PET01-2018 by Industrielinqs pers en platform

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,50

Het managementblad voor de olieen chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 1 - 2018

7 16:16

Nr. 1 - 2018

‘Groen waterstof gaat zelfde kant op als offshore-wind’ • Yara Sluiskil groeit dankzij uitstekende reputatie • Klant is koning in LNG-exportmarkt • Thema: Vooruitblik 2018

Pet01 omslag los.indd 1

16-01-18 16:46 08:52 15-01-18

L LO

EU EUR

Ultrafiltratie

Zand- & koolfiltratie

Smeermiddelenvoor vooral aluw uw Smeermiddelen industriëletoepassingen toepassingen industriële

Voor uitgebreide informatie over onze mogelijkheden Voor uitgebreide informatie over onze mogelijkheden kunt u contact opnemen met: kunt u contact opnemen met: Total Nederland / Industriële smeermiddelen Total Nederland NVNV / Industriële smeermiddelen 070 - 31 408 070 - 31 8080 408 smeermiddelen.industrie@total.com smeermiddelen.industrie@total.com www.total.nl www.total.nl

Vo al m -

Energizingperformance. performance.Every Everyday day Energizing PET01 A Cover.indd 22 PET01 A Cover.indd 2 Pet01 omslag los.indd

In w

16-01-18 08:52

logist logisticon

IN DEZE EDITIE

10 ‘GROEN WATERSTOF GAAT ZELFDE KANT OP ALS OFFSHORE WIND’ Cas König is nu bijna vijf maanden directeur van Groningen Seaports. Tijd voor een inhoudelijk gesprek over de koers van het havenbedrijf. Met project ZERO is de toon sowieso al gezet. De Eemsdelta moet de groenste chemiehaven van Europa worden. ‘Bij de verschillende bedrijven leven al geweldige ideeën, die ze overigens niet of nauwelijks van elkaar wisten. En de spirit zit er bij de bedrijven echt in.’

16 YARA SLUISKIL GROEIT DANKZIJ UITSTEKENDE REPUTATIE

42 THEMA: VOORUITBLIK 2018 Terwijl de Nederlandse politiek het afgelopen jaar met veel moeite een kabinet wist te vormen, werd, op initiatief van het Petrochem platform, ‘het Schaduwkabinet van de Industrie’ geïntroduceerd. Wat vinden de schuwministers en de schaduwpremier van het regeerakkoord dat is gepresenteerd? Sluit het aan op de visie die zij hebben over hoe de industrie kan bijdragen aan het versterken van de BV Nederland? In het komende jaar nemen diverse raffinaderijen nieuwe, imposante installaties in gebruik. Daarnaast verrijzen er in Rotterdam en Antwerpen vele opslagtanks in allerlei soorten en maten.

Het laadgebouw van kunstmestproducent Yara in Sluiskil uit 1929 met equipment uit de jaren zestig, was dringend aan vervanging toe. Eind 2017 is daarom een nieuw laadgebouw geopend. Komend voorjaar opent ook nog een nieuwe Ureum-8 granulatiefabriek, waarin kunstmestkorrels kunnen worden gemaakt.

30 KLANT IS KONING IN LNG-EXPORTMARKT Amerika is hard op weg een grote exporteur van LNG te worden. Door het grote aanbod en de lage prijs worden de klanten niet alleen talrijker, maar ook machtiger.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Onderzoek naar waterelektrolyse-unit voor opwekking groen waterstof • 147 miljoen voor energiezuinige technieken in 2018 • Plannen voor bouw walsdraadfabriek in Eemshaven 6 Projecten 22 Warmtewisselaar winnaar Energy Enlightenmentz 2017 29 Agenda 35 Innovatie 36 Producten 41 Column • Jan Van Doorslaer 54

PETROCHEM 1 - 2018 3

PET01 B Inhoud.indd 3

15-01-18 16:50

Het managementblad voor de olieen chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 01 - 2018 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaĳen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 178,50 per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 133,50 per jaar Overig buitenland € 208,Losse verkoopprĳs € 22,50 Studentenabonnement € 41,Proefabonnement 3 mnd € 29,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswĳzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: +31(0)251 25 79 24 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswĳzigingen en opzeggingen. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD

www.hi-force.com

PET01 Advertenties.indd 4

MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

15-01-18 16:47

COMMENTAAR

‘Als we dan toch CO2 onder de grond stoppen, dan moeten we het er ook weer uit kunnen halen, op het moment dat grootschalige inzet van CO2 als grondstof mogelijk is.’

Meer van het goede Theoretisch gezien is er natuurlijk niets beters dan een chemische industrie die grondstoffen uit de directe omgeving haalt. Waterstof uit water, koolstof uit CO2, stikstof uit de lucht en bioafval omdat er anders te weinig koolstof voorradig is. Hoewel, als we er in slagen om CO2 uit de lucht te halen, dan kunnen we daar ook nog wel een tijdje mee voort. Het is voor mij niet de vraag of dit grootschalig gaat gebeuren, maar vooral wanneer. En moeten we dan eerst zigzaggend wat kleine stapjes zetten, of gaan we rechtstreeks op ons doel af? Gaan we heel veel gemeenschapsgeld spenderen aan dure tijdelijke oplossingen, of gaan we op korte termijn heel veel inzetten op energiebesparing en CO2-reductie om tegelijkertijd versneld aan doorbraaktechnologie werken? Wat concreter: gaan we nu vol inzetten op ondergrondse opslag van CO2 of subsidiëren we op korte termijn energiebesparende en CO2-reducerende maatregelen en financieren we gelijktijdig projecten die de inzet van CO2 als grondstof versnellen? Zelf neig ik naar de tweede route, hoewel er op dit vlak zelfs nog een middenweg is: als we dan toch CO2 onder de grond stoppen, dan moeten we het er ook weer uit kunnen halen, op het moment dat grootschalige inzet van CO2 als grondstof mogelijk is. Dan heb je toch nog een beetje return on investment. CCS is en blijft een lineaire compensatiestrategie. Boetedoening. Minder van het slechte. Nieuwe identiteit Meer van het goede doen is natuurlijk veel leuker en uiteindelijk levert dat ook veel meer op dan calvinistisch compensatiegedrag. In het begin van het jaar wensen we elkaar toch ook niet minder van het slechte, maar juist al het goede! In dat licht vind ik het goede voornemen van AkzoNobel en Gasunie om in Delfzijl een groene waterstoffabriek te bouwen een hoopgevende stap. Ze willen een installatie ontwikkelen die, met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit, duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar. De omzettingstechniek waarbij water met behulp van stroom wordt gesplitst in waterstof en zuurstof, wordt ook wel power-to-gas genoemd. Een definitief besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht. Dergelijke projecten zijn ontzettend belangrijk om elektrochemische processen betaalbaar te maken. Nu nog zijn elek-

trolyzers duur en hebben ze nog maar een beperkte capaciteit. Zo heeft de geplande faciliteit een vermogen van twintig megawatt. De – tot nu toe – grootste geplande elektrolyse-unit in Nederland heeft een capaciteit van één megawatt. Het doel is om uiteindelijk installaties te kunnen bouwen die op nog grotere schaal (vanaf honderd megawatt) duurzame stroom converteren en opslaan in de vorm van waterstof. Het effect is natuurlijk veel breder dan alleen waterstof. Een voorbeeld. Het eveneens in Delfzijl aanwezige BioMCN bindt sinds afgelopen jaar haar reststroom waterstof aan pure CO2 dat wordt afgevangen bij een biovergister. Daarmee wordt extra methanol gemaakt. In haar hoofdproces wordt methanol echter nog steeds gemaakt van aardgas en biogas. Maar wat is er mooier als op den duur het bijproces van BioMCN het hoofdproces wordt? Op het moment dat er voldoende groene waterstof beschikbaar is en als CO2 dat uit schoorstenen in de nabije omgeving wordt afgevangen, niet eindigt als ‘onder-de-grond-stof ’, maar een nieuwe identiteit krijgt als grondstof boven de grond. Voor 2018 wens ik u oprecht heel veel meer van het goede!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen PETROCHEM 1 - 2018 5

PET01 C Commentaar.indd 5

15-01-18 16:50

Vier elektriciteits- en gasnetwerkbedrijven en het Havenbedrijf Rotterdam bundelen hun krachten voor de verdere studie en onderzoek naar de ontwikkeling van een grootschalig, duurzaam Europees energiesysteem op de Noordzee. Het Havenbedrijf sluit zich als vijfde partner aan bij Tennet TSO (Nederland), Energinet (Denemarken), Tennet TSO (Duitsland) en Gasunie. Het samenwerkingsverband is belangrijk voor de totstandkoming van een ‘North Sea Wind Power Hub’ in de periode na 2030, die een belangrijke bijdrage moet leveren aan het realiseren van de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs. Er zijn kansrijke biobased alternatieven voor een aantal omstreden polair aprotische oplosmiddelen. Dat blijkt uit een rapport van Wageningen Food & Biobased Research in opdracht van het RIVM. De onderzoekers maakten een brede scan van nieuwe, marktrijpe biobased chemicals. Daarbij is specifiek ingezoomd op vervangers voor de polair aprotische oplosmiddelen NMP, DMAc en DM. Dit zijn stoffen waarvan het gebruik in de toekomst mogelijk wettelijk wordt beperkt in de EU. DMAc, kwam in 2016 nog zeer negatief in het nieuws vanwege het vermeend veroorzaken van fertiliteitsproblemen bij vrouwelijke medewerkers van een chemiefabriek.

PETROCHEM 1 - 2018 6

PET01 D Feiten en Cijfers.indd 6

ONDERZOEK NAAR WATERELEKTROLYSE-UNIT VOOR OPWEKKING GROENE WATERSTOF AkzoNobel en Gasunie onderzoeken de mogelijkheden voor de grootschalige omzetting van duurzame elektriciteit in groene waterstof op het Chemie Park Delfzijl. De waterstof zal worden ingezet voor de verdere verduurzaming van de chemische industrie, energievoorziening en voertuigen. De bedrijven willen een installatie ontwikkelen die, met behulp van een twintig megawatt waterelektrolyse-unit, duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar. Dit is bijvoorbeeld voldoende om driehonderd waterstofbussen op te laten rijden. De omzettingstechniek waarbij water met behulp van stroom wordt gesplitst in waterstof en zuurstof, wordt ook wel power-to-gas genoemd. Een besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht. De geplande faciliteit van twintig megawatt is een flinke stap in het verder opschalen van de elektrolysetechnologie. De – tot nu toe – grootste geplande elektrolyse-unit in Nederland heeft een capaciteit van één megawatt. Het doel is om uiteindelijk installaties te kunnen bouwen die op nog grotere schaal (vanaf honderd megawatt) duurzame stroom converteren en opslaan in de vorm van waterstof. ‘We zien power-to-gas als een veelbelovende, maar ook noodzakelijke technologie om in 2050 een volledig duurzame energiemix voor elkaar te krijgen’, zegt Ulco Vermeulen, lid van de Raad van Bestuur van Gasunie. ‘Maar waterstof speelt ook een cruciale rol om de emissiereductiedoelstelling te halen die het kabinet voor 2030 heeft neergezet. In 2030 moet de CO2-uitstoot 49 procent onder die van 1990 liggen. Als we in 2030 in voldoende mate over waterstof willen beschikken, dan zullen we nu al stappen moeten zetten om de technologie hiervoor op verschillende schaalgroottes te valideren.’ 147 MILJOEN VOOR ENERGIEZUINIGE TECHNIEKEN IN 2018 Ondernemers die investeren in energiezuinige technieken kunnen in 2018 weer rekenen op fiscaal voordeel via de Energie-investeringsaftrek (EIA). Ondernemers die investeren in op de Energielijst 2018 genoemde technieken kunnen tot 54,5 procent van de investeringskosten aftrekken. Het budget voor de EIA is volgend jaar 147 miljoen euro. Een grote wijziging op de energielijst 2018 is de toevoeging van een geheel nieuw hoofdstuk gericht op energiebalancering. Deze systemen brengen vraag en aanbod van duurzame energie met elkaar in balans om zo een bijdrage te leveren aan de energietransitie in Nederland. Door opslagcapaciteit te combineren met optimalisatiesoftware kan duurzame energie tijdens pieken in de productie worden opgeslagen om later te worden benut. Dit kan bijvoorbeeld door het slim opslaan van elektrische energie, het omzetten van elektrische energie naar waterstof (power-to-gas) of het omzetten van elektrische energie naar warmte (power-to-heat). Ook kan duurzaam opgewekte energie lokaal worden benut door het inzetten van een slim energienetwerk. Een andere opvallende wijziging op de Energielijst 2018 is een verruiming in de categorie transportmiddelen, waardoor ook energiebesparing door de zeevaart in aanmerking kan komen. Ook nieuw is de opname van een innovatieve conserveringstechnologie waarbij op lagere temperatuur wordt gewerkt. Technieken die niet op de Energielijst staan, kunnen onder een generieke code worden aangemeld voor de EIA. De techniek wordt dan onder andere getoetst op energiebesparing.

FOTO: RVO

Staalbouw is onmisbaar voor een nieuwe fabriek. Het is nodig voor het casco waar de leidingen en installaties in worden bevestigd, voor de roostervloeren, de trappen en bijbehorende leuningen. Voor een nieuwe polypropeenfabriek van Sabic op de Chemelot-site heeft Frijns Industrial Group de staalconstructie, de dak- en wandbeplating en het HVAC gebouwd. Hoe zorgt deze staalbouwer uit Valkenburg voor kwaliteit en borgt het de veiligheid bij zo’n complex project? Lees een uitgebreid artikel op onze website www.petrochem.nl.

FOTO: AKZONOBEL

FEITEN & CIJFERS

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

15-01-18 16:50

FOTO: VAN MERKSTEIJN

PLANNEN VOOR BOUW WALSDRAADFABRIEK IN EEMSHAVEN Van Merksteijn International, producent van wapeningsproducten en hekwerkpanelen, heeft serieuze plannen voor de bouw van een productiefabriek voor walsdraad in de Eemshaven (Noord-Groningen). Het bedrijf heeft haar hoofdvestiging in Almelo en overweegt haar grondstof (walsdraad) die nu nog extern wordt ingekocht, zelf te gaan produceren. Hiervoor is een locatie van circa 28 hectare nodig en een goede ligging aan het water. Van Merksteijn is inmiddels begonnen met de voorbereidingen en is op dit moment in gesprek met diverse belanghebbende partijen in de provincie Groningen. De planning is dat de fabriek in 2020 in gebruik kan worden genomen. De ondertekening over de grondposities heeft vrijdag 22 december plaatsgevonden en hiermee is de eerste stap gezet richting de realisatie van de fabriek. In de huidige situatie wordt walsdraad deels ingekocht die is geproduceerd uit de primaire grondstof ijzererts met daarbij zeer lange transportafstanden. In de nieuwe fabriek in de Eemshaven gaat het bedrijf zelf walsdraad produceren uit de secundaire grondstof (gereinigd) staalschroot voor de bestaande fabriek in Almelo. Daar wordt de walsdraad gebruikt voor de verdere verwerking tot wapeningsstaal voor de bouw, voor de productie van diverse soorten hekwerken en om verzinkte draden van te maken. De nog te bouwen fabriek in de Eemshaven vergt een investering van ongeveer 250 miljoen euro en levert 275 fte directe werkgelegenheid in de metaalsector. EMO STAPT IN GRONDSTOF VOOR ZONNEPANELEN Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) en Jera Trading hebben een contract voor vijf jaar getekend om samen gezuiverde kolen te leveren voor de productie van silicium. Dit wordt gebruikt als basis voor de productie van fotovoltaïsche cellen (zonnepanelen) en geïntegreerde computerchips. Binnen het samenwerkingsverband om gezuiverde kolen te produceren, op de markt te brengen en te verkopen, zorgt Jera voor de inkoop, transport en de marketing- en saleskennis. EMO zorgt voor de overslag-, opslag- en productiefaciliteiten. EMO is haar productportfolio van droge bulkgoederen verder aan het diversifiëren. Silicium wordt verkregen uit speciale soorten kolen. Deze worden geproduceerd door zuivering en selectie van een specifieke deeltjesgrootte ten behoeve van de beheersing van het silicium-productieproces. Ruwe steenkool wordt hiervoor gezeefd en gewassen. EMO heeft hiervoor op haar terminal in Rotterdam een tien hectare groot perceel beschikbaar met een recent gerenoveerde was- en zeefinstallatie. Bij het fabricageproces wordt gebruik gemaakt van een gesloten watercircuit en er wordt nagenoeg geen uitstoot geproduceerd.

