IMA04 binder lr by Industrielinqs

www.imaintain.info

04 16 DERTIENDE JAARGANG – LOSSE VERKOOPPRIJS € 17,25

Maint

Het mag

azine va n de

NVDO

Clean roo m vraagt om specifi uitkomst ek onde voor las rhoud | Dro tige brugin zijn eigen ne biedt spectie overwegin | Elk offsho gen | BV re-projec P vraagt t kent om cultuu romslag

OPDRACHTGEVER MOET FACILITEREN, STIMULEREN EN MOTIVEREN

IMA04 F producten.indd 30

20-04-16 13:38

Achter elk vat Total smeermiddelen schuilt een team van experts!

Met een landelijk opererend en ervaren team van Sales Engineers, een kundige technische dienst en een servicegerichte binnendienst zijn wij snel en gemakkelijk te bereiken. Dit in combinatie met een compleet assortiment smeermiddelen ĂŠn een zeer goede logistieke ondersteuning zorgt er voor dat u altijd op ons kunt rekenen. Voor uitgebreide informatie over onze mogelijkheden kunt u contact opnemen met: Total Nederland N.V. / IndustriĂŤle smeermiddelen Telefoon: 070 - 3 18 0 40 8 E-mail: smeermiddelen.industrie@total.com www.total.nl

The right choice in lubricants

IMA04 F producten.indd 30

20-04-16 13:38

INHOUD 3

10 Een gezonde toekomst met groenten, fruit en big data De nieuwe Maintenance Manager of the Year is er zelf nog bescheiden over. Maar als hij toch een jaar lang boegbeeld is van de onderhoudssector, zou Peter Schokker een lans willen breken voor breed inzetbare, sterk analytische monteurs.

14 iMaintain 2016 Voorafgaand aan iMaintain 2016, het jaarcongres van het iMaintain platform en de NVDO, heeft een aantal partners van het platform hun kennis met anderen uit de onderhoudssector gedeeld in verschillende businesscases.

5 COMMENTAAR 6 ACTUEEL 18 GIGANT MEERT AAN VOOR ONDERHOUDSBEURT 22 WHATâ&#x20AC;&#x2122;S NEXT 29 PRODUCTEN

Maint

Het magazine van de NVDO

De best value-aanpak maakt pas sinds kort furore in de onderhoudswereld. Opdrachtgevers proberen meer gebruik te maken van de kennis en vaardigheden in de keten en daarvoor leent best value zich uitstekend. Logistiek is een kostbare zaak als je een offshore-windmolenpark bouwt. Alles is duurder en kost meer tijd. Hoe optimaliseer je het onderhoud van windturbines als ze 85 kilometer uit de kust staan?

Best value procurement vraagt om cultuuromslag Elk offshore-project kent zijn eigen overwegingen Drone biedt uitkomst voor lastige bruginspectie Colums Peter Schokker en Jan Lowies Hoog tempo innovatie vereist ketensamenwerking Kennis delen is ook een vorm van innovatie Clean room vraagt om specifiek onderhoud Landelijke Dag van het Onderhoud NS repareert treinen door pitstop drie keer zo snel Casus: Trillingsanalyse haalt lawaaimaker naar boven

34 38 42 44 46 51 52 56 59 64

iMaintain 16

IMA04 B Inhoud.indd 3

20-04-16 12:27

Meer weten?

Neem contact op met Gijs Hoekstra (06 42 24 53 85) of movielinqs@industrielinqs.nl

_A5_liggend_bizz56.indd 43

22-10-14 09:25

iMaintain.info

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de gehele onderhoudssector Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

iMaintain-abonnees krijgen meer • De nieuwste iMaintain staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.imaintain.info en kies abonneren

Ga direct naar imaintain.info en blijf iedereen voor 56-59_MO_NVDO_ Roosterinterventie.indd 58 _adv_www_iMaintain-A5.indd 43 IMA5 advertenties.indd 18

ADVERTENTIE-INDEX

26-11-14 20-10-14 10:44 14:33 19-05-15 16:39

Abonnees .............................................................................................. 4 Delta Heat Services ............................................................................. 40 Deltavisie congres 2016 ........................................................................ 8 Eco Ketelservice Verhuur ...................................................................... 40 Hateha................................................................................................. 16 Hempel ................................................................................................ 54 Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek ........................... 67 iMaintain platform ......................................................................... 26, 27 iMaintain Prestatiemanagement congres 2016 .................................... 36 Leemberg............................................................................................. 54 Lubron Waterbehandeling..................................................................... 16 Mainnovation ....................................................................................... 68 Mourik Services ................................................................................... 28 Profion/WCM ....................................................................................... 20 Pruftechnik .......................................................................................... 30 Sitech Services .................................................................................... 30 Stork Technical Services Holding .......................................................... 50 Total Nederland...................................................................................... 2

Naamloos-1 1 IMA4 Advertenties.indd 4

19-04-16 20-04-16 14:21 12:28

COMMENTAAR 5

The Data Dilemma Ik dacht met deze titel een unieke kreet te hebben voor de rem op innovatie met sensorgegevens, maar Google vulde het al automatisch aan. De potentie van integratie van verschillende systemen en het gebruik van sensordata is enorm. De voorzichtigheid om die data te koppelen en te gebruiken ook. Toen ik deze week bij een Europese User Exchange van een automatiseerder was, werd het ook benoemd. Deze aanbieder merkt de drempel om informatie te ontginnen uit procesdata en sensoren. Een grote huivering van bedrijven om met verschillende databases aan de gang te gaan, is de angst dat de systemen kunnen worden beïnvloed van buitenaf. En alsof die angst niet genoeg is, vreest men ook dat er kennis de deur uit kan via datasets. Blijkbaar ziet men dan de waarde wel, maar durft er niets mee te doen. The Data Dilemma. Bij de user exchange werd gesproken over de data-diode die is ontwikkeld om wel gegevens uit een systeem te halen, maar er niets meer in te duwen. Blijkbaar is één van de twee angsten daarmee te teugelen. Op afstand kan je dan de data (laten) analyseren en er slimme dingen mee doen. En sneller dan ik had verwacht, zag ik daar deze week op Chemelot al een mooi voorbeeld van, los van de leverancier waar ik op bezoek was. Op kleine schaal zijn daar zes asset owners, Sitech en een reeks partijen rond Campione aan de slag gegaan met zestien pilotprojecten. De budgetten waren overzichtelijk en de belofte van succes was groot genoeg om het te proberen. Van trillingsanalyse tot drukverschilmeting over filters, er wordt nu gebouwd aan datasets en modellen van deelsystemen. Om aan te tonen dat het geen zin heeft of juist om te werken aan een model dat na de pilot is op te schalen naar de hele site. En minstens zo leuk als de eerste resultaten was de trots waarmee alle betrokkenen hun projectdata deelden.

Mark Oosterveer @M_Oosterveer mark@industrielinqs.nl

HOOFDREDACTIE

Mark Oosterveer 020 3122 793 mark.oosterveer@industrielinqs.nl NUMMER 04 - 2016

Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl

UITGAVE VAN

EINDREDACTIE

Industrielinqs pers en platform Veembroederhof 7 1019 HD Amsterdam

PARTNERS

Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) Postbus 138, 3990 DC Houten

Miriam Rook 020 3122 796 miriam.rook@industrielinqs.nl Liesbeth Schipper 020 31 22 083 liesbeth.schipper@industrielinqs.nl

MEDEWERKERS

David van Baarle, Erik te Roller, Ingrid Rompa, Pieter Pulleman, Francis Voermans, Dagmar Aarts

LAY-OUT

BureauOMA BV, Wehl

COVERS Rotterdam Ahoy Ahoy-weg 10 3084 BA Rotterdam Postbus 5106 3008 AC Rotterdam Organisator van

UITGEVER

Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl

NASA/Steven Seipel en Boeing

ADVERTENTIEVERKOOP

Bureau Van Vliet Frank Oudman T: 023 571 47 45 f.oudman@bureauvanvliet.com www.bureauvanvliet.com

TRAFFIC

Breg Schoen 020 3122 088

DRUKKERIJ

PreVision Graphic Solutions

ABONNEMENTEN (EXCL. BTW) Nederland/België € 96,50 Introductie NL/B 25% € 72,Overig buitenland € 120,50 Losse verkoopprijs € 17,25 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,00

OPZEGGEN

Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND

Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 € 0,10 per minuut Fax 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prijswijzigingen voorbehouden. ISSN: 2211-6826 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

iMaintain 16

IMA04 C commentaar-colofon.indd 5

20-04-16 12:23

6 ACTUEEL

MEEST GELEZEN ONLINE 1. Finalisten Plant Manager of the Year 2016 bekend De drie finalisten van de Plant Manager of the Year 2016 komen voor het eerst allemaal uit Rotterdam. Koos Donkers is terminal manager bij Vopak Rotterdam Botlek, Jeroen van Woerden is sitemanager bij Kemira Rotterdam en Robert van den Kieboom is directeur van Euroliquids Europoort. Lees verder op pagina 9

2. ExxonMobil, AEB en Shell strijden om VOMI Safety eXperience Award Deze prijs wordt uitgereikt aan de opdrachtgevers waar de veiligheidsbeleving van de monteurs en onderhoudswerknemers het hoogst is. Lees verder op pagina 7

3. Dura Vermeer en SPIE bouwen 380 kV-verbinding DoetinchemWesel De combinatie Dura Vermeer - SPIE DW380 realiseert voor TenneT het Nederlandse deel van de nieuwe 380 kV-hoogspanningsverbinding van Doetinchem naar Wesel. Lees verder op deze pagina

4. SmartPort investeert miljoenen in Rotterdamse haven Meer dan vijftig Rotterdamse havenbedrijven, de Topsectoren en SmartPort hebben bijna twaalf miljoen euro geïnvesteerd in wetenschappelijk havenonderzoek. SmartPort is een samenwerkingsverband van het bedrijfsleven in de Rotterdamse Haven met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft. Lees verder op pagina 9

5. Emerson automatiseert nieuw gasveld in Noordzee Emerson Process Management gaat het nieuwe Culzean-gasveld in het Britse deel van de Noordzee automatiseren. Lees verder op deze pagina

4 16 iMaintain

IMA04 D actueel.indd 6

Emerson automatiseert nieuw gasveld in Noordzee Emerson Process Management gaat het nieuwe Culzean-gasveld in het Britse deel van de Noordzee automatiseren. Dit gasveld is een van de grootste gasvoorraden in de regio en gaat naar verwachting aan vijf procent van de totale Britse vraag voldoen. Maersk investeert samen met zijn partners ongeveer vier miljard euro in het Culzeanproject. Drie boorplatforms zijn samen goed voor twaalf boorputten en bevatten een centrale verwerkingsinstallatie, een control room en een woongedeelte. Emerson is de hoofdaannemer voor de automatisering en levert automatiseringsdiensten en -technologie voor de drie platforms zelf en verder voor een observatiepost aan land. Vanuit daar zijn zo nodig ingrepen op afstand mogelijk. De productie start naar verwachting in 2019 voor een periode van minstens dertien jaar.

Dura Vermeer en SPIE bouwen 380 kV-verbinding Doetinchem-Wesel De combinatie Dura Vermeer - SPIE DW380 realiseert voor TenneT het Nederlandse deel van de nieuwe 380 kV-hoogspanningsverbinding Doetinchem-Wesel. De opdracht omvat het ontwerp en de realisatie van de werkwegen en fundaties en de montage van de geleiders. De nieuwe hoogspanningsverbinding tussen Doetinchem en de Duitse grens bestaat uit 54 innovatieve Wintrack-masten en is 22 kilometer lang. Wintrack is een nieuw concept voor hoogspanningslijnen, waarbij het innovatieve ontwerp voordelen biedt bij de landschappelijke inpassing van de hoogspanningslijnen. Opdrachtgever TenneT koos voor de combinatie vanwege een uitgekiende aanpak om de hoogspanningsverbinding binnen een strak tijdschema te realiseren, waarbij veiligheid en respect voor de omgeving hoog in het vaandel staan. De realisatie van het Nederlandse deel van de 380 kV-verbinding is voor TenneT nodig om optimaal te kunnen opereren in de Europese elektriciteitsmarkt, om de betrouwbaarheid van het net te kunnen waarborgen en om in de toekomst optimaal gebruik te kunnen maken van duurzame energie. De werkzaamheden starten in april 2016. Het werk dient uiterlijk in maart 2018 te zijn opgeleverd.

Safety Awards voor lifteigenaren en -onderhoudsbedrijven uitgereikt Christelijke Woningstichting Patrimonium Groningen en onderhoudsbedrijf Lakeman Liften uit Katwijk hebben allebei een Liftinstituut Safety Award gewonnen. De Award wordt sinds 2012 jaarlijks uitgereikt aan de beheerder of eigenaar van liftinstallaties waar tijdens de liftkeuringen de minste tekortkomingen worden vastgesteld. Ook voor liftonderhoudsbedrijven bestaat deze Safety Award. Organisaties met minimaal honderd liftinstallaties in eigendom of onderhoud maken kans op de Safety Award. De winnaar scoort het best op drie criteria: het aantal afgekeurde installaties, het aantal keuringsrapporten met opmerkingen en het aantal goedkeuringen zonder opmerkingen. Patrimonium wist de prijs voor de tweede keer te bemachtigen. Ludo Kobes, hoofd onderhoudsdienst Patrimonium: ‘We zijn natuurlijk blij met de award, maar we gaan nu niet extra ons best doen om de award voor de derde keer te winnen. Wij doen al ons best en dat doen we voornamelijk voor onze bewoners.’ ‘Ook wij doen ons best’, zegt Joop Lakeman jr., directeur van Lakeman Liften toen hij de prijs in ontvangst nam. ‘Maar je weet niet hoe jouw werk is in relatie tot dat van anderen. Dat blijkt dus heel goed te zijn en daar zijn we blij mee en best ook trots op.’

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

20-04-16 12:25

ACTUEEL 7

Doe mee aan de Maintenance Manager of the Year 2017 verkiezing Peter Schokker van groenteverwerkingsbedrijf Vezet is pas net benoemd als boegbeeld van de Nederlandse onderhoudsmarkt, maar de zoektocht naar zijn opvolger is al begonnen. Durft u de uitdaging aan? Doe dan nu al mee aan de verkiezing van de Maintenance Manager of the Year 2017. Door de verkiezing kunt u als maintenance manager de sterkte van uw onderhoudsconcept binnen asset management bewijzen. U kunt maintenance profileren als key succesfactor binnen uw organisatie. Daarnaast blijkt de verkiezing ook een geweldige motivatie voor het hele team te zijn. De verkiezing is een initiatief van iMaintain in samenwerking met de NVDO. Inschrijven kan tot 10 november 2016, deelname is gratis. De bekendmaking van de winnaar is tijdens het iMaintain congres op 16 maart 2017. Meer informatie vindt u op www.nvdo.nl.

Consortium NACH ontvangt voorlopige gunning rechtbank Amsterdam Het Rijksvastgoedbedrijf heeft het consortium NACH (New Amsterdam Court House) voorlopig aangewezen voor de realisatie van het project rechtbank Amsterdam. Het project heeft betrekking op het ontwerp, de bouw, financiering, onderhoud en exploitatie voor een periode van dertig jaar. De definitieve beslissing valt op 10 mei 2016. Voor de uitvoering van het project wordt een speciaal project vehicle opgericht waarbij Macquarie Capital honderd procent aandeelhouder is. Heijmans en Facilicom nemen het ontwerp, de bouw en de exploitatie van de rechtbank voor hun rekening. Naar verwachting starten de sloopwerkzaamheden voor de nieuwe rechtbank aan de Zuidas in Amsterdam begin 2017. Het gebouw zal in november 2020 in gebruik worden genomen, waarna de exploitatieperiode van dertig jaar begint. De inschrijving van NACH werd na een beoordelingstraject door het Rijksvastgoedbedrijf economisch als het meest voordelig ingeschat. De uitvoering van het project zal gebeuren via een Publiek Private Samenwerking (PPS). Dat betekent dat NACH verantwoordelijk is voor het ontwerp, de bouw, de financiering, het onderhoud en de facilitaire dienstverlening met betrekking tot het gebouw. Het consortium bestaat uit Macquarie Capital, ABT, DVP, KAAN Architecten, BiUM, Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen, Heijmans en Facilicom. Macquarie Capital Europe Limited is aangesteld als financieel adviseur.

ExxonMobil, AEB en Shell strijden om VOMI Safety eXperience Award Veiligheid is al jaren een van de belangrijkste thema’s binnen de procesindustrie. Het veiligheidsbeleid wordt doorgaans vastgesteld op managementniveau, maar wat merken de man en de vrouw op de werkvloer hiervan? Voor VOMI, branchevereniging voor dienstverleners in de procesindustrie, is dit reden geweest voor het in leven roepen van de VOMI Safety eXperience Award (SXA). Deze prijs wordt uitgereikt aan de opdrachtgevers waar de veiligheidsbeleving van de monteurs en onderhoudswerknemers het hoogst is. Finalisten voor de tweede editie zijn: ExxonMobil Rotterdam, AEB Exploitatie Amsterdam en Shell Pernis. Tijdens Deltavisie wordt op 16 juni de winnaar bekend gemaakt. Op vijftien sites van opdrachtgevers is de werknemers van VOMI lid-bedrijven gevraagd naar hoe zij veiligheid in de dagelijkse praktijk ervaren. Zo geeft VOMI een stem aan een bijzonder belangrijke groep: de mensen voor wie de mate van veiligheid letterlijk en figuurlijk van levensbelang is. In totaal zijn 450 enquêtes afgenomen. De komende periode zal de top-3 van opdrachtgevers die als het meest veilig worden ervaren door de vakjury worden bezocht. De ontknoping van deze verkiezing vindt plaats tijdens Deltavisie 2016, het jaarcongres van het Petrochem platform.

BEDRIJVENNIEUWS Grontmij heet voortaan Sweco Advies- en ingenieursbureau Grontmij Nederland heet sinds 4 april Sweco Nederland. Grontmij is vorig jaar al overgenomen door Sweco. ‘Door de overname kan Sweco Nederland haar klanten nog meer internationale kennis en bredere expertise bieden’, aldus het bedrijf. Wereldwijd werken er ruim 14.000 professionals bij het van oorsprong Zweedse bedrijf, verdeeld over zeven geografische gebieden. In Nederland werken 1.700 mensen op de terreinen water, energie, gebiedsontwikkeling, mobiliteit en infrastructuur, bouw en vastgoed en industrie.

Miljoenencontract voor onderhoudstak KLM KLM gaat de komende tien jaar de motoren van de nieuwe Boeing 787’s, de Dreamliner, van de Chinese luchtvaartmaatschappij Xiamen Airlines onderhouden. Het contract is goed voor 125 miljoen dollar. Xiamen Airlines is voor dit type motoren, de 787 GEnx, de eerste klant van KLM Engineering & Maintenance. ‘Dit nieuwe contract is een verdieping van onze bestaande samenwerking met partner Xiamen Airlines en past binnen onze strategie van investeren door het creëren van hoogwaardige werkgelegenheid enerzijds, en meer concurrerend worden anderzijds’, aldus Pieter Elbers, president-directeur van KLM.

Werkzaamheden bij Shell Moerdijk Shell Moerdijk is de komende weken bezig met groot onderhoud aan een van haar fabrieken. Deze wordt uit bedrijf genomen voor inspecties en onderhoudswerkzaamheden. Tijdens de onderhoudsstop zijn 850 extra medewerkers op het terrein aanwezig, waardoor er meer verkeer is rond Shell Moerdijk. De verwachting is dat de werkzaamheden in de tweede helft van mei zijn afgerond.

iMaintain 16

IMA04 D actueel.indd 7

20-04-16 12:26

[Sch

rijf

u nu

in]

STC | ROTTERDAM | 16-06-2016

THEMA: CLUSTER 2.0 Wat is het geheim van de stevige concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta? Is dat gelegen in goedkope grondstoffen of een sterk groeiende afzetmarkt in het achterland? Nee, de sterke concurrentiepositie is te danken aan efficiëntie en synergie. De voorsprong die de bedrijven in de NederlandsVlaamse Delta daarmee hebben opgebouwd is echter niet vanzelfsprekend. Juist op het vlak van efficiëntie en synergie moeten er continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven. Tijdens Deltavisie 2016 onderzoeken we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om als Nederlandse of Vlaamse industriële haven voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken. Initiatiefnemer:

Contentpartners:

Deltavisie 2016: 11.00 uur

Aanvang ochtendprogramma Welkom door dagvoorzitters Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Wim Raaijen (Petrochem) Keynote Jan van der Eijk (co-schrijver Actieplan Chemiecluster Rotterdam/Moerdijk, voormalig CTO Shell)

12.15 uur

Lunch

13.30 uur

Aanvang middagprogramma Keynote Wouter de Geest (CEO BASF Antwerpen)

14.45 uur

Pauze

15.15 uur

Parallel: master classes, business cases en VOMI SXA

16.00 uur

Korte pauze

16.15 uur

- Bijdrage PMY 2015 Ronald Hoenen (DSM Dyneema) - Columns finalisten 2016: Koos Donkers (Vopak Rotterdam Botlek), Jeroen van Woerden (Kemira Rotterdam) en Robert van den Kieboom (Euroliquids Europoort)

17.15 uur

Afsluiting dagprogramma en netwerkborrel

18.30 uur

Diner met bekendmaking Plant Manager of the Year 2016 en VOMI Safety eXperience Award 2016

Partners:

www.deltavisie2016.nl IMA4 Advertenties.indd 8 160412 iLinqs adv Deltavisie.indd 1

20-04-16 09:58 12:28 19-04-16

ACTUEEL 9

Additive Industries verkoopt metaalprinters aan Kaak Group en United Grinding Kaak Group en United Grinding gaan gebruik maken van industriële 3D-metaalprinters van Additive Industries. Dat maakte de Eindhovense bouwer van 3D-metaalprinters bekend tijdens de Additive World Conference in Eindhoven. Met de nieuwe klanten is het MetalFAB1 Beta systeem drie maanden na de marktintroductie al uitverkocht. Kaak Group uit Terborg is toonaangevend op het gebied van food tech en gespecialiseerd in geïntegreerde en geautomatiseerde broodproductiesystemen. Het bedrijf gaat de 3D-printer gebruiken om onderdelen te maken voor deegverwerkende machines. Fabrikant van slijpmachines United Grinding Group zal deelnemen in het MetalFAB1 Beta programma via haar onlangs aangekondigde joint venture met het Zwitserse Inspire IRPD en ziet het als een veelbelovende aanvulling op hun verspanende activiteiten.

Finalisten Plant Manager of the Year 2016 bekend De drie finalisten van de Plant Manager of the Year 2016 komen voor het eerst allemaal uit Rotterdam. Koos Donkers is terminal manager bij Vopak Rotterdam Botlek, Jeroen van Woerden is sitemanager bij Kemira Rotterdam en Robert van den Kieboom is directeur van Euroliquids Europoort. De Plant Manager of the Year wordt sinds 2008 jaarlijks georganiseerd. De verkiezing is een initiatief van het Petrochem platform en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam en sinds vorig jaar ook Votob (tankopslag). De verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te waarderen. De focus ligt hierbij op veiligheid, gezondheid, milieu, productiviteit, efficiëntie en duurzaamheid. De bekendmaking van de winnaar vindt plaats tijdens het avondprogramma van Deltavisie 2016. In 2015 koos de jury, onder leiding van voormalig Lyondell Europe-topman Jos Benders, Ronald Hoenen van DSM Dyneema tot Plant Manager of the Year 2015.

Composietsector start project voor innovatie en kennisuitwisseling Een cluster van composietbedrijven en kennisinstellingen in NoordHolland gaat projectmatig samenwerken om kennisuitwisseling en innovatie in de sector te bevorderen. Het project wordt gesubsidieerd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en de provincie Noord-Holland. Composiet bestaat uit door hightech vezel versterkte kunststoffen. Het wordt gebruikt voor allerlei onderdelen, zoals bruggen, gevels en allerlei voertuigen. De composietenmarkt is nog relatief jong, maar groeit sterk en speelt een belangrijke rol in de transitie naar duurzaamheid. Composiet wordt vaak gebruikt in voertuigen en is erg licht, waardoor er brandstof kan worden bespaard in vergelijking met voertuigen die zijn opgebouwd uit zwaardere materialen. Daarnaast heeft het materiaal weinig onderhoud nodig in vergelijking met bijvoorbeeld metalen. Twaalf hightech composietbedrijven uit Noord-Holland en zes kennisinstellingen gaan nu samenwerken om kennisuitwisseling en innovatie te bevorderen. Zij ontvangen voor het project ‘Valorisatie Hightech Sector Composieten NH’ een bijdrage van 2,25 miljoen euro uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). De provincie NoordHolland levert een bijdrage van 750.000 euro. De afgelopen jaren zijn al de nodige resultaten bereikt met het project ‘Open Innovatie Alliantie Groot Composiet’, de voorloper van het huidige project. Met ruim 3,5 miljoen euro subsidie werden onder meer elf innovatieprojecten uitgevoerd en is er een Lectoraat Composieten geïnstalleerd bij Hogeschool Inholland in Alkmaar.

BEDRIJVENNIEUWS SmartPort investeert miljoenen in Rotterdamse haven Meer dan vijftig Rotterdamse havenbedrijven, de Topsectoren en SmartPort hebben bijna twaalf miljoen euro geïnvesteerd in wetenschappelijk havenonderzoek. SmartPort is een samenwerkingsverband van het bedrijfsleven in de Rotterdamse Haven met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft. Naast de universiteiten zijn Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en de gemeente Rotterdam founding partners. De organisatie heeft als doel Rotterdam en het Rotterdams havengebied toekomstbestendig te houden door kennis en bedrijven met elkaar te verbinden. Tot nog toe is er een kleine twaalf miljoen euro geïnvesteerd in wetenschappelijk havenonderzoek. De eerste twintig onderzoeken op het gebied van logistiek, energie, haveninfrastructuur en de samenwerking tussen stad en haven zijn gestart. Daarnaast komen er fondsen vrij om met het bedrijfsleven, overheden en universiteiten kennis te ontwikkelen om te kunnen anticiperen op de transities. Dat hebben TKI Dinalog (Topsector Logistiek) en SmartPort vastgelegd in een meerjarig commitment.

Siemens opent Cyber Security Operation Centers Siemens heeft Cyber Security Operation Centers (CSOC) ter bescherming van industriële installaties geopend in Lissabon, München en Milford (Ohio). Vanuit de CSOC's zorgen Industrial Security-specialisten voor een continue bewaking van industriële installaties wereldwijd. Zodra de experts een verhoogd risico vaststellen, waarschuwen ze de klant, geven ze advies over tegenmaatregelen en coördineren ze de uitvoer ervan. De maatregelen zijn afgestemd op de ernst van het incident en de mogelijke gevolgen voor de onderneming.

uw mailbox? Al het nineuvoworsoninze nieuwsbrief op

iMaintain.info!

