DGP4-2013

Editie december 2013 - congresspecial

AkzoNobel: “We moeten ons niet laten leiden door groen populisme�

Enlightenmentz 2013 voor Spinning Disc en OptiLedge

Terugblik op het eerste Duurzaam Geproduceerd Congres

Energysavers helpen industrie met energieoverschotten

www.coltinfo.nl 2

april 2013

Twintro

@DGeproduceerd: Plastic pallet en kleine reactor gekozen tot duurzaamste product en proces 2013 dlvr.it/4Nn80S

Duurzaam Geproduceerd Congres inspirerend en informatief Ruim tachtig geïnteresseerden bezochten op 25 november in Science Center NEMO te Amsterdam het eerste Duurzaam Geproduceerd Congres. Zij zagen onder andere twee bedrijven de Enlightenmentz 2013 winnen: Spinid met de Spinning Disc en Prokonpack met de OptiLedge (zie pagina 10).

Het propvolle middagcongres begon met een inspirerende keynote van John Schelhaas, supply chain manager van AkzoNobel. Hij gaf in zijn lezing aan dat ketenbenadering de enige weg vooruit is. “Wij willen met onze producten onze keten ver-

december 2013

der verduurzamen. Een voorbeeld is een raamkozijn van pvc. Wij leveren de pvc waarvan raamprofielen worden gemaakt. Het is een duurzaam product, want het is 100 procent recyclebaar en 100 procent weerbestendig. Ten derde, en dat vind ik nog het mooiste, levert het honderd keer meer warmtebesparing op in de gebruiksfase dan dat het kostte om de pvc te maken.” (zie interview op pagina 6) Veel bezoekers vertelden naderhand blij verrast te zijn over het inspirerende en informatieve congres. Wordt dus vervolgd in 2014.

3

Column

Colofon nummer 3 - december 2013 ISSN: 2214-7608

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Veembroederhof 7, 1019 HD AMSTERDAM Uitgever Wim Raaijen (Industrielinqs pers en platform, 020 3122 081) Hoofdredactie Harmen Weijer 06 460 97 122 Eindredactie Inge Janse 020 3122 796 Medewerkers David van Baarle, Elise Quaden, Liesbeth Schipper

Communicatie

Lay-out Gabriele Köbbemann Cover Wim Raaijen

Terugkijkend op het Duurzaam Geproduceerd Congres in november blijft vooral het gevoel hangen dat het congres informatie bracht die de bezoekers elders niet horen. Meerderen van hen vertelden me dat achteraf, en dat is precies waarvoor Duurzaam Geproduceerd is bedoeld.

Advertentieverkoop Arthur Middendorp, Jetvertising, 070 399 0000

De rode draad van de dag: hoe overtuigt de industrie haar afnemers (inclusief consumenten) dat haar producten helpen om de industrie te verduurzamen? Gedurende het congres werd dat steeds duidelijker. Het begint bij een goed product maken en dit laten meten in bijvoorbeeld een levenscyclusanalyse. Maar vervolgens gaat het product meestal naar een andere fabrikant die er zijn eigen product van maakt voor de afnemers. Het is dan aan die fabrikant om de duurzaamheid van het product te benadrukken, maar zelfs als dat gebeurt is het nog niet duidelijk wie in de keten voor meer duurzaamheid heeft gezorgd.

Twitter @DGeproduceerd

John Schelhaas van AkzoNobel illustreerde dat tijdens het congres met een simpel voorbeeld over pvc-kozijnen. Pvc zorgt er namelijk voor dat een raamkozijn in zijn gebruikstijd honderd keer meer oplevert aan warmtebesparing dan het aan energie kost om te produceren. Even in cijfers: 1 ton pvc maken kost 6,5 gigajoule aan energie, terwijl het in de levensduur van veertig jaar (en het kan langer worden gebruikt) 650 gigajoule aan warmtebesparing oplevert in vergelijking met een gemiddeld houten kozijn. Maar dan zijn ontluisterende toevoeging: “Dat weet de verkoper niet!”

Het is aan kennisplatforms als Duurzaam Geproduceerd om dit dus te vertellen. Zoals in dit magazine, dat alle goede ideeën die tijdens het congres aan bod kwamen bundelt. En het houdt niet op bij deze editie, want ook in 2014 zullen we op onze site, magazine én congres inspiratievolle ideeën samenbrengen. Schroom niet ons van uw ideeën op de hoogte te brengen. We horen ze graag!

Harmen Weijer Hoofdredacteur Duurzaam Geproduceerd @hweijer @DGeproduceerd

Traffic Breg Schoen Website www.duurzaamgeproduceerd.nl

Linkedin www.linkedin.com/groups/Duurzaam-Geproduceerd-4468707 Facebook www.facebook.com/DuurzaamGeproduceerd Missie Kennisplatform Duurzaam Geproduceerd Duurzaam Geproduceerd is hét onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrie. Het informeert en inspireert de professional door nieuws, visies van experts, interessante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. Tegelijkertijd is Duurzaam Geproduceerd een complementair en interessant netwerk van personen en bedrijven.

Het kennisplatform heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: hoe verlagen deze bedrijven de footprint van hun producten, zowel in het eigen proces als in de keten?

Duurzaam Geproduceerd is bedoeld voor mensen die werkzaam zijn bij bedrijven in voornamelijk de maakindustrie, die ook energie-intensief zijn.

Partner of lid worden Professionals uit industrie met een duurzaamheidambitie of -traditie voelen zich thuis bij het platform Duurzaam Geproduceerd. Partners en leden van Duurzaam Geproduceerd horen bij een selectief, en snel groeiend netwerk van duurzame bedrijven in de industrie, technologie en overheid.

Partners van Duurzaam Geproduceerd adviseren de redactie over de koers en de actuele thema’s van het magazine en de internetsite, werken mee aan de opzet en uitrol van het Duurzaam Geproduceerd Congres, en zijn altijd welkom op de evenementen die bij ‘hun’ platform horen. Partners zijn met hun logo zichtbaar op alle uitingen van het Platform, zijn eventpartner van het jaarcongres en hebben toegang voor twee personen bij evenementen die horen bij Duurzaam Geproduceerd en het vakblad Utilities, waaronder Watervisie. Daarnaast krijgen zij een advertorial, een BIZZ56”film en meer.

