Community College

Community college – humanizacja kulturowo-edukacyjnej przestrzeni

Community college.indd 1

2007-10-12 08:16:26

Community college.indd 2

2007-10-12 08:16:26

Andrzej Murzyn

Community college – humanizacja kulturowo-edukacyjnej przestrzeni

Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2007

Community college.indd 3

2007-10-12 08:16:27

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007

Recenzent: prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski

Redakcja wydawnicza: Zuzanna Bochenek

Korekta: Urszula Lisowska

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

ISBN 978-83-7308-885-6

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (0-12) 422-41-80, fax (0-12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2007

Community college.indd 4

2007-10-12 08:16:27

Spis treści Wstęp ..................................................................................................... 7 I. Narodziny oświatowej innowacji ...................................................... 11 1. Gl Bill i jego znaczenie dla edukacji społecznej ............................. 14 2. Raport Komisji Trumana ............................................................. 15 3. Lata sześćdziesiąte impulsem do dalszego rozwoju community colleges ......................................................................... 16 II. Podstawowe założenia i ich realizacja ................................................ 19 1. Zasady otwartego dostępu i sprawiedliwości społecznej ................ 22 2. Wielostronność programów edukacyjnych ................................... 27 3. Mocne usytuowanie w społeczności lokalnej ................................. 28 4. Nauczanie i uczenie się – w kierunku edukacji przez całe życie ..... 30 5. Wprowadzanie założeń w życie ..................................................... 31 A. Programy transferowe .............................................................. 32 B. Programy techniczno-zawodowe ............................................. 32 C. Edukacja rozwijająca ............................................................... 33 D. Edukacyjna działalność usługowa ............................................ 35 E. Community college – rzeczywista droga do społecznego awansu ............................................................ 37 III. Studenci i kadra dydaktyczna ........................................................... 39

Community college.indd 5

2007-10-12 08:16:27

 Spis treści IV. Finansowanie i zarządzanie instytucją typu community college ........... 45 1. Kierownictwo i jego zadania ......................................................... 47 2. Program rozwoju ekonomicznego i szkolenia pracowników (na przykładzie Kalifornii) ............................................................ 50 V. W służbie niepełnosprawnym ........................................................... 59 1. Istota programu DSP&S .............................................................. 60 2. Działalność kalifornijskiego stowarzyszenia CAPED ..................... 65 VI. Community college w XXI wieku – szanse i zagrożenia........................ 73 1. Od uczenia się do edukacji ........................................................... 76 2. Edukacja społeczna ....................................................................... 81 3. Edukacja dla życia czy życie dla edukacji? ..................................... 83 Znaczące wydarzenia w dziejach instytucji typu community college ........... 91 Literatura ................................................................................................ 97

Community college.indd 6

2007-10-12 08:16:27

Wstęp Kiedy przed kilkoma laty zabierałem się do napisania książki zatytułowanej Filozofia edukacji u schyłku XX wieku1, zależało mi między innymi na poruszeniu kwestii, która nadal wydaje mi się niezwykle istotna z punktu widzenia procesu wychowania i nauczania. Chodzi o zagadnienie egalitaryzmu, które stanowi jeden z zasadniczych elementów liberalnej koncepcji człowieka. Odrzucenie wszelkich prawnych czy politycznych porządków, które miałyby ucieleśniać przekonanie o niejednakowej wartości wszystkich ludzi, jest głównym czynnikiem łączącym dwie postawy wobec człowieka: zgodną z klasycznym liberalizmem oraz wynikającą z istoty chrześcijańskiego personalizmu. Błędna interpretacja zasady egalitaryzmu doprowadziła do rozpanoszenia się „ideologii zawiści”2, zgodnie z którą [...] nie chodzi wcale o to, by ludziom lepiej się żyło, ale tylko o to, by nikomu nie żyło się lepiej niż innemu3.

Żądanie równego podziału wszystkich dóbr pociągnęło za sobą także utratę wolności4.

