Pet06 2015 lr by Industrielinqs pers en platform

4 17:04

Nr. 6 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie

02 15

ie biochemie de biochem voor de Magazinee voor Inside Inside Magazin

INSIDE ERS investeert in van Antwerpen

haven

van Op het grensvlakchno logie chem ie en biote

Nippon Shokubai treedt uit de anonimiteit • Waar maakt de Plant Manager of the Year zich sterk voor? • Flink besparen door Design for Maintenance • Thema: Tankopslag

PET6 omslag los.indd 1

02-06-15 02-06-15 21:05 16:48

Cutting-edge Cutting-edgeengineering engineeringfor fora asafer saferworld world Fire Fire&&blast blastprotection, protection,thermal thermalinsulation insulation

Promat Promat is aisglobal a global provider provider of fireproofing of fireproofing (to protect (to protect personnel, personnel, steel steel structures, structures, storage storage vessels vessels andand equipment) equipment) andand thermal thermal insulation insulation solutions solutions (to reduce (to reduce energy energy lossloss in pipes, in pipes, pipe pipe supports supports andand petrochemical petrochemical processing processing units). units). Discover Discover how how youyou cancan benefit benefit from from Promat Promat • More • More than than 50 years 50 years of experience, of experience, innovation innovation andand know-how know-how • Increased • Increased personnel personnel safety safety & asset & asset protection protection • Optimal • Optimal process process control control • Minimal • Minimal lossloss of space of space & energy & energy • Full • Full engineering engineering services services

PET6 omslag 2los.indd 2 A Voorplaat.indd A Voorplaat.indd 2

Contact Contact us for us for more more information information Promat Promat International International NV,NV, Bormstraat Bormstraat 24, 24, 2830 2830 Tisselt, Tisselt, Belgium Belgium | T: +32 | T: +32 15 71 15 21 71 86 21 |86 info@promat.be | info@promat.be www.promat-oilandgas.com www.promat-oilandgas.com

02-06-15 21:05

Andus Andu A4

IN DEZE EDITIE

10 NIPPON SHOKUBAI TREEDT UIT DE ANONIMITEIT Het gonst in de haven van Antwerpen. De magere jaren lijken tot een einde te komen en nieuwe investeringen dienen zich aan, zoals die van het Japanse Nippon Shokubai. Onlangs kondigde het bedrijf een uitbreiding aan van de productie van superabsorberende materialen. Plantmanager Roel De Vil kan zijn trots niet onderdrukken. ‘We hebben hier echt naar toegewerkt.’

14 WAAR MAAKT DE PLANT MANAGER OF THE YEAR ZICH STERK VOOR? De genomineerden voor de prestigieuze titel van Plant Manager of the Year hebben tijdens het Deltavisie-congres op 4 juni een column voorgedragen. Waar maken Eugène Kuijpers (BASF), Ronald Hoenen (DSM Dyneema) en Frank de Leng (Botlek Tank Terminal) zich sterk voor in hun werk?

17 E NLIGHTENMENT: HELPEN OM ENERGIE TE BESPAREN Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. Tijdens Deltavisie 2015, 4 juni in Rotterdam, hebben diverse ondernemers en instellingen hun ideeën in een kort en vlammend betoog gepitcht. Zo ook Tebodin en Bilfinger, die bedrijven helpen om energie te besparen.

18 FLINK BESPAREN DOOR DESIGN FOR MAINTENANCE De bouw van een nieuwe fabriek vraagt om een behoorlijke investering. De onderhoudskosten gedurende de levensduur van de fabriek zijn vaak even hoog als de investering. Door er bij de bouw rekening mee te houden dat het onderhoud zo goedkoop mogelijk kan worden uitgevoerd, kunnen veel kosten worden bespaard. Dit ‘Design for Maintenance’-principe wordt toegepast bij de bouw van de Next Generation Sulfa op de Chemelot-site.

28 THEMA: TANKOPSLAG Rotterdam heeft te maken met scherpe mondiale concurrentie en de komst van nieuwe tankterminals in Antwerpen, waaraan tankterminals in Rotterdam volume zijn kwijtgeraakt. Havenbedrijf Rotterdam pleitte voor meer investeringen. In maart maakte LBC Tank Terminals bekend dat het zijn terminal in de Botlek gaat moderniseren en uitbreiden. Sinds de incidenten bij Odfjell ligt de focus in de tankopslagsector op veiligheid. Tegelijk blijft er de continue druk om kosten te besparen. Bedrijven beseffen dat innovaties onmisbaar zijn om in de toekomst aan alle eisen te voldoen en competitief te blijven.

INSIDE EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Nieuwe pyrolyse-fabriek verduurzaamt FrieslandCampina en AkzoNobel • Ruim 1,7 miljoen subsidie voor D’Ensartech in Delfzijl • Groningen Seaports en Niedersachsen Ports werken samen aan LNG-infra 6 Feiten en cijfers buitenland • Siemens bouwt vijf compressorinstallaties voor in Kazachstan • Bouw opslagtanks verzekert energievoorziening in Polen 9 Agenda 23 Innovatie 24 Biochem 39 Column • Henk Leegwater 50

PETROCHEM 6 - 2015 3

B Inhoud.indd 3

02-06-15 16:51

CARBON STEEL AND STAINLESS CONSTRUCTIONS

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie Nummer 06 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle LAY-OUT: De Opmaakredactie

KORTRIJKSTRAAT 122, B-8770 INGELMUNSTER, BELGIUM T : 0032 (0)51 30 12 61 - F : 0032 (0)51 30 93 83 INFO@VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE WWW.VERSCHOORECONSTRUCTIE.BE

OMSLAGFOTO: Wim Raaĳen

LIQUID STORAGE CONTAINERS - PROCESS AND PRESSURE VESSELS SILO CONSTRUCTION FOR DRY SUBSTANCES - FLUE GAS TRANSPORT

TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088

ADVERTENTIE-INDEX Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Applus RTD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Arma Tankbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 BetaPublishers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8, 32 Eco Ketelservice Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 EemsDeltavisie congres 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Hanse Staalbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Havep Workwear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .tussen 18 en 19 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48, 49 Masters of Industry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26, 27 Promat International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 Schenk Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Tebodin Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprĳs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de deﬁnitieve einddatum van uw abonnement. Adreswĳzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswĳzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform

Verschoore Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

ISSN: 1380-6386

C Comment.indd 4

02-06-15 16:58

COMMENTAAR

‘Het is echt geen verlate 1-aprilgrap of Belgenmop, om de haven van Rotterdam maar eens flink te laten schrikken.’

Vlaams vertrouwen Het geheim van Antwerpen? Of de succesformule van Vlaanderen? Zijn die er? Je zou het op het moment haast geloven, want er wordt weer fors geïnvesteerd in het Antwerpse havengebied. Miljardeninvesteringen bij de raffinaderijen van zowel ExxonMobil als Total. De Japanse bedrijven Nippon Shokubai en Kuraray breiden fors uit in Zwijndrecht en ook de grote chemische bedrijven als BASF en Evonik zitten niet stil. Maar de grote klapper is, overigens nog niet helemaal definitief, het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems. ERS maakte onlangs bekend een investering van 3,7 miljard te willen onderzoeken in de haven van Antwerpen. Het bedrijf wil daar een nieuwe productie-eenheid van groene ammoniak en groen ureum (kunstmest) bouwen. Geen Belgenmop Heel intrigerend! Niet alleen de grootte, maar ook de aard van de investering is heel bijzonder. Een Saoedisch bedrijf dat in groene chemie in Noordwest-Europa gaat investeren. Het voelt als een aaneenschakeling van tegenspraken. Lees de zin nog maar eens woord voor woord. Eigenlijk staat er: ‘Een bedrijf uit het grootste olieen gasland ter wereld investeert ver van huis in de productie van stoffen, die het land zelf in de woestijn nauwelijks kan gebruiken, en die worden geproduceerd uit grondstoffen waar het land nog weinig kaas van heeft gegeten.’ En het is echt geen verlate 1-aprilgrap of Belgenmop, om de haven van Rotterdam maar eens flink te laten schrikken. Opgroeiende visjes Maar waarom al deze investeringen in Antwerpen, en inderdaad bijvoorbeeld niet in Rotterdam? De geruchten doen zelfs de ronde dat ERS niet eens in Rotterdam heeft geïnformeerd. En de keuze van ERS lijkt het meest essentieel. Voor alle andere investeringen zou je concrete argumenten kunnen verzinnen. De Antwerpse raffinaderijen van ExxonMobil en Total waren sowieso aan modernisering toe en liepen wat achter ten opzichte van bijvoorbeeld de grote raffinaderijen in Rotterdam. Niet investeren betekende op achterstand komen in de Europese raffinagesector, waar de mindere jongetjes van de klas het heel moeilijk krijgen.

Ook de investeringen van Kururay en Nippon Shokubai zijn min of meer logisch te noemen. Ze volgen op eerdere investeringen. Ruim een decennium geleden, toen ze op het terrein van Ineos werden binnengehaald, waren het nog kleine visjes, die misschien door Rotterdam over het hoofd zijn gezien. De toenmalige schepen van de Antwerpse haven, Baron Delwaide, stelde toen nog in Petrochem dat vele kleine vissen ook een grote maken. Opgroeiende visjes maken nu meerdere grote. Nieuwe spelers Maar je gaat er toch wel een lijn in zien. Er lijkt jarenlang breiwerk achter te zitten. Veelal achter de schermen. Maar de laatste jaren toch ook wat meer in de spotlichten. Het vorige Vlaamse kabinet van Kris Peeters heeft de industrie en zeker ook de chemie, volledig omarmd als motor van de economie. En het gevormde industriebeleid wordt nu door het huidige kabinet voortgezet en lijkt ook daadwerkelijk zijn vruchten af te werpen. En dat zou bij ERS zo maar een doorslaggevende rol hebben kunnen spelen. Het geloof van Vlaanderen in de eigen industrie en er ook alles voor over hebben om nieuwe spelers binnen te halen. Mitsen en maren In Nederland komt het besef ook steeds meer dat je niet alleen van diensten kunt leven. Maar van een consistent industriebeleid lijkt nog geen sprake. Bovendien worden issues op het gebied van veiligheid en milieu dusdanig politiek uitgevochten, dat er soms weinig ruimte is voor inhoudelijk doordachte en proactieve oplossingen. Er wordt vaak te veel gekeken naar de mitsen en de maren, in plaats van ‘hoe zorgen we dat het wel kan.’ De tijd dat Vlaanderen met enige jaloezie naar Nederland keek, lijkt toch echt wel voorbij. Het wordt voor de Nederlandse industriële gewesten tijd om terug te kijken en van de Vlamingen te leren… Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 6 - 2015 5

C Comment.indd 5

02-06-15 16:58

FEITEN & CIJFERS

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) moet haar kosten met een kwart omlaag brengen vanwege de gedaalde gasprijs en de productiebeperkingen die zijn opgelegd. Dat schrijft Het Financieele Dagblad. Het bedrijf kampt met gestaag oplopende kosten terwijl de opbrengsten dalen als gevolg van lagere prijzen. Ook de productiebeperkingen in Groningen spelen een rol. Of de bezuinigingen tot ontslagen zullen leiden, blijft onduidelijk. Het is volgens de woordvoerder te vroeg om het daar over te hebben, omdat eerst de besparingsmogelijkheden in kaart worden gebracht. Meer dan dertigduizend mensen hebben dit weekend een bezoek gebracht aan het opendeurweekend van de bedrijven uit de chemie en life sciences. Bijna veertig ondernemingen en kennisinstellingen openden hun deuren voor het grote publiek. De focus lag tijdens dit opendeurenweekend op de cruciale link tussen onderwijs en industrie met onder meer het eerste Chemiefestival in Technopolis, een unieke samenwerking tussen Vlaamse universiteiten, hogescholen, onderzoekscentra en kennisinstellingen.

PETROCHEM 6 - 2015 6

D Feiten en cijfers.indd 6

AKZONOBEL HAAKT AAN BIJ CENTRALE AFVALWATERZUIVERING BOTLEK Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering (CAB). AkzoNobel Industrial Chemicals is aangehaakt als ‘launching partner’ en heeft de intentieverklaring ondertekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering. Het project omvat de bouw van een persriool ter inzameling van het bedrijfsafvalwater in het Botlekgebied en de bouw van een nieuwe aerobe afvalwaterzuivering. Bedrijven uit de omgeving kunnen hierop aansluiten om hun industriële afvalwater te laten zuiveren door Evides. De komende tijd werkt Evides Industriewater verder aan het uitwerken van het ontwerp van de CAB. De tekenpartners van de intentieverklaring stellen hun expertise hiervoor ter beschikking. Naast AkzoNobel zijn dit Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira. Speciaal voor de Centrale Afvalwaterzuivering Botlek wordt in de Botlek een persriool aangelegd met een lengte van ongeveer twaalf kilometer. De nieuwe afvalwaterzuivering (AWZI) komt naast de bestaande AWZI op het terrein van Huntsman. Chris Roubos, manager Sales & Marketing bij EIW: ‘Een gezamenlijke afvalwaterzuivering kan tot een aanzienlijke kostenbesparing leiden, het werk kan worden overgelaten aan een deskundige op dat gebied en ook het milieu is gebaat bij een centrale, goedwerkende AWZI.'

FOTO: EVIDES INDUSTRIEWATER

Essencia, Technopolis en 1018 leerlingen hebben het Guinness World Record van de ‘grootste chemieles’ op 5 mei verbroken. De leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar kregen een uur lang chemieles boordevol spectaculaire proefjes, die ze samen moesten uitvoeren met Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits. In februari 2011 veroverden Essenscia en Technopolis al eens het wereldrecord met een chemieles voor 562 scholieren. In september 2012 werd het record scherper gesteld toen 837 leerlingen gezamenlijk een les volgden in het Verenigd Koninkrijk. Met 1018 leerlingen van 26 scholen werd het record weer naar België gehaald. ‘Met dit initiatief willen we jongeren kennis laten maken met techniek, wetenschappen en chemie’, zegt Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder van Essenscia Vlaanderen.

RUIM 1,7 MILJOEN SUBSIDIE VOOR D’ENSARTECH IN DELFZIJL De provincie Groningen geeft ruim 1,7 miljoen euro subsidie aan D’Ensartech voor de vestiging van een fabriek in Delfzijl voor de volledige verwerking van chemisch afval en afgedankte elektronica. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een vernieuwend smeltproces. Tijdens de verwerking van chemisch afval en afgedankte elektronica worden de niet of moeilijk verwerkbare afvalstoffen omgezet in schone bouwstoffen. Bij het verwerkingsproces ontstaat veel warmte, die gebruikt wordt om stroom op te wekken. D’Ensartech maakt gebruik van de technologie van de proeffabriek van afvalsmelterij Ensartech, die eind 2012 failliet is gegaan. De onderneming investeert bijna zeven miljoen in het verbeteren van de nieuwe verwerkingsmethode. De subsidie komt uit het programma 'Regionale Investeringssteun Groningen (RIG 2014)'. De provincie Groningen en het Rijk stelden tien miljoen euro subsidie beschikbaar voor nieuwe bedrijven en ondernemers met uitbreidingsplannen in de Eemsdeltaregio en op de Zernike Campus in Groningen. Het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) beoordeelt de subsidieaanvragen. De regeling is ingesteld op basis van de adviezen van de commissie Willems, die de mogelijkheden bekijkt voor samenwerking van nieuwe bedrijven en midden- en kleinbedrijven met de chemische industrie en andere sectoren in Groningen. De RIG 2014 moet de komst van nieuwe bedrijven of uitbreidingsprojecten in de regio Eemsdelta en op de Zernike Campus stimuleren. Hiermee wordt de economische structuur versterkt en worden er banen gecreëerd in de provincie. Deze investering in D’Ensartech levert ongeveer 26 fulltime arbeidskrachten op.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

02-06-15 16:59

NIEUWE PYROLYSE-FABRIEK VERDUURZAAMT FRIESLANDCAMPINA EN AKZONOBEL De onlangs geopende productielocatie van FrieslandCampina in Borculo kan gebruik maken van duurzamere pyrolyse-olie. Die olie komt van Empyro in Hengelo, die de olie produceert uit houtresten. De Empyro-fabriek is medio mei officieel geopend. Empyro past pyrolyse toe. Hierbij worden houtsnippers verhit in een omgeving zonder zuurstof. De techniek is ontwikkeld aan de Universiteit Twente en doorontwikkeld door BTG-BTL, het moederbedrijf van Empyro. Met de pyrolyseolie verstookt FrieslandCampina jaarlijks tien miljoen kubieke meter minder aardgas en ontstaat een CO2-reductie van 16.000 ton. De nieuwe productielocatie voor melkpoeder en hoogwaardige ingrediënten voor kindervoeding heeft een verwerkingscapaciteit van 750 miljoen kilo melk. Hiermee speelt FrieslandCampina in op de kansen die de afschaffing van de melkquota bieden. Bij het pyrolyseproces komt ook stoom vrij, die industriële buurman AkzoNobel afneemt via een nieuw aangelegde leiding. De stroom die er tijdens de productie nodig is, wekt Empyro zelf op met een stoomturbine. GRONINGEN SEAPORTS EN NIEDERSACHSEN PORTS WERKEN SAMEN AAN LNG-INFRA Groningen Seaports en Niedersachsen Ports ondertekenden onlangs een letter of intent voor grensoverschrijdende samenwerking om een LNG-infrastructuur in de Eems-Dollard-regio te ontwikkelen. De havens richten zich op duurzame ontwikkeling en kijken naar een verantwoordelijk gebruik van kostbare grondstoffen, het verminderen van emissies op land en op zee en naar een langdurige ontwikkeling van de haven. Om dit te bereiken, willen de havens gezamenlijk scheepseigenaren en toeleveranciers ondersteunen bij hun transitie naar LNG. Daarnaast zal men grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden opstarten voor de ontwikkeling van een LNG-infrastructuur. Naar Europese instanties zal men gezamenlijk optreden als één haven. Met de samenwerking dragen de havens bij aan een versnelling van het gebruik van LNG als een solide en toekomstgerichte brandstof voor transport binnen de segmenten kustvaart, passagiersschepen, binnenlandse vaart en zwaar wegtransport. BRENT RUWE OLIEKOERS 70,0

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

67,5

65,0

62,5

60,0 28 29 30

APRIL 2015

De Vlaamse ministers Philippe Muyters en Annemie Turtelboom brachten zondagvoormiddag een bezoek aan BASF Antwerpen. Ze maakten er op interactieve manier kennis met de verscheidene opleidingsmogelijkheden en jobopportuniteiten in de chemische industrie. Essenscia riep de aanwezige vertegenwoordigers uit de onderwijs- en bedrijfswereld op tot een nauwe samenwerking om de doorstroming van jong talent naar de chemie en life sciences te bevorderen. Tijdens onderhoudswerkzaamheden in de ACN-fabriek op industrieterrein Chemelot is een kleine hoeveelheid blauwzuurgas ter plaatse van die werkzaamheden vrijgekomen. Dit meldde Chemelot.nl op 29 mei. Zeven onderhoudsmedewerkers die in de directe omgeving waren, mochten na medisch onderzoek in het ziekenhuis naar huis. In de fabriek is een grote onderhoudsstop gaande. De toestand was al snel weer stabiel en de oorzaak is weggenomen. Het is nog niet bekend hoe het gas kon vrijkomen. Medewerkers van Gouda Vuurvast Services krijgen een Digital Safety Passport (DSP), waarmee zij kunnen aantonen over welke geldige veiligheidsopleidingen- en trainingen beschikken. Steeds meer contractors omarmen het systeem. Door de community-opzet valt er volgens het bedrijf veel winst te behalen. Mark Ammerdorffer, directeur VOMI: ‘Wij zijn blij dat Gouda Vuurvast Services gestart is met Digital Safety Passport. Voor onze leden ligt er een aanzienlijk besparingspotentieel als de gehele keten overstapt op het DSP. Essentieel is dat veel opdrachtgevers aansluiten en het DSP accepteren als een alternatief voor het papieren veiligheidspaspoort. Het liefst in combinatie met een koppeling met het toegangssysteem, waardoor onder andere de Hands-on-Tool-Time aanzienlijk kan worden verhoogd.’

