Binder pet03 lr by Industrielinqs pers en platform

6:40:39

Nr. 3 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,-

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie

01 15

Inside Maga

zine voor de

biochemie

INSIDE Meer suike r uit de biet

EU: 25% bio ba smeermidd sed elen

BA Voorplaat.in

dd 47

03-03-15

16:10

‘We moeten niet onnodig aan gold plating doen’ • Faalkansen berekenen met bestaande procesdata • Lopend naar offshore-platforms • Thema: Opslag & Logistiek

Naamloos-6 1

04-03-15 04-03-15 13:17 12:42

25089 25089 BRAND BRAND adv Michel adv Michel Kotterman Kotterman - Productivity - Productivity - Petrochem.indd - Petrochem.indd 1 1 A Omslag.indd A Omslag.indd 22 2 Naamloos-6

03-03-15 03-03-15 10:41 10:41 04-03-15 13:17

RijnDijk RijnD C

IN DEZE EDITIE

14 ‘WE MOETEN NIET ONNODIG AAN GOLD PLATING DOEN’ Frank Beckx bestuurt sinds een jaar Essenscia Vlaanderen. Hij ziet verschillende positieve signalen. De nieuwe Vlaamse regering van Geert Bourgeois lijkt de vruchtbare lijn voor de industrie voort te zetten. Ook zijn er weer verschillende investeringen. Nu niet verslappen, lijkt zijn credo: ‘We moeten structureel blijven werken aan de versterking van de competitiviteit van de industrie.’

36 THEMA: OPSLAG & LOGISTIEK VTTI, de tankterminaldevisie van Vitol, bouwt een pijpleiding van 120 kilometer tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Als de twee grootste havens van Europa, hebben ze een enorme impact op de Europese economie. In 2014 is de overslag van olieproducten en chemicaliën in Rotterdam behoorlijk gedaald, terwijl die in Antwerpen juist groeide. Directeur Allard Castelein van het Havenbedrijf Rotterdam wijt dit aan de scherpe mondiale concurrentie waar de petrochemie mee te maken heeft en de nieuwe moderne tankterminals in Antwerpen.

18 FAALKANSEN BEREKENEN MET BESTAANDE PROCESDATA In een gemiddelde operatorroom ligt een schat aan informatie over de processen van een fabriek. Perry van der Meijden van Cofely bedacht dat de informatie uit het DCS-systeem ook zou kunnen worden gebruikt om de werking en de conditie van de assets te monitoren. Een proef bij chemiebedrijf Emerald Kalama bewees dat het inderdaad mogelijk is om het falen van kritische assets te voorspellen.

24 LOPEND NAAR OFFSHORE-PLATFORMS Helikopters en kleine onderhoudsschepen zijn niet langer nodig voor onderhoud aan onbemande platforms en aardgasproductieputten in de zuidelijke Noordzee. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft daar een nieuw uniek schip voor in gebruik genomen, de Kroonborg. Zelfs technici zonder zeebenen kunnen nu zonder misselijk te worden offshore aan het werk.

INSIDE EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Restwarmte industrie en centrales kan veel aardgas besparen • 199 miljoen voor biobrandstoffabriek BioMCN nog steeds onaangeroerd • Vlaamse chemie en hogescholen gaan nauwer samenwerken 6 Feiten en cijfers buitenland • Obama vetoot aanleg oliepijpleiding • BASF en Petronas bouwen nieuwe chemische fabriek in Maleisië • Veiligheid inzet lange staking Amerikaanse raffinagesector 11 Project-update 23 Innovatie 28 Agenda 33 Onbevangen • Katrien Bogaerts 35 Column • Henk Leegwater 46 Biochem 47

PETROCHEM 3 - 2015 3

B Inhoud.indd 3

04-03-15 12:45

De massaflowmeter voor de procesindustrie Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie Nummer 03 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle LAY-OUT: De Opmaakredactie OMSLAGFOTO: Bilﬁnger ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Zoekt u een standaard massaflowmeter ook geschikt voor veeleisende applicaties? KROHNE OPTIMASS 6400 is het antwoord. Met de ontwikkeling van de OPTIMASS 6400 massaflowmeter voor vloeistoffen en gassen verlegt KROHNE de grenzen voor toepassingsmogelijkheden, en maakt daarmee het KROHNE massaflow portfolio compleet. De hoogwaardige meter zet de standaard voor nauwkeurigheid en betrouwbaarheid. OPTIMASS 6400 bereikt superieure resultaten ook onder veeleisende condities, zoals cryogene of hoge temperaturen van –200 tot +400 °C en drukken tot 200 bar. Geeft continue stabiele meetwaarden dankzij Entrained Gas Management, ook bij 0–100% gasinsluiting in vloeistoffen, en beschikt over CT goedkeuring voor het ijkwaardig meten van gassen en vloeistoffen (MI002 en MI005). Wat uw veeleisende procescondities ook zijn, ons uitgebreide portfolio massaflowmeters biedt altijd een oplossing. KROHNE – Proces instrumentatie is onze wereld.

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprĳs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de deﬁnitieve einddatum van uw abonnement. Adreswĳzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswĳzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform

Voor meer informatieve zie onze website.

Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. ISSN: 1380-6386

C Commentaar.indd 4

04-03-15 12:54

COMMENTAAR

‘Voor iemand die er al trots op is dat hij een babybedje van de Ikea foutloos in elkaar heeft gezet, blijft het positioneren van een hele chemische fabriek een wonder.’

Saai Hoe saaier, hoe beter. Tijdens nieuwbouwprojecten in de procesindustrie willen opdrachtgevers en uitvoerders niet voor verrassingen komen te staan. Het liefst geen tijdverlies en kostenoverschrijdingen! Wat dat betreft is er goed nieuws. Door fabrieken modulair en off site te bouwen, zijn de omstandigheden veel beter in de hand te houden, waardoor verrassingen minder kans krijgen. En in de offshore is deze werkwijze al sinds jaar en dag proven. Gewoon omdat je op volle zee natuurlijk geen hele platforms in elkaar gaat schroeven. Maar waarom niet onshore? Ikea-pakket De eerste voorbeelden zijn er. Zo verliep de constructie van de pyrolysefabriek van BTG-BTL vorig jaar ‘uitgesproken saai’, vertelde directeur Gerhard Muggen onlangs tijdens de eerste Masters of Industry. Alles liep op tijd, van de constructie bij Zeton, het transport in 22 modules van Enschede naar Hengelo, de voorbereidingen ter plaatse en het in acht dagen op zijn plaats zetten en opbouwen van de hele fabriek. Als een enorm Ikea-pakket. En nauwelijks kostenoverschrijding, slechts twee procent. En die lag vooral bij de voorbereidingen op de site zelf, dus op het traditionele vlak. Volgens Muggen was twee procent ruim binnen de gereserveerde marges. Een meevaller zelfs. Meer controle krijg je zeker ook met off site bouwen als de fabriek moet komen op een site waar al verschillende fabrieken volop draaien. Zoals bij de nieuwe polyolenfabriek van Huntsman, waarover we in Petrochem het afgelopen jaar uitvoerig hebben geschreven. Bouwen op een maagdelijke greenfield-locatie is vanwege de veiligheid, bereikbaarheid en minder vereiste vergunningen veel eenvoudiger dan op een vol opererende chemielocatie. Al leek het heel spectaculair, met name het transport van Noord-Brabant naar Rotterdam van vier enorme modules, het projectverloop was ook best wel saai. Geen overschrijding van het budget, dat overigens nog uitging van confessionele bouw. En ook liep alles volgens tijdschema, hoewel de zachte winter van 2014 daar ook aan meehielp. Veiliger en sneller Volgens Taco Boerstra zal Tebodin in de toekomst verschillende opdrachtgevers weer adviseren om off site te gaan bouwen. Vooral als ze veiliger, sneller en dus ook voorspelbaarder willen werken. Misschien dat het iets duurder is in sommige

gevallen, maar de kans op grote kostenoverschrijdingen is juist weer minder. En het beeld bij nieuwbouwprojecten is dat kostenoverschrijdingen eerder normaal zijn, dan uitzondering. In het geval van de polyolenfabriek van Huntsman had het project misschien zelfs wat goedkoper kunnen uitvallen. Om geen risico’s te nemen werden namelijk verschillende kwetsbare onderdelen pas later in de installatie gemonteerd. Dat had volgens Boerstra achteraf ook gewoon off site kunnen gebeuren. Het transport door Mammoet verliep eigenlijk zo voortvarend, dat verschillende kostenverhogende voorzorgsmaatregelen onnodig bleken. Overigens voor Mammoet misschien inmiddels saai, maar voor iemand als ik die er al trots op is dat hij een babybedje van de Ikea zonder resterende schroeven in elkaar heeft gezet, blijft het positioneren van een hele chemische fabriek een wonder. Dat is centimeter- en misschien wel millimeterwerk bij een installatie van vijftien meter hoog en dertig meter lang. Koplopers Het voordeel van een middag met twee werkcolleges over dit specifieke onderwerp en verschillende deskundigen in de zaal, is dat je meer informatie hoort, als je maar goed luistert. Huntsman en BTG-BTL zijn erg open over deze projecten en zoeken zelfs de publiciteit op. Andere asset owners zijn voorzichtiger omdat het over een nieuwe werkwijze gaat. Niet voor de offshore en bijvoorbeeld het relatief nieuwe terrein van onderwaterinstallaties, maar wel voor fabrieken op het vaste land. Er is dus al veel meer gaande, zonder dat we het weten! Hoewel Huntsman heeft aangetoond dat het ook in de Rotterdamse petrochemie mogelijk is, lijkt vooral de fijnchemie met modulaire en off site bouw aan de haal te gaan. En de voedingsmiddelenindustrie, die ook andere terreinen aan het verkennen zijn. Bedrijven als FrieslandCampina, Cosun en Avebe hoeven niet per se alleen maar eetbare producten te maken. En ze zitten ook niet vast aan heersende dogma’s in de chemie. Wat dat betreft kijk ik al weer uit naar de volgende Masters of Industry, 2 april in Delfzijl. Die gaat namelijk over de suikerbietchemie. Ja, dat oer-Hollandse landbouwproduct, dat uiteindelijk misschien wel minder saai is dan op het eerste oog lijkt. Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen PETROCHEM 3 - 2015 5

C Commentaar.indd 5

04-03-15 12:54

FEITEN & CIJFERS Styrolution heeft een pilotplant voor styreen-butadieen copolymeren (SBC) in Antwerpen in gebruik genomen. De wereldwijde bevoorradingszekerheid kan worden verhoogd en het onderzoek worden uitgebreid. De nieuwe installatie produceert het volledige SBC-productgamma van Styrolution en biedt mogelijkheden voor het verwerken en produceren van andere polymeer-typen. In België is een investeringsfonds opgericht dat zich toelegt op investeringen in innoverende projecten in de chemie en life sciences. Het startkapitaal van het Innovation Fund bedraagt dertien miljoen euro en is bijeengebracht door chemische en life sciences bedrijven en andere private en publieke investeerders. EEBIC zal het fonds beheren. De nettowinst in 2014 van AkzoNobel is met een kwart gedaald naar 546 miljoen euro ten opzichte van 2013. De omzet voor het gehele jaar daalde met twee procent. Wel was er een volumestijging van 1 procent in alle bedrijfsonderdelen, maar dat werd tenietgedaan door negatieve valuta-effecten en desinvesteringen. CEO Ton Büchner: ‘We blijven op koers om onze doelstellingen voor 2015 te behalen.’ De Magnetic crawler van Reym is door CASOS uitgeroepen tot beste veiligheidsoplossing van 2014 en is daarmee de winnaar van de jaarlijkse strijd om de Golden Best Practice. Het bedrijf wint een geldbedrag van 15.000 euro. De Crawler is een hoge-en lagedrukinstallatie die door één persoon bediend kan worden en snel coatings, roest en aanslag kan verwijderen van stalen oppervlakken. Ook kan de Magnetic Crawler in tanks worden gebruikt. De risico’s op incidenten worden met deze innovatie aanzienlijk verminderd. Het bedrijfsleven in de Rotterdamse haven gaat intensief samenwerken met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Technische Universiteit Delft. SmartPort2.0 richt zich op een

PETROCHEM 3 - 2015 6

D Feiten en Cijfers.indd 6

RESTWARMTE INDUSTRIE EN CENTRALES KAN VEEL AARDGAS BESPAREN Door de restwarmte van energiecentrales en de procesindustrie te benutten kan Nederland op een eenvoudige en betaalbare manier besparen op het energiegebruik. Daardoor zou het aardgas uit eigen bodem, als hoogwaardige vorm van energie, vier keer zo effectief ingezet kunnen worden. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van planoloog Ferry Van Kann. Hij promoveerde op donderdag 12 februari aan de Rijksuniversiteit Groningen. Er wordt, ondanks alle goede voornemens, nog maar mondjesmaat gebruik gemaakt van restwarmte, stelt de promovendus. Hij geeft als voorbeeld de restwarmte van de energiecentrales in de Eemshaven. ‘Nu wordt er per seconde 35.000 liter schoon water gebruikt voor de koeling van de centrale. Dat water wordt geloosd in zee. In Nederland is dat een goedkope oplossing omdat dat, anders dan bijvoorbeeld in Denemarken, gewoon mag. Maar met behulp van een leiding die het verwarmde proceswater naar de stad Groningen voert, zouden we daar 10.000 huishoudens mee kunnen verwarmen. Het is een investering die in zes jaar is terugverdiend. Op dezelfde manier kunnen regio’s in een straal van dertig kilometer rond zware industrie en energiecentrales verwarmd worden. Dat is een groot deel van Nederland.’ Centraal in de redenering van Van Kann staat de hiërarchie van energie. Zo staat stroom hoog op de ladder omdat het op zoveel verschillende manieren toepasbaar is. Datzelfde geldt voor aardgas. Helemaal onderaan de staat warmte. De uitdaging is om het gebruik van hoogwaardige energie zoveel mogelijk te beperken tot activiteiten die niet op ‘lagere’ energiebronnen kunnen draaien, zodat aardgas bijvoorbeeld wordt gebruikt om te koken en niet om huizen te verwarmen. Van Kann verwacht dat het op regionale schaal uitwisselen van energiestromen daar een bijdrage aan kan leveren: ‘Er liggen grote kansen om het energiesysteem te verbeteren. We zouden daardoor tot wel vier keer zo efficiënt kunnen omgaan met ons eigen aardgas.’ 199 MILJOEN VOOR BIOBRANDSTOFFABRIEK BIOMCN NOG STEEDS ONAANGEROERD In december 2012 maakte de Europese Unie bekend dat er 199 miljoen euro subsidie beschikbaar kwam voor een groene biobrandstoffabriek van een consortium rond BioMCN in Delfzijl. Die miljoenen liggen nog steeds te wachten, maar de daadwerkelijke bouw van Woodspirit is nog steeds niet begonnen. De initiatiefnemers verwachten dat de Europese Unie het plan extra tijd geeft. Woodspirit zou bio-methanol gaan produceren uit afvalhout. Uit anderhalf miljoen ton afvalhout kan de fabriek vijfhonderd miljoen liter bio-methanol produceren. Dat wordt dan gebruikt als autobrandstof en grondstof voor de chemische industrie. De fabriek moest zorgen voor een enorme impuls aan de verduurzaming van het Chemiepark in Delfzijl. De totale kosten van de fabriek worden geraamd op vijfhonderd tot zevenhonderd miljoen euro en die financiering is nog niet rond. Aan het plan wordt nog wel gewerkt, zo laat BioMCN weten. Het bedrijf is een van de initiatiefnemers en de spil in het consortium dat de fabriek zou bouwen. Het blijkt lastig te zijn om het geld bij elkaar te krijgen. Zo gaat het om een technisch moeilijk project en is er veel geld nodig. Tenslotte is er veel onzekerheid in de markt, waardoor investeerders terughoudend zijn. In het consortium zitten ook de NOM, Visser & Smit Hanab, Linde en Siemens. In 2012 werd bij het verlenen van de subsidie afgesproken dat de fabriek in 2016 in gebruik zou worden genomen.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

04-03-15 12:55

VLAAMSE CHEMIE EN HOGESCHOLEN GAAN NAUWER SAMENWERKEN Essenscia Vlaanderen en de Vlaamse Hogenscholenraad gaan hun bestaande samenwerkingsverbanden verder uit bouwen op een Vlaams overkoepelend niveau. Daarmee moeten nieuwe initiatieven worden gestimuleerd, onder andere bij het leren op de werkplek. Volgens eigen zeggen hebben hogescholen en chemiebedrijven traditiegetrouw al goede banden met elkaar voor de invulling van het opleidingsaanbod en de organisatie van stageplaatsen voor studenten, maar met het sluiten van dit convenant willen ze een stap verder gaan door de samenwerking op geestelijk niveau te bundelen. Een van de thema’s die centraal staat in het convenant uitbouw van het zogenaamde duaal leren, ofwel leren in de praktijk. De sector chemie, kunststoffen en life sciences is al een aantal jaren voortrekker op het vlak van leren op de werkplek en wil de bestaande proefprojecten verder uitbouwen en verankeren in haar samenwerking met het hoger onderwijs. Ook wat betreft het delen van opleidingsinfrastructuur zal een samenwerking worden opgezet. Het convenant moet het mogelijk maken dat de industrie en het onderwijs meer van elkaars sterke kanten gebruik kunnen maken. Zo beschikt de chemie inmiddels over state-of-the-art opleidingsinfrastructuur die nog onvoldoende wordt benut door hogescholen. Hogescholen kunnen op hun beurt wetenschappelijke onderzoeksprojecten starten op maat van afzonderlijke bedrijven. Ondernemingen zijn hier dikwijls nog te weinig van op de hoogte en missen dus kansen. Beide partners zetten met het convenant de eerste stappen naar een betere afstemming van het onderzoek en de dienstverlening van de hogescholen op de innovatieve ontwikkelingen en behoeften van de sector. IEA VOORSPELT HERSTEL OLIEMARKT De lage olieprijzen zorgen voor een afname van de olieproductie. IAE verwacht dan ook voor de middellange termijn een herstel van de oliemarkt en hogere prijzen. De recente val van de olieprijzen zal tot een nieuw evenwicht leiden in de oliemarkt die de traditionele marktprincipes van vraag en aanbod uitdagen, zei het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in haar jaarlijkse Medium-Term Oil Market Report. De algemene verwachting is dat met name in de eerste helft van het jaar de olieproductie zal afnemen, waardoor de prijs op den duur zal stijgen. De schalieolie-revolutie in de Verenigde Staten en een Opec die zijn machtspositie niet wilde opgeven, zorgde voor een vrije val van de olieprijs. Inmiddels lijkt Opec niet in zijn opzet te slagen de Amerikanen uit de markt te drukken. Hoewel de Amerikanen wel degelijk hun productie hebben teruggebracht, verwacht de IEA dat die weer snel kan worden opgevoerd zodra de prijzen weer gunstiger zijn. De productie van Rusland zal door economische sancties en afnemende investeringen alleen maar afnemen. Men verwacht dat het land in 2020 nog maar zo’n 10,4 miljoen vaten per dag produceert. De productie in de VS wordt momenteel wel verlaagd, maar zal bij het verwachte herstel van de olieprijs snel weer toenemen. Maria van der Hoeven zei in haar speech tijdens de lancering van het rapport dat met de schalierevolutie in de Verenigde Staten een nieuwe swing supplier is opgestaan die de concurrentie met Opec aankan en wellicht zelfs sterker uit de strijd kan komen. De productie van olie uit schalie- en andere lastig te bereiken olievelden in de VS loopt in 2020 op tot 5,6 miljoen vaten per dag, verwacht de IEA. In 2014 bedroeg de productie 3,6 miljoen vaten per dag. De niet Opec-landen laten in de periode tot en met 2020 hun productie jaarlijks met 570.000 vaten per dag groeien. Daarmee komt de productie in 2020 zo’n 2,8 miljoen vaten per dag lager uit dan een jaar geleden werd voorspeld. De Opec-landen zien de productie naar verwachting met 1,2 miljoen vaten toenemen tot 36,2 miljoen per dag in 2020. Die groei is bijna geheel te danken aan vooruitgang in Irak. De IEA maakt zich wel zorgen om het wankele politieke klimaat in Irak en gaat er in haar prognoses van uit dat de sancties tegen Iran voorlopig nog van kracht blijven.

aantal uitdagingen voor de Rotterdamse haven, zoals bereikbaarheid en ontsluiting van het havengebied, het gebruik van big data en de rol van de haven in de circulaire economie. Naast de universiteiten zijn ook de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs de founding partners. Staatssecretaris Mansveld (Infrastructuur en Milieu) en verschillende partijen uit het bedrijfsleven en kennisinstellingen ondertekenden onlangs de Safety Deal LNG . Hiermee leggen de partijen, verenigd in het Nationaal LNG Platform, vast dat zij zich inspannen voor een veilig transport en gebruik van het vloeibare aardgas in Nederland. Dit doen zij via het Nationaal LNG Veiligheidsprogramma. Het ministerie van Economische Zaken stelt 103 miljoen euro beschikbaar voor energie-innovatieprojecten. Dit doet zij via diverse subsidieregelingen van de Topsector Energie. Het doel van deze Topsector is schone en efficiënt opgewekte energie, die Nederland economisch sterker maakt. De eerste subsidietranche is gepubliceerd en aanvragen kunnen vanaf 1 april worden ingediend. De in te dienen projecten moeten passen binnen de thema’s van de Topsector Energie zoals energiebesparing in de industrie en gebouwde omgeving, bio-energie, LNG, smart grids, wind op zee en zonne-energie. BASF zoekt naar nieuwe ideeën voor de opslag van duurzame energie. Met dit doel lanceert BASF, dat dit jaar 150 jaar bestaat, de Open Innovation Contest. De chemiegigant hoopt dat innovatieve chemie energieopslag betaalbaar kan maken. Het bedrijf zoekt duurzame opties om elektriciteit op te slaan en terug te leveren aan het elektriciteitsnet. Met de wedstrijd daagt BASF bedrijven, wetenschappers, start-ups en uitvinders uit om mee te denken. In november kiest BASF uit de inzendingen vijf winnaars. Zij ontvangen 100.000 euro en krijgen de kans om samen met BASF het idee verder te onderzoeken.

