Pet01-2015

6:40:39

Nr. 1 – 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,-

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

01 15

Insid Insidee Maga Magazine zine voor de de

olievoedingss en gasin

pecia dustr lties ie

INSIDE In offshore onderhoud is geen pla tform gelijk

Langer doo r met eigen gas

FNV: ‘Goed dat we weer meer in actie komen’ • Risico’s herkennen in trainingsfabriek • Optimalisatie waterketen kan ook in partnership • Thema: Engineering & Innovatie

Ind voor omslag.indd 1

07-01-15 07-01-15 10:32 09:17

Ind voor omslag.indd 2 A-Omslag.indd A-Omslag.indd 2 2

07-01-15 10:32

Andus Andu A4

IN DEZE EDITIE

12 ‘GOED DAT WE WEER MEER IN ACTIE KOMEN’ Het poldermodel en interne perikelen hebben de Nederlandse vakbond FNV een tijdje minder extravert gemaakt. Er lijkt echter een eind gekomen aan het navelstaren, zeker als het om de industrie gaat. De afgelopen maanden waren er verschillende acties in de Rotterdamse chemie.

Grote multinationals en de universiteiten van Eindhoven, Twente en Delft slaan de handen ineen voor onderzoek naar het vergroenen van de procesindustrie. De universitaire partners gaan experimentele technieken en computermodellen ontwikkelen om gasbellen te kunnen zien tijdens een chemische reactie.

17 RISICO’S HERKENNEN IN TRAININGSFABRIEK Mogelijk wordt er een trainingsfabriek voor de procesindustrie op de RDM Campus in Rotterdam gebouwd. Deltalinqs, de belangenvereniging van Rotterdamse havenbedrijven en het Havenbedrijf Rotterdam coördineren het initiatief.

18 OPTIMALISATIE WATERKETEN KAN OOK IN PARTNERSHIP Huntsman wil zich het liefste op zijn kernactiviteiten concentreren en een utility als proces- en afvalwater hoort daar niet bij.

Het bedrijf besteedde gefaseerd steeds meer van zijn wateractiviteiten uit aan Evides Industriewater. De samenwerking verloopt zo goed dat beide partijen samenwerken om warmte- en koelcapaciteit uit te wisselen.

26 THEMA: ENGINEERING & INNOVATIE Bedrijven zijn niet goed in projectmanagement. Uit recent onderzoek van Ernst & Young blijkt dat 78 procent van de grote projecten in de olie- en gasindustrie niet conform budget, doorlooptijd of kwaliteit wordt opgeleverd. Dat moet en kan anders volgens professor dr. Hans Bakker.

INSIDE EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Boeing vliegt als eerste op groene diesel • Shell neemt volgens topman verantwoordelijkheid bij energietransitie • Lichte groei chemische industrie • Betere afstemming toezicht offshore-installaties 6 Feiten en cijfers buitenland • Umicore bouwt katalysatorenfabriek in Thailand • PTA-miljoeneninvestering voor BP Geel 11 Innovatie 22 Olie & Gas 37 Agenda 50

PETROCHEM 12 – 2014

PET1 inhoud.indd 3

3

07-01-15 12:28

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 01 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 Redactie: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle LAY-OUT: De Opmaakredactie OMSLAGFOTO: Huntsman Holland

Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprijs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

4

PETROCHEM 1 – 2015

_advA5staand_www_petrochem.indd 43

PET1 commentaar.indd 4

20-10-14 14:25

07-01-15 12:26

COMMENTAAR

‘Nieuwe, efficiënte drukstraten, aangedreven met duurzame energie, zorgen voor een relatief kleine impact.’

Petrochem vermindert footprint Ketenverantwoordelijkheid. Een mooi woord voor dat je niet alleen verantwoordelijk bent voor je eigen processen, maar ook voor de grondstoffen, diensten, utilities en meer die je als bedrijf inkoopt. Grote kledingmerken zijn met hun neus op de feiten gedrukt na de ramp in de kledingfabriek in Bangladesh.

Maar ook krijgen verschillende bedrijven zelf steeds meer door dat vaak het overgrote deel van de footprint van hun producten buiten hun fabrieksterreinen tot stand komt. Verantwoord ondernemerschap reikt verder dan de neus lang is.

Shell Pernis werd daar een paar maanden geleden door de FNV maar eens op gewezen. Tijdens de recente onderhoudsstop zouden er via allerlei schijnconstructies steigerbouwers ver onder de in Nederland geldende cao’s hebben gewerkt. Toen een onderzoek werd aangeboden, zou de FNV door de directie van de raffinaderij naar de steigerbouwers zelf zijn verwezen. Iets wat niet helemaal past bij ketenverantwoordelijkheid.

Sluitstuk Ik kan hier natuurlijk wel een gepeperd commentaar over schrijven, maar dan zou ik toch boter op mijn hoofd hebben.

Want als uitgever is Industrielinqs ook onderdeel en zelfs het sluitstuk van een hele keten. En om eerlijk te zijn, wist ik vorig jaar omstreeks deze tijd niet eens welke papiersoort wij op dat moment gebruikten. Ja, onze eigen energie kopen we duurzaam in en ik heb u op deze plek tot vermoeienis toe bericht over mijn keuze voor een elektrische auto. Ook heb ik onze drukkers wel eens vragen gesteld over hun processen. Maar echt diep er op in gaan deed ik niet. Terwijl we aan het einde van de keten staan en de footprint van bijvoorbeeld Petrochem toch echt voor het overgrote deel elders in de keten tot stand komt.

Milieu-impact onderzoeken Voor ons blad Duurzaam Geproduceerd hebben we de tweede helft van 2014 echter gebruikt om de milieu-impact van het magazine eens goed te onderzoeken. Samen met de Vereniging Nederlandse Papierindustrie, Papierenkarton.nl en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft Industrielinqs CE Delft gevraagd om de footprint van het magazine beter in beeld te brengen. Zodat ik als uitgever bewustere keuzes kon maken.

Uit het onderzoek bleek dat we onbewust al redelijk op het goede spoor zaten met onze bladen. Onze eigen energie speelde

door de relatief kleine oplages toch een significante rol. De eerdere keuze voor duurzame energie had dus echt effect. Ook kwam onze drukker positief uit het onderzoek. Nieuwe, efficiente drukstraten, aangedreven met duurzame energie, zorgen voor een relatief kleine impact. Ook had de drukker recentelijk het gebruik van chemicaliën voor de drukplaten stevig teruggebracht. Drukplaten die overigens in Tilburg bij Fuji worden geproduceerd. Dit bedrijf staat bekend om tal van maatregelen om de milieu-impact van haar producten te verminderen. Overigens was de invloed van inkt verwaarloosbaar. Voor een hele oplage van een magazine wordt eigenlijk helemaal niet zoveel inkt gebruikt, bovendien zijn alle inkten biogebaseerd.

Nee, de grootste impact komt van papier. En laat onze drukker, al dan niet bewust, al op de winnaar van het onderzoek drukken: Tom&Otto Silk van het Finse Stora Enso. Het leverde mij als uitgever wel een probleem op. Doordat we onbewust al behoorlijk goed zaten in onze keten, waren er maar weinig mogelijkheden voor verbetering van onze footprint. In de toekomst kunnen we misschien over naar digitaal drukken, waardoor er geen drukplaten meer nodig zijn. Op korte termijn konden we alleen de dikte van het papier aanpassen. Door echter op aanmerkelijk dunner papier te drukken, konden we toch de footprint met nog eens 25 procent verminderen.

Dunner Uiteraard willen met deze resultaten ook onze andere bladen aanpakken. Zo wordt Petrochem vanaf nu gedrukt op iets dunner papier en ook de cover is dunner. Alleen maar voor het geoefend oog zichtbaar. De grootste verandering is dat we afscheid nemen van de UV-lak. De glossy, de toch wel kenmerkende buitenkant van het blad. Toch valt de pijn in het hart wel mee. Glans is inmiddels niet zo hip meer en uiteindelijk is de inhoud toch het allerbelangrijkst. En voor de spreadsheetjongens en -meisjes: naast een verbetering van de footprint, leveren de veranderingen ook een kostenbesparing op!

Duurzaamheid is dus niet per se duurkoop! Als we dat nu eens als uitgangspunt nemen voor het nieuwe jaar, dan heeft Petrochem alvast het eerste stapje gezet! Ik wens u een bewust 2015 toe.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 commentaar.indd 5

5

07-01-15 12:26

FEITEN & CIJFERS

De Nederlandse onderzoeksinstituten ECN en TNO ontvangen twee miljoen euro subsidie van het Ministerie van Economische Zaken om onder andere de chemiesector te verduurzamen.

De instituten brengen de kansen in kaart voor brede toepassing van elektriciteit in de sector. De chemische industrie maakt veel gebruik van olie en gas als grondstof en energiebron.

Elektriciteitsbronnen zoals zonne- en windenergie bieden kansen om geld te besparen en de bedrijfsvoering te verduurzamen. Er wordt gekeken naar bestaande technologieën die nog weinig zijn toepast. Het onderzoek richt zich voornamelijk op de vraag of flexibel inzetbare elektrische installaties voldoende voordelen opleveren voor de sector.

De kans op een baan na een mbo-opleiding is de komende jaren net wat beter dan die van hbo’ers en universitaire afgestudeerden. Het hangt wel sterk af van de richting die studenten kiezen. Vooral techniekstudies, de zorg en secretariaatswerk bieden

6

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 feiten & cijfers.indd 6

m .nl

he

m

en

Connecting Industries is het eerste boek ter wereld dat gedrukt is op restvezels van tomatenplanten. Dit inspiratieboek telt 216 pagina’s over duurzaamheid en innovatie in de Noordzeedelta. Met het boek ontstaat een nieuwe keten voor het hergebruik van reststromen, in dit geval van de glastuinbouw die dat goed kan gebruiken.

SHELL NEEMT VOLGENS TOPMAN VERANTWOORDELIJKHEID BIJ ENERGIETRANSITIE Om een duurzaam energiesysteem te bouwen voor de toekomst st gelez ee is de volle inzet van heel veel mensen nodig, stelt Shell-topman Ben van Beurden in een ingezonden brief in de Financial Times. Ook Shell wil zijn rol spelen. ‘Meer dan de helft van onze wereldwijde productie draait om de relatief schone brandstof aardgas en we w .p e tro c ondersteunen initiatieven op het gebied van CO2-opslag, wat volgens velen een gamechanger is.’

Van Beurden reageert hiermee op de Britse energieminister Ed Davey. Die stelde eerder dat als het om de energie-industrie gaat, de investeerders precies moeten weten waar ze hun geld in steken. Hij pleitte voor strengere regels als het gaat om de risico’s van fossielle brandstoffen.

Van Beurden reageert dat Shell een duidelijke verantwoordelijkheid heeft om transparant te zijn. Daar wil het concern volgens hem dan ook geen concessies in doen. ‘Als een bedrijf met een planningshorizon van enkele decennia, zijn we zeer bewust van de mogelijke risico’s van onze activiteiten. En als het gaat om klimaatverandering zijn we transparant en volgens sommigen uitgesproken in de discussie over oplossingen.’

Door aardgas nog belangrijker te maken en verder in te zetten op CO2-opslag denkt Van Beurden een aardige bijdrage te leveren. Anderen vinden dat allemaal echter niet genoeg. Ze vinden dat Shell te veel aan fossiel blijft vasthouden en daar compensatie voor probeert te vinden.

op ww

Het Havenbedrijf van Antwerpen verwacht binnen enkele maanden wederom een investering in de petrochemische sector ter waarde van rond de miljard euro bekend te kunnen maken. Dit zegt directeur-generaal Eddy Bruyninckx in een interview in Nieuwsblad Transport. Hij wilde geen details over de aard van het project vrijgeven, behalve dat het qua omvang vergelijkbaar is met de eerder dit jaar door Total en Exxon aangekondigde investeringsplannen.

Zij maakten eerder bekend ongeveer een miljard euro te zullen investeren in uitbreiding en modernisering van hun bestaande raffinagecomplexen.

BOEING VLIEGT ALS EERSTE OP GROENE DIESEL Vliegtuigfabrikant Boeing heeft met succes ’s werelds eerste vlucht op groene diesel uitgevoerd. De Boeing 787 Dreamliner vloog in de Verenigde Staten op de door Neste Oil ontwikkelde brandstof, genaamd NEXBTL. Meer proefvluchten staan al in de planning.

De testen zijn onderdeel van het ecoDemonstrator programma dat in 2012 door Boeing is gelanceerd. Met het programma doet Boeing onderzoek naar de mogelijkheden van verschillende technologieën en materialen om het brandstofverbruik en de uitstoot van vliegtuigen te verminderen.

Neste Oil is door Boeing gekozen als een van haar partners voor het programma. Neste leverde reguliere winter diesel brandstof, deze brandstof wordt normaal gesproken gebruikt bij wegvoertuigen. De brandstof werd geleverd aan de brandstofleverancier van Boeing, EPIC Aviation. EPIC Aviation heeft de brandstof gemengd en is zo tot de NEXTBL brandstof gekomen. De Boeing 787 vloog op een brandstofmix van 15 procent NEXBTL en 85 procent gebruikelijke aardoliebrandstof.

Boeing is tevreden over de testvlucht. Het vliegtuig vloog niet anders dan normaal en er was geen verschil te merken tussen de groene dieselmix en de gebruikelijke brandstof.

SHELL STEEKT MILJOENEN IN INNOVATIEVE BUIZEN Shell Technology Ventures steekt enkele miljoenen in het IJmuidense Airborne Oil & Gas. Shell wordt daarmee aandeelhouder van de buizenproducent.

Het Nederlandse Airborne Oil & Gas is fabrikant van kunststof pijpleidingen. Deze buizen van composiet zijn veel lichter dan die van staal en ze roesten niet. De pijpleidingen gaan langer mee en er kan op grotere dieptes worden gewerkt dan met stalen buizen.

Volgens Airborne Oil & Gas kan hun technologie vooral voor productie van bronnen op meer dan twee kilometer waterdiepte van doorslaggevende betekenis zijn.

Shell Technology Ventures is in 2013 opgericht. Het fonds wil de komende jaren enkele honderden miljoenen dollars investeren in opkomende technologiebedrijven. Shell denkt dat de IJmuidense buizen een significante impact kunnen hebben op de offshore industrie. De ultralichte, roestvrije buissystemen kunnen de kosten van een aantal toepassingen flink verlagen en nieuwe toepassingen mogelijk maken.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07-01-15 12:27

LICHTE GROEI CHEMISCHE INDUSTRIE De Nederlandse chemische industrie heeft in de eerste drie kwartalen van dit jaar een lichte groei laten zien. Vergeleken met dezelfde periode in 2013 is de omzet bijna 1 procent gestegen, de productie ruim 2 procent en de export met 0,5 procent. Dit blijkt uit onlangs door het CBS gepubliceerde cijfers.

De Nederlandse chemische industrie presteert relatief gunstig. Zo blijkt dat de productie van de Europese chemie in dezelfde periode met slechts 1 procent is gestegen en de export van de hele Nederlandse industrie zelfs daalde met 0,5 procent.

De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) signaleert dat chemiebedrijven hebben geprofiteerd van de sterkere dollarkoers en lagere energieprijzen. De ondernemingen kunnen zich ondanks de beperkte economische groei in Europa handhaven door nieuwe groeimarkten buiten Europa aan te boren, kostenbesparingen door te voeren en slim samen te werken. Daarnaast zet de chemische industrie zich in voor een circulaire economie (door hergebruik van producten en grondstoffen) en doet de industrie onderzoek naar het gebruik van alternatieve grondstoffen. Door deze initiatieven en de lagere energieprijzen is de chemische industrie gematigd optimistisch over de ontwikkeling van haar concurrentiepositie in de wereldmarkt.

De gemiddelde investeringsverwachting van de chemiebedrijven voor 2015 ligt volgens de gegevens van het CBS 52 procent hoger dan over 2014. Als deze verwachting volgend jaar uitkomt, is dit volgens de VNCI hoopgevend gezien het feit dat het investeringspeil de afgelopen jaren te laag is geweest voor de noodzakelijke vernieuwingen. Daarvoor moet het investeringsvolume structureel tenminste 2 miljard euro bedragen. In 2013 en eerdere jaren investeerde de chemische industrie hooguit 1,5 miljard euro.

Nederland heeft zich gehandhaafd als het derde chemieland van Europa (na Duitsland en Frankrijk), is goed voor bijna 10 procent van de Europese omzet en 1,7 procent marktaandeel in de wereld. Chemische producten dragen 23 miljard (52 procent van het goederentotaal) bij aan de Nederlandse handelsbalans.

ROTTERDAMSE HAVEN DANKT POSITIE AAN HISTORISCHE BESLISSING SHELL Doordat de Koninklijke Shell in 1957 van gedachte veranderde, wist de haven van Rotterdam de positie te verwerven als Europees grootste olieknooppunt en niet Marseille.

Maar het had weinig gescheeld. Dat staat in het proefschrift van historicus Martin Boon dat hij vrijdag 19 december 2014 verdedigde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Voor zijn proefschrift onderzocht Boon hoe de opkomst van olie de Rotterdamse haven en haar relaties tot het Duitse achterland veranderde tussen 1945 en 1975. Voor de Tweede Wereldoorlog was Rotterdam de belangrijkste zeehaven voor de kolen- en staalindustrie in het Duitse Rijn-Roergebied. Daarna werd aardolie belangrijker dan steenkool door een groeiende aanvoer van goedkope aardolie uit het Midden-Oosten. Om als oliehaven haar sterke positie in het Duitse achterland te behouden moest de Rotterdamse haven aan twee voorwaarden voldoen: een diepzeehaven waar supertankers olie konden lossen en pijpleidingen om de geloste olie af te voeren naar het Duitse achterland.

