Cogito – szkoła z własnym obliczem

DROGOWSKAZY  W  EDUKACJI

Marzena Kędra

Cogito – szkoła z własnym obliczem

Kraków 2021

Kedra_Cogito.indb 3

30.04.2021 12:45:39

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls” , Kraków 2021

Redakcja wydawnicza: Radosław Doboszewski Opracowanie typograficzne: Alicja Kuźma Projekt okładki: Anna M. Damasiewicz Grafika na okładce: © Kathryn Abbott | Depositphotos.com Fotografia na okładce: Paulina Kania

Publikacja została sfinansowana przez: Ogólnopolski Operator Oświaty

ISBN 978-83-8095-962-0 ISBN 978-83-8095-961-3

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2021

Kedra_Cogito.indb 4

30.04.2021 12:45:39

SPIS TREŚCI Bogusław Śliwerski AUTORSKA SZKOŁA COGITO Z FREINETOWSKIM PROFILEM W TLE ................................

7

WSTĘP ............................................................................................................................................................................... 11 Jaka szkoła? .............................................................................................................................................................. 16 O tym, jak Celestyn Freinet wpłynął na moje nauczycielskie życie ....................................... 17 I. KREATORZY ŚWIATA .....................................................................................................................................

Gawędy Mateusza a koncepcja szkoły Cogito w Poznaniu .........................................................

Od fascynacji do realizacji. Model szkoły Cogito ..............................................................................

Organizacja pracy szkoły .................................................................................................................................

Personalizacja procesu kształcenia ............................................................................................................

Kompetencje przyszłości .................................................................................................................................

Plan zajęć ..................................................................................................................................................................

Organizacja przestrzeni edukacyjnej ........................................................................................................

39 39 42 49 57 63 68 70

II. LABORATORIUM DEMOKRACJI .............................................................................................................. 83 Wychowanie do demokracji ......................................................................................................................... 83 Narada klasowa ..................................................................................................................................................... 86 Debaty lub dyskusje klasowe ........................................................................................................................ 93 Odpowiedzialności szkolne i klasowe ...................................................................................................... 96 Mediatorzy szkolni .............................................................................................................................................. 98 Szkoła Cogito dla innych .................................................................................................................................. 101 III. ŚRODOWISKO PRACY I ŻYCIA ................................................................................................................. 105 „Zejdź z katedry i zawiń rękawy” ................................................................................................................. 105 Drobiazg, który jest wszystkim ..................................................................................................................... 113 Ogrodnicy i hodowcy ......................................................................................................................................... 116 Zawód jako postawa życiowa ........................................................................................................................ 119 IV. SKRZYNKA Z NARZĘDZIAMI – TECHNIKI PRACY ...................................................................... 125 „Czy szkoła powinna być placem budowy?” ......................................................................................... 125 Planowanie pracy .................................................................................................................................................. 128 Jak sprawić, żeby dziecko czuło pragnienie ........................................................................................... 136 Kompleks zainteresowań ................................................................................................................................. 151

