IMA10-2017

www.imaintain.info

10 17 VEERTIENDE JAARGANG – LOSSE VERKOOPPRIJS € 17,50

iMaintain Nr. 10 - 2017

INDUSTRIËLE ROBOTICA STIMULEREN PASSIE VOOR TECHNIEK

16:16

IMA10 omslag los.indd 1

16:39 21-11-17 16:04

SOLUTIONS SOLUTIONS IOT IOT PROCESSEN PROCESSEN Sales service management Sales && service management Spare parts management Spare parts management Intake dispatch management Intake && dispatch management Work order management Work order management

Postbus 5198| Postbus 5198

0197470.pdf 1 0197470.pdf 1 IMA10 A Voorplaat.indd IMA10 A Voorplaat.indd 2 22 IMA10 omslag los.indd

|6401GD 6401GD Heerlen| Heerlen

|Tel.Tel. +31 528 1618| +31 (0) (0) 45 45 528 1618

|info@peachgroup.nl info@peachgroup.nl|

|www.peachgroup.nl www.peachgroup.nl

28-8-2017 14:34:26 28-8-2017 14:34:26 21-11-17 16:39

INHOUD 3

10 Welke taal spreekt een robot?

Een industriële robot is een multifunctionele, programmeerbare manipulator. Dat klinkt imponerend, maar als hij niet op de juiste manier wordt aangestuurd, doet hij helemaal niets. Er zijn goed opgeleide mensen nodig om deze krachtige tools in te zetten.

Welke kennis nodig is, wordt onderzocht binnen het Fieldlab Industrial Robotics.

14 Innovaties nodig voor steeds groter wordende windmolens Windmolens bouwen, installeren en onderhouden wordt steeds moeilijker omdat de windmolens steeds hoger worden en verder in zee worden geplaatst. Robotica kan daarbij helpen, zoals de drones van de TU Twente en de zelfklimmende kraan van Lagerwey.

36 Bouw nieuwe sluis Eefde Het consortium Lock to Twente gaat naast de oude sluis Eefde een nieuwe bouwen, waarvan ze ook 27 jaar lang het onderhoud gaan doen. Al tijdens de ontwerpfase is flink rekening gehouden met het onderhoud.

En verder 5

COMMENTAAR

32 ONTWIKKELING

6

ACTUEEL

34 PRODUCTEN

18 EXTREME BEROEPEN

35 SLIM OMGAAN MET TOENEMENDE COMPLEXITEIT

20 ROBOT-IN-A-DAY MAAKT PRODUCTIE FLEXIBEL

38 AGENDA

22 ONDERHOUD IN DE GROENSTE FABRIEK VAN NEDERLAND 28 ZORGEN OM AGEING ASSETS NA BRANDEN ROTTERDAM

10

iMaintain 17

IMA10 B Inhoud.indd 3

21-11-17 16:08

Avantguard® - Een superieure bescherming in corrosiebescherming • Een nieuwe dimensie in bescherming met minder roestverspreiding en een uitstekende bescherming tegen corrosie.

• Een nieuwe dimensie in duurzaamheid met een hoge mechanische sterkte.

• Een verbeterde productiviteit met meer werkende toleranties in verschillende weersomstandigheden, ook met een hoge droge laagdikte.

Avantguard® Activated zinc technology

avantguard.hempel.com Hempel introduceert Avantguard®, een innovatieve corrosie werende technologie op basis van geactiveerd zink, die is verwerkt in ons nieuwe assortiment hoogwaardige beschermende coatings. Avantguard® beperkt de gevolgen van corrosie aanzienlijk en biedt een superieure bescherming. Deze verbeterde duurzaamheid is tijdens uitgebreide tests onderzocht en vergeleken.

Met Joulz voorop —

Subcontractor Borssele Alpha en Beta —

Als partner van HSM is Joulz Energy Solutions betrokken bij ontwerp en bouw van

de offshore windparken Borssele Alpha en Bèta. Dit onderstreept onze expertise op het gebied van hoogspanning op de offshore windmarkt. Joulz is binnen deze projecten verantwoordelijk voor de system integration van alle High Voltage

(220kV / 66kV) componenten op het offshore hoogspanningsplatform (OHVS),

het ontwerpen van de secundaire installaties en het integreren van het SCADA systeem, inclusief testen, installeren en de commissioning. Joulz ontwerpt,

levert en installeert de besturing- en beveiligingspanelen. Ook de levering van de 66kV kabel op het OHVS hoort tot onze scope.

Over Joulz Joulz Energy Solutions is dé System Integrator specialist op het gebied van complexe midden- en hoogspanning.

Wij ontzorgen netbeheerders, grootzakelijke, duurzame en mobiliteitsklanten met uitdagingen in de hoogspanning (10kV tot 380kV) voor nieuwbouw, renovatie en onderhoud en beheer. Joulz Energy Solutions is onderdeel van Stedin Groep.

joulz.nl/nl

IMA10 Advertenties.indd 4

21-11-17 16:06

COMMENTAAR 5

Gegoochel met cijfers Tot 2030 heeft de technologische industrie 120.000 nieuwe mensen nodig, volgens het rapport My Smart Industry van ING. Vooral de rekensom intrigeert me. Het blijkt een optelsom te zijn van de mensen die tot 2030 met pensioen gaan (70.000) en de extra medewerkers die nodig zijn om de groei van de sector op te vangen (50.000). Op grond van interviews met verschillende techbedrijven komen de marktonderzoekers van ING uit op een verwachte groei van vier procent per jaar.

Gegoochel met cijfers! Er sowieso van uitgaan dat 70.000 mensen die met pensioen gaan een-op-een worden vervangen, is een te simpele aanname. Veel bedrijven omarmen de vergrijzing om de productiviteit van arbeid te verhogen. Ze kunnen bijvoorbeeld jongere mensen aannemen die gewend zijn om met iPads en smartphones te werken en daar efficiënter mee kunnen werken.

Ook de groei kan op verschillende manieren worden opgevangen. Door zelfsturende systemen en robotisering zijn er nu al steeds minder productiemensen nodig. Produceren wordt minder arbeidsintensief. Neem bijvoorbeeld de moderne scheerapparatenfabriek van Philips in Drachten, het thuishonk van Maintenance Manager of the Year Binne Visser. Daar doen robots het overgrote deel van het werk.

Overigens denk ik niet dat digitalisering en robotisering ten koste gaat van de werkgelegenheid. Er zijn andere mensen nodig en misschien ook wel meer. Maar hoeveel? Dat blijft koffiedikkijken. 120.000 is zo’n getal waar politici en marketeers mee aan de haal gaan, zonder de onderliggende verbanden te begrijpen. Het is veel interessanter om te onderzoeken welke capaciteiten we straks nodig hebben, zo blijkt ook uit het thema robotisering in deze editie. Er zullen traditionele technici nodig blijven. Wel moeten ze nieuwe vaardigheden aanleren en bereid zijn om continu bij te leren. Daarnaast ontstaan nu al andere functies. Data-analisten en procesregisseurs, die enorme hoeveelheden informatie beoordelen en inzetten om onderhoud en productie slimmer op elkaar af te stemmen. Die juist kunnen toveren met cijfers. Goochelen is voor kinderfeestjes.

Wim Raaijen Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

TRAFFIC

Breg Schoen 020 3122 088

COMMERCIEEL MANAGER NUMMER 10 - 2017

UITGAVE VAN

Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 155 1021 KP Amsterdam

Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl

MEDEWERKERS

David van Baarle, Evi Husson, Inge Janse

LAY-OUT

BureauOMA BV, Wehl

COVER

Wim Raaijen

UITGEVER EN HOOFDREDACTIE Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl

Laura van der Linde 020 31 22 083 laura@industrielinqs.nl

EINDREDACTIE

Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 redactie@industrielinqs.nl

REDACTIE

Dagmar Aarts 020 3122 084 redactie@industrielinqs.nl

ADVERTENTIEVERKOOP

Jetvertising Arthur Middendorp 070 3990 000 arthur@jetvertising.nl www.jetvertising.nl

DRUKWERK

PreVision Graphic Solutions

ABONNEMENTEN (EXCL. BTW) Nederland/België € 99,Introductie NL/B 25% € 74,25 Overig buitenland € 123,50 Losse verkoopprijs € 17,50 Studenten € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,-

OPZEGGEN

Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2211-6826

© Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

ABONNEMENTENLAND

Postbus 20 1910 AA Uitgeest 0900-226 52 63 (€ 0,10 p.m.)

10

iMaintain 17

IMA10 C Commentaar.indd 5

21-11-17 16:09

6 ACTUEEL

1. Nabestaanden dodelijk arbeidsongeval schrijven boek In 2014 wordt Toon van der Loo onwel bij het werk in een reactor en overlijdt kort erna. In het openhartige boek Toon, de impact van een dodelijk arbeidsongeval vertellen echtgenoot Karien van der Loo en zwager Patrick van de Sande hoe zij het arbeidsongeval en de nasleep ervan hebben beleefd.

Lees verder op pagina 9

2. Shapeshifting zet 2D om in 3D Platte structuren printen die zichzelf tot driedimensionale constructies kunnen vouwen. Onderzoekers aan de TU Delft hebben hier een manier voor gevonden met behulp van origamitechniek en 3D-printing.

Lees verder op pagina 7

3. Nieuwe Merwedebrug 56 miljoen euro duurder De nieuwe Merwedebrug over de A27 bij Gorinchem wordt 56 miljoen euro duurder dan eerder begroot.

Daarnaast gaan de werkzaamheden langer duren.

Lees verder op deze pagina

4. Nieuwe award: Veiligheidscoalitie van het jaar Volgend jaar wordt voor het eerst de prestigieuze prijs ‘Veiligheidscoalitie van het jaar’ uitgereikt aan een samenwerking van bedrijven in de chemieketen. De prijs is een initiatief van Veiligheid Voorop in samenwerking met Industrielinqs.

Lees verder op deze pagina

Nieuwe Merwedebrug 56 miljoen euro duurder De nieuwe Merwedebrug over de A27 bij Gorinchem wordt 56 miljoen euro duurder dan eerder begroot. Daarnaast gaan de werkzaamheden langer duren. Dat schreef demissionair minister Schultz (ministerie van Infrastructuur en Milieu) eind oktober aan de Tweede Kamer. Voor de Merwedebrug was aanvankelijk uitgegaan van pijlers in de vaargeul, zoals nu ook het geval is. In de aangepaste scope komen de pijlers naast de vaarweg te staan, waardoor de doorvaart verbetert. De vaargeul die deze brug overspant valt namelijk onder internationale regels wat betekent dat de vaarweg minimaal 240 meter breed moet zijn. De extra 56 miljoen euro die dit kost, wordt gedekt uit de investeringsruimte wegen.

In oktober van 2016 ontstond een enorme verkeerschaos toen bleek dat er haarscheurtjes in de draagbalken van de brug zaten. De Merwedebrug is onderdeel van het project A27 Houten-Hooipolder waarvoor de minister in mei 2016 het ontwerp Tracébesluit heeft vastgesteld. Binnen dit project zijn zeven bruggen waarvan het uitgangspunt is dat deze worden hergebruikt. Daarnaast worden drie nieuwe bruggen gebouwd: een naast de westelijke Hagesteinsebrug en een tweede Merwedebrug, en een nieuwe Keizersveerbrug naast de huidige oostelijke brug.

FOTO: OLAF VAN KOOTEN

MEEST GELEZEN ONLINE

Nieuwe award: Veiligheidscoalitie van het jaar Volgend jaar wordt voor het eerst de prestigieuze prijs ‘Veiligheidscoalitie van het Jaar’ uitgereikt aan een samenwerking van bedrijven in de chemieketen. De prijs is een initiatief van Veiligheid Voorop in samenwerking met Industrielinqs, uitgever van onder andere iMaintain.

De award wordt op 11 april 2018 uitgereikt tijdens de industriële beurs Safety&Health@ Work in Rotterdam Ahoy. Anton van Beek (president Dow Benelux): ‘Er bestaan al aparte veiligheidsprijzen voor opdrachtgevers en opdrachtnemers.

Met deze nieuwe prijs willen we juist het veilig samenwerken van ketenpartners onderscheiden, want daar kunnen we de grootste winst boeken. Veilige ketensamenwerking is een prioriteit waar zowel binnen mijn bedrijf Dow als binnen ons samenwerkingsverband Veiligheid Voorop veel aandacht voor is. Nederland is ‘coalitieland’ en ook in de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer kan het alleen nog veiliger worden als je de handen ineenslaat.

Ook dáár smeden we dus coalities.’

Een van de belangrijke uitdagingen van het veilig werken in de chemie is dat, onder meer door specialisatie, steeds meer (onder)aannemers worden ingehuurd voor deelwerkzaamheden. In zo’n situatie, waar verschillende belangen spelen, is het cruciaal dat alle partijen op veiligheidsgebied nauw samenwerken.

Renovatie ruim drie kilometer lange Schermdijk klaar 5. Spoorbrug op transport ProRail heeft een nieuwe spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht gelegd. Eerder al werd de brug in delen over het water naar Utrecht vervoerd, waar HSM Steel Structures en BAM Infra hem in elkaar hebben gezet. Het plaatsen verliep niet geheel vlekkeloos.

Lees verder op pagina 9

10 17 iMaintain

IMA10 D Actueel.indd 6

De renovatie van de Schermdijk in Delfzijl is een jaar eerder afgerond dan verwacht.

De nieuwe steenbekleding op de bestaande asfaltlaag zou eigenlijk pas in de herfst van 2018 klaar zijn, maar het project is nu al afgerond. De dijk in Delfzijl heeft over een lengte van 3,5 kilometer een totaal nieuwe steenbekleding over de bestaande oude asfaltbekleding gekregen zowel aan de Eemskant als aan de zijde van het Zeehavenkanaal ter bescherming van getijden en golven.

In opdracht van Groningen Seaports is in april 2017 een grootschalige renovatie van de schermdijk in Delfzijl gestart. Deze dijk schermt het Zeehavenkanaal en de havenmonding af van de Waddenzee. Aannemer Reef Invra heeft de werkzaamheden uitgevoerd. Heuvelman Ibis uit Delfzijl en Hydraphalt uit Avenhorn waren eveneens betrokken bij de werkzaamheden. Met de werkzaamheden is een investering van ruim zes miljoen euro gemoeid.

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:10

ACTUEEL 7

Aanpassing Richtlijn Steigers

BEDRIJVENNIEUWS Bluswaterbassin van zelfhelend beton FOTO: BILFINGER

De Richtlijn Steigers is geüpdatet. Deze richtlijn is het standaarddocument waarin de stand van de techniek is weergegeven over het bouwen van en het werken op staande steigers in de bouw, industrie en andere branches. Met de update is de richtlijn op diverse onderdelen aangepast. Een van de vernieuwingen betreft de scholingsstructuur voor de steigerbouw die nu integraal is opgenomen. Hierin zijn de definitieve functies opgenomen en is aangegeven welke functieniveaus vereist zijn voor het monteren en overdragen van steigers, alsmede voor inspectie en toezicht.

Onderdeel van dit hoofdstuk is een categorie-indeling volgens moeilijkheidsgraad.

In de nieuwste versie is het begrip ‘ruimtesteiger’ geïntroduceerd. Dit is een steiger met meerdere staanderrijen in dwars- en langsrichting waarmee een groot werkoppervlak kan worden gecreëerd. De steiger ontleent zijn stijfheid aan diagonalen die in principe in alle staanderrijen zijn aangebracht. De ruimtesteiger wordt zowel vrijstaand als verankerd toegepast. Deze uitvoering komt vaak voor in de industrie.

Verder bevat de update een korte aanvulling op de uittrekwaarden van verankeringen, de uitvoering van werkvloeren en de standaarduitrusting van de monteur.