De haven was voortvarend met uitbreidingsplannen voor een diepzeehaven, maar Duitse havenbelangen en de West-Duitse regering zagen een Rotterdamse pijpleiding niet zitten. Zij slaagden erin om in 1956 een geheel Duitse pijpleiding te realiseren vanuit het Noord-Duitse Wilhelmshaven. Koninklijke Shell, dat deel uitmaakte van het Duitse pijpleiding-consortium, trok zich echter terug omdat het de gekozen oplossing inefficiënt vond. Het olieconcern zocht een andere, efficiëntere oplossing voor het pijpleidingvervoer: een Europees pijpleidingennet met aansluiting op het Duitse achterland, gevoed vanuit de Franse haven van Marseille. Dit zou Rotterdam, van oudsher Shells belangrijkste haven in Europa, volledig buitenspel zetten.

Gebrek aan West-Europese regelgeving rond het grensoverschrijdende transport van olie via pijpleidingen vertraagde de plannen van Shell in Frankrijk zodanig dat het bedrijf in 1957 niet koos voor Marseille, maar in Rotterdam een pijplijn aanlegde om het Rijn-Roergebied te voorzien van olie. Dit gaf de Rotterdamse havenexpansie een geweldige stimulans en resulteerde in een uitermate sterke positie in het Duitse achterland ten opzichte van andere Europese oliehavens als Hamburg, Wilhelmshaven, Antwerpen, Le Havre en Marseille. Tot op de dag van vandaag heeft de Rotterdamse haven het grootste petrochemische cluster van Europa, mede dankzij de pijpleidingen die Shell aanlegde.

perspectief. Dat blijkt uit de Keuzegids Mbo 2015 die op 12 december is gepubliceerd.

Vijf duurzame initiatieven in de Rotterdamse haven ontvangen van het Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs een totaalbedrag van 2,2 miljoen euro voor projecten die de duurzame transitie in het Rotterdamse haven- en industrieel complex versnellen. Het gaat onder meer om het terugdringen van emissies bij de overslag van tankschepen en een transportnetwerk voor biokolen.

Nederlands eerste digitale roetkaart staat sinds kort online. De kaart is gemaakt door het RIVM en brengt de roetconcentraties in heel Nederland in beeld. In de toekomst gaat het RIVM de bestaande roetmetingen uitbreiden om zo de nauwkeurigheid van de berekende roetconcentraties te vergroten. De roetkaart is te vinden op www.atlasleefomgeving.nl/kijken.

De kaart laat naast roet ook middelgrote fractie van fijnstof en PM2,5 deeltjes (deeltjes met een diameter tot 2,5 micrometer) zien.

Air Products verwacht dat de bouw van het nieuwe vul- en distributiecentrum voor cilindergassen in de gemeente Haarlemmerliede in februari in gebruik wordt genomen. In het nieuwe centrum op PolanenPark worden stalen cilinders gevuld met atmosferische gassen als zuurstof, argon en stikstof. Daarnaast wordt op het terrein een aantal cilinders met specialistische gassen en gasmengsels opgeslagen, die afkomstig zijn van een vulstation in België. Door de goede aansluiting van PolanenPark op het wegennet worden de transport- en levertijden verkort. De cilindergassen van Air Products worden gebruikt in de metaalindustrie, door bouw- en constructiebedrijven, in de scheepsbouw, de offshore en in autobedrijven gebruikt voor lassen en snijden en in de voedingsmiddelenindustrie voor het invriezen en verpakken van voedingsmiddelen. Belangrijke afnemers van de gassen zijn daarnaast ziekenhuizen en laboratoria.

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 feiten & cijfers.indd 7

7

07-01-15 12:27

... Layer 3 managed Ethernet Switch De uitstraling van de Lynx serie Ethernet switches met ingebouwde firewall en routingprotocols toont dat de switches hun toepassingen vinden in zware industriĂŤle omgevingen. De robuuste switches met het door Westermo ontwikkelde WeOS en de unieke functionaliteiten als FRNT (< 20ms hersteltijd) IPsec, VLAN, IGMP snooping en QoS. De ATEX / IECEX certificering staat garant voor toepassing in zeer zware en explosief gevoelige ruimtes.

... committed to perfection.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_LynxEthSwitch.indd 1 PET1 Advertenties.indd 8

17-11-14 16:13 07-01-15 10:03

STAKING LYONDELL OPGESCHORT DSM verkoopt DSM Synres aan Standard Investment. De transactie zal in het eerste kwartaal van 2015 worden afgerond. De financiële details zijn nog niet bekend gemaakt. DSM Synres produceert alkyde oplosmiddelen en acrylaat coatingharsen op de site in Hoek van Holland voor de wereldwijde coating-, kleefmiddel- en grafische markten sinds 1947. Alle medewerkers zullen overgaan naar de nieuwe eigenaar. Synres zal zich daarna blijven richten op de wereldwijde markt van coatingharsen op basis van oplosmiddelen. De verkoop van DSM Synres is in lijn met DSM’s strategie om prestaties te verbeteren door onder meer het verbeteren van het portfolio.

De storing bij naftakraker Olefins 3 van Sabic van dinsdag 16 december is redelijk snel verholpen. De storing ontstond aan de zuidkant van Kerensheide. Sabic Geleen wil geen uitspraak doen over de oorzaak van de storing, maar erkent dat er lichte overlast was voor de omwonenden.

Omwonenden hadden vooral last van het lawaai en licht tijdens het affakkelen. De vlammen van de fakkel waren in de wijde omgeving goed zichtbaar.

De Olefins 3 is samen met naftakraker Olefins 4 het kloppend hart op Chemelot, de productielocatie in Geleen.

Beide naftakrakers produceren voornamelijk etheen en propeen voor de SABIC polymeerfabrieken op Chemelot en voor externe afnemers.

Tijdens de landelijke Week van de Procestechniek, van 19 tot en met 23 januari 2015, gaan duizenden (vmbo-) leerlingen op bedrijfsbezoek en maken ze kennis met bedrijven in de procesindustrie in hun eigen regio. Tijdens de week kunnen de jongeren onder andere zien wat een procesoperator, analist en onderhoudsmonteur doen.

Ze kijken in de keuken en krijgen daarnaast praktische informatie over de beroepen in de procestechniek, de opleidingen die daarbij horen, het vaak goede basissalaris en de carrièremogelijkheden. De verwachting is dat 150 bedrijven, 5000 scholieren en 130 scholen meedoen.

De staking bij het chemiebedrijf Lyondell is vrijdag 12 december opgeschort. FNV Bondgenoten en Lyondell hebben een principeakkoord bereikt dat 23 december aan de leden wordt voorgelegd.

In een uiterste poging om de acties te beëindigen heeft Lyondell donderdag 11 december een aangepast cao bod gedaan en ook het pensioenvoorstel aangepast.

Egbert Schellenberg, bestuurder FNV Bondgenoten: ‘We hebben nu een principeakkoord bereikt met als belangrijkste afspraken: de gelijke behandeling van dagdienst- en ploegendienstwerknemers en verhoging van de indexatie pot, zodat de ambitie voor pensioenindexatie 2 procent blijft.’

Jongeren, tot en met 35 jaar, krijgen een compensatie aangeboden op basis van hun individuele situatie, omdat jongeren langer deelnemen aan de nieuwe pensioenregeling die minder gunstig uitpakt. Ook eisten de werknemers naast de al geboden 2 procent nog 0.25 procent structurele loonsverhoging. Schellenberg: ‘Helaas zat dit er niet in, maar krijgen de werknemers wel eenmalig 0.25 procent extra erbij.’ Bij Lyondell werken ongeveer 350 mensen.

BETERE AFSTEMMING TOEZICHT OFFSHORE-INSTALLATIES Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) ondertekenden 15 december een convenant. In deze overeenkomst is geregeld dat SodM inspectiebezoeken uitvoert in opdracht van de NEa. Het gaat daarbij om offshore-inspecties op het gebied van CO2-emissiehandel.

SodM combineert de inspectiepunten voor de NEa met haar eigen inspecties op offshore-productie-installaties. NEa blijft zelf de controle van de emissieregistratie op het kantoor van de mijnonderneming uitvoeren.

De twee diensten streven er naar om op basis van wederzijds vertrouwen de naleving van de wet- en regelgeving te optimaliseren. De samenwerking draagt bij aan vermindering van de toezichtlast voor het bedrijfsleven en efficiency aan de kant van de overheid. Ook leidt het tot een kostenbesparing voor het bedrijf en de samenleving.

SodM voert voor meerdere inspectiediensten inspecties uit, zoals voor de Inspectie SZW, de Inspectie voor Leefomgeving en Transport en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit.

’S WERELDS EERSTE BIO PRODUCT PROCESSOR TCE Gofour lanceerde in december ’s werelds eerste bio product processor tijdens de AgroExpo in TT-Hall Assen. De nieuwe Bio Product Processor van produceert halffabricaten voor de voedingsindustrie en biobrandstof uit landbouwgewassen. In de processor is een milieuvriendelijk proces geautomatiseerd waarbij op basis van enzymen landbouwgewassen worden omgezet in verschillende (half)fabricaten voor food en feed-toepassingen. Met misschien nog wel het belangrijkste bijproduct, een hoogwaardige biodiesel. Volgens TCE Gofour maakt de combinatie van beide toepassingen de Bio Product Processor een ideaal verlengstuk voor agrarische bedrijven. Ze kunnen, als leverancier van hoogwaardige halffabricaten, hun business verbreden en tegelijkertijd hun rendement op hun bestaande bedrijfsvoering fors verhogen.

Drie grote agrarische bedrijven en Wildlands Adventure Zoo Emmen hebben al aangegeven met de Bio Product Processor te gaan werken. De Processor is het resultaat van het mkb-programma van de provincie Groningen en een Green Deal die TT Plaza sloot met de provincie Drenthe. Voormalig minister Verburg en minister Verhagen zijn nauw betrokken geweest bij het concept. De provincie stelde in het kader van het Drentse Energieprogramma dan ook een Green Deal-subsidie ter beschikking voor onderzoek naar de eigenschappen en effecten van de Drop-in diesel die door de Bio Product Processor wordt geproduceerd.

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 feiten & cijfers.indd 9

9

07-01-15 12:27

De lidstaten van de Europese Unie maakten eind oktober dit jaar afspraken om te zorgen dat in 2030 minimaal veertig procent minder schadelijke broeikasgassen worden uitgestoten.

Om dit doel te halen moet vooral de industrie flinke stappen zetten naar minder uitstoot en schonere productie. Nederland spreekt zich nu samen met veertien andere Europese landen uit haast te maken met nieuw klimaatbeleid. Er wordt in een gezamenlijke verklaring, gericht aan de pas aangetreden Europese Commissie, gepleit de zogeheten stabiliteitsreserve van het emissiehandelssysteem al in 2017 in te voeren in plaats van 2021.

Daarmee wordt het duurder voor de industrie om schadelijke broeikasgassen uit te stoten en krijgen investeringen voor duurzame en schone productie een impuls.

De naleving van Europese regels voor chemische stoffen is nog niet op orde. De informatie over risico’s en toepassingen in de keten is onder de maat. Dat concluderen de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW), Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). In 2013 hebben deze inspectiediensten bij bijna negenhonderd bedrijven inspecties uitgevoerd bij producenten, importeurs, handelaren en professionele gebruikers van stoffen, mengsels en voorwerpen. Ze controleerden vooral op de registratie- en informatieplicht, en het gezond en veilig werken met gevaarlijke stoffen.

PROEFFABRIEK VOOR SUIKERBIETENRAFFINAGE IN LELYSTAD ACRRES start volgend jaar met de raffinageproeffabriek in Lelystad.

Daarmee zet het onderdeel van Wageningen UR in op efficiënte bioethanolproductie uit suikerbieten. De verwachting is dat de bioethanol kan worden geproduceerd tegen een concurrerende kostprijs.

Voor de raffinageproeffabriek in Lelystad is gekozen, omdat daar al een proeffabriek staat voor de verwerking van maïs, vertelt Chris de Visser, onderzoeker bij Wageningen UR en ACRRES. ‘Een belangrijk deel van deze installatie is ook te gebruiken voor het raffineren van suikerbieten. Sterker nog, de combinatie van twee grondstoffen maakt de verwerking interessanter om een jaarrond raffinageproces te ontwikkelen. Daarnaast zullen ook andere grondstoffen worden betrokken in het raffinageproject, zoals appelperspulp en andere bruikbare, suikerhoudende producten om zo te komen tot een draaiende bioethanol productie-unit.’

De technische vernieuwing in de proeffabriek komt van de Betaprocess technologie van samenwerkingspartner Dutch Sustainable Development. Deze technologie maakt het mogelijk om een suikerbiet in zijn geheel te verwerken, de zogenaamde ‘direct processing’ techniek. Het is een gepatenteerde technologie waarbij de cellen van de suikerbiet tot explosie worden gebracht. Vezels, celwanden en celmembranen worden hierbij opengelegd, waardoor bacteriën en enzymen sneller toegang krijgen tot de suikers. Op deze manier verloopt de fermentatie naar bruikbare moleculen sneller en efficiënter.

Het concept leidt tot een verhoogd rendement ten opzichte van de huidige standaard pre-proces methode.

In het ChemBeet project wordt de productie van bioethanol en andere groene chemicaliën via fermentatie onderzocht en geoptimaliseerd. De bioethanol kan gebruikt worden als transportbrandstof maar ook als grondstof voor de chemische industrie.

Tegelijkertijd zullen de partners in het project kijken naar de beste verwaarding van de restproducten die tijdens het raffinageproces ontstaan. De Visser: ‘Met dit project willen we uiteindelijk aantonen dat het mogelijk is om met diverse grondstoffen ethanol tegen een attractieve kostprijs te produceren.’

BRENT RUWE OLIEKOERS 80

75

70

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

Shell Moerdijk heeft twee van de drie productie-eenheden weer in gebruik genomen. De fabrieken werkten sinds begin oktober niet meer na een stoomlek. Nu de fabrieken MSPO-1 en MEOD weer in bedrijf zijn kan er weer styreen, propeenoxide en ethyleenoxide aan klanten worden geleverd. Het bedrijf nam op 2 oktober alle fabrieken gecontroleerd uit bedrijf nadat een loogverontreiniging in het stoomsysteem was geconstateerd. De combinatie van stoom, loog en metaal kan leiden tot schade aan leidingen en installaties.

65

60

55

50

25

26

28

1

2

3

4

5

8

9

10

11

12 15

16

17

18

19

22 23

24

26

29

NOVEMBER DECEMBER

10

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 feiten & cijfers.indd 10

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07-01-15 12:27

UMICORE BOUWT KATALYSATORENFABRIEK IN THAILAND Belgische materialengroep Umicore gaat een nieuwe fabriek bouwen in Thailand.

De fabriek produceert katalysatoren die de uitstoot van auto’s verminderen. De fabriek wordt in de tweede helft van 2016 opgeleverd en kost zo’n twintig miljoen euro.

Door deze investering komt Umicore de toenemende vraag naar autokatalysatoren op de Zuidoost-Aziatische markt tegemoet.

Er wordt dan ook voornamelijk geleverd aan deze snelgroeiende markt.

Zo is er in het persbericht dat Umicore voor de beurs verspreidde te lezen: ‘De investering stelt ons in staat om verder te werken aan een van onze strategische doelstellingen, met name ons aanbod voor Japanse autoproducenten wereldwijd uitbreiden.’

De nieuwe fabriek komt in de buurt van Rayong, een belangrijke economische zone en dicht bij veel belangrijke autofabrieken in het land. Er zullen zestig mensen werken in de fabriek. Umicore zal die Japanse klanten beleveren via haar Umicore Shokubai joint venture met Nippon Shokubai Op de website van Umicorn laat Jörg von Roden, SVP Sales & Marketing Umicore Automotive Catalysts en Director van Umicore Shokubai Japan, weten blij te zijn met de investering: ‘De nieuwe fabriek zal ons verder toelaten om in de Aziatische markten oplossingen te bieden die de uitstoot van wagens verminderen en vormt een aanvulling op onze bestaande activiteiten in China, Japan, Zuid-Korea en India. De investering stelt ons ook in staat om verder te werken aan een van onze strategische doelstellingen, met name ons aanbod voor Japanse autoproducenten wereldwijd uitbreiden.’

PTA-MILJOENENINVESTERING VOOR BP GEEL

FOTO: BP

Met een investering van in totaal 200 miljoen dollar wil het Britse concern BP twee tereftaalzuurlocaties (PTA) in Europa en de Verenigde Staten uitbreiden. De Cooper River fabriek in South Carolina en de fabriek in Geel, België komen in aanmerking voor de investering.

Met het geld worden nieuwe en meer efficiëntere technologieën voor de productie van PTA aangeschaft. Tegen het eind van volgend jaar zal de PTA-3-installatie in Geel België beginnen met de vernieuwde productie. Een nieuwe productielijn voor PTA-1 volgt media volgend jaar.

In Cooper River zal de eerste van de twee productielijnen worden omgezet in dezelfde periode. BP hoopt met deze investering op grote energie- en emissiereducties.

Het bedrijf wil zo beide locaties weer in de top krijgen op het gebied van PTA-productie.