Kedra_Cogito.indb 5

30.04.2021 12:45:39

6

SPIS TREŚCI

Doświadczenia poszukujące ........................................................................................................................... 161 Korespondencja międzyszkolna ................................................................................................................ 163 Sprawności ............................................................................................................................................................. 166 Fiszki .......................................................................................................................................................................... 167 Pojęcie szybkości ................................................................................................................................................ 175 Dlaczego warto? .................................................................................................................................................. 178 V. EDUKACJA INTERDYSCYPLINARNA ................................................................................................... 185 Nauczanie interdyscyplinarne – blokowe. Zrozumieć świat .................................................... 185 Akademia kompetencji .................................................................................................................................. 190 Pracownie tematyczne .................................................................................................................................... 197 VI. AKTYWNOŚCI – PROJEKTY ...................................................................................................................... 201 Człowiek pracy .................................................................................................................................................... 201 Projekty szkolne .................................................................................................................................................. 207 VII. ŁAD I HARMONIA ........................................................................................................................................... 215 Uważność ............................................................................................................................................................... 215 „Wywołajmy przeciąg”, czyli o konieczności uwzględniania w programie edukacyjnym potrzeb dziecka: indywidualnych i społecznych ............................................... 219 „Dobry ogrodnik, czyli cykl wychowawczy” ....................................................................................... 225 VIII. OCENIAĆ CZY DOCENIAĆ ........................................................................................................................ 231 „Historia o koniu, który nie odczuwał pragnienia” ........................................................................ 231 Pochwała i uznanie ........................................................................................................................................... 235 Znaleźć się w czołówce .................................................................................................................................. 247 IX. JAK ZMIENIAĆ SZKOŁĘ? .............................................................................................................................. 251 Innowacyjność. Najważniejsze projekty w latach 2015–2020, na które Fundacja Ogólnopolski Operator Oświaty pozyskała środki zewnętrzne ........................ 251 Akademia Cogito ............................................................................................................................................... 259 Cogito w koronie ............................................................................................................................................... 267 Druki ulotne ......................................................................................................................................................... 275 ZAKOŃCZENIE ........................................................................................................................................................... 281 BIBLIOGRAFIA .............................................................................................................................................................. 283

Kedra_Cogito.indb 6

30.04.2021 12:45:39

AUTORSKA SZKOŁA COGITO Z FREINETOWSKIM PROFILEM W TLE Taki tytuł nadałbym książce Marzeny Kędry — Nauczyciela Roku, wciąż dociekliwej, wrażliwej, poszukującej odpowiedzi na istotne pytania i wątpliwości dla wartościowego spełniania się w zawodzie. W swojej najnowszej książce potwierdza, jak ważne jest to, aby od początku własnej ścieżki rozwoju zawodowego dochodzić do kreowania własnego modelu kształcenia dzieci w szkole. W jej przypadku jest to szkoła podstawowa, ale o uwarunkowaniach własnej pracy w szkołach ponadpodstawowych czy poza systemem szkolnym zaczęli pisać także inni pedagodzy i edukatorzy. Wykwit biograficzno-profesjonalnych studiów pojawia się w szczególnych momentach społeczno-politycznych przemian w państwie.

Pierwszym powodem nauczycielskiej emancypacji jest niewątpliwie życie i działalność w totalitarnym/autorytarnym ustroju politycznym, w którym naturalnym mechanizmem oporu i ratowania osobistej godności oraz profesjonalnej autonomii jest praca o charakterze opozycyjnym, kontestującym, często zachodzącym w drugim wymiarze oświatowej edukacji (podziemie, tajne komplety itp.). Drugim takim źródłem innowacyjnego podejścia jest stan rewolucji lub kontrrewolucji oświatowej w wyniku zmian politycznych w kraju. Wówczas liderami w edukacji stają się nauczyciele, którzy zawsze chcieli być sobą, kreować proces kształcenia i wychowania w nurcie humanistycznym, romantycznym, a zatem zorientowanym na dziecko i jego rozwój, szczęście i samorealizację. Tak rozumiana edukacja pajdocentryczna wpisuje się w transgresję ustrojową jako nadzieja na przywrócenie szkole jej źródłowego znaczenia, w którym starogreckie schole znaczyło miejsce radości uczenia się, poznawania siebie i świata, spotkań sprzyjających osobistemu wzrastaniu.

Autorka tej książki doświadczała obu porządków społeczno-politycznych, poszukując i kreując w nich miejsce dla siebie, dla poczucia sensu