Shapeshifting zet 2D om in 3D Platte structuren printen die zichzelf tot driedimensionale constructies kunnen vouwen.

Onderzoekers aan de TU Delft hebben hier een manier voor gevonden met behulp van origami-techniek en 3D-printing. De constructies kunnen zichzelf volgens een vooraf geplande volgorde opbouwen, zodat sommige delen eerder samentrekken dan andere.

Er wordt gebruik gemaakt van een normale 3D-printer en printmateriaal dat overal verkrijgbaar is.

Meestal komt er veel handwerk kijken bij shape-shifting, zoals de techniek ook wel wordt genoemd. En het materiaal dat onderzoekers hier doorgaans voor inzetten is duur en niet overal verkrijgbaar.

Door deze gecombineerde aanpak van origami en 3D-printen kunnen onder andere betere botimplantaten worden gemaakt. Maar het team denkt dat de shapeshiftingtechnologie op den duur ook tot andere ontwikkelingen kan leiden. Zoals bijvoorbeeld geprinte elektronica. Zoals bijvoorbeeld geprinte elektronica; met deze techniek zou geprinte 2D-elektronica in een 3D-vorm kunnen worden verwerkt. En het team ziet ook mogelijkheden voor meubels.

Een bluswaterbassin van het Havenbedrijf Rotterdam is voorzien van bijzondere betonnen wanden. Door de toevoeging van bacteriën aan het beton zijn ze zelfhelend. Zodra de bacteriën in aanraking komen met water, in bijvoorbeeld een scheurtje, worden ze actief en ‘metselen’ ze de scheur dicht met kalksteen. Deze technologie is ontwikkeld door de TU Delft en door de samenwerking tussen BAM Infra en Basilisk nu in de praktijk toegepast.

Het bassin is een betonnen bak met vier betonnen wanden en is 47 meter lang, 5 meter hoog en 5,5 meter breed. Twee wanden zijn uitgevoerd met regulier beton en twee, bij wijze van proef, met de toevoeging van de bacteriën. Het is voor het eerst dat dit op grote schaal wordt toegepast in een in het werk gestorte constructie.

De innovatie zou tot grote kostenbesparingen kunnen leiden.

De TU Delft is in 2006 begonnen met de ontwikkeling van materialen die hun eigen schade kunnen herstellen. Het bluswaterbassin is uitermate geschikt om het zelfhelende beton bij toe te passen. Zodra er scheurvorming optreedt, kan je met visuele inspecties aan de buitenkant zien of de bacteriën hun werk doen.

Primeur: handsfree lassen Servicecentrum voor onderhoud windpark Merkur naar Eemshaven

FOTO: MOURIK

Mourik Services heeft onlangs de eerste volautomatische, orbitale lasmachine in gebruik genomen. Het apparaat is ingezet voor het lassen van reformerpijpen in een gasinstallatie. Nog niet eerder is in de Nederlandse petrochemische industrie in situ gebruik gemaakt van een volautomatische lasmachine. Tijdens de turnaround bij Air Liquide in Bergen op Zoom kreeg Mourik de mogelijkheid om deze nieuwe manier van lassen in de praktijk te brengen. Voor de vervanging van de cold collector zijn ruim honderd Inconel reformerpijpen los gesneden. Dit was nodig om de cold collector te kunnen vervangen. Nadat deze was vervangen, moesten de meer dan honderd reformerpijpen op de nieuwe cold collector worden gelast. Mourik gebruikte hier de autonome lasmachine voor. De (las)operator stelt de machine eenmalig in en bewaakt vervolgens het proces. Het apparaat last vervolgens met grote nauwkeurigheid, waarmee de kans op fouten nagenoeg verdwijnt. Daarnaast kan de constante snelheid van het apparaat een kortere doorlooptijd realiseren met als resultaat een kortere downtime van de installatie.

Na de geslaagde turnaround bij Air Liquide gaat Mourik de lasmethode ook bij andere asset owners toepassen.

Ems Maritime Offshore (EMO) gaat op haar terrein in de Eemshaven een servicecentrum bouwen en exploiteren voor het onderhoud aan het windpark Merkur. EMO heeft hiervoor een langlopend contract afgesloten met Merkur Offshore, de exploitant van het windpark, voor de bouw van een magazijn, kantoren en een terminal logistiek. Het magazijn bestaat uit een oppervlakte van 600 vierkante meter, terwijl de kantoren bijna 500 vierkante meter worden. Het windpark wordt momenteel gebouwd in de Duitse Noordzee, ten noorden van het eiland Borkum. Het bestaat uit 66 turbines met elk een capaciteit van zes megawatt.

10

iMaintain 17

IMA10 D Actueel.indd 7

21-11-17 16:10

[SA VE

TH

ED AT E

]

BOUW & INFRA PARK | HARDERWIJK | 15 MAART

www.imaintain.info/congres

Initiatiefnemers:

Advertentie iMaintain 2018.indd 1

Verkoop stoom- en warmwaterketels

16-11-17 14:50

Eco Steam Trading & Consultancy bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

IMA10 Advertenties.indd 8

21-11-17 16:06

ACTUEEL 9

Nabestaanden dodelijk arbeidsongeval schrijven boek

BEDRIJVENNIEUWS

In 2014 wordt Toon van der Loo onwel bij het werk in een reactor. Hij raakt in coma en overlijdt. De werkgever wordt wegens nalatigheid veroordeeld tot een boete van 75 duizend euro. In het openhartige boek Toon, de impact van een dodelijk arbeidsongeval vertellen echtgenoot Karien van der Loo en zwager Patrick van de Sande hoe zij het arbeidsongeval en de nasleep ervan hebben beleefd en hoe ze er alles aan hebben gedaan om de gebeurtenis toch betekenis te geven. Ze vragen zich af waarom bedrijven en slachtoffers na een bedrijfsongeval haast als vanzelf in een juridisch gevecht belanden en waarom verzekeraars in zo’n geval geautomatiseerde brieven sturen en geen medeleven kunnen tonen.

Wanneer zowel het bedrijf als de officier van justitie tegen het vonnis in hoger beroep gaan, nemen Toons nabestaanden een besluit: wij willen dit niet meer. Ze vragen de officier om het beroep in te trekken en willen in plaats daarvan een jaarlijkse ‘veiligheidsdag’ bij de werkgever van Toon. Het bedrijf gaat akkoord, samen maken ze een veiligheidsverbeterplan.

Sindsdien trekken Patrick en Karien het land door om steun te krijgen voor deze aanpak.

Patrick: ‘De enige manier om Toon recht te doen, is om veel meer aandacht aan veilige werkomstandigheden te geven. Eigenlijk zou een veiligheidsverbeterplan door een rechter moeten worden opgelegd. Een bedrijf zou moeten kunnen kiezen tussen een boete of een plan. En bedrijven die kiezen voor een boete, hebben iets uit te leggen.’ Karien van der Loo: ‘Schuld, aansprakelijkheid en straf maken het gesprek over onveilige werkomstandigheden alleen maar lastig. Veilig werken en ’s avonds weer thuiskomen, dat is waar het om gaat.’

In het jaarrapport 2016 van Inspectie SZW dat in mei is gepresenteerd, was te lezen dat SZW zich grote zorgen maakt om het stijgend aantal arbeidsongevallen. De Inspectie vindt dat ‘mensen altijd boven productie moeten gaan’. In 2016 kwamen zeventig mensen door arbeidsongevallen om het leven, negentien meer dan in 2015. Het totaal aantal slachtoffers van arbeidsongevallen steeg in 2016 met veertien procent ten opzichte van het jaar daarvoor. De meeste slachtoffers vallen in de bouw, industrie, handel en afvalbeheer.

Onderhoudsstop Zeeland Refinery Zeeland Refinery voert vanaf woensdag 8 november onderhoudswerkzaamheden uit aan onderdelen van de olieraffinaderij in Borssele. De fabriek ligt drie weken stil, zo meldde Nu.nl.

Ook beginnen de werkzaamheden voor de grote uitbreiding, die eerder dit jaar is aangekondigd en voor 2020 op de rol staat. Dan wil Zeeland Refinery de hydrocracker, de hoofdeenheid van de raffinaderij, uitbreiden met een zogenoemde ontzwavelingsreactor. Het moet het productieproces energiezuiniger maken.

Het gaat om een investering van zo’n 40 miljoen euro van aandeelhouders Total en Lukoil.

Hogere veiligheidsnormen verlagen risico op processtilstand Na een vlamboog in een laagspanningsverdeelsysteem kunnen de kosten van een productiestilstand binnen 24 uur flink oplopen. Bovendien moet er rekening worden gehouden met een levensgevaarlijke situatie die door de eerste explosie wordt veroorzaakt, de mogelijke imagoschade en de kosten voor het vervangen van beschadigde apparatuur en installaties.

Daarom lanceert Eaton een campagne om het risico op vlambogen in laagspanningsverdeelsystemen onder de aandacht te brengen. Zo raadt het bedrijf in een whitepaper aan om in stroomkritieke omgevingen hogere veiligheidsnormen toe te passen dan die in IEC 61439 beschreven zijn om het risico voor het personeel, productie en de gebouwinfrastructuur te minimaliseren.

Download op www.imaintain.info de whitepaper Veiligheid en risico’s in elektrische laagspanningsinstallaties.

ProRail heeft een nieuwe spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht gelegd.

Eerder al werd de brug in delen over het water naar Utrecht vervoerd, waar HSM Steel Structures en BAM Infra hem in elkaar hebben gezet en afgebouwd. Op vrijdag 17 november is de volledige brug op 640 wielen van de voorbouwlocatie naar het Amsterdam-Rijnkanaal verplaatst over een speciaal aangelegde weg. Vervolgens is de brug vervolgens op een ponton naar zijn definitieve plek gevaren, tussen twee bestaande bruggen in. Dat ging niet geheel zonder problemen, want het water in het kanaal bleek zo’n tien centimeter te laag te staan. Door middel van het open zetten van de sluizen bij Wijk bij Duurstede is de waterstand genoegd verhoogd om uiteindelijk met uren vertraging de brug over het water te plaatsen.

De brug weegt ruim drieduizend ton en is 170 meter lang, 15 meter breed en 29 meter hoog. De nieuwe spoorbrug ligt uiteindelijk op zo’n tien centimeter naast de oude. In april 2018 klaar moeten de eerste treinen over de brug rijden. Aansluitend gaat de oude spoorbrug zeven maanden buiten bedrijf voor een opknapbeurt.

De huidige doorvaarhoogte gaat met 25 centimeter omhoog en de oude brug wordt stiller gemaakt. In december 2018 moet ook deze klus zijn afgerond.

FOTO: PRORAIL

Spoorbrug op transport

uw mailbox?

Al het nineuvoworsoninze nieuwsbrief op

iMaintain.info!

Meld u aa

10

iMaintain 17

IMA10 D Actueel.indd 9

21-11-17 16:10

10 INTERVIEW

Welke taal spreekt een robot?

Oprichter Piet Mosterd (r) en projectleider Rik Grasmeijer van Fieldlab Industrial Robotics.

10 17 iMaintain

IMA10 H Hoofdinterview.indd 10

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:20

INTERVIEW 11

Een industriële robot is een multifunctionele, programmeerbare manipulator. Dat klinkt imponerend, maar als hij niet op de juiste manier wordt aangestuurd, doet hij helemaal niets. Dan is het feitelijk ‘een dom ding’. Er zijn goed opgeleide mensen nodig, met de juiste kennis en vaardigheden, om deze megakrachtige tools in te kunnen zetten. Maar wat is de juiste kennis en wanneer is iemand goed opgeleid? Dit wordt onderzocht binnen het Fieldlab Industrial Robotics.

Een industriële robot is maximale hightech, gecomprimeerd in één (bijna-)alleskunner. Laat hem loodzware objecten verplaatsen, tot op de millimeter nauwkeurig snijden of razendsnel assembleren. ‘Ja, een robot kan heel veel dingen beter, sneller en efficiënter dan een mens. Maar uiteindelijk is het een dom ding dat zonder de mens niets doet’, vertelt Piet Mosterd.

Hij is initiatiefnemer van het project dat uitgroeide tot het Fieldlab Industrial Robotics. Als voormalig CEO van AWL-Techniek in Harderwijk merkte hij dat schoolverlaters die bij AWL kwamen werken weinig kennis hadden van het bedienen of programmeren van een robot. ‘Toen we ons gingen verdiepen in de vraag wat eigenlijk kan worden beschouwd als basiskennis robotica, moest iedereen ons het antwoord schuldig blijven. Er bestond helemaal geen standaard voor. Die handschoen hebben we opgepakt.’

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

Hal vol robots Dat dit initiatief wordt opgepakt door het bedrijfsleven, vindt Mosterd helemaal niet gek. ‘Je kunt het niet verwachten van de mbo- en hbo-opleidingen. De serie robots die we bij AWL hebben staan, is voor scholen niet te betalen. En de omgeving is

“

IMA10 H Hoofdinterview.indd 11

Laura van der Linde

dusdanig ingericht dat de veiligheid optimaal wordt gewaarborgd. De door ons opgestelde robots zijn idiot-proof en dat is ook nodig als je werkt met mensen die het allemaal nog moeten leren. Ook dat kost geld en ruimte.’

In een grote hal staan nu een stuk of tien robots opgesteld van vier verschillende merken. Mosterd: ‘We hebben zelfs twee lichtdichte lasertestcellen waarin lasermacrobewerkingen, zoals laserlassen en lasersnijden, kunnen worden uitgevoerd.

De overige industriële robots die hier staan, kunnen – afhankelijk van het device dat aan de arm is gekoppeld – pakken, verplaatsen, lijmen, snijden, slijpen, schroeven, monteren. Kortom, eindeloos veel technieken. Maar hij doet dus helemaal niets uit zichzelf. Hij moet, in de juiste robottaal, eerst opdrachten krijgen en pas dan gaat hij bewegen. Wel is het zo dat een eenmaal gegeven opdracht, of reeks van opdrachten, eindeloos vaak kan worden herhaald en de uitvoering van de eerste beweging is exact hetzelfde als de laatste.’

Definiëren en certificeren Dat een mens deze robottaal beheerst, is essentieel. Maar de werktuigbouwkundi-

Mosterd: ‘Over tien jaar werkt iedereen in de industrie met robots.’

10

iMaintain 17

21-11-17 16:20

12 INTERVIEW

gen, elektrotechnici en automatiseringsspecialisten die uit de schoolbanken rollen, hebben deze kennis over het algemeen nog niet in huis. Om de benodigde kennis bij deze jongeren te kunnen ontwikkelen en om deze en de bijbehorende vaardigheden vervolgens te kunnen verspreiden en borgen, is begin 2017, na een voorbereiding van anderhalf jaar, de Stichting Industriële Robotica opgericht.

Het doel is om sturing te geven aan de inzet en exploitatie van (het fysieke) Fieldlab Industrial Robotics. Rik Grasmeijer is projectleider. ‘De benodigde kennis is makkelijk gezegd, maar wat dit precies inhoudt, is nog nergens gedefinieerd. Vergelijk het met een vrachtwagenchauffeur.

Voordat deze op een vrachtwagen mag rijden, moet hij over bepaalde vaardigheden beschikken. Deze moet hij oefenen en hij moet daar examen in doen. Dat zijn concrete eisen. Maar welke kennis en vaardigheden heeft iemand nodig om een robot aan te sturen? Die eisen zijn niet concreet en daar zijn wij nu druk mee bezig.’

Het fieldlab ontwikkelt gecertificeerde opleidingen op gebied van robotprogrammering en robotbediening op mbo- en hbo-niveau. ‘Wij omschrijven dus de kennis en handelingen die iemand op

een bepaald niveau, voor een specifieke functie, moet beheersen. Voldoet iemand hier aan, dan kan hij gecertificeerd operator, programmeur, offline programmeur of engineer worden. Dit zijn vooralsnog de vier functies waarvoor wij de opleidingsinhoud en de certificeringseisen definiëren.’