Realizowanie właściwie pojmowanej zasady egalitaryzmu na płaszczyźnie edukacyjnej nie jest rzeczą łatwą. Wydaje się bowiem, że zasada Poppera, zgodnie z którą należy raczej zwalczać konkretne zło, niż żyć na rzecz jakiegoś

1

Andrzej Murzyn: Filozofia edukacji u schyłku XX wieku. Kwestie wybrane. Kraków 2001. „Impuls”.

2 Ibidem, s. 65.

3 Leszek Kołakowski: Mini-wykłady o maxi-sprawach jak o władzy, o sławie, o równości, o kłamstwie, o tolerancji, o podróżach, o cnocie, o odpowiedzialności zbiorowej, o kole fortuny, o wielkiej zdradzie i inne. Kraków 1997. „Znak”, s. 25.

4 Andrzej Murzyn: Filozofia edukacji..., op. cit., s. 66.

Community college.indd 7

2007-10-12 08:16:28



Wstęp

abstrakcyjnego dobra, jest nadal ignorowana przez wielu ludzi. Zamiast dostrzegać konkretne problemy społeczne i stawiać rzetelną diagnozę potrzeb, „paraliżują” oni siebie i innych wizjami kolejnego utopijnego społeczeństwa.

Celem niniejszej pracy jest przede wszystkim zapoznanie polskiego czytelnika z historią i zasadami funkcjonowania community college – amerykańskiej instytucji oświatowej, która w zasadzie nie ma odpowiednika w naszym kraju. Moim zdaniem, jest ona najlepszym przykładem na to, jak w konkretny sposób humanizować kulturowo-edukacyjną przestrzeń, w której niełatwo jest znaleźć swoje miejsce, zwłaszcza jeżeli mamy do czynienia z tak wielokulturowym społeczeństwem jak amerykańskie. Community college to także konkretna odpowiedź na różnorodne potrzeby osób dorosłych, a trzeba pamiętać, że pojęcie osoby dorosłej już dawno nabrało szerszego znaczenia i bardziej otwartego charakteru. Nie wolno także zapominać o tym, że praca z dorosłym uczestnikiem działalności oświatowej wymaga metody, którą niemiecki pedagog, Horst Siebert5, określa jako dydaktyka umożliwiania.

Aby ją zastosować, trzeba odkryć u uczącej się osoby dorosłej tzw. miejsce zakotwiczenia, które wydaje się niezbędne w procesie twórczego zdobywania wiedzy6.

Zasadniczym źródłem mojej pracy będą publikacje tych amerykańskich badaczy, którzy w szczególny sposób przyczynili się nie tylko do szerzenia tej jakże cennej idei oświatowej, ale również do zrozumienia istoty funkcjonowania tej instytucji wśród różnych grup społecznych. Po części odwołam się także do moich doświadczeń wyniesionych z pobytu w Kalifornii na przełomie kwietnia i maja 2006 r., którego głównym celem było zdobycie wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu działalności tamtejszego college’u typu community college – El Camino. Moje spostrzeżenia pozwalają na sformułowanie tezy kluczowej dla zrozumienia istoty community college. Jest to instytucja oparta na jak najlepiej pojętej działalności społecznej. Działalność ta wyraźnie wpisuje się w nieustanny proces demokratyzacji społeczeństwa, w którym znane od dawna przesłanie „uczyć się, aby być” zostało uzupełnione zasadą „uczyć się, jak się uczyć przez całe życie”. Mamy tutaj bowiem do czynienia z jakże istotnym dla demokracji liberalnej dążeniem do równowagi 5

Horst Siebert: Metody pracy kształceniowej. Tł. Andrzej Murzyn. Kraków 2005. „Impuls”.

