www.imaintain.info
05 17 VEERTIENDE JAARGANG – LOSSE VERKOOPPRIJS € 17,50
iMaintain Nr. 05 - 2017
17 15:20
SLIM REKENMODEL BRENGT KOSTEN EN BATEN ONDERHOUD IN KAART
IMA5 omslag los.indd 1
09:28 24-05-17 08:52
U b
M e e
a b m
E m
Nieuw! Nieuw! Zogemakkelijk gemakkelijktete Zo gebruikendat datiedereen iedereen gebruiken levenskan kanredden. redden. levens
Gepatenteerde Gepatenteerde pleisterautomaat pleisterautomaat
nieuwe Cederroth First onze meest innoDeDe nieuwe Cederroth First AidAid KitsKits zijnzijn onze meest innovatieve eerstehulpkoffers ooit. Met nieuw duurzaam vatieve eerstehulpkoffers ooit. Met eeneen nieuw duurzaam ontwerp, overzichtelijke inhoud producten met zelfverontwerp, overzichtelijke inhoud en en producten met zelfverklarende illustraties kan iedereen levens redden. Overal. klarende illustraties kan iedereen levens redden. Overal. Ontdek hele serie www.ďŹ rstaid.cederroth.com/nl Ontdek de de hele serie opop www.ďŹ rstaid.cederroth.com/nl
IMA05 A Cover.indd 22 IMA05 A Cover.indd 2 IMA5 omslag los.indd
w
24-05-17 09:28
Advert Advertentie
INHOUD 3
10 Veroudering is burning platform voor smart maintenance Onderhoud krijgt een centrale rol in de maatschappij en de industrie, zo blijkt uit een recent rapport van World Class Maintenance. En er is sprake van enige urgentie, stelt professor Henk Akkermans: ‘De procesindustrie heeft echt een burning platform: de ageing assets.’
14 Rekenmodel brengt kosten en baten onderhoud in kaart Onderzoekers aan de Universiteit Twente hebben een rekenmodel ontwikkeld om de kosten en baten van onderhoud beter in kaart te brengen. Hierdoor kunnen bedrijven inzicht krijgen in welke onderhoudsacties essentieel zijn en waar er kan worden bespaard.
20 Wie wint de VOMI Safety eXperience Award? Deze prijs wordt jaarlijks tijdens Deltavisie (dit jaar op 8 juni 2017) uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben. De genomineerden zijn: Shell Moerdijk, ExxonMobil en de Nederlandse Aardolie Maatschappij, asset Groningen.
En verder 5 COMMENTAAR
34 PROJECT: SLOOP SCHOORSTEEN SHELL PERNIS
18 WHAT’S NEXT
36 WERELDWIJDE ONDERHOUDSSTRATEGIE VOOR VERPAKKINGS-
24 INNOVATIE
LIJNEN HEINEKEN
29 PRODUCTEN
38 VIJF VOOR TWAALF VOOR TECHNIEKONDERWIJS
30 ‘ONDERHOUD PLANNEN TUSSEN OPERATIONELE
41 HELDERE AFSPRAKEN OM TE KOMEN TOT NUL INCIDENTEN
ACTIVITEITEN DOOR
42 AGENDA
05
iMaintain 17
IMA05 B Inhoud.indd 3
24-05-17 08:59
Your Service Solution for Rotating Equipment
®
Intelligent condition monitoring met Intellinova Parallel MB Sulzer is the leading service provider for rotating equipment. Our customized and innovative solutions help to reduce maintenance time and cost, and improve the efficiency and reliability of your equipment. When pumps, turbines, compressors, and generators are essential to your operations, you need a service partner you can trust.
Sulzer Turbo Services Rotterdam B.V. Rotterdam Service Center Moezelweg 190 NL-3198 LS Europoort RT. Phone +31 181 282000 Fax +31 181 282002 sulzertsrotterdam@sulzer.com www.sulzer.com
• • • •
4-kanaals continu trillingsmeetsysteem Ondersteund HD ENV en SPM HD technologie Intelligente alarmering en bandwaarde filtering Ideaal voor pompen, ventilatoren, koeltorens, generatoren etc.
• Eenvoudige integratie met PLC/DCS via Modbus
Contact us to discover your best service solution.
sp m i n st r u m e n t . n l
ADVERTENTIE-INDEX easyFairs Nederland .......................................................................... 18 Eco Ketelservice Verhuur .................................................................... 16 Grupacon........................................................................................... 18 Hoffmann Quality Tools ...................................................................... 43 iMaintain Prestatiemanagement 2017 ............................................... 16 Mainnovation ..................................................................................... 44 Masters of Industry 16 juni 2017 ...................................................... 28
Away, yet at home at Città Romana Acstcoarmtimodation Temporary housing for all-in prices! Just 15-30 minutes away from Europoort, Maasvlakte and Botlek
28,-
ng from
*
p.p.p.n.
Orkla/Cederroth ................................................................................... 2 Schaeffler Nederland ......................................................................... 32 SPM Instrument ............................................................................... 4, 8 Stratt+ Industrial Management............................................................. 8
* excl. VAT, ≥ 28 days & 3 per An ideal location for either a long or short sons per villa stay in a fully furnished villa with 3 bedrooms. Each villa boasts free internet and 100+ national and international satellite channels. Centre with reception, pool, sauna, pub and restaurant which is perfect for meetings and conferences.
Sulzer Turbo Services Rotterdam .......................................................... 4
0181 33 44 55 Resort Città Romana
Verwater Group ................................................................................. 18
info@cittaromana.com Parkweg 1, 3221 LV Hellevoetsluiss
IMA05 Advertenties.indd 4
www.cittaromana.com
Ultimo Software Solutions .................................................................. 22 Univacance .......................................................................................... 4
WCM Regiolinqs 21 juni 2017 ........................................................... 40
24-05-17 08:54
COMMENTAAR 5
Nieuw leven Het hoeven er niet per se vijf te zijn, maar vaak zijn er meerdere technologische innovaties nodig voor een technologische omwenteling. Steve Jobs en zijn kornuiten konden de iPad en iPhone niet maken zonder de ontwikkelingen op het gebied van touchscreen, batterijen, wifi en processoren. Daar voegden ze een vijfde vernieuwend concept aan toe: de applicatie-structuur. Professor Henk Akkermans geeft in het hoofdinterview nog een ander voorbeeld: de gebroeders Wright konden het eerste vliegtuig niet tientallen meters de lucht in krijgen zonder verschillende technologische ontwikkelingen te combineren. Overigens was voor een echte doorbraak van vliegtuigen meer nodig. De Eerste Wereldoorlog gaf een enorme impuls. Alle ingrediënten zijn aanwezig voor een nieuwe industriële revolutie en in het bijzonder een centrale rol voor voorspellend en slim onderhoud. Een recent rapport van World Class Maintenance onderscheidt verschillende technologische innovaties die deze omwenteling aanjagen. Het zijn er weer vijf: (1) de opkomst van big data en de daarvoor nodige IT-infrastructuur, (2) betaalbare slimme sensoren, (3) geïntegreerde IT-systemen voor asset management, (4) mobiele oplossingen als tablets en augmented reality en (5) 3D-design samen met virtual reality. Bovendien heeft Industry 4.0 ook haar eigen Eerste Wereldoorlog. Het ‘burning platform’ ligt volgens Akkermans vooral in de procesindustrie. Bijzonder omdat juist de maakindustrie de term jaren terug met veel bombarie lanceerde tijdens haar mondiale hoogmis, de Hannover Messe. Het zijn juist de verouderende installaties in de kapitaalintensieve chemie, papierindustrie en bijvoorbeeld food die met digitalisering een nieuw leven kunnen krijgen. Met het plakken van sensoren en toevoegen van veel rekencapaciteit en goede analytische programma’s kunnen met relatief kleine investeringen processen veel beter worden ingeregeld. Door beter te anticiperen, krijgen installaties van twintig tot dertig jaar oud meer uptime, kunnen ze toe met minder energie en water en zijn er stappen te maken op het gebied van veiligheid. Maar misschien nog wel belangrijker is sociale innovatie. We moeten het natuurlijk allemaal wel zien, zoals indertijd de gebroeders Wright en Steve Jobs. Het momentum is daar! Dus waar wachten we op?
EINDREDACTIE
Miriam Rook 020 3122 086 miriam.rook@industrielinqs.nl NUMMER 5 - 2017
UITGAVE VAN
Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 155 1021 KP Amsterdam
Liesbeth Schipper 020 31 22 083 liesbeth.schipper@industrielinqs.nl
REDACTIE
020 31 22 084 Dagmar Aarts Laura van der Linde
MEDEWERKERS
David van Baarle, Evi Husson, Inge Janse
PARTNERS
Rotterdam Ahoy Ahoy-weg 10 3084 BA Rotterdam Postbus 5106 3008 AC Rotterdam Organisator van
LAY-OUT
BureauOMA BV, Wehl
COVER
Laura van der Linde
ADVERTENTIEVERKOOP
Jetvertising Arthur Middendorp 070 39 90 000 arthur@jetvertising.nl www.jetvertising.nl
TRAFFIC
Breg Schoen 020 3122 088
UITGEVER EN HOOFDREDACTIE Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl
DRUKKERIJ
PreVision Graphic Solutions
Wim Raaijen Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen
ABONNEMENTEN (EXCL. BTW) Nederland/België € 99,Introductie NL/B 25% € 74,25 Overig buitenland € 123,50 Losse verkoopprijs € 17,50 Studenten € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,-
OPZEGGEN
Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.
Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.
ABONNEMENTENLAND
Postbus 20 1910 AA Uitgeest 0900-226 52 63 (€ 0,10 p.m.) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Prijswijzigingen voorbehouden. ISSN: 2211-6826 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF
AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU
Papier omslag:
Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.
05
iMaintain 17
IMA05 C Commentaar.indd 5
24-05-17 09:00
6 ACTUEEL
MEEST GELEZEN ONLINE 1. Bouw RDM Training Plant gaat nieuwe fase in De bouw van de RDM Training Plant is begin mei een nieuwe fase ingegaan met het leggen van de betonvloer. Nu het fundament van de Rotterdamse oefenfabriek in beton is gegoten, kan worden gewerkt aan de verdere bouw. Lees verder op pagina 9
2. Tanks van enorm kraanschip schoongemaakt De twee gasolietanks van kraanschip Thialf zijn schoongemaakt. Een bijzondere klus, want de Thialf is met een totale lengte van 201,6 meter en breedte van 88,4 meter enorm. Lees verder op pagina 7
3. SZW: meer dodelijke arbeidsongevallen Onderbetaling van werknemers en het stijgend aantal arbeidsongevallen baren de Inspectie SZW grote zorgen. In 2016 kwamen zeventig mensen door arbeidsongevallen om het leven, negentien meer dan in 2015. Lees verder op deze pagina
4. 1,5 miljoen om energie uit industriële restwarmte te halen Een consortium wil energie uit industriële restwarmte halen. Het Ministerie van Economische Zaken stelt met Topsector Energiesubsidie in totaal 1,5 miljoen euro beschikbaar voor het project Radiation Heat to Power and Steam (WRAPS). Lees verder op pagina 7
5. Mega maritiem trainingscentrum naar Barendrecht In Barendrecht opent nog dit jaar het meest geavanceerde en ook een van de grootste maritieme trainingscentra ter wereld: Simwave. Lees verder op deze pagina
05 17 iMaintain
IMA05 D Actueel.indd 6
Mega maritiem trainingscentrum naar Barendrecht In Barendrecht opent nog dit jaar het meest geavanceerde en ook een van de grootste maritieme trainingscentra ter wereld: Simwave. Op 5.000 vierkante meter worden 59 simulatoren geplaatst, waaronder enkele 1-op-1-nabootsingen van de brug en machinekamer van een schip. Volgens de oprichters wordt er volgend jaar een tweede centrum in Singapore geopend en moeten er uiteindelijk vijf van dit soort centra op maritieme hotspots in de wereld worden gerealiseerd. Op dit moment zijn de voorbereidingen volop onderweg om een pand in Barendrecht te transformeren tot het trainingscentrum. Mede-oprichter Marcel Kind: ‘We bieden rederijen en andere maritieme organisaties de mogelijkheid om onder eigen naam en met eigen look & feel, trainingen, assessments en onderzoek bij ons te doen. Ze kunnen dan gebruik maken van onze faciliteiten, maar we kunnen ook uitgebreide ondersteuning bieden door middel van opleidingsspecialisten, mathematische modelleerders en andere deskundigen.’ In het trainingcentrum komen onder andere ‘full mission’ simulatoren waarbij de gehele brug van een schip nagenoeg 1-op-1 is nagebouwd, ondersteund door 360 graden projectie. Een mondiale primeur betreft hierbij de grondprojectie (water, kade) vanuit de brugvleugels. Voor de zeven machinekamersimulatoren wordt een machinekamer van een schip nagebouwd over twee verdiepingen van het gebouw. Aanvullend komen er simulatoren voor sleepboten, offshore support vessels, binnenvaartschepen en voor navigatie, communicatie en emergency respons operations voor het vervoer van chemicaliën, LNG, LPG en olieproducten. Tenslotte is het centrum zo opgezet dat terminal operations kunnen worden geoefend, maar bijvoorbeeld ook de plannen voor de uitbreiding of aanleg van een haven of vaarwegen, het verplaatsen van grote objecten en het inzetten van sleepboten vooraf uitgebreid kunnen worden getest op toegankelijkheid en veiligheid.
SZW: meer dodelijke arbeidsongevallen Onderbetaling van werknemers en het stijgend aantal arbeidsongevallen baren de Inspectie SZW grote zorgen. De Inspectie vindt dat ‘mensen altijd boven productie moeten gaan’. In 2016 kwamen zeventig mensen door arbeidsongevallen om het leven, negentien meer dan in 2015. Ook zien de inspecteurs en rechercheurs dat er werknemers worden uitgebuit. Werkuren die niet worden uitbetaald, uurtarieven die niet kloppen en het ten onrechte inhouden van vergoedingen op het salaris. Dit staat te lezen in het Jaarverslag 2016 van de Inspectie SZW. Het totaal aantal slachtoffers van arbeidsongevallen steeg in 2016 met veertien procent ten opzichte van het jaar daarvoor. De meeste slachtoffers vallen in de bouw, industrie, handel en afvalbeheer. Inspecteur-generaal Marc Kuipers: ‘Werknemers die de ultieme prijs betaalden voor vaak onnodige fouten. Als bedrijfsleven en overheid hebben we de morele plicht om van hun dood te leren. Al deze offers raken niet alleen de bedrijven waar dit is gebeurd, maar ook alle ondernemingen waar datzelfde ongeval morgen plaats kan vinden. Ook als overheid moeten we ons maximaal inspannen om herhalingen te voorkomen.’ Een ander fenomeen in het jaarverslag dat uitdrukkelijk naar voren komt, is de uitbuiting van werknemers. Systematische onderbetaling, te lange werkdagen en het ten onrechte laten betalen van vergoedingen worden stelselmatig door de Inspectie geconstateerd. Volgens de Inspectie worden door deze bedrijven bewust de wettelijke regels overtreden. Daarnaast is er een categorie die actief de mazen van de wet opzoekt. Met constructies die mogelijk naar de letter van de wet standhouden, maar die vervolgens op allerlei onwenselijke manieren worden toegepast. Kuipers: ‘We zetten onze inspectiecapaciteit hier gericht op in. Samen met anderen zoals de NVWA, de ILT en de Belastingdienst. Niet alleen bij het uitvoeren van inspecties, maar ook om te zien hoe we beter gebruik van elkaars databestanden maken. Door het koppelen van de informatie komen we sneller tot gerichte analyses en conclusies, zodat we zo gericht en efficiënt mogelijk kunnen zijn waar dat het hardste nodig is.’
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:00
ACTUEEL 7
Tanks van enorm kraanschip schoongemaakt
1,5 miljoen om energie uit industriële restwarmte te halen Een consortium wil energie uit industriële restwarmte halen. Het Ministerie van Economische Zaken stelt met Topsector Energiesubsidie in totaal 1,5 miljoen euro beschikbaar voor het project Radiation Heat to Power and Steam (WRAPS). Het consortium (RGS Development, Tata Steel, ECN, Engie en Ontwikkelingsbedrijf NHN) wil restwarmte van hoge temperatuur (700-1200 graden Celsius) benutten, die vrijkomt bij de productie van onder andere staal, metaal en glas. RGS Development heeft panelen ontwikkeld die stralingswarmte omzetten in elektriciteit en warm water. Engie levert een hittetransformator, die het vrijgekomen warme water in het proces omzet in stoom. Het demonstratieproject bestaat uit een installatie, die in totaal 1 megawatt aan stroom en stoom terugwint uit ongeveer 2 megawatt aan restwarmte. Het project loopt van midden 2017 tot eind 2019. De innovatieve techniek wordt bij staalproducent Tata Steel in IJmuiden getest. ‘Veel van de restwarmte in onze processen wordt al gebruikt om gas en verbrandingslucht voor te verwarmen en op sommige plaatsen om stoom te maken’, zegt Gerard Jägers, programma manager energie efficiency. ‘Je kunt geen staal gieten zonder dat er stralingswarmte vrijkomt. De introductie van de panelen maakt het nu mogelijk ook de hoge temperatuur stralingswarmte nuttig te gebruiken.’ Op basis van studies wordt volgens het consortium geschat dat de hoeveelheid ongebruikte restwarmte van hoge temperatuur in de Europese industrieën meer dan 100 petajoule per jaar kan bedragen. Dat is gelijk aan de totale 2020 doelstelling voor energiereductie in Nederland.