25 26

MEI

PETROCHEM 6 - 2015 7

D Feiten en cijfers.indd 7

02-06-15 16:59

VAKBEURS

Ahoy Rotterdam

Gelijktijdig met Solids

30 / 09 & 01 / 10 / 2015

Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten

Bent u er ook b ij?

Vakbeurs PUMPS & VALVES

2015

PUMPS & VALVES

@PumpsValvesRdam / #pumpsvalves

www.easyfairs.com/pumps-nl

Helder inzicht in uw installaties Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieën en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, inspecties en certificatie. Toegewijd, proactief en vakbekwaam personeel is overal ter wereld beschikbaar om met u samen te werken om operationele effiency te behouden, terwijl de risico’s voor mens en omgeving geminimaliseerd worden.

NDO Inspectie Certificatie Training & Ontwikkeling Stralingsbescherming

Wij bieden u een helder inzicht in de integriteit van uw installaties. T + 31 10 716 60 00 E info.netherlands@applusrtd.com

www.ApplusRTD.nl

PET6 advertenties.indd 8

02-06-15 17:22

Innovatie superabsorbers begint bij BASF Antwerpen Eind 2014 kondigde de BASF-groep aan wereldwijd vijfhonderd miljoen euro te investeren in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers (SAP). De bestaande installaties worden aangepast aan de nieuwe technologie. De Antwerpse fabriek komt als eerste aan de beurt. Ondanks een daling van de omzet blijft BASF in Antwerpen investeren. Volgens het bedrijf valt deze omzetdaling te verklaren door een daling van de verkoopprijzen, gecombineerd met een daling van afgezette hoeveelheden. Dat laatste is te wijten aan het uitvallen van de productiecapaciteit van een belangrijke afnemer. Toch kan BASF Antwerpen blijven rekenen op investeringen van het hoofdkantoor. Eind augustus 2014 startte de butadieeninstallatie op. Verder kon de site investeren in een bijkomende stoomketel en andere infrastructuurwerken. En dat innovatieve technologie voor de productie van superabsorbers eerst in Antwerpen plaatsheeft, is ook een goed teken. Gedelegeerd Bestuurder Wouter De Geest: ‘Investeringen komen niet zomaar uit de lucht gevallen. Wij zien de blijvende investeringen van de BASF-groep als een erkenning van ons streven naar operationele uitmuntendheid.’ BASF is overigens niet de enige in Antwerpen die investeert in superabsorbers, die met name in luiers gaan. Recent maakte Nippon Shokubai bekend dat het 350 miljoen gaat investeren in de productie van acrylzuur en SAP. Lees meer hierover in het hoofdinterview op pagina 10.

SIEMENS BOUWT VIJF COMPRESSOR INSTALLATIES VOOR IN KAZACHSTAN De Siemens divisie Power and Gas in Hengelo gaat vijf gasturbine aangedreven compressortreinen leveren voor Kazachstan. De opdracht komt van China Petroleum Engineering & Construction Corp. De installaties zijn bestemd voor het Bozoy compressorstation, ruim duizend kilometer zuidwestelijk van de hoofdstad Astana. Hiervandaan wordt aardgas verpompt naar het zuiden van Kazachstan en verder naar China. Het gas wordt geleverd aan duizenden dorpen langs de pijpleiding, in totaal al vijf miljoen mensen in Zuid Kazachstan. Met deze opdracht is een bedrag van ruim vijftig miljoen euro gemoeid. ‘We kunnen de klant een installatie leveren die flexibel inzetbaar is, waarbij de compressoren zowel parallel als in serie kunnen werken’, aldus locatiemanager Huub Banus. Tot de leveringsomvang van Siemens Hengelo behoren vijf compressortreinen die elk direct worden aangedreven door een 13,4 MW Siemens SGT-400 gasturbine. Voor verscheping, die staat gepland voor 2016, ondergaan de compressoren en gasturbines een test bij Siemens. BOUW OPSLAGTANKS VERZEKERT ENERGIEVOORZIENING IN POLEN Het Belgische Geldof (Engicon nv) is gestart met de constructie van twee gigantische petroleumopslagtanks in het Poolse Gdańsk. De eindklant PERN “Przyjaźń” Group investeert tweehonderd miljoen euro om er de allereerste haventerminal van Polen te bouwen. Het havenproject zal de toevoer van ruwe olie, liquide brandstoffen en chemicaliën in de regio verzekeren. Met de bouw van twee nieuwe dubbelwandige tanks, elk met een inhoud van 62.500 kubieke meter, verzorgt Geldof een deel van het volledige opslagvolume van de terminal. De opslagcapaciteit van de eerste fase die momenteel wordt uitgevoerd, bedraagt 375.000 kubieke meter. In totaal zal de terminal 700.000 kubieke meter kunnen opslaan. Eind dit jaar zullen de opslagtanks in gebruik worden genomen. ‘Voor Polen is deze terminal van groot strategisch belang’, vertelt Krzysztof Marek Diduch, Managing Director van Engicon Polen, de Poolse tak van Geldof. ‘Polen is afhankelijk van de toevoer van ruwe olie vanuit Rusland en andere landen van de voormalige Sovjet-Unie. Zelf heeft het land beperkte mogelijkheden om ruwe olie te produceren. Dankzij deze terminal kan Polen nu ruwe olie invoeren van over de hele wereld. De opslagtanks verzekeren de energievoorziening voor de hele regio.’ De terminal komt ook op een strategische locatie: in de haven van Gdańsk op amper vijf kilometer van de Lotos-raffinaderij, de tweede grootste raffinaderij van Polen.

CREDIT: GELDOF

AkzoNobel bouwt fabriek in Thailand AkzoNobel wil een nieuwe fabriek bouwen in Thailand voor dertig miljoen euro. Dat heeft het bedrijf woensdag 27 mei bekend gemaakt. De fabriek moet in de derde kwartaal van 2016 operationeel zijn. De faciliteit van 120.000 vierkante meter in Chonburi gaat coatings produceren. In eerste instantie zal dat 45.000 ton per jaar zijn.

CREDIT: SIEMENS

FEITEN BUITENLAND

PETROCHEM 6 - 2015 9

F Feiten Buiteland.indd 9

02-06-15 17:00

INTERVIEW

Nippon Shokubai treedt uit de anonimiteit

PETROCHEM 6 - 2015 10

O Intreview.indd 10

02-06-15 17:07

Het gonst in de haven van Antwerpen. De magere jaren lijken tot een einde te komen en nieuwe investeringen dienen zich aan. Een stevige is die van het Japanse Nippon Shokubai. Onlangs kondigde het bedrijf een uitbreiding aan van haar productie van superabsorberende materialen. Plantmanager Roel De Vil kan zijn trots niet onderdrukken. ‘We hebben hier echt naar toegewerkt.’ Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

‘Weinig mensen kennen ons, maar we waren er wel’, stelt plantmanager Roel De Vil van chemiebedrijf Nippon Shokubai in het Belgische Zwijndrecht. Het Japanse bedrijf produceert al sinds 2001 superabsorberende polymeren op het terrein van Ineos, haast onzichtbaar tussen verschillende andere chemische producenten. Eerst met een bescheiden fabriekje met een capaciteit van dertigduizend ton per jaar. Maar de productie werd al in 2006 verdubbeld. En met de nieuwe investering van 350 miljoen euro in twee nieuwe fabrieken voor acrylzuur en superabsorbers, lijkt de anonimiteit voorgoed voorbij. In het bijzijn van topman Hidetaka Yategi en de Vlaamse vicepremier Annemie Turtelboom mocht De Vil onlangs de nieuwbouw wereldkundig maken. In tonnen wordt de totale productie haast vervijfvoudigd. Zowel de acrylzuurfabriek als de nieuwe fabriek voor superabsorbers zal een capaciteit hebben van honderdduizend ton per jaar. De oplevering van de fabrieken wordt verwacht in oktober 2017 en in mei 2018 moeten ze volledig operationeel zijn. De investering zal zeventig nieuwe banen opleveren bovenop de huidige 97 directe en 35 indirecte medewerkers. Prijzen contractors De vestiging in Zwijndrecht wordt hiermee wereldwijd de tweede grootste productiesite van Nippon Shokubai. Himeji in thuisland Japan blijft de grootste, maar de fabriek in het Antwerpse havengebied wordt bijvoorbeeld wel groter dan de vestiging in het Amerikaanse Houston. En de investering is sowieso de grootste in de geschiedenis van het bedrijf. Toch is het wel bijzonder dat de investering naar de Antwerpse haven en niet bijvoorbeeld naar de Amerikaanse site gaat, met de lagere energie- en grondstofprijzen door de schaliegasPETROCHEM 6 - 2015 11

O Intreview.indd 11

02-06-15 17:07

INTERVIEW revolutie aldaar. Bij de keuze heeft onder meer meegespeeld dat vooral de investeringskosten in de Verenigde Staten hoger liggen. Door de schaliegasrevolutie is daar een hoos aan investeringen ontstaan. Daardoor kunnen contractors het werk nauwelijks aan. Dat stuwt de aannemerstarieven momenteel enorm. Volgens De Vil is het binnenhalen van de investering het resultaat van een jarenlange inspanning van het team in Vlaanderen. ‘We hebben hier echt naar toegewerkt’, stelt hij met enige trots. Daarnaast heeft ook meegespeeld dat de Antwerpse haven met haar infrastructuur een prima vestigingsplaats is gebleken voor chemische bedrijven. Naar Europa Belangrijk is dat de nieuwe fabrieken bijzonder efficiënt omgaan met energie. De Vil: ‘Bij de productie van acrylzuur komt warmte vrij. Door deze her te gebruiken bij de productie van de superabsorberende polymeren, halveren we na de

uitbreiding ons energiegebruik. Dus we gaan veel meer produceren met minder energietoevoer.’ Vlaams vicepremier Annemie Turtelboom toont zich hier met name verheugd om. ‘Bespaarde energie is natuurlijk het goedkoopst. We streven in Vlaanderen naar een bloeiende, duurzame en energie-efficiënte chemische industrie. Daar is deze investering natuurlijk een geweldig voorbeeld van.’ Energie-efficiëntie moet het Europese antwoord zijn op lage energiekosten elders in de wereld, vind ook De Vil. Ongeacht wat bijvoorbeeld de gasprijzen in bijvoorbeeld de VS doen, ligt er nu een solide plan voor Nippon Shokubai in Zwijndrecht. Te meer omdat de nieuwe investeringen minder transport nodig maken. Nippon Shokubai wil met de nieuwe fabrieken de productie dichter bij de markt brengen. Nu worden grote hoeveelheden superabsorberende polymeren naar Europa getransporteerd. Vanaf het tweede kwartaal van 2018

Roel De Vil: ‘Weinig mensen kennen ons, maar we waren er wel.’

moet dat met de opstart van de nieuwe installaties niet meer nodig zijn. Innovatie De prestaties van superabsorberende materialen zijn verbluffend. Iedereen die ervaring heeft met pasgeborenen weet dat moderne luiers enorm veel vloeistof kunnen absorberen. De Vil laat dat met een proefje zien. Op een klein hoopje witte polymeren in poedervorm giet hij een behoorlijke hoeveelheid water met een blauwe kleurstof. In korte tijd groeit het blauwkleurende hoopje en neemt het met gemak alle vloeistof op. De Vil: ‘Superabsorberende polymeren kunnen tegenwoordig tot meer dan honderd keer hun eigen volume absorberen. De innovatie bij luiers zit al lang niet meer in het broekje, maar in het absorberende materiaal. Daar is veel markt voor.’ Landbouw Naast babyluiers worden superabsorberende polymeren ook verwerkt in onder andere maandverband en incontinentieluiers. In toenemende mate worden ook oplossingen gevonden in de landbouw. De Vil: ‘Met name om water op te slaan en op het juiste moment weer af te

PETROCHEM 6 - 2015 12

O Intreview.indd 12

02-06-15 17:07

geven. Vooral in gebieden waar periodes waarin veel regen valt, worden afgewisseld door droge periodes.’ Woestijngebieden bijvoorbeeld. Als de grond tekort schiet in wateropnamecapaciteit, kan toevoeging van superabsorberende materialen de plantengroei verbeteren. Water wordt opgenomen zodat het niet kan wegvloeien, maar is desalniettemin op het juiste moment beschikbaar voor de plant. Een bijkomend voordeel is dat door de gelkorrels de in de grond voorkomende grote temperatuurschommelingen worden verminderd. Luierhub Nippon Shokubai is momenteel met 21 procent marktaandeel wereldwijd de grootste producent van superabsorberende materialen. Op de voet gevolgd door Evonik (19 procent) en BASF (17 procent). Van deze twee grootste concurrenten heeft BASF ook in Antwerpen installaties voor de productie van superabsorbers. En ook deze multinational investeert komende tijd fors in nieuwe productie. Daarmee groeit Antwerpen de komende jaren toch wel uit tot de ‘luierhub’ van Europa. Saillant detail is misschien wel dat Nippon Shokubai in 1989 met de productie van superabsorbers begon in een joint venture met BASF. Tien jaar later gingen de twee partijen uit elkaar na een verschil van mening over de uitbreidingsstrategie. Inmiddels hebben ze ieder hun eigen technologie ontwikkeld. Kuraray De investering van Nippon Shokubai past in de investeringsgolf die in Antwerpse chemie momenteel gaande lijkt. Zo blijven grote partijen als BASF en Evonik investeren. Maar er lijken ook nieuwe spelers in aantocht. Zo onderzoekt het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) een investering van 3,7 miljard in een productie-eenheid van groene ammoniak en groen ureum (kunstmest) bouwen. Dat zou zo maar de grootste investering in de hele Rijn-/Scheldedelta kunnen worden van de laatste decennia. Maar in tegenstelling tot de investering van Nippon Shokubai is hier nog niets zeker. Dat geldt wel voor de al eerder aangekondigde investering van het – eveneens – Japanse Kuraray, dat bovendien ook op

Vlaams vicepremier Annemie Turtelboom verwondert zich over de wateropname van superabsorbers.