6 Ibidem, s. 143.

Community college.indd 8

2007-10-12 08:16:28

Wstęp



między teorią i praktyką edukacyjną, równowagi, która z jednej strony chroni społeczeństwo przed różnego typu utopiami społecznymi (a właściwie zawsze aspołecznymi), a z drugiej strony nie pozwala na to, aby edukacja została zdominowana przez „ludzi aparatury”7. Oprócz wysoce praktycznej strony działalności instytucji typu community college miałem okazję poznać też jej drugi wymiar – humanistyczny. W moim przekonaniu poziom merytoryczny i atmosfera zajęć ze studentami, w których miałem przyjemność uczestniczyć, w pełni odzwierciedlały istotę uniwersytetu. Co więcej, z humanistycznym wymiarem edukacji zetknąłem się także podczas wizytowania kalifornijskich szkół.

W tym miejscu chciałbym gorąco podziękować osobie, której życzliwość i wsparcie pozwoliły mi uniknąć wielu błędów i która dołożyła wszelkich starań, aby udało mi się możliwie jak najwierniej oddać to, co stanowi istotę community college. Dziękuję więc z całego serca Pani Bożenie Morton, Director of Grants z El Camino College w Torrance.

7

Abraham H. Maslow: Motywacja i osobowość. Tł. Paula Sawicka. Warszawa 1990. „Pax”.

Community college.indd 9

2007-10-12 08:16:28

Community college.indd 10

2007-10-12 08:16:28

I. Narodziny oświatowej innowacji Community colleges służą narodowi od 100 lat i nadal wychodzą naprzeciw potrzebom społecznym poprzez opracowywanie innowacyjnych strategii uczenia się

– pisze David R. Pierce, emerytowany prezydent American Association of Community Colleges1. Publikacje amerykańskich badaczy opisujących historię community college podkreślają rolę, jaką odegrały (i nadal odgrywają) zmiany społeczno-polityczne w procesie bardzo dynamicznego rozwoju tej instytucji. Najważniejszymi zasadami tkwiącymi u podstaw community college są: zasada otwartego dostępu, zasada równości, zasada przejrzystości oferowanych usług edukacyjnych oraz zasada diagnozowania i realizowania potrzeb społecznych. Jednak nie miałyby one dużego znaczenia, gdyby nie towarzyszyła im rzecz najważniejsza: nastawienie na nauczanie – uczenie się przez całe życie. Oczywiście nie mam tutaj na myśli jedynie dokształcania zawodowego, ale coś znacznie więcej – ogólną humanistyczną postawę, która chroni człowieka przed popadnięciem w zależność od „ideologii przeciętności”2. Nie chodzi także o to, aby wmawiać ludziom, że będą zdolni do wykonywania każdego zawodu, jeżeli tylko tego zapragną. Humanistyczny wymiar uczenia się przez całe życie, albo inaczej: uczenia się, jak się uczyć przez całe życie, polega głównie na tym, aby – zgodnie z przesłaniem personalizmu oraz bez względu na rasę, płeć, status społeczny, wykształcenie

1

„Community colleges have served the nation for a century, and they continue to respond to community needs with innovative strategies for learning”, zob. Foreword [w:] George B. Vaughan: The Community College Story. Washington, D.C. 2000. Community College Press. Cytaty z angielskiego w tłumaczeniu własnym autora.

2 Andrzej Murzyn: Filozofia edukacji..., op. cit.

Community college.indd 11

2007-10-12 08:16:29

 I. Narodziny oświatowej innowacji i wykonywany zawód – ciągle otwierać się na siebie i innych jako osoby.

Tylko taki sposób bycia i towarzysząca mu odpowiednia dawka sceptycyzmu co do ludzkich możliwości udoskonalania świata pozwoli nam w jakimś stopniu realizować jedyny – jak sądzę – słuszny postulat równości, o którym pisze Leszek Kołakowski: „równość w ludzkiej godności”3. W tym miejscu zaryzykuję tezę, że instytucja oświatowa, jaką jest community college, świadomie, czy też nie, umożliwia – przynajmniej w pewnym zakresie – realizację tego postulatu. Osobną kwestią pozostaje, czy jest to możliwe jedynie, albo przede wszystkim, na gruncie amerykańskim. Z tym zagadnieniem wiąże się jeszcze inny bardzo ważny problem. Trzeba pamiętać o tym, że począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX wieku umysły akademików i praktyków związanych z edukacją wyższą coraz bardziej absorbuje zjawisko globalizacji. Przed community college stanęło poważne wyzwanie. Z jednej strony chodzi o to, aby nie utracić lokalnej perspektywy stanowiącej podstawę filozofii działania tej bardzo potrzebnej instytucji oświatowej, a z drugiej strony trzeba brać aktywny udział w „[...] sustaining an international and global perspective”4 (podtrzymywaniu międzynarodowej i globalnej perspektywy).

