Samorządność wczoraj i dziś

Samorządność wczoraj i dziś Wychowanie do społeczeństwa obywatelskiego

Murzyn_Samorzadnosc.indb 1

2011-11-21 11:15:53

Murzyn_Samorzadnosc.indb 2

2011-11-21 11:15:53

Samorządność wczoraj i dziś Wychowanie do społeczeństwa obywatelskiego

pod redakcją naukową

Andrzeja Murzyna

Kraków 2011

Murzyn_Samorzadnosc.indb 3

2011-11-21 11:15:53

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011

Recenzent: ks. prof. dr hab. Józef Budniak

Redakcja wydawnicza: Beata Bednarz

Korekta: Izabela Rutkowska

Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska

Opracowanie typograficzne: Andrzej Augustyński

Publikacja dofinansowana przez Wyższą Szkołę Administracji w Bielsku-Białej

ISBN 978-83-7587-559-1

Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2011

Murzyn_Samorzadnosc.indb 4

2011-11-21 11:15:54

Spis treści Wstęp ..........................................................................................................

7

Bogusław Śliwerski Niezdolność uspołecznienia polskiej oświaty w okresie dwudziestolecia III RP .................................................................

9

Mariusz Grążawski Wychowanie do demokracji przez działalność samorządu uczniowskiego ............................................................................ 29 Andrej Slodička Gréckokatolícke cirkevné školstvo na území dnešného Slovenska v historickom kontexte a jeho autonómia .................................................... 37 Wiesława Korzeniowska Wychowanie do współdziałania (na przykładzie życia codziennego wsi górnośląskiej wieków XIX i początków XX) ........................................... 51 Lucjan Wroński O pewnych dylematach związanych ze sprawowaniem władzy ..................... 59 Andrzej Murzyn Edukacja filozoficzna a rozwój społeczeństwa obywatelskiego ...................... 67 Sonia Czudek-Ślęczka Miejsce refleksji nad sytuacjami granicznymi w wychowaniu młodzieży do partycypacji społecznej ................................... 77 Andrzej Kasperek Autonomia i demokracja w perspektywie społeczeństwa postmaterialistycznego ................................................................................. 101

Murzyn_Samorzadnosc.indb 5

2011-11-21 11:15:54



Spis treści

Danuta Kocurek Różne formy wychowania obywatelskiego we współczesnej szkole ponadpodstawowej (na przykładzie wybranych szkół) .................................. 117 Izabela Łuc Językowy obraz wychowania obywatelskiego (i pojęć pokrewnych) w wypowiedziach uczniów szkół średnich .................................................... 125 Anna Studenska Delegowanie odpowiedzialności za przebieg lekcji jako forma kształtowania autonomii ucznia ................................................................... 143 Łukasz Tomczyk Rola organizacji pozarządowych w zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych na przykładzie powiatu cieszyńskiego ........................................................... 155 Arkadiusz Wąsiński Nowy „e-wymiar” kształtowania świadomości obywatelskiej w świetle wychowania do społeczeństwa informacyjnego ............................. 171 Danuta Kurzyna-Chmiel Główne zasady i wartości dotyczące oświaty ................................................ 183

Murzyn_Samorzadnosc.indb 6

2011-11-21 11:15:54

Wstęp

I

stota społeczeństwa obywatelskiego realizuje się głównie w procesie twórczego współdziałania i negocjacji – w procesie, w którym uczestniczą podmioty wolne od uprzedzeń kulturowych, religijnych i światopoglądowych.

Znawcy przedmiotu podkreślają, że chodzi tutaj także o otwartość wobec tzw. różnic mentalnych1. Odpowiedzialne uczestnictwo w życiu społeczno-politycznym wymaga przede wszystkim odwagi obywatelskiej i krytycznego myślenia.

Doświadczenia wielu pokoleń i literatura przedmiotu pokazują, że głównych cech, które powinien posiadać właściwie pojmowany obywatel, czyli obywatel – osoba, nie da się rozwijać ani wspierać odgórnie. W książce zatytułowanej Co znaczy konserwatyzm Roger Scruton stawia tezę, że [...] prawdziwym wrogiem prawa naturalnego nie jest sędzia, lecz polityk, a największe zagrożenie dla sprawiedliwych stosunków międzyludzkich stanowi próba odgórnego przerobienia społeczeństwa w zgodzie z pojęciem sprawiedliwości społecznej2.

Parafrazując drugą część wypowiedzi angielskiego filozofa, można powiedzieć, że największym zagrożeniem dla społeczeństwa obywatelskiego są próby „odgórnego przerobienia społeczeństwa w zgodzie z pojęciem społeczeństwa obywatelskiego”.

Kierując się powyższą zasadą, zapraszam Czytelnika do lektury tekstów składających się na niniejszą pracę zbiorową. Autorzy poszczególnych artykułów nawiązują do zagadnienia samorządności w szeroko pojmowanym kontekście edukacyjnym.

Tom rozpoczynają rozważania Bogusława Śliwerskiego, który stawia prawdziwe wyzwanie przed osobami rzeczywiście pragnącymi demokratyzować polskie życie społeczne i konsekwentnie realizować zasadę autonomizacji szkolnictwa.

1

A. Radziewicz-Winnicki, Pedagogika społeczna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

2 R. Scruton, Co znaczy konserwatyzm, Zysk i S-ka, Poznań 2002, s. 11.

Murzyn_Samorzadnosc.indb 7

2011-11-21 11:15:54



Samorządność wczoraj i dziś. Wychowanie do społeczeństwa obywatelskiego

Tekst B. Śliwerskiego jest wyrazem głębokiej troski o rozwój samorządności w polskiej oświacie i zarazem o godność wszystkich podmiotów relacji edukacyjnych. Jako drugi – nie bez powodu – został zamieszczony tekst Mariusza Grężawskiego, którego rozważania nad możliwościami zaistnienia w naszym kraju autentycznej samorządności uczniowskiej wydają się bliskie poglądom poprzednika. Czytelnicy mogą zapoznać się z tekstami zarówno opisującymi zagadnienie autonomii z perspektywy historycznej (Wiesława Korzeniowska, Andrej Slodička), jak i będącymi rezultatami rzetelnych badań empirycznych nad rozumieniem i realizowaniem idei samorządności we współczesnej szkole (Danuta Kocurek, Anna Studenska, Izabela Łuc, Łukasz Tomczyk). Wśród tekstów znajdujących się w niniejszym tomie mamy także rozważania wokół roli instytucji pozarządowych w animowaniu i demokratyzacji procesów edukacyjnych. W książce nie brakuje także filozoficznego i socjologicznego spojrzenia na problem autonomii (Sonia Czudek-Ślęczka, Lucjan Wroński, Andrzej Kasperek, Andrzej Murzyn).

Andrzej Murzyn

Murzyn_Samorzadnosc.indb 8

2011-11-21 11:15:54