Attractiever Mosterd en Grasmeijer zijn er ook van overtuigd dat de opmars van de industriële robotica een positief effect heeft op het aantal jongeren dat kiest voor techniek. Grasmeijer: ‘We zien het nu al. Voor de minor Industrial Operations and Robotics waren eerst zo’n veertig plaatsen gereserveerd. Uiteindelijk waren dat er zestig en voor komend jaar denken ze aan tachtig jongeren.’ Mosterd vult aan: ‘Onlangs hadden we hier een Duits bedrijf op bezoek, werkzaam in de suikerwarenindustrie. Zij hebben moeite om gekwalificeerd personeel te vinden. De toppers kiezen liever voor andere branches. Zij hebben zich gerealiseerd dat ze iets moeten doen om het werk attractiever te maken. Dit kan door robots in te zetten in het productieproces.’

AWL-Techniek is al in 1984 gestart met het implementeren van robots in haar

projecten. ‘Wij waren er vroeg bij en daardoor hebben we nu veel ervaring.

Anderen bedrijven volgen nu schoorvoetend, maar het is een niet te stoppen ontwikkeling. Over tien jaar werkt iedereen in de industrie met robots. Daarom is het ook zo belangrijk om nu stil te staan bij het opleiden van technici die hier dan ook echt mee kunnen werken.’

Samenwerking Het is een traject van vijf jaar en de belangstelling is groot. Het fieldlab is opgezet met twaalf samenwerkingspartners. Naast AWL-Techniek, die het equipment en de ruimte beschikbaar stelt, verlenen onder andere Altrex, VMI, IJssel Technologie en ook branchevereniging FME medewerking. Het project wordt gesponsord door de provincies Gelderland en Overijssel en het opleidingsfonds A+O. De deelnemende scholen kunnen aanspraak maken op subsidiegelden.

Mosterd: ‘Onze robots worden beschikbaar gesteld aan leerlingen van Landstede, Deltion en Hogeschool Windesheim, maar ook scholen uit andere provincies hebben zich al bij ons gemeld. Het is een hele goede samenwerking tussen onderwijs en het bedrijfsleven.’

10 17 iMaintain

IMA10 H Hoofdinterview.indd 12

21-11-17 16:20

INTERVIEW 13

De ontwikkelde kennis wordt overigens niet alleen aan studenten van mbo en hbo aangeboden. Ook ‘zittende’ werknemers kunnen met de te ontwikkelen lespakketten worden bij- of omgeschoold. Mosterd: ‘Hiermee blijven medewerkers ‘fit for the job’. Een leven lang leren, is immers nauwelijks weg te denken.’

Momenteel worden al pilots gedraaid met groepjes studenten. ‘We verwachten dat we aan het eind van dit schooljaar de eerste lespakketten beschikbaar hebben voor het mbo, hopelijk inclusief een akkoord van de Raad van Accreditatie. Vervolgens is het zaak om ook docenten op te leiden zodat zij kunnen helpen met het ontwikkelen van onderwijsmateriaal’, aldus Mosterd, die zich ook realiseert dat het werk eigenlijk nooit klaar is. ‘De ontwikkelingen gaan razendsnel. Elke zeven jaar hebben we te maken met een nieuwe generatie robots. Met meer functionaliteiten, meer communicatie met randapparatuur, hogere snelheden en meer programmeermogelijk-

“

Grasmeijer: ‘Robots gaan ons helpen om het werk leuker en makkelijker te maken.’

heden. Het is een continu proces, maar het begin is er.’

Passie De jongeren die inmiddels weten welke taal ze moeten spreken met een robot om hem precies datgene te laten doen wat ze willen, zijn zeer enthousiast.

Grasmeijer: ‘Je ziet dat het ze fascineert.

Ieder stukje lesstof wordt direct in praktijk gebracht. Dat wat zij bedenken, kunnen ze programmeren en vervolgens zien ze dat imposante, zes-assige, stalen werktuig bewegen. Accuraat, razendsnel, eindeloos herhalend. Je ziet gewoon de passie voor techniek groeien.’

Dat op de werkvloer juist een beetje huiverig tegen de komst van robots wordt aangekeken, is volgens Grasmeijer niet

terecht. ‘Robots gaan ons helpen om het werk leuker en makkelijker te maken. Een robot kan worden ingezet voor zwaar of geestdodend werk. Het gaat de werkgelegenheid bij machinebouwers een impuls geven en bedrijven die met robots gaan werken, verhogen hun productiecapaciteit en hebben meer mensen nodig. De angst dat robots al ons werk gaan overnemen, is dus niet terecht.’

Er zijn steeds meer bedrijven die de voordelen van robots inzien en die bereid zijn om hierin te investeren. Niet alleen in de tools, maar ook in goed opgeleid personeel. Grasmeijer: ‘Personeel dat bovendien heel veel plezier heeft in hun werk.

De jongens die wij nu opleiden, willen aan het eind van de dag niet meer naar huis. Mooi toch?’ ■

10

iMaintain 17

IMA10 H Hoofdinterview.indd 13

21-11-17 16:20

14 THEMA: ROBOTISERING

Innovaties nodig voor steeds groter wordende windmolens Windmolens bouwen, installeren en onderhouden wordt steeds moeilijker. De turbines worden groter en worden verder in zee geplaatst. Ook moeten de bouw en het onderhoud goedkoper en milieuvriendelijker, want er komen steeds meer windmolens bij. De windsector is dan ook hard bezig met allerlei innovaties om dit mogelijk te maken.

Robotica kan daarbij helpen, zoals de drones van de TU Twente en de zelfklimmende kraan van Lagerwey.

Dagmar Aarts

Grotere windmolens kunnen relatief meer schone energie opwekken. Als de wieken van een windmolen twee keer zo groot worden, vangen zij niet twee, maar vier keer zo veel wind. Hiermee stijgt de CO2winst nog verder. Ook zorgen grotere windmolens ervoor dat de kosten voor deze vorm van duurzame energie blijven dalen.

Op dit moment zijn de hoogste molens ongeveer 150 meter hoog, het hoogste punt van de wiek komt dan ongeveer op 225 meter. Branchevereniging de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA) weet niet hoe hoog de turbines in de toekomst nog gaan worden.

De locatie IJmuiden Ver is een park in planning dat in Nederland het verst weg zal komen te liggen, op ongeveer 75 kilometer van de kust. ‘Er is echter geen echte limiet, dus het is heel goed mogelijk dat in de toekomst parken worden gepland die nog verder liggen’, schrijft Marijn van der Pas van de NWEA in een e-mail.

De grotere windmolens maken het onderhoud al goedkoper, want er zijn minder locaties om te bezoeken. Echter, om het bouwen, installeren en onderhouden van de windmolens betaalbaar te houden, zijn innovaties nodig. Veel bedrijven in de sector werken op eigen kracht aan innovaties die de kostprijs verlagen, maar er gebeurt ook veel in samenwerking met andere partijen, bijvoorbeeld in het programma ‘GROW’.

Verder op zee Naast dat de windturbines steeds hoger worden, worden windparken ook verder in zee geplaatst. Daar waait het harder, is de wind stabieler en zijn de windmolens volledig onzichtbaar vanaf de kust. Bovendien raken de locaties die dichterbij de kust liggen (en goedkoper zijn) op.

FOTO: LAGERWEY WIND

Drones

10 17 iMaintain

IMA10 I Thema.indd 14

Ook de Universiteit Twente werkt met veel andere partijen samen aan innovaties. De Robotics and Mechatronics vakgroep ontwikkelt in drie Europese projecten drones die kunnen helpen bij de inspectie en het onderhoud van windmolens.

Het is de bedoeling dat de drones fysiek actie kunnen ondernemen met infrastructuur, legt Johan Engelen van de Universiteit Twente uit. Nu moeten er nog mensen omhoog als er contact met de windmolen nodig is. Dat is gevaarlijk en arbeidsintensief werk. ‘Inspecties van windmolens gebeuren nu al met behulp van drones, maar dan wordt er alleen omheen gevlogen om beeldopnames te maken. Als je dan iets ziet, weet je niet zeker of het een vuiltje of een scheurtje is. Wij zijn bezig een drone te ontwikkelen die tegen de molen kan duwen zodat we kunnen poetsen of schuren om te kunnen zien of het vuil is of een gebrek.’

Ook zou zo’n drone bijvoorbeeld kunnen kijken of een bliksemafleider nog goed werkt, daarvoor moet hij er tegenaan duwen.

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:21

FOTO: LAGERWEY WIND

THEMA: ROBOTISERING 15

Vastklemmen

Belemmerende regelgeving

Poetsen, de wanddikte meten of checken of iets nog geleidt, kunnen de drones in het lab al. Het wordt lastiger als hij een gaatje moet boren, lijmen of verven.

Engelen: ‘We willen wel dat onze drones dit kunnen, zodat ze echt onderhoudswerkzaamheden kunnen doen. Al zijn het alleen maar kleine werkzaamheden met grote kracht.’ Een prototype van de drone kan in het lab inmiddels tegen een verticale muur duwen. De kracht waarmee dat kan, is vergelijkbaar met het gewicht van de drone, zo’n twee kilo.

Een probleem is wel dat de batterij van een drone snel leegloopt. Hij kan ongeveer tien minuten vliegen. Een oplossing is dat de drone zich aan het te inspecteren of onderhouden object vastklemt. In het lab is dat al gelukt. ‘We kunnen dan een extra systeem, zoals een robotarm, toevoegen die onderhoud kan doen. Voor echt grote werkzaamheden moeten er alsnog mensen de windmolen op, maar door de inspectie met drones, weten ze dan dat er ook echt iets moet gebeuren. Zo maken ze de gevaarlijke klim niet voor niets.’

De volgende stap is om praktijktesten te doen. En dat is nog niet zo makkelijk, want de huidige regelgeving staat het niet toe om dicht bij objecten te vliegen.

Engelen: ‘Het werkt belemmerend. Voor de industrie zou het makkelijker moeten zijn om uitzonderingen op de regels aan te vragen voor testlocaties. Denk bijvoorbeeld aan een afgelegen windmolen waar wij op zouden mogen testen. Daarna zal het moeten worden opgepakt door kleine

Engelen: ‘We willen dat onze drones echt onderhoudswerkzaamheden kunnen doen. Al zijn het maar kleine werkzaamheden.’

bedrijfjes die de drones ook echt commercieel op de markt gaan zetten. Technisch kan dat al, maar er gaat nog wel tijd zitten in het aanpassen van de regelgeving

en het certificeren van de apparaten.’

De vraag vanuit de markt naar deze drones is er in ieder geval. Bedrijven lopen mee in de Europese projecten en de universiteit krijgt altijd enthousiaste reacties van andere bedrijven. Ze willen graag kijken hoe zij het kunnen toepassen. ‘We zijn nu ook al aan het nadenken of we een nieuw project kunnen beginnen voor offshore-windparken. Ik stel me voor dat je met een boot de zee op gaat en met een aantal drones vlieg je dan langs de windmolens in een park. Terwijl de inspectieexpert aan land zit en kan beslissen wat de drones moeten doen. Het scheelt veel tijd.’

Zelfklimmende kraan Fabrikant van windturbines Lagerwey is met een heel andere innovatie bezig voor windmolens. Het bedrijf heeft een zelfklimmende kraan ontwikkeld waarmee windturbines goedkoper en sneller kunnen worden gebouwd en onderhouden. De kraan heeft geen grote kraanopstelplaats nodig en maakt het daardoor mogelijk om op voorheen onmogelijke locaties windtur-

10

iMaintain 17

IMA10 I Thema.indd 15

21-11-17 16:21

Follow us

World‘s first

ATEX Zone 0 Cleaning Robot

Youtube ST-Cleaning BV

www.st-cleaning.com The Netherlands - Germany - Austria - Belgium

IMA10 Advertenties.indd 16

21-11-17 16:06

THEMA: ROBOTISERING 17

bines te bouwen, zoals bij dijken, bergruggen, bossen en op drassig terrein.

Met behulp van hydraulische cilinders kan de kraan zich optrekken aan ankerpunten op een windturbine. Zodra de kraan op positie is, verankert hij zich aan de toren zodat hij veilig kan hijsen. Om te helpen bij de bouw van een windmolen moet er dus al een klein gedeelte van de turbine staan, de kraan kan vervolgens de rest omhoog hijsen en de molen verder opbouwen.

Minder vrachtwagens Lagerwey heeft de eerste test met de kraan achter de rug. ‘We zijn erg tevreden’, zegt Wim Robbertsen, director projects and service. ‘Zonder problemen hebben we onder andere een nacelle (behuizing op de top van de mast, red.) van 52 ton geplaatst op 132 meter ashoogte.

Aan de hand van onze ervaringen bij de tests voeren we nog een aantal verbeteringen door. We verwachten onze installatie in maart gecertificeerd te hebben. Dan kunnen we hem voor onze eigen turbines

Robbertsen. ‘Om een normale kraan te vervoeren, zijn voor soortgelijke windturbines honderd FOTO: LAGERWEY WIND

vrachtwagens nodig. Onze kraan past in drie vrachtwagens.’

gebruiken. Voor andere type torens moeten er aanpassingen worden gedaan.’

In vergelijking met een conventionele kraan heeft de zelfklimmende veel voordelen vertelt Robbertsen. ‘Om een normale kraan te vervoeren, zijn voor soortgelijke windturbines honderd vrachtwagens nodig. Het kost zo’n tweehonderd- tot driehonderdduizend euro om de kraan te brengen en te halen. Onze kraan past in drie vrachtwagens. Daarnaast maakt de zelfklimmende kraan gebruik van de fundering van de windturbine, voor andere kranen is een grote opstelplaats nodig die je vaak eerst nog moet onderheien. Ook is die van ons zo ontworpen dat hij bij grotere windsnelheden kan blijven werken. Het is veiliger, want conventionele kranen zijn wel eens door onzorgvuldig handelen omgewaaid.’

Handjevol kranen Ook voor de machinist zijn er voordelen.

Die zit niet in een cabine in de klimmende kraan, maar bedient hem met een radiografische afstandsbediening. Zo kan hij op de plek zijn waar de last moet worden aangebracht en heel nauwkeurig monitoren wat er gebeurt. Hij staat op de grond als de last aan de kraan wordt gehangen en staat in de windmolen als een wiek wordt geplaatst. Robbertsen: ‘Een machinist in een conventionele kraan is afhankelijk van de informatie die anderen hem via de portofoon geven. Hij kan zelf niet zien of hij nog een stukje omhoog of omlaag moet om de last aan te brengen.’

Het hebben van een eigen kraan voor hoge windmolens is sowieso handig voor Lagerwey. Op de hele wereld is er namelijk maar een handjevol kranen groot genoeg om in te zetten bij de bouw en het onderhoud van zeer grote windmolens. Robbertsen: ‘Als je er daar een van wil huren om een falend component te vervangen, kan het zijn dat je een half jaar moet wachten. Onze zelfklimmende kranen zijn er natuurlijk ook niet in grote getalen, maar voor ons zijn er straks voldoende.’

Het eerste prototype van de zelfklimmende kraan is ontwikkeld voor turbines op land.

Lagerwey wil de kraan later ook offshore kunnen toepassen. ■

10

iMaintain 17

IMA10 I Thema.indd 17

21-11-17 16:21

18 EXTREME BEROEPEN

10 17 iMaintain

IMA10 L Extreme beroepen.indd 18

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:24

EXTREME BEROEPEN 19

Al 25 jaar lang wordt de 327 meter hoge Gerbrandytoren in Lopik omgetoverd tot de grootste kerstboom van Europa. Dit jaar is de ontstekingsceremonie op 9 december. De 120 lampen zijn dan weer kilometers ver te zien.

