Ilightz01 lr

LIGHTZMAGAZINE

EDITIE MEI 2016

I N N OVAT I ES

IN

INDUSTRIE

EN

P OW

H AV E N

ERE

DB Y

Katja Berkhout, Venture Café: ‘Iedereen parkeert zijn ego bij de ingang’

ILI01 A_Voorplaat.indd 1

03-05-16 14:44

[Sch

rijf

u nu

in]

STC | ROTTERDAM | 16-06-2016

THEMA: CLUSTER 2.0 Wat is het geheim van de stevige concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta?

Is dat gelegen in goedkope grondstoffen of een sterk groeiende afzetmarkt in het achterland? Nee, de sterke concurrentiepositie is te danken aan efficiëntie en synergie.

De voorsprong die de bedrijven in de NederlandsVlaamse Delta daarmee hebben opgebouwd is echter niet vanzelfsprekend. Juist op het vlak van efficiëntie en synergie moeten er continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven.

Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken.

Initiatiefnemer:

Contentpartners:

Deltavisie 2016: 11.00 uur

Aanvang ochtendprogramma Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) Keynote Jan van der Eijk (co-schrijver Actieplan Chemiecluster Rotterdam/Moerdijk, voormalig CTO Shell)

12.15 uur

Lunch

13.30 uur

Aanvang middagprogramma Keynote Wouter de Geest (CEO BASF Antwerpen)

14.45 uur

Pauze

15.15 uur

Parallel: master classes, business cases en VOMI SXA

16.00 uur

Korte pauze

16.15 uur

- Bijdrage PMY 2015 Ronald Hoenen (DSM Dyneema) - Columns finalisten 2016: Koos Donkers (Vopak Rotterdam Botlek), Jeroen van Woerden (Kemira Rotterdam) en Robert van den Kieboom (Euroliquids Europoort)

17.15 uur

Afsluiting dagprogramma en netwerkborrel

18.30 uur

Diner met bekendmaking Plant Manager of the Year 2016 en VOMI Safety eXperience Award 2016

Partners:

www.deltavisie2016.nl 160412 iLinqs adv Deltavisie.indd 1 ILI01 Advertenties.indd 2

19-04-16 03-05-16 09:58 15:05

INHOUD

6

6

‘IEDEREEN PARKEERT ZIJN EGO BIJ DE INGANG’

Waar creatieve mensen samenkomen, ontstaat een basis voor innovatie. Zo ook in Rotterdam, waar het nieuwe Venture Café wekelijks tweehonderd tot vierhonderd ondernemers, technostarters en beslissers bij grote bedrijven bij elkaar brengt.

Met slechts lichte regie en zonder onderscheid des persoons.

Katja Berkhout: ‘Het is de bedoeling dat iedereen zijn ego bij de ingang parkeert.’

10 CONTINU LEREN IN DIGITALE OMGEVING Veilig werken met opdrachtnemers of contractors is voor de chemische industrie een essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering. Ook de opdrachtnemers zelf willen proactief meewerken aan een veilige en gezonde situatie. Dit blijkt onder andere uit het initiatief van iTanks, uitgeverij Malmberg en onderzoeksbureau TNO om een digitale leeromgeving te creëren om veiligheid en gezondheid te bevorderen.

10

14 PUBLIEK FINANCIERT MKB Traditionele financiers, zoals banken, zijn door allerlei omstandigheden minder snel bereid om in het mkb te investeren. Tijd dus om op andere manieren aan financiering te komen. Het Rotterdamse bedrijf Bruinsma Freriks Transport is het gelukt om zonder bank 2.200.000 euro bij elkaar te krijgen voor de innovatieve mobiele ontgassingsinstallatie Don Quichot. Een groot deel van het geld is via crowdfunding opgehaald.

18 NEDERLAND NEEMT LEIDENDE POSITIE IN BIG DATA-ANALYSE Het koppelen van data uit verschillende bronnen kan nieuwe, baanbrekende producten en diensten opleveren. Maar dan is er wel voldoende kennis nodig over big data analyse. De Big Data Alliance zet Nederland weer op de internationale kaart.

18

EN VERDER iComment LoRa voor industriële dummies Innovatiefestival in oude onderzeebootloods Column Kees Machielse Partners

5 22 26 29 30

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016 3

ILI01 B_Inhoud.indd 3

03-05-16 15:01

Evenementenhal A. van Goolen & N. Kuijper Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem Nederland T +31 (0)183 680 661 & +31 (0)523 289 840 E amandavangoolen@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl/Energy Evenementenhal lanceert op 31 mei, 1 en 2 juni 2016 een nieuw beursconcept in Hardenberg: Energy Platform. De focus ligt op innovaties, projecten en totaaloplossingen voor de Gas, Wind en Olie industrie. Energy Platform verzorgt daarbij een uitgebreid kennisprogramma verspreid over 3 dagen.

De on- en offshore markt heeft de komende jaren een aantal grote uitdagingen waar Energy Platform op inspeelt. Zo beschikt Nederland over veel kennis op het gebied van de Gas, Wind en Olie industrie. Hierin zijn samenwerkingen cruciaal om nieuwe technologieën en innovaties te ontwikkelen om zo de energiemarkt te versterken.

Het kennisprogramma tijdens Energy Platform bestaat uit seminars, panel discussies en een start-up stage verzorgd door partner iTanks.

Verspreid over de beursdagen zijn er onder meer sprekers van Tebodin Bilfinger, Groningen Seaports en Energy Academy. Een greep uit de onderwerpen die aan bod komen: duurzaamheid, LNG, HRproblematiek, wet & regelgeving, de uitdagingen van de markt en innovaties in onderhoud.

Tebodin Bilfinger gaat samen met haar partners een LNG Expertise plein opzetten, waarbij zij de toekomst van Nederland met LNG laten zien. Verder zal er een beursstraat zijn met deelnemers die de nieuwste innovaties omtrent corrosie preventie presenteren. En grote spelers uit de markt laten zien welke innovaties zij steunen in de markt. Uiteraard zijn er ook bedrijven die individueel een productpresentatie geven.

Energy Platform in Evenementenhal Hardenberg is op 31 mei en 2 juni te bezoeken van 10.00 tot 18.00 uur. Op 1 juni zijn de deuren geopend van 13.00 tot 21.00 uur.

Meer beursinformatie: www.evenementenhal.nl/energy

Tanktechniek J. Cramer Abberdaan 44 1046 AA Amsterdam Nederland T +31(0)20 6675 250 E info@tanktechniek.nl W www.tanktechniek.nl Tanktechniek is een installatiebedrijf dat al ruim 50 jaar gespecialiseerd is in alles wat men kan bedenken rondom tanken; specialist installateur in onder meer het installeren van complete tankinstallaties. Tanktechniek zorgt ervoor dat de grote oliemaatschappijen tot de kleine transportondernemingen voorzien zijn van alle aspecten van brandstofopslag. Innovaties staan hierbij centraal: • Camera-inspecties Tanknology: Met Tanknology voeren wij 15-jaarlijkse tankkeuringen uit voor ondergrondse opslagtanks die 100% permatex gecoat zijn conform richtlijn AS-6800. Het systeem maakt gebruik van een camera die wordt genavigeerd in de binnenzijde van de tank.

• Vacuümtesten: Ook voeren wij met Tanknology vacuümtesten uit om op een eenvoudige wijze lekkages van tanks- en/of leidingen op te sporen.

4 LIGHTZMAGAZINE

M_Profielkopie.indd 4

• Robottechniek: De Tankviewer robot is de enige 4” inspectierobot die wanddikte en putcorrosie kan meten in tanks en leidingen.

De robot meet automatisch afschot en beschikt over een camera waarbij alle beelden direct opgeslagen worden.

• Vacuümgraafmachine: Tanktechniek werkt met de modernste vacuümgraafmachines. Met een reikwijdte van 9 meter kunnen we een grote afstand overbruggen met een capaciteit van ca. 8 m3 per uur.

• Gasvrij werken Nanovapor: Tanktechniek is officieel distributeur van NanoVapor™. Het damponderdrukkingssysteem van NanoVapor, is ontworpen om de concentratie brandstofdamp in een afgesloten ruimte, zoals een brandstoftank, snel te reduceren naar een veilig niveau voor onderhoud of inspectie.

1 - 2016

03-05-16 15:05

iComment

Wat zijn volgens jou de belangrijkste innovaties die de komende vijftien jaar in Rotterdam zichtbaar worden?

Vertrouwen in de vierde industriële revolutie Beste Cor, De Amerikaanse futuroloog Jeremy Rifkin, die nu een groot onderzoek doet naar de kansen van de regio Rotterdam/Den Haag, denkt dat de Rotterdamse haven over vijftien jaar volautomatisch draait op robots, aangestuurd door onbemand superinternet. Olie is dan niet meer belangrijk. Wat straks wel in de haven wordt overgeslagen? Poeder voor 3D-printers. Wat zijn volgens jou de belangrijkste innovaties die de komende jaren zichtbaar worden?

Groet, Wim Raaijen Beste Wim, De belangrijkste bewegingen zitten in eerste instantie in digitalisering, waarbij een grote slag kan worden gemaakt in efficiënter werken. De komende vijftien tot twintig jaar zal een transitie zijn waarbij enerzijds veel roboticatoepassingen zullen ontstaan, met ontwikkelingen in rekensnelheid qua computers, plus een soort superinternet in combinatie met wifi, bijvoorbeeld het Lora-netwerk. Big data neemt uiteindelijk een vlucht waarbij er allerlei algoritmes ontstaan om slimmer met data om te gaan.

3D-printers brengen grote veranderingen met zich mee waarbij het soort materiaal dat je opslaat verandert: meer chemische producten in kleinere terminals. De hoeveelheid opslag qua ruwe olie zal afnemen, maar daar komen andere producten voor terug, in de vorm van eindproducten (brandstof ) en olieproducten geschikt voor het vervaardigen van duurzame materialen (circulair).

Groet, Cor van de Linde Cor, Je hebt veel vertrouwen in de vierde industriële revolutie, met big data, het internet of things in combinatie met robotisering. Maar wat denk jij dat er met de huidige raffinaderijen en grote chemische installaties gaat gebeuren? Ik geloofde een tijd in creative destruction, alles weg en vervangen door kleinere, efficiëntere, veiligere

en duurzamere fabrieken. Microreactoren en meer. Nu denk ik meer aan een heterogene industrie, waar plaats blijft voor de grotere installaties. Alleen zullen de systemen met name aan het begin en aan het einde veranderen. De feedstock wordt steeds minder fossiel. Misschien meer bio, maar ik heb voor de langere termijn toch meer vertrouwen in power-to-chemicals: met duurzame energie chemische bouwstenen uit de directe omgeving halen en omzetten in chemicaliën en brandstoffen. Waterstof uit water, koolstof uit opgevangen CO2 of direct uit de lucht. Een kortere cyclus is er niet.

In het midden van de ketens kunnen huidige installaties nog hun diensten bewijzen met duurzame waterstof, ammoniak, methanol en meer bouwstenen. Achter de grote installaties komen dan microreactoren en 3D-printers te staan, sneller dicht bij de klant. Bij de apotheek, in de bouw, bij de Gamma en waar dan ook. Daar kunnen ze specifieke producten en ontwerpen realiseren.