PETROCHEM 3 - 2015 7

D Feiten en Cijfers.indd 7

04-03-15 12:55

www.moxa.com

Fanless Rugged Zone 2 19-inch LCD Panel Computer De EXPC-1319 serie panel computers zijn ontwikkeld om aan uiterste betrouwbaarheid- en veiligheidseisen in de olie en gasindustrie te voldoen. De hoge kwaliteit van de computer mede door het lage vermogensverbruik en de dual core Intel Atom D525 1,8 GHz processor resulteren in een robuuste, volledig afgeschermde UL Class 1 Div.2 panel computer die geheel conform is met IEC 60079-15 ATEX Zone 2. Er is zoveel meer over te vertellen... Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_PanelComp.indd 1 D Feiten en Cijfers.indd 8

17-11-14 16:11 04-03-15 12:55

1-14 16:11

FORSE GROEI INDUSTRIE ZET DOOR Nederland is economisch het jaar goed begonnen. Met een stijging van 53.5 in december naar 54.1 in januari, laat de NEVI PMI (inkoopmanagersindex) zien dat de forse groei die maand doorzette. De score van januari is het één na hoogste cijfer sinds februari 2014. De productie groeide opnieuw aanzienlijk en was groter dan in december. Deze groei werd aangewakkerd door de toename van het aantal nieuwe orders. Deze toename was aanzienlijk, maar wel iets kleiner dan vorige maand. De hoeveelheid onvoltooid of nog niet uitgevoerd werk daalde opnieuw, wat wijst op overcapaciteit. Wel was deze daling de kleinste in vier maanden. De voorraad eindproducten daalde fors en in de grootste mate sinds februari 2014. Er werden meer grondstoffen en halffabricaten ingekocht, maar deze groei was het laagst sinds augustus. De voorraad ingekochte materialen daalde wederom. In januari nam de werkgelegenheid toe, zij het bescheiden. De inkoopprijzen bleven dalen. De verlaging van de verkoopprijzen was de grootste in twintig maanden. ADVIESCOLLEGE: REACH KAN ZONDER ZWARE REGELDRUK De wettelijke verplichtingen voor het registreren, evalueren en toelaten van chemische stoffen, vastgelegd in REACH, kan het beste zonder te veel regeldruk worden gehandhaafd. Dat is het advies van Actal, het Adviescollege toetsing regeldruk. Nederland heeft als eerste EU-land een plan gemaakt om de regeldruk van de REACH-regels te beperken en kosten te verminderen. Het adviescollege Actal vindt dat verplichtingen moeten worden geschrapt voor stoffen die aantoonbaar beperkt effect hebben op gezondheid en milieu. Het is verder aan te bevelen om in Europa te bepleiten dat er geen onnodige verschillen zijn tussen de lidstaten ten aanzien van de grenswaarden en de strengheid van het toezicht. En het college wil dat REACH-informatie over ‘veilig werken’ eenduidig en consistent wordt gemaakt. Ondernemers moeten antwoord krijgen op hun concrete vragen vanuit de praktijk. Idealiter is er straks één herkenbare REACH-‘zender’ en verwijzen zowel de overheid als de brancheorganisaties hiernaar. REACH legt de verantwoordelijk voor het veilig gebruik van stoffen bij de ondernemer. Dit gaat samen met een forse regeldruk en hoge kosten voor het bedrijfsleven, vooral voor het midden- en kleinbedrijf. Het kabinet kan extra stappen zetten, bijvoorbeeld door de risicobenadering verder door te voeren na 2018, en geen verdere eisen te stellen aan stoffen met een beperkt risico voor gezondheid en milieu. Ook kunnen de Europese en Nederlandse wetgevingsregimes over gevaarlijke stoffen worden geharmoniseerd om inconsistenties en overlap weg te nemen. Daarnaast kan veel worden bereikt door een betere afstemming tussen EU-lidstaten op het gebied van toezicht.

De Groningse chemiebedrijven Chemcom en PPG Farmsum hebben subsidie gekregen van de provincie Groningen. Samen hebben de bedrijven meer dan drie miljoen euro ontvangen. Ze maken als eerste gebruik van de Regionale Investeringsregeling Groningen (RIG). De RIG is vorig jaar oktober door het ministerie van Economische Zaken (EZ) en de Provincie Groningen in het leven geroepen om investeringen van chemiebedrijven in het noorden te stimuleren. Met behulp van deze regeling steken de twee bedrijven nu samen bijna 28 miljoen euro in nieuwe innovatieve chemieproducten waarvan de ontwikkeling zal plaatshebben op het chemiepark in Delfzijl. Shell, de NWO en het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS) gaan hun krachten bundelen en samen onderzoek doen naar de ontwikkelingen van slimme en duurzame energiesystemen. Door de betrokkenheid van AMS krijgen onderzoekers, in het zogenoemde URSES-onderzoeksprogramma, de mogelijkheid hun potentiële innovaties te testen in de stedelijke context van de regio Amsterdam. NWO en Shell investeerden vorig jaar samen 6,5 miljoen euro in het onderzoeksprogramma. Urses staat voor Uncertainty Reduction in Smart Energy Systems. Het programma doet multidisciplinair onderzoek naar technologieën, algoritmen en ICT.

BRENT RUWE OLIEKOERS

PERSONALIA

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

JANUARI 2015

De KNCV heeft drs. Arne Mast onderscheiden met de KNCV Van Marumpenning. De KNCV reikt de penning uit aan personen die een significante bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling en betekenis van de chemie voor maatschappij en samenleving. De prijs wordt op 7 april uitgereikt tijdens de Scheikunde Studiedag 2015 aan de Radboud Universiteit. Mast heeft een grote bijdrage geleverd aan de verbetering van het imago van de chemie. Ook heeft hij zich intensief beziggehouden met activiteiten op het gebied van onderwijsvernieuwing en nascholingsactiviteiten.

FEBRUARI 2015

PETROCHEM 3 - 2015 9

D Feiten en Cijfers.indd 9

04-03-15 12:55

Vier goede redenen waarom u kunt vertrouwen op de energiezuinige ventielen van ASCO Numatics Het gebruik van magneetventielen met een laag energieverbruik biedt vele economische voordelen. Zo kunt u laag vermogen uitgangen in uw besturingen toepassen, het aantal voedingen reduceren, de eisen aan koeling in schakelkasten verlagen en de bedradingskosten minimaliseren. Wat ook uw overwegingen zijn, ASCO Numatics heeft de oplossing. De laag vermogen ventielen van ASCO zijn beschikbaar vanaf 0.003 watt. Dat maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier voor procesinstallaties wereldwijd. Voor nadere informatie bel +31 (0)33 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek onze website op www.asconumatics.nl John Brent, Engineering Manager

4421 ins 7 ASCO Low Power NL R2.indd 1

24/02/2015 12:18

Ucrete Fast

Wanneer een productiestop geen optie is! Wilt u geen tijd verliezen en uw kostbare productieproces stilleggen voor het renoveren van uw productievloer! Ucrete® Fast kan na 5 uur bij ca. 10 ºC weer volledig belast worden. Kijk voor uw oplossingen op master-builders-solutions.basf.nl Of bel direct voor advies: T +31 (0)162 425 190

D Feiten en Cijfers.indd 10

04-03-15 12:55

cs en Dat er

2015 12:18

OBAMA VETOOT AANLEG OLIEPIJPLEIDING De Amerikaanse president Obama heeft zijn veto uitgesproken tegen een wet die de aanleg van de Keystone XL oliepijpleiding mogelijk maakt. De Keystone XL is een omstreden pijplijn tussen Canada en de Verenigde Staten. Milieugroepen verzetten zich al lang tegen de bijna tweeduizend kilometer lange pijpleiding. Het Amerikaanse congres probeert al ongeveer zes jaar om een beslissing over de Keystone XL te nemen. Nu het congres met een meerderheid voor een wet heeft gekozen die de aanleg van de pijplijn mogelijk maakt, zet Obama zijn veto in. Hij vindt dat er door het besluit procedures en onderzoek naar onder andere milieueffecten niet goed worden uitgevoerd. Het veto betekent niet dat de Keystone XL er nooit gaat komen. Als het Congres in beide kamers een twee derde meerderheid weet te krijgen kan het veto ongedaan worden gemaakt. Het is ook nog mogelijk dat president Obama wel akkoord gaat met een aangepast voorstel. BASF EN PETRONAS BOUWEN NIEUWE CHEMISCHE FABRIEK IN MALEISIË Chemiebedrijven BASF en Petronas Chemicals gaan samen een nieuwe fabriek bouwen voor de productie van 2-ethylhexaanzuur op de bestaande gezamenlijke locatie in het Maleisische Kuantan. De bouw van de fabriek begint in het tweede kwartaal dit jaar en moet eind 2016 gaan produceren. De jaarlijkse capaciteit van de fabriek wordt 30.000 ton en zal volledig worden geïntegreerd in de bestaande site, wat efficiëntieslagen moet opleveren op het gebied van energie en grondstoffen. De nieuwe fabriek is de eerste in zijn soort in Azië. In Ludwigshafen heeft BASF al wel een 2-EHA-zuur-fabriek draaien. Al eerder zijn BASF en Petronas in Kuantan begonnen aan de bouw van installaties voor de productie van aroma-ingrediënten waaronder citronellol en l-menthol. Een investering van vijfhonderd miljoen dollar. Deze fabrieken moeten ook in 2016 gaan produceren.

FOTO: BASF

en en n.

FEITEN BUITENLAND

VEILIGHEID INZET LANGE STAKING AMERIKAANSE RAFFINAGESECTOR De langste staking in de Amerikaanse raffinage sinds 1980 lijkt voorlopig nog niet ten einde. De standpunten van Shell, die mede namens haar branchegenoten de onderhandelingen leidt, en de stakende raffinagemedewerkers liggen nog uiteen. De vakbond United Steelworkers verwacht dat de staking zich zelfs naar meer raffinaderijen gaat uitbreiden. De bond begon op 1 februari aan de staking en meer dan vijfduizend raffinagemedewerkers in verschillende Amerikaanse staten hebben het werk neergelegd. Ze eisen betere veiligheid en hogere salarissen. De vakbond USW wil niet langer dat niet-gekwalificeerde medewerkers de banen in nemen van medewerkers met de juiste diploma’s, dit zou ten koste gaan van de veiligheid, zo vertelt onderhandelaar Gary Beevers aan Reuters. Sindsdien heeft de USW samen met oliebedrijven een veiligheidsprotocol opgesteld over hoe lang werknemers mogen werken zonder een dag vrij. Maar niet alle raffinaderijen hebben dit beleid overgenomen. Daarnaast eisen de medewerkers van raffinaderijen ook een salarisverhoging van zes procent, een verdubbeling ten opzichte van de laatste contractovereenkomst. Oliebedrijven hebben al laten weten dat er geen mogelijkheid is om de lonen te verhogen omdat de olieprijzen sinds juni gedaald zijn met vijftig procent, zodat de winsten zijn verdampt. Zolang de gesprekken met Shell niks opleveren dreigt vakbond USW nog meer raffinaderijen stil te leggen.

Solvay bouwt in de Verenigde Staten een nieuwe harsfabriek voor speciale polymeren. De nieuwe productie-eenheid op het terrein van Solvay Specialty Polymers in Augusta, Georgia, zal naar verwachting halverwege 2016 in gebruik worden genomen. Samen met de capaciteitsuitbreiding in de fabriek in Panoli, India, verhoogt Solvay zo zijn totale productiecapaciteit van PEEK-harsen naar meer dan 2,500 metrische ton wereldwijd. In totaal zal Solvay in deze beide uitbreidingen meer dan 85 miljoen dollar investeren. AkzoNobel Performance Coatings gaat 2,5 miljoen euro investeren in de uitbreiding van de fabriek in Cikarang in Indonesië. Deze investering zorgt voor extra capaciteit om te kunnen voldoen aan de verwachte groei in de vraag naar producten van de onderdelen Protective Coatings en Marine Coatings. Naar verwachting is het project eind 2015 voltooid. ‘De lokale markt is de afgelopen drie jaar gegroeid en er wordt een verdere toename verwacht nu Indonesië haar positie in de petrochemische en energiesector wil verbeteren, terwijl ook een toename van nieuwe scheepsbouwprojecten wordt verwacht’, aldus Mauricio Bannwart, Managing Director van het onderdeel Protective Coatings van AkzoNobel. AkzoNobel investeerde recentelijk in totaal 5 miljoen euro om de capaciteit te vergroten bij de onderdelen Marine Coatings en Protective Coatings in Singapore en Sunshine, Australië. Een defect ventilatiesysteem is er de oorzaak van dat vier medewerkers van DuPont in La Porte (vlakbij Houston in Texas) in november zijn overleden. Dat is onlangs bekend gemaakt. Door het slechte design kon vloeistof zich ophopen in de ventilatieopeningen. Daardoor moesten medewerkers de vloeistof in het systeem handmatig afvoeren, waardoor ze werden blootgesteld aan chemische stoffen. De medewerkers zijn overleden doordat ze werden blootgesteld aan methylmercaptaan.

PETROCHEM 3 - 2015 11

D Feiten en Cijfers.indd 11

04-03-15 12:55

NDT CARBON STEEL AND STAINLESS CONSTRUCTIONS

G6 Welders Bolt Tensioning Industrial Rope Techniques

Special Lifting KORTRIJKSTRAAT 122, B-8770 INGELMUNSTER, BELGIUM T : 0032 (0)51 30 12 61 - F : 0032 (0)51 30 93 83 INFO@VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE WWW.VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE LIQUID STORAGE CONTAINERS - PROCESS AND PRESSURE VESSELS SILO CONSTRUCTION FOR DRY SUBSTANCES - FLUE GAS TRANSPORT

ADVERTENTIE-INDEX Ahoy MNEXT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bijlage AJK Hydrolift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 ASCO Controls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 BASF Belgium Coordination Center Comm.V. . . . . . . . . . . . . . . .10

Heat Treatment

BetaPublishers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 BIMmedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 Deltavisie congres 2015. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 easyFairs nv/sa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bijlage, 22 Evenementenhal Hardenberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Hanse Staalbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 M.O.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44, 45 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 OCI Terminal Europoort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Rope Access? SKY-ACCESS!

Ozinga Advocaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 PAO Stichting PostAcademisch Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Platformpaginaâ&#x20AC;&#x2122;s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30, 31

T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

Safety-V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Schenk Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Sky Access . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Petrochem vacature site . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Verschoore Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

D Feiten en Cijfers.indd 12

04-03-15 12:55

FEITEN BUITENLAND Het Franse olieconcern Total gaat snijden in de investeringen en zal ook beknotten op de exploratie van nieuwe oliewinningsgebieden. Door de stevige daling van de olieprijzen boekte Total in het vierde kwartaal van vorig jaar 17 procent minder winst dan een jaar eerder. De olieen gasproductie daalde met twee procent. Volgens topman Patrick Pouyanne werkt het bedrijf aan het omlaag brengen van het zogeheten ‘breakeven point’. Zo verlaagt het onder meer het investeringsbudget tot 23 à 24 miljard dollar.

BASF EN YARA BOUWEN AMMONIAKFABRIEK IN TEXAS BASF en Yara willen samen een ammoniakfabriek bouwen op de site van BASF in Freeport (Texas, Verenigde Staten). De fabriek krijgt een productiecapaciteit van 750.000 ton per jaar. Naar verwachting kan de fabriek eind 2017 in gebruik worden genomen. Als grondstof voor de productie willen de bedrijven waterstof gebruiken in plaats van aardgas. Voordeel daarvan is dat de investerings- en onderhoudskosten voor de nieuwe fabriek lager zijn. Ook de CO2-uitstoot is lager dankzij de technologie op basis van waterstof. De bouw van de fabriek gaat zeshonderd miljoen dollar (530 miljoen euro) kosten. Yara neemt een belang van 68 procent in de onderneming en de overige 32 procent komt voor rekening van BASF. De bedrijfsvoering komt in handen van BASF, terwijl Yara de bouw regelt. Yara bouwt bovendien een ammoniaktank bij de BASF-terminal. Beide partijen zullen ammoniak afnemen naar rato van hun belangen.

Wetenschappers hebben een microcapsule gemaakt die CO2 vangt. Onderzoekers van Harvard University en het Lawrence Livermore National Laboraty hebben een micro fluïde montagetechniek ontwikkeld waarmee het mogelijk wordt om microcapsules te maken met vloeibare absorberende materialen die zijn gevangen in zeer doordringbare polymeercellen. Met deze microcapsules kan CO2 uit de rookgassen van

FOTO: AKZONOBEL

NIEUWE FABRIEK AKZONOBEL IN CHINA

AkzoNobel liet onlangs de eerste paal slaan voor een nieuwe alkoxyleringsfabriek in Ningbo (China). Met deze investering zal de jaarlijkse capaciteit groeien met bijna 18.000 ton. De totale investering in deze strategische meervoudige productielocatie komt nu op meer dan vierhonderd miljoen euro. De meervoudige productiefaciliteit van AkzoNobel Surface Chemistry in Ningbo beslaat ongeveer vijftig hectare en biedt ruimte voor de fabricage van chelaten, ethyleenamines, ethyleenoxide, organische peroxiden en Bermocoll cellulosederivaten. De nieuwe faciliteit versterkt het bedrijf volgens niet alleen de positie van AkzoNobel als een van de belangrijkste producenten van oppervlakte-actieve stoffen in China, maar reduceert ook de milieu-impact in de regio. Door lokaal te produceren is er minder transport nodig, heeft het bedrijf volgens eigen zeggen kortere doorlooptijden en een lagere CO2-uitstoot.

energiecentrales worden afgevangen. Normaal gesproken worden rookgassen gewassen met behulp van amines. Het middel dat in de microcapsules de kooldioxide absorbeert is doodgewoon zuiveringszout. Het absorptievermogen van het zout is even groot als dat van amines, maar het zout blijft zijn vermogen behouden terwijl de amines op den duur degenereren. De capsules lossen een groot aantal problemen van CO2 sequestratie op, zoals corrosie, verliezen door verdamping en vervuiling. Vopak verkoopt drie terminals in New Jersey (VS) aan Kinder Morgan Inc., een in de VS gevestigde energie-infrastructuuronderneming. Dit is in lijn met Vopaks business review om circa vijftien voornamelijk kleinere terminals af te stoten. De afronding van de verkoop zal naar verwachting eind 2015 zijn voltooid. De overeengekomen prijs bedraagt circa 158 miljoen dollar.

PETROCHEM 3 - 2015 13

D Feiten en Cijfers.indd 13

04-03-15 12:55

INTERVIEW

‘ We moeten niet onnodig aan gold plating doen’

PETROCHEM 3 - 2015 14

O Interview.indd 14

04-03-15 13:02

Directeur zouden Nederlanders hem noemen, maar in Vlaanderen is zijn functie gedelegeerd bestuurder. Frank Beckx bestuurt sinds een jaar Essenscia Vlaanderen. Hij ziet verschillende positieve signalen. De nieuwe Vlaamse regering van Geert Bourgeois lijkt de vruchtbare lijn voor de industrie voort te zetten. Ook zijn er weer verschillende investeringen. Nu niet verslappen, lijkt zijn credo: ‘We moeten structureel blijven werken aan de versterking van de competitiviteit van de industrie.’

Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Vlamingen zijn doorgaans niet zo van de grote slogans. Ook Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van Essenscia Vlaanderen, niet. Toch is er momenteel in de Vlaamse chemische industrie veel zelfvertrouwen, misschien wel meer dan ooit. Ook bij Essenscia Vlaanderen lijkt het vertrouwen te groeien. Beckx: ‘Eigenlijk zijn we hier gewoon wereldkampioen chemie. We zijn een wereldspeler, zeker als je de clusterverbinding met Nederland en Noordrijn-Westfalen erbij neemt.’ Een sterke positie, ondanks de internationale bedreigingen. ‘We kunnen momenteel natuurlijk niet om de realiteit van de Verenigde Staten heen. Als gevolg van de schaliegasrevolutie zijn daar recent veel investeringen heengegaan. En die komen dus niet hier. Maar als het gaat om diversiteit, integratie en onderlinge verbindingen tussen ondernemingen, staat het ARA-gebied (Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen, red.) nog steeds bovenaan in de wereld. En ondanks de moeilijke jaren achter ons en de ontwikkelingen in de VS wordt er nog steeds geïnvesteerd. Denk bijvoorbeeld aan de recente investeringen bij BASF en Kuraray in de Antwerpse haven.’ Eind november maakte BASF bekend de komende jaren wereldwijd rond de vijfhonderd miljoen euro te investeren in een technologische vernieuwing van de productie van super

‘ Momenteel zorgen de goedkope euro en de lage olieprijs voor een lichte opleving, maar één zwaluw maakt de lente niet.’ PETROCHEM 3 - 2015 15

O Interview.indd 15

04-03-15 13:02

INTERVIEW absorberende polymeren (SAP). De innovatie wordt eerst in de Europese installaties doorgevoerd, waaronder die in Antwerpen. Beckx: ‘Voor bijvoorbeeld SAP en MDI is de Antwerpse site van BASF internationaal toonaangevend. Hetzelfde kan gezegd worden van Evonik voor methionine. Het kennisniveau in de chemische industrie ligt hier heel hoog. Niet voor niets zie je veel Vlamingen elders in de wereld bij vestigingen van grote chemiebedrijven nieuwe installaties bouwen. Veel van onze vestigingen zijn lead plants voor de hele groep.’ Skills Ook het Japanse Kuraray heeft grootse plannen in de Antwerpse haven. Het breidt haar productiecapaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro. EVOH is dichter dan PET, waardoor het als dunne laag in levensmiddelverpakkingen de doorlatendheid vermindert. Denk bijvoorbeeld aan ketchup- en frisdankflessen. Internationale bedrijven lijken oog te hebben voor de voordelen van het grote chemiecluster in de Schelde/Rijndelta, heeft Beckx ontdekt in zijn eerste jaar als gedelegeerd bestuurder. ‘Als je met ze

‘ Eigenlijk zijn we hier gewoon wereld kampioen chemie.’