BEDRIJVENNIEUWS Tegelfabrikant investeert miljoenen in innovatieve technologieën
FOTO: REYM
De twee gasolietanks van kraanschip Thialf zijn schoongemaakt. Een bijzondere klus, want de Thialf is met een totale lengte van 201,6 meter en breedte van 88,4 meter enorm. Het gigantische vaartuig heeft aan de voorzijde twee kranen die tot 95 meter boven het dek reiken en samen 14.200 ton kunnen liften. Het vaartuig kan worden ingezet voor de installatie van funderingen, platforms en pijpleidingen of voor decommisioning van gas- en oliefaciliteiten op zee. Onderin het platform bevatten twee tanks met een capaciteit van 4.136 kuub de diesel die de Thialf nodig heeft. Ieder jaar worden deze tanks geïnspecteerd, waarbij wordt bekeken of een grondige reinigingsbeurt noodzakelijk is. Afgelopen jaar was dat het geval. Hoewel de Thialf ten tijde van de klus aangemeerd lag aan het Calandkanaal in Rozenburg, moest industrieel reinigingsbedrijf Reym de klus uitvoeren als een offshore activiteit omdat de plek van de tanks niet met wagens bereikbaar was. In november 2016 is de eerste tank onder perslucht gereinigd totdat deze weer schoon was om opnieuw gasolie te bufferen. Omdat de Thialf tussen de bedrijven door voor een opdracht naar Trinidad moest, is de tweede tank afgelopen maart onder handen genomen. Het handmatig schoonmaken van de grote opslagtanks is een intensieve en tijdrovende klus. Voor het schoonmaken van de tweede tank werkten tien medewerkers in twee shifts van twaalf uur vijf dagen lang de klok rond. Bij de schoonmaakklus is in totaal zo’n 30 kuub aan schone diesel herwonnen, wat na de werkzaamheden terug is gepompt naar de Thialf voor hergebruik. Circa 40 kuub aan afvalstoffen, in de vorm van sludge, zijn afgevoerd.
Tegelfabrikant Koninklijke Mosa investeert miljoenen euro’s in innovatieve technologieën om de productie van wand- en vloertegels in Maastricht te verhogen. Dit jaar gaat al zes miljoen euro naar een nieuwe oven met meer capaciteit in de vloertegelfabriek. Andere investeringen zijn gericht op verdere innovatie van producten, technologie en bouwprocessen. Vanuit twee fabrieken in Maastricht levert Mosa jaarlijks zo’n zes miljoen vierkante meter keramische tegels van hoogwaardige kwaliteit. De verwachting is dat de export naar Europese landen, Noord-Amerika en het Midden-Oosten in de komende jaren fors zal stijgen. Remon Veraart, CEO van Mosa. ‘Een concreet voorbeeld is de aanschaf van de nieuwe oven in de vloertegelfabriek, ter vervanging van een oude. Deze oven werkt volgens de modernste technologie. Hij heeft een grotere capaciteit en verbruikt ruim twintig procent minder energie per geproduceerde vierkante meter. Mosa werft nu de allround operators die nodig zijn om deze oven in de fabriek te bedienen. Maar ook in de wandtegelfabriek is door de verhoogde vraag behoefte aan extra operators.’
Emerson neemt Pentair Valves & Controls over Emerson heeft de Valves & Controls business van Pentair overgenomen voor 3,15 miljard dollar. ‘Met deze overname breiden wij onze wereldwijde aanwezigheid in de automatisering verder uit en versterken wij onze toonaangevende positie in belangrijke sectoren zoals chemie, energie, raffinage, mijnbouw en olie en gas’, aldus David Farr, chairman en CEO. Het hoofdkantoor van Valves & Controls is gevestigd in Schaffhausen, Zwitserland en is een leverancier van oplossingen en diensten op het gebied van kleppen en heeft wereldwijd bijna 7500 medewerkers in dienst. De business wordt geïntegreerd in Emerson’s Automation Solutions platform.
05
iMaintain 17
IMA05 D Actueel.indd 7
24-05-17 09:00
STRATT+ INDUSTRIAL MANAGEMENT
Divisies:
n Industry n Safety n Technical Documentation n Aerospace Stratt+ voor technische adviezen, projecten en processen in de industrie. Extra kennis en capaciteit met persoonlijke aandacht en kwaliteit.
MAATWERK IN INDUSTRIE! Hoofdkantoor Stationsweg 45 3331 LR Zwijndrecht
IMA05 Advertenties.indd 8
Vestiging Zeeland Amundsenweg 29 4462 GP Goes
T. 078 - 6120 320 I. www.stratt.nl E. welkom@stratt.nl
24-05-17 08:54
ACTUEEL 9
Bouw RDM Training Plant gaat nieuwe fase in De bouw van de RDM Training Plant is begin mei een nieuwe fase ingegaan met het leggen van de betonvloer. Nu het fundament van de Rotterdamse oefenfabriek in beton is gegoten, kan worden gewerkt aan de verdere bouw. De mijlpaal werd gemarkeerd met handafdrukken in het beton door de vier samenwerkende Rotterdamse partners: gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Techniek College Rotterdam en Deltalinqs. De betonnen vloer is niet alleen bouwtechnisch van belang, maar heeft ook symbolische waarde: er is een koker meegegaan in de betonstorting met daarin het ondertekende protocol waarmee de samenwerking ‘in beton is gegoten’. Het primaire doel van de RDM Training Plant is het zo efficiënt mogelijk in een realistische omgeving trainen van toekomstige en huidige medewerkers in de procesindustrie. Alle trainingen voldoen aan de hoogste en meest actuele veiligheidseisen. Zo bouwt de RDM Training Plant aan de nieuwe standaard voor veilig werken in de procesindustrie. De volgende mijlpaal staat gepland op 31 mei. Dan wordt de laatste en hoogste toren van maar liefst veertig meter, omhoog geplaatst door burgemeester Aboutaleb. Dit zal groots worden gevierd met een symposium en de lancering van een digitaal veiligheidscertificaat, het digital safety passport.
Is maintenance klaar voor Industry 4.0? In de industrie wordt al een tijdje gesproken over onderwerpen als het internet of things, big data en Industry 4.0. Of de mogelijkheden van deze nieuwe technieken al worden benut, of dat er alleen nog maar over wordt gesproken, is de hoofdvraag van een onderzoek, uitgevoerd door PwC en Mainnovation. De resultaten zijn verrassend. Daar waar onderhoud wordt gepleegd, wordt gekeken naar mogelijkheden om dit voorspelbaar te maken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van alle middelen die ons tegenwoordig ter beschikking staan. Mark Haarman, managing partner Mainnovation, vertelt hoe dit in twintig jaar tijd een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt: ‘We zijn ooit gestart met visuele inspecties. Vervolgens kregen we instrumenten tot onze beschikking om de staat van de assets te kunnen meten; denk aan olieanalyses, vibration. Nog meer (computer)technologie zorgde ervoor dat we real-time konden monitoren. En nu, door de mogelijkheden die big data biedt, staan we aan de vooravond van een nieuw tijdperk.’ The Internet of Things, Industry 4.0 – refererend aan de vierde industriële revolutie – levert kansen op zegt Haarman. ‘Het streven is tegenwoordig ‘predict the unpredictable’. Wanneer we gebruik maken van big data, maken we hierin een enorme stap voorwaarts. Het is een nieuw soort predictive maintenance.’ De data, afkomstig van sensoren maar ook van omgevingsfactoren, geeft inzage in het moment van falen van een asset. Op basis van de data-analyse kan onderhoud dus slimmer worden ingericht. Maar wordt het al toegepast in de praktijk? ‘Uit het onderzoek dat wij samen met PwC hebben geïnitieerd, blijkt dat de industrie de kracht van big data-analyse nog moet gaan ontdekken. Het onderzoek is uitgevoerd door Kantar TNS bij 300 industriële bedrijven in Nederland, Duitsland en België. Opvallend was dat op dit moment nog maar een handvol bedrijven gebruikmaakt van de techniek en de bijbehorende mogelijkheden maar zeker de helft wel plannen heeft om het te gaan toepassen.’ Het onderzoek ging niet alleen over de vraag of er gebruik van wordt gemaakt, maar ook of ze van plan zijn om dit in de toekomst te gaan doen. Ook werd geïnformeerd naar wat een bedrijf zou willen bereiken als het te zijner tijd wel wordt opgepakt. Vanuit eerder onderzoek van Mainnovation is al gebleken dat moderniseren een must is. ‘Vergrijzing van de assets vraagt om een slimme aanpak van onderhoud. Big data biedt zoveel kansen dat het opzienbarend was dat slechts een klein aantal bedrijven deze techniek daadwerkelijk toepast’, vertelt Haarman. De inzichten die uit dit onderzoek zijn voortgekomen, worden gedeeld tijdens het Predictive Maintenance event op dinsdag 20 juni. Ook worden enkele cases uit de praktijk behandeld. Deelname is gratis, registreren kan via www.mainnovation.com.
BEDRIJVENNIEUWS Fieldlab Industrial Robotics geopend Op de Hannover Messe is het Fieldlab Industrial Robotics geopend. Het primaire doel van dit veldlab is het opleiden van robotprogrammeurs. Het fieldlab in Harderwijk ontwikkelt gecertificeerde opleidingen op het gebied van robotprogrammering en robotbediening op mbo- en hbo niveau. Ook biedt het de mogelijkheid tot het ontwikkelen en experimenteren van nieuwe technologieën en toepassingen.
Brent-Delta platform aan land gebracht door Pioneering Spirit Na veertig jaar in de Noordzee te hebben gestaan, is het Brent-Delta platform van Shell weer aan land. Mammoetschip de Pioneering Spirit heeft de topside van 24.000 ton eind april in één keer gelift. Het duurde slechts tien seconden om het platform compleet te liften. Niet eerder werd zo’n groot platform door één schip verwijderd. Begin mei kwam de Pioneering Spirit met het platform aan bij Able UK Seaton Portyard in Hartlepool waar het verder wordt ontmanteld. De verwachting is dat dit tussen de twaalf en achttien maanden gaat duren. Tenminste 97 procent van het materiaal wordt gerecycled. Het Brent-Delta platform is een van de grootste ingenieursprojecten die ooit in de Noordzee is ondernomen. In de jaren tachtig produceerde Brent-Delta meer dam 400.000 vaten olie per dag. Het miljardste vat olie werd in maart 1987 uit het Brent-veld geproduceerd. In het begin van de jaren negentig leverde het Brent Field dertien procent van de Britse olie en tien procent van de gasbehoefte van het Verenigd Koninkrijk.
uw mailbox? Al het nineuvoworsoninze nieuwsbrief op
iMaintain.info!
Meld u aa
05
iMaintain 17
IMA05 D Actueel.indd 9
24-05-17 09:01
10 INTERVIEW
Veroudering is burning platform voor smart maintenance
Henk Akkermans: ‘Er is geen artikel over big data waarbij predictive maintenance niet ook voorbijkomt.’
05 17 iMaintain
IMA05 H Hoofdinterview.indd 10
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:04
INTERVIEW 11
Maintenance krijgt een centrale rol in de maatschappij en de industrie. Niet alleen is het een belangrijke uitdaging om installaties gereed te maken voor toekomstige eisen, onder andere op het gebied van veiligheid en duurzaamheid. Nieuwe procesmatige en technologische innovaties maken het ook daadwerkelijk mogelijk, zo blijkt uit een recent rapport van World Class Maintenance. En er is sprake van enige urgentie, stelt professor Henk Akkermans: ‘De procesindustrie heeft echt een burning platform: de ageing assets.’
FOTO’S: WIM RAAIJEN
De opkomst van zelfsturende systemen? Ze zijn al alomtegenwoordig, stelt Henk Akkermans, hoogleraar Supply Chain Management aan de Universiteit van Tilburg. ‘We denken dat we zelf rijden, maar er zit al veel autonome regelintelligentie in onze auto’s. Ook onze huizen zijn al grotendeels autonoom. En wat doen piloten tegenwoordig nog?’ In de industrie zijn de meeste processen ook verregaand geautomatiseerd. Als alles normaal verloopt, dan hebben operators er nauwelijks omkijken naar. ‘We zijn steeds meer naar ‘sunny day’ scenario’s gegaan. Op de alledaagse gang van zaken hoef je nauwelijks meer te sturen. Het gaat steeds meer om de zeldzame gevallen dat het anders loopt. Van belang is hoe dan moet worden geacteerd. Daar zal de kennisontwikkeling steeds meer op gericht moeten zijn.’ Er kunnen ook nieuwe puzzels ontstaan. Soms zorgen de geautomatiseerde zelfsturende systemen voor andere, vaak complexe fouten. Akkermans: ‘Weet je nog dat vreemde ongeval met het Turkse vliegtuig een paar jaar geleden dat een noodlanding maakte in een weiland nabij Schiphol? Het was plotseling - ik geloof honderd meter - naar beneden gezakt. Na onderzoek bleek de fout te zitten in de reactie van het systeem dat juist fouten moet voorkomen.’ Wat bleek? Een van de hoogtemeters was defect. Dat was bekend bij de piloten. Het systeem dat de piloten automatisch corrigeert als ze op een bepaalde hoogte vliegen bij landing
Wim Raaijen reageerde echter op de defecte hoogtemeter. Daardoor nam het vliegtuig, dat op de automatische piloot landde, te vroeg gas terug en hield het te weinig snelheid over om in de lucht te blijven. Akkermans: ‘Een auto-immuunreactie van het technische systeem? Ja, misschien is dat wel een goede analogie. De verregaande automatisering brengt ook nieuwe, complexe en rare problemen met zich mee, waar technici een antwoord op moeten hebben.’
Eigenaarschap Niet alleen in de luchtvaart en infrastructuur, maar ook in de industrie zal er dus steeds meer slimheid nodig zijn en capaciteit om complexe problemen te analyseren en oplossen. Dat zal zeker vanuit de discipline van onderhoud nodig zijn. Als directeur van World Class Maintenance (WCM) schreef Akkermans het rapport Smart Moves for Smart Maintenance, samen met Lex Besselink (ook van WCM), Leo van Dongen (NS Techniek en hoogleraar aan de Universiteit Twente) en Richard Schouten (Sitech Services). Volgens het rapport, waarvoor de samenstellers vijftig experts uit de industrie en infrastructuur interviewden, bevinden we ons momenteel in een scharnierpunt. Onderhoud gaat de aandacht krijgen die het verdient. Traditioneel nemen onderhoudsafdelingen een bescheiden positie in. Ze moesten er vooral voor zorgen dat zaken vlotjes verliepen. Onderhoudstechnici deden hun werk, zonder dat het vaak opviel.
05
iMaintain 17
IMA05 H Hoofdinterview.indd 11
24-05-17 09:04
12 INTERVIEW
Het was eerder noodzakelijk kwaad. De laatste jaren lijkt daar wat verandering in te komen. Steeds meer bedrijven komen erachter dat met slim onderhoud de beschikbaarheid van installaties omhoog kan en significant kosten zijn te besparen. Volgens het rapport groeit dat besef momenteel sneller dan ooit. Maintenance krijgt volgens de opstellers zelfs een centrale rol in de maatschappij en het bedrijfsleven. Het wordt vaak in één adem genoemd met belangrijke technologische ontwikkelingen. Akkermans: ‘Er is geen serieus artikel over big data waarbij predictive maintenance niet ook voorbijkomt.’ Bij de prominentere positie voor maintenance zijn twee ontwikkelingen bepalend, de een aan de vraag- en de ander aan de aanbodzijde. Zo is een krachtigere rol voor maintenance zeer gewenst om verouderde infrastructuur en industriële installaties op zo’n manier te verbeteren dat ze voldoen aan de steeds hogere eisen op het gebied van veiligheid, energie-efficiëntie en het verkleinen van de CO2-afdruk. Maar ook voor nieuwe assets, die bijvoorbeeld al efficiënt zijn, wordt de rol van maintenance belangrijker. Bij deze installaties komt de nadruk van de traditionele eigenaren van fabrieken en infrastructuur vooral te liggen op maximale beschikbaarheid van installaties en minder op het eigenaarschap zelf. Zowel bij de uitdagingen voor oude als nieuwe installaties kan onderhoud een essentiële rol spelen. Ze vragen om nieuwe en vooral innovatieve benaderingen van onderhoud.
Juist het huidige en vooral groeiend aanbod van technologische ontwikkelingen maakt een vernieuwende benadering van onderhoud mogelijk maken. Met name de combinatie van technologische innovaties. Akkermans: ‘Voor een grote verandering heb je om en nabij vijf innovaties nodig. Dat gold al voor het eerste vliegtuig, waarmee de gebroeders Wright meer dan een eeuw geleden 37 meter in de lucht bleven, maar bijvoorbeeld ook voor de opkomst van de smartphone en tablets.’ Daar waren innovatieve ontwikkelingen voor nodig op het gebied van batterijen, touchscreen, de opkomst van mobiele apparaten als de laptop en verbeterde telecommunicatie. De vijfde ontwikkeling was de komst van applicaties. Akkermans: ‘Vooral het concept van de app-store was daarbij heel belangrijk.’
van AkzoNobel nog de route van ageing assets naar Industry 4.0. Het is volgens hem de uitdaging om oud geleidelijk in nieuw over te laten gaan. Dat kan bijvoorbeeld door bestaande installaties te voorzien van nieuwe sensoren. Luyten: ‘Sterker nog. Veel onderdelen hebben al sensoren ingebouwd die nog niet volledig benut worden voor analyses en sturing, zoals bijvoorbeeld bij predictive maintenance.’ In combinatie met big data en intensief gebruik van sensoren maakt de derde technologietrend, de opkomst van geïntegreerde IT-systemen voor asset management, dat juist mogelijk. Mobiele oplossingen als tablets en augmented reality doen volgens het WCMrapport ook een duit in het zakje. Ze bieden technici meer flexibiliteit, waardoor ze efficiënter en sneller hun werk kunnen doen. De vijfde en laatste aanjager is 3D-design samen met virtual reality. Daardoor kan tijdens het ontwerp van technische installaties al worden meegenomen hoe ze beter kunnen worden onderhouden (design for maintenance, red.). Tijdens de operationele fase kunnen ze alle veranderingen en hun effect bijhouden. Akkermans: ‘Ook op dit vlak zijn nog veel stappen te maken. Het valt me telkens weer op hoeveel bedrijven, met name in de procesindustrie, nog steeds in 2D werken. Het werken in drie dimensies in combinatie met virtual reality kan zoveel meer inzicht opleveren. Dan zijn ze in de gezondheidszorg toch verder. Een vriend van mij is chirurg en die bereidt een operatie nauwkeurig voor door deze droog te oefenen in 3D. Juist in de industrie en infrastructuur is zoveel mogelijk. Denk ook aan 4D: dat je de toestand van installaties door de tijd heen kunt simuleren. Dat biedt geweldige mogelijkheden natuurlijk.’