Groet, Wim Wim, Ik heb inderdaad vertrouwen in de vierde revolutie en ik ben het eens met wat je stelt. Wel denk ik dat er minder grote installaties overblijven. Er zal geen plaats meer zijn voor vier raffinaderijen, helemaal niet als iedereen elektrisch gaat rijden. Ook denk ik dat er mogelijkheden ontstaan om de huidige ruwe olie duurzamer in te zetten. Bijvoorbeeld van plastic terug naar olie in combinatie met bio-olie. In de toekomst zou ik olie geen brandstof meer noemen. Verbranden is niet duurzaam.

Ik zie veel in het verduurzamen van de energie-intensieve industrie. Die verbruikt 35 procent van ons gas. We moeten vooral efficiënter met energie omgaan. Daarnaast moet het productieproces in de zware industrie niet langer gebaseerd zijn op fossiel maar op biomassa (tweede en derde generatie). De industrie zal niet langer aardgas verbranden maar groene grondstoffen gebruiken, en van olieraffinage naar bioraffinage gaan.

Groet, Cor

5

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 C_Commentaar.indd 5

03-05-16 15:01

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Interview

6

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 E_Interview.indd 6

03-05-16 14:44

‘Iedereen parkeert zijn ego bij de ingang’

Waar creatieve mensen samenkomen, ontstaat een basis voor innovatie. Zo ook in het Groot Handelsgebouw in Rotterdam, waar het nieuwe Venture Café wekelijks tweehonderd tot vierhonderd ondernemers, technostarters, beslissers bij grote bedrijven, maar ook bijvoorbeeld kunstenaars bij elkaar brengt. Met slechts lichte regie en zonder onderscheid des persoons. Katja Berkhout: ‘Het is de bedoeling dat iedereen zijn ego bij de ingang parkeert.’

Wim Raaijen

‘M

isschien is het wel ésymbolisch dat we in het Groot Handelsgebouw in Rotterdam zitten, naast het Centraal Station. Het is het eerste zakelijke gebouw dat na de Tweede Wereldoorlog werd opgetrokken. Het staat voor vernieuwing en wederopbouw. Daar zijn we hier natuurlijk ook mee bezig, samen met de Rotterdamse vestiging van het Cambridge Innovation Center, waarmee we nauw verbonden zijn’, stelt Katja Berkhout, directeur van het Venture Café.

Vorig jaar werd het Cambridge Innovation Center (CIC) met veel bombarie binnen gehaald in Rotterdam, want het binnenhalen van een innovatiecentrum met zoveel gezag was zeker wel een feestje waard. En sinds een paar maanden is ook het Venture Café actief.

Katja Berkhout heeft zelf een belangrijke rol gespeeld bij de keuze voor Rotterdam als eerste Europese vestiging van het CIC. Toen de ambitie voor een vestiging in Europa bij het CIC begon te spelen, was zij de vooruitgeschoven vertegenwoordiger van de Nederlandse regering (EZ en BZ) om investeringen van bedrijven uit de noordoostelijke staten van de VS en Oost-Canada naar Nederland te halen. ‘Een mooi gebied met veel innovatieve bedrijven, onder andere in de biobased industrie.’

Haar standplaats was Boston, waar ze tijdens het scouten in contact kwam met de directeur van het CIC. Een collectief om rekening mee te houden. ‘In Boston, St. Louis en verschillende andere plaatsen in de VS zijn maar liefst

twaalfhonderd innovatieve bedrijven betrokken bij het CIC. Veel technostarters, maar ook grote bedrijven als Microsoft en Google, verbinden er graag hun naam aan.

Wist je dat Android binnen het CIC is ontwikkeld? Bij elkaar vertegenwoordigt het centrum maar liefst 7,2 miljard aan durfkapitaal. Toen de CEO me vertelde dat hij ook een Europese vestiging wilde, dacht ik meteen: daar ligt een kans voor Nederland. Ons land stond echter nog niet bij hem op het vizier. Het centrum keek vooral naar Groot-Brittannië en Zwitserland. Waarom niet Nederland, vroeg ik hem. En waarom niet Rotterdam?’

Open communicatie

‘Rotterdam heeft een unieke positie met de aanwezigheid van de zware industrie.’

Ze wist ons land onder de aandacht te brengen, maar als Amerikanen aan Nederland denken, dan komt vaak eerst Amsterdam en dan een hele poos niets. ‘Het CIC keek dus ook eerst naar Amsterdam. Natuurlijk zit daar veel creativiteit, maar Rotterdam heeft een unieke positie met de aanwezigheid van de zware industrie, de manier van zaken doen en er zitten hier echt heel veel technische nerds. Een mooie voedingsbodem voor innovatie. Tel daar ook de aanwezigheid van twee vooraanstaande universiteiten bij op, Erasmus en de TU Delft. Dat heb ik hem ook verteld.’

7

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 E_Interview.indd 7

03-05-16 14:44

Interview

Hij bleek daar ontvankelijk voor te zijn. Vorig jaar september opende het Cambridge Innovation Center de eerste Europese vestiging in Rotterdam. Het Venture Café is er als onafhankelijke stichting naast gezet.

Berkhout: ‘Je moet het zo zien dat het CIC de hardware levert en het Venture Café voor de software zorgt.

Bedrijven, van technostarters tot multinationals, kunnen bij het CIC werkplekken huren. En het centrum zorgt ook voor de nodige infrastructuur. Zodoende is het nu al een levendige plek voor ondernemers.’ Het Venture Café is meer voor de kruisbestuiving. ‘We willen met een fysieke ontmoetingsplek, een programmering en hooguit wat lichte regie elke donderdag mensen en bedrijven bij elkaar brengen, zeker ook van buitenaf. De entree is kosteloos, om het zo laagdrempelig mogelijk te houden.’

Tijdens de Venture Café Weekly komen elke week inmiddels tweehonderd tot vierhonderd mensen naar het Groot Handelsgebouw om elkaar te ontmoeten of om op een prettige en open manier geïnspireerd te raken en contacten op te doen, vertelt ze met enige trots.

‘Ondernemers, technostarters, beslissers bij grote bedrijven, maar ook bijvoorbeeld kunstenaars raken hier met elkaar in contact en kunnen vrij met elkaar praten en elkaar inspireren.’

Niets moet een open communicatie in de weg staan.

‘Een CEO of andere hoge manager komt hier net als ieder ander binnen. Daardoor ontstaan spontane ontmoetingen en die zijn juist zo belangrijk bij vernieuwing. Het is een goed model om innovatie te versnellen,

8

zo is ook wel gebleken in Boston en andere plekken waar Venture Cafés worden georganiseerd.’

Zwaardvechten Juist de openheid en de diversiteit van het publiek geven interessante wendingen aan de creativiteit. ‘Laatst hadden we een pitch van twee Delftse ondernemers die een impact-handschoen hebben ontwikkeld voor middeleeuws zwaardvechten. Een sport die wereldwijd wordt bedreven. Bij het zwaardvechten moeten de handen veel klappen opvangen. Met de door hen ontwikkelde ProGauntlet is de sport een stuk veiliger geworden. De zwaardvechters houden geen blauwe plek meer aan hun hobby over. Na de pitch toonden verschillende mensen uit de industrie hun interesse. Verbeteren van veiligheidshandschoenen is daar ook een belangrijk onderwerp. Deze handschoen wordt nu ook aangeboden aan defensie, politie, bouw, offshore en meer sectoren om uitval door blessures te voorkomen.’

Onderscheiding Een ander voorbeeld van een interessant bedrijf is volgens Berkhout McNetiq. De onderneming ziet toekomst in magneetverankering, vooral in de steigerbouw. Zeker in de petrochemische industrie waar lassen in de buurt van brandbare en explosieve stoffen gevaarlijk is. Shell heeft McNetiq al in huis gehaald voor het bevestigen van de steigers rond de opslagtanks met olie en chemicaliën in het Rotterdamse havengebied. Als die tanks worden

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 E_Interview.indd 8

03-05-16 14:44

gerenoveerd, moeten ze grote, brede steigers bouwen zodat ze niet omvallen. Met de mageneten kunnen die steigers vast worden gezet aan opslagtanks, waardoor ze veel minder groot hoeven te zijn. Dat kan enorm in de kosten schelen. McNetiq heeft pas de LiveWIRE Award gewonnen, een onderscheiding van Shell en de Kamer van Koophandel voor veelbelovende bedrijven.

Fuck-up nights Hoewel de mensen vooral zelf met elkaar in contact moeten komen - ‘we willen het proces zo weinig mogelijk verstoren’ - is er tijdens Venture Café Weekly toch sprake van een lichte regie. Er zijn drie vaste onderdelen: info tables, office hours en break-outs. Berkhout: ‘Met info tables kunnen partijen zich presenteren of aandacht vragen voor een bepaald onderwerp. Zo zijn onlangs onder andere stageplekken gevraagd voor vluchtelingen door AIESEC, de grootste studentenorganisatie wereldwijd voor stage en wereldwijde leiderschapservaringen.’

Bij een office hour kun je een expert te spreken krijgen die anders moeilijk te bereiken is of geen tijd heeft. Bij de break-outs kunnen mensen iets opsteken over hoe je bijvoorbeeld een organisatie verstandig inricht, hoe je aan financiering komt en meer. Hier hebben onder andere Joop Rodenburg van Huisman Equipment en Maarten Struijvenberg, wethouder Werkgelegenheid en Economie van de gemeente Rotterdam aan meegewerkt.

Elke week biedt Venture Café samen met partners tussen de vier en zes break-outs aan die gaan over innovatie.

Denk bijvoorbeeld aan interviews met succesvolle en inspirerende ondernemers, ofwel StartupGrind, verhalen van ondernemers die hun ‘fuck-ups’ delen en wat

ze daarvan hebben geleerd. ‘We organiseren zelfs hele ‘Fuck-up nights’, in samenwerking met Rotterdamse Nieuwe. En we behandelen ook cases met exponentiële groei en technologische ontwikkelingen van de toekomst met bijvoorbeeld een sessie van Deloitte over virtual reality, robotica, eHealth en zelfrijdende auto’s. En denk ook aan een informatiesessie van iTanks over samenwerking tussen mkb en grote bedrijven in de haven om groei te versnellen.’

Innovatienetwerken De bijeenkomsten bij Venture Café zijn vrij toegankelijk. ‘Een eigen ‘We merken dat bedrijteam en vrijwilligers moedigen de bezoekers aan om met een open ven zijn om in houding actief deel te nemen aan de sessies en vaker terug te komen te investeren.’ zodat er een vertrouwensrelatie ontstaat. Het is geen plek voor harde sales of sales pitches, de mens staat centraal.’