spreekt, dan roemen bedrijven het clustereffect en de uitgebreide logistieke verbindingen. En ook de skills, de ervaring en het opleidingsniveau van de mensen in de industrie.’ Back-up De crisis lijkt langzaam aan zijn einde te komen en ook het politieke klimaat lijkt de laatste jaren gunstiger te worden voor de chemische industrie in Vlaanderen. Net als in Nederland heeft de politiek de industrie herontdekt. Al onder het Vlaamse kabinet van Kris Peeters kreeg de industrie meer aandacht en werd speciaal een industrieel beleid ontwikkeld. De echte wake up call was de sluiting in 2009 van de Opel-fabrieken. In een interview in Petrochem afgelopen najaar stelde Peeters dat een gezonde chemische industrie van cruciaal belang is voor de Vlaamse economie. En daar moet Vlaanderen zuinig op zijn. Peeters: ‘De delta van Vlaanderen en Nederland heeft de meest gediversifieerde productie van chemicaliën en kunststoffen in de wereld. Daar komt bij dat de chemiedelta hoofdzakelijk exportgericht is. Ongeveer tachtig procent van de productie wordt wereldwijd geëxporteerd.’ Peeters besloot met zijn regering om het over een andere boeg te gooien. ‘We willen een rol in de voorhoede. Dat we de meest open economie in de wereld hebben, moeten we vooral als kracht inzetten. We moeten vooral niet afwachten.’ Inmiddels is Peeters vicepremier op federaal niveau en heeft de Vlaamse industrie sinds een half jaar te maken met een nieuw kabinet. Dat lijkt de lijn

van het kabinet Peeters voort te zetten. Beckx: ‘Natuurlijk is het even afwachten hoe een nieuwe regering met de industrie omgaat, maar in het Vlaams regeerakkoord heeft het nieuwe kabinet van Geert Bourgeois veel van onze aandachtspunten opgepikt. Op gebied van milieubeleid is het bijvoorbeeld heel belangrijk dat de Europese regelgeving regionaal niet strenger wordt omgezet. We hebben niets aan een ongelijk speelveld. We moeten in Vlaanderen niet onnodig aan gold plating doen. Dit principe is voor de eerste keer expliciet erkend in het regeerakkoord.’ Op Europees niveau zijn er nog verschillende issues. Zo blijft het volgens Beckx onevenwichtig dat het klimaatbeleid wel vanuit Europa wordt gedicteerd, maar het energiebeleid vooral op landelijk niveau wordt bepaald. ‘Energie en klimaat zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Door die twee apart te benaderen, krijg je heel gauw een ongelijk speelveld in Europa. Weliswaar worden momenteel de eerste stappen gezet naar een Europese energie-unie, maar dat is nog een lang pad om te gaan.’ Voor de chemie is leveringszekerheid van energie met een competitieve kostprijs cruciaal. ‘Hier in België is de dreigende black-out er niet gekomen, mede door de zachte winter, maar met de massale investeringen in intermitterende hernieuwbare energiebronnen komt de leveringszekerheid verder onder druk te staan. Er blijven centrales nodig voor de back-up. En deze reservecapaciteiten brengen ook extra kosten met zich mee die worden doorgerekend aan onze industrie.’ Extra kosten voor chemische bedrijven kunnen er volgens de gedelegeerd bestuurder voor zorgen dat ze investeringen heroverwegen. ‘We moeten er echt voor zorgen dat de industrie hier wil blijven en dat er nog ruimte is voor industriële groei in Europa en in onze regio.’ Toch dreigt de chemische industrie hier wellicht in een spagaat te komen. Want juist de chemie heeft verschillende oplossingen in huis voor hernieuwbare energiesystemen. Denk bijvoorbeeld aan sterke materialen voor enorme windturbines, dunne-film-zonnecellen en niet te vergeten batterijtechnologie, om juist op grote schaal duurzaam opgewekte energie op te slaan. Beckx: ‘Het klopt

PETROCHEM 3 - 2015 16

O Interview.indd 16

04-03-15 13:02

dat de chemie op dit vlak veel innovatieve oplossingen kan bieden, maar het geeft tegelijkertijd aan dat we voor een zorgvuldige transitie moeten kiezen. Het liefst op Europees en beter nog op mondiaal niveau.’ Convenant Belangrijk aandachtspunt voor Essenscia is ook de arbeidsmarkt en de aanwezigheid van voldoende goed opgeleid personeel. Vlaanderen en de rest van de Delta hebben op dit vlak een sterke positie, maar er mag niet worden achterovergeleund. Tijdens de crisis was de krapte misschien wat minder, maar Beckx krijgt al de signalen binnen dat de vraag naar technisch personeel gaat toenemen de komende tijd. Essenscia zet daarom bijvoorbeeld in op duaal leren, zoals veel in Duitsland wordt toegepast. Opleidingen waarbij leerlingen bijvoorbeeld vier van de vijf dagen bij bedrijven hun vak leren en ervaring opdoen. Onlangs ondertekenden Essenscia Vlaanderen en de Vlaamse Hogenscholenraad een convenant om bestaande samenwerkingsverbanden verder uit te bouwen op een Vlaams overkoepelend niveau. Een van de thema’s die centraal staat in het convenant is juist het duaal leren. De sector chemie, kunststoffen en life sciences is al een aantal jaren voortrekker op het vlak van leren op de werkplek en wil de bestaande proefprojecten verder uitbouwen en verankeren in haar samenwerking met het hoger onderwijs. Ook wat betreft het delen van opleidingsinfrastructuur zal een samenwerking worden opgezet. Beckx: ‘Door de stap naar een convenant te zetten, nemen we als sector het voortouw en is het onze ambitie om de samenwerking structureel te maken en succesvolle lokale projecten uit te rollen op een veel grotere schaal.’ Sociale dialoog Voor de instroom van goed personeel is de laatste jaren in toenemende mate aandacht gekomen, maar hoe zit het met de borging van kennis en de vergrijzing? Dat is niet een discussie die zich alleen toespitst op de verhoging van de pensioenleeftijd, die in België momenteel meer onrust geeft dan een paar jaar geleden in Nederland toen het kabinet met de plannen kwam.

‘ De effectieve uittreding van personeel ligt in de chemie momenteel gemiddeld op 57/58-jarige leeftijd. Het zou al heel mooi zijn als we dat naar 62/63 krijgen.’ Beckx: ‘De verhoging van de pensioenleeftijd gaat hier pas tegen 2030 ten volle spelen. De effectieve uittreding van personeel ligt in de chemie momenteel gemiddeld op 57/58-jarige leeftijd. Het zou al heel mooi zijn als we dat naar 62/63 krijgen. Als sector moeten we ons daar zelf goed voor inspannen. Essenscia publiceerde enkele jaren geleden een brochure ‘Langer werken. Het kan’. We kozen ervoor ons specifiek te richten op ploegenarbeid en aan de hand van praktijkvoorbeelden pistes aan te reiken waarmee ondernemingen in hun eigen organisatie aan de slag kunnen gaan. We zullen op een creatieve manier moeten gaan nadenken hoe we de kennis borgen van ervaren medewerkers die de sector binnenkort gaan verlaten. Ook dit maakt onderdeel uit van de sociale dialoog.’

Zwaluw Volgens Beckx is het belangrijk dat er continu wordt gewerkt aan de onderliggende randvoorwaarden voor de chemie. Het tegengaan van verstikkende wetgeving, continu versterken van het arbeidspotentieel en de stimulering van innovatieve technologie moeten daarbij helpen. ‘De toegenomen politieke bewustwording die we de afgelopen jaren hebben gevoeld, moeten we vast zien te houden. Momenteel zorgen de goedkope euro en de lage olieprijs voor een lichte opleving, maar één zwaluw maakt de lente niet. Deze factoren spelen bovendien ook voor onze concurrenten en niemand weet hoe duurzaam ze zijn. We moeten structureel blijven werken aan de versterking van de competitiviteit van de industrie. Dat is essentieel voor toekomstige groei en jobs.’ ■ PETROCHEM 3 - 2015 17

O Interview.indd 17

04-03-15 13:02

PROCESDATA

Faalkansen berekenen met bestaande procesdata In een gemiddelde operatorroom ligt een schat aan informatie over de processen van een fabriek. Perry van der Meijden van Cofely bedacht dat de informatie uit het DCS-systeem ook zou kunnen worden gebruikt om de werking en de conditie van de assets te monitoren. Een proef bij chemiebedrijf Emerald Kalama bewees dat het inderdaad mogelijk is om het falen van kritische assets te voorspellen.

David van Baarle

Emerald Kalama is een redelijk nieuwe speler in Nederland, maar kent een lange historie in de Verenigde Staten. Het bedrijf nam in 2010 de activiteiten van DSM in de benzoëzuurmarkt over en was daarmee direct een concurrent armer. De fabriek in de Rotterdamse Botlek maakt diverse producten voor met name de voedingsmiddelenindustrie op basis van tolueen. Zo maakt het benzoëzuur, een additief voor varkensvoer, maar ook natrium benzoaat, wat terug te vinden is in cosmeticaproducten. Een ander product van Emerald Kalama is benzaldehyde, wat dankzij zijn sterke amandelgeur met name terug te vinden is in voedingsproducten, maar ook als additief voor plastics. Emerald Kalama nam de assets en het personeel van de fabriek over en kondigde niet snel daarna nieuwe investeringsplannen aan voor een fabriek voor niet-naftalene weekmakers. Zogenaamde ftalaten, weekmakers op basis van naftaleen, waren namelijk al langer negatief in het nieuws vanwege hun vermoedelijke schadelijkheid voor de gezondheid en milieu. K-Flex, het product van Emerald Kalama, is een veilig alternatief voor deze weekmakers en de populariteit ervan stijgt nog steeds. De fabriek werd in 2012 in gebruik genomen en begin dit jaar bracht het bedrijf naar buiten dat het de productiecapaciteit nog eens gaat uitbreiden. Onderhoudsstop De fabriek in Rotterdam heeft de luxepositie dat het alles wat het produceert, direct kan afzetten in de markt. De asset managementstrategie is er dan ook

‘ We streven er dan ook naar om het proces en het gedrag van de assets zoveel mogelijk te kunnen voorspellen.’

vooral op gericht om de fabriek zo veel mogelijk te laten produceren en dat kan alleen maar door hem zo betrouwbaar mogelijk te maken. Maintenance manager Danny Hartman was al betrokken bij het onderhoud van de fabriek toen hij nog in handen was van DSM en is nu mede verantwoordelijk voor de conditie van de assets, die dus behoorlijk in leeftijd variëren. ‘Net als veel fabrieken in dit gebied is onze site in de jaren zestig gebouwd. Niet dat we zulke oude assets hebben, maar we hebben er toch wel bijzitten die economisch al zijn afgeschreven. Dat wil niet zeggen dat ze technisch ook niet meer voldoen, maar we kijken wel kritisch naar hun prestaties. We zijn een BRZO-bedrijf en worden dus streng gecontroleerd. Tot nog toe gaan we eens in de twee jaar uit bedrijf voor een grote onderhoudsstop, maar we werken ernaar toe om meerdere kleine stops in een jaar te plannen zodat de productie gewoon door kan gaan. We streven er dan ook naar om het proces en het gedrag van de assets zoveel mogelijk te kunnen voorspellen, zodat we tijdig kunnen ingrijpen of bewust kunnen wachten tot de volgende stop.’ Procesdata Het onderhoudsteam van Emerald Kalama is bescheiden en het meeste hands on onderhoud is dan ook uitbesteed bij contractor Cofely. Perry van der Meijden is als contractmanager bij Cofely kind aan huis bij Emerald Kalama. Van der Meijden gebruikte zijn goede relatie met het bedrijf om een idee waarmee hij langer rondliep in de praktijk uit te proberen. ‘Ik kom als contractmanager bij heel veel bedrijven en iedere keer dat ik in een operatorroom kwam, viel het me op dat er een hoop informatie wordt weer-

PETROCHEM 3 - 2015 18

R Emerald.indd 18

04-03-15 13:04

FOTO’S: MICHEL LEMANS

gegeven over het proces, maar dat het naast alarmen eigenlijk geen informatie geeft over de werking en de conditie van de assets. Dit opende me wel de ogen: er moet een schat aan data in de Distributive Control Systems (DCS, red.) van die operators te vinden zijn dat ook van waarde is voor effectief en efficiënt onderhoud.’ Enige uitdaging was om uit die data de juiste informatie te halen om iets te kunnen zeggen over de prestaties van de assets. ‘Je hebt het dan al snel over gigantische hoeveelheden data en om daar zinnige informatie uit te halen, moesten we analytische programma’s kunnen koppelen aan de kennis van de operators en de onderhoudsexperts. Samen met Hogeschool Rotterdam zijn we dan ook de uitdaging aangegaan om te kijken of we eenvoudige procesdata zoals temperatuur, druk of doorstroming konden gebruiken om voorspellingen te kunnen doen over de conditie en het falen van een asset. De theoretische exercitie leidde uiteindelijk tot de conclusie dat het mogelijk zou moeten zijn. Maar om echt zeker te zijn, wilden we een testopstelling bouwen. De kracht van het idee zit echter in het gebruik van reeds aanwezige data, dus een praktijktest zou een nog betere proof of concept zijn. Aangezien we een goede relatie hadden met Eme-

rald Kalama, vroegen we of we bij hen de proef op de som konden nemen.’ Die proef kwam er. Emerald Kalama had een pompinstallatie die bij tijd en wijle problemen gaf. ‘De eerste stap was om te bepalen welke procesparameters iets zouden kunnen zeggen over de conditie en werking van de pomp’, zegt Van der Meijden. ‘We kwamen uiteindelijk op een zestal parameters die ons de juiste informatie gaven. Zo keken we naar het vloeistofniveau van een destillatiekolom die vóór de pomp in het proces geplaatst is. Uiteraard keken we ook naar de temperatuur, de druk en de flow van de pomp. En, misschien heel simpel, we keken naar de status van de pomp: of hij aan of uit stond. Er was namelijk een redundante pomp aanwezig en soms draaide maar een van de twee. Toen we de parameters hadden bepaald konden we nadenken over het model dat de samenhang tussen de verschillende parameters beschrijft. Om afwijkingen te kunnen vinden, moet je het model eerst inlezen met data over een periode dat de pomp ‘lekker draaide’. Hoewel de leverancier van de pomp uiteraard ook cijfers over de levensduur kan overhandigen, blijkt in de praktijk dat er vaak teveel afwijkingen van het standaardgebruik zijn om daar betrouwbare voorspellingen mee te kunnen doen.

Het scheelt bijvoorbeeld al wat voor soort medium je verpompt, maar ook of je de pomp constant belast of hem regelmatig open afschakelt. We wilden dus de parameters uit het veld hebben om er zeker van te zijn dat we appels met appels vergelijken. Toen we het model hadden voltooid, konden we de data vergelijken met de metingen tijdens een slechtere periode. Uiteindelijk wil je kunnen voorspellen wat de eerstvolgende faaloorzaak zal zijn en dat is gelukt. Het bleek dat de gegevens die we uit de procesdata destilleerden precies overeenkwamen met de daadwerkelijk gemelde problemen met de pomp. Uiteindelijk geeft het model inzicht in de conditie van assets met een voorspelling van faalmoment en faaloorzaak. En door een live koppeling met het DCS-systeem vindt de monitoring continu plaats.’ Overgedimensioneerd Hartman: ‘We deden uiteraard al root cause analyses bij falende assets en voeren trillingsmetingen uit op de kritische rotating equipment. Maar zo’n trillingsmeting is vaak een momentopname en de oorzaak van het disfunctioneren van apparaten kan veel eerder of veel later in het proces zitten. Nu leveren de bekende automatiseringsbedrijven ook apparatuur die dit soort voorspellingen kunnen PETROCHEM 3 - 2015 19

R Emerald.indd 19

04-03-15 13:04

VAN OPSLAGLOODS... ... TOT LEIDINGBRUG

hanse + staal een sterk verhaal Nieuwerkerk · 0111 641333 · twitter: @hansestaalbouw · www.hansestaalbouw.nl

Komt u ook?

‘s -Hertogenbosch Brabanthallen 22 & 23 april 2015 Innovations in industrial motion control and drive technologies Ook voor de petrochemische sector

2015

VAKBEURS

vakbeurs MOCON @MOCONNL / #mocon2015

www.easyfairs.com/mocon-nl

SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie. SCHENK Verhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten. • Vloeistofdichte containers (14, 20, 28 en 40 m3) • Ontwateringscontainers • Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers NIJMEGEN • Leidingwerk, appendages en aansluitingen • Transport van containers t +31 (0)24 - 348 25 93

R Emerald.indd 20

www.schenkgroep.nl

04-03-15 13:04

doen, maar daarvoor moet je wel investeren. En dat terwijl de procesparameters al uit het systeem te halen zijn. We weten wat het vloeistofniveau is van een opslagvat, kunnen het motorvermogen van een roerwerk zien en weten ook binnen welke temperatuurrange het proces normaal moet verlopen. Afwijkingen hierin zeggen dus iets over de conditie van de assets. Enige uitdaging is dat je heel veel data hebt en het lastig zoeken is naar de informatie die je nodig hebt. Maar dat hebben we nu boven water kunnen halen.’ In het geval van de pomp was de oorzaak van zijn onvoorspelbare gedrag met name dat hij structureel met een te laag debiet draaide. Hartman: ‘De pomp was dermate overgedimensioneerd dat hij heel veel product verpompte dat vervolgens moest worden gesmoord met een klep. We zagen dat het peil van de destillatiekolom op sommige momenten heel snel zakte en dat de druk aan de andere kant van de pomp vervolgens behoorlijk opliep. De beste oplossing was dan ook de pomp te vervangen voor een kleiner model. We wisten dit wel langer, maar konden dankzij de metingen nu veel beter beargumenteren wat een vervangingsinvestering oplevert voor de betrouwbaarheid van het proces en uiteindelijk ook voor de onderhoudskosten.’

‘ Dankzij de metingen kunnen we veel beter beargumenteren wat een vervangingsinvestering oplevert voor de betrouwbaarheid van het proces.’ Davis Inmiddels is Cofely bezig het Data Vision systeem ‘Davis’, zoals Van der Meijden de analysetool heeft genoemd, toe te passen bij meerdere klanten. ‘Ik vergelijk een fabriek weleens met een auto’, zegt Van der Meijden. ‘Je hebt steeds meer sensoren en meters op een auto zitten, maar als je naar Parijs wilt rijden wil je eigenlijk niet opeens geconfronteerd worden met bijvoorbeeld een alarm op een laag oliepeil of lage bandenspanning. Je wilt vroegtijdig geïnformeerd worden, zodat er tijd is om gepland actie te ondernemen. Andersom kan ook: als je weet dat je weinig benzine hebt, kun je ervoor kiezen om langzamer te rijden en zo brandstof besparen. De uiteindelijke beslissing ligt bij de operator. Als een klant op een product zit te wachten, kun je er bewust voor kiezen om de fabriek harder te laten werken. Of je kiest ervoor een tandje lager te gaan, zodat je zeker weet dat je geen procesonderbrekingen krijgt.’ ‘Uiteindelijk hangt alles met elkaar

samen’, vult Hartman aan. ‘Zo laten we onze vloeibare producten kristalliseren in een kristallisator. Het kristalpercentage heeft een directe correlatie met de prestaties van de fabriek. Als je de juiste parameters tot je beschikking hebt van de processen daarvoor, kun je trends ontdekken en bijsturen.’ Emerald Kalama paste Davis ook nog bij een andere bad actor toe. Hartman: ‘We hadden een destillatiekolom met een lage beschikbaarheid. We hadden de procesdata al beschikbaar en dus was het een eenvoudige exercitie om ook daar de oorzaak van te achterhalen. Ook daar hebben we uiteindelijk een investering gedaan om de prestaties en installatiebeschikbaarheid op te krikken.’ Cofely gaat Davis niet als los product op de markt aanbieden. Van der Meijden: ‘We zijn een serviceprovider en we zien Davis vooral als een tool om onze klanten beter van dienst te zijn. We zien onszelf als partner van Emerald Kalama en hebben er beide belang bij dat de assets zich zo voorspelbaar mogelijk gedragen.’ ■ PETROCHEM 3 - 2015 21

R Emerald.indd 21

04-03-15 13:04

VAKBEURS voor industrieel onderhoud, shutdown technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid

Antwerp Expo • 1 & 2 april 2015 Gelijktijdig met :

MAINTENANCE Special edition Congress • 1 & 2 / 04 / 2015

MAINTENANCE

Registreer u op :

Gelijktijdig met

www.easyfairs.com/maintenance-environment

Uw code: 139

En ontvang uw gratis badge om beide vakbeurzen te bezoeken! Knowledge partner

Media partner

Main Media partner

Organized by:

40°W

30°W

20°W

10°W

0°

51,31°N

5 C2 H3

HCH CHCH C C6H5C 2H 3 C 6H 5C 2H 3 C 6 5 2 3 6 5 2 3 6 H5 C2 H3 C 6H

5C H 2 3

0°

4,32°E

TTLE

10°E

AT THE GYM YOUR DRINKIN G 20°E

30°E

45°N

10°W

#eisp13 #portofantwerp

YOU

20°W

60°E

50°E

filx

POR T OF ANT WERP

Chemistry. The modern magic. Because it is truly a miracle what the chemical cluster at the port of Antwerp can do. Providing the raw material for your drinking bottle, your shopping bag or the oil for your new Vespa. You name it: everything is possible at the port of Antwerp. 30°W

40°E

Visit www.portofantwerp.com/en/chemical-cluster Follow us at www.portofantwerp.com/everythingispossible

6H 5C 2H

Everything is possible at the Port of Antwerp

40°W

30°E

50°N

C6 H

20°E

51,31°N

H6 C3

10°E

4,32°E

C2 H C H 2H 4 2 4 C 2H 4 CO H4 H 3 H C 6 C53H 6 C 6H 5OC 3H 6 6 C 3H

50°W

H 5OH

60°W

BO 40°E

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

R Emerald.indd 22

04-03-15 13:04

PROJECT-UPDATE

Project: Nieuwe opslagtanks en zee steigers Bijzonderheden: Veertien nieuwe opslagtanks leveren voor het bedrijf 45.500 kubieke meter extra opslagcapaciteit voor chemicaliën op. Daarnaast worden er drie extra steigers gebouwd. Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Afronding: Eind 2016

Project: Nieuwe opslagtanks, laadstations en ligplaatsen Bijzonderheden: Er worden 32 nieuwe tanks gebouwd. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. Daarnaast worden er twee nieuwe ligplaatsen en twee laadstations aangelegd. Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Afronding: Medio 2016

Project: Herbouw van MSPO-2-installatie Bijzonderheden: MSPO-2 wordt herbouwd op basis van het oorspronkelijke ontwerp en bevat noodzakelijke verbeterpunten. Daarnaast wordt gewerkt aan het herstel van het stoomsysteem. Opdrachtgever: Shell Moerdijk Waar: Moerdijk Afronding: Herbouw MSPO-2 eind 2015/begin 2016. Heropstart MLO-fabriek najaar 2015.

RUBIS TERMINAL BOUWT IN ANTWERPEN VEERTIEN OPSLAGTANKS BIJ ITC Rubis Terminal Antwerp gaat veertien nieuwe opslagtanks bouwen op de site op de Linkeroever in Antwerpen. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen. Met de uitbreiding komt de totale capaciteit op de site op 155.000 kubieke meter voor de opslag van chemicaliën en gassen. Het project omvat naast de bouw van nieuwe opslagtanks ook de bouw van twee extra zeesteigers en een steiger voor binnenschepen. Als die klaar zijn, beschikt de site over vier zeesteigers en drie steigers voor binnenschepen. De terminal van ITC Rubis Terminal Antwerp is operationeel sinds oktober 2010. De site is groot genoeg om in de toekomst nog veel meer uit te breiden. Er is ruimte voor achthonderdduizend kubieke meter tankopslag voor chemicaliën, olie en gassen. OOK NOORD NATIE TERMINALS BREIDT IN ANTWERPEN UIT Noord Natie Terminals wil op zes hectare land naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks bouwen. Het gaat om tanks van 1.250, 2.500 en 5.000 kubieke meter. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste opslagtanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen. Daarnaast krijgt de terminal er twee laadstations bij met zes plaatsen voor vrachtwagens. Twee daarvan kunnen worden ingezet voor het beladen van treinstellen. Ook worden er twee ligplaatsen voor nieuwere generatie tankschepen aangelegd. Deze ligplaatsen zullen een diepgang van veertien meter hebben. Het bedrijf heeft de engineering van de nieuwe tankparken uitbesteedt aan Grontmij. Op dit moment zit de terminal nog volop in de afronding van het vorige uitbreidingsproject. In het laatste kwartaal van 2014 en in het eerste kwartaal van dit jaar neemt Noord Natie vijftigduizend kubieke meter nieuwe opslagcapaciteit in gebruik, verdeeld over twee tankputten. Als deze negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit daar aan toe kan worden gevoegd, komt de totale capaciteit van het bedrijf in Antwerpen op driehonderdduizend kubieke meter. SHELL-FABRIEK IN MOERDIJK WORDT HERBOUWD Shell herbouwt de fabriek die sinds een explosie vorig jaar juni buiten bedrijf is. Op basis van de uitkomsten van het interne onderzoek naar de oorzaak van het incident, wordt het ontwerp van de MSPO-2-installatie verder verbeterd. De uitkomsten bevestigen de eerdere bevindingen dat een onverwachte reactie tussen ethylbenzeen en de katalysator bepalend is geweest. Shell gaat geen gebruik meer maken van ethylbenzeen bij het activeren van de katalysator om eenzelfde incidenten uit te sluiten. MSPO-2 wordt herbouwd op basis van het oorspronkelijke ontwerp en bevat noodzakelijke verbeterpunten. Naar verwachting kan de fabriek tussen eind 2015 en begin 2016 opstarten. Shell Moerdijk werkt ook aan het herstel van het stoomsysteem, dat in oktober als gevolg van verontreiniging in het systeem beschadigd raakte. Doordat een middendruk stoomboiler weer in gebruik is genomen, is er meer stoom beschikbaar. Hierdoor kon de aromaten-unit (CSAR) opstarten en is de betrouwbaarheid van de stoomlevering aan de MEOD- en MSPO-1-fabrieken, die sinds december weer draaien, verbeterd. De etheenfabriek MLO (de kraker) wordt naar verwachting in het najaar van 2015 weer in bedrijf genomen.