4D
Kritische onderdelen
Voor de vierde industriële revolutie en in het bijzonder de nieuwe rol van maintenance in de industrie en infrastructuur onderscheidt het rapport ook vijf, vooral datagedreven technologische aanjagers. Ten eerste maken de opkomst van big data en de daarvoor nodige ITinfrastructuur het mogelijk om enorm veel data te verzamelen, te interpreteren en om te berekenen waar en wanneer onderhoud nodig is. Dat wordt versterkt door betaalbare slimme sensoren, het tweede innovatieve ingrediënt. In het vorige nummer van iMaintain schetste Rob Luyten
Het zijn technologische trends die de laatste jaren veel aandacht hebben gekregen op congressen en ook in de pers. Toch lijkt innovatie van bedrijfsprocessen nog belangrijker. ‘De kerninnovaties voor de komende jaren zijn eerder proces- dan technologie georiënteerd’, concluderen de samenstellers van het WCM-rapport op grond van de visie van de vijftig geraadpleegde experts. Technologische innovaties maken nieuwe concepten en processen weliswaar mogelijk, het zijn de nieuwe zienswijzen die bepalen hoe de technologie wordt
App-store
05 17 iMaintain
IMA05 H Hoofdinterview.indd 12
24-05-17 09:04
INTERVIEW 13
ingezet. Concepten als condition based maintenance en risk based maintenance zorgen ervoor dat er precies op het moment dat het nodig is aan installaties wordt gesleuteld. Ook krijgen de meest kritische onderdelen de meeste aandacht. Dat levert al gauw kostenbesparing en een hogere beschikbaarheid op. Maar zo wordt ook voorkomen dat installaties meer energie verbruiken dan noodzakelijk.
Slimme combinaties Misschien wel het belangrijkste is dat alle proces- en technologische innovaties samen een massale verandering teweegbrengen. Daarbij valt op dat er steeds meer geïntegreerd wordt gedacht. Waar afdelingen eerst vooral gescheiden te werk gingen, trekken operators en onderhoudstechnici tegenwoordig gezamenlijk op om productieprocessen en installaties te verbeteren. Akkermans: ‘Er is natuurlijk een grote lotsverbondenheid tussen productie en maintenance. Langer geleden werd overigens ook veel meer gezamenlijk gedaan. De gescheiden aanpak is echt iets van de laatste decennia. Nog geen veertig jaar geleden kwam pas de nadruk op specialisatie te liggen. Dat werd onder het mom van een wetenschappelijke benadering gedaan. Het was zoals zo vaak geen wetenschap, maar religie. De wereld is namelijk niet zomaar onder te verdelen, het is de hele shit bij elkaar. Om oplossingen te vinden voor problemen heb je slimme combinaties nodig. Alle disciplines moeten worden ingezet.’ Akkermans verwacht daarom dat afdelingen binnen de industrie nog veel meer in elkaar geschoven gaan worden. ‘Het gaat straks allemaal operations heten.’
Van muscle naar brains De ontwikkelingen zullen ook invloed hebben op de arbeidsmarkt. Er zal nog meer vraag komen naar mensen die complexe problemen kunnen oplossen en met moderne apparatuur kunnen werken. Dat hoeven niet per se jonge mensen te zijn, stelt Akkermans. ‘Ik was laatst op bezoek bij Suikerunie. Daar waren juist monteurs in de vijftig die de rest op sleeptouw namen op het gebied van digitalisering. Veel mensen die al jarenlang in het onderhoud werken, zijn ook geschikt om met de veranderingen mee te gaan. Vaak zijn ze thuis intensief met computers en tablets bezig. Die kennis kunnen ze ook in de werksituatie binnenbrengen.’
“
Henk Akkermans: ‘De kerninnovaties voor de komende jaren zijn eerder proces- dan technologie georiënteerd.’
Sleutelaars zullen altijd nodig blijven, hoewel de vraag naar mensen met analytische capaciteiten zal toenemen. Akkermans: ‘In Nederland is de verschuiving van ‘muscle’ naar ‘brains’ al langer bezig. Toen ik een werf van Damen in Roemenië bezocht, keek ik mijn ogen uit. Ik kwam in een enorme hal met honderden lassers. Dat zie je in Nederland al lang niet meer. De boten worden wel getekend in Vlissingen, maar het uitvoerende werk wordt toch elders gedaan. In het onderhoud is dat minder zwart-wit, maar ook daar is een duidelijke verschuiving zichtbaar.’
Burning platform Akkermans kan niet zomaar zeggen in welke sectoren de ontwikkelingen momenteel het snelst gaan. ‘De ene sector loopt voorop in bijvoorbeeld design for maintenance, terwijl de andere sector weer verder is met smart sensoring. Wel valt het me op dat in de maak-industrie gemakkelijker en gelijkwaardiger wordt
samengewerkt tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers dan in de procesindustrie. Dat komt ook doordat in de maakindustrie geen speler de hele keten domineert. Er is geen bedrijf dat alles zelf maakt. Vaak leveren veel bedrijven ieder een deel van het uiteindelijke product. De wederzijdse afhankelijkheid is daardoor groter en de relaties zijn gelijkwaardiger. Er wordt meer samen naar oplossingen gezocht.’ Dat terwijl de urgentie voor de procesindustrie om haast te maken met de nieuwe mogelijkheden groter lijkt. Akkermans: ‘De maakindustrie is meer een blije industrie. Die heeft vaak meer opties. De procesindustrie heeft een ‘burning platform’: de ageing assets. Investeringen die twintig, dertig en soms veertig jaar geleden zijn gedaan, zijn langzamerhand afgeschreven. Met tal van verouderende installaties is er maar één oplossing: meegaan in de innovatieve mogelijkheden. Er is namelijk ook maar één alternatief: stoppen.’ ■
05
iMaintain 17
IMA05 H Hoofdinterview.indd 13
24-05-17 09:04
14 MAINTENANCE EN LANGETERMIJNASSETPLANNING
Rekenmodel brengt kosten en baten onderhoud in kaart Onderzoekers aan de Universiteit Twente hebben een rekenmodel ontwikkeld om de kosten en baten van onderhoud beter in kaart te brengen. Hierdoor kunnen bedrijven inzicht krijgen in welke onderhoudsacties essentieel zijn en waar er kan worden bespaard.
Dagmar Aarts
De onderzoekers hebben in hun model verder geborduurd op foutenbomen (fault tree analysis). Dit is een standaardmethode om de betrouwbaarheid van systemen door te rekenen. Mariëlle Stoelinga, onderzoeker aan Universiteit Twente: ‘Bestaande foutenbomen kunnen eigenlijk niet goed met onderhoud omgaan, terwijl dat wel heel belangrijk is. Vroeger was het zo dat betrouwbaarheid werd geanalyseerd met foutenbomen en al het onderhoud met een ander model. Daardoor moest men twee keer een model maken.’ De onderzoekers hebben in het nieuwe methode drie ingrediënten gecombineerd, zodat er in één model betrouwbaarheidsanalysen kunnen worden gedaan en ook het onderhoud kan worden meegenomen, waardoor de kosten en baten van onderhoud tegen elkaar af te zetten zijn. Aan de basis staan modellen die de slijtage van systeemcomponenten in kaart brengen. Vragen die worden gesteld zijn: Hoe snel ontstaan defecten in het systeem als je geen onderhoud pleegt? Wat is het effect op het voorkomen van defecten? Stoelinga: ‘We ontwikkelen een kansberekeningsmodel om hierop antwoord te vinden. Vervolgens rekenen we door welke effecten slijtage aan componenten hebben op het functioneren van het systeem. Tenslotte rekenen we de kosten en baten uit met geavanceerde kansberekeningen.’
Kritische componenten Volgens Stoelinga worden alle componenten vaak op dezelfde manier onderhouden. ‘Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen kritische en minder kritische. De hoofdvraag is dan ook: Wat heeft onderhoud voor effect op het systeem? Je kunt je voorstellen dat het belangrijk is om kritische componenten beter te onderhouden dan wat minder kritische.’ Het nieuwe rekenmodel is onder andere al ingezet door NS en Prorail. Stoelinga: ‘Op het spoor hebben we gekeken naar
05 17 iMaintain
IMA05 I Thema.indd 14
een component van de rails. De vraag was of er geïnvesteerd moest worden in een betrouwbaarder component. Levert die investering meer op dan het kost? Uit onze berekeningen kwam dat die investering gedaan kan worden, omdat er minder storingen zullen zijn en dat uiteindelijk goedkoper is.’
Stoelinga: ‘Ons huidige model maakt een hele goede analyse van waarom een systeem faalt en welke factoren daaraan bijdragen.’ Reserveonderdelen Een vergelijkbaar model is bij een ander bedrijf ingezet om te kijken naar de hoeveelheid reserveonderdelen die nodig zijn. ‘Er zijn allemaal afwegingen die je moet maken over je voorraad reserveonderdelen’, zegt Stoelinga. ‘Als je meer reserveonderdelen hebt, dan is dat duur, maar kan je een kapot onderdeel wel meteen vervangen. Als een onderdeel niet op voorraad is, moet je het eerst bestellen en dat kan soms dagen, weken of zelfs maanden duren. In onze analyse namen we daarom mee hoe kritisch en storingsgevoelig een component is en wat de levertijd er van is. Het bleek dat de voorraad van dit bedrijf goed is. Er kan zo worden voldaan aan de eisen die de overheid aan ze stelt.’ De onderzoekers willen hun rekenmodel in een nieuw project verder uitbreiden om met big data analyses onderhoud beter te kunnen voorspellen. Stoelinga: ‘Ons huidige model maakt een hele goede analyse van waarom een systeem faalt en welke factoren daaraan bijdragen. In ons nieuwe project gaan we ons helemaal richten op het automatisch achterhalen van faaloorzaken.’ ■
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:05
MAINTENANCE EN LANGETERMIJNASSETPLANNING 15
FOTO: NS
Bijzonder aan het model van de TU Twente is dat je het rekening kan laten houden met veranderende condities, bijvoorbeeld het verzakken van de ondergrond, die faalmechanismen zoals het breken van bouten kunnen beïnvloeden.
‘Meer inzicht in de prestatie van ons systeem’ Prorail heeft al gebruik gemaakt van het nieuwe rekenmodel van de TU Twente. ‘Het heeft ons veel inzicht gegeven in de prijs en prestatie van ons systeem en geeft ons de mogelijkheid om de juiste keuzes te maken’, zegt instandhoudingsspecialist Martijn van Noort van Prorail. Met behulp van het rekenmodel heeft Prorail bijvoorbeeld gekeken of de extra kosten van het doen van meer onderhoud opwegen tegen de reductie van het aantal storingen. ‘We kunnen ook analyseren wat het effect is als er meer onderhoud wordt gedaan’, zegt Van Noort. Het rekenmodel is ook losgelaten op een nieuw type component dat Prorail heeft ontwikkeld. ‘Per faalmechanisme is gekeken wat kan worden verwacht van het nieuwe component. Zo is onderzocht of we beter zes bouten in plaats van vier konden gebruiken en dat werd bevestigd. Vervolgens konden we bij dat nieuwe component uitrekenen hoeveel storingen minder we verwachten.’
Bijzonder aan het model van de TU Twente is volgens Van Noort dat je het rekening kan laten houden met veranderende condities, bijvoorbeeld het verzakken van de ondergrond, die faalmechanismen zoals het breken van bouten kunnen beïnvloeden. Hierdoor kan gericht worden gezocht naar waar het probleem het beste kan worden aangepakt: bij de ondergrond of bij de bouten. Van Noort: ‘We zien heel erg de toegevoegde waarde in het ontwikkelen van dit soort modellen en om hier nog betere input voor te krijgen hebben we een promovendus via de TU Twente aangenomen. Hij gaat zich bezig houden met big data analyse om de input voor het rekenmodel te verbeteren.’
05
iMaintain 17
IMA05 I Thema.indd 15
24-05-17 09:05
Verkoop stoom- en warmwaterketels
Eco Steam Trading & Consultancy bv
www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com
HET OUDE MAGAZIJN | AMERSFOORT | 4 OKTOBER 2017 [SA VE
TH
ED ATE ]
EXPERIENCE www.imaintain.info/prestatie Prestatiemanagement halve pagina.indd 1
IMA05 Advertenties.indd 16
13-04-17 09:37
24-05-17 08:55
WHAT’S NEXT 17
Langs de N470 in Pijnacker-Nootdorp verrijst een geluidsscherm met geïntegreerde zonnecellen dat op jaarbasis 30 megawattuur gaat opwekken. Dat is voldoende om tien huishoudens van stroom te voorzien.
Geluidsscherm met geïntegreerde zonnecellen langs N470
FOTO: BAM
Na de zomer worden langs de N470 in Pijnacker-Zuid de laatste woningen opgeleverd van de nieuwe wijk Keijzershof. Met het oog op optimaal wooncomfort wordt het innovatieve duurzame scherm gebouwd. Volgens tendermanager Richard Veenstra van BAM is het scherm een unicum in de markt. ‘Geluidsschermen met zonnepanelen bestaan al langer, maar wij gaan zonnecellen in het glas integreren. In gevels en daken van gebouwen gebeurt dit al, maar bij geluidsschermen is het nooit eerder gedaan in Nederland.’ Het geluidsscherm is goed te onderhouden en weers- en vandalismebestendig. Om de zonnecellen te beschermen tegen opspringende steentjes van langsrijdende auto’s is extra dik glas gebruikt van 8 millimeter aan de voor- en achterzijde van de zonnecellen. Hoewel zonnecellen niet transparant zijn, is er toch een oplossing gevonden die een doorkijk biedt naar het achterliggende landschap.
VRACHTWAGEN DIE RIJDT OP WATERSTOF
FOTO: TOYOTA
Toyota heeft de Project Portal gebouwd: een waterstofvrachtwagen voorzien van twee aandrijflijnen van de Toyota waterstofauto Mirai. Hij gaat rijden in de haven van Los Angeles. Een truck op waterstof heeft veel potentie, vooral omdat er geen tijd nodig is
om urenlang te laden, zoals bij een elektrische aandrijflijn. Het tanken van waterstof kan gewoon ‘bij de pomp’ en duurt slechts enkele minuten. Een ander voordeel: de efficiency van brandstofceltechnologie is bij zwaar transport ongeveer drie keer hoger dan bij een personenauto. Behalve het milieuvoordeel betekent dat ook een financiële stimulans voor transportbedrijven, omdat de kostprijs lager zal uitpakken dan bij trucks op fossiele brandstoffen. De twee brandstofcellen en elektromotoren leveren samen 492 kW (670 pk) en bijna 1.800 Nm trekkracht. Om voldoende trekkracht te genereren is een batterij van 12 kWh geïnstalleerd, die bij afremmen wordt bijgeladen. Project Portal heeft een laadcapaciteit van 36.287 kilogram en kan tot 320 kilometer rijden, onder normale droge omstandigheden. De groene truck is onderdeel van een studie naar het potentieel van waterstoftechnologie in zwaar transporttoepassingen. De studie begint deze zomer en draagt bij aan het Ports’ Clean Air Action Plan, dat zich sinds 2005 sterk maakt voor het reduceren van emissies in de omgeving van Los Angeles.
05
iMaintain 17
IMA05 G WhatsNext.indd 17
24-05-17 09:03
Scaffolding
Insulation
ENSURING SAFETY, QUALITY AND EXCELLENCE
Painting ■
Automation Civil and jacking ■ Electrical and Instrumentation ■ Engineering ■ Panelbuilding ■
Welding & Piping
Logistics & Production
■
Piping and mechanical Protective coating ■ Tank maintenance and construction ■
OUR OFFICE LOCATIONS
The Netherlands, Belgium, France, Oman, Singapore, USA VERWATER GROUP BV
www.grupacon.com
+31 (0)10 416 54 77 sales@verwater.com www.verwater.com
Organised by EASYFAIRS
VA KBEURS
Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten
Gelijktijdig met:
SAVE THE DATE
www.easyfairs.com/pumps-nl PV17_185x132_Adv_iMaintn.indd 1
IMA05 Advertenties.indd 18
19/05/17 09:32
24-05-17 08:55
WHAT’S NEXT 19
STARTKAPITAAL VOOR ONTWIKKELING AUTONOOM DRONE-NETWERK De Delftse start-up AeroVinci ontvangt een investering van 300.000 euro van investeringsfonds UNIIQ en Delft Enterprises. Dankzij deze kapitaalinjectie kan AeroVinci verder gaan met de ontwikkeling van een volledig autonoom dronenetwerk. Daarnaast stelt de investering het bedrijf onder meer in staat om de technologie te onderwerpen aan een uitgebreid testprogramma. AeroVinci is een spin-off van de TU Delft en werkt aan de ontwikkeling van
de zogeheten ‘DroneDock’-technologie. Met deze technologie kunnen drones volledig autonoom opstijgen en landen, data verwerken, opladen en andere specialistische handelingen verrichten. Waar tot voor kort nog een dronepiloot nodig was, kan er met deze vernieuwde technologie worden gevlogen zonder bestuurder. Landbouw is een van de belangrijkste markten waar deze technologie wordt toegepast. Denk bijvoorbeeld aan boe-
ren die hun land laten inspecteren vanuit de lucht en automatisch advies krijgen over een gerichte inzet van irrigatie, bemesting en pesticiden. Dit zorgt voor een hogere opbrengst per hectare en lagere kosten. Jochem Wieringa van AeroVinci: ‘Wij zijn erg blij met deze financiering. Het geeft aan dat onze visie om grootschalige inzet van drones betaalbaar te maken dankzij volledige autonomie, wordt onderschreven door investeerders.’
LANTAARNPALEN VOLGEHANGEN MET SENSOREN
Door lantaarnpalen uit te rusten met sensoren en apparatuur (Smart City Hubs) kan de luchtkwaliteit worden gemeten, geluidsoverlast en verkeersdrukte.
Lantaarnpalen gaan een belangrijke rol spelen bij het verzamelen van allerlei data. Ze vormen namelijk een goede basis voor smart city technologie, omdat ze elektriciteit hebben, een drager op hoogte en ze staan overal. Door lantaarnpalen uit te rusten met sensoren en apparatuur (Smart City Hubs) kan de luchtkwaliteit worden gemeten, geluidsoverlast en verkeersdrukte. Ook is het mogelijk om verlichting op afstand te beheren en vrije parkeerplaatsen te signaleren. De sensordata worden via een dataplatform omgezet naar informatie en aan partijen geleverd die hun diensten aan inwoners of andere belanghebbenden willen leveren. Hierdoor wordt bijgedragen aan een beter milieu, een mooie leefomgeving en bovenal een veilige en gezonde stad. Eneco gaat met haar partners Sustainder, Huawei, Bouwfonds en Luminext de eerste Smart City Hubs testen in The Green Village.