Momenteel kan het café nog rekenen op financiële steun van de Rotterdamse gemeente. Maar dat zal niet blijvend zijn. Daarom werkt Berkhout aan sponsormodellen om straks niet afhankelijk te zijn van overheidsgeld. Ze is daar ook zeer optimistisch over. ‘Veel bedrijven, ook de grote, komen steeds meer uit hun eigen kantoren om aan innovatie te werken. Bij het CIC hebben bijvoorbeeld Eneco, Deloitte, PwC en KPN werkplekken gehuurd. We merken dat bedrijven bereid zijn om in innovatienetwerken te investeren, dus ook in het Venture Café.’ ■

bereid innovatienetwerken

9

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 E_Interview.indd 9

03-05-16 14:44

Opleiding

Continu leren in digitale omgeving

Veilig werken met opdrachtnemers of contractors is voor de chemische industrie een essentieel onderdeel van de bedrijfsvoering. Ook de opdrachtnemers zelf willen proactief meewerken aan een veilige en gezonde situatie. Dit blijkt onder andere uit het initiatief van iTanks, uitgeverij Malmberg en onderzoeksbureau TNO om een digitale leeromgeving te creëren om veiligheid en gezondheid te bevorderen. Geeske Steeneken geeft als projectleider uitleg over het initiatief.

Evi Husson

D

e Rotterdamse haven heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot de veiligste en meest duurzame mainport wereldwijd. Om dit waar te maken, is onder andere een veiligheidscultuur nodig waarin iedereen uit zichzelf datgene doet wat nodig is om de nul op het ongevallenbord te waarborgen.

TNO voerde tussen 2014 en 2015 een onderzoek uit rond arbeidsveiligheid en veiligheidscultuur – Rotterdam Port Safety 2.0 – waarbij zowel technische kennis en vaardigheden, het veiligheidsbewustzijn, de consequenties van onveilig gedrag en zaken als proactiviteit, feedback geven en motiveren aan bod kwamen. Uit het rapport bleek dat bedrijven in de Rotterdamse haven behoefte hebben aan werknemers met een profiel dat verder gaat dan de technische vaardigheden en de basisveiligheidskennis. ‘Veiligheid in de chemische industrie is nu nog te vaak gericht op het behalen van het VCA-examen (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers, red.). Je moet eigenlijk toe naar een systeem waarbij je continu leert, waardoor ieders veiligheidscompetenties bijna automatisch groeien’, stelt Geeske Steeneken van uitgeverij Malmberg.

Een nieuwe, digitale leeromgeving kan daarbij helpen.

‘In die digitale omgeving kun je sterk variëren in werkvormen, zorgen voor audiovisuele ondersteuning met video en games. Bovendien kan de werknemer meteen zien wat hij goed en fout heeft en krijgt hij feedback op

10

zijn keuzes. Dit alles zorgt ervoor dat kennis beter beklijft. Daarnaast is gebleken dat een proces van continu leren vaak veel effectiever is. Het is de bedoeling dat de werknemers onder werktijd – bijvoorbeeld in de keet – kunnen oefenen op een tablet. Hierdoor kan de (wacht)tijd van werknemers efficiënter en effectiever worden benut. Uiteindelijk kunnen tijd en kosten die gepaard gaan met veiligheidstrainingen daarmee worden teruggedrongen.’

Losse modules Vanuit die optiek is het plan opgezet om een digitaal platform te creëren, waar leermaterialen in losse modules interactief via onder andere tablets worden aangeboden.

Deze kunnen op diverse manieren worden ingezet, bijvoorbeeld om te oefenen voor een VCA-examen, een risicovolle taak of omdat het nodig is voor een bepaalde opdracht. Samenwerkingspartners bij het opzetten van dit nieuwe initiatief zijn iTanks, als organisatie met diverse toeleveranciers als achterban, TNO als inhoudelijk expert en Malmberg als educatieve uitgeverij met expertise op het gebied van leermateriaalontwikkeling en digitaal leren.

Op maat Steeneken gaat verder in op de voordelen van het digitale platform. ‘Als je iedere week een klein aantal modules

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 H_E-learning.indd 10

03-05-16 14:45

FOTO: WIKICOMMONS

Data die tijdens het oefenen worden gegenereerd, geven inzicht in de snelheid waarmee werknemers een veiligheidsaspect tot zich nemen.

over veiligheid doorneemt – een module beslaat niet meer dan tien à vijftien minuten – dan ben je bezig met een continu leerproces. Met deze leermethodiek, het principe van continu leren en kleine toetsmomenten, verhoog je het kennisniveau ten opzichte van het eenmalig leren en voorbereiden voor een examen. We willen, zeker omdat het om zo’n belangrijk thema als veiligheid gaat, de bestaande kennis activeren en daar voortdurend nieuwe kennis aan toevoegen.’

Met modules werken, biedt overigens nog meer voordelen, gaat Steeneken verder. ‘In de voorbereidende fase waarin we nu zitten, komen we regelmatig samen met HSEQ-managers. Zij hebben aangegeven dat het nuttig is om heel gericht modules aan de werknemers te geven. Afhankelijk van het werk dat ze op dat moment doen, het team waarin ze werken of de actualiteit, kan de HSEQ-manager ervoor kiezen om werknemers specifieke modules te laten doornemen. Neem de gebeurtenissen die de afgelopen tijd speelden rondom lekken van gevaarlijke stoffen. In zo’n geval is het nuttig om het onderdeel gevaarlijke stoffen met wat vragen weer even onder de aandacht te brengen naast natuurlijk de toolboxen die worden gegeven over dit onderwerp.’

HSEQ-managers bespreken veiligheidsaspecten met de teams en willen hen zo goed mogelijk voorbereiden op het werk dat ze zullen doen. Het zelf sturen door keuzevrijheid in modules kan de situatie nog beter en veiliger

maken. ‘Naast het op maat aanbieden van modules zal ook worden getest met het ad random aanreiken van modules, op basis van profielen en rollen van medewerkers.’

Inzicht Het platform is vooral gericht op de medewerker, maar ook aan het management biedt het waardevolle informatie. ‘De data die tijdens het oefenen worden gegenereerd, geven de manager inzicht in de snelheid waarmee werknemers een veiligheidsaspect tot zich nemen en hoe goed de medewerkers op het gebied van veiligheidscompetenties presteren. Door per medewerker of per cluster de scores te analyseren, kan een bedrijf beslissen om aan bepaalde onderdelen extra aandacht te besteden.’

Maar een stap verder gaan, is ook mogelijk. ‘Het bedrijf kan het werk anders gaan inrichten, bepaalde mensen bij elkaar zetten omdat ze elkaar versterken en het bedrijf kan aan de asset owners zichtbaar tonen hoeveel en hoe lang aandacht wordt besteed aan veiligheid. Ik kan mij zeker voorstellen dat contractors dit in de toekomst ook zouden kunnen gebruiken bij aanbestedingen. Het digitale platform biedt veel inzicht en overzicht.’

Vertrouwen Begin september zal een tiental contractors met de eerste versie van het digitale platform aan de slag gaan. Op

11

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 H_E-learning.indd 11

03-05-16 14:45

Veel digitale omgevingen FOTO: MALMBERG

richten zich vaak op één aspect en bevatten niet een volledig curriculum.

DIGITALE LEEROMGEVINGEN IN DE PRAKTIJK Er zijn veel digitale leeromgevingen op de markt en er verschijnen er ook steeds meer. Hoe kan een potentiële gebruiker daaruit een goede keuze maken? Vaak is het appels met peren vergelijken. Geeske Steeneken van uitgeverij Malmberg legt uit: ‘Er zijn veel goede initiatieven. Opvallend daarbij is dat veel digitale omgevingen zich vaak richten op één aspect en niet een volledig curriculum bevatten. Ze beperken zich tot één onderwerp zoals bijvoorbeeld het melden van incidenten. Dat is op zich prima, maar de gebruiker moet zich hiervan bewust zijn. Met het digitale platform proberen we juist zo volledig mogelijk te zijn en alle facetten van veiligheid die belangrijk zijn om veilig te opereren en een VCA-examen te behalen, te behandelen.’

Een greep uit een aantal andere initiatieven om leren te bevorderen via digitalisering: • Apps om veiligheid te verhogen AndSafety heeft een aantal apps en diensten ontwikkeld die de veiligheid op de werkvloer helpen vergroten zoals bijvoorbeeld de Werkplekinspectie-app. Deze app maakt mobiele registratie van inspecties rondom de werkplek mogelijk, waarbij kan worden ingezoomd op gereedschap, apparaten of gedrag. De gebruiker inspecteert de werkvloer met een checklist op zijn mobiel en registreert details van afwijkingen inclusief foto’s en gegevens over de opvolging.

• Serious Game Offshore Wind Farm Dit spel draait om het oefenen van het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen in de praktijk en kan interessant zijn voor

12

bedrijven die opereren in sectoren als weg- en waterbouw, productie en petrochemische industrie, lucht- en scheepvaart, energie.

• Fabriekssimulatie De MDI-fabriek van Huntsman in de Botlek Rotterdam heeft een volledig nieuw besturingssysteem gekregen. Om de operators te trainen, is een trainingssysteem met volledige fabriekssimulatie ontwikkeld. OTS heeft het trainingssysteem voor de operators gemaakt en geassisteerd bij de training.

• Chemie door een 3D-bril Evonik heeft een virtueel leersysteem ontworpen om de interesse van jongeren in chemie aan te wakkeren en hen warm te maken om later een baan in deze sector te kiezen. Technopolis, het Vlaamse doe-centrum voor wetenschap en technologie, is uitgekozen om het virtuele leersysteem te gebruiken. De jongeren kunnen chemiemodules zelf interactief beleven met een 3D-bril en de afstandsbediening van de Wii. Evonik werkte hiervoor samen met leerkrachten van scholen.

• Blackboard – Studie/Quiz Universiteiten geven via een Blackboard App extra onderwijsmogelijkheden. Docenten kunnen studenten activeren met de inzet van bijvoorbeeld het discussieplatform of een korte toets of quiz. De toets wordt door docenten binnen Blackboard gemaakt. Studenten kunnen de toets afleggen via hun desktop of hun mobiele apparaat.

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 H_E-learning.indd 12

03-05-16 14:45

FOTO: WIKICOMMONS

1 januari 2017 wordt het product officieel gelanceerd.

Of het project wordt omarmd of niet, is altijd spannend, maar de eerste geluiden zijn alvast erg positief, zegt Steeneken: ‘We werken tijdens de ontwikkeling heel nauw samen met de bedrijven zelf in co-creatie. Eens in de drie weken bespreken we met HSEQ-managers van bedrijven die aangegeven hebben met het platform te willen starten, waar we mee bezig zijn en welke richting we vervolgens uit willen gaan. Daarnaast toetsen we in het veld bij de medewerkers eveneens één keer per drie weken of dat wat we hebben ontwikkeld, ook effectief bruikbaar is. Deze samenwerking werkt ontzettend goed waardoor we veel vertrouwen hebben in het project.’

Toch kun je niet alles vooraf voorspellen. ‘Een bedrijf moet voltallig – zowel management als werknemers – en volledig achter dit nieuwe concept staan. In hoeverre is een bedrijf in staat om het binnen het eigen cultuurprogramma en zijn eigen beleid op te nemen? Dit is erg bedrijfsafhankelijk.’

Ook de asset owners moeten open staan voor deze nieuwe aanpak. ‘We willen het platform zo transparant mogelijk maken, waardoor het een deel van het werk van de asset owners kan verlichten. Asset owners zijn niet bepalend in de ontwikkeling van het project, maar ook met hen voeren we momenteel gesprekken. Zij reageren veelal positief aangezien het initiatief om de veiligheid nog verder te verbeteren vanuit de contractors zelf komt.’