Wereldwijd wordt uit tereftaalzuur in grote hoeveelheden polyester gemaakt . De PTA-fabrieken in Geel en Cooper River behoren tot de grootsten ter wereld.

FOTO: UMICORE

FEITEN BUITENLAND

Wintershall, een dochteronderneming van BASF, heeft haar aandeel in het South Stream-project verkocht aan Gazprom. Ook het Italiaanse ENI en het Franse EDF hebben hun aandeel aan Gazprom verkocht. Dat maakten de bedrijven eind december bekend.

Rusland stopte eerder deze maand met het South Stream-project. Het land wilde een gaspijpleiding aanleggen van Rusland naar Bulgarije via de bodem van de Zwarte Zee. Bijna twee weken geleden werd bekend dat de ruil van bezittingen tussen Gazprom en BASF niet door gaat. Hierdoor bleef het Nederlandse Wintershall Noordzee volledig in handen van BASF. Het in Amsterdam gevestigde Oranje-Nassau Energie (ONE) heeft een overeenkomst getekend met Shell UK en Esso Exploration and Production UK om een belang van vijftig procent te nemen in het Sean-veld in de Noordzee. De overige vijftig procent is van SSE E&P UK Limited (SSE).

Dit nieuws is vlak voor kerst bekendgemaakt. De transactie moet nog worden goedgekeurd door de Britse autoriteiten en SSE. De verwachting is dat dit in de eerste helft van 2015 gaat gebeuren.

Het Deense Hempel neemt de Nederlandse coatingfabrikant Schaepman over. Hiermee zet Hempel een stap in de richting van het realiseren van zijn groeiambitie: het vergroten van zijn aanwezigheid in de beschermende en industriële coatingmarkt met als doel om in 2015 tot de top tien van ’s werelds grootste coatingleveranciers te behoren.

Het Deense bedrijf nam in 2012 de Amerikaanse fabrikant van beschermende coatings Blome International Inc. over. Hempel realiseerde hierdoor een aanzienlijke groei in de Amerikaanse markt en veel producten van Blome zijn nu ook beschikbaar voor de wereldwijde klantenkring.

Hempel verwacht in de toekomst het marktaandeel nog verder te vergroten door strategische overnames in sleutelsegmenten.

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 feiten & cijfers.indd 11

11

07-01-15 12:27

INTERVIEW

‘Goed dat we weer meer in actie komen’

12

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 interview.indd 12

07-01-15 12:30

Het poldermodel en interne perikelen hebben de Nederlandse vakbond FNV een tijdje minder extravert gemaakt. Er lijkt echter een eind gekomen aan het navelstaren, zeker als het om de industrie gaat. De afgelopen maanden waren er verschillende acties in de Rotterdamse chemie. Dat werd ook hoog tijd, vindt bestuurder Egbert Schellenberg: ‘Het nadeel van veel overleg is dat je er zo onzichtbaar van wordt.’

Wim Raaijen

Met lede ogen kijkt vakbondsbestuurder Egbert Schellenberg naar de recente grootscheepse acties in België. Daar vond in december een nationale 24-uursstaking plaats uit ontevredenheid over de bezuinigingsplannen van de centrumrechtse regering-Michel. Veel wegen en industrieterreinen waren geblokkeerd. Misschien zou Nederland niet op een dergelijke manier plat zijn gelegd, maar twee jaar geleden, toen de Nederlandse regering soortgelijke maatregelen aankondigde als het Belgische kabinet nu, deed de vakbeweging nagenoeg niets. ‘We waren toen teveel bezig met onze eigen fusieperikelen en hebben daardoor geen stevige vuist kunnen maken. Er is zelfs geen poging ondernomen om het Museumplein vol te krijgen. Toch wel een gemiste kans. Nu is bijvoorbeeld de verhoging van de pensioenleeftijd er wel heel gemakkelijk doorheen gekomen.’

Veertig procent Inmiddels lijken de gelederen gesloten en is de vakbond weer meer naar buiten gericht. Verschillende spotjes op radio en tv moeten dat duidelijk maken. En ook de actiebereidheid is de laatste maanden toegenomen. De Rotterdamse industrie heeft dat aan den lijve ondervonden. Acties bij Lyondell en ook Shell Pernis konden op de nodige aandacht rekenen. Maar het meest in het oog springend was toch wel de staking bij de

‘Er is zelfs geen poging ondernomen om het Museumplein vol te krijgen.

Nu is de verhoging van de pensioenleeftijd er wel heel gemakkelijk doorheen gekomen.’

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 interview.indd 13

13

07-01-15 12:30

chloorfabrieken van AkzoNobel. Schellenberg: ‘Inzet was gewoon een reële loonsverhoging van 4,5 procent. In een eigen rapport was AkzoNobel zelf ook tot de conclusie gekomen dat de salarissen van de AkzoNobel-fabriek in de Botlek achterbleven bij andere bedrijven in de omgeving. En er lag zelfs een concrete toezegging van het bedrijf om het gat te dichten. De beloftes werden echter ingetrokken toen de resultaten tegenvielen.’

Praten hielp op een gegeven ogenblik niet meer, dus greep de vakbeweging naar zwaardere middelen. Volgens Schellenberg ontstonden er daarbij nog steeds geen Franse taferelen. ‘We houden echt wel rekening met eventuele gevolgen. Zo willen we met onze acties geen milieuschade veroorzaken. In ons draaiboek wilden we eerst de productiecapaciteit naar veertig procent terugschroeven en mocht dat nodig zijn vervolgens naar twaalf procent. Uit onderzoek blijkt dat op dat niveau het milieu nog steeds geen schade hoeft te ondervinden.’

Bij twaalf procent zou de toelevering aan Shin-Etsu en Huntsman echter wel in gevaar komen. Schellenberg: ‘Dat zou een stevige impact hebben. Je zou dan verwachten dat die bedrijven AkzoNobel zouden overtuigen om weer met ons te

gaan spreken. In plaats daarvan spanden ze met AkzoNobel ons een kort geding aan. De rechter bepaalde vervolgens dat de productie niet onder de veertig procent mocht komen.’

Met veertig procent konden de twee belangrijkste klanten net aan worden toegeleverd. De derde in rij, Momentive, had zich op dat moment nog niet zo geroerd. ‘Toen de actie echter langer dan een week duurde, kwam de aap uit de mouw. Momentive zat nog in een onderhoudsstop en verwachtte niet dat de acties erg lang zouden duren.

Maar dat was een verkeerde inschatting.

Wederom werd er een kort geding aangespannen, om een hogere productie af te dwingen. Maar de rechter bleef bij de veertig procent.’

Circus Toen de acties nog langer voort bleven duren, kwam Schellenberg als vakbondsbestuurder voor Momentive zelf in een lichte spagaat terecht. ‘Onze leden bij Momentive begonnen te klagen dat de acties bij AkzoNobel nadelige gevolgen hadden voor de continuïteit van hun bedrijf. Dan komt er toch een einde aan de solidariteit. Ik heb toen ook een gepeperde mail naar mijn collega moe-

‘Veel beroerder kon Momentive het niet krijgen.

In dat soort gevallen gaat de continuïteit van het bedrijf voor alles.’

14

ten sturen die vakbondsbestuurder is bij AkzoNobel.’

En voor Momentive werd het allemaal nog erger. Het incident met de stoomleiding, waardoor heel Shell Moerdijk een paar maanden geleden plat kwam te liggen, had juist voor dit bedrijf grote gevolgen. ‘Shell Moerdijk is precies de andere grote toeleverancier waar Momentive in Pernis van afhankelijk is.

Veel beroerder kon Momentive het niet krijgen. In dat soort gevallen gaat de continuïteit van het bedrijf voor alles.’

Uiteindelijk is de staking bij AkzoNobel na 61 dagen gestopt, zonder dat de stakers hun zin kregen. Schellenberg: ‘Er werd een centrale CAO afgesloten, waartegen de kleine groep medewerkers in de Botlek weinig konden beginnen.’

Daar was de kous mee af. Althans voorlopig, stelt Schellenberg. ‘De eerstvolgende mogelijkheid om weer in actie te komen, is bij het aanvangen van de nieuwe cao-besprekingen over ongeveer negen maanden. Als Huntsman, Shin-Etsu en Momentive slim zijn, proberen ze AkzoNobel er toe te bewegen om alsnog in te stemmen met de loonsverhoging. Om te voorkomen dat het hele circus opnieuw gaat beginnen.’

Lyondell Een vakbondsbestuurder moet dus ook zijn afwegingen maken. Er zijn meerdere belangen en soms zijn die zelfs tegenstrijdig. Zo hebben de acties bij Air France/KLM het concern een schadepost van ongeveer een half miljard euro opgeleverd. Vroeg of laat zullen medewerkers daar ook iets van voelen. Schellenberg: ‘Bovendien was de belangrijkste aanleiding de beloning van de piloten, het personeel dat al vaak als verwend wordt gezien. Dat wordt overigens ook over operators gezegd. Dat ze verwend zijn.’

En zeker over de operators van Lyondell, waar onlangs ook acties werden gevoerd.

‘Het bedrijf vond dat ze niets te klagen hadden. Ze wilde de loonlijn wat omlaag brengen. En het klopt dat de operators van Lyondell relatief goed worden beloond. Maar de oorzaak ligt wel bij het bedrijf zelf. Bij de opening van de PO11 op de Maasvlakte bood Lyondell tien procent meer salaris dan bijvoorbeeld Shell. Om aan goede mensen te komen.’ De acties duurden uiteindelijk aanmerkelijk korter dan bij AkzoNobel

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 interview.indd 14

07-01-15 12:30

doordat zowel op het gebied van de pensioenen als de salarissen een akkoord werd bereikt.

Hoofdkantoor Ook Shell Pernis kwam niet onder het herrezen elan van de FNV uit. Eind oktober voerde de bond actie op locatie omdat Shell bedrijven zou inhuren die de cao voor steigerbouwers ontduiken.

Dat gaat volgens de bond via ingewikkelde constructies met uitzendbureaus en de inzet van goedkopere krachten uit Oost-Europa. Uit doorrekeningen van de FNV blijkt dat Shell mogelijk 2,5 ton tot ruim zes ton op loonkosten heeft bespaard tijdens een onderhoudsstop afgelopen jaar in Pernis. Uitgaande van een groep van 400 uitzendkrachten. In de gehele sector verdwijnt er volgens de bond jaarlijks mogelijk 33 miljoen euro, of 11.000 euro per uitzendkracht, in de zakken van werkgevers ergens in de keten, doordat ze gebruik maken van schijnconstructies.

Op het terrein van Shell Pernis zijn eind oktober folders uitgedeeld over de onderbetaling van de steigerbouwers.

FNV-topman Heerts wilde ook een rapport overhandigen aan de directie van Shell Pernis. Die wilde dat echter niet aannemen en stelde dat de FNV eerst maar eens om de tafel moet met de werkgevers in de steigerbouw. Volgens Schellenberg ontkent Shell daarmee haar verantwoordelijkheid voor de hele keten. Shell heeft volgens hem als klant veel meer invloed dan in de reactie wordt gesuggereerd.

Bovendien heeft het afschuiven van verantwoordelijkheid volgens Schellenberg ook te maken met de nabijheid van het hoofdkantoor. Niets gaat dan zonder inmenging van de concerntop. ‘Bij bedrijven als BP en Total is het contact in de Rijnmond veel directer. Omdat ze meer op zichzelf staan. Wellicht wilde directeur Bart Voet van Shell Pernis wel praten over het rapport, maar kreeg hij daar de gelegenheid gewoon niet voor.’

Volgens de vakbondsbestuurder staat de directe inmenging van het hoofdkantoor een proactieve aanpak van dergelijke constructies vaak in de weg.

Diep water Misschien dat de belangen van de vakbonden en de lokale directies ook wat meer op een lijn liggen. Beide vinden ze

‘BP en KPE liggen gewoon te mooi aan diep water. Ik begrijp dat er al verschillende serieuze overnamekandidaten zijn voor KPE.’

de continuïteit van de activiteiten in het Rotterdamse havengebied erg belangrijk.

Hoofdkantoren hechten daar minder belang aan. Die kijken bijvoorbeeld bij nieuwe investeringen vooral naar waar ze volgens de spreadsheets het meeste opleveren.

Zo wordt de toekomst van bijvoorbeeld Kuwait Petroleum Europoort (KPE) niet in Rotterdam bepaald. Schellenberg volgt momenteel op de voet wat er in de raffinagesector gebeurt. De overcapaciteit in Europa zal onherroepelijk tot sanering leiden. Met enorme investeringen in Antwerpen en Rotterdam lijken Total en Exxon zich onder de druk uit

te voetballen. Shell Pernis doet het wat rustiger aan, maar Schellenberg verwacht niet dat dit belangrijke vlaggenschip van Shell in de problemen komt. ‘Het is nog steeds een moderne raffinaderij en er zijn de laatste jaren nog verschillende investeringen gedaan.’

BP met een grote raffinaderij in de Europoort, houdt alles nog wat af, is de observatie van Schellenberg. ‘Lastig te peilen, maar de raffinaderij is nog aardig up-to-date en ligt mooi aan diep water.

Misschien wel de belangrijkste factor om te overleven.’

In Rotterdam maakt Schellenberg zich het meeste zorgen om KPE. De raffinaderij van Q8 is verouderd en er is een investering van circa twee miljard in een nieuwe hydrocracker en een cooker nodig om de locatie weer state of the art te krijgen. ‘In 2006 heeft Q8 een mooie kans voorbij laten gaan om de toko te verkopen. Het Russische Lukoil was toen zeer geïnteresseerd en was ook bereid om fors in de raffinaderij te investeren.

Op dat moment was er echter een wisseling van de verantwoordelijke minister in Koeweit, waardoor de hele deal niet doorging.’

Toch is Schellenberg optimistisch over het voorbestaan van de raffinaderij in de Europoort en de daaraan gekoppelde werkgelegenheid. ‘Arabieren, Russen, Chinezen, ze lopen er momenteel de deur plat. Ik verwacht dat vooral raffinaderijen in de binnenlanden zullen afvallen. BP en KPE liggen gewoon te mooi.

Ik begrijp dat er al verschillende serieuze overnamekandidaten zijn voor KPE, die er zelfs nog een aardig bedrag voor over hebben. En wordt dat niks, dan heb ik ook van verschillende partijen gehoord dat ze tegen een symbolisch overnamebedrag zeer geïnteresseerd zijn.’

Het is in ieder geval duidelijk dat de FNV weer zijn rol opeist en daarom alle ontwikkelingen op de voet volgt. Of het nu over de opgelaaide discussies over veiligheid gaat ‘we krijgen veel signalen dat er te weinig wordt geïnvesteerd in goed onderhoud’, de werkgelegenheid in de raffinagesector, of de loonontwikkelingen in de industrie, de vakbond wil weer zichtbaar zijn voor haar leden.

‘Het nadeel van veel overleg is dat je er onzichtbaar van wordt, ook voor je leden. Het is daarom goed dat we weer meer in actie komen.’ n

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 interview.indd 15

15

07-01-15 12:30

Welke magneetventielen vertrouwt u wanneer het om veiligheid gaat?

ASCO Numatics magneetventielen worden wereldwijd gebruikt in analytische en medische apparatuur. Ontworpen met betrouwbaarheid in het achterhoofd zijn ze de veilige keuze bij de bescherming van baby’s en medewerkers in een productie-omgeving.

Voor veiligheidssystemen leveren wij stuurventielen, 1oo2 redundante ventielen of spoelen en 2oo2 redundante besturingssystemen – beschikbaar met individueel gecertificeerde stuurventielen of als compact Actuator Control Systeem. Daarnaast beschikken we over een omvangrijke keuze aan certificaten voor explosiegevaarlijke omgevingen. Dit maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier in procesinstallaties wereldwijd.

Voor nadere informatie bel +31 (0)33 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek onze website op www.asconumatics.nl

Het Emerson logo is een handels- en servicemerk van Emerson Electric Co. Het ASCO logo is een geregistreerd handelsmerk van ASCO Valve Inc. © 2014 ASCO. Alle rechten voorbehouden.

3933 ASCO Medical ad-Petrochem 132x185 DUTCH.indd 1

06/10/2014 11:24

BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”.

Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.

Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.

Meer weten?

_A5_liggend_bizz56.indd PET1 Advertenties.indd 1643

Als dit icoon bij een afbeelding staat, bekijk dan het bijbehorende filmpje door met uw smartphone of tablet de foto te scannen met de iLinqs app.

U vindt de gratis iLinqs app in de appstore voor andriod en apple.

BIZZ56”is een product van Movielinqs video & virals. iLinqs is een app van Industrielinqs pers en platform

Neem contact op met Gijs Hoekstra (06 42 24 53 85) of movielinqs@industrielinqs.nl

22-10-14 07-01-15 09:25 11:46

ACTUEEL

Risico's herkennen in trainingsfabriek De fabriek moet op de RDM Campus in Heijplaat komen te staan. Oorspronkelijk kwam het idee voor de trainingsfabriek van een ondernemer uit de regio, vertelt Cees Alderliesten van Deltalinqs.

‘Hij is al drie jaar geleden met het concept begonnen en heeft in die tijd beslag weten te leggen op een oude rubber plant van Shell. Die ligt nu in onderdelen op de RDM Campus. Het kostte hem veel moeite om alle partijen mee te krijgen. Wij bedachten dat als we dit plan willen doorzetten, wij dit als onafhankelijke partij moeten onderzoeken.