Meer projecten op www.petrochem.nl

I ProjectUpdate.indd 23

PETROCHEM 3 - 2015 23

04-03-15 12:59

ONDERHOUD

Lopend naar offshoreplatforms Helikopters en kleine onderhoudsschepen zijn niet langer nodig voor onderhoud aan onbemande platforms en aardgasproductieputten in de zuidelijke Noordzee. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft daar een nieuw uniek schip voor in gebruik genomen, de Kroonborg. Zelfs technici zonder zeebenen kunnen nu zonder misselijk te worden offshore aan het werk.

Dagmar Aarts

De Kroonborg is tachtig meter lang en is een werkplaats, magazijn, hotel en transportmiddel ineen. ‘Het schip is net een Zwitsers zakmes, het heeft heel veel functionaliteiten’, zegt projectmanager Haije Stigter van de NAM. ‘De Kroonborg is geboren uit frustratie. We werken al jaren met walk-to-work vessels, maar we konden altijd maar een beperkt aantal materialen en gereedschappen meenemen. We zochten naar een totaaloplossing om materialen en mensen op de juiste plek te krijgen. Naast een comfortabele accommodatie, waarop je bijvoorbeeld niet zeeziek wordt, wilden we ook een bewegingsgestuurde gangway en een bewegingsgestuurde kraan waarmee we containers met gereedschap en materiaal kunnen overzetten.’ De bewegingsgestuurde gangway is een

loopbrug van 22 meter waarover medewerkers veilig naar een platform kunnen lopen. Met het Ampelmann-systeem kan de brug golfbewegingen van 2,5 meter compenseren, waardoor ze bijna stil ligt. Hetzelfde geldt voor de kraan die op het dek staat. Ook met hoge golven kan die materiaal verladen. Bewegingssensoren Stigter: ‘De loopbrug en de kraan werken met bewegingssensoren die de beweging van het schip meten. De bewegingen worden door hydraulische cilinders gecompenseerd en zo ontstaat een stabiel platform. Het is eigenlijk een omgekeerde vluchtsimulator. Die probeert bewegingen van een vliegtuig te simuleren zoals stijgen, landen en turbulentie. Dus dat gaat vrij heftig.

De Kroonborg is een nieuw uniek onderhoudsschip van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Volgens projectmanager Haije Stigter is het schip is door de vele functionaliteiten net een Zwitsers zakmes.

PETROCHEM 3 - 2015 24

S NAM.indd 24

04-03-15 13:05

FOTO’S: NAM

Wij doen het omgekeerde en compenseren de golfbewegingen.’ Niet alleen het Ampelmann-systeem zorgt ervoor dat mensen op het schip weinig deining ervaren. Op de Kroonborg wordt ook gebruik gemaakt van dynamic positioning capabilities. Stigter: ‘Dat heb je nodig, want als je naast een gasproducerend platform komt, moet je zorgen dat het schip stil ligt.’ Het schip heeft een combinatie van twee boegschroeven en twee Voith Schneiders, een soort propellers. Die zien er niet uit als de traditionele scheepsschroeven, maar zijn verticaal in het water stekende vliegtuigbladen, zes aan beide kanten. Met die schroeven en met GPS-signalen weet de NAM het vaartuig op een bepaalde plek in de zee te laten liggen. Betrouwbaar In Nederland zijn ongeveer 175 kleine gasvelden op land en zee. Ruim een kwart van het Nederlandse aardgas komt uit deze velden. Door de Kroonborg

‘ Er kunnen zestig mensen aan boord, waarvan veertig technici en twintig scheepsbemanning.’ kan de NAM kleine velden ontwikkelen en de levensduur van velden verlengen. Woordvoerder Willem Rogge van de NAM: ‘Door het schip hebben we meer efficiënte werkuren. Met helikoptervluchten ben je enorm afhankelijk van het weer. Als het slecht weer is dan kan je niet uitvliegen of is het lastig om mensen op te halen.’ De Kroonborg is wat dat betreft veel betrouwbaarder. De verwachting is dat zij driehonderd dagen per jaar op zee is. Daarbij is er rekening mee gehouden dat het schip elke twee weken terugkomt naar de haven voor een nieuwe crew en dat er veertig dagen in het jaar zijn waarop het weer te slecht is. De platforms voor gaswinning zelf worden door het schip eenvoudiger en goedkoper. Rogge: ‘Helikopterdekken en andere zaken die eerst op platforms

zaten, zijn niet meer nodig. Zo zitten installaties om putten op te starten nu aan boord van de Kroonborg. Er kunnen zestig mensen aan boord, waarvan veertig technici en twintig scheepsbemanning. De technici kunnen aan verschillende platforms tegelijk werken, omdat je met het schip in de buurt blijft.’ Doordat de productiekosten voor de platforms omlaag gaan, kunnen de velden langer worden geëxploiteerd. De Kroonborg is een Nederlands product. Ze is gebouwd door Niestern Sander uit Delfzijl en Wagenborg uit dezelfde stad ondersteunt de NAM de komende tien jaar als rederij met offshore-operaties voor gaswinning. Het schip is maandag 7 februari gedoopt. Er wordt al mee gevaren, maar ze zal pas 2 april volledig operationeel zijn. ■ PETROCHEM 3 - 2015 25

S NAM.indd 25

04-03-15 13:05

PRODUCTEN

HYDRAULISCHE DRUKVERSTERKERS Scanwill Fluid Power introduceert de MP-XP drukversterkers met extra zijaansluiting, die de olie uit de cilinder direct afvoert naar de olietank. De oplossing is vooral geschikt als het risico bestaat dat er vuil in de olie komt bij het gebruik van snelkoppelingen. Tevens introduceert het bedrijf de MP-CT serie, die ideaal is voor kleine stand-alone hydraulische systemen met een beperkt olieverbruik en korte cycli. De MP-CT heeft een externe poort, die de hoge druk aanvoert zonder dat het aanvoersysteem onderbroken wordt. Hydraulische drukversterkers hebben een breed toepassingsgebied. Ze kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden in de machinebouw, bouwen sloopapparatuur, spuitgietmachines en hydraulisch gereedschap, maar ook in de offshore, ROV’s en reddingsapparatuur. Meer informatie bij: www.holland-hydraulics.nl MAGNETISCHE FLOWMETERS Emerson Process Management brengt de nieuwe Rosemount® 8700M-lijn magnetische flowmeters op de markt. Van glas gemaakte doorvoeren verzorgen de verbinding tussen geïsoleerde compartimenten van de transmitterbehuizing, waardoor een zo effectief mogelijke veiligheidsen betrouwbaarheidsbarrière wordt geboden. Het volledig gelaste sensorontwerp en de transmitterbehuizing met twee compartimenten zorgen ervoor dat cruciale onderdelen geïsoleerd blijven van de omgevingsrisico's, een belangrijke oorzaak van elektronicastoringen. Met de diagnostische coatingdetectie voor elektroden wordt eventuele vervuiling op de elektrode vastgesteld voordat het sensorsignaal wordt verstoord, zodat afwijking van de flowmeting wordt voorkomen Meer informatie bij: www.rosemount.com/8700 MAGNEETVENTIEL VOOR SIL-VEILIGHEIDSFUNCTIE Dankzij de inzet van een SIL-gekeurd voorstuurventiel is het Samsomatic magneetventiel type 3967 geschikt voor de inzet in veiligheidstoepassingen (SIS). Door toepassing van een voorstuurventiel is zelfs bij zeer geringe elektrische vermogens van 6 tot 26mWatt het magneetventiel in staat meer dan twintig miljoen keer te schakelen. Het magneetventiel is geschikt voor directe montage in de luchtleiding en kan ook geïntegreerd op een ventiel worden aangebouwd. Hiermee ontstaat een compacte opbouw en komt in sommige toepassingen de externe tubing te vervallen. Meer informatie bij: www.samson-regeltechniek.nl SNELHARDENDE VLOERSYSTEMEN Al meer dan veertig jaar ontwikkelt BASF Construction Chemicals het Ucrete kunststof vloersysteem. De snelhardende versie, Ucrete FAST, is door zijn eigenschappen geschikt voor de voedingsmiddelenindustrie en de (petro)chemische industrie. De vloer kan met het systeem bij een omgevingstemperatuur van 10°C al vijf uur na het aanbrengen volledig worden belast. De duurzame systemen zijn bestand tegen de meest extreme thermische, chemische en mechanische belastingen. Het systeem kan nog worden toegepast op betonnen ondergronden met tien procent restvocht, zonder dat dit ten koste gaat van de hechting en de duurzame werking. Meer informatie bij: www.master-builders-solutions.basf.nl

FLEXIBELE KETTINGKOPPELINGEN UIT NYLON EN STAAL De CR-serie kettingkoppelingen van Tsubaki omvat 24 modellen met een ketting uit hoogwaardig staal, terwijl de 28 modellen van de CN-serie een smeervrije nylon ketting hebben. Flexibele kettingkoppelingen worden doorgaans gebruikt als verbinding tussen motoren en aangedreven installaties, zoals ventilatoren, pompen, compressoren et cetera. Voor elk model is er een behuizing die de smering verbetert en de levensduur van de koppeling verlengt. Voor toepassingen met corrosiegevaar kan de nylon kettingkoppeling worden gebruikt, die geen smering nodig heeft en daardoor ook nog voorkomt dat de directe omgeving met vet wordt verontreinigd. Nylon kettingkoppelingen zijn stiller dan de uitvoering met een metalen ketting Meer informatie bij: www.dmaeuropa.com REFLECTIETRANSFERS Een transfer op bedrijfskleding draagt bij aan de uitstraling en herkenbaarheid van medewerkers. De transfers van Youfocus kunnen op alle textielsoorten worden aangebracht. Industrieel wassen is mogelijk. Naast reflectie kunt u ook kiezen voor fluorescerende of vlamvertragende transfers. Meer informatie bij: www.youfocus.nl STROOMTANGEN De Beha Amprobe AMP-serie omvat een vijftal nieuwe stroomtangen met snel reagerende processoren voor snel en foutloos meten. Deze instrumenten zijn in staat tot nauwkeurige stroommetingen in het lage bereik vanaf 0,10 tot 60,00 A . De serie is geschikt voor het meten van stroom, spanning en frequentie aan elektrische installaties, inclusief vervormde, niet-sinusvormige signalen en frequentie geregelde aandrijvingen (laagdoorlaatfilter). Deze toestellen bieden ook twee functies die handig zijn bij onderhoud van HVAC-installaties, te weten temperatuurmeting en een microampère-bereik voor meting aan vlamsensoren (ionisatiestroommeting). Meer informatie bij: www.euro-index.nl

PETROCHEM 3 - 2015 26

G Producten.indd 26

04-03-15 12:58

PRODUCTEN

VEILIGHEIDSSCHOEN MET SLIPWEERSTAND Honeywell heeft de Otter Premium Protect-serie met veiligheidsschoenen met antislipzolen uitgebreid met twee damesschoenen. Daarnaast introduceerde het bedrijf kleinere schoenmaten voor personeel in de utiliteitssector, mechanische techniek, bouwindustrie, elektronicaproductie, transport en logistiek en gassector. De twee nieuwe schoenontwerpen hebben goede antislipprestaties voor de EN-test voor antislipeigenschappen en dragen het SRC-keurmerk. De PU/nitriel-zool is snijbestendig, biedt bescherming tegen veel zuren en oliën en is bij kort contact bestand tegen temperaturen tot 300 graden. Het profiel van de zool is zelfreinigend. De serie is goedgekeurd voor gebruik in omgevingen met elektrostatische ontlading en voorkomen elektrostatische lading en ontlading. Meer informatie: www.honeywellsafety.com DRYING LOCKER De drying locker is een modulaire kast voor 1 tot 13 personen. De radiator onderin elke kast zorgt voor een constante warme luchtstroom die via het plafond van de kast weer wordt weggezogen. Op deze manier is vochtige kleding binnen enkele uren weer droog en hygiënisch. De kasten kunnen, indien gewenst, worden voorzien van kluisjes zodat alles veilig kan worden opgeborgen. De lockers hebben een laag verbruik. Om energie te besparen gaat de radiator uit zodra een deur opengaat en is het mogelijk de temperatuur van elke locker individueel in te stellen. Aan de buitenkant brandt bovendien een lampje ter indicatie dat de radiator aan staat. Meer informatie: www.algeco.nl WATERDICHTE WERKBROEK Björnkläder introduceert een werkbroek met toolpockets die de drager droog en warm houdt tijdens regenachtige dagen. De Carpenter Nordic werkbroek is EPIC behandeld, waardoor de broek niet alleen waterafstotend, maar ook winddicht, sneldrogend en ademend is. Bovendien biedt de broek UV-protectie en is deze duurzaam geproduceerd. De broek is voorzien van vele praktische opbergmogelijkheden en reflecties voor een goede zichtbaarheid. Meer informatie bij: www.wiltec.nl TOOLBOX Voor het werk op locatie hebben vakmannen nogal wat materiaal nodig: gereedschap en reserveonderdelen, maar ook verven, kleefstoffen, reinigingsoliën en smeervetten horen doorgaans tot de standaarduitrusting in elke bedrijfswagen. Omdat het vaak gaat om gevaarlijke producten, is veilig, gereglementeerd transport noodzakelijk. De MEWA Tool-Box is een veilige oplossing. Een handig formaat (42,5 x 39 x 45 cm), makkelijk stapelbaar en af te sluiten. Poetsdoeken die verzadigd zijn met vetten, oliën en andere gevaarlijke stoffen lopen het gevaar te ontbranden wanneer ze zomaar in de wagen worden gegooid en er aan de lucht worden blootgesteld. In de toolbox worden de poetsdoeken veilig bewaard en bestaat dat risico dus niet. Hij is geschikt als gereedschapskist, voor het transport van kleine onderdelen en verpakkingen. Een handige wand zorgt voor het gescheiden transport van schone en vuile poetsdoeken. Meer informatie bij: www.mewa-service.nl

LEIDINGMERKERS Brady biedt leidingmerkers aan voor verschillende sectoren, waaronder de chemische industrie, de olieen gasindustrie, de energiesector, de maritieme sector, de voedings- en drankindustrie, en de procesindustrie in het algemeen. Zelfklevende en niet-klevende leidingmerkers zijn verkrijgbaar in alle kleuren, afmetingen en lay-outs, zodat deze kunnen worden afgestemd op internationale, nationale of bedrijfsnormen. Door de juiste symbolen te gebruiken, kunnen de leidingmerkers conformiteit met de CLP/GHS-verordening ondersteunen en duidelijk de risico’s communiceren aan werknemers, aannemers en hulpverleners. Alle leidingmerkers zijn gemaakt op basis van onderzochte en geteste labelmaterialen, incombinatie met specifiek ontworpen kleefstoffen en inkten die bestand zijn tegen olie, gas, chemicaliën, solventen en langdurige blootstelling aan uv-licht. Meer informatie bij: www.bradycorp.com VALBESCHERMING Bij de nieuwe serie H-Design harnassen van Miller harnassen zitten de banden als aparte band om ieder been. Hierdoor heeft de drager meer bewegingsvrijheid. De harnassen zijn gemakkelijk aan te trekken en in te stellen voor optimale veiligheid. De harnassen zijn speciaal ontwikkeld voor de bouw en algemene industriesectoren. De banden zijn gemaakt in high-visibility kleuren voor extra zichtbaarheid. Daarnaast is het harnas gemaakt van water-, vet-, olieen vuilafstotend materiaal. Het harnas is beschikbaar in 12 verschillende versies; 1-punts en 2-punts harnas, met D-ring of dubbele verankeringslus, met manuele of automatische gespen en Duraflex (rekbare) banden en normale niet-rekbare banden. Elk harnas is bovendien voorzien van een valindicator op zowel de voor- als achterzijde. Meer informatie bij: www.wiltec.nl

PETROCHEM 3 - 2015 27

G Producten.indd 27

04-03-15 12:58

INNOVATIE Robot neemt inspectie tanks over Tanktechniek heeft samen met ID-TEC een robot ontwikkeld die kan worden gebruikt om tanks inwendig te inspecteren. Het betreden van tanks door mensen is bij steeds meer grote oliemaatschappijen niet meer toegestaan, omdat het een niet-veilige werkmethode is. Deze Tankviewer kan een inspectie uitvoeren zonder dat mensen de tank hoeven te betreden, een non man entry method, zelfs niet honderd procent inwendig gecoate tanks. De robot meet automatisch afschot en beschikt over een camera waarbij alle beelden direct worden opgeslagen. Deze werkmethodiek is betrouwbaar, efficiënt en met name veiliger. Wetgeving schrijft voor dat brandstoftanks eens per vijftien jaar inwendig moeten worden gekeurd. Onderzoek naar extractie NWO en ISPT steken gezamenlijk anderhalf miljoen euro in vier onderzoeksprojecten die moeten bijdragen aan een verbeterde efficiëntie en een hogere duurzaamheid van scheidingsprocessen. In grootschalige industriële scheidingsprocessen vormt extractie een belangrijke schakel. Het maken en breken van emulsies speelt hierbij een essentiële rol. Dit vormt het onderwerp van twee projecten. Het onderzoek in de andere twee projecten richt zich hoofdzakelijk op nanofiltratie van organische bulkmengels. Zo zullen uitzonderlijke filters worden ontwikkeld die het toelaten om opgeloste stoffen uit agressieve oplosmiddelen te verwijderen. De eigenschappen van deze filters komen voort uit hun speciale hybride structuur. Ze bestaan uit een groot netwerk van afwisselend organische en anorganische moleculaire bouwstenen. In het andere project worden nieuwe membranen ontwikkeld waarbij een dun polymeerlaagje wordt aangebracht in poreus keramiek. Dit resulteert in zeer stabiele en hoog selectieve membranen.

MKB-ER AAN DE SLAG MET VEILIGE VLOEISTOFMETER TNO Negen mkb-ondernemers krijgen een betaalde opdracht van TNO om uit te zoeken of zij een bepaalde TNO-technologie tot een nieuw product voor hun bedrijf kunnen ontwikkelen. Een van de ondernemers gaat aan de slag met een technologie om veilig vloeistof te meten in opslagtanks. Het gaat om een fiber optisch meetsysteem voor het meten van vloeistofniveaus in bijvoorbeeld opslagtanks. De technologie is explosieveilig en daarmee bijzonder geschikt voor de olie-industrie. Het meetsysteem maakt het eveneens mogelijk om aan te tonen welke vloeistof of vloeistoflagen er in het reservoir zitten. De technologie is gebaseerd op fiber optische sensoren. Je neemt een glasvezelkabeltje en brengt daar kerfjes in aan. Daarna stuur je licht door het kabeltje en aan de verandering van de golflengte bij de kerfjes kun je afmeten hoe hoog het vloeistofpeil is. Bovendien kun je op deze manier de dichtheid van de vloeistoffen meten. Omdat iedere vloeistof een kenmerkende dichtheid heeft, weet je om welke vloeistof het gaat en of er verschillende vloeistoflagen zijn, zoals bij waterafscheiding in tanks. Het systeem is bruikbaar in grote tanks en leidingsystemen en omdat het geen gebruik maakt van elektrische stroom is er geen kans op het ontstaan van vonkjes. Dat maakt het bij uitstek geschikt voor gebruik in de olie-industrie. Met een paar kleine aanpassingen kan ook het uitzetten of krimpen van de tank als gevolg van temperatuurverschillen in de metingen worden meegenomen. Dat vergroot de nauwkeurigheid van de gegevens. De meetresultaten zijn gedigitaliseerd en op afstand afleesbaar. Zowel de sensoren als het kastje dat de gegevens uitleest en doorgeeft, bevatten gepatenteerde TNO-technologie. Die zijn al toegepast in een werkend prototype, maar dat is nog geen marktrijp product. De ondernemer die het idee nu oppakt, moet van het prototype nog een robuust apparaat maken en zorgen voor de juiste aansluitingen met andere apparatuur. RUBBERBOOM ALS OLIEBRON Uit zaden van de rubberboom, een laagwaardig afvalproduct van plantages, is olie te winnen. Kleine boeren in Indonesië zouden deze olie direct kunnen gebruiken in een generator, maar het is ook mogelijk de olie om te zetten in biodiesel of bioplastic. Dat zijn de conclusies van promovendus Yusuf Abduh van de Rijksuniversiteit Groningen. Rubberbomen produceren een tot twee keer per jaar zaden, die voor ongeveer dertig procent uit olie bestaan. De zaden worden soms als veevoer gebruikt of ze blijven liggen. Op basis van eerdere ervaringen met het winnen van olie uit jatropha-noten heeft Abduh onderzocht of deze olie winbaar en bruikbaar is. De kwaliteit van de olie blijkt vergelijkbaar te zijn met die van andere plantaardige olie. De zaden zijn in een schroefpers (expeller) onder verschillende condities getest. Door onder meer een klein beetje ethanol bij de zaden te doen wist Abduh ongeveer driekwart van de olie uit de zaden te halen. Ethanol is ook nodig voor een volgende stap, de omzetting van de ruwe olie in biodiesel. Maar de olie is ook zonder verdere bewerking te gebruiken in een stationaire motor, bijvoorbeeld een stroomgenerator voor eigen energievoorziening. Verder bleek het mogelijk te zijn om rubberolie om te zetten in polymeren die de grondstof vormen voor thermoharders, zoals epoxyharsen voor gebruik in lijmen.