05
iMaintain 17
IMA05 G WhatsNext.indd 19
24-05-17 09:03
20 VEILIGHEID
Wie wint de VOMI Safety eXperience Award?
Laura van der Linde
Shell Nederland Chemie Moerdijk: ‘Vertrouwen in elkaars expertise’ Als het gaat om veiligheid op de site van Shell Moerdijk dan is gelijkwaardigheid het sleutelwoord. Site manager Paul Buijsingh vertelt dat twee jaar geleden heel bewust is gekozen voor deze aanpak: ‘Je krijgt een beter resultaat in output en in veiligheid als je samenwerkt op basis van gelijkwaardigheid. Dit betekent onder andere dat de expertise van de aannemers serieus wordt genomen en dat er naar elkaar wordt geluisterd.’ Op de site van Shell Moerdijk worden basischemicaliën geproduceerd. Onder andere etheen, propeen, butadieen, propeenoxide en styreenmonomeer. Buijsingh vertelt zijn verhaal terwijl honderd meter verder mannen en vrouwen van zowel Shell als diverse aanneembedrijven druk
bezig zijn met de turnaround van de etheenoxide-fabriek. ‘Honderden mensen zijn nu bezig met groot onderhoud van onze EO-fabriek. Vanuit Shell wordt deze turnaround goed voorbereid en vervolgens zijn het vooral de aannemers die de werkzaamheden uitvoeren. Installaties open maken, schoonmaken en indien nodig repareren of vervangen.’ De dag ervoor was sprake van een nearmiss. ‘Eén van de aannemers heeft een voorwerp van enkele meters hoogte laten vallen. We vonden dit dermate serieus dat we vandaag een Safety Stand Still hebben gehouden. We hebben even een moment van bezinning ingebouwd.’ Dat dit gebeurt, wordt alleen maar gewaardeerd door de aannemers, zo blijkt als Buijsingh hierover in gesprek raakt met een medewerker van Bilfinger. ‘Een goede
FOTO'S: SHELL, EXXONMOBIL EN NAM
Wie wordt 8 juni, tijdens Deltavisie 2017, uitgeroepen tot winnaar van de VOMI Safety Xperience Award? Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben. De genomineerden zijn: Shell Moerdijk, ExxonMobil en de Nederlandse Aardolie Maatschappij, asset Groningen. Namens deze bedrijven vertellen respectievelijk Paul Buijsingh, Raymond van der Horst en Carl Schmitz hoe zij op de site een veilige werkomgeving creëren om ervoor te zorgen dat eigen medewerkers en aannemers iedere dag gezond en wel huiswaarts keren.
Shell Nederland Chemie Moerdijk
05 17 iMaintain
IMA05 M Vomi-award.indd 20
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:09
VEILIGHEID 21
ExxonMobil Rotterdam Chemical Plant
zaak dat hier met een Safety Stand Still aandacht aan wordt besteed. Voor hetzelfde geld was het wel uitgelopen op een serieus ongeluk en dan ben je verder van huis.’ Spontaan vertelt de aannemer dat hij het ook zeer waardeert dat alles hier bespreekbaar is en dat iedereen aanspreekbaar is. ‘Dat is bij andere bedrijven nog wel eens anders.’ Het borgen van de veiligheid voor al die mensen die werkzaam zijn op de site van Shell Moerdijk is absoluut een uitdaging, erkent Buijsingh. De introductie van de Contractor Shell Board, waarin Shellen contractorcollega’s in clusters nauw samenwerken, heeft veel betekend voor de verbetering in persoonlijke veiligheid en procesveiligheid. ‘Het belangrijkste uitgangspunt van de CSB is gelijkwaardigheid. Dit komt tot uitdrukking in wederzijds vertrouwen en vakmanschap; we accepteren elkaars expertise volledig en durven hierop te leunen. Daarnaast gaat het om luisteren naar elkaar en het creëren van een werksituatie waarin mensen elkaar durven aan te spreken. Van Shell naar aannemer, maar ook vice versa. En natuurlijk is het belangrijk dat iedereen zich houdt aan de geldende regels en de afspraken die je met elkaar maakt.’ Het pad dat Shell Moerdijk is ingeslagen
komt op vele manieren tot uiting. Naast de Contractor Shell Board ontwikkelde het bedrijf samen met contractors ook het Shell Safety Center waar mensen worden opgeleid op het gebied van veiligheid. Er worden veiligheids- en kwaliteitsrondes gelopen en ook dit gebeurt gezamenlijk. ‘Gelijkwaardigheid en samenwerken gaan hand in hand. Het is een reis die we samen zijn gestart met het doel om veiligheid naar een hoger niveau te brengen. En daar ben ik, weliswaar gepast, best trots op.’
ExxonMobil Rotterdam Chemical Plant: ‘Het doel: Nobody gets Hurt’ ExxonMobil is voor de derde keer op rij genomineerd voor de VOMI Safety eXperience Award en volgens site manager Raymond van der Horst geeft dat aan dat aannemers waarderen hoe ExxonMobil omgaat met veiligheid. ‘We zien hen als partner in onze bedrijven en we delen met elkaar het streven ‘Nobody gets Hurt’. We zorgen voor elkaar.’ De verdeling eigen mensen versus aannemers op de sites verschilt. ‘We zijn nu bezig met een vrij grote investering en dan hebben we al snel honderd man extra rondlopen. Tijdens groot onderhoud hebben we misschien wel meer aanne-
mers dan eigen mensen rondlopen. We hebben elkaar nodig.’ Het credo is dan ook ‘we doen het samen’ en dit is voor alle werkzaamheden het belangrijkste uitgangspunt. Volgens Van der Horst begint het verbeteren van de veiligheid met erin geloven dat elk incident te voorkomen is. ‘Het gaat hier over gedrag. Durven we elkaar aan te spreken? Durf je op de stopknop te drukken? Heb je de risico’s in beeld en neem je de tijd die nodig is om het risico op een incident volledig te elimineren? Op deze vragen moeten alle mensen volmondig ‘ja’ kunnen antwoorden.’ Dat betekent soms dat de klus net wat langer duurt dan gepland, maar dat is dan prima. ‘We krijgen de job af, hoe dan ook. Vertraging vanuit veiligheidsperspectief kan ik uitleggen. Een incident valt niet uit te leggen.’ ExxonMobil werkt met een methode die is ontwikkeld door Dr. Jim Bennett; het Loss Prevention System. ‘Toen we hiermee startten was het eerste gevoel ‘ach, weer een systeem’ en er werd zuchtend aan begonnen. Maar inmiddels ziet iedereen dat het werkt’, vertelt Van der Horst vol enthousiasme. ‘Ik zie hoe mensen op een andere manier, een veiligere manier, hun werk uitvoeren en ik word daar erg vrolijk van.’ Basis van dit systeem is een eenvoudig
05
iMaintain 17
IMA05 M Vomi-award.indd 21
24-05-17 09:09
Gebruiksvriendelijke & flexibele maintenance management software
Met de Ultimo software brengt u meer structuur aan in uw onderhoudswerkzaamheden, werkt u efficiĂŤnter en creĂŤert u ruimte om te besparen. Bovendien toont u met de inzet van de software eenvoudiger aan dat u aan belangrijke wet- en regelgeving voldoet. Heldere dashboards en rapporten verschaffen u en uw stakeholders meer inzicht in de prestaties.
27072016_Ultimo_adv_210x297_3mm_01.indd 1 IMA05 Advertenties.indd 22
MET ULTIMO IS MEER MOGELIJK: + Een uitgebreide HSE-suite voor ondersteuning op het gebied van Health, Safety & Environment. + Mobiel werken met de app Ultimo Go. + Standaard software, die eenvoudig op maat kan worden gesneden. + Een vrij instelbare, persoonlijke startpagina met ruimte voor grafieken, dashboards en andere overzichten. + Diverse standaard interfaces, bijv. met ERP-systemen. + Starten met Ultimo Lite, een eenvoudig, maar toch compleet systeem voor de kleine TD of als instapmodel.
29/07/16 11:46 24-05-17 08:55
VEILIGHEID 23
Nederlandse Aardolie Maatschappij, Asset Groningen
stoplichtmodel. Bij stap 1 – het stoplicht staat op rood – moet je nadenken over de risico’s. Niet beginnen voor je deze in beeld hebt. Vervolgens vraag je jezelf af wat je kunt doen om risico’s te voorkomen en uiteindelijk ga je hiernaar handelen – stoplicht op groen. ‘Is de ladder op drie punten gezekerd? Zitten al je tools vast aan een lanyard? Het is een manier van denken die je ook meeneemt naar huis. Hoe steek je de straat over? Ga je voor de makkelijke, snelle weg of loop je tien meter verder naar het zebrapad?’ Aandacht voor veiligheid is er doorlopend. Nieuwe mensen worden hierin meegenomen. ‘Je moet continu verifiëren, motiveren, trainen. Goed gedrag wordt beloond en natuurlijk geven we zelf het goede voorbeeld. Zo dragen we uit dat we erin geloven dat elk incident te voorkomen is en jawel, daarmee voorkomen we incidenten.’
Nederlandse Aardolie Maatschappij, Asset Groningen: ‘Veiligheid is hier geen poster aan de muur’ Het onderhoud voor de Asset Groningen, dat het Groninger gasveld opereert, wordt uitgevoerd door een consortium. Het GLTPlus consortium is voortgekomen uit het
Groningen Long Term Project (GLT) dat in 1997 is opgericht voor het renovatieproject Groningen. Al het onderhoud, modificaties en incidentele projecten worden uitbesteed aan het consortium. ‘Als je al zo lang met elkaar samen werkt, weet je wat je aan elkaar hebt’, vertelt operations manager Carl Schmitz. Door deze lange termijn samenwerking is een prima relatie opgebouwd. ‘Zodra de aannemers hier het hek binnen lopen, zijn ze onderdeel van het team Groningen. De kleur van de overall is niet belangrijk.’ Die gelijkheid is volgens Schmitz essentieel om de veiligheid te kunnen waarborgen. ‘Het gaat om vertrouwen, openheid en eerlijkheid. Wanneer je elkaars gelijke bent, durf je elkaar over en weer aan te spreken als het gaat om veiligheid.’ Vanuit de Nederlandse Aardolie Maatschappij wordt er alles aan gedaan om uit te dragen dat veiligheid zeer serieus wordt genomen. ‘Maandelijks is er een veiligheidsoverleg waar iedereen die binnen het hek is, verplicht aan moet deelnemen. Onder de noemer ‘Let’s talk safety’ worden lunchsessies gehouden waarbij NAM’ers en contractors vanuit alle lagen met elkaar aan tafel zitten. Verder zijn er LMRA afspraken en Toolbox meetings.’
Communicatie gaat op de Asset Groningen twee kanten op. ‘We luisteren naar elkaar. Als je er niet op deze manier mee om gaat, dan is het credo ‘veilig werken’ slechts een poster aan de muur en gaat het nooit werken.’ De truc is volgens Schmitz dus echt ‘practice what you preach’. ‘Wij geven het goede voorbeeld en als we zeggen dat we een contractor alle ruimte geven om zijn mond open te doen, dan doen we dat ook. Iemand die durft te melden dat er iets fout is gegaan, krijgt een schouderklopje en geen reprimande.’ Dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij is genomineerd vindt Schmitz een grote eer. ‘We hebben nu al gewonnen. Dat we zijn genomineerd is een erkenning dat we het goed doen.’ Wat Schmitz terugkrijgt van de aannemers is dat ze zich serieus genomen voelen en dat ze merken dat er voor ze wordt gezorgd. ‘Er wordt wel gezegd: ‘Jullie luisteren ook echt’ en daar begint het mee. Open staan voor elkaar, naar elkaar luisteren. Dat geeft het vertrouwen dat we op de Asset Groningen voor elkaar zorgen. We zijn allemaal lid van hetzelfde team en we willen allemaal aan het eind van de dag gezond en wel weer thuiskomen.’ ■
05
iMaintain 17
IMA05 M Vomi-award.indd 23
24-05-17 09:09
24 INNOVATIE
Ocean Cleanup haalt bijna 20 miljoen op Duurzame productie mierenzuur opgeschaald
Ocean Clean up, het project van de Nederlander Boyan Slat, heeft bijna 20 miljoen euro opgehaald. Met het geld kan Slat experimenteren met zijn innovatieve techniek om plastic uit oceanen op te ruimen. Donaties komen onder andere van het filantropenechtpaar Marc en Lynne Benioff, chemieconcern DSM,de Julius Baer Foundation en Silicon Valley-ondernemer Peter Thiel. Ocean Cleanup wil met drijvende buizen van honderd kilometer lang plastic uit de oceanen opvangen. Door de oceaanstromen komt het plastic tussen de buizen terecht. De opruimtijd is volgens Ocean Cleanup hiermee jaren in plaats van millennia. Slat: ‘Onze missie is om de wereldse oceanen van plastic te ontdoen en deze steun is een belangrijke stap voorwaarts om dit doel te bereiken. Dankzij de royale steun van deze financiers, is de dag dat we die eerste partij plastic naar de kust terug zullen halen, nu in zicht.’
In een consortium van Shared Innovation Program VoltaChem werken zes partners de komende twee jaar aan een project waarin CO2 met duurzaam opgewekte elektriciteit op grote schaal wordt omgezet in mierenzuur. Dit kan worden ingezet als brandstof, als conserveringsmiddel in diervoeding, voor energieopslag en als chemische bouwsteen. Het resultaat: lagere productiekosten, een lagere CO2-uitstoot en een bijdrage aan het duurzame energiesysteem van de toekomst. Tot op heden wordt mierenzuur – zo genoemd omdat mieren en andere insecten het kunnen produceren – vrijwel uitsluitend geproduceerd uit fossiele grondstoffen. Eind 2017 wordt er een elektrochemische reactor opgeleverd die op kleine schaal continu mierenzuur kan produceren met gebruik van fluctuerende hoeveelheden zonne- en windenergie. Op basis van deze resultaten wil VoltaChem vervolgens in 2018 aantonen dat het proces ook op industriële schaal kan worden toegepast.
Innovatieve composiet tankcontainer
DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR
Robot neemt gevaarlijk werk over Van de Velde pipe inspections & solutions heeft een robot ontworpen voor het reinigen en inspecteren van besloten ruimtes, waarbij vervuiling, besmetting en explosie een potentieel risico vormen. De robot wordt via een ramp of takel in het mangat gelaten, waardoor de operators op een veilige afstand blijven van de risicozone. De “No Men Entry Cleaning Robot” (NME) is een hydraulisch gestuurde robot uit roestvrijstaal. Hij is er in twee formaten: een kleine met doorsnede vanaf 350 millimeter en een grote met doorsnede vanaf 500 millimeter. Beide zijn in testfase en worden binnenkort voor het eerst ingezet. De robot is voorzien van hogedruk reinigingskoppen (200-2.500 bar) en is uitgerust met ATEX-camera’s en meetapparatuur. Hij staat in verbinding met een HD vacuüm reinigingswagen om het opgezogen materiaal op te vangen. Vanuit de besturingsunit heeft de operator totale controle en wordt de atmosfeer continu gemonitord.
FOTO: VAN DE VELDE
Een consortium wil energie uit industriële restwarmte halen. Het Ministerie van Economische Zaken stelt met Topsector Energiesubsidie in totaal 1,5 miljoen euro beschikbaar voor het project Radiation Heat to Power and Steam (WRAPS). Het consortium wil restwarmte van hoge temperatuur (700-1200 graden Celsius) benutten, die vrijkomt bij de productie van onder andere staal, metaal en glas. Het demonstratieproject bestaat uit een installatie, die in totaal 1 megawatt aan stroom en stoom terugwint uit ongeveer 2 megawatt aan restwarmte. Het project loopt van midden 2017 tot eind 2019. De innovatieve techniek wordt bij staalproducent Tata Steel in IJmuiden getest.
FOTO: FLAXFIELD
Energie uit restwarmte
Flaxfield Tank Container Solutions heeft in samenwerking met Composiet Production Technology een tankcontainer ontwikkeld die is gemaakt van composiet. Door gebruik te maken van composiet voor de tank is de tank plus frame 25 tot 40 procent lichter dan conventionele roestvrijstalen tankcontainers. Een zogenoemde Tankwell-tank van 31.000 liter weegt ongeveer 2.250 kilo, terwijl een roestvrijstalen tankcontainer met dezelfde inhoud al gauw 3.500 kilo weegt. Bijkomend voordeel is dat composiet minder geleidt dan roestvrijstaal. Daardoor koelt het te vervoeren product minder snel af en kan een eventuele opwarmtijd worden verkort. Beide eigenschappen hebben een positief effect op de transportkosten en dragen tegelijkertijd bij aan een vermindering van CO2uitstoot. De tank wordt tijdens het productieproces uit één geheel gebouwd, waardoor deze aan de binnen- en buitenzijde naadloos is. Het schoonmaken van de tank is daardoor ook makkelijker. Het frame wordt van metaal gemaakt en er worden roestvrijstalen mangaten en appendages gemonteerd. De tankcontainers hebben verschillende tests ondergaan en zijn ADR/RID/ CSC/IMO-4 gecertificeerd. Het composiet biedt resistentie aan een zeer uitgebreide lijst van chemische producten.
05 17 iMaintain
IMA05 Q iTanks.indd 24
24-05-17 09:15
INNOVATIE 25
FOTO: PHILIPS
Innovatieve geluidloze heitechniek beschermt zeedieren Innovators Ben Arntz en Nick Noordam van GBM Works in Den Haag hebben een methode ontwikkeld voor het geluidloos plaatsen van monopiles in de zeebodem. Hiermee wonnen ze een Philips Innovation Award. Hun vinding kan flink kosten besparen bij het plaatsen van funderingen in water. Het geluidsniveau van heien kan schadelijk zijn voor dieren. In sommige landen zoals Duitsland geldt strikte wetgeving. De geluidsterkte mag de 160 decibel niet overstijgen. Voor de geluidreductie bij het plaatsen van monopiles wordt daarom vaak gebruikgemaakt van een bubbelscherm, een geperforeerde buis die met behulp van een extra schip rondom de heipaal wordt gelegd, waarna met perslucht een scherm van bubbels wordt gecreëerd. Deze bubbels breken deels de trillingen waardoor het geluid verzwakt. Dit kost veel geld. Het idee van GBM Works is om ervoor te zorgen dat een monopile nagenoeg geluidloos de zeebodem ingaat. In plaats van gebruik te maken van een hamer willen de innovators liquefactie toepassen, dit is in de geologie het verschijnsel waarbij de grond zijn samenhang en sterkte verliest. De grond wordt als het ware tijdelijk vloeibaar en de fundering kan erin zakken. De laatste hand wordt nu gelegd aan de technische tekeningen voor het eerste prototype. In juni en juli worden de eerste testen gedaan.