Meld u aa

iMaintain 16

IMA04 D actueel.indd 9

20-04-16 12:26

10 INTERVIEW

Een gezonde toekomst met groenten, fru

Peter Schokker: â&#x20AC;&#x2DC;Met de toenemende complexiteit van de installaties is het heel belangrijk voor monteurs om goed te kunnen analyseren.â&#x20AC;&#x2122;

4 16 iMaintain

IMA04 H hoofdinterview.indd 10

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

20-04-16 14:07

INTERVIEW 11

en, fruit en big data De nieuwe Maintenance Manager of the Year is er zelf nog bescheiden over. ‘In Nederland lopen vast veel onderhoudsmanagers rond die meer ervaren zijn dan ik en ook echt verder zijn.’ Maar als hij dan toch een jaar lang boegbeeld is van de onderhoudssector, zou Peter Schokker wel een lans willen breken voor breed inzetbare, sterk analytische monteurs. Die zijn helaas schaars, stelt hij. ‘Zeker bij Vezet zijn allround monteurs goud waard.’ Helemaal met de Vierde Industriële Revolutie voor de deur.

Wim Raaijen

Wie wel eens verpakte groenten of bijvoorbeeld verse, nog af te bakken pizza's koopt bij de Albert Heijn, kent ook de producten van de Koninklijke Vezet. Of het bamipakketten, bakjes met verse stukjes ananas of de zakken gemengde sla zijn, ze zijn allemaal samengesteld in de fabriek in het Noord-Hollandse Warmenhuizen. ‘We leveren elk van onze driehonderd verschillende consumenten-eenheden elke dag opnieuw vers’, vertelt de Maintenance Manager of the Year 2016, Peter Schokker, met enige trots. Of zoals het op de internetsite van het groente- en fruitverwerkingsbedrijf staat: ‘Het verwerken van anderhalf miljoen kilo aan grondstoffen in een week is voor ons een eitje! In de afgelopen jaren heeft Vezet grote stappen gemaakt: we begonnen honderd jaar geleden met zuurkool en maken inmiddels meer dan tweehonderd verschillende producten per dag! En nog steeds groeien we als kool.’ Een luchtige zelfverzekerde tekst, maar

FOTO'S: WIM RAAIJEN

“

precies daar ligt de enorme uitdaging van de onderhoudsafdeling: de groeiende diversiteit. Schokker: ‘Flexibiliteit en snel kunnen reageren op veranderende marktvraag is heel belangrijk voor ons bedrijf. We zitten heel dicht op de winkelverkopen in de supermarkten en moeten snel op veranderingen in de klantvraag kunnen inspelen. Dat betekent dat je een productielijn vaak niet zo maar stil kunt zetten voor onderhoud.’

V en Z Voor Schokker is het een uitdaging om vooral de ongeplande stilstanden steeds beter onder controle te krijgen. Zijn technische dienst moet altijd flexibel zijn. De vraag uit de markt is steeds groter geworden waardoor de machines een hogere bezettingsgraad hebben gekregen. Hierdoor wordt het steeds lastiger om stilstanden van meer dan acht uur in te plannen, want die komen eigenlijk altijd ongelegen. Daarom wordt een omslag gemaakt in het

MMY 2016 Peter Schokker: ‘Als we KPI’s te belangrijk maken, dan lopen we het gevaar dat mensen cijfers gaan oppoetsen.’ 4

iMaintain 16

IMA04 H hoofdinterview.indd 11

20-04-16 12:24

12 INTERVIEW

pen. Door beter in te schatten en op tijd te bestellen, hadden ze mogelijk niet mis hoeven te grijpen.’

Printplaten repareren

onderhoud en voor de preventieve werkzaamheden wordt steeds vaker gebruik gemaakt van kortere stops. De grote diversiteit is er niet altijd geweest bij het groente- en fruitverwerkingsbedrijf. Inmiddels 102 jaar geleden werd de Koninklijke Vezet opgericht onder de naam ‘Verenigde Zuurkoolfabrikanten in Nederland’. Een naam die weinig te raden overliet. Toch breidde het bedrijf zijn assortiment in de loop van de jaren uit. Eerst kwamen er gezouten groenten bij en ook andere levensmiddelen, maar de samenwerking met Albert Heijn heeft door de jaren heen pas echt tot een veel grotere diversiteit geleid. Slaproducten, roerbakmixen, maaltijdsalades en sinds een paar jaar ook verse pizza's. De consument vroeg er om en Vezet bewoog mee. Van de oorspronkelijke naam zijn alleen de V en de Z overgebleven.

Stapje opzij Zelf heeft Schokker de ontwikkelingen van de Koninklijke Vezet slechts de laatste 2,5 jaar van binnenuit meegemaakt. Daarvoor werkte hij bij Duyvis Zaandam, ‘inderdaad bij de borrelnootjes en andere pinda- en nootproducten’, dat onderdeel is van PepsiCo. Daar maakte hij de overstap van productie naar maintenance, waar hij geen moment spijt van heeft gehad. Zeker niet vanwege zijn huidige uitdagende baan als maintenance mana-

ger bij de Koninklijke Vezet. ‘Ik zie het zeker als een voordeel dat ik ook ervaring vanuit productiefuncties heb. We werken hier nauw samen met de productie. De monteurs zijn net als de productiemensen verdeeld over de vier businessunits. Een matrixorganisatie dus. Het is belangrijk dat de monteurs dicht op de processen en de operators zitten. Korte lijnen. Als onderhoudsmanager moet ik ze vooral faciliteren, zodat ze met veel verantwoordelijkheid en gevoel voor eigenaarschap hun werk kunnen doen.’ Het gaat er bij zijn werk dus vooral om de mensen te motiveren om hun werk zo goed mogelijk te doen. Blindstaren op cijfertjes hoort daar niet zo bij. ‘Ik zie KPI’s bijvoorbeeld slechts als goede hulpmiddelen om te bepalen of we met zijn allen op de goede weg zijn. Als we die echter te belangrijk maken, dan lopen we het gevaar dat mensen cijfers gaan oppoetsen. Ik vind het veel belangrijker om aan gezamenlijke verantwoordelijkheid te werken, mensen aan elkaar te verbinden. En soms hun denkpatronen te doorbreken en helpen te veranderen. Monteurs denken vaak als ze bijvoorbeeld misgrijpen in het magazijn, dat er minstens drie reserveonderdelen van elk type klaar moeten liggen. Maar of dat nu de oplossing is? Het is juist veel beter om eerst een stapje opzij te doen, om te analyseren hoe het komt dat ze misgrij-

Schokker was blij verrast toen hij werd genomineerd voor de verkiezing van de Maintenance Manager of the Year en het uiteindelijk ook werd. Nog steeds heeft zijn bescheidenheid de overhand. ‘In Nederland lopen vast veel onderhoudsmanagers rond die meer ervaren zijn dan ik en ook echt verder zijn.’ En dat hij nu een jaar lang het boegbeeld is van de Nederlandse onderhoudssector, daar moet hij ook wel een beetje aan wennen. Als hij zich dan ergens sterk voor zou willen maken, dan is het wel voor betere aansluiting van opleidingen op de veranderende eisen aan monteurs. Hij brengt het meteen ook terug naar de huidige realiteit bij de Koninklijke Vezet. De toenemende diversiteit aan producten, productieprocessen en installaties bij Vezet, in combinatie met de toenemende aansluiting bij de 24-uurseconomie, vraagt steeds meer om breed inzetbare, analytisch sterke monteurs. Die zijn helaas schaars in Nederland, stelt Schokker. ‘Eigenlijk is dat al heel lang zo. Zeker bij Vezet zijn allround monteurs goud waard. Er is veel flexibiliteit nodig om de fabriek optimaal op gang te houden. In het verleden had je het duidelijke onderscheid tussen de elektro- en de mechanische monteurs. Sommige elektromonteurs konden ook goed overweg met mechanische problemen en andersom. Maar veel is natuurlijk veranderd. Echte elektromonteurs konden vroeger bijvoorbeeld nog printplaten repareren. Tegenwoordig is dat specialisme nauwelijks meer nodig, er wordt steeds meer vervangen. Hele onderdelen. Wat blijft is het beoordelende vermogen. Met de toenemende complexiteit van de installaties is het heel belangrijk voor monteurs om goed te kunnen analyseren wat de oorzaak is van een storing. En daarbij zo breed mogelijk te kunnen kijken.’

Sneller reageren Wel gaan de ontwikkelingen snel, meent Schokker. ‘Vijftig jaar geleden waren veel

4 16 iMaintain

IMA04 H hoofdinterview.indd 12

20-04-16 12:25

INTERVIEW 13

technische installaties nog mechanisch van aard, maar met de opkomst van plc's, servo’s, communicatie en digitalisering, ook wel Derde Industriële Revolutie genoemd, is ontzettend veel veranderd.’ En nu komt de Vierde Industriële Revolutie met het ‘internet of things’ en big data. Vezet doet daar ook al volop aan mee. ‘Onze meest recente productielijnen zijn uitgerust met de MES Toolbox van ENGIE, waarmee we alle beschikbare signalen van in de lijn aanwezige plc's en sensoren kunnen ‘trenden’ en vastleggen waardoor we heel veel informatie kunnen krijgen over de toestand van de assets en het proces. Al die signalen moeten wel op een goede manier worden geïnterpreteerd. Dan pas worden al die gegevens echt bruikbare informatie en kunnen we goede voorspellingen doen. We kunnen met deze informatie beter anticiperen op veranderingen in het proces en daardoor

“

Hoe voorspelbaarder alles is, hoe effectiever we er op kunnen reageren.’

sneller reageren en ongewenste stilstanden voorkomen.’ Peter Schokker sluit niet uit dat de toestand van de productie-installaties in de toekomst continu online wordt gemonitord. ‘Misschien eerst wel vanuit een maintenance control room of sommige installaties volledig door een serviceprovider of OEM. Maar ik denk dat in de verdere toekomst een groot deel van de data-analyse zal worden overgenomen door ‘slimme’ systemen die bij het signaleren van bekende afwijkingen de juiste onderhoudstaak genereren en bij onbekende afwijkingen

een melding hiervan aanmaken, zodat een reliability engineer kan kijken wat hier aan de hand is. Hoe voorspelbaarder alles is, hoe effectiever we er op kunnen reageren.’ En juist bij een bedrijf als de Koninklijke Vezet, waar de diversiteit aan producten eerder zal toenemen dan afnemen, kan een betere voorspelbaarheid het onderhoud gereed maken voor de toekomst. Een gezonde toekomst met diverse variaties van groenten en fruit die we nu wellicht nog niet kunnen verzinnen. ■

iMaintain 16

IMA04 H hoofdinterview.indd 13

20-04-16 12:25

14 IMAINTAIN 2016

Meedenken met de asset owner Voorafgaand aan iMaintain 2016, het jaarcongres van het iMaintain platform en de NVDO, heeft een aantal partners van het platform hun kennis met anderen uit de onderhoudssector gedeeld in verschillende businesscases. Geïnteresseerden hoorden zo meer over het belang van ketenintegratie, een informatiesysteem dat de asset owner helpt, hoe het sturen op risico’s grip geeft op asset management en dat smeertechnisch onderhoud wel meer aandacht mag krijgen.

optimaal gebruik en beheer mogelijk te maken. Van beheer- tot omgevingsdata, maar ook de projecten en programma’s worden gekoppeld. BORIS ontsluit daarbij ook de ‘as-maintained’ assetinformatie van de gecontracteerde beheerders via geautomatiseerde koppelingen met hun lokale beheersystemen. Mede door deze koppelingen kan de Gemeente Amsterdam straks op ieder gewenst moment actuele informatie over de railinfrastructuur verkrijgen om beleid en strategische activiteiten te faciliteren.

Gemeente Amsterdam werkt aan een ambitieuze, nieuwe digitale informatievoorziening waarmee Metro en Tram het beleid op zijn assets wil faciliteren. Er wordt nu nog gewerkt met verscheidene informatiesystemen binnen diverse organisaties. ‘We hebben de afgelopen anderhalf jaar geprobeerd de bestaande informatie met elkaar te verbinden, soms met succes maar vaak ook niet. Dat moet echt anders’, stelt Erik Bijlsma, asset owner Nieuwe Rail Infra bij de Gemeente Amsterdam. ‘Om te komen tot een duurzame oplossing, te beginnen met de Noord/ Zuidlijn, hebben we een methodiek en bijpassend informatieplatform ontworpen met de naam BORIS. Deze systematiek is geënt op een big-data-concept.’ In het informatieplatform wordt de volledige decompositie van alle assets opgenomen. Aan deze assets wordt informatie gekoppeld, die nodig is om

Duidelijkheid

4 16 iMaintain

IMA04 I Thema.indd 14

Deze nieuwe manier van werken vraagt om een andere manier van samenwerken met opdrachtnemers. Want in hoeverre willen en kunnen zij hierin meegaan? Passen zij hun aanpak aan de wensen van Metro en Tram aan? En wat is daar dan voor nodig? Tijdens een besloten bijeenkomst voorafgaand aan het iMaintain congres nodigde Bijlsma deelnemers uit hun ervaringen en meningen te delen over drie dilemma’s. Zo vroeg hij welke ervaringen de deelnemers hebben met het ontsluiten van info over assets. Hij werkt nu met diverse onderhoudsaannemers waarvan er enkele liever geen openheid willen geven over hun onderhoudsdata omdat dit concurrentiegevoelige informatie zou zijn. Een deelnemer kwam met een goeie tip: ‘Wij hebben onze eisen voor het delen van informatie eerst intern doorgelicht en pas daarna bij de leverancier gelegd. Wij

vonden dat we moesten kunnen uitleggen waarom we bepaalde gegevens nodig hebben, want dikwijls zijn dat gegevens die de leverancier zelf niet nodig heeft voor zijn proces. Soms kwamen we zelf met een slechte uitleg, dus ging er een streep door die eis. En soms kwamen we met een goeie uitleg waarvan de ogen van de aannemer open gingen.’ Bovendien willen opdrachtnemers continuïteit. Een opdrachtgever moet het daarom voor de opdrachtnemers mogelijk maken om er een verdienmodel van te maken, vindt een deelnemer. En daarvoor is duidelijkheid nodig. ‘Een opdrachtgever moet goed duidelijk maken wat hij wil, zodat een opdrachtnemer zijn organisatie daarop kan inrichten en er op termijn mee kan verdienen. Maak het mogelijk dat een leverancier met een realistische investering kan instappen.’ Bijlsma ziet echter ook de keerzijde van te veel duidelijkheid: ‘Als ik zeg dat ik A wil, dan krijg ik ook exact A, niet meer en niet minder. Geen A+ of A-, en dat is juist wel wat ik zou willen.’

Regisseur Daar lag dan ook het tweede dilemma: hoe houden we de eisen actueel en passend bij de continu veranderende situatie? Bijlsma: ‘We willen eigenlijk compleet specificeren, maar ook mee met de technologische ontwikkelingen. Hoe zorg ik ervoor dat ik slagen kan maken en hoe sluit ik dan tegelijkertijd innovaties niet uit? Welke eisen moet ik dan meegeven?’ En ook de laatste vraag was een lastige: ‘Als opdrachtgever willen we optimale samenwerking door een transparante en open houding, gebruikmakend van elkaars kracht en met begrip voor elkaars belangen. Hoe voorkom ik dat opdrachtnemers passief wachten op de regisseur?’ Gezamenlijk kwamen de deelnemers tot de conclusie dat de opdrachtgever vooral moet faciliteren, stimuleren en motiveren. Dus leiderschap tonen als asseteigenaar en opdrachtnemers meenemen op de reis. De opdrachtgever moet opdrachtnemers de ruimte gunnen om een positieve bijdrage te leveren die bij hun past en waarvan ze zelf ook de meerwaarde zien.

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

20-04-16 12:33

IMAINTAIN 2016 15

Het belang van ketenintegratie Dimensys Process & IT Consulting organiseerde een sessie rond het toenemende belang van ketenintegratie. Waarom is dat steeds belangrijker geworden en wat zijn de voordelen ervan? Dimensys kijkt met haar klanten in hoeverre de organisatie gericht is op lifecycle management en ondersteunt door waarden toe te voegen gericht op ketenintegratie, het optimaliseren van processen en het implementeren van nieuwe IT-technologie. De toenemende belangstelling voor ketenintegratie komt volgens Jaap Zeilmaker (projectdirecteur Rijkswaterstaat) door schaarste. ‘Bedrijven moeten het met minder geld, minder mensen en minder ruimte in Nederland doen waardoor ze worden gedwongen om meer samen te werken met de keten. Bedrijven lossen iets liever zelf op omdat dat sneller gaat, maar samen kom je verder. Je creëert dan extra waarde.’ Daarnaast is ketenintegratie volgens Rob de Bont (afdelingsmanager asset management drinkwaterbedrijf Dunea) ook beter voor de maatschappij. ‘Je moet niet alleen aan je eigen doel denken. Als wij straten open moeten maken, dan is het handig om aan bijvoorbeeld het gasbedrijf en het rioolbeheer te vragen of zij toevallig ook plannen hebben, zodat de straat maar één keer open hoeft. Het hogere doel is om de burgers zo min mogelijk overlast te laten ondervinden.’ Rijkswaterstaat is al een tijd bezig om meer naar een regieorganisatie te gaan, waarbij veel aan de markt wordt over-

gelaten en de eigen organisatie afslankt. Zeilmaker: ‘Als overheid kan je je hierdoor concentreren op wat je echt wilt. We weten beter welke capaciteit en dienstverlening we nodig hebben. Organisaties denken vaak dat als ze iets zelf doen, het beter is. Maar dat is maar de vraag. Je moet gewoon goed geregeld hebben wie wat doet.’ ‘Het maakt niet uit wie het werk doet als diegene zich eigenaar voelt’, zegt De Bont. ‘Diegene moet zich verantwoordelijk voelen voor wat hij doet. Dat doe je door een aannemer te betrekken bij het plan en echt samen te werken.’

Sturen op risico’s geeft grip op asset management Na het succes van het boek en de methodiek Value Driven Maintenance (VDM), brachten Mark Haarman en Guy Delahay van Mainnovation een vervolg uit: VDMXL. De basisprincipes zijn niet veranderd, maar de maintenance-experts hebben wel hun kennis over asset management toegevoegd aan de methodiek. Een aanvulling die een van de adepten van de methodiek Havenbedrijf Rotterdam niet ongelegen komt. ‘Wij begonnen met VDM toen we een nieuw SAP-systeem aankochten voor asset management’, zegt kwaliteitsmanager asset management René Eversdijk van Havenbedrijf Rotterdam. ‘De haven kent een grote diversiteit van zeer uiteenlopende assets zoals kademuren, wegen, maar bijvoorbeeld ook de waterbodem valt onder onze verantwoordelijk-

heid. Om de integriteit van die assets te bewaken gebruikten we vele systemen in diverse processen. We wilden uniformiteit afdwingen over de afdelingen, assets en ondersteunende systemen en gebruikten SAP als kader. We gebruikten VDM vervolgens om het SAP-systeem in te richten met duidelijke KPI’s die via een overzichtelijk dashboard zijn te volgen.’ Niet veel later besloot Havenbedrijf Rotterdam als een van de eerste bedrijven in Nederland de organisatie in te richten conform de PAS 55-richtlijn voor asset management. Giel Jurgens, asset owner van Havenbedrijf Rotterdam: ‘Omdat VDM niet specifiek voor PAS 55 was ontwikkeld, moesten we wat aanpassingen doen en ook Mainnovation dacht met ons mee om VDM zo goed mogelijk te laten

aansluiten op PAS 55. Desondanks merkte je dat er langzamerhand wat ruis kwam in de informatie. Dat was helemaal het geval toen PAS 55 plaatsmaakte voor ISO 55000. Hoewel beide asset managementstandaarden veel aandacht hebben voor risicomanagement, zitten er toch verschillen in aanpak. Kortgezegd gaf PAS 55 meer uitleg over wat je moet doen, terwijl ISO 55000 eerder de minimale eisen neerlegt, maar de invulling van je systeem overlaat aan de interpretatie van de asset manager. De overgang naar de nieuwe asset management-standaard was dan ook een goede gelegenheid om VDMXL te introduceren en onze processen nogmaals door de mangel te halen. Ten eerste om de ruis uit de processen te halen en ze zo uniform mogelijk in te richten. Bovendien

iMaintain 16

IMA04 I Thema.indd 15

20-04-16 12:33

Uw water, onze zorg! Al ruim 30 jaar is Lubron dĂŠ specialist in waterbehandeling. Met hedendaagse technieken ontwikkelen wij voor iedere specifieke toepassing een optimale oplossing. Onze werkwijze is een goed samenspel tussen apparatuur, additieven en service. Daarmee zijn wij uniek, want wij: ontwikkelen en maken zelf apparatuur op maat voor uw toepassing; formuleren zelf de additieven voor een optimale conditionering; hebben zelf ons eigen serviceteam dat uw installatie 24 uur per dag en in heel Nederland in optima forma kan houden. Dat geeft zekerheid. Lubron heeft de kennis en de middelen om voor u vrijblijvend systeemscans uit te voeren voor bestaande of nieuwe te realiseren systemen. Daarmee krijgt u een goed beeld of het systeem (nog) voldoet aan de huidige regelgeving en de laatste stand der techniek. Uw eerste stap: www.lubron.eu.

IMA4 Advertenties.indd 16

Apparatuur

Service

Klant

Additieven

Lubron Waterbehandeling B.V. Mechelaarstraat 38 4903 RE Oosterhout Tel 0162 426931 Fax 0162 459192 www.lubron.eu

20-04-16 12:28

IMAINTAIN 2016 17

werd tijdens de implementatie ook direct duidelijk welke informatie nog ontbrak. Nu werken we met uniforme processen en een standaard procesmodel en kunnen we risicogestuurd onderhoud plegen waar dat waarde toevoegt. Het grootste compliment is misschien wel dat we in maart de hercertificering hebben afgerond en dat de audit zo goed als geruisloos is verlopen.’

Aging assets Sitech was ook al een VDM-gebruiker. Reliability engineer Eric Timmermans vaart bijna blindelings op het controlpanel dat de waardedrijvers in twaalf KPI’s weergeeft. ‘Voorheen voerden we de standaard rapportages uit in Excel, maar dat kostte veel tijd. Bovendien weken de definities in de rapportage nogal eens af, waardoor het lastig was om prestaties onderling te vergelijken. Tel daarbij op dat het controlpanel zijn informatie zo goed als realtime weergeeft en het mag duidelijk zijn dat mijn werk heel wat eenvoudiger is geworden. Waar ik vroeger veel tijd kwijt was aan analyses, kan ik nu meer tijd beste-

den aan concrete acties.’ Inmiddels is Sitech klaar voor een volgende stap en de serviceprovider wil zijn klanten dan ook meenemen in een transitie naar RCM2. ‘Doordat we standaard KPI’s gebruiken, kunnen we ook goed benchmarken’, vervolgt Timmermans. ‘We stellen voor onze klanten een maintenance reference plan op dat als basis dient voor een meerjaren onderhoudsplan. De input voor dit plan is tweeledig en komt zowel van de business unit directeur als uit de benchmark. Op die manier kunnen we sturen op zowel OEE als onderhoudskosten en dit relateren aan de SHE-targets. Kortom: VDM geeft een compleet overzicht van de conditie van de assets. VDMXL voegt daar nog een nieuwe dimensie aan toe en geeft onder meer inzicht in de strategie rondom aging assets. Steeds meer assets naderen het einde van hun technische levensduur.

Er moeten dan ook strategische keuzes worden gemaakt om de levensduur van kapitaalgoederen te verlengen, ze te vervangen of ze gecontroleerd uit te faseren. Door integraal te kijken naar budgetten en risico’s kun je weloverwogen beslissingen nemen. Het werken met verouderende kapitaalgoederen vraagt in ieder geval om een andere benadering. Waar onderhoud doorgaans procesmatig verloopt, zie je dat je bij verouderde assets meer met projecten te maken hebt. VDMXL help ons bij zowel de strategische planning als de praktische uitvoering van projecten.’

Van kosten naar opbrengsten Smeertechnisch onderhoud heeft bij veel bedrijven niet de prioriteit die het verdient, zo wordt duidelijk tijdens de businesscase van specialist Van Meeuwen.Volgens Rogier van Meeuwen, derde generatie in dit familiebedrijf en commercieel verantwoordelijk, doet dat geen recht aan het belang van goed smeren. Het is echter lastig de toegevoegde waarde ervan uit te drukken in concrete euro’s. Eén ding is zeker: als het mis gaat, zijn de gevolgkosten groot. Onverwacht lagerfalen in belangrijke installaties kan resulteren in stilstandskosten en productiederving. Volgens Ramon Kaufmann, Service Resultant bij Van Meeuwen, gaat het wel eens fout, bijvoorbeeld doordat smeerders niet de juiste opleiding hebben of verkeerde middelen gebruiken. Daarnaast komt het vaak voor dat het (financieel) management het belang van smeren niet onderkent, met als gevolg dat er te weinig aandacht aan wordt besteed. Uiteindelijk brengt dit alles gevolgkosten met zich mee die voorkomen hadden kunnen worden. Kaufmann: ‘De risico’s zijn relatief groot maar smeertechnisch onderhoud staat nog steeds laag op de agenda.’ Dat moet dus veranderen. De grote vraag blijft: hoe druk je de waarde ervan uit in opbrengsten? Benchmarks voor onderdelen, materialen, kritische machines, het aantal storingen dat aan smeren gerelateerd is en het aantal smeeracties ten opzichte van de bestede tijd, kunnen de smeerkosten concreter maken. Door dergelijke gegevens te delen, kan er op afwijkingen worden ingezoomd. Onderhoudsmanagers krijgen op die manier betere argumenten om

hun financieel manager te overtuigen om eventueel meer geld te besteden aan smeren. Concurrentie speelt daarbij geen rol. Zoals één van de aanwezigen opmerkt: ‘Technische issues zijn voor iedereen hetzelfde.’ Een standaardverhouding tussen het aantal uren onderhoud en de baten zou verder inzicht kunnen geven, maar het blijft lastig die baten uit te drukken. ‘Of smeertechnisch onderhoud nou 1,3 of 1,4 procent van het totale onderhoudsbudget kost, maakt niemand wat uit. Interessant zijn de gevolgkosten. Maar die zijn lastig in kaart te brengen’, aldus een deelnemer. Van Meeuwen neemt het voortouw in het creëren van diverse benchmarks en KPI’s die relevant zijn in relatie tot het smeertechnisch onderhoud.

iMaintain 16

IMA04 I Thema.indd 17

20-04-16 12:33

18 OFFSHORE

Gigant meert aan voor onderhoudsbeurt Het schip de Balder, waarmee Heerema wereldwijd offshore-installaties plaatst, ligt sinds januari voor groot onderhoud in het Calandkanaal. Daarbij komt heel wat kijken, want het is een van de grootste kraanschepen ter wereld. Asset manager Martin van Beelen, equipment manager Nico de Bruijn en hoofdmachinist Arendo de Ridder vertellen over het project en over onderhoud in het algemeen. ‘De truc is het vinden van de balans tussen het verrichten van kritisch onderhoud en het uitvoeren van ons werk.’ Elias de Bruijne

De Balder heeft bepaald geen klassieke scheepsvorm. Het Deepwater Construction Vessel (DCV) is in feite een platform dat drijft op twee pontons met elk drie kolommen. Door de ballasttanks in de pontons te vullen met water, kan de Balder 25 meter diep in het water komen te liggen. Op die manier ligt het schip als het ware onder de golven en kan het onder zwaardere omstandigheden doorwerken. Dat werk bestaat zowel uit het aanleggen van pijpleidingen in diep water als het installeren van platforms in minder diep water. Een bijzondere troef is de MLD-lier, waarmee ankerlijnen voor het vastmaken van olieplatforms kunnen worden bevestigd. Al met al heeft de Balder veel te bieden. De Ridder: ‘We kunnen een platform installeren en ook de infrastructuur op de zeebodem aanleggen van het ene naar het andere veld. Als contractor bieden we een volledig pakket aan.’

