ILQS04-2020

DECEMBER2020 2020 SEPTEMBER

industrie linqs

VERBINDT INDUSTRIĂ‹LE KETENS industrielinqs | 04 | 2020

8 15:21

www.industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Route naar groene chemie is geen rechte lijn Thema Digitalisering:

Prorail wil omgaan terug naar Flexibeler methoger stroom veiligheidsniveau

Omslag los Ilinqs 4-2020.indd 1

Partners ondersteunen Shell bij Energietranstie kost complexe turnarounds 52 miljard euro

Alco Energy: Van drie naar twee Gunvor stops perbegint jaar alsnog aan uitgestelde stop

11:49 02-12-20 11:05

BijBij OMV GAS gaan flexibiliteit enen exceptionele service samen met dede internationale OMV GAS gaan flexibiliteit exceptionele service samen met internationale kennis en financiĂŤle kracht van de OMV Group.

Wij leveren aardgasoplossingen opop maat kennis en financiĂŤle kracht van de OMV Group. Wij leveren aardgasoplossingen maat aan grote Europese klanten en distributeurs.

Onze flexibele prijsen leveringsconcepten aan grote Europese klanten en distributeurs. Onze flexibele prijs- en leveringsconcepten evenals gedetailleerde kennis van dede markt zorgen ervoor datdat onze producten perfect evenals gedetailleerde kennis van markt zorgen ervoor onze producten perfect aansluiten op uw specifieke behoeften.

Neem contact met ons op als u wilt weten hoe aansluiten op uw specifieke behoeften. Neem contact met ons op als u wilt weten hoe onze aardgasoplossingen uw bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl onze aardgasoplossingen uw bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl

A_Voorplaat.indd 210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd Omslag los Ilinqs2 4-2020.indd 2 1 1 A_Voorplaat.indd 2 210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd

27.02.19 13:11 02-12-20 11:49 27.02.19 13:11

basis adv basis

COMMENTAAR

3

Klimaatcrisis De eerste hoorzittingen met Milieudefensie zijn begonnen over de klimaatzaak tegen Shell. In navolging van de Urgenda-zaak willen Milieudefensie, Greenpeace en vijf andere milieuorganisaties Shell dwingen de uitstoot met 45 procent te verlagen in 2030.

Op zich is de gedachtegang van de milieuorganisaties wel te volgen. Als twintig bedrijven verantwoordelijk zijn voor één derde van de wereldwijde CO2-uitstoot, dan pak je die bedrijven aan. En Shell stond in het lijstje dat The Guardian hierover vorig jaar publiceerde. Toch kan je er de nodige vraagtekens bij zetten. Ten eerste is het de vraag of de rechter bedrijven mag afdwingen dit soort drastische ingrepen door te voeren. Ten tweede kan je je afvragen of zo’n ingreep tot een daadwerkelijke daling van de CO2-uitstoot leidt of slechts tot een verschuiving in de markt.

Ongeacht de uitspraak van de rechter en waarschijnlijk ook nog het Hof en de Hoge Raad worden de duurzame alternatieven wel steeds interessanter. Maar of die in het tempo kunnen meegaan waarop de grote oliemaatschappijen moeten terugschakelen, is onder meer afhankelijk van maatschappelijke keuzes. De gemiddelde consument gaat tot nog toe echter voor de goedkoopste en daarmee minst duurzame optie. Bovendien staat het aandeel duurzame elektriciteit en grondstoffen nog niet in verhouding met het dagelijkse gebruik van fossiele brand- en grondstoffen. Het kost nog veel tijd om dat gat te dichten. Het wordt dan ook steeds duidelijker dat individuele bedrijven, landen en zelfs continenten het tij niet kunnen keren. Hoewel het level playing field te pas en te onpas als excuus wordt gebruikt, hebben de klagers wel een grond. Een gezond emissiehandelssysteem zet meer zoden aan de dijk dan rechtszaken tegen individuele bedrijven. Neemt overigens niet weg dat bedrijven zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Het goede nieuws is dat de tijd rijp lijkt voor een boost in groene chemie, groene, blauwe en turquoise waterstof en elektrificatie.

Ik denk dat de toekomstvisie van milieuorganisaties en energie- en chemiebedrijven dichter bij elkaar liggen dan ooit. Alleen het tempo is nu nog onderdeel van discussie. De coronacrisis heeft laten zien dat als de nood hoog is, wereldwijde samenwerking mogelijk is. En dat kennisbundeling in combinatie met de nodige financiële steun jarenlange ontwikkeltrajecten kan verkorten. De hoop ligt dan ook bij politiek leiderschap. En die leiders kiezen we nog altijd zelf.

David van Baarle hoofdredacteur

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 abonnementen@industrielinqs.nl

Colofon

Nummer 4 - 2020

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 155 1021 KP Amsterdam 020 3122 088 Naamloos-2 1

Commercieel team Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl Pascal van der Molen 06 26 929 688 pascal@industrielinqs.nl

31-07-20 14:43

Lay-out Bureau OMA BV, Wehl

Hoofdredactie Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl David van Baarle 020 3122 082 david@industrielinqs.nl

Cover

Timo Reisiger Fotografie (hoofdfoto), Tennet, Shell, Erik Matser|Alco Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Rob Koppenol

Eindredactie Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 redactie@industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

rob@jetvertising.nl | 070 3990 000

Arthur Middendorp

arthur@jetvertising.nl | 070 3990 000

Redactie Dagmar Aarts 020 3122 084 redactie@industrielinqs.nl

Breg

Wim

Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Dagmar

David

Liesbeth

Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE Introductie NL/BE Overig buitenland Proefabonnement 3 mnd Studenten Losse verkoopprijs

€ 133,00 € 99,75 € 155,00 € 30,50 € 43,00 € 19,00

Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw

Miriam

Pascal

opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Overige vragen kunt u stellen per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2667-1123 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

Suzanne

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

B_Commentaar-Colofon.indd 3

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:59

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs

Verbindt industriële ketens Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

www.ind ustrielinq s.nl www.ind ustrielinq s.nl

industrie linqs

SEPTEMB SEPTEM 2020 BERER2020

VERBI NDT INDUS TRIËLE KETEN S Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Industrielinqs inspireert en verbindt met actuele berichtgeving, wekelijkse nieuwsbrieven, online talkshows en diverse evenementen.

Abonnees van het magazine Industrielinqs krijgen meer: • Acht edities Industrielinqs per jaar, met onder andere de projectendatabase • Industrielinqs Catalogus in de winterperiode • Industrielinqs Project & Innovatie update in de zomerperiode • Twee digitale edities Industrielinqs • Toegang tot alle interviews, artikelen en edities op de website www.industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Aluminiumfabriek

als spil in de energietransi Corona verscherpt discussie

Prorail noodzaa wil terug naar k shutdow ns hoger veiligheidsniveau

Samenwerking waterketens Energietranstie bespaart systeemkost kosten

52 miljard euro

tie

Zijn micro-organismen fabrieke

Gunvor van begint alsnog de toekoms t? aan uitgestelde stop

n

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

A_Voorplaat.indd 1 09-09-20 10:17

Ga direct naar industrielinqs.nl/abonneren en blijf anderen voor Aboadv ILINQS halve liggend.indd 1

ILINQS04 Advertenties.indd 4

09-09-20 10:19

02-12-20 11:01

INHOUD

5

10 INTERVIEW Route naar groene chemie is geen rechte lijn

De Green Chemistry Campus zet de eerste schreden op het groene chemie pad. Dat wil echter niet zeggen dat de hele route al is uitgestippeld. De nieuwe directeur Connie Paasse ziet in ieder geval een markt ontstaan met een hoge toegevoegde waarde. ‘We zullen vele parallelle paden moeten bewandelen om fossiele brandstoffen te vervangen. Dus gaat groene chemie hand in hand met de energietransitie en de circulaire economie.’

16 THEMA DIGITALISERING Flexibeler omgaan met stroom

De leveringszekerheid van de Nederlandse en Noordwest-Europese elektriciteitsvoorziening komt in de periode tot 2035 meer onder druk te staan. Door het toenemende aandeel van opwekking uit wind en zon, neemt de behoefte aan flexibiliteit toe. Wil de industrie gebruik kunnen blijven maken van betrouwbare betaalbare stroom dan moet ze flexibeler worden door bijvoorbeeld af te kunnen schakelen op momenten van schaarste. Uit onderzoek van DNV GL blijkt dat ze daar nog niet klaar voor is. De kosten zijn nog onduidelijk en de ‘sence of urgency’ mist. Daarbij komt ook nog eens dat het veel vraagt van de industrie om systemen hier goed voor in te richten.1

Supersterke vezel gemaakt van 22 ENLIGHTENMENTZ biobased grondstoffen Teijin Aramid is er in geslaagd om haar supersterke vezel Twaron met biobased grondstoffen te produceren. Dat maakte het bedrijf bekend tijdens het evenement Chemport Connect - Biobased & Circular Polymers.

Partners ondersteunen Shell bij complexe 24 PROJECT turnarounds Complexiteit komt in vele vormen. Turnaround manager Aura Cuellar van Shell Moerdijk werkte vorig jaar nog aan de technisch meest complexe turnaround van Shell Moerdijk ooit uitgevoerd. Maar ook de twee kleinere stops die ze dit jaar uitvoerde, hadden wat betreft coronamaatregelen hun eigen uitdagingen. In beide gevallen is nauwe samenwerking tussen opdrachtgever en contractors, of partners, cruciaal.

26 PROJECT Van drie naar twee stops per jaar

Alco Energy Rotterdam, Europa’s grootste producent van bio-ethanol, veevoeder en groene CO2, kent jaarlijks drie stops van vijf dagen: in maart, juli en november. De juli-stop sloeg het bedrijf vanwege de pandemie over, die van november is vervroegd uitgevoerd. Ondanks de sterker vervuilde installatie was maar een stukje van de extra geplande stopdag nodig.

En verder

6 Actueel 15 Waterstof staat niet op zichzelf 20 Veiligheid, kwaliteit en planning zijn essentieel 30 Streetview in de industrie 34 Projecten 40 Lagere impact waterbehandeling voor de industrie 42 Bier brouwen met ijzerpoeder

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

C_Inhoud.indd 5

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:57

6

ACTUEEL

Kort nieuws

Coronaproof werken krijgt positief staartje

Braskem, een Braziliaanse producent van biopolymeren, heeft zijn opslagplaats voor biopolymeren (bioplastics) verplaatst van Antwerpen naar Rotterdam. Hiermee wordt de Nederlandse havenstad volgens Braskem de grootste doorvoerder van bioplastics in Europa.

Het petrochemische bedrijf ziet een belangrijke rol weggelegd voor Rotterdam. Daarom heeft het zijn opslagplaats voor biopolymeren verplaatst. Het nieuwe opslagcentrum wordt de aanvaarroute van alle biopolymeren voor de Europese en Aziatische markt.

Europa speelt een belangrijke rol in de strategie van Braskem om duurzamer te worden.

De onderneming wil in 2030 een afname van 15 procent CO2-uitstoot van hun bedrijfsproces hebben. In 2050 wil Braskem CO2-neutraal zijn. Sinds 2008 is de CO2-uitstoot van het bedrijf al met 21 procent verlaagd. Ook richt de producent van biopoymeren zich op plastic afval. Zo moet het productportfolio in 2025 uit 300.000 ton productoplossingen met gerecycled materiaal bestaan. In 2030 is dat 1 miljoen ton.

Delamine heeft haar turnaround succesvol afgerond. Opvallend is dat het werken in kleine groepen tijdens de stop heel goed is bevallen.

www.industrielinqs.nl

D_Actueel.indd 6

Bouw bio-LNG-installatie begonnen Nordsol is begonnen met de bouw van haar bio-LNG-installatie. Deze komt op het terrein van Renewi in Amsterdam te staan. Shell gaat het bio-LNG aan haar klanten verkopen.

Met de ontwikkeling van deze productielocatie in Amsterdam Westpoort wordt de weg vrijgemaakt voor de eerste Nederlandse bio-LNG. Renewi haalt in heel Nederland organisch afval op, zoals producten van supermarkten die over de datum zijn. Vervolgens bewerkt Renewi het afval en zet het in vergisters om in biogas. De nieuwe bio-LNG-installatie, eigendom van Nordsol, verwerkt het biogas tot bio-LNG. Shell verkoopt deze bio-LNG bij haar LNG-tankstations.

Omdat bio-LNG wordt gemaakt van organisch afval, stoot deze brandstof bij gebruik veel minder CO2 uit dan conventionele diesel. Renewi, Nordsol en Shell verwach-

ten daarom dat bio-LNG in de komende jaren een belangrijke rol gaat spelen in de verduurzaming van het zware weg- en watertransport.

Ook het productieproces zorgt voor CO2-reductie. Biogas bestaat uit ongeveer 60 procent methaan en 40 procent koolstofdioxide (CO2). Technologie van Nordsol maakt het mogelijk om zuiver methaan efficiënt van biogas te scheiden en te vervloeien tot bio-LNG. Het CO2-bijproduct wordt hergebruikt in de industrie. Dit proces leidt tot een volledig CO2-neutrale brandstof.

De installatie kan al over een jaar operationeel zijn, doordat gestandaardiseerde modules elders worden gebouwd en op het terrein van Renewi op elkaar worden aangesloten. Per jaar kan de installatie straks 3.4 kiloton bio-LNG produceren. Dat staat gelijk aan zo’n 13 miljoen CO2- neutrale kilometers van een gemiddelde vrachtwagen.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

FOTO: DELAMINE

Chemiebedrijf Vynova produceert pvc-gamma met circulair ethyleen op basis van gemengd plastic afval. Het bedrijf wil zo bijdragen aan het duurzaam beheer van plastic afvalstromen.

Het nieuwe PVC wordt geproduceerd met behulp van ethyleen op basis van pyrolyse-olie.

Deze olie wordt via pyrolyse gewonnen uit gemengd plastic afval. Pyrolyse is een chemisch recyclingproces waarbij kunststofafval in de afwezigheid van zuurstof wordt verhit, zodat het wordt afgebroken tot producten die verder kunnen worden verwerkt tot een chemische grondstof. Zoals in dit geval ethyleen.

De pyrolyse-olie vervangt conventionele fossiele grondstoffen, wat zorgt voor een vermindering van de CO2-uitstoot met vijftig procent. Petrochemiebedrijf Sabic levert het circulaire ethyleen aan Vynova vanuit zijn productielocatie in Geleen.

Het nieuwe pvc-gamma is geschikt voor zowel harde als zachte pvc-toepassingen. Het kan net zo worden verwerkt als conventioneel pvc. Het nieuwe pvc-gamma wordt in een eerste fase geproduceerd in de vestigingen van Vynova in Beek (Nederland) en Mazingarbe (Frankrijk). De Belgische vestiging in Tessenderlo produceert zal het monomeer dat de basis vormt van het nieuwe pvc-gamma.

Tijdens de turnaround was op piekdagen 250 man op de site aan het werk. Zij hebben 150 inspecties uitgevoerd, bijna driehonderd klussen aangepakt en verschillende tie-ins gemaakt voor de nieuwe crystallizer.

Deze 25 meter hoge en 84 ton wegende kolom gaat een processtroom verder indampen en bespaart het bedrijf overall een hoop energie. Dankzij een slim ontwerp in combinatie met de juiste materiaalkeuze is een efficiënt gebruik van de restwarmte in opeenvolgende processtappen mogelijk.

Het oorspronkelijke plan was om de kritallisator al bij de voorjaarsstop in gebruik te nemen.