Als lid van Duurzaam Geproduceerd krijgt u voor twee personen toegang tot het Duurzaam Geproduceerd Congres én het Watervisie-congres. Bovendien ontvangt u een papieren en digitaal abonnement op het magazine Duurzaam Geproduceerd.

Meer informatie vindt u op www.duurzaamgeproduceerd.nl bij ‘partner worden’ of kunt u contact opnemen met Anouk Bouwmeester, anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797.

4

december 2013

Inhoud

03 TWINTRO – Congres inspirerend en informatief

Ruim tachtig geïnteresseerden bezochten op 25 november in Science Center NEMO te Amsterdam het eerste Duurzaam Geproduceerd Congres.

Zij zagen onder andere twee winnaars van de Enlightenmentz 2013: Spinning Disc en OptiLedge.

06 INTERVIEW – AkzoNobel hekelt groen populisme

Veel ingeburgerde aannames over duurzaamheid kloppen niet. Zo heeft plastic een te negatief imago. John Schelhaas en Nils van der Plas leggen daarom uit wat AkzoNobel doet om de duurzaamheid te vergroten, onder meer door verder te kijken dan de eigen neus lang is.

03

– Duurzaamheidsprijs voor Spinning 11 ENLIGHTENMENTZ Disc en OptiLedge De microreactor Spinning Disc en de plastic pallet OptiLedge zijn de winnaars van de Enlightenmentz 2013, de duurzaamheidsprijs van het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd. Wat betekent dit voor de winnaars?

13 MASTERCLASS –Tebodin en Colt over duurzaam produceren

De klimaattechnici van Colt International en adviseurs van Tebodin gaven tijdens het Duurzaam Geproduceerd Congres een masterclass waarin zij hun kennis en kunde over duurzaamheid deelden met de toehoorders.

06

15 ENERGYSAVERS – Hoe zet je duurzame energie slim in?

Wat kunnen industriële bedrijven doen om andere bedrijven te helpen energie te besparen en zelfs te verduurzamen? Twee energysavers geven hun oplossingen: directeur Cas König van siliciumcarbideproducent ESD-SIC en onderzoeker Rob Stikkelman van de TU Delft.

En verder

04 17 19

11

Commentaar Partnernieuws Partners en Experts

13

15 december 2013

5

Interview

Plastic, pekel en houtsnippers voor een duurzame wereld

AkzoNobel hekelt groen populisme

6

december 2013

Interview

Veel ingeburgerde aannames over duurzaamheid kloppen niet. Zo heeft plastic een te negatief imago, terwijl kunststof auto’s zuiniger maakt en pvc-raamkozijnen duurzamer zijn dan houten. John Schelhaas en Nils van der Plas leggen uit wat AkzoNobel doet om de duurzaamheid te vergroten, onder meer door verder te kijken dan de eigen neus lang is.

AkzoNobel heeft een goede naam hoog te houden met zijn nummer-1-positie in de mondiale Dow Jones Sustainability Index voor chemiebedrijven. Gaat het om alle sectoren, dan staan wereldwijd slechts drie bedrijven boven het Nederlandse concern. AkzoNobel heeft die hoge positie onder meer te danken aan zijn ketenbenadering. Het verduurzaamt namelijk niet alleen zijn eigen productie, maar wil ook een bijdrage leveren aan de processen van zijn klanten. Volgens AkzoNobel is ketenbenadering namelijk de enige weg vooruit.

ken. Leerlooierij de Koninklijke Hulshof in Lichtervoorde, dat grote duurzaamheidambities heeft, wil daarom het nieuw procedé van AkzoNobel graag toepassen.

Niet mooi

Hoe dat in de praktijk werkt, laat John Schelhaas, directeur Integrated Supply Chain van AkzoNobel Industrial Chemicals, zien tijdens het Duurzaam Geproduceerd Congres. Vol trots vertelt hij bijvoorbeeld hoe ‘zijn’ divisie zowel de Nederlandse als de Europese Responsible Care-prijs won met een technologie om leerlooien groener te maken. Met zijn Spaanse partner GRIT ontwikkelde AkzoNobel namelijk een techniek voor het ontvetten van dierenhuiden en herwinnen van eiwitten via dimethylether. Wanneer leerlooiers bij het verwijderen van water en vet uit aangeleverde dierenhuiden deze stof inzetten, wordt het proces een stuk duurzamer en minder schadelijk voor de gezondheid dan wanneer traditionele methoden worden toegepast. Het vraagt minder energie, water en chemicaliën, er ontstaat aanzienlijk minder afvalwater, en de herwonnen vetten en eiwitten zijn van hogere kwaliteit en daardoor in hoogwaardige voedingsmiddelen te verwer-

Ook voor de bouw heeft AkzoNobel verschillende oplossingen, alleen komen die soms uit een andere hoek dan veel consumenten verwachten. Schelhaas, tijdens het congres: “Een mooi voorbeeld is een raamkozijn van pvc. Wij leveren chloor voor het pvc waarvan raamprofielen worden gemaakt.

Veel mensen denken dan: dat kan toch niet duurzaam zijn? Maar het We vechten tegendeel is waar. Een pvc-kozijn is tegen vaak foute juist een veel duurzamer prostereotypen. duct dan een gemiddeld houten kozijn. Pvc-raamkozijnen zijn 100 procent recyclebaar en volledig weerbestendig. En misschien wel het belangrijkst: ze leveren ten opzichte van houten kozijnen door hun isolerende eigenschappen een enorme energiebesparing op. Het kost 6,5 gigajoule om 1 ton pvc te maken, en diezelfde ton levert in de vorm van pvc-raamkozijnen in veertig jaar 650 gigajoule aan energiebesparing op ten opzichte van een gemiddeld houten kozijn. Een factor honderd!”