Pijplegsysteem Momenteel werken er in de Rotterdamse haven dagelijks vijfhonderd mensen aan het schip. Zij houden zich bezig met vijf verschillende projecten. Van Beelen: ‘Het eerste is het onderhoud aan het pijplegsysteem. Alles wordt gedemonteerd, opgeknapt, opnieuw geïnstalleerd en vastgelast. Het tweede project bestaat uit

De Balder in cijfers Bouwjaar: 1978 (half-afzinkbaar kraanschip) Ombouw: 2001/2002 (diepwaterconstructieschip) Kruissnelheid: zes knopen per uur Lengte: 154 meter Breedte 86 meter Diepgang normaal: 11 meter Diepgang met ballast: 25 meter Tonnage: 48.511 brt Liftcapaciteit J-Lay tower: 1.050 metrische ton Liftcapaciteit kranen: 2.700 en 3.600 metrische ton

4 16 iMaintain

IMA04 J Baldor.indd 18

de commissioning en het testen van dat systeem. Vervolgens is er het groot onderhoud dat we doen. Dan zijn er nog de voorbereidingen op ons volgende project in Afrika, zoals het lassen van verstevigingen in het schip. Ten slotte maken we in het kader van datzelfde project een begin met het testlassen en het maken van testcoatings.’ Het terugplaatsen van het pijpsysteem vormt het grootste gedeelte van de opknapbeurt. Van Beelen: ‘Alle onderdelen van het systeem zijn in een grote hal in Dordrecht opgeknapt. Daarbij gaat het om de J-Lay toren, waarmee we tot 3.500 meter diepte stukken pijpleiding van 72 tot 75 meter (hexjoints, red.) kunnen leggen. Daarnaast is er het multijoint pipe-handling systeem op het dek. Daarmee maken we de hexjoints uit stukken van 25 meter. Inmiddels staat alles weer op zijn plek en zijn we bezig met de elektrische en hydraulische aansluiting. Daarna volgt nog een testprocedure en dan zijn we klaar voor onze volgende pijplegjob.’

Groot onderhoud Naast het opknappen van het pijplegsysteem gaat het vooral om groot onderhoud. De Bruijn: ‘We zijn bezig met het ballasten en verven van de acht ballasttanks. Daarnaast halen we alle schijven en blokken uit de stuurboordkraan en wordt de haak van vierduizend ton die eronder hangt uit elkaar gehaald. Zowel de stuurboord- als bakboordkraan krijgen een schilderbeurt, een nieuwe cabine en nieuwe lagers. Bij de bakboordkraan vervangen we de ‘slewing track’, het gedeelte waar de kraan overheen draait. Ook is alle elektrische hardware uit de kranen gehaald en zijn er nieuwe componenten voor teruggeplaatst. Verder komt er een nieuwe radarmast en kijken we de zes generatoren voor de stroomvoorziening, die onderdeks staan, volledig na.

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

20-04-16 12:33

FOTO’S: HEEREMA

OFFSHORE 19

Al dit onderhoud duurt tot eind juni. We doen dat in Rotterdam omdat we hier op een beschutte locatie liggen en ook het achterland en de subcontractors hebben. Bovendien kun je een schip als dit niet zomaar overal ter wereld eventjes in dok leggen. Dat kan maar op twee plekken: hier of in Dubai.’ Overigens doet Heerema veel zelf. ‘Alleen voor specialistische klussen, zoals programmeren en de kraancabine, huren we mensen in. Het sleutelwerken en aansluiten van kabeltjes doen we gewoon zelf.‘

Voorraad Een dergelijke grote onderhoudsbeurt is een kwestie van jaren vooruit kijken en onderhoud en mogelijke projecten op elkaar afstemmen. Bij voorkeur wordt een grote beurt gepland wanneer Heerema geen opdrachten heeft. Idealiter wordt dan alles tegelijk aangepakt, zodat het schip een tijd vooruit kan. De Ridder: ‘Sommige dingen kun je naar voren halen. Dat hebben we nu met de thrusters (roerpropellers, red.) gedaan, zodat we dat de komende tijd niet meer hoeven te

doen. Maar het is ook wel eens andersom. We hebben een keer een thruster er veel langer onder gehouden dan was voorgeschreven, overigens na goed overleg met de fabrikant en na uitgebreide checks. Of we belasten de oudere thrusters minder en de nieuwere meer. Op die manier kunnen we door blijven werken en pakken we alles aan wanneer we hier komen te liggen.’

De Ridder: ‘We hebben bepaalde systemen dubbel uitgevoerd. Zo kunnen we aan het ene systeem onderhoud plegen en met het andere doorwerken.’

Alleen voor groot onderhoud komt de Balder speciaal naar Rotterdam. Kleiner onderhoud vindt overal plaats. De Bruijn: ‘Voor het normale onderhoud hebben we 32.000 items aan boord. Als je mensen

hier rondleidt, hebben ze allemaal het idee dat ze bij een bouwmarkt binnenstappen.‘ De Ridder vult aan: ‘Kritische items hebben we altijd op voorraad. Als er iets kapot gaat, moet je dat direct kunnen repareren. Als je in Afrika zit, kun je niet even bellen en verwachten dat het morgen op de stoep ligt. We hebben ook bepaalde systemen, zoals de hydraulische pomp, dubbel uitgevoerd. Zo kunnen we aan het ene systeem onderhoud plegen en met het andere doorwerken.’ Verder zijn er verschillende onderdelen waaraan constant onderhoud kan worden gepleegd omdat ze meestal niet allemaal tegelijk actief zijn. Dat geldt voor de motoren, de pompen van de koelwatersystemen en de brandstofpompen. Dit alles zorgt ervoor dat ongeplande stops zelden tot nooit voorkomen.

Constante controle Het controleren van de staat van de onderdelen gebeurt op verschillende manieren. De Ridder: ‘We hebben een onderhoudssysteem waaruit werk-

iMaintain 16

IMA04 J Baldor.indd 19

20-04-16 12:33

09FOT

(ADVERTORIAL)

Fusie Profion en WCM: samen de sector op een hoger peil brengen Profion en World Class Maintenance (WCM) werken aan een fusie.

heid, zoals de fieldlabs, waarin WCM-leden en de sector mee-

Het doel is om vanaf januari volgend jaar één organisatie te zijn.

doen. Afgelopen jaar zijn we gestart met het Fieldlab CAMPIONE

‘Aan de achterkant’ werken beide organisaties al samen. WCM

en dit jaar volgen er drie nieuwe met een focus op maritiem, infra

verricht een aantal backoffice-activiteiten voor Profion. Dat is niet

en de aerospace.”

zo heel spannend, vinden de direct betrokkenen. En dat geldt eigenlijk ook voor de fusie zelf.

Platform voor asset management Venhuizen: “Wat er nu nog ontbreekt, is een gezamenlijk platform

Lex Besselink, voormalig directeur en nu adviseur van World Class

voor asset management. Het zou mooi zijn als we straks kunnen

Maintenance: “Twee, drie jaar geleden constateerden we dat de

zeggen dat we een platform hebben gecreëerd dat laat zien

drie maintenance-organisaties in Nederland veel toegevoegde

hoe belangrijk asset management is. Dat moet ook vanwege de

waarde bieden aan elkaar.”

verschuiving die plaatsvindt van nieuwbouw naar onderhoud en upgrading. De brede opdracht is dan ook: het strategisch neerzet-

Innovatie koppelen aan lobby

ten van asset management-belangenbehartiging richting overheid

Profion brengt als branchevereniging belangrijke onderwerpen in

in combinatie met een innovatieagenda.”

bij ondernemersorganisatie FME, dat zorgt voor de lobby richting politiek. Daar zit ook de kracht van de fusie: innovatie koppelen

Langere termijn

aan lobby. WCM-directeur Henk Akkermans beaamt dat de link

Venhuizen: “De nieuwe organisatie moet een kleine club zijn die

met FME belangrijk is om met één stem namens de onderhouds-

landelijk opereert met een regionale invulling naar bedrijven en

sector te kunnen spreken. “Onderhoud heeft een gefragmenteerde

sectoren toe.” Akkermans: “Bouwend Nederland wordt dan vaak

stem en is lastig aan de man te brengen. Als het goed gaat zegt

als voorbeeld genoemd. De bouw is ook gefragmenteerd, met heel

men ‘we hebben het niet nodig’ en als het mis gaat, krijg je direct

veel verschillende bedrijven en clubs. Maar het is wel een sector

de schuld.” Besselink: “De reden voor de fusie is ook niet dat wij

met één stem als het gaat om lobby, beïnvloeding en als spreek-

het zo leuk vinden; onze achterban roept zelf op tot minder ver-

buis.”

snippering.”

Akkermans, tot slot: “Het onderhoud zelf is belangrijker dan onze organisaties. Het doel is dat de onderhoudssector zo goed is, dat

Meer power en say

hij bijdraagt aan het concurrentieniveau en dus de overlevingskans

Mark Ammerdorffer, branchemanager Profion: “Nu staat onder-

van de BV Nederland.”

houd overal op de agenda. Niet alles is onze verdienste geweest, maar we hebben wel ons aandeel gehad. Nu is het tijd voor een nieuwe fase, minder generiek en met meer innovatie en projec-

www.worldclassmaintenance.com

ten. Daarom is deze fusie een logische stap.” Profion-voorzitter

www.profion.nl

Roelf Venhuizen: “Doelstellingen en belangen groeien naar elkaar toe. Samen heb je één grote vuist, meer power, meer say, meer invloed. Het is een logische stap.”

Smart Industry Akkermans: “Wat Mark zegt over Smart Industry en de connectie met FME is zeker belangrijk. FME promoot dat heel erg en als maintenancesector zitten we daar middenin. WCM maakt dit jaar een groeispurt door en er zijn activiteiten met een grote zichtbaar-

IMA4 Advertenties.indd 160411 iLinqs advertorial 20 Profion.indd 1

20-04-16 16:19 12:28 18-04-16

OFFSHORE 21

opdrachten komen. Elke week voeren we het aantal draaiuren van een onderdeel in, bijvoorbeeld van de motoren. Na vijfhonderd uur moet je dan een vijfhonderdurenbeurt doen. We volgen daarin de voorschriften van de fabrikant. Daarnaast is er het onderhoud dat is gebaseerd op vaste tijdsintervallen en onderhoud op basis van onze controlerondes, het zogenaamde wachtlopen. Als je een pomp steeds harder hoort rammelen, weet je dat die uit elkaar moet. Van de zaken die bij het wachtlopen naar boven komen, maken we werkorders. Als het kritisch is, kan je het meteen aanpakken. Zo niet, dan moet je er toch nog even mee door. Of je overlegt met de brug om het onderdeel uit bedrijf te nemen en hoe we dan toch verder kunnen met het project. Als de werkzaamheden groot zijn en niet direct op zee kunnen worden aangepakt, overleg ik met Nico hoe en wanneer we het wel gaan repareren en of daar geld voor is.’

kijken of de lassen nog goed zijn. Dit jaar starten we ook met de onderwatersurvey. Normaal zou het schip in de droogdok moeten, maar wij doen dat met duikers. We hebben het eerder met onderwaterrobots gedaan, maar die hebben we momenteel niet aan boord omdat die elders in onderhoud zijn.’ Bij de onderwaterinspectie worden onder meer de rompafsluiters verwijderd en geïnspecteerd. Verder worden de thrusters, roersturing en schroefassen gecontroleerd en eventuele beschadigingen aan de romp hersteld.

Abseilers

Direct schakelen

Sommige controlemethodes hebben meer voeten in de aarde. De ballasttanks en de wanden van het schip worden elk jaar gecontroleerd op de status van de verf en corrosie. Dat gebeurt via ‘nondestructive examination’. Van Beelen: ‘Alle kritische lassen worden daarbij bekeken. We doen ieder jaar twintig procent van de werkzaamheden, zodat we na vijf jaar rond zijn voor de vijfjaarlijkse keuring door Lloyd’s, de organisatie op het gebied van regelgeving van beoordeling en classificatie van schepen. We zijn ons nu al aan het voorbereiden op de special survey van 2017, zodat we daar straks snel doorheen komen.’ De inspectie wordt voor een groot deel gedaan door abseilers. De Bruijn: ‘Zij doen dat met een Non Destructive Testing (NDT)-systeem waarmee je zonder de verf te beschadigen achter de verf kunt

Heerema hoopt straks weer jaren door te kunnen met de Balder. Om het schip zo lang mogelijk veilig mee te kunnen laten gaan, is het belangrijk om te anticiperen en snel te kunnen schakelen. Van Beelen: ‘De truc is het vinden van de balans tussen het verrichten van kritisch onderhoud en het uitvoeren van ons werk. Af en toe is er een periode waarin het schip door

onvoorziene omstandigheden niet kan werken. Wij proberen zoveel mogelijk voor te bereiden, zodat we dan direct kunnen omschakelen.’

Van Beelen: ‘De truc is het vinden van de balans tussen het verrichten van kritisch onderhoud en het uitvoeren van ons werk.’ Uiteindelijk is het erg uitdagend werk, vindt De Bruijn: ‘Onderhoud is voor mij een enorme, maar ook mooie uitdaging. Je weet nooit waar het begint en eindigt. Het is een cyclus die je zo goed mogelijk in kaart moet brengen en uitvoeren. Dat kan door goed te overleggen en er bovenop te zitten. Ik zit normaal op kantoor, maar ik probeer eens per zes à acht weken aan boord te zijn. Vijf minuten praten en er zijn, levert veel meer op dan e-mails en foto’s.’ ■

Nieuw schip op komst Heerema heeft in totaal vier DCV,s, die allemaal namen uit de Noorse mythologie dragen. Van de vier heeft alleen de Aegir een ‘normale’ scheepsvorm. De Balder, Hermod en Thialf zijn half-afzinkbaar. Momenteel bouwt Heerema een nieuw schip dat nog groter en sterker wordt dan de Thialf, nu nog het sterkste schip ter wereld met twee keer 7.100 metrische ton liftcapaciteit. Het nieuwe schip, de Sleipnir, krijgt twee keer 10.000 ton metrische liftcapaciteit.

iMaintain 16

IMA04 J Baldor.indd 21

20-04-16 12:34

22 WHAT’S NEXT

De Twentse Robird heeft de eerste vluchten gemaakt op een vliegveld. Het Duitse Airport Weeze, vlak over de grens bij Nijmegen, vormde de testlocatie van deze levensechte, robotische valk van Clear Flight Solutions, een spin-off bedrijf van de Universiteit Twente. De Robird is ontwikkeld om vogels te verjagen bij onder andere vliegvelden en afvalverwerkers.

Twentse Robird ingezet op vliegvelden land en wordt er druk gesproken met partijen in de VS. Daarnaast is het bedrijf samen met Landschap Overijssel en Brandhof Natuur en Platteland een project gestart voor de ontwikkeling van een multicopter drone voor weidevogelbescherming. De schade die vogels toebrengen op vliegvelden wereldwijd wordt geschat in de miljarden en bestaat niet alleen uit materiële schade. De overlast door vogels leidt soms ook tot dodelijke ongelukken. Daarnaast zorgen vogels wereldwijd voor miljarden aan schade in de agrarische sector, bij afvalverwerkingsbedrijven, havens en in de olie- en gasindustrie. Bekend probleem is dat vogels slim zijn en gewend raken aan bestaande oplossingen voor vogelregulering. Het vlieggedrag van de Robird is zo realistisch, dat vogels geloven dat hun natuurlijke vijand, de valk, in het gebied aanwezig is. Deze aanpak speelt in op de angst van vogels, waardoor gewenning geen probleem meer is. In maart is de Robird gekozen tot de beste Europese robotinnovatie. De robotvogel won de TechTransfer Award op het European Robotics Forum 2016 in Ljubljana (Slovenië).

4 16 iMaintain

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

FOTO: CLEAR FLIGHT SOLUTIONS

‘Dit was een historische stap voor de Robird en ons bedrijf’, zegt Nico Nijenhuis, CEO van Clear Flight Solutions. ‘We vliegen met onze Robirds en drones al op veel plekken, maar de stap naar een vliegveld is enorm. Er is al jaren veel interesse van luchthavens, waaronder Schiphol, maar de Nederlandse weten regelgeving maakt het lastig daar operationeel te zijn. In Duitsland is het eenvoudiger, vandaar dat we nu uitwijken naar Weeze.’ Nijenhuis baalt van de lastige situatie rondom Nederlandse luchthavens, maar vindt ook dat er momenteel hard wordt gewerkt om de dronesector in Nederland beter tegemoet te komen. Naast het testen van de Robird traint het bedrijf vooral de ‘piloot’ en ‘observer’ (die let op het andere vliegverkeer) van de Robird. ‘Als je op een vliegveld opereert, heb je te maken met ontzettend veel protocollen’, zegt Nijenhuis. ‘Je werkt in een hoog risicogebied en moet vanalles checken. We gebruiken de nieuwste technologieën, maar de menselijke kant blijft ook cruciaal.’ Clear Flight Solutions slaat de vleugels verder uit dan alleen Duitsland. Zo zijn er partners aangetrokken in Frankrijk en in Enge-

IMA04 G Whats next.indd 22

20-04-16 12:24

WHAT’S NEXT 23

In Wateringen is een duurzame woning in één dag gebouwd door BPD en VolkerWessels Vastgoed. Er zullen nog elf woningen volgen. In de komende jaren ontwikkelen de twee bedrijven op meerdere locaties in het land duurzame energienota-nul woningen. De bouw van de huizen wordt volledig in een fabriek voorbereid. Pas op locatie worden ze in elkaar gezet. Door gebruik te maken van slimme uitwisselbare platformelementen kan er snel worden gebouwd. Kopers kunnen na ontvangst van de sleutel direct wonen, zonder dat er uitgebreid moet worden geklust. De woning wordt opgeleverd met zonnepanelen, afgewerkte vloeren en trappen, wandafwerking, een complete keuken, een toilet en een complete badkamer. Ook zijn de oprit en tuin volledig aangelegd met gazon en looppaden. De woningen zijn uitstekend geïsoleerd en alle ramen zijn voorzien van drielaags isolatieglas. Er is geen cv-ketel, maar een duurzame warmtepomp die warmte uit de buitenlucht haalt. Er wordt geen gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen, zo hebben de woningen

FOTO: JULIA’S MORGEN

DUURZAME WONINGEN IN ÉÉN DAG GEBOUWD

geen gasaansluiting. Het dak is aan de zuidzijde bekleed met zonnepanelen waarmee eigen energie wordt opwekt. De energiemonitor geeft continu aan hoeveel energie er wordt verbruikt en opgewekt. Dankzij deze maatregelen

hebben bewoners die bewust met energie omgaan geen energiekosten meer. Bij normaal gebruik, zijn er geen energielasten en woont de bewoner dus duurzaam en kostenbesparend.

START PROEF MET INNOVATIEVE DIJKVERBETERING In Bleskensgraaf wordt sinds april een nieuwe techniek getest die dijkverbetering beter, sneller en goedkoper kan maken. De techniek, genaamd vacuümconsolidatie, trekt grond vacuüm

door water uit de grond te pompen. De ondergrond wordt zo sterker en er zijn kleinere stabiliteitsbermen nodig. De techniek is bijvoorbeeld interessant voor dijken in natuurgebieden of bij huizen langs de dijk. De proef gaat negen tot twaalf weken duren, daarna wordt beoordeeld of de proef is geslaagd en daadwerkelijk kan worden ingezet. Deze proef vindt plaats in het kader van de Projectoverstijgende Verkenning (POV) Macrostabiliteit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en wordt getrokken door Waterschap Rivierenland. Dijken moeten aan strenge veiligheidsnormen voldoen. Hierdoor staat het Hoogwaterbeschermingsprogramma, een samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de waterschappen, de komende jaren voor de grootste dijkversterkingsoperatie ooit. Meer dan 1100 kilometer aan dijken en 256 sluizen en gemalen moeten tot 2028 worden aangepakt. Verspreid over 300 projecten in heel Meer dan 1100 kilometer aan dijken en 256 sluizen en gemalen moeten tot 2028 worden Nederland, langs de kust, de grote rivieren aangepakt. en meren. Voor deze dijkversterkingsoperatie is 7,4 miljard euro uitgetrokken.

iMaintain 16

IMA04 G Whats next.indd 23

20-04-16 12:24

24 WHAT’S NEXT

FOTO: UNIVERSIITEIT TWENTE

SMARTPHONE TECHNOLOGIE AANGEPAST NAAR ZWAARTEKRACHTMETER

UNIVERSITEIT TWENTE ONTHULT NIEUWE WATERSTOFAUTO Green Team Twente heeft onlangs de nieuwe waterstofauto H2.Zero gepresenteerd. De auto kan (omgerekend) een brandstofverbruik van 1 op 1000 halen. Dat betekent dat de H2.Zero drie uur kan rijden op de energiehoeveelheid uit een reep Snickers. In juli neemt Green Team Twente met de wagen deel aan de Shell Eco Marathon, de grote Europese duurzaamheidsrace die dit jaar in Londen plaatsvindt. Van de H2Zero, de voorganger van de nieuwe auto, werd alleen de vorm overgenomen. Om de vele heuvels in het parcours rondom het Queen Elizabeth Olympic Park aan te kunnen, heeft het

Green Team de complete aandrijflijn van de waterstofauto veranderd. De versnellingsbak en buffer werden aangepast en de auto werd op technisch gebied geoptimaliseerd. Vanaf 30 juni doet het team mee aan de Shell Eco Marathon, waarbij het de bedoeling is zo efficiënt en zuinig mogelijk te rijden op de gekozen brandstof. Green Team Twente 2016 bestaat uit zeventien studenten van verschillende disciplines. Met de nieuwe waterstotauto volgt het Green Team een trend in de markt. Veel autofabrikanten zijn al gestart met de grootschalige productie van auto’s op waterstof.

‘MENSELIJK MEMBRAAN’ HAALT VOEDINGSSTOFFEN UIT RIOOLWATER Promovenda Anna Casadellà heeft een membraan ontwikkeld dat het mogelijk maakt kalium en ammonium terug te winnen uit rioolwater. Kalium en ammonium zijn belangrijke voedingsstoffen in de landbouw, maar slechts beperkt beschikbaar. Volgens Casadellà kan rioolwater een interessante bron zijn voor deze nutriënten, die daar via menselijke urine in terechtkomen. Omdat mestingrediënten zoals kalium en ammonium beperkt beschikbaar zijn, zou het ideaal zijn om deze stoffen via een waterzuiveringsinstallatie selectief terug te winnen. Daarvoor is echter een membraan nodig dat selectief is voor kalium en ammonium. Het menselijk lichaam zit vol cellen met dergelijke

4 16 iMaintain

IMA04 G Whats next.indd 24

selectieve membranen, maar Casadellà moest een synthetische variant maken. Daarin slaagde de Spaanse scheikundige en watertechnologe door een zeoliet met de naam clinoptiloliet te mengen met een polymeer. Het resultaat is een membraan dat zestig procent van al het kalium en tachtig procent van het ammonium uit verdunde urine kan halen. Omdat zeoliet erg goedkoop is, is gebruik van het nieuwe membraan een haalbare optie voor gebruik in een waterzuiveringsinstallatie, meent Casadellà. ‘Mijn werk laat zien dat het principe werkt. De volgende stap is het implementeren van de techniek.’ Casadellà volgde haar promotietraject bij de Rijksuniversiteit Groningen en Wetsus.

Wetenschappers hebben een manier gevonden om een systeem dat vaak in smartphones wordt gebruikt zo aan te passen dat het kan worden gebruikt als gravimeter. Daarmee kan de dichtheid van een bepaalde stof worden gemeten. In het wetenschappelijke blad Nature schreven de onderzoekers van de University of Glasgow hoe ze deze kleine gravimeter hebben kunnen maken. Betaalbaar, draagbare gravimeters kunnen veel toepassingen hebben zoals vulkaanmonitoring, milieumetingen en het opsporen van olievelden. De huidige gravimeters zijn vaak duur en groot, waardoor ze onhandig zijn te gebruiken.

NDO ONDERZOEK PHASED ARRAY De huidige beschikbare regelgeving voor ultrasoon onderzoek is vooral gericht op wanddiktes groter dan 8 millimeter. Phased Array (PA) heeft aangetoond meerdere voordelen te bieden in situaties waarbij sprake is van kleine wanddiktes en diameters. Alleen is hier nog geen regelgeving voor en dus wordt in de praktijk het gebruik ervan nog niet optimaal benut. Toch zijn er mogelijkheden om deze methode nu al toe te passen, die zich richt zich op lassen uitgevoerd in fornuizen en leidingen in procesinstallaties die onder deze wanddikte vallen. Bij eerder gebruikte methodes heeft men, naast het veiligheidsaspect, ook te maken met verschillende toegankelijkheidsproblemen. Met als gevolg oponthoud, extra kosten en het niet aan de kwaliteitseisen kunnen voldoen van de desbetreffende Code of Standaard. Bij systemen als Phased Array worden deze problemen ontweken en neemt de veiligheid toe. In samenwerking met KINT zal SKOP (Stichting KINT OnderzoeksProjecten) een R&D-project initiëren om acceptatiecriteria te ontwikkelen. Belanghebbenden zoals eindgebruikers, fabrikanten, toezichthouders, NDO firma’s en ingenieursbureaus zullen betrokken worden bij het project. Hiervoor zal vastgesteld worden wat de betrouwbaarheid is van deze techniek op het gedefinieerde toepassingsgebied.

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

20-04-16 12:24

WHAT’S NEXT 25

De gemeente Delft en Siemens onderzoeken of ze verkeerslichten kunnen laten ‘praten’ met auto’s om zo de verkeersdoorstroming te verbeteren. In Delft levert Siemens al jaren regelinstallaties voor het aansturen van stoplichten. Die bevatten alle data over wanneer en hoe lang een verkeerslicht op groen, oranje of rood blijft. Nu wordt onderzocht of het beschikbaar maken van deze data via mobiele telefoons kan leiden tot een vlottere verkeersdoorstroming. Met speciale software kan de data uit de regelinstallaties via het gemeentelijk netwerk naar de server van Siemens in Zoetermeer worden gestuurd. Vervolgens wordt de informatie draadloos doorgestuurd naar een app, die de actuele stand van de verkeerslichten toont en aangeeft hoe lang het nog duurt voor die stand verandert. De achterliggende gedachte is dat weggebruikers op basis van de informatie in de app hun snelheid of route kunnen aanpassen. Dit werkt alleen als de dataoverdracht snel genoeg is. Als er te veel vertraging bij het doorsturen van data optreedt, is de app onbetrouwbaar en daarmee onbruikbaar voor de praktijk. Siemens heeft aangetoond de data uit de verkeersregelinstallaties in minder

FOTO: SIEMENS

DELFT WIL VERKEERSLICHTEN LATEN PRATEN MET NAVIGATIESYSTEEM

dan één seconde door te kunnen sturen naar de app. Men krijgt hiermee via de smartphone nagenoeg real time inzicht in de verkeerssituatie. Dit is een belangrijke voorwaarde om de proef te laten slagen. Het onderzoek is gestart op het kruispunt

Van Miereveltlaan en Maria Duystlaan. Bij gebleken succes willen Siemens en de gemeente Delft een oplossing ontwikkelen en die stapsgewijs uitbouwen tot een landelijk voorbeeld.