FOTO: SHELL

SHELL ONTWIKKELT ZONNE-ENERGIEPARK IN MOERDIJK Shell ontwikkelt een zonne-energiepark op haar chemiecomplex in Moerdijk. Het doel is om ruim vijftigduizend zonnepanelen te plaatsen met een piekvermogen van ongeveer twintig megawatt hernieuwbare energie. Dit is vergelijkbaar met het jaarlijks elektriciteitsverbruik van ongeveer zevenduizend huishoudens. Shell Moerdijk gaat de stroom die dit zonnepark opwekt, zelf afnemen. De bouw van het park begint in 2018. Het zonnepark wordt gebouwd op een ongebruikt stuk land bij Shell Moerdijk, een van de grootste chemiecomplexen van Europa. Marc van Gerven, vice-president solar bij Shell New Energies: ‘Zonne-energie gaat een belangrijke rol spelen in de energiesystemen van de toekomst. Met dit project tonen we aan dat we in staat zijn om commercieel aantrekkelijke oplossingen te ontwikkelen voor de industrie.’ Marjan van Loon, president-directeur van Shell Nederland: ‘We willen graag onze uitstoot verminderen. Enerzijds door de energie-efficiëntie van onze processen te verbeteren, anderzijds door in nieuwe energie-activiteiten te investeren.’

DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) in Delft heeft begin december officieel een nieuwe fermentor in gebruik genomen. De nieuwste aanwinst is een direct gevolg van de stijgende vraag naar duurzaam geproduceerde 7-ADCA, een belangrijke bouwsteen voor cefalosporine antibiotica. In tegenstelling tot de traditionele chemische productiemethode, is de fermentatieve productiewijze volgens DSP schoon voor het milieu, sneller en efficiënter, omdat in dezelfde tijd meer kan worden geproduceerd. Het voorbereiden en uitvoeren van een turnaround is een complexe taak. Een goed plan van aanpak, risicobeheersing en cost control zijn daarom onmisbaar. Maar minstens zo belangrijk is goede communicatie om alle werkzaamheden soepel en op de juiste wijze te laten verlopen. Hoe pakt Antoon Beyne, turnaround manager bij BASF Antwerpen, de communicatie rond een turnaround aan? Lees het op www.petrochem.nl. Als de staalindustrie gaat samenwerken met de chemische industrie kan dit de CO2-uitstoot in Europa fors verminderen. De samenwerking kan potentieel een reductie van 57 miljoen ton CO2 per jaar opleveren. Voor Nederland zou dit vijf miljoen ton zijn, oftewel een tiende van de Nederlandse doelstelling voor emissievermindering voor de industrie. Dit hebben adviesbureau Metabolic en onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen berekend in opdracht van onder andere het Institute for Sustainable Process Technology. Nuon gaat flexibele energie leveren aan AkzoNobel-locaties in Nederland, als onderdeel van een stroomleverovereenkomst van 1,5 terrawattuur per jaar. Deze overeenkomst biedt AkzoNobel mogelijkheden om de voordelen te benutten van flexibiliteit in chemische productie en de eigen elektriciteitsopwekking. Daarmee worden fluctuaties in het netwerk opgevangen en kostenvoordelen behaald.

PETROCHEM 1 - 2018 7

PET01 D Feiten en Cijfers.indd 7

15-01-18 16:50

INNOVATIE CENTRUM DUURZAAM BOUWEN | ROTTERDAM | 15 FEBRUARI [Sch

rijf

u nu

in]

PROACTIEVE COALITIES Om wezenlijke innovaties door te voeren in industriële ketens is goede samenwerking onontbeerlijk. Ook als het gaat om waterketens. De transitie naar een groenere industrie vraagt daarom om proactieve coalities, die voldoende massa hebben om ook daadwerkelijk stappen te maken. Maar ze moeten ook weer niet te groot worden. Te veel massa maakt traag. Relatief kleine groepen bedrijven kunnen veel bereiken, vooral als ze met aanvullende kennis en posities hetzelfde doel nastreven. Maar hoe doe je dat in de praktijk, een productieve coalitie aangaan?

Programma

Tijdens het congres Watervisie 2018 laten verschillende water- en industriële coalities zien hoe ze bij elkaar zijn gekomen en hoe ze hun doelen willen verwezenlijken. En wat levert de samenwerking ze op? Daarnaast komen ook verschillende experts aan het woord over de mogelijkheden en uitdagingen van coalities. Bovendien wordt al weer voor de zesde keer de Water Innovator of the Year gekozen. Initiatiefnemers:

12.00 uur

Ontvangst met lunch

13.00 uur

Aanvang congres • Introductie: dagvoorzitter Wim Raaijen (Petrochem) • Keynote Cas König (Directeur Groningen Seaports) • Pitches Water Innovator of the Year 2018

14.35 uur

Korte pauze

15.00 uur

Vervolg programma • Keynote Ewoud van den Brande (Yara) en Marjolein Vanoppen (Universiteit Gent) over het IMPROVEDproject • Korte interviews over samenwerkingsvormen en innovatie in de watersector

16.15 uur

Korte pauze

16.35 uur

Hervatting programma • Bekendmaking Water Innovator of the Year 2018 • Afsluitende lezing: Diederik Samsom (voormalig partijleider PvdA)

Partners:

www.watervisie.com PET01 Advertenties.indd 8 Hele pagina advertentie Watervisie.indd 1

15-01-18 15:58 16:47 10-01-18

FEITEN & CIJFERS BP VRAAGT HULP OVERHEID BIJ GROENE WATERSTOFFABRIEK BP Raffinaderij Rotterdam heeft het afgelopen jaar een haalbaarheidsonderzoek laten doen naar een fabriek voor groene waterstof in de Europoort. CEO Ruben Beens van BP Netherlands, stelt op de site van de VNPI dat de techniek hiervoor aanwezig is, maar dat het verdienmodel nog wankel is en om actie van de overheid vraagt. Vanaf januari 2017 onderzocht BP wat de technische, economische en juridische haalbaarheid is van een power-to-gas-plant op het raffinaderijterrein in Rotterdam. Dat deed het bedrijf samen met het Havenbedrijf Rotterdam, TNO, Smartport, Uniper en Joulz. Daarbij ging het om een installatie die duurzaam opgewekte elektriciteit omzet in waterstof. De komende decennia komt door de realisatie van nieuwe windparken op de Noordzee veel groene stroom beschikbaar. Deze stroom komt via het netwerk van Tennet onder andere op de Maasvlakte aan land. In een power-to-gas-fabriek kunnen met deze groene stroom via elektrolyse watermoleculen worden gesplitst in zuurstof en waterstof. En met name om die ‘groene’ waterstof is het BP te doen. Beens: ‘Het is goed om naar je productieproces te kijken en te onderzoeken hoe je ervoor kunt zorgen dat er meer duurzame elementen kunnen worden gebruikt, waardoor je de CO2-uitstoot en de kosten die daarmee gemoeid zijn vermindert.’ SDE+ REGELING VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE OPNIEUW OPENGESTELD De stimuleringsregeling voor hernieuwbare energieproductie (SDE+ regeling) is opnieuw opengesteld. Er komt in het voorjaar van 2018 zes miljard euro beschikbaar voor nieuwe projecten voor opwekking van energie uit duurzame bronnen zoals wind, zon, biomassa, geothermie en water. Voor het najaar van 2018 komt naar verwachting opnieuw een bedrag van zes miljard euro beschikbaar. Met het Energieakkoord 2013 is afgesproken dat het aandeel hernieuwbare energie in Nederland stijgt naar veertien procent in 2020 en zestien procent in 2023. SDE+ is het belangrijkste instrument van de Rijksoverheid om de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen en is bedoeld voor onder meer windparken, zonneparken, biomassainstallaties, waterkrachtcentrales en geothermieprojecten die voor het onrendabele deel nog subsidie nodig hebben. Dat is nodig omdat, ondanks de voortschrijdende technologische ontwikkeling en kostenreducties, hernieuwbare energieopwekking in de meeste gevallen nog duurder is dan energie uit fossiele bronnen. Met de SDE+ biedt het kabinet de stabiliteit en zekerheid om langjarige investeringen in hernieuwbare energieprojecten aan te gaan. Deelnemers worden geprikkeld zoveel mogelijk hernieuwbare energie op te wekken tegen zo laag mogelijke kosten. De regeling stimuleert aanvragers om projecten voor een zo laag mogelijke subsidie in te dienen, waarbij alle projecten en technologieën met elkaar concurreren. Dat moet innovatie en kostenreductie uitlokken. Energieopwekking door wind op zee is niet opgenomen in de reguliere SDE+ openstelling. Hiervoor worden aparte tenders uitgezet. BRENT RUWE OLIEKOERS

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

65 64

63 62

28 29 30

PERSONALIA Pieter van Oord, ceo van Van Oord, is door de jury unaniem gekozen tot Havenman van het Jaar 2017. Ondanks de moeilijke tijd in de offshore-industrie is hij het afgelopen jaar blijven investeren in nieuwe activiteiten en innovatie. De onderneming bevindt zich in de voorhoede van bedrijven die bijdragen aan de versnelling van de Nederlandse energietransitie. Naast baggeren, offshore, olie en gas is onder leiding van Pieter van Oord offshore-wind uitgegroeid tot de derde pijler onder het bedrijf. Van Oord investeert in geavanceerde schepen en bouwt enorme windprojecten op zee. Pieter van Oord is sinds 2008 ceo van het familiebedrijf. Hij is de 37e havenondernemer die de onderscheiding ontvangt. De onderscheiding is in 1981 ingesteld door de voormalige Rotterdamse havenpersclub Kyoto. Nathalie Katsonis, professor Bio-inspired and Smart Materials aan de Universiteit Twente, heeft begin december de KNCV Gouden Medaille 2017 in ontvangst genomen. De prijs is de hoogste Nederlandse onderscheiding voor chemisch toptalent. KNCV-voorzitter Rutjes: ‘Katsonis is leading op het gebied van moleculaire schakelingen en motoren en heeft hier al indrukwekkende resultaten mee bereikt. Daarnaast is ze een zeer toegewijd onderzoeker die actief bijdraagt aan de ontwikkeling van wetenschappelijk onderzoek in Nederland.’

Sabic heeft in Geleen haar nieuwe polypropyleen (PP) extrusiefaciliteit opgestart. Deze sterk geautomatiseerde extrusielijn gebruikt de modernste procestechnologie voor de productie van PP-producten en PP-copolymeren. Hiermee kunnen geavanceerde materialen worden gemaakt die klanten kunnen helpen bij het ontwikkelen van lichtgewicht toepassingen in de verpakkingsindustrie, voor apparaten, automotive, gezondheidszorg en die helpen het energieverbruik in de procesindustrie te verminderen.

11 12 13

14 15 18 19 20

21 22

25 26 27 28 29

December 2017 PETROCHEM 1 - 2018 9

PET01 D Feiten en Cijfers.indd 9

15-01-18 16:51

INTERVIEW

‘ Groen waterstof gaat zelfde kant op als offshore-wind’

PETROCHEM 1 - 2018 10

PET01 O Interview.indd 10

15-01-18 16:57

Cas König is nu bijna vijf maanden directeur van Groningen Seaports. Tijd voor een inhoudelijk gesprek over de koers van het havenbedrijf. Met project ‘ZERO’ is de toon sowieso al gezet. De Eemsdelta moet de groenste chemiehaven van Europa worden. ‘Bij de verschillende bedrijven leven al geweldige ideeën, die ze overigens niet of nauwelijks van elkaar wisten. En de spirit zit er bij de bedrijven echt in.’

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Hij is een heel ander type dan zijn flamboyante voorganger Harm Post, is toch wel de algemene opinie over de nieuwe directeur van Groningen Seaports. Flamboyant is immers niet het eerste woord dat opkomt bij Cas König. Eerder bedachtzaam, maar toch zeker ook zeer gedreven en open als eenmaal het ijs is gebroken. Kenmerkend was wellicht zijn reactie toen hij vanuit Groningen Seaports werd gevraagd om te solliciteren op de functie. Vanbinnen maakte hij een vreugdedansje: in deze functie komen industrie en beleid dicht bij elkaar. Voor hem een geweldige combinatie. Tegelijkertijd speelde echter zijn bedachtzame kant op. Hij vroeg zich af wat de consequenties zouden zijn als hij het onverhoopt niet zou worden. Het industriële wereldje in de Eemsdelta is klein. König: ‘Na twee weken belden ze me wat ongeduldig op. Of ik wel geïnteresseerd was. Dat was ik zeker, maar ik had juist die twee weken nodig om er eens goed over na te denken. Toen was ik er overigens ook wel uit.’ Een ander verschil met zijn voorganger is dat Cas König voor honderd procent uit de industrie komt, het zwaartepunt van de economie in de Eemsdelta. Een gedroomde kandidaat. Het profiel was gericht op iemand uit het bedrijfsleven en hij of zij moest gevoel hebben voor de regio. Dat was nog bewust wat breed gehouden. De stille hoop was er wel, maar de verwachting werd tevoren alvast wat getemperd. Groningse nuchterheid. Gebak Dat Cas König boegbeeld kan zijn, had hij al eerder bewezen. In 2013 werd hij landelijk verkozen tot Plant Manager of the Year van de procesindustrie. Een rol die hij met verve invulde. PETROCHEM 1 - 2018 11

PET01 O Interview.indd 11

15-01-18 16:57

INTERVIEW Ook in Groningen waren ze trots op hun Cas. Veel felicitaties en de regionale pers is er aardig mee aan de haal gegaan. Ook zijn nieuwe werkgever. Uit een interview met König in 2013 (Petrochem september 2013): ‘Om het succes te delen, hebben we de dag na de verkiezing op gebak getrakteerd. En weet je wat het leuke was? Twee dagen later zat iedereen weer aan het gebak. Deze keer van Groningen Seaports. De directeur van het havenbedrijf (Harm Post, red.) was ook een van de eersten die me de dag daarna feliciteerde.’ Voortekenen? ‘Het heeft zeker niet tegen me gewerkt. Bij elk gesprek in deze sollicitatieprocedure is de titel van 2013 wel voorbijgekomen.’ Urgentie De aanstelling van Cas König legt direct de ambitie bloot van het industriële cluster in de Eemsdelta en het havenbedrijf in het bijzonder. Zo begon Groningen Seaports een paar maanden na de benoeming met het project ‘Zero’, het masterplan emissiereductie van Eemshaven. Daarmee geeft het aan een leidende rol te willen spelen in de transitie naar een CO2-arme toekomst. Dit jaar stelt het havenbedrijf samen met onder andere de aanwezige bedrijven en belangenorganisaties het masterplan op, met daarbij een routekaart en uitvoeringsstrategie. Op die manier moet de Eemsdelta de groenste chemiehaven van Europa worden. Om daartoe te komen, organiseert het verschillende bijeenkomsten. König is blij met de gezamenlijke aanpak. ‘We moeten het vooral samen doen. Dan bereik je het meest.’ De eerste bijeenkomsten zijn inmiddels geweest. De nieuwe havendirecteur was vooral zeer positief verrast over de resultaten van een rondetafel begin november met industriële CEO’s uit de Eemsdelta. ‘Bij de verschillende bedrijven leven nu al geweldige ideeën, die ze overigens niet of nauwelijks van elkaar wisten. En de spirit zit er bij de bedrijven echt in. Geen discussie over of we wel aan de slag

moeten, maar vooral over wat nodig is. De urgentie is bij iedereen duidelijk. We moeten echt vaart maken, want zoveel tijd is er niet.’ Fluctuaties Hij voelt zich daarbij als een vis in het water. König staat er om bekend dat hij economie en ecologie aan elkaar wil verbinden. Dat was al duidelijk toen hij als directeur van ESD-SIC werd verkozen tot Plant Manager of the Year. König heeft in dat jaar regelmatig een lans gebroken voor energiebesparing en verduurzaming in productieketens. Over de hekken van bedrijven heen. Ook gaf hij het goede voorbeeld bij ESD-SIC. Bij de producent van siliciumcarbide zijn onder zijn leiding economie en ecologie op verschillende manieren aan elkaar verbonden. Bijzonder aan het elektrochemische proces van het bedrijf is dat het snel kan worden in- en uitgeschakeld. In de tijd dat König er de scepter zwaaide, ging het bedrijf daar steeds handiger gebruik van maken door veel te produceren op winderige en zonnige dagen. Dagen met overschotten aan duurzaam geproduceerd energie. Niet alleen vergroende het bedrijf de productie daarmee aanmerkelijk, het hield tegelijk de energiekosten laag door slim te handelen op de energiemarkt. Toen al werd de basis gelegd voor een inspirerende samenwerking met energiebedrijf Engie, dat vorig jaar, een jaar na zijn vertrek bij ESD-SIC, tot stand kwam. Engie mag in avonden en weekenden het stuur bij de producent overnemen. Zodoende kan het bedrijf vraag en aanbod op het elektriciteitsnet meer in balans brengen. ESD-SIC is immers een grote afnemer van stroom, nummer acht in Nederland. Een voorbeeld van een samenwerking die inmiddels navolging krijgt. Zo tekenden Nuon en AkzoNobel in december een flexibele stroomleverovereenkomst van 1,5 terrawattuur per jaar. Deze overeenkomst biedt de chemiereus mogelijkheden om de voordelen