PETROCHEM 3 - 2015 28

J Innovatie.indd 28

04-03-15 12:59

INNOVATIE

FOTO: BPT

FOTO: ENVIROPACK

FOTO: BPT

FLOWID PILOT VOOR SPINNING DISC-TECHNOLOGIE FLOWID BOUWT PILOT VOORBOUWT SPINNING DISC-TECHNOLOGIE DUIDELIJKE NORMEN VOOR BIOBASED PRODUCTEN Flowid gaat haar gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen naarITANKS-LEDEN een indusITANKS-LEDEN Flowid gaat haar gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen naar een indusINNOVATIE ITANKS-LEDEN In opdracht van de Unieisdoet triële omgeving, op commerciële schaal. DeEuropese spinning disc een nieuw type chemische Platform Petrochem Platform triële omgeving, op commerciële schaal. De spinning disc is een nieuw type chemische Petrochem Platform Wageningen UR conventionele Food & Biobased reactor, die niet veel kleiner isreactors, dan reactors, maar ookPetrochem veiliger, reactor, die niet alleen veel kleiner is alleen dan conventionele maar ook veiliger, Research onderzoek naar normen voor efficiënter enDe milieuvriendelijker. De kleinschalige fabriek wordt gebouwd op de Brightefficiënter en milieuvriendelijker. kleinschalige fabriek wordt gebouwd op de BrightFLOWID BOUWT PILOT VOOR SPINNING DISC-TECHNOLOGIE biobased producten. Er bestaat nog veel landsinChemelot Campus Sittard-Geleen en moet eind 2015 klaar zijn. ITANKS-LEDEN lands Sittard-Geleen en in moet eind 2015 klaar zijn. FlowidChemelot gaat haarCampus gepatenteerde spinning disc-technologie opschalen naar een indusonduidelijkheid over biobased producten, In een spinning disc-reactor worden vloeistoffen van bovenaf op horizon- Platform In eenomgeving, spinning disc-reactor worden verschillende vloeistoffen van bovenaf horizontriële op commerciële schaal. De spinning discverschillende is een nieuw typeop chemische Petrochem die vaak andere functionele eigenschappen taal geplaatste gedoseerd. Dezo schijven, ongeveer zo groot als een cd, draaien taal geplaatste gedoseerd. De schijven, ongeveer groot als een draaien reactor, die nietschijven alleen veel kleiner isschijven dan conventionele reactors, maar ook cd, veiliger, en andere end-of-life opties kennen dan opin een nauw aanrond rond in een nauw efficiënter en milieuvriendelijker. De kleinschalige fabrieksnel wordt gebouwd op snel deaanBrightaardolie gebaseerde producten. sluitende Heldere behuizing. Door de sluitende Door de lands Chemelot Campus in Sittard-Geleen en moet eind 2015 klaar behuizing. zijn. normen dragen bij aan het wegnemen van centrifugale centrifugale krachten mengen In een spinning disc-reactor worden verschillende vloeistoffen van bovenaf op horizon- krachten mengen barrières voor de introductie vande deze prostoffen dezostoffen langs de terwijl ze langs de taal geplaatste schijven gedoseerd. De schijven, ongeveer groot terwijl als eenze cd, draaien ducten op de markt. draaiende schijven worden draaiende schijven worden snel rond in een nauw aanZo bestaan er over de ‘end-of-life’ opties gepompt. De stoffengepompt. gaan de De stoffen gaan sluitende behuizing. Door van biobased producten, zoals comgoed controleerbare onder goed controleerbare centrifugale krachtenonder mengen posteerbaarheid, mogelijkhedenomstandigheden voor een chemiomstandigheden een chemide stoffen terwijl ze langs de vergisting en recycling, veel misverstansche reactie aan en het ontstasche reactie aan en worden het ontstadraaiende schijven den. Wanneer een product het predicaat ne product wordt afgevangen. ne productDe wordt afgevangen. gepompt. stoffen gaan 'composteerbaar' krijgt, denkt naar men een al snel Flowid schaalt dehet technologie op van het laboratorium industriële omgeving. Flowid schaalt de technologie op van laboratorium naar een industriële omgeving. onder goed controleerbare dat het ook biologisch afbreekbaar is in bijDitom maakt het mogelijk om de capaciteit te verhogen kubieke Dit maakt het mogelijk de capaciteit te verhogen van omstandigheden 8 kubieke meter van naar kubie-meter naar 80 kubieeen880 chemivoorbeeld een maritieme omgeving. niet altijd het geval: de afbraak in een comkevoor meter pertoepassingen dag,Dat watisvoor veelvoldoende toepassingen is. ke meter per dag, wat veel ruim is. ruim sche reactie aanvoldoende en het ontstaposteerproces verloopt heel anders dan bijvoorbeeld in de volle grond, en diede is TU/e, weer waar de technologie realiseren de fabriek samen Bij het realiseren vanBij dehet fabriek werkt van Flowid samen werkt met ne deFlowid TU/e, waar demet technologie product wordt afgevangen. anders dan in de zee.werd ontwikkeld, en met Brightlands Chemelot Campus, waar de nodige voorzieningen werd ontwikkeld, met Brightlands Campus, waar deindustriële nodige voorzieningen Flowid schaalt de en technologie op van Chemelot het laboratorium naar een omgeving. Deze en andere misverstanden werpen barrières op voorzijn. biobased producten. Enerzijds voor dergelijke fabrieken aanwezig Met het project is 80 1,7 miljoen euro gemoeid, voor dergelijke fabrieken zijn. Met het project miljoen euronaar gemoeid, Dit maakt het mogelijk omaanwezig de capaciteit te verhogen vanis81,7 kubieke meter kubieomdat onterecht claims worden verbonden aan omschrijvingen zoals 'composteerbaar' waarvan ruim 700.000 subsidie uit hetis.Operationeel Programma Zuid-Nederland waarvan 700.000 euro veel subsidie uit heteuro Operationeel Programma Zuid-Nederland ke meter ruim per dag, wat voor toepassingen ruim voldoende of 'bioafbreekbaar'. Anderzijds omdat bedrijven die te maken krijgen met end-of-life (OP-Zuid). Bij het realiseren van(OP-Zuid). de fabriek werkt Flowid samen met de TU/e, waar de technologie opties, zoals recyclingbedrijven, biobased producten niet willen verwerken. Vanwege die werd ontwikkeld, en met Brightlands Chemelot Campus, waar de nodige voorzieningen onduidelijkheid zijn recyclingbedrijven bang dat LEGIO biobased producten de kwaliteit van de NIEUWSTE 3D-BRIL HEEFT TOEPASSINGEN NIEUWSTE 3D-BRIL HEEFT LEGIO TOEPASSINGEN voor dergelijke fabrieken aanwezig zijn. Met het project is 1,7 miljoen euro gemoeid, recyclingstroom verminderen. Windows 10 draait niet alleen telefoon, tablet pc, maar Windows 10 draait straks niet alleen op je telefoon, tabletop enje pc, maar Zuid-Nederland ook op jeenneus via ook op je neus via waarvan ruim 700.000 euro subsidie uit straks het Operationeel Programma Om deze en andere misverstanden weg te nemen, bekijktvan Wageningen UR in het project HoloLens, een nieuwe computerbril Microsoft. Amper een week nadat Google aanHoloLens, computerbril van Microsoft. Amper een week nadat Google aan(OP-Zuid). een nieuwe Open-Bio wat er precies gebeurt met een biobased of composteerbare verpakking wankondigde computerbril Glass niet meer te verkopen, introduceerde kondigde computerbril Glass niet meer te verkopen, introduceerde Microsoft zijn eigen Microsoft zijn eigen neer deze in het sorteersysteem terecht komt. Daarnaast werken onderzoekers aan bete- Rift, de virtual reavariant: HoloLens. Het isGoogle een kruising Google en Oculus variant: HoloLens. Het is eenLEGIO kruising tussen Glasstussen en Oculus Rift,Glass de virtual reaNIEUWSTE 3D-BRIL HEEFT TOEPASSINGEN re testmethoden voor het bepalen van de bioafbreekbaarheid in verschillende (bedoelde lity-bril van Facebook. lity-bril van Windows 10Facebook. draait straks niet alleen op je telefoon, tablet en pc, maar ook op je neus via en onbedoelde) end-of-life opties. Opties zoals anaerobe vergisting, thuis-composteren, HoloLens zie je deen wereld om je heen, en daar overheen wordt een 3D-beeld Door de HoloLens zieDoor jecomputerbril dede wereld om je heen, daar overheen wordt eenGoogle 3D-beeld HoloLens, een nieuwe van Microsoft. Amper een week nadat aanbioafbreekbaarheid in volle grond en in de zee. geprojecteerd dat je rekening houdt met je reality positie. reality geprojecteerd dat rekening houdt met Augmented isAugmented de vakterm: een is de vakterm: een kondigde computerbril Glass niet meer tepositie. verkopen, introduceerde Microsoft zijn eigen werkelijkheid waaraan toegevoegd. werkelijkheid waaraan virtuele objecten zijnvirtuele toegevoegd. variant: HoloLens. Het is een kruising tussen Googleobjecten Glass enzijn Oculus Rift, de virtual reaSloot Tankbouw EFFICIËNTIE VAN PLASTIC ZONNECEL DE LOEP Sloot Tankbouw Zo’n doorkijkbril is ONDER nietjonge nieuw. Zo biedt het al enige tijd een compuZo’n doorkijkbril is niet nieuw. Zo biedt het bedrijf ODG al jonge enige bedrijf tijd eenODG compulity-bril van Facebook. Een plastic zonnecel terbril heeft een twee tot drie keer hogere efficiëntie als men tijdens de met doorkijklenzen Hetoverheen knappe van Microsofts HoloLens is dat het apparaat terbril met doorkijklenzen Het knappe van aan. Microsofts HoloLens is dat apparaat Door de HoloLens zie je deaan. wereld om je heen, en daar wordt eenhet 3D-beeld productie een extra oplosmiddel toevoegt, vergelijkbaar met deherkent rol vanHoloLens bakpoeder in het beeld aanpast oppositie. je positie. Daarnaast zodat je met het beeld aanpast je positie. Daarnaast herkent HoloLens bewegingen zodat jebewegingen met geprojecteerd dat op rekening houdt met je Augmented reality is de vakterm: een een deegmengsel. Hoe dat precies komt, was tien jaar lang onduidelijk. Nu hebben gebaren taken kan uitvoeren: virtuele virtuele knoppenobjecten indrukken, virtuele objecten manipuleren gebaren takenwaaraan kan uitvoeren: virtuele knoppen indrukken, manipuleren werkelijkheid virtuele objecten zijn toegevoegd. onderzoekers van TUen Eindhoven deinkwestie eindelijk opgehelderd. De nieuwe inzichten Sloot Tankbouw rondlopen eenhet virtuele en rondlopen in een virtuele 3D-wereld. Zo’n doorkijkbril is niet nieuw. Zo biedt jonge 3D-wereld. bedrijf ODG al enige tijd een compumaken een doelgerichtere ontwikkeling van plastic zonnecellen mogelijk. terbril met doorkijklenzen aan. Het knappe van Microsofts HoloLens is dat het apparaat Plastic zonnecellen, ook bekend als organische zonnecellen, gebruiken polymeren in het beeld aanpast op je positie. Daarnaast herkent HoloLens bewegingen zodat je met plaats van het gangbaardere silicium om de energie uit zonlicht om te zetten in elektricigebaren taken kan uitvoeren: virtuele knoppen indrukken, virtuele objecten manipuleren teit. Plastic als basismateriaal maakt deze zonnecellen goedkoop, licht en flexibel, maar en rondlopen in een virtuele 3D-wereld. qua efficiëntie blijven ze met zo’n tien procent vooralsnog achter bij commerciële siliciumzonnecellen, die tussen de vijftien en twintig procent halen. Ongeveer tien jaar geleden ontdekte men per toeval dat de efficiëntie van een plastic zonnecel met een factor twee tot drie omhoog gaat als je tijdens het productieproces een tweede oplosmiddel toevoegt. Maar niemand wist precies waarom dat zo’n gunstig effect heeft op de efficiëntie. Wel wist men dat het iets te maken moest hebben met de ‘morfologie’ van de zonnecel, simpel gezegd de precieze structuur van twee gemengde plastic componenten in de cel waartussen elektronen gaan bewegen na inval van het zonlicht. Deze worden tijdens het productieproces in oplossing gebracht, waarna ze door verdamping opdrogen en uitharden. DEZE RUBRIEK WORDT MEDE DEZE RUBRIEK WORDT MEDE DEZE RUBRIEK De Eindhovense onderzoekers zagen dat als je géén extra oplosmiddel toevoegt er grote MOGELIJK WORDT MEDE GEMAAKT MOGELIJK DOOR GEMAAKT DOOR MOGELIJK druppels blijken te ontstaan tijdens het uitharden van het plastic mengsel. Deze hindeGEMAAKT DOOR ren het elektrontransport en dus de werking van de zonnecel. Hoe meer van het extra oplosmiddel in de oplossing zit, des te kleiner die druppels uiteindelijk blijken te zijn, tot DEZE RUBRIEK WORDT MEDE ze bij een bepaalde hoeveelheid compleet verdwijnen. MOGELIJK GEMAAKT DOOR PETROCHEM 1 – 2015 PETROCHEM 1 – 2015 47 PETROCHEM 3 - 2015 29

J_Innovaties.indd 47 J Innovatie.indd 29

J_Innovaties.indd 47

PETROCHEM 1 – 2015

04-02-15 08:59 04-03-15 12:59

04-

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olieen chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

PET3 platform.indd 30

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

04-03-15 13:08

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Johan Alebregtse AkzoNobel Indus trial Chemicals, site director Rotterdam

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Karin Husmann Plant One, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Bout Bout&Co, partner

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Henk Leegwater Lexxin,

Wouter Stam Flowid, managing director

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, consultant

Bart Leenders Neste Oil, managing director

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor van de Linde iTanks, managing director

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PET3 platform.indd 31

consultant

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

04-03-15 13:08

(advertorial)

Safety-V informeert actueel

Eric Termijn is SHEQ manager bij OCI Terminal Europoort. In zijn vakgebied is communicatie van groot belang. Niet alleen in geval van calamiteiten, maar juist ook tijdens de dagelijkse gang van zaken is het verspreiden van actuele informatie belangrijk. Sinds kort maakt OCI Terminal Europoort gebruik van Safety-V voor het delen van de juiste informatie. Termijn merkt de voordelen. Bij OCI Terminal Europoort vindt opslag en verlading plaats van ammoniak. De terminal ligt tussen andere opslagtanks aan het water. Termijn: ‘We hebben een interessant product. Ammoniak wordt bij -33 graden Celsius bewaard in dubbelwandige opslagtanks. Bij deze temperatuur is het product nog onder het kookpunt en is daarmee vloeibaar. We verladen het product hier tussen binnenvaart, spoor en vrachtwagens.’ De terminal is 24/7 in bedrijf, elke dag van het jaar. En naast het team van OCI van ruim 25 medewerkers, zijn er vaak ook mensen van aannemers over de vloer, voor projecten of onderhoud. Termijn: ‘We zijn elk uur van de dag in bedrijf, maar je ziet niet iedereen elke dag. En dan is communicatie van groot belang. Aanvullend op de methoden die we al gebruiken, zijn we een proef gestart met Safety-V. Direct als je bij ons het gebouw in komt, staat er een scherm op een voet waarop actuele en relevante informatie wordt gedeeld.’ Termijn somt op wat er allemaal op het scherm getoond wordt: ‘Indien van toepassing staan er safety alerts, geven we de actuele weercondities, tonen we waar projecten plaatsvinden op de site en natuurlijk laten we zien hoeveel dagen we zonder ongevallen werken. Maar ook over de nieuwbouw die nu op de site plaats-

Adv Safety V.indd 32

vindt, geven we regelmatig updates.’ Zowel voor collega’s als bezoekers wordt de informatie gepresenteerd. ‘Verjaardagen en bezoeken, maar ook KPI’s en nieuwsberichten komen voorbij op de schermen.’ De informatie op de schermen wordt door OCI zelf verzorgd. Termijn: ‘We beheren het scherm zelf. Met een eenvoudige dropbox worden Powerpoint-presentaties, filmpjes en andere informatie geüpload. En we kunnen voor nieuwsberichten gebruik maken van RSS feeds. We kunnen in principe van overal de informatie beheren.’ De proef met Safety-V bevalt; zowel de collega’s als bezoekers en aannemers zijn tevreden over de informatievoorziening. OCI Terminal Europoort overweegt om nog twee schermen te plaatsen. Elk met een eigen informatievoorziening en doelgroep. Termijn: ‘De schermen zullen vanuit het secretariaat worden onderhouden. Zij zorgen dat er vanuit alle relevante disciplines in ons bedrijf informatie wordt aangeleverd.’ Eric Termijn onderstreept het belang van complete communicatie: ‘Veiligheid is voor ons hoofdzaak en daarom werken we met deskundige medewerkers en zorgen we voor training en opleiding. Daarbij zien we ook dat meer dan negentig procent van incidenten op een of andere manier een communicatiefactor heeft. Wij willen er dan ook alles aan doen om zo goed mogelijk te communiceren. Safety-V is daar een belangrijke factor in.’ www.Safety-V.com Cornerstone building Rotterdam Airportplein 22-R 3045 AP Rotterdam E : info@safety-v.com T : +31 (0)10 511 2447

04-03-15 12:44

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Competences in composites www.2comp.nl/composieten-voor-professionals

COMPOSIETEN VOOR PROFESSIONALS De afgelopen decennia zie je steeds meer composietmaterialen en nieuwe toepassingen in verschillende industrieën naast de luchtvaart en maritieme ook industrieel ontwerp, infra, bouw en machinebouw. In de training komen alle aspecten van de productlevenscyclus van composieten aan de orde.

31 maart 2015 Verschillende locaties

CONGRES / BEURS / EVENEMENT 1-2 april 2015 Antwerp Expo, Antwerpen

Easyfairs www.easyfairs.com/nl/ visit-the-future

INDUSTRY & ENVIRONMENT 2015 Deze beurs presenteert oplossingen en -diensten binnen (afval)waterbehandeling, bodem- & grondwaterbehandeling, lucht- & emissiebehandeling, afval & recycling en power solutions, aan de hand van de nieuwste procestechnologie en meet- & controleapparatuur. Deze beurs wordt gelijktijdig georganiseerd met Maintenance 2015, expo voor industrieel onderhoud en shutdown technologie.

Petrochem platform www.mastersofindustry.nl

MASTERS OF INDUSTRY – DE SUIKERBIETCHEMIE 2 april 2015 Suiker is een prima grondstof voor verschillende chemische producten en brand- Groningen Seaports/ stoffen. In landen als Brazilië wordt suikerriet al decennialang zodanig ingezet. Delfzijl Maar hoe zit het dan met de suikerbiet? Binnen enkele jaren mogen er meer suikerbieten worden verbouwd in Europa. In Nederland kunnen twee gebieden daar veel van profiteren: het Zuidwesten en het Noordoosten. Beide in de nabijheid van veel chemische industrie. In de Eemsdelta wordt de suikerbiet al als een gemarchandeer gezien. Maar wat zijn de do’s en dont’s?

Management Producties www.biobasedcongres.nl

BIOBASED INDUSTRY Diverse sprekers praten over thema's als biobased innovatie, bio-energie en biomassa als grondstof voor de industrie. In een gesprek gaan Stientje van Veldhoven, Lid Tweede Kamer, Willem Sederel, Directeur Biobased Delta, en Hans Huijbers, Voorzitter ZLTO, in discussie over de biobased potentie van Nederland.

9 april 2015 Delft

Managment Producties www.havencongres.nl

HAVENCONGRES ROTTERDAM 2015 Het versterken van de ketens is nodig om verdere efficiëntie en hoge betrouwbaarheid te kunnen garanderen. Doelgroep: directeuren en managers werkzaam in: transport & distributie, overslag, chemie, opslag, industrie en handel.

16 april 2015 Rotterdam

Navingo BV www.maritimeoffshorecareerevent.com

MARITIME & OFFSHORE CAREER EVENT (MOCE) Werken in de maritieme & offshore sector wordt steeds populairder. MOCE richt zich op alle sectoren uit de maritieme en offshore cluster. Van waterbouw en dredging tot maritieme arbeidsbemiddeling, van logistiek tot energie, van marine tot binnenvaart en van offshore tot havens.

22 april 2015 Beurs-WTC gebouw, Rotterdam

Petrochem platform www.deltavisie2015.nl

DELTAVISIE 2015 – ZERO Cijfers mogen nooit op zichzelf staan. Elk getal moet altijd worden gerelateerd aan een context. Een voorbeeld: honderdduizend kan heel veel zijn, maar voor multinationals is honderdduizend euro bijna niks. Een uitzondering is het getal nul. Dit getal is namelijk heel duidelijk en kan vaak zonder context worden gelezen. Het is namelijk ‘niks’. Ook zonder relatie met de realiteit blijft het niets. Nul heeft daarom misschien ook bijna nooit nieuwswaarde. Nul ongelukken, nul schade, het is geen nieuws. Als je nul zetels krijgt bij verkiezingen, verdwijn je vanzelf uit het nieuws. Nul is bijna nooit interessant. Toch is “nul” in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul.

4 juni 2015 Rotterdam

PETROCHEM 3 - 2015 33

K Agenda.indd 33

04-03-15 13:00

PINIONS ONTWORPEN IN SCHIEDAM

OFFSHORE NL

PINIONS, HAKEN EN KABELSCHIJVEN GELEVERD

DE DRAGENDE KRACHT VAN DE OFFSHORE

VANUIT HAPS AFSLUITERS GELEVERD UIT

DE ONMISBARE SCHAKELS UIT DE OFFSHORE

GOUDA EN

ONTMOETEN ELKAAR OP 24 EN 25 MAART

HARDINXVELDGIESSENDAM

2015 IN GORINCHEM

STAALCONSTRUCTIE DOOR EEN BEDRIJF UIT ZWIJNDRECHT

BOORGEREEDSCHAPPEN GELEVERD VANUIT ETTEN-LEUR

@offnl_eh

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/offshore-go

25% korting op uw vacature

VACATURES Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt. Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Miriam Rook,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

miriam.rook@industrielinqs.nl

pet_vacature_advertentie.indd 1

K Agenda.indd 34

23-10-14 15:02

04-03-15 13:00

ONBEVANGEN

Vroeger had ik af en toe spijt van een gemist event, maar tegenwoordig neem ik alles zoals het komt.