Het team van Jan Mulder, manager uitvoering bij VolkerWessels Telecom en sinds het begin betrokken bij het project ‘Grootste kerstboom’, kent de toren als geen ander. Naast dit project verzorgen de medewerkers van de telecomspecialist namelijk ook het reguliere onderhoud.

Mulder: ‘Elk jaar hebben we ongeveer een week nodig om deze klus te klaren.

Dat is natuurlijk wel weersafhankelijk. We hebben wel eens een jaar gehad dat de temperatuur op de grond nog goed te doen was, maar de top van de mast compleet onder het ijs bleek te zitten.’

Dansende lampen De lampen, die op strengen zijn gemonteerd, worden via een lier omhoog gehesen. De strengen komen tussen twaalf tuidraden te hangen die aan tuiblokken zijn vastgemaakt. Enkele jaren geleden is overgeschakeld naar duurzame, energiezuinige ledlampen van lichtverhuurder Amco Flashlight, die meehelpt bij de installatie. Deze lampen hebben ook nog eens een langere levensduur en vragen minder onderhoud. Mulder: ‘De leuke bijkomstigheid is dat de lampen tijdens de ontstekingsceremonie op het ritme van de muziek kunnen dansen.’

De ledlampen worden nu ook gebruikt om het toplicht in de mast te vormen. Voorheen werd het toplicht helemaal bovenin geplaatst. Dit moest ’s nachts gebeuren omdat daarvoor de antennes uit moeten staan. Om dit veiliger aan te kunnen pakken, is besloten om dertig meter lager, boven het laatste bordes in de mast, een aantal lampen rondom te plaatsen die op afstand gezamenlijk één licht lijken.

FOTO: VOLKERWESSELS TELECOM

Redden op hoogte Veiligheid gaat altijd voor en er is genoeg tijd ingebouwd om een eventuele uitloop te hebben. Alle medewerkers zijn getraind in het veilig werken op hoogte via het eigen trainingscentrum van het bedrijf.

Ook moeten ze gecertificeerd zijn in het redden en evacueren op hoogte, om in geval van nood een collega veilig van de mast te kunnen krijgen. ■

10

iMaintain 17

IMA10 L Extreme beroepen.indd 19

21-11-17 16:24

20 THEMA: ROBOTISERING

Robot-in-a-day maakt productie flexibel We staan aan het begin van een nieuw industrieel tijdperk. Stap voor stap ontdekken we nieuwe mogelijkheden met big data, sensortechniek, virtual en augmented reality, 3D-printing en drones. Ook het werken met robots maakt enorme ontwikkelingen door. Sietse Wijnstra, directeur van Engie Industrial Services Noord, denkt dat smart industry de stuwende kracht kan zijn achter de terugkeer van de industrie. ‘We kunnen massaproductie vervangen door massapersonalisatie door met robots flexibele productiefaciliteiten te creëren.’

In Emmen is inmiddels een proeffabriek ingericht.

Laura van der Linde

Productie in lagelonenlanden is voor de maakindustrie al niet meer zo interessant als het vroeger was. Wijnstra: ‘Waar het productieproces tot op heden vrij star en immobiel was, bereiken we met smart industry meer veelzijdigheid en flexibiliteit.

Hiermee gaan we de concurrentie aan met landen als China en Taiwan. Productie die eerst werd uitbesteed, kunnen we dankzij nieuwe ontwikkelingen in eigen land houden. Reshoring dus. Dit is goed voor onze economie en werkgelegenheid.

Bovendien kun je hiermee de transportkosten en -tijd wegstrepen, wat ook nog eens een positief effect heeft op de CO2uitstoot.’

Kortom, volgens Wijnstra loont het de moeite om te investeren in smart industry.

Daarom heeft hij namens Engie onlangs een handtekening gezet onder een samen-

werkingsovereenkomst met Technologies Added, de eerste Nederlandse Smart Shared Factory, waar gebruik wordt gemaakt van het robot-in-a-day-concept van Engie.

Productiefaciliteit met robots Op de High Tech Campus, in een oude Philips-fabriek in Emmen, biedt Technologies Added een centrale productieomgeving voor een diversiteit aan technologiebedrijven die op zoek zijn naar een duurzaam partnership. Dat houdt in dat bedrijven gebruik kunnen maken van de gezamenlijke productiefaciliteit en hier hun specifieke deelprocessen aan kunnen koppelen. Wijnstra: ‘Producenten zoeken naar kansen voor gepersonaliseerde producten. Maatwerk dus. Wat hier wordt aangeboden, is een flexibele productiefaciliteit met robots die eenvoudig kunnen switchen tussen taken.’

Vanuit die vraag naar flexibiliteit heeft Engie het robot-in-a-day-concept ontwikkeld. ‘Als een bedrijf de productielijn moet aanpassen naar een nieuw model, dan kost dit erg veel tijd. Met dit concept kunnen we snel schakelen tussen productieprocessen. De basis hiervoor zijn industriële robots die worden geprogrammeerd met het besturingssysteem- en merkonafhankelijke software platform Roxy.’

Runtime

Sietse Wijnstra (l) en Maarten Essers

10 17 iMaintain

IMA10 P Robot Energie.indd 20

Maarten Essers, innovation officer bij Engie, heeft samen met zijn team dit softwareplatform ontwikkeld. Hij is onlangs gepromoveerd op industriële robotica en hoe je hier intelligentie aan kunt toevoegen voor het mkb. ‘Die intelligentie komt overigens van de mens. De robot doet slechts wat de mens hem vertelt’, zegt Essers. ‘Met dit softwareplatform kan iedereen snel en eenvoudig een programma invoeren – dat overigens een runtime wordt genoemd – waarmee je een robot een serie aan opdrachten geeft.

Vervolgens kun je een volgende robot,

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:30

THEMA: ROBOTISERING 21

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

desnoods van een ander merk, zodanig programmeren dat deze de volgende stap in het productieproces uitvoert. Je laat de robots als het ware met elkaar praten.

Ook kunnen we heel snel omschakelen en met andere gereedschappen, andere taken uitvoeren.’

Ongeacht de runtime die is geprogrammeerd, wordt te allen tijde de veiligheidsmodus geactiveerd zodra iemand te dicht in de buurt van de robot komt.

‘Als iemand de robot nadert, worden de bewegingen vertraagd. Komt iemand te dichtbij, dan stopt de robot met zijn taken.

Binnen de industrie staat veiligheid bovenaan, dus dat is ook zo bij de industriële robots.’

Robot of mens?

Met iedere nieuwe ontwikkeling lijkt de scheidingslijn tussen mens en robot dunner te worden. Essers: ‘Ik begrijp dat sommige mensen de komst van de robot bedreigend vinden, maar de robot gaat ons juist helpen. We laten mensen doen waar ze goed in zijn – robots programmeren, afwijkingen constateren, zaken controleren enzovoorts – en we laten robots doen waar ze goed in zijn: zwaar tillen, eindeloos priegelwerk en bijvoorbeeld ook vies werk. Het werk dat wij niet willen doen, kunnen we door robots laten doen.’

Wijnstra geeft een voorbeeld vanuit een andere branche: ‘Kijk eens naar de boeren die vroeger de complete veestapel met de hand moesten melken. Zij hadden grote zorgen over de komst van de stoommachine, de basis voor de melkmachine.

Zij willen nu niet meer terug. Veel boeren hebben inmiddels zelfs een melkrobot aangeschaft. En de boer zelf heeft nog altijd een dagtaak aan het runnen van zijn bedrijf.’ Het is vooruitgang die je niet tegen kunt houden. Wijnstra: ‘En dat willen we ook niet. Met een dergelijke flexibele productielijn kan de klant op tien procent van de ruimte en tegen tien procent van de tijd produceren. Dat is winst en toekomst voor de Europese industrie.’

Verschuiving van taken Professor Tom Vaneker van de Universiteit Twente is ook van mening dat het werk voor de mens met deze ontwikkelingen leuker en uitdagender wordt. ‘De taak op de werkvloer verschuift. Wie nu zwaar of saai, repeterend werk moet doen, staat straks wellicht aan het eind van die pro-

ductielijn die dankzij de robots veel sneller draait. Dan heb je daar extra mensen nodig.’

Ook denkt hij dat niet moderniseren juist arbeidsplaatsen kost. ‘Ik zie fabrieken die hier moeilijk mensen kunnen vinden, verhuizen naar Oostbloklanden. Daarmee vertrekt ook de werkgelegenheid.’

Met iedere ontwikkeling lijkt de scheidslijn tussen mens en robot dunner te worden.

Vaneker ziet aan de nieuwe generatie leerlingen die nu op de UT lessen volgen dat zij al een hele andere mindset hebben. ‘Deze generatie is opgegroeid met een mobiel en een tablet in de hand. Voor deze nieuwe instroom is het heel normaal dat robots de vervelende klussen opknappen en dat zij deze robots aansturen om dit te doen.’

Uitbreidingsmogelijkheden Tijdens de ontwikkeling van dit robotin-a-day-concept is volop samengewerkt

met Universiteit Twente. Essers: ‘Er was bijvoorbeeld een configureerbare gripper nodig. Deze vraag is opgepakt door de studenten. Voor de gripper is een ontwerp gemaakt, vervolgens is deze in 3D geprint en natuurlijk uitgebreid getest.’

Ook wordt nagedacht over verdere opties die kunnen worden toegevoegd. ‘De gripper is voorzien van een druksensor die kan nagaan in hoeverre de robot het object goed vast heeft en niet te hard knijpt. Maar denk bijvoorbeeld ook aan een camera, zodat de robot de exacte plek van een object kan bepalen op basis van ‘zicht’.’ Essers en zijn team denken graag in mogelijkheden: ‘De Microsoft Xbox beschikt over ideale sensoriek. Je kunt een figuurtje op het scherm laten dansen zoals jij danst. Kunnen we de robot laten dansen? En als dat kan, wat kan hij dan nog meer?’ Wel loopt het team aan tegen het feit dat bij de industrie nog veel onbekendheid is over flexibele robotica en de relatief lage investeringskosten daarvan. ‘Daardoor zijn nog niet heel veel bedrijven bezig met het ontwikkelen van speciale toepassingen. Maar deze nieuwe markt is upcoming en groeiende.’ Engie en Technologies Added dragen hier graag een steentje aan bij en geven zowel startups als gevestigde bedrijven de gelegenheid om productiecapaciteit te huren. ■

10

iMaintain 17

IMA10 P Robot Energie.indd 21

21-11-17 16:30

22 HET NIEUWE PRODUCEREN

Onderhoud in de groenste fabriek van Nederland De fabriek van Unipro, totaalaanbieder van vloersystemen, is uitgeroepen tot de groenste fabriek van Nederland. Om daar te komen, moest de technische organisatie heel goed nadenken over alle apparatuur en het onderhoud in de fabriek. Er is bijvoorbeeld geen gasaansluiting.

Dagmar Aarts

Technisch coördinator Jaap Klopman was er bij toen de nieuwe fabriek werd ontworpen en gebouwd in 2014. ‘Een voorrecht’, zegt hij. ‘Iedereen kon aangeven wat zijn wensen waren. Ik heb heel veel overlegd met productie om te weten te komen wat hun wensen waren. Als techneut zijn wij facilitair. Je moet proberen te maken waar iedereen zich happy bij voelt. De productieafdeling moet in de fabriek met de machines werken en zij weten precies wat ze willen.’

Op de locatie in Haaksbergen produceert en levert Unipro alles voor het leggen, onderhouden en renoveren van alle soorten vloeren. Denk daarbij bijvoorbeeld aan lijmen, kunstharsvloeren en primers.

Een van de wensen vanuit productie was om in de nieuwe fabriek minder stofoverlast te hebben van de hars die binnenkomt. Klopman: ‘In de oude fabriek, kwam de hars in zakken binnen en was al gekraakt.’ Nu komt het als vaste stof binnen en wordt het door een machine gekraakt. ‘We hebben daarvoor een machine ontwikkeld met een gesloten

Waarom is Unipro de groenste fabriek van Nederland?

De fabriek van Unipro heeft volgens de toets van GPR-gebouw (meet de duurzaamheid van woningen en utiliteitsgebouwen) het rapportcijfer 8,66. Dat is de hoogste beoordeling voor een productieomgeving in ons land.

De vloerspecialist produceert CO2-neutraal. Er is geen gasaansluiting, dus alle producten worden CO2-neutraal geproduceerd. Er wordt gebruik gemaakt van aardwarmte in combinatie met warmterugwinning. Bijverwarmen gebeurt met pelletkachels, gestookt op biomassa.

Het gebouw is intelligent. Lucht, licht en temperatuur worden met een sensor geregeld. Zo zijn de arbeidsomstandigheden altijd optimaal, terwijl de ramen gewoon open kunnen. Kranen, douches en toiletten zijn zo ingericht dat er zo min mogelijk water wordt gebruikt. Het dak isoleert tegen warmte en kou en zorgt voor biodiversiteit. De sedum plantjes zorgen er ook voor dat fijnstof wordt gebonden. Het regenwater van het dak wordt opgevangen voor het doorspoelen van de toiletten.

Unipro probeert daarnaast zoveel mogelijk af te nemen bij bedrijven uit de buurt.

En in het bedrijfsrestaurant zijn werkplekken gecreëerd voor mensen met minder kansen.

10 17 iMaintain

IMA10 J Maintenance manager.indd 22

systeem, waardoor we nu stofvrij kunnen werken. Andere wensen waren om spettervrij te kunnen vullen, kleine hoeveelheden te kunnen doseren in mengers en minder handwerk. Alles op de machines is daarom nu menugestuurd en we hebben meerdere tilhulpen.’

Unipro heeft het ontwerp van de fabriek afgekeken van de voedingsmiddelenindustrie. Klopman: ‘Hierdoor zijn leidingen goed schoon te houden. Dat geeft heel veel voordelen aan ons product. Lijm kan namelijk bederven en dat kunnen we nu ondervangen.’

Hoofdbrekens De voorwaarde van de directie dat de productielocatie in Haaksbergen de groenste van Nederland moest zijn, heeft de technische organisatie wel wat hoofdbrekens gekost. Bart Boele (manager operations): ‘We hebben geen gasaansluiting, dus konden niet zomaar een gasketel neerzetten. In plaats daarvan hebben we vier pelletketels die op biomassa draaien.

Als een gasketel het niet meer doet, dan heb je na een draai aan een knop binnen twee minuten weer warm water, bij een pelletketel ben je anderhalf uur verder.’

Ook het onderhoud in een groene fabriek is heel anders, want bij elke machine en elk component moet worden nagedacht of het wel aan de duurzame standaard van Unipro voldoet. Klopman: ‘Voor veel machines kan je maar bij één leverancier terecht. Dan moet ik zorgen dat de apparatuur aan onze eisen voldoet. We willen vaak andere motoren hebben bijvoorbeeld. We betalen altijd een meerprijs, groen is duur.’

Boele: ‘Maar we verdienen het ook weer terug. Dit pand is duurder dan een normale fabriek, maar die kosten zijn in vijf tot zes jaar terugverdiend. Niet alleen doordat we minder energiekosten hebben, maar ook omdat de groene gedachte achter ons bedrijf klanten trekt.’

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:22

FOTO: UNIPRO

HET NIEUWE PRODUCEREN 23

Op de locatie in Haaksbergen produceert en levert Unipro alles voor het leggen, onderhouden en renoveren van alle soorten vloeren.

Verbeteren Klopman, Boele en hun collega Bram Nibbelink (technisch coördinator) zijn ook continu bezig om de fabriek te verbeteren.

Want je kunt niet alles voorzien als je een nieuwe productielocatie bouwt. Klopman: ‘We krijgen heel veel input vanuit de fabriek. Vandaag zag ik bijvoorbeeld iemand een menger in zijn hand nemen.