Het is uniek in Nederland dat er een trainingslocatie komt voor de procesindustrie en de petrochemische industrie.’

Mogelijk wordt er een trainingsfabriek voor de procesindustrie in Rotterdam gebouwd. Deltalinqs, de belangenvereniging van Rotterdamse havenbedrijven en het Havenbedrijf Rotterdam coördineren het initiatief.

FOTO: NEWSCAST/TATA STEEL

Dagmar Aarts

Onderwijs en onderzoek Deltalinqs en Havenbedrijf Rotterdam zijn inmiddels een klein jaar bezig om partijen bij elkaar te krijgen om een complete fabriek te bouwen die de realiteit benaderd. De originele plant van Shell is 1.400 tot 1.500 vierkante meter.

In de huidige plannen is een gebied van in totaal 4.000 vierkante meter beschikbaar als trainingslocatie.

De trainingsfabriek moet voor vier verschillende doeleinden worden gebruikt.

Zo kan ze worden ingezet voor promotie. Alderliesten: ‘De fabriek moet makkelijk toegankelijk zijn voor de gemiddelde Rotterdammer. Zodat hij een indruk kan krijgen van wat er in de procesindustrie gebeurt.’

Daarnaast kunnen mbo- en hbo-opleidingen de fabriek gebruiken voor onderwijs en onderzoek . Hierover wordt onder andere gesproken met de onderwijsinstellingen Albeda, Zadkine en de Hogeschool Rotterdam omdat

zij al op de RDM gevestigd zijn. Ook voor branchespecifieke trainingen kan de plant worden gebruikt, bijvoorbeeld door mensen die in de industriële reinigingsbranche, isolatie of de steigerbouw werken.

Alderliesten: ‘Het laatste, zo niet belangrijkste doel, is de inzet van de plant voor het trainen en toetsen van risicoherkenning in de petrochemie. Daarvoor heb je een veilige omgeving nodig waar je gevaarlijke situaties zo realistisch mogelijk kunt simuleren.' Ervaren werknemers moeten na enkele jaren het eens behaalde VCA-certificaat hercertificeren.

Met de inzet van de plant is het de bedoeling om deze groep naast het laten behalen van het VCA ook te trainen en toetsen op het bekwaam toepassen van kennis van veilig werken.

Gefaseerde bouw Begin 2015 moet er helderheid zijn over wat er gaat gebeuren en hoe. Deltalinqs en Havenbedrijf Rotterdam werken hard aan het realiseren van de financiën en commitment van diverse partijen.

‘Als alles goed gaat, hopen we midden 2015 met de gefaseerde bouw te kunnen beginnen’, aldus Alderliesten.

Over de kosten is Alderliesten voorzichtig. Voor het oorspronkelijke plan stond zeven miljoen gepland, maar Alderliesten gaat zekerheidshalve uit van tien miljoen.

‘Het is lastig om het precies in te schatten. Als je met branches praat, komen er steeds meer eisen en wensen bij. Het zou goed zijn wanneer we gefaseerd kunnen starten met een eerste basale uitvoering voor ongeveer de helft van deze kosten.

Van daaruit kunnen we dan altijd verder uitbouwen.’ n

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 actueel.indd 17

17

07-01-15 12:23

UTILITIES

Optimalisatie waterketen kan ook in partnership Huntsman wil zich het liefste op zijn kernactiviteiten concentreren en een utility als proces- en afvalwater hoort daar niet bij.

Het bedrijf besteedde gefaseerd steeds meer van zijn wateractiviteiten uit aan Evides Industriewater. De samenwerking verloopt zo goed dat beide partijen samenwerken om warmte- en koelcapaciteit uit te wisselen.

David van Baarle

De polyurethaan business van Huntsman mag niet zo heel bekend zijn, de producten die er uit voort komen gebruikt menigeen iedere dag. Polyurethaan is terug te vinden als zacht schuim in bijvoorbeeld matrassen, maar ook als hard materiaal in de interieurs van auto’s.

Afhankelijk van de verdere bewerking wordt polyurethaan grofweg gebruikt als elastomeer of als schuim. Daardoor kan het worden ingezet als hechtmiddel, maar vooral ook als isolatiemateriaal voor woningen of bijvoorbeeld koelkasten.

Een van de grondstoffen voor polyurethaan is Methyleendifenyldi-isocyanaat (MDI) en Huntsman heeft in de Botlek twee Upstream MDI-fabrieken staan (MDI 1 en MDI 2), waarvan de eerste al sinds de jaren zeventig in bedrijf is, terwijl MDI 2 in 1997 in gebruik werd

DEMI-WATERPLANT BOTLEK Al sinds de vroege jaren zeventig levert Evides Industriewater, via een centraal leidingnetwerk, destiwater aan de procesindustrie in de Botlek en Europoort. Dit leidingnetwerk werd tot eind december 2009 gevoed met destiwater dat AVR met behulp van restwarmte produceerde. Een van de nadelen van een destillatieproces is de gevoeligheid voor vervuiling die mede ontstond door het type voedingswater: oppervlaktewater uit het Scheur. Juist door deze gevoeligheid bleek het systeem meer dan eens een risico te zijn voor de leveringszekerheid van het destiwater aan de industrie. Toen eind 2007 het einde van de samenwerkingsovereenkomst tussen AVR en Evides in zicht kwam, besloot Evides een eigen productie-installatie te ontwikkelen die met een andere voedingsbron, het Brielse Meer, en andere productietechniek, omkeerosmose, het benodigde demi-water zou gaan produceren.

Om een installatie te bouwen, die gezien de vraag naar demi-water in de haven een van de grootste in Nederland zou worden, was aanzienlijke bouwruimte nodig.

Vanwege de schaarste van goede locaties in het Botlek nam Evides het Havenbedrijf in de arm om gezamenlijk een geschikte locatie te vinden. Uiteindelijk viel de keuze op het terrein van chemiebedrijf Huntsman.

De fabriek heeft een capaciteit van 1.400 kubieke meter demi-water per uur. Inmiddels kijkt Evides naar de mogelijkheden om de fabriek uit te breiden of om een tweede fabriek te bouwen in de buurt van de Tweede Maasvlakte.

18

genomen. Een van de eigenschappen van MDI is dat het zeer viscues, oftewel kleverig is.

Uitbesteden waterketen Huntsman gebruikt veel stoom en koelwater voor de chemische processen.

Samen met de andere bedrijven op het haventerrein in de Botlek gebruikt het bedrijf daarvoor water uit het Brielse Meer, dat via een pijpleiding wordt aangeleverd en vervolgens behandeld in twee proceswaterinstallaties. Tot 2009 beheerde Huntsman zelf de waterfabrieken, maar inmiddels heeft het bedrijf de installaties overgedragen aan Evides Industriewater. De samenwerking bevalt blijkbaar goed, want Evides heeft in het voorjaar van 2012 ook de afvalwaterbehandelingsinstallatie in beheer genomen.

Met deze laatste stap beheert Evides Industriewater de gehele waterketen van Huntsman, maar ook van een groot aantal chemiebedrijven in de omgeving.

De waterspecialist opende namelijk al in 2009 een demiwaterplant Botlek (DWP) eveneens op het Huntsman-terrein.

Kees Schols, site contract en services manager bij Huntsman, licht de samenwerking tussen de bedrijven graag toe.

Het uitbesteden van de waterketen past namelijk uitstekend in de visie van het bedrijf: ‘We acteren op een wereldwijde markt en dus concurreren we met landen zoals de Verenigde Staten en China’, zegt Schols. ‘De gehele Nederlandse industrie heeft in die concurrerende markt een nadeel omdat we relatief hoge personeel- en energiekosten hebben. Ook Huntsman Holland heeft daar last van en dus moeten we op de kosten letten.

In die strategie is ook uitgesproken om de kernactiviteiten te verstevigen en de aanpalende activiteiten uit te besteden.

Omdat we geloven in een duurzame rela-

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 Utilities.indd 18

07-01-15 12:38

FOTO: HUNTSMAN

tie waar ook ruimte voor optimalisatie en innovatie is, sloten we een langdurig contract met Evides voor het proceswater. Uiteraard hebben we zeker gesteld dat we een concurrerende prijs betalen voor het water dat wij afnemen van Evides en dat we de expertise in huis halen en de beschikbaarheid van de waterketen borgen. Want als iets duidelijk mag zijn: zonder de beschikbaarheid van industriewater staan onze processen stil. Natuurlijk hebben we goede afspraken gemaakt, want zo’n beslissing neem je niet over een nacht ijs.’

Succesvol De eerste voordelen van de samenwerking konden snel te gelde worden gemaakt. ‘De installatie werd normaal gesproken 24 uur per dag en zeven dagen per week bemand en dat hebben we gefaseerd afgebouwd. Evides investeerde direct in automatiseringssystemen,

‘Je moet vooral samen de intentie uitspreken om de processen zo goed en efficiënt mogelijk te beheren en de risico’s zo veel mogelijk te beheersen.’

waardoor de proceswaterfabrieken grotendeels remote kan worden bediend en gemonitord. Daarmee was een normale dagdienst van acht tot vijf voldoende om de waterfabriek betrouwbaar te laten produceren. En ’s avonds voldoet een conciliatiedienst die bij eventuele calamiteiten kan ingrijpen. Ook dit traject hebben we gefaseerd ingevoerd. Een ervaren operator die de waterfabriek goed kende, ging met pensioen bij Huntsman en Evides heeft hem gevraagd of hij nog langer wilde doorgaan om Evides op weg te helpen. Dat is een goede keuze gebleken en pakte zeer goed uit.’

De samenwerking was dermate succesvol

dat de plannen zich inmiddels verder uitstrekken. Schols: ‘Mede dankzij het feit dat de uitbesteding van de ruwwaterproductie zo goed verliep, ontstond het idee om hetzelfde te toen voor de afvalwaterbehandelingsinstallatie. Evides wil in de toekomst daar zelfs een stap verder in gaan en ook het afvalwater van andere bedrijven buiten het terrein eventueel in onze installatie verwerken. Dan is waarschijnlijk wel een uitbreiding nodig, maar ruimte is tot nog toe geen probleem gebleken. Ook de afvalwaterbehandeling kan grotendeels automatisch gebeuren en met nieuwe investeringen zou de efficiency van de installatie nog

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 Utilities.indd 19

19

07-01-15 12:38

WE MAKE IDEAS WORK –––––– Een goed idee is een mooi begin, maar een nuttige investering wordt het pas met een technische realisatie die echte waarde toevoegt. Met de kennis en kunde van 4.900 professionals wereldwijd werkt Tebodin elke dag aan ideeën én oplossingen die leiden tot operational excellence.

De praktische benadering en integrale aanpak van Tebodin hebben zich bewezen in tal van industriële markten. Onze slimme combinaties van consultancy en engineering zijn het antwoord op de toenemende complexiteit van internationaal concurreren.

De basis voor veiligheid, compliance, duurzaamheid en winstgevendheid wordt gelegd tijdens de ontwerpfase. Maar alleen als u de juiste partner kiest. Onze expertise in value engineering zorgt voor kostenefficiënt asset management en betere prestaties.

Tebodin is onderdeel van de internationale ‘engineering en services’ onderneming Bilfinger SE. ––––––

TEBODIN NETHERLANDS B.V. www.tebodin.nl/olie-gas www.bilfinger.com

5522_TB_AD_PetroChem_210x297.indd 3 PET1 Advertenties.indd 20

11/25/14 14:15 PM 07-01-15 10:05

FOTO: GIJS HOEKSTRA

veel beter kunnen.

We meten constant de waardes van met name organische stoffen in het afvalwater en bij te hoge waardes hebben we een buffercapaciteit van duizend kuub om dat water langer vast te houden en verder te behandelen. Nu we dat werk hebben uitbesteed, hebben we er extra expertise bij gekregen, wat het proces uiteindelijk alleen maar betrouwbaarder maakt.

Mocht er zich bijvoorbeeld een probleem voordoen in de MDI-fabriek dan kun-

nen op dat moment twee groepen van experts zich over het probleem buigen en naar een oplossing zoeken.’ Schols benadrukt dat de contracten weliswaar zorgvuldig zijn samengesteld, maar dat een partnership vooral ook op vertrouwen is gebaseerd. ‘Eigenlijk is een contract alleen van belang als je uit elkaar wilt gaan. Je moet vooral samen de intentie uitspreken om de processen zo goed en efficiënt mogelijk te beheren en de risico’s zo veel mogelijk te beheersen.’

GROEN LICHT CENTRALE AFVALWATERZUIVERING

Concentreren Schols is met name trots op het laatste wapenfeit, dat een uitvloeisel is van de samenwerking van Huntsman Holland met Evides industriewater. ‘In de MDI-fabriek hebben we op warme zomerse dagen soms behoefte aan extra koelcapaciteit. In die gevallen worden extra aggregaten met koudemiddel aangesloten op de koeltoren van de fabriek.

Tegelijkertijd gebruikt Evides op koude dagen stoom om het demiwater dat ze levert aan de industrie in de omgeving voor te verwarmen. We hebben beide behoeftes naast elkaar gelegd en zijn tot de conclusie gekomen dat we elkaar kunnen versterken. Er zijn nu vergaande plannen om het water dat Evides inneemt uit het Brielse Meer via een

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. Vertegenwoordigers van Huntsman Holland, Emerald Kalama Chemical, Kemira en Evides Waterbedrijf hebben in november 2014 hun handtekening gezet onder een Letter of Intent voor de bouw van de Centrale Afvalwaterzuivering Botlek. Door de verschillende waterstromen te combineren ontstaan synergievoordelen die zich onder meer vertalen in het energieverbruik en het gebruik van chemicaliën.

warmtewisselaar langs de koeltoren te leiden. Op die manier krijgen wij extra koelcapaciteit terwijl Evides Industriewater zijn demi-water op een duurzame manier kan verwarmen. Het synergetisch effect daarvan is enorm. We hebben nog niet alles doorgerekend, maar we denken dat deze investering zich in vijf tot zes jaar kan terugverdienen. Behalve dat wij geen aggregaten meer hoeven aan te sluiten, krijgen ook de koeltorenventilatoren meer rust.

Daarnaast hoeft Evides minder stoom af te nemen en dat betekend minder productie van gas. Bovendien krijgen de afnemers van het demiwater voorverwarmd water, wat in de keten ook weer tot energiebesparing leidt. Overigens klinkt de terugverdientijd niet zo aantrekkelijk, maar dit soort innovaties is alleen maar mogelijk doordat we een langetermijncontract zijn aangegaan en we als partners samenwerken. Ik verwacht dan ook nog meer optimalisatie van de waterketen en wie weet kunnen we dezelfde optimalisatie toepassen in de andere MDI-fabriek. Het goede aan de samenwerking is dat wij ons niet constant hoeven te buigen over de waterketen. Dat doet Evides. Wij kunnen ons concentreren op datgene wat wij het beste doen: de productie van MDI.’ n

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 Utilities.indd 21

21

07-01-15 12:38

INNOVATIE

Slim membraan van buitenaf te regelen Wetenschappers van de Universiteit Twente hebben een membraan ontwikkeld dat van buitenaf meer of minder poreus kan worden gemaakt.

Zo kan er slim worden gewisseld tussen 'open' en 'gesloten'. Dit opent de weg naar innovatieve toepassingen op het gebied van chemische analyse en katalyse.

De wetenschappers introduceerden ijzer in polymere membranen. Met een elektrisch signaal of een chemische reactie kan de poriegrootte vervolgens worden aangepast. In essentie komt dit neer op het gecontroleerd toevoegen of weghalen van elektronen aan en van ijzer.

Voor katalyse is het slimme membraan interessant. Door een reactie met een zilverzout kunnen de poriegrootte en permeabiliteit van het membraan worden veranderd. Ook kunnen tijdens de reactie zilverdeeltjes op het membraan worden aangebracht.

Zilver is een belangrijke katalysator in vele toepassingen. Zo worden twee vliegen in één klap geslagen.

Kousrelining voor oude leidingen Een kous van Heijmans zorgt ervoor dat leidingen kunnen worden vervangen zonder te graven. Kousrelining is het aanleggen van een nieuwe drinkwaterleiding in een bestaande buis. In de bestaande leiding wordt een harskous uitgerold en onder waterdruk tegen de bestaande leiding aangedrukt. Daarna wordt de temperatuur van het water langzaam opgevoerd naar zo’n tachtig graden Celsius. Door de chemische reactie gaat de hars uitharden. De buis die daardoor ontstaat vervangt de oude buis, inclusief alle constructieve eigenschappen.

Veel drinkwaterleidingen stammen van kort na de Tweede Wereldoorlog.

Veel van deze leidingen zijn nu aan vervanging toe. Kousrelining zorgt ervoor dat er niet hoeft te worden gegraven. Dat voorkomt overlast voor de omgeving en bespaart tijd en geld. In december is in Sittard voor het eerst een deel van het bestaande waterleidingnet van binnenuit gesaneerd met de kousmethode.

22

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 innovaties.indd 22

MAGNETEN BESPAREN TIJD EN GELD IN STEIGERBOUW Het gebruik van magneten is een bewezen techniek in verschillende vakgebieden. In de steigerbouw zorgt het voor een innovatie voor constructies die normaliter niet aan een object kunnen worden verankerd.

Tegen een petrochemische installatie kan normaal gesproken nooit een steiger worden gebouwd. Er mag niets aan een chemische tank worden gelast en er mag ook niet in worden geboord. De enige oplossing die steigerbouwers hebben, is om een vrijstaande piramideachtige constructie naast de tank te bouwen.

