihk rfMke Lkuf fk{ {U) yÕ÷kn

fe yiMke rhÍk

nkrMk÷ Lknª nku Mkfíke siMke ðkun ½h çkiX fh yÕ÷kn fe RçkkËík (ykih òRÍ fk{ {U) ¾kðLË fe Ríkkyík fh fu nkrMk÷ fh Mkfíke ni. (rfíkkçkw÷ fçkkRh, Mk. 203 )

MkkiËk Mk÷V {Ëo ne ÷kyut Mkwðk÷ : yks f÷ W{q{Lk þkunh Þk {nkrh{ MkkiËk Mk÷V ÷kLku {U MkwMíke fhíku nI r÷nkÍk yõMkh ykihíkU ne økku~ík, {A÷e, MkçÍe, fÃkzu ðøkihk ÍYrhÞkíku rÍLËøke fe y~Þk ¾heËLku òíke ni õÞk Þun òRÍ ni ? þkunh Þk {nkrh{ ¼e RMk íkhn økwLknøkkh nku hnu nI Þk Lknª ? sðkçk : yøkh {Ëo {nTÍ yÃkLke MkwMíke fe ðsn Mku ½h fk MkkiËk Mk÷V Lknª ÷kíku íkku Þun çknwík MkÏík çku yunríkÞkíke ni rf yçk RMk fe Íkiò Þk {nTh{k Þk’Lke {kt Þk çknLk Þk çkuxe økih {Ëkuo Mku ÍYhík fe [eÍU ¾heËLku fu r÷Þu ½h Mku çkknh rLkf÷uøke yøk[uo ykihík fu r÷Þu Ve LkÂ^Mkne ¾heËku VhkuÏík fe {w{k-Lk-yík Lknª íkkn{ çkuçkkfe fk Ëkih ni ykih yks f÷ fu çkkÍkh fk

221 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

nk÷ fkiLk Lknª òLkíkk ! çkk ÃkËko ykihík Ve Í{kLkk çkkÍkh òyu ykih økwLkknkU fu rçkøkih ÷kix fh ykyu Þun çku RÂLíknk {wÂ~f÷ y{ú ni. yøkh ykihík çku ÃkËoøke fu MkkÚk Þk’Lke Mkh fu çkk÷, fkLk, øk÷k ðøkihk rMkºk fk fkuE rnMMkk ¾ku÷u çkkÍkh òíke ni Þk ykihík sðkLk ykih {nÕ÷u rVíkLkk ni ykih WMk fu çkknh rVhLku Mku rVíkLkk WXíkk ni ykih çkk ðwsËq u fwËhík {Ëo {Ly Lknª fhíkk íkku ËkuLkkU MkqhíkkU {U yiMkk {Ëo ËGÞqMk ykih ðkun ykihík VkrMkfk ni. yøkh nh íkhn fe fkurþþ fu çkk ðwsËq {Ëo Lknª òíku ykih ÍYrhÞkíku rÍLËøke fe y~Þk fu nwMkq÷ fe fkuE ykih Mkqhík Lknª {-Mk÷Lk rfMke çkË Mkqhík çkwrZÞk Þk VkuLk fu Íheyu ¼e Þun fk{ Lknª nku Mkfíkk íkku yçk ykihík RLk fk{kut fu r÷Þu þh-E ÃkËuo fe rhykÞík fu MkkÚk rLkf÷u. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Víkkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 6

MkVnk 487 íkk 488 Ãkh Vh{kíku ni : rsMk fe ykihík çku rMkºk çkknh rVhíke ni rf çkkÍq Þk øk÷k Þk Ãkux Þk Mkh fu çkk÷ Þk ®Ãkz÷e fk rnMMkk økhÍ rsMk rsM{ fk AwÃkkLkk VÍo ni ¾w÷k nwðk ni Þk WMk Ãkh yuf çkkhef fÃkzk nku rf çkËLk [{fíkk nku ykih ðkun RMk nk÷ík Ãkh {w¥k÷y nku fh ykihík fku yÃkLke nÆu

222 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

{õËqh (Þk’Lke {wÂBfLkk nË) íkf Lk hkufíkk nku çkLËku çkMík Lk fhíkk nku ðku n ¼e VkrMkf ð ËGÞqM k ni . hMkq ÷w Õ÷kn Vh{kíku nI : íkeLk þÏMk sLLkík {U Lk òyutøku {kt çkkÃk fku EÍk ËuLku ðk÷k ykih ËGÞqMk ykih {ËkuO fe Mkqhík çkLkkLku ðk÷e ykihík. (y÷ {wMíkËhf, rs. 1, Mk. 253, nËeMk : 252) Ëwhuo {wÏíkkh {U ni : “òu yÃkLke ykihík Þk yÃkLke rfMke {nh{ Ãkh økihík Lk h¾u ðkun ËGÞqMk ni.” (Ëwhou {wÏíkkh, rs. 6, Mk. 113) yk’÷k nÍhík

{ÍeË Vh{kíku nI : RMke íkhn yøkh

ykihík sðkLk ykih {nÕ÷u rVíkLkk ni ykih WMk fu çkknh rVhLku Mku rVíkLkk WXíkk ni ykih Þun {w¥k÷y (Þk’Lke çkk ¾çkh) nku fh çkkÍ Lkne h¾íkk sçk ¼e ¾w÷k ËGÞqMk ni yøk[uo Ãkqhu rMkºk fu MkkÚk çkknh rLkf÷íke nku, RLk Mkçk ÷kuøkkU fku R{k{ çkLkkLkk økwLkkn ni ykih RLk fu ÃkeAu Lk{kÍ {õYnu íknhe{e fheçk çk nhk{ ni Lk ÃkZe òyu ykih ÃkZ ÷e íkku RykËk (Þk’Lke ÷kixkLkk) ÍYh ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 6, Mk. 487, 488)

ykihík fu xuõMke {U çkiXLku fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk fk økih {nh{ zÙkRðh fu MkkÚk rhõþk, fkh Þk xuõMke {U çkøkih þkunh Þk çkøkih fkrçk÷u Rí{eLkkLk {Ëo {nh{ fu yfu÷e çkiX fh ykLkk òLkk fiMkk ? sðkçk : Þnkt Ëku çkkíkU òLkLkk çknwík ynB{ nI, Ãkn÷e çkkík Þun ni

223 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

rf ykihík fk ysLkçke {Ëo fu MkkÚk ¾Õðík {U sBy nkuLkk nhk{ ni. ¾k-ík{w÷ {wh-Mk÷eLk hnT{íkwÂÕ÷÷ yk-÷{eLk fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : “¾çkhËkh fkuE þÏMk rfMke ykihík (yßLkrçkGÞk) fu MkkÚk íkLnkE {U Lknª nkuíkk {økh WLk fu MkkÚk íkeMkhk þiíkkLk nkuíkk ni.” (Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 4, Mk. 67, nËeMk : 2172)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík

nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf

fu íknTík r{hykík rsÕË 5 MkVnk 21 Ãkh Vh{kíku nI : Þk’Lke sçk fkuE þÏMk ysLkçke ykihík fu MkkÚk íkLnkE {U nkuíkk ni Ïðkn ðkun ËkuLkkut fiMku ne ÃkkfçkkÍ nkU ykih rfMke (™ fu ) {õMkË fu r÷Þu (ne) sBy nwyu nkU ({økh) þiíkkLk ËkuLkkU fku çkwhkE Ãkh ÍYh W¼khíkk ni ykih ËkuLkkU fu rË÷kU {U ÍYh niòLk ÃkiËk fhíkk ni, ¾íkhk ni rf rÍLkk ðkfuy fhk Ëu ! RMk r÷Þu yiMke ¾Õðík (Þk’Lke íkLnkE {U sBy nkuLku) Mku çknwík ne yunríkÞkík [krnÞu. økwLkkn fu yMçkkçk Mku ¼e çk[Lkk ÷krÍ{ ni, çkw¾kh hkufLku fu r÷Þu LkÍT÷k ð Íwfk{ (fku) hkufku. (r{hykík) nÍhíku yÕ÷k{k yçËwhoQV {Lkkðe

RMk nËeMku

Ãkkf fu íknTík Vh{kíku nI : “sçk fkuE ykihík rfMke ysTLkçke {Ëo fu MkkÚk íkLnkE {U Rfêe nkuíke ni íkku þiíkkLk fu r÷Þu Þun

224 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

yuf LkVeMk {kify nkuíkk ni, ðkun WLk ËkuLkkU fu rË÷kut {U økLËu ðMðMku zk÷íkk ni, WLk fe þnðík fku ¼zfkíkk ni, nÞk íkfo fhLku ykih økwLkknkU {U {w÷ÔðMk nku òLku fe íkhøkeçk Ëuíkk ni.”

(ViÍw÷ fËeh þnwo÷ òr{WMMkøkeh,rs. 3 , Mk. 102 íkníkw÷ nËeMk : 2795)

{k’÷q{ nwðk rf ysLkçke {Ëo ð ykihík fku nhrøkÍ nhrøkÍ íkLnkE {U Rfêk nkuLkk òRÍ Lknª RMk Mkqhík {U økwLkknkU fu ðMðMku ne Lknª íkkun{ík ÷øk òLku çkÂÕf Lk nkuLku fk nku òLku fk ¼e yLËuþk hníkk ni. ËqMkhe çkkík Þun ni rf yÃkLku ykÃk fku ¾íkhkU ykih rVíkLkkU Mku çk[kLkk nh RM÷k{e çknLk Ãkh ÷krÍ{ ni. y÷çk¥kk ¾íkhkU ykih rVíkLkkU fu yLËuþkU fe fkuE nË çkLËe Lknª Lkk {nh{ íkku Ëqh fe çkkík {nkrh{ Mku ¼e ¾íkhkík {wÂBfLk ni. rMkVo íkLnkE {U ne Lknª, nw sq{ {U ¼e ¾íkhkík ËhÃkuþ ykíku hníku nI. RM÷k{e çknLk fu ysTLkçke zÙkRðh fu MkkÚk xuõMke {U yfu÷e çkuXLku Ãkh yøk[uo ¾Õðík (Þk’Lke {Ëo fu MkkÚk {fkLk {U íkLnkE) fk nwõ{ íkku Lknª ÷urfLk Þun Mkqhík ¾Õðík (Þk’Lke {Ëo fu MkkÚk {fkLk {U íkLnk nkuLkk) Mku {wþkçkk (Þk’Lke r{÷íke sw÷íke) ÍYh ni ykih xuõMke ðøkihk çkLË økkrzÞkU {U ¾íkhkík fk fwA rÍÞkËk ne yunrík{k÷ (Þk’Lke RBfkLk) ni zÙkRðh fu Íheyu xuõMke fu

225 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

{wMkkrVhkU fu Røðk fu ðkrfykík ¼e nkuíku hníku ni. ¾kMk íkkih Ãkh WMk ðõík ¾íkhk fwA rÍÞkËk ne nkuíkk ni sçk zÙkRðh fu çkkhu {U fkuE {k’÷q{kík ne Lk nkU rf fkiLk ni ? fnkt hníkk ni ? ykih fiMkk ykË{e ni ? W{q{Lk çkzu þnhku {U zÙkRðhkU Mku òLk Ãkn[kLk f{ ne nkuíke ni. Ëh yM÷ ykihík rMkLVu LkkÍwf ni ykih W{q{Lk {Ëkuo fe íkðßòun fk {foÍ nkuíke ni ykih yks f÷ nk÷kík ¼e RíkLku ¾hkçk nku [wfu nI rf çknwík Mkkhu ÷kuøk rMkVo RMk r÷Þu økwLkkn Lknª fhíku rf WLk fu çkMk {U Lknª ðhLkk sçk f¼e WLnU {kify nkÚk ykíkk ni økwLkkn fe íkhV VkihLk ÷Ãkf Ãkzíku nI. yiMku Lkk {wMkkRË nk÷kík {U RM÷k{e çknLkkU fe rÍB{uËkhe ni rf ðkun ¾wË ne {kuníkkík íkÍuo y{÷ yÃkLkkyut. r÷nkÍk yunríkÞkík Þune ni rf sðkLk ykihík nhrøkÍ nhrøkÍ yLËYLku þnh ¼e rhõþk xuõMke {U çkøkih {nh{ Þk rMkfn ð fkrçk÷u yu’rík{kË ¾kíkqLk fu MkVh Lk fhu LkeÍ rVíkLku fk yLËuþk rsíkLkk çkZíkk òyuøkk yunríkÞkík fe nksík ¼e WíkLke ne çkZíke [÷e òyuøke.

Mkwðk÷ : yøkh økkze [÷kLku ðk÷k fkuE fkrçk÷u ¼hkuMkk Lkk {nh{ fheçke rh~íkuËkh nku íkku õÞk fkuE RM÷k{e çknLk yLËYLku

226 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

þnh xuõMke Þk fkh {U WMk fu MkkÚk ÍYhíkLk fnª ò Mkfíke ni ? sðkçk : RM÷k{e çknLk fk ÍYhíkLk rfMke fkrçk÷u ¼hkuMkk Lkk {nh{ fheçke rh~íkuËkh fu MkkÚk yLËYLku þnh xuõMke Þk fkh {U íkLnk MkVh fhLkk òRÍ ni ÷urfLk yiMke Mkqhík {U ykihík sðkLk nku íkku MkÏík yunríkÞkík fe nksík ni. fkurþþ fhu rf fheçke yÍeÍ òu Lkk {nh{ nku WMk fu MkkÚk ¼e {nh{ Þk rMkfn ð fkrçk÷u yu’rík{kË ykihík fu çkøkih Lk òyu ÷urfLk fheçke yÍeÍ fkrçk÷u ¼hkuMkk nku ykih yLËYLku þnh ðõíku ÍYhík òLkk ¼e Ãkz òyu íkku {wfB{÷ ÃkËuo fu MkkÚk òyu ykih nhrøkÍ nhrøkÍ çku íkfÕ÷wVe RÂÏíkÞkh Lk fhu. ykih yøkh fkuE rh~íkuËkh yiMkk ni òu çkuçkkf rfM{ fk ni çku íkfÕ÷wVe fe ykËík h¾íkk ni íkku WMk fu MkkÚk nhrøkÍ Lk òyu.

Mkwðk÷ : yuf Mku ÍkRË çkk ÃkËko RM÷k{e çknLkU r{÷ fh Lkk {nh{ zÙkRðh fu MkkÚk xuõMke ðøkihk {U yk-{Ëku h^ík fh Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : yuf Mku ÍkRË RM÷k{e çknLkkU fk r{÷ fh ykih ðkun ¼e yLËYLku þnh MkVh fhLku {U çkuþf ¾íkhu fk yLËuþk f{ ni ÷urfLk nwsq{ ykih MkLLkkxu LkeÍ y÷kfu fe LkkiRGÞík fu yu’ríkçkkh Mku ¾íkhkík fe f{e ykih rÍÞkËíke fk Vfo Íkrnh ni. çkk’Í y÷kfu yiMku nkuíku nI rsMk {U RM÷k{e çknLk íkku

227 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Ëqh fe çkkík ¾wË RM÷k{e ¼kE økwÍhíku nwyu zhíku ni r÷nkÍk RM÷k{e çknLkkU fku r{÷ sw÷ fh MkVh fhLku {U ¼e ¾qçk Mkku[ rçk[kh fh ÷uLkk [krnÞu.

Mkwðk÷ : xuõMke {U yuf RM÷k{e çknLk fu MkkÚk WMk fk þkunh nku Þk yuf Þk [LË {nkrh{ nkU yçk {ÍeË yuf Þk Ëku RM÷k{e çknLkU MkkÚk [÷e òyut íkku ? sðkçk : MkkÚk òLku ðk÷e RM÷k{e çknLkU yøkh ÃkËuo fu ík{k{ íkfkÍkU fu MkkÚk rLkf÷e nI ykih rsMk RM÷k{e çknLk fu MkkÚk òLkk ni ðkun ykih WMk fk þkunh Þk {nh{, fkrçk÷u yu’rík{kË nI WLk fku ðkun RM÷k{e çknLk ykih WMk fu ½h ðk÷u yåAe íkhn òLkíku nI ykih fkrçk÷u ¼hkuMkk Mk{Ííku nI íkku yLËYLku þnh WLk fu MkkÚk fkh Þk xuõMke ðøkihk {U MkVh rfÞk ò Mkfíkk ni ÷urfLk çkiXíku ðõík Þun ¾Þk÷ h¾Lkk ÍYhe ni rf RM÷k{e çknLkut rfMke Lkk {nh{ fu MkkÚk nhrøkÍ Lk çkiXu yiMku {U Þk íkku ysTLkçke RM÷k{e ¼kE fe rLkþMík y÷øk nku Þk rVh Ëhr{ÞkLk {U ysTLkçke RM÷k{e ¼kE fe Íkiò Þk {nTh{k çkiXu.

½h fu Lkkufh Mku ykihík fe çku íkfÕ÷wVe fk nwõ{ Mkwðk÷ : õÞk ½h fu Lkkufh Þk [kufeËkh Mku RM÷k{e çknLk ntMk ntMk fh çku íkfÕ÷wVe Mku çkkík fh Mkfíke ni ? õÞk ½h fu Lkkufh Þk zÙkRðh Mku ykihík fk ÃkËko Lknª ?

228 òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Vh{kLku {wMíkVk

sðkçk : ½h fk [kufeËkh, Lkkufh, zÙkRðh Þk çkkøk fk {k÷e yøkh økih {nh{ ni íkku WMk Mku ¼e ÃkËko ni, WLk Mku çku íkfÕ÷wVe fu MkkÚk ntMk ntMk fh çkkíkU fhLkk, WLk Mku þh-E ÃkËko Lk fhLkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. þkunh fku {k’÷q{ ni rVh ¼e Lknª hkufíkk íkku ðkun ¼e ËGÞqMk ykih yÍkçku Lkkh fk MkÍkðkh ni. yøkh ½h fk Lkkufh 12 Mkk÷ fk ÷zfk nku íkçk ¼e RM÷k{e çknLk fku WMk Mku ÃkËko fhLkk [krnÞu. õÞqt rf yçk ðkun {whkrnf (Þk’Lke fheçkw÷ çkw÷øq k) fu nwõ{ {U ni.

RM÷k{e çknLk ykih hknu ¾wËk {U MkVh Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk MkwLLkíkkU fe íkhrçkGÞík fu r÷Þu hknu ¾wËk

{U MkVh fh Mkfíke nI ?

sðkçk : RM÷k{e çknLk yÃkLku {nh{ Þk þkunh fu MkkÚk MkVh Ãkh ò íkku Mkfíke ni {økh hknu ¾wËk

{U MkVh fhíku ðõík

çknwík rÍÞkËk yunríkÞkík fe ÍYhík ni, ykihík fku MkkÚk r÷Þu rVhLku Mku {w-íkyÂÕ÷f yuf Mkwðk÷ fk sðkçk Ëuíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI : “yuf

ykihík fku MkkÚk r÷Þu rVhLkk rLknkÞík økku÷ ÷^Í nI. fiMke ykihík õÞqtfh MkkÚk r÷Þu rVhLkk ¾krË{k çkLkk fh Þk Íkiò çkLkk fh Þk

VkrMkË íkhefu Ãkh ykih ¾krË{k ni íkku

sðkLk ni Þk nÆu þnðík Mku økwÍhe nwE çkwrZÞk ykih WMk Mku

229 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

Vfík ÃkfkLku ðøkihk fe {k’{q÷e r¾Ë{ík ÷uíkk ni Þk íkLnkE {U ÞõòE fk ¼e Rr¥kVkf nkuíkk ni ykih Íkiò ni íkku ÃkËuo {U h¾íkk ni Þk çku ÃkËko r÷Þu rVhíkk ni yøkh nÆu þnðík Mku økwÍhe nwE çkwrZÞk ni Þk sðkLk ni ykih WMk Mku {k’{q÷e r¾Ë{ík ÷uíkk ni ykih MkkÚk ykih ÷kuøk ¼e ni rf Rr¥kVkfu ¾Õðík (Þk’Lke íkLnkE fk Rr¥kVkf) Lknª nkuíkk Þk Íkiò ni ykih WMku ÃkËuo {U MkkÚk h¾íkk ni íkku nhs Lknª.”

(Víkkðk

h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 95) r÷nkÍk yøkh fkuE RM÷k{e çknLk

yÃkLku {nh{ Þk þkunh fu MkkÚk hknu ¾wËk

{U MkVh fhu

íkku [LË çkkíkkU fk ¾Þk÷ h¾Lkk ÍYhe ni, yuf íkku ÃkËuo fk, ËqMkhk Lkk {nTh{kU fu MkkÚk íkLnkE Lk nkuLku Ãkkyu, íkeMkhk MkVh fu ËkihkLk RM÷k{e çknLk yiMke søkn hnu òu rfMke Lkk {nh{ fk {fkLk Lk nku Þk’Lke WLk {U Lkk {nh{ ÷kuøk {kisqË Lk nkU Þk ðkun {fkLk ¾k÷e nku Þk ðnkt rMkVo fkrçk÷u yu’rík{kË {wMkÕ{kLk ykihíkU nku íkku rVh ðnkt hn Mkfíke nI.

“Þk yÕ÷kn” fu A6 nwYV fe rLkMçkík Mku {-ËLke fkrV÷kU fe 6 çknkhU RM÷k{e çknLkku ! þh-E ÃkËuo fe ÃkkçkLËe Ãkh RÂMíkfk{ík ÃkkLku fu r÷Þu Mkhfkhu {ËeLkk

fe ykrþfkykut

230 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

ykih {ËeLku fe ËeðkrLkÞkU fu MkwLLkíkkU fe ík-hrçkGÞík fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fe MkykËík nkrMk÷ fersÞu.

Ëk’ðíku

RM÷k{e fu {-ËLke fkrV÷kU fe ¾qçk ¾qçk çknkhu nI, {-Mk÷Lk VuþLk ÃkhMíke ykih VnTnkþe ð WhÞkLke Mku Mkhþkh {wykþhu {U ÃkhðkLk [ZLku ðk÷e çku þw{kh RM÷k{e çknLkU økwLkknkU fu Ë÷Ë÷ Mku rLkf÷ fh WB{nkíkw÷ {wyr{LkeLk ykih þnÍkrËÞu fkiLkiLk çkeçke Vkrík{k

fe ËeðkrLkÞkt çkLk

økE, òu çku Lk{kÍe Úkª Lk{kÍe çkLk økE, øk÷u {U ËwÃkèk ÷xfk fh þkì®Ãkøk MkuLxhkU ykih {Ï÷qík ík^hen økknkut {U ¼xfLku ðkr÷ÞkU, LkkRx õ÷çkkU ykih rMkLku{k ½hkut fe ÍeLkík çkLkLku ðkr÷ÞkU fku fhçk÷k ðk÷e R^Vík {ykçk þnÍkrËÞkU fe þ{kuo nÞk fe ðkun çk-h-fíkU LkMkeçk nwE rf {-ËLke çkwhfy WLk fu r÷çkkMk fk swÍTðu ÷k ÞwLVf çkLk økÞk, ykih WLnkU Lku RMk {-ËLke {õMkË fku yÃkLkk r÷Þk rf “{wÍu yÃkLke ykih Mkkhe ËwLÞk fu ÷kuøkkU fe RM÷kn fe fkurþþ fhLke ni.

” çkk’Í yðfkík hççku fkyuLkkík

fe RLkkÞkík Mku E{kLk y^hkuÍ frh~{kík fk ¼e Íwnqh nkuíkk ni {-Mk÷Lk {heÍkU fku rþVk r{÷e, çku yki÷kËkU fku yki÷kË LkMkeçk nwE, ykMkuçk ÍËk fku ¾÷kMke r{÷e, ðøkihnk. ykÃk fe íkhøkeçk ð íknheMk fu r÷Þu 6 {-ËLke

231 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

çknkhU Ãkuþu r¾Ë{ík nI, [wLkkL[u

(1) økwËuo fk ËËo Ëqh nku økÞk niËhykçkkË (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf {wÍu økwËuo {U RíkLkk þËeË ËËo WXíkk rf sçk íkf 2 RLsuõþLk Lk ÷økíku, ykhk{ Lk ykíkk. ¾wþ rfM{íke Mku n{khu y÷kfu {U RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke fkrV÷k íkþheV ÷kÞk yÕ÷kn

Lku íkkiVef

çkÏþe ykih {I ¼e WLk fu MkkÚk MkwLLkíkU Mke¾Lku rMk¾kLku fu nÕfu {U þhef nwE. ðnkt {uhu økwËuo {U ËËo þwYy nku økÞk Þnkt íkf rf hkík nku økE. sçk ¾kLkk Mkk{Lku ykÞk íkku [kð÷ Úku, {I ½çkhkE rf yøkh [kð÷ ¾kyu íkku ËËo {ÍeË çkZ òyuøkk rVh {I Lku Mkku[k rf çk-h-fík fu r÷Þu ¾k ÷uíke nwt.

fwA Lknª nkuøkk.

¾kLku fu çkk’Ë

{uhk ËËo çkZk Lknª çkÂÕf ¾í{ nku økÞk. ËËo økwËuo {U ni Þk {MkkLku {U ni

RMk fk øk{ {ík fhU fkrV÷u {U [÷ku

{LVyík ykr¾hík fu çkLkkLku {U ni

ÞkË RMk fku h¾U fkrV÷u {U [÷ku

232 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

{^÷qs fe nkÚkkU nkÚk rþVkÞkçke RMk rÍBLk {U Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 1548 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “ViÍkLku MkwLLkík” MkVnk 533 Ãkh ni :

Mk÷kíkku

MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ {U h-{ÍkLkw÷ {wçkkhf fu ykr¾he yþhu {U {MkkrsË fu yLËh RÂßík{kE yu’ríkfkV fk rMkÂÕMk÷k nkuíkk ni rsMk {U {ku’íkrfVeLk fe MkwLLkíkkU ¼he íkhrçkGÞík fe òíke ni. {wykþhu fu fE rçkøkzu nwyu y^hkË ËkihkLku yu’ríkfkV økwLkknkU Mku íkkRçk nku fh rÍLËøke fu Lkyu Ëkih fk ykøkkÍ fhíku nI. çkk’Í yðfkík hççku fkyuLkkík

fe RLkkÞkík

Mku E{kLk y^hkuÍ frh~{kík fk ¼e Íwnqh nkuíkk ni [wLkkL[u h-{ÍkLkw ÷ {w ç kkhf rMk. 1425 rn. fu RÂßík{kE yu’ríkfkV {U Ëk’ðíku RM÷k{e fu yk÷{e {-ËLke {foÍ ViÍkLku {ËeLkk çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e {U snkt f{kuçkuþ 2000 {ku’íkrfVeLk Úku, WLk {U rÍÕy [fðk÷ (Ãktòçk,

ÃkkrfMíkkLk) fu 77 Mkk÷n {wyB{h çkwÍwøko nkrVÍ {wnB{Ë yþhV Mkkrnçk ¼e {ku’íkrfV nku økyu. rfç÷k nkrVÍ Mkkrnçk fk nkÚk ykih ÍçkkLk {^÷qs Úku ykih fwÔðíku Mk{kyík

233 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

¼e sðkçk Ëu [wfe Úke. ðkun çkzu ¾wþ yfeËk Úku. WLnkU Lku yuf çkkh R^íkkh fu ¾kLku {U çkMkË nwMLku ÍLk yuf {wçkÂÕ÷øk Mku sqXk ¾kLkk ÷u fh ¾kÞk, WMke Mku Ë{ ¼e fhðkÞk, çkMk WLk fu nwMLku ÍLk Lku fk{ fh r˾kÞk, hn{íku R÷kne fku òuþ ykÞk, yÕ÷kn

Lku WLk fku rþVkÞkçk Vh{kÞk.

WLk fk Vkr÷s fk {hÍ òíkk hnk. WLnkU Lku nÍkhkU RM÷k{e ¼kRÞkU fe {kisqËøke {U ViÍkLku {ËeLkk fu {L[ Ãkh [Z fh çkMkË yfeËík yÃkLku Y çk rMknTník nkuLku fe rçkþkhík MkwLkkE, Þun LkðeËu òt rVÍk MkwLk fh VÍk “yÕ÷kn yÕ÷kn yÕ÷kn yÕ÷kn” fe ÃkwhfiV MkËkykut Mku økqts WXe. WLk rËLkkU fE {fk{e yÏçkkhkík LkU RMk ¾çkhu Vhník yMkh fku þkyuy rfÞk. Ëk’ðíku RM÷k{e fe fGÞq{

ËkuLkkU snkt {U {[ òyu Äq{

RMk Ãku rVËk nku çkå[k çkå[k Þk yÕ÷kn {uhe Íku÷e ¼h Ëu

(2) ç÷z «uþh fe {heÍk íkLËwÁMík nku økE çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf {uhk ç÷z «uþh ÷kì ( LOW) hnk fhíkk

234 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

Úkk. ÷urfLk sçk Mku {I Lku RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh rfÞk ni, {wÍu RMk {hÍ Mku Lkòík r{÷ økE ni. nkE B.P. nku økh Þk rf

LOW nku {økh

rV¢ ne {ík fhU fkrV÷u {U [÷ku

hçk fu Ëh Ãkh ÍwfU RÂÕíkòyut fhU çkkçku hn{ík ¾w÷U fkrV÷u {U [÷ku

100 ½hkU Mku çk÷kyut Ëqh RM÷k{e çknLkku ! {-ËLke fkrV÷k rVh {-ËLke fkrV÷k ni, RMk {U ÃkkfeÍk MkkunçkíkU ykih rVh RMk fe çk-h-fíkU ne çk-h-fíkU nI, yÕ÷kn

fe Lkuf çkÂLËÞkU ykih {¬e {-ËLke {wMíkVk fe ykrþfkykut ykih {ËeLku fe ËeðkrLkÞkU

fe fwhçkíkkU fu õÞk fnLku ! yåAkU fk fwçko ykih ÃkzkuMk ÞfeLkLk çknwík çkze MkykËík ni RMk fe çk-h-fík Mku ËwLÞðe ykVíkkU ykih çk÷kykut Mku ¼e Lkòík r{÷íke ni ykih ykr¾hík fe {LVyík ¼e nkÚk ykíke ni [wLkkL[u nwMLku yÏ÷kf fu Ãki f h, LkrçkÞkU fu íkksðh, {nçkq ç ku hççku yf çkh fk Rþko Ë u Yn Ãkhðh ni : “yÕ÷kn

Lkuf {wMkÕ{kLk fe ðsn Mku WMk fu ÃkzkuMk fu

235 {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

Vh{kLku {wMíkVk

100 ½hkU Mku çk÷kyut Ëqh Vh{k Ëuíkk ni.” (y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík, rs. 3 , Mk. 129 , nËeMk : 4080)

(3) MkwfqLk fe LkªË yuf RM÷k{e çknLk (W{ú íkõheçkLk 55 Mkk÷) fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf {uhu Ãkkô {U ËËo hníkk Úkk rsMk fe ðsn Mku {it hkík ¼h MkwfqLk Mku Mkku Lknª Mkfíke Úke, Íhkt ykt¾ ÷økíke ¼e íkku zhkðLku Ïðkçk r˾kE Ëuíku rsMk fe ðsn Mku {I ½çkhk fh WX çkiXíke.

{I Lku {k[o 2009 E. {U RM÷k{e çknLkkU

fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh rfÞk. sçk hkík fku ykhk{ fk ðõVk nwðk íkku {wÍu yiMke MkwfqLk fe LkªË ykE rf þkÞË çkhMkkU {U f¼e Lk ykE Úke. Þun Mkçk {-ËLke fkrV÷u fe çknkhU nI. WMk fe rfM{ík Ãku rVËk íkÏíku þkne fe hkník ¾kfu íkÞçkk Ãku rsMku [iLk fe LkªË ykE nku RM÷k{e çknLkku ! yÕ÷knw hççkw÷ RçkkË

fe ÞkË {U

rË÷kU fk [iLk ni siMkk rf Ãkkhn 13 Mkq-híkwhoyTË ykÞík LkBçkh 28 {U RþkoË nkuíkk ni :

236 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ðkun òu E{kLk ÷kyu ykih WLk fu rË÷ yÕ÷kn fe ÞkË Mku [iLk Ãkkíku nI MkwLk ÷ku yÕ÷kn fe ÞkË ne {U rË÷kU fk [iLk ni. {-ËLke fkrV÷u {U Lkuf çkLËkU fk çk fMkhík rÍ¢u ¾ih rfÞk òíkk ni ykih snkt Mkkr÷neLk ð Mkkr÷nkík Þk’Lke çkwÍwøkkuO ykih ÃkkhMkk çkerçkÞkU fk rÍ¢u ¾ih nkuíkk ni,ðnkt hn{íku R÷kne

Íq{ Íq{ fh çkhMkíke ni siMkk rf nÍhíku

MkÂGÞËwLkk R{k{ Mkw^ÞkLk rçkLk WÞiLkk nI :

Vh{kíku Þk’Lke Lkuf ÷kuøkkU fu

rÍ¢ fu ðõík hn{íku R÷kne Wíkhíke ni. (rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk, rs. 7, Mk. 335, hf{ : 10750)

íkku snkt hn{ík Wíkhíke ni

ðnkt hkník õÞq t Lknª r{÷u ø ke ! yøkh hn{íkkU fe çkhMkkík {ut [iLk ð MkwfqLk Lk r{÷uøkk íkku fnkt r{÷uøkk ? {ÍT f q h k “{-ËLke çknkh” {U zhkðLku Ïðkçk fk ¼e íkÂÍT f hk ni , íkku RMk fk yu f {-ËLke R÷ks Ãku þ u r¾Ë{ík ni [w LkkL[u Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw ÷ {ËeLkk fu {íçkq yk 419 Mk-Vnkík Ãkh {w ~ íkr{÷, “{-ËLke Ãkt s Mkq h n” fu MkVnk 247 Ãkh

237 Vh{kLku {wMíkVk

ni :

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

21 çkkh hkuÍkLkk ÃkZ ÷ersÞu, zhkðLku

Ïðkçk ykíku nkUøku íkku

Ïðkçk {U Lknª zhUøku. ({wÆíku

R÷ks : íkk nwMkq÷u rþVk)

Ãkkô {U ËËo nku ÍLk nku Þk {Ëo nku

fkrV÷u {U [÷U fkrV÷u {U [÷ku

÷qx ÷U hn{íkU ¾qçk ÷U çk-h-fíkut

Ïðkçk yåAu r˾U fkrV÷u {U [÷ku

(4) økhËLk fk ËËo fkVqh nku økÞk ½kuxfe (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk ni rf {wÍu zuZ {kn Mku økhËLk {U þËeË ËËo Úkk, çknwík R÷ks fhðkÞk {økh {wMíkrf÷ ykhk{ Lk ykÞk. sçk {I Lku íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk {-ËLke ykfk fe ykrþfkykut ykih {ËeLku fe ËeðkrLkÞkU fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh rfÞk íkku Ëeøkh çk-h-fíkU r{÷Lku fu MkkÚk MkkÚk {uhe økhËLk fk ËËo ¼e fkVqh (Þk’Lke økkÞçk) nku økÞk. ËËo økhËLk {U nku Þk fnª íkLk {U nku ËËo Mkkhu r{xU fkrV÷u {U [÷ku fh MkVh ykyuøt ke íkku MkwÄh òyuøt ke yçk Lk MkwMíke fhU fkrV÷u {U [÷ku

238 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

LkkçkeLkk çkå[u fe nihík ytøkuÍ rnfkÞík RM÷k{e çknLkku ! {-ËLke fkrV÷u fe çk-hfkík {hnçkk ! snkt {-ËLke fkrV÷u fe {wMkkrVhk fe økhËLk fk ËËo fkVqh (Þk’Lke økkRçk) nku økÞk ! ðnkt Þun “{-ËLke Vq÷” ¼e Mkt¼k÷ fh h¾Lku ðk÷k ni ykih ðkun Þun rf yiLk {wÂBfLk ni rf {-ËLke fkrV÷u {U rfMke fk ËËo Ëqh nkuLku fu çkòyu {ÍeË çkZ òyu rçk÷VÍo rfMke fu MkkÚk yiMkk nku ¼e òyu íkku ðkun þiíkkLk fu ðMðMkkU {U yk fh nhrøkÍ “{-ËLke fkrV÷u” Mku LkkhkÍ Lk nku ! {kur{Lk fku nh nk÷ {U yÕ÷kn hççku Íw÷ s÷k÷

fk þw¢ ne yËk fhLkk

[krnÞu. ÞfeLkLk WMk fe {rþGÞík ð rnõ{ík fku n{ {U Mku fkuE ¼e Lknª Mk{Í Mkfíkk. rMknTník ËuLku {U ¼e WMk fe rnõ{ík, {hÍ fe rÍÞkËík {U ¼e WMk fe {M÷ník. rfMke fku ykt¾kU fk Lkqh RLkkÞík fhLku {U rnõ{ík íkku rfMke fku yLÄk h¾Lku ne {U {M÷ník ! RMk rÍBLk {U yuf LkkçkeLkk çkå[u fe nihík ytøkuÍ rnfkÞík Ãkuþu r¾Ë{ík ni, [wLkkL[u Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 300 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “yktMkqykut

239 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fk ËrhÞk” MkVnk 252 Ãkh {Lfq÷ ni : nÍhíku MkÂGÞËw Lkk EMkk YnwwÕ÷kn

rfMke Lknh fu fheçk Mku

økwÍhu íkku fwA çkå[kU fku WMk {U ¾u÷íku Ëu¾k, WLk fu MkkÚk yuf LkkçkeLkk çkå[k ¼e Úkk rsMku ðkun ÃkkLke {U økkuíkk Ëu fh Ëkyut çkkyut ¼køk òíku ykih ðkun WLnU ík÷kþ fhíkk hníkk {økh fkBÞkçk Lk nku íkk. nÍhíku MkÂGÞËw Lkk EMkk Ynw Õ ÷kn WMk fu çkkhu {U økkihku rV¢ fhLku ÷øku rVh yÕ÷kn

fe çkkhøkkn {U WMk çkå[u fe çkMkkhík (Þk’Lke

LkÍh) ÷kix ykLku fe Ëwyk fe, yÕ÷kn

Lku WMk çkå[u fe

çkeLkkE ÷kixk Ëe. sçk WMk Lku ykt¾U ¾ku÷ª ykih çkå[kU fku Ëu¾k íkku yuf çkå[u fku Ãkfzk ykih WMk Mku yuf Ë{ r[{x økÞk rVh WMku ÃkkLke {U RMk fËh økkuíku rËÞu rf ðkun {h økÞk rVh ÍÃkx fh ËqMkhu fku Ãkfzk ykih WMku ¼e økkuíku Ãkh økkuíku r¾÷k fh {kiík fu ½kx Wíkkh rËÞk ! Þun Mkqhíku nk÷ Ëu¾ fh çkkfe çkå[u ¾kiVÍËk nku fh ¼køk ¾zu nwy.u nÍhíku MkÂGÞËwLkk EMkkYnwÕ÷kn Lku Þun {wyk-{÷k Ëu¾k íkku çknwík nihkLk nwyu ykih yÍo fe : “Þk R÷kne

!yi {uhu {kr÷fku {ki÷k ! íkq RLk fe íkÏ÷ef (Þk’Lke

ÃkiËkRþ) fku rÍÞkËk òLkLku ðk÷k ni RMk çkå[u fku rÃkA÷e

240 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

nk÷ík Ãkh ÷ki x k Ëu . ” íkku yÕ÷kn MkÂGÞËwLkk EMkk YnwÕ÷kn

Lku nÍhíku fe íkhV ðnTÞ

Vh{kE : “{I íkwÍ Mku rÍÞkËk òLkíkk nqt....” íkku nÍhíku MkÂGÞËwLkk EMkk YnwÕ÷kn røkh økyu.

MkßËu {U (yktMkqykut fk ËrhÞk, Mk. 252)

(5) {wÍu fi nku òíke Úke ½kuxfe (çkkçkw÷ RM÷k{ rMkLÄ) fe RM÷k{e çknLk fk fwA RMk íkhn çkÞkLk ni rf {wÍu xkRVkìRz nwðk Úkk rsMk fe ðsn Mku {uhk nkrÍ{k íkçkkn nku økÞk Úkk. {I sçk ¼e ¾kLkk ¾kíke VkihLk fi nku òíke. sçk {I Lku RM÷k{e çknLkkU fu MkkÚk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fkrV÷u {U MkVh rfÞk ykih MkwLLkík fu {wíkkrçkf ¾kLkk ¾kÞk íkku {wÍu fi nwE Lk Ãkux {U ËËo. {I Lku Þun çk-h-fíkU Ëu¾íku nwyu rLkGÞík fe ni rf ykRLËk ¾wË ¼e {-ËLke fkrV÷kut {ut MkVh fYtøke ykih Ëeøkh RM÷k{e çknLkkU Ãkh ¼e RÂLVhkËe fkurþþ fh fu WLnU {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fe íkhøkeçk Ëqtøke. økh ni ËËuo rþf{ {ík fhU RMk fk øk{ MkkÚk {nh{ fku ÷U fkrV÷u {U [÷ku íktøkËMíke r{xu Ëqh ykVíku nxu

÷uLku fku çk-h-fíkU fkrV÷u {U [÷ku

241 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

RM÷k{e çknLkku ! MkwLLkík rVh MkwLLkík ni RMk {U çk-h-fík õÞqt Lk nku ! ykih MkwLLkík ¼e sçk MkwLLkíkkU fe íkhrçkGÞík fu {-ËLke fkrV÷u {U ykfk

fe ykrþfkykut,

{ËeLku fe ËeðkrLkÞkU fe Mkkunçkík {u thn fh yËk fe òyu WMk fe íkku çkkík ne õÞk ni ! fkþ ! n{U nh fk{ {U MkwLLkík Ãkh y{÷ fk sÍTçkk r{÷ òyu. {wnB{Ë fe MkwLLkík fe WÕVík yíkk fh {I nku òôRLkÃkhrVËkÞkR÷kne {I MkwLLkík fe Äq{U {[kíke hnqt fkþ ! íkq ËeðkLke yiMke çkLkk Þk R÷kne

(6)MkkuLku fk økw{þwËk çkwLËk r{÷ økÞk çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fu çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf {uhk MkkuLku fk çkwLËk økw{ nku økÞk Úkk. íkeLk rËLk íkf ík÷kþ rfÞk {økh Lk r{÷ Mkfk, rVh sçk n{khu y÷kfu {U RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke fkrV÷u fe yk{Ë nwE íkku {I Lku Ëwyk fe : “Þk yÕ÷kn

! RMk {-ËLke

fkrV÷u fe çk-h-fík Mku {wÍu {uhk økw{þwËk çkwLËk r{÷k Ëu.”

RMk Ëwyk fu íkwVi÷ {wÍu {uhk MkkuLku fk çkwLËk çk ykMkkLke r{÷ økÞk ykih nihík çkk÷kyu nihík Þun ni rf

242 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

WMk søkn Mku r{÷k snkt {I Ãknu÷u çkerMkÞkU çkkh Ëu¾ [wfe Úke ! Þun çk-h-fík Ëu¾ fh {I Lku ¼e {-ËLke fkrV÷u {U MkVh fe rLkGÞík fe ni. ¾ku økyu Íuðhkík ykyut Vi÷k fu nkÚk

yÍo nf Mku fhU fkrV÷u {U [÷ku

øk{ fu çkkË÷ Axu rË÷ fe fr÷Þkt r¾÷U

Ëh fh{ fu ¾w÷U fkrV÷u {U [÷ku

sLLkík fe ¼e õÞk þkLk ni !

RM÷k{e çknLkku ! Ëu¾k ykÃk Lku ! {-ËLke fkrV÷u fe çk-h-fík Mku MkkuLku fk økw{þwËk çkwLËk r{÷ økÞk ! ¾ih Þun íkku ËwLÞk fe yuf nfeh þi ni

{-ËLke fkrV÷u {U MkVh fhLku

ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU fku sLLkík ¼e r{÷uøke ykih

!

sLLkík fe ¼e õÞk þkLk ni ! [wLkkL[u Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 176 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “rçkrn~ík fe fwÂLsÞkt ” MkVnk 15 íkk 16 Ãkh ni : sLLkík {U þehª (Þk’Lke {eXu) ÃkkLke, þnË, ËqÄ ykih þhkçk fe LknhU çkníke ni. (ríkhr{Íe, rs . 4, Mk. 257, nËeMk : 2580 ) sçk sLLkíke ÃkkLke fe Lknh {U Mku

243 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

rÃkÞUøku íkku WLnU yiMke nÞkík r{÷uøke rf f¼e {kiík Lk ykyuøke ykih sçk ËqÄ fe Lknh {U Mku Lkkuþ fhUøkku íkku WLk fu çkËLk {ut yiMke Vçkone ÃkiËk nkuøke rf rVh f¼e ÷krøkh (Þk’Lke f{Íkuh) Lk nkUøku ykih sçk þnË fe Lknh {U Mku Ãke ÷Uøku íkku WLnU yiMke rMknTník ð íkLËwÁMíke r{÷ òyuøke rf rVh f¼e ðkun çke{kh Lk nkUøku ykih sçk þhkçk fe Lknh {U Mku rÃkÞUøku íkku WLnu yiMkk Lkþkík ykih ¾wþe fk MkwYh nkrMk÷ nkuøkk rf rVh f¼e ðkun øk{økeLk Lk nkUøku. Þun [khkU Lknhut yuf nkiÍ {ut røkh hne nI rsMk fk Lkk{ nkiÍu fkiMkh ni, Þune nkiÍ, nwÍqhu yfh{ fk ðkun nkiÍu fkiMkh ni òu y¼e sLLkík fu yLËh ni ÷urfLk rfÞk{ík fu rËLk {iËkLku {nþh {U ÷kÞk òyuøkk. snkt nwÍqhu yfh{

WMk nkiÍ Mku

yÃkLke WB{ík fku Mkihkçk Vh{kyutøku.