Dat kan gewoon bij onze installaties. Nu bleek dat hij dit deed omdat hij water bij moest mengen en het programma van de machine daar niet in voorziet. Ik wil nu gaan kijken of we de menger zo kunnen maken dat je via een druk op de knop water toe kan voegen.’

Een andere wens, die eigenlijk alle bedrijven hebben, is om uit de hoeveelheid data die uit de systemen komt trends te visualiseren zodat er op kan worden gestuurd. ‘Het is een hele klus om de juiste gegevens uit de data te filteren. Maar we beginnen daar steeds beter in te worden.

Daarnaast willen we de snelheid van het systeem verbeteren. Het duurt soms lang voordat het beeld van een monitor is ververst. En met lang bedoel ik twee tot drie

seconden. Het is dezelfde ergernis als je hebt met traag internet op je computer.’

Onderhoud Het bedrijf moet altijd kunnen leveren aan klanten en kan geen onderhoudsstop van een paar dagen of weken inplannen.

Klopman: ‘Voor veel machines kan je maar bij één leverancier terecht. Dan moet ik zorgen dat de apparatuur aan onze eisen voldoet.’

Onderhoudswerkzaamheden worden gedaan wanneer dat kan. Nibbelink: ‘Ik zit naast de planning van de productie.

Zodra er onderhoud moet worden uitgevoerd, overleg ik of het kan en of ze een machine bijvoorbeeld een dag kunnen missen. Tot nu toe gaat dat goed.’

Het bedrijf heeft een overcapaciteit waardoor het wel even stil kan liggen.

Dan wordt er de dagen ervoor iets meer geproduceerd. Boele: ‘Zelfs toen we van de oude naar de nieuwe locatie gingen, hebben we maar één dag geen kunststof vloeren kunnen leveren. Het was goed plannen om dat voor elkaar te krijgen.

Het viel ook mooi in elkaar dat we nieuwe machines kregen.’

Productie De vloerspecialist heeft zelf geen onderhoudsdienst. Kleine klussen worden zelf opgepakt, maar is er een wat grotere storing, dan moet een extern bedrijf komen.

Deze zijn er dan altijd binnen 24 uur.

Klopman: ‘Om sneller te kunnen reageren, leiden we ook mensen uit de productie op om met ons besturingssyteem te werken.

De machinevoerder is op die manier verantwoordelijk voor het eerste onderhoud.

Hij weet het beste hoe de machine werkt en wat ermee aan de hand is. Als hij met ons besturingssysteem kan werken, kan hij de eerste klap opvangen.’

Met cursussen en door middel van veel overleg wordt geprobeerd steeds meer kennis in huis te halen. ■

10

iMaintain 17

IMA10 J Maintenance manager.indd 23

21-11-17 16:22

ROTTERDAM AHOY | 11 APRIL [SAV

E TH

Bent u onderdeel van een samenwerking of partnerschap die de veiligheid in de procesindustrie verbetert? Of kent u zo’n coalitie?

Veiligheid Voorop en Industrielinqs zoeken naar de beste voorbeelden van ‘real partners in safety’, zodat ze extra in het spotlicht gezet kunnen worden, voor de verkiezing van de Veiligheidscoalitie van het jaar 2018.

Veiligheid overstijgt alles en mag nooit een onderwerp van onderlinge concurrentie zijn.

Veiligheid vraagt juist om verbinding, nauwe samenwerking tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, partijen uit verscheidene sectoren en bedrijven die vaak een verschillende achtergrond hebben, kortom echte partnerschappen.

Stuur ons kandidaten voor deze award via een mail met een korte omschrijving.

U kunt mailen naar Corine Baarends, Veiligheid Voorop (baarends@vnoncw-mkb.nl) of Wim Raaijen, Industrielinqs (wim@industrielinqs.nl).

Initiatiefnemers:

E DA TE]

Noteer alvast in uw agenda: De Veiligheidscoalitie van het Jaar 2018 wordt bekend gemaakt op 11 april 2018 tijdens de beurs Safety&Health@Work in Rotterdam Ahoy.

Dat gebeurt in de avond tijdens een diner. In de middag daaraan voorafgaand mogen de finalisten pitchen tijdens een managementevent met gerenommeerde keynote sprekers en een scherp debat over veiligheid in de industrie.

Aanvang 13.30 uur.

Deelnameprijzen excl. BTW

• Dag: congres en borrel € 195 • Avond: verkiezing en diner € 195 • Combi: congres, borrel en diner € 350 • Tafel tijdens diner (8 personen): € 1250

www.petrochem.nl/veiligheidscoalitie IMA10 Advertenties.indd 24 1 Veiligheidscoalitie2018.indd

21-11-17 09:09 16:07 20-11-17

PRODUCTEN 25

1

Winterhandschoen

2

Computer-aided engineering en simulatie

De Showa 406 winterhandschoen voorkomt klamme en vochtige handen. De flexibele waterafstotende dual latex foam coating houdt water en vocht uit de handschoen, terwijl damp en transpiratie wel naar buiten kunnen ontsnappen. Dat zorgt ervoor dat de handen warm en droog blijven. De handschoen is ontworpen voor bescherming bij temperaturen lager dan -30°C en is voorzien van een thermisch isolerende voering. De Showa 406 heeft een hoge slijtvastheid en biedt veel draagcomfort ook bij langdurig gebruik. De opgeruwde latex coating op de handpalm zorgt voor een stevige grip en blijft soepel, ook bij extreem lage temperaturen.

Meer informatie: www.wiltec.nl

Deze nieuwste versie van Simcenter 3D, een omgeving voor multidisciplinair computer-aided engineering (CAE), biedt topologieoplossingen die naadloos samenwerken met Convergent Modeling-technologie om uitgebreide generatieve design-workflows te bieden. Deze oplossingen bieden accuratere beweging-modeling en efficiëntere akoestiek en structurele dynamische simulaties.

Simcenter 3D biedt nu uitgebreide ondersteuning voor non-lineaire oplossingen voor algemeen gebruik, gebaseerd op de NX Nastran multi-step non-lineair oplosser en geavanceerde analyse van composieten. De nieuwste release biedt verschillende verbeteringen om industriële workflows te verbeteren in verschillende sectoren. De oplossing ondersteunt modeling-verbindingen in grote productielijnen en biedt accurate simulatie van flexibele pijpen en slangen. De software ondersteunt engineers bij design in sectoren als automotive, luchtvaart en industriële mechanismen.

Meer informatie: www.siemens.nl

3

Nieuwe functie voor kraanbesturingen

B&R biedt een nieuwe functie voor kraanbesturingen, Mapp Crane. Kranen die gebruik maken van compenserende slingersystemen, kunnen gevoelig zijn voor draaiingen om de verticale as. Zonder compensatie kan dit leiden tot oncontroleerbare bewegingen. De nieuwe oplossing compenseert deze roterende beweging. Mapp Crane biedt verder automatische path correction, welke ervoor zorgt dat veranderingen aan de eindpositie, terwijl de kraan in beweging is, worden doorgegeven.

Dit is een uitdagende taak met betrekking tot path planning. Met mapp Crane kan deze functie nu worden geïmplementeerd zonder al te veel te hoeven programmeren.

Meer informatie: www.br-automation.com

4

Nulpuntspanmodule

5

Power quality analyser

6

Optische rekstrook voor directe montage op staal

De nulpuntspanmodule VERO-S NSE3 138 en de spantoren VERO-S NSE-T3 138 hebben een optionele, veerbediende conussluiting die de wisselinterface van de modulen automatisch vergrendelt zodra de spanbout omhoog wordt gebracht. In combinatie met de geïntegreerde uitblaasfunctie voorkomt de snelsluiting de afzetting van spannen of vuil op de interface. Zonder dat de hoogte verandert, vergrendelt hij de laatste opening van de overigens volledig afgesloten module.

De intrekkracht van 8.000 N respectievelijk 28.000 N met geactiveerde turbofunctie en een hogere vormstabiliteit van de module komen de stijfheid van de spansystemen ten goede. Ook de hoogste kantelmomenten en dwarskrachten worden betrouwbaar opgevangen als bijvoorbeeld aan de onderkant van hoog gespannen onderdelen wordt gewerkt.

Meer informatie: www.nl.schunk.com

De Megger MPQ1000 3-fasen Power Quality Analyser is compact, ergonomisch vormgegeven en intuïtief te bedienen met overzichtelijke menu’s en aansluitschema’s.

Naast netanalyse biedt de MPQ1000 tevens scope- en multimeterfuncties. Er zijn diverse stroomtangensets beschikbaar, die elk diverse meetbereiken bieden. Deze uitgebreide netanalyser meet en registreert alle relevante parameters, waaronder wissel- en gelijkstroom en –spanning, vermogen, energie, spanningspieken en -dips, transiënten tot 1 microseconde, onbalans, flicker, frequentie, harmonischen, arbeidsfactor/cos phi, aanlopenstromen, etc.

De data kan ook direct met het instrument in het veld worden geanalyseerd.

Meer informatie: www.euro-index.nl

Die nieuwe versie van de lasbare FS62 optische rekstrook kan gemakkelijker en zonder tijdrovende voorbereidingen direct op de ondergrond worden gepuntlast met behulp van een groot aantal draagbare lasapparaten. Door het vermogen te verminderen dat nodig is voor het lassen, wordt de installatie eenvoudiger en kunnen ook technici die geen ervaring hebben met het lassen van rekstroken de klus nu eenvoudig uitvoeren. Dankzij een dunnere en minder stijve doorsnede is de nieuwe FS62 flexibeler, zodat hij ook op gebogen oppervlaktes kan worden gemonteerd.

De FS62 sensor wordt vooral aanbevolen voor installatie in het veld; bijvoorbeeld op pijpleidingen, heavy duty machines zoals hijskranen, turbines en generatoren of op installaties zoals windmolens, spoorwegen, bruggen etc.

Meer informatie: www.hbm.com

10

iMaintain 17

IMA10 E Producten.indd 25

21-11-17 16:12

Het iMaintain platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond onderhoud en asset management. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het vakblad iMaintain, met de website www.imaintain.info, met drie rondetafelmeetings per jaar, diverse bijeenkomsten en met een jaarcongres bereikt het iMaintain platform haar doelgroep.

Partnernieuws Aanleg land voor Offshore Center Rotterdam verloopt voorspoedig De eerste dertig hectare van het Offshore Center Rotterdam is opgeleverd. PUMA (Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte), een samenwerkingsverband tussen waterbouwbedrijven Koninklijke Boskalis Westminster en Van Oord, heeft in vier maanden zes miljoen kubieke meter zand verwerkt. Er is nu nog twee miljoen kubieke meter nodig om de overige veertig hectare op hoogte te brengen.

Het Havenbedrijf verwacht dat de eerste bedrijven zich hier in 2019 vestigen. Het Offshore Center Rotterdam past in het beleid van het Havenbedrijf om het cluster van bedrijven in offshore en maritieme sector verder te ontwikkelen.

Nieuwe testfase Noord/Zuidlijn Begin september is een nieuwe testfase ingegaan bij de Noord/Zuidlijn. Gedurende deze fase wordt tegelijkertijd met metro’s gereden, worden testscenario’s beproefd en installaties getest. Denk aan het testen van de diverse stationsprocessen, zoals het openen en sluiten van de stations en het afhandelen van een brandalarm, terwijl de metro’s gewoon rijden. De treinbeveiliging vormt de grootste uitdaging. Veel handmatige zaken worden nu geautomatiseerd. Zo moet het systeem bijvoorbeeld zelf verstoringen corrigeren om de dienstregeling weer te herstellen. Dat gaat in de testen nog niet altijd goed, dus wordt voortdurend of gekeken of aanpassingen in het testprogramma nodig zijn. De Noord/ Zuidlijn zal 22 juli operationeel zijn.

Partners van het iMaintain platform

Bekijk alle partnerfilmpjes op www.imaintain.info/partners-leden/

Contentpartners Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Eerste duurproef alternatief voor hoogoven van start Bij Tata Steel is de eerste duurproef van zes maanden gestart met HIsarna, een duurzame alternatief voor het hoogovenproces. Met deze doorbraaktechnologie kan de hoeveelheid energie en de CO2-uitstoot van een staalbedrijf met minimaal twintig procent worden gereduceerd. In combinatie met afvang en opslag van CO2 kan de uitstoot daarvan met minimaal tachtig procent worden gereduceerd. Na deze proef breekt de volgende fase aan van het ontwerpen, bouwen en testen van een HIsarna-installatie op industriële schaal. HIsarna is bij Tata Steel in IJmuiden bedacht en wordt op de site ontwikkeld en getest. Het is op dit moment de meest kansrijke technologie om de staalindustrie wereldwijd structureel te verduurzamen.

Leden van het iMaintain platform

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het iMaintain platform, kijk dan op www.imaintain.info of neem contact op met Janet Robben: Janet@industrielinqs.nl – 020 3122 085

IMA10 G Platform.indd 26

21-11-17 16:17

‘Quotes’ ‘Ieder stukje lesstof wordt direct in praktijk gebracht. Dat wat zij bedenken, kunnen ze programmeren en vervolgens zien ze dat imposante, zesassige, stalen werktuig bewegen. Accuraat, razendsnel, eindeloos herhalend. Je ziet gewoon de passie voor techniek groeien.’

Projectleider Rik Grasmeijer van Fieldlab Industrial Robotics over het opleiden van studenten voor werken met robots in het hoofdinterview van deze editie.

‘Je moet altijd weten waarom je onderhoud op een bepaalde manier organiseert. Elke actie moet waarde toevoegen voor de business. Het doel is dat de machines vrijwel altijd doen wat jij wilt, zonder onnodige uitgaven, en dus ook zonder onnodige verbeteracties.’

Binne Visser, Philips Consumer Lifestyle, over total productive maintenance in een interview met Procesverbeteren.nl.

‘Ik begrijp dat sommige mensen de komst van de robot bedreigend vinden, maar de robot gaat ons juist helpen. We laten robots doen waar ze goed in zijn: zwaar tillen, eindeloos priegelwerk en bijvoorbeeld ook vies werk.’

Maarten Essers, innovation officer bij Engie, over het concept robot-in-a-day in deze editie.

Het expertpanel van het iMaintain platform bestaat uit: Henk Akkermans Hoogleraar Supply Chain Management, Universiteit Tilburg

Ivo van der Gaag

Technical manager, VTTI

Giel Jurgens Asset owner, Havenbedrijf Rotterdam

Teammanager, Drinkwaterbedrijf Dunea Maintenance Manager of the Year 2015

Wetenschappelijk directeur WCM Erik Bijlsma Asset owner, Gemeente Amsterdam

Michel Grijpink

Nico van Kessel

Ruud Schenk

Jac de Boer

Mark Haarman

Theo Knijff

Peter Schokker

Senior consultant Asset Management & Maintenance, Tebodin

Dennis Braamse

Manager asset management, LambWeston/Meijer

Annemarie Burgemeester

Principal consultant Asset Management, Dimensys

Michael Donders

Learning & Development consultant, Hogeschool Utrecht

Managing director, Mainnovation

Principal consultant Asset Management, Tata Steel

Operational manager, Ki<|MPi

Algemeen directeur, ENGIE West Industrie

Maintenance manager, Koninklijke Vezet Maintenance Manager of the Year 2016

Hans Hennekam

Manager IA Service Europe, Yokogawa

Rob de Heus

Champion World Class Maintenance, Sitech Services

Cor van de Linde

Roelf Venhuizen

Maintenance Manager of the Year 2012

Voormalig CEO NAM en voorzitter Profion

Henk van der Meer

Binne Visser

Directeur innovatieplatform iTanks

Teamleider Events, BP Raffinaderij Rotterdam

Bestuurslid, Veiligheid Voorop,

Director Prod. Eng. & Maintenance, Philips Maintenance Manager of the Year 2017

Geert-Jan van Houtum

Taco Mets

Ron Wever

Leo van Dongen

Ton Huibers

Mark Oosterveer

Johan Wolt

Professor Maintenance Engineering, Universiteit Twente

Maintenance Manager of the Year 2013

Manager techniek & engineering, Delicia Eigenaar Donders RCM Consultancy Directeur NS Techniek

IMA10 G Platform.indd 27

Hans Peters

Professor Reliability, Quality en Maintenance, TU Eindhoven

Supervisor, Humaintain

Technical director, Van Meeuwen Industries

Productmanager SAM, Malmberg

Asset manager, Schiphol Group

Maintenance manager, AkzoNobel lndustrial Chemicals MCA Delfzijl Maintenance Manager of the Year 2014

21-11-17 16:17

28 VEILIGHEID

Zorgen over ageing assets na branden Rotterdam De brand bij ExxonMobil en de brand en lekkage bij Shell Pernis in de Rotterdamse haven deden de gemoederen de afgelopen maanden hoog oplopen.