George B. Vaughan pisze, że pośród wielu innowacji początku XX wieku ważne miejsce zajmują eksperymenty przeprowadzone w dziedzinie edukacji wyższej5. W ich rezultacie w latach tych nastąpił gwałtowny wzrost liczby studentów, do czego przyczyniło się wiele osób i instytucji. Jeden z pierwszych public junior colleges powstał na bazie szkoły średniej w Joliet, w stanie Illinois. W 1901 roku zarząd szkolnictwa okręgu Joliet zatwierdził, poza kursami szkoły średniej, ofertę w zakresie edukacji wyższej. W 1916 roku działający już instytut został wydzielony ze szkoły średniej, a w 1917 roku nadano mu nazwę Joliet Junior College. Vaughan stwierdza, że jako pierwsza tego typu instytucja oświatowa, Joliet Junior College odegrał ważną rolę w historii oświatowych innowacji w Stanach Zjednoczonych. Złożyło się na to wiele czynników. Oto najważniejsze z nich: 1. Okazało się, że dobrze wyposażona publiczna szkoła średnia jest w stanie prowadzić kursy na poziomie college’u, dorównujące kursom uniwersyteckim.

3

Leszek Kołakowski: Mini-wykłady..., op. cit.

Kyle S. McJunkin: Globalization of the American Community College, „Community College Journal of Research and Practice” 2005, 29, s. 329–324.

5 George B. Vaughan: The Community College Story, op. cit., s. 23.

4

Community college.indd 12

2007-10-12 08:16:29

I. Narodziny oświatowej innowacji



2. Potwierdziła się teza, że inwestowanie pieniędzy podatników w edukację wyższą (ponadśrednią) jest nie tylko pożądane, ale także możliwe.

3. Rzetelna diagnoza warunków życia społeczności lokalnej pomogła w opracowaniu kursów i programów adekwatnych do potrzeb tej społeczności oraz zdecydowała o dynamicznym charakterze działalności oświatowej.

4. Akceptacja kursów składających się na ofertę Joliet Junior College przez Uniwersytet w Chicago i Uniwersytet Północno-Zachodni była najlepszym sprawdzianem wiarygodności kursów dających możliwość przeniesienia z public junior college na uniwersytet.

Trzeba pamiętać o tym, że już w 1907 roku stan Kalifornia zatwierdził prawo umożliwiające szkołom średnim składanie ofert edukacyjnych na poziomie dwóch pierwszych lat college’u. W 1917 roku państwowa władza ustawodawcza potwierdziła prawo lokalnych władz szkolnych do organizowania public junior colleges. Od 1925 roku w społecznościach lokalnych mogą legalnie powstawać niezależne rejony skupiające junior colleges, zarządzane przez władze lokalne. W ślad za Kalifornią podążyły dwa stany: Kansas i Michigan, w których liczba public junior colleges gwałtownie wzrosła. Zgodnie z tym, co pisze George B. Vaughan, w ciągu pierwszych 25 lat XX wieku tego typu szkoły powstały w następujących stanach: Teksas, Oklahoma, Illinois, Missisipi, Missouri, Iowa, Kansas i Michigan. Obecnie w każdym stanie USA jest co najmniej jeden public community college.