(Ynw÷ çkÞkLk, rs. 1 , Mk. 82, 83)

RM÷k{e çknLk ykih Lkufe fe Ëk’ðík Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk Lkufe fe Ëk’ðík fu r÷Þu yÃkLku ÃkzkuMk fe RM÷k{e çknLkkU fu ½h fu ËhðkÍu Ãkh ò Mkfíke ni ? sðkçk : MkÏík ÃkËuo fu MkkÚk ò Mkfíke ni. {økh RMk {wyk-{÷u {U

244 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

RM÷k{e çknLk fku çknwík rÍÞkËk {kuníkkík hnLkk nkuøkk.

ykðkÍ fiMku ¾w÷e !

RM÷k{e çknLkku ! ËwLÞk ð ykr¾hík fe ZuhkU ¼÷kRÞkt Rfêe fhLku fu r÷Þu n^íku {U f{ yÍ f{ yuf rËLk íkLÍe{e íkhfeçk fu {wíkkrçkf y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík {U rþhfík fe MkykËík nkrMk÷ fersÞu. y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík fe çk-h-fíkkU fu õÞk fnLku ! ykÃk fk E{kLk íkkÍk fhLku fu r÷Þu {-ËLke fkrV÷u fe yuf ¾wþ økðkh ð {w~fçkkh {-ËLke çknkh Ãkuþ ni, [wLkkL[u Ãktòçk (ÃkkrfMíkkLk) fe yuf RM÷k{e çknLk fu íknhehe çkÞkLk fk ¾w÷kMkk ni rf n{khu y÷kfu {U yuf RM÷k{e çknLk øk÷u fu {hÍ fk rþfkh Úke,t MkkV ykðkÍ Lk rLkf÷íke Úke n¥kk rf rçkÕfw÷ fheçk çkiXLku ðk÷u fku ¼e WLk fe ykðkÍ Xef Mku MkwLkkE Lk Ëuíke Úke. zkìõxhkU Lku ykìÃkhuþLk fk fn h¾k Úkk ykih Þun ¼e çkíkk rËÞk Úkk rf Þk íkku ykðkÍ Xef nku òyuøke Þk rçkÕfw÷ çkLË nku òyuøke. ËhU yMLkk Ëk’ðíku RM÷k{e fe yuf RM÷k{e çknLk Lku WLnU y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík {U rþhfík fe høçkík rË÷kE íkku ðkun {wÏíkr÷V ½hkU {U ÃkËuo fu MkkÚk Ëe òLku ðk÷e “Lkufe fe

245 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Ëk’ðík” {U rþhfík fu r÷Þu WLk fu MkkÚk nku ÷ª. sçk ðkun RM÷k{e çknLk y÷kfkE Ëkihu Mku ðkÃkMk ÷kixª íkku nihík çkk÷kyu nihík rf WLk fe ykðkÍ Ãkn÷u Mku çkuníkh nku [wfe Úke, rVh yøk÷u ne hkuÍ sçk WLnkU Lku Ëk’ðíku RM÷k{e fu RM÷k{e çknLkkU fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe íkku WLk fe ykðkÍ yiMke MkkV nku [wfe Úke økkuÞk f¼e çkLË ne Lk nwE Úke ! Þqt y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe fe Ëk’ðík ykih MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe çk-h-fík Mku WLnU RMk {hÍ Mku rhnkE LkMkeçk nwE. ykr{Lkk fu ÷k÷ ! MkËfk Vkrík{k fu ÷k÷ fk Ëqh yçk íkku þk{íkU fh çku fMkku {sçkqh fe çknhu þknu fhçk÷k nku Ëqh ykVkíkku çk÷k yi nçkeçku hççku Ëkðh çkufMkku {sçkqh fe RM÷k{e çknLkku !

y÷kfkE Ëkihk çkhkyu Lkufe

fe Ëk’ðík fe ¾qçk çk-h-fíkut ni Lkufe fe Ëk’ðík Ëu Lku ykih ¼÷kE fe çkkík çkíkkLku fu Mkðkçk fk fkiLk yLËkÍk fh Mkfíkk ni . R{k{ yçkq Lkq y i { yn{Ë rçkLk yçËwÕ÷kn yMVnkLke {U Lkõ÷ fhíku nI, yÕ÷kn

“rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk” Lku nÍhíku MkÂGÞËwLkk

246 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

{q M kk f÷e{w Õ ÷kn

fe íkhV ðnT Þ

Vh{kE : “¼÷kE fe çkkíkU ¾wË ¼e Mke¾ku ykih ËqMkhkU fku ¼e rMk¾kyku, {I ¼÷kE Mke¾Lku ykih rMk¾kLku ðk÷kU fe fçkúku fku hkuþLk Vh{kŸøkk íkkrf WLk fku rfMke rfM{ fe ðnþík Lk nku.”

(rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk, rs. 6, Mk. 5, hf{ : 7622)

RMk rhðkÞík Mku Lkufe fe çkkík Mke¾Lku rMk¾kLku fk y@ku Mkðkçk {k’÷q{ nwðk. Lkufe fe Ëk’ðík ËuLku, MkwLLkíkkU ¼hk çkÞkLk fhLku Þk ËMko ËuLku ykih MkwLkLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU fu íkku ðkhu ne rLkÞkhu nku òyutøku,

WLk fe fçkúU

yLËh Mku søk{øk søk{øk fh hne nkUøke ykih WLnU rfMke rfM{ fk ¾kiV {nMkqMk Lknª nkuøkk. RÂLVhkËe fkurþþ fhíku nwyu Lkufe fe Ëk’ðík fu Íheyu ¼÷kE fe çkkíkU Mke¾Lku rMk¾kLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU, {-ËLke fkrV÷u {U MkVh ykih rV¢u {ËeLkk fh fu {-ËLke RLyk{kík fk rhMkk÷k hkuÍkLkk Ãkwh fhLku fe íkhøkeçk rË÷kLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU ykih MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky fe Ëk’ðík Ãkuþ fhLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU LkeÍ {wçkÂÕ÷økeLk fe Lkufe fe Ëk’ðík fku MkwLkLku ðk÷kU ykih {wçkÂÕ÷økkík fe Lkufe fe Ëk’ðík MkwLkLku ðkr÷ÞkU

247 rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

fe fwçkqh ¼e

nwÍqh {wVeÍwLLkqh

fu Lkqh fu MkËfu LkwÁLk y÷k Lkqh nkUøke. fçkú {U ÷nhkyut ø ku íkku n~h [~{u Lkq h fu sÕðk Vh{k nkuøke sçk íkÕyík hMkq÷wÕ÷kn fe (nËkRfu çkÂÏþþ þheV)

RM÷k{e çknLkkU fk {-ËLke {~ðhk Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLkU Lkufe fe Ëk’ðík fu {-ËLke fk{kU {U íkh¬e fu r÷Þu ykÃkMk {U r{÷ çkiX fh {-ËLke {~ðhk fhLku fu r÷Þu fnª sBy ¼e nku Mkfíke nI ? sðkçk : S nkt. þh-E ÃkËko ykih Ëeøkh fwÞqËkík fu MkkÚk {-ËLke {~ðhu fu r÷Þu sBy nku Mkfíke nI.

ËkihkLku RÆík MkwLLkíkU Mke¾Lku fu r÷Þu rLkf÷Lkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : {kiík Þk ík÷kf fe RÆík fu ËkihkLk RM÷k{e çknLk MkwLLkíkU Mke¾Lku Þk rMk¾kLku fu r÷Þu ½h Mku çkknh rLkf÷ Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª.

RM÷k{e çknLkkU fk RÂßík{ky fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLkkU fk ÃkËuo {U hn fh rÍ¢wÕ÷kn

, Lkk’ík

ÏðkLke, MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLk ykih Ëwyk ðøkihk Ãkh {w~íkr{÷

248 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky fhLkk fiMkk ? sðkçk : RM÷k{e çknLkku fku fwhykLkku MkwLLkík fe çkkíkU çkíkkLkk ÍYhe ni íkkrf RLnU RM÷k{e rÍLËøke økwÍkhLku fk Ztøk yk òyu.

RMk fe {wÏíkr÷V Mkq -híkut ni {-Mk÷Lk RLnU MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLkkík fe furMkxU MkwLkLku ykih {wMíkLkË W-÷{kyu yn÷u MkwLLkík fe rfíkkçkU ÃkZLku fku Ëe òyut, LkeÍ ÃkËuo fe rhykÞík fhíku nwyu rfMke søkn sBy nku fh ðkun VhkRÍ ð MkwLLkíkU Mke¾U, [wLkkL[u {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : “yçk Ve Í{kLkk

ykihíkkU fku çkk ÃkËko {ÂMsËkU {U ykLku ykih y÷krnËk çkiXLku Mku Lk hkufk òyu õÞqt rf yçk ykihíkU MkeLku{kyku çkkÍkhkU {U òLku Mku íkku Áfíke Lknª, {ÂMsËkU {U yk fh fwA (Lk fwA) ËeLk fu ynfk{ MkwLk ÷Uøke.”

(r{hykíkw÷ {LkkSn, rs. 2, Mk. 170)

yuf ykih {fk{ Ãkh Vh{kíku nI : “RLk (ykihíkkU) {U íkç÷eøk Þk íkku çk Íheyyu fwíkwçk ð hMkkR÷ fe òyu Þk Íe RÕ{ ykihíkU økihu Íe RÕ{ ykihíkkU fku ynfk{ rMk¾k ËU Þk rLknkÞík ÃkËuo fu MkkÚk ðkRÍ (Þk’Lke çkÞkLk fhLku ðk÷u ykr÷{) Mku rçkÕfw÷ y÷krnËk yuf R{khík Þk çkzu ÃkËuo fe ykz ÷u fh ðk’Í ð ynfk{ MkwLkU {økh RMk íkeMkhe Mkqhík {ut çknwík

249 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

yunríkÞkík fe ÍYhík ni.”

(Víkkðk LkEr{GÞk, Mk. 48)

økihu ykr÷{ fku çkÞkLk fhLkk nhk{ ni Mkwðk÷ : òu RM÷k{e çknLk ykr÷{k Lk nku õÞk ðkun RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U çkÞkLk fh Mkfíke ni ? sðkçk : òu fkVe RÕ{ Lk h¾íke nku ðkun {ÍTnçke çkÞkLk Lk fhu. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Víkkðk h-ÍrðGÞk

rsÕË 23 MkVnk 378 Ãkh Vh{kíku nI : ðk’Í {U ykih nh çkkík {u t Mkçk Mku {w f Æ{ RòÍíku yÕ÷kn ð hMkq ÷ ni. òu fkVe RÕ{ Lk h¾íkk nku, WMku ðk’Í fhLkk nhk{ ni ykih WMk fk ðk’Í MkwLkLkk òRÍ Lknª, ykih yøkh fkuE

çkË {ÍTnçk ni íkku ðkun

íkku LkkRçku þiíkkLk ni WMk fe çkkík MkwLkLke MkÏík nhk{ ni (WMk fku {ÂMsË {U çkÞkLk Mku hkufk òyu) ykih yøkh rfMke fu (yfeËu {U ¾hkçke Lk nku {økh WMk fu ) çkÞkLk Mku rVíkLkk WXíkk nku íkku WMku ¼e hkufLku fk R{k{ ykih yn÷u {ÂMsË fku nf ni ykih yøkh Ãkqhk ykr÷{ MkwLLke Mknenw÷ yfeËk ðk’Í Vh{kyu íkku WMku hkufLku fk rfMke fku nf Lknª. [wLkkL[u yÕ÷kn

Ãkkhn 1 Mkq-híkw÷ çk-fhn fe ykÞík

LkBçkh 114 {U RþkoË Vh{kíkk ni :

250 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih WMk Mku çkZ fh Íkr÷{ fkiLk òu yÕ÷kn (

) fe {ÂMsËkU fku hkufu WLk {U

Lkk{u ¾wËk r÷Þu òLku Mku. (Ãkkhn :1, y÷ çk-fhn : 114 ) (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 378 )

ykr÷{ fe íkk’heV Mkwðk÷ : íkku õÞk {wçkÂÕ÷øk çkLkLku fu r÷Þu ËMkuo rLkÍk{e (Þk’Lke ykr÷{ fkuMko) fhLkk þíko ni ? sðkçk : ykr÷{ nkuLku fu r÷Þu Lk ËMkuo rLkÍk{e þíko ni Lk RMk fe {nTÍ MkLkË fkrV çkÂÕf RÕ{ [krnÞu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku ni : ykr÷{ fe íkk’heV Þun ni

rf yfkRË Mku Ãkqhu íkkih Ãkh ykøkkn nku ykih {wMíkrf÷ nku ykih yÃkLke ÍYrhÞkík fku rfíkkçk Mku rLkfk÷ Mkfu rçkøkih rfMke fe {ËË fu. RÕ{ rfíkkçkkU fu {wíkk-÷yu Mku ykih W-÷{k Mku MkwLk MkwLk fh ¼e nkrMk÷ nkuíkk ni.

(íkÕ¾eMk yÍ ynfk{u

þheyík, rnMMkk : 2 , Mk. 231 ) {k’÷q{ nwðk ykr÷{ nkuLku fu r÷Þu

ËMkuo rLkÍk{e fe íkõ{e÷ fe MkLkË ÍYhe ni Lk ne fkVe Lk ne y-hçke ð VkhMke ðøkihk fk òLkLkk þíko, çkÂÕf RÕ{ Ëhfkh ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku

251 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

nI : MkLkË fkuE [eÍ Lkne çknwíkuhu MkLkË Þk^íkk {nTÍ çku çknhk (Þk’Lke RÕ{u ËeLk Mku ¾k÷e) nkuíku nti ykih rsLnkU Lku MkLkË Lk ÷e RLk fe þkrøkËeo fe r÷Þkfík ¼e WLk MkLkË Þk^íkk {U Lknª nkuíke, RÕ{ nkuLkk [krnÞu. (Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 683)

Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV, çknkhu

þheyík, fkLkqLku þheyík, rLkMkkçku þheyík, r{hykíkw÷ {LkkSn, RÕ{w÷ fwhykLk, ík^Mkehu LkE{e, yunÞkW÷ W÷q{ ({wíkso{) ykih RMk íkhn fe fE WËqo rfíkkçkU nt i rsLk fku ÃkZ fh Mk{Í fh W-÷{kyu rfhk{ Mku ÃkqA ÃkqA fh ¼e nMçku ÍYhík yfkRË ð {MkkR÷ Mku ykøkkne nkrMk÷ fh fu “ykr÷{” çkLkLku fk þhV nkrMk÷ rfÞk ò Mkfíkk ni. ykih yøkh MkkÚk ne MkkÚk “ËMkuo rLkÍk{e” fhLku fe MkykËík ¼e nkrMk÷ nku òyu íkku MkkuLku Ãkh Mkwnkøkk.

økihu ykr÷{ fu çkÞkLk fk íkhefk Mkwðk÷ : òu ykr÷{ Lk nku õÞk WMk fu çkÞkLk fhLku fe ¼e fkuE Mkqhík ni ? sðkçk : økihu ykr÷{ fu çkÞkLk fe ykMkkLk Mkqhík Þun ni rf W-÷{kyu yn÷u MkwLLkík fe rfíkkçkkU Mku nMçku ÍYhík Vkuxku fkìrÃkÞkt fhðk fh WLk fu íkhkþu yÃkLke zkÞhe {U [MÃkkt fh ÷u ykih WMk {ut Mku ÃkZ fh MkwLkkyu. {wtn ÍçkkLke fwA Lk fnu LkeÍ yÃkLke hkÞ Mku nhrøkÍ rfMke ykÞíku fhe{k fe ík^Mkeh Þk nËeMku Ãkkf fe

252 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

þno ðøkihk çkÞkLk Lk fhu. õÞqt rf ík^Mkeh rçkhkoÞ (1) nhk{ ni ykih yÃkLke yfx÷ fu {wíkkrçkf ykÞík Mku RÂMíkË÷k÷ Þk’Lke Ë÷e÷ ÃkfzLkk ykih nËeMku {wçkkhf fe þno fhLkk yøk[uo ËwÁMík nku íkçk ¼e þhyLk RMk fe RòÍík Lknª. Vh{kLku {wMíkVk : rsMk Lku rçkøkih RÕ{ fwhykLk fe ík^Mkeh fe ðkun yÃkLkk rXfkLkk snLLk{ çkLkkyu. (ríkhr{Íe, rs. 4 , Mk. 439, nËeMk : 2959) økihu ykr÷{ fu çkÞkLk fu çkkhu {U hnLkw{kE

fhíku nwyu {uhk ykfkyu Lku’{ík, yk’÷k nÍhík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “òrn÷ WËqo Ïðkt yøkh yÃkLke íkhV Mku fwA Lk fnu çkÂÕf ykr÷{ fe íkMLkeV ÃkZ fh MkwLkkyu íkku RMk {U nhs Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 409)

{wçkÂÕ÷økeLk fu r÷Þu ynB{ rnËkÞík Mkwðk÷ : Ëk’ðíku RM÷k{e fu çkk’Í {wçkÂÕ÷økeLk ð {wçkÂÕ÷økkík {wtn ÍçkkLke ¼e çkÞkLkkík fhíku nI WLk fu r÷Þu ykÃk fe íkhV Mku õÞk 1. ík^Mkeh rçkhkoÞ fhLku ðk÷k ðkun fn÷kíkk ni rsMk Lku fwhykLk fe ík^Mkeh yõ÷ ykih rfÞkMk (yLËkÍk) Mku fe, rsMk fe Lkõ÷e (Þk’Lke þh-E) Ë÷e÷ ð MkLkË Lk nku.

253 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

rnËkÞkík nI ? sðkçk : yøkh Þun W-÷{k Þk ykr÷{kík nI sçk íkku nhs Lknª. ðhLkk økihu ykr÷{ {wçkÂÕ÷økeLk ð {wçkÂÕ÷økkík fu r÷Þu {k’YÍkík Ãkuþ fh Ëe øk# rf ðkun rMkVo W-÷{k fe íknhehkík Mku ÃkZ fh ne çkÞkLkkík fhU. yøkh rfMke òrn÷ fku MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U {wtn ÍçkkLke çkÞkLk fhíkk Ãkkyu íkku Ëk’ðíku RM÷k{e fu rÍB{kËkhkLk WMk fku hkuf Ëu. økihu ykr÷{ {wçkÂÕ÷økeLk ð {wçkÂÕ÷økkík ykih ík{k{ økihu ykr÷{ {wfŠ hheLk fku [krnÞu rf ðkun {wtn ÍçkkLke {ÍTnçke çkÞkLk Þk r¾íkkçk Lk fhU. {uhu ykfkyu Lku’{ík, yk’÷k nÍhík, {wsrÆËu ËeLkku r{Õ÷ík {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Vh{kíku nI : “òrn÷ WËqo Ïðkt yøkh

yÃkLke íkhV Mku fwA Lk fnu çkÂÕf ykr÷{ fe íkMLkeV ÃkZ fh MkwLkkyu íkku RMk {U nhs Lknª.” {ÍeË Vh{kíku nI : òrn÷ ¾wË çkÞkLk fhLku çkiXu íkku WMku ðk’Í fnLkk nhk{ ni ykih WMk fk ðk’Í MkwLkLkk nhk{ ni ykih {wMkÕ{kLkkU fku nf ni çkÂÕf {wMkÕ{kLkkU Ãkh nf ni rf WMku r{Bçkh Mku Wíkkh ËU rf RMk {U LknTÞu {wLfh (Þk’Lke çkwhkE Mku {Ly fhLkk) ni ykih LknTÞu {wLfh ðkrsçk.

254 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

RM÷k{e çknLkU Lkk’íkU ÃkZU Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLkU RM÷k{e çknLkkU {U Lkk’íkU ÃkZ Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : RM÷k{e çknLkU, RM÷k{e çknLkkU {U çkøkih {kEf fu RMk íkhn Lkk’ík þheV ÃkZU rf WLk fe ykðkÍ rfMke økih {Ëo íkf Lk Ãknwt[u. {kEf fk RMk r÷Þu {Ly rfÞk rf RMk Ãkh ÃkZLku Þk çkÞkLk fhLku Mku økih {Ëkuo Mku ykðkÍ fku çk[kLkk fheçk fheçk Lkk {wÂBfLk ni. fkuE ÷k¾ rË÷ fku {Lkk÷u rf ykðkÍ þkr{ÞkLku Þk {fkLk Mku çkknh Lknª òíke {økh íkÂßhçkk Þune ni rf ÷kWz MÃkefh fu Íheyu ykihík fe ykðkÍ W{q{Lk økih {Ëkuo íkf Ãknwt[ òíke ni çkÂÕf çkze {nkrV÷ {U {kEf fk rLkÍk{ ¼e íkku yõMkh {Ëo ne [÷kíku nI ! Mkøku {ËeLkk fku yuf çkkh rfMke Lku çkíkkÞk rf Vw÷kt søkn {nrV÷ {U yuf Mkkrnçkk {kEf Ãkh çkÞkLk Vh{k hne Úkª, çkk’Í {ËkuO fu fkLkkU {U sçk WMk rLkMðkLke ykðkÍ Lku hMk ½ku÷k íkku WLk {U Mku yuf çku nÞk çkku÷k, yknk ! rfíkLke ÃÞkhe ykðkÍ ni !! sçk ykðkÍ RíkLke Ãkwh frþþ ni íkku ¾wË fiMke nkuøke ! ! !

RM÷k{e çknLkU {kEf RÂMík’{k÷ Lk fhU ÞkË hnu ! Ëk’ðíku RM÷k{e fe íkhV Mku nkuLku ðk÷u MkwLLkíkkU

255 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

¼hu RÂßík{kykík ykih RÂßík{kyu rÍ¢ku Lkk’ík {U RM÷k{e çknLkku fu r÷Þu ÷kWz MÃkefh fu RÂMík’{k÷ Ãkh ÃkkçkLËe ni. r÷nkÍk RM÷k{e çknLkU ÍunTLk çkLkk ÷U rf fwA ¼e nku òyu Lk ÷kWz MÃkefh {U çkÞkLk fhLkk ni ykih Lkne WMk {U Lkk’ík þheV ÃkZLke ni. ÞkË hr¾Þu økih {Ëkuo íkf ykðkÍ Ãknwt[íke nku RMk fu çkk ðwsqË çkuçkkfe fu MkkÚk çkÞkLk Vh{kLku ykih Lkk’íku MkwLkkLku ðk÷e økwLknøkkh ykih Mkðkçk fu çkòyu yÍkçku Lkkh fe nfËkh ni. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

fe

r¾Ë{ík {U yÍo fe økE : [LË ykihíkU yuf MkkÚk r{÷ fh ½h {U {e÷kË þheV ÃkZíke ni ykih ykðkÍ çkknh íkf MkwLkkE Ëuíke ni, Þqtne {wnho{ fu {neLku {U rfíkkçku þnkËík ðøkihk ¼e yuf MkkÚk ykðkÍ r{÷k fh (Þk’Lke fkuhMk {U) ÃkZíke nI, Þun òRÍ ni Þk Lknª ? {uhu ykfk yk’÷k nÍhík Lku sðkçkLk RþkoË Vh{kÞk : Lkk òRÍ ni rf ykihík fe ykðkÍ ¼e ykihík (Þk’Lke AwÃkkLke fe [eÍ) ni ykih ykihík fe ¾wþ RÕnkLke rf ysTLkçke MkwLku {nÕ÷u rVíkLkk ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 240)

ykihík fu hkøk fe ykðkÍ {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

yuf ykih Mkwðk÷ fu

256 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

sðkçk {U RþkoË Vh{kíku nI : ykihík fk (Lkk’íku ðøkihk) ¾wþ RÕnkLke Mku çk ykðkÍ yiMkk ÃkZLkk rf Lkk {nTh{kU fku WMk fu Lkø{u (Þk’Lke hkøk ð íkhLLkw{) fe ykðkÍ òyu nhk{ ni. “LkðkrÍ÷u Vfen yçkwÕ÷iMk Mkh{ fLËe” (

) {U ni, ykihík

fk ¾wþ ykðkÍ fh fu fwA ÃkZLkk “ykihík” Þk’Lke {nÕ÷u rMkºk (AwÃkkLku fe [eÍ) ni. “fkVe R{k{ yçkw÷ çk-hfkík LkMVe” {U ni, ykihík çkw÷LË ykðkÍ Mku íkÂÕçkÞk (Þk’Lke

)

Lk ÃkZu RMk r÷Þu rf RMk fe ykðkÍ fkrçk÷u rMkºk (AwÃkkLkuu fu fkrçk÷ [eÍ) ni. yÕ÷k{k þk{e

Vh{kíku ni ykihík

fku yÃkLke ykðkÍ çkw÷tË fhLkk WLnU ÷tçkk ykih ËhkÍ (Þk’Lke RLk {U Wíkkh [Zkð) fhLkk, RLk {U Lk{o ÷nò RÂÏíkÞkh fhLkk ykih RLk {U íkõíkey fhLkk (fkx fkx fh íkn÷e÷e yYÍ Þk’Lke LkÍT{ fu fðkRË fu {wíkkrçkf) y~ykh fe íkhn ykðkÍu rLkfk÷Lkk, n{ RLk Mkçk fk{kU fe ykihíkkU fku RòÍík Lknª Ëuíku RMk r÷Þu rf RLk Mkçk çkkíkkU {U {Ëkuo fk WLk fe íkhV {kR÷ nkuLkk ÃkkÞk òyuøkk ykih WLk {Ëkuo {U sÍTçkkíku þnðkLke fe íknhef ÃkiËk nkuøke RMke ðsn Mku ykihík fku Þun RòÍík Lknª rf ðkun yÍkLk Ëu.

.

(hÆw÷ {wníkkh, rs. 2 , Mk. 97, Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 242)

257 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

{uhe ykðkÍ fktÃkíke Úke RM÷k{e çknLkku ! {eXu {eXu {wMíkVk

fe

økw÷k{e íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fe íkwhoyu RÂBíkÞkÍ ni, RMk Mku ðkçkMíkøkkLk Ãkh ¼e hççku fkyuLkkík

fu yiMku yiMku

RLyk{kík nkuíku nI rf yõ÷U nihkLk hn òíke nit [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf Ëk’ðíku RM÷k{e fu {nfu {nfu {-ËLke {knku÷ Mku {wLMkr÷f nkuLku Mku Ãkn÷u {I {wÏíkr÷V økwLkknkU {U {wçík÷k nku fh yÃkLke yLk{ku÷ nÞkík (Þk’Lke rÍLËøke) fu fe{íke ÷Bnkík Íkyuy fh hne Úke. íkõheçkLk 12 Mkk÷ Ãkn÷u y[kLkf nkxo yxuf nwðk (Þk’Lke rË÷ fk Ëkihk Ãkzk) ykih {I çkunkuþ nku økE. sçk nkuþ ykÞk íkku ykðkÍ çkLË nku [wfe Úke, yçk {I rMkVo RþkhkU Mku çkkík fh Mkfíke Úke. zkìõxhe R÷ks Mku fwA RVkfk íkku nku økÞk {økh yçk ¼e çkkík fhíku ðõík ykðkÍ fktÃkíke Úke, Äqyut ðk÷e søkn Ãkh ¾ktMke þwYy nku òíke, Ë{ ½wxLku ÷økíkk ykih ykðkÍ çkLË nku òíke.

RMke nk÷ík {U f{kuçkuþ yuf {kn økwÍh økÞk. yuf rËLk {U yÃkLku {hÍ Mku rË÷ çkhËk~íkk nku fh ¾qçk hkuE, RMke ËkihkLk {uhe ykt¾ ÷øk økE.

Ïðkçk {U yuf çkwÍøw ko fe rÍÞkhík

258 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

nwE, WLnkU Lku fwA Þqt Vh{kÞk : “rV¢ Lk fhku, çknwík sÕË Xef nku òykuøke ykih sçk Xef nku òyku íkku ViÍkLku {ËeLkk ÍYh ykLkk.” RMk {wçkkhf Ïðkçk fku Ëu¾Lku fu çkk’Ë rËLk çk rËLk rMknTník çkuníkh nkuLku ÷øke. siMku ne {I çkknh rLkf÷Lku fu fkrçk÷ nwE, yuf RM÷k{e çknLk fu MkkÚk Ëk’ðíku RM÷k{e fu yk÷{e {-ËLke {foÍ ViÍkLku {ËeLkk {U RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U nkrÍh nku økE. WMk RÂßík{ky Lku {uhe rÍLËøke çkË÷ fh h¾ Ëe, {I Lku rË÷ ne rË÷ {U Ãk¬e rLkGÞík fe fu yçk {uhe rÍLËøke Ëk’ðíku RM÷k{e fu r÷Þu ðõV ni. {it Lku Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fk{ fku yÃkLkk ykuZLkk rçkAkuLkk çkLkk r÷Þk.

Þun {-ËLke {knku÷ fe çk-h-fíkuut

ni rf yuf ðõík ðkun Úkk sçk çkkík fhíku nwyu {uhe ykðkÍ fktÃkíke Úke ykih yuf ðõík Þun ni rf {I y÷kfkE Mkín Ãkh nkuLku ðk÷u RM÷k{e çknLkkU fu RÂßík{kyu rÍ¢ku Lkk’ík {U yÃkLku {eXu {eXu ykfk

fe Lkk’íkU ÃkZíke

nqt, yçk ykðkÍ fktÃkíke ni Lk øk÷k çkiXíkk ni ykih Lk ne ¾ktMke WXíke ni.

259 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

hn{íkLkrfMkíkhnnku økwLknøkkhfeíkhV

hn{kLk ¾wË ni {uhu íkhVËkh fe íkhV

Ëu¾e òu çku fMke íkku WLnut hnT{ yk økÞk ½çkhk fu nku økyu ðkun økwLknøkkh fe íkhV

RM÷k{e çknLkku ! yÕ÷kn

fe hn{ík çknkLku Zqtzíke ni.

çkk’Í yðfkík Þqt ¼e íkhfeçk çkLk òíke ni Þk’Lke “òu hkuíkk ni WMk fk fk{ nkuíkk ni” RM÷k{e çknLk sçk xqx fh hkuE, hn{ík fku òuþ ykÞk ykih fk{ nku økÞk !

çkh yk-{Ëu Mku yuf ËqMkhe fku ÃkwfkhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : çkh yk-{Ëu {U Mku RM÷k{e çknLk fk ÃkzkuMkLkkU fu MkkÚk çkw÷LË ykðkÍ Mku çkkíkU fhLkk, fiMkk ni ? RMke íkhn R{khík {U QÃkh Lke[u hnLku ðkr÷Þkt yuf ËqMkhu fku ÃkwfkhU, ykÃkMk {U Íkuh Íkuh Mku økw^ík-økq fhU õÞk Þun {wLkkrMkçk ni ? sðkçk : Þun RÂLíknkE økih {wLkkrMkçk ni õÞqt rf RMk íkhn økw^ík-økq fhLku Mku økih {Ëkuo íkf ykðkÍ Ãknwt[Lku fk fðe RBfkLk ni. yøkh ykMk ÃkkMk fe RM÷k{e çknLkkU Mku fkuE ÍYhe fk{ ni íkku RMk fu r÷Þu yuf ËqMkhu fu ½h xu÷eVkuLk Þk RLxh fkì{ fu Íheyu çkkík [eík fh ÷u.

260 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

çkå[kU fku zktxLku fe ykðkÍ Mkwðk÷ : yåAk Þun çkíkkRÞu rf çkå[kU fku zktxíku ðõík RM÷k{e çknLk fk ykðkÍ çkw÷LË fhLkk fiMkk ? sðkçk : RM÷k{e çknLk fk RMk íkhn zktxLkk rf ykðkÍ ½h Mku çkknh rLkf÷u, RÂLíknkE Lkk {wLkkrMkçk ykih {wÍnfk ¾iÍ ni. çkå[kU Ãkh çkkík çkkík Ãkh r[Õ÷kíku hnLkk n{kfík ¼e ni rf RMk íkhn çkå[u {ÍeË “ykÍkË” nku òíku nI. r÷nkÍk çkkh çkkh zktxLku fu çkòyu rÍÞkËk íkh ÃÞkh Mku fk{ r÷Þk òyu. Mkçk fu Mkk{Lku çkå[kU fku ÁMðk fhíku hnLku Mku h^íkk h^íkk WMk fk LkLnk Mkk rË÷ “çkkøke” nku òíkk ni. çkå[u fe {kisqËøke {U rfMke {wyÍTÍÍ þÏMk Mku WMke çkå[u fu çkkhu {U RMk íkhn fe rþfkÞkík fhLkk {-Mk÷Lk “RMk fku Mk{Íkyku, Þun íktøk çknwík fhíkk ni çknwík þhkhíke ni, {kt çkkÃk fk fnLkk Lknª {kLkíkk” ðøkihk yõ÷ {LËe Lknª õÞqt rf RMk Mku çkå[u fe RM÷kn nkuLkk Ëh fLkkh W÷xk ÍunLT k Þun çkLkíkk nkuøkk rf {wÍu {kt çkkÃk Lku Vq÷kt fu Mkk{Lku Í÷e÷ fh rËÞk ! yks f÷ yki÷kË fe Lkk Vh{krLkÞkU fe rþfkÞkík yk{ ni. RMk fe ðw snq kík {U çk[ÃkLk {U {kt çkkÃk fk çkkík çkkík Ãkh çku ò [e¾ku Ãkwfkh fhLkk ykih çkå[u fku ËqMkhkU fu Mkk{Lku ðõíkLk V ðõíkLk Í÷e÷ku Ïðkh fhLkk ¼e þkr{÷ nku íkku çkEË yÍ rfÞkMk Lknª.

261 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

ni V÷knku fk{hkLke Lkh{e ð ykMkkLke {U nh çkLkk fk{ rçkøkz òíkk ni LkkËkLke {U

ykihík Lkk’íkkU fe rðrzÞku fuMkux Ëu¾u Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk Lkk’ík ÏðkLkkU fe rðrzÞku fuMkux Ëu¾ Mkfíke ni ? sðkçk : {uhk {~ðhk ni rf nhrøkÍ Lk Ëu¾u. yuf íkku ¾wþ RÕnkLke fk òËq, ËqMkhu Lkki sðkLk Lkk’ík Ïðkt fe (MxqrzÞku {U çkLkkE nwE ¾wþ r÷çkkMke, Ãk®Vøk ykih ÷kR®xøk fu Íheyu “Lkõ÷e Lkqh” çkhMkkíke Íçkh ËMíke fe Ãkwh frþþ) íkMðeh ykih íkeMkhu WMk fu nkÚk ðøkihk ÷nhkLku fe yËkykut fu Mkçkçk fðe RBfkLk ni rf ykihík fu fÕçk {U niòLk ÃkiËk nku ykih Mkðkçk fu çkòyu yÍkçk fk Mkk{kLk nku.

ykihík Lkk’íkkU fe fuMkux MkwLku Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : íkku õÞk RM÷k{e çknLk Lkk {nh{ Lkk’ík ÏðkLk fe ykðkÍ {U Lkk’íkU ¼e Lknª MkwLk Mkfíke ? sðkçk : Lkk’ík þheV MkwLkLkk MkwLkkLkk ðkfuE Mkðkçk fk fk{ ni, y÷çk¥kk Lkk {nh{ Lkk’ík ÏðkLk fe ykðkÍ {U ykihík Lkk’ík þheV Lk MkwLku rf WMk fe Mkwhe÷e ykðkÍ fu çkkRMk ðkun rVíkLku {U {wçík÷k nku Mkfíke ni. Mknen çkw¾khe þheV {U ni rf Mkhfkhu {ËeLkk, MkwÕíkkLku çkk fheLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk, ViÍ økLSLkk,

262 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

Mkkrnçku {wy¥kh ÃkMkeLkk

fu yuf nwËe Ïðkt

(Þk’Lke Ÿxku fku íkuÍ [÷kLku fu r÷Þu {Mík fhLku ðk÷u y~ykh ÃkZLku ðk÷u) Úku rsLk fk Lkk{ yLsþk Úkk òu rf RÂLíknkE ¾wþ ykðkÍ Úku (yuf MkVh fu ËkihkLk rsMk {u ykihíkU ¼e n{hkn Úkª ykih MkÂGÞËwLkk yLsþk y~ykh ÃkZ hnu Úku RMk Ãkh) Mkhfkhu {ËeLkk Lku WLk Mku RþkoË Vh{kÞk : “yi yLsþk ! ykrnMíkk, LkkÍwf þerþÞkt Lk íkkuz ËuLkk.” (çkw¾khe, rs. 4, Mk. 158 , nËeMk : 6211) {wVÂMMkhu

þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku

{w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu

íknTík Vh{kíkU nI : “Þk’Lke {uhu MkkÚk MkVh {U ykihíkU ¼e nI rsLk fu rË÷ få[e þeþe fe íkhn f{Íkuh nI ¾wþ ykðkÍe RLk {U çknwík sÕË yMkh fhíke ni ykih ðkun ÷kuøkkU fu økkLku Mku økwLkkn fe íkhV {kR÷ nku Mkfíke ni RMk r÷Þu yÃkLkk økkLkk çkLË fh Ëku.” (r{hykík, rs. 6 , Mk. 443)

RM÷k{e çknLkU Lkk’ík ÏðkLkkU fe furMkxu Lk MkwLkU {k’÷q{ nwðk, ykihíkkU fu rË÷ LkkÍqf þerþÞkU fe {krLkLË ni. RLnU ¾wþ RÕnkLk økih {Ëkuo Mku íkhLLkw{ fu MkkÚk y~ykh Lknª MkwLkLku [krnyut. íkhLLkw{ {U yuf íkhn fk òËq nkuíkk ni

263 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

ykih {Ëo ð ykihík yuf ËqMkhu fk íkhLLkw{ MkwLk fh sÕË rVíkLku {U Ãkz Mkfíku nI. RMke r÷Þu Mkøku {ËeLkk

Lku {Ëkuo

fe ykðkÍ {U Lkk’íkU MkwLkLku fk RM÷k{e çknLkkU fku {~ðhíkLk {Ly rfÞk ni. r÷nkÍk RM÷k{e çknLkkU fku [krnÞu rf ðkun {Ëo Lkk’ík ÏðkLkkU Mku Lkk’íkU çkÂÕf RLk fe ykìrzÞku furMkxU ¼e Lk MkwLkU LkeÍ {Ëo Lkk’ík ÏðkLk fe Lkk’ík ÃkZLku fe íkÍo fku ¼e Lk yÃkLkkyut õÞqt rf RMk íkhn rË÷ {U WMk Lkk’ík ÏðkLk fe íkhV {i÷kLk ÃkiËk nku Mkfíkk ni, þiíkkLk fku rVíkLku {U {wçík÷k fhíku Ëuh Lknª ÷økíke. {Ëo ð ykihík (Þk’Lke økih {nkrh{) fku nh WMk Vu’÷ Mku çk[Lkk [krnÞu rsMk Mku yuf ËqMkhu fk íkMkÔðwh fkR{ nku ykih þiíkkLk çknfkyu.

õÞk RM÷k{e çknLkU {nqo{ Lkk’ík ÏðkLk fe Lkk’íkU MkwLk Mkfíke nI ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLkU Vkiík þwËk Lkk’ík ÏðkLk fe furMkxU MkwLk Mkfíke nI Þk Lknª ? sðkçk : Vkiík þwËk Lkk’ík ÏðkLkkU fe furMkxU MkwLkLku Þk WLk fe íkÍuo yÃkLkkLku {U fkuE {wÍk-Þfk Lknª rf çk Íkrnh yçk “rVíkLku” fk yLËuþk Lknª. {-Mk÷Lk Ëk’ðíku RM÷k{e fu {foÍe {sr÷Mku þqhk fu {nq{ o rLkøkhkLk ¾wþ RÕnkLk Lkk’ík ÏðkLk, çkw÷çkw÷u hkiÍyu hMkq÷ nkS {wnB{Ë {w~íkkf y¥kkhe

fe Lkk’íkkU

264 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

fe furMkxU MkwLkLku ykih RLk fe íkÍuo yÃkLkkLku {U nhs Lknª. nkt {nqo{ Lkk’ík ÏðkLk fe ykðkÍ MkwLkLku Ãkh ¼e yøkh rfMke RM÷k{e çknLk fu rË÷ {U þiíkkLk økLËu ðMðMku zk÷íkk nku íkku ðkun Lk MkwLku.

{wÍu {-ËLke [uLk÷ Lku {-ËLke çkwhfy ÃknLkk rËÞk !

RM÷k{e çknLkku ! Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke [uLk÷ fe ¼e õÞk çkkík ni ! RMk fu Íheyu ¼e {wMkÕ{kLkkU fe RM÷kn fk Mkk{kLk nku hnk ni, [wLkkL[u çkkçkw÷ {ËeLkk (fhk[e) fe yuf RM÷k{e çknLk fk fwA RMk íkhn çkÞkLk ni rf Ãkn÷u Ãkn÷ {I ÃkËko Lknª fhíke Úke. rVh n{U Ëk’ðíku RM÷k{e Lku “{-ËLke [uLk÷” fk yÍe{ íkkunVk yíkk rfÞk rsMku Ëu¾Lku fe çk-h-fík Mku {I ykih {uhu çkå[kU fu yççkq Lk{kÍ fu ÃkkçkLË nku økyu. yuf rËLk {-ËLke [uLk÷ Ãkh “ÃkËuo fe ynÂB{GÞík” fu {kiÍqy Ãkh MkwLLkíkkU ¼hk çkÞkLk òhe Úkk. {uhu çkå[kU fu yççkq Lku sçk ðkun çkÞkLk MkwLkk íkku RíkLku {w-íkyÂMMkh nwyu rf {wÍu {-ËLke çkwhfy ÃknLkLku fe íkhøkeçk rË÷kE ykih rçk÷k ÍYhík çkkÍkh ðøkihk òLku Mku ¼e {Ly fh rËÞk. Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke [uLk÷ fe çk-h-fík Mku {wÍu çku ÃkËoøke Mku íkkiçkk LkMkeçk nwE ykih yçk {I fkuE

265 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

ËeËn Íiçk, økih {Ëkuo fku {w-íkðßsun fhLku ðk÷k Þk Lktøkk Mkh h¾Lku ðk÷k hM{e çkwhfy Lknª çkÂÕf þh-E ÃkËuo fu {wíkkrçkf rMkVo ykih rMkVo {-ËLke çkwhfy ÃknLkíke nqt. {-ËLke [uLk÷ MkwLLkíkkU fe ÷kyuøkk ½h ½h çknkh {-ËLke [uLk÷ Ëu¾Lku ðk÷u çkLkU ÃkhnuÍ økkh

RM÷k{e çknLkkU fu {-ËLke [uLk÷ Ëu¾Lku fk þh-E {My÷k RM÷k{e çknLkku ! {-ËLke [uLk÷ fe çknkhkU fu õÞk fnLku ! {-ËLke [uLk÷ Ëu¾ fh çkk’Í fw^Vkh fku íkku E{kLk fe Ëki÷ík ne LkMkeçk nkuøkE ! LkeÍ Lk òLku rfíkLku ne çku ™{kÍe Lk{kÍe çkLk økyu, {w-íkyrÆË y^hkË Lku økwLkknkU Mku íkkiçkk fh fu MkwLLkíkkU ¼he rÍLËøke fk ykøkkÍ fh rËÞk. {-ËLke [uLk÷ Mkku Ve MkËe RM÷k{e [uLk÷ ni, Lk RMk {ut {qMkefe ni Lk ne ykihík fe Lkw{kRþ. {-ËLke [uLk÷ õÞk ni ? RMk {U ViÍkLku fwhk™, ViÍkLku nËeMk, ViÍkLku yÂBçkÞk, ViÍkLku Mknkçkk ykih ViÍkLku ykir÷Þk ni. RMk {U rík÷kðíku, Lkk’íkU, {LfçkíkU ni , Ëwyk ð {wLkkòík {U RÕnkn ð Íkhe fu rË÷ rn÷k ËuLku ðk÷u ykih R~fu hMkq÷ {U hkuLku,

266 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

Á÷kLku ykih íkzÃkkLku ðk÷u rh¬ík ytøkuÍ {LkkrÍh nI, ËkÁ÷ R^íkkyu yn÷u MkwLLkík, YnkLke ríkççke R÷ks, MkwLLkíkkU ¼hu {-ËLke Vq÷ , ykr¾hík çkuníkh çkLkkLku ðk÷e ¾qçk {-ËLke çknkhU nI. y÷ økhÍ {-ËLke [uLk÷ yuf yiMkk [uLk÷ ni rf RMk fu Íheyu RLMkkLk ½h çkiXu yåAk ¾kMkk RÕ{u ËeLk Mke¾ Mkfíkk ni ! nkt RM÷k{e çknLkkU fku {-ËLke [uLk÷ Ëu¾Lku Mku Ãkn÷u 112 çkkh økkih fh ÷uLkk [krnÞu õÞqt rf {-ËLke [uLk÷ {U yõMkh Lkki sðkLkkU ne fu {LkkrÍh nkuíku nI ykih ykihík LkkÍqf þeþe ni ykih RMku {k’{q÷e Mke XuMk ne fkVe. fnª

ðkun çkË rLkøkkne fu økwLkkn {U Lk ò

Ãkzu . MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn, nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk {w ^ íke {w n B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rnMMkk 16 Mk^nk 86 Ãkh Vh{kíku nI : ykihík fk {Ëuo ysTLkçke fe íkhV LkÍh fhLku fk ðkune nwõ{ nI òu {Ëo fk {Ëo fe íkhV LkÍh fhLku fk ni ykih Þun WMk ðõík ni rf ykihík fku ÞfeLk fu MkkÚk {k’÷q{ nku rf WMk fe íkhV LkÍh fhLku Mku þnðík Lknª ÃkiËk nkuøke ykih yøkh RMk fk þwçkk ¼e nku íkku nhrøkÍ LkÍh Lk fhu.