Meestal kennen verkopers van raamkozijnen dit voordeel al-

JOHN SCHELHAAS

NILS VAN DER PLAS

december 2013

‘

7

Interview leen niet. En nog een probleem: veel architecten en consumenten vinden een pvc-kozijn niet mooi. Althans, dat dénken ze, want volgens Schelhaas gaat het ook hier om achterhaalde stereotypen die AkzoNobel graag wil weerleggen. “We willen samen met architecten en producenten in deze keten via demonstratieprojecten laten zien dat pvckozijnen juist op allerlei manieren Voor de zoutzijn vorm te geven en bijvoorbeeld productie zijn we niet standaard wit hoeven te zijn. al veel eerder de Ze kunnen er zelfs net zo uitzien duurzame richting als houten kozijnen, compleet met ingeslagen. nervenpatroon.”

‘

Populisme

Schelhaas raakt hier wel een pro-

8

bleem aan waarmee meerdere producerende bedrijven zitten.

Zij die vroeg in ketens opereren, staan namelijk vaak ver af van de uiteindelijke consument en moeten haasje-over springen om in contact te komen. “Wij leveren onze producten meestal aan bedrijven die er consumentenartikelen van maken, of ook nog een tussenproduct fabriceren. Mede dankzij onze inspanningen worden die producten steeds duurzamer, maar het is lastig om dat duidelijk te maken aan een groot publiek. En daarbij moeten we vaak vechten tegen hardnekkige en vaak foute stereotypen, zoals dat plastic bij voorbaat slecht is.”

Volgens Schelhaas zijn er wel meer halve of onvolledige waarheden over duurzaamheid in de omloop. “Ik blijf het verbazingwekend vinden dat Al Gore CO2 indertijd zo gemakkelijk wereldwijd op de kaart heeft kunnen zetten.” Volgens Schel-

december 2013

Interview haas schuilt daar een groot gevaar in, want hyperfocus op CO2 is groen populisme, en dus een versimpeling van de realiteit.

“Fijnstof en schaarste van grondstoffen zijn ook belangrijke issues. Als het gaat om verduurzaming moeten we ons niet laten misleiden door populisme, maar vooral onderzoeken wat ons werkelijk verder brengt.”

Daarom moeten bedrijven volgens hem binnen verschillende platforms en media goede informatie geven over duurzame opties, innovaties en ketenoplossingen, en dan vooral aan de voorkant van productieketens. Daar, in het spel tussen grote bedrijven en consumenten, lijkt namelijk het momentum te liggen voor de cleantech-revolutie. Niet bij overheden die er niet in slagen om mondiale afspraken te maken over doelstellingen dus.

Schelhaas vindt dat de industrie zelf een nieuwe marktorde kan creëren door consumenten duurzamere alternatieven aan te bieden. Voorbeelden hiervan zijn Ikea, BMW, Coca Cola, Lego en Unilever, die helemaal voorin de ketens dicht op de consumentenmarkten zitten. Maar Schelhaas is ervan overtuigd dat ook eerder in de keten herschikkingen mogelijk zijn, aangezien producenten over de grenzen van eigen fabrieken heen gaan kijken en hun klanten, die dichter bij de consumenten staan, duurzame alternatieven aanbieden.

Succesvol Ook vanuit de zoutdivisie kan de directeur diverse voorbeelden noemen waarbij AkzoNobel verder kijkt dan de verduurzaming van zijn eigen processen. Neem mTA-zout, dat een antiklontermiddel bevat op basis van wijnsteenzout. Dit zout is een natuurlijke stof die afkomstig is uit de wijnbouw en ook voorkomt in zwarte peper en ananas.

Het mTA-zout wordt al langer met succes ingezet in de industrie. Zo kunnen dankzij het biologisch afbreekbare antiklontermiddel chloorklanten minimaal 5 procent besparen op hun elektriciteitsverbruik. De directeur van de zoutdivisie, Nils van der Plas, weet hier alles over. “Toepassing van mTA door chloorproducenten die membraantechnologie gebruiken is energiezuiniger, veiliger en draagt bij aan Als het gaat een langere levensduur van de om verduurzaming membranen.”

‘

moeten we ons niet laten misleiden door populisme.

Bijkomend voordeel voor AkzoNobel is dat het bedrijf zelf chloor produceert, en daardoor het nieuwe zout zelf kan toepassen. Volgens Van der Plas levert het product zoveel voordelen op dat het ook succesvol zal zijn in de rest van de chloorindustrie. En ook hierbij geldt dat de duurzaamheidambities van de Nederlandse chemiereus zich buiten zijn eigen grenzen uitstrekken.

Minder files

Dat geldt eveneens voor een nieuwe innovatie die traditioneel wegenzout beter maakt voor het milieu: strooizout met het additief Ecosel Biocare. Van der Plas: “Het is niet alleen afbreekbaar, maar er is bij strooien voor hetzelfde effect ook nog eens

december 2013

10 tot 15 procent minder nodig dan bij steenzout het geval is.” Het nadeel is alleen wel dat het duurder is. “We moeten het inderdaad goed uitleggen en het op de juiste manier in de markt zetten. Maar ik ben ervan overtuigd dat het ons gaat lukken, omdat de besparing en het positieve effect op het milieu veel groter zijn.”

‘

Veel mensen

Overigens heeft AkzoNobel ook denken dan: dat een veel goedkopere oplossing: kan toch niet duurpekel, het alternatief voor strooizaam zijn? zout dat aan een sterke opmars bezig is. Bijna vier jaar geleden, in de strenge winter van 2009/2010, moest Nederland noodgedwongen rekening houden met zouttekorten. AkzoNobel bood toen aan om pekel te sproeien, iets wat het bedrijf onbeperkt kon leveren.

De gemeente Heerhugowaard ging het experiment aan en was verrast door de resultaten. Met name op de fietspaden werden betere resultaten bereikt dan met strooizout, en inmiddels is de gemeente volledig op pekel opgestapt. Dat heeft diverse voordelen. Zo komt er beduidend minder zout in het milieu, terwijl de resultaten en de veiligheid minstens op gelijk niveau blijven.