Cas König: ‘Groningen Seaports wil een leidende rol spelen in de transitie naar een CO2-arme toekomst.’

te benutten van flexibiliteit in chemische productie en de eigen elektriciteitsopwekking. Net als bij de samenwerking tussen Engie en ESD-SIC kan het energiebedrijf hiermee fluctuaties in het netwerk opvangen en kunnen beide partijen kostenvoordelen behalen. Gigantische energiebesparing Toen Cas König ESD-SIC verruilde voor aluminiumsmelter Aldel bleef hij zoeken naar vernieuwingen met economische en ecologische voordelen. Daarbij kwam zijn ervaring met elektrochemische productieprocessen zeer van pas. De productie van aluminium uit aluinaarde gebeurt immers ook via elektrische processen. Bij de aluminiumsmelter was König vooral enthousiast over een idee om het productieproces om te zetten naar een andere vorm van gelijkstroomaansturing. König: ‘Iemand rekende me voor wat het kan betekenen als we DC/DC-converters op al onze ovens zetten. Dat is echt indrukwekkend.’ Bij elke procesverstoring verslechtert momenteel de stroomvoorziening en in sommige gevallen gaat alles plat. Door in een stroomkring met DC/DC-converters te gaan werken, is elke oven apart uit te zetten, waardoor de rest gewoon door kan produceren. König: ‘De verbetering kan echt enorm zijn. Het proces wordt er veel stabieler van, er is veel meer uptime en de overgangsweerstand neemt af. Dat kan bij elkaar een gigantische energiebesparing opleveren.’ 8.000 megawatt Het heeft nog geen concreet project opgeleverd, maar het zal in zijn nieuwe positie als directeur van Groningen Seaports zeker zijn aandacht houden. ‘Op dit moment wordt intensief gewerkt om het project nader uit te werken. Maar we moeten het vooral ook breder trekken. In Delfzijl hebben we nog twee enorm grote elektriciteitsverbruikers, de chloorproductie bij AkzoNobel en de productie van siliciumcarbide bij ESDSIC. Die kunnen ook profijt hebben van een gelijkstroom-hub. De kabel van NorNed ligt er al en Cobra wordt momenteel aangelegd. In beide gevallen leveren die gelijkstroom van groene stroomprojecten uit respectievelijk Noorwegen en Denemarken. Waarom niet in het ontvangstation een aparte verbinding voor

PETROCHEM 1 - 2018 12

PET01 O Interview.indd 12

15-01-18 16:57

gelijkstroom aanleggen, voordat het aan het bestaande net als wisselstroom wordt aangeleverd?’ Een gelijkstroom-hub in de Eemsdelta zou de regio op voorsprong kunnen zetten en het bedje kunnen spreiden voor mogelijk meer elektrochemische activiteiten. ‘Vergeet niet dat we in de Eemsdelta een unieke situatie hebben. Door NorNed, Cobra en de groei van windenergie op de Noordzee groeit de aanvoer van groene stroom hier enorm. Het gaat snel in de richting van 8.000 megawatt opgesteld vermogen in onze regio.’ Kunststoffen buisleiding Het is niet zomaar een stokpaardje van de nieuwe havendirecteur. Elektrochemie kan ook de rol van groen waterstof versterken in Noord-Nederland. König: ‘Er wordt nog te gemakkelijk gezegd dat er voor waterstof enorme investeringen nodig zijn en dat die vooralsnog niet uitkunnen. Maar, we zullen wel moeten. Bovendien moeten we naar mijn inschatting met waterstof echt dezelfde richting op als met offshore-wind. De aanleg van nieuwe windparken wordt steeds goedkoper.’ Het is daarom van belang dat de eerste stappen worden gezet. Om de vliegwielen op gang te brengen. Zo is Groningen Seaports in november op het Chemie Park Delfzijl begonnen met de aanleg van een waterstofleiding tussen de chloorfabriek van AkzoNobel en een toekomstig waterstoftankstation. Het zal eerst om restgas gaan van de fabrieken. Vanaf dit jaar moeten twee waterstofbussen hier hun brandstof tanken. Ze gaan rijden tussen Delfzijl, Groningen en Assen. König: ‘Dat is niet het enige innovatieve. Speciaal hiervoor is een kunststoffen buisleiding ontwikkeld door techneuten van Groningen Seaports, waardoor de verbinding aanzienlijk sneller en goedkoper kan worden gelegd en de onderhoudskosten vele malen lager zijn dan bij traditionele leidingen. Dat is straks ook erg belangrijk bij het verder uitbreiden van de infrastructuur.’ Walsdraad Om de ambities te halen, moet de Eemsdelta alle zeilen bijzetten. Zo is de inzet van biomassa ook belangrijk voor de vergroening van de chemie. Eerst nog

‘Er wordt nog te gemakkelijk gezegd dat er voor waterstof enorme investeringen nodig zijn en dat die vooralsnog niet uitkunnen.’

vooral als brandstof, maar gaandeweg steeds meer als grondstof. Niet voor niets zit het havenbedrijf in een coalitie met Avantium, RWE, AkzoNobel en Staatsbosbeheer om de bouw van een bioraffi-

naderij mogelijk te maken. König ziet ook veel in de mogelijkheden van recycling. Erg blij is hij met de voorgenomen investering van Purified Metal Company (PMC) in Delfzijl. Binnenkort PETROCHEM 1 - 2018 13

PET01 O Interview.indd 13

15-01-18 16:57

ROTTERDAM AHOY | 11 APRIL [SAV

E TH

Bent u onderdeel van een samenwerking of partnerschap die de veiligheid in de procesindustrie verbetert? Of kent u zo’n coalitie? Veiligheid Voorop en Industrielinqs zoeken naar de beste voorbeelden van ‘real partners in safety’, zodat ze extra in het spotlicht gezet kunnen worden, voor de verkiezing van de Veiligheidscoalitie van het jaar 2018. Veiligheid overstijgt alles en mag nooit een onderwerp van onderlinge concurrentie zijn. Veiligheid vraagt juist om verbinding, nauwe samenwerking tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, partijen uit verscheidene sectoren en bedrijven die vaak een verschillende achtergrond hebben, kortom echte partnerschappen.

E DA TE]

Noteer alvast in uw agenda: De Veiligheidscoalitie van het Jaar 2018 wordt bekend gemaakt op 11 april 2018 tijdens de beurs Safety&Health@Work in Rotterdam Ahoy. Dat gebeurt in de avond tijdens een diner. Dan pitchen de finalisten en geeft een keynote spreker een lezing over veiligheid in de industrie. Kandidaten kunnen t/m woensdag 7 februari worden aangedragen.

Stuur ons kandidaten voor deze award via een mail met een korte omschrijving. U kunt mailen naar Corine Baarends, Veiligheid Voorop (baarends@vnoncw-mkb.nl) of Wim Raaijen, Industrielinqs (wim@industrielinqs.nl). Initiatiefnemers:

Founding partners:

www.petrochem.nl/veiligheidscoalitie Veiligheidscoalitie2018 - zonder PET01 Advertenties.indd 14 deelnameprijzen.indd 1

10-01-18 16:48 14:42 15-01-18

wil PMC beginnen met de bouw van een fabriek voor verwerking van vervuild staalschroot. Het bedrijf heeft een nieuw procedé ontwikkeld om met asbest vervuild staalschroot te recyclen tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Hierbij verdwijnt de vervuiling en wordt fors CO2 bespaard ten opzichte van staal uit ijzererts. Het schroot wordt tot 1500 graden verhit, waardoor asbestvezels uiteenvallen in zand, glas en magnesiumoxide. Delfzijl is gekozen uit veertien locaties in Nederland. Belangrijk voor deze keuze is het grote aanbod van elektriciteit. De inductieoven die het bedrijf gaat bouwen verbruikt circa twintig megawatt aan elektriciteit per jaar. Nog recenter is de investeringsaankondiging van Van Merksteijn, net voor kerst. De fabrikant van wapeningsproducten en hekwerkpanelen wil zelf walsdraad gaan produceren uit staalschroot. Daartoe wil het een fabriek bouwen met een investering van 250 tot 300 miljoen euro.

‘We wedden op meerdere paarden, maar uiteraard op bedrijven die vooroplopen met innovatie en vergroening.’

Ook voor de Tukkers is het grote aanbod van elektriciteit in de Eemshaven van groot belang. Voor de aan- en afvoer van staalschroot en walsdraad is bovendien een grote plek aan open water nodig. Speciaal daarvoor kocht het bedrijf 28 hectare aan in de nabijheid van de Magnumcentrale van Nuon en heeft het nog eens 30 hectare in optie genomen. Vooroplopen Vergroening van de chemie, circulaire ketens en ook de combinatie van energie en data zullen veel aandacht krijgen in het project ‘Zero’. Natuurlijk was de komst van Google een paar jaar geleden al een enorme opsteker. Maar wil de Eemsdelta ook op dit vlak groeien dan zullen inves-

teringen in wind- en zonne-energie nog een vlucht moeten nemen. König: ‘Met name dit soort bedrijven willen oranjegroene energie. Dus duurzaam opgewekte energie van Nederlandse bodem. We hebben al eens een investering misgelopen omdat er nog niet voldoende lokaal was.’ En dan is daar natuurlijk Top Dutch, de noordelijke flirt met Tesla voor de bouw van een batterijenfabriek. ‘Natuurlijk zou het fantastisch zijn als een bedrijf met die allure zich bij ons gaat vestigen. Maar we moet ons daar niet op blindstaren. We wedden op meerdere paarden, maar uiteraard wel op bedrijven die vooroplopen met innovatie en vergroening. Die passen bij onze ambitie en groene havenvisie.’ ■ PETROCHEM 1 - 2018 15

PET01 O Interview.indd 15

15-01-18 16:57

PROJECT

Yara Sluiskil groeit dankzij uitstekende reputatie Wie over de plant van kunstmestproducent Yara in Sluiskil rijdt, komt langs prachtige oude industriële gebouwen. Ook het oude laadgebouw voor ureum behoort daartoe. Maar hoe mooi zo’n stuk industrieel erfgoed ook is, efficiëntie gaat toch voor. Het gebouw uit 1929 met equipment uit de jaren zestig, was dringend aan vervanging toe. Eind 2017 is daarom een nieuw laadgebouw geopend. Komend voorjaar opent ook nog een nieuwe Ureum-8 granulatiefabriek, waarin kunstmestkorrels kunnen worden gemaakt.

Dagmar Aarts

Yara heeft de afgelopen zes jaar in Sluiskil maar liefst zevenhonderd miljoen euro geïnvesteerd in splinternieuwe installaties. De nieuwste aanwinsten zijn het laadgebouw voor ureum − de meest gebruikte kunstmeststof ter wereld − en de Ureum 8 granulatiefabriek met een capaciteit van 660.000 ton per jaar. In die laatste heeft de kunstmestproducent maar liefst 240 miljoen euro geïnvesteerd en het laadgebouw heeft 27,3 miljoen gekost. Waarom investeert het Noorse moederbedrijf zoveel in deze productielocatie? Woordvoerder Gijsbrecht Gunter: ‘Iemand van het internationaal management zei eens: “Als je een fabriek bouwt in Sluiskil, dan weet je zeker dat hij gaat draaien.” Het is natuurlijk geweldig als je zo’n reputatie hebt. Een mooi voorbeeld is de Ureum 7 fabriek, een investering van 420 miljoen, die in 2011 is opgeleverd. Het team heeft die fabriek honderdtwintig procent boven de design capaciteit draaiende gekregen. En ze is bovendien meer dan zeshonderd dagen non-stop in bedrijf geweest. Het is niet de grootste ureumplant ter wereld, maar we hebben er wel de hoogste productie

FEITEN EN CIJFERS • • • • • • • •

Voor Ureum 8 wordt in totaal 2.500 ton staal gebruikt, 3.500 vierkante meter beton en 138 kilometer elektrische kabel. Het hoogste punt is 53 meter De bouw van Ureum 8 startte in maart 2016 De bouw van het laadgebouw startte in september 2016 Het laadgebouw is 40 meter hoog, 25 meter breed en 20 meter lang. In het laadgebouw kan 1 miljoen kilo product per uur worden verwerkt op twee transportlijnen van 500 ton Vrachtwagens kunnen 24/7 laden Het laadgebouw is volautomatisch. Er komen nog maar vier operators aan te pas. Twee operators in de silo en twee werken in de kranen aan de kade om het product goed te verdelen in de schepen.

van de wereld mee gedraaid. Dat is heel knap.’ De kwaliteiten van de medewerkers zijn een belangrijke reden voor Yara om in Sluiskil te investeren, maar er zijn ook veel praktische redenen. De site ligt naast heel diep vaarwater en schepen zitten zo op de Noordzee. Daarnaast zijn de fabrieken aangesloten op hoogcalorisch Noordzeegas en op Gronings gas. Niet onbelangrijk, want de gasinname van het bedrijf is twee miljard kuub per jaar, waarvan tachtig procent als grondstof wordt gebruikt. Ureum 8 Ureum 8 en het nieuwe laadgebouw zijn een volgende strategische stap van Yara. De nieuwe fabriek is schoner dan haar voorganger, de priltoren Ureum 6 uit de jaren zeventig, en heeft een grotere productiecapaciteit. Bovendien wordt de uitstoot van stof hiermee site-breed tot de helft teruggebracht. Dit komt onder andere doordat de laatste priltoren wordt gesloten als de nieuwe fabriek open gaat en daarmee de stofemissie tot nul wordt gereduceerd. De in de omgeving herkenbare gele priltoren zal niet langer worden gebruikt en verdwijnt dus op termijn. Hierin worden nu nog kleine korrels kunstmest gemaakt, prils geheten. Deze werden vroeger vaak op het land gebruikt, maar nu zijn grotere korrels meer in trek omdat die met strooimachines verder en gemakkelijker over het land zijn te verspreiden. Pijpreactor Bijzonder aan de nieuwe fabriek is de mogelijkheid om zwavel aan het ureum toe te voegen. Gunter: ‘Je ziet in de markt een stijgende vraag naar zwavelhoudende kunstmest. Vroeger kwam