(yk÷{økehe, rs. 5, Mk. 327 )

267 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

ykfk fe nÞk Mku Íwfe hníke Úke rLkøkknU ykt¾kU Ãku {uhe çknLk ÷økk fw^÷u {ËeLkk

ykihík ykr{÷ fu ÃkkMk òyu Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk ykr{÷kU fu ÃkkMk íkk’ðeÍ Äkøku fu r÷Þu òÞu Þk Lknª ? sðkçk : yøkh ½h çkiXu R÷ks {wÂBfLk Lknª, íkku rfMke {nh{ fu Íheyu íkhfeçk çkLkk ÷u. yøkh fkuE yiMkk {Ëo ¼e Lknª íkku yçk þh-E ÃkËuo fe ík{k{ þhkRík fu MkkÚk rfMke ykr{÷k (ykihík)fu ÃkkMk íkk’ðeÍ ÷uLku òyu yøkh ykr{÷k ¼e {wÞMMkh Lknª Þk WMk Mku rþVk Lk nku íkku rfMke çkqZu ykih Lkuf ykr{÷ fu ÃkkMk òyu. Þun ¼e Lk nku Mkfu íkku rfMke ¼e {wMkÕ{kLk ykr{÷ fu ÃkkMk òyu {økh sçk ¼e çkk RòÍíku þh-E çkknh rLkf÷u íkku çkÞkLk fËko þh-E ÃkËko ykih WMk fe fwÞËq kík fk r÷nkÍ ÍYhe ni. ykr{÷ fu MkkÚk ÷ku[Ëkh Lk{o økw^ík-økq, çku íkfÕ÷wVe Þk íkLnkE nhrøkÍ Lk nku. òu ykr{÷ ykihíkkU fu MkkÚk çku íkfÕ÷wV çkLkíkk, çkkík çkkík Ãkh fnTfnu ÷økkíkk, ¾qçk zªøku {khíkk ykih yÃkLku fkhLkk{u MkwLkkíkk nku yiMkkU fu ÃkkMk òLkk MkÏík ík~ðeþLkkf ni. ykih ykr{÷ fku yøkh ykihík Ãkh ¾wMkqMke íkðßòun Ëuíkk, VkuLk ðøkihk Ãkh ¾wË ne hkrçkíkk fhíkk ykih RMk íkhn fk Ãkiøkk{ ðøkihk Ëuíkk Ãkkyut rf yfu÷e ykyku íkkrf yåAe íkhn

268 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

R÷ks rfÞk ò Mkfu, íkku yiMku ykr{÷ fe Akô Mku ¼e Ëqh ¼køkU ðhLkk þkÞË W{ú ¼h ÃkAíkkLkk Ãkzu.

ykihík fk {ifyÃk fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : ykihík fk çkLkkð ®Mk½kh fhLkk, [wMík Þk çkkhef r÷çkkMk ÃknLkLkk fiMkk ? sðkçk : ½h fe [kh Ëeðkhe {U rMkVo yÃkLku þkunh fe ¾kríkh òRÍ íkhefu Ãkh {ifyÃk fh Mkfíke ni. çk RòÍíku þh-E {-Mk÷Lk {nkrh{ rh~íkuËkhkU fu Þnkt òLku fu {kify Ãkh ½h Mku çkknh rLkf÷Lku fu r÷Þu ÷k÷e Ãkkðzh ykih ¾w~çkq ðøkihk ÷økkLkk ykih VuþLk fu fÃkzu ÃknLk fh økih {Ëkuo fu r÷Þu òrÍçku LkÍh çkLkLkk siMkk rf yks f÷ yk{ hðks ni Þun MkÏík Lkk òRÍ ð økwLkkn ni. çkkhef ËwÃkèk rsMk Mku çkk÷kU fe htøkík Í÷fu Þk çkkhef fÃkzU fe swhkçkU rsMk Mku Ãkkô fe ®Ãkzr÷Þkt [{fU Þk yiMku [wMík r÷çkkMk {ut {ÕçkqMk rsMk {U rsM{ fu rfMke WÍTð {-Mk÷Lk MkeLku ðøkihk fk W¼kh Lkw{kÞkt nku økih {nTh{kU fu Mkk{Lku ykLkk òLkk nhk{ ykin snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

r÷çkkMk fu çkk ðwsqË Lktøke nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhihk

Mku rhðkÞík ni

rf yÕ÷kn fu {nçkqçk, ËkLkkyu økwÞqçk, {wLkÍTÍnwLk yrLk÷

269 Vh{kLku {wMíkVk

WÞqçk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

Lku yuf nËeMku Ãkkf {U Þun

¼e Vh{kÞk : ËkuÍr¾ÞkU {U Ëku s{kyíkU yiMke nkUøke rsLnU {I Lku (yÃkLku RMk ynËu {wçkkhf {U) Lknª Ëu¾k (Þk’Lke ykRLËk ÃkiËk nkuLku ðk÷e nI) RLk {U yuf s{kyík WLk ykihíkkU fe ni òu ÃknLk fh Lktøke nkUøke, ËqMkhkut fku (yÃkLke n-h-fíkkU fu Íheyu) çknfkLku ðkr÷Þkt ykih ¾wË ¼e çknfe nwE, WLk fu Mkh çkwÏíke ŸxkU fe yuf íkhV Íqfe nwE fkunkLkkU fe íkhn nkUøku, ðkun sLLkík {U Ëkr¾÷ Lk nkUøke ykih Lk WMk fe ¾w~çkq Ãkkyuøt ke ykih WMk fe ¾w~çkq RíkLke RíkLke Ëqh Mku ÃkkE òíke ni.

(Mknen {wÂM÷{, Mk. 1177, nËeMk : 2128 , {w÷ϾMkLk)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

{ÍTfqhk nËeMku Ãkkf fu RLk yÕVkÍ “òu

ÃknLk fh Lktøke nkUøke” fu íknTík Vh{kíku nI : Þk’Lke rsM{ fk fwA rnMMkk r÷çkkMk Mku ZfUøke ykih fwA rnMMkk Lktøkk h¾Uøke Þk RíkLkk çkkhef fÃkzk ÃknLkUøke rsMk Mku rsM{ ðiMku ne LkÍh ykyuøkk Þun ËkuLkkU WÞqçk yks Ëu¾u ò hnu nI. Þk, yÕ÷kn fe Lku’{íkkU Mku Zfe nkUøke þw¢ Mku Lktøke Þk’Lke ¾k÷e nkUøke Þk ÍuðhkU Mku ykhkMíkk íkõðk Mku Lktøke nkUøke. ykih “fkunkLkkU fe íkhn nkUøku” fu íknTík Vh{kíku nI : RMk

270 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

swB÷yu {wçkk-hfk fe çknwík ík^Mkehut nI, çkuníkh ík^Mkeh Þun ni rf ðkun ykihíkU hkn [÷íku þ{o Mku Mkh Lke[u Lk fhutøke çkÂÕf çku nÞkE Mku Ÿ[e økhËLk rfÞu Mkh WXkyu nh íkhV Ëu¾íke, ÷kuøkkU fku ½qhíke [÷Uøke siMku Ÿx fu ík{k{ rsM{ {U fkunkLk Ÿ[e nkuíke ni yiMku ne WLk fu Mkh Ÿ[u hnk fhUøku. (r{hykík, rs. 5 , Mk. 255 , 256)

r˾kðu fu r÷Þu Íuðhkík ÃknLkLkk Mkwðk÷ : ykihík fk r˾kðu fu r÷Þu Íuðh ÃknLkLkk fiMkk ? sðkçk : ykihík fku çkíkkihu V¾ú ð íkfççkwh r˾kðk fhLku fu r÷Þu Íuðh ÃknLkLkk çkkRMku yÍkçk ni. nwÍqhu yfh{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{, ËkVuyu hLòu y÷{, Mkkrnçku sqËku fh{, þkVuyu W{{ fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : íkw{ {U Mku òu ykihík MkkuLku fu Íuðh ÃknLku rsMku Íkrnh fhu WMku RMk fu Mkçkçk yÍkçk rËÞk òyuøkk.

(Mkw-LkLkku yçke ËkðqË, rs. 4, Mk. 126, nËeMk : 4237)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu yÕVkÍ “Íkrnh fhu”

271 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

fu íknTík Vh{kíku nI : ysTLkçke {Ëkuo Ãkh Íkrnh fhu rf yÃkLkk nwMLk ykih Íuðh ËqMkhkU fku r˾kyu. Þk V¾ú ð økwYh fu r÷Þu r˾÷kðk fhu Þk økheçk ykihíkkU fku Vr¾úÞk r˾k fh WLnU Ëw¾ Ãknwt[kyu ykr¾he Ëkuu {k’Lkk rÍÞkËk {wLkkrMkçk nI. õÞqt rf ysLkçke {Ëkuo fku [ktËe fk Íuðh r˾kLkk ¼e nhk{ ni. ykihíkU MkkuLku fk Íuðh yÃkLke Mknur÷ÞkU fku Vr¾úÞk r˾kÞk fhíke nI, WLnU nfeh ð Í÷e÷ fhLku fu r÷Þu ðkun Þnkt {whkË ni. ykih “yÍkçk Ëe òyuøke” fu íknTík Vh{kíku nI : RMk V¾ú ð RÍTnkh Ãkh yÍkçk Ãkkyuøke Lk rf rMkVo Íuðh ÃknLkLku Ãkh.

(r{hykík, rs. 6 , Mk. 138 )

ykihík ¾w~çkq ÷økkyu Þk Lkk ?

Mkwðk÷ : õÞk RM÷k{e çknLk ¾w~çkq ÷økk Mkfíke ni ? sðkçk : ÷økk Mkfíke ni {økh økih {nkrh{ íkf ¾w~çkq Lknª Ãknw[ t Lke [krnÞu. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq nwhhi k

Lku Vh{kÞk

rf ÃÞkhu ÃÞkhu {eXu {eXu ykih {wy¥kh {wy¥kh Mkhðh, {ËeLku fu íkksðh, hMkq÷u yLðh, {nçkqçku hççku yõçkh fk RþkoËu Yn Ãkhðh ni : “{ËkoLkk ¾w~çkq ðkun ni rf WMk fe ¾w~çkq íkku Íkrnh nku {økh htøk Íkrnh Lk nku ykih ÍLkkLkk ¾w~çkq ðkun ni rf WMk fk htøk íkku Íkrnh nku {økh

272 rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

¾w~çkq Íkrnh Lk nku.”

(þ{kR÷u {wnB{rËGÞk, Mk. 131, nËeMk : 210)

{wVMMkehu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu yÕVkÍ “ÍLkkLkk ¾w~çkq

ðkun ni rf WMk fk htøk íkku Íkrnh nku {økh ¾w~çkq Íkrnh Lk nku.” fu íknTík Vh{kíku nI : ¾Þk÷ hnu rf ykihík {nf ðk÷e [eÍ RÂMík’{k÷ fh fu çkknh Lk òyu yÃkLku ¾kðLË fu ÃkkMk ¾w~çkq {÷ Mkfíke ni Þnkt fkuE ÃkkçkLËe Lknª. (r{hykík, rs. 6 , Mk. 160)

ykihík ¾w~çkq ÷økk fh çkknh Lk rLkf÷u Mkwðk÷ : yøkh fkuE RM÷k{e çknLk ¾w~çkq ÷økk fh ½h Mku rLkf÷u íkku WMk fu r÷Þu õÞk nwõ{ ni ? sðkçk : RM÷k{e çknLk yÃkLku ½h fe [kh Ëeðkhe {U snkt Vfík þkunh Þk {nkrh{ nkU ðnkt nh íkhn fe ¾w~çkq RÂMík’{k÷ fh Mkfíke ni nkt Þun yunríkÞkík ÷krÍ{e ni rf Ëuðh ð suX ykih Ëeøkh økih {nkrh{ íkf ¾w~çkq Lk Ãknw [ t .u çkknh rLkf÷Lku Ãkh òu ykihík yiMke ¾w~çkq ÷økkíke ni rf økih {Ëkuo fe íkðßòun fk çkkRMk çkLku WMk fku íkku zh òLkk [krnÞu rf nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq {qMkk y~yhe

Mku rhðkÞík ni : “sçk fkuE ykihík

¾w~çkq ÷økk fh ÷kuøkkU {U rLkf÷íke ni íkkrf RMk fe ¾w~çkq ÃkkE òyu íkku Þun ykihík ÍkrLkÞk ni.”

(Mkw-LkLkwLLkMkkE, rs, 8,Mk. 153)

273 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

¾w~çkq ÷økkLku ðk÷e ykihík fe rnfkÞík y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku MkÂGÞËwLkk W{h VkYfu yk’Í{ fu ynËu {wçkkhf {U yuf ykihík økwÍh hne Úke rsMk fe ¾w~çkq ykÃk

fku {nMkqMk nwE íkku ykÃk

Lku WMk fku {khLku fu r÷Þu Ëwhko WXkÞk ykih Vh{kÞk : “íkw{ yiMke ¾w~çkq ÷økk fh rLkf÷íke nku rsMk fe {nf {Ëkuo fku {nMkqMk nkuíke ni. (yøkh çk ÍYhík rLkf÷Lkk ¼e nku íkku) ¾w~çkq ÷økk fh Lk rLkf÷k fhku.” ({wMkLLkV yçËwhoÍTÍkf, rs. 4 , Mk. 284 , nËeMk : 8137)

Ãkwh frþþ çkwhfy Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk sËeË zeÍkRLk ðk÷k {kuíke rÃkhkuÞk nwðk Ãkwh frþþ çkwhfy ÃknLk fh çkknh rLkf÷u Þk Lk rLkf÷u ? sðkçk : RMk {ut MkhkMkh rVíkLkk ni rf rË÷ fk hkuøke ¾qçk Mkqhík çkwhfy fku íkkzuøkk. ÞkË hr¾Þu ! ykihík fk çkwhfy rsíkLkk Ãkwh frþþ ykih zeÍkRLkËkh nkuøkk WíkLkk ne rVíkLku fk RBfkLk ¼e çkZíkk [÷k òyuøkk. {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w ^ íke yn{Ë Þkh ¾kLk Vh{kíku nI : ykihík fku ÷krÍ{ ni rf r÷çkkMku Vkr¾hk (Þk’Lke yk’÷k Ë-hsu fu fÃkzu ÃknLk fh ykih) WBËk

274 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

çkwhfy ykuZ fh çkknh Lk òyu rf ¼zfËkh çkwhfy ÃkËko Lknª çkÂÕf ÍeLkík ni. (r{hykík, rs. 5, Mk. 15)

Mkwðk÷ : ykihík MkVuË Þk ¾qçk Mkqhík ^÷kðh [kËh fu Íheyu yøkh {wfB{÷ rsM{ AwÃkk fh rLkf÷u íkku ? sðkçk : [kËh {U rfMke íkhn fe frþþ Lknª nkuLke [krnÞu. [wLkkL[u nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {w n B{Ë økÍk÷e

fu Vh{kLku yk÷e fk

¾w÷kMkk ni rf yk{ ykihíkU òuu òrÍçku LkÍh [kËh ð rLkfkçk ykuZíke nI Þun Lkk fkVe ni çkÂÕf sçk ðkun MkVuË [kËh ykuZíke Þk ¾qçk Mkqhík rLkfkçk zk÷íke nI íkku RMk Mku þnðík fku {ÍeË íknhef nkuíke ni rf þkÞË {wtn ¾ku÷Lku Ãkh ðkun ykih rÍÞkËk nMkeLk LkÍh ykyu ! ÃkMk MkVuË [kËh ykih ¾qçk Mkqhík rLkfkçk ð çkwhfy ÃknLku nwyu çkknh òLkk ykihík fu nf {U nhk{ ni. òu ykihík yiMkk fhuøke økwLknøkkh nkuøke ykih WMk fk çkkÃk, ¼kE, þkunh òu WMku RMk fe RòÍík Ëuøkk ðkun ¼e WMkfu MkkÚk økwLkkn {U þhef nkuøkk. (fer{Þkyu MkykËík, rs. 2 , Mk. 560 )

275 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

{-ËLke çkwhfy Mkwðk÷ : íkku rVh çkwhfy fiMkk nku ? sðkçk : {kuxu fÃkzu fk Ze÷k Zk÷k ykih ¼Æu htøk fk ¾i{k Lkw{k MkkËk Mkk çkwhfy nku, “rsMk fku ÃknLkLku ðk÷e fu çkkhu {U yLËkÍk ÷økkLkk Ëw~ðkh nku òyu rf Þun sðkLk ni Þk çkqZe.”

RM÷k{e çknLkkU fku íkBçken {wÍu (Mkøku {ËeLkk

fku) {kìzLko ½hkut fu {wyk-{÷kík,

rVhtøke íknÍeçk fu rË÷ËkËk rh~íkuËkhkU fu ¾Þk÷kík ykih yks f÷ fu Lkk {wMkkRË nk÷kík fu {wfB{÷ yunMkkMkkík nI {økh {I Lku RM÷k{e ynfk{kík yÍo rfÞu nI íkkrf þh-E ÃkËuo fk Mknen RM÷k{e LkÍrhÞk Mkk{Lku yk òyu. çkuþf nh {wMkÕ{kLk Þun òLkíkk ni rf n{U þheyík fu ÃkeAu [÷Lkk ni, þheyík n{khu ÃkeAu Lknª [÷uøke. RM÷k{e çknLkkU Mku {-ËLke RÂÕíkò ni rf rfMke fku ¼e Ze÷k Zk÷k ¼Æu htøk fk rçkÕfw÷ çku frþþ ¾i{k Lkw{k nfefe {-ËLke çkwhfy ÃknLkLku Ãkh {sçkqh Lk fhut rf fE ½hku {U MkÂÏíkÞkt çknwík rÍÞkËk nI, þheyík ð MkwLLkík fu ynfk{kík Ãkh y{÷ fhLku ðk÷kU ykih ðkr÷ÞkU fu MkkÚk yks f÷ {wykþhu {U yõMkh çkunË Lkk hðk Mkw÷qf rfÞk òíkk ni, rsMk fu Mkçkçk yõMkh RM÷k{e

276 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

çknLkU rnB{ík nkh òíke nI. ykÃk fe íkLfeË Mku nku Mkfíkk ni fkuE RM÷k{e çknLk {kisqËk {wykþhu fu nkÚkkU {sçkqh nku fh {-ËLke {knku÷ ne Mku {nY{ nku òyu. çkuþf rfíkLke ne ÃkwhkLke RM÷k{e çknLk nku ykih ðkun fiMkk ne ¾qçk Mkqhík çkwhfy ÃknLku Þk {ifyÃk fhu WMk Ãkh íkLÍ fh fu WMk fe rË÷ ykÍkhe Lk fhut rf rçk÷k {M÷níku þh-E {wMkÕ{kLk fk rË÷ Ëw¾kLkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

{nÕ÷u {U çkwhfy ¾ku÷ ËuLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : çkk’Í RM÷k{e çknLkU yÃkLke rçk®Õzøk Þk øk÷e ðøkihk {U Ãknwt[íku ne ½h {U Ëkr¾÷ nkuLku Mku fç÷ çkwhfy Wíkkh Ëuíke nI. õÞk Þun {wLkkrMkçk ni ? sðkçk : sçk íkf ½h fu yLËh Ëkr¾÷ Lk nku òyut WMk ðõík íkf çkwhfy íkku çkwhfy [unhu Mku rLkfkçk ¼e Lk nxkyut rf øk÷e ykih rçkÂÕztøk fe MkerZÞkU ðøkihk Ãkh ¼e Lkk {nh{ y^hkË nku Mkfíku nI ykih WLk Mku ÃkËko fhLkk ÍYhe ni.

{-ËLke çkwhfyu {U økh{e ÷økíke nku íkku .... ?

Mkwðk÷ : økŠ {ÞkU fu {kirMk{ {U {-ËLke çkwhfy ÃknLk fh Þk {kuxe [kËh {U çkËLk AwÃkk fh çkknh rLkf÷Lku Mku økh{e ÷økíke nku, þiíkkLk ðMðMku zk÷íkk nku íkku õÞk fhu ?

277 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

sðkçk : þiíkkLke ðMðMkkU fe íkhV íkðßòun Lk ËuLkk ¼e ËkVuy ðMðMkk ni. yiMku {ðkfuy Ãkh {kiík, fçkú ð n~h ykih snLLk{ fe MkÏík økh{e fku ÞkË fersÞu

þh-E ÃkËuo fe ðsn

Mku ÷økLku ðk÷e økh{e Vq÷ {k’÷q{ nkuøke. nku Mkfu íkku RMk ðkrfyu fku ÞkË Vh{k r÷Þk fhU : økÍTðyu íkçkqf {U {kirMk{ MkÏík øk{o Úkk, RMk {kif y Ãkh {wLkkrVfeLk çkku÷ u : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : RMk økh{e {U Lk rLkf÷ku. RMk Ãkh yÕ÷kn

Lku RþkoË Vh{kÞk :

(yi {nçkq çk !) íkw { Vh{kyku snLLk{ fe ykøk Mkçk Mku MkÏík øk{o ni. (Ãkkhn : 10, y¥kkuçkn : 81) ¾wËk

fe fMk{ ! {-ËLke çkwhfy fe økh{e çkÂÕf ËwLÞk fe

çkze Mku çkze ykøk ¼e Lkkhu snLLk{ fu {wfkçk÷u {U fwA Lknª.

ykfk íkÃkíku nwyu Mknhk {U {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq

¾iMk{k

fk sÍTçkk íkku Ëur¾Þuu ! økÍTðyu íkçkqf

fu {kify Ãkh (ykÃk rfMke ykih {fk{ Mku sçk) MkVh Mku Ëku Ãknh fu ðõík yÃkLku çkkøk {U íkþheV ÷kyu ðnkt Ëu¾k rf XLzk ÃkkLke, øk{ko øk{o hkurxÞkt ykih ¾qçk Mkqhík çkerðÞkt nkrÍh nI. Vh{kÞk : RLMkkV fu r¾÷kV ni rf Mkhfkhu

278 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

{ËeLkk

íkçkqf fu íkÃkíku nwyu Mknhk {U nkU ykih

{I çkkøk fu yLËh øk{o hkurxÞkt ykih XLzk ÃkkLke RÂMík’{k÷ fYt ! (Ëwh ËhkÍ fu MkVh ykih ÚkfLk ykih MkÏík økh{e fu çkk ðwsqË) yÃkLku ½h {U Ëkr¾÷ nwyu rçkøkih ne ík÷ðkh ÷u fh [÷ Ãkzu ykih Mkhfkhu Lkk{Ëkh

fu fË{kU

{U nkrÍh nku økyu. Þune ðkun nÍhkík ni rsLk fu MkËfu {U n{ siMku ÷k¾kU økwLknøkkh çkÏþu òyutøku.

(LkqÁ÷

RhVkLk, Mk. 318 , Ynw÷ çkÞkLk, rs. 3 , Mk. 475 ) yÕ÷kn

fe

WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLkfu MkËfu n{khe {ÂøVhík nku.

çkk÷kU fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk fu òu çkk÷ ft½e ðøkihk fu Íheyu swËk nkU WLk fk õÞk fhU ? sðkçk : WLk çkk÷kU fku AwÃkk Ëu Þk Ë^Lk fh Ëu. rsLk fu ½hkU {U Lk{o Í{eLk Þk çkkøke[k nkuíkk ni WLk fu r÷Þu Þun fk{ çknwík ykMkkLk ni. MkËÁ~þheyn çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk {w ^ íke {w n B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : rsMk WÍTð fe íkhV LkÍh fhLkk Lkk òRÍ ni yøkh ðkun çkËLk Mku swËk nku òyu íkku yçk

279 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

¼e WMk fe íkhV LkÍh fhLkk Lkk òRÍ ne hnuøkk. {wÏíkkh, rs. 9, Mk. 612)

(Ëwhuo

økwM÷¾kLku Þk Ãkk¾kLku {U {qyu Íuhu

LkkV {wtz fh çkk’Í ÷kuøk Akuz Ëuíku nI yiMkk fhLkk ËwÁMík Lknª çkÂÕf RLk fku yiMke søkn zk÷ ËU rf rfMke fe LkÍh Lk Ãkzu Þk Í{eLk {U Ë^Lk fh ËU. ykihíkkU fku ¼e ÷krÍ{ ni rf ft½k fhLku {U Þk Mkh ÄkuLku {U òu çkk÷ rLkf÷U WLnU fnª AwÃkk ËU rf WLk Ãkh ysLkçke (Þk’Lke økih {Ëo) fe LkÍh Lk Ãkzu. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 16, Mk. 91, 92, {w÷ϾMkLk)

çkk÷kU fu çkkhu {U yunríkÞkíkU yks f÷ þkÞË LkkrfMk røkÍkykut ykih íkhn íkhn fu fer{Þkðe MkkçkwLkkU ykih þuBÃkqykut ðøkihk fu Mkçkçk çkk÷ ÍzLku fe rþfkÞík yk{ ni, rsMk fu ½h {U Lkk {nh{ MkkÚk hníku nkU Þk {un{kLkkU fe yk-{Ëku h^ík nku WLk RM÷k{e çknLkkU fku nB{k{ ðøkihk Mku yÃkLku çkk÷ [wLk ÷uLku {U rÍÞkËk yunríkÞkík fhLke [krnÞu. LkeÍ sçk ¼e økwM÷ Mku Vkrhøk nkU MkkçkwLk Ãkh r[Ãkfu nwyu çkk÷ ¼e rLkfk÷ r÷Þk fhU. økwM÷ fu çkk’Ë RM÷k{e ¼kRÞkU fku ¼e yÃkLku çkk÷ rLkfk÷ ÷uLkk [krnyut õÞqt rf nku Mkfíkk ni ÃkËuo fu rnMMku Þk’Lke hkLkkU ðøkihk fu çkk÷ ¼e MkkçkwLk Ãkh r[Ãkfu nwyu nkU.

280 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

ykihík fk Mkh {wtzðkLkk Mkwðk÷ : ykihík fk Mkh {wtzðkLkk fiMkk ? sðkçk : nhk{ ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 664, {w÷ϾMkLk)

ykihík fk {ËkoLkk çkk÷ fxðkLkk Mkwðk÷ : ykihík fk {Ëkuo fe íkhn çkk÷ fxðkLkk fiMkk ? sðkçk : Lkk òRÍ ð økwLkkn ni.

ðkun fVLk Vkz fh WX çkiXe økkr÷çkLk þk’çkkLkw÷ {wyÍTÍ{ rMk. 1414 rn. fk ykr¾he sw{wyk Úkk. hkík fku fkuhtøke (çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e) {U {w LyrfË nkuLku ðk÷u yuf yÍe{w~þkLk MkwL LkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U yuf Lkki sðkLk Mku Mkøku {ËeLkk

fe

{w÷kfkík nwE, WMk Lku fwA RMk íkhn n÷rVÞk (Þk’Lke fMk{ ¾k fh) çkÞkLk rËÞk rf {uhu yuf yÍeÍ fe sðkLk çkuxe y[kLkf Vkiík nku økE. sçk n{ íkËVeLk Mku Vkrhøk nku fh Ãk÷xu íkku {nqo{k fu ðkr÷Ë fku ÞkË ykÞk rf WMk fk yuf nuLz çkuøk rsMk {U ynB{ fkøkÍkík Úku ðkun øk-÷íke Mku {ÂGÞík fu MkkÚk fçkú {U Ë^Lk nku økÞk ni. [wLkkL[u çk y{úu

281 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

{sçkqhe Ëkuçkkhk fçkú ¾kuËLke Ãkze, sqt ne fçkú Mku rMk÷ nxkE ¾ki V fu {khu n{khe [e¾U rLkf÷ økEt õÞqt rf rsMk sðkLk ÷zfe fe fVLk Ãkkuþ ÷kþ fku y¼e y¼e n{ Lku Í{eLk Ãkh r÷xkÞk Úkk ðkun fVLk Vkz fh WX çkiXe Úke ykih ðkun ¼e f{kLk fe íkhn xuZe ! ykn ! WMk fu Mkh fu çkk÷kU Mku WMk fe xktøku çktÄe nwE Úkª ykih fE Lkk {k’÷q{ Akuxu Akuxu ¾kiVLkkf òLkðh WMk Mku r[{xu nwyu Úku. Þun Ënþík Lkkf {LÍh Ëu¾ fh ¾kiV fu {khu n{khe rÄøøke çktÄ økE. ykih nuLz çkuøk rLkfk÷u rçkøkih sqt íkqt r{èe VUf fh n{ ¼køk ¾zu nwyu. ½h yk fh {ILku yÍeÍkU Mku WMk ÷zfe fk sw{o ËhÞk^ík rfÞk íkku çkíkkÞk økÞk rf WMk {u Ve Í{kLkk {k’Þq çk Mk{Ík òLku ðk÷k fkuE sw{o íkku Lknª Úkk, y÷çk¥kk yks f÷ fe yk{ ÷zrfÞkU fe íkhn Þun ¼e VuþLk yuçk÷ Úke ykih ÃkËko Lknª fhíke Úke, y¼e RÂLíkfk÷ Mku [LË hkuÍ Ãkn÷u rh~íkuËkhkU {U þkËe Úke íkku WMk Lku VuLMke çkk÷ fxðk fh çkLk Mktðh fh yk{ ykihíkkU fe íkhn þkËe fe íkõheçk {U çku ÃkËko rþhfík fe Úke.

282 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

yi {uhe çknLkku ! MkËk ÃkËko fhku

íkw{ øk÷e fq[kU {U {ík rVhíke hnku

ðhLkk MkwLk ÷ku fçkú {u sçk òykuøke MkktÃk rçkåAq Ëu¾ fh r[Õ÷kykuøke

f{Íkuh çknkLku õÞk WMk çkË LkMkeçk VuþLk ÃkhMík ÷zfe fe ËkMíkkLku ðnþík rLkþkLk ÃkZ fh n{khe ðkun RM÷k{e çknLkU ËMkuo Rçkúík nkrMk÷ Lknª fhUøke òu þiíkkLk fu WõMkkLku Ãkh RMk íkhn fu ne÷u çknkLku fhíke hníke nI rf {uhe íkku {sçkqhe ni, n{khu ½h {U fkuE ÃkËko Lknª fhíkk, ¾kLkËkLk fu hðks fku ¼e Ëu¾Lkk Ãkzíkk ni, n{khk Mkkhk ¾kLkËkLk ÃkZk r÷¾k ni, MkkËk ykih çkk ÃkËko ÷zfe fu r÷Þu n{khu Þnkt fkuE rh~íkk ¼e Lknª ¼usíkk ðøkihk ðøkihk. õÞk ¾kLkËkLke hM{ku hðks ykih Lk^Mk fe {sçkqrhÞkt ykÃk fku yÍkçku fçkú ð snLLk{ Mku Lkòík rË÷k ËUøke ? õÞk ykÃk çkkhøkknu ¾wËk ðLËe {U RMk íkhn fe “¾ku¾÷e {sçkqrhÞkt” çkÞkLk fh fu Awxfkhk nkrMk÷ fhLku {U fkBÞkçk nku òyutøke ? yøkh Lknª ykih ÞfeLkLk Lknª íkku rVh ykÃk fku nh nk÷ {U çku ÃkËoøke Mku íkkiçkk fhLke nkuøke. ÞkË hr¾Þu ! ÷kinu {nVqÍ Ãkh rsMk fk òuzk snkt r÷¾k nkuíkk ni ðnkt þkËe nkuíke ni. ykih Lknª r÷¾k nkuíkk íkku þkËe Lknª nkuíke siMkk rf ykyu rËLk fE ÃkZe r÷¾e {kìzLko ftðkhe ÷zrfÞkt Ãk÷f ÍÃkfíku {U {kiík fk

283 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

rþfkh nku fh hn òíke ni çkÂÕf çkk’Í yðfkík yiMkk ¼e nkuíkk ni rf ËwÕnLk yÃkLke “ÁÏMkíke” Mku fç÷ ne {kiík fu ½kx Wíkh òíke ni ykih WMku hkuþrLkÞkU Mku søk-{økkíku, ¾w~çkqyut {nfkíku nwßhyu yYMke {U Ãkntw[kLku fu çkòyu fezu {fkuzkU Mku ÷çkhuÍ íktøkku íkkhef fçkú {U Wíkkh rËÞk òíkk ni. íkq ¾wþe fu Vq÷ ÷uøke fçk ík÷f íkq Þnkt rÍLËk hnuøke fçk ík÷f

ykihík fk ËhÍe fku LkkÃk ËuLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk fk yÃkLku fÃkzu fe rMk÷kE fu r÷Þu Lkk {nh{ ËhÍe fku yÃkLku çkËLk fu Íheyu LkkÃk ËuLkk fiMkk ni ? sðkçk : nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni ËhÍe ¼e MkÏík økwLknøkkh ykih yÍkçku Lkkh fk nfËkh ni. õÞqt rf çkøkih rLkøkknU s{kyu ykih çkËLk Ãkh nkÚk ÷økkyu LkkÃk Lknª r÷Þk ò Mkfíkk. {wÂBfLk nku íkku RM÷k{e çknLk ne Mku fÃkzu rMk÷ðkyu, Þun Lk nku Mkfu íkku rVh ½h fe ¾kíkqLk LkkÃk ÷U ykih fkuE {nh{ ò fh ËhÍe fku rMk÷ðkLku fu r÷Þu Ëu ykyu. RM÷k{e çknLk çkkík çkkík Ãkh ½h Mku çkknh Lk Ëkizíke rVhu, rMkVo þh-E {M÷ník fe Mkqhík {U ÃkËuo fe ík{k{

284 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

fwÞqËkík fu MkkÚk çkknh rLkf÷u.

¼kE ykih ¼k¼e fe RÂLVhkËe fkurþþ RM÷k{e çknLkku !þh-E ÃkËuo Ãkh RÂMíkfk{ík ÃkkLku ykih ½h {U MkwLLkíkkU ¼hk {-ËLke {knku÷ çkLkkLku fu r÷Þu Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk nku òRÞu, yuf Mk{ÍËkh ¼kE Lku yÃkLke çknLk Ãkh RÂLVhkËe fkurþþ fe rsMk fu Lkíkesu {U WMk fe RM÷kn fk Mkk{kLk nwðk. Þun E{kLk yVhkuÍ ðkrfyk ÃkrZÞu ykih Íqr{Þu, [wLkkL[u çkkçkw÷ RM÷k{ (rMkLÄ) fe yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf {I {wÏíkr÷V çkwhkRÞkU ykih çku ÃkËorøkÞkU {U {wçík÷k Úke, LkeÍ {uhe ÍçkkLk fu fI[e fe íkhn [÷Lku fe ðsn Mku ½h ðk÷u ðøkihk {wÍ Mku çkuÍkh hníku. ¾wþ rfM{íke Mku {uhu ¼kE ykih ¼k¼e ËkuLkkU Ëk’ðíku RM÷k{e fu {w~fçkkh {-ËLke {knku÷ Mku ðkçkMíkk Úku. ðkun {wÍ Ãkh RÂLVhkËe fkurþþ fhíku {økh {I MkwLke yLkMkwLke fh Ëuíke. ykr¾h yuf rËLk WLk fe RÂLVhkËe fkurþþ htøk ÷u ykE ykih {wÍu hçkeWLLkqh þheV fu Ãkwh çknkh {kirMk{ {U nkuLku ðk÷u RM÷k{e çknLkkU fu RÂßík{kyu {e÷kË{U rþhfík fe MkykËík r{÷ økE.

285 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

ðnkt nkuLku ðk÷u MkwLLkíkkU ¼hu çkÞkLk Lku {wÍu rn÷k fh h¾ rËÞk, ¾kiVu ¾wËk

fu çkkRMk {uhe ykt¾kU Mku çku RÂÏíkÞkh

yktMkq çkn rLkf÷u, {I Lku ¾qçk røkzrøkzk fh hççku fkVe ð þkVe

fu nwÍqh yÃkLku økwLkknkU fe {wykVe {ktøke. WMk

RÂßík{kyu {e÷kË {U {wÍu òu YnkLke MkwfqLk r{÷k ðkun Ãkn÷u f¼e LkMkeçk Lknª nwðk Úkk. RMk fu çkk’Ë {I Lku RM÷k{e çknLkkU fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U ÃkkçkLËe Mku rþhfík þwYy fh Ëe, rsMk Ãkh þwYy þwYy {U {uhu çkå[kU fu yççkq Lku {w¾k-÷Vík fe {økh ¾wþ rfM{íke Mku sçk WLnkU Lku ¾qË RM÷k{e ¼kRÞkU fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U rþhfík fe, WLnU ¼e {-ËLke Mkku[ LkMkeçk nku økE ykih yçk ðkun hkÍe ¾wþe {wÍu Ëk’ðíku RM÷k{e fu {-ËLke fk{ fe RòÍík Ëu Ëuíku nI. Þqt

{uhu ¼kE

ykih ¼k¼e fe RÂLVhkËe fkurþþ fe çk-h-fík Mku n{khu ½h {U ¼e {-ËLke {knku÷ fkR{ nku økÞk. íkwBnu ÷wíV yk òyuøkk rÍLËøke fk fheçk yk fu Ëu¾ku Íhk {-ËLke {knku÷

286 {wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

Vh{kLku {wMíkVk

½h ðk÷kU fe RM÷kn fersÞu RM÷k{e çknLkku ! n{ Mk¼e fku [krnÞu rf yÃkLku ½h ðk÷kU Ãkh RÂLVhkËe fkurþþ fhíku hnu çkÂÕf yðk{ fu {wfkçk÷u {U ½h ðk÷kU Ãkh rÍÞkËk íkðßòun ËU. ¾wMkqMkLk ðkr÷Ë fku [krnÞu rf ¾wË ¼e yk’{k÷u Mkkr÷nk çkò ÷kyu ykih yÃkLku çkå[kU ykih WLk fe yB{e fku ¼e RM÷kn fu {-ËLke Vq÷ Vhkn{ fhíkk hnu. yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 28 Mkq-híkw¥knhe{ fe ykÞík 6 {U RþkoË Vh{kíkk ni :

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yi E{kLk ðk÷ku ! yÃkLke òLkkU ykih yÃkLku ½h ðk÷kU fku WMk ykøk Mku çk[kyku rsMk fk #ÄLk ykË{e ykih ÃkÚÚkh nti.

yn÷u ¾kLkk fku Ëku; Mku fiMku çk[kyut RMk fu íknTík ¾ÍkRLkw÷ RhVkLk {U ni, yÕ÷kn ykih WMk fu hMkq÷

fe Vh{kt çkhËkhe RÂÏíkÞkh

fh fu, RçkkËíkU çkò ÷k fh, økwLkknkU Mku çkkÍ hn fh, ½h ðk÷kU fku Lkufe fe rnËkÞík ykih çkËe Mku {w{k-Lk-yík fh fu ykih WLnU RÕ{ku yËçk rMk¾k fh (yÃkLke òLkkU ykih yÃkLku ½h ðk÷kU fku snLLk{ fe ykøk Mku çk[kykut)

287 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

rnszu Mku ¼e ÃkËko Mkwðk÷: õÞk RM÷k{e çknLk fk rnszu (¾wMkhu) Mku ¼e ÃkËko ni ? sðkçk : S nkt. rnszk Þk’Lke {w¾LLkMk ¼e {Ëo ne fu nwõ{ {U ni.

MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w ^ íke {w n B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : rnszk {Ëo ni s{kyík {ut Þun {Ëkuo ne fe MkV {U ¾zk nkuøkk.

(Víkkðk yBsrËGÞk, rs. 1 , Mk. 170 {w÷ϾMkLk)

{w¾LLkMk rfMku fníku nI ?

Mkwðk÷ : {w¾LLkMk rnszk (¾wMkhk) rfMku fníku nI ? sðkçk : {w¾LLkMk y-hçke ÍçkkLk fk ÷^Í ni rsMk fk {k’Lkk ni ðkun {Ëo rsMk fe [k÷, Zk÷ ykih yLËkÍ {U ykihíkkU siMke Lkh{e ykih ÷[f nku. ({wMíkVkË yÍ y÷ çknÁhkoRf, rs. 9, Mk. 334 ) þkhunu {wÂM÷{ yÕ÷k{k Lk-ððe

Vh{kíku

nI : “{w¾LLkMk ðkun nkuíkk ni òu ykËkík ð yíðkh, f÷k{ ð økw^íkkh (Þk’Lke çkku÷Lku) ykih n-hfkík ð Mk-fLkkík {U ykihíkkU fu {wþkçkun (Þk’Lke r{M÷) nku çkMkk yðfkík íkku rfMke fk Þun yLËkÍ rVíkhe íkkih Ãkh nkuíkk ni ykih çkk’Í ÷kuøk yÍ ¾wË Þun yLËkÍ RÂÏíkÞkh fhíku nI.” (þnuo {wÂM÷{ r÷LLk-ððe, rs. 2 , Mk. 218)

288 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

rnszkÃkLk Mku çk[Lku fe íkkfeË Mkwðk÷ : õÞk rnszu fku “rnszkÃkLk” Mku çk[Lkk nkuøkk ? sðkçk : S nkt. yøkh rVíkhe íkkih Ãkh rfMke fe [k÷ Zk÷ Þk ykðkÍ ðøkihk ykihíkkU siMke nku íkku WMk fku [krnÞu rf ðkun {ËkoLkk yLËkÍ RÂÏíkÞkh fhLku fu r÷Þu RMk fe {~f fhu rsMk fe ykðkÍ ykih n-hfkík ð Mk-fLkkík ðøkihk fwËhíke íkkih Ãkh ne ykihíkkU siMke nku WMk fk yÃkLkk fkuE fwMkqh Lknª ykih çkË÷Lku fe fkurþþ fu çkk ðwsqË yLËkÍ çkh fhkh hnu íkku þhyLk WMk fe økrh^ík Lknª.

(ViÍ÷ w fËeh, rs. 5, Mk. 346, LkwÍnT íkw÷ fkhe, rs. 5, Mk. 537)

Lkõ÷e rnszk Mkwðk÷ : õÞk Lkõ÷e rnszk çkLkLkk økwLkkn ni ? sðkçk : õÞqt Lknª ! yøkh fkuE yÍ ¾wË ÍLkkLkk yLËkÍ yÃkLkkíkk Þk’Lke rnszk çkLkíkk ni íkku økwLknøkkh ykih yÍkçku Lkkh fk nfËkh ni. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk yççkkMk Mku rhðkÞík ni, íkksËkhu rhMkk÷ík, þnLþknu LkwçkwÔðík

Lku ÷k’Lkík Vh{kE {Ëkuo {U Mku

{w¾LLkMkkU (Þk’Lke ykihíkkU fe ðÍTy fíy RÂÏíkÞkh fhLku ðk÷kU) Ãkh ykih WLk ykihíkkU Ãkh òu {Ëkuo fe ðÍTy fíy

289 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

RÂÏíkÞkh fhíke nI ykih ykÃk

Lku RþkoË

Vh{kÞk rf RLk fku yÃkLku ½hkU Mku rLkfk÷ Ëku.” (çkw¾khe, rs. 4, Mk. 347 , nËeMk : 6834)

Ëu¾k ykÃk Lku ! nwÍqhu yfh{

Lku {w¾LLkMkkU Ãkh ÷k’Lkík Vh{kE ykih RLk fku ½hkU Mku rLkfk÷ ËuLku fk nwõ{ Vh{kÞk.

òu {w¾LLkMk Lk nku WMk fku rnszk fn fh ÃkwfkhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : òu rnszk Lk nku WMku rnszk fn fh ÃkwfkhLkk fiMkk ni ? sðkçk : RMk {U {wMkÕ{kLk fe rË÷ ykÍkhe, økwLknøkkhe ykih yÍkçku Lkkh fe nfËkhe ni. çkÂÕf RM÷k{e yËk÷ík {U Lkkr÷þ (fuMk) fhLku fe Mkqhík {U 20 fkuzu fe MkÍk Ëe ò Mkfíke ni. [wLkkL[u yuf nËeMku Ãkkf {U Mkhfkhu Lkk{Ëkh, Ëku yk÷{ fu {kr÷fku {wÏíkkh, þnLþknu yçkhkh

fk

Þun ¼e RþkoË ni : yøkh fkuE rfMke fku fnu : “yku rnszu !” íkku WMku çkeMk fkuzu {khku.

(Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 3, Mk. 141, nËeMk : 1467)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu íknTík Vh{kíku nI :

“{w¾LLkMk ðkun ni rsMk fu yk’Ík {U Lkh{e, ykðkÍ, ykihíkkU fe Mke nku ykih ykihíkkU fe íkhn hníkk nku, rfMke

290 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fku {w¾LLkMk (rnszk, ¾wMkhk) fnLku {U WMk fe RnkLkík (íkkineLk) ni rsMk Ãkh níkfu RÍTÍík fk Ëk’ðk nku Mkfíkk ni ykih Þun MkÍk (òu nËeMku Ãkkf {U çkÞkLk nwE) òhe nku Mkfíke nI Þqtne yøkh rfMke Mku fnkt yku þhkçke ! yku rÍLËef ! yku ÷qíke ! yku MkqË ¾kuh ! yku ËGÞqMk ! yku ¾kRLk ! yku [kuhkU fe {kt ! RLk Mkçk {U Þune MkÍk nku Mkfíke ni. ” ({w÷ϾMk yÍ r{hykík, rs. 5 , Mk. 326 )

{w¾LLkMk fku rnszk fn fh çkw÷kLkk Mkwðk÷ : òu rVíkhe íkkih Ãkh nku ne rnszk, WMk fku “rnszk” fn fh çkw÷kÞk òyu Þk Lknª ? sðkçk : rçk÷k RòÍíku þh-E yiMkk Lk rfÞk òyu õÞqt rf ðkun þhr{LËk nkuøkk, rË÷ ¼e Ëw¾ Mkfíkk ni, rsMk íkhn rçk÷k ÍYhík LkkçkeLkk fku yLÄk, ÃkMíkk fË fku rXøkLkk ykih ËhkÍ fË fku ÷Bçkk fn fh ÃkwfkhLku fe þhyLk {w{k-Lk-yík ni Þnkt ¼e RMke íkhn çkÂÕf Þnkt rË÷ ykÍkhe fk Ãkn÷q çknwík rÍÞkËk ni.

rnszkU fk rfhËkh Mkwðk÷ : rnszu fu rfhËkh fu çkkhu {U ykÃk õÞk fníku nI ? sðkçk : n{khu Þnkt Ãkkyu òLku ðk÷u rnszkU {U çkk’Í {w¾LLkMk nkuíku nI ykih çkk’Í íkeMkhe rsLMk Mku íkyÕ÷wf h¾íku nI rsLnU

291 Vh{kLku {wMíkVk þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe

¾wLMkk Þk ¾wLMkk {wÂ~f÷ fnk òíkk ni. RLk {U çkk’Í þheV ykih ¾wËk íkhMk nkuíku nI sçk rf çkk’Í økËkøkhe fk Ãkuþk yÃkLkkíku, Lkk[ r˾kíku, çkËfkhe fhðkíku ykih RLk LkkÃkkf Íhkyuy Mku nhk{ hkuÍe f{kíku, ¾kíku ykih ¾wË fku snLLk{ fk nfËkh çkLkkíku ni.t r÷nkÍk ¾çkhËkh ! yiMku y^hkË fku nhrøkÍ yÃkLku ½hkU {u Ëkr¾÷ Lk nkuLku rËÞk òyu ykih Lk ne WLnU ¼ef Ëu fh økwLkknkU ¼he hrðþ Ãkh RLk fe {wyk-ðLkík (Þk’Lke R{ËkË) fe òyu rf Ãkuþkðh økËkøkh fku ¾ihkík ËuLkk ¼e økwLkkn ni.

Mkwðk÷ : çkMkk yðfkík íkku rnszu òLk fku yk òíku nI ykih fwA r÷Þu çkøkih òLku fk Lkk{ Lknª ÷uíku ¾wMkqMkLk þkËe rçkÞkn Þk çkå[u fe ÃkiËkRþ fu {ðkfuy Ãkh çknwík rÍË fhíku nI ykih WLnut fwA Lk ËU íkku Þun níf yk{uÍ hrðGÞk yÃkLkkíku nI yiMku {kify Ãkh õÞk rfÞk òyu ? sðkçk : n¥k÷ RBfkLk RLk Mku òLk AwzkE òyu ykih yøkh ðkfuE WLk fu íkÍuo y{÷ Mku ÁMðkE fk Mkk{Lkk nku íkku WLk fku ¾k{kuþ fhkLku fe rLkGÞík Mku fwA ËuLkk ËuLku ðk÷u fu r÷Þu òRÍ nkuøkk rf nËeMkkU Mku Mkkrçkík ni rf yøkh fkuE þkRh rfMke fe nsq {U y~ykh r÷¾ fh WMk fe RÍTÍík WAk÷íkk nku íkku WMku ¾k{kuþ fhðkLku fu r÷Þu fwA ËuLkk òRÍ ni

292 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

økkuÞk rf Þun ËuLkk rh~ðík ni ÷urfLk yiMku {kify Ãkh rh~ðík ËuLkk òRÍ ni. {økh ÷uLku ðk÷u fu r÷Þu çknh nk÷ nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

íkeMkhe rsLMk Þk’Lke ¾wLMkk fu çkkhu {U ynB{ {k’÷q{kík Mkwðk÷ : {w¾LLkMk fk íkku Mk{Í {U yk økÞk rf Þun rsM{kLke yu’ríkçkkh Mku {Ëo ne nkuíkk ni. {økh y¼e ykÃk Lku “íkeMkhe rsLMk” Þk’Lke ¾wLMkk ykih ¾wLMkk {wÂ~f÷ fk íkÂÍTfhk rfÞk íkku Þun ¼e çkíkk ËersÞu rf RLk fe íkk’heV ykih y÷k{kík õÞk nI. sðkçk : {Ëo ð ykihík fu MkkÚk MkkÚk yuf íkeMkhe rsLMk ¼e ni, fwíkwçku rVõn {U RMk rsLMk fe íkk’heV fwA Þqt çkÞkLk fe økE ni : rsMk {U {Ëo ð ykihík ËkuLkkU fe þ{oøkknU nkU ðkun ¾wLMkk fn÷kíkk ni. rfhk{

({wneíku çkwhykLke, rs. 23, Mk. 454)

Vw-fnkyu

Lku ¾wLMkk fe íkk’heV {U Þun ¼e þkr{÷

rfÞk, Þk’Lke ðkun ¼e ¾wLMkk fn÷kíkk ni rf òu ËkuLkkU þ{oøkknkU {U Mku fkuE Mke ¼e y÷k{ík Lk h¾íkk nku çkÂÕf rMkVo ykøku fe òrLkçk yuf Mkqhk¾ nku rsMk Mku fÍkyu nksík fhíkk nku. (íkçÞeLkw÷ nfkRf, rs. 7 , Mk. 440, y÷ çknÁhkoRf, rs. 9, Mk. 334) “çkËkRWMMkLkkyuy” {U¾wLMkkfu {w-íkyÂÕ÷f Rçkkhík

fk ¾w÷kMkk ni : yøkh çkå[u {U {Ëo ð ykihík ËkuLkkU fe þ{oøkknU

293 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

nkU íkku yøkh ðkun {Ëo ðk÷e þ{oøkkn Mku Ãkuþkçk fhíkk nku íkku WMku {Ëo ykih yøkh ykihík ðk÷e Mku fhu íkku ykihík fhkh rËÞk òyuøkk ykih çkrfGÞk WÍTð fku ÍkRË WÍTð fhkh rËÞk òyuøkk. yøkh ËkuLkkU søknkU Mku Ãkuþkçk ykíkk nku íkku rsMk Mku Ãkn÷u Ãkuþkçk fhu ðkune WMk fk yM÷ {fk{ ni {-Mk÷Lk Ãkn÷u ykihík ðk÷u {fk{ Mku Ãkuþkçk fhu íkku WMk fku ykihík Xnhkyutøku. yøkh ËkuLkkU søknkU Mku çkÞf ðõík Ãkuþkçk fhu íkku WMk fe rsLMk fe íkyTÞeLk (Þk’Lke Þun íki fhLkk rf {Ëo ni Þk ykihík) fkVe Ëw~ðkh ni ykih yiMku VËo fku ¾wLMkk {wÂ~f÷ fníku nI. y÷çk¥kk çkkr÷øk nkuLku fu çkk’Ë yøkh y÷k{íku {Ëo Mku fkuE y÷k{kíku Íkrnh nku {-Mk÷Lk ËkZe rLkf÷ ykyu íkku þheyík fu ynfk{ Ãkh y{÷ fhLku fu íkyÕ÷wf Mku WMku {Ëo fhkh rËÞk òyuøkk ykih yøkh ykihíkkU ðk÷e fkuE y÷k{ík Íkrnh nku {-Mk÷Lk rÃkMíkkLk (AkríkÞktt) rLkf÷ ykyut íkku WMku ykihík fhkh Ëu fh WMk Ãkh ykihíkkU ðk÷u {MkkR÷ ÷køkq rfÞu òyutøku. ({w÷ϾMk yÍ çkËkRWMMkkLkkyuy, rs. 6 , Mk. 418) ykih yøkh çkkr÷øk nkuLku fu çkk’Ë rMkVo {Ëo ðk÷e Þk rMkVo ykihík ðk÷e yk÷k{kík Íkrnh nkuLku fu çkòyu ËkuLkkU íkhn fe y÷k{kík Íkrnh nkU {-Mk÷Lk ËkZe ¼e rLkf÷ ykyu ykih rÃkMíkkLk ¼e íkku yiMke Mkqhík {U ¼e WMku ¾wLMkk {wÂ~f÷

294 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

fhkh ËUøku.

(Víkkðk þk{e, rs. 10, Mk. 478)

yuf neszu fe {ÂøVhík fe rnfkÞík neszu ({w¾LLkMk, ÍL¾u, ¾wLMkk) Mku W{q{Lk ÷kuøk Lk^hík fhíku ykih WMku nfeh òLkíku nI, yiMkk Lknª fhLkk [krnÞu rf Þun ¼e yÕ÷kn

fk çkLËk ni ykih WMke Lku RMku

ÃkiËk Vh{kÞk ni ykih neszu fku ¼e [krnÞu rf økwLkknkU ykih Lkk[ økkLkkU siMku nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷u fk{ Mku ÃkhnuÍ fhu, yÕ÷kn

fe rhÍk Ãkh hkÍe hníku

nwyu MkwLLkíkkU ¼he rÍLËøke økwÍkhu. ykRÞu yuf ¾wþ LkMkeçk neszu fe rnfkÞík {w÷k-nÍk Vh{kRÞu, þkÞË nh neszu fku RMk Ãkh h~f ykyuøkk rf fkþ ! {uhu MkkÚk ¼e yiMkk ne nku. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk þi¾ yçËw÷ ðnTnkçk rçkLk yçËw÷ {SË Mk-fVe

Vh{kíku nI : {I Lku yuf

sLkkÍk Ëu¾k rsMku íkeLk {Ëo ykih yuf ¾kíkqLk Lku WXk h¾k Úkk, ¾kíkqLk fe søkn {I Lku WXk r÷Þk, Lk{kÍu sLkkÍk fe yËkyuøke ykih íkËVeLk fu çkk’Ë {I Lku WMk ¾kíkqLk Mku {k’÷q{ rfÞk : {nqo{ Mku ykÃk fk õÞk rh~íkk Úkk ? çkku÷e : {uhk çkuxk Úkk. ÃkqAk : ÃkzkuMke ðøkihk sLkkÍu {U õÞqt Lknª

295 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

ykyu ? fnk : Ëh yM÷ {uhk VhÍLË {w¾LLkMk (Þk’Lke ¾wLMkk, neszk) Úkk. RMk r÷Þu ÷kuøkkU Lku RMk fu sLkkÍu {U rþhfík fku y-nÂB{GÞík Lknª Ëe. MkÂGÞËwLkk þi¾ yçËw÷ ðnTnkçk rçkLk yçËw÷ {SË

Vh{kíku nI : {wÍu

WMk øk{ÍËk {kt Ãkh çkzk hnT{ ykÞk, {I Lku WMku fwA hf{ ykih økÕ÷k ðøkihk Ãkuþ rfÞk. WMke hkík MkVuË r÷çkkMk {U {ÕçkqMk yuf ykË{e [kiËnðª fu [ktË fe íkhn [unhk [{fkíkk nwðk {uhu Ïðkçk {U ykÞk ykih þwr¢Þk yËk fhLku ÷økk, {I Lku ÃkqAk :

Þk’Lke ykÃk fkiLk nI ? çkku÷k : {I

ðkune {w¾LLkMk nqt rsMku yks ykÃk Lku Ë^Lk rfÞk, ÷kuøkkU fu {wÍu nfeh Mk{ÍLku fe ðsn Mku yÕ÷kn

Lku {wÍ Ãkh

hnT{ Vh{kÞk. (yŠ hMkk-÷íkw÷ fwþirhGÞk, Mk. 173 , {w÷ϾMkLk)

ËwÕnLk fu fË{kU fk ÄkuðLk rAzfLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : ËwÕnLk fu Ãkkô Äku fh WMk fk ÃkkLke ½h fu [khkU fkuLkkU {U rAzfLkk fiMkk ni ? sðkçk : {wMíknçk ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík Vh{kíku nI : ËwÕnLk fku rçkÞkn fh ÷kyut íkku {wMíknçk ni rf WMk fu Ãkkô Äku fh {fkLk fu [khkU økkuþkut {U rAzfU RMk Mku

296 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

çk-h-fík nkuíke ni. (Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò, rs. 2, Mk. 595, {Vkíkenw÷ rsLkkLk þnuo þh-yrík÷ RM÷k{, Mk. 447)

LkÍh fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : MkwLkk ni ykihík Ãkh òu Ãkn÷e LkÍh Ãkze ðkun {wykV ni Þun fnkt íkf ËwÁMík ni ? sðkçk : ðkun Ãkn÷e LkÍh {wykV ni òu ykihík Ãkh çku RÂÏíkÞkh Ãkz økE ykih VkihLk nxk ÷e. fMËLk zk÷e òLku ðk÷e Ãkn÷e LkÍh ¼e nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. yÕ÷kn {Ëkuo fku rLkøkknkU fe rnVkÍík fe íkkfeË fhíku nwyu Ãkkhn 18 Mkq-híkwLLkqh fe ykÞík LkBçkh 30 {ut RþkoË Vh{kíkk ni :

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : {wMkÕ{kLk {ËkuO fku nwõ{ Ëku yÃkLke rLkøkknU fwA Lke[e h¾U. (Ãkkhn : 18, yLLkqh : 30)

ykihíkkU fu r÷Þu RþkoËu fwhykLke ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih {wMkÕ{kLk ykihíkkU fku nwõ{ Ëku yÃkLke rLkøkknU fwA Lke[e h¾U. (Ãkkhn : 18, yLLkqh : 31)

297 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

“ÍiLkçk” fu [kh nwYV fe rLkMçkík Mku LkÍh fu çkkhu {U 4 ynkËeMku {wçkk-hfk LkÍh Vih ÷ku ( 1) nÍhíku MkÂGÞËwLkk sheh rçkLk yçËwÕ÷kn rhðkÞík Vh{kíku nI : {I Lku Mkhfkhu Ëku yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{

Mku

y[kLkf LkÍh Ãkz òLku fu {w-íkyÂÕ÷f ËhÞk^ík rfÞk : íkku RþkoË Vh{kÞk : yÃkLke rLkøkkn Vih ÷ku.

(Mknen {wÂM÷{, Mk. 1190, nËeMk : 2159)

òLk çkqÍ fh LkÍh {ík zk÷ku ( 2) Mkhfkhu {ËeLkyu {wLkÔðhn, MkhËkhu {¬yu {wfho{k Lku y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku {ki÷kyu fkyuLkkík, y÷eGÞw÷ {wíkoÍk þuhu ¾wËk

Mku

Vh{kÞk : yuf LkÍh fu çkk’Ë ËqMkhe LkÍh Lk fhku (Þk’Lke yøkh y[kLkf rçk÷k fMË rfMke ykihík Ãkh LkÍh Ãkze íkku VkihLk LkÍh nxk ÷u ykih Ëkuçkkhk LkÍh Lk fhu) rf Ãkn÷e LkÍh òRÍ ni ykih ËqMkhe LkÍh òRÍ Lknª.

(Mkw-LkLkku yçke ËkðqË rs. 2 , Mk. 358 , nËeMk. 2149)

298 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

LkÍh fe rnVkÍík fe VÍe÷ík ( 3) íkksËkhu {ËeLkk, fhkhu fÕçkku MkeLkk fk Vh{kLku Vhník rLkþkLk ni : òu {wMkÕ{kLk rfMke ykihík fe ¾qrçkÞkU fe íkhV Ãkn÷e çkkh LkÍh fhu (Þk’Lke rçk÷k fMË) rVh yÃkLke ykt¾ Lke[e fh ÷u yÕ÷kn

WMku

yiMke RçkkËík yíkk Vh{kyuøkk, rsMk fe ðkun ÷ÍTÍík Ãkkyuøkk.

({wMLkËu R{k{ yn{Ë rçkLk nBçk÷, rs. 8, Mk. 299,

nËeMk : 22341 )

Rç÷eMk fk Ínhe÷k íkeh ( 4) yÕ÷kn fu {nçkqçk, ËkLkkyu økwÞqçk, {wLkÍTÍnwLk yrLk÷ fk Vh{kLku n÷kðík rLkþkLk

WÞqçk

ni rf nËeMku fwËMke ni : LkÍh Rç÷eMk fu íkehkU {U Mku yuf Ính {U çkwÍk nwðk íkeh ni ÃkMk òu þÏMk {uhu ¾kiV Mku RMku íkfo fh Ëu íkku {I WMku yiMkk E{kLk yíkk fYtøkk rsMk fe r{XkMk ðkun yÃkLku rË÷ {U Ãkkyuøkk.

(y÷ {ku’s{w÷ fçkeh

r÷¥k-çkhkLke, rs. 10, Mk. 173 , nËeMk : 10362 )

ykt¾kU {U ykøk ¼h Ëe òyuøke nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e

Lkõ÷ fhíku nI : òu fkuE yÃkLke

299 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

ykt¾kU fku LkÍhu nhk{ Mku Ãkwh fhuøkk rfÞk{ík fu hkuÍ WMkfe ykt¾kut {U ykøk ¼h Ëe òyuøke. ({wfk-þ-Víkw÷ fw÷qçk, Mk. 10)

ykøk fe Mk÷kE nÍhíku yÕ÷k{k yçkw÷ Vhs yçËwhon{kLk rçkLk òiÍe Lkõ÷ fhíku nI : ykihík fu {nkrMkLk (Þk’Lke nwMLkku s{k÷) fku Ëu¾Lkk Rç÷eMk fu Ính {U çkwÍu nwyu íkehkU {U Mku yuf íkeh ni, rsMk Lku Lkk {nh{ Mku ykt¾ fe rnVkÍík Lk fe WMk fe ykt¾ {U çkhkuÍu rfÞk{ík ykøk fe Mk÷kE Vih Ëe òyuøke.

(çknÁÆw{qy, Mk. 171)

LkÍh rË÷ {U þnðík fk çkeÍ çkkuíke ni nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e

Vh{kíku nI : “òu ykË{e

yÃkLke ykt¾ fku çkLË fhLku Ãkh fkrËh Lknª nkuíkk ðkun yÃkLke þ{oøkkn fe rnVkÍík ¼e Lknª fh Mkfíkk. * nÍhíku MkÂGÞËwLkk EMkk YnwÕ÷kn

Lku

RþkoË Vh{kÞk : “yÃkLke LkÍh fe rnVkÍík fhku Þun rË÷ {U þnðík fk çkes çkkuíke ni, rVíkLku fu r÷Þu Þun fkVe nI” * nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞnTÞk Mku Ãkq A k økÞk rf rÍLkk fe RÂçíkËk fi M ku nku íke ni ?

300 rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

ykÃk

Lku Vh{kÞk : “Ëu ¾ Lku yki h

Ïðkrnþ fhLku Mku ” * nÍhíku MkÂGÞËw L kk Vq Í i ÷ Vh{kíku nI : “þiíkkLk fníkk nu LkÍh {uhk ÃkwhkLkk íkeh ykih f{kLk ni òu ¾íkk Lknª nkuíkk.” (yunÞkW÷ W÷q{, rs. 3, Mk. 125) * {uhu ykfk yk’÷k nÍhík

Vh{kíku nI “Ãkn÷u LkÍh çknfíke ni rVh rË÷ çknfíkk ni rVh rMkºk çknfíkk ni.”

(yLðkhu hÍk, Mk. 391 , {w÷ϾMkLk)

* ÞfeLkLk ykt¾kU fk fw^÷u {ËeLkk ÷økkLku ne {U ËkuLkkU snkt fe ¼÷kE ni. ykt¾ WXíke íkku {I ÍwtÍw÷k fu Ãk÷f Mke ÷uíkk rË÷ rçkøkzíkk íkku {I ½çkhk fu Mkt¼k÷k fhíkk

ykihík fe [kËh ¼e {ík Ëu¾ku nÍhíku MkÂGÞËwLkk y÷k rçkLk rÍÞkË

Vh{kíku

nit : yÃkLke LkÍh fku ykihík fe [kËh Ãkh ¼e Lk zk÷ku õÞq rf LkÍh rË÷ {U þnðík ÃkiËk fhíke ni. (rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk, rs. 2 , Mk. 277 )

çkË rLkøkkne fh çkiXu íkku õÞk fhu ?

Mkwðk÷ : yøkh rfMke fe ykt¾ çknf òyu ykih ({Ëo) ykihík Mku (Þk

301 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ykihík {Ëo Mku) çkË rLkøkkne fh çkiXu íkku õÞk fhu ? sðkçk : VkihLk ykt¾kU fku çkLË fh ÷u Þk LkÍh ðnkt Mku nxk ÷u ykih {wÂBfLk nku íkku ðnkt Mku nx òyu ykih yÕ÷kn

fe çkkhøkkn

{U çkMkË LkËk{ík røkzrøkzk fh íkkiçkk fhu ykih yøkh {Ëo fu MkkÚk yiMkk nwðk nku íkku yÔð÷ ykr¾h Ëw YË þheV fu MkkÚk Þun Ëwyk ¼e ÃkZu : Þk’Lke yi yÕ÷kn

{I ykihík fu rVíkLku

ykih yÍkçku fçkú Mku íkuhe ÃkLkkn [kníkk nqt.

økwLkkn r{xkLku fk LkwM¾k sçk ¼e økwLkkn MkhÍË nku òyu íkku fkuE Lkufe fh ÷uLke [krnÞu {-Mk÷Lk ËwYË þheV, fr÷{yu íkÂGÞçkk ðøkihk ÃkZ ÷U. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq Íh røkVkhe Vh{kíku nI : {wÍu LkMkeník fhíku nwyu MkwÕíkkLku Ëku snkLk, {ËeLku fu Mkw Õ íkkLk, hn{íku yk-÷r{ÞkLk, Mkhðhu ÍeþkLk Lku RþkoË Vh{kÞk : sçk ¼e íkwÍ Mku fkuE çkwhk y{÷ MkhÍË nku òyu, rVh íkq RMk fu çkk’Ë fkuE Lkuf fk{ fh ÷u, íkku Þun Lkufe WMk çkwhkE fku r{xk Ëuøke. {I Lku yÍo fe : Þk hMkq÷Õ÷kn (

) ! õÞk

302 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

fnLkk LkurfÞkU {U Mku ni ? Vh{kÞk : “Þun íkku y^Í÷ íkheLk Lkufe ni.” ({wMLkËu R{k{ yn{Ë,rs. 8, Mk. 113, nËeMk : 21543 )

íkkiçkk fu RhkËu Mku økwLkkn fhLkk fw£ ni Þun nËeMku Ãkkf ÃkZ fh

fkuE Þun Lk Mk{Íu rf çknwík

Íçkh ËMík LkwM¾k nkÚk yk økÞk ! yçk íkku ¾qçk økwLkkn fhíku hnUøku ykih

fn r÷Þk fhUøku íkku r{x òyuøt ku. ¾wËk fe

fMk{ ! Þun þiíkkLk fk çknwík çkzk ykih çkwhk ðkh ni. RMk RhkËu Mku økwLkkn fhLkk rf çkk’Ë {U íkkiçkk fh ÷qøt kk Þun yþË fçkehk Þk’Lke MkÏík íkheLk fçkehk økwLkkn ni. çkÂÕf {wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk LkqÁ÷ RhVkLk MkVnk 376 Ãkh Mkqhyu ÞqMkwV fe ykÞík LkBçkh 9 fu íknTík Vh{kíku nI : “íkkiçkk fu RhkËu Mku økwLkkn fhLkk fw£ ni.” Þnkt ðkun ÷kuøk ¼e Rçkúík nkrMk÷ fhut òu çkk’Ë {U {wykVe {ktøk ÷uLku fu RhkËu Mku çkøkih RòÍík ËqMkhkU fe [eÍU RÂMík’{k÷ fh zk÷íku nI. íkkiçkk fu r÷Þu LkËk{ík çknwík ÍYhe ni, LkËk{ík fu ¼e õÞk ¾qçk yLËkÍ nkuíku nI [wLkkL[u

yuf ykt¾ ðk÷k ykË{e nÍhíku MkÂGÞËwLkk fk’çkw÷ ynçkkh

Vh{kíku nI

303 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

rf nÍhíku MkÂGÞËwLkk {qMkk f÷e{wÕ÷kn fu Í{kLku {U yuf {íkoçkk fník Ãkzk, ÷kuøkkU Lku ykÃk fe çkkhøkkn {U Ëh-ÏðkMík fe, Þk f÷e{Õ÷kn ! Ëwyk Vh{kRÞu íkkrf çkkrhþ nku. ykÃk Lku RþkoË Vh{kÞk : {uhu MkkÚk Ãknkz Ãkh [÷ku. Mkçk ÷kuøk MkkÚk [÷ Ãkzu íkku ykÃk Lku yu’÷kLk Vh{kÞk : “{uhu MkkÚk fkuE yiMkk þÏMk Lk ykyu rsMk Lku fkuE økwLkkn rfÞk nku.” Þun MkwLk fh Mkkhu ÷kuøk ðkÃkMk [÷u økyu rMkVo yuf ykt¾ ðk÷k yuf ykË{e MkkÚk [÷íkk hnk. nÍhíku MkÂGÞËw L kk {q M kk f÷e{w Õ ÷kn Lku RþkoË Vh{kÞk : õÞk íkw{ Lku {uhe çkkík Lknª MkwLke ? yÍo fe : MkwLke ni. Vh{kÞk : õÞk íkw{ rçkÕfw÷ çku økwLkkn nku ?yÍo fe : Þk f÷e{Õ÷kn ! {wÍu yÃkLkk ykih fkuE sw{o íkku ÞkË Lknª, y÷çk¥kk yuf çkkík fk íkÂÍTfhk fhíkk nqt, Vh{kÞk : ðkun õÞk ? yÍo fe : yuf rËLk {U Lku økwÍh økkn Ãkh rfMke fe rfÞk{ økkn {U yuf ykt¾ Mku Íktfk íkku fkuE ¾zk Úkk. rfMke fu ½h {U RMk íkhn ÍktfLku fk {wÍu çknwík f÷f (Þk’Lke MkË{k) nwðk, {it ¾kiVu ¾wËk

fu ÷hÍ WXk, {wÍ Ãkh LkËk{ík økkr÷çk

ykE ykih rsMk ykt¾ Lku Íktfk Úkk WMk fku rLkfk÷ fh VUf

304 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

rËÞk ! RþkoË Vh{kRÞu ! yøkh {uhk ðkun y{÷ økwLkkn ni íkku {I ¼e [÷k òíkk nqt. nÍhíku MkÂGÞËwLkk {qMkk f÷e{wÕ÷kn

Lku WMk fku MkkÚk ÷u r÷Þk.

rVh Ãknkz Ãkh Ãknwt[ fh ykÃk

Lku WMk

þÏMk Mku RþkoË Vh{kÞk : yÕ÷kn Mku çkkrhþ fe Ëwyk fhku !

WMk Lku Þqt Ëwyk {ktøke : “Þk fwÆqMk

! Þk fwÆqMk

!

íkuhk ¾ÍkLkk f¼e ¾í{ Lknª nkuíkk ykih çkwÏ÷ íkuhe rMkVík Lknª, yÃkLku VÍT÷ku fh{ Mku n{ Ãkh ÃkkLke çkhMkk Ëu.”

VkihLk çkkrhþ nku økE ykih ËkuLkkU nÍhkík ¼eøkíku nwyu Ãknkz Mku ðkÃkMk íkþheV ÷u ykyu. yÕ÷kn

(hkiÍwhoÞkneLk Mk. 295 )

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe

{ÂøVhík nku. {k’÷q{ nwðk rf økwLkkn Ãkh LkËk{ík çknwík y-nÂB{GÞík h¾íke ni. nËeMku Ãkkf {U ni : íkkiçkk ni.

Þk’Lke þhr{LËøke

(RçLku {ksn, rs. 4 , Mk. 492 , nËeMk : 252)

ykn !

n{ rËLk {U çkerMkÞkU, MkUfzkU, nÍkhkU økwLkkn fhíku nI {økh LkËk{ík íkku fwò n{U RMk fk yunMkkMk íkf Lknª nkuíkk.

305 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

fkuE n^íkk, fkuE rËLk Þk fkuE ½Lxk {uhk çkÂÕf fkuE ÷Bnk økwLkknkU Mku Lknª ¾k÷e økÞk nkuøkk LkËk{ík Mku økwLkknkU fk RÍk÷k fwA íkku nku òíkk n{U hkuLkk ¼e íkku ykíkk Lknª nkyu ! LkËk{ík Mku {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! yÃkLku Mku f{ {íkoçkk VËo Mku Ëwyk fhðkLkk yÂBçkÞk ð {wh-Mk÷eLk çkwÍwøkkoLku ËeLk

ykih

fk íkhefk hnk ni, ÞfeLkLk Lkçke

fk Ë-hò WB{íke Mku çkzk nkuíkk ni, rVh ¼e nÍhíku MkÂGÞËwLkk {qMkk f÷e{wÕ÷kn

Lku yÃkLku WB{íke Mku

Ëwyk fhðkE, y^Í÷w÷ yÂBçkÞk nkuLku fu çkk ðwsqË n{khu {¬e {-ËLke ykfk {eXu {eXu {wMíkVk Lku WBhu fe RòÍík Ëuíku nwyu nÍhíku MkÂGÞËwLkk W-{hu VkYf Mku Vh{kÞk : yi {uhu ¼kE ! n{U ¼e yÃkLke Ëwyk {U þhef fhLkk. (RçLku {ksn, rs. 3, Mk. 411, nËeMk : 2894) nÍhíku MkÂGÞËwLkk VkYf

{ËeLku fe økr÷ÞkU {U

{-ËLke {wLLkkU Mku Vh{kíku : “çkå[ku ! Ëwyk {ktøkku W{h çkÏþk òyu.” ¾÷eVyu yk’÷k nÍhík MkÂGÞËe ð {wŠ þËe fwíçku {ËeLkk

fu Þnkt {ËeLkyu {w L kÔðhn

{U hkuÍkLkk {e÷kË þheV fe {nrV÷ nkuíke Úke, {I Lku çkerMkÞkU {íkoçkk Ëu¾k rf RÂÏíkíkk{ Ãkh rfMke Lk

306 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

rfMke fku Ëwyk fhðkLku fk nwõ{ Vh{k Ëuíku, ¾wË Ëwyk Lk fhðkíku. Þnkt {ÍTnçke ðÍTy fíy ðk÷u ÷kuøkkU ykih rÍB{uËkh {wçkÂÕ÷økkykut fu r÷Þu rfíkLkk ÃÞkhk ËMko ni rf f¼e rfMke {nrV÷ {U RLnU Ëwyk fhðkLku fe MkykËík Lk r{÷u íkku hLSËk Lk nkU Lk ne Mkhu {nrV÷ Ëwyk fhðkLkk yÃkLkk nf íkMkÔðwh fhut. fkuE ¼e Ëwyk fhðkyu, yk{eLk fn fh ¾wþ rË÷e fu MkkÚk þhefu Ëwyk nkU ykih Ëwyk fe çk-h-fíkU nkrMk÷ fhU, çkkhøkknu R÷kne

{U ÷åAuËkh yÕVkÍ ykih íkw{íkwhkf

Mku {ktøke nwE Ëwyk ne fçkq÷ nkuíke ni yiMkk Lknª ðnkt íkku xqxu nwyu rË÷ Ëu¾u òíku nI. Þqt íkku Mkçk WLnª fk ni Ãkh rË÷ fe yøkh ÃkqAku Þun xqxu nwyu rË÷ ne ¾kMk WLk fe f{kE ni. (nËkRfu çkÂÏþþ þheV)

{I økwLkknkU fe Ë÷Ë÷ Mku rLkf÷ ykE RM÷k{e çknLkku ! rMkËfu rË÷ Mku {ktøke òLku ðk÷e Ëwykyut yÕ÷kn ð hMkq÷

fe {unhçkkLke

Mku fçkq÷ nkuíkª, RÂÕíkòyut MkwLke òíkª ykih {whkËU çkh ykíke nit [wLkkL[u Ãktòçk (ÃkkrfMíkkLk) fe yuf RM÷k{e çknLk fu íknhehe çkÞkLk fk ÷wççku ÷wçkkçk ni rf Ëk’ðíku

307 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

RM÷k{e fu {nfu {nfu {-ËLke {knku÷ {U ykLku Mku Ãkn÷u {I økwLkknkU fe Ë÷Ë÷{U çkwhe íkhn VtMke nwE Úke, rË÷ yøk[uo økwLkknkU Mku çkuÍkh nku [wfk Úkk. {økh ¾÷kMke fe fkuE hkn r˾kE Lk Ëuíke Úke, {I RÕ{u ËeLk Mku rçkÕfw÷ fkuhe Úke, yõMkh fwA RMk íkhn Ëwyk {ktøkk fhíke : “yi {uhu ÃkhðËoøkkh

! {I MkwÄhLkk [kníke nqt {uhu MkwÄhLku fu yMçkkçk

ÃkiËk Vh{k Ëu. ” ykr¾h Ëwykyut htøk ÷kE ykih yuf rËLk Þun ¾wþ ¾çkhe MkwLkLku fku r{÷e rf “Ëk’ðíku RM÷k{e fu Íuhu yunrík{k{ RM÷k{e çknLkku fk MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky 12 yøkMík 2001 E. çkhkuÍ Ríkðkh Vw÷kt {fk{ Ãkh

nkuøkk.” {I íkku Ãkn÷u ne ÃÞkMke Úke [wLkkL[u rþÆík Mku RÂßík{ky fu rËLk fk RÂLíkÍkh fhLku ÷øke. ykr¾hu fkh ðkun rËLk ¼e yk økÞk ykih {I çkzu þkif Mku RM÷k{e çknLkkU fu MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky {U þhef nwE. rík÷kðík ykih RMk fu çkk’Ë Lkk’ík þheV MkwLk fh {I Lku yÃkLku rË÷ {ut MkkuÍku økwËkÍ {nMkqMk rfÞk. sçk {wçkÂÕ÷økyu Ëk’ðíku RM÷k{e Lku MkwLLkíkkU ¼hk çkÞkLk þwYy rfÞk íkku {I n{k íkLk økkuþ nku økE, sçk çkÞkLk ¾í{ nwðk íkku {uhk [unhk

308 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

yktMkqykut Mku íkh Úkk. rVh RM÷k{e çknLkkU fu n^íkkðkh MkwLLkíkkU ¼hu RÂßík{ky fk yu’÷kLk nwðk íkku WMk {U rþhfík fe Ãk¬e rLkGÞík fh ÷ª.

RÂßík{ky {U ÃkkçkLËe Mku rþhfík

fe çkËki÷ík {wÍu økwLkknkU fe Ë÷Ë÷ Mku rLkf÷Lkk LkMkeçk nwðk. yks {I y÷kfkE rÍB{kËkh fe nirMkGÞík Mku RM÷k{e çknLkkU {U Lkufe fe Ëk’ðík fe Äq{U {[kLku fu r÷Þu fkuþkt nqt. {uhu yk’{k÷ fk çkË÷k íkku snLLk{ ne Úkk {I íkku òíkk {wÍu Mkhfkh Lku òLku Lk rËÞk

Ëwyk fu VÍkR÷ RM÷k{e çknLkku ! ðkfuE Þun ËwÁMík ni rf “rLkGÞík MkkV {ÂLÍ÷ ykMkkLk” WLk RM÷k{e çknLk fku MkwÄhLku fe íkzÃk Úke ykih RMk fu r÷Þu Ëwykyut fhíke Úkª íkku yÕ÷kn

Lku

WLk fe RM÷kn fu yMçkkçk {wnGÞk Vh{k rËÞu. n{U ¼e [krnÞu rf Lk^Mkku þiíkkLk fu þh Mku ¾÷kMke fu r÷Þu Ëwykyut {ktøkLku {U fkuíkkne Lk fhU rf Ëwyk {kur{Lk fk nrÚkÞkh ni, Ëwyk Mku íkõËeh çkË÷ òíke ni . Ëku Vhk{iLku {wMíkVk {w÷k-nÍk nkU :

309 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

( 1) õÞk {I íkwBnU ðkun [eÍ Lk çkíkkŸòu íkwBnU íkwBnkhu Ëw~{Lk Mku Lkòík Ëu ykih íkwBnkhk rhÍTf ðMkey fh ËU, hkík rËLk yÕ÷kn íkyk÷k Mku Ëwyk {ktøkíku hnku rf Ëwyk {kur{Lk fk nrÚkÞkh ni. ({wMLkËku yçke Þk’÷k, 1806 ) (2 ) Ëwyk íkõËeh

rs. 2, Mk. 201 , nËeMk :

fku xk÷ Ëuíke ni ykih rçkh (Þk’Lke

yunMkkLk fhLku) Mku W{ú {U rÍÞkËíke nkuíke ni ykih çkLËk økwLkkn fhLku fe ðsn Mku rhÍTf Mku {nY{ nku òíkk ni.

(RçLku {ksn, rs. 4, Mk. 379 , nËeMk : 4022 ) Ëk’ðíku RM÷k{e fu

Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 312 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “çknkhu þheyík” rnMMkk 16 MkVnk 199 Ãkh MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku

yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e Vh{kíku nI : RMk nËeMk fk {í÷çk Þun ni rf Ëwyk Mku çk÷kyut Ë^y nkuíke nI Þnkt íkõËeh Mku {whkË íkõËehu {wyÂÕ÷f ni ykih rÍÞkËríkÞu W{ú fk ¼e Þune {í÷çk ni rf yunMkkLk fhLkk ËhkrÍÞu W{ú fk Mkçkçk ni ykih rhÍTf Mku Mkðkçku WÏhðe {whkË ni rf økwLkkn RMk fe {nY{e fk Mkçkçk ni ykih nku Mkfíkk ni rf çkk’Í MkqhíkkU {U ËwLÞkðe rhÍTf Mku ¼e {nY{ nku òyu.

310 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

rfMke fu ½h {U {ík ÍktrfÞu Mkwðk÷ : õÞk òLk çkqÍ fh rfMke fu ½h {U ÍktfLkk þheyík {U {Ly ni ? sðkçk : S nkt. y÷çk¥kk ËhðkÍk Ãkn÷u ne Mku ¾w÷k nku ykih çku RÂÏíkÞkh rfMke fe LkÍh Ãkz økE íkku nhs Lknª. y^MkkuMk !

MkË fhkuz y^MkkuMk ! yçk RMk y{ú fe íkhV yõMkh {wMkÕ{kLkkU fe íkðßòun ne Lknª. ÷kuøk ½hkU fu ËhðkÍkU {U rçk÷k rÍsf Íktfíku nI, n¥kk rf ËhðkÍk ¾w÷k Lk nku íkku W[f W[f fh Íktfíku nI, Ëhkz {U Mku Íktfíku nI, r¾zfe {U Mku Íktfíku nI, ÃkËko nxk fh Íktfíku ni ykih RMk çkkík fe {wí÷fLk Ãkhðkn Lknª fhíku rf rfMke fu ½h {ut ÍktfLku fe þheyík {U {w{k-Lk-yík ni.

ykt¾ Vkuz zk÷Lku fk RÂÏíkÞkh Mkwðk÷ : yøkh ËMíkf ËuLku fu çkk ðwsqË sðkçk Lk r{÷u íkku õÞk yçk ¼e ½h {U Lknª Íktf Mkfíku ? sðkçk : Lknª Íktf Mkfíku. nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq Íh røkVkhe Mku rhðkÞík ni rf nwÍqh íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhk, MkwÕíkkLku {¬yu {wfho{k

fk

311 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : “rsMk Lku RòÍík r{÷Lku Mku Ãkn÷u ne ÃkËko nxk fh {fkLk fu yLËh ™Íh fe ykih ½h ðk÷kU fu rMkºk fku Ëu¾k WMk Lku yiMkk fk{ rfÞk òu WMk fu r÷Þu n÷k÷ Lk Úkk sçk WMk Lku Ëu¾k yøkh fkuE çkZ fh WMk fe ykt¾ Vkuz Ëu íkku RMk Ãkh {I WMku (Þk’Lke ykt¾ VkuzLku ðk÷u fku) þ{o Lk rË÷kŸøkk. yøkh fkuE yiMku ËhðkÍu fu ÃkkMk Mku økwÍhk rsMk Ãkh Lk fkuE ÃkËko ni ykih Lk ËhðkÍk çkLË ni, r÷nkÍk WMk Lku (rçk÷k fMË) Ëu¾k íkku WMk Ãkh økwLkkn Lknª çkÂÕf ¾íkk ½h ðk÷kU fe ni.”

(Mkw-LkLkwr¥khr{Íe, rs. 4, Mk. 324, nËeMk : 2716)

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu yÕVkÍ “WMku þ{o Lk

rË÷kŸøkk” fu íknTík Vh{kíku nI : Þk’Lke ykt¾ Vkuz ËuLku ðk÷u fku Lk íkku fkuE MkÍk Ëqtøkk Lk {÷k{ík fYtøkk, õÞqt rf Þnkt fwMkqh WMk ÍktfLku ðk÷u fk ni (ÞkË hnu !) ynLkkV fu LkÍTËef Þun Vh{kLku yk÷e zhkLku Ä{fkLku fu r÷Þu ni ðhLkk RMk ykt¾ VkuzLku ðk÷u Mku ykt¾ fk rfMkkMk ÍYh r÷Þk òyuøkk, hçk íkyk÷k Lku Vh{kÞk :

ykt¾ íkku ykt¾ fu çkË÷u

{U Vkuze ò Mkfíke ni Lk rf íkkf Íktf fu RðÍ. (r{hykík, rs. 5, Mk. 257)

312 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

økw^ík-økq {U rLkøkkn fnkt nku ?

Mkwðk÷ : õÞk økw^ík-økq fhíku nwyu LkÍh Lke[e h¾Lke ÍYhe ni ? sðkçk : RMk fe MkqhíkU ni {-Mk÷Lk {Ëo fk {w¾kíkçk (Þk’Lke rsMk Mku çkkík fh hnu nI ðkun) y{úË nku ykih WMk fku Ëu¾Lku Mku þnðík ykíke nku (Þk RòÍíku þh-E Mku {Ëo yßLkrçkGÞk Mku Þk ykihík ysLkçke {Ëo Mku çkkík fh hne nku) íkku LkÍh RMk íkhn Lke[e h¾ fh økw^ík-økq fhu rf WMk fu [unhu çkÂÕf çkËLk fu rfMke ¼e WÍTð n¥kk rf r÷çkkMk Ãkh ¼e LkÍh Lk Ãkzu. yøkh fkuE {kLkuy þh-E (Þk’Lke þh-E Áfkðx) Lk nku íkku {w¾kíkçk fu [unhu fe íkhV Ëu¾ fh ¼e økw^ík-økq fhLku {U þhyLk fkuE nhs Lknª. yøkh rLkøkknkU fe rnVkÍík fe ykËík çkLkkLku fe rLkGÞík Mku nh yuf Mku Lke[e LkÍh rfÞu çkkík fhLku fk {k’{q÷ çkLkkyu íkku çknwík ne yåAe çkkík ni õÞqt rf {wþk-nËk Þune ni rf Ve Í{kLkk rsMk fe Lke[e rLkøkknU h¾ fh økw^ík-økq fhLku fe ykËík Lknª nkuíke WMku sçk y{úË Þk yßLkrçkGÞk Mku çkkík fhLku fe Lkkiçkík ykíke ni WMk ðõík Lke[e rLkøkknU h¾Lkk WMk fu r÷Þu MkÏík Ëw~ðkh nkuíkk ni.

rLkøkknu {wMíkVk fe yËkyut Mkwðk÷ : Mkhfkhu {ËeLkk yLËkÍ çkíkk ËersÞu.

fu LkÍh Vh{kLku fu {wÏíkr÷V

313 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

sðkçk : nÍhíku MkÂGÞËwLkk {wnB{Ë rçkLk EMkk ríkhr{Íe Lkõ÷ Vh{kíku nI : sçk Mkhfkhu Ëku yk÷{, Lkqhu {wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{

rfMke

íkhV íkðßòun Vh{kíku íkku Ãkqhu {w-íkðßsun nkuíku, {wçkkhf LkÍhU Lke[e hníke Úkª, LkÍh þheV ykM{kLk fu çkòyu rÍÞkËk íkh Í{eLk fe íkhV nkuíke Úke, yõMkh ykt¾ {wçkkhf fu fLkkhu Mku Ëu¾k fhíku Úku. (1) {ÍTfqhk nËeMku Ãkkf {U Þun yÕVkÍ “Ãkqhu {w-íkðßsun nkuíku” RMk fk {í÷çk Þun ni rf LkÍh [whkíku Lknª Úku. ykih Þun çkkík rf “{wçkkhf LkÍhU Lke[e hníke Úke” Þk’Lke sçk rfMke [eÍ fe íkhV Ëu¾íku íkku yÃkLke rLkøkkn ÃkMík (Þk’Lke Lke[e) Vh{k r÷Þk fhíku Úku. rçk÷k ÍYhík RÄh WÄh Lk Ëu¾k fhíku Úku, çkMk n{uþk ykr÷{w÷ økiçk

fe íkhV {w-íkðßsun hníku, WMke fe

ÞkË {u {~økq÷ ykih ykr¾hík fu {wyk-{÷kík {ut økkuhku íkV¬wh Vh{kíku hníku. (2) ykih Þun yÕVkÍ “ykÃk fe LkÍhU ykM{kLk fe rLkMçkík Í{eLk fe íkhV rÍÞkËk hníke Úke” 1.