Bovendien is het beduidend goedkoper én ruim beschikbaar.

Van der Plas: “Pekel van AkzoNobel komt als ruwe pekel uit de grond zonder onoplosbare bestanddelen. De pekel wordt afgetapt tijdens ons productieproces en dit kost geen extra energie.

Omdat de kant-en-klare pekel niet vanuit zout wordt opgelost, bevat onze pekel geen antiklontermiddel.”

Footprint

Medeverantwoordelijkheid voor hele ketens begint natuurlijk wel bij verduurzaming van de eigen processen. Volgen Van der Plas en Schelhaas is dat een kwestie van lange adem, dwars door momentane trends heen. Neem bijvoorbeeld de schaliegasrevolutie, die momenteel de chemiesector wereldwijd behoorlijk op zijn kop zet. Maar of je je daar gek door moet laten maken, is een tweede. Van der Plas: “Voor de zoutproductie zijn we al veel eerder de duurzame richting ingeslagen. Het is zeker geen modegril. Bij de keuze van de energiebronnen kijken we bijvoorbeeld al veel langer naar de footprint. Inmiddels hebben we al grote stappen gemaakt. Zo is onze zoutproductie in Denemarken al voor 50 procent CO2-neutraal. De energie die nodig is om stoom te produceren, wordt opgewekt via houtsnippers. In het Deense Mariager zijn we zelfs hard op weg naar de 100 procent, een mijlpaal die we uiterlijk in 2017 hopen te bereiken.”

In Hengelo zit de zoutproductie ook al op 50 procent CO2-neutraal, met name door de samenwerking met de Twence-centrale die afval omzet in elektriciteit en stoom. “Op onze derde zoutlocatie in Delfzijl zitten we nog niet op dat niveau, maar ook daar onderzoeken we mogelijkheden om de footprint aanmerkelijk te reduceren.” b

9

Datum: 05|06|14 • Locatie: Rotterdam

Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WINNENDE KETENS Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Het Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het internationale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren?

En hoe kunnen industriële ketens duurzame alternatieven aanbieden en zo nieuwe markten creëren?

Toonaangevende bedrijven als Ikea, BMW,

tum

Reser veer de da

Coca Cola en Unilever zijn daar al mee bezig. Maar kijkt de industrie voldoende naar de duurzaamheid van haar toeleveranciers?

Deltavisie is het jaarlijkse evenement van het Petrochem Platform voor de industrie in Nederland en België.

Noteer 5 juni 2014 alvast in uw agenda voor Deltavisie. Automatisch op de hoogte blijven?

Stuur dan een e-mail naar info@industrielinqs.nl of schrijf u in voor de nieuwsbrief van Petrochem via www.petrochem.nl

Meer Informatie Congresinformatie: Hilde Westerink • hilde@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 797

Deltavisie2014 is een samenwerkingsverband van:

Partners Petrochem Platform:

www.deltavisie2014.nl

Enlightenmentz

Enlightenmentz 2013 voor Spinning Disc en OptiLedge De microreactor Spinning Disc en de plastic pallet OptiLedge zijn de winnaars van de Enlightenmentz 2013, de duurzaamheidsprijs van het platform Duurzaam Geproduceerd. Zij wonnen deze prijs op 25 november tijdens het bijbehorende congres in Amsterdam.

De Spinning Disc werd geroemd om zijn grootse uitstraling, de OptiLedge voor zijn grote impact.

Inge Janse

De uitslag werd bekend na beraad van de vakjury, een online verkiezing waarbij bijna 15 duizend stemmen werden uitgebracht, en een publieksstemming tijdens het Duurzaam Geproduceerd Congres.

Beide winnaars ontvangen een mediapakket ter waarde van 5000 euro van uitgeverij Industrielinqs en mogen iemand afvaardigen voor het expertpanel van het platform Duurzaam Geproduceerd.

Spinning Disc Spinning Disc won in de categorie voor het meest duurzame nieuwe proces. De spinning disc-reactor is afkomstig van het bedrijf Spinid, een spinoff van de TU Eindhoven. De technologie maakt het mogelijk om - in tegenstelling tot de reguliere batchmethode - een continu maakproces succesvol op productieschaal in te zetten. Jeoffrey van den Berg, directeur van Spinid: “We willen de chemische industrie hiermee efficiënter maken qua energie- en grondstofgebruik, flexibeler én veiliger.”

en grotendeels onontdekte mogelijkheden graag delen om tot zoveel mogelijk toepassingen en implementaties te komen. Onbekend maakt onbemind. Laten we de mogelijkheden bekend en bemind maken!”

Komend jaar wil Van den Berg, die al met enkele chemieconcerns praat, de werking van de apparatuur aan zoveel mogelijk partijen demonstreren. “We nodigen bedrijven daarom uit om contact met ons op te nemen om te kijken welke processtappen interessant zijn, maar vooral hoe we samen verbeteringen kunnen realiseren voor de efficiency, flexibiliteit en veiligheid.”

In de spinning disc worden grondstoffen op een zeer snel draaiende schijf ter grootte van een dvd gespoten, waarna ze gecontroleerd en snel met elkaar reageren. Door de geïntegreerde warmtewisselaar in de kleine behuizing wordt hoogwaardige reactiewarmte teruggewonnen, wat veel energie bespaart. Bovendien neemt de veiligheid toe omdat het proces snel gestopt kan worden.

Volgens de vakjury is de spinning disc een kleine innovatie met een grootse uitstraling. “Bovendien is de Spinning Disc het enige genomineerde proces met een specifieke ‘people-kant’, aangezien het de veiligheid van werknemers en omwonenden beschermt.” Wel waarschuwt zij ervoor dat het bedrijf kwetsbaar is omdat het als technische starter moet opgaan in een groter geheel.