Kedra_Cogito.indb 7

30.04.2021 12:45:39

8

AUTORSKA SZKOŁA COGITO Z FREINETOWSKIM PROFILEM W TLE

własnej pracy. Pedagogika Celestyna Freineta była dla wielu nauczycieli w Polsce furtką do wolności, albowiem — jako jeden z dopuszczalnych przez reżim PRL-u modeli alternatywnego kształcenia — była parcjalnie uzasadnieniem dla władz, że nie mają nic przeciwko pedagogice nowego wychowania. Oczywiście, że miały, tylko w tym przypadku rzecz dotyczyła pedagoga francuskiego ruchu komunistycznego, który w okresie przedwojennym zatroszczył się o dzieci klasy robotniczej, aby wzmocnić ich szanse na dalszy awans społeczny dzięki innej, alternatywnej edukacji. Cenzorzy w dobie PRL-u dopuścili do przekładu na język polski jednej z prac Freineta, która była w niezauważalnym dla nich zakresie edukacją zorientowaną na dobro dziecka, edukacją wymagającą wiele nakładu indywidualnej pracy nauczycieli, toteż tylko nieliczni podejmowali się jej aplikacji w państwowej szkole. Wśród nich była Marzena Kędra.

Zafascynowana innowacyjną aktywnością Polskiego Stowarzyszenia Freinetowskiego, któremu przewodniczyła wyjątkowa pedagog Halina Semenowicz (także tłumaczka tekstów pedagoga reformy), Marzena Kędra włączyła się w ten nurt nowatorskiego myślenia i działania, aby czerpać z dzieł Freineta inspiracje oraz poszerzać własne horyzonty wiedzy o dziecku, szkole i kształceniu. We Wstępie do niniejszej książki przyznaje:

[…] myśl Freineta była we mnie, w moim pedagogicznym sercu i pedagogicznym umyśle, zanim przeczytałam jego książki i spotkałam się z przedstawicielkami polskiego ruchu freinetowskiego. Mogę powiedzieć, że byłam emocjonalnie i intelektualnie gotowa na spotkanie z Freinetem. I francuski pedagog stał się dla mnie znaczącą osobą w życiu, a jego idee weszły na stałe do mojej tożsamości.

Mam świadomość, że w Polsce jest wiele nauczycielek i nauczycieli konfrontujących swoją wiedzę z różnymi podejściami do edukacji oraz z własnym doświadczeniem praktycznym, którzy nie narzekają na brak wykształcenia, na rządzących, na braki systemowe, skoro takie zawsze były, są i będą. Żadna uczelnia nie przygotuje nauczyciela na całe życie, aby już nigdy nie musiał czegokolwiek czytać, studiować oraz weryfikować uzyskanej wiedzy ze zmieniającymi się dynamicznie naukami o wychowaniu i kształceniu, psychologią, socjologią, naukami o kulturze czy mediach, historią, naukami o polityce, medycznymi, a nawet

Kedra_Cogito.indb 8

30.04.2021 12:45:39

AUTORSKA SZKOŁA COGITO Z FREINETOWSKIM PROFILEM W TLE

9

naukami o prawie. Skończyły się czasy pewności, sterowanego przez władze monistycznego systemu edukacji. Nauczyciele muszą liczyć na siebie, jeśli chcą swój zawód wykonywać w sposób wolny, pedagogicznie suwerenny.

Książka Marzeny Kędry jest znakomitym świadectwem stawania się kreatywnym nauczycielem, ale przecież sama uczciwie pisze, że nie jest tu ważna:

Niniejsza książka ma stanowić głos w dyskusji na temat polskiej szkoły na tle mojego własnego biograficznego doświadczenia, moich doświadczeń jako pedagoga i nauczyciela, jako dyrektorki szkoły, ale także jako twórcy rozwiązań w zakresie edukacji szkolnej. Jest to książka, w której wyrażam optymistyczne przekonanie, iż niezależnie od wszelkich uwarunkowań strukturalnych (a niekiedy ideologicznych) można zmieniać szkołę, a dzięki temu – zmieniać społeczeństwo. Szkoła może być źródłem postępu. Przy czym oczywiście zmiana szkoły nie powinna być nigdy celem samym w sobie.

Autorce zależy na dzieciach, na szkole, ale i na innych nauczycielach, którzy też nie chcą zapaść w „zimowy sen archaicznej dydaktyki”, tylko — wyzwalając siebie — lepiej służyć swoim uczniom. Kędra nie musi myśleć o sobie, bo w każdym miejscu pracy tworzyła, inspirowała, zachęcała, a jeśli komuś było z nią nie po drodze, to raczej sama ustępowała, aniżeli miałaby z tego powodu odczuwać dyskomfort.