Þk’Lke Þun nË Ë-hò þ{kuo nÞk fe Ë÷e÷ ni, nËeMk

y~þ{kR÷ r÷r¥khr{Íe, Mk. 23, hf{ : 7 2 . y÷ {ðkrnçkwÕ÷ËwÂLLkGÞn ð þnwoÍTÍhfkLke, y÷÷ {ðkrnrçkÕ÷wËwÂLLkGÞn, rs. 5 , Mk. 272

314 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

{uut òu Þun ykÞk ni rf : ¾k-ík{w÷ {wh-Mk÷eLk, hnT{íkwÂÕ÷÷ sçk økw^ík-økq fhLku çkiXíku íkku

yk-÷{eLk

yÃkLke rLkøkkn þheV ykM{kLk fe íkhV rÍÞkËk WXkíku Úku.(1 ) Þk’Lke Þun LkÍh fk WXkLkk RÂLíkÍkhu ðnTÞ {U nkuíkk Úkk ðhLkk LkÍhu {wçkkhf fk Í{eLk fe íkhV h¾Lkk hkuÍ {hko fu {k’{q÷kík {U Úkk. (2) rsMk íkhV WX økE Ë{ {U Ë{ yk økÞk WMk rLkøkknu RLkkÞík {U ÷k¾kU Mk÷k{

s~Lku rð÷kËík fe çk-h-fík Mku {uhe rÍLËøke çkË÷ økE RM÷k{e çknLkku ! n{ {wMkÕ{kLkkU fu r÷Þu MkwÕíkkLku {ËeLkyu {wLkÔðhn, þnLþknu {¬yu {wfho{k

fu

Þki{u rð÷kËík Mku çkZ fh fkiLk Mkk rËLk “Þki{u RLyk{” nkuøkk ? ík{k{ Lku’{íkU WLnª fu íkwVi÷ íkku ni ykih Þun rËLk EË Mku ¼e çkuníkh rf WLnª fu MkËfu {U EË ¼e EË nwE. RMke ðsn Mku Ãkeh þheV fu rËLk hkuÍk h¾Lku fk Mkçkçk RþkoË Vh{kÞk: rð÷kËík nw E.

Þk’Lke RMk rËLk {uhe

(Mknen {w M÷{, Mk. 591 , nËeMk : 1162 )

1. yçkq ËkðqË, rs. 4 , Mk. 342 , nËeMk : 4837 2. yrþ’y. rs. 4, Mk. 526, {ËkrhswLLkwçkwÔðík, rs. 1 , Mk. 6

315 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

íkç÷eøku fwhykLkku MkwLLkík fe yk÷{økeh økih rMkÞkMke íknhef, Ëk’ðíku RM÷k{e fe íkhV Mku ËwLÞk fu çku þw{kh {w{kr÷f fu ÷k íkk’ËkË {fk{kík Ãkh nh Mkk÷ EËu {e÷kËwLLkçke

þkLkËkh íkhefu Ãkh {LkkE

òíke ni. hçkeWLLkqh þheV fe 12 ðª þçk fku yÍe{w~þkLk RÂßík{kyu {e÷kË fk RLRfkË nkuíkk ni ykih EË fu hkuÍ {hnçkk Þk {wMíkVk

fe Äq{U {[kíku nwyu

çku þw{kh sw÷qMku {e÷kË rLkfk÷u òíku nI rsLk {U ÷k¾kU ykrþfkLku hMkq÷ þhef nkuíku nI. EËu {e÷kËwLLkçke íkku EË fe ¼e EË ni rçk÷Þfe nI EËu EËkt EËu {e÷kËwLLkçke s~Lku rð÷kËíkfe ¼e ¾qçk çknkhU nI, yiMke ne yuf çknkh MkwrLkÞu, [wLkkL[u yuf RM÷k{e çknLk fk çkÞkLk fwA Þqt ni rf yk{ ÷zrfÞkU fe íkhn {I ¼e rVÕ{U rzhk{u Ëu¾Lku fe ykËe, økkLku MkwLkLku fe þkifeLk ykih þkËe rçkÞkn {ut çkLk Mktðh fh çku ÃkËko þhef nkuLku fe rË÷ËkËk Úke. “{hLku fu çkk’Ë {uhk õÞk çkLkuøkk” RMk fk {wÍu rçkÕfw÷ ¼e yunMkkMk íkf Lk Úkk ! 2 Mkk÷ Ãkn÷u {wÍu çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e yÃkLku rh~íkuËkhkU fu Þnkt òLku fk Rr¥kVkf nwðk. WLk fu

316 rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

Vh{kLku {wMíkVk

½h fu rçkÕfw÷ fheçk RM÷k{e çknLkkU fk MkwLLkíkkU ¼hk RÂßík{ky nkuíkk Úkk, yuf RM÷k{e çknLk fe Ëk’ðík Ãkh {I ¼e RÂßík{ky {U [÷e økE.

WMk

RÂßík{ky Lku {uhe Mkku[kU fk Á¾ íkçËe÷ fh fu h¾ rËÞk ! rVh {I Lku çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e {U ne hçkeWLLkqh þheVfe çknkhU Ëu¾ª íkku rË÷ LkurfÞkU fe íkhV {ÍeË {kR÷ nwðk.

{I Lku Lk{kÍ ÃkZLkk þwYy fh Ëe. {-ËLke

RLyk{kík Ãkh y{÷ ykih þh-E ÃkËko fhLkk LkMkeçk nku økÞk. Ëk’ðíku RM÷k{e fk {-ËLke fk{ fhíku fhíku íkk Ë{u íknheh {I y÷kfkE Mkín Ãkh {-ËLke RLyk{kík fe rÍB{uËkh fe nirMkGÞík Mku MkwLLkíkkU fe r¾Ë{ík fhLkufe MkykËík Ãkk hne nqt. ykE LkE nwfq{ík rMk¬k LkÞk [÷uøkk yk÷{ Lku htøk çkË÷k Mkwçnu þçku rð÷kËík

s~Lku rð÷kËík Ëu¾ fh fçkq÷u RM÷k{ RM÷k{e çknLkku ! yÕ÷kn

rnËkÞík ËuLku ðk÷k ni, sçk

ðkun rfMke fku LkðkÍLkk [kníkk ni íkku ¾wË ne yMçkkçk ¼e

317 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

{wnGÞk fh Ëuíkk ni, siMkk rf yuf {kìzLko ¾kíkqLk fu r÷Þu yMçkkçk nku òLku Ãkh WMk Lku {-ËLke {knku÷ {U þw{qr÷GÞík fe MkykËík ÃkkE.

! s~Lku rð÷kËík fe ¼e õÞk

¾qçk çk-h-fíkU ni. RMk fu Íheyu íkku Lk òLku rfíkLkkU fu rçkøkzu {wfÆh Mktðh òíku nI. yuf RM÷k{e ¼kE Lku çkíkkÞk rf s~Lku rð÷kËík {U {ÂMsË fe Mkòðx Mku {w-íkyÂMMkh nku fh yuf fkrVh Lku RM÷k{ fçkq÷ fh r÷Þk rf ðkn ðkn ! {wMkÕ{kLk yÃkLku ykfk

fe rð÷kËík Ãkh

rfMk fËh yunrík{k{ fu MkkÚk ¾wrþÞkt {Lkkíku nI, {wMkÕ{kLkkU fku yÃkLku Lkçke Mku rfMk fËh ðkr÷nkLkk ÃÞkh ni.

s~Lku rð÷kËík {LkkLku ðk÷kU Mku ykfk ¾wþ nkuíku nI ! ¾wË þnLþknu rhMkk÷ík

¼e

yÃkLkk s~Lku rð÷kËík {LkkLku ðk÷kU Mku ÃÞkh fhíku nI [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

fu Vh{kLk fk

¾w÷kMkk ni : çkk’Í ykrþfkLku hMkq÷ Lku Ïðkçk {U s~Lku rð÷kËík fu y{÷ Mku {nçkqçku hççku ÷{ ÞÍ÷

318 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

fku ¾w þ Ëu¾k ykih Vh{kíku MkwLkk :

Þk’Lke

òu n{khe ¾wþe fhíkk ni n{ WMk Mku ¾wþ nkuíkU nI. (¾w÷kMkk yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 15, Mk. 522, 523 )

¾wrþÞkt {Lkkyku ¼kRÞku ! Mkhfkh yk økyu Mkhfkh yk økyu þnu yçkhkh yk økyu EËu {e÷kËwLLkçke Mku n{ fku çkunË ÃÞkhni

Ëku snkt {U yÃkLkk çkuzk Ãkkh ni

R~fu {òÍe fu {w-íkyÂÕ÷f Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : òu Lk [kníku nwyu ¼e çkøkih rfMke økih þh-E n-h-fík fu Rr¥kVkrfÞk R~fu {òÍe {U {wçík÷k nku òyu õÞk ðkun økwLknøkkh ni ? sðkçk : Lknª. õÞqt rf RMk {U WMk fk RÂÏíkÞkh Lknª Mkwðk÷ : íkku yçk {heÍu R~f fku õÞk fhLkk [krnÞu ? sðkçk : Mkçkú fh fu y@ f{kLkk [krnÞu.

Mkwðk÷ : ðkn ! R~fu {òÍe fu Íheyu Mkðkçk ¼e f{kÞk ò Mkfíkk ni ? sðkçk : õÞqt Lknª. Þun çkkík ÞkË hr¾Þu rf çku RÂÏíkÞkh R~f nku òLku fe Mkqhík {ut ¼e Mkðkçk ÃkkLku fu r÷Þu þheyík fe ÃkkMkËkhe ÍYhe ni. {-Mk÷Lk yøkh {Ëo fe rfMke økih ykihík Ãkh y[kLkf LkÍh Ãkz økE ykih VkihLk LkÍh nxk ÷uLku fu çkk ðwsqË yøkh ðkun rË÷ {u tøkz økE ykih RMk fu çkk’Ë Lk

319 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

fMËLk WMk fk íkMkÔðwh s{kÞk Lk ne RhkËíkLk WMk fku Ëu¾k, Lk f¼e WMk Mku {w÷kfkík fe, Lk ne VkuLk Ãkh çkkík fe, Lk WMk fku RÂ~fÞk ¾ík r÷¾k ykih Lk ne f¼e fkuE íkkunVk r¼sðkÞk y÷ økhÍ WMk nku òLku ðk÷u økih RÂÏíkÞkhe R~fu {òÍe fku yiMkk AwÃkkÞk rf rfMke ËqMkhu Ãkh fwò ¾wË WMk ÷zfe fku ¼e Ãkíkk Lk [÷Lku rËÞk íkku yiMkk “ykrþfu MkkrËf” yøkh R~f {U ½w÷ ½w÷ fh {h òyu íkku þneË ni. [wLkkL[u hkníkw÷ ykrþfeLk, {whkËw÷ {w~íkkfeLk, þBMkw÷ ykrhVeLk, rMkhkswMMkkr÷feLk, ¾k-ík{wLLkrçkGÞeLk, sLkkçku hnT{íkwÂÕ÷÷ yk-÷{eLk

fk Vh{kLku

rË÷LkþeLk ni : “òu rfMke Ãkh ykrþf nwðk ykih WMk Lku Ãkkf Ëk{Lke RÂÏíkÞkh fe ykih R~f fku AwÃkkÞk rVh RMke nk÷ {U {h økÞk íkku ðkun þnkËík fe {kiík {hk.” (íkkhe¾u çkøkËkË,rs.

13, Mk. 185, hf{ : 7160)

Ëu¾k ykÃk Lku ! ykrþfu MkkrËf fu

r÷Þu Þun þhkRík ni rf Ãkkf Ëk{Lke RÂÏíkÞkh fhu ykih yÃkLku R~f fku AwÃkkyu h¾u íkçk ðkun R~f {U {hk íkku þneË ni. Ëk’ðíku RM÷k{e fu Rþkyíke RËkhu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk 1250 Mk-Vnkík Ãkh {w~íkr{÷ rfíkkçk, “çknkhu þheyík” rsÕË yÔð÷ MkVnk 859 Ãkh MkËÁ~þheyn,

320 Vh{kLku {wMíkVk ÃkZu .

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk

çkËÁ¥khefnnÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Lku þnkËík fe 36 yõMkk{

çkÞkLk fe ni WLk {U 16 LkBçkh Þu ni (ðkun ¼e þneË ni òu) R~f {U {hk çkþíkuo rf Ãkkf Ëk{Lk nku ykih AwÃkkÞk nku.

ykrþf ð {k’þqf þkËe fh Mkfíku nI Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : íkku õÞk ykrþf ð {k’þqf fku ykÃkMk {U þkËe fe þhyLk {w{k-Lk-yík ni ? sðkçk : yøkh fkuE {kLkuyu þh-E Lk nku íkku þkËe fh Mkfíku nI ÞkË hr¾Þu ! þkËe Mku fç÷ {w÷kfkík, ¾ík ð rfíkkçkík, VkuLk Ãkh økw^ík-økq ykih íknkRV fk ÷iLk ËiLk ðøkihk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷u fk{ ni. çkk’Í ykrþf ð {k’þqf ðkr÷ËiLk Mku AwÃk fh “fkuxo {uhus” fhíku nI RMk íkhn fhLku {U ÷krÍ{e íkkih Ãkh ðkr÷ËiLk fe rË÷ ykÍkhe ykih ¾kMk íkkih Ãkh ÷zfe fu ðkr÷ËiLk fe rÍÕ÷íkku ÁMðkE nkuíke ni ykih ÷zfk yøkh ÷zfe fk fwVq Lk nku íkku ÷zfe fk ðkr÷Ë Þk ð÷e fe RòÍík fu rçkøkih rfÞk òLku ðk÷k rLkfkn yM÷Lk nkuíkk ne Lknª. (fwVq fu çkkhu {U {ÍeË Mkwðk÷ sðkçk [LË Mk-Vnkík fu çkk’Ë yk hnu nI) yÃkLku {òÍe R~f fu r÷Þu

321 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

nÍhíku MkGÞËwLkk ÞqMkwV

ykih Íw÷i¾k fu

rfMMku fku Ë÷e÷ çkLkkLkk MkÏík snk÷ík ð nhk{ ni. ÞkË hnu ! R~frMkVo Íw÷i¾k ne fe íkhV Mku Úkk, nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

fk Ëk{Lk RMk Mku Ãkkf Úkk, nh

Lkçke {k’Mkq{ ni.

økih þh-E R~fu {òÍe fe íkçkkn fkrhÞkt Mkwðk÷ : yks f÷ R~fu {òÍe {U þheyík fe fkVe r¾÷kV ðhÍe fe òíke ni. RMk fe ðsn ? sðkçk : RMk fe Mkçk Mku çkze ðsn yks f÷ fu yõMkh {wMkÕ{kLkkU {U RM÷k{e {k’÷q{kík fe f{e ykih MkwLLkíkkU ¼hu {-ËLke {knku÷ Mku Ëqhe ni. RMke Mkçkçk Mku nh íkhV økwLkknkU fk Mki÷kçk W{Lz ykÞk ni ! T.V., V.C.R. ykih RLxhLkux ðøkihk {U RÂ~fÞk rVÕ{kU ykih rVÂMfÞk rzhk{kU fku Ëu¾ fh Þk R~f çkkrÍÞkU fe {wçkk-÷økk yk{uÍ yÏçkkhe ¾çkhkU LkeÍ Lkkrð÷kU, çkkÍkhe {knLkk{kU zkRsuMxkU {U VÍeo RÂ~fÞkt y^MkkLkkU fku ÃkZ fh Þk fkì÷uÍkU ykih ÞqLkeðŠ MkrxÞkU fe {Ï÷qík õ÷kMkkU {U çkiX fh Þk Lkk {nh{ rh~íkuËkhkU fu MkkÚk ¾Õík {Õík nku fh ykÃkMke çku íkfÕ÷wVe fu Ë÷Ë÷ fu yLËh

322 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Wíkh fh yõMkh rfMke Lk rfMke fku rfMke Mku R~f nku òíkk ni. Ãkn÷u Þf íkhVk nkuíkk ni rVh sçk Vhefu yÔð÷ Vhefu MkkLke fku {w¥k÷y fhíkk ni íkku çkk’Í yðfkík Ëku íkhVk nku òíkk ni. ykih rVh W{q{Lk økwLkkn ð RMÞkLk fk íkqVkLk ¾zk nku òíkk ni. VkuLk Ãkh S ¼h fh çku þ{koLkk çkkík çkÂÕf çku rnòçkkLkk {w÷kfkík fu rMkÂÕMk÷u nkuíku ni, {õíkqçkkík ð Mkkiøkkík fu íkçkkrË÷u nkuíku nI, þkËe fu ¾w^Þk fki÷ ð fhkh nku òíku nI, yøkh ½h ðk÷u Ëeðkh çkLkU íkku çkMkk yðfkík ËkuLkkU rVhkh nku òíku nI, çkk’Ënq yÏçkkh {U WLk fu RÂ~íknkh AÃkíku nI, ¾kLkËkLk fe ykçkY fk Mkhu çkkÍkh Lke÷k{ nkuíkk ni, f¼e “fkuxo {uhus” fe íkhfeçk çkLkíke ni íkku

f¼e Þqt ne çkøkih rLkfkn fu..... LkeÍ yiMkk

¼e nkuíkk hníkk ni rf ¼køkíku Lknª çkLkíke íkku ¾wËfwþe fe hkn ÷e òíke ni rsMk fe ¾çkhU ykyu rËLk yÏçkkhkík {U AÃkíke hníke ni. ykÃk fe Rçkúík fu r÷Þu çkhkuÍ Ãkeh þheV 9 sw{krË÷ Q÷k rMk. 1427 rn. (5-6-2006) fku yÏçkkh

støk fe íkhV Mku “RLxhLkux” Ãkh ÷økLku ðk÷e yuf ¾çkh {hLku ðkr÷ÞkU fu Lkk{ rLkfk÷ fh {k’{q÷e íkMkhwoV fu MkkÚk Ãkuþ fhíkk nqt :

323 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

íkeLk sðkLk çknLkkU fe RÂßík{kE ¾wËfwþe ÃkkrfMíkkLk fu Mkqçkyu Ãktòçk fu yuf þnh {U íkeLk Lkki sðkLk çknLkkU Lku Ínhe÷e økkur÷Þkt ¾k fh RÂßík{kE ¾wËfwþe fh ÷e. 17 Mkk÷n çknLk VMxo RÞh, 19 Mkk÷n çknLk Úkzo RÞh ykih 26 Mkk÷n çknLk yu{ yu fe íkkr÷çkk Úke. hkík økyu WLk fk yÃkLke ðkr÷Ëk fu MkkÚk ÃkMkLË fe þkËe ykih {ykþe {MkkR÷ Ãkh Íøkzk nwðk Úkk ykih ðw-hMkk fu fnLku fu {wíkkrçkf íkeLkkU çknLkkU fu {kçkiLk íkÕ¾ f÷k{e nkuíke hníke Úke. ðkr÷Ëk WLk fu rh~íku yÃkLke ÃkMkLË fu {wíkkrçkf fhLkk [kníke Úke. økwÍ~íkk þçk ¼e {ykþe {MkkR÷ ykih WLk fu rh~íkkU fe ðsn Mku WLk fe yÃkLke ðkr÷Ëk fu MkkÚk íkÕ¾e nwE. hkík fku íkeLkkU Lku yuf f{hu {U çkLË nku fh Ínhe÷e økkur÷Þkt ¾k ÷ª. WLnU ríkççke R{ËkË fu r÷Þu yMÃkíkk÷ Ãknwt[kÞk økÞk. snkt ðkun íkõheçkLk rLkMV ½Lxk {kiík ð nÞkík fe f~{fþ {U {wçík÷k hnLku fu çkk’Ë Ë{ íkkuz økE. íkeLkkU çkuðk {kt fu MkkÚk rhnkRþ ÃkÍeh Úke. WLk fe LkyþkU fk ÃkkuMx {kxo{ 8 ½Lxu çkk’Ë nwðk. íkeLkkU çknLkkU fku nÍkhku y^hkË fe {kisqËøke {U yknkU rMkÂMfÞkU {U rMkÃkwËuo ¾kf fh rËÞk økÞk yÏçkkh {U rËyu nwyu Lkk{kU Mku yLËkÍk nwðk rf Þun {wMkÕ{kLk Úkª RMk r÷Þu Ëwyk ni, Þk yÕ÷kn

n{khe, WLk íkeLkkU {nqo{k çknLkkU

324 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

fe ykih {-ËLke ykfk

fe ík{k{ WB{ík

fe {ÂøVhík Vh{k.

Lkk fk{kLku R~f fe ¾wËfwrþÞkt “hkuÍLkk{k Lkðkyu ðõík” (fhk[e 4 yøkMík rMk. 2004 E.) fe Ëku {ÍeË ¾çkhu {w÷k-nÍk Vh{kRÞu : (1) ÃkMkLË fe þkËe Lk nkuLku Ãkh yif Lkku sðkLk Lku Ính Ãke r÷Þk. (2) {nççkík {U Lkkfk{e Ãkh ËkËq (rMkLÄ) fu Lkki sðkLk Lku ¾wËfwþe fh ÷e.

RMk íkhn fe yBðkík ¼e çkze nMkhík Lkkf nkuíke ni.

R~fu {òÍe Mku çk[Lku fk íkhefk Mkwðk÷ : R~fu {òÍe fu yMçkkçk ykih RMk Mku çk[Lku fk íkhefk çkÞkLk fh ËersÞu. sðkçk : WhÞkLke ð VnTnkþe, {Ï÷qík íkk’÷e{, çku ÃkËoøke, rVÕ{ çkeLke, Lkkrð÷kU ykih yÏçkkhkík fu RÂ~fÞkt ð rVÂMfÞkt {Ík{eLk fk {wíkk-÷yk ðøkihk R~fu {òÍe fu yMçkkçk nI. ÷k þwQhe fe W{ú {U yuf MkkÚk ¾u÷Lku ðk÷u çkå[u ykih çkÂå[Þkt ¼e çk[ÃkLk fe ËkuMíke fe ðsn Mku RMk {U {wçík÷k nku Mkfíku nI. ðkr÷ËiLk yøkh þwYy ne Mku yÃkLku çkå[kU fku økihkU çkÂÕf fheçk íkheLk yÍeÍkU çkÂÕf Mkøku ¼kE çknLkkU íkf fe çkÂå[ÞkU

325 íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Vh{kLku {wMíkVk

fu MkkÚk ykih RMke íkhn yÃkLke {wÂLLkÞkU fku ËqMkhkU fu {wLLkkU fu MkkÚk ¾u÷Lku Mku çkkÍ h¾Lku {U fkBÞkçk nku òyut ykih çkÞkLk fËko Ëeøkh yMçkkçk Mku çk[kLku fe ¼e MkyTÞ fhU íkku R~fu {òÍe Mku fkVe nË íkf Awxfkhk r{÷ Mkfíkk ni. çkå[kU fku çk[ÃkLk ne Mku yÕ÷kn nçkeçk

ykih WMk fu ÃÞkhu

fe {nççkík fk ËMko ËuLkk [krnÞu.

yøkh rfMke fu rË÷ {ut nfefe {k’LkkU {U {nççkíku hMkq÷ ò økwͪ nku økE íkku

R~fu

{òÍeMku {nVqÍ nku òyuøkk. {nççkík økih fe rË÷ Mku rLkfk÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn {wÍu yÃkLkk ne ËeðkLkk çkLkk ÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn

þkËe rfíkLke W{ú {U nkuLke [krnÞu ?

Mkwðk÷ : rLkfkn rfíkLke W{ú {U fhLkk [krnÞu ? sðkçk : ðkr÷Ëi L k fku [krnÞu rf sqt ne yki÷kË çkkr÷øk nku RLk fk rLkfkn fh ËU . RMk rÍBLk {U Ëku Vhk{i L ku {w M íkVk {w÷k-nÍk Vh{kRÞu : (1 ) rsMk fu ½h ÷zfk ÃkiËk nku ðkun WMk fk yåAk Lkk{ h¾U, Lkuf yËçk rMk¾kyu ykih sçk çkkr÷øk nku rVh WMk fk rLkfkn fh Ëu. yøkh WMk fk

326 Vh{kLku {wMíkVk þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk {uhe

rLkfkn çkw÷qøkík fu ðõík (Þk’Lke çkkr÷øk nku òLku fu çkk ðwsËq ) Lk rfÞk ykih ðkun rfMke økwLkkn fk {wh-íkrfçk nwðk íkku RMk fk økwLkkn çkkÃk Ãkh nkuøkk. (þw-yçkw÷ E{kLk r÷÷ çkinfe, rs. 6 , Mk. 401 , nËeMk : 8666

{wVMMkehu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

RMk nËeMku Ãkkf fu yÕVkÍ “RMk fk

økwLkkn çkkÃk Ãkh nkuøkk” fu íknTík Vh{kíku nI : Þun RMk Mkqhík {U ni rf çkå[k økheçk nku ¾wË rLkfkn fhLku Ãkh fkrËh Lk nku ykih yøkh çkkÃk y{eh nku ykih yki÷kË fk rLkfkn fh Mkfíkk ni {økh ÷k Ãkhðkne Þk y{eh (½hkLku fe ÷zfe) fe ík÷kþ {U rLkfkn Lk fhu, íkçk çkå[u fu økwLkkn fk ðçkk÷ WMk ÷k Ãkhðkn çkkÃk Ãkh nkuøkk.

(r{hykík, rs. 5, Mk. 30)

( 2) “íkkihkík” {U r÷¾k nwðk ni rsMk fe ÷zfe çkkhn Mkk÷ fe nku økE ykih ðkun WMk fk rLkfkn Lk fhu yøkh ðkun ÷zfe rfMke økwLkkn fku Ãknwt[e íkku RMk fk økwLkkn çkkÃk Ãkh nkuøkk.

(þw-yçkw÷ E{kLk, rs. 6, Mk. 402 , nËeMk : 8669)

r{hykíkw÷ {LkkSn rsÕË 5 , MkVnk 31 Ãkh RMk nËeMku Ãkkf fu yÕVkÍ “rsMk fe ÷zfe çkkhn Mkk÷ fe nku økE ykih ðkun WMk fk rLkfkn Lk fhu” fu íknTík Vh{kíku nI : Þk’Lke fwVq r{÷íkk nku ykih Þun þÏMk rLkfkn fh ËuLku Ãkh

327 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

fkrËh nku rVh ¼e {nTÍ Ëki÷ík {LË fe ík÷kþ {U ÷k Ãkhðkne Mku rLkfkn Lk fhu. RMk nËeMk Mku {k’÷q{ nwðk rf hçk íkyk÷k íkkiVef Ëu íkku ÷zfe fk rLkfkn çkkhn Mkk÷ fe W{ú Mku Ãkn÷u ne fh Ëu, yçk íkku Ãkå[eMk íkeMk Mkk÷ íkf fe ÷zrfÞkt ½hkU {U çkiXe hníke ni, Lk çke.yu . (ÃkkMk rfÞk nwðk) ÷¾Ãkíke r{÷íkk ni Lk rLkfkn nkuíkk ni. hçk íkyk÷k {wMkÕ{kLkkU fe ykt¾ut ¾ku÷u. ykih “RMk fk økwLkkn çkkÃk Ãkh nkuøkk” fu íknTík Vh{kíku nI : Þk’Lke RMk fk økwLkkn çkkÃk Ãkh ¼e ni õÞqt rf ðkun RMk fk Mkçkçk çkLkk. (r{hykík, rs. 5, Mk. 31) y^MkkuMk ! yks f÷ ËwLÞðe hM{ku hðks fe ðsn Mku þkrËÞkU {U økih {k’{q÷e íkk¾eh fe òíke ni rsMk fe ðsn Mku R~fu {òÍe ¼e ÃkhðkLk [Zíkk ykih çku þw{kh økwLkknkU fk rMkÂÕMk÷k [÷íkk ni fkþ ! fkuE yiMkk {-ËLke hðks fkR{ nku òyu rf çkå[k ykih çkå[e sqt ne çkw÷qøkík fe Ëun÷eÍ Ãkh fË{ h¾U WLk fu rLkfkn nku òÞk fhU rf

RMk íkhn n{khk

{wykþhk çku þw{kh çkwhkRÞkU Mku çk[ òyuøkk.

rsLLk yøkh ykihík Ãkh ykrþf nku òyu íkku.....?

Mkwðk÷ : rsLLk yøkh rfMke ykihík Ãkh ykrþf nku òyu ykih hf{ ðøkihk Ëu íkku õÞk fhu ?

328 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

sðkçk : R{k{u yn÷u MkwLLkík

Mku yuf yiMke ykihík fu

{w-íkyÂÕ÷f ÃkqAk økÞk rsMku rsLLk ÁÃki ðøkihk Ëu òíkk Úkk íkku RþkoË Vh{kÞk : “ðkun rsLLk òu fwA WMk ykihík fku Ëuíkk ni WMk fk ÷uLkk nhk{ ni rf ðkun rÍLkk fe rh~ðík ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 566 )

rsLLk yøkh ykihík fku Íçkh ËMíke íkkunVk Ëu íkku...... ?

Mkwðk÷ : yøkh ðkun rsLLk ykihík fku Íçkh ËMíke hf{ Ëu íkku õÞk fhu ? sðkçk : yøkh ðkun ÷uLku Ãkh {sçkqh fhu (íkku) ÷u fh Vw-fhk Ãkh íkMkÆwf (Þk’Lke ¾ihkík) fh rËÞk òyu yÃkLku MkVo (Þk’Lke RÂMík’{k÷) {U ÷kLkk nhk{ ni.

(yiÍLk, Mk. 567 )

ykrþf ð {k’þqf fu íkkunVu fk nwõ{u þh-E Mkwðk÷ : ykrþf ð {k’þqf ykÃkMk {U yuf ËqMkhu fku íknkRV Ëuíku nI RLk fk õÞk nwõ{ ni ? sðkçk : (Þun rh~ðík ni ykih) økwLkknu fçkehk, fíE nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. y÷ çknÁhkoRf {U ni : “ykrþf ð {k’þqf ykÃkMk {U yuf ËqMkhu fku òu íknkRV Ëuíku nI ðkun rh~ðík ni, RLk fk ðkÃkMk fhLkk ðkrsçk ni ykih ðkun r{ÂÕfGÞík {U Ëkr¾÷ Lknª nkuíku.” (y÷ çknÁhkoRf, rs. 6 , Mk. 441)

329 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lkk òRÍ íkkunVu ÷kixkLku fk íkhefk

Mkwðk÷ : RMk íkhn fu íknkRV rsMk Mku r÷Þu Úku ðkun Vkiík nku økÞk nku íkku õÞk fhu ? fÞk íkkiçkk fh ÷uLku Mku h¾Lkk òEÍ nku òyuøkk ? sðkçk : rh~ðík fu {k÷ fk nwõ{ çkÞkLk fhíku nwyu {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “òu {k÷ rh~ðík Þk íkøkLLke (Þk’Lke økkLku Þk y~ykh ÃkZ fh) Þk [kuhe Mku nkrMk÷ rfÞk WMk Ãkh VÍo ni rf rsMk rsMk Mku r÷Þk WLk Ãkh ðkÃkMk fh Ëu, ðkun Lk hnu nkU WLk fu ðw-hMkk fku Ëu, Ãkíkk Lk [÷u íkku VfehkU Ãkh íkMkÆwf (¾ihkík) fhu, ¾heËku VhkuÏík rfMke fk{ {U WMk {k÷ fk ÷økkLkk nhk{u fíE ni, rçkøkih Mkqhíku {ÍTfqhk fu fkuE íkhefk RMk fu ðçkk÷ Mku Mkw ç kw f Ëku þ e fk Lknª. Þu n e nw õ { Mkq Ë ðøki h k Wfq Ë u VkrMkËk fk ni Vfo rMkVo RíkLkk ni rf Þnkt (Þk’Lke {-Mk÷Lk Mkq Ë ) rsMk Mku r÷Þk rçk÷ ¾w M kq M k WLnU ðkÃkMk fhLkk VÍo Lknª çkÂÕf RMku RÂÏíkÞkh ni rf WMku ðkÃkMk Ëu Ïðkn RÂçíkËkyLk íkMkÆw f (Þk’Lke ¾i h kík) fh Ëu .” (Víkkðk hÍrðGÞk rs. 23 , Mk. 551) yk’÷k nÍhík R{k{u yn÷u Mkw L Lkík {ÍeË yu f {fk{ Ãkh Rþko Ë Vh{kíku nI : “yøkh (Lkk[Lku økkLku ðk÷e fku hf{ Ëu L ku fk) yM÷ {fMkq Ë ykþL k kE ( { n ç ç k í k ) çkZkLkk ykih yÃkLke íkhV ÷w¼kLkk ({kR÷ fhLkk) ni íkku çkuþf rh~ðík fhkh Ãkkyuøkk

330 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

ykih RMke nwõ{u {øMkwçk {U Ëkr¾÷ nku òyuøkk.”

(Víkkðk hÍrðGÞk, rs. 23, Mk. 509 )

yBhË fku íkkunVk ËuLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : {Ëo fk þnðík fe ðsn Mku yBhË Mku ËkuMíke h¾Lkk ykih WMk fku {ÍeË rn÷kLku fu r÷Þu íkkunVk ð Ëkðík fk rMkÂÕMk÷k h¾Lkk fiMkk ni ? sðkçk : yiMke ËkuMíke Lkk òRÍ ð nhk{ ni çkÂÕf Vw-fnkyu rfhk{ Vh{kíku nI : “yBhË fe íkhV þnðík Mku Ëu¾Lkk ¼e nhk{ ni .” (íkVMkehkíku yn{rËGÞk, Mk. 559) ykih þnðík fe ðsn Mku yBhË fku íkkunVk ËuLkk Þk WMk fe Ëk’ðík fhLkk ¼e nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni.

ykihík Lkk {nh{ fku íkkunVk Ëu Mkfíke ni Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : RM÷k{e çknLk yÃkLku Lkk {nh{ rh~íkuËkh {-Mk÷Lk çknLkkuE, ¾k÷q, VqVk ðøkihk fku rLkGÞíku Mkkr÷nk fu MkkÚk rfMke {nh{ fu Íheyu íkkunVk r¼sðk Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª r¼sðk Mkfíke. íkkunVu fe íkkMkeh ySçk nkuíke ni. nËeMku Ãkkf {U ni rf “íkkunVk nfe{ (Þk’Lke yõ÷{LË ð ËkLkk) fku yLÄk fh Ëuíkk ni .” (y÷ rVhËkiMk rçk{yTMkqrh÷

331 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

¾¥kkçk, rs. 4 , Mk. 335, nËeMk : 6969)

yuf ykih nËeMku

{wçkkhf {U ni : “íkkunVu Ëku {nççkík çkZuøke” (yMMkw-LkLkw÷ fwçkúk r÷÷ çkinfe, rs. 6, Mk. 280, nËeMk : 11946)

çknh nk÷

ykihík fku yÃkLku Lkk {nh{ rh~íkuËkh fu rË÷ {U {nççkík fe szu WMíkðkh fhLku fe RòÍík Lknª Ëe ò Mkfíke.

Mkwðk÷ : çkk’Í R~fe r{Íks ÷ku øk çku çkkfe fu MkkÚk nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

ykih Íw÷i¾k fk nðk÷k

Ëuíku nI WLk fku õÞk sðkçk rËÞk òyu ? sðkçk : ÞfeLkLk ðkun ykrþfkLku LkkËkLk MkÏík ¾íkk Ãkh nI. yÃkLku Lk^Mk fe þhkhíkkU fu {wyk-{÷u {U þiíkkLk fe çkkíkkU {U yk fh çku Mkku[u Mk{Íu rfMke ¼e Lkçke

fu çkkhu {U

ÍçkkLk ¾ku÷Lkk E{kLk fu r÷Þu RÂLíknkE ¾íkhLkkf nkuíkk ni. ÞkË hr¾Þu ! Lkçke

fe yËLkk økwMíkk¾e ¼e

fw£ ni. nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

yÕ÷kn

fu Lkçke Úku ykih nh Lkçke {k’Mkq{. Lkçke Mku nhrøkÍ fkuE {ÍT{q{ n-h-fík MkkrËh Lknª nku Mkfíke. [wLkkL[u yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 12 Mkqhyu ÞqMkwV fe ykÞík LkBçkh 24 {U RþkoË Vh{kíkk ni :

332 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

íkso-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih çkuþf ykihík Lku WMk fk RhkËk rfÞk ykih ðkun ¼e ykihík fk RhkËk fhíkk yøkh yÃkLku hçk fe Ë÷e÷ Lk Ëu¾ ÷uíkk. (Ãkkhn : 12, ÞqMkwV : 24) MkËÁ÷ yVkrÍ÷ nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk MkÂGÞË {wnB{Ë LkE{wÆeLk {whkËykçkkËe

Vh{kíku nI : yÕ÷kn

íkyk÷k Lku yÂBçkÞk

fu LkwVqMku íkkrnhk fku

yÏ÷kfu Í{e{k ð y^yk÷u hÍe÷k (Þk’Lke {ÍT{q{ yÏ÷kf ykih Í÷e÷ fk{kU) Mku Ãkkf ÃkiËk rfÞk ni ykih yÏ÷kfu þheVk íkkrnhk {wfÆMkk Ãkh WLk fe r¾Õfík Vh{kE ni RMk r÷Þu ðkun nh Lkk fËoLke (Þk’Lke nh çkwhu) Vu’÷ Mku çkkÍ hníku nI. yuf rhðkÞík Þun ¼e ni rf rsMk ðõík Íw÷i¾k ykÃk fu Ëh Ãki nwE WMk ðõík ykÃk

Lku

yÃkLku ðkr÷Ëu {krsË nÍhíku MkÂGÞËw L kk Þk’fq ç k fku Ëu¾k rf ytøkw~íku {wçkkhf ËLËkLku yfËMk fu Lke[u Ëçkk fh RÂßíkLkkçk (Þk’Lke çkkÍ hnLku) fk Rþkhk Vh{kíku nI.

(¾ÍkRLkw÷ RhVkLk, Mk. 380)

nfefík Þune ni rf R~f rMkVo Íw÷¾ i k fe íkhV Mku Úkk nÍhíku MkÂGÞËwLkk

333 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

ÞqMkwV

fk Ëk{Lk RMk Mku fíyLk ÞfeLkLk

Ãkkf Úkk. Ãkkhn 12 Mkqhyu ÞqMkwV ykÞík LkBçkh 30 {U

þw-hVkyu r{Mh fe çkk’Í ykihíkkU fk fki÷

RMk íkhn Lkõ÷ rfÞk økÞk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih þnh {U fwA ykihíkU çkku÷e rf yÍeÍ fe çkeçke1 yÃkLku Lkki sðkLk2 fk rË÷ ÷w¼kíke ni, çkuþf WLk3 fe {nççkík RMk4 fu rË÷ {U Ãkih økE5 ni, n{ íkku RMku6 Mkhen ¾wË h^íkk 7 Ãkkíku nI. (Ãkkhn : 12, ÞqMkwV : 30)

nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e

Vh{kíku nI : “Íw÷i¾k fku

høçkík Úke {økh nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV íkkfík ð fwËhík h¾Lku fu çkk ðwsqË RMk (Þk’Lke Íw÷i¾k fe íkhV høçkík) Mku çkkÍ hnu. yÕ÷kn 1.

Lku fwhykLku fhe{

Þk’Lke Íw÷i¾k, 2, Þk’Lke nÍhíku ÞqMkwV, 3. Þk’Lke nÍhíku ÞqMkwV, 4 . Þk’Lke Íw÷i¾k, 5 . Þk’Lke Mk{k økE. 6. Þk’Lke Íw÷i¾k fku, 7 Þk’Lke R~f {U çku fhkh

334 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

{U ykÃk

fu çkkÍ hnLku fu y{÷ fku

¾qçk Mkhknk.” (yunÞkW÷ W÷q{, rs. 3 , Mk. 129)

Íw÷i¾k fe ËkMíkkLk Mkwðk÷ : “Íw÷i¾k fe ËkMíkkLk” ¼e MkwLkk ËersÞu íkkrf nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

fu çkkhu {U Vi÷kE òLku

ðk÷e øk÷ík Vnr{ÞkU fk ¼e RÍk÷k rfÞk ò Mkfu. sðkçk : Íw÷i¾k fk rfMMkk çkzk ySçk ni. nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e fe ík^Mkehu “Mkqhyu ÞqMkwV” {U çkÞkLk fËko RÂLíknkE íkðe÷ rfMMku fku Mk{ux fh yÍo fhLku fe MkyTÞ fhíkk nqt. : Íw÷i¾k yuf {Âøhçke çkkËþkn íki{qMk fe RÂLíknkE ¾qçk Mkqhík þnÍkËe Úke. Lkð çkhMk fe W{ú {U RMk Lku sçk Ïðkçk {U Ãkn÷e çkkh nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV fk ËeËkh rfÞk íkku WMke ðõík ykÃk fe ËeðkLke nku økE. nwMLku ÞqMkwV ¼e õÞk çkkík ni ? sçk ykÃk økÞk íkku yÕ÷kn

fe

fku çkkÍkhu r{Mh {U ÷kÞk

Lku nfefe nwMLku ÞqMkwV Mku ÃkËko WXk

335 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

rËÞk, ÷kuøk ËeËkh fu r÷Þu çku fhkh nku fh Ëkiz Ãkzu. RMk RÂÍTËnk{ (ykih ĬkÃke÷) {U 25 nÍkh {Ëo ð ykihík n÷kf nku økyu. nwMLku ÞqMkwV fe íkkçk Lk ÷k fh ({ÍeË) Ãkkt[ nÍkh {Ëo ykih 360 ftðkhe ykihíkkU Lku Ë{ íkkuz rËÞk.Íw÷i¾k òu rf çkwík ÃkhMík Úke WMk Lku nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV fku ÃkkLku fu r÷Þu çknwík síkLk rfÞu n¥kk rf {wYhu Í{kLkk fu Mkçkçk çkqZe, yLÄe ykih ftøk÷e nku økE. sçk nÍhíku MkÂGÞËwLkk Þk’fqçk

r{Mh

íkþheV ÷kyu íkku nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV yÃkLku ÷~fhkU Mk{uík RÂMíkõçkk÷ fu r÷Þu rLkf÷u. Íw÷i¾k ¼e yuf ykihík fk nkÚk Ãkfzu hkn {ut ¾ze Úke ykih WMk Mku fn h¾k Úkk sqt ne nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV økwÍhu {wÍu ¾çkh fh ËuLkk. WMk Lku sçk ¾çkh Ëe íkku Íw÷i¾k Lku nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV {økh ykÃk

fku Ãkwfkhk. fe íkðßòun þheV Lk økE.

WMke ðõík nÍhíku MkÂGÞËwLkk rsçkúE÷u y{eLk ykyu ykih MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

fe Mkwðkhe fu

336 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

¾å[h fe ÷økk{ Úkk{ fh fnk : WíkrhÞu ykih RMk ykihík fku sðkçk ËersÞu. ykÃk

Lku Wíkh fh

WMk Mku RÂMík^Mkkh Vh{kÞk : íkq fkiLk ni ? Íw÷i¾k Lku yÃkLku Mkh Ãkh ¾kf zk÷e ykih fnLku ÷øke : {I ðkune Íw÷i¾k nqt rsMk Lku yÃkLku íkLk {Lk Mku íku h e r¾Ë{ík fe. ykÃk Lku çk nwõ{u hççkw÷ RÍTÍík Íw÷i¾k Mku WMk fe nksík ËhÞk^ík fe, WMk Lku rLkfkn fk {wíkk-÷çkk rfÞk. Vh{kÞk : {I íkwÍ fkrVhk Mku fiMku rLkfkn fh Mkfíkk nqt ! yÕ÷kn

fe þkLk Ëur¾Þu ! nÍhíku MkÂGÞËwLkk rsçkúE÷u

y{eLk

Lku Íw÷i¾k fku Awðk íkku økÞk nwðk þçkkçk

(Þk’Lke sðkLke) ykih çku r{Mkk÷ nwMLkku s{k÷ ÷kix ykÞk, çkwík ÃkhMíke Mku íkkiçkk fh fu ðkun {kur{Lkk nku økE. nÍhíku MkÂGÞËwLkk Þk’fqçk ÞqMkwV

Lku nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mku WLk fk rLkfkn ÃkZk rËÞk. fníku

nI, nÍhíku MkÂGÞ-ËíkwLkk Íw÷i¾k fu çkk’Ë sçk nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

E{kLk ÷kLku fe

ÍkirsGÞík {ut Ëkr¾÷ nwE íkku WLk fk rsLMke {i÷kLk Ëçk økÞk ykih ðkun RçkkËík ð rhÞkÍík {U RMk fËh {~økq÷ nwE rf çknwík çkze ykrçkËk ykih ÍkrnËk çkLk økE. yuf

337 rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rhðkÞík fu {wíkkrçkf ðkun ykÃk

fe

r¾Ë{íku MkhkÃkk y-Í{ík {U 73 çkhMk hnª ykih WLk fu çkíLk Mku øÞkhn ÷zfu ÃkiËk nwyu. (ík^Mkehu Mkqhyu ÞqMkwV {wíkso{, Mk. 93, 96, 184 , 237, 239 , {w÷ϾMkLk) yÕ÷kn

fe WLk

Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {ÂøVhík nku.

ykrþfkLku LkkËkLk fk hË nku økÞk !