De aanvoer van de installatie uit Spanje was vanwege corona echter vertraagd. Daardoor kon Delamine de kristallisator pas inhijsen tijdens de turnaround in het najaar.

Naast de gebruikelijke veiligheidsregels hebben Delamine en vaste onderhoudscontractor

Stork diverse extra maatregelen genomen om coronaproof te werken. Zo begonnen ze een week voorafgaand aan de stop al met kleinschalige kick-off meetings. Op die manier bleven rijen bij de poort en de contactmomenten zo klein mogelijk.

Dat bleek bijzonder gunstig uit te pakken.

Omdat de groepen kleiner waren, was er een heel direct contact met de mensen mogelijk. Bovendien had het overgrote deel van de mensen in de week voor de start van de turnaround al een toegangspas en persoonlijke beschermingsmiddelen.

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:55

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

7

Rotterdam investeert 100 miljoen in duurzame industrie

De investeringsimpuls wordt gedaan uit het energietransitiefonds van de gemeente, dat is gevuld met de opbrengsten van de verkoop van energiebedrijf Eneco. Naast de 100 miljoen voor duurzame bedrijven komt er ook 30 miljoen beschikbaar voor duurzaamheidsleningen aan kleinere bedrijven en particulieren. Het energietransitiefonds is een revolverend fonds, dat houdt in dat de opbrengsten uit investeringen terugvloeien in het fonds zodat er weer nieuwe investeringen mee kunnen worden gedaan.

Het Energietransitiefonds heeft als belangrijkste doel de uitstoot

FOTO: PIXABAY

De gemeente Rotterdam trekt 100 miljoen euro uit voor investeringen in grote duurzame projecten in Rotterdam, zoals recycling van plastics, infrastructuur voor waterstof, grootschalige opslag van energie en elektrificatie van de industrie en vervoer. Met die investeringen wil de gemeente de energietransitie versnellen.

van CO2 te verminderen, de luchtkwaliteit te verbeteren en het gebruik van grondstoffen te verminderen. Projecten en bedrijven die hieraan willen bijdragen lopen vaak aan tegen een gebrek aan passende financieringsmogelijkheden. Waar de markt het laat liggen springt de gemeente Rotterdam nu in het gat.

Een nieuw te bouwen ontziltingsinstallatie in de haven van Antwerpen pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet het om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector.

Daardoor hoeven chemiebedrijven voor bepaalde productieprocessen niet langer drinkwater uit het Albertkanaal te gebruiken. Dit betekent in de opstartfase al een besparing van miljoenen liters drinkwater per jaar.

De Amerikaanse investeringsmaatschappij Avaio, in samenwerking met Aecom, sloot een intentieverklaring met Covestro om de waterfabriek op de terreinen van het chemiebedrijf te bouwen. De installatie bevoorraadt via een pijpleiding ook het naburige Evonik en is erop voorzien dat

ook andere chemiebedrijven erop kunnen aansluiten.

Covestro en Evonik kunnen hun drinkwatergebruik met liefst 98 procent terugdringen.

Beide bedrijven gebruiken drinkwater straks enkel nog voor sanitaire toepassingen. De omzetting van dokwater naar proceswater vermindert niet enkel de druk op de drinkwatervoorziening maar biedt ook kwaliteits- en milieuvoordelen. Zo is de zoutlast, of de concentratie aan mineralen, van proceswater vijf keer lager dan van drinkwater. Doordat het water minder zout bevat, is het beter geschikt voor chemie-installaties. Dat betekent minder watergebruik, minder afvalwater en minder chemicaliĂŤn voor waterbehandeling.

Avaio en Aecom willen begin volgend jaar starten met de aanvraag van de nodige ver-

FOTO: ADOBESTOCK

Chemie schakelt over op dokwater Antwerpse haven

gunningen. Avaio verwacht medio 2022 te beginnen met de bouw van de installatie.

Die zou in 2024 operationeel moeten zijn.

De investeerders streven ernaar om de ontziltingsinstallatie te laten draaien op groene stroom. De waterfabriek is ook uitgerust met de juiste technologie om in een latere fase gezuiverd afvalwater te hergebruiken.

Alle vijf eenheden Eemscentrale terug in gebruik Na anderhalf jaar stilstand heeft Engie ook haar vijfde eenheid van de Eemscentrale weer terug in gebruik genomen. EC3 onderging een complete revisie van de gasturbine, stoomturbine en generator en kreeg een nieuw besturingssysteem.

Twee maanden geleden nam het bedrijf eenheid EC4 al terug in bedrijf nadat

deze ruim 2,5 jaar in de mottenballen had gelegen. Ook deze STEG-eenheid onderging een complete revisie en kreeg een nieuw DCS-systeem. Beide eenheden hebben ieder een capaciteit van 350 megawatt.

Vijf jaar geleden zag de toekomst van de centrale er nog somber uit. De gasprijs was gewoonweg te hoog om te concurreren met bijvoorbeeld goedkope

kolenstroom. Bovendien was de vraag afgenomen als gevolg van de crisis.

Niet lang daarna keerde het tij. De stroomvraag nam toe, de gasprijs daalde en de CO2-prijs steeg. Daardoor verbeterde de positie van gascentrales ten opzichte van kolen. Van sluiting was geen sprake meer en in maart kondigde Engie aan de twee units van haar Eemscentrale weer uit de mottenballen te halen.

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 7

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:55

UW INSTALLATIE IN TOPCONDITIE ALTIJD EN OVERAL! Management van reserveonderdelen Installatie en projectmanagement Onderhoud en inspectie van alle merken vermogensschakelaars Onderhoudscontracten 24/7 storingsdienst

Hekendorpstraat 69 3079 DX Rotterdam +31(0)10 283 26 00 pz@santonswitchgear.com

www.santoncbs.com

Meld u nu aan voor de Industrielinqs Catalogus In januari 2021 verschijnt de nieuwe Industrielinqs Catalogus, de wegwijzer voor de industriële delta. Deze catalogus biedt een overzicht van leveranciers van producten en diensten voor onder andere de olie- en chemische industrie, de energie-, water- en gassenmarkt en de professionele onderhoudssector.

INDUSTRIELINQS CATALOGUS 2020

Improve sustainability wit h Alfa Laval Compabloc

20

Tot 18 december kunt u uw bedrijf opgeven voor de Industrielinqs Catalogus. Een basisvermelding kost niets. Maar wilt u meer tekst en zichtbaarheid kies dan voor een vermelding met een uitgebreide beschrijving van maximaal 300 woorden, een foto en logo. U kunt kiezen voor een online vermelding, zichtbaarheid in de papieren uitgave die eenmaal per jaar uitkomt of voor beide.

The champion of heat

exchange

Compabloc is an unrivalled champion that stands out among other heat exchangers – including other welded bloc-type designs. The difference comes from unique innovations that Alfa Laval has developed based on our decades of experience in thermal transfer. These features enable more reliable and efficient performanc e, helping you to save energy and improve your sustainability.

C-Weld™

Superior cleaning and extended performance

SmartClean™

Fast and efficient flushing of fouling material

XCore™

Advanced design for higher pressures

ALOnsite™

Qualified support at your facility

Contact your local Alfa Laval representative or visit www.alfalaval.nl/comp abloc to learn more.

Gids voor de industri ële delta ∙ www.industriel inqs.nl

20 A cover.indd 1

IlinqsCAT2020 omslag

los.indd 1 16-01-20 16:36 14-01-20 09:59

In de editie van 2021 besteden we aandacht aan de volgende thema's: Maintenance, Transitie, Veiligheid en Digitalisering. Rond die thema's kunt u een artikel afnemen.

Heeft u interesse in deze commerciële mogelijkheden of wilt u een advertentie plaatsen, neem dan contact op met Jetvertising: Rob Koppenol, rob@jetvertising.nl of bel 070 399 00 00.

Ga direct naar www.industrielinqs.nl/bedrijven-catalogus ILINQS catalogus 2021.indd 1 iLinqs IPP cataloguswerving Liggend.indd 43

ILINQS04 Advertenties.indd 8

30-10-20 12:47 23-10-2018 12:46:11

02-12-20 11:02

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

9

ProjectONE van Ineos over eerste horde

Voor ProjectONE ontwikkelt Ineos in de haven van Antwerpen nu nog braakliggend terrein. Het bedrijf heeft niet gebruikte delen van concessies van buurbedrijven overgenomen. Het bedrijf gaat er een PDH-unit (propaandehydrogenering), een ethaantank en een ethaankraker bouwen. De PDH-unit en de ethaankraker gaan respectievelijk propaan omzetten in propeen, en ethaan in etheen.

Dit zijn grondstoffen voor de productie van diverse chemicaliën in verschillende vestigingen van Ineos in België en in Europa.

In de loop der jaren is er op de braakliggende terreinen vegetatie ontstaan. Daarom omvatte de omgevingsvergunning voor de voorbereidende werken een verzoek tot het rooien van bomen. Eind 2019 kende de Provincie Antwerpen de omgevingsvergunning al toe aan Ineos. Maar verschillende natuur- en klimaatorganisaties dienden een bezwaarschrift in tegen het weghalen van de bomen.

FOTO: INEOS

Ineos kan weer door met ProjectONE. Het bedrijf heeft alsnog een omgevingsvergunning gekregen voor de voorbereidende werken van het project. Daarmee kan het eindelijk beginnen met het bouwrijp maken van de terreinen in Lillo.

Ineos had in de aanvraag al geprobeerd eventuele bezwaarmakers tegemoet te komen met de belofte om 22 hectare aan bomen ouder dan 22 jaar te vervangen door 55 hectare bos in Vlaanderen.

Het mocht niet baten. Het dossier kwam op het bord van de Vlaamse regering terecht.

Eind oktober heeft minister Demir (Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme) alsnog groen licht gegeven voor de voorbereidende werken van ProjectONE. Het complexe project vergt naast tijd overigens ook een steeds grotere investering. Die staat nu op vijf miljard euro.

BASF Heerenveen kijkt terug op succesvolle onderhoudsstop BASF in Heerenveen heeft een succesvolle onderhoudsstop achter de rug.

Alle drie fabrieken op de site lagen drie weken stil om onderhoudswerkzaamheden, inspecties, kalibraties en aanpassingen aan de installaties uit te voeren.

In totaal voerden 65 externe bedrijven 269 werkzaamheden door. Zo’n 150 extra contractors per dag waren op de locatie aanwezig. Er zijn geen noemenswaardige incidenten voorgevallen en het pakket

aan werkzaamheden kon volledig worden verricht binnen de geplande drie weken.

Natuurlijk waren er extra veiligheidsmaatregelen nodig als gevolg van COVID-19. Zo heeft BASF een contractor yard gebouwd, met een extra parkeerplaats en portiersloge. In deze barakken konden medewerkers zich omkleden, vergaderen en lunchen.

Twee extra medewerkers hielden toezicht op de algemene veiligheid en het naleven van de maatregelen.

BASF produceert in Heerenveen watergedragen harsen en dispersies voor de

drukinkt- en coatingindustrie. Het overgrote deel van de watergedragen polymeerproducten wordt gebruikt in inkten voor voedselverpakkingen. Daarnaast maakt het bedrijf er hoogwaardige additieven. Deze zorgen voor een optimale kleur en glans van verf en gaan schuimen tegen. De eerste productie op de site in Heerenveen begon 25 jaar geleden.

De onderhoudsstop duurde drie weken, van 26 oktober tot en met 13 november. Na de stop zijn alle fabrieken met succes weer opgestart.

Stoel van materiaal dat CO2 opneemt Tijdens een zoektocht naar een biobrandstof vanuit biologisch afvalmateriaal ontwikkelden twee onderzoekers per ongeluk een kleverige massa die een uniek hars bleek te zijn. Deze hars samen met hennepvezels is nu de basis van een nieuw materiaal waarmee de Drentse meubelfabrikant VepaDrentea stoelen maakt.

Het unieke biomateriaal is ontwikkeld door Plantics. Om van het biomateriaal

een hoogwaardige stoelkuip te maken is door Plantics en VepaDrentea twee jaar intensief samengewerkt. De vezels uit de hennep dienen als grondstof om de zitkuip van de stoel te maken. Het voordeel van hennep is dat het groeit zonder kunstmest of bestrijdingsmiddelen, nauwelijks water nodig heeft en het in Nederland wordt verbouwd.

Daarnaast is hennep sterk en neemt het CO2 op. Hierdoor heeft de productie van de stoel een negatieve CO2-voetafdruk.

Als bindmiddel is de biologische hars

gebruikt. De stoelen en barkrukken van het nieuwe materiaal worden geheel in Nederland geproduceerd. De onderstellen bestaan uit recyclebaar staal of PEFC-gecertificeerd hout. Het internationale PEFC keurmerk garandeert dat hout- en papierproducten afkomstig zijn uit een duurzaam beheerd bos en dat het bos in stand blijft. De onderdelen van de stoel zijn zo ontworpen dat ze na gebruik eenvoudig van elkaar gescheiden en kunnen worden hergebruikt.

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 9

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:55

INTERVIEW CONNIE PAASSE GREEN CHEMISTRY CAMPUS

FOTO’S: TIMO REISIGER FOTOGRAFIE

10

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_Interview.indd 10

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:32

11

Route naar groene chemie is geen rechte lijn De Green Chemistry Campus zet de eerste schreden op het groene chemie pad. Dat wil echter niet zeggen dat de hele route al is uitgestippeld. De nieuwe directeur Connie Paasse ziet in ieder geval een markt ontstaan met een hoge toegevoegde waarde. ‘We moeten vele parallelle paden bewandelen om fossiele brandstoffen te vervangen. Dus gaat groene chemie hand in hand met de energietransitie en de circulaire economie.’

David van Baarle

Het feit dat Connie Paasse directeur is geworden van de Green Chemistry Campus is een duidelijk signaal dat biochemie volwassen aan het worden is. De carrière van Paasse voltrok zich met name langs chemische en petrochemische bedrijven als Arkema, Purac, ICI en Shell. Met als laatste wapenfeit de rol van sitemanager bij de PTA-fabriek van BP in het Belgische Geel. Bedrijven met duidelijke fossiele roots. Alhoewel ze inmiddels ook een wending aan het maken zijn naar groene en duurzame alternatieven.

Sinds kort geeft ze leiding aan de business-accelerator voor opschaling van bio-circulaire innovaties. Ofwel de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom, dat grenst aan het terrein van Sabic. De campus biedt faciliteiten, ruimte en advies aan start-ups om op te schalen richting de markt voor groene chemische grondstoffen en toepassingen. Een markt die pakweg tien jaar geleden nog nauwelijks bestond. Samen

met partners in Zuidwest-Nederland maakt de campus onderdeel uit van de Circular Biobased Delta om de transitie richting een bio-circulaire economie te versnellen. De recente MKB-stimuleringsregeling van 1,2 miljoen euro van de provincie Noord-Brabant in samenwerking met de gemeente Bergen op Zoom en de campus is daar een goed voorbeeld van.

Urgentiebesef Paasse ziet dat de ‘sense of urgency’ de afgelopen jaren is gegroeid. ‘Zo’n ingrijpende transitie kan je niet forceren. Pas als we als maatschappij de keuze maken om geen fossiele brandstoffen meer te gebruiken, kunnen we de gevolgen daarvan accepteren. De klimaatmodellen zijn inmiddels alarmerend genoeg om mensen in beweging te krijgen. Die stellen steeds meer vragen aan de politiek die uiteindelijk ook bij de industrie terechtkomen. De chemische industrie wordt meer en meer gedwongen zich te mengen in

Connie Paasse voor TNO’s faciliteiten voor Diels Alder chemie naar functionele aromaten binnen Shared

‘De klimaatmodellen zijn inmiddels alarmerend genoeg om mensen in beweging te krijgen.’