PETROCHEM 1 - 2018 16

PET01 Q Yara.indd 16

15-01-18 16:59

FOTO’S: YARA SLUISKIL

Ureum 8 in aanbouw

zwavel gewoon met regen uit de lucht vallen, maar dat wordt steeds minder door het gebruik van schonere brandstoffen. Bovendien kwam het natuurlijk niet alleen op landbouwgewassen terecht, maar ook overal waar we het juist niet willen hebben. In Ureum 8 gebruiken we een nieuwe technologie, de zogenoemde pijpreactor, waarmee we zwavelzuur aan het ureum kunnen toevoegen.’ Zwavel in de vorm van sulfaat is essentieel voor de groei van gewassen. Met Ureum 8 en Ureum 7 kunnen er van de ruim 5.200 ton ammoniak die per dag op de plant wordt geproduceerd, verschillende producten worden gemaakt. Gunter: ‘Onze drie ammoniakplants zijn de backbone van de fabriek. Die ammoniak zouden we direct op de wereldmarkt kunnen verkopen, maar de kunst is om er producten van te maken zodat je meer toegevoegde waarde hebt. Dat doen we middels een ureumkant en een nitraatkant, met een deel salpeterzuur en CO2 die als industriële producten weggaan. Bijkomend voordeel van Ureum 7 is dat we minder ammoniak hoeven te exporteren over de Wester-

Gunter: ‘Er staat een bijzondere plant, die bijna klaar is en waarbij zowel de toekomst van Yara Sluiskil als het milieu gebaat is.’ schelde. Dat verbetert de externe veiligheid, want die schepen moeten allemaal langs Vlissingen.’ Laadgebouw In het nieuwe laadgebouw kan een miljoen kilo product (ureum, amidas en ureas) per uur worden verwerkt op twee transportlijnen van ieder 500 ton per uur. Het oude gebouw uit 1929 kon maar maximaal 350 ton per uur aan. Daarnaast gaat bijna alles in de nieuwe situatie volautomatisch. Trots geeft Ruud Meima (production support engineer) een rondleiding. Hij is betrokken geweest bij de bouw en kent de nieuwe accommodatie op zijn duimpje. ‘Het gebouw maakt ons werk sneller en efficiënter’, vertelt hij als we buiten langs het volledig geautomatiseerde laadstation voor vrachtwagens lopen. ‘Vroeger moesten we het laden

van vrachtwagens echt inplannen, want er moest altijd een operator met de vrachtwagenchauffeur mee. Nu kan er 24 uur per dag worden geladen en kan de chauffeur zelf beslissen wanneer hij komt. Het laden gaat veel sneller en wij hoeven er geen rekening mee te houden. We moeten er alleen voor zorgen dat er genoeg voorraad is.’ Helemaal boven in het veertig meter hoge laadgebouw staan twee grote zeven, waar het product vanuit de silo op terecht komt. Grote stukken of juist te kleine korrels worden er hier uit gehaald, waarna het product in de bunker komt, gewogen wordt en via een transportband naar de kade wordt gebracht. Hier wordt het in schepen gestort die het naar de klanten brengen. In het laadgebouw is het stoffig, al is dat niet meer te vergelijken met het oude gebouw. Stof is iets dat lastig te PETROCHEM 1 - 2018 17

PET01 Q Yara.indd 17

15-01-18 16:59

Met Joulz voorop —

Subcontractor Borssele Alpha en Beta —

Als partner van HSM is Joulz Energy Solutions betrokken bij ontwerp en bouw van de offshore windparken Borssele Alpha en Bèta. Dit onderstreept onze expertise op het gebied van hoogspanning op de offshore windmarkt. Joulz is binnen deze projecten verantwoordelijk voor de system integration van alle High Voltage

(220kV / 66kV) componenten op het offshore hoogspanningsplatform (OHVS),

het ontwerpen van de secundaire installaties en het integreren van het SCADA systeem, inclusief testen, installeren en de commissioning. Joulz ontwerpt,

levert en installeert de besturing- en beveiligingspanelen. Ook de levering van de 66kV kabel op het OHVS hoort tot onze scope.

Over Joulz Joulz Energy Solutions is dé System Integrator specialist op het gebied van complexe midden- en hoogspanning. Wij ontzorgen netbeheerders, grootzakelijke, duurzame en mobiliteitsklanten met uitdagingen in de hoogspanning (10kV tot 380kV) voor nieuwbouw, renovatie en onderhoud en beheer. Joulz Energy Solutions is onderdeel van Stedin Groep.

joulz.nl/nl

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd PET01 Advertenties.indd1 18

13-12-17 15-01-18 12:46 16:48

voorkomen valt volgens Meima, omdat het ureum vliegstof bevat. ‘Het is geen gevaarlijke stof. Voor het stof hebben we wel veel veranderd in het nieuwe gebouw. Om aan allerlei milieueisen te voldoen, hebben we overal ontstoffingsapparatuur op geplaatst. Hiermee kunnen we het ureumstof opvangen en weer gebruiken in ons product. In het oude laadgebouw was dit niet aanwezig en kwam het voor een deel in de omgeving terecht.’ Sneller, beter, goedkoper Het laadgebouwproject is volledig in eigen beheer van Yara Sluiskil uitgevoerd en niet door het Yara-projectbureau uit Brussel zoals gebruikelijk is. Gunter: ‘Dat was voor het eerst en daar zijn we ontzettend trots op. Het project is helemaal binnen budget en planning gedaan door de collega’s in Sluiskil.’ De grootste uitdaging van dit project zat nog vóór de bouw. Yara Sluiskil moest het internationaal management ervan overtuigen dat een nieuw laadgebouw nodig was. Gunter: ‘Er was tenslotte al veel geïnvesteerd in nieuwe logistiek. Op zich werkte het oude gebouw nog wel. Maar om sneller, beter en goedkoper te kunnen werken, was een nieuwe accommodatie nodig. We moesten dus goed nadenken over de terugverdientijd en heel goed kijken wat we echt nodig hebben. De scope van het project is stevig neergezet.’ Nadat ze door verschillende decision gates waren, kregen ze groen licht voor de bouw. In september 2016 is daarop de eerste steen gelegd. In maart van dat jaar werd al begonnen met de bouw van Ureum 8 en deze moest tegelijkertijd met het laadgebouw klaar zijn. Door onvoorziene omstandigheden is de oplevertijd van het project echter uitgesteld tot april 2018. Momenteel wordt men man en macht aan de afronding gewerkt. Staking Begin oktober kwam Yara voor een uitdaging te staan toen honderdvijftig werknemers van een onderaannemer van Ureum 8 hun werk stillegden. De medewerkers waren al lange tijd niet uitbetaald. Zij werkten onder andere aan de piping van de fabriek. De rest van de (onder)aannemers kon door hun staking ook niet door, waardoor al het werk

Het laadgebouw vlak voor afronding

‘Het project is helemaal binnen budget en planning gedaan door de collega’s in Sluiskil.’ grotendeels stil kwam te liggen. Gunter: ‘Zoiets is van te voren niet te voorspellen, het is echt wat je noemt overmacht. Wij werken met een hoofdaannemer, het Italiaanse Tecnimont. Deze partij stuurt zo’n honderd onderaannemers aan, waarvan er tijdens het project één door omstandigheden in de financiële problemen is gekomen. Hoewel we er niks aan kunnen doen dat deze medewerkers hun loon niet kregen, wordt het ons als Yara soms aangerekend en dat doet wel zeer. Wij zijn vergunninghouder en de fabriek wordt bij ons op de plant gebouwd, dus het is ook wel logisch dat men naar ons kijkt, maar eigenlijk niet terecht. Dat was het niet leuke van het project, maar

het mooie is dat er nu een bijzondere plant staat, die bijna klaar is en waarbij zowel de toekomst van Yara Sluiskil als het milieu gebaat is.’ De hoofdaannemer heeft half oktober een nieuwe partner aangetrokken waardoor het werk kon worden hervat. De verwachting is dat de fabriek voor 1 mei operationeel is. Gunter is trots op wat er is bereikt en op het vertrouwen dat Sluiskil krijgt van het moederbedrijf. Als de fabriek klaar is, kan hij ook een nieuwe luchtfoto laten maken voor in zijn kantoor. De foto die er hangt, is in 2012 genomen, maar klopt toch helemaal niet meer. Door de vele investeringen is de site al flink veranderd. ■ PETROCHEM 1 - 2018 19

PET01 Q Yara.indd 19

15-01-18 16:59

FOTO: MIRIAM ROOK

PROJECT YARA

Transportband in het nieuwe laadgebouw

Ureum 8 zal in april operationeel zijn

Bij de bouw van de fabriek zijn ongeveer honderd onderaannemers betrokken

Ureum 8

PETROCHEM 1 - 2018 20

PET01 R Yara fotospread.indd 20

15-01-18 17:00

Aankomst schudzeven van het laadgebouw

Inhijsen van de transportbandengalerij

Met dank aan Yara Sluiskil voor het beeld

Stortsilo’s in het laadgebouw

Rechts Ureum 8 in aanbouw op de Sluiskil-site

Laatste fase: aanbrengen isolatie en beplating

PETROCHEM 1 - 2018 21

PET01 R Yara fotospread.indd 21

15-01-18 17:00

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: FRX Polymers Waar: Antwerpen Investering: 10 miljoen Afronding: onbekend

FRX Polymers investeert tien miljoen euro in een verdubbeling van de productie in zijn Antwerpse fabriek op de site van Covestro. Het bedrijf produceert vlamvertragende stoffen op basis van fosfor, terwijl klassieke vlamvertragers zijn gemaakt op basis van broom. Het gebruik van broom stuit steeds meer op weerstand wegens de mogelijk toxische effecten.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in België. Het bedrijf wil tegen het einde van 2017 beginnen met de uitbreidingswerkzaamheden. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: onbekend

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en het Amerikaanse hoofdkwartier moet nog groen licht geven voor een vierde stoommaler en een nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor zou de productiecapaciteit verhoogd worden van 85.000 ton naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Sekisui S-Lec wil haar productiecapaciteit in Geleen en Roermond uitbreiden om te kunnen inspelen op de groeiende wereldmarkt voor folie dat dient als tussenlaag voor gelamineerd glas. Het bedrijf produceert verschillende soorten folie, zoals transparante, gekleurde en verduisterende folies. De Sekisui-fabriek in Geleen produceert sinds 2006 hars, een grondstof voor PVB-folie, die voordien vanuit Japan werd aangeleverd. Een tweede lijn volgde in 2010.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: eerste kwartaal 2019

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. Het project moet in het eerste kwartaal van 2019 gereed zijn.

PETROCHEM 1 - 2018 22

PET01 K-Projecten.indd 22

15-01-18 16:54

PROJECTEN Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: april 2018

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek, die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De plant (Ureum-8) zal in het voorjaar van 2018 in gebruik worden genomen.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2 die ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: OCI Nitrogen en Re-N Technology Waar: Chemelot, Geleen Investering: onbekend Afronding: 2020

OCI Nitrogen gaat in Geleen een installatie bouwen waarin mest kan worden verwerkt tot biogas, mestkorrels en de kunstmest ammoniumsulfaat. De fabriek krijgt een capaciteit van 700.000 ton dierlijke meststoffen per jaar. De vergisting vindt plaats in twaalf vergisters met een totaalvolume van 84.000 kubieke meter. De installatie zal per jaar ongeveer 43.000 kubieke meter biogas produceren. Daarnaast verwacht OCI 75.000 ton gepelletiseerde mestkorrels en 30.000 kubieke meter ammoniumsulfaat te kunnen maken.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuurfabriek (FDCA) voor de productie van biologische plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in de regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen. Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie kan zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

PETROCHEM 1 - 2018 23

PET01 K-Projecten.indd 23

15-01-18 16:54

PROJECTEN Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: voorjaar 2018

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA verwijdert zwaardere fracties uit aardolie, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Daarmee wordt het productieproces efficiënter en flexibeler en verminderen de productiekosten. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie, waarna deze in bedrijf kan worden genomen.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: ATPC Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2018

ATPC (Antwerp Terminal and Processing Company) bouwt een LPG-ethaan tankopslagpark van dertigduizend kubieke meter. De tanks zijn ontworpen voor de opslag van ethaan, propaan, butaan en afgeleide producten. Het bedrijf verwacht medio 2018 de volledige capaciteit in gebruik te kunnen nemen.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend kubieke meter. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich wel gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen de Rotterdamse raffinaderij en de terminal. Volgens de planning wordt de terminal in 2018 en 2019 gebouwd en zal deze naar verwachting eind 2019 gereed zijn.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Koole Tankstorage wil haar terminal in Rotterdam uitbreiden. Als de benodigde vergunningen rond zijn, wordt de open overslagslagcapaciteit voor olieproducten met ongeveer 500.000 kubieke meter vergroot naar 1.600.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond.

PETROCHEM 1 - 2018 24

PET01 K-Projecten.indd 24

15-01-18 16:54

PROJECTEN Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak bouwt op zijn ACS-terminal in Antwerpen een nieuw laadstation voor het laden van treinwagons met acetyls. Dit zijn basisgrondstoffen voor eindproducten als dashboards, coatings, verpakkingen en farmaproducten. Het overgrote deel van de verwerking gebeurt in Duitsland, waarbij de Antwerpse haven als bundelings- en opslaghub fungeert. Met het nieuwe laadstation zal de capaciteit van Vopak om bloktreinen te laden richting Duitsland met vierhonderd procent toenemen.

Opdrachtgever: ETT Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Euro Tank Terminal, dochter van VTTI, breidt haar opslagcapaciteit uit met ruim tien procent. Dankzij de bouw van vier nieuwe tanks komt er 174.000 kubieke meter bij. ETT bouwt de tanks om producten flexibeler te kunnen opslaan.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: DOW Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow krijgt van de provincie Zeeland ruim zes ton subsidie voor een stoomrecompressieproject in de Kanaalzone. Het bedrijf wil elektriciteit uit wind en zon, en warmte uit processen gaan gebruiken voor chemische processen in de fabriek. Tot nu toe wordt de warmte voor die processen opgewekt met aardgas.

Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

PETROCHEM 1 - 2018 25

PET01 K-Projecten.indd 25

15-01-18 16:54

PROJECTEN Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. Eind december is de nieuwe fabriek succesvol in gebruik genomen. De komende maanden wordt het tweede deel van de installatie gerealiseerd en stijgt de productiecapaciteit van DWP Maasvlakte naar 800 kubieke meter per uur.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PILOTS EN PLANNEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: AkzoNobel Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

AkzoNobel wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen en wil in de eerste helft van 2018 een beslissing nemen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: Dow en ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken van ieder zo’n tien miljoen euro gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is. Bij groen licht wordt rond 2025 in België een fabriek gebouwd waar de afvalgassen worden verwerkt tot syngas dat per schip naar Terneuzen wordt vervoerd

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant in Gent, die vanaf 2019/2020 ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal kunnen produceren.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. In het derde kwartaal van 2018 valt de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

AkzoNobel, Avantium en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij worden zuivere suikers gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

PETROCHEM 1 - 2018 26

PET01 K-Projecten.indd 26

15-01-18 16:54

PROJECTEN Opdrachtgever: Bio Base Europe Pilot Plant Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eind 2019

De Bio Base Europe Pilot Plant breidt uit met een nieuwe proceshal van duizend vierkante meter. De nieuwe hal moet eind 2019 klaar zijn en vergt een investering van negen miljoen euro. In de pilotplant testen bedrijven uit Europa, de VS, Canada en Japan biogebaseerde ontwikkelingen

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ineos zoekt een locatie voor een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Europa, waarbij Antwerpen als mogelijke vestigingsplaats is genoemd. De fabriek zou een capaciteit van 750.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: InSciTe Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2018

Het publiek-private partnerschap InSciTe bouwt een multifunctionele proeffabriek voor de productie van olie uit lignine. Deze crude lignin oil (CLO) kan worden gebruikt als brandstof voor schepen en boten. De proeffabriek krijgt een capaciteit van zo’n 160 liter per dag en is naar verwachting in 2018 operationeel.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Als Borealis besluit te investeren in een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Kallo, wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Oiltanking bouwt dan een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind 2018

PolyStyreneLoop wil op een terrein naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demonstratiefabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw van de fabriek begint in de tweede helft van 2018. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. Het broomhoudende residu kan in een bestaande unit ICLIP verwerken tot zuivere broom. De demonstratiefabriek kost ruim 6,5 miljoen euro en kan straks drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall heeft plannen om ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olieen gas te gaan winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gewonnen gas zal per pijpleiding worden getransporteerd. De geproduceerde olie wordt in een onderwaterolieopslagtank opgeslagen die een tankerschip in het begin van de productieperiode wekelijks zal legen.