RMk rnfkÞík Mku Þk’Lke Mkqhs Mku rÍÞkËk hkuþLk ykih hkuÍu økwÍ~íkk Mku rÍÞkËk fkrçk÷u ÞfeLk nku økÞk rf yks f÷ fu òu ykrþfkLku LkkËkLk yÃkLku økwLkknkU ¼hu Mkzu nwyu R~f fku ËwÁMík Mkkrçkík fhLku fu r÷Þu

nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

ykih Íw÷i¾k fu ðkrfyu fku ykz çkLkkíku nI ðkun çknwík çkze ¼q÷ fh hnu nI. Mkqhyu ÞqMkwV {U rMkVo Íw÷i¾k fe íkhV Mku R~f fk íkÂÍTfhk ni {økh fnª ¼e fkuE Rþkhk íkf Lknª r{÷íkk rf

nÍhíku MkÂGÞËw L kk Þq M kw V ¼e WMk fu R~f {U þhef Úku. r÷nkÍk

338 WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

òu ÷kuøk nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

fku ¼e

R~f {U þhef Xnhkíku nI ðkun RMk Mku íkkiçkk fhU. yÕ÷kn fu Lkçke

fe þkLk çknwík yÍe{ nkuíke ni ykih

ðkun økwLkknkU Mku {k’Mkq{ nkuíku nI. Þk yÕ÷kn

n{U yÃkLke {nççkík ykih yÃkLku ÃÞkhu

nçkeçk

fe Mkå[e Ãk¬e WÕVík LkMkeçk

Vh{k. Þk yÕ÷kn

! ËwLÞk fe [kník n{khu rË÷ Mku

rLkfk÷ Ëu. Þk yÕ÷kn

! òu {wMkÕ{kLk økwLkknkU ¼hu

“R~fu {òÍe” fu ò÷ {U VtMku nwyu nI WLnU rhnkE Ëu fh yÃkLku {-ËLke {nçkqçk

fe ÍwÕVkU fk yMkeh

çkLkk Ëu. {nççkík økih fe rË÷ Mku rLkfk÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn {wÍu yÃkLkk ne ËeðkLkk çkLkk ÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn Mkwðk÷ : yøkh rMkLVu {w¾kr÷V ({-Mk÷Lk ÷zfu Ãkh fkuE ÷zfe) ykrþfk nku fh ÃkeAu Ãkz òyu íkku õÞk fhLkk [krnÞu ? sðkçk : nhrøkÍ nhrøkÍ WMk fe íkhV {w-íkðßsun Lknª nkuLkk [krnÞu rf yøkh þiíkkLk fku ôøk÷e Ëe íkku ðkun nkÚk Ãkfz

339 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

÷uøkk ykih rVh økwLkknkU Mku çk[Lkk Ëw~ðkh ne Lknª þkÞË Lkk {wÂBfLk nku òyuøkk. VkihLk fnª {wLkkrMkçk søkn yÃkLke þkËe fe íkhfeçk çkLkk ÷e òyu rf RMk íkhn ¼e yõMkh R~fu {òÍe Mku òLk Aqx òíke ni.

çkwhfy Ãkkuþ yk’hkrçkGÞk LkÍh fe rnVkÍík fhLku ðk÷u yuf ¾wþ LkMkeçk ¾qçk Mkqhík Lkki sðkLk fe E{kLk y^hkuÍ rnfkÞík {w÷k-nÍk Vh{kRÞu [wLkkL[u nwßsíkw÷ RM÷k{ nÍhíku MkÂGÞËwLkk R{k{ {wnB{Ë rçkLk {wnB{Ë økÍk÷e

Lkõ÷ fhíku nI : nÍhíku

MkÂGÞËwLkk Mkw÷i{kLk rçkLk ÞMkkh

RÂLíknkE

{w¥kfe ð ÃkhnuÍ økkh, çkunË ¾qçkY ykih nMkeLk Lkki sðkLk Úku. MkVhu ns fu ËkihkLk {fk{u yçkðk Ãkh yuf çkkh yÃkLku ¾i{u {U íkLnk íkþheV Vh{k Úku. ykÃk

fk

hVefu MkVh ¾kLku fk RÂLíkÍk{ fhLku fu r÷Þu økÞk nwðk Úkk.

Lkkøkkn yuf çkwhfy Ãkkuþ yk’hkrçkGÞk (Þk’Lke Ëunkíke ykihík) ykÃk

fu ¾i{u {U Ëkr¾÷ nwE ykih

WMk Lku [unhu Mku rLkfkçk WXk rËÞk ! WMk fk nwMLk çknwík rÍÞkËk rVíkLkk çkhÃkk fh hnk Úkk, fnLku ÷øke : {wÍu fwA ËersÞu. ykÃk

Mk{Íu þkÞË hkuxe {ktøk hne

ni. fnLku ÷øke : {I ðkun [kníke nqt òu çkeðe yÃkLku þkunh

340 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

Mku [kníke ni. ykÃk

Lku ¾kiVu ¾wËk

Mku

÷hÍíku nwyu Vh{kÞk : “íkwÍu {uhu ÃkkMk þiíkkLk Lku ¼uò ni.” RíkLkk fnLku fu çkk’Ë ykÃk

Lku yÃkLkk

Mkhu {wçkkhf ½wxLkkU {U h¾k ykih çk ykðkÍu çkw÷LË hkuLku ÷øku. Þun {LÍh Ëu¾ fh çkwhfy Ãkkuþ yk’hkrçkGÞk ½çkhk fh íkuÍ íkuÍ fË{ WXkyu ¾i{u Mku çkknh rLkf÷ økE. sçk ykÃk fh ykÃk

fk hVef ykÞk ykih Ëu¾k rf hku hku Lku ykt¾U Mkwò Ëe nI ykih øk÷k

rçkXk rËÞk ni, íkku WMk Lku Mkçkçku røkÞko ËhÞk^ík rfÞk ykÃk

Lku yÔð÷Lk xk÷{xku÷ Mku fk{ r÷Þk

{økh WMk fu Ãkin{ RMhkh Ãkh nfefík fk RÍTnkh fh rËÞk íkku ðkun ¼e Vqx Vqx fh hkuLku ÷økk. Vh{kÞk : íkw{ õÞqt hkuíku nku ? yÍo fe : {wÍu íkku rÍÞkËk hkuLkk [krnÞu õÞqt rf yøkh ykÃk fe søkn {it nkuíkk íkku þkÞË Mkçkú Lk fh Mkfíkk (Þk’Lke þkÞË økwLkkn {U Ãkz òíkk) ËkuLkkU nÍhkík hkuíku hnu Þnkt íkf rf {¬yu {wfho{k

{U

nkrÍh nku økyu. íkðkV ð MkyTÞ ðøkihk Mku Vkrhøk nkuLku fu çkk’Ë nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mkw÷i{kLk rçkLk ÞMkkh níke{u fk’çkk {U [kËh Mku ½wxLkkU fu røkËo ½uhk çkktÄ fh çkiX økyu. RíkLku {U Ÿ½ yk økE ykih yk÷{u Ïðkçk {U Ãknwt[

341 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

økyu, yuf nwMLkku s{k÷ fu Ãkifh, {wy¥kh {wy¥kh ¾wþ r÷çkkMk ËhkÍ fË çkwÍwøko LkÍh ykyu, nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mkw÷i{kLk rçkLk ÞMkkh

Lku ÃkqAk : ykÃk fkiLk nI ?

sðkçk rËÞk : {I (yÕ÷kn

fk Lkçke) ÞqMkwV nqt. yÍo

fe : Þk LkrçkGÞÕ÷kn !

Íw÷¾ i k fu

MkkÚk ykÃk fk rfMMkk ¼e yuf ySçk ðkrfyk ni. Vh{kÞk : {fk{u yçkðk Ãkh yk’hkrçkGÞk fu MkkÚk nkuLku ðk÷k ykÃk fk ðkrfyk ySçk íkh ni.

(yunÞkW÷ W÷q{, rs. 3 , Mk. 130,

{w÷ϾMkLk) yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu

MkËfu n{khe {ÂøVhík nku. Ëu¾k ykÃk Lku ! nÍhíku MkÂGÞËwLkk Mkw÷i{kLk rçkLk ÞMkkh Lku ¾wË [÷ fh ykLku ðk÷e çkwhfy Ãkkuþ yk’hkrçkGÞk fku ¼e Xwfhk rËÞk çkÂÕf ¾kiVu ¾wËk

Mku

hkuLkk ÄkuLkk {[k rËÞk, rsMk fu Lkíkesu {U nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞqMkwV

Lku Ïðkçk {U íkþheV ÷k fh ykÃk fe nkiMk÷k y^ÍkE Vh{kE. çknh nk÷

ËwLÞk ð ykr¾hík fe ¼÷kE RMke {U ni rf rsLMku {w¾kr÷V ÷k¾ rË÷ ÷w¼kyu ykih økwLkkn Ãkh WõMkkyu {økh RLMkkLk

342 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

fku [krnÞu rf nhrøkÍ þiíkkLk fu Ëk{u íkÍTðeh (Þk’Lke Äkufu) {U Lk ykyu, nh Mkqhík {ut WMk fu [wtøk÷ Mku ¾wË fku çk[kyu ykih ¾wçk y@ku Mkðkçk f{kyu.

Mkwðk÷ : yøkh rfMke Mku R~f nku òyu, çkË rLkøkkne ðøkihk økwLkknkU fk rMkÂÕMk÷k ¼e nku ykih þkËe fe íkhfeçk ¼e {wÂBfLk Lk nku, íkku WMk Mku rfMk íkhn Awxfkhk nkrMk÷ fhu ? sðkçk : ðkfuE Þun {wyk-{÷k çkzk Mkçkú ykÍ{k ni. RMk ËkihkLk òu ¼e økwLkkn nwyu nkU WLk Mku Mkå[u rË÷ Mku íkkiçkk fh fu RMk R~f MkhkÃkk rVMf Mku Lkòík fu r÷Þu yÕ÷knw øk^Vkh fu yk÷e Ëhçkkh {U røkzrøkzk fh Ëwyk {ktøku, WMk fku Ëu¾Lku Mku çk[u, çkÂÕf yøkh WMk fe íkMðeh, íkkunVk Þk fkuE ykih rLkþkLke yÃkLku ÃkkMk nku íkku WMku ¼e Lk Ëu¾u ykih VkihLk ðkun y~Þk yÃkLku Mku y÷øk fh Ëu, WMk fk VkuLk Lk MkwLku, WMk fk RÂ~fÞk {õíkqçk Lk ÃkZu, n¥kk rf WMk fu íkMkÔðwh Mku ¼e nh {wÂBfLk Mkqhík {U ÃkeAk Awzkyu. yÃkLku ykÃk fku ËeLke fk{kU {U yuf Ë{ {~økq÷ fh Ëu yÕ÷kn WMk fu ÃÞkhu nçkeçk

ykih

fe {nççkík yÃkLku

rË÷ {ut çkZkyu. ykih çkkhøkknu rhMkk÷ík {U RÂMíkøkkMkk (Þk’Lke VrhÞkË) Ãkuþ fhu :

343 íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

Vh{kLku {wMíkVk

{nççkík økihfe rË÷ Mku rLkfk÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn {wÍu yÃkLkk ne ËeðkLkk çkLkk ÷ku Þk hMkq÷Õ÷kn

R~fçkkÍe Mku ÃkeAk AwzkLku fk YnkLke R÷ks Mkwðk÷ : R~fçkkÍe Mku ÃkeAk AwzkLku fu r÷Þu fkuE ðÍeVk ¼e çkíkk ËersÞu sðkçk : økwÍ~íkk Mkwðk÷ fu sðkçk fe RÂçíkËk {U òu {-ËLke Vq÷ Ãkuþ rfÞu RMk fu MkkÚk MkkÚk çkuþf fwhykLke ykÞkík Ãkh {w~íkr{÷ Þun “y{÷” ¼e fh r÷Þk òyu :

çkk ðwÍq íkeLk 3 çkkh ÃkZ fh (yÔð÷ ð ykr¾h yuf çkkh ËwYË þheV) ÃkkLke Ãkh Ë{ fh fu Ãke ÷u. Þun y{÷ 40 rËLk íkf fhuu. ykihík Lkkøku fu rËLkkU {U Lk fhu Ãkkf nku òLku fu çkk’Ë snkt Mku Akuzk Úkk ðnª Mku røkLkíke þwYy fhu. Lk{kÍ fe ÃkkçkLËe ÍYhe yþË ÍYhe ni.

yçËwÕ÷kn rçkLk {wçkkhf fe íkkiçkk fk Mkçkçk Mkwð k÷ : õÞk nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk {wçkkhf

344 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

¼e R~fu {òÍe {U {wçík÷k hn [wfu nI ? sðkçk : S nkt. {økh WLnkU Lku Rçkúík nkrMk÷ fh fu íkkiçkk fe ykih çkw÷LË Ë-hòík Ãkkyu [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk {wçkkhf

fk ðkrfyk fwA Þqt ni rf

RÂçíkËkyLk ykÃk Úku, ykÃk

yuf yk{ Mku Lkki sðkçk fku yuf fLkeÍ Mku R~f nku økÞk Úkk

ykih {wyk-{÷k fkVe íkq÷ Ãkfz [wfk Úkk. MkÏík MkŠ ËÞkU fu {kirMk{ {ut yuf çkkh ËeËkh fu RÂLíkÍkh {U WMk fLkeÍ fu {fkLk fu çkknh Mkkhe hkík ¾zu hnu Þnkt íkf rf Mkwçn nku økE. hkík çkufkh økwÍhLku Ãkh rË÷ {ut {÷k{ík fe firVGÞík ÃkiËk nwE ykih RMk çkkík fk rþÆík Mku yunMkkMk nwðk rf RMk fLkeÍ fu ÃkeAu Mkkhe hkík çkhçkkË fh Ëe {økh fwA nkÚk Lk ykÞk, fkþ ! Þun hkík RçkkËík {U økwÍkhe nkuíke. RMk íkMkÔðwh Mku rË÷ fe ËwLÞk Íuhku Íçkh nku økE ykih ykÃk fu õÕçk {U {-ËLke RÂLf÷kçk çkhÃkk nku økÞk. ykÃk

Lku ¾kr÷Mk íkkiçkk Vh{kE, fLkeÍ fe

{nççkík Mku òLk AwzkE, yÃkLku ÃkhðËo økkh

Mku ÷ki

÷økkE ykih f÷e÷ ne yMkuo {U rð÷kÞík fe yk’÷k {ÂLÍ÷ ÃkkE ykih yÕ÷kn

Lku þkLk RMk fËh çkZkE rf

345 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

MkktÃk {økMk hkLke fh hnk Úkk yu f çkkh ðkr÷Ëyu {krsËk

ykÃk

fe ík÷kþ {U rLkf÷ª íkku yuf çkkøk {U økw÷çkwLk Þk’Lke økw÷kçk fu ÃkkiËu fu Lke[u ykÃk

fku RMk

íkhn {nðu Ïðkçk (Þk’Lke Mkkuíkk) {w÷k-nÍk rfÞk rf yuf MkktÃk {wn {U LkhrøkMk fe xnLke r÷Þu {økMk hkLke fh hnk ni Þk’Lke ykÃk fu ðwsqËu {MQË Ãkh Mku {Âõ¾Þkt Wzk hnk ni. (íkÂÍTfhíkw÷ ykir÷Þk, rs. 1 , Mk. 166 ) yÕ÷kn

fe WLk Ãkh

hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe {ÂøVhík nku.

¾wþ LkMkeçk ykrçkË fe Mkkrçkík f-Ë{e Mkwðk÷ : “RMhkEr÷Þkík” {U Mku RÂBíknkLk {U {wçík÷k nkuLku ðk÷u rfMke {Ëo fe Mkkrçkík f-Ë{e fk E{kLk y^hkuÍ ðkrfyk çkíkk ËersÞu rsMk Mku Rçkúík ykih Mkçkú fe fwÔðík r{÷u. sðkçk : òu {wMkÕ{kLk RÂBíknkLk Mku S Lknª [whkíkk, Lk^MkkLke þnðík fku Ãkkyu nfkhík Mku Xwfhkíkk, fiMke ne Mkçkú ykÍ{k ½ze ykyu WMk Mku Lkne ½çkhkíkk, rhÍkyu hççkw÷ RÍTÍík

ÃkkLku fu r÷Þu

çkze Mku çkze {wMkeçkík fku øk÷u Mku ÷økkíkk ykih þiíkkLk ð Lk^Mk Mku nh nk÷ {U xfhk òíkk ni ðkun çkkhøkknu ¾wËk ðLËe

346 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Mku Ë-hòíku ykr÷Þk Ãkkíkk ykih þkLkku þkifík fu MkkÚk sLLkíkw÷ rVhËkiMk {u òíkk ni. [wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk fk’çkw÷ ynçkkh

fe çkÞkLk fËko yuf rnfkÞík

fku {wÏíkMkhLk yÍo fhLku fe fkurþþ fhíkk nqt : çkLke RMhkE÷ {U yuf ykrçkË Úku òu rf rMkÆef (Þk’Lke yÔð÷ Ë-hsu fu ð÷e) fu {LMkçk Ãkh VkRÍ Úku. þkLk Þun Úke rf ¾kLkfkn Ãkh çkkËþkn nkrÍh nku fh nksík ËhÞk^ík fhíkk {økh ykÃk

{Ly Vh{k Ëuíku. yÕ÷kn

íkhV Mku ykÃk

fe

fu RçkkËík ¾kLku Ãkh ytøkqh fe

çki÷ ÷øke nwE Úke òu nh hkuÍ yuf yLkku¾k ytøkqh Wøkkíke Úke rf sçk ykÃk

WMk fe íkhV yÃkLkk {wçkkhf

nkÚk ykøku çkZkíku íkku WMk {U Mku ÃkkLke Wçk÷ Ãkzíkk rsMku ykÃk

Lkkuþ Vh{k ÷uíku.

yuf rËLk {Âøhçk fu ðõík yuf sðkLk ÷zfe Lku ËhðkÍu Ãkh ËMíkf Ëu fh fnk, ytÄuhk nku økÞk ni, {uhk ½h fkVe Ëqh ni, {w Íu hkík økw ÍkhLku fu r÷Þu RòÍík Ëu ËersÞu . ykÃk Lku íkhMk ¾k fh WMku yÃkLke ¾kLkfkn {U ÃkLkkn Ëu Ëe. hkík sçk øknhe nwE íkku ðkun yuf Ë{ øk÷u Ãkz økE rf {uhu MkkÚk “fk÷k {wtn” fhku ! ! ! Þnkt íkf rf

WMk

347 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

Lku yÃkLku fÃkzu Wíkkh rËÞu ! ykÃk

Lku VkihLk

ykt¾U çkLË fh ÷ª ykih WMk fku fÃkzu ÃknLkLku fk nwõ{ rËÞk {økh ðkun Lk {kLke çkÂÕf çkhkçkh {wíkk-÷çkk fhíke hne. ykÃk

Lku {wÍTíkrhçk nku fh yÃkLku Lk^Mk Mku

ÃkqAk, yi Lk^Mk ! íkq õÞk [kníkk ni ? WMk Lku fnk, ¾wËk fe fMk{ ! {I íkku RMk LkkrËh {kify Mku VkyuËk WXkLkk [kníkk nqt. Vh{kÞk, íkuhk LkkMk nku ! õÞk íkq {uhe W{ú ¼h fe RçkkËík Íkyuy fhLku fk WB{eËðkh ni ? õÞk íkq íkkr÷çku yÍkçku Lkkh ni ? õÞk íkq Ëku ; fu økLÄf fu r÷çkkMk fk ÏðkMíkøkkh ni ? õÞk íkq snLLk{ fu MkktÃkkU ykih rçkåAqykut fk ík÷çkøkkh ni ? ÞkË h¾ ! ÍkLke fku {wtn fu çk÷ ½Mkex fh snLLk{ fu øknhu økkh {U ÍkUf rËÞk òyuøkk. {økh WMk çkË rLkGÞík ÷zfe fu MkkÚk MkkÚk Lk^Mk Lku ¼e yÃkLke íknhef çkhkçkh òhe h¾e. ykÃk

Lku yÃkLku Lk^Mk Mku

Vh{kÞk : [÷ Ãkn÷u íkÂßhçkk fh ÷u rf ykÞk íkq ËqLÞk fe {k’{q÷e ykøk ¼e çkhËk~ík fh Mkfíkk ni Þk Lkne ! Þun fn fh ykÃk

Lku s÷íku nwyu [hkøk Ãkh nkÚk h¾

rËÞk ! {økh ðkun Lk s÷k ykÃk

Lku s÷k÷ {U

348 Vh{kLku {wMíkVk fu r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU

yk fh Ãkwf khk, yi ykøk ! íkwÍu õÞk nku økÞk ni íkq õÞqt Lknª s÷kíke ? RMk Ãkh ykøk Lku Ãkn÷u ytøkqXk s÷kÞk, rVh ôÂø÷ÞkU fku rÃk½÷kÞk n¥kk rf nkÚk fk Mkkhk ÃkLò ¾k økE ! Þun ËËo ytøkuÍ {LÍh Ëu¾ fh WMk ÷zfe Ãkh yuf Ë{ ¾kiV íkkhe nku økÞk, WMk fu {wtn Mku yuf ÍkuhËkh [e¾ çkw÷LË nku fh VÍk fe ÃknLkkRÞkut {U økw{ nku økE, ðkun Äzk{ Mku røkhe ykih WMk fe Yn f-VMku WLMkwhe Mku ÃkhðkÍ fh økE. ykÃk

Lku VkihLk WMk fe çkhnTLkk

÷kþ Ãkh [kËh WZk Ëe.

Mkwçnu Ë{ Rç÷eMk Lku r[Õ÷k fh yu’÷kLk rfÞk : “RMk ykrçkË Lku Vw÷kLkk rçkLíku Vw÷kt fu MkkÚk hkík fku rÍÞkËíke fh fu WMk fku fí÷ fh rËÞk ni.” Þun ¾-çkhu ðnþík yMkh MkwLk fh çkkËþkn ykøk çkøkq÷k nku fh rMkÃkkrnÞkU fu MkkÚk ykrçkË

fe ¾kLkfkn Ãkh yk Ãknwt[k. sçk

ðnkt Mku ÷zfe fe çkhnTLkk ÷kþ çkh yk{Ë nku økE íkku ykrçkË

fu øk÷u {U ÍLSh zk÷ fh ½Mkex fh

çkknh rLkfk÷k økÞk ykih rVh rMkÃkkrnÞkU Lku ¾kLkfkn fe Etx Mku Etx çkò Ëe. ðkun ykrçkË

Mkçkúku

rþfuçkkE fk Ëk{Lk Úkk{u hnu Þnkt íkf rf WLnkU Lku yÃkLkk

349 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

s÷k nwðk nkÚk ¼e fÃkzu {U AwÃkkyu h¾k ykih rfMke Ãkh Íkrnh Lk nkuLku rËÞk ! WMk ðõík ËMíkqh Þun Úkk rf ÍkLke fku ykhu Mku [eh fh Ëku xwfzu fh rËÞk òíkk Úkk. [wLkkL[u çkkËþkn fu nwõ{ Mku ykrçkË

fu Mkh Ãkh ykhk

h¾ fh WLk fu çkËLk fu Ëku Ãkh fk÷u fh rËÞu økyu. ykrçkË fe ðVkík nku òLku fu çkk’Ë yÕ÷kn

Lku WMk ykihík fku

rÍLËk rfÞk ykih WMk Lku yÍ RÂçíkËk íkk RÂLíknk Mkkhe YËkË MkwLkkE. sçk ykÃk

fu nkÚk Mku fÃkzk

nxkÞk økÞk íkku ÷zfe fu çkÞkLk fu {wíkkrçkf ðkfuE ðkun s÷k nwðk Úkk RMk fu çkk’Ë ÷zfe nMçku Mkkrçkf rVh {wËko nku økE. nihík ytøkuÍ nfefík MkwLk fh ÷kuøkkU fu Mkh yfeËík Mku Íwf økyu ykih ¾wþ LkMkeçk ykrçkË fe RMk ËËoLkkf hun÷ík Ãkh Mk¼e íkyMMkwV ð nMkhík fhLku ÷øku. sçk WLk fu r÷Þu fçkú ¾kuËe økE íkku WMk Mku {w~fku yBçkh fe ÷ÃkxU ykLku ÷øke. sqtne ËkuLkkU fu sLkkÍu ÷kyu økyu íkku ykM{kLk Mku MkËk ykLku ÷øke : Þk’Lke Mkçkú fhku Þnkt íkf rf RLk Ãkh rVrh~íku Lk{kÍu sLkkÍk ÃkZ ÷U. íkËVeLk fu çkk’Ë yÕ÷kn hççkw÷ yk-÷{eLk

350 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

Lku ¾wþ LkMkeçk ykrçkË fe fçkú Ãkh [Bçku÷e fku WøkkÞk. ÷kuøkkU Lku {Íkhu Ãkwh yLðkh Ãkh yuf fíçkk ykðuÍkt ÃkkÞk rsMk {U fwA RMk íkhn {ÍT{qLk Úkk : yÕ÷kn

fe íkhV Mku yÃkLku çkLËu ykih

ð÷e fe íkhV. {I Lku yÃkLku rVrh~íkkU fku sBy Vh{kÞk, rsçkúE÷ (

) Lku ¾wíçkk MkwLkkÞk ykih {I Lku Ãk[kMk

nÍkh ËwÕnLkkU fu MkkÚk sLLkíkw÷ rVhËkiMk {U RMk (yÃkLku ð÷e) fk rLkfkn Vh{kÞk. {I yÃkLku Vh{kt çkhËkhkU ykih {wfhoçkkU fku yiMku ne RLyk{kU Mku LkðkÍíkk nqt. (çknÁÆw{qy, Mk. 169, {w÷ϾMkLk)

yÕ÷kn

fe WLk Ãkh hn{ík nku ykih WLk fu MkËfu n{khe

{ÂøVhík nku.

yÂBçkÞkyu rfhk{ Ãkh ¼e RÂBíknkLkkík ykyu Ëu¾k ykÃk Lku ! ykihík fk rVíkLkk rfíkLkk ¾íkhLkkf nkuíkk ni ! {hËqË þiíkkLk RMk fu Íheyu ykir÷ÞkWhon{kLk Ãkh ¼e nB÷u fhíku Lknª [qfíkk {økh ¾wËkyu Íw÷ s÷k÷ íkçkk-h-f ð íkyk÷k fe {ËË rsLk fu þkr{÷u nk÷ nkuíke

351 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV nkUøku.

ni ðkun Rç÷eMku ¾çkeMk fu ò÷ {U Lknª VtMkíku. RMk rnfkÞík Mku þkÞË rfMke fku Þun ðMðMku ykyut rf “ykr¾h RíkLku çkzu çkk fhk{ík çkwÍwøko

Ãkh RMk fËh økLËu

r½LkkiLku fk{ ykih fí÷u {wÂM÷{ fk Íqxk RÕÍk{ fiMku ÷økk rËÞk økÞk ykih rVh çku[khu fku çku ËËeo fu MkkÚk ykhu Mku õÞqt [eh rËÞk økÞk ?” RLk ðMðMkkU fk sðkçk Þun ni rf ¾wËkyu nLLkkLk ð {LLkkLk

yÃkLku çkLËkU fk RÂBíknkLk ÷uíkk ni

ykih Mkkrçkík fË{ hnLku ðk÷kU fku {nTÍ yÃkLku ÷wíVku fh{ Mku RLyk{kíku yÍe{k ykih Ë-hòíku hVeyk {no{ík Vh{kíkk ni. RMk íkhn fu RÂBíknkLkkík fu ðkrfykík Mku n{khe íkkhe¾ ¼he Ãkze ni. nÍhíku MkÂGÞËwLkk Í-frhGÞk fku ykhu Mku [eh rËÞk økÞk ! ykÃk fu VhÍLËu yhsw{LË nÍhíku MkÂGÞËwLkk ÞnTÞk

fku ¼e çku ËËeo fu

MkkÚk þneË rfÞk økÞk LkeÍ {w-íkyrÆË yÂBçkÞkyu rfhk{ fku çkLke RMhkE÷ Lku þneË fh rËÞk, fhçk÷k fk ËËoLkkf ðkrfyk Lkuf çkLËkU Ãkh {MkkRçk ð yk÷k{ fk Ãknkz xqxLku fu nðk÷u Mku RÂLíknkE {þnqh ni. r÷nkÍk n{ {U Mku f¼e rfMke Ãkh RÂBíknkLk ykLk Ãkzu íkku Ëk-{Lku Mkçkú Lknª AkuzLkk [krnÞu. yÕ÷knw hn{kLk

fe rhÍk

352 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

Ãkh hkÍe hnLku ne {U ËkuLkkU snkLk fe fkBÞkçke ni. ykih Þun ¼e ÞkË hr¾Þu rf RÂBíknkLk rsíkLkk MkÏík nkuíkk ni MkLkË ¼e WíkLke ne yk’÷k r{÷íke ni. yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 20 Mkq-híkw÷ yLfçkqík fe RÂçíkËkE ykÞíku fhe{k {U RþkoË Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : õÞk ÷kuøk RMk ½{Lz {U ni rf RíkLke çkkík Ãkh Akuz rËÞu òyutøku rf fnU, n{ E{kLk ÷kyu , yki h RLk fe ykÍ{kRþ Lk nkuøke ! ykih çkuþf n{ Lku RLk Mku yøk÷kU fku òt[k. (Ãkkhn : 20 y÷ yLfçkqík : 1 -3).

{wVÂMMkhu þneh nfe{w÷ WB{ík nÍhíku {w^íke yn{Ë Þkh ¾kLk

Vh{kíku nI : {wMkÕ{kLkkU fk çk fËhu fwÔðíku

E{kLke fu RÂBíknkLk ÷uLkk, fkLkqLku R÷kne ni. çke{khe, LkkËkhe, økwhçkík, {wMkeçkík, Þun Mkçk hçk fe (íkhV Mku) ykÍ{kRþU nI rsLk Mku {wÂÏ÷Mk ð {wLkkrVf {wBíkkÍ nku òíku nI. (Þk’Lke RLk fk Vfo ðkÍun nku òíkk ni) {kur{Lk hkÍe çk rhÍk hníkk ni. rf fkuE yÕ÷kn

fk çkLËk

353 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

ykhu Mku [ehk økÞk. çkk’Í ÷kunu fe ftr½ÞkU Mku ÃkwÍuo ÃkwÍuo rfÞu økyu, çkk’Í fku ykøk {U zk÷k økÞk, çkk’Í fku nwõ{ rËÞk økÞk rf yÃkLku çkå[u fku yÃkLku nkÚk Mku Íçn fhku {økh ðkun nÍhkík RÂMíkfk{ík fu Ãknkz Mkkrçkík nwyu.

(LkqÁ÷ RhVkLk, Mk. 632)

ðkun R~fu nfefe fe ÷ÍTÍík Lknª Ãkk Mkfíkk òu hLòu {wMkeçkík Mku Ëku [kh Lknª nkuíkk

R~fu {òÍe Lku íkçkkne {[kE ni ykn ! çknwík LkkÍwf Ëkih ni, {Ï÷qík íkk’÷e{ ðøkihk fu çkkRMk þ{kuo nÞk fk íkMkÔðwh r{xíkk ò hnk ni, R~fçkkÍe yk{ ni, íkçkkne {[e nwE ni, Mkøku {ËeLkk

fu Lkk{

Ãkh ykLku ðk÷u {õíkqçkkík {U yiMke yiMke nÞk MkkuÍ íknhehkík nkuíke ni rf økihík {LË ykË{e ÃkZ fh þ{o Mku ÃkkLke ÃkkLke nku òyu. Þun ykrþfkLku LkkËkLk çkMkk yðfkík rçk÷k íkfÕ÷wV yuf ËqMkhu fu Lkk{ ð Ãkíku ðøkihk çkÞkLk fh fu yÃkLke ykih rMkLVu {w¾kr÷V fe ykçkY fe ¾qçk ÄÂßsÞkt rçk¾uh hnu nkuíku nI ! RMk íkhn fu çku nÞk ykrþfkU fe íknhehkU fe [LË r{Mkk÷u nkrÍhu r¾Ë{ík ni {økh RLk fku ÃkZ fh rMkVo WLnª fku Íxfk ÷økuøkk rsLk fku nÞk Mku fkuE rnMMkk LkMkeçk nwðk nku, çkkfe rsLk çku[khkU fku þ{kuo nÞk fe nðk ¼e Lk

354 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

÷øke nkuøke ðkun íkku çkMk Þqtne ÃkZ fh økwÍh òyutøku, þkÞË WLk fku RLk fr÷{kík fu yLËh fkuE çkwhkE fk Ãkn÷q ¼e LkÍh ™nª ykyuøkk !

ykrþfkU fu sÍTçkkík fu Mkkík nÞk MkkuÍ fr÷{kík (RMk íkhn fu {Ík{eLk fu rVõhu {wÍu ¼usu òLku ðk÷u {õíkqçkkík {U çk fMkhík nkuíku nI)

(1)

{I Lku Vq÷kt Mku {nççkík fe ni fkuE økwLkkn íkku Lknª rfÞk ( )

(2)

Vw÷kt ÷zfe Mku {wÍu ðkr÷nkLkk R~f nku økÞk ni, ðkun Lk r{÷e íkku {I nhk{ fe {kiík {h òŸøkk. (Þk’Lke

(3)

¾wËfwþe fh ÷qtøkk.)

Vw÷kt ÷zfe fku {I çk[ÃkLk Mku [kníkk nqt {økh Ëku {neLku nwyu ni ðkr÷ËiLk Lku WLk fe ËqMkhe søkn þkËe fh Ëe ni Ëwyk fhU WMk fku ík÷kf nku òyu ðhLkk {I ËqÕnk fku RMk ËwLÞk {U

(4)

Lknª hnLku Ëqtøkk rsMk Lku {uhe {nççkík {wÍ Mku AeLk ÷e ni.

“WMk” fe ÞkË çknwík íkzÃkkíke ni Þun {k’÷q{ ni rf þhkçk

(5)

nhk{ ni {økh øk{ r{xkLku fu r÷Þu Úkkuze Mke Ãke ÷uíkk nqt. {uhe {nççkík yøkh {wÍu Lk r{÷e ykih rfMke ËqMkhe søkn ÷zfe fe þkËe nku økE íkku ðkun rËLk {uhe rÍLËøke fk ykr¾he rËLk nkuøkk !

(6)

nh ðõík WMk fe ÞkË {U ¾kuÞk hníkk nqt, fwA ¼e yåAk Lknª ÷økíkk.

355 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

(7)

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

ykÃkfku nÍhíku {wnB{Ë

fk ðkrMkíkk {wÍu

{uhe {nçkqçkk rË÷k ËU.

ykrþfkík fu sÍTçkkík fu 12 nÞk MkkuÍ fr÷{kík (1)

Vw÷kt ÷zfu Mku {wÍu R~f nku økÞk ni, WLk fe ÞkË {uhe rÍLËøke ni, yøkh ðkun {wÍu Lk r{÷u íkku {I ¾wËfwþe fh ÷wtøke.

(2)

yøkh “fkì÷s u £uLz” Mku {uhe þkËe Lk nwE íkku “fkuxo {uhus” fh ÷qøt ke ykÃk n{khu ðkr÷ËiLk fku r÷¾U rf n{khe þkËe fhðk ËU.

(3)

WLk fe ÞkË rË÷ {U h[ çkMk [wfe ni, Lk ¾kLkk yåAk ÷økíkk ni Lk ÃkeLkk, RMke ðsn Mku íkçkeyík {U r[zr[zk ÃkLk ÃkiË k nku økÞk ni, ðkr÷ËiLk Mku ¼e økwMíkk¾e fh òíke nqt.

(4)

Vw÷kt fku {I rË÷ku òLk Mku [kníke nqt {økh WMk fku Ãkíkk Lknª rf {I WMku [kníke nqt, WMk Mku RÍTnkh ¼e Lknª fh Mkfíke fkuE yiMkk y{÷ çkíkkRÞu rf WMk fku {uhe {nççkík fk Ãkíkk [÷ òyu ykih ðkun {uhk nku òyu.

(5)

n{ ËkuLkkU yuf ËqMkhu fku çknwík [kníku nI, VkuLk Ãkh n{khe økw^ík-økq nkuíke hníke ni, f¼e f¼e yÃkLku ½h ðk÷kU fku [õ{k Ëu fh Mknu÷e fk çknkLkk çkLkk fh ½h Mku rLkf÷ fh WMk Mku r{÷Lku ¼e [÷e òíke nqt, {I WMku yÃkLkk çkLkkLkk [kníke nqt {økh ½h ðk÷u Lknª {kLkíku.

356 Vh{kLku {wMíkVk

(6)

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

Vw÷kt Mku çknwík {nççkík fhíke nqt, WMk Lku þkËe fu çkzu ðk’Ëu rfÞu {økh yçk {wfh økÞk ni. fwA fersÞu, WMk fku Mk{ÍkRÞu.

(7)

{wÍu WLk Mku RíkLke {nççkík nku økE ni rf WLk fku yuf rËLk Lk Ëu¾qt (Þk’Lke

çkË rLkøkkne Lk fYt) íkku rË÷ fku

[iLk Lknª r{÷íkk fkþ ! ðkun {wÍu r{÷ òyut.

(8)

yçk Mkçkú fk Ãki{kLkk ÷çkhuÍ nku [wfk ni, {I WLk fu çkøkih Lknª S Mkfíke, yøkh ðkun Lk r{÷u íkku òLk Ëu Ëqtøke. (Þk’Lke

(9)

¾wËfwþe fh ÷qtøke)

{I yÃkLku {nçkqçk fku çknwík [kníke nqt yiMkk íkk’ðeÍ Ëut rf ðkun ¼e {wÍ Mku {nççkík fhLku ÷øk òyu. (

)

(10) nh Mkqhík {U {wÍu {uhk {nçkqçk [krnÞu.

(11) ðkun rË÷ku rË{køk {U çkMk [wfk ni yçk rfMke ykih fk íkMkÔðwh ¼e Lknª fh Mkfíke.

(12) [kh Mkk÷kU Mku n{ yuf ËqMkhu Mku r{÷íku hnu ðkun {uhe {nççkík fk Ë{ ¼híkk hnk {økh yçk ðkun {wÍ Mku Ëqh nku [wfk ni WMk Lku {uhe ¾wrþÞkU fku r[fLkk [qh fh rËÞk.

357 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

R~f {U nkuLku ðk÷e þkrËÞkU fu çkkhu {ut Mkwðk÷ sðkçk fkuxo fe þkËe Mkwðk÷ : R~fu {òÍe fhLku ðk÷u çkk’Í Lkki sðkLk ½h ðk÷kU fe {w¾k-÷Vík fu çkk ðwsqË fkuxo {U ò fh þkËe fh ÷uíku nI. õÞk yiMkk fhLkk {wLkkrMkçk ni ? sðkçk : nhrøkÍ {wLkkrMkçk Lknª çkÂÕf ÷zfk yøkh ÷zfe fk fwVq Lk nku ykih ÷zfe Lku ð÷e fe RòÍík fu çkøkih rLkfkn rfÞk nku íkku Þun rLkfkn ne çkkrík÷ Xnhuøkk ! rçk÷VÍo fwVq ¼e r{÷ økÞk ykih rLkfkn ¼e {wLyrfË nku økÞk íkçk ¼e fkuxo {U ò fh þkËe fhLku ðk÷kU Mku {kt çkkÃk fe MkÏík rË÷ ykÍkhe nkuíke, yn÷u ¾kLkËkLk fu {kÚku Ãkh f÷tf fk xefk ÷øk òíkk ykih Ëeøkh ¼kE çknLkkU fe þkrËÞku {ut ÁfkðxU ¾ze nku òíke ni. LkeÍ yiMkk fhLku Mku yõMkh økeçkíkkU, íkku n T { íkkU , yi ç k ËrhÞkU , çkË økw { krLkÞkU yki h rË÷ ykÍkrhÞkU ðøkihk ðøkihk økwLkknkU fk ËhðkÍk ¾w÷ òíkk ni r÷nkÍk nhrøkÍ Þun fË{ Lknª WXkLkk [krnÞu.

Mkwðk÷ : ð÷e rfMku fníku nI ? sðkçk : ÷^Íu ð÷e fu ÷w-økðe {k’Lkk ËkuMík, ykih {ËËøkkh fu ni WVuo yk{ {U yÕ÷kn

fu {nçkqçk çkLËu fku ð÷e fnk òíkk ni.

358 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

{økh RÂMík÷knu rVõn {U ð÷e Mku {whkË r÷Þu òLku ðk÷u {k’Lkk rçkÕfw÷ {wÏíkr÷V ni. RÂMík÷knu rVõn {U ð÷e WMk ykrf÷ çkkr÷øk þÏMk fku fníku nI rsMku ËqMkhu fe òLk Þk {k÷ Ãkh {ÏMkqMk fwËhík Þk’Lke “ykìÚkkìrhxe” nkrMk÷ nku. çknkhu þheyík {U ni. : “ð÷e ðkun ni rsMk fk fki÷ ËqMkhu Ãkh LkkrVÍ nku, ËqMkhk [knu Þk Lk [knu.”

(çknkhu þheyík, rnMMkk : 7, Mk. 42)

Mkwðk÷ : rh~íkuËkhkU {U ð÷e fkiLk fn÷kyuøkk ? Þk’Lke fhkçkík fe çkwLÞkË Ãkh rsMku rLkfkn fu {wyk-{÷kík {U ð÷e fhkh rËÞk økÞk ni RMk fe õÞk ík^Mke÷ ni ? sðkçk : fhkçkík fe ðsn Mku rð÷kÞík y-Mkçkn rçk LkÂ^Mkne (rh~íkuËkhkU fe yuf rfM{ fk Lkk{ ni Þun ðkun nkuíku nit rf rsLk Mku rh~íkuËkhe fkR{ nkuLku fu r÷Þu rfMke ykihík fk ðkrMkíkk Lknª ykíkk siMkk rf [[k. sçk rf {k{qt fe rh~íkuËkhe {kt fu ðkrMkíku Mku nI) fu r÷Þu ni RLk {U íkhSn (Þk’Lke yuf fku ËqMkhu Ãkh VkirfGÞík ËuLku) fu r÷Þu Þnkt ¼e RMke íkhíkeçk fk r÷nkÍ h¾k økÞk ni òu rðhkMkík {U {ku’íkçkh ni Þk’Lke RLk rh~íkuËkhkU {U Mku òu Mkçk Mku LkÍTËefe Ë-hò Þk’Lke rh~íkk h¾u WMku ðr÷Þu yõhçk (fheçk íkheLk ykih {wfÆ{ ð÷e) fhkh rËÞk òíkk ni ykih yõhçk (Mkçk Mku {wfÆ{) fu nkuíku nwyu yçyË (Ëqhe ðk÷k) ð÷e yÃkLku

359 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

nf fk RÂMík’{k÷ fhLku Mku {nY{ hníkk ni. Þqt Ë-hsu fu yu’ríkçkkh Mku yuf ðõík {ut rMkVo yuf ne ð÷e nku Mkfíkk ni nkt yøkh yuf Mku ÍkRË y^hkË yuf ne Ë-hsu {U ykíku nkU íkku {w-íkyrÆË y^hkË ¼e ð÷e fe ynr÷GÞík Ãkh VkRÍ nku Mkfíku nI RMk fe økwLòRþ ni. rsMk ykihík fk ykrf÷ çkkr÷øk çkuxk Þk Ãkkuíkk Lke[u íkf Lk nku WMk fk ð÷e çkkÃk ni çkkÃk Lk nku íkku ËkËk ð÷e ni. ykih yøkh çkuxk {kisqË nku íkku çkuxk ne Mkçk Mku {wfÆ{ ð÷e ni çkuxk Lk nku íkku Ãkkuíku fk ËqMkhk LkBçkh ni Lke[u íkf. RMk fu çkk’Ë çkkÃk rVh ËkËk ð÷e nkuøkk. ËkËk Lk nku íkku ÃkhËkËk ð÷e nkuøkk QÃkh íkf, yøk[uo fE Ãkw~ík QÃkh fk ËkËk nku WMk fu nkuíku nwyu fkuE ð÷e Lknª nku Mkfíkk.