Fear of missing out Soms krijg je het gevoel dat de wereld te snel draait. En dan bedoel ik niet met jezelf als middelpunt, maar eerder dat alles te snel langs je doorzoeft. ’s Nachts geslapen? Jammer, het noorderlicht, een komeet of een maansverduistering gemist. ’s Avonds geen zin om uit te gaan, maar gewoon gezellig thuisgebleven? Vervelend, want net het huwelijksaanzoek én bijbehorend topfeestje van goede vrienden overgeslagen. Weekendje weg met z’n tweeën? Juist dan krijg je telefoon van de schoonmoeder om te melden dat je kleintje zijn eerste echte pasjes heeft gezet . Zo kan ik blijven doorgaan. Niet dramatisch natuurlijk, maar leuk is anders. Ook hier moet je keuzes maken met de dingen waar je ja of nee op antwoordt. Nee zeggen is niet gemakkelijk, maar soms nodig. Keuzestress Er bestaat een woord voor. FOMO, ‘fear of missing out’. Op alles wat je gevraagd wordt ja zeggen omdat je bang bent om ook maar iets te moeten missen. Je doet zoveel mogelijk, maar toch heb je het gevoel dat je altijd op de verkeerde plaats bent en dingen mist. Even verduidelijken: ik lijd er niet (meer) aan. Vroeger had ik af en toe spijt van een gemist event, maar tegenwoordig neem ik alles zoals het komt. We zien wel waar we op een bepaald moment, gepland of niet gepland, belanden. Veel minder stress om zo door het leven te gaan. Ik moet zeggen dat ik er met de tijd beter in ben geworden. Sommigen hebben echter ondanks de tijd hun instelling of karakter tegen. Ik zie ze rondom mij gebukt gaan onder keuzestress of nog erger, tegen een burn-out op het werk aanhikken. Niet kunnen beslissen wat je in een restaurant bestelt is niet zo erg, maar overbelast worden op je werk omdat collega’s eigenlijk van je profiteren, wel. Speciaal een vakantie omboeken en zo je vrouw dwingen om ook haar vakantieschema én dat van haar collega’s om te gooien, enkel om een groot jubileumfeest op het werk te kunnen meepikken? Onlangs gehoord van de vrouw in kwestie. Of het überhaupt moeilijk hebben om vakantie te nemen. Niet beseffen dat de wereld en bijgevolg ook de fabriek uiteindelijk

blijft draaien, of je nu slaapt, werkt of op vakantie bent. Het is gewoon een kwestie van goede afspraken, zodat de juiste mensen weten wat van hen verwacht wordt. Die-hards Het hangt eigenlijk samen met de zaken niet kunnen loslaten. Onlangs las ik in een tijdschrift dat een Duits bedrijf aan zijn werknemers verbood om langer dan tien uur aanwezig te zijn op het werk. Een ander bedrijf besliste om de server uit te zetten na acht uur ‘s avonds, zodat de medewerkers met BlackBerry thuis gedwongen worden om het werk los te laten. Al zullen de die-hards wel hard protesteren en waarschijnlijk zelfs een achterpoortje vinden, ik vind het geen slechte beslissing. Misschien niet in alle sectoren, maar toch in de meeste. Valt dit echter te rijmen met onze wereld in de industrie? Ik vrees ervoor, gezien een chemische installatie vaak wél 24 uur, zeven dagen per week draait en er toch altijd minstens één iemand van wacht is om de zaken mee op te volgen. Net zo in de medische wereld trouwens. Een pomp heeft geen klok om te kijken wanneer ze stuk mag gaan, lekken treden altijd op nadat de meeste mensen van onderhoud vertrokken zijn en metingen flippen graag alle kanten op, maar nooit tussen acht en vijf. Die doen dat liefst om twee uur ’s nachts. Of op Kerstdag, als je net gezellig aan tafel zit. Gelukkig kan ik rekenen op collega’s om af en toe de wachtdienst eens over te nemen, als ik toch niet nee kon zeggen op de uitnodiging van een feestje!

Katrien Bogaerts Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij Petrochem Platform.

PETROCHEM 3 - 2015 35

N Onbevangen.indd 35

04-03-15 13:02

PETROCHEM 3 - 2015 36

X Themaspread.indd 36

04-03-15 13:05

THEMA OPSLAG & LOGISTIEK

• VTTI, de tankterminaldevisie van Vitol, bouwt een pijpleiding van 120 kilometer tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Als de twee grootste havens van Europa, hebben ze een enorme impact op de Europese economie. • In 2014 is de overslag van olieproducten en chemicaliën in Rotterdam behoorlijk gedaald, terwijl die in Antwerpen juist groeide. Directeur Allard Castelein van het Havenbedrijf Rotterdam wijt dit aan de scherpe mondiale concurrentie waar de petrochemie mee te maken heeft en de nieuwe moderne tankterminals in Antwerpen waaraan de tankterminals in Rotterdam volume zijn kwijtgeraakt. Is dat een afdoende verklaring of speelt er nog meer?

PETROCHEM 3 - 2015 37

X Themaspread.indd 37

04-03-15 13:05

VA N A D V I E S T O T P R O C E S V O E R I N G

O ZINGA A DVOCATEN

MILIEURECHT

Lange Vijverberg 9a, 2513 AC Den Haag

(070) 206 69 50

Kennis verbreden en verdiepen

www.ozinga-advocaten.nl

www.pao.tudelft.nl

NIEUW! Fluidization technology - 16 en 17 april 2015 Drogen in de procesindustrie - 9 en 10 juni 2015 Sproeidrogen - 18 en 19 november 2015 Thermische analyse - 3 dagen in november 2015 Modulaire cursussen: volg het gehele traject of losse module(s):

Chemical engineering 8, 22 april, 20 mei 2015. Het traject start opnieuw in november 2015.

Polymeerchemie en -technologie 2, 9 juni, 22, 29 september, 6 oktober, 3, 10 november 2015, module 6 op aanvraag.

Process Control voor procestechnologen 3, 4, 17 en 18 juni 2015 Diverse personal skills cursussen, onder andere: Onderhandelen zonder conflicten - 16 en 17 april 2015 (Samen)werken met andere culturen - 2 juni 2015 Omgaan met macht en (interne of externe) politiek - 4 en 5 juni 2015 Gesprekstechnieken voor technische specialisten - 9 juni 2015 Cursussen op aanvraag: Dispersies in de industrie - 2 of 2,5 dag Interesse in andere cursussen op het gebied van Procestechnologie, Chemie, Techniek of Management? Kijk voor alle cursussen op www.pao.tudelft.nl Postbus 5048 2600 GA Delft

015 278 83 50 info@paotechniek.nl

Advertentie_PAO_Petrochem_maart_2015.indd 1

X1 Pijpleidingen.indd 38

25-2-2015 11:28:07

04-03-15 13:06

OLIE

Pijpleiding tussen Rotterdam en Antwerpen VTTI, de tankterminaldevisie van Vitol, bouwt een pijpleiding van 120 kilometer tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Als de twee grootste havens van Europa, hebben ze een enorme impact op de Europese economie.

Dagmar Aarts

Een deel van de RotAn (Rotterdam-Antwerpen) pijpleiding is al aangelegd onder de Zandvlietsluis bij de ingang van de Haven van Antwerpen. De pijpleiding volgt een route door een gebied tussen

Rotterdam en Antwerpen dat specifiek bestemd is voor pijpleidingen. RotAn zorgt voor een betere verbinding van de oliestromen tussen de havens van Antwerpen en Rotterdam, via twee van VTTI’s strategisch gelegen opslagterminals: ATPC in Antwerpen en ETT in Rotterdam. De pijpleiding start bij de Terminal van VTTI in Rotterdam, waar drie extreem sterke ‘booster pumps’ het product richting Antwerpen pompen. Uniek project Hoewel er al verschillende pijpleidingen tussen de twee havens liggen, is de nieuwe uniek. De bestaande leidingen worden voor verschillende doelen gebruikt, maar geen een vervoert heldere minerale olieproducten. RotAn kan dat wel. ‘Het is een multi-product pijpleiding die geschikt is voor een range van heldere minerale olieproducten, bedoeld om de klanten van olieterminals van dienst te zijn’, legt woordvoerder Tanno Massar

VTTI bouwt een pijpleiding van 120 kilometer tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen

uit. ‘De pijpleiding kan daarnaast ook de petrochemische industrie in Noord-West Europa bedienen.’ Volgens VTTI wordt de RotAn pijpleiding de technologisch meest geavanceerde die er is. Zo wordt de pijpleiding voorzien van de nieuwste systemen op het gebied van veiligheid en wordt er bijvoorbeeld een ‘constant-lek-detectiesysteem’ aangebracht. De leiding zelf wordt gemaakt van hoogwaardig staal. Daarvan is veel nodig. In het project wordt evenveel staal gebruikt als bij de bouw van een opslagterminal van 500.000 kubieke meter. Naast de technologische hoogstandjes zal RotAn verbonden zijn met de NATO-pijpleiding die Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en Luxemburg van luchtvaartbrandstof voorziet. Ook zal de nieuwe leiding worden gekoppeld aan verschillende terminals en klanten in de Antwerpse haven. Hoogste maatstaven Een pijpleiding leg je natuurlijk niet zomaar even aan. Daarvoor zijn een hoop vergunningen nodig en toestemming om onder of over bepaalde stukken land te gaan. Massar: ‘Zoals met alle projecten die wij initiëren, moeten vergunningen worden verkregen en betrekken we de relevante stakeholders om te zorgen dat het project wordt uitgevoerd volgens de hoogste maatstaven op het gebied van HSE: gezondheid, veiligheid en milieu. Wij zijn zeer verheugd te kunnen zeggen dat wij grote steun voor dit project hebben ontvangen van de Havenbedrijven van Rotterdam en Antwerpen.’ VTTI kon nog niet vertellen hoeveel mensen er nodig zijn voor het project. Daarnaast is het ook nog onduidelijk wanneer RotAn klaar is voor gebruik. ■ PETROCHEM 3 - 2015 39

X1 Pijpleidingen.indd 39

04-03-15 13:06

OVERSLAG

Antwerpen loopt met tankopslag in op Rotterdam In 2014 is de overslag van olieproducten en chemicaliën in Rotterdam behoorlijk gedaald, terwijl die in Antwerpen juist groeide. Directeur Allard Castelein van het Havenbedrijf Rotterdam wijt dit aan de scherpe mondiale concurrentie waar de petrochemie mee te maken heeft en de nieuwe moderne tankterminals in Antwerpen waaraan de tankterminals in Rotterdam volume zijn kwijtgeraakt. Is dat een afdoende verklaring of speelt er nog meer?

Erik te Roller

In het Rotterdamse havengebied is de overslag van minerale olieproducten, zoals benzine, tolueen en nafta, in 2014 met 8,1 procent gedaald tot 75 miljoen ton en die van overig massagoed (voornamelijk chemicaliën) met 7,4 procent tot 31 miljoen ton. Tegelijkertijd is in Antwerpen de overslag van minerale olieproducten (aardolieproducten) met 6,8 procent toegenomen tot 46 miljoen ton en die van chemicaliën met 1,5 procent tot 11 miljoen ton. Het Havenbedrijf Rotterdam nuanceert de terugval door er op te wijzen, dat de overslag van olieproducten tussen 2004 en 2014 is verdubbeld. Maar ook Antwerpen heeft met een sterke groei te maken gehad. Zo steeg de overslag van vloeibaar massagoed (ruwe olie, olieproducten en chemicaliën) in 2013 met 31 procent en in het afgelopen jaar nog met 6,5 procent. Directeur Allard Castelein van het Havenbedrijf Rotterdam noemde bij de presentatie van de overslagcijfers in januari twee redenen waarom de overslag van olieproducten en chemicaliën in Rotterdam kan zijn gedaald: de toegeno-

men mondiale concurrentie in de chemie en de concurrentie van tankterminalbedrijven in Antwerpen. Ook is de open overslag van benzine grotendeels naar Amsterdam verhuisd. Teruggang in de petrochemie De petrochemie heeft het moeilijk vanwege de toegenomen concurrentie vanuit het Midden- en Verre Oosten, en de Verenigde Staten waar de producenten nu profiteren van goedkoop schaliegas. Dat beeld komt ook naar voren uit het bericht van de Vereniging van de Nederlandse Chemische industrie van eind februari, over dat de omzet in de laatste drie kwartalen van 2014 stapsgewijs flink omlaag is gegaan. In december kelderde de omzet zelfs met negentien procent, tegenover negen procent in de gehele industrie. Hierdoor is de jaaromzet voor de tweede keer op rij met bijna drie procent gedaald. De productie is met een half procent gedaald, wat te maken heeft met een aantal onderhoudsstops. Dit verklaart de lagere overslag van nafta in Rotterdam. De chemische industrie in België heeft natuurlijk ook met de mon-

INVESTERINGEN IN TANKTERMINALS ITC Rubis Terminal gaat veertien nieuwe opslagtanks bouwen op zijn locatie in Antwerpen, waarmee het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit bij krijgt. Als de tanks in 2016 klaar zijn beschikt het bedrijf daar over in totaal 155.000 kubieke meter opslagcapaciteit. Rubis sinds vier jaar een opslagcapaciteit van 162.000 kubieke meter in Rotterdam opgebouwd. Noord Natie Terminals in Antwerpen bouwt naast de bestaande opslagterminal 32 nieuwe tanks die het bedrijf in 2016 in gebruik zullen komen. In totaal beschikt het bedrijf in 2016 over 300.000 kubieke meter opslagcapaciteit. Ten slotte laat de firma ADPO een nieuwe tankterminal in Antwerpen bouwen van honderdduizend kubieke meter. Het bedrijf beschikt al over een opslagcapaciteit van 275.000 kubieke meter.

In Nederland heeft Botlek Tank Terminal zijn opslagcapaciteit de laatste jaren sterk uitgebreid tot 200.000 kubieke meter. Het bedrijf is van plan om die in de komende jaren te vergroten tot 750.000 kubieke meter. Verder heeft Argos Oil zijn opslagcapaciteit voor olieproducten in Pernis in 2013 uitgebreid tot 850.000 kubieke meter. Daarnaast is de opslagcapaciteit bij Vopak, Maastank en Koole toegenomen. Het lijkt alsof de tankterminalbedrijven in Rotterdam en Antwerpen haasje over spelen. In werkelijkheid spelen ze in op de explosieve groei van de internationale handel in brandstoffen en de toegenomen behoefte aan het bijmengen van bio-componenten om bijvoorbeeld biodiesel en E5- of E-10-benzines te maken.

PETROCHEM 3 - 2015 40

X2 Bagger.indd 40

04-03-15 13:07

diale concurrentie te maken, maar over de gevolgen daarvan zijn nog geen cijfers beschikbaar. Die maakt branchevereniging Essenscia in april bekend. Naast scherpere mondiale concurrentie signaleert Castelein ook meer concurrentie vanuit Antwerpen. Hij noemt als voorbeeld een nieuwe terminal die VTTI (joint venture van Vitol en het Maleise MISC Berhad) in Antwerpen in de loop van 2013 in gebruik heeft genomen. De Rotterdamse tankterminalbedrijven zijn aan deze en andere tankterminals in Antwerpen volume kwijtgeraakt. ‘Uit de gesprekken met de terminaloperators maak ik echter op dat het marktverlies is gestelpt of snel zal stoppen’, stelt Castelein gerust. Hij wijst ook op Odfjell die klandizie is kwijtgeraakt toen het bedrijf in de problemen kwam vanwege een gebrekkig veiligheidsbeleid. Inmiddels heeft het bedrijf de zaken weer op orde en verwacht hierdoor weer meer klandizie te krijgen. Verder is Vopak volgens Castelein aan het ‘reflecteren’ over investeringen voor verbeteringen van zijn tankopslagparken in de Rijnmond. ‘De tankopslagbedrijven stammen uit

‘Steeds veranderende regelgeving vraagt veel investeringen van Nederlandse bedrijven.’ verschillende jaren, ze verschillen in grootte en werken met verschillende producten’, zegt woordvoerder Sjaak Poppe van Havenbedrijf Rotterdam. ‘Daarom kun je niet generaliseren en dus zeggen dat de bedrijven in Rotterdam voor- of achterlopen. Dat neemt niet weg dat de nieuwe terminals in Antwerpen zijn gebouwd volgens de laatste stand van de techniek en volgens de jongste inzichten in de markt. Met die terminals liggen de bedrijven in Antwerpen voor.’ Service en flexibiliteit vergroten Als antwoord hierop kunnen de Rotterdamse tankterminals volgens het havenbedrijf hun serviceniveau en flexibiliteit verhogen. Bij serviceniveau valt te denken aan bijvoorbeeld het installeren van zwaardere pompen om schepen sneller te laden en te lossen, en producten sneller te mengen. De flexibiliteit kunnen ze verhogen door te zorgen dat

ze met meer verschillende producten kunnen werken. Investeringen in service en flexibiliteit zijn echter een zaak van de tankterminalbedrijven. Het havenbedrijf investeert alleen aan de waterkant en wel in palen, boeien, jetty's en niet onbelangrijk, de uitdieping van de Nieuwe Waterweg van 15,5 tot 17 meter diep tot aan de Benelux-tunnel, zodat zwaardere schepen de Botlek kunnen bereiken. Vanwege de mogelijke problemen met zoetwaterbalans voert het Havenbedrijf stevige discussies met de omliggende waterschappen en andere belanghebbenden. Castelein verwacht dat de partijen er eind dit jaar uit zullen zijn en het baggerproject volgend jaar kan beginnen. Verder ziet hij een verdere verknoping van bedrijven via pijpleidingen (onder andere met een tweede multicorepijpleiding) in het havengebied als een manier om de concurrentiepositie van bedrijven in het havengebied verder te verbeteren. PETROCHEM 3 - 2015 41

X2 Bagger.indd 41

04-03-15 13:07

NEVI en Deal! Magazine organiseren:

Masterclass Businessgedreven Inkoop Locatie:

Landgoed Bergen, Vught.

Data:

donderdag 12 maart 2015, donderdag 9 april 2015, donderdag 7 mei 2015 en donderdag 4 juni 2015.

Kosten:

2.520 euro voor leden NEVI en abonnees Deal!, PT Industrieel Management, Automatiseringgids, Cobouw en Energiegids. Voor nietleden en nietabonnees: 2.898 euro. Kosten zijn inclusief lunch, koffie, thee, syllabi en parkeergelden.

Kijk voor meer informatie en uw inschrijving op: www.agevents.nl of www.nevi.nl.

Met Gerco Rietveld, strategist en auteur van Inkoop, een nieuw paradigma

Het nieuwe concept van de businessgedreven inkoop is gelanceerd met de publicatie van het boek Inkoop, een nieuw paradigma. Al snel ontving auteur Gerco Rietveld hiervoor de prestigieuze prijs Managementboek van het Jaar. Inkoopdirecteuren, cpo’s en an dere inkoopprofessionals zijn zich direct gaan verdiepen in het onderwerp, met vele bijeenkomsten, studies en dis cussies als gevolg. Het nieuwe inkoopparadigma heeft aardig wat stof doen opwaaien. Maar inmiddels zijn de eerste zaadjes geplant. Tijd voor een masterclass. Doel van deze masterclass is deelnemers vertrouwd te maken met het concept van de businessgedreven inkoop en handvatten te bieden bij de daadwerke lijke implementatie van de theorie in de praktijk. De Masterclass omvat 4 trainingsdagen, waarin telkens die per wordt ingegaan op alle aspecten van het concept business gedreven inkoop, zowel de strategische elementen als de tacti sche aspecten.

Mediapartners

2421_126 NEV adv_Masterclass BI_210x297.indd 1 X2 Bagger.indd 42

18-11-14 16:47 04-03-15 13:07

Meer regels drukken investeringen ‘Uit de overslagcijfers kun je niet zomaar concluderen dat de Belgen het beter doen’, zegt directeur Sandra de Bont van VOTOB, de branchevereniging van de tankterminalbedrijven. ‘Een eenduidige verklaring voor het verschil is er niet. Waarschijnlijk speelt de toegenomen regeldruk in de Rotterdamse haven een rol. Steeds veranderende regelgeving vraagt veel investeringen van Nederlandse bedrijven. Minister Kamp is bereid om samen met het bedrijfsleven de regeldruk in onder meer de chemie, logistiek en horeca onder de loep te nemen. Bij de tankopslag gaat het in feite om een combinatie van chemie en logistiek. De regeldruk betreft vooral vergunningverlening en toezicht. Bij dat laatste hebben bedrijven niet alleen te maken met de BRZO-inspectie, maar ook met aparte inspecties van DCMR, de Inspectie Leefmilieu en Transport en het Havenbedrijf Rotterdam. Het is goed om te kijken of dat niet efficiënter kan. Ik ben ervan overtuigd dat de hoge administratieve lasten in Nederland de investeringen zeker drukken. In België investeren Exxon en Total flink in hun raffinaderijen, terwijl ze in Nederland pas op de plaats maken. Dat geeft te denken.’ Een mogelijke verklaring voor de verschuivingen bij de overslag is volgens haar ook te vinden in de scenario's die grote

‘Een bedrijf moet inspelen op de jongste ontwikkelingen in de markt.’ bedrijven, inclusief het Havenbedrijf Rotterdam hebben opgesteld. Het Mountain-scenario van Shell gaat er bijvoorbeeld vanuit dat bestaande machthebbers en invloedrijke partijen de touwtjes stevig in handen houden, wat de economische ontwikkeling hindert. Hierdoor zal de vraag naar vloeibare brandstoffen ook minder snel groeien, waardoor de olieprijzen aan de lage kant blijven en de groei van olieproductie beperkt blijft. Daarnaast gaat het scenario uit van overgang naar aardgas als belangrijkste energiebron in de wereld en de opkomst van CO2-opslag waardoor de toename van de uitstoot van broeikasgassen beperkt zal blijven. ‘De lichte daling van de overslag van olieproducten in de Rotterdamse haven zou wel eens de voorbode kunnen zijn van een economische ontwikkeling in de komende jaren volgens het Mountain-scenario. Daarop moeten de tankopslagbedrijven zo goed mogelijk zien in te spelen’, aldus De Bont. Een van de scenario's uit het rapport Port Compass van het Havenbedrijf Rotterdam en enkele gemeenten lijkt op het Mountain-scenario. Dit gaat uit van een lage economische groei, lage olieprijzen en een gematigd milieubeleid. ‘Dit laat-

ste klopt niet, want het milieubeleid is de laatste jaren veel strenger geworden’, aldus De Bont. Kan de oorzaak niet zijn, dat de Belgische bedrijven ondernemender zijn en meer investeren? ‘Onze leden blijven niet achter en investeren in de komende vijf jaar voor in totaal ongeveer negenhonderd miljoen euro in bestaande en nieuwe terminals’, riposteert De Bont. Inspelen op de markt Dat de Belgische terminals meer service bieden, gelooft zij niet. ‘Bij een tankopslagbedrijf is het als bij een hotel: je zorgt goed voor je gasten. Je kunt de service van een Hilton-hotel aanbieden, maar sommige gasten kiezen liever voor minder service omdat ze dan voordeliger uit zijn. Bedrijven kunnen een hoger serviceniveau bieden, maar de vraag is of de klant dat altijd wil.’ Ze is het wel met Castelein eens dat flexibiliteit belangrijk is. ‘Een bedrijf moet inspelen op de jongste ontwikkelingen in de markt en moet zich met andere woorden steeds afvragen: Waar moet ik naar toe bewegen? Dat is in Antwerpen overigens niet anders dan in Rotterdam’, aldus De Bont. ■ PETROCHEM 3 - 2015 43

1-14 16:47 X2 Bagger.indd 43

04-03-15 13:07

MARKET REVIEW AANDRIJFTECHNIEK EN GEREEDSCHAPPEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH www.abtech.eu ERIKS bv Rotterdam

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10-245 50 00 Fax: +31 (0)10-262 06 22 E-mail: info.rotterdam@eriks.nl Website: www.eriks.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS SLANGEN EN KUNSTSTOFFEN

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

BLAST VALVES

MANN+HUMMEL Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

MAGION Process Control Engineering B.V.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Abtech

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

INTEC Netherlands BV

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

MILIEU & ENVIRONMENT

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

44 PETROCHEM 3 – 2015

PET3 Market review.indd 44

04-03-15 13:03

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

STUDBOLTS

INTRAMAR insurances BC Basco MAGION Process Control Engineering B.V.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 3 – 2015 45

PET3 Market review.indd 45

04-03-15 13:03

COLUMN

Jammer dat Pieter van Vollenhoven met leeftijdsontslag moest en dat de achterkamertjespolitiek waar hij tegen vocht toch weer heeft weten te zegenvieren.