Już na początku XX wieku osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie i rozwój junior colleges odczuwały palącą potrzebę połączenia sił, aby wspólnie zwrócić uwagę społeczeństwa na znaczenie tego rodzaju instytucji w szeroko pojętej edukacji społecznej. W 1920 roku w St. Louis z inicjatywy Komisarza ds. Edukacji w USA odbyło się spotkanie prezydentów niezależnych public junior colleges. Było to bardzo ważne wydarzenie dla dalszego rozwoju tych placówek – w jego rezultacie założono organizację, którą od samego początku postrzegano jako forum dla dwuletnich state colleges. Nazwano ją American Association of Junior Colleges (AAJC). W 1930 roku ukazał się pierwszy numer wydawanego przez AAJC czasopisma pod tytułem „The Junior College Journal”. W 1972 roku stowarzyszenie przemianowano na American Association of Community and Junior Colleges. G. Vaughan pisze w swojej książce, że zmiana nazwy wiązała się przede wszystkim z potrzebą zaakcento-

Community college.indd 13

2007-10-12 08:16:29

 I. Narodziny oświatowej innowacji wania filozofii działania tego typu instytucji6. Podstawą tej filozofii była silna orientacja społeczna, która charakteryzowała większość dwuletnich instytucji publicznych funkcjonujących w różnych stanach. Po 30 latach stowarzyszenie przybrało nową nazwę, która obowiązuje do dnia dzisiejszego – American Association of Community Colleges (AACC).

Do AACC należy obecnie ponad tysiąc instytucji publicznych. Vaughan wyróżnia trzy podstawowe role, jakie odgrywa to stowarzyszenie: 1. Stanowi forum do dyskusji wokół różnych problemów związanych z codzienną działalnością community colleges.

2. Służy jako punkt kontaktowy dla agencji federalnych i stanowych, Biura Prezydenta Stanów Zjednoczonych, władz stanowych, rządów międzynarodowych, badaczy edukacji wyższej, mediów, ludzi biznesu i innych osób, które pragną zdobyć wiedzę o działalności community colleges.

3. Reprezentuje community colleges na szczeblu państwowym.

1. Gl Bill i jego znaczenie dla edukacji społecznej W refleksji nad dziejami community college nie można pominąć aktu, który przeszedł do historii jako Gl Bill of Rights7. Pod koniec drugiej wojny światowej politycy zastanawiali się nad tym, co zrobić z milionami mężczyzn i kobiet, którzy mieli wkrótce powrócić do normalnego życia. Troska o ich przyszłość była w dużym stopniu spowodowana wspomnieniem kryzysu ekonomicznego, jaki miał miejsce przed wybuchem wojny. Poważne obawy o to, że zabraknie pracy dla powracających ze służby militarnej ludzi stały się pobudką do szybkiego i konstruktywnego działania. Chodziło o to, żeby opóźnić ich powrót do pracy, umożliwić im podniesienie kwalifikacji oraz odpowiednio wynagrodzić za służbę krajowi. Najlepszym rozwiązaniem było posłanie ich do college’u. W 1944 roku Kongres Stanów Zjednoczonych wydał Servicemen’s Readjustment Act, który okazał się kamieniem milowym w dziedzinie federalnego finansowania edukacji8. Dzięki temu dokumentowi, który bardziej znany jest jako Gl Bill of Rights, zostały zniesione bariery 6 7 8

George B. Vaughan: The Community College Story, op. cit., s. 24.

Ibidem.

Ibidem.

Community college.indd 14

2007-10-12 08:16:29

. Raport Komisji Trumana



finansowe i społeczne dla milionów Amerykanów, którzy służyli w czasie drugiej wojny światowej. W rezultacie – jak pisze George B. Vaughan – public junior colleges oraz inne instytucje edukacji wyższej zaczęły się zapełniać. Gl Bill stanowił precedens w dziedzinie udzielania pomocy finansowej studentom. Każdy uprawniony weteran miał otrzymać stypendium.