Mkwðk÷ : Þun Ãkkt[ rh~íku òu çkÞkLk rfÞu økyu yøkh Þun Lk nkU íkku rVh ð÷e fkiLk nkuøkk ? ykih õÞk {kt ¼e ð÷e nku Mkfíke ni ? sðkçk : RLk Ãkkt[ rh~íkuËkhkU fu çkk’Ë ¼kE rVh [[k rVh [[kÍkË y-Mkçkn rh~íkuËkh yÃkLke ík^Mke÷ fu MkkÚk ð÷e çkLkUøku RLk fe ík^Mke÷ fu r÷Þu Ëur¾Þu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 43. sçk y-Mkçkn rçk LkÂ^Mkne fe VunrhMík {U þkr{÷ fkuE ¼e rh~íkuËu kh Lk nku íkku rVh {kt ð÷e nkuøke {kt ¼e Lk nku íkku rVh ËkËe rVh LkkLke

ð÷e

360 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

nkUøke RMk {fk{ Ãkh ¼e rh~íkuËkhkU fe yuf íkðe÷ VunrhMík ni RMk VunrhMík fe ík^Mke÷ fu r÷Þu ¼e çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 42 íkk 52 fk {wíkk-÷yk fersÞu.

fwVq rfMku fníku nI ?

Mkwðk÷ : fwVq rfMku fníku nI ? sðkçk : {wnkðhyu yk{ (Þk’Lke yk{ çkku÷[k÷) {U Vfík n{ fki{ fku fwVq fníku nI ykih þhyLk ðkun fwVq ni rf LkMkçk Þk {ÍTnçk Þk Ãkuþu Þk [k÷ [÷Lk Þk rfMke çkkík {U yiMkk f{ Lk nku rf RMk Mku rLkfkn nkuLkk ykir÷Þkyu ÍLk (Þk’Lke ykihík fu çkkÃk ËkËk ðøkihk) fu r÷Þu WVoLk çkkRMku Lktøkku ykh (Þk’Lke þhr{LËøke ð çkËLkk{e fk Mkçkçk) nku. (Víkkðk {r÷fw÷ W-÷{k, Mk. 206 ) MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku

yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e çknkhu þheyík {U Vh{kíku nI : rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLku) {U Au 6 [eÍkU fk yu’ríkçkkh ni : (1) LkMkçk (rMkÂÕMk÷yu ¾kLkËkLk) (2 ) RM÷k{ (3) rnVko (Ãkuþk) ( 4 ) nwŠ hGÞík (ykÍkË nkuLkk) ( 5) rËÞkLkík (ËeLkËkhe) (6 ) {k÷. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 7, Mk. 53)

361 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

fwVq fe ík{k{ þhkRík fe ðÍkník (1) LkMkçk fk çkÞkLk Mkwðk÷ : LkMkçk {U fwVq nkuLku Mku õÞk {whkË ni ? sðkçk : LkMkçk {U fwVq nkuLku Mku {whkË Þun ni rf çk yu’ríkçkkh WVo ÷zfe fu {wfkçk÷u {U ÷zfu fk LkMkçk Þk íkku yk’÷k nku Þk çkhkçkh ykih yøkh fwA f{ nku ¼e íkku RíkLkk f{ Lk nku rf ÷zfe fu ykir÷Þk (Þk’Lke çkkÃk ËkËk ðøkihk) fu r÷Þu ykh (rÍÕ÷ík) fk çkkRMk çkLku. ™Mkçk fu yk’÷k (WBËk) ð yËLkk (f{íkh) Þk çkhkçkh nirMkGÞík fu nkuLku {U fwA ík^Mke÷ ni : ( 1) fwhiþ {U rsíkLku ¾kLkËkLk ni ðkun Mkçk çkkn{ (Þk’Lke ykÃkMk {U) fwVq nI. Þnkt íkf rf “fwhirþÞu økihu nkrþ{e” nkrþ{e fk fwVq nI. Víkkðk h-ÍrðGÞk {U ni : “MkrGÞËkLke fk rLkfkn fwhiþ fu nh fçke÷u Mku nku Mkfíkk ni Ïðkn y÷ðe nku Þk yççkkMke Þk ò’Vhe Þk rMkÆefe Þk VkYfe Þk WM{kLke Þk W-{ðe.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk,rs. 11, Mk. 716 ) (2)

fkuE

“økihu fwhiþe” fwhiþ fk fwVq Lknª. (3) fwhiþ fu R÷kðk yhçk fe ík{k{ fki{U yuf ËqMkhu fe fwVq ni. yLMkkh ð {wnkrsheLk Mkçk RMk {U çkhkçkh ni. (4) y-sr{GÞwLLkM÷ y-hçke fk

362 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

fwVq Lknª {økh ykr÷{u ËeLk rf RMk fe þhkVík LkMkçk fe þhkVík Ãkh VkirfGÞík h¾íke ni.

Mk. 53) (5 )

(çknkhu þheyík, rnMMkk : 7,

ys{ fe fki{kU (Þk’Lke økihu y-hrçkGÞkU) {U

LkMkçk fu R÷kðk çkkfe W{qh fk rfVkyík {ut r÷nkÍ rfÞk òyuøkk ykih y-s{e fki{kU (fku hÍe÷ Þk’Lke ½rxÞk fhkh ËuLku) fk yõMkh {Ëkh (Þk’Lke Ëkhku {Ëkh) ÃkuþkU (Þk’Lke ÄLËu hkuÍøkkh) Ãkh ni. (Víkkðk yBsrËGÞk, rs. 2 , Mk. 132) r÷nkÍk WVo {U rfMke fki{ fku WMk fu Ãkuþu fe rçkLkk Ãkh f{ nirMkGÞík fk Mk{Ík òíkk nku íkku Þun çkkík ¼e ÷zfu fu fwVq Lk nkuLku fk çkkRMk nkuøke.

(Víkkðk ViÍwhoMkq÷, rs. 1, Mk. 705)

y-s{e ÷zfk ykih y-hçke ÷zfe Mkwðk÷ : y-s{e (Þk’Lke økih y-hçke) y-hçke fk fwVq ni Þk Lknª ? sðkçk : y-sr{GÞkU {U Mku ykr÷{u ËeLk fu R÷kðk fkuE y-hçke fk fwVq Lknª. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk {w ^ íke {w n B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 53 Ãkh Vh{kíku nI : fwhiþ {U rsíkLku ¾kLkËkLk ni ðkun Mkçk çkkn{ (Þk’Lke ykÃkMk {U) fwVq nI, Þnkt íkf rf “f-hrþÞu økihu nkrþ{e” nkrþ{e fk fwVq nI ykih fkuE “økihu f-hþe” fwhiþ fk fwVq Lknª. fwhiþ fu

363 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

R÷kðk yhçk fe ík{k{ fku{U yu f ËqMkhu fe fwVq ni,yLMkkh ð {wnkrsheLk Mkçk RMk {U çkhkçkh ni, y-sr{GÞwLLkM÷ (Þk’Lke økihu y-hçke) y-hçk fk fwVq Lknª {økh ykr÷{u ËeLk rf RMk fe “þhkVík” Lk-Mkçk fe þhkVík Ãkh VkirfGÞík h¾íke ni.

(Víkkðk fkÍe ¾kLk, rs. 1, Mk. 163 , yk÷{økehe, rs.

1 , Mk. 290 , 291 )

ykr÷{ fe yuf çknwík çkze VÍe÷ík {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u Mkw L Lkík, {ki÷ kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk

Víkkðk

h-ÍrðGÞk rsÕË 11 MkVnk 713 Ãkh Vh{kíku nI : “Víkkðkyu ¾irhGÞn” {U nI rf nÍhíku RçLku yççkkMk

Lku

Vh{kÞk : “W-÷{k fku yk{ {wyr{LkeLk Ãkh Mkkík Mkku (700) Ë-hòík çkhíkhe ni ykih nh Ëku Ë-hòut {U Ãkkt[ Mkku (500) Mkk÷ fk MkVh ni.” ykih RMk Ãkh Rß{ky ni ykih ík{k{ RÕ{e fwíkqçk, f-hþe Ãkh ykr÷{ fu íkfÆw{ (VkirfGÞík) {U {w ¥ krVf ni , sçk rf yÕ÷kn

Lku yÃkLku Rþko Ë “õÞk

ykr÷{ ykih òrn÷ çkhkçkh ni”

(Ãkkhn : 23, yÍTÍw{wh : 9 )

{U f-hþe ykih økihu f-hþe fe fkuE ík^hef (Þk’Lke y÷krnËøke) Lknª Vh{kE. (Víkkðk ¾irhÞk, rs. 2, Mk. 234)

364 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

yk’÷k nÍhík

Vh{kíku ni : fwÕíkw (Þk’Lke {I

fníkk nq), n{ ykr÷{ fku “ËeLk fk ykr÷{ ykih ËeLkËkh ykr÷{” Mku {wfGÞË fhUøku õÞqt rf nfefíkLk ykr÷{ Þune ni sçk rf økw{hkn (çkË {ÍTnçk) W-÷{k íkku òrn÷kU Mku çkËíkh ni......., {ÍeË rsÕË 11 ne fu MkVnu 714 Ãkh Vh{kíku nI : ðkun ykr÷{ RMk fiË Mku ¼e {wfGÞË nkuLkk ÍYhe ni rf ðkun RÂLíknkE nfeh ykih f{íkh {þnqh Lk nku, siMkk rf sq÷knk, LkkE, {ku[e, [{zk htøkLku ðk÷k ykih RLk fe r{M÷, õÞqt rf Ëkhku {Ëkh RMk çkkík Ãkh ni rf y÷kfu fu WVo {U ðkun nfeh þw{kh Lk nku, siMkk rf yfkrçkh W-÷{k Lku íkMhen Vh{kE ni. {wnr¬fu y÷÷ Rí÷kf Lku “Vínw÷ fËeh” {U Vh{kÞk rf yn÷u WVo fk LkkrfMk Mk{ÍLkk Mkçkçk ni r÷nkÍk nw õ { fk Ëkhku {Ëkh RMk Ãkh ne nkuøkk....., {ÍeË MkVnk 715 Ãkh Vh{kíku nI : sq÷knu, Äkuçke, LkkE ykih {ku[e fk ykh (yiçk ð ¾k{e) RÕ{ fe ðsn Mku ¾í{ Lknª nkuíke, nkt sçk Þun ÷kuøk fËe{ (Þk’Lke yMkoyu ËhkÍ) Mku Þun fk{ Akuz [wfu nkU ykih ÷kuøk {wyÍTÍÍ yLËkÍ {U RLk Mku {kLkqMk nku [wfu nkU ykih ÷kuøkkU fu rË÷kU {U RLk fk ðfkh ykih yk{ rLkøkknkU {U RLk fe ðõyík (RÍTÍík) fkR{ nku [wfe nku rf yçk çkzu ÷kuøkkU fe ÷zrfÞkU fu r÷Þu ykh

365 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

(Þk’Lke ÁMðkE fk Mkçkçk) Lknª hnu íkku ykih çkkík ni... R÷¾.

{i{Lk ykih MkÂGÞËn fk fkuxo {uhus Mkwðk÷ : yøkh MkÂGÞË ÍkËe Lku çkkÃk Mku AwÃk fh hkÍe ¾wþe fu MkkÚk rfMke {i{Lk ÷zfu Mku fkuxo fu Íheyu þkËe fh ÷e íkku rLkfkn Mknen nku økÞk Þk Lknª ? sðkçk : yiMke Mkqhík {ut rLkfkn {wLyrfË (Þk’Lke fkR{) ne Lknª nkuøkk RMk r÷Þu rf MkkËkíku rfhk{ fk ¾kLkËkLk {i{Lk rçkhkËhe Mku yk’÷k ð yhVy ni r÷nkÍk {i{Lk ÷zfk MkÂGÞË ÍkËe fk fwVq Lknª ykih sçk ÷zfe ð÷e fe RòÍík fu çkøkih rLkfkn fhu íkku rLkfkn nkuLku fu r÷Þu fwVq fk ÃkkÞk òLkk ÍYhe ni.

Mkwðk÷ : yøkh þkËe fu çkk’Ë ½h ðk÷kU Mku MkwÕn nku økE ykih MkÂGÞË ÍkËe fu ðkr÷Ë Mkkrnçk Lku çk¾wþe WMk rLkfkn Ãkh rhÍk {LËe fk RÍTnkh fh rËÞk yçk íkku fkuE nhs Lknª ? sðkçk : nhs õÞqt Lknª ! WMk MkÂGÞË ÍkËe fe rhÍk {LËe fu MkkÚk MkkÚk WMk fu ðkr÷Ë Mkkrnçk fe rhÍk {LËe ¼e rLkfkn Mku Ãkn÷u ÍYhe Úke. rLkfkn fu çkk’Ë fe RòÍík {wVeË Lknª. þheyík fu íkfkÍkU fu {wíkkrçkf Lkyu rMkhu Mku rLkfkn fhLkk nkuøkk. {uhk ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík,

366 Vh{kLku {wMíkVk r÷Þu {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu

{ki÷ kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “þh-y {U økihu fwVq ðkun ni rf LkMkçk Þk {ÍTnçk Þk Ãkuþu Þk [k÷ [÷Lk {U yiMkk f{ nku rf WMk fu MkkÚk ykihík fk rLkfkn ykir÷Þkyu ÍLk (Þk’Lke ykihík fu Mkh ÃkhMíkkU) fu r÷Þu çkkRMku Lktøkku ykh (Þk’Lke rÍÕ÷íkku ÁMðkE fk Mkçkçk) nku, yiMku þÏMk Mku yøkh çkkr÷økk çkíkkihu ¾wË rLkfkn fhuøke rLkfkn nkuøkk ne Lknª yøk[uo Lk ð÷e (Mkh ÃkhMík) Lku {Ly rfÞk nku Lk WMk fu r¾÷kVu {hÍe nku. Þun rLkfkn WMk Mkqhík {U òRÍ nku Mkfuøkk rf ð÷e Lku Ãkuþ yÍ rLkfkn WMk økihu fwVq çk {k’Lkk {ÍTfqh fe nk÷íku {ÍTfqhk Ãkh {w¥k÷y nku fh ËeËk ð ËkrLkMíkk Mkhk-níkLk çkkr÷økk fku WMk fu MkkÚk rLkfkn fhLku fe RòÍík Ëu Ëe nku, RLk {U Mku yuf þíko ¼e f{ nku íkku çkkr÷økk fk rfÞk nwðk ðkun rLkfkn {nTÍ çkkrík÷ nkuøkk ykih ð÷e fku RMk fu VM¾ ({LMkq¾) fhLku Þk RMk fk VM¾ ({LMkq¾e) [knLku fe õÞk nksík rf VM¾ ({LMkq¾, fuLMk÷) íkku sçk nku rf rLkfkn nku r÷Þk nku, Þun íkku rMkhu Mku nwðk ne Lknª.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 11, Mk. 280)

MkÂGÞË ÍkËu ykih {i{Lk ÷zfe fk fkuxo {uhus Mkwðk÷ : yøkh çkkr÷øk MkÂGÞË ÍkËk yÃkLku ðkr÷Ë Mkkrnçk fe RòÍík fu çkøkih yÃkLku ½h fe çkkr÷økk {i{Lk LkkufhkLke Mku

367 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fkuxo {U ò fh rLkfkn fh ÷u íkku ? sðkçk : yøkh fkuE ykih {kLkuy þh-E Lk nku íkku rLkfkn Mknen nku òyuøkk. {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 53 {U ni : “rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLkk) rMkVo {Ëo fe òrLkçk Mku {ku’íkçkh ni ykihík yøk[uo f{ Ë-hsu fe nku RMk fk yu’ríkçkkh Lknª. çkkÃk ËkËk fu rMkðk rfMke ykih ð÷e (Mkh ÃkhMík) Lku Lkk çkkr÷øk ÷zfu fk rLkfkn økihu fwVq Mku fh rËÞk íkku rLkfkn Mknen Lknª. ykih çkkr÷øk ¾wË yÃkLkk rLkfkn fhLkk [knu íkku økihu fwVq ykihík Mku fh Mkfíkk ni rf ykihík fe òrLkçk Mku RMk Mkqhík {U rfVkyík {ku’íkçkh Lknª ykih Lkk çkkr÷øk {U ËkuLkkU Mku rfVkyík fk yu’ríkçkkh ni.” (çknkhu þheyík, rnMMkk : 7, Mk. 53) Þun {My÷k rLkfkn fu {wLyrfË nkuLku fe nË

íkf íkku ËwÁMík ni. y÷çk¥kk RMk íkhn “fkuxo {uhus” fhLku Mku ½hu÷q {MkkR÷ ¾zu nku òíku ykih ¾kLkËkLk fe Xef Xkf çkËLkk{e nkuíke ni Þun ¼e Ãkuþu LkÍh h¾Lkk nkuøkk. r÷nkÍk rLkfkn {kt çkkÃk fe rhÍk {LËe ne Mku rfÞk òyu.

Mkwðk÷ : yøkh rfMke ÃkXkLk ÷zfe Lku hksÃkqík fki{ fu {wMkÕ{kLk ÷zfu Mku çkøkih RòÍíku ð÷e rLkfkn rfÞk, õÞk rLkfkn {wLyrfË nku òyuøkk ? sðkçk : hksÃkqík {wyÍTÍÍ fki{ ni r÷nkÍk yøkh çkkfe þhkRíku

368 Vh{kLku {wMíkVk fu hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU

fwVq Ãkkyu òíku nkU ykih Ëeøkh þhkRíku rLkfkn ÃkkE òyut íkku rLkfkn nku òyuøkk. Víkkðk h-ÍrðGÞk þheV {U ni : “rnLËwðkLke fki{kU {U [kh fki{U þheV røkLke òíke ni RLk {U Aíkhe Þk’Lke Xkfwh ËqMkhu LkBçkh Ãkh ni, rnLËwMíkkLk {U yõMkh MkÕíkLkík RMke fki{ fe ni, r÷nkÍk RLnU “hksÃkqík” fníku nI. íkku rnLËe fki{kU {U RLk fk {wyÍTÍÍ nkuLkk Íkrnh ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 11, Mk. 719)

nkt yøkh ÷zfe rfMke fki{

fu yiMku ÷zfu Mku rçk÷k RòÍíku ð÷e rLkfkn fhu òu yÃkLku Ãkuþu (Þk’Lke hkuÍøkkh) fe rçkLkk Ãkh WVo {U {k’Þqçk Mk{Íu òíku nkU íkku yiMke Mkqhík {ut rLkfkn Lk nkuøkk yiMke ne Mkqhík Ãkh {w~íkr{÷ Víkkðk ViÍwhoMkq÷ Mku yuf Mkwðk÷ sðkçk {w÷k-nÍk fersÞu : Mkwðk÷ “rnLËk òu fki{ Mku ÃkXkLk ni ykih ÷zfk òu fki{ Mku ½kt[e Þk’Lke {wÂM÷{ íku÷e ni ðkun rnLËk fu r÷Þu fwVq nku Mkfíkk ni Þk Lkne ?” sðkçk “rfVkyík fk Ëkhku {Ëkh WVo Ãkh ni yøkh ðnkt fu WVo {U ÃkXkLk fe ÷zfe fk ½kt[e Þk’Lke {wÂM÷{ íku÷e Mku rLkfkn fhLkk ðkr÷ËiLk fu r÷Þu çkkRMku ykh (ÁMðkE fk Mkçkçk) nku íkku VM¾u (Þk’Lke {LMkqr¾Þu) rLkfkn fe ÍYhík (ne) Lknª rf {ÍTnçku {w^íkk rçkne(1) Ãkh ðkun rLkfkn 1.

“{ÍTnçku {w^íkk rçkne” Þun rVõne RÂMík÷kn ni RMk fu {k’Lkk nI : ðkun {ÍTnçk rsMk Ãkh Víkðk rËÞk òíkk ni.

369 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

rMkhu Mku nwðk ne Lknª.

(Víkkðk ViÍwhoMkq÷, rs. 1 , Mk. 705 )

økihu MkÂGÞË ykih MkrGÞËn fk rLkfkn Mkwðk÷ : yøkh økihu MkÂGÞË ÃkXkLk ykih ykrf÷k çkkr÷økk MkÂGÞË ÍkËe fk rLkfkn ÷zfe fu ðkr÷Ë fe rhÍk {LËe Mku nwðk íkku ? sðkçk : MkÂGÞË ÍkËe ykih RLk fu ðkr÷Ëu {kuníkh{ fku ËqÕnu fu ÃkXkLk nkuLku fk RÕ{ ni ykih ËkuLkkU ne Þk’Lke þnÍkËe Mkkrnçk ykih RLk fu ðkr÷Ëu {kuníkh{ RMk rLkfkn Ãkh hkÍe ni RMk Mkqhík {ut yiMkk rLkfkn rçk÷k þwçkk òRÍ ni.

RMk rÍBLk {U Víkkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 11 MkVnk 704 Mku yuf “Mkwðk÷ sðkçk” {w÷k-nÍk nku. Mkwðk÷ : ÃkXkLk fu ÷zfu fk MkÂGÞË fe ÷zfe Mku rLkfkn òRÍ ni Þk Lknª ? (Þk’Lke çkÞkLk Vh{kRÞu y@ f{kRÞu) y÷ sðkçk : MkkR÷u {wÂÍTnh (Þk’Lke Mkwðk÷ ÃkqALku ðk÷u fu çkÞkLk Mku Íkrnh ni) rf ÷zfe sðkLk ni ykih WMk fk çkkÃk rÍLËk, ËkuLkkU fku {k’÷q{ ni rf Þun ÃkXkLk ni ykih ËkuLkkU RMk yõË (rLkfkn) Ãkh hkÍe nI, çkkÃk ¾wË WMk fu Mkk{kLk {U ni, sçk Mkqhík Þun ni íkku RMk rLkfkn fu sðkÍ (Þk’Lke òRÍ nkuLku) {U yM÷Lk (Þk’Lke rçkÕfw÷) þwçkk Lknª. (Þk’Lke siMkk rf

370 Vh{kLku {wMíkVk økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík nku

hÆw÷ {wníkkh ðøkihk fwíkwçk {U RMk Ãkh LkMk ni)

(2) RM÷k{ {U fwVq nkuLkk Mkðk÷ : fwVq nkuLku {U RM÷k{ fk ¼e yu’ríkçkkh ni RMk Mku õÞk {whkË ni ? sðkçk : çk yu’ ríkçkkhu RM÷k{ fwVq fe Mkqhík çkÞkLk fhíku nwyu MkËÁ~þheyn, çkËÁíkhefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

çknkhu

þheyík {U Vh{kíku ni : “òu ¾wË {wMkÕ{kLk nwðk Þk’Lke WMk fu çkkÃk ËkËk {wMkÕ{kLk Lk Úku ðkun WMk fk fwVq Lknª rsMk fk çkkÃk {wMkÕ{kLk nku ykih rsMk fk rMkVo çkkÃk {wMkÕ{kLk nku (ðkun) WMk fk fwVq Lknª rsMk fk ËkËk ¼e {w MkÕ{kLk nku ykih çkkÃk ËkËk Ëku Ãkw~ík Mku RM÷k{ nku íkku yçk ËqMkhe íkhV yøk[uo rÍÞkËk Ãkw~íkkU Mku RM÷k{ nku fwVq ni {økh çkkÃk ËkËk fu RM÷k{ fk yu’ríkçkkh “økihu yhçk” {U ni. y-hçke fu r÷Þu ¾wË {wMkÕ{kLk nwðk Þk çkkÃk ËkËk Mku RM÷k{ [÷k ykíkk nku Mkçk çkhkçkh ni.” (çknkhu þheyík, rnMMk : 7, Mk. 54)

{wMkÕ{kLk ÷zfe fk Lkki {wÂM÷{ Mku rLkfkn Mkwðk÷ : fkrVh ÷zfu ykih {wMkÕ{kLk ÷zfe {U yøkh R~f nku ykih ÷zfk {wMkÕ{kLk nku òyu rVh ËkuLkkU fkuxo {U ò fh ykÃkMk {U þkËe fh ÷U íkku þhyLk õÞk nwõ{ ni ?

371 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

sðkçk : {wMkÕ{kLk nku òLkk {hnçkk ! {økh þkËe fu r÷Þu Þnkt ¼e rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLkk) ÍYhe ni r÷nkÍk {ÍTfqhk Mkqhík {U yøkh ÷zfe ð÷e fe RòÍík fu rçkøkih Lkki {wÂM÷{ Mku rLkfkn fhuøke íkku rLkfkn ne Lknª nkuøkk. Þun nwõ{ WMk Mkqhík {U ni sçk rf ÷zfe Lkki {wÂM÷{ Lk nku çkÂÕf {wMkÕ{kLk fu ½h ÃkiËk nwE nku.

(3) Ãkuþu (fk{ ÄLËu) {U fwVq nkuLkk

Mkwðk÷ : Ãkuþu (Þk’Lke profession) {U fwVq nkuLku Mku õÞk {whkË ni ? sðkçk : Ãkuþu {U fwVq nkuLku Mku {whkË Þun ni rf ÷zfk yiMku Ãkuþu (Þk’Lke hkuÍøkkh) Mku ðkçkMíkk Lk nku rsMk fku WVo {U nfeh Mk{Ík òíkk nku ykih WMk rçkLkk Ãkh ÷zfe fu ykir÷Þk ykh (Þk’Lke rÍÕ÷ík) {nMkqMk fhíku nkut. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk

çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 55 Ãkh Vh{kíku nI : rsLk ÷kuøkkU fu Ãkuþu (fk{ ÄLËu) Í÷e÷ Mk{Íu òíku nkU ðkun yåAu Ãkuþu (fk{ ÄLËu) ðk÷kU fu fwVq Lknª, {-Mk÷Lk sqíkk çkLkkLku ðk÷u (Þk’Lke {ku[e), [{zk ÃkfkLku ðk÷u (Þk’Lke [{kh), MkkEMk (Þk’Lke ½kuzkU fe Ëu¾¼k÷ fhLku ðk÷u ykih) [hðknu Þun WLk fu fwVq Lkne òu fÃkzk çku[íku, Rºk Vhkuþe fhíku,

372 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

ríkòhík fhíku nI ykih yøkh ¾qË sqíkk Lk çkLkkíkk nku çkÂÕf fkh¾kLku Ëkh ni rf WMk fu Þnkt ÷kuøk Lkkufh ni. (ykih ðkune Lkkufh) Þun fk{ fhíku nI Þk ËwfkLkËkh ni rf çkLku nwyu sqíku ÷uíkk ykih çku[íkk ni íkku íkkrsh ðøkihk fk fwVq ni. Þqtnª ykih fk{kU {U.

íkkrsh fe ÷zfe fk fwVq ni Þk Lknª ?

Mkwðk÷ : òu nßò{ Þk {ku[e ni ðkun “íkkrsh” fe ÷zfe fk fwVq ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª ni.

nßò{ ykih {ku[e fk ykÃkMk {U fwVq nkuLkk Mkwðk÷ : nßò{ fe ÷zfe ykih {ku[e fk ÷zfk yuf ËqMkhu fu fwVq nI Þk Lknª ? sðkçk : rsLk ÃkuþkU (fk{ ÄLËkU) fku nfeh Mk{Ík òíkk ni WLk Mku ðkçkMíkk y^hkË yuf ËqMkhu fu fwVq nkuíku ni r÷nkÍk nßò{ fe ÷zfe ykih {ku[e fk ÷zfk yuf ËqMkhu fu fwVq nI. ({k¾qÍ yÍ hÆw÷ {wníkkh, rs. 4 , Mk. 203 )

Mkwðk÷ : íkkrsh fe ÷zfe Lku hn{kLke Þk’Lke fwBnkh fu ÷zfu Mku rçk÷k RòÍíku ð÷e rLkfkn rfÞk ÷urfLk ÷zfu fu ðkr÷Ë yçk yÃkLkk Ãkuþk Þk’Lke r{èe fu çkhíkLk ðøkihk çkLkkLkk Akuz fh ríkòhík Mku ðkçkMíkk ni ykih yÃkLkk ykçkkE Ãkuþk Akuz

373 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

[wfu nI õÞk RMk Mkqhík {U rLkfkn ËwÁMík ni ? sðkçk : yøkh íkku yiMkk ni rf rfMke søkn hn{kLke fki{ Þk’Lke fwBnkh Mku ðkçkMíkk y^hkË yMkoyu ËhkÍ Mku r{èe fu çkhíkLk çkLkkLku Akuz [wfu nI ykih ríkòhík Þk rfMke ykih {wyÍTÍÍ Ãkuþu Mku ðkçkMíkk nku [wfu nkU. ykih yçk ÷kuøkkU fu rË÷kU {U Þun {wyÍTÍÍ Mk{Íu òíku nkut íkku rLkfkn ËwÁMík ni ðhLkk Lkne. {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u MkwLLkík, {ki÷kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Vh{kíku nI : “sq÷knu, Äkuçke, LkkE ykih {ku[e fe ykh (yiçk ð ¾k{e) RÕ{ fe ðsn Mku ¾í{ Lknª nkuíke, nkt sçk Þun ÷kuøk fËe{ (Þk’Lke yMkoyu ËhkÍ) Mku Þun fk{ Akuz [wfu nkU ykih ÷kuøk {wyÍTÍÍ yLËkÍ {U RLk Mku {kLkqMk nku [wfu nkU ykih ÷kuøkkU fu rË÷kU {U RLk fk ðfkh ykih yk{ rLkøkknkU {U RLk fe ðõyík (RÍTÍík) fkR{ nku [wfe nku rf yçk çkzu ÷kuøkkut fe ÷zrfÞkU fu r÷Þu ykh (Þk’Lke ÁMðkE fk Mkçkçk) Lknª hnu íkku ykih çkkík ni.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk {w¾hoò,rs. 11, Mk. 715)

(4) rËÞkLkík {U fwVq nkuLkk Mkwðk÷ : rËÞkLkík {ut fwVq nkuLku Mku õÞk {whkË ni ?

374 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

sðkçk : rËÞkLkík Mku {whkË íkõðk, {fkrh{u yÏ÷kf (Þk’Lke yÏ÷kfe ¾qrçkÞkt) ykih ËwÁMík yfkRË {U n{ ÃkÕ÷k nkuLkk ni.

Mkwðk÷ : VkrMkf çkkÃk fe Mkkr÷nk (Þk’Lke Lkuf ÃkhnuÍ økkh) ÷zfe rçk÷k RÍTLku ð÷e VkrMkf Mku rLkfkn fh ÷u íkku rLkfkn nkuøkk Þk Lknª ? sðkçk : yiMkk rLkfkn nku òyuøkk.

(hÆw÷ {wníkkh, rs. 4, Mk. 202)

VkrMkf ykih rçkLíku {w¥kfe Mkwðk÷ : yuf Lkki sðkLk þhkçk Ãkeíkk ni ykih WMk fk Þun y{÷ ÷kuøkkU {U {k’YV ni Þun þhkçke ÷zfk, {w¥kfe, ÃkhnuÍ økkh çkkÃk fe çkuxe fk fwVq ni Þk Lkne t? sðkçk : fwVq Lknª. MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn nÍhíku yÕ÷k{k {ki ÷ kLkk {w ^ íke {w n B{Ë y{sË y÷e yk’Í{e {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fe {íçkqyk çknkhu þheyík rnMMkk 7 MkVnk 54 Ãkh Vh{kíku nI : VkrMkf þÏMk {w¥kfe (Þk’Lke ÃkhnuÍ økkh) fe ÷zfe fk fwVq Lknª yøk[uo ðkun ÷zfe ¾wË {w¥krfGÞk (Þk’Lke ÃkhnuÍ økkh) Lk nku. (Ëwhuo {wÏíkkh, rs. 4 , Mk. 201, ðøkihk)

ykih Íkrnh ni rf rVMfu

yu’ríkfkËe (yfkRË fe ¾hkçke) rVMfu y-{÷e (yk’{k÷ fe ¾hkçke) Mku çk Ë-h-snk (Þk’Lke fE Ë-hsu) çkËíkh, r÷nkÍk MkwLLke ykihík fk fwVq ðkun çkË {ÍTnçk Lknª nku Mkfíkk rsMk fe çkË {ÍTnçke nÆu fw£ fku Lk Ãknwt[e nku ykih

375 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

òu çkË {ÍTnçk yiMku nI rf WLk fe çkË {ÍTnçke fw£ fku Ãknwt[e nku (Þk’Lke {whíkË nku [wfu nkU), WLk Mku íkku rLkfkn ne Lknª nku Mkfíkk rf ðkun {wMkÕ{kLk ne Lknª, fwVq nkuLkk íkku çkze (Ëqh fe) çkkík ni. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 7 , Mk. 54)

(5) {k÷ {U rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLkk) Mkwðk÷ : {k÷ {U fwVq nkuLku Mku õÞk {whkË ni ? sðkçk : {k÷ {U rfVkyík (Þk’Lke fwVq nkuLku) fu Þun {k’Lkk ni rf {Ëo fu ÃkkMk RíkLkk {k÷ nku rf {nhu {wyßs÷ (Þk’Lke LkõË {nh) ykih Lk-Vfk (Þk’Lke hkuxe fÃkzu ðøkihk) ËuLku Ãkh fkrËh nku, yøkh Ãkuþk (ÄLËk) Lk fhíkk nku íkku yuf {kn fk Lk-Vfk ËuLku Ãkh fkrËh nku, ðhLkk hkuÍ fe {ÍËqhe RíkLke nku rf ykihík fu hkuÍ fu ÍYhe {MkkrhV (Þk’Lke yÏhkòík) hkuÍ Ëu Mkfu. RMk fe ÍYhík Lknª rf {k÷ {U Þun WMk fu çkhkçkh nku. (çknkhu þheyík, rnMMkk : 7, Mk. 54)

fwVq Mku {w-íkyÂÕ÷f {w-íkVhofkík Mkwðk÷ : õÞk Lkk çkkr÷øk ykih Lkk çkkr÷økk fu rLkfkn fu r÷Þu ¼e fwVq fe nksík hníke ni ? sðkçk : Lkk çkkr÷øk ÷zfk Þk ÷zfe ¾wË Eòçk ð fçkq÷ fe ynr÷GÞík Lknª h¾íku RLk fu rLkfkn fu r÷Þu ð÷e ne

376 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

Eòçk ð fçkq÷ fhíkk ni r÷nkÍk Lkk çkkr÷øk fk rLkfkn íkku ð÷e fu çkøkih nku ne Lknª Mkfíkk y÷çk¥kk çkk’Í MkqhíkkU {U Þnkt ¼e ÷zfu fk fwVq nkuLkk rLkfkn fu r÷Þu þíko ni. {-Mk÷Lk yuf Mkqhík Þun ni rf Lkk çkkr÷øk ÷zfe fk rLkfkn sçk çkkÃk ËkËk fe økih {kisqËøke {U fkiE ykih ðr÷Þu yçyË (Þk’Lke Ëqh fk ð÷e) fhu íkku fwVq fk nkuLkk ne ÍYhe ni. RMke íkhn Lkk çkkr÷øk fk rLkfkn çkkÃk rMkVo yuf ne {íkoçkk økihu fwVq {U fh Mkfíkk ni RMk yuf fk rLkfkn fh ËuLku fu çkk’Ë yçk yÃkLke rfMke ykih çkuxe fk rLkfkn ¼e økihu fwVq {U fhu íkku RMk fk WMku RÂÏíkÞkh Lknª. [wLkkL[u Lkk çkkr÷økk fu rLkfkn fu {w-íkyÂÕ÷f {uhu ykfk yk’÷k nÍhík, R{k{u yn÷u Mkw L Lkík, {ki ÷ kLkk þkn R{k{ yn{Ë hÍk ¾kLk Víkkðk h-ÍrðGÞk rsÕË 11 MkVnk 717 Ãkh Vh{kíku nI : ykihík yøkh Lkk çkkr÷økk ni ykih WMk fk rLkfkn çkkÃk ËkËk fu rMkðk fkuE ð÷e yøk[uo nfefe ¼kE Þk [[k Þk {kt yiMku þÏMk Mku fh Ëu (òu rf Lkk çkkr÷økk ÷zfe Mku f{íkh nku) íkku ðkun ¼e çkkrík÷ ð {hËqË nkuøkk ykih çkkÃk ËkËk ¼e yuf ne çkkh (Lkk çkkr÷økk fk) yiMkk rLkfkn fh Mkfíku nI (rsMk {U ÷zfk, ÷zfe Mku f{íkh nku) Ëkuçkkhk yøkh rfMke ËwÏíkh fk rLkfkn yiMku (f{íkh) þÏMk

377 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

Mku fhUøku íkku WLk fk rfÞk nwðk (rLkfkn) ¼e çkkrík÷ nkuøkk.

Mkwðk÷ : ÷zfe Lku yuf þÏMk fu MkkÚk rçk÷k RòÍíku ykir÷Þk rLkfkn rfÞk. ðõíku rLkfkn ðkun ÷zfe fk fwVq Úkk ÷urfLk çkk’Ë {U çkË [÷Lk nku økÞk ykih Mkhu yk{ þhkçkU ÃkeLku ÷økk ! õÞk RMk RõËk{ Mku rLkfkn Ãkh fkuE yMkh Ãkzuøkk ? sðkçk : rMkVo ðõíku rLkfkn fwVq fk yu’ríkçkkh rfÞk òíkk ni ÃkqAe økE Mkqhík {U ÷zfk sçk ðõíku rLkfkn ÷zfe fk fwVq Úkk íkku rLkfkn {wLyrfË nku økÞk ykih çkk’Ë {U ÷zfu fu çkË [÷Lk nkuLku Mku rLkfkn fu RLRfkË Ãkh fkuE Vfo Lknª Ãkzuøkk. Víkkðk h-ÍrðGÞk {U ni : “rfVkyík fk yu’ríkçkkh RÂçíkËkyu rLkfkn fu ðõík ni yøkh WMk ðõík fwVq nku rVh rfVkyík òíke hnu íkku WMk fk r÷nkÍ Lk nkuøkk.”

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 11, Mk. 704)

Mkwðk÷ : ÍiË Lku çk¢ fku nh íkhn Mku Rí{eLkkLk rË÷kÞk rf ðkun çk¢ fk fwVq ni WMk fe çkkíkkU fk yu’rík{kË fhíku nwyu ykih ÍiË fku yÃkLkk fwVq òLkíku nwyu çk¢ Lku yÃkLke Lkk çkkr÷økk ÷zfe rnLËk fk rLkfkn ÍiË fu MkkÚk fh rËÞk rLkfkn fu fwA rËLk çkk’Ë {k’÷q{ nwðk rf ÍiË fwVq Lknª. RMk Mkqhík {U rLkfkn nku økÞk Þk Lknª ? sðkçk : sçk ykir÷Þk Lku rfMke Mku ÷zfe fk rLkfkn çkþíkuo rfVkyík

378 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

rfÞk Þk’Lke RMk þíko fu MkkÚk rf íkw{ ÷zfe fu fwVq nku çkk’Ë {U ÷zfk fwVq Lk rLkf÷k íkku {ÍTnçku {w^íkk rçkn {U yiMkk rLkfkn {wLyrfË ne Lk nwðk. ({k¾qÍ yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 11, Mk. 725, 728 )

Mkwðk÷ : yøkh fkuE çkkr÷økk ÷zfe yÍ ¾wË rçk÷k RòÍíku ykir÷Þk yÃkLkk rLkfkn rfMke yiMku þÏMk Mku fhu rsMk Lku øk÷ík çkÞkLke ykih Äkufk Ëune Mku fk{ ÷uíku nwyu yÃkLku ykÃk fku WMk ÷zfe fk fwVq çkíkkÞk {-Mk÷Lk ÷zfe MkÂGÞËn Úke ÷zfu Lku ðõíku rLkfkn yÃkLkk MkÂGÞË nkuLkk Íkrnh rfÞk ÷urfLk çkk’Ëu rLkfkn nfefík ¾w÷ fh Mkk{Lku ykE rf ðkun þÏMk MkÂGÞË Lknª çkÂÕf þi¾ rçkhkËhe Mku ni yiMke Mkqhík {ut rLkfkn ËwÁMík nwðk Þk Lknª ? sðkçk : yøkh Mkqhík ðkfuE Þune Úke rf çkkr÷økk ÷zfe Lku ykir÷Þk fe RòÍík fu çkøkih rsMk Mku rLkfkn rfÞk WMk Lku Íqx çkku÷ fh yÃkLkk fwVq nkuLkk Íkrnh rfÞk çkk’Ëu rLkfkn WMk fk økihu fwVq nkuLkk Mkkrçkík nwðk íkku þhyLk yiMkk rLkfkn {wLyrfË ne Lknª nwðk çkÂÕf Þun rLkfkn çkkrík÷ ni. ({k¾qÍ yÍ Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 11, Mk. 702, 703 )

ËqMkhu fku çkkÃk çkLkk ÷uLkk ÞkË hnu ! yÃkLku nfefe çkkÃk fku Akuz fh rfMke ËqMkhu fku yÃkLkk çkkÃk çkíkkLkk Þk yÃkLku ¾kLkËkLk ð LkMkçk fku Akuz

379 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

fh rfMke ËqMkhu ¾kLkËkLk Mku yÃkLkk ™Mkçk òuzLkk nhk{ ykih sLLkík Mku {nY{ fh fu Ëku; {u t÷u òLku ðk÷k fk{ ni. RMk çkkhu {U çkze MkÏík ðEËU nËeMkkU {U ykE nI [wLkkL[u Ëku snkt fu MkwÕíkkLk, Mkhðhu ÍeþkLk, {nçkqçku hn{kLk fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : òu yÃkLku çkkÃk fu økih fku yÃkLkk çkkÃk çkLkkLku fk Ëk’ðk fhu nk÷kt rf ðkun òLkíkk ni rf ðkun WMk fk çkkÃk Lknª ni íkku WMk Ãkh sLLkík nhk{ ni.

(çkw¾khe, rs. 4 , Mk. 326 , nËeMk : 6766)

þkËe fkzo {U çkkÃk fk Lkk{ øk÷ík zk÷Lkk {eXu {eXu RM÷k{e ¼kRÞku ! Þnkt ðkun ÷kuøk Rçkúík nkrMk÷ fhU òu ÷u Ãkk÷f çkå[u fk rË÷ h¾Lku fu r÷Þu WMk Ãkh yÃkLku ykÃk fku nfefe çkkÃk Íkrnh fhíku nI ykih ðkun ¼e çku[khk W{ú ¼h WMke fku yÃkLkk nfefe çkkÃk Mk{Ííkk ni, yÃkLku Mkå[u çkkÃk fku EMkk÷u Mkðkçk ykih WMk fu r÷Þu Ëwyk fhLku íkf Mku {nY{ hníkk ni. ÞkË hr¾Þu ! ÍYhe ËMíkkðuÍkík, þLkkÏíke fkzo, ÃkkMkÃkkuxo ykih þkËe fkzo ðøkihk {U ¼e nfefe çkkÃk fe søkn {wtn çkku÷u çkkÃk fk Lkk{ r÷¾ðkLkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. ík÷kf þwËk Þk çkuðk ykihíkU ¼e yÃkLku yøk÷u ½h fu çkå[kU fku WLk fu nfefe çkkÃk fu {w-íkyÂÕ÷f ytÄuhu {U h¾ fh ykr¾hík fe çkhçkkËe fk Mkk{kLk Lk fhU.

380 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni.

yk{ çkku÷[k÷ {U rfMke fku yççkk òLk fn ËuLkU {U nhs Lknª sçk rf Mkçk fku {k’÷q{ nku rf Þnkt “rsM{kLke rh~íkk” {whkË Lknª. nkt yøkh yiMku “yççkk òLk” fku ¼e rfMke Lku Mkøkk çkkÃk Íkrnh rfÞk íkku økwLknøkkh ð yÍkçku Lkkh fk nfËkh ni. þi¾÷ w nËeMk nÍhíku {ki÷kLkk yçËw÷ {wMíkVk yk’Í{e Vh{kíku nI : yks f÷ çku þw{kh ÷kuøk yÃkLku ykÃk fku rMkÆefe ð VkYfe ð WM{kLke ð MkÂGÞË fnLku ÷øku nI ! WLnU Mkku[Lkk [krnÞu rf ðkun ÷kuøk yiMkk fh fu rfíkLku çkzu økwLkkn fu Ë÷Ë÷ {U VtMku nwyu nI. ¾wËk ðLËu fhe{ WLk ÷kuøkkut fku rMkhkíku {wMíkfe{ Ãkh [÷Lku fe íkkiVef yíkk Vh{kyu ykih RMk nhk{ ð snLLk{e fk{ Mku WLk ÷kuøkkut fku íkkiçkk fe íkkiVef yíkk Vh{kyu.u (yk{eLk) (snLLk{ fu ¾íkhkík, rs. 182 , {w÷ϾMkLk)

Mkwðk÷ : {ÍTnçke ykË{e Þk ÷zfu fku ÷zfe ËuLkk n{khu {wykþhu {U WVoLk ykh Mk{Ík òíkk ni ykih yuMku rLkfkn fu {w-íkyÂÕ÷f fnk òíkk ni rf Vw÷kt fe ÷zfe fku rfMke Lku Lknª r÷Þk íkku {ki÷ðe fu ¾kíku {U zk÷ Ëe ! yiMke Mkku[ h¾Lkk fiMkk ni ykih õÞk RMk ykh fk fwVq {U yu’ríkçkkh rfÞk òyuøkk ? sðkçk : òu Mkku[ fwhykLkku nËeMk Mku xfhkíke nku ðkun MkhkMkh çkkrík÷ nkuíke ni ykih yiMke Mkku[ fe nhrøkÍ rhykÞík Lknª fe ò Mkfíke. þheyíku {wíknTnhk Lku íkku Mkku[ ne Þun Ëe ni rf rLkfkn fhíku ðõík {ÍTnçk ykih ËeLk fku íkhSn Ëku [wLkkL[u

381 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

hMkq÷ u yfh{

Lku RþkoË Vh{kÞk : “ykihík

Mku rLkfkn [kh çkkíkkU fe ðsn Mku rfÞk òíkk ni. (Þk’Lke rLkfkn {U RLk fk r÷nkÍ nkuíkk ni) ( 1) {k÷ ð (2) nMkçk ð (3) s{k÷ ð (4) ËeLk. ykih íkq ËeLk ðk÷e fku íkhSn Ëu.”