De Spinid-directeur waardeert de extra aandacht voor de spinning disc door het winnen van de prijs. “We willen de prestaties

december 2013

FOTO: ANOUK BOUWMEESTER

11

Enlightenmentz

OptiLedge ducent van aluminium profielen die Optiledges gebruikt, stuurt een zending naar een deurenproducent die vervolgens óók overgaat op OptiLedges. Zijn zending naar een kassenbouwer zorgt ervoor dat deze ons enthousiast belt voor een bestelling, et cetera. Daar kan natuurlijk geen reclame tegenop.”

De OptiLedge, verzonnen door Ikea en exclusief in Nederland geleverd door Prokonpack, is een volledig te recyclen plastic alternatief voor de standaard houten pallets. De plastic pallet weegt veel minder dan zijn houten voorganger, en is ook precies op maat te maken voor de te vervoeren vracht. Dat betekent dat het vervoer zowel minder energie als ruimte kost, met alle voordelen van dien.

Bovendien staat er nóg een innovatie op stapel. Wat dat is?

Beckmann: “Ai, die vraag komt net iets te vroeg! Er staat iets geweldigs met OptiLedge te gebeuren, maar we kunnen daar momenteel nog niets over zeggen!” Dorresteijn: “Maar zodra het zover is, zullen we jullie meteen informeren. Beloofd!”

De jury vindt OptiLedge mooi in zijn eenvoud. “Het ontwerp betekent in praktische zin heel veel, ondanks of dankzij z’n eenvoud. OptiLedge heeft bovendien een grote impact, juist omdat het gebruikt wordt door een groot bedrijf dat dichtbij de consument staat.”

Directeur Ben Beckmann en medewerker Jeroen Dorresteijn zien de winst als een signaal naar de markt dat de OptiLedge voor heel veel bedrijven interessant is. Beckmann: “Bovendien geeft het extra vertrouwen: naast goedkoop, sterk en van Ikea is OptiLedge nu ook door deskundigen betiteld als product van het jaar. Kan het nog mooier?”

Prokonpack gaat de winst vooral inzetten voor zijn PR, maar zelfs zonder reclame lijkt de OptiLedge prima in staat zichzelf te verkopen. Dorresteijn geeft een voorbeeld uit de praktijk. “Een proFOTO: ANOUK BOUWMEESTER

De overige finalisten

Enlightenmentz?

In de categorie ‘product’ waren de andere genomineerden: • Biogolf: de eerste volledig afbreekbare golfbal van aardappelverwerker Lamb Weston / Meijer en golfballenproducent Biogolf • Diels-Alder reversible lijmen: een lijmsoort van TNO die het makkelijk maakt om elektronica snel in en uit elkaar te kunnen halen • Spirit: de standalone verlichtingsmast op zonne-energie van Kaal Mastenfabriek

Het was de tweede keer dat de Enlightenmentz, lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst, werden uitgereikt. De verkiezing, in het leven geroepen door uitgeverij Industrielinqs, is bedoeld om producten en processen een duwtje in de rug te geven die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken.

Voorwaarde om te winnen is dat de inzending niet alleen duurzaam is, maar ook mooi, comfortabel en intuïtief. Alle genomineerden staan gedetailleerd omschreven op www.enlightenmentz.nl.

In de categorie ‘process’ waren de andere genomineerden: • The CapWa Project: het omzetten van industriële rook in water en energie onder leiding van DNV Kema • Power 2 Gas: nuttig gebruik van het overschot aan duurzame elektriciteit door deze om te zetten in gas, uitgevoerd in Rozenburg door onder meer netbeheerder Stedin • Take Back Chemicals: een concept om chemicaliën te leasen in plaats van te kopen, verzonnen en in de markt gezet door Royal HaskoningDHV

12

december 2013

Masterclass

Tebodin en Colt geven masterclass duurzaam produceren Colt International is onder meer gespecialiseerd in klimaattechniek, en Tebodin heeft als advies- en ingenieursbureau duurzaamheid hoog in het vaandel. Beide partijen zijn partner van Duurzaam Geproduceerd, en gaven tijdens het congres een masterclass waarin zij hun kennis en kunde deelden met de toehoorders.

Lean & Green Barge De werknemer centraal stellen. Dat is de aanpak van Colt International, vertelt Kees Sietsma tijdens de masterclass over een duurzaam klimaat voor productiepersoneel. Want, weet Sietsma, duurzaam produceren betekent ook goed zorgen voor het personeel. “Arbeidsomstandigheden worden secundaire arbeidsvoorwaarden. Het huidige, jongere personeel gaat niet zomaar in een vuile omgeving aan het werk.”

Daarom moeten productiehallen voorzien zijn van goede afzuiging en de juiste temperatuur. Om dat laatste te realiseren zet Colt bij veel van zijn klanten adiabatische koelingen in. “In veel productiehallen is 25 graden Celsius de ideale temperatuur om in te werken”, vertelt Maarten Jans van Colt. “We hebben berekend dat die ideale temperatuur het meest energiezuinig wordt behaald via adiabatische koeling. Dat scheelt in de kosten en zorgt voor een productiviteitsstijging van 12 procent.”

Zijn collega Stefan van der Velden haalt als voorbeeld de best practice van metaalconstructiebedrijf Kasteel Metaal aan. “Niet alleen hebben we hier adiabatische koeling aangebracht, maar ook een nieuwe techniek toegepast: koude oxidatie, ook wel niet-thermisch plasma genoemd. Daarbij worden zuurstofmoleculen in de lucht geïoniseerd, waarna ze reageren met verontreinigingen in de lucht. Onder meer fijnstof wordt hiermee geclusterd en omgezet in negatieve ionen in de hal. Die zorgen voor een frisse lucht, zoals iedereen ervaart na bijvoorbeeld een onweersbui.”