De magneten van het bedrijf McNetiq zorgen ervoor dat de kosten voor steigerbouw in de industrie een stuk omlaag kunnen. Bas Gravendeel van McNetiq legt uit: ‘Deze magneten kunnen aan een chemische tank worden vastgemaakt. Een steigerconstructeur vertelt ons wat hij nodig heeft en wij kunnen laten zien dat de magneetkracht die nodig is, kan worden gehaald. We kunnen elk ankerpunt berekenen. Meer dan ooit weet je dat elke steiger goed staat.’

Contractor Bilfinger heeft de technologie aangeboden bij Dow Chemical en dat bleek het bedrijf een aanzienlijke besparing op te leveren. De doorlooptijd voor de steigerbouw werd veertig procent korter, en er was zeventig procent minder materiaal nodig.

Maarten Griep, engineering solutions construction manager bij Dow, was enthousiast om met de magnetische ankers te werken. ‘Er is veel aan de oplossing gerekend en getest om honderd procent veiligheid te garanderen. Er moeten mensen op de steiger staan, dus moet het veilig zijn.’ Dit resulteerde in een steiger van slechts 1,5 meter breed, over een lengte van 5 meter en een hoogte van 35 meter, stevig verankerd aan een ethyleentank van Dow. Hierop kon veilig worden gewerkt aan een nieuwe installatie bij de opslagtank, waarvoor ook piping tot boven de tank moest worden gelegd.

Griep ziet nog een voordeel: ‘Omdat de opstelling kleiner wordt, heb je minder mensen en minder tijd nodig om de steiger te bouwen. In verband met veiligheidsrisico’s zien we liever kleine groepen vertrouwde gezichten op de site, dan grote groepen onbekenden.’

Michel van der Gracht, manager van Bilfinger, ziet meer perspectief voor deze techniek. ‘Dit project is het begin van een nieuwe ontwikkeling binnen de steigerbouw. De standaardmagneten die nu zijn gebruikt, zullen met de partners worden doorontwikkeld voor specifieke toepassingen binnen de steigerbouw.’

NIEUW TYPE AFSCHEIDER MAAKT GASWINNING EFFICIËNTER Bij de winning van aardgas komt onder meer productiewater en aardgascondensaat mee naar boven uit de diepe ondergrond. Gasproducenten scheiden deze vloeistoffen bovengronds van het aardgas. Samen met het bedrijf Twister heeft de NAM onlangs een nieuwe technologie getest voor het efficiënter scheiden van gas en vloeistof. De resultaten van deze test waren boven verwachting.

Het nieuwe type afscheider met de naam SwirlSep zorgt voor milieu- en efficiencywinst in de gaswinning. De combinatie van de nieuwe vloeistofscheider met een speciale afsluiter die het gas in rotatie brengt, de Swirlvalve, kan op flexibele wijze zowel grote als kleine gasvolumes behandelen. Nu moeten afsluiters steeds worden gewisseld, afhankelijk van de soms fluctuerende druk in het gasveld. Door de compacte opstelling heeft de installatie minder ruimte nodig en is visueel minder aanwezig in het landschap. Ook zorgt de nieuwe technologie voor een sterke reductie van de prijs van mobiele schoonmaakinstallaties die nodig zijn om gasputten schoon te houden.

De bedrijven voerden de test uit op een gasput van de NAM-locatie in Sappemeer.

NAM gaat onderzoeken of de technologie breder toepasbaar is voor de gaswinning in Nederland. De technologie kan naast gas/vloeistof-scheiding in ieder geval ook worden toegepast in olie/water- of olie/gas-scheiding. Naar verwachting zal het nog wel enkele jaren duren voordat de technologie kan worden toegepast.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07-01-15 12:29

ITANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: BPT

RBI-MODULE MAAKT VEILIGHEID OPSLAGTANKS AANTOONBAAR De vaste inspectiefrequentie van tanks kan vaak flink naar beneden.

Het is zelfs mogelijk om een inspectietermijn te verruimen van vijf naar bijvoorbeeld twaalf jaar. Dat kan ertoe leiden dat een opslagtank gedurende een levensduur van vijftig jaar niet tien, maar slechts vier tot vijf keer hoeft te worden stilgelegd.

Dit is mogelijk dankzij risk based inspection (RBI).

Van tal van variabelen is bekend, hoe ze de conditie of veiligheid van een opslagtank of leidingsysteem beïnvloeden. Denk aan corrosie, de dikte van de tankwand bij de laatste inspectie, het soort medium dat wordt opgeslagen en de gemiddelde bedrijfstermijn van de tank. Door deze en andere variabelen per opslagtank in kaart te brengen, worden risico’s ingeschat. De planning van inspectietermijnen kan hierop worden afgestemd.

Om aan te tonen dat wel aan de veiligheidsnormen wordt voldaan, kunnen tankopslagbedrijven werken met de RBI-softwaremodule van Optimizer+. Want hiermee optimaliseren bedrijven niet alleen hun inspectiefrequenties, ze hebben ook de zekerheid dat er volgens de richtlijnen wordt gewerkt. Alle gegevens van een tank staan in één file bij elkaar. Dat is handig bij controles, maar ook voor het bedrijf zelf.

De module combineert RBI met bestaande Reliability Centered Maintenance (RCM) functionaliteiten. RBI richt zich op inspectie en onderhoud van tankwand, bodem en dak.

RCM doet hetzelfde voor randapparatuur als drukventielen, kleppen, ontluchting en alarmering. Door beide invalshoeken te combineren, ontstaat een overzicht van de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de complete installatie in één softwaresysteem.

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: TNO

ELEKTRIFICERING VAN DE CHEMISCHE INDUSTRIE De toename van duurzame energie uit zon en wind leidt tot een steeds groter fluctuerend aanbod aan elektriciteit in Noordwest-Europa. Dit is een grote kans voor de chemische industrie, die enerzijds energiekosten zou kunnen verlagen en anderzijds nieuwe hoogwaardige producten kan maken. ECN en TNO hebben daarom twee miljoen euro subsidie gekregen om een programma op te zetten voor elektrificering van de chemische industrie.

Het elektriciteitsnet is niet voorbereid op fluctuatie in het aanbod. Deels is dat op te vangen met energieopslag. ‘Een andere mogelijkheid is de energie direct te gebruiken, bijvoorbeeld in de chemische sector, als een van de grootste gebruikers in Nederland op industrieel niveau’, vertelt Martijn de Graaff van TNO. ‘We onderzoeken de mogelijkheid om elektrische energie indirect toe te passen, zoals in het opwaarderen van stoom. Daarnaast kan elektriciteit worden gebruikt voor directe productie van tussenen eindproducten, waardoor de energie eigenlijk wordt opgeslagen in nuttige moleculen. Er bestaan al ontwikkelingen die dat mogelijk maken, maar die werden nog niet eerder gecombineerd.’

Het programma richt zich op drie technisch inhoudelijke lijnen. Ten eerste: warmtepompen die stoom met te lage druk en temperatuur opwaarderen met elektriciteit. Zo wordt restwarmte omgezet in waardevolle warmte die voor een chemisch proces kan worden gebruikt. Ten tweede: elektrolyse, waarmee waterstof wordt gemaakt. Dit bestaat al veel langer, maar de vraag is of het economisch haalbaar is. Ten derde: elektrosynthese, zoals het direct maken van grondstoffen voor de chemische industrie vanuit CO2.

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 innovaties.indd 23

23

07-01-15 12:29

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

PET1 platform.indd 24

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

07-01-15 12:35

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Karin Husmann Plant One, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, consultant

Bart Leenders Neste Oil, managing director

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor van de Linde iTanks, managing director

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE

Cyril Widdershoven TNO,

Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

business development manager

Hoe werkt het?

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

PET1 platform.indd 25

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

07-01-15 12:35

26

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 themaspread.indd 26

07-01-15 12:37

THEMA ENGINEERING & INNOVATIE

• Bedrijven zijn niet goed in projectmanagement. Uit recent onderzoek van Ernst & Young blijkt dat 78 procent van de grote projecten in de olie- en gasindustrie niet conform budget, doorlooptijd of kwaliteit wordt opgeleverd. Dat moet en kan anders volgens professor dr.

Hans Bakker.

• Grote multinationals en de universiteiten van Eindhoven, Twente en Delft slaan de handen ineen voor onderzoek naar het vergroenen van de procesindustrie.

De universitaire partners gaan experimentele technieken en computermodellen ontwikkelen om gasbellen te kunnen zien tijdens een chemische reactie.

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 themaspread.indd 27

27

07-01-15 12:37

PROJECTMANAGEMENT

Projectmanagement is mensenwerk Bedrijven zijn niet goed in projectmanagement. Uit recent onderzoek van Ernst & Young blijkt dat 78 procent van de grote projecten in de olie- en gasindustrie niet conform budget, doorlooptijd of kwaliteit wordt opgeleverd. Dat moet en kan anders volgens professor dr. Hans Bakker. ‘Mensen zijn de sleutel tot succes, niet de technieken en procedures.’

Dagmar Aarts

28

Bakker heeft samen met een groep professionals het boek Management of engineering projects - people are key geschreven, waarin een vernieuwende kijk op projectmanagement in de procesindustrie en infrasector wordt gepresenteerd.

Uit het boek blijkt dat projectmanagement vooral mensenwerk is. Verschillende factoren zijn daarbij van belang. Een daarvan is dat opdrachtgever en -nemer echt moeten samenwerken. Bakker: ‘Wat ik in mijn onderzoek heb gezien, is dat er bij de projectteams die succesvol zijn geen verschil is tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer. Er bestaat daar geen wij en zij in het team.’

Stakeholders Daarnaast moeten alle betrokkenen, de stakeholders, zo vroeg mogelijk in het proces bij het project worden betrokken. Dat zijn ook de omwonenden. Zo komt de projectmanager later niet voor verrassingen te staan. ‘Aan het begin van een project wordt vaak te weinig tijd genomen om elkaar te leren kennen.

Je moet er niet van uitgaan dat het wel goed komt. Ook niet als je als bedrijven al eerder hebt samengewerkt. Partijen moeten echt met elkaar om de tafel gaan zitten om het project helemaal uit te ontwikkelen en te definiëren. Doe je dat in voldoende detail, dan ben je in staat om met elkaar de oorlog te winnen.’

Wordt dat niet gedaan dan kan het mis gaan. De scope kan bijvoorbeeld onvoldoende gedefinieerd zijn. De ene partij gaat ervan uit dat iets er wel in staat en de ander niet. Dan wordt een contract gebruikt om het geschil uit te vechten. Een paar promovendi van Bakker onderzoekt hoe de samenwerking tussen opdrachtgever en -nemer kan worden verbeterd. ‘Als ik dat vertel aan mensen die met projectmanagement bezig zijn

dan zeggen ze: “Interessant, maar hoe leggen we dat vast in een contract?” Ik wil eerst kijken hoe ik een relatie kan maken om vervolgens die relatie in een overeenkomst vast te leggen. Dat is iets anders dan eerst een overeenkomst tekenen en daarna aan de relatie werken.’

Leren van fouten Al tientallen jaren wordt er te weinig van fouten uit eerdere projecten geleerd.

Als een projectmanager klaar is, wacht er vaak direct een volgend project op hem.

Het vastleggen van wat er goed en fout is gegaan, gebeurt nog wel. Maar het gaat mis bij de overdracht van die kennis.

Praktijkervaring is bij projectmanagement van groot belang. Bakker wil dan ook dat studenten anders worden opgeleid.

Op dit moment zijn er op universiteiten en hbo’s wel keuzevakken projectmanagement, maar er is geen echte opleiding. De studenten weten iets van projectmanagement, maar kunnen het zich pas na hun studie in de praktijk eigen maken door met iemand mee te lopen.

Bakker ziet de coschappen die studenten geneeskunde moeten doen als mooi voorbeeld. ‘De laatste twee jaar van hun studie lopen ze mee in het ziekenhuis en daarna worden ze op de patiënten losgelaten.’

Ook op andere gebieden moet de opleiding worden aangepakt. Veel projectmanagers in de engineeringwereld hebben een technische achtergrond, maar zijn volgens Bakker ‘meestal niet ruim begiftigd met de intermenselijke aanpak’.

‘Daar zullen we meer aandacht aan moeten geven in technische studies. Je moet wel wat weten van techniek, maar die menselijke component moet je ook hebben. Sommige mensen hebben dat van nature, anderen moeten daar hard voor werken.’

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 projectmanagement.indd 28

07-01-15 12:36

FOTO: SHELL

je tegenkomt, kan je besluiten dat je bijvoorbeeld meer aandacht moet besteden aan stakeholdermanagement of aan de organisatievorm en de communicatie met de opdrachtgevers. Aan de hand daarvan kan je je project redden of zelfs succesvol maken.’

Het tweede dat Bakker wil onderzoeken is de fit for purpose aanpak. Niet elk project kan op dezelfde manier worden aangepakt. Hoewel hij in zijn boek een projectmanagementproces doorloopt en alle stappen uitlegt, kan het zijn dat een relatief klein project door al die maatregelen uit de kosten loopt. ‘Je moet zorgen dat je procesmanagementaanpak compatibel is met de omvang of complexiteit van het project.’

Daarnaast moet er volgens Bakker worden onderzocht hoe de samenwerking tussen opdrachtgever en -nemer kan worden verbeterd. Daar heeft hij al twee promovendi aan werken.

Een andere methode waar Bakker over nadenkt, is om gebruik te maken van serious gaming en simulatoren. Een projectmanager kan een project dan laten crashen zonder dat het gevolgen heeft en kan leren van projecten die zijn voltooid.

Toekomst Het is moeilijk om fondsen te vinden voor de onderzoeken die Bakker wil doen naar projectmanagement. Als hij nu een voorstel mag doen, zijn er drie richtingen die hij zou willen bestuderen.

Ten eerste wil hij onderzoeken hoe projecten beter voorspelbaar zijn te maken.

‘Mijn ambitie is dat de projectmanager zich van te voren afvraagt: Wat zijn de elementen die ik allemaal tegenkom?

Hoe complex zou mijn project kunnen zijn? Dat is lastig, want aan complexiteit kan je geen getal hangen.’

Daarom moeten bedrijven kijken naar

de complexiteit die ze binnenhalen.

Het gebruik van nieuwe technologie is moeilijker dan iets dat al zes keer is gedaan. Een project kan ook organisatorisch complex zijn, omdat er veel betrokkenen zijn. Maar het kan ook zijn dat de omgeving het project ingewikkeld maakt. Bakker: ‘Als je weet wat

Next practices Door het boek heen wordt één casus gebruikt, de bouw van een windmolenpark. De hele levenscyclus van een project wordt aan de hand van die casus doorlopen. Denkt Bakker dat bedrijven beter gaan worden in projectmanagement? ‘Laat ik dat met een anekdote onderbouwen. Ik zit in de programmaraad van een conferentie voor volgende zomer. Men opperde om het over best practices te hebben. Toen heb ik eigenwijs gezegd dat we het daar al twintig jaar over hebben en dat het nog steeds niet is verbeterd. Waar ik naar zou willen kijken zijn de next practices. Wat gaan we anders doen? Ik hoop dat dat mensen aanzet daadwerkelijk iets te gaan veranderen om betere resultaten te krijgen.

Ik heb er vertrouwen in, maar we zullen moeten blijven evangeliseren om te zorgen dat iedereen het omarmt.’ ■

Professor dr. Hans Bakker is sinds 2007 verbonden aan de leerstoel Management of engineering projects van de Technische Universiteit Delft. Vanaf 2002 heeft hij zich bij Shell beziggehouden met projecten. In de eerste jaren heeft hij het projectmanagementsysteem van de oliemaatschappij opnieuw vastgelegd en gedefinieerd.

Vervolgens zette hij de Shell projectacademie op en daarna was hij verantwoordelijk voor het portfoliomanagement voor de olie- en gasprojecten.

Het boek Management of engineering projects - people are key is voor 59,50 euro (exclusief BTW) te bestellen via info@napnetwerk.nl.

engineering engineering Management Management of Projects of Projects People are Key

Hans L.M. Bakker and Jaap P. de Kleijn | editors

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 projectmanagement.indd 29

29

07-01-15 12:37

24920-2 BRAND adv Jalila - Petrochem.indd 1 PET1 Advertenties.indd 30

24-12-14 14:28 07-01-15 10:05

INNOVATIE

Onderzoek naar gasbellen moet industrie vergroenen Productieprocessen in de chemische industrie kunnen groener.

Een onderzoek van 1,6 miljoen euro naar gasbellen moet bedrijven daarbij helpen.

Dagmar Aarts

Grote multinationals als AkzoNobel, DSM, SABIC, Shell en Tata Steel en de universiteiten van Eindhoven, Twente en Delft slaan de handen ineen voor onderzoek naar het vergroenen van de procesindustrie. Stichting FOM steekt 780.000 euro in een Industrial Partnership Programme. De bedrijven investeren in het onderzoeksprogramma eenzelfde bedrag, waardoor het totaal op 1,6 miljoen euro komt over een termijn van zes jaar.

De universitaire partners gaan experimentele technieken en computermodellen ontwikkelen om gasbellen te kunnen zien tijdens een chemische reactie. De bedrijven die betrokken zijn bij het project, hebben gemeen dat ze bij hun productieprocessen gebruik maken van

contactapparaten. Daarin worden een gas en een vloeistof samengebracht.