Autorka dzieli się zatem z nami tym, co sprawdziło się w Jej autorsko-freinetowskim podejściu do kształcenia dzieci. Kto będzie chciał, może skorzystać z zapisanych na kartach książki rozwiązań bez jakiegokolwiek poczucia zobowiązania. Tak powstają implicitne wspólnoty nauczycieli podobnie myślących, odczuwających, wrażliwych, a przecież w większości niespotykających się ze sobą, niemających bezpośredniego kontaktu. Dzięki takim książkom możemy tak jak Autorka niejako metaforycznie wchodzić w relacje z sobą, aby dzięki nim niekoniecznie coś powielać, dosłownie naśladować, ale może spróbować dzielić się z innymi także własnymi rozwiązaniami. Zachęcam zatem nie tylko do lektury tak wyjątkowej w treści i formie książki, ale także wprowadzenia do współczesnej polskiej pedagogiki szkolnej własnego doświadczenia, rozwiązań czy efektów twórczych dokonań. Freinet oczekiwał tego od nas, od nauczycieli z pasją realizujących swoją profesję. Strawestuję zatem freinetowskie motto, by zachęcić Czytelników

Kedra_Cogito.indb 9

30.04.2021 12:45:39

10

AUTORSKA SZKOŁA COGITO Z FREINETOWSKIM PROFILEM W TLE

do kontynuowania także w twórczej prezentacji własnych doświadczeń tej niezakłamanej troski o dobro dzieci: „Postawcie swój drogowskaz pokazujący drogę tym, którzy przyjdą po was”. Każdy z nas może dodać kropelkę kruszącą beton nonsensownej i mniej wartościowej edukacji.

Trzeba tylko mieć odwagę, zaryzykować, podjąć wysiłek i rzucić ziarno na podatny grunt oczekujących na naszą pedagogię dziecięcych serc, umysłów i rąk.

Bogusław Śliwerski

Kedra_Cogito.indb 10

30.04.2021 12:45:39

WSTĘP W ostatnim okresie dyskusja dotycząca edukacji w Polsce nabrała nowej dynamiki. Można przy tym zauważyć narastającą różnorodność poglądów, sposobów myślenia i proponowanych rozwiązań. Występuje ogromny pluralizm w zakresie odpowiedzi na pytania: Jak wychowywać? Jak kształcić? Wypowiadają się w tych sprawach politycy, profesorowie, dyrektorzy szkół i nauczyciele, a także rodzice; coraz częściej również sami uczniowie. Podejmuje się problemy dotyczące roli rodziny, szkoły, grupy rówieśniczej, a także mass mediów w kształtowaniu osobowości młodego pokolenia. Prowadzone debaty dotyczą również zasad, celów i metod wychowania, a w kontekście szkolnictwa — struktur oraz funkcji, zasad i celów wychowania, ról pedagogów i nauczycieli, jak również stosowanych przez nich form oceniania. Oceniam te dyskusje bardzo pozytywnie, albowiem — niezależnie od kontrowersyjności niektórych głoszonych poglądów i postulatów — zasadniczym ich celem jest stworzenie lepszej edukacji i lepszej szkoły na wszystkich szczeblach, od przedszkola do uniwersytetów. Wymiana poglądów i argumentów stanowi zawsze źródło i katalizator zmian 1. Jestem przekonana niezależnie od świadomości, że może być to nieco idealistyczne, iż szkoła może być źródłem zmiany społecznej, zarówno w makroskali, jak i przede wszystkim w mikroskali: na poziomie szkoły, nauczyciela, dziecka. William J. Hunter i Garth D. Benson piszą:

1

Por. np. D. Klus-Stańska, Nauczanie początkowe jako wczesny trening do marginalizacji.