Om die ionisatie zelf te kunnen testen, krijgen alle deelnemers van de masterclass een mini-ionisator mee. Deze is in de auto te gebruiken door hem in de sigarettenaansteker te steken. “Het zorgt voor verfrissing in de auto,” verzekert Van der Velden zijn toehoorders, “maar niet bij te korte ritjes. Je merkt het pas goed na een anderhalf uur in de auto.” Kortom: goed voor de lange vakantieritten.

december 2013

Tebodin: nieuwe tools voor schone processen Waarom zou een bedrijf werk maken van duurzaamheid?

Daar weet Cor Hogervorst, Senior Consultant Asset Management & Maintenance, het antwoord op. Hij vertelt tijdens de masterclass van ingenieurs- en adviesbureau Tebodin bovendien welke instrumenten er zijn om productieprocessen schoner en duurzamer te maken.

Volgens Hogervorst zijn er vijf drivers voor duurzaamheid: kostenreductie, concurrentievoordeel, imago, regelgeving en continuïteit. Daartegenover staan alleen ook vijf barrières: gebrek aan kennis, te lange terugverdientijd, risico’s van nieuwe technologie, lastige wetgeving en subsidieregels, en starre organisaties. Hogervorsts advies: probeer barrières niet weg te nemen, maar kijk naar welke oplossingen zich in de praktijk al bewezen hebben. Bovendien moeten de resultaten te kwantificeren zijn. Ook raadt hij aan om de investeringskosten te vergelijken met de winst die ze tijdens hun levensduur opleveren. Een goede innovatie zal namelijk altijd waarde toevoegen.

Om in kaart te brengen hoe duurzaam een bedrijf al is en waar de kansen liggen, biedt Tebodin een aantal tools aan.

Zo is er de gratis bruikbare Asset Management Radar. Deze online dienst kan, na het opgeven van bedrijfsgegevens over een installatie, via een sterdiagram laten zien waar de gaten zitten. Het instrument kijkt daarvoor naar vier factoren: beleid & strategie, inzet van data voor assetmanagement, onderhoudsprocessen, en continue verbeteringen. Niet alleen brengt het de eigen installatie in kaart, ook vergelijkt de radar de resultaten met de gemiddelden in de sector waarin het bedrijf actief is.

Een ander instrument is de sustainability index scan (Siscan), waarmee bedrijven zichtbaar kunnen maken hoe schoon hun processen zijn. Dit gebeurt aan de hand van acht indicatoren, opgedeeld in verbruik (water, primaire en secondaire grondstoffen, duurzame en normale energie) en productie (producten, vast afval en CO2). Het resultaat vertelt niet alleen hoe duurzaam de huidige installatie is, maar ook welke ruimte er nog is voor verbetering en hoe de fabriek zich verhoudt tot soortgelijke installaties.

13

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd dankt al zijn partners voor een succesvol eerste congres!

Initiatiefnemers

Contentpartners

Partners

Mediapartners

Meer weten over Duurzaam Geproduceerd? Kijk dan op www.duurzaamgeproduceerd.nl _DGP_A5_partnerpagina.indd 2

18-12-13 10:05

productie

HĂŠt onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrie

footprint

Via het kwartaalmagazine en de website informeert en inspireert Duurzaam GeproDuceerD de professional door nieuws, visies van experts, interessante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. processen Wilt u adverteren in Duurzaam GeproDuceerD? Neem contact op met Jetvertising b.v. arthur middendorp: arthur@jetvertising.nl Telefoon: (070) 399 00 00

Stopper185x132.indd 1

_jet_DGP.indd 1

18-12-13 10:29

18-12-13 10:31

Energysavers

Hoe helpt de industrie elkaar met energieoverschotten?

Wat kunnen industriële bedrijven doen om dig. In de jaren zeventig zijn we daarom ook naar het noorden van Nederland gegaan vanwege de aanwezigheid van aardandere bedrijven te helpen energie te bespagas. De toenmalige minister van Economische Zaken wilde de ren en zelfs te verduurzamen? Dat is de cenenergie-intensieve industrie het liefst clusteren, waaronder in trale vraag bij wat Duurzaam Geproduceerd het noorden. Nou, dat heeft hij geweten ook.” energysavers noemt. Op het Duurzaam Geproduceerd Congres in november presenteerden In de jaren daarna is ESD-SIC vanwege het hoge energieverbruik twee energysavers hun oplossingen: directeur goed gaan kijken naar besparingen en schoner produceren. “In dit land gelden strenge eisen voor ontzwaveling en waterzuiveCas König van siliciumcarbideproducent ESDring. Water hebben we nodig voor het koelen SIC en onderzoeker Rob Stikin het proces, en daarom hebben we een eigen kelman van de TU Delft. Hun zuivering. Dankzij deze maatregel, tezamen visie: als grote bedrijven hun met energieterugwinningsacties, zijn wij de Ik doe een groenste siliciumcarbideproducent ter wereld.” keten verduurzamen, dan kan oproep aan andere, het snel gaan. vooral grote bedrijven, Harmen Weijer

‘

Niettemin is er nog altijd veel energie nodig om deze kristallen te produceren, die onder meer in de duurzame-energiesector worden gebruikt bij de productie van zonnepanelen. “We kopen energie daarom in op drie momenten: zes keer per jaar voor de lange termijn, vandaag voor de korte termijn van morgen, en op kwartierbasis voor de ultrakorte termijn.”

om het voortouw te nemen.

Siliciumcarbideproducent ESD-SIC uit Delfzijl is een grote energieverbruiker, vertelt directeur Cas König. “We zijn met een jaarverbruik van 420 MWh de nummer 8 verbruiker in Nederland. Maar wij kunnen wel heel flexibel omgaan met onze productie: af- en aanschakelen is voor ons proces heel eenvou-

ESD-SIC blijft inzetten op verduurzaming, waarbij het bedrijf onder meer kijkt naar de inzet van biocokes. Er zijn echter

ROB STIKKELMAN EN CAS KÖNIG (FOTO: ANOUK BOUWMEESTER)

december 2013

15

Energysavers

EXPERTPANEL (FOTO: ANOUK BOUWMEESTER)

weinig klanten die ESD-SIC daarom kiezen. Al eerder hadden energiebedrijven niet positief gereageerd op Königs verzoek als peakshaver van overtollige windenergie te kunnen fungeren. Maar, zo zegt König, er zijn wel degelijk bedrijven die zien dat ESD’s schonere productie helpt ook hen te verduurzamen.