FOTO: KONGSBERG MARITIME

ZWEMMENDE ROBOTSLANG REPAREERT IN ZEE

Doordat de robot de vorm heeft van een slang en zich ook zo kan bewegen, kan hij op plekken worden ingezet die met de huidige technologie moeilijk zijn te bereiken.

De Noorse bedrijven Kongsberg Maritime, Statoil en Eelume hebben een zwemmende robot ontwikkeld die onder water inspecties en reparaties uit kan voeren De bedrijven willen de robot inzetten voor lichte werkzaamheden in plaats van dure grote schepen te gebruiken. Doordat de robot de vorm heeft van een slang en zich ook zo kan bewegen, kan hij op plekken worden ingezet die met de huidige technologie moeilijk zijn te bereiken. De Noorse universiteit NTNU, waar Eelume aan is verbonden, doet al meer dan tien jaar onderzoek naar ‘slangenrobots’. De robot kan langere tijd in de zee blijven en geplande of aangevraagde inspecties en reparaties uitvoeren. De werkzaamheden bestaan bijvoorbeeld uit schoonmaken, een visuele inspectie en het aanpassen van kleppen.

iMaintain 16

IMA04 G Whats next.indd 25

20-04-16 12:24

Het iMaintain platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond onderhoud en assetmanagement. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het vakblad iMaintain, met de website www.imaintain.info, met drie rondetafelmeetings per jaar, diverse bijeenkomsten en met een jaarcongres bereikt het iMaintain platform haar doelgroep.

Partnernieuws Sitech opent Asset Health Center Sitech opent binnenkort het Sitech Asset Health Center (SAHC). Het centrum moet bijdragen aan beter voorspelbaar onderhoud door middel van centrale monitoring en ondersteunende software. In het SAHC bewaken Sitech-medewerkers vanuit een centrale plek de conditie en prestaties van installaties van de fabrieken op de Chemelot-site die het bedrijf onderhoudt. Door de data van de verschillende installaties centraal te monitoren, hoopt Sitech extra kennis op te doen en uit te kunnen wisselen. Dat moet leiden tot beter voorspelbaar onderhoud.

Yokogawa en Statoil werken aan draadloos veldsysteem Yokogawa heeft een samenwerkingsovereenkomt gesloten met het Noorse energiebedrijf Statoil ASA voor de gezamenlijke ontwikkeling van een draadloos veldsysteem. Met het systeem op basis van de draadloze ISA100technologie kunnen geluidsniveaus bij Statoil faciliteiten real-time in kaart worden gebracht. Het systeem gaat deel uitmaken van Statoil’s draadloze geluidsbewakingsproject. Met het systeem krijgt Statoil de beschikking over realtime geluidsinformatie tijdens het werken in lawaaierige omgevingen. Deze informatie kan worden gebruikt ter beheersing van de risico’s voor personeel wanneer zij blootgesteld staan aan geluid.

NedTrain investeert in Haarlemse vestiging NS-dochter NedTrain investeert fors in de bestaande locatie in Haarlem. Deze zomer wordt begonnen met de bouw van een nieuwe hal voor de revisie van wielen van treinen. In totaal gaat het om een investering van enkele tientallen miljoenen. Het bijna 100-jaar oude gedeelte van de werkplaats is dringend aan revisie toe. Daarom wordt een nieuwe en zeer duurzame hal gebouwd die weer jaren mee kan. Ook wordt de opslag van gegevens over de wielen gemoderniseerd met behulp van de nieuwste IT-systemen. In de nieuwe hal werken straks 100 man die verantwoordelijk zijn voor de ca. 6.400 draaistellen en 13.000 wielstellen van NS. Elk wiel moet periodiek gecontroleerd worden op schade of voor herstel. De totale revisiecapaciteit van de nieuwe hal komt straks op 3.000 wielstellen per jaar.

Partners van het iMaintain platform

Bekijk alle partnerfilmpjes op www.imaintain.info/platform

Contentpartner Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden van het iMaintain platform asset management

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het iMaintain platform, kijk dan op www.imaintain.info of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl – 020 3122 797

IMA04 PlatformGOED.indd 26

19-04-16 16:38

‘Expertquotes’ ‘Het gaat niet alleen om een technische ontwikkeling, de hele maatschappij doet mee in de discussie rondom de inrichting van Nederland en de innovatie die daarvoor nodig is. Het is in feite een cultuurchange.’

‘We willen eigenlijk compleet specificeren, maar ook mee met de technologische ontwikkelingen. Hoe zorg ik ervoor dat ik slagen kan maken en hoe sluit ik dan tegelijkertijd innovaties niet uit? Welke eisen moet ik dan meegeven?’

Roelf Venhuizen, Profion, ziet asset management als de manier om te verantwoorden waarom zaken op een andere manier moeten worden aangepakt.

Erik Bijlsma, Gemeente Amsterdam, legde tijdens een businesscase voorafgaand aan iMaintain 2016 uit met welke dilemma's opdrachtgevers te maken hebben.

‘Ik vergelijk adviseurschap vaak met de rol van een hofnar. Je mag van het ene naar het andere kasteel gaan en dan mag je het verhaal vertellen van het vorige kasteel. Je bent de enige die de koning mag beledigen. Dat is een beetje de rol van een goede organisatieadviseur. Je moet wel een beetje humor hebben, want anders pruimen ze het niet.’ Mark Haarman, Mainnovation, over de samenwerking tussen adviseurs en opdrachtgevers tijdens de paneldiscussie op iMaintain 2016, 17 maart in Rotterdam Ahoy.

‘Puzzelstukje na puzzelstukje leggen we samen voor smart maintenance werk aan de F35: het nieuwe warehouse van LCW. Henk Akkermans, WCM, op Twitter over de opening van het nieuwe warehouse van Logistiek Centrum Woensdrecht, waar in de toekomst de F35-toestellen zullen worden onderhouden.

Het expertpanel van het iMaintain platform bestaat uit:

IMA04 PlatformGOED.indd 27

Henk Akkermans

Mark Haarman

Nico van Kessel

Ruud Schenk

Hoogleraar dynamiek van toeleveringsnetwerken, Universiteit Tilburg Wetenschappelijk directeur WCM

Managing Director, Mainnovation

Principal Consultant Asset Management, Tata Steel

Algemeen Directeur, ENGIE West Industrie

Erik Bijlsma Asset Owner, Gemeente Amsterdam

Hans Hennekam

Theo Knijff

Roelf Venhuizen

Manager IA Service Europe, Yokogawa

Operational Manager, Ki<|MPi

Voorzitter Profion, Bestuurslid Veiligheid Voorop, Voormalig CEO NAM

Jac de Boer

Rob de Heus

Cor van de Linde

Johan Wolt

Senior Consultant Asset Management & Maintenance, Tebodin

Champion World Class Maintenance, Sitech Services

Directeur innovatieplatform iTanks Maintenance Manager of the Year 2012

Maintenance Manager, AkzoNobel lndustrial Chemicals MCA Delfzijl Maintenance Manager of the Year 2014

Annemarie Burgemeester

Geert-Jan van Houtum

Henk van der Meer

Principal Consultant Asset Management, Dimensys

Professor Reliability, Quality en Maintenance, TU Eindhoven

Leo van Dongen

Ton Huibers

Taco Mets

Professor Maintenance Engineering, Universiteit Twente Directeur Fleet Services, NedTrain

Maintenance Manager, Vlisco Maintenance Manager of the Year 2013

Technical Director, Van Meeuwen Industries

Michel Grijpink

Giel Jurgens

Hans Peters

Learning & Development consultant, Hogeschool Utrecht

Asset Owner, Havenbedrijf Rotterdam

Teammanager, Drinkwaterbedrijf Dunea Maintenance Manager of the Year 2015

Teamleider Events, BP raffinaderij Rotterdam

19-04-16 16:38

TANK CARE

Is meer dan alleen een verfbeurt

www.mourik.com

Uw tanks en installaties vereisen reiniging, onderhoud en vernieuwing. Uw voorwaarden zijn simpel: duurzaam, veilig en goed. Daar zijn wij sterk in. Wij verzorgen uw tanks met maximale ‘efficiency’ en minimale ‘leegstand’. Wij weten waar over twee jaar onderhoudskosten voorkomen kunnen worden. Dat vertellen we u nu, zodat u daar niet dan pas achter komt. Uw vooruitziende ‘maintenance’ begint vandaag. Met Mourik. 010–296 54 00.

Mourik Nederland T +31-10-296 54 00 E industrie@mourik.com

@MourikHolding /MourikHolding /company/mourik

INFRASTRUCTUUR – INDUSTRIEBOUW – UTILITEITSBOUW – INDUSTRIËLE REINIGING – CATALYST HANDLING MILIEUTECHNIEK – ASBESTSANERING – ENGINEERING – MECHANICAL – CONSTRUCTIE W, E & I INSTALLATIES – BETONREPARATIE – CONSERVERINGEN – TOTAL TANK CARE

IMA4 Advertenties.indd 28

20-04-16 12:29

PRODUCTEN 29

Producttrends op www.imaintain.info

Industrial Ethernet Bridge en Firewall

De WALL IE Industrial Ethernet Bridge en Firewall integreert uw machinenetwerk eenvoudig in het bovenliggende productienetwerk. Filters beschermen de netwerken voor ongewenste toegang. Daarnaast is de WALL IE een bridge. In de router mode wordt er gezorgd voor het doorlaten van het dataverkeer tussen verschillende netwerken. Via NAT worden IP-adressen omgezet naar andere netwerken. Met een filter voor het berichtverkeer wordt doorgang naar gekoppelde netwerken eenvoudig begrenst. Meer informatie: www.helmholz-benelux.eu

Koelaggregaten

Bitzer heeft zijn aanbod Ecostar-koelaggregaten uitgebreid met de LHV5Eserie voor kleinere vermogens. Tegelijk wordt de LHV7E-serie van zes naar acht versies uitgebouwd. De Ecostarreeks is voorzien van zuinige ECventilatoren met actieve PFC-bewaking. Het toerental kan traploos worden aangepast. De geïntegreerde regeling stuurt daarbij zowel de ventilatoren als de compressor. De regelelektronica is al bekabeld, wat tijd bespaart bij de montage op de werf. De koelaggregaten kunnen worden aangestuurd via internet of een Modbus RTU. Via een paswoordbeschermde controller is bediening via Bluetooth tot op dertig meter mogelijk. Meer informatie: www.bitzer.de

Haakse slijper

Makita heeft een nieuwe 18 V haakse slijper ontwikkeld. De slijper weegt 2,5 kg en heeft Automatic Speed Control, een elektronische rem, heropstartbeveiliging en overbelastingbeveiliging. Dankzij Automatic Speed Control schakelt de koolborstelloze motor bij weerstand automatisch terug naar een lager toerental voor behoud van kracht. De rem laat de machine binnen drie seconden stilstaan en de heropstartbeveiliging voorkomt het ongewild starten van de motor. Samen met de overbelastingbeveiliging biedt dit de gebruiker veiligheid tijdens het slijpen of afbramen. Meer informatie: www.makita.nl

Niveauschakelaar

Na de introductie van de BTS3000-temperatuurschakelaar en de BPS3000-drukschakelaar maakt het Duitse Barksdale met de introductie van de BLS3000-niveauschakelaar de 3000lijn compleet. De 3000-serie bestaat uit elektronische schakelaars met optionele transmitteruitgang.

Zowel de druk-, temperatuur- als niveauschakelaar is voorzien van een schuin 4 digit LED-display dat volledig draaibaar en goed afleesbaar is. Opvallend is dat het display en de elektrische aansluiting afzonderlijk van elkaar in elke gewenste stand kunnen worden gedraaid. De Ip67 RVS-behuizing van de Barksdale 3000-schakelaars biedt een uitstekende bescherming bij zware omstandigheden en beschermt tegen water en stof. Meer informatie: www.barksdale.de

App voor lagermontage

Polymeer laserlenzen

SKF introduceert een nieuwe app voor zijn beproefde SKF Drive-up Method voor lagermontage. De gebruiksvriendelijke app is zowel voor iOS als Android beschikbaar en kan worden gebruikt op smartphones en tablets. Het unieke van de app is dat deze de gebruiker in staat stelt tweerijige tonlagers en CARB toroïdale rollagers, die gemonteerd zijn op een conische zitting, eenvoudig met de vereiste passing te monteren. Wanneer de app op een smartphone of tablet wordt gebruikt, selecteert de gebruiker het juiste lagertype, een aantal parameters en worden de waarden voor een optimale montage weergegeven. De app geeft ook stapsgewijze werkinstructies. Meer informatie: www.skf.com

De nieuwe polymeer laserlenzen van Honeywell omvatten een innovatieve filtertechnologie om infraroodbescherming, comfort en optimaal kleurzicht te bieden. Werknemers in de medische, industriële en wetenschappelijke sectoren kunnen nu profiteren van het lichtgewicht en comfortabel ontwerp in combinatie met het heldere zicht dat glazen lenzen bieden. De lenzen zijn gecertificeerd volgens de EN 207- en EN 208-normen en zijn voorzien van een CE-markering. Ze voldoen ook aan de EN 172-vereisten voor de herkenning van signaallicht met de visueel afgezwakte factoren voor rood, geel, groen en blauw signaallicht. Meer informatie: www.honeywellsafety.com

Handzame tablet

BARTEC breidt uit met twee, op Android gebaseerde, mobile devices. Naast de succesvolle 10.1” Windows Tablet PC (Agile X) introduceert het bedrijf nu ook de handzame Lumen X tablets. De vormgeving is industrieel en gecertificeerd volgens ATEX/IECEx zone 2/22 en UL Class 1, Div 2. De Lumen X tablets zijn zowel in een 4.3” als in een 7” versie leverbaar. De Lumen X4 biedt bijvoorbeeld, naast een snelle quad-core processor een daglicht display, NFC, RFID, 2 HR camera’s, LAN/ WAN, Bluetooth 3.0, verwisselbare batterij en een optionele geïntegreerde 1D/2D barcodescanner. Meer informatie: www.bartec.nl

Kijk voor meer productinnovaties op www.imaintain.info

IMA04 F producten.indd 29

iMaintain 16

20-04-16 12:11

PRECISION MEETS CONNECTIVITY PRUFTECHNIK INTRODUCEERT Het enige cloud-enabled laseroptisch uitlijnsysteem met een reeks indrukwekkende connectiviteitsfuncties. De toonaangevende precisie die u van PRUFTECHNIK verwacht wordt ge誰ntegreerd met uw workflows voor een beter mobiel en online assetbeheer.

Ontdek ROTALIGN速 touch op pruftechnik.com

Sitech Services verbetert uw prestaties Sitech verzorgt het complete onderhoud van fabrieksinstallaties, van management en uitvoering tot verbeterprojecten. We hebben alle expertise in huis om de maximale opbrengst uit uw installaties te halen. U profiteert van synergievoordelen op specialistische terreinen, met de focus op veilig en optimaal produceren.

www.sitech.nl

IMA4 Advertenties.indd 30

20-04-16 12:29

Maint

Het magazine van de NVDO

Clean room vraagt om specifiek onderhoud | Drone biedt uitkomst voor lastige bruginspectie | Elk offshore-project kent zijn eigen overwegingen | BVP vraagt om cultuuromslag

IMA4 MA Cover.indd 31

20-04-16 12:23

Conditiebewaking Veiligheid Maintenance Expertise - Techniek Netwerk en?

an! a e j d Mel vdo.nl www.naatschap > lidm

Deel kennis en ervaring >> word lid! Ervaar netwerken in groter verband

De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud

houdsprofessionals biedt de NVDO een ongeëvenaard

(NVDO) is de toonaangevende branchevereniging op het

netwerk van branchegenoten. De NVDO kent diverse bran-

gebied van onderhoud. Het overdragen van kennis en het

che- en aspectgerichte secties en regionale kringen. De

realiseren en in stand houden van het grootste onder-

vereniging draagt bij aan (wetenschappelijk) on-

houdsnetwerk van Europa, ziet de NVDO als belangrijke

derzoek en brengt trends, ontwikkelingen en visies

doelstelling. Met een groeiend aantal leden van onder-

binnen de branche in kaart.

Lidmaatschap van de NVDO biedt vele voordelen • • • • • • • • • •

Professioneel netwerk op het gebied van onderhoud Kringbijeenkomsten en seminars over specifieke thema’s Cursussen over onderhoudsmanagement Studiedagen met actuele thema’s Secties en werkgroepen gericht op specifieke onderhoudsaspecten Vacaturebank Lidmaatschap van de NVDO Group op LinkedIn (wetenschappelijke) Onderzoeken NVDO Corrosie Helpdesk Jongerenboard

• • • •

NVDO Onderhoudskompas Platform Materiaalkunde (wetenschappelijke) publicaties, waaronder Visiedocumenten Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy • Korting op NVDO-studiedagen • (gratis) abonnement op de vakbladen iMaintain/MaintNL en MaintWorld Asset Management, Duurzaamheid en Veiligheid zijn belangrijke thema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!

Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan... NVDO - Lange Schaft 7G - 3991 AP Houten | Postbus 138 - 3990 DC Houten Telefoon 030 - 634 60 40 | Fax 030 - 634 60 41 | E-mail info@nvdo.nl | www.nvdo.nl

IMA4 MB Voozitter.indd 32

20-04-16 12:12

Van de voorzitter

Even bijpraten… Hoewel we het thema Veilig Werken niet meer tegenkomen in de Top Tien Trends van het NVDO Onderhoudskompas, blijft het, gezien het grote belang, onze aandacht houden. We zijn op de goede weg, maar continue verbetering blijft nodig. Daarom praat ik u hier even kort bij over enkele actualiteiten. Dank voor het overweldigend aantal inzendingen voor de essaywedstrijd van Veiligheid Voorop. Dat veiligheid een onderwerp is dat leeft in de chemische industrie blijkt wel uit het aantal inzendingen op de oproep om mee te doen met de essaywedstrijd. Een initiatief in samenwerking met de TU Delft en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Twintig professionals uit de (petro) chemische sector die betrokken zijn bij veiligheidsvraagstukken, zijn in de pen geklommen om hun visie te geven op samen veilig werken in de keten. Door ideeën, ervaringen en adviezen op deze manier te delen met anderen wordt er gewerkt aan de verdere verbetering van de veiligheid in de chemieketen. Uiteraard ondersteunt de NVDO deze essaywedstrijd van harte!

le beroepsleven; het aanbieden van manieren waarop werkgevers en werknemers veiligheid en gezondheid op het werk kunnen beheren in het licht van een verouderende beroepsbevolking; en de bevordering van de uitwisseling van informatie en goede praktijken. Als ik u dan toch bijpraat, wijs ik u met plezier op een publicatie van TNO waarin aandacht wordt besteed aan de impact van megatrends op arbeid. Centraal daarin staan flexibiliteit, dynamiek en aanpassingsvermogen. Aan bod komen innovativiteit, creativiteit en intelligentie. En er wordt niet alleen aandacht besteed aan digitale/e-skills, maar ook aan sociale vaardigheden, netwerken en aanpassingsvermogen. In het speciale tabblad Veilig Werken op de NVDO-website wordt meer informatie gegeven.

‘Veilige en gezonde arbeidsomstandigheden gedurende het gehele beroepsleven zijn goed voor het personeel, het bedrijf en de samenleving als geheel.’

In Europees verband heeft de NVDO zich uiteraard weer aangesloten bij de OSHA-campagne ‘Gezond werk, voor alle leeftijden’. Veilige en gezonde arbeidsomstandigheden gedurende het gehele beroepsleven zijn goed voor het personeel, het bedrijf en de samenleving als geheel. Dat is de belangrijkste boodschap van de campagne. Onze vereniging ondersteunt de vier doelstellingen: de bevordering van duurzaam werk en gezond ouder worden vanaf het begin van het beroepsleven; de preventie van gezondheidsproblemen tijdens het gehe-

Maar even bijpraten moet natuurlijk van twee kanten komen. Praat u mij ook even bij? Bijvoorbeeld door het delen van uw best practices als het gaat om veilig werken, hoe u tot een hoog aantal ongevalsvrije uren bent gekomen of bijvoorbeeld hoe u een laag ziekteverzuim heeft bereikt. Die best practices neem ik graag mee naar EuroMaintenance 2016 van de EFNMS, waar ik in mei aanstaande deelneem aan de veiligheidscommissie EHSEC.

Bas P. Kimpel Voorzitter

MaintNL 4 - 2016 33

IMA4 MB Voozitter.indd 33

20-04-16 12:12

Waarde-inkoop

Best value procurement vraagt om cultuuromslag Hoewel de best value-aanpak stamt uit de jaren negentig, maakt de werkwijze pas sinds kort furore in de onderhoudswereld. Opdrachtgevers in met name de bouwen infrasector, maar ook daarbuiten, proberen meer gebruik te maken van de kennis en vaardigheden in de keten en daarvoor leent best value zich uitstekend. Desondanks is er nog veel argwaan rondom de methode. Een aantal experimenten met deze methoden zijn debet aan die argwaan. Dat ligt volgens de experts niet zo zeer aan de methode zelf, maar meer aan de uitvoering ervan. Hoog tijd om volgende stappen te nemen.

David van Baarle

Hoe meer eisen een opdrachtgever stelt, hoe lastiger en vaak ook duurder het wordt voor een aannemer om met een gepaste oplossing te komen. En dus draaide best value (BV)-grondlegger Dean Kashiwagi de rollen om door van controleren en beheersen over te stappen op loslaten en vertrouwen (op informatie). Hoewel de theorie van best value wel iets verder gaat, ligt de essentie in het samenspel van opdrachtgever en aannemer en hun onderlinge afhankelijkheid. In de ideale aanbesteding zou een opdrachtgever alleen zijn functionele eisen moeten stellen, bijvoorbeeld een weg van a naar b, om vervolgens de invulling van die eisen aan de markt over te laten. ‘Een valkuil waar opdrachtgevers en aannemers die de eerste best value-experimenten uitvoerden in vielen, was dat ze best value als een zoveelste trucje zagen om een aanbesteding te doen’, zegt Wiebe Witteveen van Best Value Group. ‘De methode gaat echter veel verder en heeft impact op de manier waarop een organisatie is ingericht, hoe zaken worden gemeten, op de houding van het personeel en de bedrijfscultuur.’ Best value kent vier fases: voorbereiding, de beoordeling, concretisering en tot slot de uitvoering. Veel aannemers focussen zich op de tweede fase om een tender te winnen. Ze leren hoe ze een goed interview

34 MaintNL

kunnen geven, een risico- en kansendossier te maken en leren zich manieren aan om de opdrachtgever ervan te overtuigen de juiste kennis en kunde in huis te hebben. Deze fase hebben de opdrachtgevers en aannemers dan inmiddels ook wel redelijk in de vingers.

Cultuuromslag Opdrachtgevers realiseren zich niet altijd dat best value ook impact heeft op hoe projecten in de uitvoering worden gemanaged. Ze vallen in de uitvoeringsfase vaak weer terug in het oude patroon van controle. Zeker als er wijzigingen op de projectscope zijn, zie je dat opdrachtgevers de neiging hebben om de details in te duiken en de aannemer vervolgens de volgens hen enige oplossing te overhandigen. En dat terwijl een opdrachtgever juist voor een partij heeft gekozen vanwege zijn expertise. Ook aannemers realiseren zich niet altijd dat best value ook impact heeft op hoe projecten in de uitvoering worden gemanaged. Er zijn nog steeds aannemers die hun verdienmodel op meerwerk baseren. Een goede aannemer zou juist een zo goed mogelijke aanbieding moeten neerleggen die zo weinig mogelijk meerwerk oplevert. Best value vraagt dan ook om een cultuuromslag in de bouwen infrawereld en daar

is nog niet iedereen in geslaagd. Witteveen: ‘Maar dat wil niet zeggen dat de best value-methode niet goed is. De markt is er nog niet geheel aan gewend, dat is het. De markt leert wel snel en ik zie in de dagelijkse praktijk ook in de uitvoeringsfase steeds meer goede voorbeelden.’

Meetbaar Witteveen meent overigens dat met name de onderhoudsmarkt zich goed leent voor best value. ‘Het is niet voor niets dat onderhoudscontracten meer en meer worden uitgevoerd met best value. Anders dan bij grote aanlegprojecten, heeft onderhoud vaak een repeterend karakter. Bovendien zijn veel van de prestaties eenvoudig vast te leggen in prestatie-indicatoren. De bouwen inframarkt werkt zelf inmiddels ook aan standaardisering en het meetbaar maken van prestaties via de BIM-methode. Die ontwikkelingen maken de markt een stuk transparanter waardoor partijen aantoonbare en valide prestaties kunnen overhandigen bij een tender. Hoe meer je de risico’s kunt adresseren en verzachten, hoe scherper je kunt aanbieden. Je hoeft immers geen extra kosten in te calculeren voor onvoorziene posten. Een evaluatie van een aantal projecten wees dan ook uit wat we eigenlijk al wisten: de partij die de hoogste kwaliteit bood, had in veel gevallen ook de goedkoopste oplossing.’

Witteveen: ‘De markt leert snel en ik zie in de praktijk steeds meer goede voorbeelden.’ De belangrijkste stap die zowel opdrachtgevers en aannemers moeten zetten, is de cultuuromslag. Witteveen: ‘Waar risi-

4 - 2016

IMA4 MV Prodcurement.indd 34

20-04-16 12:12

FOTO: RIJKSWATERSTAAT|HENK ROOLVINK]

Best value vraagt om een cultuuromslag in de bouwen infrawereld en daar is nog niet iedereen in geslaagd.

co’s zijn, ontstaat al snel opportunistisch gedrag. De opdrachtgever probeert het risico bij de aannemer te leggen en vice versa met als gevolg dat beide partijen zich verraden voelen. De rollen veranderen en dus zal je mensen moeten trainen. Neem alleen al de term projectmanagement of contractmanagement, dit zijn eigenlijk foute termen in een gelijkwaardige samenwerking. Het gaat niet om het managen, maar om het faciliteren van een project. Daarvoor zijn andere competenties nodig.’