Businessmodel Uiteindelijk zit er ook een businesscase achter het project en zullen bedrijven bereid moeten zijn om voor de

nieuwe digitale leeromgeving te betalen. ‘TNO heeft uitgerekend dat de kosten voor een bedrijf per werknemer per jaar duizend à dertienhonderd euro bedragen om te voldoen ‘We willen het plataan de VCA-criteria voor werkform zo nemers en aannemers inclusief de mogelijk maken, waarrisicovolle taken en toolboxen. Dit is inclusief de tijd die de werknemer door het een deel van bij een intern en extern trainingsbuhet werk van de reau kwijt is aan het studeren. Met kan verlichten. dit nieuwe platform zal de kostprijs aanzienlijk lager komen te liggen.

Exacte cijfers hebben we hierover nog niet, maar de tijd en kosten die gepaard gaan met de klassieke trainingsmethodes zullen aanzienlijk worden teruggedrongen.’ ■

transparant

owners

asset

BEELD EN FILM VERVANGEN TEKST De leerboeken die worden gebruikt om een VCA-certificaat te behalen, bevatten doorgaans veel geschreven tekst. Ook de communicatie rond veiligheid en toetsingen vanuit asset owners zijn voorzien van relatief veel tekst en weinig interactie. ‘Dat is eigenlijk niet meer van deze tijd’, vindt Geeske Steeneken van uitgeverij Malmberg. ‘In de trainingsmodules die we op dit moment ontwikkelen, proberen we het tekstaspect zoveel mogelijk te minimaliseren en waar mogelijk te vervangen door beeld, film en games. We starten met Nederlands als voertaal. In een later stadium, wanneer het platform succesvol is uitgerold en geïmplementeerd, kan worden gekeken naar het aanbieden in andere talen.’

13

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 H_E-learning.indd 13

03-05-16 14:45

Financiering

Publiek financiert mkb

Traditionele financiers, zoals banken, zijn door allerlei omstandigheden minder snel bereid om in het mkb te investeren. Tijd dus om op andere manieren aan financiering te komen. Het Rotterdamse bedrijf Bruinsma Freriks Transport is het gelukt om zonder bank 2.200.000 euro bij elkaar te krijgen voor de innovatieve mobiele ontgassingsinstallatie Don Quichot.

Een groot deel van het geld is via crowdfunding opgehaald.

Dagmar Aarts

V

oor de financiering van de varende ontgassingsinstallatie (zie kader) was Bruinsma Freriks Transport (BFT) eerst naar verschillende banken gegaan, vertelt Marc Freriks van het bedrijf. ‘Ik merkte dat zij koudwatervrees hebben voor nieuwe initiatieven. Wij gaan opereren in een markt die niet bestaat, met een innovatief project, waarbij de verdienmodellen niet bekend zijn. Daar worden banken zenuwachtig van en daarom vragen ze om allerlei analyses.’

Op een gegeven moment was Freriks het zat om steeds weer analyses te maken. Hij gaf de banken de keuze om het project te accepteren zoals het was of niet, maar ze vonden het risico te groot.

‘Het is mooi dat ons Uiteindelijk stelden Havenbedrijf project veel mensen Rotterdam en Deltalinqs via de en dat ze Stimuleringsregeling Duurzame snappen dat we Initiatieven een miljoen euro aan de beschikbaar. BFT financiert zelf luchtvervuiling.’ minimaal 400.000 euro. De rest van het geld besloot Freriks via het nieuwe iTanks Crowdfinance Portal op te halen. Via dit portal kan het havennetwerk via leningen participeren in innovatieve en snelgroeiende mkb-bedrijven, die actief zijn in de havenindustrie.

Overkoepeld doel is innovaties in de havenindustrie

aanspreekt iets moeten doen

14

op continue basis te versnellen en ondersteunen. Freriks: ‘Wij hebben meegedaan omdat je een vrij grote media-exposure krijgt, maar nog belangrijker is dat je mensen betrokken maakt bij jouw project.’

Snel Voor het portal werkt iTanks samen met het crowdfinance platform Collin Crowdfund, die de crowdfunding-actie live voor publiek heeft gezet. Het geld was volgens Jan-Willem Onink van Collin Crowdfund om twee redenen snel bij elkaar. ‘Wij vragen bedrijven altijd eerst om hun innercircle, hun eigen netwerk, te benaderen om hen de eerste kans te geven om te investeren. Dat heeft er bij de Don Quichot toe geleid dat er in de beginfase al 441.000 euro bij elkaar is gebracht, waarbij het netwerk van iTanks een cruciale rol heeft gespeeld. iTanks beschikt namelijk over een groot netwerk, dat via allerlei uitingen voor deze financiering is geïnteresseerd. Op deze manier worden innovaties in de Rotterdamse haven door de eigen omgeving, bedrijven en individuen ondersteund.’ Nadat de eerste vier ton was binnengehaald, is de crowdfunding-actie publiekelijk uitgezet via Collin Crowdfund.

Het platform heeft zelf ook een groep investeerders aan zich gebonden, die crowdfunding zien als een waardevolle aanvulling op hun beleggingsstrategie en zoeken naar optimale spreiding.

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 G_Financiering.indd 14

03-05-16 14:46

FOTO: BRUINSMA FRERIKS TRANSPORT

Als het schip straks voorbij komt varen, kan je als investeerder zeggen: daarvan is een stukje van mij.

Nadat de actie ‘live’ was gezet, ging het snel. De resterende 659.000 euro was in 2,5 uur binnengehaald.

‘Ik had niet verwacht dat het zo vlug zou gaan’, zegt Freriks. ‘Ik denk dat het vertrouwen gaf dat we het geld uit onze innercircle al binnen hadden. Daarnaast is het rendement dat we over vier jaar uitkeren goed. Jaarlijks krijgen de investeerders een rentevergoeding van zeven

procent. Dat is meer dan je bij de bank krijgt op dit moment. Het is mooi dat ons project veel mensen aanspreekt en dat ze snappen dat we iets moeten doen aan de luchtvervuiling.’

Openheid Ook Onink denkt dat het maatschappelijk verantwoor-

MOBIELE ONTGASSINGSINSTALLATIE DON QUICHOT De Don Quichot is een nieuwe, varende ontgassingsinstallatie voor binnenvaartschepen, chemicaliëntankers, boord/boord overslag en tankerterminals. Bruinsma Freriks Transport (BFT) ontwikkelde de Don Quichot mede met het oog op de aangescherpte regelgeving: vanaf 2016 mogen binnenvaartschepen in Nederland niet langer ontgassen op de binnenwateren. De sterk vervuilende dampen worden nu nog niet afgevangen en vormen een serieuze belasting voor de luchtkwaliteit en gezondheid van omwonenden, de bemanning van de schepen en het milieu.

Dankzij de innovatieve Vaporsol Vaitec technologie kan de Don Quichot snel en effectief dampen afvangen en recyclen op locatie. Op dit moment zijn de enige alternatieven ontgassing op zee of op locatie in Moerdijk, waar het schip naartoe moet varen.

Tijdens de vaar- en ontgassingsuren kunnen de schepen niet worden ingezet. Met de Don Quichot kan ruim 95 procent van de dampen op locatie worden gerecycled en bovendien twintig procent sneller. De Don Quichot stelt de Rotterdamse haven en de havenbedrijven bovendien in staat om tegemoet te komen aan de geformuleerde ‘zero-emission’ ambitie om luchtverontreiniging tegen te gaan. Diverse grote internationale olietankers hebben al aangegeven gebruik te willen maken van de Don Quichot.

‘Ons vermoeden is dat de aandacht voor schonere lucht de komende tien jaar zal groeien’, zegt Marc Freriks van BFT. De Don Quichot gaat opereren binnen een nieuwe serviceorganisatie in de haven van Rotterdam. De oprichting van deze organisatie zal de komende maanden plaatsvinden onder de naam GreenPoint Rotterdam Maritieme Service.

15

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 G_Financiering.indd 15

03-05-16 14:46

Weet u wat u wat er op u afkomt de komende jaren?

Wij wel!

Inventure Technologies is gespecialiseerd in Asset Integrity Management voor tank terminals.

Onze consultancy is gefocused op verantwoord opereren en het efficiënt inrichten van een onderhouds- en inspectieprogramma.

RBIT360°, voor een totaalconcept op het gebied van Asset Integrity Management.

RBIT360° combineert verschillende pakketten en modules voor asset management, o.a. Risk Based Inspection en Reliability Centered Maintenance voor tank terminals. Dat alles in 1 softwareoplossing.

De software wordt aangeboden als ‘Software as a Service’ (SaaS).

In RBIT360 zijn diverse richtlijnen opgenomen zoals de EEMUA 159, API653, de PGS29 en de BoBo.

PGS

29

Inventure Technologies B.V. Oude Delft 205 2611 HD Delft +31 (0)15 2131362 info@inventure-technologies.nl www.inventure-technologies.nl

01.indd 1 ILI01 Advertenties.indd 16

03-05-16 12:38 03-05-16 15:06

de aspect van het project enorm heeft aangesproken.

‘Op dit moment gaan veel schadelijke stoffen de lucht in. Marc heeft met zijn innovatie als doelstelling om dat met 95 procent te reduceren. Een geweldig uitgangspunt dat mensen graag willen steunen. Als het schip straks voorbij komt varen, kan je als investeerder zeggen: daarvan is een stukje van mij. Dan voel je je ermee verbonden.’

Maar zo’n crowdfunding-actie is niet voor elk bedrijf geschikt. Als ondernemer moet je in ieder geval bereid zijn om openheid van zaken te geven. Investeerders willen toch weten hoe je visie is als ondernemer, het onderscheidende aspect van je businessmodel en de financiële staat van dienst. ‘Dit zonder de kroonjuwelen op straat te gooien’, zegt Onink. ‘Als een ondernemer dit soort zaken helemaal niet wil delen, moet je je afvragen of hij geschikt is voor crowdfunding’, zegt Onink. We krijgen ook wel eens de vraag van een bedrijf of ze anoniem een actie mogen doen, maar dat doen we niet. We zijn immers geen casino waar je op rood of zwart kunt gokken. Aan al onze aangeboden proposities gaat een stevige analyse vooraf.’

Te laat Wat voor bedrijf het is, maakt eigenlijk niet uit. De financiële experts van Collin Crowdfund hebben zeer

verschillende ondernemingen aan financiering geholpen, zoals een tassenmerk, restaurants en een alternatief voor fluoride in tandpasta. Onink denkt dat crowdfunding snel geaccepteerd gaat worden als financieringsmiddel naast of in plaats van de bank. ‘Het zal vooral een vlucht gaan nemen doordat de investeerder het prettig vindt om te weten wat ‘Het zal vooral een er met zijn geld wordt gefinancierd.