Research Center Biorizon op de Green Chemistry Campus.

CONNIE PAASSE DIRECTEUR GREEN CHEMISTRY CAMPUS

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 11

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:32

12

INTERVIEW CONNIE PAASSE GREEN CHEMISTRY CAMPUS

Dat een groene chemische campus kan bijdragen aan de maatschappelijke roep om vergroening, daar is Paasse van overtuigd.

dit soort publieke discussies en positie te kiezen. Als consumenten aan bijvoorbeeld Unilever vragen of ze duurzamere verpakkingen willen gebruiken, sijpelt die vraag door naar de hele keten.’

Dat een groene chemische campus kan bijdragen aan de maatschappelijke roep om vergroening, daar is Paasse van overtuigd. ‘De ervaring die we hier opdoen, kunnen we straks grootschaliger in de industrie toepassen. Ik vind het ook leuk dat ik mijn ervaring in de chemische industrie nu kan inzetten om de volgende generatie klaar te stomen voor hún toekomstige industrie. Dat niet alle initiatieven tot volle wasdom komen, hoort daar ook bij. Het verschil tussen het lukken en niet lukken van innovatieve techniek is maar zo klein. Vaak is het een kwestie van de juiste tijd en de juiste markt aanboren. Daarom kan het ook zijn dat ideeën die tien jaar geleden al een keer zijn mislukt, nu wel de juiste voedingsbodem kunnen krijgen. We ondersteunen de start-ups en scale-ups in ieder geval zoveel mogelijk door ze ook op het financiële vak bij te staan of hun kennis van de markt en technologie bij te spijkeren.’ www.industrielinqs.nl

H_Interview.indd 12

Parallelle paden Met het Nederlandse Klimaatakkoord en de Europese Green Deal lijkt in ieder geval de weg vrijgemaakt voor een transitiepad naar emissieloze productie in 2050. Paasse: ‘Dertig jaar lijkt nog ver weg, maar in de chemie is dat eerlijk gezegd een kort tijdsbestek. Er staan meerdere chemische plants in Nederland die veel ouder zijn. De beslissingen die we nu nemen, kunnen dan ook nog lang na-ijlen. Dat geeft echter geen excuus om dan maar niets te doen. Sterker nog:

ik denk dat we als sector het lef moeten hebben om te dromen over waar we over dertig jaar staan. Als we dat niet kunnen, kunnen we het ook niet realiseren.

Misschien dat de droom niet helemaal uitkomt, maar je moet wel grote ambities hebben om een verandering in gang te zetten. We weten ook al van tevoren dat dat pad geen rechte lijn wordt. Er moeten vele parallelle paden tegelijkertijd moeten worden bewandeld. Zo kun je nu al uittellen dat we de hoeveelheden fossiele grondstoffen die we nu gebruiken niet één op één kunnen vervangen voor groene varianten. Daarvoor is eenvoudigweg te weinig land beschikbaar. Je moet dus tegelijkertijd nadenken over hoe je het grondstoffengebruik kunt terugdringen, hoe je plastics kunt hergebruiken en hoe je transportbrandstoffen kunt vervangen voor elektriciteit of bijvoorbeeld waterstof. Met de groene grondstoffen die worden ingezet voor de productie van hoogwaardige chemische grondstoffen zie je dat soms wordt geconcurreerd met de voedselketen. Ook daar moet de maatschappij de komende jaren keuzes maken. Als je direct concurreert met de menselijke consumptie,

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Techniek is in de energie- en grondstoffentransitie maar een deel van de oplossing. ‘En misschien nog wel het meest eenvoudige deel. Willen we echt overgaan naar groene grondstoffen en hernieuwbare energie dan moeten bijvoorbeeld ook de financiële systemen daar op worden afgestemd. De terugverdientijden van groene, kleinschalige projecten zijn soms wat langer dan de financiële markt gewend is. We moeten tegelijkertijd antwoord geven op de vraag welke nieuwe grondstoffen de plaats innemen voor de fossiele varianten en waar we ze vandaan gaan halen.’

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:32

13

trek je al snel aan het kortste eind. Veel van die voedingsstoffen gaan echter als veevoeder naar de vleesindustrie. Minder vlees eten zet dus ook wat betreft de beschikbaarheid van biogrondstoffen veel zoden aan de dijk. Tegelijkertijd moeten we ons niet blindstaren op de eigen productie. De Rotterdamse haven is nu al een hub voor groene grondstoffen. Ook de havens kijken inmiddels al welke goederen de industrie nu en in de toekomst nodig heeft.’

Bij al die ontwikkelingen moet je het einddoel niet uit het oog verliezen: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Paasse: ‘Je moet productieketens dan ook altijd tegen die meetlat leggen. In dat licht denk ik dat ook het afvangen en opslaan van CO2 een noodzakelijke tussenstap is om de doelen voor 2030 te kunnen halen.

Eerlijk gezegd vind ik dat de inzet van die afgevangen kooldioxide in chemische producten niet direct de beste route is. Tot nog toe kunnen planten dit veel efficiënter converteren naar waardevolle koolstofketens. Maar toch zijn ook dit wellicht routes die we moeten onderzoeken.’

Toegevoegde waarde De bijdrage van de Green Chemistry Campus is vooral gericht op het faciliteren van bio-circulaire start-ups en scale-ups om groene grondstoffen zo efficiënt mogelijk in te zetten. ‘We hebben in Nederland drie krakers die nafta als grondstof gebruiken. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om dezelfde processen te gebruiken, maar dan met een andere grondstof. Maar de vraag is of je niet beter de functionaliteit die al in de biogrondstoffen zit kunt behouden.

In cellulose zit de zuurstof al in het molecuul. Het is dan zonde dit eerst uit elkaar te halen om er vervolgens bij synthese weer terug te plaatsen. Het zou slimmer zijn om die functionaliteit in groene grondstoffen te gebruiken om direct hoogwaardigere producten te maken. TNO werkt bijvoorbeeld op de Green Chemistry Campus binnen Shared Research Center Biorizon aan de opschaling van bio-aromaten uit die cellulose.’

Tegelijkertijd zijn er natuurlijk biologische reststromen die lastiger zijn te

‘We gaan niet over op duurzame grondstoffen omdat de olie opraakt, maar omdat de alternatieven beter zijn.’

CONNIE PAASSE DIRECTEUR GREEN CHEMISTRY CAMPUS

converteren. ‘Die zijn misschien nog wel interessanter omdat ze per definitie niet concurreren met de voedselvoorziening.

Via vergassing of partiële pyrolyse is het mogelijk de biomassa terug te brengen tot bruikbare moleculen de basismoleculen.’

Binnen Biorizon onderzoekt TNO de productie van aromaten uit biomassa reststromen zoals dierlijke mest, gft en landbouwafval. Zowel C5-suikers als lignine en zelfs de houtachtige residuen kunnen via diverse technieken worden omgezet. Niet alleen in de bulkaromaten benzeen, tolueen en xyleen (BTX), maar ook in nieuwe functionele aromaten die bijvoorbeeld zorgen voor een betere UV-stabiliteit, meer glans of hogere weerbestendigheid. Er is dan ook veel interesse vanuit onder meer fabrikanten van coatings, lijmen, polyurethaanschuim en high-end smeermiddelen.

Daarnaast worden de aromaten gebruikt voor diverse soorten plastic.

Nieuwe grenzen Paasse is dan ook zeer positief over de voedingsbodem in Nederland voor groene chemie. ‘We merken dat steeds meer klanten willen betalen voor duurzamere oplossingen die vaak beter presteren en dat de overheid steeds meer durft te sturen. We gaan niet over op duurzame grondstoffen omdat de olie opraakt, maar omdat de alternatieven beter zijn. Veel hangt dan ook af van een eerlijke CO2-prijs, maar ook van de ruimte die ondernemers krijgen om de grenzen op te zoeken.

Ik zou zelfs willen zeggen dat we met zijn allen nieuwe grenzen moeten definiëren. We moeten als samen­ leving durven bepalen wat logische oplossingen zijn en niet direct in de verdediging schieten als zaken net iets anders uitpakken. We gaan een onzekere toekomst tegemoet, maar als we dat goed aanpakken wel een veel mooiere en schonere.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 13

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:32

Onderhoud en bescherming van opslagtanks in agressieve omgevingen Betonnen structuren, zoals opslagtanks voor afvalwater, worden vaak blootgesteld aan agressieve invloeden. Biogene zuren tasten het beton aan, scheuren ontstaan, zuren dringen verder door, het beton brokkelt af en de structuur wordt onbruikbaar. De nieuwe coating MasterSeal 7000-CR gebaseerd op de nieuwe technologie Xolutec™ biedt een weerstand tegen extreme chemische invloeden met de juiste elasticiteit om barsten in het beton van deze tanks doeltreffend te overbruggen. De levensduur van het beton wordt verlengd en het onderhoud vermindert aanzienlijk.

Voor meer informatie bezoek onze website of contacteer ons. www.master-builders-solutions.nl mbs-cc-be@mbcc-group.com Tel. +32 11 34 04 31

A brand of

industrie_210x297_okt 2020.indd 1 ILINQS04 Advertenties.indd 14

6/10/20 12:14 02-12-20 11:02

ACTUEEL 15

Waterstof staat niet op zichzelf Steeds duidelijker wordt dat waterstof op Investeringsbesluit Voor toekomstige afname van deze waterstof zijn er verzichzelf weinig uithaalt. Om de belofte in te schillende mogelijkheden op Chemelot zelf. Veel chemische lossen moeten hele ketens opnieuw worden processen gebruiken al grote volumes waterstof en ook voor ingericht. Bedrijven als RWE, OCI, Nouryon en nieuwe, vergroenende processen lijkt waterstof een belangrijke Engie, lijken daar al op voor te sorteren. Zo bouwsteen. Zo heeft chemiebedrijf Sabic grote plannen op moet circulair waterstof uit afval straks de pro- het gebied van chemische recycling van kunststoffen. Om daar via pyrolyse weer grondstoffen van te maken voor de chemie, ductie van kunstmest vergroenen. En groen waterstof en CO2 zijn interessante bouwstenen zijn wel extra zuiveringsstappen nodig. Zo zijn de stromen het beste van choor en fosfor te ontdoen via hydrogenering, ofwel voor methanol. het binden aan waterstof.

Wim Raaijen

Onlangs werd bekend dat RWE op industriepark Chemelot waterstof wil produceren uit organisch afval. Onder de naam Furec wil het Duitse energiebedrijf een installatie bouwen die het organische afval verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die vervolgens via vergassing om te zetten in circulaire waterstof.

Naast een vermindering van het aardgasverbruik op Chemelot, levert het een CO2- reductie op van 380.000 ton per jaar. De CO2 die vrijkomt bij de waterstofproductie kan in de toekomst worden afgevangen en opgeslagen of eventueel worden gebruikt als grondstof.

European Industry & Energy Summit Meer over deze plannen hoort u tijdens de European Industry & Energy Summit 2020 op 8 en 9 december. Tijdens dit livestream event zenden wij uit vanuit vier studio’s: Amsterdam, Eemshaven (Groningen Seaports), Rotterdam (Plant One Rotterdam) en Geleen (Brightsite Chemelot Campus).

We bespreken thema’s als Europese plannen, waterstof, infrastructuur, innovatie en systeemintegratie. Verschillende partners presenteren hun visie op onderwerpen als CCUS, elektrificatie, elektrochemie, energiebesparing- en opslag, en veel meer. Kijk op industryandenergy.eu voor alle informatie.

Op de kortere termijn kan schoner geproduceerd waterstof de transitie van de industrie al enorm versnellen. Zo is RWE voor afname van circulair waterstof in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen.

Momenteel gebruikt het chemiebedrijf jaarlijks enorme hoeveelheden aardgas (methaan) als grondstof en als energiebron. Van methaan wordt eerst waterstof en daarna ammoniak gemaakt. Door schoner geproduceerd waterstof als bouwsteen te gebruiken, kan bij de productie enorm veel CO2 worden bespaard.

Integrale aanpak RWE werkt momenteel met verschillende industriële partners aan meer dertig waterstofprojecten in Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Daarbij lijkt het bedrijf zwaar in te zetten op een integrale aanpak, met onder andere afnemers in de chemie. In de industrie is al een enorme vraag naar waterstof en die neemt de komende jaren alleen maar toe. Zo heeft RWE onlangs een overeenkomst getekend met een andere dochter van OCI, BioMCN. In de Eemsdelta wil het energiebedrijf op termijn groen waterstof leveren, waar BioMCN methanol van kan produceren, door het te binden aan pure CO2.

Stapsgewijs BioMCN won in 2018 al de Northern Enlightenmentz-verkiezing met een nieuwe installatie die CO2 vanaf dat jaar als grondstof gebruikt. Met een reststroom waterstof – dat voorheen na verbranding in elektriciteit werd omgezet – wordt CO2 uit een biovergister gebonden. Zo produceert het bedrijf extra methanol.

Het ligt in de verwachting dat BioMCN stapsgewijs meer emissieloos geproduceerd waterstof gaat binden aan afgevangen CO2. Zo wil het straks groen waterstof afnemen van RWE, en ook andere leveranciers als Nouryon en Gasunie en Engie, die net als RWE plannen hebben om waterstoffabrieken te bouwen in het Noorden. www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

M_Actueel.indd 15

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:34

16

THEMA DIGITALISERING

Flexibeler omgaan met stroom De leveringszekerheid van de Nederlandse en Noordwest-Europese elektriciteitsvoorziening komt in de periode tot 2035 meer onder druk te staan. Door het toenemende aandeel van opwekking uit wind en zon, neemt de behoefte aan flexibiliteit toe. Wil de industrie gebruik kunnen blijven maken van betrouwbare betaalbare stroom, dan moet ze flexibeler worden door bijvoorbeeld af te schakelen op momenten van schaarste. Uit onderzoek van DNV GL blijkt dat ze daar nog niet klaar voor is. De kosten zijn nog onduidelijk en de ‘sense of urgency’ mist. Daarbij komt ook nog eens dat het veel vraagt van de industrie om systemen hier goed voor in te richten.

Dagmar Aarts

De Nederlandse industrie heeft een theoretisch potentieel van zo’n 3400 megawatt elektriciteitsvraag die flexibel kan worden ingezet. Dat blijkt uit het rapport ‘De mogelijke bijdrage van industriële vraagrespons aan leveringszekerheid’ gepubliceerd door DNV GL en medegefinancierd door Eneco, PZEM, RWE, Tennet, Uniper en Vopak. Als deze flexibiliteit wordt ingezet, is Nederland bij dreigende tekorten minder afhankelijk van conventionele centrales en import uit andere landen.

In de toekomst wordt de dreiging van eventuele tekorten reëler, doordat elektriciteitsopwekking steeds afhankelijker wordt van zon en wind. Daarbij komt de uitfasering van verschillende regelbare bronnen van opwekking, zoals kolen (in Nederland en Duitsland) en nucleaire centrales (vooral in Duitsland en België).

En ook de vraag verandert, de industrie gaat meer elektriciteit gebruiken doordat ze processen elektrificeert.