Tunnelvisie Jaap Peelen van Balance kan bogen op een lange ervaring met de praktijk van EMVIaanbestedingen (economisch meest voordelige inschrijving), BVP-aanbestedingen (best value procurement) en kent de impact bij inschrijvers om van EMVI naar BVP ‘gedachtegoed’ om te schakelen. De afgelopen vier jaar ondersteunde hij inschrijvers samen met zijn Balance Tendersupportteam tijdens de tenderfase. Om de verhoudingen nog maar even duidelijk te maken: dit waren in totaal 172 tenders, waarvan 152 EMVI en twintig best value. Peelen: ‘Het merendeel van de aanbestedingen wordt nog steeds op basis van EMVI gegund. Veel inschrijvers werken continu

Peelen: ‘Doordat veel tenderteams aan de lopende band aan EMVItenders werken, verdwijnt innovatiekracht en creativiteit.’ aan meerdere EMVI-aanbestedingen tegelijkertijd. De markt is hier ook professioneler in geworden, waardoor het steeds moeilijker wordt om meerwaarde aan te bieden. In veel gevallen zie je dan ook dat door overeenkomstige kwaliteitsscores uiteindelijk op prijs wordt gegund in plaats van op kwaliteit. Doordat veel tenderteams aan de lopende band aan EMVI-tenders werken, verdwijnt innovatiekracht en creativiteit en ontstaat er een tunnelvisie.’

Creativiteit en innovatie Best value is steeds meer in opmars. Veel inschrijvers hebben hier inmiddels ervaring mee opgedaan, veelal met wisselend succes. ‘Met name de beschikbaarheid van de sleutelfunctionarissen tijdens het tenderproces is hierin cruciaal’, zegt Peelen. ‘Ook

moet bij alle teamleden het BV-gedachtegoed goed tussen de oren zitten, bij voorkeur al aan de start van de tender. Ervaring leert dat met best value creativiteit en innovatie extra impulsen krijgen. De inspanning om als inschrijver een BV- aanbieding in elkaar te zetten, is vele malen groter dan bij een EMVI-aanbesteding. Daarnaast moeten de sleutelfunctionarissen op gesprek en moeten zij zich tijdens het gesprek profileren als expert. Met trainingen bereiden we de sleutelfunctionarissen hierop voor, om teleurstellingen te voorkomen.’

Topsport Peelen heeft ook nog wat tips voor aannemers die zich willen inschrijven op een BVPtender: ‘Zowel bij EMVI- als bij BVaanbestedingen bedrijf je topsport. Je hebt maar één kans om te winnen, één eerste plaats, je hebt een team van experts nodig en je zit in een groot competitieveld. De houding en het gedrag van het tenderteam, de drive om te winnen is allesbepalend voor het resultaat. Start daarnaast op tijd met de tender. Wacht niet op het moment dat de uitvraag op de markt komt, maar start al eerder en zorg ervoor dat de experts met de benodigde kennis en expertise tijdig voor de tender zijn vrijgemaakt. Zet een MaintNL 4 - 2016 35

IMA4 MV Prodcurement.indd 35

20-04-16 12:13

PrestatieManagement

Congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform Datum: 05|10|2016 Locatie: De Glazen Ruimte Maarssen

[SAV

E TH

E DA TE]

ON TARGET In de samenwerking tussen partijen zorgt de juiste verhouding tussen strategie, KPI’s en gedrag voor de beste prestaties. Maar wat is de juiste verhouding? Tussen sectoren en zelfs tussen bedrijven is daar een ander antwoord op. Het hangt vooral af van het gezamenlijke doel dat wordt nagestreefd. Wat is het doel en hoe blijf je On Target?

Met best practices uit de praktijk, resultaten van de NVDO Suto Benchmark en onderzoek van de Universiteit Utrecht en de Universiteit Tilburg ontdekt u wat u kunt doen aan uw strategie, KPI’s en gedrag om On Target te komen en te blijven.

Tijdens iMaintain PrestatieManagement, het congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform, wordt onderzocht wat nodig is om verder te komen.

Initiatiefnemers:

www.nvdo.nl DOELGROEP

Beslissers en verschilmakers van: • Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties • Aanbieders van onderhoudsdiensten • Leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud • Overheden en kennisinstituten

www.imaintain.info

www.imaintain.info/prestatie IMA4 Advertenties.indd 36 160418 iLinqs prestatiemanagement.indd 1

20-04-16 10:04 12:29 19-04-16

duidelijke strategie uit afgestemd op de behoefte van de opdrachtgever. Dit alles met maar één doel voor ogen: Winnen.’

Rioolwaterzuivering

Boltjes: ‘In plaats van zelf oplossingen te bedenken, is eerst de aannemer aan zet, waardoor je meer afstand en overzicht kunt houden.’ Ook deze installatie was verouderd en dus besloot Rivierenland een tender uit te schrijven. De uitvraag betrof een oplossing waarbij de RWZI Alblasserdam in capaciteit zou worden uitgebreid en in zijn geheel weer langjarig zou voldoen. Boltjes leek het een goede gelegenheid om ervaring op te doen met BVP. ‘Collega-waterschappen hadden al ervaring met BVP bij de aanbesteding van een nieuwbouwproject in Garmerwolde, dus helemaal nieuw was de methodologie niet. Maar nieuwbouw is toch iets anders dan renovatie. We hebben eerst een adviesbureau in de arm genomen dat een voorlopig ontwerp heeft gemaakt om er zeker van te zijn dat de uitvraag realistisch was binnen de beschikbare ruimte. Vervolgens legden we het probleem voor aan de markt. We hebben er bewust voor gekozen niet teveel van tevoren vast te leggen. Ook het voorlopig ontwerp hebben we niet meegegeven in de uitvraag. Zo konden we voorkomen dat partijen de indruk zouden krijgen dat we een bepaalde richting in wilden met de oplossing. Uiteraard moeten partijen rekening houden met de bestaande weten regelgeving, maar we wilden niet onze eigen standaarden opleggen. De aan-

FOTO: WATERSCHAP RIVIERENLAND]

Dat ook opdrachtgevers experimenteren met aanbestedingen, blijkt wel uit de casus van senior projectleider Leen Boltjes van Waterschap Rivierenland. Net als veel andere waterschappen kijkt Rivierenland naar centralisering van processen. Vanuit dat oogpunt koos men ervoor de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in NieuwLekkerland te sluiten en het afvalwater om te leiden naar de RWZI in Alblasserdam.

besteding was dan ook redelijk open voor interpretatie met als enige beperking dat we een plafondbedrag hebben genoemd.’

Energiebesparing Uiteindelijk kreeg Rivierenland vijf aanbiedingen van zowel ingenieursbureaus als aannemers. Boltjes: ‘Twee partijen raadden ons aan alles af te breken en opnieuw op te bouwen, maar we zijn uiteindelijk in zee gegaan met een partij die een levensduurverlenging van de bestaande assets voorstelde in combinatie met nieuwbouw. We hebben nu eenmaal een combinatie van robuuste assets, zoals betonnen bakken, en onderhoudsgevoeligere systemen, zoals pompen. Het hergebruik van de robuuste systemen drukte de prijs aanzienlijk waardoor de aanbiedende partij meer kon besteden aan de uitbreiding, dat heeft ons echt geholpen. Wat ook in de gunning meespeelde, was dat de voorgestelde technologie een behoorlijke energiebesparing opleverde. Normaal gesproken wordt het actieve slib teruggepompt vanuit de bezinkbak, terwijl in dit systeem alleen het overtollige slib wordt verwijderd. Dit scheelt een kwart van ons energieverbruik.’ Bij de gunning zat ook een onderhoudscontract van twee jaar met kans op twee keer vier jaar verlenging. ‘Daarmee ontstaat wel meer bewustwording bij de aannemer’, zegt Boltjes. ‘Hoewel het in de praktijk lastig is te verifiëren, moet een aannemer wel beter nadenken over de kwaliteit van systemen. Als hij zelf een pomp na een aantal jaar moet vervangen, zal hij andere beslissingen nemen aan de voorkant. Desondanks

merkten we wel dat er nog veel koudwatervrees is en dat partijen niet altijd voor de duurste opties durven gaan, omdat ze bang zijn de tender te verliezen op prijs.’

Leerproces Boltjes is in ieder geval positief verrast door de oplossing die de markt heeft aangeboden. ‘Uiteindelijk heeft een traditionele aannemer de tender gewonnen. Dat heeft ook positief uitgepakt voor de doorlooptijd. De ingenieursbureaus hebben vaak wat meer tijd nodig voordat ze tot actie overgaan, terwijl aannemers gewend zijn vlotter te handelen.’ Hoewel Boltjes wel leerpunten ziet, is de BVP-methode over het algemeen goed bevallen. ‘Dat plafondbedrag was wellicht wat te beperkend. Als een aanbieder kan bewijzen dat hij de investering tijdens de exploitatiefase kan terugverdienen, is het bedrag gerechtvaardigd. Verder denk ik dat je per project moet kijken of BVP de beste methode is voor een tender. We konden ons in dit geval wat risico permitteren, maar bij andere projecten maak je andere afwegingen. Het vergt wel wat van je projectteam om op deze manier te werken en je zult dan ook goed moeten nadenken welke mensen je erin plaatst. Wat heel prettig werkt, is dat je zelf meer op de zijlijn meekijkt met het proces. In plaats van zelf oplossingen te bedenken, is eerst de aannemer aan zet, waardoor je meer afstand en overzicht kunt houden. BVP vraagt wel om een goede samenwerking met de aannemer en uiteindelijk moet de aannemer ook weer zijn keten meenemen in de BVP-gedachte.’ ■ MaintNL 4 - 2016 37

IMA4 MV Prodcurement.indd 37

20-04-16 12:13

Windenergie

Elk offshore-project kent zijn eigen overwegingen Logistiek is een kostbare zaak als je een offshore-windmolenpark bouwt. Alles op zee is duurder en kost meer tijd dan op het vaste land. Maar hoe optimaliseer je het onderhoud van 150 windturbines als ze 85 kilometer uit de Groningse kust staan? Voor die uitdaging ziet Siemens zich geplaatst bij Windpark Gemini.

Broer de Boer

Het nieuwste paradepaardje van ons land is ongetwijfeld Windpark Gemini, dat circa 785.000 huishoudens van elektriciteit gaat voorzien. Het ministerie van Economische Zaken subsidieert dit project met 4,5 miljard euro. Dat is bedoeld om de relatief dure stroom die op deze manier wordt verkregen, te laten concurreren met stroom uit energiecentrales op het vasteland. In 2023 zou, al lerende, de kostprijs van een kilowattuur windenergie op tien eurocent moeten uitkomen. In dit project is zeventien eurocent begroot.

ni. Het hoofd Operations van Siemens, Jan Posthumus: ‘Bij de initiële start van dit project in 2008 leverde de SWT-3.6, ons werkpaard, een vermogen van 3,6 MW. In een ontwikkelingsplatform met engineers, gebruikers, monteurs en veiligheidsmensen hebben we een zwaardere turbine met tandwielkast ontwikkeld met een vermogen van 4,0 MW. Het is een upgrade, een doorontwikkeling, waarvoor we de data hebben benut uit ons volgsysteem. Hierin staan de gegevens van tienduizend windturbines van ons bedrijf over de hele wereld. Het

resultaat moet zijn: een bedrijfszekere turbine, die we zo weinig mogelijk hoeven te bezoeken voor onderhoud en reparatie. De gondels van de nieuwe 4 MW zijn overigens ruimer, zodat de technici meer armslag hebben bij hun werkzaamheden.’ Collega Molenaar vult aan: ‘In het nearshore-windpark Westermeerwind (Noordoostpolder, red.) staan nu direct-drive turbines, dus zonder tandwielkast, die een vermogen leveren van 3 MW. Zo zien we hoe snel ontwikkelingen kunnen gaan, ook windturbines worden eenvoudiger en daarmee minder onderhoudsgevoelig.’

Elke dag één De eerste windturbine bij Windpark Gemini is op 16 februari 2016 geplaatst. Deze zomer moeten alle turbines elektriciteit leveren, dus elke dag komt er één bij. De windturbines worden op dikwandige, enorme buizen (monopiles van 59 tot 73 meter)

‘Offshore-wind is mondiaal een nog relatief jonge tak van sport in de energie-industrie’, zegt David Molenaar. Hij is divisiedirecteur Wind Power bij Siemens dat, via Siemens Financial Services, ook een belang heeft van twintig procent in dit project. ‘Deze locatie op het continentale plat heeft de tender gewonnen op basis van de laagste kosten per geproduceerde kilowattuur (de zogenaamde life cycle costs). Zaken als de gemiddelde windsnelheid, afstand tot de kust, bodemgesteldheid en de specifieke onderhoudskosten zijn factoren die mede de kostprijs van een kilowattuur bepalen. Opdracht van de overheid was het 600 megawatt (MW) windpark voor de laagste kosten per kilowattuur te realiseren.’

Upgrade Siemens Nederland levert de turbines en verricht het onderhoud bij Windpark Gemi-

38 MaintNL

IMA4 MK gemini.indd 38

FOTO: FLYING FOCUS

Jonge industrie

4 - 2016

20-04-16 12:13

FOTO: SIEMENS

Via het Service Operations Vessel stappen de monteurs over op het platform dat aan het transitiesstuk is bevestigd.

geplaatst die, afhankelijk van de waterdiepte, circa 35 meter boven de zeebodem uitsteken en in de bodem zijn geheid. Over dit fundament wordt een immense mof (transitiestuk) geplaatst, die correcties mogelijk maakt als de monopile niet exact verticaal zou staan. Posthumus: ‘Bij Windpark Westermeerwind hebben we ervaren dat exact verticaal heien, door tussentijdse correcties, wel degelijk mogelijk is. Dit maakte transitiestukken bij dit park in de Noordoostpolder dus overbodig. De toren met gondel en rotor bij Gemini verankeren we met een schroefverbinding op dit transitiestuk. Daarvoor hebben we twee bevoorradingsschepen, die samen al het materiaal voor veertien complete windturbines aan boord hebben. Ons plaatsingsschip, een zogenoemde jack-up, fixeert zich met poten op de zeebodem en hier vandaan worden op volle zee het transitiestuk, de toren, de gondel met helikopterdeck en de rotorbladen geplaatst. Bij windsnelheden hoger dan tien meter per seconde moeten we de werkzaamheden met de jack-up stilleggen. We moeten dus rekening houden met de wat langere termijn weersverwachtingen ter plaatse bij het bouwen.’

Levensduur Omdat ontwikkelingen in deze branche snel gaan, is ook over de economische levensduur nagedacht. Binnen het businessconcept bedraagt deze vijftien jaar en loopt tegelijkertijd met de EZ- subsidie. Bij goed onderhoud kunnen de windmolens daarna zeker nog vijf jaar langer mee, maar het is aan de eigenaar Gemini om aan te geven of ze langer worden benut. ‘Worden ze eenmaal buiten gebruik gesteld, dan moet alles van de zeebodem worden verwijderd’, vertelt Molenaar. ‘In dit project is daarom geld gealloceerd om dat daadwerkelijk te realiseren. Aangezien nieuwe windturbines steeds beter worden, is het best denkbaar dat dit windpark over twintig jaar weer helemaal is verdwenen.’

Overstappen op zee Hoe gunstig de locatie ook is binnen het businessconcept, op onderhoud en de kosten daarvan trekt de locatie een zware wissel. De gemiddelde windsnelheid in dit gebied ligt op 36 kilometer per uur. Dat heeft consequenties voor de zeegang en die is niet misselijk als je over moet stappen van het Service Operations Vessel op

Molenaar: ‘Ook windturbines worden eenvoudiger en daarmee minder onderhoudsgevoelig.’ het platform dat aan het transitiesstuk bevestigd is. Ook hier komen we een stuk Hollands glorie tegen. Een speciaal schip beschikt over een loopbrug die de verbinding met het platform realiseert. Molenaar, die in zijn Delftse tijd betrokken was bij het ontwikkelen van het ‘Ampelmann’concept, zegt hierover: ‘Het is eigenlijk het omgekeerde van een flightsimulator. Als het schip stijgt op een golf, dan zorgt een uitgekiend hydraulisch systeem voor compensatie, zodat de loopbrug daalt en horizontaal blijft liggen. Zo kan het onderhoudspersoneel toch comfortabel overstappen. Maar personeel kan ook nog op een andere manier de windturbine bereiken. Elke gondel beschikt over een platform waarop technici met een kabel vanuit een helikopter kunnen worden afgezet. Dat zijn MaintNL 4 - 2016 39

IMA4 MK gemini.indd 39

20-04-16 12:14

• PREHEAT AND STRESS RELIEF

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

• INDUCTION AND RESISTANCE • CERTIFIED OFFSHORE TECHNICIANS • RENTAL AND SALES OF EQUIPMENT • STATIONARY AND MOBILE FURNACES • DRY OUT AND CURING

WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

INFO@DELTA-HEAT-SERVICES.COM

+31 (0) 187 - 49 69 40

Verkoop stoom- en warmwaterketels

Eco Steam Trading & Consultancy bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

IMA4 Advertenties.indd 40

20-04-16 12:29

echter dure operaties en we doen dit alleen in geval van spoed en als andere middelen niet inzetbaar zijn vanwege bijvoorbeeld de golfhoogte.’

Het regulier onderhoud bestaat uit het jaarlijks verversen van circa vijfhonderd liter olie in de tandwielkasten in de gondels. De moeren van alle bevestigingsbouten worden regelmatig gecontroleerd en opnieuw nagetrokken. Posthumus: ‘De garantievoorwaarden van de producenten zijn daarin leidend. Vooral het olie verversen is kostbaar, zeker in vergelijking met een turbine op het vasteland. Preventief onderhoud wordt erg belangrijk in dit project. Mogelijk zullen we onderhoud naar voren halen, vanwege de kosten die een apart bezoek op de locatie met zich meebrengt. Monitoring voor storingspreventie vindt vooral plaats aan de bewegende delen. Sensoren registreren een schat aan gegevens. Deze slaan we op in onze Diagnosis Excito Database in ons controlecentrum in Esbjerg. Daarbij valt te denken aan de versnellingscurves van de rotoren, trillingen, temperaturen van lagers, transformatoren, (hydraulische) olie en natuurlijk de energieproductie. In dit centrum beoordelen engineers en mensen uit de praktijk het functioneren van zo’n tienduizend turbines over de hele wereld. En wat voor de constructie geldt, voeren we ook bij het onderhoud door: zoveel mogelijk voorbereiden op het vasteland. In volbedrijf zal het nieuwe park vijftig technici in dienst hebben.’

Posthumus: ‘Wat voor de constructie geldt, voeren we bij het onderhoud door: zoveel mogelijk voorbereiden op het vasteland.’ Veiligheid Aan veilig overstappen op zee is gedacht. Maar, wat is de procedure bij de hoge spanningen en grote vermogens? De turbine levert 690 volt. Deze wordt onderin de toren getransformeerd tot 33 kilovolt op het veldgrid. Alle switches, transformatoren en

FOTO: SIEMENS

Preventie is leidend

Turbinebladen liggen in het jack-up vessel te wachten op installatie. omvormers worden jaarlijks visueel gecontroleerd. Bij onderhoudswerkzaamheden worden de rotorbladen in vaanstand gezet en vergrendeld. Zowel bij de elektriciteit als bij de hydrauliek werken de technici volgens de zogenaamde Energy, Isolation Procedures. Volgens deze procedures wordt bijvoorbeeld onderin de toren de 33 kilovolt transformator losgekoppeld van het veldgrid, of de hydraulische systemen drukvrij gemaakt, zodat tijdens de werkzaamheden niet ongecontroleerd energie vrij kan komen. Dit alles om de veiligheid van de technici te garanderen.

Referentieturbine Op het moment dat deze editie verschijnt, leveren inmiddels tientallen Gemini-windturbines elektriciteit. Hoe zijn ze eigenlijk opgeleverd? Posthumus: ‘Bij de overdracht is er natuurlijk een inspectie. De eerste turbine die we plaatsten, is met mechanische

en elektrische quality walkdowns, gedurende tien dagen, ofwel 240 draaiuren, uitgebreid getest. Daarbij zijn alle onderdelen nagelopen. Deze eerste windturbine geldt als referentie voor alle andere. Je begrijpt dat dit nauwgezet is gebeurd. Want hoe beter de referentie, des te beter het uitgangspunt voor de andere turbines is.’

Uitval Kardinale vraag is: wanneer trekken de technici ten strijde als een groot, essentieel onderdeel het helemaal begeeft? Uit de reactie van Molenaar blijkt dat de waarschijnlijkheid daarvan niet echt groot is. ‘Het kan’, zegt hij. ‘Maar of we dan direct actie ondernemen hangt van de tijd, kosten en moeite af. Uitval van een turbine moet je ook in een breder geheel zien: heeft dit geen consequentie voor de hele string? Halen we desondanks onze productiedoelstellingen? Zijn weer en zee geschikt voor een grote klus?’ ■

GEMINI IN CIJFERS Het project kost in totaal 2,8 miljard euro en zorgt voor vijfhonderd lokale banen tijdens de bouw. Uiteindelijk duurde het vijf jaar tussen het verkrijgen van de Waterwetvergunning en de financial close in mei 2014. Het windpark ligt op 85 kilometer uit de Groningse kust, verspreid over 68 vierkante kilometer. De waterdiepte ter plaatse ligt tussen de 28 en 36 meter. De gemiddelde windsnelheid op locatie is 36 km per uur. In Eemshaven wordt een landstation gebouwd. Daarnaast worden er twee offshore-hoogspanningssubstations gebouwd. Een complete windmolen en fundering wegen 1.347 ton. De hoogte van de turbinenaaf boven zeeniveau is 88,5 meter. De monopiles hebben een lengte van 59 tot 73 meter. Elk turbineblad weegt achttien ton. Er worden in totaal 450 turbinebladen geplaatst. Het park zal 600 MW productiecapaciteit hebben en 2,6 terawattuur elektriciteit per jaar produceren.

MaintNL 4 - 2016 41

IMA4 MK gemini.indd 41

20-04-16 12:14

Inspectie

Drone biedt uitkomst voor lastige bruginspectie Een brug inspecteren met behulp van hoogwerkers, ladders, steigers en vaartuigen behoort straks misschien tot de verleden tijd. Een drone kan uitkomst bieden. De provincie Noord-Holland nam de proef op de som en inspecteerde de Nollenbrug in Alkmaar/ Heerhugowaard met een onbemand toestel.

Dagmar Aarts aan de slag kon. Het eerste idee was om ophaalbruggen met een drone te inspecteren. Klaver: ‘Die hebben een hoge bovenbouw die over de weg heen hangt. Normaal doen we de slagbomen dicht, zetten de brug open en kijken met behulp van een hoogwerker of er schade is. Dat geeft veel overlast voor de weggebruiker, want het verkeer wordt gestremd.’ Met een drone zou het verkeer geen last hebben van de inspectie dacht Klaver, maar daar steekt de wet een stokje voor. ‘Je mag het verkeer niet afleiden en daarom moet je met een drone honderdvijftig meter afstand houden van provinciale en rijkswegen.’

Toch verdween zijn idee niet naar de prullenbak. Als er niet boven kunstwerken mag worden gevlogen, dan maar eronder dacht Klaver. ‘Soms kunnen we slecht onder bruggen en viaducten voor een inspectie, omdat er een moerasachtig stukje grond ligt waar je met een hoogwerker niet bij kan komen of er ligt een vaarweg die slecht toegankelijk is. Voor de proef met drones hebben we voor de Nollenbrug in Alkmaar/Heerhugowaard gekozen. Dat is best wel een lange brug met een aantal overspanningen die onder andere over een ecologische hoofdstructuur gaan, een natuurvriendelijke oever. Die is goed voor de fauna, maar het houdt wel in dat het een drassig gebied is waar je met vaartuigen en steigers niet bij kan.’ Het bedrijf Skeye heeft, in opdracht van Iv-Infra, de brug met een van haar onbemande toestellen geïnspecteerd. Jan van Liebergen, commercieel directeur: ‘Voor deze inspectie is een speciale drone nodig

FOTO: SKEYE BV

De traditionele inspectie met hoogwerkers et cetera levert vaak hinder op voor de (vaar)weggebruikers, omdat de rijbaan of vaarweg moet worden afgezet. Met het experiment onderzoekt de provincie of een inspectie van kunstwerken met een drone een slim alternatief is. Rob Klaver, beheerder van bruggen en viaducten van de provincie Noord-Holland, liep al een tijdje rond met het idee om bruginspecties met drones te doen. Tijdens een interne innovatieweek greep hij zijn kans en pitchte zijn idee. Bij voldoende draagvlak zou hij zijn plan verder uit mogen werken. Hij kreeg meteen genoeg steun, waarna hij

Schadebeelden

42 MaintNL

IMA4 MT Drones.indd 42

4 - 2016

20-04-16 12:14

FOTO: PROVINCIE NOORD-HOLLAND

De Nollenbrug is een lange brug met een aantal overspanningen die onder andere over een ecologische hoofdstructuur gaan.

die een hoge resolutie fotocamera omhoog en omlaag kan richten en waar additioneel licht op zit. Het was een uitdagende plek om te vliegen, maar we hebben goede beelden kunnen maken.’ Ook Klaver is tevreden. ‘Wat we wilden inspecteren, hebben we kunnen doen. We wilden onder andere de oplegblokken bekijken en alle schadebeelden vastleggen met fotomateriaal. Om te kunnen vergelijken, is er ook een stukje op de klassieke wijze geïnspecteerd. Zo konden we zien of we met de drone iets hebben gemist en of je dezelfde kwaliteit van beelden krijgt.’

Voor- en nadelen De inspectie duurde langer dan normaal. Maar een vergelijking is volgens Klaver lastig te maken. ‘Met inspecteurs zijn we een halve dag bezig op een plek waar we goed bij kunnen, maar met de drone hebben we juist op een plek gekeken waar we normaal niet goed bij konden. Daarnaast zijn we nu ook af en toe gestopt om alvast wat beelden te bekijken.’ Van Liebergen meent dat de inspectie met een onbemand toestel over het algemeen goedkoper, sneller en nauwkeuriger is dan de traditionele methode. ‘We leggen

veel meer vast dan het menselijk oog. De inspecteur zit meestal op één plek, terwijl wij langs het hele object kunnen vliegen en daardoor het hele overzicht hebben. Op de beelden kan ook nog veel detail naar boven worden gehaald. Een goed voorbeeld van een snelle en goedkope inspectie is het spoor. Normaal werd daar ’s nachts met een wagon met licht en inspecteurs over de treinrails gereden. Het treinverkeer wordt dan stilgelegd. Wij doen de inspectie overdag en als er een trein aan komt, vliegen we even opzij.’

ook handmatig geklopt op beton om schades te ontdekken.’

‘Het voordeel van de drone is dat je wel op dat moeilijk bereikbare plekken kunt komen en dat de stremming voor het verkeer minder is.’