Volgens universitair hoofddocent (TU Eindhoven) Niels Deen is het belangrijk om juist dit chemische proces beter te begrijpen en te vergroenen. ‘Bij ongeveer 25 procent van alle chemische processen in de industrie is zowel een vloeistof als gas betrokken.’

Staalpan Het doel van de productieprocessen met gas en vloeistof verschilt per bedrijf.

Tata Steel heeft bijvoorbeeld een grote staalpan met vloeibaar staal waar ze de vervuiling uit wil krijgen. Deen: ‘Dat is lastig, want in zo’n staalpan kan je niet makkelijk roeren. Alles wat je er in stopt, smelt meteen weg. Om vervuiling naar het oppervlak te drijven, wordt er argongas in het vloeibare staal gebubbeld. Het is daarbij van groot belang om te weten wat er gebeurt als je veel gasbellen in een bak met staal gaat blazen. Wat bij Tata Steel erg lastig is, is met meetapparaten vaststellen wat er precies gebeurt. Je kunt geen meetapparaat in de pan hangen en je kunt er ook niet in kijken. Dus is Tata Steel aangewezen op computermodellen.

Dat is een van de belangrijkste onderwerpen waar we aan werken.’

Enkele bellen De chemische bedrijven gebruiken de contactapparatuur op een andere manier.

Een multiscale modeleringsstrategie, waarin voor de fenomenen die op verschillende lengteschalen plaatsvinden verschillende computermodellen worden gebruikt. De modellen geven inzicht in (vlnr): stof- en warmteoverdracht van interacterende bellen, opbreek- en samensmeltingsgedrag van bellen, en grootschalige bellenprocessen.

‘Bij ongeveer 25 procent van alle chemische processen in de industrie is zowel een vloeistof als gas betrokken.’

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 Innovatie.indd 31

31

07-01-15 12:28

Process Automation Solutions â&#x20AC;&#x201C; Systeemonafhankelijke globale automatisatie oplossingen Process Automation Solutions is marktleider als onafhankelijk leverancier van automatiseringsoplossingen in de proces- en manufacturing industrie.

Met een duizendtal automatiseringsingenieurs, verspreid over Amerika, Europa en Azie, staat het op de kaart als een globale speler en leverancier van automation engineering solutions en totaaloplossingen voor de automatiseringsindustrie.

In de Benelux regio zijn een 160-tal engineers actief in de vestigingen van Melsele en Wavre: de focus ligt hier in hoofdzaak op de Antwerpse chemische industrie alsook de farmaceutische industrie.

Voor de Nederlandse markt is het kantoor in Breda de uitvalsbasis, wat in combinatie met het kantoor te Melsele een goede geografische dekking geeft naar de chemische as Rotterdam-Antwerpen, alsook de as Gent-Terneuzen.

Process Automation Solutions heeft een duidelijke focus naar engineering van automatiseringsoplossingen, design en installatie van proces sturingssystemen (DCS) met de relevante randgegevens zoals MES en andere value added solutions zoals onder andere operator effectiveness en alarm management. De doorgedreven kennis van procesveiligheid en de relevante onderwerpen versterkt de kantenbinding nog verder omdat we daarmee de kern van de hun procesinstallaties ondersteunen.

Process Automation Solutions NV An ATS Company Schaarbeekstraat 23C 9120 Melsele, Belgium Email: alain.wullaert@pa-ats.com stephan.hoste@pa-ats.com Anzeige - 185mm x 267mm.indd 1

PET1 Advertenties.indd 32

Het engineering team overziet alle automatiseringsaspecten en dit zonder enige gebondenheid aan een specifiek hardware portfolio. In een gevestigde markt met slechts een beperkt aantal green field projecten ligt de focus sterk op migraties van oudere DCS systemen waarbij slimme migratieoplossingen aan de hand van bedradings- en ombouwconcepten een duidelijke meerwaarde bieden. Als de klant dat wenst kan Process Automation Solutions ook optreden als Main Automation Vendor / Contractor, waarbij de verantwoordelijkheid wordt genomen vanaf de veldinstrumentatie, tot en met het DCS en MES systeem.

Process Automation Solutions heeft ook een duidelijke visie naar zijn nieuwe medewerkers. Jonge project engineers integreren er in project teams geleid door Senior Engineers, worden geconfronteerd met de uitdagingen van een holistische aanpak en krijgen de nodige ruimte en tijd voor zelfontplooiing en ervaringsuitwisseling. De sterke functionele en resultaatsgerichte communicatie zorgt verder voor de nodige dynamiek.

Met deze sterke krachtlijnen is PA Solutions voor vele eindklanten al jarenlang hun EIC Partner.

Met een duidelijke visie go global act local volgen wij veel van onze klanten ook in hun wereldwijde uitdagingen.

Process Automation Solutions An ATS Company Korte Huifakkerstraat 32 4815 PS Breda, The Netherlands Email: marc.vanhooft@pa-ats.com

www.pa-ats.com

17.12.14 17:08

07-01-15 10:05

FOTO: TATA STEEL

Zij maken vaak gebruik van zogenoemde bellenkolommen. Dat zijn grote apparaten gevuld met vloeistof waar een gas doorheen geborreld kan worden.

Het doel is om componenten uit gas te halen en in de vloeistof te krijgen of juist andersom. Deen: ‘Er is heel veel bekend over wat er gebeurt als er één enkel belletje door een vloeistof stijgt. Maar het ingewikkelde is dat je voor industriële toepassingen veel bellen in zo’n apparaat hebt die elkaar ook nog eens beïnvloeden. Wat je voor één belletje allemaal bedacht hebt, klopt niet meer voor een systeem met heel veel bellen er in.

Daarom willen we computermodellen ontwikkelen die kunnen voorspellen wat er precies gebeurt.

Anderzijds willen we ook ingewikkelde metingen gaan doen om concentraties, snelheden en temperaturen van bellen onder lastige omstandigheden te kunnen meten.’

Slimmer ontwerpen Het beter begrijpen van wat al die bellen doen, is belangrijk. Nu is alleen bekend

‘Als je je proces beter begrijpt en beter kan ontwerpen, dan kan je er ook voor zorgen dat er van je gewenste product het meeste wordt geproduceerd.’ wat enkele bellen in een vloeistof doen en aan de hand van die informatie wordt veel van de contactapparatuur ontworpen. Daardoor worden vaak grotere apparaten gebouwd dan noodzakelijk is. Door beter begrip te krijgen en betere computermodellen te hebben kan de industrie slimmer ontwerpen.

Deen: ‘Er kunnen bijvoorbeeld kleinere apparaten worden gemaakt, waar minder staal voor nodig is en minder energie.’

Minder afval Als het proces beter wordt begrepen, kan ook de hoeveelheid afval worden verminderd. Naast de gewenste chemische reactie treden er ook een boel ongewenste nevenreacties op tijdens productieprocessen. Deen: ‘Als je je proces beter begrijpt en beter kan ontwerpen,

dan kan je er ook voor zorgen dat er van je gewenste product het meeste wordt geproduceerd en van je ongewenste product het minste. Dat betekent minder afval. Dat is niet alleen groener maar ook heel aantrekkelijk vanuit economisch perspectief.’

De onderzoekers gaan in de eerste plaats computermodellen en experimentele technieken ontwikkelen. Vervolgens zullen die worden toegepast op een aantal modelcases die samen met de industrie worden bedacht. Tegelijkertijd wordt bij de bedrijven ook onderzoek gedaan. De inzichten die de universiteiten genereren worden daarin opgenomen. Uiteindelijk zullen de resultaten van al die onderzoeken worden gebruikt om de productieprocessen te optimaliseren. n

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 Innovatie.indd 33

33

07-01-15 12:29

MARKET REVIEW AANDRIJFTECHNIEK EN GEREEDSCHAPPEN

ERIKS bv Rotterdam

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10-245 50 00 Fax: +31 (0)10-262 06 22 E-mail: info.rotterdam@eriks.nl Website: www.eriks.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS SLANGEN EN KUNSTSTOFFEN

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & SIGNALERING

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

ALGEMEEN

SGS Nederland b.v.

Malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BLAST VALVES

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

34

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Joulz Energy Solutions B.V.

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

INTEC Netherlands BV MANN+HUMMEL Vokes Air BV

MAGION Process Control Engineering B.V.

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

Zalmstraat 7a 3016 DS Rotterdam Postbus 2400 3000 CK ROTTERDAM Tel: +31 (0)88–896 05 15 Website: www.joulz.nl

MILIEU & ENVIRONMENT

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

PETROCHEM 12 – 2014

Market review.indd 34

07-01-15 12:23

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

PTFE

INTRAMAR insurances

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PROCESS EQUIPMENT

Polyfluor Plastics BV Minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 DZ Breda Tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 E info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

STUDBOLTS

BC Basco Alfa Laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BREDA Postbus 9377 4801 LJ BREDA Tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Alfa Laval Benelux NV

Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 12 – 2014

Market review.indd 35

35

07-01-15 12:23

PRODUCTEN

VOETSCHAKELAAR VOOR EXTREME OMGEVINGEN De voetschakelaars van SPS IPCF Drives zijn ontwikkeld voor ruwe en extreme omgevingen. De schakelaars weerstaan hogedrukreiniging en door de speciale gepoedercoate en corrosiebestendige aluminiumbehuizing zijn ze bestand tegen hoge niveaus van mechanische slijtage. Daarnaast zijn ze toepasbaar in veiligheidsapplicaties (GFSI) en voor het activeren van machinefuncties tijdens normaal gebruik (GFI).

Meer informatie bij: www.mepax.com LED-STROBOSCOOP De Fluke 820-2 LED-stroboscoop helpt onderhoudsteams bij het identificeren van potentiële mechanische defecten, zonder fysiek contact. De draagbare stroboscoop is bedoeld voor stop-motion-diagnose. Met de stroboscoop kan het toerental van roterende apparatuur worden vastgesteld zonder het bedrijf te onderbreken.

Door de zeven LED’s met een hoge lichtintensiteit en uniforme flitseigenschappenis is het instrument geschikt voor een grote verscheidenheid aan toepassingen en industrieën. De halfgeleider-LED’s hebben geen gloeidraad, gassen, holtes of glas, die afbreuk zouden kunnen doen aan hun robuuste constructie.

Meer informatie bij: www.fluke.nl/stroboscope DRUKREGELVENTIELEN GF Piping Systems komt met een nieuwe serie drukreduceeren drukbehoudventielen leverbaar in de materialen PVC-U, PVC-C, PP-H en PVDF. Dankzij een veer-in-veerconstructie vragen deze drukregelventielen aanzienlijk minder inbouwruimte. Er zijn geen metalen bouten in verwerkt, waardoor er geen corrosiegevaar geweken is. Dat maakt de drukregelventielen onderhoudsvriendelijk.

Optioneel is er een manometer voor op het ventiel leverbaar. Deze is voorzien van een scheidingsmembraan, voor extra veiligheid.

Meer informatie bij: www.gfps.com/content/ gfps/country_NL TRANSPONDERVERGRENDELING MET BREUKDETECTIE De actuator van de transpondervergendeling CTP van Euchner kan in vergrendelde toestand tot 250 kilogram trekkracht worden belast. De RFID-elektronica heeft een mechanische breekpositie, waardoor de communicatie wegvalt voordat de actuator zou breken. Deze breukdetectie betekent: géén foutuitsluiting (fault exclusion).

De kop kan in vier richtingen worden verdraaid en heeft een optionele vluchtontgrendeling met verlengbare as. Verder zijn er vele accessoires zoals schuifgrendels, sleutelen draaiknop ontgrendelingen en een lockout strip.

Met 1 miljoen cycli is de CTP geschikt voor alle denkbare industriële toepassingen, ook voor omgevingen waar met hoge waterdruk wordt gereinigd.

Meer informatie bij: www.euchner.nl

36

HOWARD LEIGHT FIRM FITOORDOPJES Honeywell introduceert nieuwe oordopjes met een meer comfortabele pasvorm en verbeterde bescherming tegen lawaai in vergelijking met andere cilindervormige oordopjes. De oordopjes zijn veertig procent zachter dan de meeste cilindervormige oordopjes die tegenwoordig verkrijgbaar zijn. Daarnaast zijn ze eenvoudig op te rollen en in te brengen, met voldoende tijd om de juiste pasvorm te verkrijgen. Ze zijn fel oranje van kleur voor goed zichtbare identificatie en zowel met als zonder koord beschikbaar.

Meer informatie bij: www.honeywell.com CHEMIEHANDSCHOEN MET GRIPCOATING Pestop komt met de Showa 379, een chemisch bestendige werkhandschoen met extra grip. Het model biedt bescherming tegen chemicaliën, oliën, koolwaterstoffen, benzeen en vet. De schuim-nitril afwerking zorgt voor goede grip in zowel droge als natte omstandigheden. De handschoen biedt vingergevoeligheid en een goede resistentie tegen chemische en mechanische risico’s. De handschoen is anatomisch vormgegeven voor maximale bewegelijkheid en optimaal draagcomfort Meer informatie bij: www.prestopbv.nl MULTIGASDETECTORS TESTEN In diverse bedrijfstakken zijn werknemers uitgerust met een multigasdetector om te alarmeren bij explosiegevaarlijke situaties of aanwezigheid van toxische gassen. Het Scott Protégé Masterdock biedt de mogelijkheid om op locatie de Scott Protégé multigasdetectors te testen. Doordat het een volautomatisch station betreft, bespaart het kostbare tijd en is de kans op menselijke fouten, zoals bij handmatige bumptests en kalibraties, veel kleiner. Indien de gasmonitor buiten specificaties is, kan de gebruiker kiezen voor een kalibratie, waarbij het instrument wordt gejusteerd.

Meer informatie bij: www.euro-index.nl

PETROCHEM 1 – 2015

PET1 producten.indd 36

07-01-15 12:36

01 15

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

In offshore-onderhoud is geen platform gelijk

PET1 vp olie & gas.indd 37

Langer door met eigen gas

07-01-15 12:33

NDT G6 Welders Bolt Tensioning

Distributed Control System Release 6

Industrial Rope Techniques

Special Lifting

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

CENTUM VP is Yokogawa’s latest integrated production control system, also known as a distributed control system (DCS). Nearly 40 years of knowledge and experience with DCSs has gone into its development.

CENTUM VP has a more intuitive human machine interface and power field control stations capable of processing data faster and more reliably.

Thanks to features such as a pair & spare CPU configuration, CENTUM VP achieves 99.99999% (seven-9s) availability.

“The core platform for Yokogawa’s VigilantPlant Solutions”

Rope Access?

SKY-ACCESS! T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM www.yokogawa.com/dcs

CENTUMVP-R6-90x267.indd 1 PET1 Advertenties.indd 38

19/12/14 10:28 07-01-15 11:45

04

NIEUWS

Shell bouwt bunkerschip voor levering LNG • Deal tussen BASF en Gazprom gaat niet door • Voorlopig geen boringen schaliegas

06

OFFSHORE-ONDERHOUD BIJ WINTERSHALL

In de offshore olie- en gasindustrie gaan de ontwikkelingen zo snel dat geen enkel productieplatform hetzelfde is, terwijl een maintenance manager het liefst zoveel mogelijk standaardiseert.

11

LANGER DOOR MET EIGEN GAS

Nederland kan dankzij groene zeep nog tot 2030 door met gas uit eigen bodem.

René Peters van TNO legt uit hoe zijn onderzoek vordert. Het ligt niet alleen aan groene zeep dat we nog jaren zelfvoorzienend kunnen zijn.

CO LO FO N

OLIE & GAS 01|15 Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Dagmar Aarts, Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Tsaerd Zoethout

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 3122 088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Cover Paul Joynson-Hicks – Statoil ASA

01 | 15

PET1 olie & gas inhoud.indd 39

3

07-01-15 12:31

SHELL BOUWT BUNKERSCHIP VOOR LEVERING LNG > Shell laat een speciaal bunkerschip bouwen om schepen die op LNG (liquified natural gas) varen van brandstof te voorzien. Het bunkervaartuig kan op zee en in havens de tank van een schip vullen. Het bunkerschip krijgt de Rotterdamse haven als standplaats, waar het gebruik gaat maken van de nieuw te bouwen LNG-laadpier bij de Gas Access to Europe (Gate) terminal. Eerder heeft Shell al afgesproken om capaciteit af te nemen bij de Gate terminal. Het bunkervaartuig is volgens Shell een volgende stap in de ontwikkeling van LNG als schonere brandstof voor scheepvaart.

De vraag naar LNG als brandstof voor de maritieme sector neemt toe vanwege strengere eisen omtrent de reductie van emissies, die in januari 2015 zullen gaan gelden. Met de nieu-

is volgens Shell het innovatieve transfersysteem, waarmee het schip terecht kan bij zowel grote als kleine LNG-terminals. Ook maakt dit systeem het mogelijk een grote variëteit aan schepen van vloeibaar aardgas te voorzien.

we brandstof kan de sector ook voldoen aan toekomstige regelgeving. De schepen, die al op LNG varen, zijn nu voor de levering van het tot -162°C gekoelde vloeibare aardgas aangewezen op tankwagens.

‘Een voordeel van het bunkervaartuig boven tankwagens is dat er zekerheid is over de levering van het LNG’, legt een woordvoerder van Shell uit. ‘Het tanken is goed te plannen. Een tankauto kan vast komen te staan in het verkeer. Zeker rondom Rotterdam. Het bunkervaartuig kan schepen van brandstof voorzien terwijl ze aan het laden of lossen zijn. Het is efficiënter. Het bunkerschip kan bovendien meer LNG meenemen, wat natuurlijk voor grote schepen handig is.’