Extreme schaarste Voor het zogenaamde Dunkelflaute-scenario waarin langere periodes weinig tot geen energie kan worden opgewekt door middel van wind en zonlicht is het misschien economisch interessanter om de industrie gedeeltelijk uit te zetten in plaats van centrales in de lucht te houden die eens in de tien jaar aan moeten. De vraag is of het niet een hele grote ingreep is voor de industrie om af te kunnen schakelen voor deze weinig voorkomende momenten van extreme schaarste. Anton Tijdink, marktanalist bij netbeheerder Tennet, snapt die vraag. ‘Met het rapport tonen we aan dat het op die schaarse momenten economisch uit kan. We willen ook voor wat meer frequentere noodzaken industriële partijen vragen om na te denken

Vergaande digitalisering nodig voor flexibiliteit Chloorproducent Nouryon kan al reageren op grote tekorten of overschotten in het Nederlandse net, door een deel van de elektrolyse-processen of stoomturbines tijdelijk naar een lager werkingspunt te schakelen.

Onderzoeksdirecteur Marco Waas van Nouryon wil daarbij wel direct vermelden dat het bedrijf nog aan het begin van een ontwikkeling staat. ‘We moesten een chloorfabriek van tweehonderd megawatt zodanig ombouwen dat je hem in een tijdsframe van vijftien minuten kunt op- en afschakelen. We kunnen nu tien procent op- en afregelen. Dat moet op den duur naar de twintig of misschien zelfs vijftig procent gaan. Voordat we dat konden doen, moesten we wel wat aanpassingen aan de productie-units doen.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

I_Thema.indd 16

Bovendien moet je heel goed weten welke cellen je wilt afschakelen. Het is natuurlijk zonde om de best presterende elektrolyzers terug te regelen. En dus moet je per cel de prestaties monitoren.

Nu krijgen onze operators nog een seintje dat ze moeten terugregelen. Maar straks moet dat allemaal automatisch gebeuren. Als dat goed gaat, kunnen we de regie overgeven aan Vattenfall.’

Voor wie een vergelijkbare stap als Nouryon wil maken heeft Waas nog wel wat tips: ‘In de discussies die we voerden over dit onderwerp ging een derde deel over cybersecurity. Je wil niet dat malafide partijen je productieprocessen kunnen verstoren. We kiezen dan ook bewust voor een directe, bekabelde verbinding.’

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:36

Spr Dan

FOTO’S: TENNET TSO GMBH

17

Industriële partijen zijn vooralsnog gewend om te denken in baseload elektriciteitscontracten met een vaste prijs.

over buffering. Hoe kan je nou flexibeler omspringen met stroomgebruik?’

Goedkoper Industriële partijen zijn vooralsnog gewend om te denken in baseload elektriciteitscontracten met een vaste prijs. Tijdink: ‘Als je buffers of flexibiliteit laat inbouwen, kan je daar waarde uithalen omdat de elektriciteitsmarkt grilliger wordt vanwege de afhankelijk van duurzame energie. Als je daar beter op in kunt spelen, kan je gebruik maken van de momenten dat de stroomprijs laag is. Op andere momenten kan je misschien uit je buffer tappen, overschakelen op een gasproces of afschakelen om daarmee het systeem te ontlasten. Wij denken dat dat goedkoper gaat zijn dan de huidige baseloadcontracten.’

‘Wij geven graag het signaal af dat industrie en energieverkopers met elkaar afspraken moeten maken.’

ANTON TIJDINK MARKTANALIST TENNET

Ook Jorim de Boks, strategisch analist bij energieproducenten leverancier PZEM, verwacht dat flexibiliteit in de toekomst

meer waarde krijgt. ‘Er zit ook waarde in het afnemen van extra elektriciteit als er een overschot is aan zon en wind. De vraagrespons die in de studie wordt geschetst is heel erg specifiek gericht op het minder afnemen van elektriciteit als er heel veel vraag naar is. De afgelopen jaren kwamen die situaties niet of nauwelijks voor door de overcapaciteit van conventionele centrales. Deze overcapaciteit neemt af door de uitfasering van kolen- en kerncentrales. Door de groei van wind- en zonne-energie zijn weinig partijen bereid te investeren in nieuwe productiecapaciteit aangezien deze slechts voor een beperkt aantal draaiuren nodig is.’

Systemen inrichten Om voorbereid te zijn op de toekomst, zouden bedrijven nu bij investeringen al moeten nadenken waar ze buffers in kunnen bouwen en waar flexibiliteit in processen zit. Tijdink: ‘Als de industrie elektrificeert wordt ze afhankelijker van elektriciteit.

Als bedrijven dat perspectief meenemen bij komende investeringen, kunnen ze beter optimaliseren. Wij willen nu graag het signaal afgeven dat industrie en verkopers van energie hier afspraken over moeten maken met elkaar. Wijzelf moeten zorgen dat de elektriciteit te transporteren is.’

Tennet ziet ook wel dat het misschien makkelijker is gezegd dan gedaan. ‘Het is een hele grote uitdaging’, stelt Tijdink. Je kunt wel stellen dat het goedkoper is om vraagrespons te doen bij de industrie en die kan bereid zijn om dat te doen, maar het vergt veel van bedrijven om hun systemen en bedrijfsvoering www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 17

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:36

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BR GEN ENG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

2021 EXTRA START LOGIE TECHNO ONDERHOUDS EEN. IN HOOGEV

W ARDECREAT WA A IE DOOR GOED ONDERHOUD AT Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

INFORMEER!

Start september 2021 Start oktober 2021 Start oktober 2021 Start september 2021

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2019-FC-210x297mm.indd 1 ILINQS04 Advertenties.indd 18

20-05-20 15:17 02-12-20 11:03

19

Er is slechts beperkt data beschikbaar over de kosten en dynamiek van het aanbieden van flexibiliteit.

erop in te richten (zie kader over Nouryon, red.). Je moet veilig kunnen reageren op een signaal of een afspraak met een marktpartij.’

‘Het is niet altijd zo dat je direct open af moet schakelen. Je kunt ook actief zijn op de dagvooruitmarkt.’

JORIM DE BOKS STRATEGISCH ANALIST PZEM

Kennisuitwisseling Op basis van interviews en schriftelijke interactie die DNV GL voor haar studie heeft gehad met industriële partijen lijken veel partijen niet klaar, danwel bereid te zijn om grootschalig vraagrespons aan te bieden. Er is namelijk slechts beperkt data beschikbaar over de kosten en dynamiek van het aanbieden

van flexibiliteit. De Boks herkent het en begrijpt ook dat bedrijven terughoudend zijn. ‘De sense of urgency mist, omdat er op het moment voldoende capaciteit is. Daarnaast speelt hier denk ik onbekend maakt onbemind mee. De kennis over de verschillende vormen van flexibiliteit en de waarde daarvan zit bij de elektriciteitsbedrijven. Het is bijvoorbeeld niet altijd zo dat je direct op- en af moet schakelen. Je kunt ook actief zijn op de dagvooruitmarkt. Dan weet je een dag van tevoren welke uren je de dag erna moet minderen en dan kan je dat zelf regelen. Aan de andere kant hebben wij niet de kennis van de vrijheden die de industrie heeft in processen. Daarvoor is kennisuitwisseling nodig.’

De Boks laat weten dat PZEM naar aanleiding van het rapport graag in gesprek gaat met industriële partijen. ‘Voor ons is duidelijk geworden dat er technisch potentieel is, maar het economische potentieel is nog onduidelijk. Samen met de industrie willen we dit verder concretiseren zodat we cases kunnen creëren waar we vraagrespons toepassen. Maar duidelijk is dat er voor beide partijen een win moet zijn.’

Elektronen opslaan bij tankopslagbedrijf Als een beetje vreemde eend in de bijt staat Vopak tussen de medefinanciers van het onderzoek van DNV GL. Het tankopslagbedrijf is geen grootverbruiker van elektriciteit en kan niet meedoen aan vraagrespons door tijdelijk minder stroom te verbruiken.

Vopak wil de elektriciteitsmarkt beter begrijpen en kijken of ze met haar assets een bijdrage kan leveren aan de opslag van (groene) elektriciteit in chemicaliën (in opslagtanks). Het bedrijf kijkt daarbij naar (redox) flow-batterijen.

Een woordvoerder van Vopak laat via de mail weten dat de uitda-

ging hierbij is om elektriciteit op een veilige manier op te slaan in chemicaliën op terminals waar ook andere opslagactiviteiten plaatsvinden. ‘De elektriciteitsmarkt is nieuw voor Vopak. In plaats van het opslaan en overslaan van moleculen zouden we ons begeven op het terrein van het opslaan en weer terugleveren van elektronen.’ Overigens is Vopak niet van plan zelf eigenaar te worden van elektronen. ‘We zouden de opslagcapaciteit (binnen de batterij) willen verhuren aan derde partijen zoals handelaren en eigenaren van wind- en zonneparken.’

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 19

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:36

Spr Dan

20

BRANDED CONTENT STRATT+

Veiligheid, kwaliteit en planning zijn essentieel Hoewel de producten van Lengkeek Staalbouw niet als eerste opvallen wanneer je een chemische plant op loopt, zijn ze wel essentieel voor de veiligheid en bereikbaarheid van de assets. De staalconstructies zoals trappen, bordessen en leidingbruggen zijn overal te vinden. Toch merkt directeur Dick Bikker dat de producten die het bedrijf al decennia lang maakt niet altijd die importantie krijgen die ze zouden moeten hebben.

Veel opdrachtgevers werken niet met meerjarenonderhoudsplannen voor hun staalconstructies, zegt Bikker.

‘Ze komen er daardoor pas achter dat ze een vervangingsinvestering moe­ ten doen als er zichtbare degradatie optreedt. Wanneer men bijvoorbeeld tijdens een stop merkt dat staal­ constructies een reparatie nodig hebben of tegen het einde van de levensduur aan lopen, worden we snel ingeschakeld. En dan moeten we ook direct kunnen ingrijpen. Met onze eigen engineering-, productie- en montage-­ afdeling kunnen we dat gelukkig.’

Snel reageren Op het moment van schrijven, zit Lengkeek in zo’n drukke periode. ‘Veel bedrijven zijn geneigd hun reparaties en investeringen door te schuiven naar het einde van het jaar. En dus is het nu aanpoten voor zowel het kantoor, als de productie en de buitendienst.

Ons bedrijf is gelukkig ingericht om snel te kunnen reageren op dit soort verzoeken. We zijn gewend aan ad-hoc-­opdrachten en wisselen rustige periodes af met hectische periodes waar we alle zeilen bij moeten zetten.

Overigens kunnen we ook inspecties

Net als veel technische bedrijven zoekt ook Lengkeek eigenlijk continu naar technici.

www.industrielinqs.nl

P_Branded content.indd 20

Flexibel personeel Van de kleine honderd man die bij Lengkeek Staalbouw werkt, zit onge­ veer de helft op locatie bij de klanten.

‘Met nog ongeveer tien medewerkers op engineering en twintig in onze produc­ tie hebben we de operationele ploeg genoemd. De anderen zijn ondersteu­ nend aan deze afdelingen middels pro­ jectleiding, inkoop, werkvoorbereiding, administratie en QA/QC-veiligheid.’

Het zal niet verbazen dat zowel de tech­ nici als het ondersteunend personeel behoorlijk flexibel moeten zijn. ‘Als een klant ons benadert met een acuut pro­ bleem, pakken we meteen door om snel ter plekke te kunnen zijn. De mensen die hier werken, moeten dan ook niet alleen technisch goed geschoold zijn, maar tevens binnen de servicegerichte cultuur passen.’

Net als veel technische bedrijven zoekt Lengkeek eigenlijk continu naar technici, maar ook naar ondersteunend personeel. Het bedrijf werkt daarvoor al langer samen met Stratt+. Dit bedrijf levert technische capaciteit, project­

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

voor bedrijven uitvoeren. Een expert ziet nu eenmaal meer, ook of belang­ rijke onderdelen ontbreken. Bijkomend voordeel is dat wij eerder degradatie kunnen registreren zodat we wellicht vervangingen kunnen voorkomen. Of in ieder geval eerder zien dat vervanging noodzakelijk is.’

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:38

management en advies op maat binnen de industrie, luchtvaart en aan de (semi) overheid.

Bikker: ‘Matchmaking is voor ons heel belangrijk. Eigenlijk hebben we geen tijd voor ellenlange selectieprocedures, maar we willen wel meer van iemand weten dan welke diploma’s hij of zij heeft. Gelukkig doet Stratt+ al veel van dat voorwerk voor ons en kunnen ze zelf inschatten of het ook op persoonlijk vlak zal klikken.’

Die klik was er in ieder geval bij werk­ voorbereider Mark van Toor en control­ ler Leo Valster. Die laatste wist al snel dat de controller-functie meer vergde dan alleen administratie. ‘Inmiddels weet ik ook het nodige van personeels­ management, ICT en autobeheer’, vertelt Valster. ‘En ook hoeveel tijd die ’niet-kerntaken‘ kosten. Ze moeten dan ook niet ten koste gaan van mijn administratieve taken, maar het maakt mijn werk wel een stuk uitdagender.

Tegelijkertijd is het net zo belangrijk dat de klant de juiste factuur krijgt en onze administratie op orde is zodat we geen nare verrassingen achteraf krijgen.’

Dagelijks bijschakelen Ook Van Toor weet inmiddels in wat voor soort bedrijf hij is terechtgekomen.

‘Eigenlijk moet je dagelijks bijschake­ len en continu kijken waar je mensen vandaan kunt halen of herplannen. Ik heb zelfs al een keer moeten bijspringen bij een project waar we ineens met een paar zieken zaten. Dat snel schakelen ligt me wel. Ik kom bij een bedrijf van­

Stratt+ levert al meer dan veertig jaar technische capaciteit, projectmanagement en advies op maat binnen de industrie, luchtvaart en aan de (semi)overheid. Het bedrijf biedt een compleet dienstenpakket voor de diverse projectfasen, van haalbaarheidsstudie tot de optimalisatie van technische installaties. Bij Stratt+ staan mensen centraal. Dat geldt zowel voor opdrachtgevers als voor de eigen technici.

FOTO’S: LENGKEEK STAALBOUW

21

Van de kleine honderd man die bij Lengkeek Staalbouw werkt, zit ongeveer de helft op locatie bij de klanten.

‘Als je veiligheidscultuur op orde is en je kwaliteit biedt, zijn opdrachtgevers geneigd tot een lange duurzame samenwerking.’

Dick Bikker directeur Lengkeek Staalbouw

daan dat veel groter is dan Lengkeek.

Maar juist dat familiegevoel trekt me heel erg aan. We pakken projecten met zijn allen aan en gaan pas naar huis als het probleem is opgelost. Zonder dat we concessies doen aan de veiligheid en kwaliteit. Ik ben dan ook heel tevre­ den over de wijze waarop Stratt+ heeft bemiddeld.’

Die houding is volgens Bikker cruciaal in de sector waar Lengkeek zijn diensten en producten aanbiedt. ‘Onze opdracht­ gevers beoordelen eerst de veiligheid, dan de kwaliteit en planning en kijken in tweede instantie of ook de prijs marktconform is, hoewel deze criteria wel dicht bij elkaar liggen. Als je veilig­ heidscultuur op orde is en je kwaliteit biedt, zijn opdrachtgevers geneigd tot

een lange duurzame samenwerking. Wij hebben de nodige veiligheidscertifice­ ringen, waaronder VCA-P, die garan­ deert dat onze mensen op de hoogte zijn van de veiligheidsmaatregelen.

Maar nog belangrijker is hun gedrag.’