De Rotterdamse gemeenteraad maakt zich na de incidenten zorgen over de hoge leeftijd van de raffinaderijen en drong aan op tijdige vervanging van installaties. De Raad is niet de enige met zorgen over de leeftijd van assets in de industrie. Recent heeft de Inspectie SZW aangegeven dat de risico’s rondom ageing door sommige bedrijven wordt onderschat.

Dagmar Aarts

Of de branden bij Shell en ExxonMobil door verouderde assets komen, is niet te zeggen, want het onderzoek naar beide incidenten loopt nog. Wel waren de twee gebeurtenissen aanleiding voor discussie.

Veel industriële installaties en machineparken zijn immers gebouwd in de jaren zestig en zeventig en naderen het einde van hun technische levensduur. In het rapport Staat van de Veiligheid majeure risicobedrijven 2016 dat deze zomer uitkwam, signaleert de Inspectie SZW dat de risico’s rondom ageing door sommige bedrijven wordt onderschat. Dit komt onder meer naar voren uit de (inter-)nationale literatuur, maar ook uit gesprekken die zijn gehouden met vertegenwoordigers van wetenschappelijke instituten, BRZO-toezichthouders en brancheorganisaties. Volgens de Inspectie komt ageing voor bij ongeveer de helft van de BRZObedrijven.

Oplappen Na de twee branden kaartte Pieter van Gelder, hoogleraar veiligheidskunde aan de TU Delft, het onderwerp ageing ook aan in het AD en de Volkskrant. Hij denkt dat de Inspectie terecht concludeert dat sommige bedrijven de risico’s rondom ageing onderschatten. ‘Uit data blijkt dat veroudering een van de hoofdfactoren is bij ongevallen. Er treden tegelijkertijd ook andere factoren op, maar als men geen oude installatie had gehad, dan hadden die waarschijnlijk niet geleid tot een incident.’

Bij verouderde installaties is er een verhoogde faalkans doordat er vermoeiing in metalen optreedt en er lekkages, corrosie en breuken in leidingen kunnen ontstaan.

Hierdoor kunnen uiteindelijk giftige stoffen ontsnappen of kan er brand ontstaan. ‘We zien veroudering trouwens niet alleen in de chemische industrie, maar bijvoorbeeld ook in de civiele sector’, zegt Van Gelder.

‘Denk hierbij aan tunnels en viaducten.

10 17 iMaintain

IMA10 M Branden.indd 28

Bedrijven proberen de levensduur van hun assets zo lang mogelijk te verlengen door onderhoud te plegen. Nieuwe installaties zijn duur en het bouwen van een nieuwe fabriek kost jaren. Maar op een gegeven moment houdt het oplappen op en moet je installaties vervangen.’

Testen Op zich is het volgens de hoogleraar goed om aan levensduurverlenging te doen, maar dan moeten bedrijven er wel zeker van zijn dat de installaties nog steeds veilig zijn. ‘Dat kan door stresstesten uit te voeren en te kijken hoe leidingen en installaties daarop reageren.

Als die een heel zware last kunnen doorstaan, is dat een goed teken. Een andere manier is om heel veel metingen te doen met intelligent pigging. Dan ga je met een soort robotje die de wanddikte meet door de leidingen heen. Hiermee kan je onderzoeken of er ergens bijvoorbeeld corrosieplekken zitten. De processen in de fabriek kunnen ondertussen gewoon doorgaan. Op die manier kan je mogelijk zwakke plekken in de leidingen opsporen.

Dit wordt ook al veel gebruikt in de chemische industrie.’

Om meer incidenten in de chemische industrie te voorkomen, zouden er ook betere numerieke modellen van installaties moeten worden gemaakt, denkt Van Gelder. Hiermee kan worden berekend hoe het verouderingsproces verloopt en kunnen voorspellingen over de assets worden gedaan. ‘Daarnaast denk ik dat we strenger moeten optreden. Als inspectiediensten merken dat er willens en wetens veroudering heeft plaatsgevonden zonder daar iets aan te doen, moeten bedrijven daar streng op worden gestraft’, aldus Van Gelder.

Kennis Als bedrijven wel al bezig zijn met ageing van hun assets, dan wordt dat nu

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:25

FOTO: SHELL

VEILIGHEID 29

vooral aangevlogen vanuit de technische aspecten, terwijl degradatie van kennis ook een factor is vanwege procedures die niet meer toereikend zijn of door het weglekken van specifieke kennis, zo is in het rapport te lezen. ‘Denk hierbij aan werknemers die veel kennis hebben van bepaalde installaties en die op enig moment het bedrijf verlaten’, laat een woordvoerder van de Inspectie SZW per mail weten. ‘Veel van hun kennis en ervaring over die installaties zit bij hen in het hoofd, niet alles staat op papier.’ In een van de interviews werd volgens de Inspectie SZW bijvoorbeeld gezegd: ‘Je had van die mensen die aan het geluid van een installatie konden horen dat zich iets onregelmatigs voordeed.’

Kennis verdwijnt ook als zaken niet goed worden bewaard of gedocumenteerd.

‘Tijdens inspecties blijkt soms dat bedrijven weliswaar dikke boekwerken hebben,

maar dat er niemand is die daar nog wijs uit wordt. Dit omdat het bedrijf het overzicht is kwijtgeraakt over wat er alle-

Van Gelder: ‘Als inspectiediensten merken dat er veroudering heeft plaatsgevonden zonder daar iets aan te doen, moeten bedrijven daar streng op worden gestraft.’

maal aan aanpassingen aan installaties is gedaan in de loop van de tijd.’

Samenwerken De Inspectie SZW legt de verantwoordelijkheid voor de problemen rondom ageing bij de bedrijven zelf. In het toe-

zicht zal er wel op worden toegezien dat de industrie veroudering ook daadwerkelijk aanpakt. BRZO-toezichthouders hebben het onderwerp ageing in 2016 opgepakt en sinds dit jaar wordt er gezamenlijk op geïnspecteerd. Zij kijken nu met name naar de technische integriteit van installaties en hoe het onderhoudsmanagement wordt ingevuld. Belangrijk is verder volgens de Inspectie dat het probleem van ageing gezamenlijk wordt aangepakt. In de eerste plaats door bedrijven die meer en beter gaan samenwerken en hun kennis delen, maar ook door samenwerking tussen bedrijven, toezichthouders en de wetenschap.

Hier valt nog wel een slag te slaan, want de meeste chemiebedrijven zijn er niet zo happig op om informatie over hun incidenten te delen. Van Gelder: ‘Toch moet er op de een of andere manier data gaan worden gedeeld. Bij de Onderzoeksraad

10

iMaintain 17

IMA10 M Branden.indd 29

21-11-17 16:26

®

www.panolin.nl • Biologisch • afbreekbare • synthetische • hydrauliek-olie • Zeer lange • levensduur • 10.000 draaiuren • zonder olie • te verversen

Hydrauliekolie met een natuurlijk karakter Duport Lubricare - Archimedesstraat 9 7701 SG Dedemsvaart - 0523-619892 info@panolin.nl

INNOVATIE CENTRUM DUURZAAM BOUWEN | ROTTERDAM | 15 FEBRUARI [SA VE

TH

ED ATE ]

PROACTIEVE COALITIES www.watervisie.com Advertentie Watervisie 2018 halve pagina.indd 1

IMA10 Advertenties.indd 30

20-11-17 11:29

21-11-17 16:07

FOTO: WIM RAAIJEN

VEILIGHEID 31

voor de Veiligheid gaat dat goed. Als die ergens onderzoek uitvoeren na incidenten, dan geven ze altijd aan dat de informatie niet zal worden gebruikt om mensen te straffen. Ze gebruiken de informatie niet om naar het OM te stappen bijvoorbeeld.

Mensen kunnen vrijuit spreken over de oorzaken van zo’n incident met als doel om er van te leren en incidenten in de toekomst te voorkomen. Ik denk dat het delen van informatie en kennis moet worden

geregeld vanuit de overheid. Daar ligt een rol voor de Inspectie SZW.’ Het besef dat een bredere benadering van veiligheid nodig is, leeft bij alle betrokken partijen volgens het rapport. Wetenschappelijke kennisinstituten, brancheorganisaties en andere samenwerkingsverbanden, maar ook bedrijven zelf zijn actief ingesprongen op de kennisbehoefte die is ontstaan met betrekking tot veroudering.

In Roadmap 1 ‘veilig investeren en des-

investeren, duurzaam asset management’ van het programma Duurzame Veiligheid 2030 is de problematiek van veroudering ingebracht door de BRZO-toezichthouders.

Het programma Duurzame Veiligheid 2030 is een gezamenlijk programma van het bedrijfsleven, de wetenschap en overheid om de veiligheid bij BRZO-bedrijven verder te verbeteren, waarin Van Gelder overigens ook participeert. ■

Branden bij Shell en ExxonMobil Shell Pernis moest het merendeel van haar fabrieken uit bedrijf nemen nadat een brand in een elektriciteitsstation eind juli voor problemen in de elektriciteitsvoorziening zorgde. Nadat het sein brandmeester was gegeven, waren de problemen nog niet voorbij. Bij een van de uit bedrijf genomen fabrieken kwam waterstoffluoride vrij bij spoelwerkzaamheden. De stof is binnen het terrein van Shell Pernis gebleven en er zijn geen gevaarlijke concentraties van de stof gemeten buiten het terrein. De herstelwerkzaamheden aan de elektriciteitsvoorziening en het opstarten van de fabrieken duurden bijna een maand. Het onderzoek naar de achterliggende oorzaken van de kortsluiting is nog in

volle gang. Ook de autoriteiten doen onderzoek. Op haar website laat Shell weten ‘alle maatregelen te nemen die nodig zijn om herhaling te voorkomen’.

Eind augustus brak er brand uit bij ExxonMobil. De brand ontstond in het fornuis van een van de fabrieken, waar lichte benzinecomponenten in worden verwerkt. In de wijde omgeving waren dikke rookwolken te zien. Het gebied is niet ontruimd en er zouden geen slachtoffers zijn gevallen. Wel moesten omwonenden hun ramen en deuren gesloten houden. ExxonMobil laat op haar website weten dat er een diepgaand onderzoek naar de oorzaak en eventuele schade van dit voorval loopt.

10

iMaintain 17

IMA10 M Branden.indd 31

21-11-17 16:26

32 ONTWIKKELING

Smart Tooling is een Interreg project (Vlaanderen-Nederland). Ki<|MPi is penvoerder en ontwikkelt met partners uit Vlaanderen en Zuid-Nederland waaronder BASF, Dow Benelux, Impuls, Rewin, BOM, BEMAS, Sirris, Universiteit Gent, AVANS Hogeschool en Universiteit Twente innovatieve roboticatoepassingen voor maintenance in de procesindustrie.

De economische structuren van de provincies Noord-Brabant en Zeeland lijken op elkaar. Er wordt op diverse vlakken nauw samengewerkt. Dit wordt niet alleen bereikt doordat de ontwikkelmaatschappijen (BOM, Rewin en Impuls) elkaar goed weten te vinden, maar ook doordat provinciebesturen het belang van de uit te voeren industriële projecten inzien.

Iedereen realiseert zich dat vooruitgang niet moet worden beperkt door provinciale- of landsgrenzen

Jo-Annes de Bat, gedeputeerde van de provincie Zeeland: ‘Smart Tooling bewijst dat samenwerking in breed verband tussen bedrijven en instellingen loont. Ki<|MPi speelt een innovatieve rol in de nationale en internationale onderhoudssector in de procesindustrie. Maar ik zie nog meer kansen. De kracht van de bedrijven in onze regio is de praktische instelling door zaken op te pakken en uit te voeren. De Brabantse regio kenmerkt zich door een sterke hightech industrie met een hoog wetenschappelijk innovatief karakter.

Door deze krachten te combineren en intensief samen te werken, ontstaat er een optimaal vernieuwend vestigingsklimaat. Ik zie grote mogelijkheden om cross-overs in de toekomst tussen onder andere de sectoren offshorewind, procesindustrie en aerospace te realiseren. In 2018 start een breed maintenance overleg Zeeland/Brabant met als doel de innovatie in de belangrijkste sectoren in de regio te versnellen en verbeteren.’

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

Interregionale samenwerking

Stefan van Seters (l) en Pieter Raes

Onderhoud kan slimmer Kunnen we een drone op veilige wijze de lucht insturen om een destillatiekolom te inspecteren? Hoe gaan robots ons helpen om schade aan composiet te herstellen? En welke technieken zijn nodig om een snakerobot kabelloos een leiding in te kunnen sturen om corrosie op te sporen? Deze vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden. Het vraagt om expertise vanuit verschillende kennisgebieden en ook geld, tijd en ruimte om innovatieve oplossingen te kunnen testen.

Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg, is een bekend gezegde. Dat geldt ook voor het uitvoeren van onderhoud. Ondertussen worden wel steeds strengere eisen gesteld op het gebied van veiligheid en milieu. Dus als we de manier van doen niet aanpassen, verandert er niets. De grote vraag is ‘Hoe maken we onderhoud slimmer?’. Waarbij slimmer ook inhoudt dat het veiliger, goedkoper, schoner en efficiënter kan. Om op gestructureerde wijze op zoek te gaan naar technologische oplossingen die kunnen bijdragen aan dit ‘verslimmen’ van het onderhoud, met name in de procesindustrie, is het project Smart Tooling gestart.

Samenwerking Smart Tooling is een project binnen het Europese programma Interreg Vlaanderen-Nederland. Ki<|MPi, het kennis- en innovatiecentrum voor onderhoud in de procesindustrie, heeft samen met Rewin en de BOM partijen bij elkaar gezocht om een consortium op te richten met solide kennis en expertise in huis en daarnaast een breed netwerk als een extra schil eromheen. Operational manager Pieter Raes: ‘Vanuit Ki<|MPi stimuleren wij samenwerking om innovaties mogelijk te maken. Dat betekent dat we kennis vanuit verschillende werelden bij elkaar brengen om te zorgen dat een technologische innovatie daadwerkelijke toepasbaar en ook echt slimmer is.’ Hij licht dit toe aan de hand van een voorbeeld: ‘Als we in de procesindustrie meer willen doen met drones, dan hebben we expertise nodig vanuit die procesindustrie, vanuit de maintenancewereld en ook uit de wereld van de luchtvaart. Samen weten we meer.’

Ecosysteem Stefan van Seters, business developer bij Rewin, de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor West-Brabant, is het helemaal eens met Raes: ‘Ik heb niet de illusie dat ik zelf alles weet, maar ik beschik over een netwerk waar de benodigde kennis mogelijk wel aanwezig is.’