Daarnaast is het een groot voordeel gaan dat je met deze financieringsvorm doordat de investeerexposure krijgt voor je product of der het prettig vindt dienst en dat de investeerders zich vaak ontpoppen als ambassadeurs om te weten wat er voor je bedrijf.’ met wordt Meestal is de investering via een gefinancierd.' crowdfunding van Collin binnen een paar uur binnen. Dat is snel, te snel soms voor investeerders. Bij de Don Quichot visten daardoor een aantal geïnteresseerden achter het net. Freriks: ‘Ik ben via Collin benaderd door verschillende mensen die ’s avonds wilden kijken om te investeren en toen te laat waren. Zij hebben nu gezegd geïnteresseerd te zijn om mee te doen bij het uitrollen van ons internationale netwerk.’

De ontgassingsinstallatie gaat deze zomer beginnen met de eerste activiteiten. ■

vlucht

nemen

zijn geld

17

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 G_Financiering.indd 17

03-05-16 14:47

Smart industry

Nederland neemt leidende positie in big data-analyse

Dankzij ICT zijn de afgelopen jaren diensten ontstaan die hele markten hebben ontwricht.

Netflix luidde het einde van videotheken in en Uber zette de taxibranche op zijn kop. Het koppelen van data uit verschillende bronnen kan nieuwe, baanbrekende producten en diensten opleveren. Maar dan is er wel voldoende kennis nodig over big data analyse. De Big Data Alliance zet Nederland weer op de internationale kaart.

David van Baarle

V

oor wie de trends van 2016 nog niet had gespot, is hier een overzichtje. Hoewel veel van deze trends al eerder zijn ingezet, lijkt dit jaar de doorbraak te komen van drones, 3D-printen, het ‘internet of things’, virtual reality, smart sensors en zelfrijdende auto’s. Er is echter een grote overkoepelende trend die deze ontwikkelingen faciliteert of verrijkt: big data. De meeste producten en diensten hebben namelijk data nodig om te functioneren, of genereren data tijdens het gebruik.

Om de waarde van die data te ontsluiten en er bruikbare informatie uit te halen, zullen datawetenschappers, techneuten, econometristen en creatieve geesten moeten samenwerken.

Juist om de kennis binnen het Nederlandse bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen en kennisinstituten te koppelen, begon Albert Bogaard, big data-specialist bij Ortec, met de Big Data Alliance. ‘We staan redelijk aan het begin van de big data-revolutie’, zegt Bogaard. ‘Die revolutie begon bij de typisch data-gedreven bedrijven, zoals Google, Amazon, Facebook en Netflix. Om maar met de laatste te beginnen: de online mediadienst heeft de televisiewereld op zijn kop gezet door ‘on demand’-series te maken die aansluiten op de behoefte van het publiek. Dankzij big data analyse weet Netflix wat jij leuk vindt en past zijn content daarop aan. In de toekomst wellicht zelfs nagenoeg op individueel niveau.’

18

Maar ook Google weet dankzij slimme algoritmes gebruikers steeds weer te verrassen met nieuwe diensten.

‘Het bedrijf is geboren uit data, maar vindt nu ook zijn weg naar de fysieke wereld via de zelfrijdende auto. De virtuele wereld wordt dan ook steeds meer gekoppeld aan de fysieke wereld. Ook dankzij het internet of things.’

Creativiteit Big data is een trend, maar wel een blijvende, daar is Bogaard van overtuigd. ‘Misschien is de term wat misleidend’, zegt Bogaard. ‘Want anders dan de naam doet vermoeden, gaat het niet altijd over grote volumes, maar soms ook over data met een hoge verversingsgraad. De hoeveelheid data waarover we kunnen beschikken, is bijna onuitputtelijk. Dat geldt zowel voor de typische internetbedrijven als voor de industrie. Die laatste groep zal echter een omslag moeten maken in zijn datacollectie en -analyse. De variëteit aan informatie neemt namelijk alleen maar toe. Waar de industrie vroeger vooral vertrouwde op de informatie in de enterprise resource planning (ERP) systemen, komt de data nu uit allerlei aanvullende bronnen. Het is echter de vraag wat je met die data kunt en wilt doen. Juist die vraag vereist creativiteit en intuïtie, terwijl de achterliggende analyses en de ontwikkeling van algoritmes analytisch vermogen eisen.’

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 J_BigData.indd 18

03-05-16 14:47

FOTO’S: ECT

Big data gaat niet alleen over hoeveelheid, maar ook om structuur en het combineren en analyseren van data.

Aanzien Om die werelden bij elkaar te brengen en Nederland vooruit te stuwen in deze snel groeiende business, startten een aantal kennisinstituten en bedrijven de Big Data Alliance. Bogaard: ‘Met als boegbeeld de wiskundige/ econometrist en voormalig SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan koppelen we de kennis van de Nederlandse universiteiten, kennisinstituten, overheden en het bedrijfsleven om de potentie van de Nederlandse samenleving op dit gebied te ontsluiten. Nederlanders zijn er vaak bescheiden over, maar we hebben echt internationaal aanzien op dit gebied op basis van onze rijke wiskunde en econometrie historie onder andere via het Tinbergen Instituut. Ook instituten als het Centrum voor Wiskunde en Informatica en SurfSara staan hoog aangeschreven. Tel daarbij op dat volgens Startup Nation Scoreboard 2016 Nederland op de eerste plek staat wat betreft het startup-klimaat in Europa en je snapt dat we een unieke propositie hebben die we kunnen benutten om onze kenniseconomie een boost te geven.’

Omwenteling Op kennisgebied is nog wel wat nodig om echt doorbraken te forceren. ‘Hoewel bedrijven veel verwachtingen hebben van de mogelijkheden van big data, is er tegelijkertijd veel onbekendheid over de vereiste randvoor-

waarden om concurrentievoordeel te halen uit de kennis die ze tot hun beschikking hebben. Dat concurrentievoordeel zal steeds meer worden gedomineerd door de extra dienstverlening die bedrijven hun klanten kunnen bieden. Dat zie je bijvoorbeeld terug bij bedrijven als Uber. Wie had verwacht dat een bedrijf zonder eigen vloot de grootste taxidienstverlener zou worden? Netflix heeft ook geen fysieke winkels, maar zorgde wel voor het einde van videotheken. Dit soort bedrijven heeft geen succes doordat ze bestaande systemen vernieuwen, maar omdat ze iets compleet nieuws bieden dat beter aansluit op de behoeften van de consument. Dankzij de mogelijkheden van de informatiemaatschappij kunnen klanten bijna ‘tailor made’-producten krijgen voor ‘wholesale’ prijzen.’

Big data kan voor een omwenteling zorgen, maar om daarvan te profiteren, moeten we wel voldoende mensen opleiden, stelt Bogaard. ‘Tot nog toe bestonden er geen big data-opleidingen, al zijn de verschillende elementen wel aanwezig binnen de bestaande opleidingen.

We hebben mensen nodig die data kunnen lezen en interpreteren, maar die ook de rommel eruit kunnen ‘wassen’. We hebben analisten, techneuten, econometristen, IT-operators en statistici nodig. En snel ook. Er zijn nu al tienduizend vacatures op het gebied van datawetenschappen die maar moeilijk zijn in te vullen. We

19

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 J_BigData.indd 19

03-05-16 14:47

kijken dan ook naar zij-instromers uit bijvoorbeeld het bankwezen; ook een markt die dankzij de datarevolutie stevig aan het veranderen is. De eerste serieuze stap die de Big Data Alliance dan ook zet, is de oprichting van de Analytics Academy, waar zij-instromers via een kort maar intensief programma worden klaargestoomd voor big data-analyse.’

Sterke positie De voorbeelden die Bogaard eerder noemde zijn allemaal Amerikaanse bedrijven, wat volgens hem logisch is omdat die markt nu eenmaal veel groter is. ‘We moeten dan ook niet alles zelf willen vermarkten, maar aanhaken op ons imago op de wereldmarkt. We beginnen bij de Big Data Alliance met een ‘Onze vragen gaan niet aantal maatschappelijk relevante thema’s waarin data een grote rol alleen over de analyse spelen en waarin Nederland in veel op zich, maar juist ook gevallen al een sterke positie heeft verworven. Op het gebied van over de watermanagement bijvoorbeeld. ervan in de Bedrijven als Arcadis en Deltares organisatie.’ worden gevraagd om New Orleans en New York te beschermen tegen wateroverlast. Of wat te denken van onze expertise op het gebied van agri en food. Wageningen Universiteit zit ook in het consortium en wellicht kan de koppeling van big data analyse en food een oplossing bieden voor toekomstige voedselschaarste die gepaard gaat met bevolkingsgroei.’

Big data wordt in Nederland nu al succesvol ingezet voor kankerbestrijding, dijkenverbetering, veiliger verkeer, een beter milieu en het behalen van Olympische medailles, weet Bogaard. ‘Die kennis kunnen we in het buitenland inzetten en daarmee onze exportkansen vergroten. Vergeet ook niet dat wij een van de grootste havens ter wereld hebben. Een van de programma’s richt zich dan ook op de zogenaamde smart port.’

praktische invulling

Smart port Michiel Nijdam, bedrijfsstrateeg bij Port of Rotterdam,

20

kan beamen dat Rotterdam een sleutelpositie heeft in de mondiale logistieke keten. ‘Inmiddels heeft een aantal Aziatische havens Port of Rotterdam ingehaald wat betreft grootte’, zegt Nijdam. ‘Maar vergeleken met de andere Europese havens verplaatsen we nog steeds de meeste tonnen. Om die positie voor de lange termijn te behouden, moeten we onze processen en assets blijven finetunen en zo efficiënt mogelijk te werk gaan.

Ook wij hebben de ontwikkelingen rondom big data erkend als strategisch waardevol en zijn samen met het havenbedrijf van Amsterdam geinteresseerd in het smart port-deel. Hoewel de coördinatie waarschijnlijk bij iTanks komt te liggen, zullen we de ontwikkelingen op de voet blijven volgen. We hebben op dit moment meer vragen dan antwoorden en dus hopen we via de Big Data Alliance ook van andere branches hun ervaringen te horen. Het gaat tenslotte niet alleen om het verzamelen en analyseren van data, maar ook om zaken die daarbij komen kijken, zoals wet- en regelgeving en concurrentieverhoudingen.’

Praktische invulling Aan data is er in het havengebied geen gebrek. Nijdam: ‘Aan de ene kant beheren wij een groot gebied met veel infrastructuur en andere technische assets die allemaal moeten worden beheerd en onderhouden. Aan de andere kant hebben we een complex logistiek systeem van zeescheepvaart, binnenvaart, rail, pijpleidingen en wegtransport met alle bijkomende ketens. De data van de assets zit in de ERP- en asset managementsystemen, terwijl de data van de logistieke activiteiten deels in het havenmanagementsysteem zitten, maar ook deels in handen zijn van Portbase. Dit is een onafhankelijke partij die meldingen van schepen, informatie over vervoerde goederen enzovoorts verzamelt en koppelt met havenmeesters of bijvoorbeeld de douane. Je zou big data-analyse kunnen inzetten om de logistiek te optimaliseren. Uiteindelijk wil je de keten zo nauwkeurig mogelijk op elkaar afstemmen zodat een schip direct kan worden gelost en goederen zo snel mogelijk op het binnenvaartschip, de trein of de vrachtwagen kunnen

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 J_BigData.indd 20

03-05-16 14:47

Vergeleken met andere Europese havens worden in Rotterdam nog steeds de meeste tonnen verplaatst.

worden gezet om richting het achterland te gaan.’

