Potrzeby osób niepełnosprawnych w warunkach globalnych przemian społeczno-gospodarczych
Uniwersytet Zielonogórski w Zielonej Górze
Potrzeby osób niepełnosprawnych w warunkach globalnych przemian społeczno-gospodarczych
Tom II
pod redakcją naukową
Heleny Ochonczenko i Marii Agnieszki Paszkowicz
Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2006
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006
Recenzenci: prof. dr hab. Jerzy Olszewski prof. dr hab. Lesław W. Szczerba
Redakcja merytoryczna: Helena Ochonczenko Maria Agnieszka Paszkowicz
Redakcja wydawnicza: Anna Czelakowska
Korekta: Daria Loska
Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska
Publikacja finansowana przez Uniwersytet Zielonogórski
ISBN 978-83-7308-727-9
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (012) 422-41-80, fax (012) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2006
Spis treści Wstęp (Maria Agnieszka Paszkowicz) ......................................................... 13
Część I Rehabilitacja zawodowa i zatrudnianie osób niepełnosprawnych Elżbieta Wojtasiak Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych – wyzwania współczesności .................................................................... 17 Agata Migas Współczesne problemy rehabilitacji i aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych ............................. 29 Marcin Garbat Aktywizacja zawodowa i zatrudnianie osób niepełnosprawnych w nowych państwach Unii Europejskiej ............................................... 51 Andrzej Barczyński Wpływ sposobu stanowienia prawa na sprawność funkcjonowania systemu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych ......................................................................... 71
6
Spis treści
Ludwik Mizera Rola PFRON w aktywizowaniu zawodowym i wspieraniu zatrudnienia osób niepełnosprawnych .......................... 93 Włodzimierz Sobczak Udział pozarządowych organizacji biznesowych w rozwiązywaniu problemów osób niepełnosprawnych w Polsce na przykładzie Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej (case study) .......................................... 115 Tadeusz Majewski Rola organizacji pozarządowych w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ............................................. 131 Sławomir Kantyka Zatrudnienie osób niepełnosprawnych a problem ich podmiotowości ................................................................. 141 Hanna Żuraw Style życia wobec wariantów zatrudnienia osób niepełnosprawnych ......................................................................... 151 Wojciech Kołodziej Perspektywy rehabilitacji zawodowej i zatrudniania osób niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi ................... 169 Jolanta Lipińska-Lokś Doradztwo zawodowe na rzecz osób niepełnosprawnych ................. 185 Anna Ziętek Problemy edukacji zawodowej młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ............................................ 195
Spis treści
7
Bernadeta Szczupał Nauczyciel niepełnosprawny na rynku pracy – szanse i zagrożenia ................................................................................ 207 Jolanta Borek Osoby niepełnosprawne na otwartym rynku pracy (na przykładzie Radomia) ....................................................................... 217 Aneta Klementowska Sytuacja osób niepełnosprawnych na lubuskim rynku pracy ........... 231 Grażyna Dryżałowska, Hanna Żuraw Szanse i bariery zatrudniania niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych .............................. 237 Lucyna Szczebiot-Knoblauch, Beata Bogus-Piekarska Niepełnosprawni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy w Działdowie ..................................... 251
Część II Technika w zaspokajaniu potrzeb osób niepełnosprawnych Maria Agnieszka Paszkowicz Zaspokajanie potrzeb osób niepełnosprawnych a technika .............. 265 Edwin Tytyk Projektowanie ergonomiczne dla osób niepełnosprawnych – projektowanie środowiska pracy i życia bez barier ......................... 277 Andrzej Lasota Twórcze podejście do przełamywania barier na przykładzie wybranej metody heurystycznej .................................. 291
8
Spis treści
Iwona Józefowicz Bydgoszcz – przyjazne miasto? Dostępność przestrzenna wybranych funkcji dla osób niepełnosprawnych ................................ 301 Marek Kokot Zagadnienia przewozu osób niepełnosprawnych w transporcie publicznym i prywatnym ............................................... 313 Grzegorz Dudarski Analiza oferty Miejskiego Zakładu Komunikacji w Zielonej Górze pod kątem potrzeb osób niepełnosprawnych ...... 321
Część III Wybrane aspekty rehabilitacji i integracji osób niepełnosprawnych Sławomira Sadowska Użyteczność teorii pola K. Lewina w rozwoju dyscyplin zajmujących się teoretycznymi i praktycznymi aspektami udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym ................................. 333 Natalia D. Sokolova Nowe formy rehabilitacji dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w Rosji ........................... 341 Bożena Bobeł, Dorota Wróbel Media i komunikowanie masowe w życiu osób z uszkodzonym narządem słuchu .................................. 345 Małgorzata Skórczyńska Przeciw społecznemu wykluczeniu. Działalność organizacji pozarządowych na rzecz osób z niepełnosprawnością – przykład Dolnośląskiego Stowarzyszenia na rzecz Autyzmu ......... 363