Het gaat overigens niet alleen om kennis. ‘We zoeken naar partners die fysiek willen aansluiten en meer dan alleen kennis inbrengen. Ook willen we graag aansluiten op het onderwijs en uiteraard zoeken we naar financiering.’ Dat het hier gaat om een Europees

10 17 iMaintain

IMA10 Q BOM.indd 32

21-11-17 16:33

ONTWIKKELING 33

Interreg-programma maakt het wel makkelijker om een goed ecosysteem op te zetten.

‘Landsgrenzen en provinciale grenzen vervagen en je wordt gedwongen tot resultaten te komen.’

Met het project is ongeveer 3,5 miljoen euro gemoeid en de helft wordt gefinancierd vanuit Europese subsidies. Het deel dat de uitvoerenden zelf bijdragen, zit onder andere in uren van betrokken hogescholen en universiteiten. ‘Zo is bijvoorbeeld de Universiteit Twente bij dit project betrokken. Enschede valt inderdaad buiten ons focusgebied Brabant-Zeeland-Vlaanderen maar de autoriteit op het gebied van robotica, professor Stefano Stramigioli, is nu eenmaal verbonden aan deze universiteit’, aldus Van Seters.

Een goede buur Om klantgericht te werk te gaan – waar heeft de procesindustrie zoal behoefte aan – is onderzoek gedaan naar welke Smart Tools kunnen bijdragen aan een optimalere operationele uitvoering van het onderhoudsproces. Hieruit zijn ongeveer vijftig concrete robottoepassingen naar voren gekomen die verder worden onderzocht. De innovaties zijn opgedeeld in vier hoofdthema’s: cleaning, inspectie, werkplaats en drones.

Vervolgens is het de uitdaging om, samen met kennisinstellingen, de benodigde technologische oplossingen te ontwikkelen bij de mkb-/kmo-ondernemingen (kmo is de benaming voor mkb in Vlaanderen, red.). Pieter Raes: ‘Bedrijven in de procesindustrie zijn uiteraard zeer enthousiast over nieuwe ontwikkelingen, maar ze zouden graag zien dat het testen ‘bij de buren’ gebeurt. We zijn blij met het commitment van partners uit Vlaanderen en Zuid-Nederland zoals bijvoorbeeld de BOM, Rewin, Aviolanda, BASF en Dow Chemicals, die constructief meedenken waar en hoe een innovatie wel veilig kan worden getest.’

Aviolanda biedt ‘beveiligde bubble’ voor drones

FOTO: RONIK

Eén van de vier hoofdthema’s binnen het project Smart Tooling is het uitwerken van toepasbare innovaties op het gebied van unmanned aerial vehicles, oftewel drones. Om een en ander te kunnen testen, heeft Stichting Dutch Drone Centre (DDC) op Business Park Aviolanda de perfecte testlocatie gevonden. Walter Broeders, bestuurslid van de Stichting DDC: ‘Door met elkaar goede afspraken te maken, wordt op dit vliegveld een beveiligde bubble gecreëerd waarin we met drones kunnen vliegen.’

‘Het gebruiken van een drone voor inspecties is niet nieuw. Maar binnen de procesindustrie staat dit nog in de kinderschoenen. Als je in deze wereld een drone laat vliegen, wil je er zeker van zijn dat het veilig en efficiënt gebeurt’, vertelt Broeders. ‘Op het testcentrum Aviolanda kunnen wij twee maal per week op veilige wijze – er wordt dan niet ‘bemand’ gevlogen – vliegen met drones. We testen bijvoorbeeld hoe de gpsontvangst is, in hoeverre de drones met elkaar kunnen communiceren en hoe we de veiligheid kunnen verbeteren.’

Ook praktische toepassingen worden getest: ‘De grootste drone kan nu zo’n vijf kilo dragen. Welke technische snufjes kun je dan inbouwen?

Voordeel is ook dat we hier tot negenhonderd meter de hoogte in mogen. Dat mag niet overal.

En er staat een oude toren die in een oefensituatie kan worden beschouwd als brandgevaarlijke destillatiekolom. Als we deze honderd procent veilig kunnen inspecteren, dan kan dit ook in het echt.’

Het deelproject ‘binnen vliegen’ heeft goede resultaten geboekt. Er worden al tanks geïnspecteerd met een drone die dankzij een speciale kooi volledig ‘botsbestendig’ is. Ronik Inspectioneering ontwikkelde samen met Delft Dynamics en Pozyx Labs een drone die in besloten ruimtes kan vliegen. De drone heeft bovendien ledverlichting, een infraroodcamera en kan 180 graden draaien, zodat hij bijvoorbeeld ook het plafond kan filmen.

Bert Pauli, gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant: ‘Het Smart Tooling project dat door Ki<|MPi wordt geleid, is een mooi voorbeeld van interregionale samenwerking op het gebied van innovatieve roboticatoepassingen voor onderhoud in de procesindustrie. De regionale ontwikkelmaatschappijen werken nauw samen om de industrie en kennisinstellingen hierin te ondersteunen, zodat er een stevige basis wordt gelegd voor de versterking van regionale kennis en ondernemingsomgeving. Daarnaast zorgen de ontwikkelingen in het Smart Tooling project voor nieuwe kansen voor slimmer onderhoud in andere sectoren die eveneens behoefte hebben aan veilige en kostenefficiënte onderhoudsprocessen. In 2018 zal het Zeeland/Brabant maintenance overleg de verdere verbreding en versterking van het Smart Tooling project ondersteunen.’

Pieter Raes, operational manager Ki<|MPi: ‘Het doel voor Ki<|MPi is om onderhoud binnen de procesindustrie efficiënter te maken. Dit project draagt daar enorm aan bij. Vanuit ons bedrijf ligt de focus op het gebied Antwerpen-Gent-Rotterdam. De procesindustrie binnen deze driehoek besteedt per jaar zo’n twee miljard euro aan onderhoud. Als we slimmer organiseren, betekent dit een positieve impuls voor de werkgelegenheid en de veiligheid. Ik ben blij dat dit project valt onder Interreg Vlaanderen-Nederland zodat grenzen worden weggevaagd.

Dat betekent op sommige onderdelen uitdagingen. De werkwijze zoals wij die kennen binnen onze ontwikkelmaatschappijen is anders in België.

Maar het betekent ook dat er meer ruimte is om kansrijke innovaties uit te werken, waarbij het eindresultaat niet een uitgebreid rapport op papier is, maar een goed getest prototype dat echt werkt. Ik geloof hier in!’

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

10

iMaintain 17

IMA10 Q BOM.indd 33

21-11-17 16:33

er

Bekijk in brows iMaint

ain nieuwsbrief

Dat gebeurt o.a. via verschillende media die nauw met elkaar zijn verbonden. Vakblad iMaintain (tien edities per jaar), de website www.imaintain.info (dagelijkse updates) en de tweewekelijkse nieuwsbrief.

licaties Nieuws & pub

ven a ief voor hoogo at alternatief Tata Steel test proef met een gestart met een Tata Steel is venproces. tief voor het hoogo atief at duurzaam alterna e en de hoeveelheid energi de kan a n Met Hisarn 20 procent worde met minimaal CO2-uitstoot en opslag a atie met afvang nat In combinatie gereduceerd. n met zo'n 80 r an rv daarv de uitstoot daarva kan CO2 van > Lees verder n gereduceerd. procent worde

duu er n euro duurd debrug 56 miljoe Nieuwe Merwe A27 bij debrug over de De nieuwe Merwe duurder dan 56 miljoen euro Gorinchem wordt de t. Daarnaast gaan begroo eerder Dat schrijft langer duren. werkzaamheden z (ministerie van minister Schult . demissionair de Tweede Kamer en Milieu) aan Infrastructuur > Lees verder

voertuigen defensie 2037 Scania levert sie Materieel land en Defen Scania Neder men dat ) zijn overeengeko Organisatie (DMO Scaniaìs gaat New Generation Scania 2037 . In het strijdkrachten Nederlandse leveren aan de een tienjarige contract is ook waarin beide st opgenomen serviceovereenkom aan de oud onderh werken aan het het partijen samen n geleverd in trucks, die worde voertuigen. De Vervanging Defensiebrede kader van de bij alle zullen n, Wielvoertuige Operationele sie worden Defen len binnen krijgsmachtde vanaf eind Scaniaìs zullen nner ingezet. De nieuwe vier- en tien-to de bestaande 2018 gefaseerd gen.

vloot gaan vervan > Lees verder

Het platform Het iMaintain platform brengt maintenance professionals, accountmanagers en productiemanagers bij elkaar. Zij zijn werkzaam bij asset owners, overheden, kennisinstituten en dienstverleners binnen de procesindustrie, infrasector, (petro) chemie, food en farma, bouw, vastgoed en de maakindustrie.

(Advertorial) manager Maintenance Trendrapport: mst van de toeko bied maintenance hoe het vakge Nieuwsgierig manager zich en uw rol als mee management ingen waar u Wat zijn de uitdag ontwikkelen? pport krijgen? Het trendra te maken gaat (mmv de toekomstì Manager van íMaintenance een kijkje in geeft ers) manag 150 maintenance hedendaagse Daaruit blijkt dat de toekomst. rrerend en een concu kennisborging zorgen, zoals ijnen, maar dat houden, niet verdw n machinepark ent, veilig werke nagem atiema de rol van inform logieën nieuwe techno van sing s en de toepas u de juiste keuze Wilt u weten hoe groter wordt. apport dan hier oad het trendr Downl ? maakt

met spoortrilling Onderzoek naar agen Zweedse meetw een speciale half jaar heeft t Het afgelopen ss Measuremen Stiffne Rolling meetwagen, de t op diverse n, metingen verrich , Vehicle uit Zwede Met deze studie data verzameld. spoorlijnen en il, kan worden ht van ProRa opdrac in uitgevoerd n ud kan worde spooronderho bekeken hoe worden de omgeving overlast voor en erd verbet Lees verder verminderd. >

houd windpark um voor onder Servicecentr Eemshaven Merkur naar gaat op haar Offshore (EMO) Ems Maritime m een servicecentru aven Eemsh terrein in de onderhoud aan eren voor het bouwen en exploit r.

Merku rk het windpa contract or een langlopend hiervo heeft EMO re, de exploitant Merkur Offsho afgesloten met rk van het windpa > Lees verder

Thema’s magazine 2018: februari Conditiebewaking en diagnose maart Smart Industry april Veiligheidscultuur mei Opleidingen juni Steigerbouw juli Industriële Reiniging september Lange termijn asset planning oktober HRM november Veiligheid en arbo december Robotisering Voor nadere informatie en/of reserveringen kunt u contact opnemen met Arthur Middendorp van Jetvertising, telefoon (070) 399 00 00, e-mail arthur@jetvertising.nl

2

ADVERTENTIE-INDEX Neem nu een abonnement op iMaintain

Ga direct naar iMaintain.info en blijf iedereen voor Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de gehele onderhoudssector Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

iMaintain-abonnees krijgen meer • De nieuwste iMaintain staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.imaintain.info en kies abonneren

Abonnees ............................................................................................ 34 Duport Lubricare .................................................................................. 30 Eco Ketelservice .................................................................................... 8 Hempel .................................................................................................. 4 Hogeschool Utrecht .............................................................................. 39 iMaintain congres 2018 ......................................................................... 8 Joulz Energy Solutions............................................................................ 4 Mainnovation ....................................................................................... 40 PeachGroup ........................................................................................... 2 ST-Cleaning Special Tank Cleaning ....................................................... 16 Thema’s iMaintain 2018 ...................................................................... 34 Veiligheidscoalitie van het Jaar 2018 ................................................... 24 Watervisie congres 2018 ..................................................................... 30

150922 iLinqs 1_4 ABO.indd 43

IMA10 Advertenties.indd 34

22-09-15 15:25

21-11-17 16:07

SMART INDUSTRY 35

Slim omgaan met toenemende complexiteit Onder de vlag van Industrie 4.0 komt veel meer data beschikbaar. Dit biedt kansen. Verregaande automatisering heeft echter ook een negatieve consequentie: de complexiteit van problemen neemt enorm toe. ‘Het simpele brok ijzer van vroeger, zit tegenwoordig in een netwerk. En dat vraagt om een andere benadering’, legt Ron Vonk van CoThink uit. Hij houdt zich dagelijks bezig met het oplossen van complexe problemen.

Laura van der Linde

Begin november was in het nieuws dat automobilisten weinig gebruikmaken van de vele technische snufjes die tegenwoordig in auto’s zijn verwerkt. Automobilisten weten vaak niet met welke technologie hun auto is uitgerust, laat staan dat ze weten hoe en wanneer deze slimme systemen kunnen worden gebruikt. Niet alleen bij auto’s wordt het aanbod van slimme, nieuwe mogelijkheden flink uitgebreid.

‘Het internet of things is als een olievlek die in alle branches steeds meer terrein wint. Bedrijven zien ook de toegevoegde waarde, zeker op het gebied van maintenance omdat de voorspelbaarheid van onderhoud enorm kan worden vergroot.

Maar zijn onze technici klaar voor deze nieuwe werkwijze?’

maar groter wordt. Is op de werkvloer de benodigde kennis aanwezig om deze problemen op te lossen?

De monteur die vroeger prima uit de voeten kon met een gereedschapskist, moet zich nu redden met een tablet. Systemen worden uitgelezen om de oorzaak van een storing te kunnen detecteren, maar geven niet altijd het gewenste antwoord.

‘Ontwikkelingen gaan zo snel dat het als individu al lastig genoeg is om op één specialisme de benodigde kennis bij te houden. Dat maakt dat kennis over het oplossen van problemen steeds meer verspreid is over meerdere disciplines en personen en vaak ook over meerdere organisaties.’

Complex problem solving Big data Aan het woord is Ron Vonk, partner bij CoThink. Dit bedrijf richt zich op het effectief en efficiënt oplossen van problemen. Zij zoeken constant naar innovaties en methoden om klanten te helpen hun vraagstukken op te oplossen. Vonk geeft trainingen aan onder andere reliability- en maintenance engineers en kent als geen ander de problematiek van de werkvloer.

‘Deze functionarissen houden zich bezig met het evalueren en analyseren van installatie- en onderhoudsprogramma’s om verbeteringen te kunnen doorvoeren.’

In deze wereld gaan ontwikkelingen razendsnel. ‘Alles wordt gekoppeld aan het ICT-netwerk. Er komt steeds meer realtime data beschikbaar en deze mensen voelen wel dat ze hiermee goud in handen krijgen, maar hoe ga je daar slim gebruik van maken?’

Complexe problematiek Daarnaast zorgen meer sensoren, verdergaande robotisering, cloud computing en andere nieuwe technieken, die ook nog eens allemaal aan elkaar zijn gekoppeld, dat het probleem bij een storing alleen

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

IMA10 N CoThink.indd 35

Ook andere factoren kunnen volgens Vonk de oplossing in de weg staan. ‘Techneuten zijn geneigd het probleem te benaderen vanuit de eigen technische kennis en ze willen dingen graag snel oplossen. Jumping to conclusions.’

Om de kennis die nodig is voor het vinden van oorzaken en oplossingen van complexe problemen boven water te krijgen, is volgens Vonk een soort facilitator nodig. ‘Het is vaak een technisch vraagstuk, maar het proces van complex problem solving is dat niet. Deze facilitator moet het totaaloverzicht hebben, affiniteit hebben met de inhoud en beschikken over een hoog snapvermogen. Expliciete technische kennis is niet nodig. Voor die inbreng zorgen experts van de verschillende betrokken disciplines.’