Kontrowersyjność społecznej wiedzy szkolnej, „Forum Oświatowe” 2011, nr 1; A. Gromkowska-Melosik, Testy edukacyjne: studium dynamiki selekcji i socjalizacji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2017; B. Śliwerski, Edukacja (w) polityce. Polityka (w) edukacji. Inspiracje do badań polityki oświatowej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2015; M. Nowak-Dziemianowicz, Szkoła jako przestrzeń uznania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.

Kedra_Cogito.indb 11

30.04.2021 12:45:39

12

WSTĘP

Edukacyjne instytucje służą zarówno potwierdzaniu tego, co w społeczeństwie istnieje (teza o stabilności), jak i tego, że szkoły są miejscami zmiany, rozwoju i kreacji społeczeństwa (teza o korzystnych innowacjach) 2.

Zgadzam się zdecydowanie z tą tezą, której istota jest przekonanie o kontynuacji — przez edukację — istniejących wzorów życia społecznego, jak i ich twórczej rekonstrukcji.

Niniejsza książka ma stanowić głos w dyskusji na temat polskiej szkoły na tle mojego własnego biograficznego doświadczenia, moich doświadczeń jako pedagoga i nauczyciela, jako dyrektorki szkoły, ale także jako twórcy rozwiązań w zakresie edukacji szkolnej. Jest to książka, w której wyrażam optymistyczne przekonanie, iż niezależnie od wszelkich uwarunkowań strukturalnych (a niekiedy ideologicznych) można zmieniać szkołę, a dzięki temu — zmieniać społeczeństwo. Szkoła może być źródłem postępu. Przy czym oczywiście zmiana szkoły nie powinna być nigdy celem samym w sobie. Jeden z najważniejszych pedagogów i filozofów amerykańskich John Dewey napisał, że celem nowych idei edukacyjnych powinno być stworzenie „nowego zestawu pojęć prowadzących do nowych sposobów praktyki” 3. Istotą zmiany jest wyjście naprzeciw rzeczywistości przy zachowaniu w pamięci tego fundamentalnego założenia, że szkoła jest miejscem, w którym powinien dojrzewać człowiek i jego człowieczeństwo. A punktem wyjścia jest tutaj zawsze konfrontacja idei i koncepcji pedagogicznych z rzeczywistością oraz praktyką edukacyjną, szkolną.

W historii myśli pedagogicznej istniało wiele koncepcji pedagogicznych, których istotą była zmiana edukacyjna, zarówno na poziomie makro, jak i mikro. Niektóre miały charakter zdecydowanie ideologiczny i autokratyczny, inne oceniane były jako postępowe. Część z nich była wdrażana w praktykę społeczną, inne pozostały na zawsze na stronach akademickich dzieł. Można tutaj przywołać — choćby za podręcznikiem akademickim Pedagogika redagowanym przez Zbigniewa Kwiecińskiego i Bogusława Śliwerskiego — takie nazwy, jak pedagogiki: instrumentalna, personalistyczna, egzystencjalna, pragmatyzmu, 2 3

Za: M. Wedell, Planning for Educational Change. Putting People and Their Context First, Continuum, London 2009, s. 14.

R. Pring, John Dewey. A Philosopher of Education for Our Time?, Bloomsbury Publishing, London 2007, s. 18.

Kedra_Cogito.indb 12

30.04.2021 12:45:39

WSTĘP

13

autorytarna, krytyczna, emancypacyjna, międzykulturowa, „nowego wychowania”, waldorfska, Montessori, Janusza Korczaka czy daltońska 4.

W jednej z wcześniejszych książek napisałam: „[…] są takie idee, które nie ulegają przedawnieniu mimo zmieniających się realiów szkolnych” 5.

Jedna z takich idei jest integralnie związana z poglądami pedagogicznymi francuskiego pedagoga Celestyna Freineta (1896–1966), twórcy jednej z najbardziej oryginalnych i przekonywujących pedagogik 6.

O pedagogice Freineta oraz jej urzeczywistnianiu w praktyce napisano wiele książek i artykułów, zarówno za granicą, jak i w Polsce 7.