Maar informatie over bijvoorbeeld de capaciteit van een vervoerder kan concurrentiegevoelig zijn. ‘Of stel dat minder frisse figuren te weten komen wanneer een container met flatscreens wordt vervoerd? Het is dan ook de vraag wie die informatie mag krijgen en hoe je ermee moet omgaan in een analyse. Onze vragen gaan dan ook niet alleen over de analyse op zich, maar juist ook over de praktische invulling ervan in de organisatie.’

Hoewel Hamburg, Antwerpen en Rotterdam concurrenten zijn, werken ze wel degelijk samen. ‘Al was het maar om de datastandaarden gelijk te krijgen’, zegt Nijdam. ‘Daar profiteren onze klanten van. Maar als wij de logistieke keten twintig procent efficiënter kunnen inrichten dan de haven van Antwerpen, levert dat een direct concurrentievoordeel op. Vooral op het gebied van containervervoer zijn we keiharde concurrenten en daar kunnen we nog optimaliseren.’

Grenzen verkennen ‘Juist waar partijen over hun eigen grenzen gaan kijken, ontstaan nieuwe ideeën’, stelt Bogaard. ‘Als ik een afspraak in mijn google-agenda zet, krijg ik op tijd een

waarschuwing dat ik moet vertrekken. Google combineert verkeersinformatie en weerinformatie om de daadwerkelijke reistijd te berekenen. Dat soort combinaties kun je ook bijvoorbeeld maken door data over verkeersintensiteit te combineren met data over luchtkwaliteit in een bepaalde regio om te zien of het beleid van steden om autogebruik terug te dringen effectief is. Je zou deze gegevens weer kunnen afzetten tegen de resultaten van de jaarlijkse vlindertelling of het aantal astmagevallen in die regio om te zien of de juiste maatregelen zijn genomen. Big data gaat niet alleen over hoeveelheid, maar ook om structuur en het combineren en analyseren van data.’

En voor wie bang is dat machines het straks gaan overnemen van de mens: dat gebeurt al. ‘Piloten worden al ondersteund door ‘decision support systems’ die de brei aan beschikbare data omzetten in bruikbare informatie.

Een computer kan een röntgenfoto nu al beter beoordelen dan een arts. Uiteindelijk beslissen de piloot en de arts of zij het advies overnemen, dus helemaal autonoom zal zo’n systeem nooit worden. Daarvoor zijn er te veel ethische bezwaren. Maar we moeten wel met z’n allen die grenzen verkennen.’ ■

21

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 J_BigData.indd 21

03-05-16 14:47

Smart industry

LoRa voor industriële dummies

Je hoort en leest er overal over: de kansen van LoRa, een nieuw type draadloze communicatie. Maar snapt iemand wat het is en hoe je het gebruikt? Vier experts geven antwoord op de zeven meest nijpende vragen.

Inge Janse

H

eeft u zin in een klein experiment? Mooi. Vraag tijdens de lunchpauze aan uw collega’s twee dingen. Ten eerste: vind je ook dat we iets moeten doen met het ‘internet of things’? Grote kans dat iedereen volmondig ‘ja’ antwoordt. Dan vraag twee: kun je me uitleggen wat het ‘internet of things’ eigenlijk is?

Ongetwijfeld hoort u ditmaal een even unaniem als stamelend ‘nee’. En dat terwijl iedereen ervan overtuigd is dat we er ‘iets mee moeten’.

Om zaken nog complexer te maken, is er nu ook LoRa. Dit nieuw type communicatiemiddel maakt het opeens supergemakkelijk om het ‘internet of things’ aan te slingeren. Of zoiets. Vier experts leggen daarom aan de hand van zeven vragen uit wat LoRa is, wat je ermee kan doen en hoe de Rotterdamse industrie hiervan kan profiteren.

Wat houdt LoRa precies in?

LoRaWAN staat voor Low Range Wide Area Network.

Het netwerk bestaat uit zenders, die samen het netwerk vormen, en sensoren, die hun meetgegevens via het netwerk versturen. Karakteristiek aan een LoRa-netwerk is veel bereik – tien tot vijftien kilometer per zender – maar weinig bandbreedte – enkele kilobytes per seconde.

Bovendien zenden LoRa-sensoren slechts een beperkt aantal keren per minuut. Het is daarmee het tegenovergestelde van de alombekende wifi-netwerken: vol continu vele megabytes per seconde verstouwen, maar met zenders die slechts tientallen meters bereik hebben.

LoRa-sensoren hebben zelf geen internetverbinding nodig – er hoeft dus geen simkaart in – maar commu-

22

niceren op eigen kracht met het netwerk. Bovendien zijn ze heel energiezuinig (een batterij of zonnecel is voldoende voor jaren gebruik), snel aan te melden op het netwerk en goedkoop in aanschaf. Een ander voordeel is dat LoRa-apparaten gebruikmaken van een vrije frequentie. Je kunt daarom relatief eenvoudig je eigen LoRa-netwerk opzetten, dus onafhankelijk van internetproviders of andere tussenpersonen.

Al die eigenschappen maken het LoRa-netwerk uitstekend geschikt voor meetsensoren, vertelt Nadine Vos, woordvoerder bij het Havenbedrijf Rotterdam. Is een kade nog vrij? Wat is de waterstand? En waar bevindt zich die container? ‘Kortom, met LoRa kun je een situatie monitoren waar je zelf niet de hele tijd naast staat, maar waarvan je wilt weten of er een verandering optreedt. Dat kan heel waardevol zijn in de haven.’

In Rotterdam heb je inmiddels The Things Network, vertelt Vos. Dit gratis LoRa-netwerk is voor het bedrijfsleven iets minder geschikt. ‘Bij een mankement zijn er enkel best effort-garanties en geen SLA’s met oplostijden en dergelijke. Het netwerk is dus prima geschikt voor pilots en proefopstellingen, maar minder voor bedrijfstoepassingen die garanties nodig hebben.’ Een professionele versie komt uit de koker van KPN. De telecomreus heeft een eigen LoRa-netwerk dat Rotterdam en het havengebied dekt, inclusief technische dienstverlening voor mankementen.

Welke mogelijkheden biedt LoRa? Jan van Rossum, specialist in machine-to-machine-communicatie bij Internet of Things-technologiepartner

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 K_Lora.indd 22

03-05-16 14:48

MCS, geeft enkele voorbeelden van toepassingen. ‘Daar waar het mogelijk is om kleine datapakketjes te gebruiken met een relatief beperkte updatefrequentie, kun je LoRa gebruiken. Denk aan de monitoring van grondwater, parkeerplekken, binnenklimaat, werkplekken, storingen, draaiuren, et cetera.’

Hij krijgt daarin bijval van Taede Rakhorst en Frank van den Nieuwboer, senior manager en senior technology architect bij automatiseerder Accenture. ‘Afhankelijk van de eisen is LoRa een ideale communicatieoplossing voor situaties met een lange afstand, lage kosten, geen stroombekabeling en lage meetfrequentie. Deze eisen gelden bijvoorbeeld voor metingen op temperatuur, druk en stroming onder normale condities.’

Waar LoRa weinig zin heeft, zijn situaties waarin je veel data in een hoge frequentie wilt verzamelen. Van Rossum: ‘Het is vooral interessant voor sensor- en Internet of Things-toepassingen. Je kunt er bijvoorbeeld geen video mee streamen.’ Een andere beperking is dat de sensoren meestal in slaapstand staan (om energie te besparen) en daardoor niet van buitenaf bereikbaar zijn. ‘Wil je dus iets op afstand in- of uitschakelen, dan heeft de sensor externe voeding nodig’, legt Van Rossum uit. De MCS-specialist waarschuwt ook dat LoRa nog niet per definitie een goedkoop alternatief is om een informatienetwerk op te zetten.

Dat gebeurt volgens hem pas als zowel de hardware als infrastructuur massaal wordt omarmd.

Welke bedrijven (in haven en industrie) gebruiken het al?

‘Als Havenbedrijf hebben we als een van de eersten een

pilot gedaan met KPN’, vertelt Vos. ‘We hebben drie bestaande sensoren die de waterstand meten, vervangen door een LoRa-module die elke minuut de waterstand verstuurt. Dit werkte goed.’ Het havenbedrijf onderzoekt waar LoRa nog meer kan worden ingezet en zo waarde oplevert. ‘Kortom, LoRa is een middel om waarde toe te voegen waar dat voorheen niet mogelijk was, bijvoorbeeld door gebrek aan stroom of een te beperkte batterijduur. Het moet geen doel op zich zijn om LoRa te gebruiken.’

MCS-specialist Van Rossum werkte namens MCS aan een project in de Haven van Antwerpen. ‘Wij ondersteunden Nazca IT Solutions bij de inrichting van een temperatuur-monitoringsysteem via een privaat LoRa-netwerk. Zo bewaken en loggen we de temperatuur op diverse dieptes van balen cacao en rijst. Hierdoor wordt broeiing voorkomen. Voor de eerste fase zijn 680 sensoren uitgerold.’

Wat zijn mondiaal de meest succesvolle gebruikerscases voor de industrie?

Volgens Vos zijn het momenteel nog vooral pilots door grote organisaties. Eventuele angst voor teleurstellende resultaten neemt ze graag weg. ‘Het is een enorm cliché, maar in deze fase van LoRa, waarin het nog echt innovatief is en iedereen de mogelijkheden verkent, kun je niet spreken van falen.’

‘Aangezien LoRa nog een relatief jong communicatieprotocol is, hebben we nog geen grootschalige uitroltrajecten gezien in de industrie’, vertellen ook Rakhorst en Van den Nieuwboer namens Accenture. Wel zijn zij

23

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 K_Lora.indd 23

03-05-16 14:48

MEER INFORMATIE EN TICKETS VIA EVENEMENTENHAL.NL/ ENERGY

D DE DOWNLOA ENHAL T EVENEMEN

A P P!

HÈT PLATFORM VOOR INNOVATIEVE PROJECTEN EN TOTAALOPLOSSINGEN IN DE GAS, WIND EN OLIE INDUSTRIE

Nederland beschikt over veel kennis op het gebied van de Gas, Wind en Olie industrie.

Samenwerkingen hierin zijn cruciaal om nieuwe technologieën en innovaties te ontwikkelen om zo de energiemarkt te versterken.

Kom daarom naar Energy Platform op 31 mei, 1 & 2 juni 2016 in Hardenberg. De focus ligt op innovaties, projecten en totaaloplossingen voor de Gas, Wind en Olie industrie.

Energy Platform verzorgt daarnaast een uitgebreid kennisprogramma waarbij actuele onderwerpen uit de markt aan bod komen. Kortom, u mag Energy Platform als professional uit de branche niet missen!