Studenten van de Technische Universiteit Eindhoven hebben een auto gemaakt van biocomposiet. De auto ‘Lina’ is door het studententeam TU/ecomotive ontworpen en gebouwd. Bijzonder aan de auto is dat het chassis, carrosserie en het interieur van de auto volledig zijn vervaardigd uit natuurlijke materialen. Het team wil laten zien dat de auto niet alleen zuinig is, maar ook is geproduceerd met oog op duurzaamheid. De superzuinige stadsauto is dankzij haar lage gewicht van zo’n 300 kilogram extreem efficiënt. De auto wordt RDW-gekeurd en is geschikt voor vier personen. TU/ecomotive maakt voor hun chassis gebruik van een samenstelling van een bio-composiet en een bio-plastic. Het bio-plastic, ook wel PLA, wordt in honingraatstructuur toegepast als kernmateriaal en is volledig vervaardigd uit suikerbieten. Daaromheen zijn bio-composiet platen geplaatst. Dit bio-composiet is gemaakt op basis van vlas, een plant die ook in Nederland verbouwd wordt. Het bio-composiet is qua sterkte/gewicht ratio vergelijkbaar met het bekende glasvezel maar dan op duurzame wijze vervaardigd. Ook de carrosserie is op basis van vlas. Het team van de TU/e was te zien tijdens de Shell Ecomarathon in London van 25 tot en met 28 mei. Daarna gaat het team een tour maken door Nederland.
FOTO: TU/E
Studenten TU Eindhoven presenteren ’s werelds eerste auto van biocomposiet
FOTO: RAMLAB
RAMLAB ontwikkelt eerste 3D-geprinte scheepspropeller Het 3D printing fieldlab RAMLAB werkt aan ’s werelds eerste 3D-geprinte scheepspropeller. De verwachting is dat de eerste propeller in de zomer van 2017 wordt geprint en getest op een schip van Damen. ‘Het is ons doel om meer effectieve, kostenefficiënte en milieuvriendelijke schepen te bouwen’, zegt Damen’s principle research engineer Don Hoogendoorn. De 1300 mm diameter propeller weegt ongeveer 180 kilo. RAMLAB richt zich op de havengerelateerde industrie. Het fieldlab gebruikt 3D-metaalprinters voor het ontwikkelen van kennis op het gebied van metaal printen, 3D-ontwerpen en certificering. Het is een werkplaats op RDM Rotterdam waar partners samenwerken aan een toekomst waarin onderdelen ‘on demand’ kunnen worden geprint.
DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR
05
iMaintain 17
IMA05 Q iTanks.indd 25
24-05-17 09:15
Het iMaintain platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond onderhoud en asset management. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het vakblad iMaintain, met de website www.imaintain.info, met drie rondetafelmeetings per jaar, diverse bijeenkomsten en met een jaarcongres bereikt het iMaintain platform haar doelgroep.
Partnernieuws Bijzonder testweekend op het metronet Het weekend van 13 en 14 mei stond in het teken van testen van het nieuwe treinbeveiligingssysteem van Alstom op het station en opstelterrein Isolatorweg. Zij testten het nieuwe beveiligingssysteem en reden met een metro op lage snelheid over alle stukken van het spoor. Het hele metronet moet op deze manier worden getest, waarbij de wissels bij de opstelterreinen een extra uitdaging vormen. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of de locaties van de in het spoor aangebrachte bakens en de positie van de stopborden die buiten geplaatst zijn, overeen komen met wat er in de database staat. De beste manier om te testen of de locaties waar ze geïnstalleerd zijn kloppen, is door er met een metro precies op te staan. Een echt precisiewerkje voor de bestuurder. Daarnaast wordt het nieuwe draadloze netwerk voor de communicatie tussen de metro en verkeersleiding uitgebreid gecontroleerd. Eerste nieuwe Sprinter verlaat Spaanse fabriek In 2018 komen de eerste nieuwe Sprinters van treinfabrikant CAF op het spoor in Nederland. Een volgende belangrijke stap naar dit moment is gezet: de eerste Sprinter heeft de fabriekshal in Spanje verlaten. Deze trein is nu in Velim in Tsjechië voor de circuittest. Een volgende trein gaat naar Wenen voor de klimaattest. Hierna komen de treinen naar Nederland voor een uitgebreid test- en toelatingsprogramma. Treinbouwer CAF maakt in totaal 118 sprinters voor NS. NS investeert in totaal 2,5 miljard euro in nieuwe en gemoderniseerde treinen. BASF participeert in circulaire economie-initiatieven Ellen MacArthur Foundation BASF wordt actief lid in twee programma’s van de Ellen MacArthur Foundation, het internationale platform voor circulaire economie-projecten. Deze stichting bouwt samen met bedrijven, overheden en universiteiten aan de overgang van een lineaire naar een meer circulaire economie. Dit kan aanzienlijke veranderingen in bedrijfsmodellen opleveren en toegevoegde waarde opleveren voor industrieën en de samenleving. BASF neemt deel aan het ‘Circular Economy 100’ programma en het ‘New Plastics Economy’ initiatief dat stakeholders bij elkaar brengt om de toekomst van plastic opnieuw vorm te geven.
Partners van het iMaintain platform
Bekijk alle partnerfilmpjes op www.imaintain.info/partners-leden/
Contentpartners Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie
Leden van het iMaintain platform
Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het iMaintain platform, kijk dan op www.imaintain.info of neem contact op met Janet Robben: Janet@industrielinqs.nl – 020 3122 085
IMA05 P Platform.indd 26
24-05-17 09:12
‘Expertquotes’ ‘Uit het onderzoek dat wij samen met PwC hebben geïnitieerd, blijkt dat de industrie de kracht van big data-analyse nog moet gaan ontdekken. Het onderzoek is uitgevoerd bij 300 industriële bedrijven in Nederland, Duitsland en België. Opvallend was dat op dit moment nog maar een handvol bedrijven gebruikmaakt van de techniek en de bijbehorende mogelijkheden maar zeker de helft wel plannen heeft om het te gaan toepassen.’ Mark Haarman, Mainnovation, over het rapport over predictive maintenance dat ze 20 juni presenteren.
‘Het valt me telkens weer op hoeveel bedrijven, met name in de procesindustrie, nog steeds in 2D werken. Het werken in drie dimensies in combinatie met virtual reality kan zoveel meer inzicht opleveren. Dan zijn ze in de gezondheidszorg toch verder. Een vriend van mij is chirurg en die bereidt een operatie nauwkeurig voor door deze droog te oefenen in 3D. Juist in de industrie en infrastructuur is zoveel mogelijk. En denk ook aan 4D; dat je de toestand van installaties door de tijd heen kunt simuleren. Dat biedt geweldige mogelijkheden.’ Henk Akkermans, WCM, over het gebruik van nieuwe technologieën in het hoofdinterview van deze editie.
Het expertpanel van het iMaintain platform bestaat uit: Henk Akkermans Hoogleraar Supply Chain Management, Universiteit Tilburg
Mark Haarman
Managing director, Mainnovation
Theo Knijff
Operational manager, Ki<|MPi
Hans Hennekam
Manager IA Service Europe, Yokogawa
Cor van de Linde
Roelf Venhuizen
Maintenance Manager of the Year 2012
Voormalig CEO NAM en voorzitter Profion
Directeur innovatieplatform iTanks
Bestuurslid, Veiligheid Voorop,
Jac de Boer
Rob de Heus
Henk van der Meer
Ron Wever
Annemarie Burgemeester
Geert-Jan van Houtum
Taco Mets
Johan Wolt
Leo van Dongen
Ton Huibers
Mark Oosterveer
Professor Maintenance Engineering, Universiteit Twente
Maintenance Manager of the Year 2013
Senior consultant Asset Management & Maintenance, Tebodin
Principal consultant Asset Management, Dimensys
Directeur NS Techniek
Champion World Class Maintenance, Sitech Services
Professor Reliability, Quality en Maintenance, TU Eindhoven
Supervisor, Humaintain
Teamleider Events, BP Raffinaderij Rotterdam
Technical director, Van Meeuwen Industries
Giel Jurgens
Hans Peters
Michel Grijpink
Nico van Kessel
Ruud Schenk
Learning & Development consultant, Hogeschool Utrecht
Asset owner, Havenbedrijf Rotterdam
Principal consultant Asset Management, Tata Steel
Asset manager, Schiphol Group
Maintenance manager, AkzoNobel lndustrial Chemicals MCA Delfzijl Maintenance Manager of the Year 2014
Productmanager SAM, Malmberg
Ivo van der Gaag
Technical manager, VTTI
IMA05 P Platform.indd 27
Maintenance manager, Koninklijke Vezet Maintenance Manager of the Year 2016
Wetenschappelijk directeur WCM Erik Bijlsma Asset owner, Gemeente Amsterdam
Peter Schokker
Teammanager, Drinkwaterbedrijf Dunea Maintenance Manager of the Year 2015 Algemeen directeur, ENGIE West Industrie
24-05-17 09:12
PHILIPS CONSUMER LIFESTYLE | DRACHTEN | 16 JUNI 2017 [ Sch
rijf
u nu
in]
TPM: FOCUS OP BESPARINGEN BINNEN DE HELE KETEN Op vrijdag 16 juni bent u van harte welkom om met ons mee te gaan naar Philips in Drachten waar scheerapparaten worden gemaakt. Maintenance Manager of the Year Binne Visser laat zien hoe hij TPM heeft ingezet om van het bedrijf één grote verbetermachine te maken. Tijdens deze Masters of Industry krijgt u een kijkje in de keuken - of liever gezegd de badkamer - van Philips Consumer Lifestyle in Drachten, één van de grootste productie- en ontwikkellocaties voor consumentenproducten in Nederland. Het verhaal van Visser gaat over scheerapparaten, TPM en Lean, big data, hoge nauwkeurigheid in productieprocessen, robotisering, verantwoordelijkheid nemen en openheid. Het is aan u om dit verhaal te vertalen naar uw eigen situatie. Meer informatie over deze bijeenkomst kunt u vinden op www.mastersofindustry.nl Initiatiefnemer:
Programma 10.30 uur
Ontvangst
11.00 uur
Start bijeenkomst met welkomstwoord door Laura van der Linde (iMaintain) Presentatie Binne Visser (Philips)
12.00 uur
Netwerklunch
12.45 uur
Rondleiding door de fabriekshallen
14.15 uur
Plenaire afsluiting
14.30 uur
Einde
AANMELDEN Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost €195 excl. BTW. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van al onze platforms en genodigden. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven voor dit event. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met €100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt hier als kortingscode.
www.mastersofindustry.nl Advertentie MoI 16 juni.indd IMA05 Advertenties.indd 28 1
12-05-17 08:57 15:39 24-05-17
PRODUCTEN 29
1
Duurzame labelmaterialen voor maritieme omgevingen
2
Niet-invasieve temperatuurinstrumenten
Labelmaterialen B-595, B-7569 en B-7541P zijn in te zetten voor de identificatie van IMDG-goederen en gevaarlijke chemicaliën met de vereiste CLP-labels. Daarnaast zijn ze geschikt voor het maken van duurzame veiligheids- en evacuatiepictogrammen en leidingmerkers. De labelmaterialen zijn een identificatiemiddel voor bedrijven uit de olie- en gasindustrie, offshore energie, scheepvaart, logistiek en de baggerindustrie. Meer informatie: www.bradycorp.com
De Rosemount 3144P transmitter werkt met X-well Technology. Een belangrijk voordeel van deze technologie is de nauwkeurige meting van de procestemperatuur zonder dat het nodig is om nieuwe elementen in het proces aan te brengen of pijpleidingen te doorboren. Hierdoor is het meetinstrument sneller en gemakkelijker te installeren en is ook het onderhoud op den duur eenvoudiger. X-well Technology biedt voordelen voor uitdagende processen in de olie- en gasindustrie, chemie, raffinaderijen, voedingsmiddelenindustrie, metaalindustrie, mijnbouw en pulp- en papierindustrie. Meer informatie: www.emerson.com
3
Webshop voor industriële robots
4
Testoplossing voor elektrische aandrijving van schepen
RFA heeft onlangs een webshop voor Kawasaki robots opgezet. Hierin worden de eigenschappen, de technische specificaties, de actuele voorraad en de belangrijkste accessoires vermeld. Potentiële klanten kunnen de robots vergelijken door eigenschappen zoals bijvoorbeeld de hanteringscapaciteit en het werkbereik naast elkaar te laten zetten in de webshop. Meer informatie: www.kawasakirobotics.nl
Het eDrive-pakket is een integrale oplossing voor het meten van (elektrisch) vermogen, koppel, toerental en andere parameters in hybride en elektrische aandrijvingen. Het complete systeem wordt direct naast de elektrische motor geplaatst, terwijl de bediening via een optische Ethernet-interface vanaf de PC kan plaatsvinden. De gebruikers kunnen continu meetdata opslaan met een sampling rate tot 2 MS/s. Het systeem beschikt over alle benodigde functionaliteiten van een power analyzer en is dankzij het modulaire concept inzetbaar voor meer complexe aandrijflijnen. Meer informatie: www.hbm.com
5
Pneumatische cilinders
6
Stortkabinet voor veilige verlading en stofvrije werkplek
7
Pneumatisch clinch-gereedschap
De nieuwe lijn pneumatische cilinders ISOLine biedt een ‘fit and forget’-systeem dat de installatie vereenvoudigt, de levensduur verlengt en de onderhoudskosten verlaagt. De serie introduceert het IMI Norgren het Adaptive Cushioning System (ACS) dat automatisch de cilinderdemping aanpast voor veranderende belastingen, dus de dempingsschroef hoeft niet meer handmatig ingesteld te worden. De behoefte aan specialistische kennis komt ook te vervallen en het installatieproces wordt vereenvoudigd. De nieuwe cilinderlijn is tot 20 procent lichter dan de vorige serie. De cilinders hebben een lagere minimale werkdruk en een gereduceerde minimumsnelheid. Het gestroomlijnde ontwerp van ISOLine is beschikbaar in de boringen 32-125 mm en biedt een moderne look. Voor systeemontwerpers bieden extra mogelijkheden voor het monteren van reedschakelaars meer flexibiliteit. Meer informatie: www.imi-precision.com
Het stortkabinet is een ideale oplossing voor een Arbo-veilige verlading en het terugdringen van fijnstof. Daarbij beschermt een stortkabinet niet alleen tegen stofemissies, het verhoogt ook de productiecapaciteit en minimaliseert het productverlies. Zo kunnen zakken handmatig worden geledigd op ergonomische werkhoogte. Bij het inpassen van het stortkabinet wordt altijd rekening gehouden met de ruimte die de operator nodig heeft om zich vrij en veilig te kunnen bewegen. Voor het ledigen van big bags kan een big bag aandockmechanisme worden bevestigd. Bij een zakkenstortkabinet zijn tal van uitbreidingen mogelijk. Zo is deze te combineren met een big bag losstation. Daarnaast kan een zakkenverdichter worden aangesloten voor het comprimeren van lege zakken. Meer informatie: www.van-beek.nl
Deze 100 procent pneumatisch aangedreven handtang is makkelijk verplaatsbaar, heeft een lager stroomverbruik, geeft aanzienlijk minder geluidsoverlast en heeft lagere onderhoudskosten dan een hydraulisch aangedreven model. Het nieuwe ‘plug and play’ drukvoeg-apparaat SC0404IP uit de IP-serie heeft een uitlading van de bekken van 45 mm en is ontwikkeld voor het verbinden van bepaalde type flensen aan kanalen bij luchtbehandelingsinstallaties, alsmede voor uiteenlopende applicaties in de metaalverwerkende industrie, de automotive en de bouw. Deze 5,2 kilogram wegende handtang standaard op een persluchtnetwerk met een werkdruk van 6 bar worden aangesloten. Meer informatie: www.mparts.nl
05
iMaintain 17
IMA05 E Producten.indd 29
24-05-17 09:57
30 MAINTENANCE MANAGER
‘Onderhoud plannen tussen operationele activiteiten door’ Planning en flexibiliteit, het staat lijnrecht tegenover elkaar, maar toch moeten onderhoudsmedewerkers van Gate terminal met beide om kunnen gaan. De LNG-importterminal op de Maasvlakte is 24 uur per dag, 7 dagen per week geopend en een inkomend schip kan niet op werkzaamheden wachten. Claudio Patricio is maintenance manager van het bedrijf en legt uit hoe er met onderhoud wordt omgegaan.
Dagmar Aarts
De productie van aardgas in Europa neemt af, terwijl de vraag toeneemt. Daarom moet gas vanuit andere regio’s worden ingevoerd per pijpleiding en door aanvoer van vloeibaar gas, LNG genaamd. Liquefied natural gas (LNG) wordt gezien als de schoonste fossiele brandstof. Het wordt in een vloeibare vorm vervoerd, omdat het volume dan zeshonderd maal kleiner is dan in de vorm van gas. Zelfs als de extra energie voor het vloeibaar maken en transporteren wordt meegeteld, veroorzaakt het gebruik van aardgas uit LNG de helft minder koolstofemissie dan het gebruik van kolen. Het
heeft veel potentieel voor de transportsector, omdat het een schonere en goedkopere brandstof is. Nederland wil met Gate terminal de gasrotonde van Europa worden, Gate staat dan ook voor ‘Gas access to Europe’. Vanuit verschillende productielocaties van over de hele wereld wordt LNG naar het uiterste puntje van de Maasvlakte gebracht. De terminal bestaat uit drie opslagtanks, drie aanlegsteigers (jetty’s) en een omgeving waar LNG wordt verdampt. Per schip wordt het vloeibare gas naar Gate gebracht, waarna het wordt opgeslagen en per schip of vrachtwagen weer verder wordt gebracht.