“Windturbineproducent Enercon bijvoorbeeld: die kiest ons vanwege onze groenere productie. Maar ik doe een oproep aan andere, vooral grote bedrijven, om hierin het voortouw te nemen. Wij zijn maar een klein bedrijf, maar als grote bedrijven hun keten verduurzamen kan het snel gaan.”

Rotterdamse industrie Kan de Rotterdamse industrie óók worden ingezet voor peakshaving van de offshorewindparken, die nu en straks voor de kust van Nederland worden gebouwd? Naar die inventieve mogelijkheid kijkt onderzoeker Rob Stikkelman van de TU Delft in opdracht van de Stichting Next Generation Infrastructures.

Stikkelman: “Er zal in de toekomst steeds meer windenergie van offshorewindparken op het net komen. Omdat dit direct gebruikt moet worden, zal de prijs bij fors windaanbod snel dalen. Tevens is er in Rotterdam veel energie-infrastructuur aanwezig. Het zou daarom goed zijn om deze twee aan elkaar te koppelen.”

Een van de ideeën is dat de accu’s van - aan het net aangesloten - elektrische auto’s als buffer kunnen worden gebruikt.

Maar omdat er nu nog lang niet genoeg elektrische auto’s zijn, kijkt Stikkelman naar de Rotterdamse energie-intensieve industrie, zoals chemie en raffinage. Kan die als buffer dienen, en wat is daarvoor nodig?

“We steken deze opdracht transparant in, dus meerdere deskundigen denken hierover in een open-source-omgeving mee.

We denken bijvoorbeeld aan het inzetten van een elektrische stoomketel voor de productie van stoom, die in de Botlek veel gebruikt wordt in processen. Als de windenergieprijs laag is, is een elektrische stoomketel rendabel. Is die prijs te hoog, dan zou je weer kunnen overschakelen op een gasgestookte ketel.”

16

Maar is het gebruik van elektriciteit voor hitte-opwekking niet het domste wat je kunt doen? Dat vraagt vanuit de zaal Spiniddirecteur Jeoffrey van den Berg (een van de winnaars van de Enlightenmentz 2013) zich hardop af, kritiek waarmee hij van veel van de aanwezigen de handen op elkaar krijgt. Stikkelman erkent het lage rendement. “Maar op de korte termijn kan dit een efficiënte oplossing zijn die beter is dan windturbines afschakelen. Op langere termijn moet je natuurlijk andere oplossingen zoeken.”

Duurzaam Geproduceerd-experts Wouter van Gerwen (Tebodin) en Kor Foekens (Colt International) onderschrijven in het afsluitende debat deze pragmatische benadering. “De genialiteit zit in de eenvoud,” stelt Foekens, “dus dit moeten we vooral doen. Als de industrie wil laten zien dat het kan, werkt dit als een katalysator.” Collega-Duurzaam Geproduceerd-expert Bouke Bruinsma was het niettemin eens met de meerderheid van het publiek: “Het stelt me teleur dat de lage windstroomprijs veroorzaakt dat voor deze oplossing met een veel te laag rendement wordt gekozen.”

Stikkelman heeft gelukkig nog een andere oplossing: “Je kunt met de in de Botlek aanwezige infrastructuur voor allerlei soorten utilities als demiwater, kooldioxide en biobrandstoffen, ook denken aan het met windstroom omzetten van silicium en koolstof in siliciumcarbide, of stikstof en waterstof in ammoniak, waar dan weer salpeterzuur van kan worden gemaakt. Is het daarom misschien een idee voor ESD-SIC om een Rotterdamse vestiOp de korte ging te openen?”Cas König retermijn kan dit een ageert met een grote lach: “De efficiënte oplossing Rijnmond ziet ons aankomen! zijn die beter is Ik denk dat de bewoners onze geuremissies minder prettig dan windturbines vinden.” b afschakelen.

‘

december 2013

Partnernieuws

Nieuwe zuivelfabriek Fonterra gaat voor langetermijneffect In de nieuwe fabriek van het Nieuw-Zeelandse Fonterra in Heerenveen wordt vanaf 2015 dagelijks meer dan 2 miljoen liter wei verwerkt tot hoogwaardige voedingsingrediënten (zie kader). Voor de luchtbehandeling in de fabriek gaat het bedrijf in zee met Colt, dat volgens Fonterra de meest innovatieve oplossing biedt.

Het proces in de nieuwe Fonterra-fabriek moet volledig gesloten en hygiënisch zijn, en om dat te bereiken is een juist ontwerp van het luchtbehandelingsysteem bijzonder belangrijk. “De specifieke eisen hebben vooral betrekking op de beheersing van temperatuur en luchtvochtigheid, kwaliteit van de lucht, luchtverversingsgraad, recirculatie en het overdrukregiem”, vertelt Hans Berghorst, projectdirecteur van Fonterra.

“Ook is de hygiënische uitvoering van de systeemcomponenten van de HVAC-installatie van groot belang. Binnen Fonterra hanteren we onze eigen standaarden die vaak hoger zijn dan wettelijk voorgeschreven. Voor de nieuwe fabriek hebben we hier echter wel kritisch naar gekeken, aangezien Nederland niet hetzelfde klimaat heeft als NieuwZeeland. Afwijkend is hier bijvoorWe hebben bij beeld het hergebruik van lucht. de keuze van een In Nederland moet je buitenlucht in de winter voorverwarmen en installatie verder vanuit het oogpunt van energiegekeken dan de beheersing wil je dat zo min moinvestering, en als gelijk. Daarom hebben we bij de leidraad de total keuze van een installatie verder cost of ownership gekeken dan de investering, en als leidraad de total cost of ownership gebruikt. gebruikt.”