Achterkamertjespolitiek De OVV heeft recent een rapport uitgebracht over de gaswinning in Groningen. Bijna iedereen krijgt een veeg uit de pan. Maar hoe zit het met de OVV zelf? De Onderzoeksraad voor de Veiligheid is een onafhankelijk orgaan. Destijds zwaar bevochten door haar oprichter en eerste voorzitter Pieter van Vollenhoven. Als je zijn boek Hier onveilig? Onmogelijk! leest, raak je onder de indruk van zijn strijd en hoe hij er uiteindelijk dan toch in geslaagd is, ondanks ontzettend veel tegenwerkingen, een echt onafhankelijke Raad neer te zetten. Terecht, want veiligheid moet je niet vermengen met andere, economische, belangen. Een prestatie van formaat! En nu? Van Vollenhoven moest met functioneel leeftijdsontslag en zijn opvolger is niet door de Raad zelf als onafhankelijk orgaan aangewezen, maar door de minister, ondanks de felle protesten van de vertrekkende voorzitter. Wat is het resultaat? Tjibbe Joustra werd zijn opvolger. Waar kennen we hem ook al weer van? Inderdaad, hij was destijds baas van het UWV waar hij een miljoenen verslindende verbouwing aan het UWV-kantoor liet plaatsvinden. Dat geld ging uiteraard richting, u raadt het al, de directievertrekken met natuursteen, kersenhout en gouden kranen op de directietoiletten. Hij moest opstappen, maar hem werd wel vanwege de overheid een vervolgfunctie beloofd. Na Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding is hij nu dus baas van de OVV. En wat schrijft hij in het gasrapport letterlijk: ‘Begin 2014 besloot de Onderzoeksraad voor Veiligheid, mede op verzoek van de minister van Economische Zaken, een onderzoek te starten naar de besluitvorming over de gaswinning in Groningen.’ Mede op verzoek? Hoezo mede? Hoezo onafhankelijk? Waarom is dit al niet veel eerder gedaan? Groningen beeft In mijn column van oktober 2013 schreef ik al dat de Vereniging Groninger Bodem Beweging geen gehoor vond bij de OVV. Te absurd voor woorden toch? De veiligheid van de Groningers was ook toen al in het geding, volgens een rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen. In die tijd werd door de OVV wel veel aandacht aan Odfjell besteed. Op zich prima. Hoewel, daar was op dat moment geen acuut probleem meer. Odfjell

was door de invloed van de toezichthouder DCMR stilgelegd en er was niets dramatisch gebeurd. Intussen beefde Groningen wel voort en kregen de Groningers geen gehoor bij de OVV. Maar ja, Tjibbe Joustra was benoemd op voorspaak van de minister die alle belang had bij de economie en blijkbaar niets met veiligheid ophad. Pieter van Vollenhoven had dus groot gelijk ten aanzien van de benoeming van zijn opvolger. Dat de onafhankelijkheid van de Raad in het geding kwam, is nu wel gebleken. Het levenswerk van Van Vollenhoven lijkt nu toch te grabbel te zijn gegooid. Achterkamertjespolitiek Twee keer heb ik Pieter van Vollenhoven mogen ontmoeten en spreken. De laatste keer zei hij mij: ‘U moet niet ophouden met werken en doorgaan met veiligheid.’ Ik kan hem geruststellen. Sterker nog, wat hij niet wist is dat ik officieel mijn belangstelling heb getoond voor de twee vacatures in zijn Raad die ontstonden bij zijn vertrek. Veiligheid heeft mijn grote belangstelling en is ook mijn passie. Daarbij denk ik dat mijn kennis en ervaring toch wel heel mooi aansluiten: een ruime operationele verantwoordelijkheid in de chemische procesindustrie, waaronder de functie van plantmanager, en hoogleraar-directeur van de industriële opleiding Process and Product Design gericht op de procesindustrie. Daarnaast ben ik ook nog gebrevetteerd piloot en was ik Safety Manager van mijn zweefvliegclub. Dacht u dat ik een uitnodiging kreeg om eens te komen praten? Nee hoor. Niet gekwalificeerd wegens onvoldoende banden met de achterkamertjes denk ik. De mensen die nu benoemd zijn hebben geen van allen operationele ervaring in de industrie en zijn vooral actief binnen de overheid geweest. Waren die beter gekwalificeerd dan ik? Waar liggen de veiligheidsproblemen dan? Jammer dat Pieter van Vollenhoven met leeftijdsontslag moest en dat de achterkamertjespolitiek waar hij tegen vocht toch weer heeft weten te zegenvieren. Je suis een Groninger. Henk Leegwater (henk.leegwater@lexxin.com) is zelfstandig consultant.

PETROCHEM 3 - 2015 46

M Column.indd 46

04-03-15 13:01

01 15

Inside Magazine voor de biochemie

Meer suiker uit de biet BA Voorplaat.indd 47

EU: 25% biobased smeermiddelen 04-03-15 12:46

Woe n 8 apr sdag il Jaarb 2015 e Utrec urs ht

Wat is jouw volgende stap?

Kom naar dé carrièrebeurs voor chemie, life sciences, farma, food, laboratorium- en procestechnologie

PROGRAMMA

BEURSVLOER

• OPENINGSLEZINGEN OVER CHEMIE, LIFE SCIENCES EN FOOD • WORKSHOP: NETWERKEN VIA LINKEDIN • HBO LEZING: DOORSTUDEREN OF NIET? • WORKSHOP SOLLICITEREN/CV SCHRIJVEN

• MEER DAN 50 BEDRIJVEN EN ORGANISATIES • VACATURES OP MBO, HBO EN WO NIVEAU • ADVIES VAN CARRIÈRECOACHES • CV CHECK • EN NOG VEEL MEER!

GRATIS TOEGANG IS

REGISTREER NU: WWW.C2WCAREEREXPO.NL Sponsors

BA Voorplaat.indd 48210x297 Bezoekers A4.indd 1 CCE Adv 2015 C2W

Partners

Organisatie

04-03-15 16-01-15 12:46 13:54

NIEUWS

ECN produceert eerste liter bio-chemicaliën • Schimmels als kans voor biobased economy • Aangepaste plant ‘produceert’ industriële oliën • Tabaksplant in Zuid-Afrika levert duurzame vliegtuigbrandstof

MEER SUIKER UIT DE BIET

Het project CHEMBEET kreeg eind vorig jaar een subsidie van een half miljoen euro uit het Europese programma ERANET BioEnergy. De onderneming investeert in de ontwikkeling van een pilotinstallatie voor de productie van ethanol uit suikerbieten.

EUROPESE UNIE: 25 PROCENT BIOBASED SMEERMIDDELEN

Smeermiddelen op biologische basis vormen een naar verhouding kleine markt. Daar zal verandering in komen. Onder andere doordat de Europese Unie het gebruik van deze middelen gaat stimuleren.

Uitgav e van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019HD Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083 Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl Medewerkers Els van den Brink, Erik te Roller, Astrid van de Graaf, Wim Soetaert, Jan van den Berg, Jacqueline van Gool

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl

CO LO F O N

BIOCHEM 01|15

Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Wikicommons

01 | 15

BB Inhoud.indd 49

04-03-15 12:48

proces is gebaseerd op thermische vergassing, waar vaste biomassa of afval wordt omgezet in gasvormige componenten. In eerste instantie was deze ontwikkeling bedoeld om gas te maken voor een gasmotor, gasturbine of ketel. Recent is dit verruimd waarbij groene componenten en energie beide worden gemaakt van biomassa en afval. Dat proces is nu gedemonstreerd en de eerste liter bioBTX is gemaakt. ECN wil de vergasser nog meer waardevolle componenten laten maken, zoals ethyleen. Dat wordt gebruikt voor met name polyethyleen voor bijvoorbeeld plastic zakjes, emmers, leidingen en gereedschap. Vervolgens zal het proces worden gebouwd en bedreven op grote schaal om zo honderden ton producten te kunnen leveren aan klanten die goedkope en groene plastics willen maken. Ook het afbreken van plasticafval tot de oorspronkelijke bouwstenen behoort tot de opties. ECN gaat verder met de ontwikkeling van methoden om biobased chemicaliën te maken en nodigt iedereen uit om zich aan te sluiten bij de groeiende groep innovators.

> Het is ECN onlangs gelukt om biomassa en afval om te zetten in waardevolle bouwstenen voor de plasticsindustrie. Het proces werkt op allerlei brandstoffen, zoals houtachtige biomassa dat niet concurreert met voedsel, landbouwresiduen, gemengd afval. ECN heeft de eerste liter geproduceerd van het mengsel van de aromatische moleculen benzeen, tolueen en xyleen (BTX). BTX is de grondstof voor de productie van isolatiematerialen, flesjes, verpakkingen en vloerbedekking. ECN’s uitvinding om BTX te maken uit biomassa (bioBTX) maakt het mogelijk voor de chemische industrie om groene plastic te maken voor hun klanten, om zo de CO2-footprint en de afhankelijkheid van olie te reduceren. Er zijn vele mogelijkheden zoals: groene koffiebekertjes, groen isolatiemateriaal, groene schoenzolen, et cetera. Groen duidt daarbij op een lage CO2-footprint. ECN werkt al jaren aan methoden om bioBTX te produceren. Het

FOTO: ECN

SCHIMMELS ALS KANS VOOR BIOBASED ECONOMY

BD Nieuws.indd 50

> Over vijftig jaar moet de biologische route voor het maken van grondstoffen, materialen, brandstoffen en medicijnen specifieker, sneller en duurzamer zijn dan de technologische route. Dat is de ambitie van Ronald de Vries, bijzonder hoogleraar Fungal Molecular Physiology aan de Universiteit Utrecht.

FOTO: CBS-KNAW

ECN PRODUCEERT EERSTE LITER BIO-CHEMICALIËN

De Vries onderzoekt hoe schimmels ingezet kunnen worden voor het omzetten van plantenbiomassa in grondstoffen en brandstoffen. In de natuur spelen schimmels een belangrijke rol in de recycling van plantaardig materiaal. Hiervoor maken ze enzymen aan: een natuurlijke katalysator die zorgt dat een bepaalde stof makkelijk wordt omgezet in een andere stof. Deze enzymen kunnen voor industriële processen worden gebruikt. Maar voor ieder proces moet het juiste enzym worden gevonden. Door strengere milieueisen en onderzoek naar enzymen is het aantal industriële toepassingen van enzymen de laatste dertig jaar al flink toegenomen. Zo worden enzymen gebruikt om papier te bleken, in plaats van chloor. Ook bij het produceren van levensmiddelen, diervoeding, medicijnen en textiel komen vaak enzymen te pas. Tot nu toe worden in de industrie minder dan vijftig schimmels gebruikt, terwijl er wereldwijd naar schatting anderhalf tot vijftien miljoen soorten bestaan. De Vries: ‘De uitdaging is dit potentieel slim te ontsluiten, door op

01 | 15

04-03-15 12:49

moleculair niveau de principes van enzymen en hun werking en de regulatie van hun productie te begrijpen. Hierdoor wordt het uiteindelijk eenvoudiger bestaande toepassingen te verbeteren en nieuwe te ontwikkelen.’ Lees in een komende editie van Petrochem een interview met Ronald de Vries.

AANGEPASTE PLANT ‘PRODUCEERT’ INDUSTRIËLE OLIËN > Wageningse onderzoekers hebben het aan koolzaad verwante plantje crambe zo weten om te bouwen dat het alleen oliezuren en erucazuren weet te produceren. Met die vetzuren komen smeermiddelen en coatings, maar ook waardevolle polymeren als nylon, binnen handbereik. De Europese industrie raakt daardoor minder afhankelijk van tropische kokosolie, palmpitolie en van fossiele aardolie. De onderzoekers van Wageningen UR deden dit door gebruik te maken van een relatief nieuwe methode van mutatieveredeling. ‘We hebben varianten van crambe gevonden waarin het gen is gemuteerd dat verantwoordelijk is voor een enzym dat de plant aanzet tot de vorming van meervoudig onverzadigde vetzuren’, zegt Robert van Loo. ‘Het gemuteerde gen zorgt er voor dat de vorming van het enzym niet helemaal wordt voltooid. Dat levert direct een hoger gehalte aan de waardevolle enkelvoudig onverzadigde vetzuren erucazuur en oliezuur op.’ De onderzoekers werken aan stabiel zaadgoed van deze cram-

be-varianten door ze te kruisen en zuivere lijnen te maken. Daarmee wordt commerciële teelt van de gemuteerde crambe mogelijk. Mutatietechniek is een bekende techniek uit de klassieke veredeling. Producten van deze mutatietechniek mogen zonder restricties op de markt worden gebracht. Dat is volgens Van Loo de reden waarom de industrie er positief tegenover staat. Crambe geldt al langer als een talent om een diversificatie in de landbouw te bewerkstelligen. De mediterrane plant heeft een kort groeiseizoen en kan met de verhoogde opbrengst aan belangrijke vetzuren concurrerend worden ten opzichte van tropische oliën. Erucazuur geldt onder meer als een grondstof voor ‘slip agent’. Ook doet het opgang als smeermiddel en coating. Er kunnen eveneens groene polyamides (‘nylon’) van worden gemaakt. Het vervangt daarmee koolzaadolie en castorolie, maar ook de nog altijd omstreden tropische oliën als palmpitolie en kokosolie. Bovendien geldt het als een alternatief voor fossiele olie. ‘De chemische industrie zit met smart te wachten op plantaardige oliën met minder verschillende soorten vetzuren’, zegt Rolf Blaauw. ‘Ook zeep en schoonmaakmiddelen van minder omstreden plantaardige oorsprong komen met de veranderde crambe binnen handbereik. We gaan vanaf dit jaar tot in 2019 de hele keten van zaadveredeling, teelt, vetzuurscheidingstechnieken en de toepassingen nader uitwerken. We gaan ook in gesprek met bedrijven om te kijken naar industriële toepassingen.’

TABAKSPLANT IN ZUID-AFRIKA LEVERT DUURZAME VLIEGTUIGBRANDSTOF > Door grote concurrentie uit omliggende landen en de verminderde populariteit van tabak is er steeds meer werkloosheid in Zuid-Afrika, blijft veel grond ongebruikt en kennis onbenut. SkyNRG grijpt deze kans aan en verbouwt in Zuid-Afrika een tabaksplant waarvan duurzame vliegtuigbrandstof wordt gemaakt: Solaris. ‘SkyNRG wil de luchtvaartindustrie verduurzamen door het gebruik van groene vliegtuigbrandstof’, legt Hayo de Feijter van SkyNRG uit. ‘Op dit moment hebben al meer dan twintig luchtvaartmaatschappijen op de duurzame brandstof gevlogen. Een Italiaans bedrijf heeft de tabaksplant Solaris ontwikkeld en bezit het patent. Van de olie uit de plantenzaden wordt duurzame kerosine gemaakt. In Zuid-Afrika groeiden de tabaksplanten meteen erg goed en zo vielen alle puzzelstukjes op hun plek.’ De Solaris-plant biedt meer dan alleen olie om brandstof te maken. De Feijter: ‘Wanneer de olie uit de zaden wordt geperst, blijft er een zogenaamde perskoek over: een goede basis voor veevoermix. Gunstig, want Zuid-Afrika importeert deze grondstof nu nog. De overgebleven biomassa wordt gebruikt om biogas te maken. De hele plant is dus nuttig voor de Zuid-Afrikaanse economie.’ Rond het stadje Marble Hall groeit Solaris op de grond van verschillende boeren. In de schuur van een van hen zit het kantoor van SkyNRG. ‘We hebben een aantal grote commerciële boeren onder contract, maar willen ook kleinere boeren met minder kennis en middelen bij het project betrekken. Zij krijgen ondersteuning vanuit ons trainingscentrum’, aldus De Feijter. Het project verloopt vlot. De Feijter: ‘Boeing en South African Airways gaan bijvoorbeeld vliegen op ons product. Ik vind het prachtig dat we een project hebben kunnen neerzetten dat straks echt economisch bestaansrecht heeft.’

01| 15

BD Nieuws.indd 51

04-03-15 12:49

SUIKERBIETEN

Meer suiker uit de biet Het project CHEMBEET, onder aanvoering van het Zeeuwse bedrijf Dutch Sustainable Development, kreeg eind vorig jaar een subsidie van een half miljoen euro uit het Europese programma ERA-NET BioEnergy. De onderneming investeert in de ontwikkeling van een pilotinstallatie voor de productie van ethanol uit suikerbieten.

Jacqueline van Gool

Een zoete, beetje weeë lucht, ik herinner het me nog goed, ieder jaar zo rond half oktober begon de bietencampagne en de suikerfabriek in Breda draaide op volle toeren. Iedereen die in de buurt van een suikerfabriek woont, kent die geur wel. Nu, jaren later – de fabriek in Breda werd in 2005 gesloten – herleeft de herinnering aan de suikerbiet. Het gewas lijkt namelijk een glorieuze toekomst tegemoet te zien als grondstof voor de chemische industrie. Een rapport van Deloitte, waarin naar voren kwam dat de biet een ideale grondstof kan zijn voor de productie van biobased chemicaliën, liet het enthousiasme groeien.

De naam Betaprocess is een verwijzing naar de wetenschappelijke naam van de suikerbiet: beta vulgaris.

Ook Wageningen UR verwacht dat de suikerbiet de Nederlandse chemie kansen biedt. Het instituut onderzocht welke gewassen het meest geschikt zijn om suikers uit te maken in Nederland. Kijkend naar de productie per hectare, logistiek, teeltmogelijkheden en nevenstromen. Uitgaande van een ton vers gewas bleek suikerbiet veruit de meeste suiker per hectare op te leveren. Maar om de suikerbiet als energie- of chemiegewas te kunnen gebruiken, zijn nog wel de nodige stappen te maken. Biogas Onder andere in de Verenigde Staten vindt onderzoek plaats naar de mogelijkheid om suikerbieten als energiegewas te gebruiken en om te zetten in ethanol. Dichter bij huis werkt het Zeeuwse bedrijf Dutch Sustainable Development (DSD) aan een technologie die ethanolproductie uit suikerbieten rendabel moet maken. ‘De technologie waaraan wij werken, is rond 2009 ontwikkeld door een Zwitserse boer die innovatief bezig was met vergisting van mest in combinatie met suikerbieten’, vertelt Hans van Klink, directeur van DSD. ‘Hij werkte toentertijd samen met Syngenta. De zaaizadenpoot van dat bedrijf zag potentie in die vergistingstechnologie, voor toepassing bij suikerbieten. De eerste gedachte was om de technologie te gebruiken om de vergisting van suikerbieten tot biogas een boost te geven.’ Syngenta voerde met de technologie proeven uit in Duitsland. Het was echter voor het bedrijf geen core business. Van Klink: ‘Wij werkten samen met Syngenta op andere projecten. Zij opperden in 2011 dat de verdere ontwikkeling van deze technologie wellicht iets voor ons zou kunnen zijn.’ Ook DSD richtte zich in eerste instantie op vergisting tot biogas, maar in de periode 2012-2013 klapte de biogasmarkt in elkaar. ‘Het was economisch niet aantrekkelijk om een nieuw apparaat voor de productie van biogas op de markt te brengen. Daarom besloten we te onderzoeken of het mogelijk is om de technologie, die we Betaprocess hebben genoemd, toe te passen in een zogeheten direct processing concept voor de productie van bio-ethanol uit suikerbieten.’ Energiebalans Om suikers uit biomassa te kunnen fermenteren tot ethanol, moeten ze vrij beschikbaar zijn. Maar de suikers

BG Proeffabriek.indd 52

01 | 15

04-03-15 12:49

Cultivation Yeast culture

Cleaning

zitten juist vast in de biomassa en vaak is een voorbehandeling nodig om ze los te maken. Nadeel van veel bestaande voorbehandelingstechnologieën is dat ze veel energie kosten. De technologie die DSD nu ontwikkelt heeft volgens Van Klink een gunstigere energiebalans. Er wordt gebruik gemaakt van vacuüm-extrusie om de biomassa voor te behandelen. ‘Het kost energie om het vacuüm op te wekken en de pompen verbruiken energie, maar als het vacuüm is aangelegd, is het proces wat betreft energieverbruik self supporting.’ Suikers vrijmaken De Betaprocess-installatie brengt gereinigde en vermalen biomassa op een temperatuur van 65 graden Celsius. De verwarmde biomassa wordt met een druk van twee tot drie bar tegen het ventielslot van een vacuümvat gedrukt en er doorheen geperst. Door het drukverschil knalt de biomassa uit elkaar en worden de suikers uit de vezels, celwanden en celmembranen vrijgemaakt. Een deel van de biomassa gaat over in dampvorm. Deze damp condenseert en verzamelt zich onderin het vacuümvat waar de uitvoerpomp het samen met de rest van het substraat naar een voorraadvat voor tussenopslag of direct naar de vergister stuwt. Doordat de damp condenseert, daalt de temperatuur van het substraat naar ongeveer veertig graden Celsius, de gewenste temperatuur voor mesofiele vergisting. Na destillatie wordt de ethanol via omgekeerde osmose gezuiverd tot 99 procent. De reststromen kunnen worden gebruikt voor de productie van biogas en het achterblijvende digestaat als bemestingsproduct. Rendement Het toepassen van de vacuüm-extrusie technologie voor organisch materiaal, voor suikerbieten in dit geval, is redelijk goed bekend, stelt van Klink. ‘Uit standalone proeven hebben we al kunnen concluderen dat het aantrekkelijk is om ethanol te maken uit suikerbieten.’ Hij rekent voor: Suikerbieten bevatten gemiddeld zo’n zestien procent suiker. De suiker wordt normaal gesproken via extractie uit vermalen suikerbieten gewonnen. Het suikerrijke sap wordt gezuiverd en gekristalliseerd tot suiker. In de praktijk kan een ton bieten via sapfermentatie 96 liter ethanol opleveren, een rendement van 95 procent. Direct processing van de gehele suikerbiet, gebruikmakend van de Betaprocess-voorbehandeling, geeft 109 liter ethanol, een rendement van 107 procent. Deze hogere opbrengst komt doordat niet alleen de ‘normale’ suiker wordt omgezet in ethanol. De polisachariden die vastzitten in de cellen en normaal gesproken niet kunnen worden gefermenteerd, worden in het voorbehandelingsproces opgeknipt in kleinere suikermoleculen. Dit levert extra grondstof op voor de fermentatie en zorgt voor een hogere ethanolproductie. ‘Gebruikmakend van onze technologie zal ethanol ongeveer veertig cent per liter kosten. Met huidige beschikbare technologieën is dat zo’n vijftig cent. Als je gebruikmaakt van conventionele omzetting via sapfermentatie komt dat op zeventig tot 75 cent per liter.’