Battle for talent De battle for talent zal volgens Bikker nog wel even voortduren. ‘Als branche kan je meehelpen door bijvoorbeeld BBL-plaatsen aan te bieden. Doordat wij zowel engineering als productie en montage in huis hebben, kunnen we leerlingen alle facetten van het vak laten zien. We blijven echter een bureau als Stratt+ nodig hebben, omdat we nu eenmaal niet continu de markt kunnen afspeuren naar nieuwe talenten.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

P_Branded content.indd 21

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:38

22

ENLIGHTENMENZ

Supersterke vezel gemaakt van

biobased grondstoffen Teijin Aramid is er in geslaagd om haar supersterke vezel Twaron met biobased grondstoffen te produceren. Dat maakte het bedrijf bekend tijdens het evenement Chemport Connect - Biobased & Circular Polymers.

Dagmar Aarts

Deze Twaron-vezel is bij gelijk gewicht vijf keer sterker dan staal en is ook nog eens chemisch bestendig, licht en gaat lang mee.

Ze wordt bijvoorbeeld gebruikt in vliegtuigen, kogelwerende vesten, remvoeringen voor auto’s, banden, hittebestendige kleding, optische kabels en veel andere toepassingen. Door haar eigenschappen zorgt de vezel ervoor dat producten duurzamer zijn. Teijin Aramid wil echter meer en heeft daarom onderzocht hoe de productie van de vezel zelf een kleinere CO2-voetafdruk achter kan laten.

‘We hebben een partner nodig die de transitie kan maken van btx naar grondstoffen.’

JAN ROOS DIRECTEUR ENERGIETRANSITIE TEIJIN ARAMID

Laboratorium In 2018 startte het bedrijf een pilot om haar vezel van biobased grondstoffen te maken. Deze wordt nu namelijk nog geproduceerd uit fossiele grondstoffen waar nog geen duurzame alternatieven voor zijn. Ook wilde Teijin Aramid onderzoeken of de unieke materiaaleigenschappen van Twaron-garen veranderen als gevolg van de transitie.

Twee jaar later is het op laboratoriumschaal gelukt om de vezel biobased te produceren met behoud van de unieke eigenschappen van het product. Hiervoor werkte Teijin Aramid samen met het Groningse BioBTX en Syncom, een onderzoeksorganisatie gespecialiseerd in organische chemie.

BioBTX heeft een proces ontwikkeld om uit duurzame grondstoffen, zoals biomassa en restproducten, benzeen,

92 procent biomateriaal Met koolstof-14 metingen is gekeken hoeveel procent van de supersterke vezel nu uit biobased materiaal bestaat. Doordat de hoeveelheid koolstof-14 in de tijd afneemt, bevatten materialen die miljoenen jaren oud zijn, zoals fossiele grond- en brandstoffen, geen koolstof-14 meer. Als er geen koolstof-14 in materiaal zit dan is zeker dat het helemaal uit fossiele grondstoffen is gemaakt.

Als fossiele brandstoffen worden gemengd met biobrandstoffen neemt de hoeveelheid koolstof-14 toe.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 22

Bij producten volledig gemaakt uit recente biomaterialen vind je honderd procent koolstof-14. Uit het pilotproject van Teijin Aramid zijn twee samples van de biobased vezel onderzocht met koolstof-14 metingen. Daaruit bleek dat een van de vezels voor 50 procent uit biomateriaal bestond. De ander bestond uit 92 procent biomateriaal. Nog steeds 8 procent komt van fossiele grondstoffen.

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:39

Spr Dan

FOTO: TEIJIN ARAMID

23

De Twaron-vezel is bij gelijk gewicht vijf keer sterker dan staal en is ook nog eens chemisch bestendig, licht en gaat lang mee.

tolueen en xyleen terug te winnen. Bouwstenen die nodig zijn voor de grondstoffen van Twaron.

In de pilot produceerde BioBTX benzeen, tolueen en xyleen uit crude glycerin, een bijproduct van biodieselproductie.

Deze aromaten zijn vervolgens door Syncom omgezet in bouwstenen zoals paraxyleen. Daarna kon Teijin Aramid er haar polymeer en garen van maken.

btx (benzeen, tolueen en xyleen, red.) naar grondstoffen voor ons. Die rol nam Syncom op zich in de pilot, maar voor de opschaling is een andere partij nodig.’

Teijin Aramid wil dat de kosten van de duurzamere vezel vergelijkbaar zijn met de fossiele variant. ‘Daarvoor hebben we grote volumes nodig’, zegt Roos. ‘Het kost tijd om daar te komen.’

Plastic De vezelproducent heeft uitgerekend dat de verwachtte CO2reductie 25 procent is als je de biobased vezel vergelijkt met de huidige vezel. ‘BioBTX gaat ook kijken of ze benzeen, tolueen en xyleen op basis van plasticafval kan maken in plaats van biobased materials’, zegt Jan Roos (directeur energietransitie en duurzame ontwikkeling bij Teijin Aramid). ‘Dat zou een substantiële stap zijn richting een volledig circulaire vezel.’

Daarbij hoort ook dat een product aan het eind van zijn leven wordt gerecycled. Daarom kijkt Teijin Aramid naar technologieën die dat mogelijk maken.’

Opschalen

Productie Twaron Teijin Aramid heeft in Delfzijl twee monomeerfabrieken en een polymeerfabriek. Daarnaast staat er op het terrein ook een terugwinningsfabriek voor het oplosmiddel dat voor de polymeerbereiding wordt gebruikt. Het polymeer (een geel poeder) dat in Delfzijl wordt geproduceerd, wordt in de eigen fabriek in Emmen versponnen tot garen.ander bestond uit 92 procent biomateriaal.

Nog steeds 8 procent komt van fossiele grondstoffen.

Voor nu is de grote uitdaging om op te schalen. Roos: ‘Daarvoor hebben we een partner nodig die de transitie kan maken van www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 23

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:39

24

PROJECT

Partners ondersteunen Shell bij

complexe turnarounds Complexiteit komt in vele vormen. Turnaround tellende zonnepark wekt jaarlijks gemiddeld 26.500 megawattuur op waarmee 12.160 ton CO2 wordt bespaard.’ manager Aura Cuellar van Shell Moerdijk Ook op het gebied van procesveiligheid voerde Shell diverse werkte vorig jaar nog aan de technisch meest aanpassingen in de fabrieken door. ‘Bijvoorbeeld op de complexe turnaround van Shell Moerdijk ooit kraakfornuizen, waar we grote afsluiters vervingen door een uitgevoerd. Maar ook de twee kleinere stops ander ontwerp. We zetten deze stap naar aanleiding van die ze dit jaar uitvoerde, hadden wat betreft incidenten in de industrie waarvan we willen voorkomen dat coronamaatregelen hun eigen uitdagingen. In die ook bij ons zouden kunnen gebeuren.’ beide gevallen is nauwe samenwerking tussen Risk based opdrachtgever en contractors, of partners, Tegelijkertijd gebruikte Shell de turnaround uiteraard voor cruciaal. de gebruikelijke keuringen en wettelijke inspecties. Cuellar:

David van Baarle

Bij Shell spreekt men over een zeer complex project als het aantal manuren de 750 duizend uur overtreft. De turnaround van de stoomkraker en twee kleinere onderhoudsstops op de site van Shell Moerdijk haalden dat aantal uren gemakkelijk. Gelukkig kan Aura Cuellar, die sinds mei van dit jaar de nieuwe asset manager is, terugkijken op geslaagde events.

‘De voorbereiding van een grote en complexe turnaround zoals van onze kraker vraagt minstens twee jaar voorbereiding’, zegt Cuellar. ‘Zo’n megaklus klaar je dan ook nooit alleen. We besloten onze contractorpartners heel vroeg in het proces, al bij de voorbereidingen, te betrekken. Samen bepaalden we de reikwijdte van de contracten en de inhoud van de werkpakketten.

Met veiligheid en kwaliteit als maatstaf voor de werkzaamheden.’

Innovatie en verduurzaming Cuellar: ‘De complexiteit zat deels in het feit dat we heel veel engineeringsprojecten planden. Onderhoudsstops op Shell Moerdijk zijn grote investeringen in veiligheid, betrouwbaarheid, innovatie en verduurzaming. Het gaat bij verduurzaming niet alleen om zichtbare projecten, zoals ons eigen zonnepark. Innovaties in de fabrieken zijn minstens zo belangrijk. Een voorbeeld van zo’n innovatie is het elektrificeren van diverse fabrieksonderdelen. Tijdens een van onze onderhoudsstops vorig jaar is de stoomaandrijving van een fabriek vervangen door een elektrische aandrijving.’

Op jaarbasis zorgt deze nieuwe aandrijving voor een CO2reductie van 13.000 ton. ‘Ter vergelijking, ons 76.000 panelen www.industrielinqs.nl

J_Project.indd 24

‘Als je als management laat zien dat je veiligheid serieus neemt, straalt dat uit naar de mensen in het veld.’

AURA CUELLAR TURNAROUND MANAGER SHELL MOERDIJK

Logistiek De verbeteringen waren niet alleen technisch van aard.

De partners dachten ook mee over het verbeteren van de efficiency in het veld. ‘Doordat we al vroeg wisten wanneer we welk werk uitvoerden, konden we ook de logistiek daaromheen verfijnen’, zegt Cuellar. ‘We gebruiken een aantal softwaretools die ons ondersteunen in bijvoorbeeld de planning van het

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

‘Hoewel je nooit precies weet wat je aantreft als je isolatie van installaties verwijdert en ze openmaakt, kan je veel verrassingen wel voor zijn. Met risk based inspections en een grondige analyse van procescondities en procesdata kan je grofweg al bepalen welke assets verdacht zijn. We gebruiken risicomanagement-tools om te kunnen inschatten waar we problemen kunnen verwachten en hebben de scenario’s klaarliggen als de verwachtingen uitkomen. Toen de werkpakketten duidelijk waren, konden we kijken waar we de complexiteit terug konden brengen naar de menselijke maat.

Bijvoorbeeld door ze op te delen in kleinere werkpakketten, maar ook door werkzaamheden eerder of slimmer uit te voeren.

Zo besloten we het werk aan leidingen en laswerk op de site zoveel mogelijk te beperken. Veel van dit werk kan ook off-site worden uitgevoerd. Ook werden warmtewisselaars zodanig geïsoleerd dat we ze een volgende keer gemakkelijker kunnen verplaatsen. Alles was erop gericht om het werk tíjdens de turnaround te beperken.’

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:40

Spr Dan

FOTO: SHELL

25

De verbeteringen waren niet alleen technisch van aard. De partners dachten ook mee over het verbeteren van de efficiency in het veld.

transport van materialen en materieel van de opslagloodsen naar de werkplek. De partners kregen volledig toegang tot de software wat ons beide hielp om problemen op voorhand te identificeren en op te lossen.’

Hoewel data en software onontbeerlijk zijn in dergelijk grote en complexe projecten, waarschuwt Cuellar voor te veel vertrouwen in software. ‘Je kunt dit soort projecten niet alleen achter je bureau uitvoeren. We hebben veel van onze assets digitaal vastgelegd via 3D-modelering, maar uiteraard moet je de status ervan regelmatig echt zien, horen en voelen. We hebben samen met de partners veel tijd besteed aan het controleren van de data. Kloppen de maten van pijpen en liggen ze op de plek die is aangegeven in het 3D-model? In de planningsfase kan je nog redelijk eenvoudig aanpassingen maken, maar als je dit soort verrassingen in de uitvoering krijgt, kost dat heel veel meer tijd en geld.’

Zichtbaarheid Toen de turnaround dan echt naderde, ontstond direct al de eerste onverwachte vertraging: het personeel van Shell Moerdijk staakte voor een loonsverhoging. De stakers legden het werk niet neer, maar lieten de fabrieken juist doordraaien zodat de stop moest worden uitgesteld. Uiteindelijk zijn de partijen er samen uitgekomen, maar het was geen gedroomde start van een turnaround die al genoeg uitdagingen kende.

In de uitvoeringsfase wierpen de partnerships hun vruchten af. Cuellar: ‘We hebben duidelijke prestatie-indicatoren afgesproken die ons hielpen de uitvoering te beoordelen.

We wilden echter ook graag zelf zien hoe het werk werd uitgevoerd. We kozen er bovendien voor om ook tijdens de turnaround zoveel mogelijk buiten zichtbaar te zijn. Dat begon al met de safety talk om zeven uur ’s ochtends. Samen met het

management van de zes partners liepen we vervolgens de site op om met de voormannen en supervisors in het veld te spreken. Als je als management laat zien dat je veiligheid serieus neemt, straalt dat uit naar de mensen in het veld.’

Corona Na een dergelijk grote turnaround leken de twee stops van Shell Moerdijk dit jaar een routineklus te worden. Maar toen diende Covid-19 zich aan. Shell besloot in overleg met haar partners om de voor het voorjaar geplande grote onderhoudsstop uit te stellen tot direct na de zomer.

Cuellar: ‘In het begin was het echt schakelen om de RIVMrichtlijnen goed te kunnen uitvoeren. Gelukkig had Shell Pernis hiervoor al protocollen opgesteld waarmee we ons voordeel konden doen. Daarnaast werkten we samen met de partners ook zelf de nodige maatregelen uit. Naast de inmiddels bekende hygiënische maatregelen, spraken we met de partners af dat we voor elkaar zouden zorgen. We regelden het vervoer naar de site, vergrootten de ingang zodat iedereen ook daar afstand kon houden en zetten extra tenten in voor de lunch. Met de partners wisselden we goede ideeën uit om ook steigerbouw en mechanische werkzaamheden veilig uit te kunnen voeren. Daarnaast stelden we Covid-coaches aan die de mensen op de site nog eens extra alert maakten op de socialdistance-afspraken. Tegelijkertijd gebruikten we gelaatsschermen in de helmen wanneer mensen binnen anderhalve meter afstand moesten samenwerken.’

Turnarounds bij Shell Moerdijk zijn om diverse redenen complex, maar tegelijkertijd fantastisch om te kunnen en mogen uitvoeren, besluit Cuellar. ‘Van alle ervaringen leren we en die lessen delen we en nemen zowel Shell als de partners mee naar het volgende event. Om het samen nóg weer beter te doen.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

J_Project.indd 25

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:40

26

PROJECT

drie naar twee stops

Van per jaar

Alco Energy Rotterdam, Europa’s grootste producent van bio-ethanol, veevoeder en groene CO2, kent jaarlijks drie stops van vijf dagen: in maart, juli en november. De juli-stop sloeg het bedrijf vanwege de pandemie over, die van november is vervroegd uitgevoerd. Ondanks de sterker vervuilde installatie was maar een stukje van de extra geplande stopdag nodig.

Broer de Boer

Tien jaar geleden bouwde Abengoa een grote bioraffinaderij in Rotterdam-Europoort. Inmiddels is deze bioraffinaderij van Alco Energy. ‘Eigenlijk is deze plant een enorme kopie van een kleinere Spaanse bio-ethanolfabriek’, vertelt shutdown coördinator Erik Matser. ‘In bedrijf en tijdens onderhoudsstops levert dat soms bijzondere uitdagingen op: alle installaties, zelfs de vorstgevoelige, staan in de buitenlucht. Alle dimensies zijn dus groter, het productieproces zeer dynamisch en als alles eenmaal draait, moet het ook doordraaien. De plant is na de overname in 2016 alweer ruim vier jaar in bedrijf, maar nog niet alle kinderziektes zijn er uit.’