‘Superabsorberende polymeren kunnen tegenwoordig tot meer dan honderd keer hun eigen volume absorberen.’ het Ineos-terrein is gevestigd. Dat bedrijf breidt de capaciteit voor de kunststof EVOH uit met elfduizend ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro. Het lijkt erop dat het industriebeleid dat het vorige Vlaamse kabinet van Kris Peeters is ingezet en door het huidige kabi-

net wordt voortgezet, daadwerkelijk zijn vruchten gaat afwerpen. Daarin wordt de chemische industrie als belangrijke motor van de economie erkent. Terwijl de chemie in het verleden nog wel eens door de politiek werd vergeten, lijkt het eerherstel door te werken. Voor De Vil zijn het allemaal factoren die mee hebben gespeeld. Hij kan met zijn mensen gaan bouwen. ■ PETROCHEM 6 - 2015 13

O Intreview.indd 13

02-06-15 17:07

COLUMNS PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015

Waar maakt de Plant Manager of the Year zich sterk voor? De genomineerden voor de prestigieuze titel van Plant Manager of the Year hebben tijdens het Deltavisie-congres een column voorgedragen. Waar maken Eugène Kuijpers (BASF), Ronald Hoenen (DSM Dyneema) en Frank de Leng (Botlek Tank Terminal) zich sterk voor in hun werk? Wim Raaijen

Ronald Hoenen (DSM Dyneema): ‘Dienend Leiderschap in operations’ Je hoort vaak: ‘Medewerkers zijn onze belangrijkste assets.’ Of de nieuwe manager zegt: ‘Mijn deur staat altijd open.’ Als mensen dat horen, denken ze volgens mij: ‘Yeah right.’ Waarom worden deze uitspraken soms niet serieus genomen? Zijn wij managers echt zo ongeloofwaardig? Waarom maken we die uitspraken niet waar? Bestaan er managers die dat wel lukt? Ik heb geen pasklaar antwoord op deze vragen. Wat ik wel heb ontdekt, is dat voor mij een aantal principes helpen

om de leider te worden die ik wil zijn. Een leider die mensen een fijne werkomgeving biedt, waarin mensen worden uitgedaagd zich te ontwikkelen, in een organisatie die juist daardoor beter presteert. Robert Greenleaf definieerde de Dienend Leider. Dat is een leider wiens primaire motivatie is: het helpen van anderen om beter te presteren. Hij zorgt voor een gedeelde visie op succes. Hij dient de organisatie wanneer het kan en leidt wanneer nodig. Er zijn fascinerende publicaties over dit onderwerp verschenen. Omwille van eenvoud heb ik het voor mijzelf vertaald in: richting, ruimte, vertrouwen en transparantie. Medewerkers hebben richting nodig, niet alleen om een gezamenlijk doel te hebben, maar ook om hun bijdrage te kunnen definiëren. Als mensen de richting omarmen, dan werkt dat zeer positief op hun motivatie. Als mensen ‘the bigger picture’ kennen of mede vorm hebben gegeven, dan stuurt dat hun acties in de goede richting. Met een duidelijke richting kunnen medewerkers uitblinken en ontwikkelen mits ze voldoende ruimte hebben. Met ruimte bedoel ik: verantwoordelijkheid nemen, vrijheid van handelen hebben, ‘empowered’ zijn. Van controle, hetgeen in bepaalde mate ook nodig is, worden de meeste mensen niet heel gelukkig. Maar met voldoende ruimte wordt het een stuk leuker. Medewerkers kunnen zelf beslissingen nemen en zelf nieuwe dingen proberen. En ja, er worden ook fouten gemaakt, maar meer initiatieven zullen slagen en van fouten kun je leren. Niet alle mensen zullen zomaar proactief hun ruimte opvullen. Daar is vertrouwen voor nodig. Vertrouwen van hun leider, eigenlijk nog voordat ze het verdienen. Met de steun van hun leider durven medewerkers meer van hun vaardighe-

PETROCHEM 6 - 2015 14

P Columns PMY.indd 14

02-06-15 17:10

Eugène Kuijpers (BASF): ‘Misverstand’ Enige tijd geleden werd ik door de lokale fractie van een landelijke politieke partij in een bovengemiddeld grote gemeente uitgenodigd voor een ‘werkdiner’. Het te bespreken onderwerp was ‘de maakindustrie’. Naast een aantal fractieleden zouden, behalve ikzelf, nog vijf andere vertegenwoordigers van de lokale maakindustrie aan de discussie deelnemen. Omdat ik het een prijzenswaardig initiatief vond, heb ik de uitnodiging geaccepteerd. En dat was een goede beslissing, zo bleek. We hadden die avond een levendig gesprek, waarin nog maar eens duidelijk werd dat buitenstaanders - blijk-

FOTO’S: WIM RAAIJEN

den te laten zien en te ontwikkelen. Het is mooi om te zien waartoe mensen in staat zijn als ze vertrouwen krijgen. Durf, eigenaarschap en ondernemerschap komen boven drijven. Medewerkers met richting, ruimte en vertrouwen moeten prioriteiten stellen en beslissingen nemen. Om ervoor te zorgen dat ze dit juist doen hebben ze openheid van informatie nodig. Transparantie is essentieel om medewerkers inzicht en context te geven teneinde de juiste beslissing te nemen. Elke dag op elk niveau. Dienend Leiderschap, richting, ruimte, vertrouwen en transparantie. Ik breng het in praktijk met overtuiging, maar ook met wisselend resultaat. Het is voor mij een ontwikkeling, een ontdekkingstocht waar ik met veel plezier aan werk. Als ik dienende leiders in mijn omgeving herken, dan heb ik bewondering voor wat zij bereiken. Het concept werkt echt. Mocht ik Plant Manager of the Year worden dan wil ik graag de Dienend Leider promoten in de Nederlandse industrie.

baar zelfs ook volksvertegenwoordigers - onze bedrijfstak, de proceschemie, nog steeds heel weinig begrijpen. Gelijk al aan het begin kwam namelijk het ietwat verbijsterende ‘waarom’ van de uitnodiging aan de orde. De fractieleden bleken bezorgd over het behoud van de maakindustrie voor de regio. En nu komt het: daarmee zouden ook in de toekomst banen voor de ‘meest laaggeschoolden’ in de regio beschikbaar blijven. De maakindustrie dus als hofleverancier van banen voor de laagst opgeleiden! En de vraag aan ons, industriëlen, was hoe wij de laaggekwalificeerde arbeid zouden kunnen behouden en liefst uitbreiden. Het is in ons land decennialang ‘bon ton’ geweest om de maakindustrie te bestempelen als passé. We zouden immers toch niet kunnen concurreren met de goedkope arbeid in lagelonenlanden. Onze rijkdom zouden we liever kunnen verwerven uit kennisintensieve dienstverlening. Heel anders dus dan die ‘domme Duitsers’ met hun klassieke industriebeleid.. Indachtig deze filosofie hebben we ondertussen inderdaad heel wat industriële activiteit zien verdwijnen richting het verre oosten. Gelukkig werden, en

worden, er tegelijkertijd vele en goede initiatieven ontplooid om onderzoek en ontwikkeling te stimuleren, ook in de chemie. Veelal werken publieke en private partijen hierbij eendrachtig samen, zelfs zo goed dat in menig buitenland dit met jaloezie wordt gadegeslagen. Desondanks loopt de reputatie van Nederland als innovatieland hiermee niet in de pas, op zijn best vertoeft ons land wereldwijd ergens in de middenmoot. Allereerst zou dit, zeker voor de R&D-intensieve chemische industrie, verklaard kunnen worden uit de nog steeds relatief kleine investering in ons land in onderzoek en ontwikkeling. Maar misschien ook wel uit het feit dat innovatie per definitie niet alleen vraagt om de ontwikkeling van kennis, maar ook om ‘kunde’ oftewel om toepassing van de opgedane kennis in productie. ‘Maakindustrie’ dus, als een onontbeerlijke schakel van de kenniseconomie, en niet als een achterhaald alternatief daarvan. Uiteraard ziet de maakindustrie van de toekomst er aan de binnenkant heel anders uit dan in het verleden. Innovatieve, duurzame en geautomatiseerde processen vervangen het van PETROCHEM 6 - 2015 15

P Columns PMY.indd 15

02-06-15 17:10

COLUMNS PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015

oudsher zware handwerk en vragen om hoogopgeleide technologen en dito procesoperators. De keuze voor een zodanig door innovatie gedragen model vraagt echter wel om een helder beleid, dat zich meer dan nu richt op R&D-intensieve industriesectoren naast kennisintensieve dienstverlening. Terug naar mijn werkdiner. Er blijkt nog een wereld aan begrip te winnen voor de chemiebranche. De politici heb ik geadviseerd om hun aandacht te verplaatsen naar jonge, innovatieve starters, die nog wel wat facilitering door de overheid kunnen gebruiken. Gelukkig hebben we een behoorlijk aantal hiervan aanwezig in de regio. Mijn conclusie dat in de procesindustrie van de toekomst maar weinig plaats zou zijn voor de laagst-opgeleiden, was voor de bestuurders wellicht teleurstellend. Maar deze maakte wel duidelijk waar de oplossing ligt: bij ‘opleiden’ dus. Terugdenkend aan die avond resteert het besef dat innovatie in onze branche gebaat is bij een krachtig beleid, waarin de bestaande samenwerking tussen private en publieke partijen op gebieden als research en opleiding verder wordt uitgebouwd. Daar wil ik me graag voor (blijven) inzetten. Frank de Leng (BTT): ‘Tankopslag laat de economie gesmeerd lopen’ Wie bij mijn bedrijf, Botlek Tank Terminal, op bezoek komt, neemt in feite een kijkje onder de motorkap van de Nederlandse economie. Weinig mensen zijn bekend met onze industrie. Toch vormt de tankopslag een belangrijke schakel in de (petro-)chemische industrie, maar ook in de voedingsindustrie. Van benzine tot olijfolie; alle vloeibare voorraden liggen allemaal bij ons opgeslagen.

Ruim zeventienduizend mensen zorgen dat er jaarlijks ruim 240 miljoen ton aan ‘natte bulk’-producten omgaan in de opslag. Dit is meer dan veertig procent van alle producten die in de Nederlandse havens worden overgeslagen en het vertegenwoordigt een totale waarde van meer dan twee miljard euro. Onze sector wordt door de overheid aangemerkt als risicovol bedrijf, omdat we grote hoeveelheden soms gevaarlijke stoffen opslaan. Als sector en als bedrijf doen we er dan ook alles aan om ‘zero incidents’ te houden. Voor onszelf, maar vooral ook voor de omgeving waarin wij mogen opereren. Wat doen wij er collectief aan om incidenten zoveel mogelijk te vermijden? Dat doen we bijvoorbeeld door onze operationele- en veiligheidskennis met elkaar te delen; door onze veiligheidsperformance op een gestandaardiseerde manier te meten (met onze Safety Maturity Tool) en te verbeteren; en door steeds te blijven investeren in onze eigen mensen en in de communicatie met stakeholders. Wat doet Botlek Tank Terminal als individueel bedrijf om naar ‘zero incidents’ te gaan? We hebben een state-of-the-art ter-

minal ontworpen en gebouwd op basis van de meest recente veiligheidskennis. Verder investeert BTT veel in mensen, in automatisering en in kennisoverdracht. Als terminalmanager daag ik alle medewerkers uit om zelf bewust mee te denken over veiligheid. Mijn uitdaging is om ervoor te zorgen dat flexibiliteit, kwaliteit en veiligheid niet alleen op papier klopt, maar ook bij iedereen tussen de oren zit. Wij als Botlek Tank Terminal hebben duidelijk stelling genomen om niet alleen zélf een zeer veilige en efficiënte terminal te zijn, maar ook de kennis en kunde die wij hebben opgebouwd, te delen met onze collega-bedrijven in brancheorganisatie Votob. We concurreren immers niet met elkaar wanneer het om veiligheid gaat. Als plantmanager van BTT stel ik alles in het werk om het opslagproces veilig en soepel te laten verlopen. De tankopslag mag niet stilvallen, want dan zou er geen crude olie zijn als ‘feed stock’ voor de raffinaderij, geen opslag voor de producten uit de raffinaderij en dichter bij huis; en geen benzine of gasolie aan de pomp. Dit kan en mag geen issue zijn. ■

PETROCHEM 6 - 2015 16

P Columns PMY.indd 16

02-06-15 17:10

ENLIGHTENMENTZ

Enlightenment: helpen om energie te besparen Tebodin|Bilfinger pitcht energieefficiëntieconcept Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. Tijdens Deltavisie 2015, 4 juni in Rotterdam, hebben diverse ondernemers en instellingen hun ideeën in een kort en vlammend betoog gepitcht. Zo ook Tebodin en Bilfinger, die bedrijven helpen om energie te besparen. Wat is het? Tebodin en Bilfinger hebben een concept ontwikkeld waardoor ze klanten gegarandeerd energiebesparingen kunnen leveren en compleet kunnen ontzorgen. Wie zit er achter? Tebodin Netherlands en Bilfinger Efficiency GmbH. Wat doet het? Klanten van Tebodin|Bilfinger kunnen hun concurrentiekracht vergroten door hun energie-efficiëntie te verhogen. Om dit te bereiken start Tebodin|Bilfinger trajecten op van idee tot business case, implementatie, garantie van de beoogde energiebesparing en mogelijkheid tot externe financiering. Experts op het gebied van energie-, water- en grondstofgebruik zijn bij het hele traject betrokken. Energiebesparing levert volgens het bedrijf een blijvend effect op een verhoogde competitiviteit in de markt. Ingo Gatzen, Director Engineering van Tebodin Netherlands: ‘Europa dreigt de concurrentiekracht met de lagelonenlanden te verliezen. Dat betekent dat wij hier efficiënter en innovatiever moeten worden. We hebben gezien dat die efficiencyslag en energiebesparing niet altijd zijn doorgevoerd bij bedrijven,

‘Wij zijn er zeker van dat als wij zeggen dat het kan, het ook echt kan.’ omdat het niet de eerste prioriteit was voor klanten. Energiebesparing zorgt niet voor extra productie of voor een nieuw product, maar door onze aanpak te volgen kan er direct geld worden bespaard.’ De oplossingen om energie te besparen zijn heel breed. Het kan zo simpel zijn als het aanbrengen van betere isolatie. Maar bedrijven kunnen ook worden geholpen met nieuwe technologieën, zoals het slim omgaan met warmte. Gatzen: ‘We hebben talloze energiestudies gedaan voor klanten waarbij wij tien tot vijftien procent van de energierekening van die klant hebben kunnen besparen.’ Het concept is volgens Gatzen interessant voor alle bedrijven waar de energierekening substantieel is. ‘Wij hebben ervaring bij olieen gasbedrijven en

chemiebedrijven. En nu zijn we bezig bij een foodbedrijf.’ Waarom is het een lichtend voorbeeld? Het concept van Tebodin|Bilfinger is volgens Gatzen een lichtend voorbeeld omdat het door een groot team van experts, met één aanspreekpunt voor de klant, garanties voor energiebesparing af kan geven. ‘Wij zijn er zeker van dat als wij zeggen dat het kan, het ook echt kan. Wij ontzorgen klanten indien nodig in het gehele traject. Energiebesparing is een van de concrete voorbeelden waar dit concept op van toepassingen is, maar ook in water en grondstofgebruik zijn interessante kansen te vinden.’ ■ Kijk ook op www.enlightenmentz.nl PETROCHEM 6 - 2015 17

S Enlightenmentz.indd 17

02-06-15 17:16

DESIGN FOR MAINTENANCE

Flink besparen door Design for Maintenance De bouw van een nieuwe fabriek vraagt om een behoorlijke investering. De onderhoudskosten gedurende de levensduur van de fabriek, meestal veertig jaar, zijn vaak even hoog als de investering. Door er bij de bouw van de fabriek rekening mee te houden dat het onderhoud zo goedkoop mogelijk kan worden uitgevoerd, kunnen veel kosten worden bespaard. Dit ‘Design for Maintenance’-principe wordt toegepast bij de bouw van de Next Generation Sulfa op de Chemelot-site. David van Baarle

Op de chemische industriesite Chemelot staan fabrieken van verschillende bedrijven. De ammoniumsulfaatfabriek van een van de site users, DSM, is in de jaren vijftig en zestig gebouwd. Uit een zogenaamde life time extension-studie bleek dat de fabriek aan het einde van zijn leven was. Het bedrijf besloot dan ook om een nieuwe ammoniumsulfaatfabriek te bouwen op de site: de Next Generation Sulfa (NGS). Partner Sitech Services bracht daarbij onderhoudskennis en ervaring van de oude ammoniumsulfaatplant in om in de engineeringsfases al rekening te houden met het toekomstig onderhoud, kortgezegd Design for Maintenance. Het belang van Design for Maintenance is groot. Uitgaande van de jaarlijkse onderhoudskosten, die 2,5 procent van de investering bedragen, zijn de totale onderhoudskosten gedurende de levenscyclus van een fabriek van veertig jaar oud net

zo groot als de investering die nodig is om een nieuwe fabriek te bouwen. Eric Timmermans is Reliability Engineer bij Sitech bij onder andere de oude ammoniumsulfaatfabriek. Zijn expertise werd ingezet om de nieuwe fabriek op een dusdanige wijze te ontwerpen, dat deze aan vooraf gedefinieerde onderhouds- en reliability-eisen voldoet. ‘De oude fabriek was echt aan het einde van haar levensduur’, zegt Timmermans. ‘Ammoniumsulfaat, opgelost in water, is behoorlijk corrosief voor beton- en staalconstructies. We hebben een life time extension-studie uitgevoerd om te onderzoeken of de bestaande fabriek langer in bedrijf kon worden gehouden. Hieruit bleek dat de ondergrondse civiele constructie behoorlijk was aangetast door het ammoniumsulfaatzout. Er zat nog maar één ding op: de oude fabriek afbreken en een nieuwe bouwen. Een dergelijke beslissing neem je niet snel, want de nieuwe fabriek vergt een investering van ongeveer honderdvijftig miljoen euro.’ Asset life cycle De basis voor de onderhoudsstrategie van Sitech is het Asset Life Cycle-model. ‘Het model is eigenlijk een combinatie van een strategisch asset management plan voor de gehele levenscyclus van een fabriek met daarin een constante verbetercirkel. Uitgangspunt voor de bouw van de NGS is het ‘Business Need Memorandum’. In dit document wordt de behoefte vanuit de markt vertaald naar karakteristieken voor de nieuw te bouwen fabriek, zoals het type eindproducten, de capaciteit, flexibiliteit en kwaliteitseisen. Daar hebben we de reliability- en maintenancevereisten aan toegevoegd. Op basis van deze vereisten wordt de maintenancestrategie voor de nieuwe fabriek opgezet. De vereisten

PETROCHEM 6 - 2015 18

R Sulfa.indd 18

02-06-15 17:15

FOTO’S: SITECH SERVICES

leiden in de engineeringsfasen tot ontwerpkeuzes ten aanzien van betrouwbaarheid en het onderhoud van de fabriek. Voorbeelden zijn de keuze van het juiste type afdichtingen, trillingsmetingen op pompen, waar nodig redundante apparaat-opstellingen en selectie van de juiste materialen, zowel van de apparaten als de civiele constructie van het gebouw.’ Aan praktijkvoorbeelden heeft Timmermans geen gebrek. ‘Neem het meten van trillingen op motoren’, zegt hij. ‘We hebben op basis van een total cost of ownership-benadering voorgesteld om op de meest kritische pompen en motoren online trillingsmetingen te implementeren. De investering was gelijk aan de jaarlijkse kostenreductie op dervings- en maintenancekosten. Zo’n investering is binnen een jaar terugverdiend en levert daarnaast ook nog secundaire voordelen op. Denk aan stabiliteit in de bedrijfsvoering en rust in de onderhoudsorganisatie, omdat aankomend apparatuurfalen planmatig kan worden opgepakt. Ook hebben we gebruik gemaakt van reliability block diagrams. Dit zijn modelweergaven van de apparatuur in

‘ Elke euro aandacht in de engineeringsfase, geeft 25 euro besparing op de onderhoudskosten in de operationele fase tijdens de levensduur van de fabriek.’ de fabriek met de onderliggende relaties zoals bijvoorbeeld parallel geschakeld, redundant uitgevoerd of twee uit drie. We hebben dit instrument gebruikt om ontwerpkeuzes, zoals redundante pompopstellingen, te onderbouwen. Andersom gebeurde overigens ook. In het ontwerp zat een vluchtroute die we nodig dachten te hebben, mocht een transportlijn voor zout uitvallen. Tijdens de simulatie bleek dit niet nodig. Je voorkomt zo dus ook onnodige investeringen.’ Multidisciplinair De Next Generation Sulfa is ontworpen in 3D. Timmermans: ‘Gedurende de verschillende engineeringsfasen zijn met een multidisciplinair team designreviews uitgevoerd. Dit team bestaat uit monteurs, operators, werkvoorbereiders, reliability engineers en mensen uit de SHE- en logistieke afdelingen. Uit deze

designreviews zijn honderden opmerkingen naar voren gekomen. Op ons verzoek zijn er bijvoorbeeld hijsluiken en hijsbalken aan het ontwerp toegevoegd, zodat het mogelijk werd om machines bij storingen en revisies tijdens turnarounds uit te bouwen. Daarnaast hebben we in de vroege ontwerpfases met onze hijsfirma een hijsplan voor turnarounds uitgewerkt. Ook hebben we samen met de onderhoudsfirma voor de transportbanden onderzocht of we de tientallen transportbanden in de fabriek goed kunnen onderhouden. En hebben we op strategische locaties hijsbalken kunnen implementeren om ons werk straks een stuk eenvoudiger en sneller te maken. Uiteraard hebben we ook de ervaring die we hebben opgebouwd met het onderhouden van de oude fabriek meegenomen in de specificaties van de assets. PETROCHEM 6 - 2015 19

R Sulfa.indd 19

02-06-15 17:15

BOUWPLANNEN?