W niniejszej książce chciałabym pokazać pedagogikę Freineta z własnej perspektywy biograficznej, a szkołę Cogito jako studium przypadku urzeczywistnienia jej założeń 8. Spotkanie z Freinetem, chociaż metaforyczne, a jednak bardzo osobiste, stanowiło przełomowe wydarzenie w moim życiu, zarówno jako pedagoga i nauczyciela, jak i jako człowieka. Freinet został moim pedagogicznym autorytetem, a jego koncepcja stanowiła źródło nieprawdopodobnej inspiracji i rozszerzania horyzontów myślenia o dziecku, szkole i nauczaniu / uczeniu się. Z perspektywy dekad mogę jednak stwierdzić, że myśl Freineta była we mnie, w moim pedagogicznym sercu i pedagogicznym umyśle, zanim przeczytałam jego książki i spotkałam się z przedstawicielkami polskiego ruchu freinetowskiego. Mogę powiedzieć, że byłam emocjonalnie i intelektualnie gotowa na spotkanie z Freinetem. I francuski pedagog stał się dla mnie znaczącą osobą w życiu, a jego idee weszły na stałe do mojej tożsamości.

4

5 6 7

8

Por. Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019, s. 475–761; tamże wyczerpujące omówienie nurtów pedagogiki współczesnej.

M. Kędra, Odkrywam — doświadczam — tworzę. Program nauczania w edukacji wczesnoszkolnej, w szkole podstawowej, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2019, s. 5.

V. Acker, The French Educator, Celestin Freinet (1896–1966). An Inquiry into How His Ideas Shaped Education, Lexington Books, Lanham 2007.

Por. np. N. Beattie, The Freinet Movements of France, Italy, and Germany, 1920–2000: Versions of Educational Progressivism, Mellen Press, Leviston (ME) 2002; H. Smolińska-Rębas, Koncepcja Celestyna Freineta źródłem inspiracji w edukacji wczesnoszkolnej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1996, z. 31; A. Ramos, M. Vandecandelaere, The secondary school careers of Freinet-educated students in Flanders, „Pedagogische Studiën” 2018, vol. 95.

Por. R.K. Yin. Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody, przekł. J. Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.

Kedra_Cogito.indb 13

30.04.2021 12:45:39

14

WSTĘP

W książce pokazuję, w jaki sposób moja fascynacja pedagogiką Celestyna Freineta stała się źródłem adaptacji tej koncepcji pedagogicznej na grunt praktyki szkolnej. Przedstawiam w niej założenia koncepcji Freineta, ale najważniejsze jest dla mnie ukazanie form i sposobów jej urzeczywistniania. Koncepcja Freineta posiada bowiem — jestem o tym przekonana — potencjał i żywotność ponadczasową, a jednym z moich celów zawodowych stało się wykazanie tego w praktyce 9.

Czytelnicy znajdą także w niniejszej książce nauczycielskie opisy działań poparte krytyczną, niekiedy osobistą w swoim wyrazie refleksją; przeczytają wypowiedzi rodziców i uczniów. Pragnę przy tym zwrócić uwagę na sposób przedstawiania szkolnej freinetowskiej rzeczywistości, który daje możliwość Czytelnikowi samodzielnej interpretacji tej innej — w pewnym sensie nowej — kultury pedagogicznej, która cechuje Publiczną Szkołę Podstawową (PSP) Cogito. Mam przy tym nadzieję, że rodzice, których dzieci uczęszczają do Cogito, dostrzegą po przeczytaniu książki w swoich dzieciach kulturę Cogito, a nauczyciele — siebie samych.