Het blijkt dat de aandeelhouders een maximale bedrijfstijd willen. Voor groot onderhoud, inspecties en innovaties heeft Matser jaarlijks slechts drie korte mogelijkheden. Dat betekent op maandag volledig uit en op vrijdagavond weer volop draaien.

‘Dat vraagt dus om een nauwgezette planning, waarbij ik niets aan het toeval overlaat’, zegt hij. ‘Zelfs de beschikbaarheid van antistatische zeiltjes om bij regen verantwoord buiten te kunnen lassen ontkomen niet aan mijn aandacht.’

Matser ziet zijn stopbudget dan ook deels als een verzekeringspremie. ‘Die betaal je ook, terwijl je hoopt nooit een uitkering te hoeven claimen.’ Hij vervolgt: ‘Om aan die strakke tijdseis te voldoen, betekent dit dat we soms werkzaamheden moeten doorschuiven. Dat gebeurt vóór, maar ook tijdens de stop. Het uit bedrijf stellen begint al in het weekend. Dan draaien we transportbanden en andere onderdelen zoveel mogelijk leeg.

Een aantal onderdelen laten we onder controle zelfs gevuld

Productieproces De grondstof, voornamelijk voedermais, wordt per schip aangevoerd en opgeslagen in silo’s. De geschoonde mais wordt onder toevoeging van onder andere water en gist voorverwarmd. Daarna start het fermentatieproces, wat batchgewijs in acht fermentatietanks gebeurt, met een verblijfsduur van circa 55 uur.

Belangrijke stap is de afscheiding van bio-ethanol uit dit ‘bier’.

Daarbij worden technieken ingezet als ontwatering door verdamping, gebruikmaking van zeolieten en de zuivering van de alcoholen in een destillatiekolom. De CO₂ die tijdens de fermentatie ontstaat, wordt afgevangen en uiteindelijk via Linde afgezet op het Ocap-gasnet. Bij de vochtige maisresten hanteert het bedrijf een decanteringsproces, gevolgd door een verblijf in een van de drie droogtrommels. Na pelleteren is dit als grondstof voor veevoeding te gebruiken.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

L_Alco.indd 26

De plant heeft een eigen gasgestookte 48 megawatt WKK-installatie om elektriciteit en stoom te produceren. Zo’n zeventig procent van deze duurzame opgewekte elektriciteit wordt afgezet op het grid. Mocht de geproduceerde stoom ontoereikend zijn voor de primaire processen, dan staan er in het enorm ketelhuis branders stand-by om de stoomproductie te verhogen.

Een lagere gasrekening vormt een uitdaging, maar kan onder meer door warmteverliezen te beperken. Dat gebeurt door de efficiëntie van warmtewisselaars te verhogen, bijvoorbeeld door product/product-warmtewisselaars toe te passen. Vergeleken met het aanvankelijke plantconcept in de Europoort is al een belangrijke efficiency-slag gerealiseerd. Bij het fermentatieproces is het waterverbruik met twintig procent gereduceerd en dat bespaart veel energie.

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:42

Spr Dan

FOTO’S: ERIK MATSER

27

Alco Energy Rotterdam produceert jaarlijks ongeveer 550.000 kubieke meter bio-ethanol.

staan. Een eventuele kwaliteitsvermindering van de inhoud houden we uiteraard in de gaten. Onderdelen waar we bij of in moeten, koppelen we af en verzegelen we. Onderdelen die niet toegankelijk zijn als de plant in bedrijf is, ontdoen we van isolatie om inspectiewerkzaamheden mogelijk te maken. Dat is ook het moment om de laatste hand aan de steigerbouw te leggen.’

In de installatie is onder meer sprake van biofouling. ‘Die moeten we eerst grondig reinigen, voordat de sleutelaars, medewerkers van piping-bedrijven en elektrotechnici aan de slag kunnen. Het sleutelen en inspecties aan de schone, koude en beveiligde installatie-onderdelen start op maandag klokslag 07.00 uur. Ook de inspectie van anders niet-toegankelijke installatie-onderdelen als druk- en stoomvaten en de corrosie onder isolatie kunnen dan plaatsvinden. We zijn immers voortdurend in bedrijf.’

‘Gebruikmaken van kleinere huiscontractors vergroot onze flexibiliteit.’

ERIK MATSER SHUTDOWN COÖRDINATOR ALCO ENERGY ROTTERDAM

Onderhoudsploeg Zo’n klus lijkt een eenvoudig repeterend proces, maar Matser waarschuwt dat dit zeker niet het geval is. ‘Vooral door die beperkte windows. Op de piekdagen van de stops werken

hier overdag 350 man en ’s nachts 200 tot 250 man. Dat zijn deskundigen voor regulier onderhoud aan specifieke installaties, industriële schoonmaakploegen, monteurs, lassers en dergelijke. Daarnaast werkt er ook nog circa vijftig man eigen personeel in vijfploegendienst, tezamen met onze tien man sterke onderhoudsploeg in twee ploegendienst.’

Alco Energy geeft bij het uitbesteden van werkzaamheden tijdens de stops de voorkeur aan een aantal vaste, kleinere contractors. ‘De reden daarvoor is dat we een relatief klein bedrijf zijn; grotere contractors concentreren zich vaak op veel grotere bedrijven in onze omgeving. Gebruikmaken van kleinere huiscontractors vergroot onze flexibiliteit in de keuze als een contractor onverhoopt niet beschikbaar is.

De contractors die we inschakelen, zetten zich in om goed technisch personeel aan onze stops te laten werken, zoals vaste voormannen. Naast een veilige stop willen we ook een efficiënte stop. Een goede learning curve hierin is natuurlijk lastig te realiseren, want je krijgt ook medewerkers over de vloer vanuit de flexibele schil van contractors.’

Dat Alco Energy Rotterdam ook zelf over de nodige flexibiliteit beschikt, bleek tijdens de geplande stop in coronatijd.

‘Sommige bedrijven stelden hun stops uit. Wij hebben hem door laten gaan en zelfs volgens planning kunnen afronden’, vertelt Matser. ‘Maar denk eens aan de extra organisatie rond toegang en verblijfsfaciliteiten en tijdens de werkzaamheden.

Er liepen steeds vier extra veiligheidscoördinatoren om toe te zien op de naleving van de coronaregels die we zelf bij de veiligheidsregio moesten indienen. Deze ‘corona-stop’ heeft aan inspanningen meer dan een ton extra gekost om tijdig te kunnen opleveren.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

L_Alco.indd 27

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:42

MAGAZINES ONLINE TALKSHOWS BEREIK NETWERK EVENEMENTEN KENNIS DELEN BRANDED CONTENT NIEUWS

Industrielinqs pers en platform is een moderne uitgeverij en netwerk voor de industrie. Binnen onze platforms bouwen wij samen met partners, leden en experts aan uitgebreide kennisnetwerken.

Versterk uw netwerk!

Meer informatie over partnerships, lidmaatschappen en contentproducten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Pascal van der Molen +31(0)6 26 92 96 88 pascal@industrielinqs.nl

Onze platforms

www.industrielinqs.nl Industrielinqs advertentie nieuw.indd ILINQS04 Advertenties.indd 28 1

7-9-2020 13:19:37 02-12-20 11:03

29

Dat er nog geen enkele pleister verbruikt is tijdens de laatste stop, getuigt van een uitstekende incidentbewaking. Het bedrijf realiseert dit dankzij de planning, voorlichting en de inzet van veiligheidsdeskundigen, zowel interne als afkomstig van contractors. ‘Naast traditionele beheersbare risico’s hebben we op deze plant te maken met twee ‘sluipmoordenaars’: alcoholdampen en kooldioxide die bij het proces en tijdens het luchten vrijkomen en schadelijk zijn voor de medewerkers.

Voortdurend verrichten we in en rondom de installatie metingen naar deze stoffen tijdens de stop’, aldus Matser.

Planning Tijdens het interview, een maand na de laatste stop en met verplicht mondkapje, breken de steigerbouwers hun laatste materiaal af. Matser denkt alweer aan de te nemen hordes voor de stop van maart 2021. ‘Dat start met evalueren. We kregen bij de laatste stop een dag extra, doordat we voorzagen dat de installatie extra vervuild zou zijn. Schoonmaken in de daarvoor bestemde tijd was namelijk fysiek onmogelijk. Daardoor zijn ook onderhoudsklussen doorgeschoven.’

Matser is de enige binnen het bedrijf die fulltime met de stops bezig is. Hij maakt geen gebruik van onderhoudssoftware, maar registreert en maakt planningen vanuit een Excel-sheet, die hij overigens regelmatig met de operationele afdeling afstemt. ‘Er staat alweer veel overleg met deze afdeling op het programma, maar ook met inspecterende partijen en contractors. Voorbereiding op basis van gegronde aannames is hier essentieel. Het herplannen is ook actueel, omdat bepaalde acties in oktober niet gerealiseerd zijn.’

Soms zit efficiencyverbetering van onderhoud in een klein hoekje.

‘We hebben specifiek voor de stop de hoeveelheid reserveonderdelen vergroot en zijn naar een hoger kwaliteitsniveau gegaan.’

er in de voorbereidingsfase nog een slag te maken. ‘Details moeten nog eerder en beter op papier komen’, vindt hij. ‘De operationele en onderhoudsafdelingen hebben de handen al vol bij normaal bedrijf. De voorbereiding van onderhoudstops is dan niet altijd de eerste prioriteit. Overigens is hun toewijding tijdens de stop groot.’

ERIK MATSER SHUTDOWN COÖRDINATOR ALCO ENERGY ROTTERDAM

Ambitie

Hij wil het onderhoud in de vrij nieuwe plant graag verder professionaliseren. ‘Daarbij richt ik me op onze huisaannemers en hun personeel, maar ook intern kunnen we nog stappen maken. Zo hebben we specifiek voor de stop de hoeveelheid reserveonderdelen vergroot. Daarbij zijn we ook naar een hoger kwaliteitsniveau gegaan. Daarmee verhogen we de betrouwbaarheid en de integriteit van de plant.’

Soms zit efficiencyverbetering van onderhoud in een heel klein hoekje. Matser geeft hierbij een voorbeeld op het gebied van hulpgereedschap. ‘Door de grote dimensies hebben we op grote hoogte vrij zware hulpmiddelen nodig. Ze zijn vaak een aantal maal groter dan bij de plant die model stond voor deze installatie. De stalen uitvoeringen hiervan zijn onhanteerbaar. Ik laat ze nu in kunststof uitvoeren. Dat maakt het gemakkelijker om ermee op grote hoogtes te kunnen werken.’

Volgens Matser, die twee jaar geleden vanuit de offshore kwam en shutdown coördinator werd bij Alco Energy Rotterdam, valt

De geproduceerde bio-ethanol, in twee kwaliteiten, zet Alco Energy via tanktransporten af bij de grote brandstofleveranciers.

In alle sectoren neemt volgens het bedrijf de behoefte aan fossiele brandstoffen af, waardoor de vraag naar hernieuwbare energie, zoals bio-ethanol, juist toeneemt. Over strategische keuzes kan Matser niets zeggen. ‘We vallen onder een wereldwijde onderneming, de Alcogroup met meerdere plants, ook buiten Europa. Naast de productie van ethanol is Alcogroup ook een belangrijke speler in de wereldwijde handel en distributie van ethanol voor verschillende markten zoals energie, chemie en menselijke consumptie.’

Alco Energy Rotterdam produceert nu jaarlijks ongeveer 550.000 kubieke meter bio-ethanol. ‘De eerste coronagolf zorgde voor een afzetdip en we zijn toentertijd ethanol voor ontsmettingsgels gaan produceren. Onze ambitie is echter een jaarproductie van 700.000 kubieke meter bio-ethanol.

Daarnaast oriënteren we ons ook op het beter verwaarden van ingrediënten uit onze reststromen. Maisolie zou daarvan één kunnen zijn.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

L_Alco.indd 29

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:42

Spr Dan

30

BRANDED CONTENT BILFINGER TEBODIN

Streetview in de industrie Google Streetview heeft de wereld een stuk kleiner gemaakt. Wie wil weten hoe de Taj Mahal of bijvoorbeeld het Vrijheidsbeeld er van dichtbij uitziet, kan dat vanaf zijn luie stoel regelen. Dezelfde techniek wordt steeds meer gemeengoed in de industrie.

Dennis van den Berg van Bilfinger Tebodin deed inmiddels zoveel ervaring op met industriële 3D-scans dat hij zijn klanten ondersteunt met hun specifieke visualisatie­ wensen. Dat kan variëren van een virtuele rondleiding tot een visuele hulp voor de maintenanceafdeling.

Laatst voerde Bilfinger Tebodin een 3D-scan uit voor diervoederbedrijf De Haan Petfood. De Haan Petfood wilde een scan van hun productieproces zodat zij deze kunnen gebruiken als blauwdruk voor hun toekomstige ambities. ‘We konden de site binnen een dag inscannen’, zegt Van den Berg. ‘Op die manier kunnen klanten of leveranciers overal ter wereld vanaf hun eigen huis of kantoor een kijkje binnen nemen. Net als je bij Funda het huis van je dromen kunt bekijken, kan dat ook bij een industrieel bedrijf. Dat kon al via laserscanning, maar dat is veel tijdrovender en duurder. Met de camera krijg je een

stuk sneller een goed beeld waardoor je vaak binnen een dag een 3D-model kunt laten zien. En net als bij een laserscan kan je ook tags hangen aan de objecten in de ruimte. Je kunt aan een pomp de gebruikshandleiding koppelen of bijvoorbeeld instructies geven over de smeerroutines.’

Data delen Bilfinger Tebodin biedt de scans als dienst aan. Van den Berg: ‘Mensen nemen een abonnement af en krijgen daarmee via de cloud toegang tot hun data. Uiteraard betaal je een bedrag per scan, maar daarna kan je altijd

eenvoudig bij je data en deze delen met klanten, toezichthouders of bijvoorbeeld een toeleverancier. Zeker in tijden van Covid-19 is dat geen overbodige luxe. Stel dat je een pomp of een complexe installatie wil vervangen.

Normaal gesproken willen aanbieders de situatie ter plekke bekijken. Hoe zit het met de ruimte, welke mechanische en elektrische aansluitingen zijn nodig en hoe sluit je de nodige pijpleidingen aan? Iedere discipline heeft zijn eigen vragen en wil het liefst foto’s maken.

Soms moet je dan machines buiten bedrijf stellen of de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken en veiligheidsmaatregelen nemen. In zo’n virtuele omgeving hoef je in ieder geval geen mondkapje te dragen en social distancing is ook gegarandeerd.’

FOTO: BILFINGER

Meten

Net als bij een laserscan kan je tags hangen aan de objecten in de ruimte.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

S_Branded content.indd 30

Ook heel handig is dat je de omgeving kunt meten. Van den Berg: ‘Wanneer je een grote installatie moet uitbouwen, wil je toch minstens weten of hij door de deur past. Door met een virtueel meetlint een lijn te trekken tussen de deurposten, zie je op enkele centimeters nauwkeurig hoe veel ruimte je hebt.

Als je echt leidingwerk wilt vervangen of andere zaken die zeer nauw kijken, kan je beter de papieren induiken of op een andere manier meten. Toch wijken

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:43

31

De situational awareness wordt steeds belangrijker naarmate je de fysieke en digitale wereld wil koppelen.

de formaten van onze scans niet veel af van de werkelijkheid. Dus voor concept engineering of basic engineering kan je prima af met de scandata. Of stel dat je wil weten waar je het beste een steiger kunt plaatsen. Ook dan heb je aan deze data voldoende.’