31 MEI, 1 & 2 JUNI 2016 EVENEMENTENHAL HARDENBERG DINSDAG 10.00 - 18.00 UUR WOENSDAG 13.00 - 21.00 UUR DONDERDAG 10.00 - 18.00 UUR

LIGHTZMAGAZINE iLightz Magazine is een initiatief van iTanks en het Petrochem platform. iLightz Magazine brengt inspirerend nieuws over innovaties in de techniek en de industrie. Deze eerste oplage is op 19 mei 2016 verspreid tijdens het iTanks Innovatie Paviljoen XL. Bent u vaker geïnteresserd in het laatste nieuws over innovaties in de techniek en de industrie? Kijk dan op www.ilightz.nl

POW

ERE

DB Y

ADVERTENTIEVERKOOP: Bureau Van Vliet Frank Oudman 023 571 4745 - f.oudman@bureauvanvliet.com TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Nummer 1 - 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam redactie@industrielinqs.nl www.ilightz.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Elias de Bruijne 020 312 2083 MEDEWERKERS: David van Baarle, Lennart Crielaard, Robin Groen, Evi Husson, Inge Janse, Cor van de Linde, Ron Vaz Dias LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl

ILI01 Advertenties.indd 24

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

iTanks verbindt bedrijven, kennisinstituten en industrie-experts met elkaar en introduceert deze partijen met nieuwe technologie en de laatste innovaties van binnen en buiten de sector.

Daarnaast initieert en katalyseert iTanks diverse innovatietrajecten. Dit doen zij in samenwerking met ondernemers, kennispartners en financiers zodat ideeën snel kunnen ontwikkelen tot innovaties.

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleereranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie.

Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials. www.itanks.eu - petroplatform.petrochem.nl

03-05-16 15:08

FOTO: THE THINGS NETWORK

met meerdere klanten in gesprek over grotere projecten.

Dat de grote successen nog uitblijven, verbaast ze niet.

‘In dit geval loopt de consumentenmarkt voor op de industriële markt, onder meer omdat de veiligheid in de industrie moet zijn gewaarborgd. Na de eerste golf consumententoepassingen van het ‘internet of things’ zien we een grote interesse van de industrie in draadloze IoT-oplossingen.’

Hoe belangrijk is het om je er als industrie serieus in te verdiepen?

‘Adapt or die.’ Matthijs Jaspers, projectmanager bij Rotterdam Internet Exchange (R-IX) en aanjager van het publieke The Things Network in Rotterdam, is stellig in zijn overtuiging. ‘Je moet blijven innoveren, wil je niet voor onaangename en disruptieve verrassingen komen te staan.’ Tegelijkertijd relativeert hij de hype rondom LoRa. ‘Het is heus niet het gouden ei voor iedereen.

Maar in het licht van de IoT-revolutie kan het geen kwaad om van de gebruiksprincipes op de hoogte te zijn.’

Van Rossum ziet LoRa vooral als kans om bestaande business-processen te optimaliseren, iets waarvoor steeds meer data nodig is. Die data kan uit bestaande systemen komen, maar dat vereist lastige systeemkoppelingen en vertalingen van protocollen. ‘Met LoRa wordt het goedkoper en eenvoudiger om allerlei data te verzamelen, onafhankelijk van het systeem.’

Ook Rakhorst en Van den Nieuwboer zien het belang van optimalisatie voor bedrijven. ‘De belangrijkste waarde van LoRa is dat er op een heel makkelijke en goedkope manier nieuwe sensoren in de plant kunnen worden gezet. Hiermee krijgen bedrijven meer inzicht in hun productieproces, wat verdere optimalisatie mogelijk maakt.’

Hoe ga je ermee aan de slag?

Jan van Rossum benoemt namens MCS ten eerste de techniek. ‘Het LoRa-ecosysteem is niet eenvoudig in te richten. Het bestaat uit een sensor, een gateway en een LoRaWan-server.’ Hij pleit ervoor om dit door specialisten te laten uitvoeren. ‘Door hobbyisme zien we veel netwerken niet lukken.’

Daarnaast vormt de businesscase een belangrijk aandachtspunt. Zijn advies: stel jezelf de vraag welke informatie jij nodig hebt om je business beter te doen. ‘Deze vraag kun je voor alle afdelingen in een organisatie bepalen. Denk bijvoorbeeld aan onderhoud & service, R&D, logistiek, maar vooral ook sales en marketing.’ Vergeet ook niet buiten de bedrijfspoorten te denken, dus aan klanten en leveranciers. ‘Welke informatie hebben zij nodig voor het verbeteren van hun processen? En welke problemen willen zij oplossen?’

Heb je dat goed in kaart gebracht, dan kun je bepalen welke informatie nodig is en hoe LoRa-sensoren dat kunnen realiseren. ‘Selecteer of maak de hardware, koop

je eigen LoRa-gateway zodat je direct kan testen en alles in eigen hand hebt, zet een proof of concept op, evalueer deze, en rol dan de toepassing uit.’ Klinkt makkelijker dan het is? Dat valt wel mee, want ook de Accenture-specialisten merken dat LoRa zeer laagdrempelig is.

‘In feite kun je met wat simpele hardware al aan de slag gaan en een concept opzetten en testen.’

Wat zijn momenteel de belangrijkste bottlenecks voor toepassingen?

Jaspers, LoRa-aanjager namens R-iX, somt drie punten op. ‘Ten eerste ontbreekt het aan goed inzicht in hoe de techniek in de praktijk werkt. Ten tweede is er een gebrek aan off the shelf sensoren die met LoRa zijn uitgerust. En ten derde scoort LoRa hoog in de hypecycle.

Er is van alles mogelijk, maar niet morgen en waarschijnlijk ook nog niet overmorgen.’

Van Rossum merkt dat bedrijven nog niet goed genoeg bepalen welk probleem zij willen oplossen en welke businesscase daar bij hoort. Ook het krijgen van voldoende commitment voor de ontwikkeling van sensoren en hardware kan bedrijven parten spelen. ‘Een punt dat bij iedere implementatie nog een uitdaging blijft, zijn het ontwerp en de certificering van een sensor’, zeggen Rakhorst en Van ‘Met LoRa wordt het den Nieuwboer. ‘Daarnaast is er en een nieuw security-vraagstuk. Een om data te netwerk moet namelijk niet zomaar de data van elke sensor zonder valiverzamelen, onafhandatie toelaten.’ kelijk van het systeem.’

En dan is er nog de uitdaging om een landelijk dekkend netwerk te bouwen. ‘Dat is op dit moment nog niet beschikbaar, waardoor de inzet nog beperkt is. Het is de verwachting dat KPN eind 2016 een landelijk dekkend netwerk heeft uitgerold.’

Toch zijn de Accenture-experts vooral positief gestemd.

‘Wij zien LoRa als een laagdrempelige technologie die goed aan het IT-ecosysteem kan worden toegevoegd.

Het lost vooral een bottleneck op voor betrouwbare, grootschalige en goedkope communicatie voor sensoren.’ ■

goedkoper voudiger

een-

25

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 K_Lora.indd 25

03-05-16 14:48

Innovatie Paviljoen XL

Innovatiefestival in oude onderzeebootloods

Een onderzeebootloods als beurslocatie: het is verre van alledaags, maar datzelfde geldt voor Innovatie Paviljoen XL. Alles draait om innovatie bij deze beurs van iTanks, waar ongeveer tachtig bedrijven en meer dan tweeduizend bezoekers aanwezig zijn. Het terrein van RDM Rotterdam waarop de onderzeebootloods is gevestigd, past daar perfect bij. Het is tegenwoordig de belangrijkste hotspot voor vernieuwing in de Rotterdamse haven.

Tijdens de beurs zijn hier startups, nieuwe trends en technologieën te ontdekken.

Elias de Bruijne

T

ussen 1902 en 1996 was het terrein van RDM (Rotterdamsche Droogdok Maatschappij) ook al een innovatieve plaats. RDM, dat op zijn hoogtepunt zevenduizend werknemers telde en de grootste Nederlandse scheepswerf was, produceerde maar liefst 355 schepen, waaronder de beroemde stoomschepen de Nieuw-Amsterdam (1938) en de Rotterdam (1959).

In 1928 bouwde het bedrijf een grote onderzeeboot-

loods voor de productie van onderzeeërs voor de koloniën, de zogeheten K Klasse onderzeeboten die tot 1940 werden geproduceerd. In de loods, die bestaat uit drie parallelle hallen, kon men aan drie onderzeeërs tegelijkertijd werken. In totaal bouwde RDM hier in de loop der jaren zestien onderzeeërs, waarvan de laatste in 1994 aan de Nederlandse marine werd geleverd.

MEET & GROW In de ochtend is op het Innovatie Paviljoen het Financial District te vinden, dat in het teken staat van financiële dienstverlening. Tijdens de Meet & Grow’s geven verschillende financieel dienstverleners antwoord op vragen over investeringen en groeimogelijkheden: Rabobank Bedrijven adviseert ondernemingen bij financiële en financieringsvraagstukken.

JLT Netherlands geeft advies op het gebied van herverzekering en risicomanagement.

FreelanceFactoring helpt ondernemers met het overbruggen van betalingstermijnen door facturen voor te financieren en binnen drie werkdagen uit te betalen.

26

Collin Crowdfund biedt bedrijven crowdfund financieringsmogelijkheden.

Het MKB-Katalysatorfonds biedt co-financieringsmogelijkheden voor innovatieve regionale mkb-ondernemers uit de (maritieme) maakindustrie.

SEAM Investments helpt bedrijven aan de hand van een investering waarbij wordt gefocust op de lange termijn en waardecreatie voor alle betrokken partijen.

PNO Consultants ondersteunt startups, mkb’s en multinationals bij het vinden en verkrijgen van subsidie en financiering voor innovatie- en investeringstrajecten.

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 F_Beurs.indd 26

03-05-16 15:00

FOTOCREDIT

MASTERCLASSES In het iTanks Xperience Dock worden de hele dag door masterclasses gegeven. De volgende bedrijven zijn daarbij aanwezig: Jotun / Van der Ende - Futureproof Passive Fire Protection Verfproducent Jotun en Van der Ende, specialist op het gebied van fireproof coatings, geven een masterclass over Passive Fire Protection (PFP). Met PFP worden gebouwen en installaties brandveiliger gemaakt, bijvoorbeeld door het gebruik van vuurbestendige muren of deuren. Zeker voor bedrijven die werken met ruwe olie, gassen en chemische stoffen is PFP essentieel. Tot nog toe werd veel gebruik gemaakt van cementgebonden componenten, maar deze hebben een korte levensduur en vormen na het verstrijken daarvan juist een risico. Jotun en Van der Ende gebruiken in plaats daarvan epoxy coating.

Emerson Process Management - ‘Kom van dat dak af!’

Emerson Proces Management heeft een aantal innovaties ontwikkeld waarmee gebruikers tanks kunnen inspecteren zonder dat mensen het tankdak op hoeven. Dat zorgt voor betere controle, meer veiligheid en minder risico op incidenten. Bovendien is deze methode veel efficiënter dan wanneer controleurs daadwerkelijk omhoog moeten.

Systems Generator / ETT - Smart Scheduling Is het First Come First Served principe wel in het belang van

de klant? Hoe kan een planner de verwachte ligduur van een schip beter inschatten? Euro Tank Terminal en Systems Navigator onderzoeken de mogelijkheden van smart scheduling met als doel het verbeteren van de klanttevredenheid.

Toxguide - Lasrook: hoe minder hoe beter!