PETROCHEM 1 - 2018 27

PET01 K-Projecten.indd 27

15-01-18 16:54

EVENEMENTENOVERZICHT 2018 Dinsdag 6 februari

Donderdag 7 juni

Donderdag 15 februari

September

Donderdag 15 maart

Woensdag 3 oktober

Woensdag 11 april

December

Donderdag 19 april

Neem voor meer informatie over de evenementen contact op met Catelijne Klaver, congrescoรถrdinator, via congressen@industrielinqs.nl of 020 3122 089.

Energietransitie Locatie: Chemelot, Geleen www.imaintain.info/wcm-regiolinqs

Proactieve coalities Locatie: ICDuBo, Rotterdam www.watervisie.com

Unlock the next level Locatie: Bouw & Infra Park, Harderwijk www.imaintain.info/congres

Locatie: Rotterdam Ahoy www.petrochem.nl/veiligheidscoalitie

Upcycles Locatie: The Awarehouse, Scherpenzeel www.hetnieuweproduceren.nu/jaarcongres

Het nieuwe produceren Locatie: Innovatiekracht, Spijkenisse www.deltavisie2018.nl

Thema nog niet bekend Locatie: Delfzijl www.eemsdeltavisie.nl

Thema: nog niet bekend Locatie: nader te bepalen www.imaintain.info/prestatie

Thema en locatie nog niet bekend www.utilities.nl/jaarcongres2018

www.industrielinqs.nl/platform-events PET01 Advertenties.indd 28 Evenementenoverzicht 2018.indd 1

15-01-18 14-12-17 16:48 09:02

ENLIGHTENMENTZ

Warmtewisselaar winnaar Energy Enlightenmentz 2017 De polymere warmtewisselaar van Heatmatrix heeft de Energy Enlightenmentz 2017-verkiezing gewonnen. De jury vond het indrukwekkend dat Heatmatrix het probleem van het terugwinnen van warmte van rookgassen onder het zuurdauwpunt had opgelost. Door de zure stoffen in rookgas corroderen andere warmtewisselaars snel. De ogenschijnlijk eenvoudige en relatief goedkope warmtewisselaar zou volgens hen dan ook grootschalig zijn weg moeten vinden naar de industrie.

Toepasbaarheid Producent van siliciumcarbide ESD-SIC en energiebedrijf Engie zijn een unieke samenwerking aangegaan. Engie mag bepalen wanneer het bedrijf wel of niet produceert. Omdat ESD haar productie-

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

David van Baarle/Dagmar Aarts

De uitvinding van het Gelderse bedrijf bespaart tot vijf megawatt. De terugverdientijd van de kunststof warmtewisselaar is drie jaar of korter. De Energy Enlightenmentz verkiezing is bedoeld om industriële energiegrootverbruikers te inspireren bij het toepassen van hoopgevende innovaties. En om innovaties en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven. Deze verkiezing is een gezamenlijk initiatief van Industrielinqs pers en platform, het Utilities platform en FME. De winnaar werd bekend gemaakt tijdens het Industrie & Energie Congres. Naast Heatmatrix stonden Engie en ESD-SIC en HyStock in de finale van de verkiezing.

proces per direct kan aan- of uitschakelen, kan ze dus produceren wanneer er bijvoorbeeld veel zonne- en windenergie beschikbaar is. De productie kan uit wanneer de stroomvraag groot is, of er weinig zon en wind is. De jury vindt dat de samenwerking tussen Engie en ESD-Sic interessante mogelijkheden biedt bij afname van overschotten duurzame energie. De bedrijven bewijzen dat de industrie een belangrijke speler is in de energietransitie en zijn daarmee rolmodel voor andere energiegrootverbruikers. De derde finalist was het pilotproject HyStock van Gasunie-dochters EnergyStock en New Energy. Zij willen bij Aardgasbuffer Zuidwending met zo’n vijfduizend zonnepanelen duurzame elektriciteit omzetten in waterstof. Het doel is om de eerste power-to-gas-installatie in Nederland te bouwen met een capaciteit van één megawatt of meer. De locatie in Zuidwending is ideaal omdat het de mogelijkheid biedt om in de toekomst waterstof grootschalig op te slaan in de speciaal voor gasopslag gemaakte zoutcavernes. Hiermee willen de Gasunie-dochters de markt voor groene waterstof verder ontwikkelen. Volgens de jury ondersteunt de combinatie van waterstofproductie en -opslag de transitie van fossiele gassen naar duurzaam waterstofgas. Beide partijen nemen het voortouw in de waterstofeconomie en effenen daarmee het pad voor anderen. Hoewel alle drie de deelnemers volgens de jury een voorbeeld stelden voor de industriële energiegrootverbruikers, blonk de polymere warmtewisselaar van HeatMatrix uit in eenvoud en toepasbaarheid voor de industrie. ■ Frank Tielens van HeatMatrix en David van Baarle van het Utilities platform

PETROCHEM 1 - 2018 29

PET01 U Enlightenmentz.indd 29

15-01-18 17:02

LNG

Klant is koning in LNG-exportmarkt Amerika is hard op weg een grote exporteur van LNG te worden. Door het grote aanbod en de lage prijs worden de klanten niet alleen talrijker, maar ook machtiger.

Teake Zuidema

In februari 2016 vertrok een LNG-tanker van de Chenière Energy Sabine Pass-installatie in de Amerikaanse staat Louisiana richting Portugal. Het was bijzonder, voor het eerst exporteerde een Amerikaanse site uit een andere staat dan Alaska LNG. Kenai LNG, een vijftig jaar oude installatie in Alaska, was tot 2016 de enige Amerikaanse installatie voor de export van LNG, maar gaat nu ten onder aan concurrentie van de nieuwe plants. Eigenaar ConocoPhillips kan er geen koper voor vinden en heeft daarom besloten de verouderde Kenai in de mottenballen te stoppen. In de steigers In december 2017 ging ook Cove Point, een LNG-fabriek van Dominion Energy, in Maryland van start. Voor 2020 zullen waarschijnlijk nog eens vier nieuwe Amerikaanse LNG-installaties in gebruik worden genomen. Alle zes LNG-plants van de ‘first wave’ kunnen dan samen per jaar zo’n zeventig miljoen ton product produceren. Daarmee hebben de VS na Qatar en Australië de grootste capaciteit om LNG te exporteren. En daarmee is de kous nog niet af. Volgens de US Energy Information Administration staan er in de VS nog eens twintig LNG-projecten in de steigers. De Canadese plannen voor een gigantische LNG-terminal in British Columbia zijn wel van de baan. Technologische innovaties Adviesbureau Capra Energy voorspelt dat in de komende vijf jaar wereldwijd honderdveertig miljoen ton per jaar aan nieuwe LNG-capaciteit onstream komt, waarvan de helft in de VS. Het is mogelijk dat de VS binnen tien jaar de grootste exporteur van LNG zullen zijn.

Dat is opzienbarend voor een land waar men acht jaar geleden alleen nog dacht aan het importeren van gas. De schaliegasrevolutie is de drijvende kracht achter de Amerikaanse export. Ondanks een daling van de productie ten opzichte van 2015, veroorzaakt door een lage gasprijs op de binnenlandse markt, waren de VS in 2016 voor het zesde opeenvolgende jaar de grootste producent van aardgas in de wereld. Amerika produceert aanzienlijk meer gas dan het zelf nodig heeft. Er is vaak voorspeld dat het schaliegas door de hoge kosten van het ‘fracken’ een vlam in de pan zou zijn. Het tegendeel blijkt waar. Dankzij technologische innovaties, zoals betere 3D-modelering en betere boortechnieken, slagen de gasproducenten er in steeds hogere percentages van het gas uit leisteenformaties te persen en de kosten te drukken tot vier dollar per miljoen BTUs (British Thermal Unit, eenheid van energie, red.). Megaprojecten Amerikaanse petrochemische bedrijven en andere sectoren hadden gehoopt dat de overheid de export van gas aan banden zou leggen. Ze vrezen dat de export van LNG een einde zal maken aan een periode van supergoedkope energie. President Trump wil echter zoveel mogelijk aardgas, steenkool en olie exporteren zodat de Amerikaanse handelsbalans er florissanter uit gaat zien. Ook Australië zal in de komende jaren de productie van LNG aanzienlijk opvoeren. Dat komt vooral door het in gebruik nemen van megaprojecten zoals het Gorgon-veld en Shells drijvende LNG-platform Prelude. De Australische export bedroeg in 2015 52 miljoen ton. Reuters voorspelt dat dit in 2018 74 miljoen ton zal zijn.

PETROCHEM 1 - 2018 30

PET01 T LNG.indd 30

15-01-18 17:01

FOTO: BP

Klanten en prijs Omdat er in de komende jaren zoveel LNG-capaciteit bijkomt, is er volgens Tamir Druz, een analist van Capra Energy, nu sprake van een ‘buyers market’, de klant is koning. Het zal daarom voor de tweede golf van Amerikaanse LNG-installaties moeilijk, zo niet onmogelijk, zijn afnemers te vinden die langlopende contracten willen sluiten. De bouw van LNG-capaciteit is enorm duur. Chevron, Exxon en Shell hebben naar verluid meer dan vijftig miljard dollar gestoken in het Australische Gorgon-project. Ook de bouw van importen exportterminals loopt in de honderden miljoenen euro’s. De bouw van de Gate-terminal in de haven van Rotterdam kostte achthonderd miljoen euro. De financiers en bouwers van LNG-installaties hebben zich altijd tegen de grote financiële risico’s kunnen indekken door het afsluiten van langlopende contracten. Met contracten van vijftien tot twintig jaar kon een aanzienlijk deel van het risico doorgeschoven worden naar de afnemers van het gas. Die tijd lijkt voorbij. De prijs van LNG staat ook onder druk door ontwikkeling van de spotmarkt. Dit is een deel van de markt waar levering en betaling zeer kort na het afsluiten van de transactie plaatsvinden. Volgens de International Gas Union werd in 2000 niet meer dan vijf procent van alle LNG verhandeld via kortlopende contracten.

De kopers van LNG slikken allerlei beperkende bepalingen niet langer.

In 2016 bedroeg dit reeds 28 procent. De plannen voor de eerste golf van Amerikaanse LNG-installaties werden gemaakt in 2012 toen Japan nog achttien dollar per miljoen BTU betaalde voor LNG. De vloer in de markt ligt sinds het einde van 2016 op vijf dollar per miljoen BTU. In oktober 2017 betaalden Japanse LNG-importeurs op de spotmarkt 8,5 dollar per miljoen BTU. Beperkende bepalingen Het groeiende aanbod van LNG geeft afnemers meer macht. Petronet LNG, een Indiase joint-venture voor de import van LNG, bedong in september 2017 bij Exxon een verlaging van de prijs voor het gas dat het over een periode van twintig jaar afneemt van het Gorgon-project. De Indiase gas-utility Gail wil nu het contract dat het in 2013 afsloot met Cove Point openbreken om ook een lagere prijs te betalen in ruil voor een grotere afname. De kopers van LNG slikken allerlei beperkende bepalingen niet langer. Tokyo Gas, een bedrijf dat jaarlijks veertien miljoen ton LNG importeert, kondigde in oktober 2017 aan niet lan-

ger contracten te zullen tekenen waarin de doorverkoop van het gas aan banden wordt gelegd. Verder wil dit bedrijf het aandeel LNG dat het koopt op de spotmarkt verhogen van twintig naar dertig procent. China, de grote koper Japan, Zuid-Korea, China, India en Taiwan zijn momenteel de vijf grootste importeurs van LNG. Samen zijn ze goed voor zeventig procent van de markt. De verwachting is dat zowel West-Europa als Japan op de lange termijn minder gas zullen gebruiken. Wie gaat dan al die extra LNG wel afnemen? Dat zullen volgen de Berkeley Research Group vooral China, India en Zuid-Korea zijn. Daarbij voegt zich een groep kleinere landen die zich aandienen als nieuwe afnemers. Het gebruik van aardgas steeg in China in 2016 met vijftig procent ten opzichte van het jaar daarvoor. China maakt ernst met het bestrijden van de gigantische luchtvervuiling en is daarom gedwongen kolencentrales te sluiten. Gas is dan nodig om schonere elektriciteit op te wekken met minder emissies. Het Internationale Energie Agentschap verwacht dat het gebruik van gas in ChiPETROCHEM 1 - 2018 31

PET01 T LNG.indd 31

15-01-18 17:01

BOUW & INFRA PARK | HARDERWIJK | 15 MAART

Met de opkomst van sensortechnologie en enorme rekencapaciteit lijkt de digitalisering van assets en zelfs hele fabrieken een ware gamechanger te worden. We staan aan het begin van de vierde Industriële Revolutie (Industrie 4.0). Vooral op het gebied van asset management lijken de veranderingen veelbelovend. Niet alleen is het nodige onderhoud beter te voorspellen, ook lijken zelfsturende systemen de rol van operators in te perken. Nu al zijn naast operators en traditionele technici ook andere mensen en kwaliteiten nodig. De vraag naar data analisten, robotprogrammeurs en regisseurs die proactief verantwoordelijk zijn voor het verhogen van de uptime en verlaging van de kosten groeit. Wat zijn de kansen en uitdagingen van digitalisering? Unlock the next level bij iMaintain 2018, het jaarcongres van het iMaintain platform en de NVDO. Initiatiefnemers:

[Sch

rijf

u nu

in]

Programma 10.15 uur

Ontvangst voor dagprogramma congres

11.00 uur Aanvang congres • Opening door dagvoorzitters Laura van der Linde (iMaintain) en Binne Visser (Philips, Maintenance Manager of the Year 2017) • Openingslezing: Jef Staes (auteur, oprichter van ‘The Red Monkey Company’ en innovation speaker) 12.00 uur

Netwerklunch

13.15 uur Aanvang middagprogramma • Jouw onderhoud, mijn onderhoud • Lezingen, onder andere van Maarten Essers (Innovation Officer ENGIE) over de ontwikkelingen op het gebied van robotica 14.45 uur

Korte break

15.15 uur Vervolg middagprogramma • Pitches kandidaten Maintenance Manager of the Year 2018 • Lezingen, o.a. van Lukas Brandts (opleidingsadviseur, HU) over de aanluiting van het technisch onderwijs op de praktijk • Aansluitend een interactief debat: zijn we klaar voor ‘de controlekamer van de toekomst’? 17.00 uur

Afsluiting en netwerkborrel

18.30 uur

Avondprogramma: Diner met verkiezing van de Maintenance Manager of the Year 2018

www.imaintain.info/congres Hele pagin advertentie iMaintain 2018.indd 1 PET01 Advertenties.indd 32

15-01-18 16:48 12:07 15-01-18

FOTO: SKANGAS

na tot 2022 ieder jaar met 8,2 procent zal toenemen. Hoe groot de import van LNG zal zijn, hangt af van de binnenlandse productie. Wanneer in 2018 of 2019 een gasleiding vanuit Rusland in gebruik wordt genomen, kan China Gazprom en de LNG-leveranciers tegen elkaar uitspelen om een lagere prijs te bedingen. Volgens Tamir Druz is ook Zuid-Korea een groeimarkt. De nieuwe Koreaanse president Moon Jae-in is een fervent tegenstander van zowel steenkool als kernenergie. LNG blijft dan, naast hernieuwbare energie, over als enige optie. Aan land Het aantal landen dat LNG importeert is volgens het Internationale Energie Agentschap tussen 2005 en 2016 gegroeid van 15 naar 39. Door de lage prijs is de import van LNG zeer aantrekkelijk voor economieën in Afrika en Latijns-Amerika die schreeuwen om energie en voor landen als Polen en Litouwen die niet afhankelijk willen zijn van Russische gasleveringen. Het probleem met de nieuwe klanten is dat ze vaak geen LNG-terminals hebben en ook geen distributienetwerken voor het gas. Het Texaanse bedrijf Excelerate Energy verhuurt daarom offshore