Kloppen Op dit moment worden de resultaten van de proef nog geanalyseerd, maar Klaver denkt dat er wel vaker gebruik gaat worden gemaakt van drones bij het inspecteren van kunstwerken. ‘Ik denk wel dat we deze methode alleen bij specifieke gevallen gaan gebruiken, dus op plekken waar we heel slecht bij kunnen of op plaatsen waar het niet veilig is voor een inspecteur. Het voordeel van de drone is dat je wel op dat soort plekken kunt komen en dat de stremming voor het verkeer minder is. Het nadeel is dat je misschien ook wat zaken mist. Bij een klassieke inspectie wordt er

Ook Van Liebergen denkt dat drones niet meteen de traditionele inspectie kunnen vervangen. ‘Maar ze kunnen wel de kwetsbare en goede plekken in beeld brengen, waarna kan worden besloten om nog een extra gerichte inspectie met een inspecteur te doen.’ Het streven is om eind april de evaluatie over de proef af te hebben. De resultaten worden gedeeld met andere provincies en Rijkswaterstaat. Waarbij die laatste vooral is geïnteresseerd in hoe de gegevens van de drone worden gebruikt in een inspectierapport en voor technische advies. ■ MaintNL 4 - 2016 43

IMA4 MT Drones.indd 43

20-04-16 12:14

iMaintain 2016

De genomineerden voor de Maintenance Manager of the Year verkiezing mochten tijdens het iMaintain Congres een column voordragen over hoe zij tegen onderhoud aan kijken en hoe ze ‘in the lead’ kunnen blijven met hun bedrijf. Peter Schokker van groenteverwerkingsbedrijf Koninklijke Vezet en Jan Lowies van bio-methanolproducent BioMCN streden om de titel. Uiteindelijk ging Schokker er met de titel vandoor.

In the lead Ieder bedrijf of iedere bedrijfstak heeft zo zijn eigen specifieke uitdagingen. Zo ook de bedrijfstak waar wij ons met Koninklijke Vezet in bevinden, namelijk die van dagverse fast moving consumer goods. De hedendaagse consument, u dus, verwacht dat alle dagverse producten waar hij behoefte aan heeft, op elk moment en zo vers mogelijk beschikbaar zijn in de supermarkt. Onze keten is er dan ook op ingericht om de producten, vanaf het moment van productie, binnen 24 uur in de supermarkt te hebben liggen. Om aan deze behoefte te kunnen voldoen, produceren wij elke dag met 67 productielijnen alle driehonderd verschillende producten die wij in het assortiment hebben. Een deel daarvan produceren we zelfs meerdere keren per dag. Om dit mogelijk te maken, worden de productielijnen zo flexibel en gebruiksvriendelijk mogelijk ontworpen waarbij ook steeds meer aandacht uit gaat naar het ‘design for maintenance’. Aangezien de consument pas op het laatste moment bepaalt waar hij behoefte aan of trek in heeft, maar wij daar 24 uur van tevoren al op in moeten spelen, wordt er door een intelligent ‘forecast’-systeem een prognose opgesteld voor de dagproductie. Dit gebeurt aan de hand van alle beschikbare informatie over het weer, evenementen, trends enzovoorts. In de loop van de dag wordt deze prognose, aan de hand van de actuele kassaverkopen, bijgesteld en vertaald in definitieve productieaantallen. Ik kan u vertellen dat u ons toch nog regelmatig weet te verrassen,

44 MaintNL

waardoor de bijstellingen significant zijn en wij een uitdaging hebben om het met Albert Heijn afgesproken servicelevel te halen. Dat spel spelen wij zeven dagen per week, 365 dagen per jaar. Dynamiek ten top dus, waarbij enerzijds alle productie-opties permanent beschikbaar moeten zijn, maar aan de andere kant ook regelmatig korte tijdvensters ontstaan voor gepland onderhoud. Zaken als een goede werkvoorbereiding, flexibiliteit en snel kunnen schakelen, zijn voor ons daarom van groot belang voor een optimaal resultaat. Goed onderhoud maakt gebruik van de waarschuwingssignalen die vooraf gaan aan functioneel falen. De onderhoudsconcepten moeten up-to-date zijn. Onderhoudsintervallen moeten verdedigbaar zijn en van iedere onderhoudstaak willen we weten welke storingsgevolgen worden gemanaged. Anders zijn onderhoudstaken niet verdedigbaar. Mijn motto is: samen elke dag beter! Waarbij wij iedere storing, iedere afwijking, maar ook iedere oplossing zien als een kans. Onze mensen realiseren rendementen, dus moeten we niet alleen investeren in het ontwikkelen van machines en systemen, maar ook en misschien wel voornamelijk in mensen. Want onze mensen maken het verschil, en met de juiste mensen en de juiste kennis blijven wij ‘in the lead’! ■

Peter Schokker Maintenance Manager bij Koninklijke Vezet en Maintenance Manager van het Jaar 2016

‘Wij zien iedere storing, iedere afwijking, maar ook iedere oplossing als een kans.’

4 - 2016

IMA4 M columns MMY.indd 44

20-04-16 12:25

Van een oude naar een voorspelbare dame Onze fabriek is in 1973 gebouwd. Zij was voor die tijd een degelijk stuk werk met prima apparatuur. Doordat de methanolmarkt erg goede, maar ook slechte jaren heeft meegemaakt, is verbeteren, vernieuwen en optimaliseren achterwege gebleven. Niet voor niets is de fabriek eind 2006 stop gezet. We komen uit een tijd dat techneuten gegevens van installaties in hun eigen papieren of op hun computer verwerkten en archiveerden, wat inhoudt dat in de loop van de jaren heel veel kennis is opgedaan en weer verloren is gegaan. De basis van structureel onderhoud is: 1. Het hebben van kundige, betrokken en zelfstandige mensen. 2. Kennis opdoen van je installaties, zodat je weet wat wel en niet nodig is. 3. Het hebben van een meerjarenonderhoudsplan wat betreft techniek en kosten. 4. Alle gegevens vastleggen in een ingerichte structuur, bijvoorbeeld binnen SAP. 5. Een ingericht turnaround plan, voorbereiding en uitvoering. 6. Evalueren en bijstellen. 1. Je kunt veel uitbesteden, maar dat geldt niet voor de kennis van alle vakgebieden die voorkomen binnen je plant. Zorg voor kundige eigen mensen die goede, gedetailleerde scopes kunnen maken van werkzaamheden die worden uitbesteed. Smeed een team dat vakkundig, zelfstandig en gemotiveerd is en haar werk uitvoert. Zorg ervoor dat de kennis die binnen de organisatie is geborgd vroegtijdig wordt overgedragen aan instromende jonge technische mensen. 2. Als je een oude installatie hebt, moet je inventariseren wat de status is van alle apparatuur. Ken je installatie. Dat moet je doen met een compleet inspectieregime, maar ook door te monitoren tijdens bedrijf. Op die manier moet je periodi-

seren welke stappen je moet maken om van een oude dame een trotse dame te maken. Je kunt je geld maar één keer uitgeven. 3. Als je punt twee goed hebt uitgewerkt en vastgelegd, weet je wat je de komende jaren moet vervangen of reviseren. Ook weet je welke projecten moeten worden verbeterd of vervangen, zoals bijvoorbeeld de vervanging van het besturingssysteem. Uiteindelijk resulteert dit in een meerjarenplan in techniek en dus ook in geld. Groot voordeel is dat je reeds jaren van tevoren weet wat de kosten gaan worden, zodat je daar budgettair rekening mee kunt houden. 4. Het vastleggen van gegevens is in het verleden niet goed gedaan, waardoor er veel energie en kennis verloren is gegaan. Toen wij de fabriek overnamen, was het data-archief zo goed als leeg. We hadden wel de data van alle inspecties, maar ook die waren niet goed weggezet. Nu hebben we het overgrote deel van alle wederkerende klussen in SAP staan en werken we alle werkomschrijvingen dusdanig uit dat alle gegevens, zoals onder andere het afsteekplan, binnen de omgeving van MainTasc staan. Alle werkpakketten zijn en worden zodanig uitgewerkt en gearchiveerd dat we in alle komende turnarounds (TA) gebruik kunnen maken van de werkomschrijvingen. 5. Alles komt bij elkaar in de voorbereiding van een TA. Je kunt allerlei cursussen gaan volgen maar van levensbelang is om een TA vroegtijdig in te richten. Daarbij is de planning belangrijk, net als alle documenten en overlegstructuren, het archief waar zoveel mogelijk voorbereide werkomschrijvingen in zitten, een ervaren TA-management, het vastleggen van ‘scope frees’ en je er aan houden, zorgdragen dat er een minimaal aantal klussen bij komt in de loop van de tijd en een van tevoren vastgelegd budget en de goedkeuring daarvoor.

‘Om tot een lerende organisatie te komen, is evalueren erg belangrijk.’

Jan Lowies Maintenance Manager bij BioMCN

6. Om tot een lerende organisatie te komen, is evalueren erg belangrijk. Het begint met alle jaarcontracten en het evalueren met leveranciers om tot verbeterafspraken te komen. Je moet elk project meetpunten inbouwen en daar waar nodig is bijsturen in techniek, planning of geld. Voor een TA is het nodig een juiste structuur in te richten met daarin een milestone planning of een timetable die op regelmatige basis met de stuurgroep TA wordt besproken en daar waar nodig bijgestuurd. Het is nodig de TA te evalueren en de verbeterpunten die daar uit komen te verwerken in de voorbereiding en uitvoering van de komende TA. ■ MaintNL 4 - 2016 45

IMA4 M columns MMY.indd 45

20-04-16 12:25

iMaintain 2016

Hoog tempo innovatie vereist ketensamenwerking Het huidige tempo waarin innovaties tot stand komen, is voor de industrie lastig bij te benen. En dus doet AkzoNobel een beroep op de waardeketen, werkt samen met technische startups en investeert in onderzoek en innovatie. Onderzoeksdirecteur Marco Waas van het chemiebedrijf licht tijdens het iMaintain Congres toe waar hij de kennis van de maintenancesector nodig heeft.

David van Baarle

Directeur research development, innovation & technology Marco Waas van AkzoNobel Industrial Chemicals houdt zich ruim dertig jaar bezig met innovatie. Maar nog nooit zag hij zo’n hoog tempo en volume van het aantal veranderingen en innovaties als vandaag de dag. ‘Natuurlijk is innovatie altijd ingezet om processen sneller en beter te maken’, zegt hij tijdens het congres. ‘De versnelling in innovatie die we nu zien, vraagt echter om een andere aanpak.’ Met name de koppeling tussen theorie en praktijk wordt daarbij steeds belangrijker om de vruchten te plukken van technische innovatie. ‘Innovatie volgt niet altijd uit logische wetten. Pas nadat de stoommachine was uitgevonden, bedacht men de wet van de thermodynamica. Meestal komt innoveren neer op het uitproberen van nieuwe dingen in de praktijk. In Nederland en de rest van Europa worden we daarbij tegengehouden door het welvaartsniveau dat we al hebben bereikt. In de opkomende industriële grootmachten als India en China zie je dat nieuwe technologie veel sneller wordt geïmplementeerd omdat de noodzaak daar groter lijkt te zijn.’ Ook AkzoNobel acteert in die economische groeigebieden, maar Waas ziet voor de Nederlandse industrie voldoende kansen om haar positie op de wereldmarkt te verstevigen. ‘In de procesindustrie zijn er vier grote wereldwijde trends te onderscheiden: de opkomst van de biobased of circulaire

46 MaintNL

economie, radicaal nieuwe procestechnologie, power-to-products en Industrie 4.0.’ Daarbij voegt Waas nog een ontwikkeling toe die niet zozeer technisch is gedreven, maar die wel een enorme impact heeft op de manier waarop bedrijven innoveren. ‘Door de snelheid waarmee innovaties tot stand moeten komen en marktrijp moeten worden gemaakt, ontkom je niet aan samenwerking via open innovatieplatforms en partnerships. Wat die trends voor gevolgen voor de onderhoudswereld hebben, weet ik niet. Maar dat ze gevolgen zullen hebben, is wel zeker.’

Biobased Dat de wereld snel verandert, blijkt wel uit de transitie die het chemiebedrijf sinds zijn vestiging in Delfzijl heeft doorgemaakt. De standalone fabriek die zich zestig jaar geleden vestigde in een hoekje in de haven, is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijke schakel in een sterk geïntegreerd chemisch cluster in Delfzijl. In dit cluster bevinden zich vele chemische bedrijven en utilitiesbedrijven die binnenkort stikstof, stoom, perslucht en industriewater delen en gezamenlijk hun afvalwater verwerken. ‘We zijn zeer trots op onze eerste plek op de Dow Jones Sustainability index’, zegt Waas. ‘Maar om die positie te houden, moeten we wel blijven innoveren. We hebben in Delfzijl zestig jaar lang geoptimaliseerd en een industriecomplex neergezet dat kan concur-

reren met de fabrieken elders in de wereld. Maar met optimaliseren alleen komen we niet meer mee.’ Waas toont de waardeketen voor het bedrijfsonderdeel industrial chemicals waarin steenkool (in China) en aardgas nog een belangrijke grondstof en brandstof zijn. ‘Neem de chloor-alkalifabrieken. Die komen dichterbij hun optimum. Om daar nog significante verbeteringen in door te kunnen voeren, zijn echt radicale stappen nodig. Azijnzuur en ethyleen zijn ook beide producten met een behoorlijke CO2voetafdruk. Voor azijnzuur zijn we hard aan het werk om groene alternatieven te vinden. Voor groene ethyleen is de uitdaging groot, wie een goed idee heeft voor een biobased oplossing, mag zich bij me melden.’

Duurzaam Waas toont zijn visie op verduurzaming van de business industrial chemicals unit. Kolen en gas maken plaats voor biomassa dat wordt omgezet in suikers of synthesegas en daarna in respectievelijk azijnzuur en methanol, waarna AkzoNobel dezelfde producten kan maken als met fossiele grondstoffen. Ook voor de productie van stoom en stroom zijn energiebronnen als winden zonne-energie duurzame en interessante alternatieven. ‘Duurzaam staat in onze visie gelijk aan een gezonde business en vice versa. We gebruiken in de chemische divisie circa veertig procent duurzame energie. Voor de site in Delfzijl is dit nog een stuk hoger, afkomstig van onder andere windturbines en de biomassacentrale van Eneco. Maar we kijken ook naar de mogelijkheid om onze zoutcavernes in te zetten als opslagmedium voor duurzame energie. Desondanks blijft onze bedrijfstak behoorlijk energie- en kapitaalintensief. We hebben de keten nodig, dus ook de onderhoudsbranche, om stappen te blijven maken.’

4 - 2016

IMA4 MO MarcoWaas.indd 46

20-04-16 12:15

Energietransitie

De beperkte schaalgrootte van duurzame technologie is volgens Waas een van de grootste uitdagingen waar ook de onderhoudswereld een antwoord op moet vinden.

Samenwerking AkzoNobel zoekt steeds meer de samenwerking op met andere partijen. ‘Innoveren doe je niet alleen’, zegt Waas. ‘We zoeken samenwerkingsverbanden met universiteiten, leveranciers of klanten of werken samen op programmabasis. We zien ook dat een grote innovatiekracht bij de startups zit, maar dat die vaak de financiële slagkracht missen om innovatie naar de markt te brengen. Grote bedrijven investeren dan ook steeds vaker mee in veelbelovende startups. Zo zijn wij actief met het opzetten van een open innovatiecentrum in Deventer, waarbij het uitgangspunt is om samen te werken aan de innovaties van de toekomst. Met het ultieme doel om het snelle tempo van de transitie naar duurzame productie bij te houden.’ Voorbeelden van innovatie heeft Waas genoeg. Zo maakt de startup Photanol verschillende organische zuren uit kooldioxide, water en zonlicht door gebruik te maken van de eigenschappen van cyanobacteriën. AkzoNobel helpt het bedrijf door zijn kennis in te zetten op het gebied van scheidingstechnologie en de chemicaliën business en zal als een van de eerste klanten de chemicaliën afnemen. Een route om biomassa of organisch afval om te zetten in chemische grondstoffen is via vergassing. Het Canadese bedrijf Ener-

kem produceert synthesegas uit huisafval en zet deze via vergassing om in methanol. ‘De technologie heeft zich al bewezen op demoschaal. De uitdaging is nu om de productie van 35 kiloton per jaar op te schroeven naar negentig kiloton. En om maar even de schaal aan te geven: de technologie moet concurreren met de huidige, op fossiele grondstoffen gebaseerde technologie die meer dan een miljoen ton per jaar produceert. Samen met een consortium van veertien partijen zijn wij de uitdaging aangegaan om deze technologie naar Nederland te halen. De huidige beperkte schaalgrootte van duurzame technologie is een van de grootste uitdagingen waar ook de onderhoudswereld een antwoord op moet vinden.’ Zo’n zelfde soort initiatief om synthesegas te maken uit een keur van biobrandstoffen en afval is Torrgas. Via torrefactie (een proces om biomassa geschikt te maken voor verbranding of vergassing, red.) wordt biomassa omgezet in biokool om vervolgens te worden vergast. Synthesegas kan als basis dienen voor een keur aan chemicaliën, maar het uitgangspunt is de productie van methanol. ‘De projecten kenmerken zich door een combinatie van low- en hightech. De maintenance community zou die werelden samen moeten brengen en een volwassen deel van de keten moeten vormen.’

Op het gebied van radicale verandering van de procesindustrie, zijn ook vorderingen te melden. Zo experimenteert AkzoNobel met de spinning disc-reactor van Flowid. ‘Door chemische stoffen mechanisch op kleine schaal te mengen, krijg je een betere conversie met minder bijproducten. Desondanks biedt de technologie ook uitdagingen. De opbrengst per reactor is lager, dus zal je meerdere reactoren tegelijkertijd moeten laten werken. Dat betekent dat we straks een aantal reactoren hebben die met hoge temperaturen, onder hoge druk en met snel draaiende onderdelen werken. Dat lijkt me een grote maintenance-uitdaging.’

Waas: ‘We hebben de keten nodig, dus ook de onderhoudsbranche, om stappen te blijven maken.’

De rol van de industrie in de energietransitie is ook een nieuw terrein voor het bedrijf. Dankzij winden zonne-energie ontstaan grote pieken en dalen in de energieproductie. Met name de elektrolyseprocessen in de chloorchemie kunnen worden ingezet om die pieken af te vlakken. Als laatste noemt Waas de impact van toenemende automatisering en de mogelijkheden van informatie en communicatietechnologie. Juist op dat vlak ziet hij de grootste rol weggelegd voor maintenance. ‘Dankzij slimme sensoren, plant automation en online fabrieken staat R&D voor het eerst direct in contact met maintenance. Maar ook de mogelijkheden van drones voor inspectie van bijvoorbeeld flares hebben een impact op het asset management van de toekomst.’ ■ MaintNL 4 - 2016 47

IMA4 MO MarcoWaas.indd 47

20-04-16 12:15

iMaintain 2016

iMaintain 2016, het jaarcon het iMaintain platform, wa

48 MaintNL

4 - 2016Â

IMA4 Fotospread jaarcongres.indd 48

20-04-16 12:37

aarcongres van de NVDO en m, was een overweldigend succes

MaintNL 4 - 2016 49

IMA4 Fotospread jaarcongres.indd 49

20-04-16 12:37

ASSET INTEGRITY PARTNER STORK IS EEN WERELDWIJD OPERERENDE KENNISORGANISATIE OP HET GEBIED VAN ASSET-OPTIMALISATIE EN INTEGRITY MANAGEMENT VOOR DE OLIE & GAS-, CHEMIE- EN ENERGIESECTOR. Stork is al 185 jaar een betrouwbare en toonaangevende leverancier van asset integrity managementdiensten. Wij helpen onze klanten bij het optimaliseren van de productie door het onderhouden, repareren en verbeteren van hun industriële assets. Als één team opereren wij vanuit verschillende technische disciplines waarbij we voortdurend streven naar continuïteit, kwaliteit, innovatie en kostenbesparing. Hiermee leveren we toegevoegde waarde gedurende de gehele levenscyclus van de assets van onze klanten. Veiligheid heeft daarbij altijd onze hoogste prioriteit.

WWW.STORK.COM

20140211_Petrochem-advert.indd 1 IMA4 Advertenties.indd 50

3/06/2014 10:43:32 20-04-16 12:29

iMaintain 2016

Kennis delen is ook een vorm van innovatie De samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer wordt steeds belangrijker om zo tot verbeteringen en innovaties te komen. Allerlei partijen kijken daar anders tegenaan. Tijdens een paneldiscussie op het iMaintain congres vertelden opdrachtgevers uit verschillende industrieën en dienstleveranciers over hoe zij samenwerken en over hoe ze zouden willen samenwerken.

Hoe er wordt samengewerkt en geïnnoveerd, wisselt per bedrijf. Zo kijkt Jan de Vries van NedTrain met contractors naar hoe ze onderhoudskosten omlaag kunnen krijgen. ‘Gezamenlijk kijken we hoe we zaken slimmer kunnen doen, met nieuwe technieken en innovaties of een slimme manier van werken. We willen dat samen doen en elkaar een beloning geven, dat doen we door middel van een prestatiecontract. Ik vind dat de aannemers daar zelf proactief mee bezig zijn, ik zie interessante ontwikkelen.’ Ewout Noordermeer van Ultimo is zo’n proactieve dienstverlener. Hij kijkt naar de wensen van klanten en maakt daar een product bij.

Dagmar Aarts

Maar niet alle dienstverleners werken op die manier merkt Yvette Verhoeven-de Weerd van de dienst huisvesting van de Technische Universiteit Eindhoven. ‘We verwachten eigenlijk van aannemers die wij contracteren dat ze met ons meedenken over innovatieve oplossingen of slimme manieren van werken. Wij merken dat dat toch nog redelijk nieuw is voor hen. Wij hopen dat ze daar proactiever in worden, zodat ze eerder met oplossingen en ideeën komen in plaats van dat wij er achteraan moeten. Er zit vooruitgang in, maar dat gaat gestaag.’

Hofnar Bij dienstverlener Engie (voorheen Cofely) merkt Ruud Schenk dat het per partij wisselend is of ze zelf met ideeën aan kunnen komen. ‘Soms krijgen we de kans niet en andere keren pakken we de kans niet. Ik denk dat het belangrijk is om van tevoren met elkaar af te spreken wat je van elkaar verwacht en wat je wilt bereiken.’ Mark Haarman van Mainnovation krijgt juist heel vaak de ruimte. ‘Ze huren een adviseur in om iets nieuws te verzinnen. Maar de mate waarin we nieuwe dingen kunnen inbrengen, hangt heel erg af van het bedrijf. De grote uitdaging van adviesbureaus is denk ik ook om niet te ver voor de muziek uit te lopen. Je moet niet iets adviseren waar de klant nog niet aan toe is. De kunst is om jouw ideeën niet één-op-één te imple-

menteren, je moet kijken welke visie er in zit en met welk ambitieniveau je dat toe kan passen bij de klant. Ik vergelijk adviseurschap vaak met de rol van een hofnar. Je mag van het ene naar het andere kasteel gaan en dan mag je het verhaal vertellen van het vorige kasteel. Je bent de enige die de koning mag beledigen. Dat is een beetje de rol van een goede organisatieadviseur. Je moet wel een beetje humor hebben, want anders pruimen ze het niet.’ In het delen van kennis ziet Koos Gouw van BP ook wat. ‘Kennis delen en vertrouwen hebben in je contractors is ook een vorm van innovatie.’ Ook Hilco van den Boogaart van Waterschap Rivierenland houdt zich daar mee bezig hoewel zijn organisatie veel onderhoud zelf doet. ‘Wij besteden veel aandacht aan kennisontwikkelingsuitwisseling. Als er goede voorbeelden zijn van verbeteringen, dan delen we die met de mensen die het onderhoud en beheer uitvoeren. Zo kom je tot betere oplossingen.’ ■ MaintNL 4 - 2016 51

IMA04 MP Paneldiscussie.indd 51

20-04-16 12:20

De Vloer Op

Clean room vraagt om specifiek onderhoud Bronkhorst High-Tech is een hightechbedrijf dat custom made producten maakt om vloeistof- en gasstromen te meten. Hier werkt een deel van de productiemedewerkers in een clean room en zijn de werkplekken voorzien van een antistatische (ESD-)vloer. Bij het bedrijf staan olie en vetten op vijandige voet met het productieproces. Toon Eliesen, verantwoordelijk voor onderhoud, kent het klappen van de zweep. Broer de Boer Facilitair manager Toon Eliesen start zijn werkdag altijd met het hijsen van de vlaggen. Nog voor zijn eerste kop koffie. Hij blijkt een gedreven technicus, die verschillende carrièrestappen maakte in de dertig jaar dat hij voor dit bedrijf werkt. Zo stuurde hij de afdeling engineering en verschillende productieafdelingen aan. Daarvan heeft hij baat bij de functie die hij nu uitoefent, want als geen ander weet hij wat er op de werkvloer leeft. Echter, door de constante groeispurt bij dit Achterhoekse bedrijf slokt de (ver)bouw en alles wat daarmee verbonden is, veel tijd van hem op. Zijn takenpakket ziet er heel anders uit dan dat van de stereotype onderhoudsbaas die de machines ‘running and rolling’ moet houden. Toch worden wel degelijk ook hier de prestaties op de afdelingen afgezet tegen de in- en output doelstellingen.

bij vloeistofstromen praten we over instrumenten van 0-75 milligram per uur en van 06-600 kilogram per uur. Daarbij heb je soms te maken met boringen van 0.05 millimeter en elektromagnetische regelventielen waarmee minuscule afstanden te regelen zijn. Een afnemer kan bijvoorbeeld wensen dat het debiet tijdens het openen en sluiten van de opening geen pieken vertoont. In onze testopstellingen en in de engineeringsfase werken we ook met vloeistofstromen en met gasstromen tot 1.000 bar. We produceren overigens ook zeer nauwkeurige drukmeters in verschillende ranges.’ Hij vervolgt: ‘We hebben vaste, gespecialiseerde, bedrijven in onze regio gecontracteerd om aanpassingen en onderhoud aan onze productiemiddelen uit te voeren. En dan praat ik zowel over installatiebedrijven als (onder)aannemers en schilders. Prijs,

Toon Eliesen

kwaliteit, een goede communicatie en verder kijken dan de vraag, vinden we belangrijk van bedrijven die we inschakelen.’

Hectiek Het Ruurlose bedrijf beschikt nu over zes aparte gebouwen. Een daarvan, een productieruimte met vijftig verdeelde werkplekken, werd onlangs volledig gestript en heringericht. Het gebruik van de ruimte is veel efficiënter geworden en voldoet aan de eisen des tijds. Nu zijn de bouwvakkers bezig een pas aangekocht gebouw op het industrieterrein te strippen. Dit zal als

Goede communicatie Eliesen vertelt meteen waar het op staat: ‘We zitten hier 35 jaar en we groeien als kool. In deze hightech-omgeving besteed ik het oplossen van storingen en het regulier onderhoud volledig uit. Vanwege verschillende certificeringen, met strenge normen, is het namelijk vrijwel ondoenlijk voor ons om de expertises daarvoor zelf in huis te houden. We produceren hier vooral instrumenten die constante gasstromen meten, in de range van 0-0,7 milliliter per uur en van 0-11.000 kubieke meter per uur. En

52 MaintNL

PROFIEL Naam: Toon Eliesen Leeftijd: 55 Opleiding: HBO In dienst sinds: 1986 Functie: Facilitair manager Soort werkzaamheden: Het duurzaam beheren, onderhouden, beveiligen van het in- en exterieur van de terreinen, gebouwen en de daarbij horende inventaris, installaties en machines.