Zgodnie z zasadą, która przetrwała do dnia dzisiejszego, czynnik finansowy nie mógł stanowić przeszkody na drodze do podjęcia i kontynuowania studiów w college’u. Chodziło także o prawo studenta do wyboru college’u oraz programu studiów. Filozofia myślenia, której potwierdzeniem był właśnie Gl Bill of Rights, miała ogromny wpływ na rosnącą liczbę osób podejmujących studia w community college, różnorodność studentów oraz programy tworzone dla ich potrzeb.

2. Raport Komisji Trumana Na początku 1947 roku, niespełna dwa lata po zakończeniu drugiej wojny światowej, powstał dokument znany powszechnie jako Raport Komisji Trumana (Truman Commission Report). Opracowany przez Komisję Prezydencką raport dotyczył edukacji wyższej i jej roli w amerykańskim społeczeństwie demokratycznym. Głównym motywem powstanie tego dokumentu była chęć zapewnienia edukacji wyższej należnego jej miejsca w procesie zachowania i rozwijania podstawowych ideałów demokracji, o które walczyli obywatele Stanów Zjednoczonych. Komisja złożyła deklarację, zgodnie z którą 49% absolwentów szkół średnich miało uzupełniać edukację przez dwa lata. Chciano w ten sposób zachęcić ludzi do studiowania w college’u, co wiązało się bezpośrednio ze stworzeniem odpowiednich warunków9.

Pracami Komisji kierował George Zook, późniejszy Przewodniczący Amerykańskiej Rady ds. Edukacji. Zook był gorącym zwolennikiem junior college. Podobnie jak inni członkowie Komisji, był przekonany, że najlepszym i najbardziej skutecznym sposobem na zniesienie barier stojących na drodze do edukacji wyższej jest stworzenie sieci dwuletnich instytucji publicznych.

W ten sposób narodziła się idea community college.

9

Ibidem, s. 25.

Community college.indd 15

2007-10-12 08:16:30

 I. Narodziny oświatowej innowacji Zgodnie z sugestią Komisji community colleges miały kłaść nacisk na współpracę ze szkołami publicznymi. Poza tym powinny: – być dostępne dla jak największej liczby obywateli; – pobierać niewielką opłatę lub w ogóle jej nie pobierać; – służyć jako ośrodki kultury dla społeczności; – umożliwiać osobom dorosłym dokształcanie zarówno pod względem technicznym, jak i ogólnym; – podlegać kontroli władz lokalnych; – stanowić integralną część systemu edukacji wyższej na poziomie stanowym i państwowym10.

3. Lata sześćdziesiąte impulsem do dalszego rozwoju community colleges Z badań nad historią community college wynika, że ta niezwykle potrzebna inicjatywa bardzo szybko spotkała się z uznaniem społecznym. Okres, w którym community colleges zmagały się z trudnościami na drodze do zapewnienia sobie mocnej pozycji w społeczeństwie amerykańskim, był bardzo krótki i objął głównie lata pięćdziesiąte XX wieku11. W tym czasie niektóre niezależne college zostały zamknięte lub przekształcono je w czteroletnie instytucje. Przełomowy okazał się rok 1960, który zapoczątkował „niezwykłą erę nowego wzrostu”12. W latach 1960–1970 w całym kraju powstało 457 nowych instytucji. W tym właśnie okresie do gwałtownego rozwoju community colleges przyczyniło się wiele czynników natury prawnej i społecznej.

Najważniejsze działania na płaszczyźnie legislacyjnej to: – ustanowienie Higher Education Act, który miał gwarantować większe poparcie federalne dla działalności edukacyjnej; – Kalifornijska Deklaracja 13, która sygnalizowała zmianę myślenia – odtąd stany, a nie lokalne jednostki, miały przede wszystkim pokrywać rosnące koszty związane z utrzymywaniem i funkcjonowaniem community colleges.

10 11 12

George B. Vaughan: The Community College Story, op. cit.

Ibidem. „[...] an extraordinary era of new growth”, ibidem.

Community college.indd 16

2007-10-12 08:16:30