Chcę przy tym dodać, że propozycje przedstawione w tej książce i praktyki szkolne, które są z nimi związane, wpisują się nie tylko w ideę „innej szkoły”, ale przede wszystkim stanowią wyraz mojego pragnienia stworzenia lepszej edukacji. Stanowią przy tym jednak także pewną szeroko rozumianą alternatywę edukacyjną. Aleksander Nalaskowski ujmuje to następująco:

Alternatywność edukacyjna może być postrzegana jako pewien rodzaj „konstruktywnej krytyki”. Jest bowiem ekspresją niezgody na określony typ działań edukacyjnych z jednoczesną propozycją stosowania […] innych rozwiązań 10.

Można tu także przytoczyć, za Czesławem Kupisiewiczem, klasyczną definicję alternatywnej szkoły, którą sformułował niemiecki pedagog Günter Brinkmann. Jest to szkoła, która „»odkrywa« wychowanka”, który staje się centrum wychowania i kształcenia; odrzuca ideę edukacji zorientowanej wyłącznie na „nauczanie”, przesuwając punkt ciężkości w kierunku kształtowania charakteru i przekazywania wartości; 9 10

Por. też J. Sivell, Freinet Pedagogy: Theory and Practice, Mellen Press, Lewiston (ME) 1994.

Za: Z. Melosik, B. Śliwerski, Wstęp [w:] Z. Melosik, B. Śliwerski (red.), Edukacja alternatywna w XXI wieku, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010, s. 13.

Kedra_Cogito.indb 14

30.04.2021 12:45:39

WSTĘP

15

przyjmuje całościowe postrzeganie „osobowości każdego ucznia”, przy zachowaniu równowagi między „rozwojem umysłowym, jak fizycznym, emocjonalnym i wolicjonalnym” 11.

Moja książka skierowana jest do wszystkich tych, którzy poszukują niekoniecznie zupełnie nowych, ale rozsądnych i posiadających ogromny potencjał — a przy tym przesyconych orientacją na rozwój człowieka — humanistycznych ze swojej istoty rozwiązań dla edukacji szkolnej.

To książka o konieczności podejmowania wysiłków na rzecz kreowania nowej kultury pedagogicznej w szkole, pewnie w znacznej mierze alternatywnej wobec kultury tradycyjnej. Kultury, która stanowiłaby przy tym płaszczyznę zarówno urzeczywistnienia ciekawych, a przy tym prorozwojowych pomysłów edukacyjnych, jak i pasji uczenia.

Propagując w książce z pełnym przekonaniem pedagogikę Freineta, nie twierdzę, że jest to jedyna koncepcja, która może stać się źródłem edukacyjnej zmiany oraz unowocześnienia pracy i praktyki szkolnej.

Istnieje wiele propozycji i metod, które mogą spełnić ten cel, ale wśród pedagogów-nowatorów Freinet jest mi najbliższy, gdyż wieloletnie już stosowanie proponowanych przez niego zasad i metod kształcenia oraz wychowania pozwoliło mi przekonać się o ich wartości i skuteczności, w szczególności w odniesieniu do tego najbliższego mi ideału, jakim jest wszechstronny rozwój dziecka.

Byłoby dla mnie niezwykle satysfakcjonujące, gdyby po lekturze książki Czytelnik mógł wzbogacić swoje myślenie o edukacji, szczególnie w kontekście odpowiedzi na następujące pytania: 1. Czy jest możliwa taka szkoła, w której znajdują się twórczy nauczyciele, pewnego typu przewodnicy, koncentrujący się na potrzebach i rozwoju dziecka, a nie tylko na formalnej realizacji podstawy programowej?

2. Czy dziecko, które przebywa w szkole, może być radosne i szczęśliwe, a nie zalęknione i sfrustrowane?

3. Czy szkoła może być miejscem twórczego życiowego dorastania młodego człowieka, kształtowania jego woli i kompetencji w zakresie eksperymentowania, doświadczania, badania i „wydłużania swoich korzeni”?

11

C. Kupisiewicz, Szkoła alternatywna — definicje, rodzaje, ocena, perspektywy rozwoju [w:] Z. Melosik, B. Śliwerski (red.), Edukacja alternatywna w XXI wieku, dz. cyt., s. 22.

Kedra_Cogito.indb 15

30.04.2021 12:45:39