4 - 2016

IMA4 MH DeVloerOp.indd 52

20-04-16 12:31

FOTO’S: BRONKHORST HIGH-TECH

Eliesen (staand) weet als geen ander wat er op de werkvloer speelt.

opleidingsen trainingscentrum worden ingericht. Eliesen: ‘Onze ambitie is daar afnemers van onze producten te ontvangen en vertegenwoordigers en medewerkers op te leiden.’ Terwijl de facilitair manager daar ter plekke in het gebouw een knoop moet doorhakken over de sloop van een vloer, meldt de woninginrichter zich bij Eliesen. Hij vraagt naar bijzonderheden over de antistatische ESD-vloer die in het opleidingsen trainingscentrum wordt gelegd, want zijn tapijten moeten daar straks naadloos en netjes op aansluiten. Eliesens handigheid met tekenprogramma’s komt daarbij van pas. Terug op kantoor produceert hij snel uit zijn digitale bestanden een nieuwe gedetailleerde tekening op schaal en verstuurt deze naar de beller. En dan piept zijn telefoon alweer. Ditmaal voor een vergadering om met het management van gedachten te wisselen over de vorderingen bij de aanpassingen van de gebouwen. Zo wordt er stilgestaan bij het onderhoudsplan, het contractbeheer en de inkoopprocedure. De verbouwing, met als opleveringsdatum ergens medio mei, is ook het moment om in de organisatie de

puntjes op de ‘i’ te zetten. Zo passeren in een vlot tempo onderwerpen als autorisatie van medewerkers en externen voor de betreding van gebouwen, aanbrengen van eenheid en netheid in de gebouwen en op werkplekken, en de planning van de feestweek de revue. Na deze meeting verduidelijkt Eliesen dat er voor alle afdelingen een intern project met audits loopt, met als doel dat kantoren en productieruimtes er opgeruimder gaan uitzien. ‘Voor onze relaties en afnemers gaan we een permanent rondleidingentraject instellen, dan moet alles wel netjes zijn. Ik vind eenheid sowieso belangrijk, ongeacht of je over keukenunits, kopieerhoeken of bevestiging van pc’s aan het bureau praat. Ook dat houdt me dus bezig.’

Hoge eisen Eliesens technische deskundigheid komt het bedrijf goed van pas bij de inkoop van de vele minuscule onderdelen waaruit Bronkhorst de nauwkeurige instrumenten samenstelt. Eliesen: ‘We ontwikkelen en assembleren hier onder meer twee types flowmeters. De eerste groep is de thermische variant die wordt toegepast bij gassen

of bij vloeistoffen. De tweede groep bestaat uit instrumenten die gebruik maken van het coriolis-effect. Daarmee kun je zowel gas als vloeistof meten en dat is handig bij processen waar je met een faseovergang hebt te maken. We hebben circa dertig patenten op onze naam staan. De instrumenten produceren we allemaal individueel volgens de opgegeven specificaties van de afnemers. We regelen ze in en we testen ze uitgebreid.’

Eliesen: ‘De instrumenten produceren we allemaal individueel volgens de opgegeven specificaties van de afnemers.’ De onderdelen laat het hightechbedrijf bij gespecialiseerde ondernemingen zo veel mogelijk in de regio produceren. Grotendeels worden ze per stuk aangeleverd en zijn ze ultrasonisch gereinigd en luchtdicht verpakt. Eliesen: ‘Vervolgens controleren MaintNL 4 - 2016 53

IMA4 MH DeVloerOp.indd 53

20-04-16 12:31

SNELDROGENDE COATINGS • Veelzijdige systemen geschikt voor verschillende milieu belastingen • Uitstekende corrosiewerende eigenschappen • Snel drogend & korte overschildertijden voor hoge productiviteit VIENNA INTERNATIONAL AIRPORT • Hele korte doorlooptijd - Hanger nº 7 • Betrouwbaar en professionele REALISATION: 2012 - 2014 COATING SYSTEM DESCRIPTION: technische ondersteuning hempel.nl

IMA4 Advertenties.indd 54

HEMPADUR FAST DRY 17410 HEMPACORE ONE FD 43601 HEMPATHANE 55210

20-04-16 12:29

en testen we de onderdelen, ongeacht of het een sensor is, een spoel, een behuizing of een printplaatje. Na deze inspectiecontrole slaan we ze op in ons geconditioneerd magazijn, om daarna te worden verwerkt door productiemedewerkers in een geconditioneerde ruimte. Beide ruimtes voldoen aan strenge normen qua temperatuur, stofdeeltjes en luchtvochtigheid. Een overschot aan warmte in dit gebouw bufferen we met een warmtewisselaar in parafine. De constante temperatuur heeft alles te maken met de maatvoeringen van de onderdelen waarmee we werken. Statische ladingen vormen bij de steeds kleiner wordende elektronica een toenemend probleem, dat zich soms pas veel later openbaart. De antistatische ESD-vloeren in de productie- en testruimtes plus de benodigde montagemaatregelen moeten ongewenste ladingen voorkomen. In de clean room, die we ook hebben, stellen we nog hogere eisen.’

Gevoelige apparatuur Zorgen voor voldoende, geconditioneerde lucht in het productieproces is dus een belangrijk verantwoordelijkheidsgebied voor Eliesen: ‘Dat gebruiken we in grote hoeveelheden om het functioneren van meters in praktijksituaties te testen. Momenteel beschikken we, verdeeld over de gebouwen, over een viertal compressoren. Dat is een computergestuurde voorziening die zorgt dat aan de vraag wordt voldaan. De maximale capaciteit bedraagt twaalf kubieke meter per minuut. De voorraad perslucht is dan ook beperkt. Voor grote doorstromingstesten kunnen we

ook twee bloweraggregaten inzetten die geconditioneerde lucht aanzuigt aan de uitstroomzijde van een proefstuk.’ Ook hier geldt het parool: onderhoud aan compressoren en aggregaten wordt extern uitbesteed en er is hier sprake van een onderhoudscontract. Terwijl Eliesen zich over een geluidsoverlastprobleem in een compressorruimte buigt, gaat zijn telefoon. Het gesprek gaat over de bouwplanning van de nieuwe vulruimte voor gassen. Hij verduidelijkt: ‘In doorstroomsituaties testen we vaak met geconditioneerde perslucht, maar in ons vakgebied wordt de normering van een flow altijd herleid tot stikstof. We slaan een nieuwe weg in en willen het gebruik van lucht beperken en meer gebruik gaan maken van zuivere stikstof.’ Naast perslucht en stikstof gebruikt Bronkhorst High-Tech ook stikstofgas, kooldioxide, argon, helium en waterstofgas om de gasdoorstroommeters te testen en te kalibreren. Deze gassen hebben allemaal hun eigen thermische en fysische eigenschappen. Het soort test bepaalt welk gas men gebruikt. Heliummoleculen zijn bijvoorbeeld klein en dat maakt dit gas bijvoorbeeld heel geschikt om minuscule lekjes op te sporen. Eliesen: ‘Je zuigt zo’n instrument heel diep vacuum en spuit een klein beetje helium om het instrument. Uiterst gevoelige apparatuur detecteert dan het eventueel aanwezige lek.’

Duurzaamheid Op het terrein van het bedrijf is het duidelijk dat een architect en hovenier hun gedachten hebben laten gaan over de uitstraling die bij dit bedrijf past: groen en duurzaam.

De duurzaamheidsdoelstellingen zijn bij de onderneming van groot belang. Het gasverbruik is relatief laag, maar dat van elektriciteit des te hoger. Door goede isolatie van de gebouwen, de luchtconditionering en warmteterugwinning is het warmteverlies gering. ‘De elektrische apparatuur zorgt mede voor een stuk opwarming van de ruimtes’, legt Eliesen uit. ‘Voor ons is benutting van geothermische warmte een ‘no go’, dat kunnen wij nooit renderend maken. Wel bestaan er plannen om zonnepanelen op onze daken te legen. Als lid van de Coöperatieve Achterhoekse Groene Energiemaatschappij (AGEM) gaan we dan ook stroom produceren voor onze omgeving. Overigens hebben we een doelstelling om elk jaar vijf procent minder energie te gebruiken. Maar dat is nog best een lastige opgave als je zo hard groeit!’

Planning Terug op kantoor geeft Eliesen een indruk van zijn planning. Dit oogt heel basic, maar zal in de praktijk goed functioneren. Want de eisen die vanuit de certificeringen worden gesteld aan een dergelijk hightechbedrijf liegen er niet om. Storingen of klachten worden via e-mail gemeld en worden automatisch in een programma verwerkt, zodat Eliesen en zijn assistent Stelder overzicht hebben over de status van afhandeling. Voor wat betreft het aansturen van onderhoud hanteert Eliesen een sheet waar alle contractueel vastgelegde data voor onderhoud zijn vastgelegd. ‘Dit sluit ook aan op het contractbeheer, dat een andere collega weer voor zijn rekening neemt.’ ■ MaintNL 4 - 2016 55

IMA4 MH DeVloerOp.indd 55

20-04-16 12:31

Landelijke Dag van het Onderhoud

Techniek is overal Op 16 september a.s. opent onderhoudend Nederland voor de vierde keer haar deuren tijdens NVDO’s Landelijke Dag van het Onderhoud. Tijdens de vorige edities bezochten duizenden leerlingen tientallen bedrijven, scholen en overheidsinstanties om kennis te maken met techniek en onderhoud in het bijzonder. Organisaties die trots zijn op hun werk, hun product en op hun mensen, kunnen zich nu al aanmelden om deel te nemen op 16 september a.s. Wethouder Van der Schaaf zei het al. ‘Goed onderhoud draagt bij aan een duurzame samenleving, het leidt tot innovaties, maar ook tot minder verspilling.’ Wat dat betreft heeft Van der Schaaf een punt, want onderhoud kan natuurlijk wezenlijk bijdragen aan duurzaamheid. ‘Er is dringend behoefte aan nieuwe mensen die willen werken in de technieksector en in het onderhoud in het bijzonder. In het Noorden zijn er genoeg goede mensen die met veel plezier aan de slag zouden kunnen in de techniek. Ook jonge mensen! De kunst is om ze te vinden en te laten weten hoe divers en leuk werken in de techniek is. Een dag als de Landelijke Dag van het Onderhoud levert daar een goede bijdrage aan.’ De wethouder wil ook een beroep doen op werkgevers in ons land, werkgevers in de techniek.

Integraal verweven Commissaris van de Koning, mevrouw Bijleveld, ondersteunt het initiatief van harte. De regio Oost is gebaat bij alle aandacht die bijdraagt aan het oplossen van de instroomtekorten in de sector. Maar ook in regio Zuid van ons land wordt de kracht van de Landelijke Dag van het Onderhoud onderkend. ‘Techniek zit overal in. En toch zijn we er ons nauwelijks van bewust. Het is integraal verweven in ons leven, maar vaak onzichtbaar. Techniek zorgt ervoor dat we muziek kunnen luisteren, auto kunnen rijden, met vrienden aan de andere kant van

56 MaintNL

IMA4 ML DagvhO.indd 56

STUDENT AAN HET WOORD Steffi Scholten uit het zuiden van het land heeft het enorm naar haar zin gehad tijdens de Landelijke Dag van het Onderhoud. ‘Ik vond het allemaal geweldig, maar bij Vlisco was het super! Meneer Huibers vertelde over het bedrijf en nu snap ik ook beter hoe het allemaal werkt. De film was ook leuk en daarin zag ik hoe ze de naaimachines onderhouden. Het was echt een super leuke dag, hartstikke bedankt!’

Doe ook mee en ontmoet de collega’s van de toekomst. Laat de leerlingen iets zien, leer ze van alles en doe speciale activiteiten! de wereld kunnen praten, kunnen douchen en onze tanden kunnen poetsen. Techniek zorgt ervoor dat we een boterham kunnen eten van een schoon bord, dat we bij hoofdpijn een pilletje kunnen nemen en dat we op winteravonden thuis niet in het donker hoeven te zitten. En veel basaler nog, dat dit thuis er überhaupt is: dat we kunnen wonen in een warm huis dat van alle moderne gemakken is voorzien’, aldus Bert Kersten, Gedeputeerde voor Arbeidsmarkt en Onderwijs, Duurzaamheid en Energie. Natuurlijk is 16 september niet alleen maar voor studenten bedoeld. Ook professionals zijn welkom, want de Landelijke Dag van het Onderhoud gaat gepaard met het landelijke congres ‘Focus op Maintenance’. Gastlocatie: ROC van Amsterdam. ■

STUDENT AAN HET WOORD Nieuwsgierige Brandon ziet een baan in het onderhoud wel zitten, maar weet precies waarom zijn vriendjes minder geïnteresseerd zijn. ‘Je moet stomme kleren aan en van die schoenen, dat trekt jongeren niet aan.’ Brandon benadrukt stellig dat hij nooit van zijn leven op een kantoor wil zitten, daar moet hij echt niet aan denken. Zijn voorkeur gaat, zeker na deze Landelijke Dag van het Onderhoud, absoluut uit naar een beroep in onderhoud!

4 - 2016

20-04-16 12:30

FOTO'S: NVDO

INFORMATIE Alle actuele informatie: www.landelijkedagvanhetonderhoud.nl

Meer weten: 030 6346040 of landelijkedagvanhetonderhoud@nvdo.nl

MaintNL 4 - 2016 57

IMA4 ML DagvhO.indd 57

20-04-16 12:30

Agenda Mei 19 mei 2016 Expo Houten www.asbestpraktijkdag.nl Landelijke Asbest Praktijdag Het roer moet om! Om van asbest af te komen is een andere manier van denken nodig. Weg van angst, gericht op risicobenadering en een ‘inherent’ veilige wijze van asbestverwijdering. Deze vernieuwde aanpak vraagt om eenvoud, uniformiteit en sturen op kwaliteit. U krijgt inzicht in en voorbeelden van wat hiervoor nodig is.

24 mei 2016 TU Delft www.nvdo.nl Bijeenkomst over de Impact van self-healing materials op onderhoud NVDO Platform Materiaalkunde organiseert op dinsdag 24 mei a.s. een zeer actuele bijeenkomst bij de TU Delft! Thema van deze bijzondere middag is: 'Impact van self-healing materials op Onderhoud'. Er is inmiddels een groot aantal zelfhelende materialen, denk hierbij aan beton, asfalt en verschillende coatings. De eigenschappen van deze materialen zijn complex en de ontwikkeling hiervan is in volle gang. Waar deze ontwikkelingen staan en wat het kan betekenen voor onderhoud, hoort u vandaag van onze topsprekers met uitgebreide kennis en praktijkervaring. Sprekers van TU Delft Faculteiten CiTG en 3mE en Croda BV delen graag hun kennis met u! U krijgt deze middag ook een geweldige rondleiding door de labs van de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek en u ziet met eigen ogen hoe materialen zichzelf helen. Dit wilt u niet missen!

27 mei 2016 RDM Rotterdam www.rws.nl/isea iSea 2016 Rijkswaterstaat organiseert alweer de derde editie van iSea, het netwerkevenement voor innovatieve ondernemers met een visie. De Noordzee en Deltawateren zijn volop in beweging. In deze gebieden nemen nieuwe activiteiten als windparken op zee en maricultuur ruimte in en gaan we naar meervoudig ruimtegebruik toe. Rijkswaterstaat vindt het van groot belang om ook in de toekomst op duurzame wijze van de wateren gebruik te maken, hier zijn innovaties voor nodig.

29 mei - 1 juni 2016 Athene www.nvdo.nl Bijzondere Ledenreis naar EuroMaintenance in Athene! EuroMaintenance is een tweejaarlijks Europees evenement en een traditie van de EFNMS (European Federation of National Maintenance Societies). Het doel is om het succes van

58 MaintNL

IMA4 ME Agenda.indd 58

de vorige edities in bijvoorbeeld Helsinki, Belgrado en Servië voort te zetten. De conferentie wordt beschouwd als een topprioriteit in Maintenance. De NVDO organiseert voor haar leden een speciale ledenreis met in het programma twee bedrijfsbezoeken, de conferentie, deelname aan de verschillende presentaties en het slotdiner. Namens de vereniging worden twee presentaties verzorgd; "Performance Management" met Suto's voorzitter Piet van der Linden (LT People) én "Transformative Asset Management" met NVDO's Bestuurder Marcel Morsing (MaxGrip). Een van de congresdagen staat in het teken van Asset Management waar NVDO's Vice Voorzitter Lex Daan mede verantwoordelijk is. NVDO-leden worden persoonlijk uitgenodigd, een uitgebreidere beschrijving vindt u op www.nvdo.nl.

Juni 1 - 2 juni 2016 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven www.vision-robotics.nl Vision, Robotics & Mechatronics Dit is de belangrijkste beurs voor vision, robotica, mechatronica en aanverwante automatiseringsoplossingen in de Benelux. Net als in 2015 wordt deze beurs tegelijk met het Photonics georganiseerd. Er wordt aandacht besteed aan de betekenis en waarde van de kruisverbanden tussen vier technologieën: Photonics, Vision, Robotics, Mechatronics.

Oktober 5 oktober 2016 De Glazen Ruimte, Maarssen www.imaintain.info/prestatie

iMaintain Prestatiemanagement Thema: On Target. In de samenwerking tussen partijen zorgt de juiste verhouding tussen strategie, KPI’s en gedrag voor de beste prestaties. Maar wat is die juiste verhouding? Tussen sectoren en zelfs tussen bedrijven is daar een ander antwoord voor. Het hangt vooral af van het gezamenlijke doel wat nagestreefd wordt. Wat is het doel en hoe blijf je On Target? Tijdens iMaintain prestatiemanagement, het congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform, wordt onderzocht wat nodig is om verder te komen. Met best practices uit de praktijk en met resultaten van de NVDO Suto Benchmark en onderzoek van de Universiteit Utrecht en de Universiteit Tilburg ontdekt u wat u kunt doen aan uw strategie, KPI’s en gedrag om On Target te komen en te blijven.

4 - 2016

20-04-16 12:20

Actueel

NS repareert treinen door pitstop drie keer zo snel Door treinen met kleinere, onverwachte defecten in een pitstraat te repareren, brengt de NS ze drie keer zo snel weer terug op het spoor. De door de Formule 1 geïnspireerde maatregel is het antwoord op een groeiend aantal reizigers en tijdelijke krapte aan materieel.

De pitstraten in Leidschendam en Onnen zijn uitgerust om vrijwel alle reparaties uit te voeren. In Onnen vindt het onderhoud aan dubbeldekker-intercity’s (VIRM) en koplopers (ICM) plaats, in Leidschendam het onderhoud aan sprinters (SLT, SGM, DDZ). De pitstraat in Onnen is sinds augustus in werking en zeer succesvol gebleken. De werkwijze is zo stabiel dat treinen, die vrijkomen door het snelle onderhoud, nu ook structureel worden ingepland voor de dienstregeling. Daardoor zijn er vanaf mei gefaseerd meer treinen beschikbaar en beschikt de NS vanaf juni structureel over 4500 extra zit- en staplaatsen per dag. Grote klok Het pitstopprincipe houdt in dat reparaties binnen 24 uur moeten worden afgerond. Teams van gespecialiseerde monteurs met diverse expertises werken dag en nacht om de reparaties binnen dat tijdsbestek uit te voeren. De pitstraat in Onnen is daarvoor zelfs uitgerust met een grote klok, die aftelt van 24 naar 0. Het herstel duurt er gemiddeld nog maar 13 uur, terwijl dit met de oude werkwijze 47 uur was. In Leidschendam is de gemiddelde hersteltijd teruggebracht van 52 naar 20 uur. Strakke planning De pitstops verlopen volgens een strak schema. De treinen worden precies op het moment dat de pitstraat er klaar voor is uit dienst gehaald. Dat betekent dat de pitstraat vrij moet zijn en het benodigde materiaal en de juiste monteurs aanwezig moeten zijn.

Elias de Bruijne

Dat is een groot verschil met vroeger, toen het kon gebeuren dat er voor een afgeleverde trein geen spoor vrij was in de werkplaats of dat de juiste monteur net vrij had. Nu geeft de pitstraat na een melding van een defecte trein een tijdstip door waarop de trein aanwezig dient te zijn en zorgt ervoor dat alles klaar staat om direct aan de slag te gaan. Om dit mogelijk te maken staan er landelijk elke dag vier machinisten paraat om defecte treinen naar de onderhoudsplaatsen te rijden. Daarnaast plant de NS monteurs specifiek in voor de pitstraat. Deze monteurs doen tussendoor geen regulier onderhoud aan andere treinen en kunnen zich dus volledig focussen op hun werk. Verder leidt de NS monteurs en starters op in de TechniekFabrieken in Zwolle en Amsterdam en blijft het bedrijf hard op zoek naar jonge mensen voor deze opleidingen.

Drukte De pitstraten zijn onderdeel van de maatregelen die de NS neemt om de drukte in de trein tegen te gaan. Andere maatregelen zijn het ombouwen van eersteklascoupés naar tweedeklascoupés en de inzet van spitsbussen. NS zoekt oplossingen volgens de lean methode, die gericht is op efficiënt en flexibel werken en het voorkomen van (tijds)verspilling. ■

FOTO: NS

Locaties De pitstraten zijn gesitueerd op die plaatsen waar de treinen waaraan ze onderhoud bieden veel worden ingezet. Naast Onnen en Leidschendam vindt ongepland onderhoud plaats op locaties in Amsterdam Watergraafsmeer (ICE, Thalys, Intercity Brussel en Intercity Direct) en Maastricht (Sprinter Mat 64, Sprinter DDM1 en de bestelde FLIRT-Sprinter die vanaf december in de dienstregeling komt). Daarnaast zijn er door het hele land servicelocaties waar de kleinste reparaties worden uitgevoerd. Groter onderhoud, zoals revisie, wordt onder meer in Haarlem uitgevoerd. Eens in de vijftien tot achttien jaar worden treinen daar volledig uit elkaar gehaald.

Eens in de vijftien tot achttien jaar worden treinen volledig uit elkaar gehaald. MaintNL 4 - 2016 59

IMA4 MR Slotlezing.indd 59

20-04-16 12:27

Nieuws Emerson krijgt automatiseringsproject Cameron LNG toegewezen Emerson Process Management, een wereldwijd opererende business-unit van Emerson, gaat het nieuwe liquefactieproject van Cameron LNG automatiseren. De automatiseringsprojecten die Emerson gaat uitvoeren, staan voor meer dan de helft van de Noord-Amerikaanse LNG-exportcapaciteit. Het nieuwe project van Cameron bestaat uit de toevoeging van drie LNG (vloeibaar gas) lijnen voor de export van binnenlands gewonnen aardgas. Met de nieuwe liquefactielijnen krijgt de installatie in Hackberry, Louisiana (VS) de capaciteit om twaalf miljoen ton Ame-

rikaans aardgas per jaar te exporteren. NVDO-lidbedrijf Emerson levert voor de opdracht een geïntegreerd veiligheidssysteem voor zowel de nieuwe als de bestaande delen van de installatie. Daarnaast levert het bedrijf onderhoudssoftware om de beschikbaarheid en de prestaties van de belangrijkste productiemiddelen te optimaliseren. Met de automatisering van de lijnen is ongeveer twintig miljoen euro gemoeid. De installatie blijft geschikt om LNG te importeren voor binnenlands gebruik of om het weer te exporteren naar andere landen.

Maasvlakte Olie Terminal en Verwater door met innovatief contract Maasvlakte Olie Terminal (MOT) en Verwater hebben hun succesvolle samenwerking op het gebied van tankonderhoud verlengd voor de komende jaren. Maasvlakte Olie Terminal, kortweg MOT, is één van de grootste olieterminals ter wereld. Als joint venture van bekende oliemaatschappijen vervullen zij al bijna veertig jaar een belangrijke functie in de logistieke keten tussen olieproducenten en de vijf Nederlandse raffinaderijen. Door de goede maritieme infrastructuur kunnen de grootste tankers bij MOT afmeren. Hierdoor wordt het overgrote deel van de ruwe olie bij MOT aangevoerd met supertankers; schepen tot ruim 400.000 ton DW en met een diepgang van meer dan 22 meter. Samen met de eigen opslagfaciliteiten en een uitgebreid

ondergronds pijpleidingennet voor transport van ruwe olie, levert dit een voor de partners aantrekkelijke situatie op. Sinds 2007 heeft Verwater het onderhoudscontract voor het gehele tankpark van MOT.

Samenwerking MOT en Verwater werken samen op basis van het MOVEpartnerschap. Daarin nemen beide bedrijven gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het onderhoudsprogramma, waarbij de laatste de diensten op het gebied van tankonderhoud, civiel, mechanisch en coating levert. De samenwerking is gebaseerd op wederzijds begrip en vertrouwen en het delen van ervaring en kennis, met als doel het creëren van continue verbetering en win-win situaties.

Nederland is dertien nieuwe Inspecteurs Conditiemeting/BOEI rijker! We winden er geen doekjes om. De NVDO Leergang Conditiemeting/BOEI is niet zomaar een cursus. Het betreft een uiterst intensieve lange leergang, waarbij de deelnemer vaardig wordt in hoe een objectieve registratie volgens NEN 2767 moet worden uitgevoerd. De algemene doelstelling is de inspecteur per discipline (Bouwkundig, Werktuigbouwkundig, Elektrotechnische Installaties of Infra), naast onderhouds-aspecten, ook de relevante informatie voor het uitvoeren van risicogestuurd onderhoud te laten opnemen. Door middel van een combinatie van theorie- en praktijkdagen worden de deelnemers klaar gemaakt voor het examen dat, na het slagen voor het examen, leidt tot een diploma als inspecteur op de gevolgde discipline. De deelnemers kijken terug op een zeer waardevolle leergang die hen in hun dagelijkse praktijk enorm zal helpen. De leergang is uniek vanwege de hoge praktische inrichting. De volgende Leergang Conditiemeting/ BOEI begint 20 september 2016. Op www.nvdo.nl vindt u meer informatie in de Maintenance Academy.