Spis treści
9
Stanisława Mihilewicz Potrzeby dziecka niewidomego i jego orientacja w przestrzeni ........ 373 Ernest Magda Środowiskowa oferta pomocy i wsparcia dla osób niepełnosprawnych na przykładzie Głogowa ...................... 389 Lidia Kataryńczuk-Mania Między muzyką a terapią ........................................................................ 401 Magdalena Koniarek, Halina Portalska, Marek Portalski Wykorzystanie wielotonu nieharmonicznego w stymulacji akustycznej dzieci autystycznych ................................... 409 Halina Portalska, Marek Portalski Rola podkładu muzyczno-dźwiękowego w treningach wizualizacyjnych stosowanych w rehabilitacji osób niepełnosprawnych ............................................... 417
Część IV Psychospołeczne funkcjonowanie osób starszych Adam A. Zych, Małgorzata Kaleta-Witusiak Geragogika specjalna – moralnym obowiązkiem naszych czasów .......................................... 431 Agnieszka Nowicka Aktywność osób starszych mieszkających w domu pomocy społecznej a zakres realizowanych przez nie potrzeb ............................................ 447
10
Spis treści
Dorota Niewiedział Poczucie jakości życia a aktywność społeczna ludzi starych – czy zawsze korelacja? ............................................................................ 463 Informacja o Autorach .................................................................................. 477
Praca jest jednym ze sposobów zespolenia się z otoczeniem. Antoni Kępiński (D. i W. Masłowscy, Wielka Księga Myśli Polskiej)
Wstęp Niniejszy tom składa się z czterech części, prezentujących różne nurty myślenia o potrzebach osób niepełnosprawnych, możliwościach i sposobach ich zaspokajania. Praca stanowi znaczącą wartość w życiu każdego człowieka, szczególnie zaś osoby niepełnosprawnej. Nie tylko stanowi ona źródło dochodu, ale też umożliwia społeczną integrację i normalizację. W przypadku tej grupy społecznej o sukcesie rehabilitacji i integracji można mówić, gdy konkretnej osobie uda się nie tylko zdobyć pracę, ale również utrzymać w zatrudnieniu. Część pierwsza tomu dotyczy wielu aspektów związanych z tą problematyką. W tekstach zostały poruszone takie kwestie, jak podmiotowość oraz style życia i ich wpływ na zatrudnienie, współczesne wyzwania i problemy stojące przed aktywizacją zawodową i rehabilitacją niepełnosprawnych, wpływ sposobu stanowienia prawa na funkcjonowanie systemu aktywizacji zawodowej, wpływ organizacji pozarządowych (w tym biznesowych) na rozwiązywanie problemów zatrudnienia. Wiele miejsca poświęcono możliwościom zatrudnienia specyficznych grup: niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych, niepełnosprawnych nauczycieli oraz osób z zaburzeniami psychicznymi. Nie zabrakło też zagadnień związanych z edukacją zawodową i doradztwem na rzecz niepełnosprawnych. Rozdział kończą teksty poświęcone sytuacji osób z niepełnosprawnościami na lokalnych rynkach pracy. Wraz z rozwojem współczesnej cywilizacji technika coraz silniej wkracza w ludzkie życie, a szczególnie w życie osób niepełnosprawnych, zaspokajając ich różnorodne potrzeby, niekiedy wręcz podtrzymując i umożliwiając biologiczne funkcjonowanie. Problematyka drugiej części dotyczy
14
Wstęp
technicznych możliwości zaspokajania potrzeb osób nie w pełni sprawnych i zagadnień z tym związanych, takich jak projektowanie ergonomiczne i zastosowanie metod heurystycznych. Przedstawiono również analizy wybranych przypadków zaspokajania potrzeb komunikacyjnych w transporcie publicznym i prywatnym. Część trzecia dotyczy innych wybranych aspektów rehabilitacji i integracji niepełnosprawnych. Przedstawiono możliwości zastosowania teorii pola w dziedzinach związanych z udzielaniem pomocy osobom niepełnosprawnym, nowe formy rehabilitacji dzieci z niepełnosprawnościami intelektualnymi w Rosji oraz związki orientacji przestrzennej dzieci niewidomych z ich potrzebami. Wiele miejsca poświęcono możliwości zastosowania muzyki w terapii i rehabilitacji. Tom kończy część poświęcona psychospołecznemu funkcjonowaniu osób, których niepełnosprawność wynika z naturalnego procesu starzenia się. Zagadnienia teoretyczne podnosi tekst poświęcony geragogice specjalnej. W ciągu dalszym tomu skupiono się na aktywności osób starszych w kontekście realizowanych przez nie potrzeb oraz poczucia jakości życia. Przedstawione opracowania ukazują różnorodność spojrzeń na problematykę niepełnej sprawności i możliwości zaspokajania potrzeb osób nią dotkniętych. W tym ujęciu jawi się ona jako wielobarwny wachlarz możliwości. Dobrze się stało, że w kontekście oddziaływań społecznych i pedagogicznych znalazło się miejsce dla techniki, która w znaczącym stopniu warunkuje realizację ludzkich potrzeb, w tym również w zakresie zatrudnienia. Maria Agnieszka Paszkowicz