‘Met industrie 4.0 systemen zullen steeds minder mensen fysiek in een fabriek of chemisch complex aanwezig hoeven te zijn.’

Snel gescand

ken is. Voor wie ook het buitenterrein wil vastleggen hebben we ook een Leica-camera beschikbaar. De camera’s zijn verbonden met een iPad die de plattegrond steeds verder inkleurt naarmate meer scanpunten worden toegevoegd. Na het scannen staat de software nog een paar uur te rekenen om alle beelden samen te brengen.’

Van den Berg heeft nog wel wat wensen om de waarde van de scans te verhogen. ‘Hoewel je nu al waardevolle tags aan de objecten kunt koppelen, gebeurt dit nu nog via een openbare url. Nog mooier zou het zijn als je dit soort data ook bijvoorbeeld met de eigen afgeschermde onderhoud beheersystemen kunt verbinden.’

Het fysieke scanwerk is volgens Van den Berg niet heel ingrijpend. ‘Je scant met een vaste afstand de omgeving via een fotocamera op een tripod. De Pro2 3D-camera die we doorgaans gebruikten scant de omgeving met infrarood waardoor deze alleen binnen te gebrui-

Bilfinger Tebodin is een multidisciplinaire consultancy- en engineeringorganisatie met kantoren in negen Europese landen. Bilfinger Tebodin levert advies- en engineering services in een breed scala van markten: chemie, energie, olie en gas, farmaceutische industrie, voedingsmiddelenindustrie en pijpleidingen.

Dennis van den Berg consultant asset management Bilfinger Tebodin

de scandata te koppelen aan productieen bedrijfssystemen wordt de stap naar een digital twin gezet. Met industrie 4.0 systemen zullen steeds minder mensen fysiek in een fabriek of chemisch complex aanwezig hoeven te zijn. Het is dan handig als een sensor een storing aangeeft, dat je direct kunt zien om welke asset het gaat en waar hij staat.

De situational awareness wordt steeds belangrijker naarmate je de fysieke en digitale wereld wil koppelen. Onze scans dragen daar aan bij.’

Scan de QR-code voor een link naar de Bilfinger

Virtuele fabriek

Tebodin website

Van den Berg zegt dat de visuele informatie een belangrijk onderdeel kan worden van een virtuele fabriek. ‘Door

waar een livevoorbeeld met tags te zien is.

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

S_Branded content.indd 31

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:43

32

PLATFORM

Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken Partners Industrielinqs

Partners iMaintain

Partners Utilities en Watervisie

Partners Het Nieuwe Produceren

Contentpartners

Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden Industrielinqs

Leden iMaintain

Leden Utilities en Watervisie

Leden Het Nieuwe Produceren

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

04 | 2020

31-07-20 14:43

F_Industrielinqs Platform.indd 32

02-12-20 10:48

33

Experts iMaintain Henk Akkermans

Michel Grijpink

Universiteit Tilburg/WCM

Hogeschool Utrecht

Erik Bijlsma

Mark Haarman

TNO

Mainnovation

Taco Mets

Van Meeuwen Industries

Ron Wever

Havenbedrijf Rotterdam

Mark Oosterveer

Johan Wolt

iTanks

Delesto

Maarten Habets

Nico van Kessel

Peter Schokker

Tim Zaal

Heineken

Tata Steel

Koninklijke Vezet

TZConsultancy

Annemarie Burgemeester

Hans Hennekam

Ton Klinkenberg

Rijkswaterstaat

Yokogawa

Phijns

Michael Donders

Rob de Heus

Theo Knijff

Unilin Insulation

HeusConsult

Dow Chemicals

voormalig NAM/ Profion

Leo van Dongen

Geert-Jan van Houtum

Cor van de Linde

Binne Visser

Universiteit Twente

TU Eindhoven

iTanks

Philips

Celeste Martens

Ivo van Vliet

Croonwolter &dros

ENGIE Services West Industrie

TKI Energie en Industrie

Frank Tielens

Niels Groot

Johan Raap

HeatMatrix Group

Dow Benelux

Avans Hogeschool

Teus van Eck Energie en Milieu

Fokko Mulder

Cyril Widdershoven

Verocy

AkzoNobel Coatings

Henri Spanjers

TU Delft

Marcel Galjee

Han Slootweg

Ad van Wijk

Johan van Mourik

Roy Tummers

Nouryon

Enexis

TU Delft

SKIW

VEMW

Martijn de Graaf

Hans van der Spek

Duska Disselhof

Frank Oesterholt

Arne Verliefde

VoltaChem/TNO

FME

Frontier Ventures

KWR

Universiteit Gent

Simon Jagers

Semiotic Labs

Schiphol Group

Giel Jurgens

Dennis Braamse

LambWeston/ Meijer

Jan Stoker

Hogeschool Utrecht

Roelf Venhuizen

Ivo van der Gaag

Alpha Storage Group

Ton Huibers

Nedschroef

Experts Utilities en Watervisie Rob Kreiter Sophie Dingenen

Bird & Bird

Teus van Eck

Martijn Kruisweg

TU Delft

Experts Het Nieuwe Produceren Aaldrik Haijer

Jacques Reijniers

AmbassadorWise

Water & Energy Solutions

EBS Business School

Corine Baarends

Petrus Postma

Richard Schouten

Jan Willem Slijkoord

VNO-NCW

&Flux

SA3M

SPIC Emmen

Geanne van Arkel

Diana Seijs

Bilfinger Tebodin

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

F_Industrielinqs Platform.indd 33

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:48

34

PROJECTEN

GROOT ONDERHOUD Wie: Gate terminal Wat: onderhoud jetties 1 en 2 Waar: Maasvlakte Rotterdam Wanneer: juni - juli 2021

Vanaf 15 juni 2021 voert Gate terminal onderhoudswerkzaamheden uit aan haar jetties 1 en 2.

Voor een periode van 26 dagen zijn dan geen schepen toegestaan aan de steigers. Gate heeft de opdracht voor het uitvoeren van de detailengineering en de constructie-activiteiten gegund aan Spie.

Wie: OCI Manufacturing Fertilizers Wat: turnaround Waar: Geleen Wanneer: uitgesteld tot najaar 2020

OCI Manufacturing Fertilizers heeft in 2020 een onderhoudsstop van drie weken. OMF produceert in Geleen salpeterzuur en kunstmest. Salpeterzuur wordt geproduceerd in drie fabrieken (SZF4, SZF5 en SZF6), kunstmest wordt gemaakt in de nitraatfabriek (NF2). Wegens het coronavirus is de turnaround tot in het najaar uitgesteld.

Wie: Shell Wat: turnaround van een van de fabrieken Waar: Pernis Wanneer: oktober-november 2020

Shell Pernis voert vanaf half oktober groot onderhoud uit aan een van haar fabrieken. Het bedrijf gaat deze van binnen en buiten inspecteren, schoonmaken en verbeteren. Zo staan er verbeteringen in veiligheid en efficiëntie op het programma. De werkzaamheden moeten eind november zijn afgerond.

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP Wie: AVR Wat: vervanging turbine Waar: Rozenburg Wanneer: eerste kwartaal 2022

AVR Rozenburg vervangt een bijna vijftig jaar oude turbine door een nieuwe. Het gaat om een tegendrukturbine van Siemens. Deze kan op volle kracht 22 megawatt elektriciteit leveren.

Tegelijkertijd blijft hij ook goed draaien bij 5 megawatt, terwijl er efficiënt lagedrukstoom wordt gemaakt. De voorbereidende werkzaamheden beginnen in mei 2021 waarna het project in het eerste kwartaal van 2022 moet zijn afgerond.

Wie: Dunea Wat: modernisering productielocatie Waar: Katwijk Wanneer: tot en met 2025

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering enworden elektrotechnische installaties aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation.

Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

Wie: EPZ Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Borssele Wanneer: 2019 - 2021

EPZ is begonnen met de ontmanteling van zijn kolencentrale in Borssele. De centrale is in 1987 in gebruik genomen en sinds 2000 wordt er ook biomassa meegestookt. Vóór de sloop is de installatie zoveel mogelijk gereinigd. Volgens de planning worden de ontmanteling en bodemsanering eind juli 2021 afgerond.

Wie: Nouryon Wat: herstart Delesto 2 Waar: Delfzijl Wanneer: eind 2020

Nouryon gaat de warmtekrachteenheid Delesto 2 weer in gebruik nemen. De installatie op het Chemiepark Delfzijl zal eind 2020 gaan fungeren als start/stop-installatie voor de levering van elektriciteit aan het openbare net op piekmomenten. Dat is ruim acht jaar nadat de eenheid uit gebruik is genomen. De installatie is sinds 2012 zeer degelijk geconserveerd.

Wie: TenneT Wat: grote vervangingsopgave Waar: Nederland Wanneer: tot en met 2028

TenneT vervangt assets op hoogspanningsstations. Het gaat om primaire assets (transformatoren tot vermogensschakelaars), secundaire (aansturing tot telecommunicatiesystemen) en tertiaire componenten van een station.

Wie: Vattenfall Wat: ontmanteling Hemweg 8 Waar: Amsterdam Wanneer: vanaf 2020

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten.

Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 begint in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 34

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

PROJECTEN 35

Wie: Waterschap Brabantse Delta Wat: renoveren afvalwaterpersleiding Waar: Noord-Brabant en Zeeland Wanneer: start medio 2019

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 start de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf en de gerenoveerde persstations in 2023.

GROEN EN BIO Wie: o.a. Alco Bio Fuel Wat: recovery unit CO2 Waar: Gent Wanneer: voorjaar 2022

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

Wie: ArcelorMittal Wat: bio-ethanol uit afvalgassen Waar: Gent Wanneer: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol.

C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Wie: ArcelorMittal en Dow Wat: pilot met CO/syngas Waar: Gent Wanneer: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden voor 20 miljoen euro twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Wie: Cargill Wat: biodieselfabriek Waar: Gent Wanneer: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Wie: o.a. Inovyn Wat: pilot met CO2/methanol Waar: Antwerpen Wanneer: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

NIEUW PROJECT Wie: Nordsol Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: eind 2021

Nordsol bouwt een bio-LNG-installatie op het terrein van Renewi in Amsterdam. De installatie gaat 3,4 kiloton bio-LNG per jaar produceren uit biogas dat Renewi in vergisters maakt van organisch afval. Shell verkoopt het bio-LNG bij haar LNG-tankstations.

Wie: o.a. Paques Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: eind 2021

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC gaan in Dordrecht een proeffabriek bouwen om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

Wie: Photanol en Nouryon Wat: demo met CO2/zuren Waar: Delfzijl Wanneer: 2020

Photanol investeert met Nouryon acht miljoen euro in een demonstratiefabriek in Delfzijl. Daarin zetten bacteriën CO2 om in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo. De zuren worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Een commerciële fabriek zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 35

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

36

PROJECTEN

Wie: S4 GroNext Wat: waste-to-plastics fabriek Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

Wie: Sabic en Plastic Energy Wat: chemische recycling plastic Waar: Geleen Wanneer: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

Wie: SCW Systems/Gasunie Wat: groen gas uit organische reststromen Waar: Delfzijl Wanneer: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof Waar: Delfzijl Wanneer: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol willen Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof bouwen in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nouryon en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse.

Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Wie: o.a. Twence Wat: pilot met CO2/mierenzuur Waar: Hengelo Wanneer: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Wie: Waternet Wat: groengasinstallatie Waar: Amsterdam Wanneer: tweede kwartaal 2021

Waternet bouwt in opdracht van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht een groengasinstallatie op het terrein van de rioolwaterzuivering in het westelijk havengebied van Amsterdam. De groengasinstallatie haalt CO2 uit biogas dat ontstaat bij het vergisten van slib. Door stikstof toe te voegen, krijg je groengas, met dezelfde calorische waarde als aardgas. De installatie maakt van ongeveer 14,7 miljoen m3 biogas zo’n 9,7 miljoen m3 groengas en 5,7 miljoen m3 bruikbaar CO2.

Wie: Zitta Biogas Chemelot Wat: biogasinstallatie Waar: Geleen Wanneer: onbekend

Zitta Biogas Chemelot bouwt een grootschalige biogasinstallatie op Chemelot. De installatie verwerkt 700.000 ton mest tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot.

UTILITIES Wie: Air Liquide Wat: waterstoffabriek Waar: Antwerpen Wanneer: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. De eenheid gaat dankzij een nieuwe technologie energie-efficiënter waterstof produceren, zonder overtollige stoomproductie. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, afvangt en gebruikt als grondstof in haar productieproces.

De productie-unit wordt in 2020 in gebruik genomen.

Wie: Air Liquide Wat: luchtscheidingseenheid Waar: Moerdijk Wanneer: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 36

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

PROJECTEN 37

Wie: Air Liquide Wat: stikstofverwijderingseenheid Waar: Antwerpen Wanneer: medio 2021

Air Liquide bouwt een nieuwe stikstofverwijderingseenheid op de site van BASF in Antwerpen.

Deze kan het bedrijf van zeer zuiver gas voorzien om een efficiëntere productie van MDI mogelijk te maken. Naar verwachting is de nieuwe eenheid medio 2021 operationeel.

Wie: Air Products Wat: drie luchtscheidingsinstallaties Waar: Zuidbroek Wanneer: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Wie: BP Geel Wat: stoomketel Waar: Geel Wanneer: 2021

BP Geel bouwt een nieuwe stoomketel die ervoor zorgt dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

NIEUW PROJECT Wie: Evides Industriewater Wat: demiwaterinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen.

De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in voor verduurzaming van de zuivering. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lagere energie- en chemicaliënverbruik.

Wie: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek Wanneer: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Wie: LyondellBasell en Covestro Wat: ‘bioplant’ en verbrandingsinstallatie Waar: Maasvlakte Wanneer: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bioplant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Het project moet in 2020 klaar zijn.

Wie: Sparkling Biomass Wat: bio-wkk Waar: Duiven Wanneer: 2020

Sparkling Biomass bouwt een vijftien megawatt thermisch bio-wkk. De stoom wordt direct geleverd aan een aardappelverwerker die er zijn drooginstallaties mee voedt. De installatie kan jaarlijks 12.500 megawattuur elektriciteit en 87.600 megawattuur warmte produceren.

Wie: Stercore Wat: mestvergassingsinstallatie Waar: Emmen Wanneer: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor Wat: innovatieproject waterstof Waar: Eemshaven Wanneer: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

WIND EN ZON Wie: Blauwwind Wat: Borssele III en IV Waar: Noordzee Wanneer: 2021

De financiering van de Borssele III/IV windparken in de Noordzee is rond. Dit luidt de start in van de bouw en daaropvolgende inbedrijfstelling van 77 V164 9,5 megawatt windmolens van Vestas met een totale capaciteit van 731,5 megawatt. De totale productie per jaar zal naar verwachting 3.000 gigawatt uur zijn.

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 37

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

38

PROJECTEN

Wie: CrossWind Wat: windpark Hollandse Kust (noord) Waar: Noordzee Wanneer: 2023

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt het windpark Hollandse Kust (noord), 18,5 kilometer uit de Nederlandse kust bij Egmond aan Zee. Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar. Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn, turbines om onderlinge negatieve ‘windschaduw’-effecten te beperken en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

Wie: Ørsted Wat: Borssele I en II Waar: Noordzee Wanneer: eind 2020

De windparken Borssele I en II krijgen een gezamenlijke capaciteit van 752 megawatt.