UTILITEIT kantoren, distributiecentra, loodsen, etc. AGRARISCH bewaarplaatsen, stallen, machinebergingen, etc.

INDUSTRIE fabrieken, bordessen, leidingbruggen, trappen,etc.

www.hansestaalbouw.nl

hanse + staal een sterk verhaal

RENOVATIE van asbest tot zonnepanelen, interne en externe renovatie.

Tankbouw Tankonderhoud Tankvijzelingen Tankfundaties Tankputten www.armatankbouw.nl

ARM0012_Adv_175x60.indd 1

Solid for Liquid

12-12-11 14:40

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olieen chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 43

20-10-14 14:28

SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie. SCHENK Verhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten. • Vloeistofdichte containers (14, 20, 28 en 40 m3) • Ontwateringscontainers • Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers NIJMEGEN • Leidingwerk, appendages en aansluitingen • Transport van containers t +31 (0)24 - 348 25 93

PET6 advertenties.indd 20

www.schenkgroep.nl

02-06-15 17:22

DESIGN FOR MAINTENANCE

Zo hebben we in het verleden veel te maken gehad met lekkages van afdichtingen en hebben we voor de nieuwe pompen een afdichtingsspecificatie opgezet waarbij, afhankelijk van het medium, een bepaald type afdichting wordt toegepast. Hetzelfde geldt voor de materiaalspecificaties. Waar nodig kiezen we voor RVS en de vloeren moeten voorzien zijn van een beschermingslaag om het beton te beschermen tegen ammoniumsulfaat. Door de fabriek op deze manier te ontwerpen, zijn de onderhoudskosten in de operationele fase laag en is de betrouwbaarheid hoog, gecombineerd met weinig lekkages. Uit eerder uitgevoerd onderzoek blijkt dat elke euro extra aandacht in de engineeringsfase, leidt tot 25 euro besparing op de onderhoudskosten in de operationele fase tijdens de gehele levensduur van de fabriek. Door Design for Maintenance toe te passen zijn de besparingen op onderhoudskosten tijdens de levensduur van de NGS vijf miljoen euro. Voor de

‘ Gedurende de verschillende engineeringsfasen zijn met een multidisciplinair team designreviews uitgevoerd.’ reductie van derving kan eenzelfde getal worden aangehouden. Bovendien kunnen we de kosten voor reserveonderdelen laag houden door het toepassen van standaardisatie in het ontwerp. Ook binnen de technische beschikbaarheid maken we een flinke sprong vooruit met de NGS, waardoor de onderhoudskosten per ton dalen.’ Operationele fase ‘De fabriek wordt dit jaar in bedrijf genomen’, besluit Timmermans. ‘Dit betekent dat we in de tweede fase terecht zijn gekomen. In de engineeringsfase waren onze inspanningen vooral gericht op Design for Maintenance, terwijl we nu de operationele fase aan het inrichten zijn. Dit betekent dat we de preventieve plannen maken, de reserveonderdelen op voor-

raad leggen, de opleidingen starten voor de operators en monteurs en de onderhoudsroutines en takenlijsten vastleggen. De kennis en ervaringen die we hebben opgedaan met de NGS hebben we vastgelegd in een handboek Design for Maintenance. Daarin staan naast de gebruikte methodieken ook de best practices opgenomen. Dit handboek passen we al toe bij een ander nieuwbouwproject.’ Hij vervolgt: ‘Dat Design for Maintenance resultaat oplevert, blijkt wel uit de benchmark die we hebben uitgevoerd. Daarin scoort Sitech Services met 77 procent maintainability, honderd procent reliability en 92 procent supportability als een van de besten in de benchmark. Onze klant DSM wil ons dan ook graag betrekken bij andere nieuwbouwprojecten op de site.’ ■ PETROCHEM 6 - 2015 21

R Sulfa.indd 21

02-06-15 17:15

productie

TEAMPLAYER

Hét onafhankelijke kennisplatform Onze flexibele specialisten werken het best in teamverband. over duurzaamheid in de industrie Op elkaar afgestemd zorgen zij voor compensatie,

footprint

ondersteuning en ophanging van buisleidingen. Dit alles

Via het kwartaalmagazine en de oplossingen website informeert en inspireert garandeert de klant kostengunstige en zorgt voor Duurzaam GeproDuceerD de professional door een lange levensduur! HyDra – Quality by Witzenmann. nieuws, visies van experts, interessante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 en bezoek www.duurzaamgeproduceerd.nl Lees het magazine B-2520 Oelegem

processen

voor nieuws, visies, projecten en producten. www.witzenmann.be Wilt u adverteren in Duurzaam GeproDuceerD? Neem Media Nederland Neem contact contact op opmet metCross Jetvertising b.v. bart.dewilde@crossadvertising.nl arthur middendorp: arthur@jetvertising.nl Telefoon: (010) 742 05 49 Telefoon: (070) 399 00 00 Anzeige 185x132.indd 1

25.02.14 14:24

Partners van Duurzaam Geproduceerd ondersteunen en faciliteren het platform. Elke partner levert continu kwaliteitsnieuws, visie, sprekers, project-, procesen productinformatie. We maken daarbij onderscheid tussen contentpartners (voor ondersteuning via expertise) en partners (ondersteuning en facilitering). Bedrijven kunnen naast partner ook lid worden.

EemsDeltavisie 2015 • Donderdag 18 september Nijlicht Eemshaven

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd

veer Reser in uw a agend

THEMA: Nieuwe Chemie in de Eemsdelta Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, Partners maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van de Northern Enlightenmentz-verkiezing. Doelgroep EemsDeltavisie congres in de procesindustrie • Management van de toeleverende industrie • Consultants en onderzoekers • Beleidsmakers bij overheden Bedrijfsleden flowid

Contentpartners • Management

Op de hoogte blijven? www.eemsdeltavisie.nl Wilt u meer weten over de mogelijkheden voor partners? Kijk dan op www.duurzaamgeproduceerd.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester via Anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797

_DGP_A5_partnerpagina.indd 2 A Voorplaat.indd 21_platform_dgp.indd 1 Naamloos-5 1 2 PET6 advertenties.indd 22

03-06-14 13:12 07-04-15 16:58 16:38 03-06-14 15:57 30-03-15 02-06-15 17:23

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Zhimble www.zhimble.com

CHAMPIONS FOR CULTURE CHANGE In deze cursus leer je hoe je zelf de cultuur van je organisatie kunt aanpakken. In twee dagen tijd ontdek je waarom het logisch is dat veel veranderingstrajecten in de industrie vastlopen en hoe je zorgt dat het wel gaat werken. Je leert dieperliggende cultuurpatronen in je bedrijf te doorzien en je krijgt technieken om effectieve interventies te ontwikkelen.

23-24 juni 2015 SS Rotterdam, Rotterdam

CONGRES / BEURS / EVENEMENT RVO www.praktijkdagbioenergie2015.nl

PRAKTIJKDAG BIO-ENERGIE 2015 Biomassa kan een belangrijke bijdrage leveren aan de noodzakelijke verduurzaming van de energieproductie in Nederland. En er is meer: biomassa is niet alleen kansrijk in de bio-energie, maar ook in de Biobased Economy. Op de praktijkdag ziet u dat ze samen perspectief bieden op goede business cases. Tijdens de praktijkdag inspireren grote en kleinere ondernemers bezoekers met nieuwe initiatieven en succesvolle projecten. Deelnemers worden bijgepraat over duurzaamheid, financiering en beleid. Bezoekers kunnen sessies en workshops volgen en zijn in de gelegenheid om marktpartijen te spreken op de praktijkmarkt.

18 juni 2015 Apenheul, Apeldoorn

iMaintain, Profion, DI-WCM pml.industrielinqs.nl

PROFION MAINTENANCE LINQS Een proactieve aanpak bij het voorkomen van incidenten in de industrie biedt veel voordeel. Ook de studie naar het waarnemen en voorkomen van corrosie onder isolatie (CUI) toont dat aan. De veiligheid van mensen en installaties is er mee gediend, het imago van de industrie loopt geen onnodige deuken op en niet in de laatste plaats, het levert geld op! Kosten voor herstelwerkzaamheden zullen dalen, de levensduur van assets kan verder worden verlengd, en ongeplande downtime wordt sterk gereduceerd door een hoger betrouwbaarheid.

22 juni 2015 FME Gebouw, Zoetermeer

VNCI en VHCP www.vnci.nl

VOORLICHTINGSDAG STOFFEN & ARBO (VNCI) De voorlichtingsdag zal in het teken staan van actualiteiten REACH. Welke voorstellen heeft de Europese Commissie voor verbetering van de uitvoering van REACH? Maar ook het beheersen van risico’s van nano-materialen en aandacht aan de uitdagingen voor het mkb bij de uitvoering van REACH staan op het programma. De voorlichtingsdag is bedoeld voor iedereen die binnen de VNCI- en VHCP-lidbedrijven met de invoering van REACH en CLP en de gevolgen daarvan voor het arbobeleid te maken krijgt.

25 juni 2015 Woudschoten, Zeist

Petrochem platform www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2015 Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van Northern Enlightenmentz-verkiezing. Doelgroep van dit congres: management in de procesindustrie en toeleverende industrie, consultants en onderzoekers, beleidsmakers bij overheden.

18 september 2015 Nijlicht Eemshaven

54events www.energievakbeurs.nl

ENERGIE & INDUSTRIE 2015 Voor het eerst dit jaar is tijdens de elfde editie van de vakbeurs Energie in Den Bosch een eigen hal voorzien voor energiebesparende maatregelen in de industrie en zal er een driedaags inhoudelijk programma worden georganiseerd. Hiermee komt de beursorganisatie tegemoet aan de behoefte aan een breder en gebalanceerder aanbod en programmering. 37 procent van de industriële bezoekers gaf in 2014 aan dat hun primaire focus ligt op energiebesparing in het proces. De beursvloer bestaat uit tien aandachtsgebieden voor energiebesparing in de industrie: isolatie, warmte-integratie, stoom, luchtbehandeling, drogen, koelen, verwarmen, perslucht & motoren, procesoptimalisatie & automatisering, en maintenance.

6 - 8 oktober 2015 Brabanthallen, Den Bosch

PETROCHEM 6 - 2015 23

K Agenda.indd 23

02-06-15 17:06

INNOVATIE Duurzaamste schip van Rotterdamse haven Volgens de Environmental Ship Index (ESI) is de Ternvag, een olie-/producttanker van het Deense Terntank, het meest duurzame schip dat in 2014 aankwam in Rotterdam. Ternvag is een tanker uit 2003. Op verzoek van de charteraar – de Zweedse oliemaatschappij Preem – is het schip uitgerust met een SCR (selectieve catalytische reductie) voor de motoren. Dat is een nabehandelingstechnologie waardoor de uitstoot van stikstofoxiden wordt opgevangen. Terntank laat op dit moment vier door LNG aangedreven producttankers ontwikkelen. De ESI is een certificaat dat per 1 januari 2011 op verzoek van de scheepseigenaren wordt verstrekt door het World Port Climate Initiative, een collectief van 55 havens die zich actief inzetten voor het verminderen van luchtverontreiniging. De index geeft de milieuprestatie van schepen weer voor de uitstoot van luchtverontreiniging (NOx en SOx) en CO2. Het juiste gewas op de juiste plek Van maïs, tarwe en koolzaad kun je biobrandstoffen als bio-ethanol en biodiesel maken. De locatie van de landbouwgrond heeft grote invloed op de uitstoot van broeikasgassen, concluderen milieukundigen van de Radboud Universiteit. Om de productie van biobrandstoffen uit gewassen te verhogen, moet natuur plaatsmaken voor landbouwgrond. Dat leidt in eerste instantie tot een verhoging van de broeikasgasuitstoot. De onderzoekers laten met een mondiaal model zien hoe lang het duurt voordat deze initiële uitstoot is terugverdiend. Gemiddeld is deze terugverdientijd voor broeikasgassen negentien jaar. In West-Europa is deze periode soms slechts een paar jaar, maar in de tropen kan het oplopen tot meer dan honderd jaar. De locatie heeft dus veel invloed op de broeikasgasemissie, meer nog dan het type gewas en het management: de gebruikte hoeveelheid meststoffen en irrigatie. Het mondiale model van de milieukundigen geldt alleen voor eerste-generatie biobrandstoffen.

NIEUW ISOLATIEMATERIAAL VOOR LASTIGE PLEKKEN Vertical Leaf Filters zijn niet weg te denken uit de raffinage van plantaardige olie. Het zijn vaten gevuld met filterplaten die onzuiverheden uit de oliën en vetten filteren. Isolatie van de deksels op deze VLF’s is lastig, maar potentieel heel effectief. Daarom heeft IOI Loders Croklaan in een proef bekeken of een goede isolatie uitvoerbaar is in de praktijk. De nieuwe isolatie bespaart energiekosten, maakt het werken veiliger en ook aangenamer. De terugverdientijd, niet onbelangrijk, is ongeveer tweeënhalf jaar. De filters worden vaak alleen voorzien van wandisolatie bestaande uit steenwol met beplating. De deksels, met veel uitstekende delen, worden intensief gebruikt en zijn daarom niet geïsoleerd. Isolatie zou de handelbaarheid van de deksels bij het openen en sluiten namelijk verminderen. Het ontbreken van isolatie heeft echter drie belangrijke nadelen. Door de hoge temperatuur van de olie tijdens het filterproces gaat veel energie verloren. De warmte die vrijkomt verwarmt bovendien de ruimte tot onaangenaam hoge temperaturen wat de werkomstandigheden niet bevordert. Daarnaast is de temperatuur zo hoog dat aanraken van de metalen deksels tot brandwonden kan leiden. Genoeg redenen om te isoleren, mits er een materiaal voorhanden zou zijn dat niet de nadelen heeft van conventionele isolatie. Het bedrijf deed daarom een proef met de elastomeer Conti Thermo-Protect van de firma Chabel. De isolatieprestatie ervan is beter naarmate de temperatuur hoger is en het is heel geschikt voor lastige plaatsen. Doordat het materiaal kneedbaar kan worden aangebracht, is het goed toepasbaar op plaatsen met ingewikkelde vormen, zoals afsluiters. De kwaliteit en stevigheid van het materiaal maakt dat het geen aparte bescherming nodig heeft omdat het waterafstotend is, niet snel kapot gaat, en dat het in geval van beschadiging makkelijk is om te vervangen. De test leverde een goed resultaat op. Voor isolatie waren de wanden en de deksel zo’n 94 graden Celsius, terwijl na isolatie de temperatuur van wand en deksel was gedaald tot zo’n 57 graden Celsius, een reductie van 37 graden Celsius. ‘Uit onze berekening blijkt dat we door deze aanpassing ongeveer drie kilowatt aan energiereductie hebben gerealiseerd. De kosten die nodig waren voor deze aanpassing hebben we dan binnen 2,5 jaar terugverdiend’, vertelt Dirk Mulder, engineer bij de vestiging Maasvlakte van IOI Loders Croklaan. ‘We hebben de intentie om ook alle resterende filterdeksels te isoleren.’ SOLAROAD LEVERT MEER ENERGIE OP DAN VERWACHT De opbrengst van SolaRoad, het eerste wegdek ter wereld dat zonnestroom oplevert, is boven verwachting hoog. ‘We hadden niet gedacht dat het fietspad al zo snel zo veel zou opleveren’, zegt Sten de Wit, woordvoerder SolaRoad. ‘Het fietspad ging een half jaar geleden open en heeft nu al bijna drieduizend kilowattuur opgewekt. Hiermee kan een eenpersoonshuishouden een jaar van elektriciteit worden voorzien of kan een elektrische scooter 2,5 keer de wereld rond. Als we dit vertalen naar een jaaropbrengst, dan komen we boven de zeventig kilowattuur per vierkante meter per jaar uit, die we in de laboratoriumfase als bovengrens hadden voorspeld.’ SolaRoad is een proeftracé van ongeveer zeventig meter en bestaat uit een fietspad van betonnen modules van 2,5 bij 3,5 meter. In één rijrichting zijn zonnecellen aangebracht onder een geharde glazen toplaag van ongeveer één centimeter dikte, met een stroeve, transparante coating. De andere zijde heeft geen zonnecellen en wordt gebruikt om verschillende coatings te testen. De zonnestroom uit de weg wordt geleverd aan het elektriciteitsnet en kan worden toegepast voor bijvoorbeeld wegverlichting, verkeersinstallaties, huishoudens en (op termijn) elektrische auto’s die er overheen rijden. Dit eerste stuk SolaRoad ligt in Krommenie, langs de N203. SolaRoad is ontwikkeld door TNO, Provincie Noord-Holland, Ooms Civiel en Imtech.