Industry 4.0 Gate terminal is redelijk nieuw. Het bedrijf is pas sinds september 2011 operationeel. Toch is maintenance manager Claudio Patricio met zijn team steeds bezig om de installaties nog betrouwbaarder te maken en om verbeteringen door te voeren. ‘In het begin ben je vooral bezig met claims vanuit de oplevering en moet je fouten uit het systeem halen, maar dat ligt allemaal achter ons. De beschikbaarheid van de terminal is nu 99,5 procent en om dat te behouden of zelfs nog hoger te krijgen, moeten er steeds verbeteringen worden doorgevoerd.’
Patricio: ‘Wij zijn de eerste LNG terminal in Nederland. Daardoor zijn wij de experts.’
Claudio Patricio
05 17 iMaintain
IMA05 J Maintenace manager.indd 30
Binnen een jaar start een pilot waarin Gate onderzoekt hoe met big data predictive maintenance kan worden toegepast. ‘Onze installaties zijn nieuw, maar zes jaar geleden was er nog geen Industry
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:06
FOTO’S: GATE TERMINAL EN MIRIAM ROOK
MAINTENANCE MANAGER 31
4.0 of big data. Terwijl nu iedereen er mee bezig is. Het voordeel van onze nieuwe installaties is dat ze wel kunnen worden gebruikt voor Industry 4.0 en het verzamelen van big data. Bij bedrijven met oudere installaties is dat wat ingewikkelder. Op het moment bekijken we nog waar op de terminal we de pilot het beste kunnen doen. Als het werken met big data op die plek goed gaat, kunnen we het uitbreiden naar de rest van ons bedrijf.’
Flexibel Nu wordt er op de terminal vooral preventive maintenance gedaan. Het onderhoudsmanagementsysteem Maximo geeft een melding als er wat moet gebeuren, omdat het onderhoud zo staat ingepland. Patricio wil dat het systeem met behulp van big data straks op precies het juiste moment aangeeft dat een installatie onderhoud nodig heeft. ‘Mijn grootste uitdaging is om de terminal beschikbaar te houden voor schepen en tussendoor onderhoud te doen. Wij zijn
zeven dagen per week, 24 uur per dag geopend. Het is nog nooit gebeurd dat een schip niet kon aanmeren en het LNG niet kon lossen omdat wij met onderhoudswerkzaamheden bezig waren. We passen onze onderhoudsstrategie aan aan de schepen die hier binnenvaren. Onze reparaties en verbeteringen doen we als er geen schepen aan de kade liggen, daarom moeten we heel erg goed plannen en precies weten hoe laat schepen binnenkomen en vertrekken. Het vereist wel een bepaalde ‘mindset’ van onze medewerkers, want als een schip te laat
binnenkomt, moeten we onze werkzaamheden uitstellen. Ze moeten dus flexibel zijn. Onze terminal is niet gemaakt voor een shutdown en we hebben geen jaarlijkse of tweejaarlijkse stop. Wij plannen alles tussen de normale operationele activiteiten door.’ Daarom is het handig dat de onderhoudswerkzaamheden vooral door eigen werknemers worden gedaan. Er wordt maar weinig gebruik gemaakt van contractors. Patricio: ‘LNG op- en overslag is een vrij nieuw gebied en wij zijn de eerste LNGterminal in Nederland. Daardoor zijn wij
PROFIEL Naam: Claudio Patricio Leeftijd: 42 Opleiding: Mechanical Engineering Achtergrond: REN, GALP Transgás Atlantico, Lisnave Estaleiros Navais Bedrijf: Gate LNG Terminal Functie: Maintenance manager
05
iMaintain 17
IMA05 J Maintenace manager.indd 31
24-05-17 09:06
941028_SmartQB_225x300_NL.indd 1
IMA05 Advertenties.indd 32
22.09.2016 13:46:13
24-05-17 08:58
MAINTENANCE MANAGER 33
de experts en hebben wij zelf de kennis in huis. Die kunnen wij moeilijk ergens anders halen.’ Zelf is Patricio wel van ver gekomen. De Portugees werkte tot drie jaar geleden bij een Portugese LNG-terminal en is dus al lang bekend met het vloeibare gas. In veertien jaar tijd werkte hij in productie, aan projecten en in het onderhoud. Het was even wennen dat hij hier zijn eigen boterhammen meeneemt voor lunch en
die soms ook nog achter zijn computer op eet, maar hij vindt het fijn in Nederland. ‘We hebben een erg goed team dat ik veel eigen verantwoordelijkheid geef. Dat vind ik belangrijk, ze hoeven niet alles aan mij te vragen.’ Hoewel hij een gezellig eigen kantoor heeft, wil hij daar niet de hele tijd zijn. Het liefst loopt hij rond. Patricio is dan ook vaak op de vloer te vinden. ‘Ik houd er van om zelf te zien hoe de installaties werken.’ ■
‘Het vereist een bepaalde ‘mindset’ van onze medewerkers, want als een schip te laat binnenkomt, moeten we onze werkzaamheden uitstellen.
FEITEN EN CIJFERS • • •
• •
•
LNG wordt vloeibaar bij een temperatuur van -162 graden Celsius. In vloeibare vorm neemt LNG ongeveer zeshonderd keer minder volume in dan aardgas. De meeste LNG komt uit nu Qatar. Het is de verwachting dat in 2020 de VS en Australië de twee grootste producenten zijn. Vanuit Rotterdam gaat het LNG naar allerlei landen. Op dit moment is Japan de grootste importeur van LNG, mede door de kernramp bij Fukushima in 2011. De doorzetcapaciteit van Gate terminal is 12 miljard kubieke meter (bcm) per jaar.
• • • •
•
De jaarlijkse doorvoercapaciteit kan in de toekomst worden uitgebreid naar 16 bcm. Een schip binnen halen en lossen duurt in totaal 24 uur. Vopak en Gasunie zijn de initiatiefnemers en partners van Gate Terminal. De techniek om aardgas te koelen tot LNG is in 1893 ontwikkeld in Duitsland, maar pas in 1941 is de eerste commerciële LNG-installatie gebouwd. LNG zorgt als brandstof in de transportsector voor 20-25 procent minder CO2-emissie, 85 procent minder NOx en geen zwavel- en fijnstofemissies in vergelijking met de huidige brandstoffen.
05
iMaintain 17
IMA05 J Maintenace manager.indd 33
24-05-17 09:07
34 PROJECT
05 17 iMaintain
IMA05 N Fotospread.indd 34
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:10
PROJECT 35
Schoorsteen in draaiende raffinaderij gesloopt Het was een flinke klus om deze 85 meter hoge schoorsteen op Shell Pernis midden in een draaiende raffinaderij te slopen. Gebruik van springstof is hier natuurlijk geen optie, dus moest er iets anders worden verzonnen. In 2014 heeft Shell besloten om de fabrieken waar basisolie wordt gemaakt buiten gebruik te nemen. Het laatste onderdeel van deze fabriek is in 2016 stilgelegd en nu worden de installaties gesloopt. Om dat veilig te kunnen doen en processen in de draaiende raffinaderij niet te verstoren, is gekozen om een hefsteiger met een plateau om de schoorsteen te bouwen. Jan Overduin, civil engineer bij Shell Pernis: ‘De schoorsteen heeft nog steeds een bewapening waarmee te rekenen is en we kunnen hem gebruiken om het krachtenspel van de hefsteiger op te kunnen nemen. Een pluim voor betonvlechters anno 1952. Op elk niveau was met hun werk van toen, nu nog goed te werken.’ Vanaf het plateau wordt de schoorsteen stukje bij beetje ‘afgeknipt’. Er is cameratoezicht om de mensen op de hoogte te kunnen beschermen en gelijk te kunnen ingrijpen als er wat is. Overduin: ‘Voor belastingconditie bij stormwind, hebben we flink wat berekeningen gemaakt. Er werken immers mensen op 85 meter hoogte en we moeten er absoluut zeker van zijn dat het ook met flinke windkracht veilig is. Maar wat we in theorie hebben berekend, laten we in praktijk niet gebeuren. We houden de weersvoorspellingen dagelijks in de gaten.’ De schoorsteen wordt in ongeveer twintig dagen gesloopt.
FOTO: SHELL
Ook uw project in iMaintain? Mail uw foto naar redactie@industrielinqs.nl
05
iMaintain 17
IMA05 N Fotospread.indd 35
24-05-17 09:10
36 RELIABILITY
Wereldwijde onderhoudsstrategie voor verpakkingslijnen Heineken Om de betrouwbaarheid van de verpakkingslijnen in de Heineken Brouwerij in Zoeterwoude verder te verhogen, hebben Stork en de bierbrouwer met behulp van de Reliability Centered Maintenance methodiek onderhoudsplannen ontwikkeld voor de machines in deze lijnen. Die plannen worden zo gemaakt dat ze wereldwijd in de meer dan honderdvijftig brouwerijen van Heineken kunnen worden geïmplementeerd.
De brouwerij in Zoeterwoude is de grootste brouwerij van Heineken wereldwijd. Er zijn veertien verpakkingslijnen die door de brouwerij kronkelen. Blikjes, flessen en tapvaten drommen samen op die verschillende banden. Op de snelste lijn worden wel 120.000 blikjes per uur gevuld. Om de markt zo goed mogelijk te bedienen, moeten de verpakkingslijnen continu optimaal presteren. Heineken is daarom met Stork een project gestart om de betrouwbaarheid van de verpakkingslijnen verder te verhogen.
Dagmar Aarts
Constante interactie Om dit voor elkaar te krijgen, is gebruik gemaakt van Reliability Centered Maintenance (RCM). Mark Snoeij, asset management consultant van Stork: ‘We hebben RCM gebruikt omdat het een krachtige methode is om te weten te komen waar veiligheidsrisico’s en risico’s op storingen in de verpakkingslijnen zitten.’ Global lead for maintenance en projectleider Timothy Chansa van Heineken vult aan: ‘Bij RCM kijk je naar componenten en wat een storing van zo’n component voor effect heeft op het systeem. Als we vinden dat er ergens een hoog risico is voor de veiligheid of op een storing, dan moeten
we goede metingen verrichten om ervoor te zorgen dat het risico wordt geëlimineerd of gereduceerd tot een acceptabel level. Met het inzicht dat we door RCM hebben gekregen, konden we onze onderhoudsstrategie bepalen.’ Om RCM te kunnen gebruiken, was input nodig van verschillende specialisten. De operators en onderhoudsmedewerkers van Heineken zijn daarom bij het project betrokken. Zij werken elke dag met de machines en weten wat goed en niet of minder goed gaat. Veel van die informatie zit in hun hoofd en niet in een informatiesysteem. Ook de leveranciers van de machines van de verpakkingslijnen zaten aan tafel. Zij weten namelijk precies hoe de machines zijn ontworpen en gemaakt. Chansa: ‘De relatie met de leveranciers is hierdoor veranderd, we zijn echt een partnership met ze aangegaan. Ze moesten eerst aan dat idee wennen, maar toen ze de noodzaak hiervan inzagen, werkten ze graag mee. Er is nu een constante interactie om de prestaties van de apparatuur zo hoog mogelijk te houden. De leveranciers krijgen hierdoor ook informatie over hoe hun machines opereren, waardoor zij hun toekomstige installaties weer kunnen verbeteren. Het is een win-winsituatie.’
Inspecties
Timothy Chansa en Mark Snoeij
05 17 iMaintain
IMA05 O Heineken.indd 36
Het belangrijkste onderdeel van de nieuwe onderhoudsstrategie zijn de mensen op de werkvloer. Zij moeten de onderhoudsplannen kennen en uitvoeren. De Centers of Excellence van Heineken zorgen ervoor dat de nieuwe plannen naar brouwerijen wereldwijd worden verspreid. Chansa: ‘Het is belangrijk dat de onderhoudsmedewerkers begrijpen hoe we tot deze nieuwe standaard zijn gekomen. Daarom leren ze hoe machines werken op componentniveau en wat de gevolgen van een storing kunnen zijn. Natuurlijk worden ze ook getraind in welke middelen nodig zijn voor de onderhoudsplannen. Het
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:11
FOTO’S: EELKJE COLMJON
RELIABILITY 37
onderhoud wordt dan op de beste manier gedaan, waardoor de betrouwbaarheid van de machines omhoog gaat.’ De medewerkers hoeven niet ineens compleet ander werk te doen, maar de strategie vertelt hoe het onderhoud moet worden gedaan. Snoeij: ‘Is wat ze nu doen wel het meest efficiënt? Denk hierbij bijvoorbeeld aan welke intervallen moeten worden gebruikt voor inspecties. Uit ons onderzoek bleek dat het af en toe handiger is om een onderdeel niet te inspecteren, maar dat we het beter op voorraad kunnen hebben. Hierdoor kan het gemakkelijk worden verwisseld als er wel iets mee is. Zo verleng je de levensduur van de componenten in je machine.’ Chansa vult aan: ‘Een analyse die eerst om de twee maanden werd gedaan, bleek na onderzoek best om de zes maanden te kunnen worden uitgevoerd. En zo zijn er meer situaties. We proberen de beste onderhoudsstrategie te waarborgen om de efficiëntie te verbeteren en de uptime te verhogen.’
Uitdagingen De implementatie van de onderhoudsplannen in de meer dan honderdvijftig
Chansa: ‘We moeten continu de interactie zoeken met onderhoudsmedewerkers, operators en leveranciers.’ brouwerijen verspreid over de wereld, is een uitdaging. De brouwerijen staan in verschillende landen en hebben daardoor te maken met een verschillend klimaat. In een regio waar de zon veel schijnt worden de machinecomponenten sneller warm dan in een land met een koeler klimaat. Daar moet de onderhoudsstrategie op worden aangepast. Snoeij: ‘In onze plannen geven wij aan welke elementen van machines kunnen worden beïnvloed door lokale omstandigheden. De brouwerijen moeten vervolgens wel zelf bepalen hoe die elementen in hun land worden beïnvloed. Een andere uitdaging zijn de arbeids- en materiaalkosten. Die zijn van belang voor de keuzes die je maakt en deze kosten verschillen ook weer per land of regio. In Europa en Noord-Amerika zijn de arbeidskosten significant hoger dan in andere landen. Maar in landen
waar de arbeidskosten laag zijn, zijn de materiaalkosten juist weer hoger, omdat het bijvoorbeeld moeilijker is om het materiaal naar de locatie te vervoeren. Deze twee parameters beïnvloeden je onderhoudsstrategie. Moet je een onderdeel op voorraad hebben of niet? Inspectie wordt interessanter als de arbeidskosten laag zijn en de kosten van het verwisselen van een element hoog.’
Continu verbeteren Het implementeren van de nieuwe onderhoudsplannen is een continu proces. Dat komt ten eerste doordat er zoveel brouwerijen zijn en er nog brouwerijen worden bijgebouwd. Daarnaast moet feedback op de onderhoudsplannen van over de hele wereld ook weer in de standaard worden verwerkt en vervolgens worden verspreid via de Centers of Excellence. En dan zijn er ook nog de technische ontwikkelingen van de machines die ervoor zorgen dat er wat kan veranderen in de onderhoudsplannen. Chansa: ‘We moeten continu de interactie zoeken met onderhoudsmedewerkers, operators en leveranciers om de kennis en kunde te ontwikkelen en te weten wat er beter kan.’ ■
05
iMaintain 17
IMA05 O Heineken.indd 37
24-05-17 09:11
38 OPLEIDING
Vijf voor twaalf voor techniekonderwijs Door diverse technologische innovaties is de vraag vanuit de industrie naar technisch geschoold personeel aan het veranderen. De opkomst van ontwikkelingen als robotisering, kunstmatige intelligentie, big data en ‘the internet of things’ vragen om hele andere kennis en vaardigheden. De roep vanuit de industrie dat opleidingen hierop moeten worden afgestemd, wordt door Gerald van Dijk van de Hogeschool Utrecht begrepen, maar hij plaatst daarbij een kanttekening: ‘Technisch onderwijs is niet alleen bedoeld om mensen op te leiden voor technische beroepen.’
Laura van der Linde
Gerald van Dijk voert geregeld het woord namens de vakvereniging van techniekdocenten. Binnen de Hogeschool Utrecht is hij als hoofddocent verbonden aan de lerarenopleiding techniek. Hij ziet dat de vraag naar techniekdocenten momenteel niet hoog is in bepaalde regio’s en in specifieke onderwijssoorten waar voorheen wel techniekdocenten werden aangesteld. ‘In Utrecht bijvoorbeeld is geen enkele vmbo techniekopleiding meer te vinden. Bovendien, voor het primair onderwijs (basisonderwijs) en voor de onderbouw vmbo/havo/vwo geldt dat er weinig techniek wordt onderwezen doordat techniek is geclusterd met andere vakken. Daar heeft een docent natuurkunde of aardrijkskunde de schone taak om leerlingen in te wijden in techniek. In de praktijk betekent dit dat techniek vaak het onderspit delft.’
Moties Van Dijk vond dit een dusdanig zorgelijke ontwikkeling dat hij bij de Tweede Kamer een vurig pleidooi heeft gehouden voor techniekonderwijs. Zijn verhaal heeft geleid tot twee moties die ook zijn aangenomen. In één van de moties wordt techniek in één adem genoemd met Nederlands, rekenen en wiskunde, Engels, burgerschap en digitale geletterdheid. Voor deze vakken moet de regering in samenwerking met het onderwijsveld een proces in gang zetten dat leidt tot kerndoelen, eindtermen en referentieniveaus waarover eind 2018 politieke besluitvorming kan plaatsvinden.
Rijksoverheid investeert De Rijksoverheid maakte 23 mei bekend dat vanuit het Regionaal Investeringsfonds MBO in totaal 49 miljoen euro wordt geïnvesteerd in het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Doel van het fonds is mbo-studenten nog beter voor te bereiden op de huidige en toekomstige arbeidsmarkt, door hen al tijdens hun studie te laten werken met state-of-the-art-technieken en -methoden.