Het slim benutten van meer data en het faciliteren bij het oplossen van complexe problemen, zijn bij uitstek taken die horen bij de rol van maintenance- en reliability engineer. ‘Zij zijn daarmee een belangrijk wapen om nieuwe, complexe problematiek het hoofd te bieden. Het is een andere mindset, maar wel één die begint bij mensen en niet bij de techniek.’ ■

10

iMaintain 17

21-11-17 16:27

36 INFRA

Bouw nieuwe sluis Eefde Het consortium Lock to Twente gaat naast de oude sluis Eefde een nieuwe bouwen, waarvan ze ook 27 jaar lang het onderhoud gaan doen. Al tijdens het ontwerpen is flink rekening gehouden met het onderhoud.

Dagmar Aarts

Sluis Eefde ligt in de IJssel aan het begin van de Twentekanalen naar Enschede en Almelo. De wachttijden bij de huidige sluis zijn nu te lang, waardoor de reistijd over de Twentekanalen moeilijk is te voorspellen. Ook is het sluizencomplex te klein voor de verwachte groei van vervoer over water. Daar komt nog bij dat de sluis de poort naar Twente is en één knooppunt is kwetsbaar in het geval van onderhoud of een calamiteit. Paul Schaap, projectmanager bij Croonwolter&dros: ‘Een paar jaar geleden was de deur van de sluis defect en dat leidde tot een stremming van zes weken.’

Consortium Het consortium Lock to Twente bestaat uit TBI-ondernemingen Mobilis, Croonwolter&dros en TBI PPP. ‘Toen we de aanbesteding van Rijkswaterstaat voor de sluis zagen, wisten we dat we dit met TBI-bedrijven konden doen’, zegt Schaap.

‘Uiteindelijk hebben we met de TBI-bedrijven een plan geschreven en een aantal partners gezocht. De tender hebben we gewonnen, omdat we meerwaarde hebben gecreëerd door de sluis energieneutraal te maken, een nieuw bedieningsgebouw te bouwen en we gaan een unieke segmentdeur gebruiken. Natuurlijk hadden we ook een competitieve prijs. Je kunt nog zulke mooie plannen hebben,

Feiten en cijfers • •

•

• •

Door de nieuwe sluis kunnen schepen met een vaardiepte van 3,50 meter.

Schepen vervoeren via de sluis bij Eefde jaarlijks 70.000 containers en 60 miljoen ton lading tussen Noord- en Oost-Europa en de grote havens van Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen.

Voor de inrichting van het terrein rondom het sluizencomplex is, samen met omwonenden en een landschapsarchitect, een landschapsplan opgesteld. Er komt onder andere een amfitheater en een speeltuin.

Op het dak van het bedieningsgebouw komt een uitkijkplatform.

De huidige sluis Eefde is een monument.

10 17 iMaintain

IMA10 O Sluis.indd 36

maar als je veel duurder bent dan de rest, dan word je niet gekozen.’

Met het tevreden houden van de beheerder en bedienaar van de huidige sluis vielen veel punten te winnen tijdens de aanbesteding. ‘Wij dachten dat ze wel tevreden zouden zijn met een nieuw gebouw’, zegt Schaap lachend. ’Daar komt bij dat de bedrijven uit ervaring weten dat het makkelijker is om een nieuw bedieningsgebouw neer te zetten dan om een nieuw systeem in een oud gebouw aan te brengen. De bestaande sluis moet namelijk operationeel blijven tijdens de bouw. Uiteindelijk kunnen de huidige sluis Eefde en de sluizen van Delden en Hengelo straks ook vanuit het nieuwe gebouw worden bediend.’

Energieneutraal Net als het bedieningsgebouw wordt ook de nieuwe sluis energieneutraal. Beide maken gebruik van de opbrengst van zonnepanelen die vlakbij in een veld komen te liggen. Het teveel aan energie gaat terug het net in. Schaap: ‘Om het geheel energieneutraal te maken, hebben we ook goed gekeken welke systemen we gebruiken.’

Segmentdeur Een daarvan is de unieke segmentdeur die aan de kanaalzijde komt te liggen.

Schaap: ‘De verwachting is dat deze energiezuiniger is dan een puntdeur die nu meestal bij Nederlandse sluizen wordt gebruikt.’ Bij een puntdeur klappen de twee delen naar buiten toe open. De segmentdeur ligt plat op de bodem als de sluis is geopend en draait vanuit die positie omhoog als de sluis wordt gesloten.

Voor onderhoud kan de deur juist helemaal naar boven worden gedraaid, zodat de kolk niet droog hoeft te worden gezet.

Bij een puntdeur moet het water uit de kolk om er bij te kunnen. Het onderhoud kan dus sneller en gemakkelijker worden

Abonnees lezen meer op www.imaintain.info

21-11-17 16:28

FOTO: LOCK TO TWENTE

INFRA 37

Impressie van de nieuwe situatie.

gedaan bij een segmentdeur. De deur heeft een zeer speciale vorm die door middel van berekening en modellering tot stand is gekomen. De vorm zorgt ervoor dat bij het openen of sluiten zo min mogelijk golfslag ontstaat voor de schepen.

En er zijn nog meer redenen om voor deze poort te kiezen. Schaap: ‘Het toprisico is het leeglopen van het kanaal. Als je een aanvaring hebt met een puntdeur, dan krijg je deze nooit meer helemaal dicht en er loopt dan heel veel water weg.

Een segmentdeur kan heel hoge aanvaarkrachten aan zonder te gaan lekken.’ Een lekkage is een groot probleem, want het hoogteverschil van het water tussen de twee kanten van de sluis is gemiddeld zes meter. Het Twentekanaal heeft geen natuurlijke bron, behalve neerslag, en zou bij een lekkage helemaal leeg kunnen lopen.

Onderhoud Bij het ontwerp van de nieuwe sluis is heel veel rekening gehouden met het onderhoud dat de bedrijven de komende 27 jaar gaan doen. ‘We kijken continu wat iets kost om het te bouwen en te

onderhouden’, zegt Schaap. ‘Wij worden namelijk niet betaald voor de bouw van de sluis, maar voor haar beschikbaarheid.

En we krijgen een boete als schepen de sluis niet kunnen gebruiken. Een simpel voorbeeld hiervan zijn de bolders (meerpalen waar een schip aan vast kan worden gelegd, red.) die we gebruiken. Deze kan je er vanaf de kant uithijsen bij eventuele problemen en om te smeren, terwijl

Schaap: ‘Je moet iedereen zover krijgen dat ze niet alleen op hun eigen eilandje blijven zitten.’

het schutten (een schip door middel van een sluis in water van een lager of hoger peil brengen, red.) gewoon door kan gaan. Ook onderzoeken we bijvoorbeeld of we scheepvaartseinen kunnen installeren die zelf aangeven wanneer ze vies zijn en niet meer genoeg licht uitstralen.

Op die manier hoef je er alleen naartoe als het echt nodig is.’

Eilandje De technische uitdagingen voor het project vallen volgens Schaap wel mee, de grootste uitdaging is om met meerdere bedrijven als een team samen te werken.

‘Je moet iedereen zover krijgen dat ze niet alleen op hun eigen eilandje blijven zitten, maar ook nadenken over welke invloed hun ontwerp heeft op bijvoorbeeld de elektrotechniek, op civiel, op werktuigbouwkundige installaties en het 27-jarig onderhoud. Ze moeten verder doordenken dan ze gewend zijn.’

Daarnaast was er de uitdaging om het consortium in korte tijd te certificeren op ISO9001 (kwaliteitsmanagement) en ISO15288 (systeemengineering). ‘We moesten heel snel een managementsysteem opzetten. De bedoeling is wel dat wat we hier ontwikkelen ook op andere projecten van TBI kunnen toepassen.’

De planning is om eind januari met de bouw van de sluis te beginnen. Deze moet uiterlijk in 2020 gereed zijn. Als de nieuwe sluis klaar is, wordt de oude gerenoveerd door Lock to Twente. ■

10

iMaintain 17

IMA10 O Sluis.indd 37

21-11-17 16:28

38 AGENDA

December 7 december 2017 LantarenVenster, Rotterdam nieuwsbladtransport.nl/Events/2017/Havendebat-Rotterdam Havendebat 2017 Het gaat goed met de Rotterdamse haven. Klinkende groeicijfers konden worden overlegd tijdens de presentatie van de eerste halfjaarcijfers. Maar die groei brengt ook uitdagingen met zich mee. Zo lijkt de congestie een structureel probleem te worden. De haven heeft daarnaast de ambitie om uit te groeien tot dé breakbulkhaven van Europa, maar moet daarvoor de concurrentie aangaan met de zuiderburen. Wat kan de haven doen om deze overslag te laten groeien? Op 7 december 2017 vindt het Havendebat Rotterdam plaats over deze actuele onderwerpen.

12 december 2017 FME, Zoetermeer www.utilities.nl/jaarcongres2017 Industrie & Energie: Versnellen Het gaat allemaal nog te langzaam. Willen we de klimaatdoelstellingen van Parijs halen dan is versnelling noodzakelijk. Wie wil versnellen, moet innovatie een kans geven en de kracht van de keten benutten. Nieuwe businessmodellen, circulaire systemen en transparante samewerking maken versnelling mogelijk. Industrielinqs pers en platform, het Utilities platform en FME Cluster Energy willen tijdens het congres ‘Industrie & Energie 2017’ de knelpunten benoemen. En wat zijn inspirerende voorbeelden op het snijvlak van technische en sociale innovatie?

12-14 december 2017 Evenementenhal Hardenberg www.evenementenhal.nl/elektro Elektro Vakbeurs 2017 Nieuw tijdens de beurs zijn de inspiratiepleinen. Hierop staan vier actuele thema’s centraal: ‘Living’, ‘Security’, ‘Industry’ en ‘Energy’. Het plein ‘Industry’ richt zich op exposanten die hun doelgroep willen informeren over de nieuwste ontwikkelingen betreft automatisering, optimalisatie, digitalisering van apparaten en productiemiddelen. In de transitie naar een volledig duurzame en schone energievoorziening speelt opslag van energie, energieopwekking en energiebesparing een steeds grotere rol. Op het ‘Energy’-plein laten exposanten hiervoor de oplossingen zien.

Januari 23 januari 2018 High Tech Campus, Eindhoven www.3dprintingelectronicsconference.com 3D Printing Electronics Conference 3D-printing has come a long way. Single material became multi-material with an ever-growing degree of detail and

perfection. But that was just the beginning. As the world of 3D-printing is evolving, electronics is quickly becoming a new key player. Functional elements such as sensors and switches are now being integrated into 3D-printed products, paving the way for exciting new markets, applications and opportunities.

Learn about 3D-printed embedded electronics in cars, pended optics and the 3D-manufacturing of smartphone antenna’s.

On the crossroads of science, technology and business in 3D-printing electronics they will fill you in on the latest breakthroughs, cutting edge research and business opportunities.

24 januari 2018 De Fabrique, Utrecht safetyday.vomi.nl VOMI Safety Day Een hoog veiligheidsgevoel valt of staat met een goede samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Het uiteindelijke doel van beide partijen is het verder verbeteren van de veiligheid. Dit in ogenschouw genomen organiseert VOMI op 24 januari 2018 voor de tweede keer de VOMI Safety Day in De Fabrique in Utrecht. De VOMI Safety Day staat in het teken van veiligheid en samenwerking in de keten. De dag is bedoeld voor zowel VOMI-leden als opdrachtgevers.

Maart 21-22 maart 2018 Antwerp Expo, Antwerpen www.easyfairs.com/nl/maintenance-2018 Maintenance 2018 Kennis delen, potentiële klanten en partners ontmoeten, mee zijn in de onderhoudssector: de jaarlijkse vakbeurs Maintenance biedt meer dan ooit een klankbord voor elke professionele speler in industrieel onderhoud, shutdown technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid.

Ontmoet nieuwe en bestaande relaties tijdens netwerkmomenten. En profiteer van de kruisbestuiving met vakbeurs Pumps & Valves die tegelijkertijd plaatsvindt.

21-22 maart 2018 Antwerp Expo, Antwerpen www.easyfairs.com/nl/pumps-valves-2018 Pumps & Valves 2018 Op 21 en 22 maart 2018 vindt in Antwerp Expo de zeventiende editie plaats van Pumps & Valves, technologiebeurs voor de procesindustrie in de Benelux. Pumps & Valves focust op industriële pompen, (regel)kleppen, dichtingen, filters, filtratieoplossingen, processingapparatuur, (pijp)leidingen etc.

Tegelijkertijd worden talrijke diensten in het vakgebied voor industrie, overheid en pijpleidingbeheerders voorgesteld.

Sinds 2012 wordt Pumps & Valves parallel met de beurs Maintenance georganiseerd. Een beurscombinatie die een mooi overzicht biedt van het aanbod in zowel onderhoud, shutdown-technologie en productiebetrouwbaarheid als procesapparatuur, kleppen en pompen.

10 17 iMaintain

IMA10 F Agenda.indd 38

21-11-17 16:14

KENNISMOET MOETJEJE KENNIS OOKONDERHOUDEN. ONDERHOUDEN. OOK • Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie geld verdienen?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie geld verdienen?

• Hoeveel onderhoud bijdragen bedrijfsresultaat?

• Hoeveel kankan onderhoud bijdragen aanaan hethet bedrijfsresultaat?

• Wat is Excellent Onderhoud en hoe geef ik vorm?

• Wat is Excellent Onderhoud en hoe geef ik ditdit vorm?

DEZDEEOZPELOEPIDLIN EIDINGEN ZIJNZIJINNTINE BTREEBRGEENNGE NG N IN DINE BDAECBHAECLHELEONR OR WERWKETRUKIGTUBIG OUBWOUKW UNKDUNDE DEEDLETEIJLDT.IJD. E

INFINORFOMREMEREE! R!

ART EXTERXATRSATASRTT 018 2 I18 BEGBINEGMINEIM2E0 HLNOOGLIEOGIE C E N T UDESCH O ONDOENRDHEORUHDOST OGEEEVNE.EN. IN HINOOHGOEV

R! INFINORFOMREMEREE!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD onderhoudsopleiding Hogeschool Utrecht helpt in uw eigen bedrijf EenEen onderhoudsopleiding bij bij Hogeschool Utrecht helpt u inu uw eigen bedrijf de de antwoorden zijn vele mooie resultaten te vinden op deze vragen.

In de afgelopen jaren antwoorden te vinden op deze vragen. In de afgelopen jaren zijn vele mooie resultaten en en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven.

Door de brede scope op zowel forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie Onderhoud bieden onze opleidingen Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als als Onderhoud bieden onze opleidingen op op hethet gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken eigen vakgebied, daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken. kijken dandan hethet eigen vakgebied, en en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) Start 3 oktober 2018 • Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) Start 3 oktober 2018 • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) Start 4 oktober 2018 • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) Start 4 oktober 2018 • Post-HBO Onderhoud Management (OM) Start 4 oktober 2018 • Post-HBO Onderhoud en en Management (OM) Start 4 oktober 2018 • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management Start februari/september • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management Start februari/september genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company maat) verzorgd worden.

AlleAlle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op(op maat) verzorgd worden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Meer weten? mail naar info@cvnt.nl of kijk www.cvnt.nl.

Meer weten?

BelBel 088088 481481 88 88 88,88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op op www.cvnt.nl.

ERVALT VALTNOG NOGGENOEG GENOEGTE TELEREN LEREN ER

nl

7 14:34:26 4:34:26 IMA10 omslag los.indd 39

21-11-17 16:04 21-11-17 16:04 21-11-17 16:39

Toonaangevend internationaal adviesbureau is op zoek naar hoogopgeleide professionals. iMaintain Nr. 10 - 2017

Ben jij een gedreven adviseur met passie voor Maintenance en Asset Management?

Ga naar www.mainnovation.com of bel met Corine Vervelde op +31 (0)78 614 67 24

IMA10 omslag A Voorplaat.indd 1 Wervingsadvertentie '17-'18.indd 1 IMA10 los.indd 40

16-11-17 21-11-17 16:16 16:39