PETROCHEM 6 - 2015 24

J Innovatie.indd 24

02-06-15 17:04

MODULAIRE AUTO MET BIOVEZELCOMPOSIETEN Studenten van Technische Universiteit Eindhoven hebben onlangs een modulaire auto gepresenteerd. De auto met de naam Nova is een elektrische driepersoonsauto met bagageruimte en rijdt volgens berekeningen van de studenten 1 op 800 omgerekend naar het verbruik van een benzineauto. Doel van de studenten was een comfortabele auto te ontwerpen voor iedere gewenste situatie. Daarom heeft de auto in meerdere opzichten een modulair karakter. Zo zijn de accu’s in de auto verwisselbaar. Door het gebruik van een of meerdere accu’s kan de bestuurder de range van de auto afstemmen op het doel van de autorit. Een andere opvallende eigenschap van Nova is dat de auto een driezitter is, waarin de bestuurder alleen voorin zit, in het midden van het dashboard. En dankzij wisselbare buitenpanelen is de auto ook nog eens naar smaak aan te passen voor de gebruiker. Deze panelen zijn overigens met biovezels versterkt. Dankzij een innovatief uithardingssysteem van AkzoNobel kunnen biovezelcomposieten economisch interessant worden geproduceerd. Biovezels zijn een duurzamer alternatief voor de in de composietindustrie gebruikelijke glasvezels. Hoewel glasvezels effectief zijn, beschikken alternatieve op biovezels gebaseerde verstevigingen over milieuvoordelen, met behoud van goede producteigenschappen. WINDMOLEN MET SUPERGELEIDENDE GENERATOR De Universiteit Twente werkt mee aan de ontwikkeling van een supergeleidende generator die bestemd is voor een nieuwe generatie windturbines. Door supergeleidende generatoren in te bouwen, moet het uiteindelijk mogelijk zijn om windmolens lichter te maken. In 2018 zal de generator worden ingebouwd in een bestaande, uiterst moderne windturbine van 3,6 megawatt, goed om ongeveer duizend huishoudens van elektriciteit te voorzien, in het Deense Thyborøn. De supergeleidende generator zal veertig procent lichter zijn dan conventionele generatoren. Hierdoor kan de gondel van de molen 25 procent lichter worden uitgevoerd en wordt ook materiaal bespaard in de rest van de toren. Daarmee kan de kostprijs op termijn sterk worden teruggedrongen. Bijkomend voordeel is dat de nieuwe technologie veel minder afhankelijk is van dure, zeldzame aardmetalen. Zo maakt de supergeleidende generator, in tegenstelling tot conventionele generatoren, geen gebruik van het dure materiaal neodymium. In plaats daarvan wordt er een veel beperktere hoeveelheid yttrium gebruikt (ongeveer honderd keer minder). Conventionele grote windturbines werken hetzelfde als een fietsdynamo, maar dan opgeschaald. Een rotor met permanente magneten draait rond binnen in een serie spoelen. De spoelen ervaren hierdoor een wisselend magneetveld waarmee je elektrische stroom kunt opwekken. Bij een supergeleidende generator vervang je de permanente magneten door supergeleidende spoelen. Deze maken gebruik van het verschijnsel dat bij extreem lage temperaturen (in dit geval -180 graden Celsius) de weerstand van sommige materialen volledig wegvalt. Daardoor kan er tot duizend keer meer stroom doorheen lopen, die een tot dertig keer sterker magneetveld opwekt dan permanente magneten of koperen spoelen.

ITANKS-LEDEN Petrochem Platform

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 6 - 2015 25

J Innovatie.indd 25

02-06-15 17:04

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olieen chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Shell verlengt overeenkomsten Bilfinger De contracten hebben betrekking op de raffinaderij in Rotterdam-Pernis en de petrochemische locatie in Moerdijk. Bilfinger levert diensten voor het onderhoud van isolatie, corrosiebescherming en industriële steigerbouw. De contracten omvatten meer dan 150 miljoen euro en hebben een looptijd van vijf jaar.

‘Landelijk Bodemconvenant 2016-2020’ In 2020 zijn er geen locaties meer waar bodemverontreiniging voor onaanvaardbare risico’s zorgt. Het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en bedrijfsleven, waaronder Deltalinqs, hebben dit streven vastgelegd in een ‘Landelijk Bodemconvenant 2016-2020’. Tot en met 2020 heeft staatssecretaris Mansveld 536 miljoen euro gereserveerd om provincies en gemeenten die kosten maken voor bodemsanering tegemoet te komen.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Havenbedrijf Rotterdam renoveert Quarantaineterrein Het Havenbedrijf wil dit rijksmonument betrekken bij RDM Rotterdam, het centrum voor innovatie en maakindustrie. Het Havenbedrijf investeert honderd miljoen euro in de herontwikkeling van RDM Rotterdam. Het terrein wordt openbaar toegankelijk zodat een breder publiek kan genieten van de cultuurhistorische waarde. Kleine, startende bedrijven kunnen zich er vestigen.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PlatformQuotes.indd 26

02-06-15 17:13

‘EXPERTQU TES’ Het is aan ons om belemmeringen weg te nemen. Hierbij wil ik focussen op werkprocessen of procedures en tegelijkertijd op de praktijk van alledag. Dus heel concreet en met meer aandacht. Oftewel: iets meer 'to the point', iets meer power en iets minder PowerPoint!’ Frans Scheeren, OCI Nitrogen, pleit in het nieuwe programma Masters of Excellence voor de borging van kennis en ervaring binnen de industrie. Uit: iMaintain 5, 2015.

Apparatuur kan dus falen en daarmee krijgen we per definitie nooit absolute veiligheid. Als het dan niet nul kan zijn, vroeg ik de studenten, wat is dan een acceptabel risico, uitgedrukt in fatale ongevallen. Spontaan riep men dan getallen in de orde van één dodelijk ongeval per één tot tien jaar bij een chemische plant. Sommigen hadden het lef om één dodelijk ongeval per honderd jaar te roepen. Dat vonden de jonge mensen blijkbaar acceptabel.’ Henk Leegwater in zijn column 'Cola Zero' in deze editie van Petrochem.

Slechts af en toe leidt achterstallig onderhoud tot voor iedereen zichtbare calamiteiten. Veel incidenten blijven binnen het bedrijf maar zorgen wel voor verminderde beschikbaarheid van de installaties of infrastructuur.’ Roelf Venhuizen in het artikel 'Onderhoud wordt nog te vaak gezien als kostenpost' in Het Financieele Dagblad, 14 mei 2015.

Asset management blijkt in de organisatie nog geregeld te worden weggedrukt door commerciële prioriteiten.’ Roelf Venhuizen in het artikel 'Onderhoud wordt nog te vaak gezien als kostenpost' in Het Financieele Dagblad, 14 mei 2015.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PlatformQuotes.indd 27

Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder, BASF Antwerpen

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Karin Husmann Plant One, managing director

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Jan Bout Bout&Co, partner

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

02-06-15 17:13

PETROCHEM 6 - 2015 28

X Themaspread.indd 28

02-06-15 17:18

THEMA TANKOPSLAG

FOTO: WIM RAAIJEN

• Rotterdam heeft te maken met scherpe mondiale concurrentie en de komst van nieuwe tankterminals in Antwerpen, waaraan tankterminals in Rotterdam volume zijn kwijtgeraakt. Havenbedrijf Rotterdam pleitte voor meer investeringen. In maart maakte LBC Tank Terminals bekend dat het zijn terminal in de Botlek gaat moderniseren en uitbreiden.

• Sinds de incidenten bij Odfjell ligt de focus in de tank opslagsector op veiligheid. Tegelijk blijft er de continue druk om kosten te besparen. Bedrijven beseffen dat innovaties onmisbaar zijn om in de toekomst aan alle eisen te voldoen en competitief te blijven.

PETROCHEM 6 - 2015 29

X Themaspread.indd 29

02-06-15 17:18

PROJECT

LBC haakt in op groei in overslag van chemicaliën In 2014 is de overslag van olieproducten en chemicaliën in Rotterdam gedaald, terwijl die in Antwerpen is gegroeid. Havenbedrijf Rotterdam gaf hiervoor als verklaring de scherpe mondiale concurrentie in de petrochemie en de komst van nieuwe tankterminals in Antwerpen, waaraan tankterminals in Rotterdam volume zijn kwijtgeraakt. Het Havenbedrijf pleitte voor meer investeringen in tankterminals en werd op zijn wenken bediend. Erik te Roller

In maart maakte LBC Tank Terminals, met hoofdkantoor in Mechelen, bekend dat het zijn terminal in de Botlek gaat moderniseren en uitbreiden. De opslagcapaciteit verdrievoudigt en de steigercapaciteit verviervoudigt. Wat zijn de redenen voor deze forse investering? ‘De Europese import van vloeibare chemische producten neemt structureel toe’, zegt Walter Wattenbergh, Group CEO van LBC. In het Midden-Oosten beschikken de chemiebedrijven over goedkope grondstoffen, de olie komt bij wijze van spreken naast de fabriek uit de grond. Op basis hiervan kunnen ze goedkoop produceren en hun producten deels naar Europa exporteren. In de Verenigde Staten investeren de chemiebedrijven in nieuwe fabrieken vanwege lage energie- en grondstofprijzen als gevolg van de schaliegasrevolutie. ‘De olieen energieprijzen zijn in Europa weliswaar gedaald, maar nog beduidend hoger dan in de Verenigde Staten. Daarom zal de invoer van chemische producten uit de Verenigde Staten de komende jaren waarschijnlijk toenemen.’ Een tweede reden voor de groeiende vraag naar opslagcapaciteit is de groeiende rol van Rotterdam als hub voor de overslag van olieen chemische producten in Europa. ‘Hub wil zeggen dat het een soort marktplaats is, waar je alles bij elkaar aantreft, waar grote schepen kunnen laden en lossen en de producten per kustvaarder, spoor of tankwagen verder kunnen worden gedistribueerd naar het achterland. De haven maakt ook deel uit van de grote chemiecluster in het ARRRA-gebied (regio van Antwerpen, Rotterdam, Rijn en Ruhr, die met

‘De winkel blijft open tijdens de verbouwing.’

pijpleidingen met elkaar verbonden zijn - red.). Door die hubfunctie zullen de overslagactiviteiten in Rotterdam sneller groeien dan die van andere havens, zo is de verwachting, en zal de haven dus een groter deel van de groeiende Europese koek voor zijn rekening nemen’, aldus Wattenbergh. Als derde reden voor de groei van de overslag verwijst hij naar de grote chemieconcerns die tegenwoordig op wereldschaal bekijken waar ze hun producten het beste kunnen produceren. ‘Vroeger was het zaak om dichtbij de markt te produceren om hoge transportkosten te vermijden en goed contact met de klanten te onderhouden. Maar vanwege de uitgebreide communicatiemogelijkheden, de sterk gedaalde transportkosten en optimalisatie van terminals kan een product voor Europa ook in bijvoorbeeld in Houston of in het Midden-Oosten worden geproduceerd. Verder maken de lokale chemiebedrijven ruimer gebruik van de mogelijkheden om grondstoffen en tussenproducten van elders te laten verschepen’, verklaart Wattenbergh. Uitbreiding infrastructuur De komende tijd gaat het Havenbedrijf Rotterdam samen met LBC Tank Terminals een nieuwe steiger bouwen met ligplaatsen voor twee zeeschepen en twee lichters. Momenteel kunnen zeeschepen met een diepgang van maximaal 10,6 meter aanmeren. Dit betekent dat het bedrijf alleen chemietankers kan ontvangen die niet helemaal volgeladen zijn. Aan de nieuwe steiger kan het bedrijf straks de grootste volgeladen chemietankers ontvangen met een diepgang van bijna 13 meter. De steiger zal zo gebouwd worden dat schepen met een lengte van 228 meter kunnen aanmeren.

PETROCHEM 6 - 2015 30

X1 Projecten.indd 30

02-06-15 17:19

FOTO’S: LBC TANK TERMINALS

Boven de huidige terminal en onder een artist impression van de uitbreiding

‘Als het Havenbedrijf Rotterdam in de toekomst de aanvoerroute naar de Botlek uitbaggert tot 15,5 meter dan kunnen we hier ook schepen met een diepgang van 14,5 meter lossen. Bij de bouw van de steiger houden we daar al rekening mee’, zegt Dirk Declerck, European

Director Operations Projects van LBC. Het plan is om eerst de helft van de steiger aan te leggen. Dit deel zal medio 2016 klaar zijn. De bestaande tanks zullen hier dan op aangesloten worden, waarna de oude steiger wordt afgebroken. In de tweede helft van 2016 neemt

LBC de eerste nieuwe tanks in gebruik. In 2017 zal de gehele steiger klaar zijn. ‘Het heeft pas zin om de nieuwe tanks te bouwen als er ook meer steigercapaciteit is’, licht Wattenbergh toe. ‘Verder kunnen we ons geen stop van drie weken veroorloven. Onze klanten willen we 24 PETROCHEM 6 - 2015 31

X1 Projecten.indd 31

02-06-15 17:19

SOLIDS EUROPEAN SERIES

Ahoy Rotterdam

30 / 09 - 01 / 10 / 2015 Trade show for powder & bulk solids technologies

Vakbeurs Solids Benelux

B er ooeknt u bij?

2015

Rotterdam

Gelijktijdig met Pumps & Valves

@SolidsBenelux #SolidsBenelux

www.solidsrotterdam.nl

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

PET6 advertenties.indd 32

02-06-15 17:23

LBC TANK TERMINALS

uur per dag en zeven dagen per week kunnen bedienen. Daarom doen we het gefaseerd, terwijl het bedrijf doordraait. De winkel blijft dus open tijdens de verbouwing.’ LBC Tank Terminals investeert ook in het verbeteren en uitbreiden van de infrastructuur voor het verladen van spoorwegwagons en tankwagens. Dit maakt het mogelijk om bloktreinen met zo’n twintig wagons snel en efficiënt met één product te laden. High end tanks Momenteel beschikt LBC in Rotterdam over een opslagcapaciteit van circa 83.000 kubieke meter. Het bedrijf breidt deze in drie fasen uit tot 250.000 kubieke meter, dat is drie keer zo groot. Een groot percentage van de nieuwe tanks wordt uitgevoerd in hoogwaardig roestvrij staal, zodat LBC hierin ook de meer corrosieve chemicaliën kan opslaan. Ook zullen ze voorzien zijn van isolatie en verwarming om producten op een bepaalde temperatuur te kunnen houden. De verwarming zal geschieden met stoom of warm water. Verder zullen er energetisch efficiënte pompen worden geïnstalleerd. Declerck: ‘We passen verschillende methoden van dampverwerking toe, waarmee wij streven naar nulemissie. Met dampverwerking hebben we al veel ervaring. We zullen dat technisch verder gaan verbeteren en perfectioneren, waardoor de terminal tot een van de meest gespecialiseerde in het Rotterdamse havengebied zal behoren. Omdat we volgens de laatste stand van de techniek bouwen, zullen de tanks en de infrastructuur ook energiezuiniger zijn.’ In de eerste nieuwe tanks kan LBC producten opslaan met een laag vlampunt met voorzieningen als verwarming, dampverwerking en de mogelijkheid om een stikstofatmosfeer boven de vloeistoffen in de tanks aan te brengen. ‘De tanks zijn high end, zodat we er ook de wat moeilijkere chemicaliën in kunnen opslaan’, aldus Declerck. Korte doorlooptijden In het kader van de veiligheid zijn een

LBC Tank Terminals is een van de grootste tankopslagbedrijven voor vloeibare producten in de wereld met locaties in Houston, Baton Rouge, Rotterdam, Antwerpen, Le Havre, Marseille, Nantes, Bayonne, Cartagena, Santander, Lissabon en Shanghai. De gezamenlijke capaciteit van de terminals is bijna 3 miljoen m3. In Antwerpen heeft het bedrijf een grote terminal van 270.000 m3 en een kleinere van 31.000 m3. In Houston is er een opslagcapaciteit van 903.000 m3 en in Baton Rouge van 447.000 m3. De overige terminals hebben ieder capaciteiten van minder dan 200.000m3. LBC Tank Terminals met hoofdkantoor in Mechelen, is voortgekomen uit een Frans bedrijf, Lille- Bonnières et Colombes, dat in 1947 is opgericht. De eigenaren van het bedrijf zijn vier pensioenfondsen: twee Nederlandse en twee Australische. In 1999 is het bedrijf in Rotterdam neergestreken, waar het toentertijd het terrein van Dow in de Botlek heeft overgenomen.

‘ Omdat we volgens de laatste stand van de techniek bouwen, zullen de tanks en de infrastructuur ook energiezuiniger zijn.’ betere ergonomie en toegankelijkheid van bijvoorbeeld pompen in het ontwerp meegenomen. Er zijn zo weinig mogelijk hoogteverschillen, waardoor monteurs bijna overal goed bij kunnen en dus niet steeds een trap of steiger hoeven te gebruiken. Ook bieden alle vloeren voldoende grip om uitglijden te voorkomen. Hoe groot de investering precies is, deelt LBC Tank Terminals niet mee. Wattenbergh: ‘We breiden tegelijk in Houston en Rotterdam uit voor enkele honderden miljoenen euro’s. We financieren dat hoofdzakelijk met eigen vermogen en vrije kasstroom. Onze aandeelhouders, twee pensioenfondsen uit Nederland en twee uit Australië, ondersteunen dit.’ Hij benadrukt, dat niet alleen de expansie belangrijk is, maar ook het vernieuwen van de infrastructuur, waardoor schepen sneller geladen en gelost kunnen worden. ‘Grote schepen kosten dertigduizend à veertigduizend euro per dag, die kun je niet uren laten wachten. Je moet ze binnen 24 uur kunnen laden en lossen. Korte doorlooptijden zijn belangrijk en kun je bereiken met hoge debieten. Ook kunnen we het laden en lossen van treinen en trucks straks sneller afhandelen.’ Ingenieursbureau Vicoma heeft een deel van het voorbereidende werk voor de expansie gedaan. LBC Tank Terminals beschikt zelf over engineering- en constructiemanagementafdelingen met de

nodige ervaring die de uitvoering van het project ter hand zullen nemen. ‘LBC doet dit soort werk regelmatig en heeft dit recent nog in Antwerpen gedaan, weliswaar met in omvang kleinere uitbreidingen’, aldus Declerck. Welke partijen precies wat van de bouw voor hun rekening nemen, kan Declerck nog niet zeggen, omdat hij met die partijen in onderhandeling is. ‘Aan de landzijde zijn het bekende firma’s op het gebied van tankbouw en brandbestrijding, die in het hele ARRRA-gebied actief zijn’, verklaart hij. Marktgroei De afgelopen jaren hebben veel van de tankopslagbedrijven in Rotterdam en Antwerpen hun capaciteit al uitgebreid of verwachten dit nog te doen. Leidt dat niet tot overcapaciteit? ‘Wij rekenen op groei van de markt. De chemische industrie groeit nog steeds en er wordt veel in geïnvesteerd, anders dan de raffinaderijen in Noordwest-Europa die kampen met overcapaciteit. Groei in de chemie leidt ook tot groei in de overslag van vloeibare chemicaliën. Wij ambiëren een stuk van die marktgroei te pakken. Met onze hoogwaardige opslagvoorzieningen en korte doorlooptijden gaat dat lukken. De investering in onze terminal in de Botlek bevestigt en verstevigt onze positie in de eredivisie. We zien de toekomst daarom met vertrouwen tegemoet’, zo besluit Wattenbergh. ■ PETROCHEM 6 - 2015 33

X1 Projecten.indd 33

02-06-15 17:20

INNOVATIES

Innovaties maken opslag veiliger en efficiënter Sinds de incidenten bij Odfjell ligt de focus in de tankopslagsector op veiligheid. Tegelijk blijft er de continue druk om kosten te besparen. Bedrijven beseffen dat innovaties onmisbaar zijn om in de toekomst aan alle eisen te voldoen en competitief te blijven.