05 17 iMaintain
IMA05 K Techniekonderwijs.indd 38
Ook met de tweede motie wordt een curriculumherziening bepleit, waarbij ‘aandacht is voor belangrijke onderwerpen zoals techniek’. De regering moet ervoor zorgen dat leerlingen beter worden voorbereid op werken en leven in de Nederlandse moderne samenleving. Van Dijk: ‘Vanuit de industrie horen we de roep om goed geschoolde technici. We horen ook de vraag ‘Waarom levert het onderwijs niet gewoon datgene dat we nodig hebben?’ en dat is absoluut een misverstand. De tekst van deze motie onderstreept dit. Het is in de wet geregeld dat de functie van techniekonderwijs meer is dan alleen voorbereiden op het werkzame leven. We hebben nog twee doelen: het creëren van technische zelfredzaamheid en ervoor zorgen dat we als samenleving op een verantwoorde wijze met techniek omgaan. Ook verplegend personeel bijvoorbeeld moet beschikken over enige kennis van techniek.’
Vogelhuisjes Niet alleen het aanbod ligt op dit moment onder een vergrootglas, er wordt ook kritisch gekeken naar de inhoud van de technieklessen. ‘Het werk van een technicus is enorm veranderd. Iemand die een defecte cv-ketel moest repareren, moest eerst alles doormeten en delen losschroeven om het defect op te kunnen sporen. Tegenwoordig wordt er verbinding gemaakt met een laptop of tablet en de monteur kan uitlezen waar ‘de error’ zich bevindt.’ Toch denkt Van Dijk dat de vraag naar de ouderwetse kant van techniek blijft bestaan. ‘De defecte koperen buizen moeten worden gemaakt en in bochten worden gebogen voor deze uiteindelijk worden geplaatst. Het is echt niet alleen maar computerwerk, hoewel dit wel een steeds belangrijker onderdeel van het werk wordt.’ Van Dijk vertelt over hoe kinderen in het voortgezet onderwijs spelenderwijs leren programmeren door een game te ontwik-
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
24-05-17 09:08
kelen. En hoe cool is het om programmeertaal te kennen waarmee robotjes worden aangestuurd. ‘Want daar gaat het om bij kinderen. Het moet cool zijn, of vet of dik of welke woorden ze ook maar gebruiken tegenwoordig. Ze moeten op jonge leeftijd worden getriggerd en zelf ontdekken dat techniek ontzettend leuk is. Hoe groot is die kans als het – in primair onderwijs – een taak is van de juffrouw, die er zelf helemaal geen affiniteit mee heeft? Er zijn inmiddels wel voldoende vogelhuisjes getimmerd!’
FOTO: LAURA VAN DER LINDE
OPLEIDING 39
Gerald van Dijk, Hogeschool Utrecht: ‘Kinderen moeten op jonge leeftijd worden getriggerd en zelf ontdekken dat techniek ontzettend leuk is.’
Bovenbouw In het primair onderwijs en in de onderbouw wordt dus onvoldoende basis gelegd voor de technische mbo-, hbo- en TU-studenten van de toekomst. In de bovenbouw van het vmbo/havo/vwo is meer aandacht voor verbetering van het techniekonderwijs. ‘In 2016 zijn voor het vmbo beroepsgericht techniekonderwijs profielen geïntroduceerd waarbinnen technische vakken zijn geclusterd. Bijvoorbeeld: het PIE profiel gaat over produceren, installeren en energie. Er is een BWI profiel – bouwen, wonen en interieur – en een MVI profiel voor (grafi) media, vormgeving en ICT. Deze ontwikkeling heeft tijd en geld nodig om zich uit te kristalliseren. Maar als leerlingen nog niet hebben geproefd van de ‘coolheid’ van techniek, zullen ze deze profielen niet snel kiezen.’ Ook bij havo/vwo kunnen leerlingen kiezen voor een techniekgerelateerd vak, maar ook hier geldt vaak dat de scheikundedocent ‘het erbij doet’. ‘Techniek is geen toegepaste natuurkunde of scheikunde. Die denkfout wordt regelmatig gemaakt.’
Maker Education Dit hele traject leidt ertoe dat de doorstroom van goede technici naar het mbo, hbo en wetenschappelijk onderwijs onvoldoende is. ‘Het aantal mensen dat kiest
voor techniek is klein en dat terwijl onze hele samenleving letterlijk van techniek aan elkaar hangt. Techniek is overal, alles is techniek en dat wordt in de toekomst niet minder. Wel anders.’
Van Dijk: ‘Technisch onderwijs is niet alleen bedoeld om mensen op te leiden voor technische beroepen.’ Toch hebben de TU Delft en de TU Eindhoven niet direct te klagen over aanmeldingen van gemotiveerde studenten. ‘Dit zijn partijen die zelf hard werken om te laten zien dat techniek cool is. Denk aan de Solar Challenge waarmee geweldige resultaten worden bereikt.’ Een andere ontwikkeling die ook moet worden benoemd is een concept dat is overgewaaid vanuit Amerika: Maker Education. Het woord ‘education’ is enigszins misleidend omdat het concept vaak geen deel uitmaakt van het formele curricuum. ‘Ze volgen hun eigen pad. Hun belangrijkste doel is de passie die sommige mensen toch hebben ontwikkeld, ondanks de minimale aandacht vanuit het onderwijs, voor
techniek wordt aangewakkerd. Hier worden geen simpele vogelhuisjes getimmerd. Hier wordt gewerkt aan ‘the most useless machine in the world’ die zichzelf uitzet als je ‘m aan zet, hier wordt in 3D-geprint en hier wordt van een oude knuffelbeer een robot gemaakt. Zo maak je techniek sexy. Zo wakker je de liefde voor dit vak aan.’ Van Dijk ziet echter ook dat deze ontwikkeling verdieping nodig heeft, omdat men opereert buiten de kaders van hetgeen is ontwikkeld, zoals wetenschappelijk onderzoek over techniekonderwijs. De vraag of het onderwijs aansluit op de ontwikkelingen in de techniek die razendsnel gaan, is dus te voorbarig. ‘Het onderwijs is nog aan het knokken voor überhaupt tijd voor techniek’, vertelt van Dijk. Hij vindt dat de overheid heeft nagelaten om dit top-down te bewaken. Wat dat betreft is het vijf voor twaalf en de alarmbellen klinken overal. In Nieuwsuur van maandag 15 mei werd een item uitgezonden over het tekort aan technici. De industrie heeft te maken met vergrijzing dus binnenkort gaan veel ervaren vakmensen met pensioen. Van Dijk: ‘De overheid moet erop gaan toezien dat technisch onderwijs daadwerkelijk wordt geïmplementeerd. De industrie mag de overheid hieraan gaan houden. Vanuit het onderwijs werken we hier graag aan mee.’ ■
05
iMaintain 17
IMA05 K Techniekonderwijs.indd 39
24-05-17 09:08
[Sch
rijf
u nu
in]
BRESTHEATER | BRIELLE | 21 JUNI 2017
SMART MAINTENANCE NEEDS SMART PEOPLE Het STC in Brielle heeft een plan van aanpak voor de komende vier jaar voor een ‘Plant of the Future’. Edwin Langstraat (projectmanager) vertelt meer over de plannen en hun visie over hoe een fabriek van de toekomst eruit komt te zien. Centraal staat de vraag: in hoeverre verandert de rol van de operator in die digitale fabriek als het bedienen en bewaken naar de achtergrond gaat en hij meer ingezet wordt bij het organiseren en uitvoeren van smart maintenance? Henk Akkermans (WCM) vertelt meer over zijn recente onderzoek ‘Smart Moves for Smart Maintenance’. Dit onderzoek schetst een eerste volledig beeld van de belangrijkste vernieuwingen die nodig zijn in onderhoud op de korte tot middellange termijn (tot 2020). Hij heeft daarbij onder andere een analyse gedaan naar de oorzaken die de uitvoering van deze innovaties tegenhouden en geeft aankopingspunten om deze remmende factoren uit de weg te gaan en innovatie te stimuleren. Initiatiefnemers:
Programma 15.00 uur
Inloop
15.30 uur
Start bijeenkomst in BREStheater - Welkom en blik op de toekomst ‘Plant of the Future’ door Edwin Langstraat (STC Brielle) - Onderzoek ‘Smart Moves for Smart Maintenance’ door Henk Akkermans (World Class Maintenance) - Discussie met de zaal: wat betekenen de voorspellingen voor jullie?
16.45 uur
Rondleiding door de huidige oefenfabriek
17.15 uur
Netwerkborrel in het Scheepvaart en Transport College (STC)
18.00 uur
Einde
AANMELDEN Op de website kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost €195 excl. BTW. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor WCM-leden, partners en experts van het iMaintain platform en genodigden. Partners kunnen met hun VIP-code met twee personen gratis inschrijven. Genodigden van World Class Maintenance en bedrijfsleden van de platforms van Industrielinqs kunnen met €100 korting inschrijven.
www.imaintain.info/wcm-regiolinqs Advertentie WCM regiolinqs IMA05 Advertenties.indd 4021 juni.indd 1
22-05-17 08:58 11:34 24-05-17
VEILIGHEID 41
Heldere afspraken om te komen tot nul incidenten Om een veilige samenwerking tussen opdrachtgevers en -nemers te verbeteren en te ondersteunen, is vanuit het programma ‘Veiligheid Voorop’ een handreiking ‘Heldere afspraken’ ontwikkeld voor en door de bedrijven in de chemieketen en hun contractors. Het maken van duidelijke veiligheidsafspraken tussen ketenpartners staat hierin centraal. Laura van der Linde
Waar opdrachtgevers en opdrachtnemers samenwerken op dezelfde site aan hetzelfde project, is veiligheid nog wel eens een onderwerp waar anders over wordt gedacht. Het thema veiligheid wordt vaak niet expliciet met de ketenpartners besproken, er zijn verschillen in veiligheidscultuur of -gedrag of er is onvoldoende openheid en vertrouwen om elkaar hierop aan te spreken. ‘Er valt veel veiligheidswinst te behalen’, is de stellige overtuiging van Anton van Beek, President van Dow Benelux en lid van de adviesraad van VNONCW.
Vanaf de werkvloer
Innoveren
Het programma Veiligheid Voorop richt zich op het verder verbeteren van de veiligheidsprestaties bij BRZO-bedrijven in de chemieketen. Van Beek: ‘Veiligheid Voorop organiseerde onder andere regioworkshops rond het thema ‘Veiligheid in de keten’. Vanaf de werkvloer kwam het signaal dat er grote behoefte was aan heldere afspraken. Niet verwerkt in een document van zestig pagina’s, maar duidelijk, to-the-point en behapbaar.’ De handreiking ‘Heldere afspraken’ werd donderdag 11 mei 2017 gepresenteerd. ‘Het is de bedoeling dat we ons gaan committeren aan deze afspraken. Het streven is nul incidenten en daarvoor is ketenverantwoordelijkheid nodig.’ De uitgangspunten in de handreiking bieden hiervoor de benodigde handvatten. ‘Het gaat erom dat het onderwerp veiligheid op de agenda komt te staan. Daarnaast gaat het over gelijkwaardigheid en openheid. Verder willen we dat het melden en leren van incidenten en near misses wordt gestimuleerd en, heel belangrijk, dat tijdsdruk nooit een reden mag zijn voor het doen van concessies.’
De presentatie vond plaats bij Mourik Services. In maart 2016 heeft het team van Mourik Vlissingen de prestigieuze Contractor Award 2015 van Dow Chemical Terneuzen ontvangen voor beste veiligheidsprestatie. Als een symbool voor een goede samenwerking, vertrouwen en goede communicaties overhandigde Van Beek een estafettestokje aan John Barends, algemeen directeur van Mourik Services. Barends vertelde dat een (veiligheids)eis van Dow leidde tot een innovatie: ‘Dow deed als eerste opdrachtgever het handmatig reinigen in de ban. Dat leverde ons de nodige hoofdbrekens op. Maar dat we inderdaad kunnen reinigen zonder menselijke tussenkomst hebben we bewezen met de ontwikkeling van de eerste autonome inwendige bundelreiniger die met behulp van robotica automatische reiniging van warmtewisselaars mogelijk maakt. Aan de oude manier van reinigen met een kruipslang zaten allerlei gevaren, die we nu hebben geëlimineerd.’
Abonnees lezen meer op www.imaintain.info
IMA05 L Safety.indd 41
Toekomstgericht Barends is ervan overtuigd dat het verbeteren van de veiligheid en het verbeteren van de efficiency hand in hand gaan. ‘Wel moeten we daarbij gebruikmaken van de mogelijkheden die moderne technieken ons bieden, zoals het doen van inspecties en metingen met drones en praktijkgericht trainen middels augmented reality. Om het laatste menselijk falen uit het systeem te halen, moet je het meemaken.’ Mourik heeft een eigen innovatieafdeling, die onder andere samenwerkt met de TU Delft, met TNO en met iTanks. De medewerkers richtten zich voorheen op het oplossen van problemen, maar de blik wordt op de toekomst gericht. ‘Door vroeg in te stappen in nieuwe technieken kun je kansen zien voor de toekomst’, legt manager new product development Demian de Wit uit. ■
05
iMaintain 17
24-05-17 09:09
42 AGENDA
Juni 16 juni 2017 Philips Consumer Lifestyle, Drachten www.mastersofindustry.nl Masters of Industry: TPM – focus op besparingen binnen de hele keten
naar: nieuwe ontwikkelingen binnen dit speelveld, nieuwe/aanvullende software, verdere optimalisatie van uw huidige bedrijfsprocessen of software.
Oktober
Tijdens deze Masters of Industry krijgt u een kijkje bij Philips Consumer Lifestyle in Drachten, een van de grootste productieen ontwikkellocaties voor consumentenproducten in Nederland. Het verhaal van Binne Visser (Maintenance Manager of the Year 2017) gaat over scheerapparaten, TPM en Lean, big data, hoge nauwkeurigheid in productieprocessen, robotisering, verantwoordelijkheid nemen en openheid.
SAVE THE DATE! 4 oktober 2017 Het Oude Magazijn, Amersfoort www.imaintain.info/prestatie iMaintain Prestatiemanagement
20 juni 2017 Mainnovation Meeting House, Dordrecht www.mainnovation.com Predictive Maintenance event
Woensdag 4 oktober 2017 vindt in Het Oude Magazijn in Amersfoort iMaintain Prestatiemanagement plaats, het congres van de NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform. Het congres staat in het teken van het thema ‘Experience’. Meer informatie over het congres volgt binnenkort.
In de afgelopen maanden hebben PwC en Mainnovation onderzoek gedaan naar de inzet van big data voor predictive maintenance bij bedrijven in Nederland, Duitsland en België. De uit dit onderzoek verkregen inzichten delen ze graag bij de presentatie van het onderzoeksrapport. Daarnaast laten ze enkele cases zien die demonstreren wat het betekent om big data toe te passen op het management en onderhoud van diverse assets.
21 juni 2017 STC, Brielle www.imaintain.info/inschrijfpagina/wcm-regiolinqs-21-juni/ WCM regiolinqs: Smart Maintenance needs Smart People De eerste WCM regiolinqs bijeenkomst (een samenwerking tussen WCM en Industrielinqs) staat in het teken van ‘Smart Maintenance’. Het STC in Brielle heeft een plan van aanpak voor een Plant of the Future. Edwin Langstraat (projectmanager) vertelt over de plannen en hun visie over hoe een fabriek van de toekomst eruit komt te zien. Henk Akkermans (WCM) vertelt meer over zijn recente onderzoek ‘Smart Moves for Smart Maintenance’.
September 19-21 september 2017 Evenementenhal Hardenberg www.evenementenhal.nl Technische Industriële Vakbeurs (TIV) De beursthema’s voor TIV Hardenberg 2017 zijn Food Industry en Smart Industry. Door alle vernieuwingen is het beursprofiel geüpdatet en bestaat komende editie uit 7 sectoren: grondstoffen & materialen, aandrijf- & besturingstechniek, personeel & organisatie, industriële toelevering, industriële productietechnieken (METAVAK), industriële automatisering en digitalisering.
28 september 2017 Midden Nederland Hallen, Barneveld www.business-software-event.nl Business Software Event 2017 Op 28 september 2017 vindt de vierde editie van het Business Software Event plaats, een geschikt platform als u op zoek bent
10 en 11 oktober 2017 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven www.metaal2017.nl Metaal 2017 Metaal 2017 is een nieuw evenement voor de metaalbewerkende- en verwerkende industrie. De metaalindustrie kent een grote diversiteit aan technologieën, applicaties en marktgebieden in de verspanende industrie, de niet-verspanende industrie en de wereld van 3D-metaalprinten. Metaal 2017 biedt kansen voor cross-overs tussen deelnemende vertegenwoordigers uit vele domeinen.
11 en 12 oktober 2017 Hart van Holland, Nijkerk www.no-dig-event.nl No-Dig event 2017 Deze lustrumeditie staat geheel in het teken van het aanleggen, repareren, renoveren en vervangen van ondergrondse kabels en leidingen met gebruik van sleufloze technieken (No-Dig), dus zonder te graven. No-dig is economisch aantrekkelijk, is duurzaam, levert minder hinder op en beperkt de CO2-uitstoot. Bezoekers van het NSTT No-Dig Event zijn na hun bezoek weer volledig up-to-date van de mogelijkheden, toepassingen en de nieuwste technieken voor sleufloze aanleg.
November 7 en 8 november 2017 Marine Etablissement Amsterdam seminars.amccentre.nl Seminar Asset Management Control De eerste dag is bedoeld voor de VIPS van het seminar (partners en organisatie). De tweede dag worden er drie keynotes gepresenteerd door resp. Ir. Benno Bultink (RWS), Cecile van Oppen MSc (Copper 8) en CDRE Drs. Richard Laurijssen, waarna er 21 parallel presentaties plaatsvinden. Tevens zal er mogelijkheid zijn voor het spelen van Asset Management games.