(Mknenw÷ çkw¾khe, rs. 3, Mk. 429, nËeMk : 5090)

{ÍTfqhk nËeMk økkuÞk ÷zfe fu RÂLík¾kçk fu yu’ríkçkkh Mku ni ÷urfLk þheyík fu {õMkqË ykih yÕ÷kn

fu {nçkqçk

fe ÃkMkLË ykih ¾wþLkqËe fe ¼e ¾çkh Ëuíke ni rf ËeLkËkhe fku íkhSn Ëe òyu r÷nkÍk ÷zfu fu RÂLík¾kçk {U sçk fwVq fe Ëeøkh þhkRík Ãkqhe nkU íkku {ÍTnçke ÷zfu ne fku íkhSn Ëe òyu ykih Mkwðk÷ {U Ëso Mkku[ fku nhrøkÍ Lk yÃkLkkÞk òyu. rVMfku Vwsqh ðk÷kU {U rh~íkk fhLku ðk÷u ËwLÞkðe íkkih Ãkh yÃkLku Vu’÷ fku rfíkLkk ne yåAk Mk{Ííku nkU ÷urfLk RMk {U ykr¾hík fk LkwõMkkLk ne LkwõMkkLk ni. yuf Mknkçke

Vh{kíku nI : “rsMk

Lku yÃkLke ÷zfe þhkçke fu rLkfkn {U Ëe økkuÞk WMk Lku yÃkLke ÷zfe fku rÍLkk {U ÍkUf rËÞk.” õÞqt rf þhkçke sçk Lkþu {U nkuíkk ni íkku fE Ë^yk ík÷kf ðkfuy nkuLku ðk÷e çkkíkU fhíkk ni Þqt WMk Ãkh çkeðe nhk{ nku òíke ni sçk rf WMku Ãkíkk ne Lknª nkuíkk. (íkBçkenw÷ økkrV÷eLk, Mk. 81)

382 Vh{kLku {wMíkVk rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Mkwðk÷ : RM÷k{ Lku íkku Þun ËMko rËÞk ni rf økkuhu fku fk÷u ykih fk÷u fku økkuhu Ãkh VÍe÷ík nkrMk÷ Lknª rVh fwVq fu {wyk-{÷u {U Íkík ykih rçkhkËhe fk RíkLkk õÞqt r÷nkÍ rfÞk òíkk ni ? sðkçk : RM÷k{ Lku òu Þun fnk ni rf økkuhu fku fk÷u ykih fk÷u fku økkuhu Ãkh VÍe÷ík Lknª RMk Mku {whkË Þun ni rf ík{k{ {wM÷{kLkkU fe RÍTÍík ykçkY òLk {k÷ fe rnVkÍík rçkøkih rfMke Vfo fu fe òyu ykih yunríkhk{ ykih RÍTÍík {U rfMke fku ½rxÞk Lk Mk{Ík òyu Þqtne yÕ÷kn ykih WMk fu hMkq÷ fu òu ynfk{ nI WMk Ãkh y{÷ fhLku {U ¼e ík{k{ çkhkçkh nI økkuhu fku fk÷u ykih fk÷u fku økkuhu Ãkh fkuE VÍe÷ík Lknª. RMk çkkík fe ¼e økwLòRþ Lknª rf økheçk sw{o fhu íkku WMku MkÍk r{÷u ykih y{eh sw{o fhu íkku WMku Akuz rËÞk òyu íkku Mkwðk÷ {U RM÷k{ fu rsMk VÕMkVu fk rÍ¢ nwðk ðkun rçkÕfw÷ nf ni ÷urfLk WMk fe {whkË õÞk ni Þun rÍ¢ fh Ëe økE. yçk hnk {wyk-{÷k fwVq {U Íkík, rçkhkËhe ykih Ãkuþk ÄLËk ðøkihk Ëu¾Lku fk. yÔð÷ íkku Þun rf RMk fk yu’ríkçkkh fhLku fk nwõ{ ¼e RM÷k{ ne Lku rËÞk ni hMkq ÷ u Ãkkf, Mkkrnçku ÷ki ÷ kf, MkGÞknu y^÷kf Lku RþkoË Vh{kÞk : “yÃkLke ÷zrfÞkU

383 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

fk rLkfkn Lk fhku {økh rMkVo fwVq {U.” (yMMkw-LkLkw÷ fwçkúk r÷÷ çkinfe, rs. 7, Mk. 215, nËeMk : 13760 )

ríkh{eÍe þheV {U y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku {ki÷kyu fkyuLkkík yr÷GÞw÷ {wíkoÍk þuhu ¾wËk

Mku

{hðe ni rf íkksËkhu {ËeLkyu {wLkÔðhn, MkwÕíkkLku {¬yu {wfho{k (

Lku RþkoË Vh{kÞk : yi y÷e ) íkeLk [eÍkU {U íkk¾eh Lk fhku (1) Lk{kÍ

fk sçk ðõík yk òyu ( 2) sLkkÍk sçk {kisqË nku. ( 3) çku þkunh ðk÷e fu rLkfkn {U sçk fwVq r{÷ òyu. (ríkhr{Íe, rs. 2, Mk. 339 , nËeMk : 1077)

ËqMkhe çkkík Þun ni rf [qtrf

þkËe yuf rÍLËøke ¼h hnLku ðk÷u çktÄLk fk Lkk{ ni rsMk {U ÍunTLke n{ yknLøke ykih r{Íks fu r{÷Lku fk yu’ríkçkkh ykih r÷nkÍ fhLkk yuf ÍYhe [eÍ ni. rfMke ¼e òuzu fe fkBÞkçk rÍLËøke fu r÷Þu rMkVo Þune Lknª rf WLk ËkuLkkU fu Ëhr{ÞkLk Rr¥kVkf ykih n{ yknLøke nkuLkk ÍYhe ni çkÂÕf ËkuLkkU íkhV fu ¾kLkËkLkkU {U ¼e n{ yknLøke nkuLkk ÍYhe ni. ykih fwVq fk yu’ríkçkkh RMk {õMkqË fu nwMkq÷ {U {wykrðLk ð {ËËøkkh nkuíkk ni. RMke rçkLkk Ãkh RMk fe rhykÞík fhLku fk nwõ{ ni.

384 Vh{kLku {wMíkVk {ÂøVhík ni.

{wÍ Ãkh fMkhík Mku ËwYËu Ãkkf ÃkZku çkuþf íkwBnkhk {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk íkwBnkhu økwLkknkU fu r÷Þu

íkeMkhe çkkík Þun ni rf fwVq fk yu’ríkçkkh Ëh nfefík n¬u ykir÷Þk fe rçkLkk Ãkh ni Þk’Lke çkkÃk ËkËk ðøkihk [qtrf Mkh ÃkhMík nkuíku ni. fwVq fe rhykÞík Lk rfÞu òLku Ãkh ÷kuøkkU fu íkk’Lk ð ík~Lkey fk Þune ÷kuøk nËV çkLkíku nI ykih RLnU rsMk ykh (ÁMðkE) fk Mkk{Lkk fhLkk Ãkzíkk ni ðkun rfMke Mku ÃkkuþeËk Lknª. RMk rçkLkk Ãkh RLk fku ykh (rÍÕ÷ík) Mku çk[kLku fu r÷Þu ¾wË RLnU fwVq fk yu’ríkçkkh fhLku fk nwõ{ rËÞk økÞk. ykih yøkh ÷zfe WLk fe RòÍík fu çkøkih fnª ykih økih fwVq {U rLkfkn fh ÷uíke ni íkku n¬u ykir÷Þk fe rhykÞík Lk nkuLku fe rçkLkk Ãkh rLkfkn fu {wLyrfË Lk nkuLku fk nwõ{ rËÞk økÞk.

r{Þkt çkeðe fk yuf ËqMkhu Ãkh þf fhLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : r{Þkt çkeðe fk þf fe ðsn Mku yuf ËqMkhu Ãkh çkËfkhe fe íkkun{ík h¾Lkk fiMkk ? sðkçk : fçkehk økwLkkn, nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. yksf÷ Þun {wMkeçkík yk{ ni. çkk’Í ÷kuøk þwfqf ð þwçkwnkík {U Ãkz fh çkË økw{kLke ykih çkkuníkkLk íkhkþe fh fu yÃkLkk ykçkkË ½h yÃkLku ne nkÚkkU çkhçkkË fh çkiXíku nI. þf fe rçkLkk Ãkh f¼e r{Þkt yÃkLke çkeðe fku ÍkrLkÞkt

385 Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh yuf {híkçkk ËwYË þheV ÃkZíkk ni yÕ÷kn íkyk÷k WMk fu r÷Þu yuf fehkík y@ r÷¾íkk ni ykih fehkík WnwË Ãknkz rsíkLkk ni.

fníkk ykih f¼e çkeðe yÃkLku þkunh fku økih ykihík fu MkkÚk {LMkqçk Mk{Ííke ni, ËkuLkkU {nTÍ þf fe ðsn Mku yuf ËqMkhu fu Mkh íkkun{ík Ähíku, W÷Ííku ykih yÃkLku ¾kLkËkLk Ãkh ðkun çkË Lkw{k Äççkk ÷økk çkiXíku nI rf Mkkík Mk{wLËh fk ÃkkLke ¼e çkËLkk{e fu RMk Ëkøk fku Lk Äku Ãkkyu ! yiMku ÷kuøkkU fku yÕ÷kn Mku zhLkk [krnÞu. nÍhíku MkÂGÞËwLkk nwÍVi k Mku {hðe ni, yÕ÷kn fu ÃÞkhu nçkeçk, nçkeçku ÷çkeçk fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : Þk’Lke rfMke Ãkkf Ëk{Lk ykihík Ãkh rÍLkk fe íkkun{ík ÷økkLkk Mkku Mkk÷ fe LkurfÞkU fku çkhçkkË fhíkk ni. (y÷ {ku’s{w÷ fçkeh r÷¥k-çkhkLke, rs. 3, Mk. 168,

nËeMk : 3023)

RMk nËeMku Ãkkf Mku WLk þkunhkU fku Rçkúík

nkrMk÷ fhLke [krnÞu òu rMkVo þf fe rçkLkk Ãkh yÃkLke ÃkkhMkk çkerðÞkU Ãkh íkkun{ T íku rÍLkk çkktÄ çkiXíku nI. LkeÍ ðkun ykihíkU ¼e Rçkúík nkrMk÷ fhU òu yÃkLku þkunhkU fu çkkhu {U íkhn íkhn fe çkkíkU fhíke nI n¥kk rf WLk Ãkh rÍLkkfkhe fk RÕÍk{ Ähíke nI ykih nh íkhV RMk íkhn fníke rVhíke nI, ½h Ãkh íkku ðõík Ëuíkk Lknª, çkMk yÃkLke “h¾kW” fu ÃkkMk Ãkzk hníkk ni, Mkkhu ÃkiMku WMke fku Ëu ykíkk ni, WMk fu MkkÚk “fk÷k {wnt ” fhíkk ni. ðøkihk

386 Vh{kLku {wMíkVk hçk fk hMkq÷ nqt.

sçk íkw{ {wMko÷eLk

Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZku íkku {wÍ Ãkh ¼e ÃkZku çkuþf {I ík{k{ snkLkkU fu

fh ÷u íkkiçkk hçk fe hn{ík ni çkze fçkú {U ðhLkk MkÍk nkuø ke fze

rfMke fku hLze fnLkk fiMkk ?

Mkwðk÷ : yks f÷ çkk’Í ykihíkU økwMMku {U yk fh yuf ËqMkhe fku “hLze” fe økk÷e Ëuíke nI, RMk fk õÞk ðçkk÷ ni ? sðkçk : Þun çkkík MkÏík rË÷ Ëw¾kLku ðk÷e çknwík ne çkze ykih çkwhe økk÷e ni, ykih Ëku; {U ÷u òLku ðk÷e ni.

økk÷e fe ËwLÞðe MkÍk òu ÷kuøk çkkík çkkík Ãkh økLËe økkr÷Þkt rLkfk÷Lku fu ykËe nI ðkun Þun Lk Mk{ÍU rf WLk fe fkuE Ãkfz ne Lknª. ({whÔðò nh økk÷e r÷¾Lkk {wÂBfLk Lknª Ëku r{Mkk÷U yÍo fhíkk nqt) {-Mk÷Lk yøkh rfMke fku ð-÷ËwÂÍTÍLkk Þk rÍLkk fe yki÷kË fnk Þk rfMke Ãkkf Ëk{Lk ykihík fku ÍkrLkÞk fn rËÞk (siMkk rf ykihíkU W{q{Lk yuf ËqMkhe fku økwMMku {U yk fh fn rËÞk fhíke nI) Þun Mkçk íkkunT{íkU ykih nhk{ ð økwLkknu fçkehk nI. Þnkt Þun Ë÷e÷ Lknª [÷uøke rf “{I Lku íkku Þqt ne fn rËÞk {uhe rLkGÞík Lknª Úke” ÞkË hr¾Þu ! RMk {U ykr¾hík fk yÍkçk íkku ni ne, ËwLÞk {U ¼e çkk’Í MkqhíkkU {U RMk fe MkÏík MkÍkyut nI. {-Mk÷Lk rfMke {Ëo Þk ykihík Lku

387 Vh{kLku {wMíkVk nkU ø ku .

rsMk Lku {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk Ëku Mkki çkkh ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMk fu Ëku Mkki Mkk÷ fu økwLkkn {wykV

rfMke Ãkkf Ëk{Lk {Ëo fku rÍLkkfkh Þk ykihík fku ÍkrLkÞk fn rËÞk íkku RM÷k{e yËk÷ík {U {wfÆ{k ËkRh nku òLku fe Mkqhík {ut yøkh [kh [~{ ËeË økðkn Ãkuþ Lk fh Mkfk íkku ¾wË WMk íkkun{ík ÷økkLku ðk÷u fku 80 fkuzu ÷økkyu òyutøku. ykih yiMke íkkun{ík ÷økkLku ðk÷u fe ykRLËk rfMke {wyk-{÷u {U f¼e ¼e økðkne fçkq÷ Lk nkuøke. (Þun ynfk{ {wnMkLk Þk {wnTMkLkk Þk’Lke {wMkÕ{kLk {Ëo ð ykihík ykÍkË, ykrf÷, çkkr÷øk Ãkkf Ëk{Lk fku RÕÍk{ ÷økkLku fu ni)

rÍLkk fe íkkun{ík fku “fÍV” ykih íkkun{ík

÷økkLku ðk÷u fku “fkrÍV” ykih RM÷k{e yËk÷ík Mku r{÷Lku ðk÷e RMk MkÍk fku “nÆu fÍV” fníku nI. çknh nk÷ rÍLkk fk RÕÍk{ ÷økkLku ðk÷u {Ëo Þk ykihík fku rMkVo Ëku ne [eÍU MkÍk Mku çk[k Mkfíke nI. (1 ) rsMk Ãkh RÕÍk{ ÷økk ni ðkun yÃkLku sw{o fk Rõhkh fh ÷u (2 ) Þk rVh íkkun{ík h¾Lku ðk÷k [kh yiMku økðkn nkrf{u RM÷k{ fu Y çkY Ãkuþ fhu rsLnkU Lku yÃkLke ykt¾kU Mku {Ëo ð ykihík fku rÍLkk fhíku Ëu¾k nku ykih Þun Ëu¾Lkk RíkLkk ykMkkLk fnkt ni ykih RMk fk Mkwçkqík Vhkn{ fhLkk RMk MkU ¼e {wÂ~f÷ íkh. r÷nkÍk Mk÷k{íke fk hkMíkk Þune ni rf yøkh rfMke fku rfMke fe rÍLkkfkhe fk {k’÷q{ nku ¼e òyu íkçk ¼e ÃkËuo ne {U

388 Vh{kLku {wMíkVk nku økÞk.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf Lk ÃkZk íknfef ðkun çkËçkÏík

hnLku Ëu íkkrf økLËøke snkt ni ðnª Ãkze hnu. ðhLkk çkku÷ ÃkzLku fe Mkqhík {ut yøkh [kh [~{ ËeË økðkn Ãkuþ Lk fh Mkfk íkku “{õÍqV” (Þk’Lke rsMk Ãkh rÍLkk fe íkkun{ík ÷øke WMk) fu {wíkk-÷çku Ãkh yÃkLke ÃkeX Ãkh 80 fkuzu ¾kLku fu r÷Þu íkGÞkh hnu. çknkhu þheyík {U nI : rfMke yVeVk (Þk’Lke Ãkkf Ëk{Lk) ykihík fku hLze fnk íkku Þun fÍV ni ykih “nË”fk {wMíkrnf ni rf Þun ÷^Í WLnª fu r÷Þu ni rsLnkU Lku rÍLkk fku Ãkuþk fh r÷Þk ni. (çknkhu þheyík rnMMkk : 9 , Mk. 116 )

þf fe rçkLkk Ãkh RÕÍk{ {ík ÷økkRÞu Íhk yLËkÍk íkku ÷økkRÞu rf þheyíku {wíknTnhk fku {wMkÕ{kLk {Ëo ð ykihík fe RÍTÍík ð ykçkY rfMk fËh yÍeÍ ni ykih RLk fe Lkk{qMk fe rnVkÍík fk rfíkLkk Íçkh ËMík yunrík{k{ Vh{kÞk ni. çkuþf ðkun çknwík çkwhu çkLËu nI òu rfMke {wMkÕ{kLk fu çkkhu {U {nTÍ þf fe rçkLkk Ãkh Þk MkwLku MkwLkkyu yiçk ËqMkhkU fu ykøku çkÞkLk fh zk÷íku nI. ðkun Þun Lk Mk{ÍU rf yks rçk÷VÍo fkuE ÃkqALku ðk÷k Lknª ni íkku f÷ rfÞk{ík {U ¼e fwA Lknª nkuøkk. Ëku ynkËeMku {wçkk-hfk MkwrLkÞu ykih ¾kiVu R÷kne

Mku ÷hrÍÞu :

389 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nwðk ykih WMk Lku ËwYË þheV Lk ÃkZk WMk Lku sVk fe.

÷kunu fu 80 fkuzu ( 1) nÍhíku MkÂGÞËwLkk RÂõh{k

Vh{kíku nI :

yuf ykihík Lku yÃkLke çkktËe fku ÍkrLkÞk fnk, (RMk Ãkh) nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçËwÕ÷kn rçkLk W{h

Lku

Vh{kÞk : íkqLku rÍLkk fhíku Ëu¾k ni ? WMk Lku yÍo fe : Lknª Vh{kÞk : Þk’Lke fMk{ ni WMk fe rsMk fu fçÍyu fwËhík {U {uhe òLk ni rfÞk{ík fu hkuÍ RMk fe ðsn Mku íkwÍu 80 fkuzu {khu òyutøku. ({wMkLLkV yçËwhoÍTÍkf, rs. 9, Mk. 320, nËeMk : 18293 )

( 2) nÍhíku MkÂGÞËwLkk RçLkw÷ {wMkGÞçk

Lku

Vh{kÞk : òu yÃkLke ÷kIze fku rÍLkk fe íkkun{ík ÷økkyu WMku rfÞk{ík fu hkuÍ ÷kunu fu 80 fkuzu {khu òyutøku. (yiÍLk, nËeMk : 18292 )

yiçk AwÃkkyku sLLkík {U òyku !

Mkwðk÷ : rfMke fk økwLkkn {k’÷q{ nku òyu íkku õÞk fhLkk [krnÞu ? sðkçk : WMk fk ÃkËko h¾Lkk [krnÞu rf rçk÷k {M÷níku þh-E rfMke ËqMkhu Ãkh RMk fk RÍTnkh fhLku ðk÷k økwLknøkkh ykih yÍkçku Lkkh fk nfËkh ni. {wMkÕ{kLkkU fk yiçk AwÃkkLku fk ÍunTLk

390 Vh{kLku {wMíkVk þÏMk ni.

rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYË þheV Lk ÃkZu íkku ÷kuøkkU {U ðkun fLsqMkíkheLk

çkLkkRÞu rf òu rfMke fk yiçk AwÃkkyu WMk fu r÷Þu sLLkík fe rçkþkhík ni.[wLkkL[u nÍhíku MkÂGÞËwLkk yçkq MkEË ¾wËhe Mku {hðe ni : “òu þÏMk yÃkLku ¼kE fe fkuE çkwhkE Ëu¾ fh WMk fe ÃkËko Ãkkuþe fh Ëu íkku ðkun sLLkík {U Ëkr¾÷ fh rËÞk òyuøkk.” ({wMLkËku yÂçËÂçLk nw{iË, Mk. 279, hf{ : 885 )

r÷nkÍk sçk ¼e n{U {k’÷q{ nku rf Vw÷kt Lku rÍLkk Þk ÷ðkíkík fk Rhríkfkçk rfÞk ni, çkË

rLkøkkne fe ni, Íqx çkku÷k ni, çkË ynËe Þk økeçkík fe ni Þk fkuE ¼e yiMkk sw{o AwÃk fh rfÞk ni rsMk fku Íkrnh fhLku {u t fkuE þh-E {M÷ník Lknª íkku n{U WMk fk ÃkËko h¾Lkk ÷krÍ{ ni ykih ËqMkhu Ãkh Íkrnh fhLkk økwLkkn. ÞfeLkLk økeçkík ykih ykçkY huÍe fk yÍkçk çkhËk~ík Lknª nku Mkfuøkk.

yiçk ¾ku÷Lku fk yÍkçk Mkwðk÷ : økeçkík ykih ykçkY huÍe fe MkÍk ¼e çkÞkLk Vh{k ËersÞu. sðkçk: {u ’hks fe hkík Mkhðhu fkyu L kkík, þknu {ki s q Ë kík Lku yuf {LÍh Þun ¼e Ëu¾k rf fwA ÷kuøk íkktçku fu Lkk¾qLkkU Mku yÃkLku [unhkU ykih MkeLkkU fku Lkku[ hnu Úku. Mkhfkh

fu RÂMík^Mkkh Ãkh yÍo fe

økE : “Þun ÷kuøkkU fk økku~ík ¾kíku Úku (Þk’Lke økeçkík fhíku

391 Vh{kLku {wMíkVk Lk ÃkZu.

WMk þÏMk fe Lkkf ¾kf yk÷qË nku rsMk fu ÃkkMk {uhk rÍ¢ nku ykih ðkun {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf

Úku) ykih ÷kuøkkU fe ykçkY huÍe fhíku Úku.” ËkðqË, rs. 4, Mk. 353, nËeMk : 4878)

(Mkw-LkLkku yçke

{ÍeË ík^Mke÷kík fu

r÷Þu {f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk fk {íçkqyk rhMkk÷k økeçkík fe íkçkknfkrhÞkt nrËGÞíkLk nkrMk÷ fh fu ÍYh ÃkZ ÷ersÞu.

òËq xkuLkk fhðkLku fk RÕÍk{ Mkwðk÷ : yks f÷ ykr{÷ fe çkkíkkU {U yk fh rh~íkuËkh yuf ËqMkhu fu çkkhu {U òËq fk çkkuníkkLk h¾ Ëuíku nI Þun fiMkk ni ? sðkçk : rfMke {wMkÕ{kLk Ãkh çkkuníkkLk h¾Lkk nhk{ ykih snLLk{ {U ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. ykr{÷ fu çkíkkLku Þk Ïðkçk Þk Vk÷ Þk RÂMík¾khu fu Íheyu Ãkíkk [÷Lku fku þh-E Mkwçkqík Lknª fníku rf rsMk fku çkwLÞkË çkLkk fh rfMke {wMkÕ{kLk fe íkhV RLk økwLkknkU fku {LMkqçk rfÞk ò Mkfu. Þnkt þh-E Mkwçkqík Þun ni rf Þk íkku {wÕÍ{ ¾wË Rõhkh fh ÷U rf {I Lku òËq rfÞk Þk fhðkÞk ni Þk Ëku {MkÕ{kLk {Ëo Þk yuf {wMkÕ{kLk {Ëo ykih Ëku {wMkÕ{kLk ykihíkU økðkne ËU rf n{ Lku RMk fku ¾wË òËq fhíku Þk fhðkíku Ëu¾k ni.

çkkuníkkLk fk yÍkçk Mkwðk÷ : òËq xkuLkk fhkLku Þk {wÏíkr÷V íkhn fu RÕÍk{kík h¾Lku ðk÷u fe WÏhðe MkÍk ¼e çkÞkLk Vh{k ËersÞu íkkrf

392 Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYË þheV ÃkZku yÕ÷kn íkw{ Ãkh hn{ík ¼usuøkk.

{wMkÕ{kLk zhU ykih íkkiçkk fhU. sðkçk : Ëku rhðkÞkík {w÷k-nÍk nkU : (2) Ëku snkt fu MkwÕíkkLk, Mkhðhu ÍeþkLk, {nçkqçku hn{kLk fk Vh{kLku Rçkúík rLkþkLk ni : “òu rfMke {wMkÕ{kLk fe çkwhkE çkÞkLk fhu òu WMk {U Lknª ÃkkE òíke íkku WMk fku yÕ÷kn

WMk ðõík íkf ËkuÍr¾ÞkU fu fe[z, ÃkeÃk

ykih ¾qLk {U h¾uøkk sçk íkf rf ðkun yÃkLke fne nwE çkkík Mku Lk rLkf÷ ykyu.”

(Mkw-LkLku yçke ËkðqË, rs. 3, Mk. 427, nËeMk : 3597)

( 2) y{eÁ÷ {wyr{LkeLk nÍhíku {ki÷kyu fkyuLkkík, yr÷GÞw÷ {wíkoÍk þuhu ¾wËk

Vh{kíku nI :

rfMke çku fwMkqh Ãkh çkkuníkkLk (RÕÍk{) ÷økkLkk ykM{kLkkU Mku ¼e ¼khe økwLkkn ni.

(LkðkrËÁ÷ WMkq÷ r÷÷ nkfe{ yr¥khr{Íe, rs. 1 , Mk. 93)

íkkiçkk fu íkfkÍu Ãkqhu fh ÷ersÞu !

Mkwðk÷ : yøkh rfMke Mku RÕÍk{ íkhkþe ðøkihk fu økwLkkn nku økyu nkU ðkun õÞk fhu ?

393 Vh{kLku {wMíkVk

òu {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf ÃkZLkk ¼q÷ økÞk ðkun sLLkík fk hkMíkk ¼q÷ økÞk.

sðkçk : yøkh rfMke Lku {nTÍ çkË økw{kLke Þk rfÞkMk fu çkkRMk Þk MkwLke MkwLkkE çkkíkkU {U yk fh rfMke Ãkh rÍLkk, ÷ðkíkík,çkË rLkøkkne, [kuhe, Íqx, ðk’Ëk r¾÷kVe, òËq xkuLkk fhðkLku ðøkihk fk çkkuníkkLk ÷økkLku fe ¾íkk fe ni íkku yÕ÷kn fe çkkhøkkn {U íkkiçkk fhu ykih rsLk rsLk fu ykøku çkkuníkkLk ÷økkÞk ni WLk fku ¼e yÃkLke øk-÷íke çkíkk fh yÃkLke íkkiçkk Ãkh {w¥k÷y fhu íkkrf rsMk økheçk fku rçkøkih Mkwçkqíku þh-E fu ÁMðk rfÞk ni WLk fe LkÍhkU {U WMk fe RÍTÍík çknk÷ nku òyu. yøkh Mkkrnçku {wyk-{÷k (Þk’Lke rsMk Ãkh RÕÍk{ ÷økkÞk økÞk ni WMk) fku ¼e {k’÷q{ nku økÞk ni íkku çkMkË LkËk{ík WMk Mku ¼e {wykVe {ktøk fh WMku ¾wþ fhu. Þnkt

ÍkrLkÞkU (ykih Rø÷kr{ÞkU ðøkihk)

fe nkiMk÷k y^ÍkE Lknª ni çkÂÕf WLk fku ¼e íkkiçkk fu ík{k{ íkfkÍu Ãkqhu fhLku ÍYhe nit ðhLkk ËwLÞk ð ykr¾hík {U WLk fu r÷Þu “fkrÍV” (Þk’Lke rÍLkk fe íkkun{ík ÷økkLku ðk÷u) fu {wfkçk÷u {U rÍÞkËk MkÏík MkÍkyut nI. RMk íkhn fu {wsrh{ çkÂÕf nh íkhn fk økwLkkn fhLku ðk÷u ¼e yÕ÷kn fu nwÍqh íkkiçkk fhU. nwfqfw÷ RçkkË fe Ãkk{k÷e fe Mkqhík

394 Vh{kLku {wMíkVk

rsMk Lku {wÍ Ãkh yuf ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh ËMk hn{íkU ¼usíkk ni.

{U RLk fe {wykVe ík÷kVe fu íkfkÍu ¼e Ãkqhu fhU ðhLkk yÍkçku Lkkh fu nfËkh ni. fh ÷u íkkiçkk hçk fe hn{ík ni çkze fçkú {U ðhLkk MkÍk nkuø ke fze

çkË økw{kLke fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : Ëwyk Þk RÂßík{kyu rÍ¢ku Lkk’ík {U rfMke fku hkuíkk Ëu¾ fh Þun Mk{ÍLkk fiMkk rf Þun Mkçk fku r˾kLku fu r÷Þu hku hnk ni ! sðkçk : Þun çkË økw{kLke ni ykih {kur{Lku Mkk÷un Ãkh çkË økw{kLke nhk{ ykih snLLk{ {uut ÷u òLku ðk÷k fk{ ni. yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 15 Mkqhyu çkLke RMhkE÷ fe ykÞík LkBçkh 36 {U RþkoË Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : ykih WMk çkkík fu ÃkeAu Lk Ãkz rsMk fk íkwÍu RÕ{ Lknª, çkuþf fkLk ykih ykt¾ ykih rË÷ RLk Mkçk Mku Mkwðk÷ nkuLkk ni. yÕ÷kn íkçkk-h-f ð íkyk÷k Ãkkhn 26 Mkq-híkw÷ nwswhkík

395 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kíkk ni.

rsMk Lku {wÍ Ãkh Mkki {híkçkk ËwYËu Ãkkf ÃkZk yÕ÷kn íkyk÷k WMk Ãkh Mkki hn{íkU LkkrÍ÷

fe ykÞík LkBçkh 12 {U RþkoË Vh{kíkk ni : íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk : yi E{kLk ðk÷ku çknwík økw{kLkkU Mku çk[ku çkuþf fkuE økw{kLk økwLkkn nku òíkk ni.

(Ãkkhn : 26, y÷ nwsqhkík : 12)

nwÍq hu yfh{ Lkqhu{wsMMk{, þknu çkLke ykË{, hMkq÷u {wnTíkþ{, Lku Rþko Ë Vh{kÞk :

þkVuy u W{{

(÷kuøkku !) çkË økw{kLke Mku çk[ku õÞqt rf çkË økw{kLke fhLkk Mkçk Mku Íqxe çkkík ni. (çkw¾khe, rs. 3 , Mk. 446, nËeMk : 5143) yRB{yu ËeLk

Vh{kíku nI : ¾çkeMk økw{kLk

¾çkeMk rË÷ Mku ÃkiËk nkuíkk ni.

(ViÍw÷ fËeh r÷÷ {Lkkðe, rs.

3 , Mk. 157, íkníkw÷ nËeMk : 2901 )

hkuLku ðk÷u Ãkh çkË økw{kLke fk LkwõMkkLk nÍhíku MkÂGÞËwLkk {õnq÷ rËr{~fe

Vh{kíku nI :

“sçk íkw{ rfMke fku hkuíku Ëu¾ku íkku WMk fu MkkÚk hkuLku ÷øk òyku Þun çkË økw{kLke Lk fhku rf ðkun ÷kuøkkU fku r˾kLku fu r÷Þu yiMkk fh hnk ni. {I Lku yuf çkkh yuf þÏMk fku hkuíkk Ëu¾ fh çkË økw{kLke fe Úke rf Þun rhÞkfkhe fh hnk ni íkku RMk fe MkÍk {U yuf Mkk÷ íkf (¾kiVu ¾wËk ykih R~fu {wMíkVk hkuLku Mku {nY{ hnk.”

{U)

(íkBçkenw÷ {wøíkheoLk, Mk. 107)

396 Vh{kLku {wMíkVk

íkw{ snkt ¼e nku {wÍ Ãkh ËwYË ÃkZku íkwBnkhk ËwYË {wÍ íkf ÃknkU[íkk ni.

r{Þkt çkeðe fu økwM÷u {ÂGÞík fu çkkhu {U Mkwðk÷ sðkçk Mkwðk÷ : çkeðe yÃkLku {nqo{ þkunh fku økwM÷ Ëu Mkfíke ni Þk Lknª ? sðkçk : MkËÁ~þheyn, çkËÁ¥khefn, yÕ÷k{k {ki÷kLkk {w^íke {wnB{Ë y{sË y÷e yk’Í{e

Vh{kíku nI :

ykihík þkunh fku økwM÷ Ëu Mkfíke ni sçk rf {kiík Mku Ãkn÷u Þk çkk’Ë fkuE yiMkk y{ú Lk ðkfuy nwðk nku rsMk Mku WMk fu rLkfkn Mku rLkf÷ òyu.

(çknkhu þheyík,rsÕË yÔð÷, Mk. 812 )

Mkwðk÷ : yÃkLke {nqo{k çkeðe fku þkunh økwM÷ Ëu Mkfíkk ni Þk Lknª ? sðkçk : Lknª Ëu Mkfíkk. Vw-fnkyu rfhk{

Vh{kíku nI :

ykihík {h òyu íkku þkunh Lk WMku Lkn÷k Mkfíkk ni Lk Aq Mkfíkk ni ykih Ëu¾Lku fe {w{k-Lk-yík Lknª. (yiÍLk, Mk. 813 , Ëwhuo {wÏíkkh, rs. 3 , Mk. 105 )

Mkwðk÷ : õÞk þkunh yÃkLke {nq{ o k çkeðe fk {wtn ¼e Lknª Ëu¾ Mkfíkk ? sðkçk : {wtn Ëu¾ Mkfíkk ni. çknkhu þheyík {U ni : yðk{ {U òu Þun {þnqh ni rf þkunh ykihík fu sLkkÍu fku Lk fLÄk Ëu Mkfíkk ni Lk fçkú {U Wíkkh Mkfíkk ni Lk ne {wtn Ëu¾ Mkfíkk ni Þu {nTÍ øk÷ík ni. rMkVo Lkn÷kLku ykih WMk fu çkËLk fku rçk÷k nkR÷ nkÚk ÷økkLku fe {w{k-Lk-yík ni. (çknkhu þheyík, rsÕË yÔð÷, Mk. 812 )

397 Vh{kLku {wMíkVk {uhe þVkyík r{÷uøke.

rsMk Lku {wÍ Ãkh ËMk {íkoçkk Mkwçn ykih ËMk {íkoçkk þk{ ËwYËu Ãkkf ÃkZk WMku rfÞk{ík fu rËLk

Mkwðk÷ : r{Þkt yÃkLke çkeðe fku Lknª Lkn÷k Mkfíkk sçk rf çkeðe yÃkLku r{Þkt fku Lkn÷k Mkfíke ni RMk {U õÞk rnõ{ík ni ? sðkçk : þkunh fk {hLku fu VkuhLk çkk’Ë rLkfkn xqx òíkk ni sçk rf ykihík fk RÆík íkf çkk’Í ynfk{ {U rLkfkn çkkfe hníkk ni. [wLkkL[u {uhu ykfk yk’÷k nÍhík Vh{kíku nI : þkunh çkk’Ëu ðVkík yÃkLke ykihík fku Ëu¾ Mkfíkk ni {økh WMk fu çkËLk fku AqLku fe RòÍík Lknª, RMk r÷Þu rf {kiík ðkfuy nku òLku Mku rLkfkn {wLfíkuy nku òíkk (Þk’Lke xqx òíkk) ni. ykih ykihík sçk íkf RÆík {U ni yÃkLku þkunhu {wËko fk çkËLk Aq Mkfíke ni, WMku økwM÷ Ëu Mkfíke ni sçk rf RMk Mku Ãkn÷u çkkR™(Þk’Lke yiMke ík÷kf rsMk {U Ëkuçkkhk rLkfkn fe ÍYhík nku rMkVo Ásqy fh ÷uLku Mku fk{ Lk [÷ Mkfíkk nku) Lk nku [wfe nku, RMk r÷Þu rf RÆík fe ðsn Mku ykihík fu nf {U WMk fk rLkfkn çkkfe hníkk ni.

(Víkkðk h-ÍrðGÞk, rs. 22, Mk. 234)

Þk hççku {w M íkVk íkkr÷çku øk{u {ËeLkk WB{knkíkw÷ {wyr{LkeLk ykih çkeçke Vkrík{k ð fk ðkrMkíkk n{khe ík{k{

çkfey ð

RM÷k{e çknLkkU fku [kËhu nÞk LkMkeçk fh ykih nfefe {-ËLke çkwhfy fu MkkÚk þh-E ÃkËko {ÂøVhík fhLkk LkMkeçk Vh{k. {uhe ykih ík{k{ WB{ík 11 h-sçkw÷ {whßsçk 1430 rn.. fe {ÂøVhík Vh{k.

24-6-2009

2 398 Vh{kLku {wMíkVk Vh{kLku {wMíkVk

{wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf fe fMkhík fhku çkuþf Þun íkwBnkhu r÷Þu íknkhík ni. rsMk Lku rfíkkçk {U {wÍ Ãkh ËwYËu Ãkkf r÷¾k íkku sçk íkf {uhk Lkk{ WMk rfíkkçk {U r÷¾k hnuøkk

{yk¾Íku {hksuy rÍÞkW÷ fwhykLk Ãkç÷efuþLÍ

20 y÷ {ku’s{w÷ fçkeh Ëkhku yunÞkRr¥khkrMk÷ y-hçke çkiYík

1

fwhykLku Ãkkf

2

íkh-s-{yu fLÍw÷ E{kLk rÍÞkW÷ fwhkLk Ãkç÷efuþLÍ

21 y÷ {ku’s{w÷ ykiMkík ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

3

ík^Mkehu {Ëkrhf

ËkÁ÷ {k’rhVn çkiYík

22 y÷ òr{WMMkøkeh

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

4

ík^Mkehu Ëwhuo {LMkqh

ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

23 {ß{WÍT Í ðkRË

ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

5

ík^Mkehkíku yn{rËGÞk rÃkþkðh

24 fLÍw÷ WB{k÷

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

6

Ynw÷ çkÞkLk

fkuyuxk

25 y÷ yunMkkLk rçk íkhíkeçk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

7

ík^Mkehu Mkqhyu ÞwMkqV

VÍT÷u Lkqh yufuz{e

26 f~Vq÷ r¾Vk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

8

¾ÍkRLkw÷ RhVkLk

hÍk yufuz{e çkLçkE rnLË

27 y÷fkr{÷VeËw-yVkRŠ hò÷ ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

9

LkqÁ÷ RhVkLk

Ãkeh ¼kE yuLz fBÃkLke

28 {wMkLLkV yçËwhoÍTÍkf ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

10 Mknen çkw¾khe

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

29 y-Mkrh÷ r¾íkkçk

11 Mknen {wÂM÷{

Ëkhu RçLku nÍ{ çkiYík

30 y¥khøkeçk ð¥khneçk ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

12 Mkw-LkLku ríkhr{Íe

ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

31 rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk

13 Mkw-LkLku LkMkkE

Ëkhw÷ S÷ çkiYík

32 þnuo {wÂM÷{ r÷LLk-ððe y^økkrLkMíkkLk

14 Mkw-LkLku yçkq ËkðqË

Ëkhku yunÞkRr¥khkrMk÷ y-hçke çkiYík 33 r{hfkíkw÷ {Vkíken

15 Mkw-LkLku RçLku {ksn

ËkÁ÷ {k’rhVn çkiYík

34 yrþ’yíkwÕ÷Bykík

fkuyuxk

16 Mkw-LkLku Ëkhu fwíkLke

{ËeLkíkw÷ ykir÷Þk {w÷íkkLk

35 ViÍw÷ fËeh

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

17 yMMkw-LkLkw÷ fwçkúk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

36 r{hykíkw÷ {LkkSn rÍÞkW÷ fwhykLk Ãkç÷efuþLÍ

18 þw-yçkw÷ E{kLk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

37 rnËkÞk

Ëkhku yunÞkR¥kwhkrMk÷y-hçke çkiYík

19 y÷ {wMíkËhf

ËkÁ÷ {k’rhVn çkiYík

38 Víkkðk fkÍe ¾kLk

fkuyuxk

Mknen RçLku nççkkLk

y÷rVhËkiMkrçk{

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

3 399 rVrh~íku WMk fu r÷Þu RÂMíkøVkh fhíku hnUøku.

Vh{kLku {wMíkVk òu {wÍ Ãkh hkuÍu sw{wyk ËwYË þheV ÃkZuøkk {I rfÞk{ík fu rËLk WMk fe þVkyík fYtøkk.

39 {wMLkËu R{k{ yn{Ë ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

59 çknÁhkoRf

fkuyuxk

40 {wneíku çkwhnkLke

Ëkhku yunÞkR¥kwhkrMk÷ y-hçke çkiYík 60 íkkhe¾u çkøkËkË

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

41 çkËkRWMMkLkkyuy

Ëkhku yunÞkRr¥khkrMk÷ y-hçke çkiYík 61 y÷ {ðkrnçkwÕ÷ËwÂLLkGÞn ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

42 íkçÞeLkw÷ nfkRf

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

62 yŠ hMkk-÷íkw÷ fwþirhGÞk ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

43 Víkkðk yk÷{økehe

ËkÁ÷ rV¢ çkiYík

63 hkuÍwhoÞkneLk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

44 Ëwhuo {wÏíkkh

ËkÁ÷ {k’rhVn çkiYík

64 rnÕÞíkw÷ ykir÷Þk

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

45 hÆw÷ {wníkkh

ËkÁ÷ {k’rhVn çkiYík

65 çknÁÆw{qy

{õíkçkyu ËkÁ÷ V@ rËr{~f

46 Víkkðk ¾irhGÞk

çkkçkw÷ {ËeLkk fhk[e

66 íkBnenw÷ {wøíkheoLk

ËkÁ÷ rçkþkRÞ çkiYík

47 {Vkíkenw÷ rsLkkLk

çkiYík

67 íkBçkenw÷ økkrV÷eLk

rÃkþkðh

48 Víkkðk h-ÍrðGÞk

hÍk VkWLzuþLk {foÍ÷w ykir÷Þk ÷knkuh 68 yunÞkW÷ W÷q{

Ëkhu MkkrËh çkiYík

49 Víkkðk yBsrËGÞk

{õíkçkyu h-ÍrðGÞk çkkçkw÷ {ËeLkk 69 Rr¥knkVwMMkkËn

ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

50 Víkkðk {r÷fw÷ W-÷{k y÷ {ß{Who-Íðe çkhu÷e

70 fer{Þkyu MkykËík

RÂLíkþkhkíku økLSLkk íknhkLk

51 Víkkðk LkEr{GÞk

{õíkçkyu RM÷kr{Þk

71 {wfk-þ-Víkw÷ fw÷qçk ËkÁ÷ fwíkwçkw÷ RÂÕ{GÞk çkiYík

52 ðfkÁ÷ Víkkðk

çkÍT{u ðfkÁÆeLk çkkçkw÷ {ËeLkk

72 rfíkkçkw÷ fçkkRh

53 Víkkðk ViÍwhoMkq÷

þççkeh rçkhkËÍo {foÍ÷w ykir÷Þk ÷knkuh 73 íkÕçkeMku Rç÷eMk

çkiYík

54 çknkhu þheyík

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk çkkçkw÷ {ËeLkk 74 íkÂÍTfhíkw÷ ykir÷Þk

RÂLíkþkhkíku økLSLkk íknhkLk

55 ynfk{u þheyík

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk çkkçkw÷ {ËeLkk 75 yÏçkkÁ÷ yÏÞkh

VkYf yufuz{e

56 y÷ {ÕVqÍ

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk çkkçkw÷ {ËeLkk 76 sÍTçkw÷ fw÷qçk

þççkeh rçkhkËÍo {foÍ÷w ykir÷Þk ÷knkuh

rÃkþkðh

57 þkR÷Mku {wnB{rËGÞk Ëkhku yunÞkR¥kwhkrMk÷ y-hçke çkiYík 77 {ËkrhswLLkwçkwÔðík

{foÍu yn÷u MkwLLkík ð-hfkíku hÍk

58 fwhoíkw÷ WÞqLk

{f-ík-çkíkw÷ {ËeLkk çkkçkw÷ {ËeLkk

fkuyuxk

78 snLLk{ fu ¾íkhkík