LNG-installaties (floating storage and regasification units of FSRU’s) die LNG omzetten in gas en dan via een leiding naar de kust brengen. Grote leveranciers van LNG hebben natuurlijk ook de optie om nieuwe klanten te helpen bij de financiering van importfaciliteiten. Zo onderzoekt Shell de mogelijkheid om samen met het Nigeriaans bedrijf Shoreline Energy driehonderd miljoen dollar te investeren in Nigeria om daar LNG aan land te kunnen brengen. Nederland wordt importeur De Nationale Energieverkenning van 2016 gaat er van uit dat Nederland door het afbouwen van de gaswinning in Groningen in 2030 een netto-importeur van gas zal zijn. Kennisinstituut TNO kwam echter in augustus 2017 op de proppen met een scenario waarin Nederland misschien al in 2021 meer gas importeert dan exporteert. Dit zou kunnen gebeuren wanneer de publieke opinie gaswinning in Groningen onmogelijk maakt. Gas wordt in Nederland en andere Europese landen gezien als een transitiebrandstof. De bedoeling is dat Nederland op de lange termijn helemaal van het gas afraakt. Hoe snel dat zal gaan weet niemand. Zolang hernieuwbare

bronnen te weinig energie produceren, zal Nederland vooral afhankelijk zijn van gas uit Rusland en Noorwegen. Dankzij de Gate-terminal in Rotterdam is LNG ook een optie. Het probleem is dat vrijwel alle cv-ketels, boilers en gasfornuizen in Nederland gebruik maken van laagcalorisch gas. Op de internationale markt is alleen het hoogcalorische gas te koop dat in Nederland alleen wordt gebruikt door bedrijven en gascentrales. Nederland kan laagcalorisch gas maken door stikstof toe te voegen aan het hoogcalorische gas. Dankzij de terminal in Rotterdam is LNG een alternatief voor de import van Russisch gas. Dat kan hard gaan. In 2014 importeerde Nederland slechts één miljard vierkante meter LNG (LNG omgerekend naar gasvorm). In 2015 bereikte reeds 2,5 miljard vierkante meter Nederland. Nederland is een van de weinige landen in de wereld waarin de rol van gas in het opwekken van elektriciteit is teruggedrongen door steenkool. Ons land is daardoor onverhoeds de belangrijkste importeur van Amerikaanse steenkool geworden. Dat zal niet lang duren. In het regeerakkoord van Rutte III staat dat alle kolencentrales in 2030 gesloten moeten zijn. ■

PETROCHEM 1 - 2018 33

PET01 T LNG.indd 33

15-01-18 17:01

21-22/03/2018 Antwerp Expo

Gelijktijdig met

www.maintenance-expo.be

Organised by EASYFAIRS

MAI-advertenties.indd 1

14/11/17 16:07

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP WE CONSTRUCT YOUR STEEL De FRIJNS INDUSTRIAL GROUP is met meer dan 80 jaar ervaring een internationale staalbouwer en specialist op het gebied van engineering, productie,conservering, montage, onderhoud, dak-en wandbeplating en project management van staalconstructies en turn-key projecten voor de industrie. Heeft u interesse in een vrijblijvende afspraak? Bel ons voor informatie of kijk op www.frijnsgroup.com

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14 6300 AD Valkenburg aan de Geul T F

+ 31(0) 43 601 0101 + 31(0) 43 601 0102

E W

info@frijnsgroup.com www.frijnsgroup.com

Vakspecialisten met een hart voor staal.

FIG_B&S_ad_1-2_dec2014.indd 1

PET01 Advertenties.indd 34

20-11-14 10:54

15-01-18 16:48

AGENDA Februari 6 februari 2018 Carlton Oasis, Spijkenisse iir.nl/events/shutdowns-turnarounds

de werkomgeving. Safety&Health@Work richt zich in het bijzonder op de high-risk-sectoren waar veiligheid en gezondheid een constante uitdaging zijn: industrie, haven, bouw en logistiek.

Shutdowns & Turnarounds Shutdowns & Turnarounds draait om de nieuwste trends en oplossingen voor industrieel shutdown management: specifiek gericht op en voor de shutdown professionals in de Benelux. Het congres biedt gerichte praktijkcases, thematafels, een discussiepanel en presentaties die u verder helpen tijdens uw voorbereidende en uitvoerende werkzaamheden voorafgaande en tijdens uw shutdown.

Save the date! 15 februari 2018 ICDUBO, Rotterdam www.watervisie.com

Watervisie 2018: Proactieve coalities Tijdens het congres Watervisie 2018 laten verschillende water- en industriële coalities zien hoe ze bij elkaar zijn gekomen en hoe ze hun doelen willen verwezenlijken. En wat levert de samenwerking ze op? Diederik Samsom is dit jaar de keynote speaker over coalitievorming. Daarnaast komen ook verschillende experts aan het woord over de mogelijkheden en uitdagingen van coalities. Bovendien wordt al weer voor de zesde keer de Water Innovator of the Year gekozen.

Save the date! 11 april 2018 Ahoy, Rotterdam www.petrochem.nl/inschrijfpagina/veiligheidscoalitie

Veiligheidscoalitie van het Jaar Veiligheid vraagt om verbinding, nauwe samenwerking tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, partijen uit verscheidene sectoren en bedrijven die vaak een verschillende achtergrond hebben, kortom echt partnerschap. Voor Veiligheid Voorop en Industrielinqs reden om op zoek te gaan naar de beste voorbeelden van ‘real partners in safety’. Op woensdag 11 april 2018 wordt daarom tijdens de beurs Safety&Health@Work voor het eerst de VeiligheidsCoalitie van het Jaar 2018 gekozen tijdens een inhoudelijk middagprogramma met aansluitend een diner en de uitreiking van de award. Heeft u mogelijke kandidaten in uw netwerk? Mailen kan naar Corine Baarends (baarends@vnoncw-mkb.nl) of naar Wim Raaijen (wim@industrielinqs.nl). 17-18 april 2018 Brightlands Chemelot, Geleen www.3dprintingmaterialsconference.com

3D Printing Materials Conference

Maart 20-22 maart 2018 Ahoy, Rotterdam www.easyfairs.com/stocexpo-europe-2018

StocExpo Europe 2018 StocExpo Europe gives visitors the chance to meet industry leaders in tank design, construction and maintenance, as well as innovations in metering & measuring, pumps & valves, automation, loading equipment and inspection & certification services. Running alongside the three-day exhibition, the conference provides a platform for the global tank storage industry to come together to exchange best practice solutions, review forecasts and discuss how to make the most of opportunities.

The roads to success in the 3D printing sector will depend on fine-tuning materials to the needs of each application. But simultaneously, it raises many associated questions: which developments can be expected in the near future? Which markets will be influenced on short term? How can materials be produced cost-efficiently? The following topics will be covered: application of polymers in 3D printing (from standard to high quality/high risk), and multi material 3D printing.

Mei 29-31 mei 2018 MECC, Maastricht www.utecheurope.eu

UTECH 2018

April 11 april 2018 Ahoy, Rotterdam www.safetyandhealthatwork.nl

Safety&Health@Work Safety&Health@Work is een netwerkbijeenkomst voor professionals die veilig en gezond werken op nummer 1 hebben staan. Zo’n honderd exposanten tonen twee dagen lang de nieuwste producten, diensten, trainingen en certificeringen die bijdragen aan de veiligheid van

UTECH Europe biedt de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van polyurethaantechnologie. Onder de meer dan honderd exposanten zijn BASF, Covestro, Dow Europe, Evonik, Huntsman, Repsol, machineleveranciers, technische adviesbureaus en testlaboratoria. Het programma omvat alle aspecten van de polyurethaanindustrie, waaronder markten, hernieuwbare bronnen, de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van polyurethaanwetenschappen, innovatie, flexibele schuimen, PU-composieten, energie-efficiënte harde schuimen en CASE (coatings, kleefmiddelen afdichtmiddelen en elastomeren). PETROCHEM 1 - 2018 35

PET01 H Agenda.indd 35

15-01-18 16:53

VAN HUISHOUDELIJK AFVAL NAAR BUTANOL EN WATERSTOF In een pilot wordt met behulp van hogedruk en stoom huishoudelijk afval omgezet naar een geschikte grondstof voor de productie van butanol en waterstof. Deze kunnen onder andere dienen als brandstof. De methode wordt in het EU BESTF2-project, getiteld ‘Production of butanol and hydrogen by fermentation techniques using steam treated municipal solid waste (MSWBH)’ getest op pilotschaal. In het project wordt huishoudelijk afval in Groot-Brittannië gebruikt. Het project moet bijdragen aan de Europese doelstelling dat alle transportbrandstof in 2020 voor tien procent biobased is. Pieternel Claassen, onderzoeker bij Wageningen Food & Biobased Research en betrokken bij het project: ‘Als we organische restproducten in huishoudelijk afval willen valoriseren, dan moet dit eerst worden gefractioneerd om de plastics, metalen en andere niet-organische componenten te verwijderen. Het behandelen van huishoudelijk afval met hogedruk en stoom resulteert in een koolhydraatrijke stroom. Deze stroom wordt bij ons door anaerobe bacteriën gefermenteerd naar butanol en waterstof.’ De micro-organismen die butanol en waterstof produceren zijn anaerobe bacteriën die allerlei verschillende suikers kunnen gebruiken. In het project wordt het gebruik van suikers geoptimaliseerd. Daarnaast wordt het effect van andere componenten op de groei van de bacteriën bepaald. De technologie wordt aan het eind van het project opgeschaald in het pilotlaboratorium bij BDC in York. De complete fermentatie en opwerking tot zuivere butanol en waterstof wordt in Wageningen gerealiseerd. Het gebruik van de organische fractie uit huishoudelijk afval als grondstof voor brandstoffen of chemicaliën als butanol en waterstof heeft volgens Claassen grote voordelen boven huidige processen. ‘Bio-ethanol is momenteel de meest gebruikte biobrandstof. Afgezien van de voedsel-versus-brandstof-discussie, is het voornaamste nadeel hiervan financieel. Door vuilnis te gebruiken als grondstof voor biobrandstof en chemicaliën worden de grondstofkosten beperkt.’ De pilot loopt tot en met april 2019.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: TU/E

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: PXHERE

INNOVATIE

STUDENTEN TU EINDHOVEN PRESENTEREN AUTO VAN BIOCOMPOSIET Begin januari hebben studenten van de Technische Universiteit Eindhoven een biocomposiet auto gepresenteerd, de Lina. Hiermee zullen ze deelnemen aan de jaarlijkse Shell Eco-marathon in mei. Stadsauto Lina is een vierpersoons elektrisch voertuig. In het design van de auto is gebruik gemaakt van biocomposiet materiaal, afkomstig van vlasplanten. Deze vlasvezels zijn volgens het team van TU/ecomotive stukken duurzamer dan tegenwoordig veel gebruikte, koolstofvezels. Door het biocomposiet weegt de auto slechts driehonderd kilogram. Door het toepassen van duurzame bio-composieten in structurele delen, laat TU/ecomotive zien dat er andere mogelijkheden zijn om een lichte en veilige auto te bouwen. Om te bewijzen dat deze technologieën vandaag de dag al hun toepassing kunnen vinden op de openbare weg, zal Lina zich meten met andere legale auto’s door een RDW-keuring af te leggen en een kenteken te ontvangen. De bouw van het model dat aan de Shell Eco-marathon meedoet moet nog voor het grootste gedeelte plaatsvinden.

PETROCHEM 1 - 2018 36

PET01 G-innovatie.indd 36

15-01-18 16:52

FOTO: THOMAS BOUDEWIJN

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FAMILIEBEDRIJF BOUWT TESLA OM TOT WATERSTOFAUTO Familiebedrijf Holthausen Clean Technology is het gelukt om een Tesla om te bouwen tot waterstofauto. Daarmee wordt de actieradius vergroot van 500 kilometer naar 1000 kilometer. Voor Max Holthausen (18 jaar), engineer bij Holthausen Clean Technology, was het idee om waterstofcellen in een Tesla te bouwen eigenlijk best voor de hand liggend. Het familiebedrijf waarin hij werkt is gespecialiseerd in duurzaam gas en sinds een aantal jaar levert het ook waterstof. Het ombouwen van de elektrosche auto was een flinke klus, omdat Tesla’s vol zitten met complexe software. ‘Daar moet je aanpassingen in maken’, zegt Holthausen. ‘De auto accepteert namelijk niet dat er stroom van een externe bron komt.’ De omgebouwde Tesla heeft als naam Hesla gekregen. Het bedrijf wil als deze helemaal goed werkt, eerst een paar duizend kilometer rijden om te testen. Ook moet de Hesla nog goedkeuring krijgen van de RDW. Daarna gaat het bedrijf de ombouwdienst pas echt aanbieden. De ondernemer verwacht dat het ombouwen 60.000 tot 70.000 euro kan gaan kosten. MET MINDER ENERGIE ETHEEN SCHEIDEN VAN ETHAAN Onderzoekers van ExxonMobil en het Spaanse Instituto de Tecnologia Quimica hebben een nieuw materiaal ontdekt waarmee ze etheen met veel minder energie kunnen scheiden van ethaan. Zij schatten dat dit met maar liefst 25 procent minder energie mogelijk moet zijn. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in Science. Op dit moment passen veel bedrijven cryogene destillatie toe voor de scheiding van etheen. Dat is echter een proces waarbij veel energie wordt gebruikt. Als het nieuwe materiaal op commerciële schaal kan worden toegepast, kunnen petrochemische bedrijven daar enorm veel energie mee besparen. Het materiaal is samengesteld uit een speciaal gestructureerde silica-zeoliet en levert in een gasscheidingsproces een hoge selectiviteit bij kamertemperatuur. De scheiding van etheen en ethaan is daar overigens slechts één voorbeeld van. Op basis van dit materiaal zouden ook andere kunnen worden ontworpen voor gebruik in gasscheidingsprocessen. Zeolieten worden wel vaker gebruikt in chemische processen. Het grote voordeel van deze speciale zeoliet is dat hij een flexibele structuur heeft en daardoor bijzonder selectief is. De plattere etheenmoleculen kunnen zich in de poriën van het materiaal wringen maar de meer cilindrisch gevormde ethaanmoleculen niet. Bovendien is het materiaal zeer stabiel en inert. Voorlopig is nog veel onderzoek nodig voordat het materiaal kan worden toegepast op grotere schaal. Het onderzoek richt zich nu op een manier om het materiaal op te nemen in een membraan. En de onderzoekers willen uitvinden of ze vergelijkbare, flexibele zeolieten kunnen maken voor het scheiden van andere gassen.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 1 - 2018 37

PET01 G-innovatie.indd 37

15-01-18 16:52

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olieen chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Deventer Open Innovatiecentrum in 2018 open voor start-ups chemie AkzoNobel Specialty Chemicals, de gemeente Deventer, de Herstructureringsmaatschappij Overijssel en de provincie Overijssel hebben een overeenkomst voor zeven jaar getekend om het Deventer Open Innovation Center (DOIC) te ontwikkelen. Zij investeren hierin samen ruim 25 miljoen euro. Op het centrum kunnen jonge bedrijven samen met AkzoNobel nieuwe toepassingen en producten in de chemie ontwikkelen en opschalen. BASF investeert in smart supply chain start-up Ahrma BASF gaat een strategische samenwerking aan met de Nederlandse start-up Ahrma om gezamenlijk de groeiende markt voor intelligente logistieke oplossingen te benaderen. Met een investering van 5 miljoen euro in Ahrma-aandelen zet BASF een belangrijke stap in de richting van een transparanter, betrouwbaarder en efficiĂŤnter ecosysteem in de toeleveringsketen. Ahrma biedt een intelligente verpakkingsoplossing aan die kan worden gehuurd, zoals een herbruikbare pallet die voorzien is van Elastocoat C, het polyurethaan-sproeisysteem van BASF. Zout en water uit afvalstromen beter hergebruiken Zoute afvalstromen uit het regeneraat van ionenwisselaars omzetten in nieuwe producten en tegelijkertijd energie besparen. Het kan met Eutectic Freeze Crystallisation (EFC): een techniek om zout uit water te winnen door bevriezing. EFC Separations, Evides Industriewater, HatenboerWater en KWR hebben binnen TKI Watertechnologie een pilotstudie uitgevoerd waaruit blijkt dat EFC werkt. Verdere ontwikkeling van de techniek is nodig om te kijken hoe eindgebruikers deze kunnen toepassen.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET01 L-Platform.indd 38

15-01-18 16:56

‘EXPERTQU TES’ De industrie kan veel zelf, maar we hebben hulp nodig van de overheid op het gebied van infrastructurele en facilitaire maatregelen. Ik denk bijvoorbeeld aan de aanleg van pijpleidingen en het opleiden van een nieuwe generatie van wetenschappers.’ Jeroen van Woerden, Plant Manager of the Year 2016, over het regeerakkoord van Rutte III in deze Petrochem.