Toxguide geeft een update over de stand der techniek op het gebied van lasrook. Daarbij gaat het bedrijf in op de nieuwste normen voor lasrook en de vraag waarom de normen steeds strenger worden. Ook staat Toxguide stil bij de gevolgen voor de lasser en de vraag hoe werkgevers kunnen bijdragen aan de preventie van longkanker bij lassers. Lassers kunnen bijvoorbeeld worden gecontroleerd door middel van biomonitoring.

TNO / Malmberg / iTanks - Safety at Mainport Safety at Mainport (SAM) is een safety app voor alle mensen die met veiligheidsprocedures te maken hebben. Met deze app dragen TNO, Malmberg en iTanks bij aan de ambitie om de Rotterdamse haven nog veiliger te maken. SAM biedt aantrekkelijke veiligheidscases die zich aanpassen aan het vakgebied, de locatie of bij de geplande werkzaamheden. Zo kunnen gebruikers met de app oefenen voor een examen of samen met collega’s naar veiligheidscases kijken. Verder heeft de app een aparte module die rapportages bevat voor managers die inzicht willen krijgen in de voortgang per medewerker.

27

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 F_Beurs.indd 27

03-05-16 15:00

Innovatieplek Tegenwoordig heet de werf RDM Rotterdam en is het geen scheepswerf meer, maar een innovatieplek die plaats biedt aan ruim veertig bedrijven en verschillende onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Havenbedrijf Rotterdam en Hogeschool Rotterdam zijn de belangrijkste partijen die vorm geven aan het concept. De bedrijven kunnen bij RDM Rotterdam gebruik maken van hightech faciliteiten en samenwerken met de onderwijs- en

onderzoeksinstellingen. Zo dragen ze bij aan het slimmer maken van de Rotterdamse haven. Op deze plek komen nu met het iTanks Innovatie Paviljoen XL, kortweg IPXL, verleden en toekomst samen. Met de nadruk op toekomst, want tijdens het innovatiefestival is de blik naar voren gericht. Op de pop-up beurs presenteren startups en sponsoren hun innovaties, zijn er nieuwe trends en technologieën te ontdekken, worden er brainstorms en lezingen gehouden en masterclasses gegeven. ■

RABOBANK START UP STAGE

ITANKS XPERIENCE DOCK

09.30 - 09.45 Key Note (Gerard Zwartkruis, Directeur Bedrijven bij Rabobank) 09.45 - 10.00 Innovatiepitches door start ups 10.00 - 11.00 Financial District met Meet & Grow met diverse financiële dienstverleners 11.00 - 12.00 Legal Desk voor juridisch advies 12.30 - 12.45 Key Note 12.45 - 13.00 Innovatiepitches door eindgebruikers 13.00 - 14.00 Innovation District met diverse innovatielabs, nieuwste trends en technologieën 13.30 – 14.45 “Innovation Experience” – Jules Dock 16.00 - 16.15 Surprise Act / Mystery Guest 16.15 - 16.30 Closing Pitches 16.30 – 18.00 iTanks Netwerk Borrel

10.00 - 10.45 Masterclass Futureproof Passive Fire Protection (Jotun / van der Ende) 11.00 - 11.45 Masterclass ‘Kom van dat dak af!’

(Emerson Process Management) 13.00 - 13.45 Masterclass Smart Scheduling (Systems Navigator / ETT) 14.00 - 14.45 Masterclass Lasrook: Hoe minder, hoe beter (Toxguide) 15.00 - 15.45 Masterclass Safety at Mainport (TNO / Malmberg / iTanks) 16.30 – 18.00 iTanks Netwerk Borrel

28

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 F_Beurs.indd 28

03-05-16 15:00

Column

Disruptie ontstaat misschien juist daar waar je het niet snel verwacht.

Het zichtbare onzichtbare

D

e kans is vrij groot dat de straat waar u woont de laatste twintig jaar geen grote veranderingen heeft ondergaan. Het groen is gegroeid, meer en moderne auto’s zijn in het straatbeeld gekomen, de straat is vernieuwd en er zijn afvalcontainers gekomen. Niet echt veranderingen waarvan zal worden gezegd dat die voortkomen uit disruptieve ontwikkelingen.

Huis als informatieleverancier Dit betreft het zichtbare deel. Voor het meer onzichtbare gaat dit niet op: een steeds groter deel van de auto’s rijdt elektrisch en daarmee duurzaam en uw huis is een groot communicatiecentrum met de rest van de wereld geworden. Mogelijk bent u een verzamelpunt in uw straat voor pakketjes van buren die niet thuis zijn en daarmee onderdeel van een stadsdistributiesysteem geworden. En u werkt regelmatig thuis waardoor de woonkamer ook kantoor is geworden.

Er komt nog meer op ons af: uw huis wordt een eigen productiefabriek door 3D-printers die u thuis gaat gebruiken. Afval wordt direct door uzelf verwerkt voor hergebruik en dus een vuilverwerkingspunt. Uw huis komt vol met sensoren te zitten en wordt gekoppeld aan de cloud en onderdeel van een imposant Internet of Things-netwerk en daarmee een informatieleverancier.

Zelfrijdende auto’s zullen de straat vullen en vormen een op maat gemaakt mobiliteitsservice voor u. Ontwikkelingen die onze samenleving behoorlijk anders vorm zullen geven. Maar uw straat zal er wederom niet heel erg door veranderen, hoewel er mogelijk minder parkeerplaatsen nodig zullen zijn en minder afvalcontainers.

Revoluties op de achtergrond Aan de buitenkant is het lastig om het disruptieve van nieuwe technologieën te zien, maar ondertussen zijn er op de achtergrond revoluties gaande die vertrouwde patronen en werkwijzen behoorlijk op de schop gooien. Ik had deze ervaring ook toen ik een aantal jaren geleden door Silicon Valley reed. Toch het walhalla van vernieuwing. Maar als je er doorheen rijdt absoluut niet zichtbaar, het gebied is zelfs eerder saai; het gebeurt

achter de bedrijfsdeuren. Zo ook op de RDM Campus.

Wandelend door de onderwijs- en bedrijfshallen moet je goed kijken wat er werkelijk gaande is om de dynamiek te ontdekken. Het oogt rustig en medewerkers en studenten doen er op het oog hun normale ding. Maar ondertussen worden in de verschillende labs en lokalen nieuwe technologieën uitgeprobeerd of ontwikkeld die onderdeel uitmaken van de disruptieve ontwikkelingen waar tegenwoordig zo over wordt gesproken. Mooie voorbeelden zijn het werken met metaalprinters, vliegen met drones en het ontwikkelen van de scheepsbrug van de toekomst.

Heftige dynamiek Ondertussen wordt er ook impliciet gewerkt aan de nieuwe competenties die nodig zijn op de arbeidsmarkt en worden onderwijscurricula aangepast aan de toekomstige eisen. De bedrijven die op RDM actief zijn, begrijpen dat ze in moeten spelen op en meebewegen met deze veranderingen. Niet alleen door te experimenteren met nieuwe technologieën, maar ook door zichzelf de vraag te stellen of in hun branche een Uber of Airbnb kan opstaan en hoe daar dan mee om te gaan. Of, om voorgaande voorbeelden te gebruiken, de burger die niet alleen onderdeel wordt van het waardecreatieproces dat voorheen binnen bedrijfsmuren plaatsvond, maar zelfs concurrent als er zelf gaat worden geproduceerd. Disruptie ontstaat misschien juist daar waar je het niet snel verwacht.

De rust en het herkenbare zijn misleidend. Achter deze façade is een heftige dynamiek gaande die vergaande veranderingen (gaan) veroorzaken waar we op de RDM Campus sterk op inzetten. Maar laten we dit onzichtbare dan wel meer zichtbaar maken. Een mooie uitdaging voor Rotterdam.

Ir Kees Machielse Lector Transitie van de haven, Hogeschool Rotterdam

29

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILI01 X_Column.indd 29

03-05-16 15:02

Partners

iTanks partners Premium partners

Hogeschool Rotterdam

Shell

Accenture

Refine

Spie

BP

ORTEC

VOPAK

Burdock

Port of Rotterdam

VTTI

Engie

Q8

Dura Vermeer

Rabobank

Innovatie partners

Huntsman

Social Brothers

BDO

Maasvlakte Olie Terminal

Standic

Boskalis

Maintenance Next

TEAM Terminal

Brand

OCI Nitrogen

TNO

Gouda Vuurvast

Roodhart group

Netwerk partners

De Jong

Geldof

Agidens

Delta Controls

GS-Hydro

A. Hak

Delta Team

Hakkers

Altena

DNM International

HCI

Articom

Doornbos

Hempel

Ecoloss

HMT

BakerCorp

Econosto

Hoegen

Ballast Nedam

Emerson

Hofstede

Bilfinger

Enigma

Houweling

BK Groep

Europem

HPG projects

Cegelec

Ferris

IGL

FMJ Elektro

Imbema Cleton

FNC

International Paint

Conway

Flash Services

Inventure

Compass

FreelanceFactoring

Ivens

CTP Industrial Maintenance

G4S

JLT

Atlas Copco

Rental

Citta Romana KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA

Cofely Fabricom

30

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILA01 L Matrix.indd 30

03-05-16 15:03

PARTNERS ITANKS EN PETROCHEM PLATFORM iTanks initieert en katalyseert innovatietrajecten in samenwerking met ondernemers, kennispartners en financiers. Hun partners maken het mogelijk om ideeën snel te kunnen ontwikkelen tot innovaties. Een groot aantal van deze partners is ook verbonden aan het Petrochem platform (zij zijn vermeld met logo). Dit platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen voor een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Jongia

Quintiq

Tauw

Jotun

Reym

TCC

Kalibra

Rockwell

Tebodin

Kenbri

Rockwool

Tebulo Engineering

KH Engineering

Rohrer Group

Termo Electro Dordrecht

KOKS Group

Rosen

T-Gradin

Lekkerkerker

Saba Dinxperlo

TMS Industrial Servicis

Libbenga

Safety Changer

Translas

Linde Gas Benelux

Sarens

Ureason

Limas

Schneider Electric

Van der Ende

Logic Vision

Secure Logistics

Van Steenderen Mainportlawyers

LT People

Semiotic labs

Vaporsol

Mammoet

Servicis Wolter & Dros

Venko groep

Mercon

Sheqtrack

Vicoma Engineering

M.J. Van Riel

Sky Access

VIRO

Mourik

Sloot Tankbouw

Perfact Group

Stopaq

VSH Fittings

PHENICS

Stork

Wiko

Pielkenrood

Storm Industriediensten

Zeeland Supply

PNO

Sweco

ZERO Fire Systems

Polygon

TACON

Prima Plan

Tank Techniek

Kennis & Media partners

Industrielinqs

Universiteit Twente

Collin Crowdfund

Jules Dock

World Class Maintenance

Cranfield

NL Innoveert

Worldhotel Wings

Eendracht

Port Pictures

YES!Delft

Energy platform

Portstream

ZAAM

Erasmus

Sonic Voyage

IIR

TNO

Sloot Tankbouw

GROEP

Visser & Smit Hanab

31

LIGHTZMAGAZINE 1 - 2016

ILA01 L Matrix.indd 31

03-05-16 15:03

ILI01 Advertenties.indd 32

03-05-16 15:09