05 17 iMaintain
IMA05 F Agenda.indd 42
24-05-17 09:02
Uwsysteempartner systeempartnervoor voorpersoonlijke persoonlijke Uw beschermingsmiddelen. beschermingsmiddelen. Mensen beschermen betekent waarborgen investeringen. weten door bijna Mensen beschermen betekent hethet waarborgen vanvan investeringen. dit dit weten wij wij door bijna 100100 jaarjaar ervaring als gereedschapsspecialist. nu zetten wij onze volledige expertise in om van uw onderneming ervaring als gereedschapsspecialist. nu zetten wij onze volledige expertise in om van uw onderneming de veiligste plekken wereld te maken. eeneen vanvan de veiligste plekken ter ter wereld te maken. europaâ&#x20AC;&#x2122;s toonaangevende systeempartner voor kwaliteitsgereedschap bieden u niet alleen als als europaâ&#x20AC;&#x2122;s toonaangevende systeempartner voor kwaliteitsgereedschap bieden wij wij u niet alleen hethet beste gereedschap en de passende bedrijfsinrichting voor al uw uitdagingen, maar ook alles om beste gereedschap en de passende bedrijfsinrichting voor al uw uitdagingen, maar ook alles om uwuw medewerkers kanten optimaal te beschermen. medewerkers aanaan allealle kanten optimaal te beschermen. Ervaar voor eerst nieuwe, uitgebreide assortiment Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM) Ervaar voor hethet eerst onsons nieuwe, uitgebreide assortiment Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM) met de beste oplossingen voor uw arbeidsveiligheid. Onze PBM-catalogus verschijnt per 1 augustus. met de beste oplossingen voor uw arbeidsveiligheid. Onze PBM-catalogus verschijnt per 1 augustus.
at
www.hoffmann-group.com www.hoffmann-group.com Advertentie Hoffmann-iMaintain-2017_PBM.indd 1 Advertentie Hoffmann-iMaintain-2017_PBM.indd 1 IMA5 omslag los.indd 39
18-5-2017 13:16:15 18-5-2017 13:16:15 24-05-17 08:52 24-05-17 08:52 24-05-17 09:28
iMaintain Nr. 05 - 2017
Na het wereldwijde succes van VDM:
Tijd voor vernieuwing Wat is de toekomst van onze verouderende industrie, die niet vervangen kan worden, maar wel moet concurreren met jonge fabrieken uit opkomende landen? Het antwoord is Value Driven Maintenance & Asset Management, kortweg VDM XL. Wilt u weten wat VDM XL voor u kan betekenen? Bestel het nieuwe boek van Mark Haarman en Guy Delahay.
www.mainnovation.com
IMA05omslag A Cover.indd IMA5 los.indd 140 adv XL iMaintain A4.indd 1
24-05-17 09:29 16-01-17 15:20
en Deze opleiding gen in zijn in te bren elorde deeltijd bach ktuigopleiding Wer bouwkunde. r de Informeer naa . mogelijkheden
Waardecreatie door goed onderhoud POST-MBO ONDERHOUDSTECHNIEK POST-HBO ONDERHOUDSTECHNOLOGIE POST-HBO ONDERHOUD EN MANAGEMENT MASTER OF ENGINEERING IN MAINTENANCE AND ASSET MANAGEMENT
JE KAN VERDER! Asset Management is als vakgebied steeds in beweging. Het werk groeit in waarde en aanzien. Van het oplossen van problemen tot een sterke schakel in de waardeketen. Veiligheid, betrouwbaarheid en beschikbaarheid van installaties zijn het resultaat van goed onderhoud. Parallel daaraan groeit voor de onderhoudsprofessional de complexiteit van de vraagstukken en ook de uitdaging om steeds waarde toe te voegen aan het proces. Het cursusaanbod van Centrum voor Natuur & Techniek (CvNT) biedt voor werkende onderhoudsprofessionals steeds de juiste tools om de volgende stap te kunnen zetten: Asset Management als aanjager van verbeteringen. Van de post-mbo opleiding Onderhoudstechniek tot en met de Master of Engineering in Maintenance and Asset Management sluit de cascade van opleidingen van CvNT op elkaar aan. Op je werk en op je kennisbehoefte. Je kan verder.
Deeltijd Werktuigbouwkunde De deeltijdopleiding Werktuigbouwkunde is een praktijkgerichte bacheloropleiding. U wordt opgeleid tot werktuigbouwkundig ingenieur in de sectoren Bouw, Transport en Logistiek of Industrie en Energie. De opleiding is in nauw contact met bedrijven uit deze sectoren ontwikkeld. Daardoor bent u verzekerd van concrete, bruikbare en actuele vakkennis. Tijdens de opleiding is â&#x20AC;&#x2DC;leren door te doenâ&#x20AC;&#x2122; het uitgangspunt; u ontwikkelt de competenties die een werktuigbouwkundig ingenieur nodig heeft door de kennis, vaardigheden en werkervaring die u opdoet. Wat u in theorie leert past u direct toe in uw dagelijkse praktijk. Opleidingen als Onderhoudstechnologie, Onderhoud en Management en Inspectie- en Keuringstechnieken Level 3 kunnen deel uitmaken van deze opleiding. Informeer naar uw mogelijkheden.
POST-MBO
Onderhoudstechniek Onderhoud is je werk. Je merkt dat je een talent hebt om problemen op te lossen en misschien zelfs te voorkomen. En je wilt verder. De post-mbo opleiding Onderhoudstechniek brengt je verder. Je leert om anders naar onderhoud te gaan kijken. Het is niet alleen je dagelijkse werk, het is een belangrijke schakel in de waardeketen van het bedrijf. Die schakel moet sterk zijn en sterk blijven. En daar zijn uiteenlopende manieren voor.
wijzen. Jouw onderzoek zal het uitwijzen. Als technisch specialist krijg je meer handvatten om de techniek aan te pakken en om er beter over te communiceren. Je bent praktijkgericht en dat komt goed uit. Al tijdens de opleiding ga je aan de slag om in je eigen werkomgeving verbetervoorstellen uit te werken voor onderhoudsplannen en technische systemen. Je kan verder.
Bij de opleiding onderhoudstechniek leer je daarom wat onderhoudsmethodieken inhouden en wat jouw bijdrage kan zijn aan verbetertrajecten. Als ervaringsspecialist weet je uit de praktijk wat er beter kan, nu leer je hoe je dat kunt doorvoeren. Een verbetering is meer dan techniek. Dat gaat verder. Je leert de waarde van onderhoudsinformatie voor een probleemanalyse. En met die analyse kun je een verbetervoorstel uitwerken, presenteren en uitvoeren. Dat kunnen verbeteringen zijn aan installaties en materialen maar ook aan werk en werk-
ALS ERVARINGSSPECIALIST WEET JE UIT DE PRAKTIJK WAT ER BETER KAN, NU LEER JE HOE JE DAT KUNT DOORVOEREN
POST-HBO
Onderhoudstechnologie Onderhoud en Management U acteert op mbo/hbo-niveau en wilt verder. De post-hbo opleidingen Onderhoudstechnologie en Onderhoud en Management bieden daar de juiste tools voor.
Onderhoudstechnologie is het,
op basis van uitgangspunten van Asset Management, in kaart brengen van de juiste onderhoudsbehoefte, het goede onderhoudsconcept en het sturen van het onderhoudsproces. Hierbij is het creëren van waarde steeds de drijfveer. Je leert de onderhoudsconcepten zo in te zetten dat door jouw werk geld wordt verdiend met onderhoud! Onderhoudstechnologie is een opleiding die je helpt met de volgende stappen in je werk. De stap naar effectiever onderhoud, een hoger kennisniveau en wellicht de volgende stap in je carrière. Om verder te komen in je werk, leer je meer over de verschillende fases van de levensduur van je installaties. Van onderhoudsbewust ontwerpen tot lean en continue verbeteringen van onderhoudsconcepten. De verworven kennis is zowel op technisch- als managementniveau. Materiaalkennis, schadeanalyse en reparatietechnieken gaan hand in hand met bijvoorbeeld conditiebewaking, inspectiemethoden en onderhoudsmanagementtechnieken. En het gaat verder. Tijdens de opleiding maak je gebruik van specialistische kennis van de docenten en pas je de nieuwe kennis meteen toe in je eigen werkomgeving. Daarbij steek je ook veel op van de kennis èn de vragen van je medecursisten. Aan het eind van de opleiding werk je een eigen businesscase uit.
Na de opleiding beschik je over een stevige basiskennis van industrieel onderhoud. Je kunt de juiste onderhoudsbehoefte in kaart brengen en een bijbehorend onderhoudsplan opstellen. Je weet wat er te koop is aan onderhoudstechnieken en je kunt het in de praktijk toepassen. Je hebt het totale onderhoudsproces in kaart en in je vingers. Bovenal heb je geleerd hoe onderhoud bijdraagt aan verhoging van de bedrijfsomzet en verbetering van de kwaliteit.
De gevolgen van jouw werk beperken zich niet tot de installaties. Dat gaat verder. Binnen en buiten de organisatie hebben onderhoud, projecten en de installaties uiteenlopende stakeholders. De opleiding heeft daarom ook aandacht voor certificering, veiligheid en milieuwetgeving en voor besluitvorming en bedrijfskundige processen binnen organisaties. Met docenten en medecursisten uit de industrie vertegenwoordig je een geweldig praktijkinzicht. Samen werk je in een perfecte mix tussen theorie en praktijk om dat inzicht verder te verbeteren.
JE LEERT DE ONDERHOUDSCONCEPTEN ZO IN TE ZETTEN DAT DOOR JOUW WERK GELD WORDT VERDIEND MET ONDERHOUD Onderhoud en Management
biedt een unieke combinatie van techniek, bedrijfseconomie en organisatiekennis, op basis van uitgangspunten van Asset Management. Merk je als leidinggevende technicus dat je verder moet met onderhoud en je onderhoudsorganisatie, dan ligt deze opleiding op je route. Bij de opleiding Onderhoud en Management leer je wat er allemaal komt kijken bij efficiënt en effectief onderhoudsmanagement. Zo breng je de onderhoudsorganisatie verder en kom je verder in je eigen loopbaan. Je kan verder! De opleiding Onderhoud en Management heeft aandacht voor onderhoud en beheer en voor de processen rond het onderhoud zoals Asset Management en verandermanagement, het managen van innovatieprocessen, integrale kwaliteitszorg en niet in de laatste plaats projectplanning en -bewaking.
De opleiding biedt je bovendien de kans een sterk netwerk in de onderhoudsindustrie op te bouwen en uit te breiden. Docenten uit de industrie behandelen de lesstof aan de hand van voorbeelden uit hun professionele praktijk. Aanvullend op de lesstof worden lezingen door toonaangevende professionals uit het werkveld gegeven. De kracht van al deze kennis en ervaring ondervind je in deze opleiding door de inbreng van je eigen vraagstukken en projecten. Je maakt de theorie direct tot jouw praktijk en je komt verder.
MERK JE DAT JE VERDER MOET MET ONDERHOUD EN MET JE ONDERHOUDSORGANISATIE, DAN LIGT DEZE OPLEIDING OP JE ROUTE
Master of Engineering in Maintenance and Asset Management Je werkgebied groeit en de zwaarte van je functie ook. Projecten worden complexer, belangen wegen zwaarder en de samenwerking met nationale en internationale partners is minstens zo belangrijk als de technische eindresultaten van je projecten. Je wilt je vaktechnische kennis op het volgende plan brengen en je wilt verder bouwen aan je persoonlijke vaardigheden. De Master of Engineering in Maintenance and Asset Management is je volgende stap, bijvoorbeeld naar een seniorfunctie als onderhoudsmanager, maintenance engineer, system engineer, project manager of een meer leidinggevende functie als plant manager of hoofd technische dienst. Met deze masteropleiding verdiep en verbreed je jouw vaktechnische competenties en je interpersoonlijke vaardigheden.
JE ONTWIKKELT JE TOT EEN SPECIALIST DIE EEN MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING ZIET ALS EEN DOORSLAGGEVENDE SUCCESFACTOR VOOR INNOVATIE
Je ontwikkelt je tot een specialist die een multidisciplinaire samenwerking ziet als doorslaggevende succesfactor voor innovatie. En als het nodig is, kan je dit samenwerkingsproces ook regisseren. Je kijk op bedrijfsvoering wordt breder. Je ziet de organisatie niet meer als een reeks opeenvolgende processen maar juist als een parallel en geïntegreerd geheel van product- en procesontwikkeling. Door toegepast onderzoek stel je bedrijven in staat om sneller en efficiënter productvernieuwingen te realiseren. En een dergelijke vergroting van de innovatiekracht is essentieel in de concurrentiestrijd die draait om lage productiekosten en snelle ontwikkeling van complexe producten. Met de Master of Engineering in Maintenance and Asset Management kom je verder.
Materiaaltechnologie
Voor goed onderhoud is materiaalkennis van groot belang. Door een juiste materiaalkeuze en kennis van (toekomstige) materiaalgedragingen, kunnen risico’s beter worden ingeschat en aanzienlijke besparingen worden gerealiseerd. In onze onderhoudsopleidingen zit altijd een materiaalkundige component. Specialisatie op het gebied van bijvoorbeeld Metaalkunde of Corrosiebeheersing behoort tot de mogelijkheden.
Lassen en Inspecteren
Om complexe inspectieproblemen op te kunnen lossen en de integriteit van installaties te kunnen waarborgen, is er een steeds grotere behoefte aan gespecialiseerde scholing en hoger gekwalificeerd personeel. Naast International Welding Engineer (IWE) en International Welding Technologist (IWT) bieden wij ook de opleidingen Inspectie- en Keuringstechnieken Level 2 en 3 (IKT2 en IKT3). Door integratie van delen van de opleidingen ontstaan interessante vrijstellingsmogelijkheden. Informeer naar de mogelijkheden.
Projectmanagement voor Engineers
Eisen die gesteld worden aan de uitvoering van projecten binnen het technisch domein nemen toe. Projectbeheersing speelt hierin een belangrijke rol. Onnodige budget-overschrijdingen worden minder geaccepteerd. Als projectleider bent u verantwoordelijk te komen tot stabiele projecten met een gezond rendement. Maar hoe komt u in control van uw projecten? Hoe weet u risico’s en kansen optimaal te benutten en vermindert u faalkosten en onnodige bijstellingen?
Permanent competent Hogeschool Utrecht, Centrum voor Natuur & Techniek (CvNT) heeft een breed scala aan onderhoudsgerichte opleidingen voor professionals. Het aanbod van opleidingen biedt zowel verdieping als verbreding van kennis. Van materiaalkunde tot inspectie en van post-mbo niveau tot en met masteropleidingen. Met een sterke verankering in de beroepspraktijk geven de opleidingen steeds de ondersteuning voor permanente competentie-ontwikkeling van de onderhoudsprofessional. Veel praktische kennis en kunde uit de beroepspraktijk is in de opleidingen verzameld en gebundeld. Specialisten uit de industrie dragen de kennis over aan de deelnemers. Deelnemers die op hun beurt steeds met eigen situaties, projecten en vragen komen. Daarmee is het geen eenrichtingsverkeer van feitjes, maar een gezamenlijke beweging naar een hoger niveau. Onderhoud evolueert. Kijk bijvoorbeeld naar de verregaande integratie van IT of de beschikbare technieken voor conditiebewaking. De onderhoudsinformatie van installaties kan tot jaren terug worden uitgediept om een terugkerende situatie te
Materiaalkunde/Engineering
ondervangen. Tenminste, als je weet wat je doet. En daar zijn de opleidingen van CvNT de ideale tool voor. In de breedte en in de diepte. Met opleidingen van materialenkennis tot gecertificeerd inspecteur en van post-mbo Onderhoudtechniek tot en met de Master of Engineering in Asset and Maintenance Management. Het unieke aanbod van opleidingen voor werkende professionals op het gebied van materialen, inspectie en onderhoud van CvNT is door de hele onderhoudsorganisatie in te zetten. Deze cascade van kennisaanbod houdt de onderhoudsprofessional permanent competent.
JE KAN VERDER!
Master of Engineering in Maintenance and Asset Management
Metaalkunde
Onderhoud en Management (OM)
Laspraktijkingenieur
HBO+ niveau: asset manager
IKT3
Corrosiebeheersing Onderhoudstechnologie (OT)
Adviseur Vastgoed
Deeltijd Werktuigbouwkunde
Middelbare Lastechniek
Master niveau: innovator en onderzoeker
Onderhoudstechniek (OTK)
IKT2
HBO/HBO+ niveau: adviseur of manager
HBO niveau
Inspecteur Vastgoed
MBO+ niveau: uitvoerend
Actief inspelen op opleidingsvragen Centrum voor Natuur & Techniek, het naen bijscholingsinstituut van Hogeschool Utrecht - Faculteit Natuur & Techniek, verzorgt beroepskwalificerende kennisoverdracht voor professionals. Primaire aandachtsgebieden zijn de technische en daaraan verwante bedrijfskundige vakgebieden. • Bedrijfskunde • Engineering • Gebouwde Omgeving • ICT & Installatietechniek • Life Sciences & Chemistry • Materialen • Onderhoud & Inspectie
Bestaat de behoefte aan persoonlijk contact, bijvoorbeeld over opleidingen op maat, vraag dan naar Michel Grijpink, teamleider Engineering. Ook als de opleidingsvraag nog niet helder is, kan het nuttig zijn bedrijfsvraagstukken te spiegelen aan onze kijk op opleiden. Gezamenlijk zoeken wij graag naar de beste oplossing voor uw bedrijf.
Maakindustrie
Advies Bouw
Deze in-company opleidingen verzorgen wij bij u in huis, in uw regio of op onze eigen locaties binnen Hogeschool Utrecht.
Cedeo-erkenning Centrum voor Natuur & Techniek is erkend door Cedeo. Het Cedeo-keurmerk waarborgt de klanttevredenheid. Deze wordt in een klanttevredenheidsonderzoek gepeild. Het laatste onderzoek heeft geresulteerd in een eindbeoordeling van 8,7.
Meer weten? Je bent enthousiast geworden en wilt graag verder? Informeer dan naar de uitgebreide informatie van de afzonderlijke opleidingen.
CvNT levert een breed pakket aan opleidingsactiviteiten op zowel post-mbo-, post-hbo als masterniveau en voert kennisscans en onderwijsinnovatieprojecten uit. Wij werken samen met relevante brancheorganisaties en andere instellingen uit de onderscheiden vakgebieden. Deze samenwerking, en het nauwe contact met opdrachtgevers en individuele professionals, staat garant voor innovatief onderwijs en up-to-date kennis.
Chemie
Opleidingen op maat Op uw specifieke kennisvraag zoeken wij graag een antwoord. Zo kunnen wij opleidingen op maat voor u ontwikkelen die qua inhoud, niveau en duur worden afgestemd op uw behoeften.
Vastgoed
Infra
Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek Tel. 088 481 88 88 info@cvnt.nl
www.cvnt.nl
Food Contracting
Energie
“Met Onderhoud en Management heb ik mijn kennis verdiept, maar vooral een ontwikkeling doorgemaakt in het effectief toepassen daarvan.” Danny Hartman Maintenance Manager, DSM Special Products Rotterdam