Het bunkerschip wordt door STX Offshore & Shipbuilding gebouwd. Het vaartuig krijgt een capaciteit van 6500 kubieke meter LNG, zal zeer efficiënt zijn en kan zelf varen op vloeibaar aardgas als brandstof. Bijzonder

LNG-BUNKERING IN HAVEN MOERDIJK > Schepen kunnen sinds 19 december ook in de haven van Moerdijk Liquid Natural Gas (LNG) bunkeren. Via het bunkerstation, GDF SUEZ LNG Solutions, kunnen schepen vanaf de wal de brandstof bunkeren.

De haven is hiermee de tweede zeehaven in Nederland waar dit voor zee- en binnenvaartschepen mogelijk is.

Steeds meer schepen kiezen voor de LNG-brandstof ter vervanging van de traditionele brandstoffen zoals stookolie.

LNG is goedkoper en beter voor het milieu. Bovendien produceren LNG aangedreven motoren minder geluid en veroorzaken ze nauwelijks uitstoot van zwavel- en stikstofoxiden.

Met het nieuwe bunkerstation sluit het Havenschap aan bij de Havenstrategie 2030, om te werken aan een schonere omgeving en verdere verduurzaming van het haven- en industrieterrein.

FOTO: SHELL

DEAL TUSSEN BASF EN GAZPROM GAAT NIET DOOR

4

PET1 olie & gas nieuws.indd 40

> De ruil van bezittingen tussen BASF en het Russische gasbedrijf Gazprom gaat niet door.

Hierdoor blijft het Nederlandse Wintershall Noordzee volledig in handen van BASF. In een

01 | 15

07-01-15 12:31

VOORLOPIG GEEN BORINGEN SCHALIEGAS

Het Kotter platform in the Nederlandse Noordzee

verklaring laat BASF weten te betreuren dat de deal niet door is gegaan. Het bedrijf zegt wel door te gaan met Gazprom in de bestaande joint ventures.

In december 2013 maakten BASF en Gazprom de plannen voor de ruil van activiteiten al bekend. Gazprom zou naast vijftig procent van de activiteiten van Wintershall Noordzee ook de helft van de commerciële gashandel van Wintershall in Duitsland in handen krijgen.

Door de ruil zou Wintershall 25 procent van blok IV en V van het grote Siberische Achimovveld in handen krijgen, met een totale reserve van 274 miljard kubieke meter aardgas en 74 miljard kubieke meter condensaat. Doordat de deal is afgeketst loopt BASF 12 miljard euro omzet en 500 miljoen aan het brutobedrijfsresultaat van de BASF Group in 2013 mis.

PROEFBORING NAM LOCATIE BLIJHAM > De NAM wil medio 2015 een boring uitvoeren op de bestaande Langebrug-locatie aan het Oosteinde te Blijham. Dit is een van de twaalf boringen die NAM jaarlijks in Nederland uitvoert.

Om deze boring bij Blijham te realiseren, worden in de komende tijd voorbereidende werkzaamheden op de locatie uitgevoerd. Zo wordt ondermeer de oude asfaltlaag weggefreesd en een nieuwe asfaltlaag aangebracht.

De Langebrugboring in 2015 duurt circa twee maanden en moet aantonen of er inderdaad een klein gasveld van circa 0,8 miljard kubieke meter aardgas zit. Dat is een paar duizend keer kleiner dan het Groningen Gasveld (Slochteren). Pas na de boring weet NAM of er inderdaad een rendabele hoeveelheid aardgas aanwezig is. Ook dan pas kan worden besloten of aanvullende technieken, zoals fracking, nodig zijn om het veld in productie te nemen.

Als de proefboring succesvol is, zal een compacte winningsunit op de locatie worden geplaatst om het gas uit de bodem te halen. Zo’n unit is even groot als een fietsenschuur. Tevens zal een aardgastransportleiding worden aangelegd naar de bestaande NAM-locatie bij Oude Pekela, waar het aardgas wordt behandeld.

> De Tweede Kamer verlengt moratorium op schaliegaswinning. 9 december stemde een ruime meerderheid in met de motie Samsom die PvdA en GroenLinks indienden.

De partijen spreken daarmee af dat er tijdens de huidige regeerperiode niet naar schaliegas zal worden geboord. Er is wel onduidelijkheid of proefboringen ook binnen het moratorium vallen. De partijen maken zich zorgen over de gevolgen van schaliegaswinning voor milieu en de volksgezondheid. Ike Teuling, campaigner energie bij Milieudefensie: 'We moeten alert blijven. De opsporingsvergunningen van het Britse boorbedrijf Cuadrilla zijn recent provisorisch verlengd om ervoor te zorgen dat het bedrijf aanspraak blijft maken op het recht om te boren in Boxtel, Haaren en de Noordoostpolder.’ Een besluit over een verbod op schaliegaswinning wil minister president Rutte pas nemen als het tweede onderzoek naar de risico’s van het winnen van schaliegas is gepubliceerd.

De Noordoostpolder wordt gezien als een goede locatie voor proefboringen. Minister Kamp heeft eerder al gezegd dat hij proefboringen in deze kabinetsperiode niet uitsluit. Of de Noordoostpolder een definitieve locatie hiervoor wordt, is nog niet bekend.

De ministers van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu brengen in 2015 de structuurvisie schaliegas uit. Hierin staat of zij schaliegaswinning toestaan en in welke gebieden er proefboringen worden gedaan.

Ook worden hierin de voorwaarden besproken, waarin de overlast voor mens, milieu en natuur zo klein mogelijk moeten zijn.

GASWINNING GRONINGEN VERDER BEPERKT > In 2015 en 2016 wordt de gaswinning extra verminderd. Dit besluit heeft minister Kamp van Economische Zaken 16 december besproken met bestuurders van Groningen.

'Ik neem de zorgen van de inwoners onverminderd serieus en zal blijven doen wat nodig is om hun veiligheid te vergroten’, aldus Kamp. ‘In 2014 is veel extra onderzoek verricht. Op basis van aanvullend advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is besloten de gaswinning extra te verminderen in 2015 en 2016. In 2015 komt bovendien de grootschalige aanpak van de versterking van woningen en andere gebouwen op gang.’

Het kabinet heeft besloten de gaswinning in het Groningerveld te verminderen met 7,3 procent, waardoor het van 42,5 miljard kuub in 2014 naar 39,4 miljard kuub in 2015 gaat.

De vermindering betekent 700 miljoen euro minder inkomsten voor de Staat in 2015 en 130 miljoen euro minder in 2016.

01 | 15

PET1 olie & gas nieuws.indd 41

5

07-01-15 12:31

ONDERHOUD

In offshore-onderhoud is geen platform gelijk In de offshore olie- en gasindustrie gaan de ontwikkelingen zo snel dat geen enkel productieplatform hetzelfde is. En dat terwijl een maintenance manager eigenlijk het liefst zoveel mogelijk standaardiseert. In dat spanningsveld opereert maintenance manager Henk-Jan ter Stege van Wintershall. ‘De stap die we wel hebben gezet, is om per platform zoveel mogelijk te standaardiseren.’

Hoewel er vanaf de kust weinig van te zien is, staat de Noordzee behoorlijk vol met gas- en olieplatforms.

Alleen al in het Nederlandse deel staan ruim 140 platforms. Ze zijn niet allemaal bemand en zelfs niet alle platforms zijn productieplatforms, maar ze hebben wel allemaal onderhoud nodig. Wintershall, dochterbedrijf van het Duitse BASF, heeft een bescheiden dertig stuks in bezit en Henk-Jan ter Stege is als superintendent Maintenance verantwoordelijk voor de conditie ervan.

Zijn opdracht is om de strenge veiligheidsnormen die de olie- en gaswinningbranche kent, te vertalen naar degelijk onderhoudsmanagement. Hij doet er zelf bescheiden over, maar mede door de ontwikkeling van een nieuw maintenance concept won Wintershall in 2008 de innovatieprijs van BASF, nadat het remote controlled operations team de controlekamers van de negen bemande productieplatforms verplaatste naar een landlocatie in Den Helder. ‘We hebben nu centraal overzicht over alle productielocaties en kunnen waar nodig bijsturen’, zegt Ter Stege. ‘Daarmee houden we grip op de situatie, terwijl we minder operators in de controlekamers offshore nodig hebben.’

David van Baarle

Achtergrond Om de onderhoudsfilosofie van Ter Stege te kunnen volgen, is enige kennis over de Nederlandse olie- en gasmarkt nodig. De grootste uitdaging is momenteel het feit dat de grote gasvelden op hun retour zijn en dat er nog maar weinig nieuwe grote velden worden gevonden. Dat wil zeker niet zeggen dat de activiteiten op de 6

PET1 olie & gas wintershal.indd 42

Noordzee afnemen. ‘Het is ons beleid om nu zeer actief op zoek te gaan naar de kleinere velden, die door innovatieve methodieken wel kunnen worden ontwikkeld.

Dat lukt aardig. Ieder jaar brengen we wel een productielocatie in bedrijf.’

Toch zijn er in Rusland, Noorwegen, het Midden-Oosten en Australië grotere velden te vinden, brengt Ter Stege daar tegenin. ‘Het voordeel hier is dat we een stabiele markt en een goed ondernemersklimaat hebben en dicht bij de afzetmarkt zitten. Daarmee zijn de transportkosten ook een stuk lager. Daar komt bij dat de offshore olie- en gasmarkt hier al een tijdje aanwezig is en de infrastructuur navenant volwassen is. We hebben een uitgebreid leidingennet om het gas en de olie aan land te krijgen, te behandelen en verder te transporteren. Bovendien is er om onze activiteiten heen een gezonde markt ontstaan met service providers, die de olie- en gasmaatschappijen ondersteunen.’

De hogere leeftijd van de infrastructuur is eveneens een beperking, want er zit een grens aan de levensduur van de offshore pijpleidingen. Ter Stege: ‘Het is lastig te voorspellen hoe lang we de infrastructuur nog intact kunnen blijven houden. De levensduurverwachting van een producerend veld heeft namelijk ook veel te maken met strategische beslissingen die bedrijven nemen. Nu behandelen we het gas nog voordat het de pijpleiding in gaat, maar je zou er ook voor kunnen kiezen het gas vanaf een onbemande locatie nat in de pijpleiding te transporteren en pas op een hoofdeiland te drogen.

Dat scheelt aanzienlijk in de onderhoudskosten van de behandelingsinstallatie, maar heeft wel nadelige gevolgen voor de levensduur van de infrastructuur.’

Standaardisatie Wintershall had al eerder productieplatforms van Penzoil in de Noordzee overgenomen en bouwde ook zelf platforms, maar verdubbelde de productie na de overname van Clyde Petroleum in 2002. Veel van die platforms waren op hun beurt weer overgenomen van grote spelers als Mobil en BP. En daarmee wordt direct de grootste uitdaging voor Ter Stege duidelijk: geen enkel platform is gelijk. ‘We hebben negen bemande productieplatforms, maar ook een aantal zogenaamde satellietplatforms. Enkele putten zijn zelfs aangesloten

01 | 15

07-01-15 12:34

op de zeebodem (de zogenaamde subsea completions).

Je wilt als maintenance manager zoveel mogelijk standaardisatie: daarmee kun je niet alleen de prestaties van de assets vergelijken, maar ook besparen op trainingen, op spares en ga zo maar door.’

Dat blijkt in de praktijk lastig voor elkaar te krijgen.

Sterker nog; er zijn geen twee platforms hetzelfde. ‘De ontwikkelingen in deze branche gaan zo snel dat als je na twee jaar een zelfde soort platform wilt bouwen, de techniek alweer zover is gevorderd dat hij er heel anders zal uitzien, met vaak verbeterde apparatuur. De stap die we wel hebben gezet, is om per platform zoveel mogelijk te standaardiseren. Dat betekent dat we bijvoorbeeld één soort compressor gebruiken of kiezen voor één merk control unit. Dat wil overigens niet zeggen dat we alles voorkauwen. We specificeren functioneel en laten het aan de aannemer over om daar keuzes in te maken.’

Inmiddels is Wintershall wel zover dat de bediening van de productieplatforms redelijk standaard is ingericht.

‘Voor de operators is het belangrijk dat ze een put of een compressor kunnen onderscheiden, ongeacht van welk merk deze is. En ook hebben we een goede feedback op de performance van de verschillende merken.

We weten hoe het equipment zich gedraagt en waar de costdrivers en performance killers zitten. We koppelen die informatie ook terug naar de OEM’s, die daar weer hun voordeel mee kunnen doen in volgende versies van hun apparatuur. En mochten we zelf aanpassingen

willen doen, dan zetten we een management of change project in om ervoor te zorgen dat de veranderingen passen in het design.’

Veiligheid prioriteit De onderhoudsbudgetten staan volgens Ter Stege nauwelijks ter discussie. ‘De budgetten zijn zeer transparant, waarbij zo’n zeventig procent is gerelateerd aan de veiligheid. Daar wordt niet aan getornd. Veel systemen

‘Het voordeel hier is dat we een stabiele markt en een goed ondernemersklimaat hebben en dicht bij de afzetmarkt zitten.’

die wij preventief onderhouden, zijn niet direct procesgerelateerd, maar zijn geïnstalleerd als veiligheidssystemen voor de mensen die offshore werken, zoals reddingsboten of brandblussystemen. Voor die systemen zijn de onderhoudseisen zeer nauw omschreven en als je compliant wilt zijn aan de wet- en regelgeving zul je moeten aantonen dat je op tijd je inspecties uitvoert.

Dat doen we dan ook.' ➜ 01 | 15

PET1 olie & gas wintershal.indd 43

7

07-01-15 12:34

n!

ui n f j hri

Sc

HÉT JAARCONGRES VAN DE NVDO EN HET IMAINTAIN PLATFORM

GOUD DONDERDAG 19 MAART 2015 AHOY, ROTTERDAM

Het beheer van installaties in de Nederlandse en Vlaamse industrie gebeurt op hoog niveau. Het speelveld wordt onder meer bepaald door de vaak hoge leeftijd van de installaties, de druk op presteren en het voldoen aan wet- en regelgeving. En hoewel de industrie trots kan zijn op behaalde resultaten, is er nog meer te halen! Bij iMaintain 2015, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintainplatform, gaan we op zoek naar goud!

09:00 Masterclasses van platformpartners 10:30 Ontvangst dagprogramma 11:15 Start van het dagprogramma met onder meer: • Theo Olijve, Managing Director van Odfjell Terminals Rotterdam, vertelt hoe hij van achterblijver de transformatie naar koploper maakt.

• Steven Dhondt, TNO en KU Leuven. Hij vertelt over de waarde van gedrag voor gouden prestaties.

• Rob de Heus, Champion World Class Maintenance van Sitech Services, gaat dieper in op het potentieel van design for maintenance.

• Lotte de Koning, TU Eindhoven, vertelt hoe ze met haar team wereldkampioen werd met de soccer robot.

• Met pitches, discussie, videoverslagen en een sterk netwerk.

18:15 Start van het avondprogramma met de verkiezing van de nieuwe Maintenance Manager of the Year Op de website vindt u het volledige programma.

Schrijf u in op www.imaintain.info/congres Initiatiefnemers:

Partners van het iMaintain Platform:

Leden van het iMaintain Platform: asset management

PET1 adv iMaintain.indd 44

07-01-15 12:24

Uiteraard kijkt Ter Stege wel waar hij kan optimaliseren. ‘Dat betekent dat we in sommige gevallen risk based maintenance toepassen, maar in andere gevallen toestandgestuurd onderhoud. Op sommige productielocaties werken we met as produced-contracten. Dat wil zeggen dat we al het gas leveren dat het platform kan produceren. Dan werk je met heel andere risicoprofielen dan op platforms waar je aan een leveringscontract vastzit.’

Maar ook op de platforms zelf, moet je heel goed kijken naar de bijdrage van de assets aan het productieproces en de veiligheid, stelt Ter Stege. ‘Voor de minder kritische assets kun je uiteraard andere keuzes maken en soms zelfs wachten tot iets kapot gaat. De noodverlichting in een slaapvertrek is toch kritischer voor de veiligheid dan een leeslamp in dezelfde ruimte.’

snee werknemer kan een werkvergunning uitschrijven, gasten begeleiden, een helikopter voltanken, een kraan besturen, inspecties uitvoeren en is daarbij ook nog een gevaarlijke-stoffen-deskundige. Zodra je offshore gaat, is de ruimte beperkt en dan is er geen plaats voor vaste specialisten. Die kunnen we wel bereiken via de bestaande communicatiemiddelen of desnoods invliegen, mocht dat nodig zijn.’

Diverse werkzaamheden Met het vorige voorbeeld stipt Ter Stege de diversiteit aan van het offshore-onderhoudswerk. ‘Eigenlijk is zo’n productieplatform en de bijbehorende satellieten vergelijkbaar met een kleine stad met zijn eigen energievoorziening, drinkwatervoorziening, brandweer en bijvoorbeeld afvalverwerking. Mensen moeten naast werken ook slapen, eten, recreëren en zich kunnen verplaatsen. Het personeel aan boord van zo’n platform moet dan ook een soort duizendpoot zijn. Een door-

‘De specialisten moeten zich kunnen inleven in de situatie waarin een monteur zijn werk moet doen en hebben dus offshore-ervaring nodig.’

Communicatie Die communicatiemiddelen zijn een hoofdstuk apart.