Francis Voermans

Het schoonmaken van olietanks heeft de tankopslagsector al heel wat hoofdbrekens gekost. Een tank is wel zes weken tot drie maanden buiten bedrijf als hij moet worden geïnspecteerd of onderhouden en dat kost veel geld. Het schoonmaken moet bovendien grotendeels handmatig gebeuren, omdat de tank een explosiegevaarlijke omgeving is. Dat is zwaar werk in een ongezonde omgeving, wat iemand slechts maximaal twee uur achter elkaar mag doen. Het probleem is dat er, na het leegpompen van de tank, een dikke drab overblijft die niet gemakkelijk te verwijderen is. Er zijn verschillende technieken ontwikkeld die met heet water of stoom de drab losweken of losspuiten. Een groot deel van de drab kan daarmee worden verwijderd, wat de hoeveelheid schoonmaakuren in de tank aanzienlijk kan verminderen.

Maar om de laatste aangekoekte resten op de bodem te verwijderen moeten er nog steeds mensen de tank in. Nieuwe technologie Het is een sectorbrede wens om de tanks geheel van buitenaf te kunnen schoonmaken, zonder dat iemand de tank in hoeft. Een robot die het schoonmaakwerk van de mens overneemt, zou de ideale oplossing zijn. Drie Nederlandse partijen, iTanks, Enigma en Conceptron, werken samen aan zo’n robot. Het begin is er al, vertelt Cor van de Linde, oprichter van iTanks. ‘We hebben een sensor ontwikkeld die in een ATEX-0 omgeving kan werken. Er zijn meer sensoren die dat kunnen, maar het bijzondere aan die van ons is dat hij betaalbaar is. De sensor is een belangrijke eerste stap, zonder kan een robot niet werken. We gaan nu verder met de ontwikkeling van het transportmiddel.’ iTanks is een stichting die innovaties in tankopslag stimuleert. Dit doet ze onder meer door bedrijven te ondersteunen bij het ontwikkelen van nieuwe producten. De stichting helpt bij alle fasen: het zoeken van partners voor de ontwikkeling en later voor de productie, het verkrijgen van financiering en het zorgen dat een product goed in de markt wordt gezet. De wil om te innoveren is groot in de sector, blijkt uit het succes van iTanks. Sinds de oprichting in 2012 hebben zich al ruim 110 bedrijven en organisaties aangesloten bij de stichting. Dit zijn tankopslag- en (petro)chemische bedrijven (veelal de eigenaars van de tanks), maar ook veel leveranciers van producten en diensten. De ‘pitch-ontbijtjes’ van de stichting, bijeenkomsten waar mensen kennis kunnen maken met een nieuwe technologie of product, trekken vaak meer dan honderd mensen.

PETROCHEM 6 - 2015 34

X2 Innovatie.indd 34

02-06-15 17:21

Veiligheidstools De Nederlandse tankopslagsector is de laatste jaren veel bezig met veiligheid, nadat bij Odfjell een aantal incidenten plaatsvonden en tanks uit bedrijf moesten worden genomen. Naar aanleiding hiervan voerde de overheid in 2013 een inspectie uit, waaruit bleek dat veel bedrijven in de sector de weten regelgeving onvoldoende naleven. Ondertussen had ook de sector zelf, via de brancheorganisatie Votob, al het initiatief genomen

FOTO: VOTOB

Lastoorts iTanks is bezig met vele ideeën en ontwikkelingen die uit het netwerk naar voren komen. De eerste innovaties zijn inmiddels op de markt. Begin dit jaar introduceerde Translas de Extractor, een lastoorts die het bedrijf samen met TNO en iTanks heeft ontwikkeld. Het is een toorts met een geïntegreerd afzuigsysteem, dat de schadelijke lasdampen wegzuigt. De afzuiging gebeurt met een conisch verlopende afzuigslang waarvan de kop zeer dicht bij het smeltbad van de las zit. Op die manier kan de toorts volgens metingen van TNO de blootstelling van de lasser aan lasrook met negentig tot 95 procent verminderen. Dat maakt een blootstelling onder 1 mg per m3 mogelijk, de sinds 2010 wettelijke grenswaarde in Nederland die nog altijd vaak wordt overschreden. De Extractor is bestemd voor MIG- en MAG-lassen waarbij beschermgassen worden gebruikt. Hij wordt onder meer ingezet bij laswerkzaamheden op het schip Pioneering Spirit (voorheen Pieter Schelte, red.). De drie partijen werken ondertussen aan een verbetering van het systeem. De dampen worden nu met filters gereinigd die sneller verstopt raken. Een ander systeem, op basis van cycloontechniek, moet dit probleem verhelpen.

‘ Overheden hebben zich in het verleden vooral gericht op de waterkwaliteit. Nu is de luchtkwaliteit aan de beurt.’ voor verbetering van de veiligheid. Votob ontwikkelde bijvoorbeeld de Safety Maturity Tool, waarmee haar leden een self-assessment uitvoeren. De tool beoordeelt via een lange vragenlijst de hardware, zoals tanks en leidingen, maar ook de managementsystemen en de veiligheidscultuur van een bedrijf. Naast een beoordeling van de veiligheid geeft de tool handvatten voor verbeteringsplannen. Veiligheidsmaatregelen hoeven niet altijd geld te kosten. Zo gaan meer veiligheid en efficiëntieverbetering samen als er manuren in een gevaarlijke omgeving worden uitgespaard. Een mooi voorbeeld is een steiger met magneetverankering, die Dow en Bilfinger in 2013 construeerden bij een opslagtank van Dow in Terneuzen. Een opslagtank biedt weinig mogelijkheden voor de gebruikelijke verankering. Daarom wordt vaak een grote piramidevormige steiger gebouwd, die zelfstandig kan blijven staan. Bij Dow zou die steiger met de hand moeten worden gebouwd, omdat machines en liften niet zijn toegestaan dichtbij de etheentank. Door het gebruik van innovatieve magneetverankeringen kon een slanke, veel kleinere steiger worden gebouwd in kortere tijd. De zekerheid dat de magneten sterk genoeg waren, werd vastgesteld met de Controlock, een gepatenteerd meetinstrument van McNetiq. De sterkte van een magnetische koppeling kan van te voren niet met zekerheid berekend worden, omdat deze afhangt af van de dikte

van het staal, de coating en eventuele roest. De Controlock meet de werkelijke houdkracht op de plek van de magneet, zodat de veiligheid is gegarandeerd. McNetiq is een bedrijf dat twee Nederlandse ondernemers vorig jaar oprichtten. Het bedrijf richt zich op het gebruik van magneten als tijdelijke staal-staalverbinding, ter vervanging van boutmoer of lasverbindingen. Behalve voor steigers kan dit worden toegepast voor valbevestigingen of tijdelijke hijsogen. Het bedrijf werkt onder meer samen met magnetenfabrikant SAV Walker Hagou en steigerproducent Layher om de systemen in de markt te zetten. Dilemma’s oefenen Naast ‘hardware’- innovaties zijn er veel nieuwe softwaretoepassingen die bedrijven kunnen inzetten voor een beter en efficiënter veiligheidsbeleid. Zo zijn er systemen voor de registratie van externe werknemers, voor het overal beschikbaar maken van handleidingen, werken veiligheidsinstructies en voor het digitaal invullen van controle- en registratieformulieren. Ook veiligheids-apps voor mobiele apparaten zijn in opkomst, waarmee bijvoorbeeld geen enkel geconstateerd defect of veiligheidsrisico meer aan de aandacht ontsnapt. Het gebruik van deze apps is voorlopig wel beperkt bij opslagtanks, omdat de meeste smartphones en tablets niet explosieveilig zijn. Ook op het gebied van veiligheidstrainingen gaan de softwareontwikkePETROCHEM 6 - 2015 35

X2 Innovatie.indd 35

02-06-15 17:21

7  8 OKTOBER

2015

Jaarbeurs Utre

De vakbeurs vo

cht

or professiona

ls in het labora torium

TOEGANG IS GR Registreer nu v ATIS www.labtechnoia logy.nl/registra tie BEURSVLOER Op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology 2015 is de nieuwste laboratoriumtechnologie te vinden. Naast innovatieve technologie is er ruimte voor producten ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. Een overzicht van de exposanten is te vinden op www.labtechnology.nl PROGRAMMA Op beide dagen is er een stevig inhoudelijk programma. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. analysetechnieken (GC, HPLC, MS, LC), biobanking, cryo storage & sampling, biomedische- en biotechnologie, laboratoriumontwikkeling, -inrichting en –automatisering, robotics, materiaalkunde en ‘common’ laboratoriumapparatuur.

partners:

PET6 advertenties.indd 36 403_adv_labtech_210x297_NW.indd 1

Op woensdag 7 oktober vindt The Analytical Challenge plaats met een programma over de laatste ontwikkelingen binnen de analytische chemie. The Analytical Challenge wordt georganiseerd door de Sectie Analytische Chemie van de KNCV (SAC), vakblad C2W en Bèta Publishers. Meer informatie: www.theanalyticalchallenge.nl REGISTREREN Toegang tot Labtechnology 2015, de beursvloer en het programma m.u.v. The Analytical Challenge is gratis. Kijk voor deelnametarieven op www.theanalyticalchallenge.nl. Registreer vandaag nog via www.labtechnology.nl

organisatie:

02-06-15 17:23 07-05-15 09:36

FOTO: VAPORSOL

lingen snel. Door digitalisering is het voor werknemers mogelijk om op een willekeurige plek en tijd trainingen te volgen, in elke gewenste taal. Daarnaast kunnen trainingen goed op de specifieke werkzaamheden worden afgestemd. In opkomst is serious gaming, een trainingsmethode die zich niet richt op kennis maar op het aanleren van een bepaald gedrag. In een serious game komt een werknemer terecht in een gesimuleerde, weinig voorkomende situatie en moet daar beslissingen nemen. Verschillende sectoren experimenteren met serious gaming. Er zijn bijvoorbeeld games voor ziekenhuispersoneel op de eerste hulp, voor burgemeesters tijdens crisissituaties en voor de klantenservice van een bedrijf. De chemische industrie maakt er nog weinig gebruik van, maar op het gebied van veiligheid kan het zeker meerwaarde hebben, denkt Cor van de Linde van iTanks. ‘Je kunt het spel op je iPad of telefoon spelen als je even niets te doen hebt. Op die manier leren mensen continu. Nu leren ze eens in de zoveel tijd uit een boek voor een certificaat en dat is vaak snel weer vergeten.’ iTanks is dan ook bezig met een game op het gebied van veiligheid. ‘De bedoeling is dat mensen in het spel dilemma’s oefenen die ze dagelijks in de praktijk kunnen tegenkomen. Wat doe je als je onder druk staat omdat een klus af moet, en je moet iets doen op hoogte? Klim je snel even omhoog?’

‘ De bedoeling is dat mensen in het spel dilemma’s oefenen die ze dagelijks in de praktijk kunnen tegenkomen.’ Verbeteren van luchtkwaliteit Naast veiligheid zal luchtkwaliteit de komende jaren meer aandacht vragen van de sector. De overheid wil de uitstoot van benzeen en andere vluchtige organische stoffen (VOC's) naar de lucht terugdringen. Deze ongezonde stoffen komen met name veel vrij als schepen hun ruimen laten luchten nadat zij hun lading hebben gelost, maar ook bij opslagtanks die voor het schoonmaken worden ontgast. De overheid heeft al een begin gemaakt met regelgeving. Voor binnenvaartschepen geldt sinds 1 januari een verbod op het varend ontgassen van benzeen in bepaalde provincies. In de loop der tijd zal dit verbod worden uitgebreid naar meer provincies en naar meer gassen. Verschillende brancheorganisaties, waaronder Votob, hebben een green deal gesloten met de overheid om de uitstoot van de schadelijke stoffen terug te dringen. Het jonge bedrijf Vaporsol springt in op die ontwikkelingen. Het heeft een systeem ontwikkeld dat de schadelijke gassen afzuigt en in verschillende stappen verwerkt. De basis voor de techniek is een detergent, opgelost in fijne waterdruppeltjes, waarin zowel polaire als apolaire chemische stoffen oplossen.

Met extra filters worden ook H2S (diwaterstofsulfide, red.) en andere stoffen afgevangen. Het systeem, genaamd Vaitec, verwijderd meer dan 95 procent van de schadelijke stoffen uit de lucht. Met geld uit een stimuleringsregeling van het Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs heeft Vaporsol een eerste unit ontworpen en gebouwd, die in een container is geplaatst. Hierdoor is de Vaitec mobiel en kan hij worden ingezet om schepen op het water te ontgassen. Sinds begin vorig jaar is deze operationeel in Rotterdam. ‘We zijn nu een schip aan het bouwen met daarop de ontgassingsunit. Dit schip, GreenPoint Marine Services Rotterdam genaamd, biedt assistentie voor uitgassen en dampbehandeling bij board-board overslag, maar zal ook ingezet worden voor andere maritieme services’, aldus Marc Freriks van Vaporsol. Het systeem verwijdert meer verontreinigingen dan de huidige regelgeving vereist. De vraag is wie er dan voor de gasreiniging gaat betalen, maar dat ziet Freriks met vertrouwen tegemoet. ‘Het bedrijfsleven wil zelf de uitstoot terugdringen. Overheden hebben zich in het verleden vooral gericht op de waterkwaliteit. Dat is inmiddels goed voor elkaar. Nu is de luchtkwaliteit aan de beurt.’ ■ PETROCHEM 6 - 2015 37

X2 Innovatie.indd 37

02-06-15 17:21

PRODUCTEN

SOFTWAREPAKKET VOOR OLIE- EN GASWINNINGSPROCESSEN Het SmartProcess™-softwarepakket is gericht op kritieke applicaties bij de productie en het transport van olie en gas. Het omvat programma’s voor het monitoren, besturen en optimaliseren van vitale olieen gaswinningsprocessen. Exploitanten kunnen met dit softwarepakket hun productie verhogen, de operationele kosten verlagen, locaties beter laten samenwerken en de kans op SHE-incidenten verkleinen. Deze oplossing is verkrijgbaar in twee versies, de Production Managerversie en de Transmission Manager-versie. De Production Manager-versie omvat gespecialiseerde olie-, gas- en locatiebrede applicaties die de efficiëntie van de productieprocessen verhogen. De Transmission Manager-versie is specifiek gericht op het bewaken van de integriteit van installaties en op het voorkomen van milieu- en veiligheidsincidenten. Meer informatie bij: www.EmersonProcess.com/Remote VEILIGHEIDSSCHOEN De Southern Cross werkschoen combineert de ondersteuning van een hoge schoen met het draagcomfort van een laag model. De gevoerde kraag is aan de achterzijde lager uitgesneden, waardoor de achillespees tijdens het bewegen wordt ontlast. De volledig vochtregulerende binnenvoering voorkomt te warme voeten. De antislip loopzool met antistatische eigenschappen is olieen chemicaliënbestendig en weerstaat temperaturen tot 300 graden. De stalen neus van de schoen is bestand tegen een inslagkracht van 200 Joule. Het binnenzoolsysteem absorbeert de schokken die anders door voeten, knieën, heupen en onderrug worden opgevangen. Meer informatie bij: www.steelblue.nl PERMANENT VLAMVERTRAGENDE WERKKLEDING Voor de vlamvertragende collectie heeft Björnkläder gebruik gemaakt van twee verschillende samengestelde materialen. Beide samenstellingen bieden optimaal comfort, iets wat niet vanzelfsprekend is bij deze doeksoorten. De katoenen vezels in dit materiaal reageren op de vlamvertragende behandeling en vormen daarmee een stabiele verbinding die permanente vlamvertraging biedt. Hoe vaak het kledingstuk ook wordt gewassen, de vlamvertragende eigenschap van het materiaal blijft behouden. Meer informatie bij: www.wiltec.nl LOCKOUT TAGS Guardian Extreme Tags van Master Lock leveren duurzame prestaties, zowel binnen als buiten. De tags zijn vervaardigd uit robuust polypropyleen geschikt voor industriële toepassingen en ontworpen voor de meest zware omstandigheden. De tags zijn bestand tegen stof en vuil, hoge vochtigheid, UV-straling, veel gebruikte chemicaliën, trekkracht tot 41KG, en extreme temperaturen (-45 °C tot 104 °C). In alle gevallen blijven deze tags bruikbaar en goed leesbaar. Tijdens het productieproces worden de grafische symbolen permanent in de tag gefixeerd. In het polypropyleen van de tag is een metaal toevoegsel vermengd, welke kan worden gedetecteerd door een metaaldetector. Deze tags kunnen voorzien worden van een volledig blauwe opdruk waarmee ze uitermate geschikt zijn voor gebruik in de voedings- en farmaceutische industrie. Meer informatie bij: www.usp-online.nl