Er worden Siemens Gamesa Renewable Energy 8 megawatt turbines geplaatst met een rotor van 167 meter. Ørsted gaat 94 turbines plaatsen en verwacht dat het park voor eind 2020 volledig operationeel is.

ELEKTRIFICATIE Wie: Coolbrook Wat: testreactor naftakraker Waar: Geleen Wanneer: 2020

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

ELEKTROLYSE Wie: Tien private en publieke partners Wat: North-C-Methanol project Waar: Rodenhuize Wanneer: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project.

Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien trapsgewijs een opschaling naar 600 MW in 2030.

Wie: bedrijven en overheden Wat: pilot groene waterstof Waar: Vlissingen-Oost Wanneer: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Wat: pilot Multiplhy Waar: Rotterdam Wanneer: begin 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer gaat groene waterstof produceren voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

Wie: Gasunie en Nouryon Wat: waterstofproject Djewels Waar: Eemshaven Wanneer: Onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wie: VoltH2 Wat: groene waterstoffabriek Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

VoltH2 investeert 100 miljoen euro in een groene waterstoffabriek in North Sea Port. Het gaat om een 25 megawatt elektrolyse-eenheid. De fabriek gaat jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Door haar design is ze ook uit te breiden tot 100 megawatt met een potentiële productie van 14.400 ton groene waterstof per jaar.

INFRA Wie: Gasunie Wat: waterstofleiding Waar: IJmuiden – Amsterdam Wanneer: eind 2020

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 38

Gasunie en Havenbedrijf Amsterdam willen een waterstofleiding tussen Amsterdam en IJmuiden realiseren. Eind 2020 moet duidelijk zijn of dat ruimtelijk, economisch en technisch haalbaar is.

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

PROJECTEN 39

Wie: Antwerp@C Wat: CO2-infrastructuur Waar: Antwerpen Wanneer: onbekend

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van een CO2-infrastructuur in Antwerpen.

Het gaat om een centrale pijpleiding op zowel de linker- als de rechteroever en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag van CO2 zijn onderdeel van de infrastructuur.

NIEUW PROJECT Wie: Gasunie Wat: opslag groene waterstof Waar: Zuidwending Wanneer: 2026

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld.

Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Wie: North Sea Port Wat: Zeeland Waar: onbekend Wanneer: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen.

Wie: o.a. Shell Wat: restwarmte Shell Pernis Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

RECYCLING Wie: o.a. Bek & Verburg Wat: pilot met recycling visnetten Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken hiermee of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Wie: Indaver Wat: demo-installatie Waar: Antwerpen Wanneer: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

Wie: PolyStyreneLoop Wat: demofabriek Waar: Terneuzen Wanneer: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees ...................................................................................................4

Mainnovation ......................................................................................... 43

Bilfinger Tebodin...............................................................................30,31

Master Builders Solutions Nederland............................................... 14

Eco Ketelservice Verhuur ........................................................................4

MODELEC Data-Industrie..................................................................... 44

Evides Industriewater .....................................................................40, 41

OMV Gas Marketing Trading & Finance ..............................................2

Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek ............... 18

Santon Circuit Breaker Services ............................................................8

Industrielinqs Catalogus 2021 ..............................................................8

Stratt+ .................................................................................................20,21

Industrielinqs pers en platform ......................................................... 28

www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

G_Projecten.indd 39

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:51

40

BRANDED CONTENT EVIDES INDUSTRIEWATER

Lagere impact water­ behandeling voor de industrie Met een groeiende wereldbevolking en een opwarmend klimaat neemt de druk op natuurlijke bronnen toe. Evides Industriewater stelt zich ten doel om het energie en grondstoffen gebruik en overige milieu-impact te verminderen door efficiënter gebruik van water, grondstoffen en energie te realiseren onder de noemer water without waste.

‘Er zijn tal van effecten te zien van het menselijke consumptiegedrag’, zegt Jan-Willem Mulder van Evides Industrie­water. ‘Het energie- en waterverbruik neemt toe terwijl grondstoffen schaarser worden. Om te voorkomen dat die veranderende omstandigheden een nadelig effect hebben op onze omgeving, denken bedrijven anders na over hun productieketen. We staan als industriewaterbedrijf zowel aan de voorkant als aan de achterkant van waterketens. Wij zijn daarmee zowel onderdeel van het vraagstuk als de oplossing. Door inzicht te krijgen in de gevolgen van onze keuzes en die van onze klanten, kunnen we een integrale afweging maken die het beste aansluit bij de lokale omstandigheden van de behoefte van de klant.’

Zo heeft waterbehandeling met chemicaliën consequenties voor de CO2-voetafdruk. ‘Die chemicaliën moeten immers ook worden gemaakt. Wie in plaats daarvan voor membraantechnologie kiest, rekent weer met andere cijfers want de productie van membranen vergt ook grondstoffen en energie. Net als het bedrijven van een reverse osmosefabriek ook energie kost. En voor welke energie kies je? Energie van duurzame bronnen is klimaatneutraal, maar is die wel altijd beschikbaar?’

Zo zijn er nog veel meer vragen. ‘En dan hebben we het dus nog maar over één facet van de impact op de leefomgeving. www.industrielinqs.nl

R_Branded content.indd 40

Life Cycle Analysis Senior process engineer Wilbert van den Broek van Evides Industriewater kreeg de taak om in de cijfers te duiken.

Geen eenvoudige opgave, zo bleek.

Want wat is de voetafdruk van chemicaliën die je nodig hebt voor ionenwisseling, zoals ton zwavelzuur of zoutzuur, vroeg Van den Broek zich af. ‘Beide zuren kun je gebruiken voor regeneratie van de harsen, maar zoutzuur heeft een 2,5 keer zo grote CO2-voetafdruk.

En hoe verhouden die chemicaliën zich tegenover andere ontziltingstechnieken zoals membraanfiltratie? De fabrikanten hanteren diverse kentallen die elkaar wel eens tegenspreken. Zo was de voetafdruk van een bepaald soort membranen op papier zeer groot. De beoordelaar ging er namelijk vanuit dat er een bepaald broeikasgas vrijkwam bij de productie van die membranen.

Die stof is echter al jarenlang verboden.

Men had er nooit aan gedacht nieuwe berekeningen te maken voor de gewij-

zigde productiemethode, die uiteraard veel gunstiger was.’

Zo’n LCA-studie is ook een leidraad in de overweging om een membraan al dan niet preventief te vervangen. ‘Hoe langer je doorgaat, hoe meer de membranen vervuild raken en hoe meer energie het kost om het water er doorheen te persen. Maar het produceren van een nieuw membraan kost ook energie. Je kunt de LCA dan inzetten om het optimum te berekenen en alleen te vervangen als dat gunstiger is voor het milieu.’

Samenwerken Van den Broek: ‘We gebruikten afgelopen twee jaar om alle relevante data van leveranciers en ons eigen gebruik eenduidig vast te leggen. We kennen nu de LCA van onze eigen processen en zijn op punten nog aan het optimaliseren. Maar we willen uiteraard ook graag onze klanten helpen bij hun keuzes.

Bedrijven nemen steeds meer de verantwoordelijkheid en doen er alles aan hun waterinname te beperken en hun CO2-voetafdruk te verkleinen. Dit kan door naar alternatieven te zoeken zoals alternatieve waterbronnen, fossielvrije brandstoffen en chemicaliën. Ook kan je kiezen voor andere waterkwaliteiten of aanpassingen in het productieproces.

Maar ook daarvoor geldt dat je naar de gehele keten moet kijken om te kunnen bepalen wat de meest duurzame en acceptabele optie is.’

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

De impact van de wateronttrekking op de omgeving is net zo belangrijk. Om met al die facetten rekening te kunnen houden in de gehele waterketen, voerden we afgelopen jaar levenscyclusanalyses (LCA, red.) uit op onze installaties.

Voor Evides Industriewater is kennisontwikkeling belangrijk om onze klanten goed te adviseren en de basis voor optimalisaties van onze eigen assets.’

04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:53

FOTO: EVIDES INDUSTRIEWATER

41

Voor Evides Industriewater is kennisontwikkeling belangrijk om klanten goed te adviseren en de basis voor optimalisaties van eigen assets.

Bovendien krijgen bedrijven die hun water- en energiebalans kennen ook inzicht in synergievoordelen of besparingsopties. ‘Zo gebruiken wij zelf bijvoorbeeld restwarmte van chemie­bedrijf Huntsman voor het voorverwarmen van het water dat wij demineraliseren. Dat scheelt ons jaarlijks 15.000 ton CO2 doordat we niet meer met stoom hoeven te verwarmen.

En de warmtewisselaar koelt de processen van Huntsman extra in de zomer.’

Afvalwater en koelwater Mulder: ‘Dezelfde analyses kan je loslaten op afvalwater. In de Sloe-zuivering van Evides Industriewater in Vlissingen

Evides Industriewater ontwikkelt betrouwbare en duurzame wateroplossingen op maat voor de industrie. Daarbij staan het sluiten van de waterkringloop en het verkleinen van de waterfootprint centraal.

Met innovatieve processen en technieken wordt (afval)water gezuiverd en warmte, nutriënten en andere grondstoffen teruggewonnen.

‘Een LCA-studie geeft niet alleen inzicht in verduurzamingsopties, maar leidt soms ook tot verrassende besparingsopties.’

Wilbert van den Broek senior process engineer Evides Industriewater

kozen we voor een anaerobe voorzuivering. Door deze keuze kunnen we biogas produceren. Tegelijkertijd ontlast je de aerobe zuivering, waardoor veel minder beluchting nodig is. Dat pakt extra goed uit voor de LCA omdat zo’n beluchtingssysteem redelijk energie-intensief is.

De keuze waar het groene gas vervolgens voor wordt ingezet, heeft ook weer effect op de LCA. We kunnen dat gas zelf gebruiken in onze motoren of verder zuiveren tot groen gas en aan het net leveren.’

Of neem bijvoorbeeld koelwater. Hoe vaker je koelwater kunt recirculeren, hoe minder je hoeft te lozen. Mulder: ‘Je kunt het water behandelen met onthardingsmiddelen of bacterieremmers of via filtratietechnieken ervoor zorgen dat er geen kalk en bacteriën inzitten. Het is een complexe exercitie die je moet doen om alle voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen. Maar het is zeker lonend. Niet alleen voor het milieu, maar ook financieel.’

Besparingen Van den Broek: ‘Het goede nieuws is dat in veel gevallen duurzame keuzes ook de minst dure zijn. Zo’n LCA-studie geeft niet alleen inzicht in verduurzamingsopties, maar leidt soms ook tot verrassende besparingsopties. Zo zagen we het energieverbruik van onze membranen enorm afnemen toen we onze redundante systemen inzetten. Door dubbel zoveel membranen op de helft van de flux te laten werken, halveerde het energieverbruik. Het specifieke energieverbruik is namelijk grofweg evenredig met de flux. We willen dit soort berekeningen ook graag voor onze klanten uitvoeren. De keuzes waar bedrijven voor staan, zijn nu eenmaal complex. Wij kunnen onze kennis en ervaring inzetten om mee te denken en de gevolgen van keuzes doorrekenen voor de diverse milieuaspecten zoals CO2-uitstoot, de ozonlaag, aquatische ecosystemen en biodiversiteit. Zo werken we samen aan een duurzame toekomst.’ www.industrielinqs.nl

04 | 2020

Naamloos-2 1

R_Branded content.indd 41

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

02-12-20 10:53

42

INNOVATIE

Bier brouwen met

ijzerpoeder Swinkels Family Brewers heeft in haar Bavaria brouwerij in Lieshout een installatie in gebruik genomen die ijzerpoeder gebruikt als brandstof. Het is een nieuwe, circulaire brandstof waarbij geen CO2 vrijkomt.

Dagmar Aarts

Voor de installatie werkte de bierbrouwer samen met onderzoekers en studententeam Solid van de TU Eindhoven (TU/e). Om bier te brouwen is veel stoom nodig en daarvoor is weer veel warmte nodig. Die warmte komt in de brouwerij in Lieshout nu van ijzerpoeder. Philip de Goey, hoogleraar verbrandingstechnologie aan de TU Eindhoven tijdens een liveevent over de ingebruikname: ‘We mengen kleine ijzerdeeltjes met de lucht, waardoor een stofwolk ontstaat. Dat breng je in een brander waardoor je een vlam krijgt van tweeduizend graden. Daar kan je allerlei energie uithalen, wat in de brouwerij kan worden gebruikt.’

Het roestpoeder dat na de verbranding ontstaat, kan worden opgevangen en met behulp van duurzame energie weer worden teruggebracht naar ijzerpoeder. Nog meer voordelen volgens de onderzoekers zijn dat ijzerbrandstof veilig is en geen energie verliest tijdens de opslag. Om deze redenen is ijzerbrandstof eenvoudig en veilig op te slaan voor langere periodes en te transporteren over langere afstanden.

Vijftien miljoen glazen bier

FOTO: BART VAN OVERBEEKE FOTOGRAFIE

Met de huidige opstelling kan Swinkels vijftien miljoen glazen bier brouwen. ‘Met deze installatie zouden we een andere brouwerij in onze groep, brouwerij de Molen in Bodegraven, al volledig kunnen voorzien van thermische energie’, legt Peer Swinkels, CEO van Swinkels Family Brewers uit. ‘Voor deze hele grote Bavaria-brouwerij hebben we een installatie nodig die honderdvijftig keer groter is om de hele brouwerij op ijzerpoeder te laten draaien. De volgende stap die we samen met de TU/e willen zetten, is om te kijken hoe we deze installatie op grote schaal kunnen inzetten. En hoe we het regeneratieproces van het roestpoeder naar het ijzerpoeder ook volledig kunnen verduurzamen.’

Hiervoor kijkt studententeam Solid naar bestaande en nietbestaande technologieën. ‘Hiervan komen de eerste resultaten begin 2021 binnen’, zegt Chan Botter, teamleider van Solid.

Kolencentrales

Op het moment werkt studententeam Solid aan de opschaling tot één megawatt en de technische verbetering van het systeem.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

K_Bavaria.indd 42

Voor het ijzerpoeder ziet Team Solid nog meer mogelijkheden dan een brouwerij. Het kan in de industrie en bijvoorbeeld kolencentrales voor verduurzaming zorgen. Op het moment werkt Solid aan de opschaling tot één megawatt en de technische verbetering van het systeem. Botter: ‘We zijn nu plannen aan het maken voor een tien megawatt systeem dat klaar moet zijn in 2024. Onze ambitie is om de eerste kolencentrales voor 2030 te kunnen ombouwen naar duurzame ijzerbrandstofcentrales.’

|04 | 2020

31-07-20 14:43

02-12-20 10:53

9 13:11 02.19 13:11

basis advertentie A4 NL 1 1 basis advertentie A4 contouren.indd NL contouren.indd Omslag los Ilinqs 4-2020.indd 43

26-08-20 10:30 26-08-20 10:30 11:24 02-12-20 11:50 02-12-20 11:24

www.moxa.com

industrielinqs | 04 | 2020

IndustriĂŤle netwerken zijn een specialisme; wij zijn die specialisten.

De Moxa industriĂŤle netwerkoplossingen zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productie omgeving centraal staat. Een applicatie specifiek netwerkontwerp en configuratie zijn hiervoor van het allergrootste belang. Wij weten hoe en zijn ervan overtuigd dat uw kennis van procesautomatisering en ons netwerkspecialisme tot niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_IndustrNetw.indd 1 Omslag los Ilinqs 4-2020.indd 44 A_Voorplaat.indd 1

15-01-18 15:21 02-12-20 11:50