Onze eerste bekommernis is leveringszekerheid van de energiebevoorrading. Op dit moment komt nog meer van vijftig procent van de stroomvoorziening in België uit kernenergie. Als we tegen 2025 alle kerncentrales willen sluiten, moeten we alternatieven hebben en voor liefst 3600 megawatt capaciteit.’ Jan Van Doorslaer over het sluiten van de Belgische kerncentrales in zijn column in deze editie.

De spirit zit er bij de bedrijven echt in. Geen discussie over of we wel aan de slag moeten, maar vooral over wat nodig is. De urgentie is bij iedereen duidelijk. We moeten echt vaart maken, want zoveel tijd is er niet.’ Cas König, Groningen Seaports, in het hoofdinterview over de ambitie om van de Eemsdelta de groenste chemiehaven van Europa te maken.

We vroegen om samenwerking en steun en hebben dit ook gekregen, maar uit de praktijk zal moeten blijken of die kansen ook echt worden benut.’ Sandra de Bont, Votob, over het regeerakkoord van Rutte III in deze Petrochem.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, BU director Advanced Manufacturing

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen advi seur Deltalinqs

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven Verocy, partner/ founder

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety con sultant

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Groningen Seaports, directeur

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Wouter Stam Flowid, managing director

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Niek Stokman Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Plant Manager of the Year 2015

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Jan Bout Bout&Co, partner

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbe stuurder procesindustrie

Henk Veldink Hexion, site manager

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig pro duction leader Dow Benelux

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Plant Manager of the Year 2017

PET01 L-Platform.indd 39

Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld SBE, voorzitter

15-01-18 16:56

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olieen chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 170308Advertenties.indd iLinqs Platformadv.indd 1 PET01 40

08-03-17 16:49 16:02 15-01-18

PRODUCTEN

INSTALLATIETESTER De MFT1845 is eeb multifunctioneel instrument geschikt voor het testen van elektrische installaties volgens NEN3140. Het toestel is bijzonder geschikt voor snelle en accurate circuit- en lijnimpedantiemetingen in situaties met veel elektrische ruis. Met traditionele installatietesters is het in deze situaties vaak nodig om meerdere metingen uit te voeren. Met de MFT1845 krijgt de gebruiker een visuele indicatie van de stabiliteit van de meetwaarde, waardoor bij stabilisatie direct de waarde kan worden vastgelegd in het geheugen. Dit scheelt de gebruiker kostbare tijd. Meer informatie: www.euro-index.nl VERTICALE SILOMENGER De verticale silomenger is geschikt voor het mengen en homogeniseren van goed lopende, droge stoffen van verschillende grootte en met verschillende stortgewichten. De silo fungeert als een mengvat met daarin een verticaal centrale buis voorzien van een mengschroef. De mengschroef transporteert het te mengen product vanaf onder naar boven en draagt het bovenin uit waarna een verdeelplaat (optioneel) het product verspreidt. Door gebruik te maken van een silo als mengvat is de mengcapaciteit groot en blijft er geen restproduct achter van een voorgaande batch. Geschikte materialen om te homogeniseren zijn bijvoorbeeld droog veevoer, gerecycled kunststof, maalgoed, e.d. Meer informatie: www.van-beek.nl

TURBINE FLOWMETERS VOOR EXTREME PROCESCONDITIES. Voor een gasplatform heeft A-B-T recent een aantal bijzondere turbineflowmeters geleverd met een ontwerpdruk van 8.000 tot 12.000 Psig (827 barg). De flowmeters worden ingezet voor monoethylene glycol en methanol injectie met een gekalibreerd meetbereik van 4 – 60 GPM (c.a. 15 tot 230 liter/min). De body van flowmeters is vervaardigd uit één stuk 316 RVS stafmateriaal met 1 ½“ MP Autoclave procesaansluitingen voor 12.000 Psig en een tweetal met API flenzen voor 8.000 Psig. De actuele flow en het totaalverbruik vallen direct af te lezen op de opgebouwde HRT 1 transmitter. Met een certificering volgens ATEX II 2GD EEx d IIC kunnen de flowmeters in Ex Zone 1 worden toegepast. Meer informatie: www.a-b-t.nl

VALBESCHERMING 3M Python is een serie van producten speciaal ontworpen om het vallen van gereedschap en verdere uitrusting zoals helmen en portofoons te voorkomen. Met een breed scala aan polsbanden, speciale gereedschapstassen, riemen en automatisch oprollende lijnen is een juiste balans gevonden, waarbij gereedschap goed vastzit en de compacte en lichtgewicht valbeveiliging de werkzaamheden niet belemmert. Door het gebruik van een op maat gemaakte uitrusting wordt een veiligere en productievere werkomgeving gerealiseerd, doordat ongevallen met persoonlijk letsel, schade aan de apparatuur en verlies van gereedschap aanzienlijk worden verminderd. Meer informatie: www.wiltec.nl ACCUCONTROLE De UPS-module Emparro ACCUcontrol zorgt ervoor dat machines blijven draaien, door tijdens stroomuitval naadloos om te schakelen op accu-noodvoeding. De investering in een UPS-systeem betaalt zich bij een eerste optredende uitval vaak meteen al uit. Op de module worden externe loodaccu’s aansloten met een capaciteit van maximaal 40 Ah, waardoor lange overbruggingstijden mogelijk zijn. Er is keuze uit een 20A- of een 40A variant. Emparro ACCUcontrol controleert de interne weerstand van de aangesloten accu permanent. Wanneer de grenswaarden worden overschreden, geeft het apparaat een waarschuwingssignaal via een meldcontact. De accu kan vervolgens tijdens het volgende geplande onderhoudsinterval worden vervangen. Het laden van de accu is temperatuur gebaseerd. De laadspanning wordt aangepast aan de omgevingstemperatuur. Meer informatie: www.murrelektronik.nl

DIGITAL ENTERPRISE INDUSTRYOPLOSSING Siemens presenteert een nieuwe oplossing voor de industriële machine-industrie: Advanced Machine Engineering. De oplossing helpt machinefabrikanten bij de uitdagingen die zij hebben door de toenemende productcomplexiteit en de vraag naar snelle leveringstijden. De oplossing biedt een platform dat mechanische, elektrische en software-engineering-data met elkaar verbindt. Engineers hebben toegang tot een volledig digitaal prototype, of een digital twin, dat virtueel getest kan worden binnen het gehele ontwikkelproces. Een engineering-platform als dit kan samenwerking verbeteren en ontwikkeltijden en leveringsrisico’s en -kosten verkorten. Dit alles zorgt voor meer klanttevredenheid tijdens de implementatie en installatie. Meer informatie: www.siemens.com

PETROCHEM 1 - 2018 41

PET01 F Producten.indd 41

15-01-18 16:51

PETROCHEM 1 - 2018 42

PET01 X Themaspread.indd 42

15-01-18 17:03

THEMA: VOORUITBLIK 2018

FOTO: YARA SLUISKIL

• Terwijl de Nederlandse politiek het afgelopen jaar met veel moeite een kabinet wist te vormen, is op initiatief van het Petrochem platform ‘het Schaduwkabinet van de Industrie’ geïntroduceerd. Wat vinden de schaduwministers en de schaduwpremier van het regeerakkoord dat is gepresenteerd? Sluit het aan op de visie die zij hebben over hoe de industrie kan bijdragen aan het versterken van de BV Nederland? • In het komende jaar nemen diverse raffinaderijen nieuwe, imposante installaties in gebruik. Daarnaast verrijzen er in Rotterdam en Antwerpen vele opslagtanks in allerlei soorten en maten. Ook in de chemie wordt een aantal grote projecten dit jaar opgeleverd, en er liggen er meer in het verschiet. Het wordt een spannend jaar.

PETROCHEM 1 - 2018 43

PET01 X Themaspread.indd 43

15-01-18 17:03

SCHADUWKABINET

Vertrouwen in de industriële toekomst? Terwijl de Nederlandse politiek het afgelopen jaar met veel moeite een kabinet wist te vormen, is op initiatief van het Petrochem platform ‘het Schaduwkabinet van de Industrie’ geïntroduceerd. Wat vinden de schaduwministers en de schaduwpremier van het regeerakkoord? Sluit het aan op hun visie over hoe de industrie kan

Vorig jaar bleek uit de pleidooien van onze schaduwministers die werden gehouden tijdens Deltavisie 2017 dat de procesindustrie groener is dan menig politicus zal verwachten. De leden van het schaduwkabinet vinden CO2-reductie een absolute must. Verduurzamen vraagt echter om consistentie en een belangrijke basis ligt in innovatie, onderzoek en techniekonderwijs. Wat zegt het regeerakkoord hierover? Deelt ons schaduwkabinet het gedachtegoed van Rutte III ‘Vertrouwen in de toekomst’?

de BV Nederland?

‘Merkwaardig dat doelstellingen zwaar leunen op CO2opslag’

Dagmar Aarts/Laura van der Linde/ Wim Raaijen

Gerrit-Jan van de Pol, algemeen directeur van GMB, trad vorig jaar aan als schaduwminister Klimaat en Energie, een zelfbedachte ministerspost. Hij pleit-

bijdragen aan het versterken van

te er vorig jaar voor om CO2-reductie en circulaire innovaties te stimuleren met subsidies en belastingen. Van de Pol is blij met de duidelijkheid over een aantal zaken in het regeerakkoord zoals de sluiting van kolencentrales uiterlijk in 2030 en het stoppen van de subsidiëring van bijstook van biomassa in kolencentrales na 2024. ‘Ik vind het een moedig besluit om de kolencentrales te sluiten nadat daar nog niet zo lang geleden in is geïnvesteerd.’ Merkwaardig Over andere zaken is Van de Pol minder te spreken. ‘De doelstellingen van de regering zijn tamelijk ambitieus, ze wil de uitstoot van broeikasgassen in 2030 halveren (ten op zichte van 1990, red.). Maar dit streven leunt zwaar op de opslag van CO2 en dat vind ik merkwaardig. Initiatieven om dat te doen, zijn al eens gestrand. Er is dus weinig maatschappelijk draagvlak voor. Technisch kan de opslag wel, maar het is geen structurele oplossing voor CO2-reductie. Ik zou liever zien dat het geld dat hierin wordt gestopt, wordt gebruikt voor structurele maatregelen zoals het versnellen van alternatieve energiebronnen. Investeer in elektrificering van de Rotterdamse industrie en zorg dat elektriciteit uit duurzame bronnen zoals wind, zon en waterstof komt.’ Circulariteit Vorig jaar pleitte Van de Pol ervoor dat de regering CO2-reductie en circulaire

Van de Pol: ‘Investeer in elektrificering van de Rotterdamse industrie.’

PETROCHEM 1 - 2018 44

PET01 X1 Schaduwkabinet.indd 44

15-01-18 17:04

innovaties moet stimuleren met subsidies en belastingen. Hij vindt dat er een investeringsprogramma voor duurzame energie moet komen met een horizon van twintig jaar, zodat bedrijven de zekerheid hebben dat ze kunnen investeren in duurzame energie. ‘Zo’n investeringsprogramma zie ik niet terugkomen in het regeerakkoord’, zegt Van de Pol. ‘Daarin staat alleen redelijk vaag aangegeven dat de SDE+ (subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie, red.) ook gebruikt gaat worden voor de opslag van CO2. Dat is jammer, want die subsidie kan je beter gebruiken voor bijvoorbeeld waterstofopwekking. Er zijn verschillende initiatieven en routes om dat te bereiken.’ Om bedrijven te helpen om alternatieven te zoeken voor fossiele brandstoffen pleitte Van de Pol er ook voor om de Innovatiebox te verbreden om daar ook de circulaire economie mee te simuleren. ‘Fiscale maatregelen zijn niet geconcretiseerd. De SDE+ staat er wel in en de Innovatiebox blijft zoals hij is, net als de WBSO (fiscale regeling voor R&D, red.), maar er zijn geen nieuwe regelingen. Om bedrijven te laten innoveren moet er meer gebeuren, bijvoorbeeld door circulariteit ook onderdeel te maken van de Innovatiebox.’

Uitbreiden maatregelenpakket rond CO2-reductie

Schaduwminister Gert-Jan de Geus van Economische Zaken heeft vorige maand al uitvoerig zijn mening gegeven over het nieuwe kabinetsbeleid. In het hoofdinterview in Petrochem liet hij weten dat het kabinet keuzes maakt waar hij helaas niet volledig achter kan staan. Toch is de CEO van OCI Nitrogen wel blij met de duidelijkheid. ‘Het is voor de industrie vooral belangrijk om te weten waar we aan toe zijn.’ Als schaduwminister van Economische Zaken stelde hij tijdens Deltavisie 2017 dat op het gebied van energie en milieu alleen nog gestuurd dient te worden op CO2-reductie. ‘Dat is het grotere doel dat we met ons allen na willen streven en de rest is daarvan afgeleid.’ Op zich is De Geus er blij mee dat het nieuwe kabinet meer aandacht heeft dan voorheen voor CO2-reductie. Zo is hij een voorstander van CCS, de opvang en opslag van CO2, maar vindt hij het

De Geus: ‘Wat gebeurt er als we er in slagen CO2 als grondstof in te zetten? Mogen we dat dan aftrekken van onze CO2-footprint?’ jammer dat alleen voor opslag onder de Noordzee wordt gekozen. ‘Nu profiteren alleen Rotterdam en Amsterdam daarvan, terwijl de bedrijven op Chemelot er weinig mee kunnen. Ik had daarom ook graag de mogelijkheid gezien van CCS op land. Maar goed, het is een heldere keuze en daar kunnen we ten minste rekening mee houden.’ Extra belasting Bovendien is het maatregelenpakket wat hem betreft nog niet compleet. Hij ziet naast CCS ook veel mogelijkheden voor CCU, Carbon Capture en Usage, maar de huidige regering lijkt er nog weinig weet van te hebben. ‘Wat gebeurt er als we er in slagen CO2 als grondstof in te zetten? Bijvoorbeeld door het voor langere tijd te binden in melamine, wat onder meer langdurig wordt verwerkt in laminaatvloeren en keukenbladen. Mogen we dat dan aftrekken van onze CO2-footprint? Daar is nog niet over nagedacht.’ Tijdens het congres Industrie & Energie,

waar de Geus in december sprak, kwam CCU ook ter sprake. Hoge EZ-ambtenaar Marian Hopman reageerde dat CCU zeker onder de aandacht staat van het ministerie, maar dat het onderwerp nog meer uitwerking behoeft. De Geus pleit ook voor een CO2-belasting op ingevoerde producten. ‘CO2-protectionisme? Ja, laten we het zo noemen. Stel, er komen goedkope alternatieven van onze producten uit bijvoorbeeld Rusland, dan moeten we extra belasting heffen als die met veel meer CO2-uitstoot zijn geproduceerd dan hier.’ Gezamenlijk onderzoeken De Geus ziet overigens wel wat positieve ontwikkelingen bij Economische Zaken. ‘Het ministerie wil graag in gesprek komen met de twaalf grootste uitstoters van CO2 in Nederland, om gezamenlijk te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn. Naast de raffinaderijen, grote chemiebedrijven als Dow en Akzo, horen de kunstmestfabrikanten, Yara Sluiskil PETROCHEM 1 - 2018 45

PET01 X1 Schaduwkabinet.indd 45

15-01-18 17:04

SCHADUWKABINET en wij, daar ook bij.’ De Geus hoopt en verwacht dat daarbij uitbreiding van de CO2-maatregelen, groen waterstof en elektrochemie ook op tafel komen.