GEHOORKAPPEN Gehoorverlies door lawaai op de werkvloer is één van de meest voorkomende beroepsziekten in Nederland. Uit onderzoek blijkt dat naar schatting 900.000 medewerkers jaarlijks het risico lopen om gehoorschade op te lopen. Een belangrijke oorzaak is onvoldoende gebruik van (de juiste) gehoorbescherming. De nieuwe X-serie gehoorkappen van 3M Peltor bieden de oplossing. Deze lichtgewicht gehoorkappen zijn ontworpen op basis van nieuwe dempingstechnieken. De dubbele schelpen creëren extra ruimte en verminderen vochtophoping en warmteopbouw. Daarnaast ontstaat er door de brede afdichtingsringen een lage contactdruk, waardoor de oorkappen comfortabel zitten. De dubbele hoofdband zorgt voor een goede pasvorm. Meer informatie bij: www.wiltec.nl ROBUUSTE TABLETS In tal van bedrijfstakken zoals industrie, bouw, maintenance, logistiek, openbaar vervoer en nutsvoorzieningen worden industriële handhelds en PDA’s gebruikt. De opkomst van rugged tablets met normale operating systemen als Windows en Android veroorzaakt volgens Panasonic Toughbook een flinke verschuiving in die markt, omdat tablets flexibeler zijn in hun configuratie, gebruiksvriendelijker en bovendien veel goedkoper in beheer en onderhoud. Voor de mobiele professional in het veld heeft Panasonic Toughbook onder meer robuuste (rugged) tablets ontwikkeld. Ze hebben een veel langere levensduur en bieden additionele voordelen zoals uitstekende schermleesbaarheid (zelfs in fel zonlicht), een zeer lange batterijduur, voorzieningen als seriële poorten, betrouwbare connectiviteit en zelfs inbouwkits, die afgestemd zijn op de toepassing in de professionele omgeving. Ze zijn bovendien bestand tegen vallen en stoten en tegen extreme (weers)omstandigheden. Meer informatie bij: www.toughbook.eu

PETROCHEM 6 - 2015 38

G Producten.indd 38

02-06-15 17:01

02 15

Inside Inside Magazine Magazine voor voor de de biochemie biochemie

ERS investeert in haven van Antwerpen

BA Voorplaat.indd 39

Op het grensvlak van chemie en biotechnologie

02-06-15 16:52

WE MAKE IDEAS WORK –––––– Een goed idee is een mooi begin, maar een nuttige investering wordt het pas met een technische realisatie die echte waarde toevoegt. Met de kennis en kunde van 4.800 professionals wereldwijd werkt Tebodin elke dag aan ideeën én oplossingen die leiden tot operational excellence. De praktische benadering en integrale aanpak van Tebodin hebben zich bewezen in tal van industriële markten. Onze slimme combinaties van consultancy en engineering zijn het antwoord op de toenemende complexiteit van internationaal concurreren. De basis voor veiligheid, compliance, duurzaamheid en winstgevendheid wordt gelegd tijdens de ontwerpfase. Maar alleen als u de juiste partner kiest. Onze expertise in value engineering zorgt voor kostenefficiënt asset management en betere prestaties.

Tebodin is onderdeel van de internationale ‘engineering en services’ onderneming Bilfinger SE. ––––––

TEBODIN NETHERLANDS B.V. www.tebodin.bilfinger.com

5565_TB_AD_PetroChem_210x297.indd 1 PET6 advertenties.indd 40

19/05/15 11:01 02-06-15 17:24

NIEUWS

Biogas van bedpo’s, servies en schorten • Eerste Better Biomass-certificaat uitgereikt • Nieuwe biobased toevoeging maakt melkzuur-plastics sterker

Het Saoedi-Arabisch chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil een fabriek bouwen in Antwerpen die niet-recyclebaar industrieel afval omzet in nieuwe grondstoffen voor de chemische industrie. De nieuwe productie-eenheid is goed voor een investering van 3,7 miljard euro.

Harry Bitter, hoogleraar Biobased Chemistry & Technology aan de Wageningen Universiteit, pleit voor meer chemie en katalyse in het onderzoek naar biobased producten. ‘Mijn onderzoeksfocus ligt op hoe je de omzettingen van biomassa naar product zo optimaal mogelijk kunt uitvoeren.’

ERS WIL WASTE-TO-CHEMICALS PLANT IN ANTWERPEN

OP HET GRENSVLAK VAN CHEMIE EN BIOTECHNOLOGIE

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019HD Amsterdam e-mail: redactie@industrielinqs.nl Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083 Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl Medewerkers Dagmar Aarts, Els van den Brink, Erik te Roller, Astrid van de Graaf, Wim Soetaert. Jan van den Berg, Jacqueline van Gool

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl

CO LO F O N

BIOCHEM 02|15

Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Cover Auslaogroup

03 | 15

BB Inhoud.indd 41

02-06-15 16:55

THEMA RESTWARMTE VOOR DE INDUSTRIE

23 JUNI 2015 | WORLD PORT CENTER ROTTERDAM Sprekers Ferry van Kann, Rijksuniversiteit Groningen Wilco van der Lans, Havenbedrijf Rotterdam Nieuwe werkcolleges! Om te voorkomen dat nieuwe mogelijkheden te gemakkelijk worden gehypet, is verdieping nodig. Miniaturisering en modulaire bouw zijn mooie voorbeeldkreten, maar waar liggen de reële kansen om industriële installaties kleiner, veiliger en efficiënter te maken en in modules op te bouwen? En wat is er mogelijk, haalbaar en betaalbaar als restwarmte van de ene site ingezet moet worden op andere plaatsen? Tijdens Masters of Industry wordt telkens een actueel onderwerp onder de loep genomen. Om meer diepgang te geven aan veelbelovende industriële ontwikkelingen. Om hypes te voorkomen en toch op een doordachte manier te verbeteren.

Doelgroep Masters of Industry werkcolleges zijn onder andere bedoeld voor: directieleden, productiemanagers, plantmanagers, maintenance managers, utilities managers, ontwikkelaars, technisch (project) managers, engineers, beleidsmakers en investeerders uit de procesen maakindustrie. Thema: Restwarmte voor de industrie ‘Restwarmtebenutting kan een nuttige bijdrage leveren aan de verduurzaming van onze energievoorziening en aan de vermindering van afhankelijkheid van aardgas.’ Daarmee begint Minister Kamp een van zijn antwoorden op Kamervragen over het proefschrift van planoloog Ferry van Kann. Tijdens zijn college zal Van Kann zijn

studie toelichten en spreken over het gebruik van thermische energie en het concept exergie. Wilco van der Lans van het Havenbedrijf Rotterdam zal tijdens zijn college ingaan op de geïntegreerde aanpak om de energieinfrastructuur in Zuid-Holland te realiseren. Programma 14:30-15:00 15:00-15:10 15:10-15:50

15:50-16:00 16:00-16:45

16:45-16:55 16:55-17:30 17:30-18:00

Ontvangst Inleiding College Ferry van Kann, Rijksuniversiteit Groningen Pauze College Wilco van der Lans, Havenbedrijf Rotterdam Pauze Debat Afsluiting met borrel

MELD U NU AAN OP www.mastersofindustry.nl Toegangsprijs: € 195,00 Voor leden en partners van Industrielinqs geldt een gereduceerde prijs van € 95,00

2234100 Advertentie Technisch Weekblad.indd 1

PET6 advertenties.indd 42

21-05-15 13:41

02-06-15 17:24

BIOGAS VAN BEDPO’S, SERVIES EN SCHORTEN > Wageningen UR en ziekenhuis Rijnstate in Arnhem zien kansen voor de inzet van vergistbare biobased materialen in ziekenhuisartikelen. Na gebruik kunnen wegwerpartikelen zoals bedpo’s, serviesgoed, schorten en onderleggers gemaakt van biobased materialen worden vermalen en via het riool in een vergistingsunit worden verwerkt. Deze innovatie levert energie op, vermindert afvalstromen en verbetert de hygiëne en logistiek in het ziekenhuis. Van de afvalstroom die omgaat in Rijnstate kan volgens Food & Biobased Research circa 160 duizend kilogram worden gemaakt van dit type materiaal. Deze afvalstroom levert na vergisting een hoeveelheid biogas op die overeenkomt met zevenhonderdduizend kWh stroom. Om dit mogelijk te maken zullen 51 shredders worden geïnstalleerd op verschillende plekken in het ziekenhuis, die wegwerpartikelen kunnen vermalen en op een centraal punt kunnen vergisten tot biogas. Vanaf 2017 moet deze

technologie gericht worden ingezet. Na ruim tien jaar is de investering terugverdiend.

EERSTE BETTER BIOMASSCERTIFICAAT UITGEREIKT > Het eerste Better Biomass-certificaat werd op 6 mei uitgereikt voor de nieuwe biomassacentrale Bio Golden Raand. Het certificaat werd uitgereikt aan Eneco, door Quality Service Certification-directeur Jorn Bronsvoort. Dit is de eerste keer dat het Better Biomass-certificaat wordt uitgereikt. Het is de nieuwe naam voor certificaten die op basis van NTA 8080 worden afgegeven aan bedrijven die duurzame biomassa produceren, verhandelen of verwerken. Eneco sprak met de vaste leveranciers van biomassa voor Bio Golden Raand af dat zij eind 2015 allemaal een Better Biomass-certificaat hebben. Partner Wereld Natuurfonds vindt dit een belangrijke eerste stap, zo onderstreept senior adviseur biomassa Arjette Stevens. ‘Hiermee laat Eneco zien een voortrekker te zijn in Nederland, in het gebruik van echt duurzame grondstoffen door energieopwekking.’

NIEUWE BIOBASED TOEVOEGING MAAKT MELKZUUR-PLASTICS STERKER > Een nieuwe biobased kunststof die veel sterker is dan traditioneel polymelkzuur (PLA): dat hebben enkele samenwerkende onderzoekspartners binnen het onderzoeksproject HIPLA weten te vinden. Dit PLA is hierdoor breder toepasbaar, bijvoorbeeld in hoogwaardige kunststof behuizingen voor laptops en

tablets, aldus de onderzoekers. Dit project High Impact Poly Lactic Acid wordt door Wageningen Universiteit gecoördineerd. Uitgangspunt bij het onderzoek was de verbetering van het reeds commercieel beschikbare biobased plastic polymelkzuur, kortweg PLA. Dit bioplastic bestaat uit aan elkaar gekoppelde melkzuurmoleculen, polymeren, die suiker als basis hebben. Om PLA taaier te maken, kon het projectteam terugvallen op ervaring opgedaan bij andere materialen. Het inbouwen van een natuurlijke, flexibele bouwsteen in het brosse plastic bleek een succesformule, zo meldt het onderzoeksteam in het onlangs verschenen BPM-magazine. Door gericht te experimenteren met hitte en wrijving in het polymerisatieproces lukte het de onderzoekers uiteindelijk het biobased vetzuurmolecuul in te bouwen in de polymeerketen van PLA. Het resultaat is een bioplastic dat supersterk en daardoor breed toepasbaar is. Met het nieuwe basismateriaal heeft folieproducent AFP in Apeldoorn op pilotschaal een folie geproduceerd. Smits denkt aan toepassingen van dit nieuwe materiaal als verpakkingsmateriaal dat niet kraakt, maar ook aan foliecoatings voor autodashboards en folies voor gebruik in kassen. HSV Technical Moulded Parts in Ede testte het materiaal succesvol in een toepassing als printerpaneel. ‘We zijn nu een heel eind op weg, maar voor massaproductie moeten we nog wel een technische en kostenoptimaliserende slag maken’, aldus Smits. 03 | 15

BD Nieuws.indd 43

02-06-15 16:56

GRONDSTOFFEN

ERS investeert in haven van Antwerpen Het Saoedi-Arabisch chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil een fabriek bouwen in Antwerpen die niet-recyclebaar industrieel afval omzet in nieuwe grondstoffen voor de chemische industrie. De Antwerpse havenautoriteiten zijn exclusieve concessie-onderhandelingen begonnen met ERS. De nieuwe productie-eenheid is goed voor een investering van 3,7 miljard euro.

Dagmar Aarts

ERS is in 2012 in Saoedi-Arabië opgericht door de familie Al Issa. Het bedrijf is actief in afvalverwerking en -recuperatie en in de ontwikkeling van waste-to-chemicals-projecten. De fabriek die het chemiebedrijf in Antwerpen wil bouwen, behoort tot deze laatste soort. Er zal groene ammoniak en groen ureum worden geproduceerd.

Milieu VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) heeft een milieutechnische evaluatie gedaan van de installatie die ERS wil gaan bouwen. Ive Vanderreydt op de website van VITO: ‘De installatie die ERS wil bouwen in Antwerpen is een combinatie van een vergassingsinstallatie en een chemische syntheseplant voor ammoniak en ureum. Deze installaties worden aan elkaar gekoppeld, waardoor het een gesloten systeem vormt, zonder schoorsteen. In de vergassingsinstallatie wordt niet-recyclebaar industrieel afval omgezet in synthesegas, een waardevol gas dat elementaire chemische bouwstenen bevat. Met die bouwstenen kunnen we weer chemische producten maken, zoals ammoniak en ureum voor de kunstmeststoffenindustrie. Onze milieu-impactevaluatie leert dat het ERS-concept in de afvalverwerkingshiërarchie beter scoort dan klassieke afvalverbranding met elektriciteitsproductie.’ Ammoniak is een grondstof voor de chemische industrie en is veel gevraagd in Antwerpen. Ureum is een duurzame meststof, waarvan de vraag wereldwijd toeneemt

CHEMIE INVESTEERT MILJARDEN IN ANTWERPSE HAVEN ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid De chemie investeert miljarden in de Antwerpse eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een haven. De afgelopen tijd maakten grote bedrijven investering van bijna zestig miljoen euro. In dezelfuitbreidingen en nieuwe fabrieken bekend in Belde periode lieten twee andere bedrijven ook weten gië. De haven zet in op het verder versterken van uit te breiden. ITC Rubis Terminal Antwerp gaat de olieen chemiesector. veertien nieuwe opslagtanks bouwen op de site op de Linkeroever in Antwerpen. Daarmee krijgt het Nippon Shokubai bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit In mei werd naast de investering van ERS bekend voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in gemaakt dat het Japanse chemiebedrijf Nippon 2016 in gebruik genomen. Met de uitbreiding komt Shokubai 350 miljoen euro gaat investeren in het de totale capaciteit op de site op 155.000 kubieke Antwerpse havengebied (lees meer op pagina 10 meter voor de opslag van chemicaliën en gassen. van dit blad). En nog niet zo lang geleden kondigNoord Natie Terminals wil op zes hectare land den ook andere bedrijven grote investeringen aan. naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks bouwen. Het gaat om tanks van Kuraray, ITC Rubis en Noord Natie Terminals verschillende afmetingen, namelijk 1.250, 2.500 en De Japanse onderneming Kuraray maakte begin dit 5.000 kubieke meter. In totaal komt er negentigjaar bekend de capaciteit voor de kunststof EVOH duizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloei(handelsnaam EVAL) uit te breiden met elfduizend

BG Groene ureum.indd 44

02 | 15

02-06-15 16:56

FOTO: PORT OF ANTWERP

volgens ERS. Doordat de twee chemische producten van industrieel afval worden gemaakt en niet op basis van een fossiele grondstof, zijn deze ammoniak en ureum ‘groen’ en duurzaam. Perfecte locatie Volgens ERS betekent de ‘wereldprimeur’ waste-to-chemicals een reuzenstap in de circulaire economie. Niet-recyclebaar industrieel afval wordt een grondstof voor hoogwaardige, handelsklare chemische eindproducten. Het terrein aan het Delwaidedok in Antwerpen zou de uitgelezen locatie zijn voor de bouw van de nieuwe fabriek. ‘Midden in een chemisch cluster, gemakkelijk toegankelijk voor schepen, een goede spoor- en weginfrastructuur, een breed net van pijplijnen voor distributie, hoogopgeleide werkkrachten en hoogwaardige contractors’, aldus ERS.

Ammoniak en ureum gemaakt van industrieel afval. Cijfers Als de fabriek draait zal zij jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groen ureum (kunstmest) en 645.000 ton groene ammoniak. Per dag zullen er minstens vier schepen binnenkomen en per jaar zullen er 35 schepen vertrekken voor het transport van afgewerkte groene ureum. De ammoniak wordt via een pijplijn vervoerd naar andere bedrijven van het Antwerpse chemische cluster. Tijdens de bouwfase zal er werk zijn voor vijftienhonderd personen, uiteindelijk kunnen er in de fabriek zelf negenhonderd mensen aan de slag. Als ERS de fabriek mag bouwen is er drie jaar nodig voor de concrete uitwerking van het dossier op het terrein en voor de nodige vergunningen. Daarna kan worden begonnen met de bouw van de installatie. De verwachting is dat de plant in 2020 klaar is.

stoffen bij. De eerste opslagtanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

ExxonMobil, Total en BASF Vorig jaar liet oliebedrijf ExxonMobil weten 730 miljoen euro te steken in zijn raffinaderij ter plaatse. Voor dat geld installeert dochter Esso België een zogeheten Delayed Coker Unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel. Eerder spendeerde Exxon al een miljard dollar aan de bouw van een warmtekrachtcentrale van 130 megawatt en een ontzwavelingsinstallatie voor diesel. In minder dan tien jaar tijd heeft de oliereus daarmee ruim 2 miljard dollar geïnvesteerd. Daarnaast besloot Total in 2013 om een miljard euro kostend moderniseringsproject van zijn productiecomplex in Antwerpen uit te voeren. Ook BASF blijft geld stoppen in Antwerpen. Vorig jaar

november werd bekend dat het chemiebedrijf de komende jaren wereldwijd rond de vijfhonderd miljoen euro gaat investeren in technologische vernieuwing van de productie van superabsorberende polymeren (SAP). De innovatie wordt eerst in de Europese installaties doorgevoerd, waaronder die in Antwerpen. De haven zet in op het verder versterken van de olie-en chemiesector. Het Havenbedrijf heeft daarvoor vorig jaar een cel olie en chemie binnen de afdeling Petrimoniumbeheer opgericht en het brengt een handleiding voor investeerders uit, de investeringsgids. De olie en chemie cel opereert als uniek contact voor bedrijven in de sector en werkt rond het optimaliseren van de randvoorwaarden om zo de concurrentiepositie van bestaande bedrijven en verladers continu te verbeteren. Deze verbeterde concurrentie van bestaande bedrijven laat dan toe om Antwerpen wereldwijd als ideale investeringslocatie te positioneren.