60 MaintNL

IMA4 MG Nieuws.indd 60

Achterste rij v.l.n.r.: Rolf Bos (Nibag Groep), Mark Jan Woolderink, Dirk van der Vinne (GVB) en Martijn de Blok (Grontmij) Middelste rij v.l.n.r.: Marthijn Kooiker (K3H advies), Thijs Grootte Bromhaar (Nibag Groep), Diederick van der Vegt (GVB), Marijn Schaberg (BAM Accommodatie Asset Management) en Bas Grubert (Woonwijze) Voorste rij v.l.n.r.: Robert van Dijk (Helix Advies) en Marien Versluis (Grontmij) Niet op de foto: Ko Nieuwenhuijse (Tata Steel) en Bjorn le Granse (Brabant Water NV)

4 - 2016

20-04-16 12:21

Nieuws Bouw wil honderden mensen met een beperking kans geven Dit jaar moeten bijna driehonderd mensen met een beperking op de arbeidsmarkt werk vinden in de bouw en infra. Dat spraken de werkgeversorganisaties en vakbonden in de cao af. Zo geeft de sector invulling aan het op landelijk niveau overeengekomen sociaal akkoord. Behalve Wajongers (jonggehandicapten), waarvoor de bouwbranche in 2014 en 2015 al bijna tweehonderd arbeidsplaatsen creëerde, richt de cao-afspraak zich ook op werkzoekenden met een wsw-indicatie die niet meer naar de sociale werkplaats kunnen, leerlingen in het praktijkonderwijs en werklozen die onder de Participatiewet vallen.

voor werkplekaanpassingen. Werkgevers die Wajongers in dienst nemen, zijn over het algemeen erg tevreden over die keus. Motivatie vinden zij een stuk belangrijker dan vakbekwaamheid en productie. Het werk moet er natuurlijk wel geschikt voor zijn (of worden gemaakt) en een goede begeleiding is nodig, maar dan kan een Wajonger ook werkelijk iets toevoegen. Voor bedrijven is het een goedkope optie om eenvoudig werk te laten uitvoeren of om aan bestekseisen (social return) te voldoen. Het levert zo’n onderneming vaak ook goede publiciteit op en een naam op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Social return Werkgevers die een geschikte vacature hebben die zij laten invullen door zo’n kandidaat, kunnen eerst een proefplaatsing van enkele maanden aanbieden. In veel gevallen kunnen zij daarnaast rekenen op ondersteuning door een jobcoach, scholingsmogelijkheden en diverse financiële faciliteiten, zoals loondispensatie, aangepaste loonschalen, premiekorting, een no-riskpolis bij uitval en vergoedingen

Campagne De nieuwe tranche van het project is formeel op 1 februari 2016 van start gegaan met de lancering van de campagne ‘Wie klaart de klus - onbeperkt aan de slag in de bouw’. Via bedrijfsbezoeken, een website www.wieklaartdeklus.nl, social media en voorlichtingsmateriaal worden werkgevers gestimuleerd om mensen met een beperking aan te nemen.

Groot onderhoud Utrechtse Domtoren De Monumentenwacht Utrecht heeft in 2015 diverse inspecties uitgevoerd aan de Domtoren. Hieruit blijkt dat grootschalig onderhoud van de Domtoren nodig is. Vanaf eind april worden in het kader van het onderzoek netten rond de omloop op veertig meter gespannen. Daarna voert de Monumentenwacht nog een herhaalinspectie uit aan de bovenkant van de Domtoren. Dit najaar vindt diepgaander onderzoek plaats naar het benodigde onderhoud. In 1975 vond voor het laatst een grote restauratie aan de Domtoren plaats. Naast het normale dagelijkse onderhoud, is elke veertig tot vijftig jaar groot onderhoud van de Domtoren nodig. Tijdens het onderzoek blijft de Domtoren gewoon toegankelijk voor publiek, toeristische activiteiten en voor andere gebruikers. De Monumentenwacht Utrecht inspecteert de Domtoren jaarlijks. Na het opmerken van veranderingen in de zichtbare scheurvorming is de Domtoren in 2015 nader geïnspecteerd. Er zijn diverse inspecties aan de binnen- en buitenkant van de Domtoren uitgevoerd, onder andere met behulp van abseiltechnieken. Hieruit komt naar voren dat het casco van de Domtoren ‘redelijk’ is. De onderhoudstoestand wordt ‘matig’

genoemd. Daarom is restauratie en groot onderhoud noodzakelijk. Het gaat hierbij om het vervangen en aanbrengen van voegwerk, het vervangen van natuurstenen onderdelen en het behandelen of vervangen van ijzeren onderdelen.

Diepgaander onderzoek Op advies van de Monumentenwacht werden vanaf 29 februari 2016 rondom de omloop op veertig meter netten gespannen. Hiermee kon tijdens het onderzoek het risico op omlaag vallend gesteente worden beperkt. Meer en diepgaand onderzoek door een restauratieadviseur/architect is nodig om de exacte onderhoudsnoodzaak te kunnen bepalen. Hiervoor is een aanbestedings- en selectieprocedure gestart. Als de benodigde vergunningen geregeld zijn, kan het onderzoek dit najaar van start gaan. De restauratieadviseur/ architect stelt na onderzoek een gedetailleerd restauratieplan op. De Domtoren is gebouwd tussen 1320-1382. De toren staat bloot aan wind, regen, vrieskou en zonnestralen. Natuursteen slijt en voegen en verbindingen komen langzaam los. Hoewel het dagelijkse onderhoud in de afgelopen decennia zeker voldoende was, is het anno

2016 toch weer noodzakelijk om groot onderhoud uit te voeren. Daarna kan de Domtoren weer decennia mee. MaintNL 4 - 2016 61

IMA4 MG Nieuws.indd 61

20-04-16 12:21

Cursussen Kennis is onze kracht! Inschrijven kan eenvoudig via de Maintenance Academy op www.nvdo.nl Komende NVDO Cursussen Locatie: NVDO Verenigingsgebouw, tenzij anders vermeld Start 19 mei Leergang Vaardigheden voor Reliability- en Maintenance Engineering (R&ME) In Company mogelijk Tijdens de leergang wordt de deelnemer vaardig in het toepassen van methodische benaderingen voor het oplossen van lastige vraagstukken. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan het vergroten van de persoonlijke effectiviteit en aan het onbevangen leiden van verbetergroepen. Na afloop van de leergang beschikt het bedrijf over een doelgerichte, slagvaardige verbeteraar.

De opbouw van de leergang De leergang bestaat uit acht modules. Tijdens de leergang vindt individuele begeleiding plaats, inclusief coaching op de werkplek. Module 1 I nleiding en oriëntatie op Reliability- en Maintenance Engineering Module 2 Vaardigheden oplossen problemen (RCA / Event Map / Probleem- en Gedragsanalyse) Module 3 F acilitatorvaardigheden en persoonlijke ontwikkeling (incl. Whole Brain Thinking) Module 4 Vaardigheden voor voorkomen problemen (Risicomanagement / RCM / FMEA) Module 5 Databeheer en toegepaste statistiek (principes van SPC / Six Sigma) Module 6 T heorie en methoden voor Asset Management Module 7 V aardigheden voor Lean Maintenance Module 8 E ffectieve implementatie van de R&ME-functie De leergang R&ME is erop gericht dat de deelnemers beter in staat zijn een faciliterende rol te vervullen, als spin in het web van continu verbeteren. Het resultaat is dat zij gestructureerd en systematisch verbeterprojecten begeleiden. Met andere woorden; de deelnemers worden ‘kampioen’ in aanpak en methode, in het ondersteunen van teams bij het kritisch analyseren van vraagstukken en het zoeken naar creatieve oplossingen. Meer generalist dan specialist! Aan de leergang is een certificaat verbonden, dat wordt uitgereikt op basis van bewezen vaardigheid en bij voldoende inzet. De leergang wordt begeleid door een commissie van advies. Na certificering kunnen deelnemers toetreden tot de actieve groep van oud-deelnemers (alumni R&ME).

Bestemd voor De leergang Vaardigheden voor Reliability-en Maintenance Engineering is bestemd voor iedereen die verantwoordelijk is voor het verbeteren van de prestaties van de assets en de organisatie, medewerkers uit Productie, Procestechnologie en Onderhoudsorganisatie. Werkzaam bij zowel asset

62 MaintNL

owners als bij toeleveranciers van diensten (zoals advies- en ingenieursbureaus en aannemers).

25 en 26 mei Verkenning Conditiemeting BOEI Om de asset value van gebouwen en haar installaties te borgen én te kunnen monitoren, dient bij aanvang, tijdens en na afloop van contracten de technische toestand nauwkeurig vastgesteld te worden. De Conditiemeting BOEI biedt hiertoe een objectieve integrale inspectiemethodiek voor de thema’s Brandveiligheid, Onderhoud, Energie en Inzicht in Wet- en Regelgeving. Zo wordt de exacte status bepaald en kunnen onderhoudsbudgetten optimaal ingezet worden. Door integratie van de vier thema’s wordt een inspectie effectief benut en het aantal inspectiebezoeken sterk gereduceerd.

Doel Na het volgen van de tweedaagse cursus Verkenning Conditiemeting BOEI heeft de deelnemer inzicht in de verschillende aspecten die van belang zijn bij het inzetten van BOEIinspecties. De deelnemer herkent de toegevoegde waarde van een BOEI-inspectie binnen een onderhoudscontract of bij het opzetten en beheren van een meerjarenonderhoudsplanning. De deelnemer heeft inzicht in de achtergrond van de BOEI-thema’s en in de gebruikte inspectiemethodieken binnen de verschillende vakdisciplines.

Onderwerpen • Wat is Conditiemeting BOEI? • Plaats van BOEI in de huidige onderhoudsmarkt • Brandveiligheid: achtergrond bouwbesluit en introductie • Onderhoud: algemene introductie NEN2767 • Energie: introductie EPBD-regelgeving en Energielabel • Inzicht in weten regelgeving: wat verlangt zorgplicht en regelgeving aan vastleggen van gegevens • Basiskennis Conditiebepaling per vakdiscipline conform BOEI: opname gebreken, verwerking en rapportage

1 juni Prestatiebestekken en Prestatiecontracten voor Gebouwenonderhoud Na het volgen van de cursus Prestatiebestekken en Prestatiecontracten voor Gebouwenonderhoud, is de cursist in staat om op strategisch en beleidsmatig niveau het vastgoed met behulp van prestatiecontracten te beheren. Cursist vergaart kennis over prestatiecontracten in relatie tot onderhoudsvraagstukken.

Onderwerpen Strategie en beleid • Heeft het bedrijfsproces invloed op uit te voeren onderhoud en hoe wordt huisvestingbeleid afgestemd op onder-

4 - 2016

IMA4 MF Cursussen.indd 62

20-04-16 12:21

houdsscenario’s en kwaliteitsniveaus? • Resultaat prestatiegericht onderhoud: functiebehoud, besparing op kosten eigen organisatie. • Welke criteria leiden tot onderhoudsactiviteiten, technische conditie? Functionaliteit? Bedrijfsrisico?

Iedereen kan aan de driedaagse basiscursus Reliability-centred Maintenance (RCM2) deelnemen, tenzij die deelname in strijd is met de licentieovereenkomst tussen Aladon LLC en Operational Excellence Transfer.

Statusbepaling vastgoed (het in kaart brengen van onderhoudswerk) • Conditiemeting als hulpmiddel voor onderhoudsplanning. • Onderhoudsscenario’s, Inspectiegegevens, Ervaringsgegevens. • Meerjarenplanningen. • Software als hulpmiddel bij ondersteuning onderhoudswerk: onderhoudshistorie, kengetallen, benchmarking.

21 en 22 juni Trillingsanalyse; Het praktisch profijt van Trillinganalyse In Company mogelijk

Uitbesteden, prestatiebestek, prestatieovereenkomst • Uitbesteden onderhoudswerk: rol opdrachtgever en opdrachtnemer. • Samenwerkingsvormen: welke contractvormen? • Positie prestatiecontract: op welke snijvlakken bevinden contracten? • Beheersing onderhoudskosten en Opstellen prestatiebestekken. • Voordelen en nadelen prestatiebestekken en meten van contractuele bepalingen. • Nagaan of afspraken nagekomen zijn en belonen en straffen: bonus – malus. • Valkuilen en tegenwind.

7 tot 9 juni Reliability-centred Maintenance - RCM2 In Company mogelijk

De methode om conditie te bewaken van machines door middel van het meten van trillingen is volwassen geworden. Veel technische diensten doen het al, gaan het doen of laten het doen. In trillingen zit immers alle informatie voor het optimaal presteren van de equipement. Moderne datacollectors kunnen tegenwoordig elke storing in een heel vroeg stadium zien aankomen. Maar het begrijpen van al die informatie blijft toch mensenwerk. Dit begrijpen komt neer op het kunnen analyseren van trillingen. Dit analyseren moet een bruikbaar rapport opleveren dat leidt tot optimaal onderhoud tegen de laagst mogelijke kosten. Trillingsanalyse blijft echter heel ingewikkeld als de hoofden bijzaken niet van elkaar gescheiden worden. Deze cursus behandelt op een heldere wijze de essentie van trillingen. De interpretatie van spectra zal daarom verrassend eenvoudig blijken.

Doel Na de cursus is de deelnemer in staat om spectra te beoordelen op haar praktisch nut. De cursist zal allerlei pieken (amplitudes) in een spectrum kunnen herleiden naar de bron. Daarmee wordt het mogelijk een oordeel te vellen over de toestand waarin een machine verkeerd. Ook kan een advies van te nemen interventies op hun waarde worden beoordeeld.

Doel U leert welke onderhoudstaken het beste kunnen worden ingezet in de strijd tegen storingen. Ook leert u welke storingen beter kunnen worden bestreden met een wijziging van het ontwerp, het gebruik of door het verbeteren van instructies, kennis of vaardigheden.

Onderwerpen De cursus duurt drie aaneengesloten dagen. Bij de RCM2aanpak staan zeven belangrijke vragen centraal. Deze vragen vormen de rode draad van de cursus. Theorie wordt hierbij telkens afgewisseld met toepassing op een praktijkvoorbeeld. Tijdens de cursus wordt er ruim aandacht besteed aan hoe RCM2 wordt georganiseerd om het tot een succes te maken. De docent zal aan de hand van uw vragen helpen de theorie te vertalen naar uw bedrijfssituatie en de theorie toelichten met voorbeelden uit de dagelijkse praktijk.

Bestemd voor Iedereen die zich bezighoudt met, of direct belang heeft bij, de betrouwbaarheid van machines. Hiertoe behoren de medewerkers en de managers van Maintenance Engineering, Reliability Engineering, Technische Dienst, Productie, Engineering en Asset Management.

Onderwerpen De NVDO-cursus Trillingsanalyse is een praktische training om machinefouten uit trillingen te halen. Dit zijn onder andere: • Lagerschade • Uitlijnfouten • Onbalans • Tandwielschades • Resonaties • Spelingen • Smeerproblemen • En andere, waaronder elektrische fouten Al deze machine-oneigen trillingen hebben een negatieve invloed op standtijd, energieverbruik en investeringen. Als storingen middels trillingsanalyse vroegtijdig worden onderschept, is er minder productieverlies en gevolgschade. De kosten voor deze cursus zijn dan snel terug verdiend. Tijdens de cursus worden technische fenomenen uitgelegd die onontbeerlijk zijn om het ontstaan van machine oneigenlijke trillingen te begrijpen. Wat hebben onbalans, fase en centrifugaalkrachten met elkaar gemeen? Wat zegt de RMS (Root-Mean-Square) waarde eigenlijk en welke rol spelen snelheid, versnelling en verplaatsing in een trilling? Deze fenomenen worden met talrijke praktijkcases verhelderd. MaintNL 4 - 2016 63

IMA4 MF Cursussen.indd 63

20-04-16 12:21

Casus

Trillingsanalyse haalt lawaaimaker naar boven Heeft de nog jeugdige tandwielkast nu schade of niet? Volgens de operators wel. De klank uit het binnenste is immers heel anders dan toen de tandwielkast net in gebruik werd genomen. Op dit moment klikt het geluid schril en snerpend. De operators durven er niet meer mee te draaien. Volgens de leverancier is er niets aan de hand. Dit type tandwielkast bezweek in talrijke andere situaties nog nooit! Omdat beide beschouwingen economisch gekleurd zijn, kan een onafhankelijke derde mening de doorslag geven.

Op de dag van de metingen is iedereen paraat: de directeur, de operators en de leverancier. Na de metingen wil de onderzoeker nog graag een oliemonster meenemen. Uit de losgedraaide plug spuit een krachtige straal; kennelijk een behoorlijke overdruk in de tandwielkast?

Plan van aanpak De tandwielkast bevindt zich op het dek van een zandzuiger, tussen de grote zandpomp en een 450 kW elektromotor. De reductie bestaat uit één trap met schuine tanden. Het geheel staat op een beweegbaar frame. Tijdens de productie, het opzuigen van zand uit een plas, verdwijnt de hele unit onder water. Het zand-watermengsel wordt vervolgens in een lange slang naar de wal geperst. Op de wal wordt het mengsel gefilterd, gezeefd en in verschillende grote silo’s opgeslagen, gereed voor civiel gebruik. De trillingsmetingen worden gemaakt als de hele aandrijfunit boven de waterspiegel hangt. Er wordt dan alleen vloeistof aangezogen. De motor mag niet te lang draaien want boven water is er geen koeling. De metingen worden opgenomen van alle lageringen, vier van de tandwielkast, twee op de motor en twee van de pomp. De metingen worden daar genomen omdat lagers de enige componenten zijn tussen draaiende en niet-draaiende delen. Alle trillingen komen daarom via de wentellichamen naar buiten. Tijdens de metingen draait de frequentiegestuurde motor 1415 omwentelingen per minuut. Natuurlijk wil men na de metingen gelijk een oordeel, maar voor een beetje kwaliteit is de bestudering van de spectra echt noodzakelijk.

64 MaintNL

IMA4 MJ Casus.indd 64

Het praktisch profijt van trillingsanalyse 21 en 22 juni vindt in Houten de cursus ‘Trillingsanalyse; Het praktisch profijt van trillingsanalyse’ plaats. Na de cursus is de deelnemer in staat om spectra te beoordelen op haar praktisch nut. De cursist zal allerlei pieken (amplitudes) in een spectrum kunnen herleiden naar de bron. Daarmee wordt het mogelijk een oordeel te vellen over de toestand waarin een machine verkeert. Ook kan een advies van te nemen interventies op hun waarde worden beoordeeld. Onderwerpen De NVDO-cursus Trillingsanalyse is een praktische training om machinefouten uit trillingen te halen. Dit zijn onder andere: • Lagerschade • Uitlijnfouten • Onbalans • Tandwielschades • Resonanties • Spelingen • Smeerproblemen • En andere, waaronder elektrische fouten Tijdens de cursus worden technische fenomenen uitgelegd die onontbeerlijk zijn om het ontstaan van machine oneigenlijke trillingen te begrijpen. Wat hebben onbalans, fase en centrifugaalkrachten met elkaar gemeen? Wat zegt de RMS (Root-Mean-Square) waarde eigenlijk en welke rol spelen snelheid, versnelling en verplaatsing in een trilling? Deze fenomenen worden met talrijke praktijkcases verhelderd.

Goede tandingrijping Tandwielen ondervinden tijdens belasting drie tikken in elke tandingrijping. De eerste tik is van het inkomen, de tweede tik komt van de energieoverdracht en de derde tik ontstaat bij het loslaten uit de ingrijping. Bij de tweede tik zal de tand een microscopisch lichte buiging ondergaan. De 1415 omwentelingen per minuut van de

4 - 2016

20-04-16 12:22

FOTO: DAMEN

Casus

Een voorbeeld van een pomp van een zandzuiger.

motor gedeeld door 60 bedraagt 23.58 Hz. Zo snel draait de eerste as uit de tandwielkast dus ook. Op deze as zit een tandwiel met 25 tanden. De tandingrijping is dus 23.58*25 = 589.56 Hz voor de eerste tik. De tweede tik is dan 1178 Hz en de derde 1768 Hz. Bij gezonde tanden lopen de niveaus van tikken af, bij slijtage op en als de middelste domineert gaat er bij de energieoverdracht iets mis. Maar voor de bepaling van tandschade zijn er meerdere indicatoren. De amplitude van de toeren van de eerste as, 23.58 Hz, flankeren elke tik uit de ingrijping. Ze behoren enkelvoudig te zijn en liefst ongeveer tien procent qua hoogte van de tik. Als het goed is. Bij elke tandtrap zijn echter twee assen betrokken. Omdat de tweede as een tandwiel van 59 tanden heeft, draait deze as langzamer. Deze is te berekenen door de 589.56 Hz van de tandingrijping te delen door 59 tanden. Dan zijn de toeren van de tweede as 9.99 Hz. Ook deze amplitude flankeert elke tik uit de ingrijping en dient ook ongeveer tien procent qua niveau te bedragen van alle drie de tikken uit de tandingrijping. Als dan ook het geheel van amplitudes netjes vanaf de basislijn de hoogte ingaat, is er met de bovengenoemde tandwielkast niets aan de hand.

Axiale trilling Wat uit de bestudering van de andere spectra blijkt, is dat de axiale trilling van de assen 2,5 maal sterker is dan de radiale trillingen. Dat is apart. De belasting op de assen is immers voornamelijk radiaal. De vertanding is dan wel schuin, maar meer dan dertig graden zal dat niet zijn. Als dan de krachten op de vertanding worden ontbonden in factoren, dan kan de axiale kracht niet meer zijn dan de radiale kracht. Met andere woorden: de axiale trilling komt waarschijnlijk niet uit de vertanding zelf. Aangezien de zandzuiger achthonderd euro per arbeidsuur kost, wil de eigenaar geen risico. De tandwielkast wordt gedemonteerd en nagekeken. Er worden geen onrechtmatigheden

gevonden. De tandwielkast wordt goedgekeurd. Er zitten metaalslijtdeeltjes in de olie en het waterpercentage is 1,4 procent. Dit is het viervoudige van wat maximaal is toegestaan. Hoe is dat mogelijk? De leverancier zegt geen tandwielkast te kennen met lekkage langs de afdichtingen. De eigenaar van de zandzuiger beslist dat de pomp, tandwielkast en motor afzonderlijk moeten worden gemeten voor de montage. En dan blijkt er iets eigenaardigs. De onbelaste motor heeft een axiale trilling. Met een klokje axiaal op de motor-as trilt de naald van de meter op de snelheid van de toeren van de motor. Normaal wordt de noodzakelijke axiale speling in een elektromotor opgesloten door een gegolfde ring achter het lager aan de waaierzijde. Dat is nodig om de thermische uitzetting van de draaien rotor ruimte te geven. Anders zou de natuurlijke uitzetting door de warmte immers de lagers beschadigen. Zal de gegolfde ring misschien ontbreken? Nu wordt duidelijk waarom de assen uit de tandwielkast axiaal meer trillen dan radiaal. Dit komt uit de motor. Kennelijk worden de axiale trillingen door de omegakoppeling niet gedempt. Het wordt zo ook duidelijk waarom water in de tandwielkast verschijnt. De axiale beweging van de assen uit de tandwielkast werken gewoon als pomp en zuigen zo het water binnen. Deze pompwerking veroorzaakt vervolgens de overdruk die contact maakte met de brillenglazen van de leverancier. Het vele water in de olie is natuurlijk verantwoordelijk voor het rauwe geluid uit de tandwielkast. Tussen de tanden was helemaal geen demping meer door een oliefilm. De alarmerende amplitudes uit het spectrum met de slechte vertanding komt dus door het metaal-op-metaal-contact in de tandwieltrap. De motor wordt teruggezonden naar de fabriek, die een nieuwe levert. Nadat die is gemonteerd, draait de unit als een zonnetje. Uit de nieuwe metingen blijken de drie tikken uit de vertanding te zijn zoals het hoort. Voor de tandwielkast was het deze keer zeg maar, kantje boord. â&#x2013; MaintNL 4 - 2016Â Â 65

IMA4 MJ Casus.indd 65

20-04-16 12:22

Column

Goed nieuws Ha, de zon. Dat is lang geleden. Ik strek me uit en ga d’r eens lekker voor zitten in het heerlijke voorjaarszonnetje. De wereld ziet er toch echt anders uit dan twee maanden geleden, toen we tijdens een voorjaarsstorm onze nieuwe Collegezaal van de NVDO Maintenance Academy op de bovenverdieping in orde maakten. Ik merk dat nieuwsberichten ook anders bij mij binnenkomen. Het lijkt net of vooral goede berichten indruk maken. Graag deel ik er zomaar een paar met u. Hoogspanningsnetbeheerder TenneT kan beginnen met de daadwerkelijke aanleg van het Nederlandse deel van de nieuwe 380 kV-hoogspanningsverbinding tussen Doetinchem en Wesel. De Raad van State heeft alle beroepen verworpen die tegen het plan en vergunningen waren ingediend en dat oordeel is onherroepelijk. Nog meer goed nieuws, want het aantal studenten dat kiest voor een bètastudie neemt nog verder toe. Bijvoorbeeld binnen de sectoren Techniek en Natuur die al jaren een stijgende lijn vertonen. Het lukt ons blijkbaar goed om de wenselijkheid van meer instroom in deze sectoren waar te maken. Als het over SWZ gaat, is het over het algemeen geen goed nieuws. Maar deze keer lees ik het toch anders. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de systematiek van cumulatieve boetematiging in de Arbowet aangepast. De partners Corbion, Uni-

per, RWE en het Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken mogelijkheden om samen te werken. Corbion produceert biobased food ingredients en biochemicaliën uit melkzuur en het bedrijf wil aan de slag met de productie van bioplastics. Heeft u dat nou ook, dat u van nieuws in het lenteweer gewoon vrolijker wordt? Nog twee voorbeelden wil ik u niet onthouden, waarna ik u heel graag doorverwijs naar onze website waar het elke week weer een vulkaan aan goede nieuwsberichten is. BAM Infra Rail en Dual Inventive zijn in samenwerking met ProRail een pilot gestart om met de zogenoemde Marker Light werk aan het spoor veiliger te maken. Het laatste voorbeeld vind ik in Terneuzen, dat een demonstratiefabriek op het terrein van ICL-IP krijgt voor recycling van piepschuim. De komend jaren zal er steeds meer vlamvertragend piepschuimafval uit de sloop en bouw ontstaan. Daarom willen de producenten van piepschuim het gaan hergebruiken, zo meldt Chemiemagazine komend nummer. Investering: ongeveer vijf miljoen euro. Het is de bedoeling dat in 2018 de eerste tonnen worden verwerkt. Ik wens u veel goed nieuws toe.

‘Nog meer goed nieuws, want het aantal studenten dat kiest voor een bètastudie neemt nog verder toe.’

Ellen den Broeder-Ooijevaar Verenigings Manager

colofon MaintNL is het verenigingsmagazine van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud. De naam MaintNL is eigendom van de NVDO. Eindredactie: Ellen den Broeder-Ooijevaar 66 MaintNL

IMA4 MC VerMan.indd 66

Postbus 138 • www.nvdo.nl 3990 DC Houten • www.nvdovac.nl t +31(0)30 634 60 40 e info@nvdo.nl

4 - 2016

20-04-16 12:22

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Hoeveel onderhoud is juist genoeg? • Kunnen we met de onderhoudsfunctie geld verdienen? • Hoeveel kan onderhoud bijdragen aan het bedrijfsresultaat? • Wat is Excellent Onderhoud en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BRE GEN IN DE NIEUWE NGEN BA WERKTUIGBOU CHELOR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. In de afgelopen jaren zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Onderhoud bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken. • Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Management (OM) • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Start 5 oktober 2016 Start 6 oktober 2016 Start 6 oktober 2016 Start februari/september

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden. Informeer naar de mogelijkheden. Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

IMA04 F producten.indd Europoortkringen 2015-1030 FC_A4.indd 1

20-04-16 20:40 13:39 16-02-16

Na het wereldwijde succes van VDM:

Tijd voor vernieuwing Wat is de toekomst van onze verouderende industrie, als deze niet vervangen kan worden, maar wel moet concurreren met jonge fabrieken uit opkomende landen? Het antwoord is Value Driven Maintenance & Asset Management, kortweg VDM XL. Wilt u weten wat VDM XL voor u kan betekenen? Bestel het nieuwe boek van Mark Haarman en Guy Delahay.

www.mainnovation.com

adv XL NVDO 185x267.indd 1

IMA04 F producten.indd 30

09-09-15 08:36

20-04-16 13:40