‘

december 2013

Lange termijn Berghorst vervolgt: “Het effect van de investering op de lange termijn was voor ons belangrijk. Zeker in een HVAC-installatie zijn de operationele kosten vaak dominant. Een investering doe je eenmalig, maar energie betaal je nog zeker 25 jaar. We zochten dan ook een leverancier die met ons meedenkt over de investering, technische oplossing én operationele kosten.

We hebben operationele kostenberekeningen uitgevoerd voor de ontwerpen van verschillende geselecteerde leveranciers, en kozen uiteindelijk voor het systeem van Colt omdat het een innovatieve oplossing biedt. Dat zit vooral in de totaaloplossing waarin Colt de geschikte ruimten voorziet van adiabatische koeling en een minimum aan kanaalwerk gebruikt.”

Nieuwe fabriek De eerste paal voor de eerste Europese fabriek van Fonterra ging op 27 mei 2013 in Heerenveen de grond in, en het resultaat zal in december 2014 operationeel zijn. De fabriek zal vanuit Heerenveen zowel de Europese als de wereldmarkt bedienen met lactose en weiproteïneconcentraten, beide ingrediënten voor premium voedingsmiddelen en kindervoeding.

De Nieuw-Zeelandse boerencoöperatie Fonterra is de grootste zuivelcoöperatie ter wereld, met meer dan 22 miljard liter zuivel per jaar en klanten in meer dan honderd landen. In Europa had Fonterra al samenwerkingsverbanden voor wei en wei-ingrediënten met het Britse First Milk en het Litouwse Rokiskio. Met de bouw van de fabriek in Nederland krijgt Fonterra verdere toegang tot de weigrondstoffen in Europa. De coöperatie is hiervoor een samenwerking aangegaan met de A-Ware Food Group, die Fonterra de wei zal leveren vanuit de naastliggende kaasfabriek. De kaasfabriek heeft een omvang van 20.000 m2, en de ingrediëntenfabriek meet 10.000 m2.

17

HÉT JAARCONGRES VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR DOELMATIG ONDERHOUD EN HET IMAINTAIN PLATFORM

Winst door netwerkeconomie multidisciplinaire, logistiek, kennis, winst, asset management,

on

samenwerking waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, ver 20 MAART 2014 • ROTTERDAM trouwen, consortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, de open innovatie. netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset agement, ontwikkeling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&g sharing, social return, vertrouwen, consortium, kennisdelin prestatiemanagement, winst, ervaring, delen, open innovatie. netwe Voor wie is er winst te halen op iMaintain 2014? conomie, logistiek, kennis, winst, asset management, ontwikkeling, waar keten, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertrouwen, co sortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, delen , open inn m er de datu e v r e s e R netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset management, on ling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertr keling,

Steeds meer bedrijven gaan terug naar hun ‘core competenties’. In de meest

Het avondprogramma is gereserveerd

primitieve vorm is het afstoten van niet-primaire bedrijfsprocessen daar een

voor de verkiezing van de Maintenance

verschijnsel van. In een meer geëvolueerde vorm ontstaan er samenwerkings-

Manager of the Year 2014

verbanden waarbij de disciplines van verschillende partijen elkaar aanvullen.

Ieder doet waar hij goed in is, gezamenlijk wordt het best haalbare gerealiseerd. Deze relatief nieuwe manier van samenwerking vereist openheid en vertrouwen en biedt kans voor frisse inzichten, kennisdeling en winst!

Welke winst is haalbaar? En belangrijker nog; wat moet daar nog voor

Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties, aanbieders van onder-

gebeuren?

houdsdiensten, leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud en overheden en kennisinstituten.

Tijdens iMaintain 2014, het jaarcongres van de NVDO en iMaintain, gaan specialisten en het publiek dieper in op de kansen die multidisciplinaire samenwerking biedt.

www.imaintain.info/winst Initiatiefnemers:

01_A4_iMaintain_2014.indd 2

Partners iMaintain Platform:

Leden iMaintain Platform:

18-12-13 10:11

Expertpanel Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen.

Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: bedrijven helpen de footprint van hun producten verkleinen, zowel in het eigen proces als in de keten.

Het Expertpanel is in het leven geroepen om experts uit bedrijfsleven, kennisinstituten en overheden hun visie op en ervaring met verduurzaming bij bedrijven te laten delen met lezers.

Alexandra

Henk Akse

Michel Schuurman

van Huffelen

Traxxys / PIN NL

MVO Nederland

Annemarie van Doorn

Jan Willem Slijkoord

Rob BoerĂŠe

Green Business Club

TNO

Agentschap NL

Bouke Bruinsma

Kor Foekens

Rob van Hattum

KWA Bedrijfsadviseurs

Colt International

NEMO

Erik Timmermans

Marc Reijnders

Sible SchĂśne

Infocentrum Papier

Energietransitie

SKAO / HIER

en Karton

in papierindustrie

Klimaatbureau

Erik van Engelen

Marga Hoek

Xander van Mechelen

UNETO-VNI

De Groene Zaak

Directeur Groen Gas

Gemeente Rotterdam

Nederland

december 2013

Gijsbert Korevaar

Mariska van Dalen

TU Delft

Tebodin Nederland

19

Tebodin always close Duurzaamheid concreet maken?

Tebodin is uw partner voor het definiëren van uw duurzaamheidsdoelstellingen en het vertalen daarvan op projectniveau. Door duurzaamheid integraal deel uit te laten maken van onze dagelijkse projectvoering worden “smart solutions” geïmplementeerd, die bijdragen aan het reduceren van de carbon footprint, waterverbruik en afval in productielocaties. Daarnaast kunnen wij u helpen bij het verkrijgen van duurzaamheidscertificaten zoals LEED, Breeam, Cradle to Cradle, LCA, CO 2 prestatieladder en het opstellen van uw duurzaamheidsrapportages.

tebodin.nl > duurzame oplossingen

5298_TB_AD_Duurzaam gebouwd_A4.indd 1 044_tebodin.indd 1

12/27/12 13:52 PM 01-10-13 08:59