02 | 15

BG Groene ureum.indd 45

02-06-15 16:56

BIOMASSA

Op het grensvlak van chemie en biotechnologie Harry Bitter, sinds twee jaar hoogleraar Biobased Chemistry & Technology aan de Wageningen Universiteit, pleit voor meer chemie en katalyse in het onderzoek naar biobased producten. ‘Mijn onderzoeksfocus ligt op hoe je de omzettingen van biomassa naar product zo optimaal mogelijk kunt uitvoeren. Voor mij zijn de reacties een vehikel om nieuwe, betere katalysatoren te ontwikkelen.’ Jacqueline van Gool

Bij zijn intreerede een jaar geleden, zei Harry Bitter, hoogleraar Biobased Chemistry & Technology aan de Wageningen Universiteit: ‘Het lijkt er misschien op dat we al weten hoe we biomassa moeten verwerken. Dan moet ik u teleurstellen.’ Er zijn voorbeelden genoeg te noemen van biobased processen die op industriële schaal goed werken, denk bijvoorbeeld alleen al aan bio-ethanolproductie. ‘Maar’, zegt Bitter, ‘in de eerste generatie biobased processen worden suikers gefermenteerd. Dat is bekende stof. Het omzetten van cellulose en hemicellulose uit plantencellen, wat in tweede generatie processen gebeurt, is al een stuk moeilijker. Maar dan nog gebruik je slechts zo’n vijftig procent van de totale biomassa. De uitdaging is om alle beschikbare biomassa, die niet in concurrentie is met de voedselketen, te gebruiken. Lignine is een grote fractie, ongeveer 33 procent, die nog niet effectief kan worden gebruikt. Dit zijn ingewikkelde moleculen, die chemisch moeilijk om te zetten zijn. Bovendien is de samenstelling van de grondstoffen erg variabel. De papierindustrie heeft ervaring met het omgaan met moeilijke biomassafracties. Er zijn ook andere bedrijven die werken aan de ontwikkeling van chemicaliën uit houtachtige grondstoffen. Maar er is nog veel werk nodig om dat efficiënt te doen.’

‘Je moet zowel de afzonderlijke stappen in de chemie van het proces verbeteren, als de keten als geheel optimaliseren.’ 8

BH Biomassa.indd 46

Vehikel Bitter vat zijn onderzoeksmissie samen in de term TIPTOP-chemie, Turning variable InPut into Targeted OutPut. ‘Het doel is om biomassa met een variabele samenstelling gericht om te zetten in basischemicaliën.’ Er valt volgens Bitter nog veel te winnen in de biobased chemie. ‘Je kunt redeneren vanuit de grondstoffen of je richten op de producten die je wilt maken. Grondstoffen kunnen suikers zijn, aminozuren, lignine of vetten enzovoorts. Mijn onderzoeksfocus ligt op hoe je de omzettingen van biomassa naar product zo optimaal mogelijk kunt uitvoeren. Ik werk op het grensvlak van chemie en biotechnologie. Ik heb een achtergrond in katalyse. Voor mij zijn de reacties een vehikel om nieuwe, betere katalysatoren te ontwikkelen.’ Voor de eerste en tweede generatie biomassaomzettingen worden veelal biokatalysatoren gebruikt. ‘Het mooie van deze katalysatoren is dat ze erg selectief zijn. Maar het nadeel is dat ze een erg lage productiviteit hebben.’ Heterogene, chemische katalysatoren hebben een hoge productiviteit, maar zijn minder selectief. Een van de doelen van het onderzoek van Bitter is om goedkope en selectievere chemische katalysatoren voor biomassaomzettingen te ontwikkelen. Nikkel Als voorbeeld geeft Bitter de omzetting van suikers naar zuren, belangrijke basischemicaliën. ‘Dat is een bekend proces. Er wordt hierbij vaak gebruik gemaakt van edelmetalen als katalysator. Maar edelmetalen zijn schaars en duur. Daarom zijn we op zoek gegaan naar katalysatoren die gebaseerd zijn op andere, beter beschikbare en goedkopere niet-edelmetalen. Het is gebleken dat nanodeeltjes van nikkel ook goed werken. We willen nu onderzoeken of deze nikkelkatalysatoren ook werken voor omzettingen van grotere moleculen. Je kunt daarbij veel variabelen bekijken. Welk type drager gebruik je voor de nikkeldeeltjes, hoe breng je de nikkeldeeltjes op de drager aan, hoe groot moeten ze zijn, welke percursor gebruik je om de nikkeldeeltjes te maken?’ Integreren De vakgroep van Bitter, Biobased Chemistry and Technology, is een samenvoeging van de vakgroepen Biobased

02 | 15

02-06-15 16:57

e Commodity Chemistry en Biomass Refinery and Process Dynamics, van Bitters voorgangers Johan Sanders en Gerrit van Straten. Johan Sanders is een autoriteit op het gebied van grondstoffen en biobased producten. Gerrit van Straten heeft een meer wiskundige achtergrond. Zijn groep richtte zich met name op modelleren. Daarbij kwam ook de chemische input van Bitter. De Wageningse hoogleraar vindt de fusie van de vakgroepen logisch. ‘Als je het over biomassa hebt’, zegt Bitter, ‘heb je het ook over chemie. Maar aspecten als transport en opslag zijn evengoed belangrijk. Het gaat om een hele keten. Je kunt wel één stap in de chemie verbeteren, maar wat is de invloed hiervan op het hele proces, op de hele keten? Daar heb je de modellen voor nodig. Je moet zowel de afzonderlijke stappen in de chemie van het proces verbeteren, als de keten als geheel optimaliseren. Dat is het uitgangspunt geweest om de twee groepen te integreren.’ Aardappelzetmeel Het opstarten van de groep heeft volgens Bitter tijd nodig. ‘Er was in de vakgroep niet veel infrastructuur aanwezig voor heterogene chemische katalyse. Het kost tijd om deze expertise op te bouwen.’ Maar Bitter ziet dat eerste resultaten van de nieuw opgezette vakgroep zich aandienen. De samenwerking tussen de onderzoekers met verschillende achtergronden werkt volgens de hoogleraar prima. Onlangs werd een project van zijn vakgroep goedgekeurd onder het programma ‘Groen - Fundament voor duurzame productie en verwerkingsketens in landen tuinbouw’ van NWO. ‘Het gaat om een project waarin we anionische polymeren willen maken, die onder andere als absorptiemiddel in luiers worden toegepast. Wij willen hiervoor aardappelzetmeel als grondstof gebruiken.’ Nu worden vaak chloorhoudende verbindingen gebruikt in het productieproces, met veel zout als bijproduct. De groep van Bitter wil een katalytisch proces ontwikkelen met lucht als reactant. ‘Dat deel van het project gaat echt om de chemie en katalyse. Maar we kijken ook naar de hele productieketen, vanaf het moment dat de aardappels van het land naar de fabriek gaan. Het blijkt dat er veel stappen zijn waarin wordt gedroogd en vervolgens weer

water wordt toegevoegd. We denken dat daar een efficiencyslag te maken valt. Om dat te kunnen doen, is de kennis van modellen nodig.’ De komende vier jaar werken twee AIO’s aan dit project ‘Selective polysaccharide oxidation’, één met een chemisch-katalytische achtergrond en één met ervaring in modelleren. Dynamiek Een ander belangrijk resultaat vindt Bitter dat bedrijven de vakgroep weten te vinden. ‘Het is algemeen een trend dat universiteiten en bedrijven meer samenwerken dan voorheen. Maar bedrijven komen echt één op één om projecten te doen, een proces te begrijpen of te optimaliseren.’ De samenwerking met bedrijven in de biomassa-sector is volgens Bitter wel heel anders dan hij gewend was in zijn vorige functie aan de Universiteit Utrecht. ‘Daar werkte ik samen met bedrijven uit de petrochemie. Die sector is geconsolideerd en heb je te maken met grote spelers zoals Shell en Albemarle. Biomassa heeft een heel andere dynamiek. De bedrijven zijn kleiner, het zijn vaak start-ups met een klein budget. Daardoor heb je een heel ander speelveld. De samenwerking is veel directer.’ De aanstelling van Bitter en de fusie van de twee vak-

‘Het mooie van biomassa als grondstof is dat het meteen in een context te plaatsen is.’ groepen heeft ook gevolgen voor de studenten. ‘Onderwijs is een belangrijke activiteit van een hoogleraar. Ik vind het ook een leuke activiteit. Er zijn nog een hoop mogelijkheden om chemievakken te introduceren. Ik ben nu vakken aan het ontwikkelen voor de studierichtingen Moleculaire Levenswetenschappen en Biotechnologie. Er zijn sinds enkele jaren al vakken als Biobased Chemistry, Bioraffinage, Biomassaconversie. Maar ik zal specifiek aandacht hebben voor katalyse, op het grensvlak van de chemie, maar toegepast op biobased omzettingen. Het mooie van biomassa als grondstof is dat het meteen in een context te plaatsen is.’ 02 | 15

BH Biomassa.indd 47

02-06-15 16:57

MARKET REVIEW AANDRIJFTECHNIEK EN GEREEDSCHAPPEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH www.abtech.eu ERIKS bv Rotterdam

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10-245 50 00 Fax: +31 (0)10-262 06 22 E-mail: info.rotterdam@eriks.nl Website: www.eriks.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS SLANGEN EN KUNSTSTOFFEN

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

BLAST VALVES

MANN+HUMMEL Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Abtech

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INTEC Netherlands BV

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

MILIEU & ENVIRONMENT

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

PETROCHEM 5 6 - 2015 56 48 PETROCHEM 3 – 2015

PET3 review.indd Market PET6 Market Market Review.indd Review.indd 56 44 48

04-03-15 06-05-15 02-06-15 13:03 13:34 17:11

PET3 MarketMar Re

3-15 5-15 13:03 13:34

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

STUDBOLTS

INTRAMAR insurances BC Basco MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden. PETROCHEM 6 5 - 2015 49 57 PETROCHEM 3 – 2015 45

PET3 review.indd MarketMarket PET6 Review.indd Review.indd 57 45 49

04-03-15 02-06-15 06-05-15 13:03 17:11 13:34

COLUMN

‘Apparatuur kan dus falen en daarmee krijgen we per definitie nooit absolute veiligheid.’

Cola Zero Zero is het thema van Deltavisie. Volgens de aankondiging is dit getal duidelijk en kan het vaak zonder context worden gelezen. Het is namelijk ‘niks’. Ook zonder relatie met de realiteit blijft het niets. Nul heeft daarom misschien ook bijna nooit nieuwswaarde. Nul ongelukken, nul schade, het is geen nieuws. Nul is bijna nooit interessant. Toch noemen sommigen het getal nul de grootste uitvinding die er bestaat. In de oudheid bestond het getal nul namelijk nog niet. De uitvinding wordt wel toegeschreven aan de Indische wiskundige en astronoom Brahmagupta, die het beschreef in zijn boek dat in jaar 628 verscheen. Toch een bijzonder getal wat mij betreft. Acceptabel risico Bestaat nul trouwens eigenlijk wel als we praten over veiligheid? Als hoogleraar gaf ik aan eerstejaars studenten Chemische Technologie een college Overzicht Procesindustrie. Een college dat de studenten die net van de middelbare school afkwamen, een overzicht gaf van het doel van de vakken die ze later tijdens hun studie zouden krijgen en hen een blik bood op de latere beroepspraktijk in de industrie. Uiteraard kwam ook veiligheid als thema aan bod. Ik zeg wel uiteraard, maar helaas kwam ik er achter dat het thema later niet echt meer werd behandeld in hun studie. Zou dat komen omdat ik één van de laatste hoogleraren was met een industriële achtergrond? Afijn, ik legde de studenten uit dat alle apparatuur in een chemische plant een faalkans heeft en dat deze kans nooit nul kan zijn. Of zoals de wiskundigen dan zeggen: epsilon>0, nooit gelijk aan nul dus. Apparatuur kan dus falen en daarmee krijgen we per definitie nooit absolute veiligheid. Als het dan niet nul kan zijn, vroeg ik de studenten, wat is dan een acceptabel risico, uitgedrukt in fatale ongevallen. Spontaan riep men dan getallen in de orde van één dodelijk ongeval per één tot tien jaar bij een chemische plant. Sommigen hadden het lef om één dodelijk ongeval per honderd jaar te roepen. Dat vonden de jonge mensen blijkbaar acceptabel. Wat een contrast met één dodelijk ongeval per honderdduizend

jaar binnen het hek en eens per miljoen jaar buiten het hek waar wij zelf mee rekenen. Leerschool Toch is het wel goed als mindset om te streven naar nul. We zeggen immers: je werkt hier met veiligheid, of je werkt hier niet. Zelfs de managers van de NAM in Groningen kunnen daar niet meer om heen, zij het pas na een forse maatschappelijke druk. Dat de tijden overigens zijn veranderd, blijkt wel uit het volgende. In 1991 kwamen bij DSM in Rozenburg zes mensen om het leven bij een explosie van een benzoëzuurtank. Het is niet voor te stellen, maar de toenmalige directeur van de Milieu- en Veiligheidsdienst DCMR, de heer Post van den Burg, zei even later in een interview: ‘Af en toe een plof is een uiterst goede zaak. Anders verslapt de aandacht voor het naleven van veiligheidsvoorschriften teveel.’ Maar ja, hij kwam dan ook van Shell heb ik mij laten vertellen, een goed leerschool zoals we inmiddels weten. Immers niet alleen de directeuren op Moerdijk waar het goed hommeles was, maar ook die van de NAM die Groningen deden beven, zijn allemaal Shell-managers. Bedrijfscultuur Eerder schreef ik hier al over hun ongeïnteresseerde topmanager, die niet naar mijn bevindingen bij zijn bedrijf leek te willen luisteren. Een mooi voorbeeld van bedrijfscultuur lijkt mij. Toen ik op deze plek kritisch was over Odfjell en de VNCI ben ik door beide topmensen uitgenodigd voor een kop koffie. Mocht het bij Shell ooit nog een keer zo ver komen, dan ga ik daar uiteraard op in. Overigens zal ik dan wel de koffie afslaan en demonstratief vragen om een Cola Zero.

Henk Leegwater henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 6 - 2015 50

M Column Leeghwater.indd 50

02-06-15 17:06

Manufacturing Manufacturing FIBFIB Industries Industries Gouda Gouda Refractories Refractories Nedstaal Nedstaal Special Special Steel Steel VanVan Voorden Voorden Castings Castings

Serv Serv icesices && Maintenance Maintenance

Gouda Gouda Feuerfest Feuerfest Deutschland Deutschland Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Belgium Belgium Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Services Services ISS ISS Projects Projects Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw

Contracting Contracting Armada Armada Janse Janse Armada Armada Mobility Mobility Armada Armada RailRail HSM HSM Offshore Offshore HSM HSM Steel Steel Structures Structures RijnDijk RijnDijk Construction Construction

Serving Servingthe theindustry industry OnsOns kernwoord: kernwoord: klanttevredenheid. klanttevredenheid. Onze Onze kerncompetenties: kerncompetenties: productie productie van van hoogwaardig hoogwaardig staal, staal, vuurvaste vuurvaste bekledingen, bekledingen, grootschalige grootschalige industriële industriële staalgerelateerde staalgerelateerde projecten, projecten, industrieel industrieel gietwerk, gietwerk, sluizen sluizen en bruggen, en bruggen, olie-olieen gasplatforms, en gasplatforms, scheepsschroeven, scheepsschroeven, drukvaten, drukvaten, warmtewisselaars, warmtewisselaars, opslagtanks, opslagtanks, kelderbierinstallaties, kelderbierinstallaties, systemen systemen voorvoor filtratie filtratie en separatie, en separatie, luchttechniek, luchttechniek, lichtreclame, lichtreclame, reizigers reizigers gerelateerde gerelateerde voorzieningen, voorzieningen, bovenleidingsystemen bovenleidingsystemen voorvoor het het spoor, spoor, service service en en onderhoud. onderhoud. Nationaal Nationaal en internationaal en internationaal gecertificeerd, gecertificeerd, werkend werkend volgens volgens de hoogste de hoogste veiligheidsveiligheidsen kwaliteitsnormen. en kwaliteitsnormen. © Promat International N.V. 2015-04

ANDUS ANDUSgroup group companies: companies:

ANDUS ANDUS Group Group BV BV | Voorstraat | Voorstraat 56, 4132 56, 4132 AS AS Vianen Vianen | T | +31 T +31 (0)30(0)30 - 211 - 211 58 00 58 |00E | info@andusgroup.com E info@andusgroup.com

Kennismaken? Kennismaken? Graag. Graag. BeltBelt u even u even of kijk of kijk op www.andusgroup.com. op www.andusgroup.com.

PET6 omslag 51MagAd.indd Andus Andus A4 Corporate A4 los.indd Corporate MagAd.indd 1 1

02-06-15 21:06 02-06-15 02-06-15 16:49 16:49 28-04-15 28-04-15 11:25 11:25

Havep moet je hebben...

AP P

VED BY O R

OFESS

Voor

ons

geen

twijfel

mogelijk als het om werkkleding gaat. Wij werken er elke dag in, dus wij weten waar we het over hebben. Als je alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar optelt en je kijkt ook naar prijs, service en levering, kom je tot maar één conclusie: HaVeP moet je hebben.

Bescherming Draagcomfort Duurzaam Visitekaartje voor bedrijf

TEL MAAR OP!

John Senior operator

Paul Shiftleader

MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?

KIJK OP WWW.HAVEP.COM /CHEMIE T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E verkoop@havep.com

PET6 omslag 52 A Voorplaat.indd 1 Adv A4 Haveplos.indd Chemie-2014-V1-II.indd 1

02-06-15 10-03-14 21:06 17:04