De productie wordt namelijk zoveel mogelijk vanaf het

FOTO’S: WINTERSHALL

land aangestuurd via het DCS-systeem. ‘We hebben remote controlled operations, die vanaf onze onshore locatie in Den Helder alle processen op alle productieplatforms opstarten en controleren. We maakten de keuze voor één controlekamer al een tijd geleden. Het voordeel is dat we plant-kennis gecentreerd hebben aan de wal in Den Helder en die gezamelijk kunnen inzetten op de verschillende platforms. De controlekamer operators zien op hun schermen de status van de platforms en kunnen ook ingrijpen als het mis dreigt te gaan. Uiteraard is er wel een wisselwerking nodig tussen de operators aan de wal en de uitvoerende technici op de platforms. Zij zijn immers de ogen en oren van de operators en kunnen zien, horen en ruiken wat er daadwerkelijk gebeurt. Er is dan ook regelmatig werkoverleg tussen de wal en de platforms via videoconferenties.

Ook als monteurs ter plekke de situatie willen laten zien, beschikken ze over de nodige hulpmiddelen.’

Mix van specialisten De kracht van de onderhoudsorganisatie zit volgens Ter Stege in de mix van specialisten en technische alleskunners, maar ook in de ervaring die de meeste mensen van zijn team hebben in offshore-onderhoud.

‘De specialisten moeten zich kunnen inleven in de situatie waarin een monteur zijn werk moet doen en hebben dus offshore-ervaring nodig. De analyses en maintenance engineering gebeuren aan de wal door de CMMS-engineer. We hebben specialisten in huis voor turbines en compressors, hydraulic- en hoogspanningsspecialisten en experts in procesautomatisering. Dit zijn allemaal specialisten die in de offshore hebben gewerkt en dus uit de praktijk weten hoe onderhoud op een ▲ platform er aan toegaat.’

01 | 15

PET1 olie & gas wintershal.indd 45

9

07-01-15 12:34

Snel op weg met kostenramingen

DACE Prijzenboekje met online richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij • Raming van projecten • Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen • Toetsing van offerteprijzen • Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen DACE Price Booklet is nu ook te raadplegen via de website www.dacepricebooklet.com!

De 30e editie van het DACE Prijzenboekje bestaat vanaf nu naast het vertrouwde boekje ook uit een website, www.dacepricebooklet.com, als waardevol hulpmiddel bij het samenstellen van uw kostenramingen voor industriële procesinstallaties. U vindt richtprijzen voor vrijwel elk onderdeel van een procesinstallatie. Specifieke kosteninformatie wordt gegeven voor procesapparatuur, pijpleidingmateriaal, elektrotechniek, instrumentatie, schilderwerk, isolatie en bouwkunde. Tevens bevat het kengetallen per m2 oppervlakte voor productie-, magazijn-, kantooren laboratoriumgebouwen en bouwdeelprijzen voor bouwkundige, installatietechnische en civieltechnische componenten. De richtprijzen reflecteren werkelijk gemaakte kosten en zijn niet slechts een afspiegeling van catalogusprijzen.

DACE Prijzenboekje / Price Booklet en website wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan.

Ga voor uw bestelling of een abonnement naar www.bimmedia.nl/prijzenboekje of www.dacepricebooklet.com of bel 070 304 67 77

PET1 Advertenties.indd 46

07-01-15 10:06

GAS

Langer door met eigen gas Het stond begin november in alle kranten: Nederland kan dankzij groene zeep nog tot 2030 door met gas uit eigen bodem. En dat is vijf jaar langer dan tot nu toe werd gedacht. Hebben de media gelijk of is dit te kort door de bocht? René Peters van TNO legt uit dat zijn onderzoek een beetje een eigen leven is gaan leiden in de pers. Het ligt niet alleen aan groene zeep dat we nog jaren zelfvoorzienend kunnen zijn.

Dagmar Aarts

Samen met 28 bedrijven, waaronder bijna alle operators in de Noordzee, onderzoekt TNO hoe de maximale hoeveelheid gas uit de Nederlandse bodem, op zee en op land, gehaald kan worden. Het onderzoeksprogramma valt binnen het topsectorbeleid van Economische Zaken.

De doelstelling van de overheid is om tot 2030 nog dertig miljard kuub gas uit de kleine Nederlandse gasvelden te halen. Peters: ‘Dat is best uitdagend, want op dit moment zitten we al net iets onder die dertig miljard. Er moet wel heel veel gebeuren om dat nog op peil te houden. Tegelijkertijd is het heel belangrijk, omdat Groningen langzaam begint leeg te raken en gewoon minder mag produceren vanwege de aardbevingen.’

Moeilijk bereikbaar In het onderzoeksprogramma van TNO, uitgevoerd met universiteiten uit Delft, Utrecht en Eindhoven, wordt gekeken of er met technische innovaties nog meer gas uit bestaande velden kan worden gehaald.

Daarnaast wordt onderzocht of er met slimme technologieën velden in ontwikkeling kunnen worden gebracht die tot nu toe opzij zijn gezet omdat ze te duur zijn of moeilijk te bereiken. Peters: ‘Denk bijvoorbeeld aan velden die niet dicht bij een gaspijpleiding liggen, de zogenaamde standed fields, of aan gas uit moeilijk te produceren aardlagen, zoals tight gas. Dat gas zit in een dichtere laag dan standaard aardgas wat in gewoon zandsteen zit. Heel veel gas in de Noordzee

zit in de tight gas laag. De laag die qua doorlatendheid zo’n beetje tussen het zandsteen en schaliegas in zit. Een van de vragen is of je met slimmere technologieën die gasvoorraden tot ontwikkeling kunt brengen en ook nog economisch kunt maken.’

Uit de gasvelden waaruit nu al wordt geproduceerd, wordt tussen de tachtig en negentig procent van het gas gehaald. TNO wil samen met de operators die laatste tien à twintig procent er ook uit halen. Een van de technieken die succesvol lijkt te zijn, is de techniek met bioafbreekbare (‘groene’) zeep. ‘Maar dat is maar een van de technieken’, benadrukt Peters nog maar eens.

‘Doordat hij zo aansprekend is, wordt hij door iedereen opgepikt. Het is niet de enige oplossing die nodig is om langer zelfvoorzienend te blijven in gas.’

Zeeptechniek In gasvelden die al langer in gebruik zijn, neemt de druk af. Het aanwezige water komt daardoor met het gas mee naar boven. Als de gassnelheid afneemt, valt het water terug in de put. Op een gegeven moment staat er zoveel water in de put dat het gas niet meer kan stromen. De put verzuipt als het ware. Door zeep, een surfactant, onderin het veld te injecteren, komt het water in het gas in de vorm van schuim naar boven.

Schuim is heel licht en makkelijker naar boven te transporteren dan een hoeveelheid water.

Testen hebben aangetoond dat er met de zeeptechniek tussen de vijf en tien procent meer gas uit velden kan

‘Doordat we nu met slimmere technieken in gebieden kijken, waar vroeger van werd gezegd dat daar niks te halen viel, worden er nog steeds nieuwe velden gevonden.' worden gehaald. De techniek is volgens Peters niet helemaal nieuw. ‘Zij is in Amerika al gebruikt en ook door NAM in Noord-Nederland. De zeep wordt nu ook voor de offshore gebruikt. In de praktijk is gebleken dat de techniek soms werkt en soms niet. Dat hangt af van de soort zeep, de samenstelling van gas en vloeistof ➜ 01 | 15

PET1 olie & gas TNO.indd 47

11

07-01-15 12:32

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

25% korting op uw vacature

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt.

Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Miriam Rook,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

miriam.rook@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1

23-10-14 15:02

ADVERTENTIE-INDEX PETROCHEM

Petrochem Platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24, 25

Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Process Automation Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Aerzen International Rental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Tebodin Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

OLIE & GAS

ASCO Controls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

AJK Hydrolift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Bizz56 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

BIMmedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

iMaintain congres 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

M.O.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Sky Access . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34, 35

Vacaturesite Petrochem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

PET1 Advertenties.indd 48

07-01-15 11:45

FOTO’S: TNO

De bioafbreekbare zeep in een experimentele opzet.

In het lab wordt getest of met ‘groene’ zeep meer gas uit velden kan worden gehaald.

in de put en specifieke drukken. Afhankelijk van de omstandigheden van het veld werkt het wel of niet.’

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek van TNO was dan ook om uit te zoeken welke samenstelling van de zeep werkt in welke omstandigheden. TNO gebruikte daar een experimentele opstelling voor. Peters: ‘Daarmee verhoog je de kans dat je de techniek in de praktijk succesvol kan inzetten en wordt ze breder toepasbaar.

Er zijn zo’n 150 velden in de Noordzee. Als je het daar kan toepassen, dan begint het effect te hebben op de totale productie.’

Milieu Gaz de France (GDF) testte de zeeptechniek op een klein platform en dat bleek een succes. Daarom gaat het bedrijf de techniek nu op een aantal velden in de Noordzee toepassen. Er is volgens Peters veel discussie ontstaan of de zeep schadelijk voor het milieu is of niet.

De geïnjecteerde zeep komt allemaal weer naar boven en moet uit het gas worden gehaald. De zeep wordt daarna teruggespoten in een oud gasveld. Peters: ‘Doordat het bio-afbreekbaar is, stelt GDF dat het sowieso niet belastend is voor het milieu.’

Andere technieken Naast de zeepinjectie zijn er verschillende andere technieken onderzocht waarmee het laatste restje gas uit een veld kan worden verkregen. Minder aansprekend, maar niet minder werkend, is enhanced gas recovery

(EGR). Daarbij wordt CO2 of stikstof in een gasveld geïnjecteerd, waardoor het aardgas naar boven wordt geduwd. Het ene gas verdringt het andere gas. Nog een ander voorbeeld van een techniek is gaslift. Daarbij wordt droog gas onderin de put geïnjecteerd en dan

Testen hebben aangetoond dat er met de techniek vijf tot tien procent meer gas uit velden kan worden gehaald langzaam wordt al die vloeistof met hoge snelheid naar boven geduwd. NAM doet op dit moment testen met deze technieken.

2030 Met alleen de zeeptechniek lukt het niet om tot 2030 zelfvoorzienend te zijn met gas. Maar met de ontdekking van nieuwe velden op de Noordzee en de verschillende technieken om de laatste resten gas uit een veld te halen, moet het wel lukken. Peters: ‘Doordat we nu met slimmere technieken in gebieden kijken, waar vroeger van werd gezegd dat daar niks te halen viel, worden er nog steeds nieuwe velden gevonden. Zo hebben wij ingeschat dat er een exploratiepotentieel is van 169 miljard kuub op de Noordzee uit velden die nu nog niet ▲ ontwikkeld of productief zijn.’

01 | 15

PET1 olie & gas TNO.indd 49

13

07-01-15 12:32

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Essenscia www.essenscia.be

MASTERCLASS ON PROCESS SAFETY Procesveiligheid is een belangrijke discipline in de chemie. Onderwerpen die in deze masterclass aan bod komen: Introduction to process safety; Qualitative and quantitative risk analysis; Explosion safety; Competence in operation & safety in unit operations; Mechanical integrity the first layer of protection.

26-30 januari 2015 Antwerpen

Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE) www.coebbe.nl/project/ mooc

GRATIS ONLINE CURSUS BIOBASED ECONOMY Vanaf februari biedt het het Centre of Expertise Biobased Economy (CoE BBE), een samenwerking van Avans Hogeschool en HZ University of Applied Sciences, een gratis online cursus aan. Gedurende acht weken komen verschillende onderdelen van de biobased economy aan bod. De cursus bestaat uit online colleges, oefeningen, presentaties en discussies. Biobased activiteiten van bedrijven uit de regio Brabant, Zeeland en Zuid-Holland worden belicht in een serie praktijkfilms.

2 februari 2015 Online

Technotrans www.technotrans.nl/ unit-operations.html

SEMINAR BULKOPSLAG IN SILO’S In samenwerking met vakblad BULK komen alle ‘ins en outs’ van silovulling en -leging aan bod. Tijdens het evenement is er een lezingenprogramma en een informatiemarkt met stands van aanbieders van diensten, apparatuur en specifieke silo expertise. Voorafgaand een seminar voor siloproblemen, vragen, investerings- en innovatieplannen. Programmabijdrage van onder andere: Delft Solids Solutions, Polem, Jansen & Heuning, WAM Group, TBMA-Europe, Rice Lake Weighing Systems Europe, KSE Process Technology, Mesys Airsystems, Siloprobe, Vega.

5 februari 2015 Zandvliet (regio Antwerpen)

CONGRES / BEURS / EVENEMENT TUSE www.tusexpo.com

TUSEXPO 2015 TUSExpo is het platform waar Unmanned Systems professionals netwerken, kennis opdoen, ervaring uitwisselen en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen binnen de ‘unmanned’ industrie. Naast de beurs vindt TUSE Conference plaats. Sprekers gaan in op actuele onderwerken, zoals: (EU) wetgeving, olie & gas, veiligheid, landbouw, en vele andere (user case georienteerde) onderwerpen.

4 - 6 februari 2015 World Forum, Den Haag

PPA www.productieprocesautomatisering.nl

PRODUCTIE PROCES AUTOMATISERING 2015 Procesoptimalisatie is een actueel thema in zowel de proces- als de productie-industrie. Thema’s van dit evenement zijn de visie over modellering, de praktische integratie voor procescontrole, het intelligent gebruiken van beschikbare data en het alarm management. Het lezingenprogramma biedt kennisoverdracht voor procesoptimalisatie, verbetering van efficiency en effectiviteit.

12 februari 2015 Soesterberg

iMaintain 2015 www.imaintain.info/congres

IMAINTAIN 2015, HET JAARCONGRES VAN DE NVDO EN HET IMAINTAINPLATFORM Onderhoud is topsport. Het beheer van installaties in de industrie gebeurt op hoog niveau. Het speelveld wordt onder meer bepaald door de vaak hoge leeftijd van installaties, de druk op presteren en het voldoen aan wet- en regelgeving. En hoewel de industrie trots kan zijn op behaalde resultaten: er is meer te halen!

Op iMaintain 2015 wordt er gezocht naar goud. Welke drive is bijvoorbeeld nodig om de beste te worden? Wat valt er nog te winnen met nieuwe technieken? Wat is de potentie van sociale innovatie. Tijdens het congres wordt de Maintenance Manager of the Year 2015 gekozen.

Ga naar de website voor het actuele programma.

19 maart 2015 Ahoy, Rotterdam

50 PETROCHEM 1 – 2015

PET1 agenda.indd 50

07-01-15 12:25

ANDUS ANDUSgroup group companies: companies: Manufacturing Manufacturing FIBFIB Industries Industries Gouda Gouda Refractories Refractories Nedstaal Nedstaal Special Special Steel Steel Van Van Voorden Voorden Castings Castings

Services Services && Maintenance Maintenance Gouda Gouda Feuerfest Feuerfest Deutschland Deutschland Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Belgium Belgium Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Services Services ISSISS Projects Projects Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw Van Van Voorden Voorden Maritime Maritime

Contracting Contracting Armada Armada Janse Janse Armada Armada Mobility Mobility Armada Armada RailRail HSM HSM Offshore Offshore HSM HSM Steel Steel Structures Structures RijnDijk RijnDijk Construction Construction

Nedstaal Nedstaal onderdeel onderdeel van van Andus Andus Group Group sinds sinds 1 november 1 november 2014 2014

Serving Servingthe theindustry industry OnsOns kernwoord: kernwoord: klanttevredenheid. klanttevredenheid.

Onze Onze kerncompetenties: kerncompetenties: productie productie vanvan hoogwaardig hoogwaardig staal, staal, vuurvaste vuurvaste bekledingen, bekledingen, grootschalige grootschalige industriĂŤle industriĂŤle staalgerelateerde staalgerelateerde projecten, projecten, industrieel industrieel gietwerk, gietwerk, sluizen sluizen en en bruggen, bruggen, olieolieen en gasplatforms, gasplatforms, scheepsschroeven, scheepsschroeven, drukvaten, drukvaten, warmtewisselaars, warmtewisselaars, opslagtanks, opslagtanks, kelderbierinstallaties, kelderbierinstallaties, systemen systemen voor voor filtratie filtratie en en separatie, separatie, luchttechniek, luchttechniek, lichtreclame, lichtreclame, reizigers reizigers gerelateerde gerelateerde voorzieningen, voorzieningen, bovenleidingsystemen bovenleidingsystemen voor voor hethet spoor, spoor, service service en en onderhoud. onderhoud.

ANDUS ANDUS Group Group BVBV Voorstraat Voorstraat 56 56

Nationaal Nationaal en en internationaal internationaal gecertificeerd, gecertificeerd, werkend werkend volgens volgens de de hoogste hoogste veiligheidsveiligheidsen en kwaliteitsnormen. kwaliteitsnormen.

4132 4132 AS AS Vianen Vianen T +31 T +31 (0)30 (0)30 - 211 - 211 58 58 00 00 E info@andusgroup.com E info@andusgroup.com

Ind voor omslag.indd 51MagAd.indd Andus Andus A4 Corporate A4 Corporate MagAd.indd 1 1

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op op www.andusgroup.com. www.andusgroup.com.

07-01-15 10:32 07-01-15 07-01-15 09:17 09:17 04-12-14 04-12-14 09:40 09:40

Ind voor omslag.indd 52 A-Omslag.indd 1 016_mob.indd 1

07-01-15 10:32 07-03-2011 16:40:39