BETAPROCESS

Crushing

Fermenter Reversed osmosis Ethanol storage Ethanol 99%

Ethanol 85%

Cogeneration Electricity

Decanter

Bio-gas reactor Bio-Gas Digestate

Fertilizer

Digestate

Optimaliseren De technologie is in principe ready-to-market, zegt Van Klink, ‘Maar potentiële klanten en eindgebruikers willen eerst de hele process flow zien.’ De echte innovatie zit nu dan ook in het ontwikkelen van een totaalproces voor de productie van ethanol uit suikerbieten, gebruikmakend van de Betaprocess-technologie. ‘Het gaat om het leggen van verbanden in het totale systeem en daarbij het inpassen van de technologie in het totale proces.’ Om dat te realiseren zette DSD samen met Van Antwerpen Milieutechniek, ACRRES (een initiatief van Wageningen UR) en de Poolse Universiteit van Warmia en Mazury het project CHEMBEET op poten. Eind vorig jaar ontving dit samenwerkingsverband een subsidie van een half miljoen euro uit het Europese programma ERA-NET BioEnergy voor de ontwikkeling van een pilotinstallatie voor de productie van ethanol uit suikerbieten, door de Betaprocess-technologie. De installatie komt bij ACRRES in Lelystad te staan. Daar staat al een pilotinstallatie voor de productie van ethanol uit maïs. Het ombouwen van deze bestaande ethanolinstallatie is relatief goedkoop.

SUIKERBIETENTEELT De wereldwijde suikerbietenproductie bedraagt ongeveer 234 miljoen ton per jaar. Hiervoor wordt bijna zes miljoen hectare grond gebruikt (gegevens FAO 2001). Als het over biomassaproductie voor energie- en chemietoepassingen gaat, kan de discussie over concurrentie met de voedselproductie niet uitblijven. Volgens Van Klink is het grondoppervlak voor de suikerproductie voldoende. ‘Eind jaren tachtig werd in Nederland 140.000 hectare gebruikt voor de productie van een miljoen ton suiker. Nu is dat voor dezelfde hoeveelheid suiker nog maar de helft. Deze overige 70.000 hectare grond zouden we kunnen gebruiken om suikerbieten voor ethanolproductie te telen.’ Bovendien zegt Van Klink: ‘Bieten zijn een ideaal gewas om mee af te wisselen en monoculturen te voorkomen. Verschillende studies, onder andere van de FAO en de WUR, tonen aan dat de kwaliteit van de grond achteruit gaat als er minder bieten worden geteeld. Het blijkt dat vervolggewassen beter groeien, als er eerst suikerbieten werden geteeld.’

01 | 15

BG Proeffabriek.indd 53

Distillation

04-03-15 12:49

DATUM: 4 JUNI 2015 LOCATIE: TCC/RDM CAMPUS ROTTERDAM

THEMA:

ZERO

PROGRAMMA 10.30 Business cases partners 12.00 Ontvangst/lunch 13.00 Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) 13.05 Keynote, Marieke Schoningh, DSM Sinochem 13.30 Plant Manager of the Year - de columns 14.00 Korte pauze 14.10 Eerste ronde Masterclasses ZERO Footprint/Process Enlightenmentz/VOMI Safety Award 14.50 Tweede ronde Masterclasses ZERO Accidents, ZERO Loss / Process Enlightenmentz 15.30 Pauze 16.00 PMY 2014 Frans Scheeren 16.20 Safety Buddy 16.40 Debat met Blogs van onder anderen Henk Leegwater over ZERO accidents, ZERO emissions en ZERO loss. 17.15 Borrel 18.30 Diner met bekendmaking PMY 2015 en VOMI Safety Award 2015

ZERO â&#x20AC;&#x153;Nulâ&#x20AC;? is in de industrie op heel veel vlakken het meest gewenste getal: zero accidents, zero emissions, zero impact. Als we de stip op de horizon zouden kunnen naderen, dan is die in veel gevallen geen stip, maar een nul. Tijdens Deltavisie gaan we onderzoeken hoe we die 0 op de horizon kunnen bereiken.

w w w. d e l t av i s i e 2 015 . n l Adv Deltavisie 2015.indd 54

04-03-15 12:44

Product Inlet Extern Cooling Source

Vacuum Lock

Agitator Heat Exchanger

± 65°C

Air ± 20°C

Product Outlet

45°C

Vacuum Liquidring Pump

Discharge Pump

Condensation Pump Discharche Screw Pump Dosing Auger

In het project worden de procescondities onderzocht en worden de energie- en massabalansen in de complete process flow gekwantificeerd. ‘We gaan naast suikerbieten verschillende soorten organisch materiaal uittesten in de installatie. De procesparameters zoals temperatuur en doorvoersnelheid worden in dit project geoptimaliseerd.’ Ook de afzonderlijke stappen en de rest- en bijstromen worden geoptimaliseerd. ‘Zo liep de warmtewisselaar af en toe vast. Dat kwam doordat het water suiker bevat, dat als het warm wordt karamelliseert en aankoekt. Daardoor raakte de warmtewisselaar verstopt. We komen steeds nieuwe dingen tegen die we willen verbeteren.’ Een interessante ontwikkeling is volgens Van Klink ook het gebruik van het CO2 dat bij het proces vrijkomt. ‘We dachten eerst de CO2 aan de glastuinbouw te leveren. Maar het blijkt aantrekkelijker dan we voorheen dachten om deze stroom in combinatie met het afvalwater te gebruiken voor de kweek van algen.’ Ook aspecten als logistiek en afzetmarkt komen in het project aan bod. Van Klink schat dat er ruimte is voor dertig kleinschalige bioraffinage-installaties in de directe omgeving van boerenbedrijven. ‘Als je een productieradius van vijf tot zes kilometer neemt, levert dit zo’n achthonderd ton biomassa per dag op. We onderzoeken ook of de installaties op deze schaal rendabel kunnen zijn.’ Droge stof In eerste instantie zullen suikerbieten worden gebruikt in de installatie. Maar het is de bedoeling om de technologie ook te testen voor maïs, restafval van fruitteelt en restafval van de aardappelverwerkende industrie. ‘We hopen in de periode augustus-september tot en met december dit jaar continu te gaan draaien met bieten en dan in januari-februari volgend jaar met maïs.’ In principe kan de PROJECT CHEMBEET Partners: Dutch Sustainable Solutions, Van Antwerpen Milieutechniek, ACRRES (Wageningen UR), Universiteit van Warmia en Mazury Capaciteit pilot plant: 15.000 liter ethanol per dag Duur project: 2,5 jaar Kosten project: 900.000 euro, subsidie bedraagt 500.000 euro

SUIKERQUOTA In 2017 vervalt het suikerquotum in de EU. Met het wegvallen van het quotum vervallen ook de verschillende prijsniveaus voor consumptiesuiker en non-food suiker. Suiker voor consumptie zou goedkoper worden, terwijl suiker voor nonfood toepassingen, zoals de chemie, duurder zou worden. Dit probleem zou volgens de Wageningen UR op te lossen zijn door aantrekkelijke contracten aan te bieden op basis van dun- of diksap uit suikerbieten als grondstof in plaats van de duurdere grondstof kristalsuiker. De chemische industrie gebruikt immers in hun processen veelal zestig procent ethanol, waarvoor geen hoogzuivere grondstof nodig is.

technologie voor veel verschillende types biomassa worden gebruikt. Voorwaarde is dat de biomassa maximaal vijfentwintig procent droge stof bevat. Houtachtige gewassen kunnen niet met de Betaprocess-technologie worden voorbehandeld. Parallel aan de ethanolontwikkeling in het CHEMBEET-project zullen in fermentatieproeven met ‘slimme’ micro-organismen op laboratoriumschaal andersoortige moleculen worden gemaakt. Van Klink denkt dan aan stoffen als butanol, melkzuur en acrylzuur. Kapitaal Het CHEMBEET-project is een stap in de goede richting voor DSD, maar Van Klink zoekt nog investeerders voor verdere R&D-activiteiten. ‘We zijn in contact met verschillende venture capitalists en privé-investeerders. We hebben veel eigen kapitaal geïnvesteerd in de ontwikkeling van de Betaprocess-technologie voor biogas-installaties. Doordat die niet op de markt is gebracht, wordt dat geïnvesteerde kapitaal niet terug verdiend.’ Hans van Klink spreekt 2 april op Masters of Industry in Delfzijl. Meer informatie: www.mastersofindustry.nl

01 | 15

BG Proeffabriek.indd 55

04-03-15 12:50

SMEERMIDDELEN

EU wil naar 25 procent biobased smeermiddelen Smeermiddelen op biologische basis vormen een naar verhouding kleine markt. Daar zal verandering in komen. Onder andere doordat de Europese Unie het gebruik van deze middelen gaat stimuleren.

Jan van den Berg

Smeermiddelen zijn maar een klein gedeelte van de substanties die door de chemische industrie worden gemaakt. Wereldwijd bedraagt de productie rond de 4,5 miljoen ton per jaar. Dat is ongeveer een duizendste van de hoeveelheid brandstoffen die ieder jaar uit de raffinaderijen stroomt. Desondanks wil de Europese Unie het percentage smeermiddelen op biologische basis opvoeren tot 25 procent tegen de huidige 3 procent. Voor dit doel is vooralsnog geen einddatum gegeven. De vraag is hoe realistisch het Europese streven is. Gezien het marktaandeel van biobased smeermiddelen, lijkt de politiek gewenste 25 procent nog ver weg. Maar de voor-

tekenen voor een groter marktaandeel zijn niet ongunstig. Zo hebben biologische middelen al een vaste plaats verworven in machines, installaties en gereedschappen die bij lekkageverlies verontreiniging veroorzaken van de bodem en het grondwater. Dit soort lekkage treedt op bij bijvoorbeeld grondverzetmachines, tractoren, bosbouwen baggermachines en kettingzagen. Daarnaast zijn er waterbouwkundige installaties waar hydraulische vloeistoffen vrijkomen in het oppervlaktewater. Dan gaat het om bijvoorbeeld hydraulische cilinders voor de bediening van bruggen en sluizen. Veel sectoren Het aantal voorbeelden van het gebruik van bio-smeermiddelen in de scheepvaart, offshore, infrastructuur en landbouw is al met al zeer talrijk. Aangezien de toepassingen van smeermiddelen in deze sectoren en in vele andere sectoren weinig verschilt, is er in beginsel een veel groter aantal toepassingen mogelijk zonder dat er enige technische aanpassing nodig is. De reden dat bio-smeermiddelen toch maar weinig

FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: CASTROL

GRONDSTOFFEN

BH Smeermiddelen.indd 56

Het merendeel van de bio-smeermiddelen wordt gemaakt van esters die afkomstig zijn van oliehoudende zaden. Raapzaad, zonnebloempitten en kokosnoten worden veel gebruikt als bron. De gebruikte natuurlijke esters zijn onder andere triglyceriden van plantaardige oliĂŤn. Ook polyolesters en di-esters worden als grondstof gebruikt. De industrie maakt inmiddels ook synthetische grondstoffen op biologische basis. Dit gebeurt onder andere met rietsuiker en suikerbieten als uitgangspunt. Synthetische bio-smeermiddelen kunnen in vrijwel iedere verhouding worden gemengd met middelen op basis van minerale olie.

01 | 15

04-03-15 12:50

n worden gebruikt, zit grotendeels in de prijs. Afhankelijk van de exacte toepassing kan de prijs voor deze middelen tientallen tot zelfs honderden procenten hoger zijn dan voor smeermiddelen op minerale basis. De aanschafkosten van smeermiddelen vormen maar één aspect in het totale financiële plaatje. De smerende werking van biobased middelen is doorgaans hoger dan die van een mineraal product. Hierdoor zijn zowel de energie- als de onderhoudskosten van een installatie of machine lager. Een bedrijf dat de hogere aanschafkosten van bio-smeermiddelen afzet tegen de lagere operationele kosten van de machine, kan best eens aangenaam verrast zijn over de lagere totale lasten over een langere periode. Die kunnen echter alleen worden geïncasseerd als de bereidheid bestaat om te investeren in duurdere smeermiddelen. Arbo Naast de milieuvoordelen, hebben bio-smeermiddelen ook een positieve invloed op de arbeidsomstandigheden. Ze zijn voor mensen minder gevaarlijk of belastend. Bio-smeermiddelen geven minder aanleiding tot huidirritatie en kennen een lagere emissie van vluchtige organische stoffen (VOS). Doordat het vlampunt bij gelijke viscositeit lager is, is er sprake van een geringere kans op brand. Voor producten die de milieubelasting verminderen, bestaan doorgaans keurmerken, labels et cetera. Dat is bij bio-smeermiddelen niet anders. Er is in Europa een reeks van keurmerken ontstaan, die niet altijd even doorzichtig is. Dat maakt het voor bedrijven niet eenvoudig de waarde van de keurmerken te schatten. Er is behoefte aan een Europese, en liever nog wereldwijde, norm voor bio-smeermiddelen die duidelijkheid kan scheppen. Dat is precies wat de Europese Commissie voor ogen heeft. Zo’n norm kan er ook toe bijdragen dat producenten van smeermiddelen, fabrikanten van machines en installaties en de gebruikers hiervan een beter gefundeerd uitgangspunt hebben om overeenstemming te bereiken over de specificaties van bio-smeermiddelen en hoe deze kunnen worden verwezenlijkt.

De reden dat bio-smeermiddelen toch maar weinig worden gebruikt, zit grotendeels in de prijs. Voor veel toepassingen zijn biobased producten nog niet goed genoeg. Zo zijn ze minder goed bestand tegen lage temperaturen. Dan kan de smerende werking geringer zijn dan die van minerale tegenhangers. Verder treedt er bij bio-middelen sneller oxidatie op, waardoor de vloeistof gaat indikken en de periode waarin het middel werkzaam is, wordt bekort. Dit hoeft overigens niet altijd een obstakel te vormen. Als de temperatuur laag blijft, kan het smeermiddel voldoende werking behouden. In hoeverre deze beperkingen ondervangen kunnen worden, moeten we afwachten. Maar dat deze middelen verder ontwikkeld zullen worden, staat wel vast. Naar 25 procent Voordat een kwart van de smeermiddelen biobased is, moet er nog veel gebeuren. Zoals bij veel veranderingstrajecten zal het succes ook hier voor een deel afhangen van standaardisatie en normalisatie. WAT ZIJN BIO-SMEERMIDDELEN? De term bio-smeermiddelen vereist enige uitleg. Er zijn middelen die volledig worden gemaakt uit biologische grondstoffen. Er is ook een grote categorie die bestaat uit mengsels van biologische en minerale oorsprong. Verder moet onderscheid gemaakt worden tussen biologisch wel en niet-afbreekbare stoffen. Het is bijvoorbeeld niet per definitie zo dat minerale smeermiddelen niet of nauwelijks biologisch afbreekbaar zijn. Smeermiddelen, zowel biologisch als mineraal, zijn er voor vele toepassingen. Het kan gaan om het smeren van machines en bewegende delen. Ook zijn er middelen die het verwijderen van bekistingen bij het storten van beton moeten vergemakkelijken. Daarnaast zijn er hydraulische vloeistoffen. Deze hebben primair tot doel krachten over te brengen in hydraulische cilinders en motoren. Daarnaast hebben ze meestal ook een smerende functie.

01 | 15

BH Smeermiddelen.indd 57

04-03-15 12:50

SMEERMIDDELEN

Er is behoefte aan een Europese norm voor bio-smeermiddelen die duidelijkheid kan scheppen

De Europese Commissie heeft de Europese normencommissie CEN daarom gevraagd om een concept te maken voor een norm voor bio-smeermiddelen. Dit concept is intussen gereed. Het is onder de aanduiding EN 16807 naar de 28 lidstaten van de Europese Unie en naar vijf andere landen, waaronder Noorwegen en Zwitserland, gestuurd. De norminstituten in deze landen bestuderen nu de conceptnorm. Als de commentaren zijn verwerkt, zal de EN 16807 van kracht worden en in de plaats komen van de nationale normen. Het is mogelijk dat bepaalde keurmerken voor biologische smeermiddelen blijven bestaan. We kunnen hierbij denken aan de Blauwe Engel. Dit ecologische keurmerk wordt veel gebruikt voor bio-smeermiddelen. Hoe dan ook zal de EN 16807 het leidende document zijn, waar keurmerken aan moeten voldoen. Het is daarom goed mogelijk dat de eisen om aan keurmerken te voldoen zullen veranderen. ISO-norm? De Europese norm is gericht op het smeermiddel en niet op de afzonderlijke ingrediënten. Deze stoffen vallen onder REACH. Dit heeft tot gevolg dat het huidige Europese Eco-Label voor smeermiddelen moet worden aangepast. Dit is namelijk wel gebaseerd op de ingrediënten van smeermiddelen. Er bestaat geen ISO-norm voor bio-smeermiddelen. Het is daarom goed mogelijk dat de EN 16807 als uitgangspunt zal dienen voor wat er in het kader van ISO op dit vlak ontwikkeld zal worden. Hier zal ongetwijfeld ook de Amerikaanse kennis en ervaring met bio-smeermiddelen een rol spelen. Een van de uitgangspunten bij de formulering van de EN 16807 is dat deze moet leiden tot de ontwikkeling en productie van bio-smeermiddelen met goede technische eigenschappen. Is dat niet het geval, dan zal het draagvlak voor de norm onder producenten en gebruikers van smeermiddelen en machines uiteraard minimaal 12

BH Smeermiddelen.indd 58

zijn. In de desbetreffende CEN-commissie is de industrie daarom goed vertegenwoordigd. Het is lastig te voorspellen hoe de markt voor bio-smeermiddelen zich zal ontwikkelen. Gezien de technische voordelen die deze in veel toepassingen hebben, heeft deze een flinke potentie. Dat er een andere houding van gebruikers nodig is wat betreft hogere kosten van de middelen versus de besparingen qua energiegebruik en onderhoud, hebben we vastgesteld. De Europese norm kan helpen om de houding te doen veranderen. MARKT VOOR BIO-SMEERMIDDELEN Wereldwijd ligt de jaarlijkse productie van smeermiddelen op zo’n 42 miljoen ton. In de Europese Unie wordt ongeveer 4,5 miljoen ton per jaar gemaakt. Het percentage biobased smeermiddelen bedraagt hiervan slechts een procent of drie, ofwel iets minder dan 150.000 ton. De productie zit wel in de lift. Tussen 2013 en 2020 neemt de productie naar schatting toe van 600.000 ton per jaar tot 850.000 ton per jaar. De grootste markt voor deze middelen is momenteel Noord-Amerika met 38 procent. Voor de Europese Unie geldt een waarde van 23 procent. Deze cijfers zullen de komende jaren niet wezenlijk veranderen, tenzij de Europese Unie er in slaagt om de toepassing van biobased smeermiddelen flink te stimuleren. De wereldmarkt voor bio-smeermiddelen is voor zestig procent in handen van zeven grote partijen. Het gaat om bekende namen in de (petro)chemische industrie: British Petroleum, Castrol, Chevron, Shell, Statoil, Total en United Bio Lube.

01 | 15

04-03-15 12:50

3-15 10:41 10:41

ANDUS ANDUS group group companies: companies: Manufacturing Manufacturing FIBFIB Industries Industries Gouda Gouda Refractories Refractories Gouda Gouda Feuerfest Feuerfest Deutschland Deutschland Nedstaal Nedstaal Special Special Steel Steel VanVan Voorden Voorden Castings Castings

Services Services & Maintenance & Maintenance Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Belgium Belgium Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Services Services ISSISS Projects Projects Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw VanVan Voorden Voorden Maritime Maritime

Contracting Contracting Armada Armada Janse Janse Armada Armada Mobility Mobility Armada Armada RailRail HSM HSM Offshore Offshore HSM HSM Steel Steel Structures Structures RijnDijk RijnDijk Construction Construction

Serving Servingthe theindustry industry Professionaliteit Professionaliteit en creatief en creatief denken, denken, gecombineerd gecombineerd metmet kennis kennis vanvan zaken, zaken, zijnzijn de kenmerken de kenmerken vanvan RijnDijk RijnDijk Construction. Construction. Multidisciplinaire Multidisciplinaire constructieprojecten constructieprojecten worden worden volgens volgens hoge hoge (inter)nationale (inter)nationale standaards standaards en veiligheidsen veiligheidsen kwaliteitseisen en kwaliteitseisen uitgevoerd. uitgevoerd. Dit Dit maakt maakt RijnDijk RijnDijk Construction Construction tot tot eeneen betrouwbare, betrouwbare, full full service service partner. partner. Project Project management, management, engineering, engineering, productie productie en montage en montage worden worden in eigen in eigen beheer beheer vanuit vanuit gespecialiseerde gespecialiseerde productielocaties productielocaties uitgevoerd. uitgevoerd. RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een speler speler vanvan formaat formaat voor voor grootschalige grootschalige projecten projecten in de in (petro)chemische de (petro)chemische industrie, industrie, zware zware industrie, industrie, energiemarkt energiemarkt en complexe en complexe utiliteitsbouw. utiliteitsbouw. RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen de ‘Contracting de ‘Contracting divisie’ divisie’ vanvan Andus Andus Group. Group. De De overige overige divisies divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ ‘Manufacturing’ en ‘Services en ‘Services & Maintenance’. & Maintenance’. Andus Andus Group Group is een is een internationale internationale onderneming onderneming metmet circa circa 1.100 1.100 medewerkers medewerkers en 16 en gespecialiseerde 16 gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen wereldwijd wereldwijd actief actief in in eeneen breed, breed, industrieel industrieel werkveld. werkveld.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction BV BV Beukenlaan Beukenlaan 115115 Kennismaken? Graag. Graag. Bel Bel of kijk of kijk op op www.rijndijk.com www.rijndijk.com of www.andusgroup.com of www.andusgroup.com 5616 5616 VC VC Eindhoven Eindhoven NL NL Kennismaken? T +31 T +31 (0)40 (0)40 - 246 - 246 72 72 28 28 E info@rijndijk.com E info@rijndijk.com

Naamloos-6 59 MagAd.indd RijnDijk RijnDijk Corporate Corporate MagAd.indd 1 1

04-03-15 04-03-15 12:42 12:42 13:18 30-01-15 30-01-15 09:21 09:21

Naamloos-6 A Omslag.indd60 1 016_mob.indd 1

04-03-15 13:18 07-03-2011 16:40:39