‘Gouden driehoek van overheid, bedrijfsleven en kennis’ Vanuit haar rol als schaduwminister van Sociale Zaken pleit Sandra de Bont (directeur Votob) voor één toezichthouder voor BRZO-bedrijven. ‘Iemand die over zowel de goede- als verbeterpunten van bedrijven zou rapporteren. Het toezicht zou hiermee eenduidig worden met een reëel beeld van de BRZO-bedrijven.’ Helaas was dit voor het huidige kabinet een brug te ver. Maar De Bont heeft goede hoop. ‘Ze willen wel richting de spreekwoordelijke brug. De diverse inspecties krijgen namelijk de opdracht om beter samen te werken. Laten we hopen dat deze samenwerking leidt tot die ene toezichthouder.’ De Bont is blij dat deze nieuwe regering geld vrij maakt voor een betere samenwerking tussen bedrijfsleven en scholen. In het regeerakkoord staat dat het topsectorenbeleid (gericht op samenwerking van bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid) sterker zal worden gefocust op de economische kansen die de volgende drie maatschappelijke thema’s bieden: energietransitie, landbouw, hightech. ‘We vroegen om samenwerking en steun en hebben dit ook gekregen, maar uit de praktijk zal moeten blijken of die kansen

De Bont: ‘De diverse inspecties krijgen de opdracht om beter samen te werken. Laten we hopen dat het leidt tot die ene toezichthouder.’ ook echt worden benut.’ Is Nederland op weg naar de derde Gouden Eeuw waarin overheid, bedrijfsleven en kennis zullen floreren als nooit tevoren? ‘We zullen zien. Als we bereid zijn om volop samen te werken en eenheid

en trots uitstralen, dan komen we een heel eind.’

‘Ministerie van EZK moet richting geven’ Helaas is er geen ministerie van Innovatie in het leven geroepen. In dat geval zouden de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Economische Zaken en Klimaat (EZK) nauw moeten gaan samenwerken om gezamenlijk innovatie na te streven. ‘Dat laatste ministerie zou daarin leidend moeten zijn’, vindt Marco Waas. ‘Zij moet richting geven zodat de doelstellingen vanuit dit ministerie ook worden nagestreefd binnen het onderwijs en onderzoek.’ Marco Waas, directeur RD&I en Technologie bij AkzoNobel, vindt het een goede zaak dat Economische Zaken en

Waas: ‘We moeten nu aan de slag met het opleiden van mensen voor die nieuwe toekomst.’ PETROCHEM 1 - 2018 46

PET01 X1 Schaduwkabinet.indd 46

15-01-18 17:04

Klimaat zijn ondergebracht in één ministerie. ‘Duurzaamheid is onlosmakelijk verbonden met onze economische belangen.’ Wel maakt hij zich zorgen over het gat tussen beide ministeries. ‘Zij hebben andere doelstellingen en moeten putten uit gesplitste potjes. Ik hoop dat dit nog wat dichter bij elkaar gaat komen. Nu staat ‘ontdekking’ los van ‘implementatie’. Als je de klimaatdoelstellingen wilt halen, dan is het een absolute must om onderwijs en onderzoek te koppelen aan die implementatie.’ Global warming In het regeerakkoord staat onder andere dat er een nationaal klimaat- en energieakkoord komt waarmee met alle partijen de CO2-uitstoot fors verlaagd gaat worden. Er is driehonderd miljoen euro gereserveerd voor CO2-reducerende maatregelen. Bovendien wordt de SDE+ regeling (en de daaraan gekoppelde opslag duurzame energie) voortgezet en verbreed. Waas: ‘Uit een rapport van de VN blijkt dat met de plannen die alle landen nu hebben, het afgesproken ‘twee-graden-doel’ uit Parijs nog lang niet in zicht komt. Het jaar 2020 komt echt heel snel dichterbij.’ Dat de Verenigde Staten nu een president hebben die hard roept dat ‘there is no such thing as global warming’ heeft volgens Waas wel effect. ‘Een positief effect zou ik willen zeggen. Hoe harder hij dit roept, hoe meer landen en individuele CEO’s opstaan en juist besluiten om nog een tandje harder te gaan lopen.’ Kansen zien Voor het kabinet, dat de belangen van alle Nederlanders moet behartigen, lijkt er een discrepantie te zijn tussen enerzijds robotisering en innovatie en anderzijds de werkgelegenheid. In het regeerakkoord staat letterlijk: ‘Waar de een kansen ziet in robotisering, globalisering en innovatie, vrezen anderen voor hun baan en voor die van hun kinderen.’ Waas erkent dat de implementatie van nieuwe technieken banen kan gaan kosten. ‘Maar we moeten vooral focussen op de kansen. Nieuwe technieken kunnen het werkzame leven ook verbeteren en vergemakkelijken.’ Hij geeft een voorbeeld: ‘Nu draaien mensen nachtdiensten terwijl is gebleken dat dit ongezond is. Hoe kan techniek ons helpen om het

Van Woerden: ‘De industrie kan veel zelf, maar heeft hulp nodig van de overheid op het gebied van infrastructurele en facilitaire maatregelen.’ aantal nachtdiensten of de zwaarte hiervan terug te dringen?’ Wel is nieuwe kennis nodig om met nieuwe systemen om te gaan. ‘We moeten nu aan de slag met het opleiden van mensen voor die nieuwe toekomst.’

Faciliterend en stimulerend Schaduwpremier Jeroen van Woerden (sinds oktober werkzaam als managing director van Clondalkin Flexible Packaging) vindt dat het kabinet Rutte III best wat scherpere keuzes had kunnen maken. ‘Om die 49 procent CO2-reductie te kunnen halen, is meer nodig dan de algemene maatregelen die het kabinet nu voorstelt.’ Van Woerden hoopte dat het kabinet richting de industrie een faciliterende en stimulerende rol zou gaan spelen. ‘De industrie kan veel zelf, maar heeft hulp nodig van de overheid op het gebied van infrastructurele en facilitaire maatregelen. Ik denk bijvoorbeeld aan de aanleg van pijpleidingen en het opleiden van een nieuwe generatie van wetenschappers.’ In het regeerakkoord staat dat milieuvervuilend

gedrag wordt beprijsd, onder andere door de invoering van een CO2-minimumprijs en een hogere belasting op het storten en verbranden van afval. Van Woerden: ‘De lat ligt hoog en dat is goed, maar ik had liever gezien dat tijd, geld en energie wordt gestoken in het ondersteunen van de frontrunners in plaats van deze bestraffende maatregelen. Nu zitten we tussen twee vuren: enerzijds de dwingende kant van de overheid en anderzijds de marktkant waarin we concurrerend moeten blijven opereren.’ Hij pleit alsnog voor de aanstelling van een Nationaal Industrie Coördinator. ‘Iemand die ervoor zorgt dat de bottlenecks worden weggehaald. Iemand die een rol speelt in het opzetten van grensverleggend onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe filtertechnieken, nieuwe verwerkingstechnieken, alternatieve materialen en kansen op het gebied van bio-industrie die ons veel gaat brengen mits de keten wordt ondersteund.’ Kortom, Van Woerden hoopt dat de overheid alsnog de handschoen oppakt om de industrie te faciliteren en stimuleren. ■ PETROCHEM 1 - 2018 47

PET01 X1 Schaduwkabinet.indd 47

15-01-18 17:04

PROJECTEN 2018

Grote projecten geven industrie boost In het komende jaar nemen diverse raffinaderijen nieuwe, imposante installaties in gebruik. Daarnaast verrijzen er in Rotterdam en Antwerpen vele opslagtanks in allerlei soorten en maten. Ook in de chemie wordt een aantal grote projecten dit jaar opgeleverd, en er liggen er meer in het verschiet. Het wordt een spannend jaar.

FOTO: SHELL

Liesbeth Schipper

Shell Pernis

De Europese raffinagesector heeft het zwaar. De vraag naar olieproducten vlakt af, er is sprake van overcapaciteit en de import van reeds geraffineerde producten groeit. De Europese raffinage is sinds 2008 al twee miljoen vaten per dag aan capaciteit kwijtgeraakt. Bovendien geldt voor de raffinaderijen in Rotterdam en Antwerpen dat de kosten voor energie en personeel hoog zijn en dat de installaties al flink op leeftijd zijn. Daarnaast zullen raffinaderijen moeten anticiperen op nieuwe regels voor scheepsbrandstoffen. Vanaf januari 2020 geldt dat de toegestane hoeveelheid zwavel in brandstof voor de scheepvaart wordt beperkt tot 0,5 procent. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moeten raffinaderijen investeren, en dat doen ze bijna allemaal. Zo investeerde Total bij elkaar 1,1 miljard euro om het complex in Antwerpen te moderniseren en de concurrentiepositie ervan te versterken. Eind vorig jaar werden de nieuwe eenheden, die voortkwamen uit

het omvangrijke project, officieel geopend. Het ging om een deasfalteringsinstallatie en een hydrokraker om de productie van lichte producten te verhogen en te voldoen aan de strengste milieunormen. Daarnaast bouwde Total een eenheid voor de recuperatie van rijk gas dat in de raffinaderij wordt geproduceerd. Daar worden nu weer grondstoffen van gemaakt. Tevens zijn de twee stoomkrakers en de logistiek van de site aangepast om ethaan te kunnen invoeren en verwerken. De stoomkrakers van Antwerpen kunnen voortaan tot zestig procent voordelige grondstoffen uit gas verwerken, waarvan de prijzen een stuk lager liggen dan die van nafta uit aardolie. Flexibiliteit Ook Shell investeert in een project om de flexibiliteit van de raffinaderij verder te vergroten. Het concern bouwt in Pernis een solvent deasphalter (SDA). De SDA verwijdert zwaardere fracties uit aardolie, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zal de totale verwerkingscapaciteit van de raffinaderij niet vergroten, maar zorgen voor een andere samenstelling van het productportfolio. Als alles volgens plan verloopt, kan Shell de SDA dit jaar in gebruik nemen. Dat laatste zal zeker gelden voor de nieuwe installatie die ExxonMobil in Antwerpen heeft gebouwd. Begin dit jaar start het concern de delayed coker unit (DCU) op, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen. De bouw van de DCU begon al in 2014 en kost in totaal ruim één miljard dollar. Hetzelfde bedrag investeert ExxonMobil in zijn raffinaderij in Rotterdam. Daar

PETROCHEM 1 - 2018 48

PET01 X2 Update.indd 48

15-01-18 17:05

FOTO: TOTAL|JACQUES ROSTAND

Etheen-project van Total Antwerpen

breidt het concern de hydrocrackerinstallatie uit. De nieuwe installatie gaat zwaardere producten omzetten in schonere eindproducten, zoals hoogwaardige basisolie voor een nieuwe generatie smeermiddelen en ultra-laagzwavelige diesel. In april vorig jaar verrees al het hoogste en grootste onderdeel van de nieuwe hydrocracker op het raffinaderijcomplex, namelijk de vacuüm fractionatietoren van maar liefst vijftig meter hoog. De fractionatietoren kan producten onder lage druk scheiden, zodat minder energie nodig is in het verdere proces. Ook dit project wordt in 2018 afgerond. Upgrade Gunvor De tweehonderd miljoen dollar die Gunvor investeert in haar Rotterdamse raffinaderij is vooral bedoeld voor een upgrade. Het bedrijf kocht de raffinaderij in 2016 van Kuwait Petroleum en kwam direct met plannen om de raffinaderij te integreren in zijn supply chain en handelsplatform. Onder Gunvor opereert de raffinaderij als onderdeel van een wereldwijde handelsketen en moeten de installaties een grote variëteit aan

ruwe oliën kunnen verwerken in plaats van alleen olie uit Koeweit. Het geld gaat daarom vooral naar de ontwikkeling en de verbetering van de infrastructuur van de installaties. Als het project in 2019 wordt afgerond, kan Gunvor de aangepaste Rotterdamse raffinaderij volledig integreren met haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt, Duitsland. Zonnepark Zeeland Solar Intussen investeert Zeeland Refinery, onderdeel van Total en Lukoil, veertig miljoen euro in een uitbreiding van zijn hydrocracker. Het bedrijf bouwt een extra reactor van dertig meter hoog naast de twee bestaande reactoren. Daarmee wordt het productieproces efficiënter en flexibeler en verminderen de productiekosten. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie, waarna deze in bedrijf kan worden genomen. ‘Zeeland Refinery behoort tot de tien procent meest energiezuinige raffinaderijen ter wereld. Met deze investering kunnen we deze positie verder verbeteren’, aldus algemeen directeur Tanneguy

Descazeaud. In dat licht is het ook aardig om te vermelden dat Zeeland Refinery is begonnen met de ontwikkeling van zonnepark Zeeland Solar. Total Solar bouwt het zonnepark van ongeveer 28.500 zonnepanelen op de site. Zeeland Refinery heeft daar ruim elf hectare voor gereserveerd en verwacht dat het zonnepark de raffinaderij voor een flink deel kan voorzien van energie. Met een vermogen van elf megawatt zal het zonnepark vanaf medio 2018 op een zomerse dag 23 procent van het energieverbruik van de raffinaderij leveren. Waterstoffabriek BP BP heeft voor zijn raffinaderij in Rotterdam nog geen officiële investeringsplannen naar buiten gebracht. Wel heeft BP Raffinaderij Rotterdam in samenwerking met vijf andere partijen vorig jaar een haalbaarheidsonderzoek laten doen naar een fabriek voor groene waterstof op zijn terrein. De uitkomsten laten volgens Ruben Beens, CEO van BP Netherlands, zien dat de techniek hiervoor aanwezig is, maar dat het verdienmodel nog nader onderzoek en actie van de overheid vergt. Door de toename van windmolens op PETROCHEM 1 - 2018 49

PET01 X2 Update.indd 49

15-01-18 17:05

ILLUSTRATIE: HES INTERNATIONAL

PROJECTEN 2018

Artist impression van de HES Hartel Tank Terminal

zee is er op piekmomenten een overschot aan elektriciteit. Omgezet in waterstof is deze toepasbaar in het productieproces van raffinaderijen, bij de ontzwaveling van producten. Op dit moment zijn de investeringen echter nog niet lonend, onder meer omdat Europese regelgeving het gebruik van waterstof in raffinaderijen niet optelt bij emissiereductiedoelen. ‘Het zou het mooiste zijn als we zelf een waterstoffabriek zouden kunnen bouwen. Maar daar zijn wel een aantal dingen voor nodig’, stelt Beens. ‘Enerzijds moet je een goede businesscase hebben. Het maken van waterstof door middel van elektrolyse blijkt namelijk nog erg kostbaar. Anderzijds moet er maatschappelijk draagvlak voor zijn als je duurzame energie gaat gebruiken in het productieproces van fossiele energie. De komende tijd zullen we gebruiken om met verschillende partijen te kijken hoe we hier concreet invulling aan gaan geven.’ Investeringen Sea-Tank Terminal Naast de miljarden- en miljoenenprojecten in raffinaderijen lopen er ook veel grote logistieke en opslagprojecten. Zo werkt Total aan een logistiek project, waarbij het complex in Antwerpen via een nieuwe pijpleiding wordt verbonden met de nabijgelegen opslagterminal van

Sea-Tank Terminal. De capaciteit van die terminal, nu al 860.000 kubieke meter en uitsluitend bestemd voor Total, wordt door de bouw van acht grote opslagtanks van elk 20.000 kubieke meter nog eens verhoogd met 160.000 kubieke meter. Ook komen er drie laad- en losplaatsen bij. In totaal betekent dit een investering van honderd miljoen euro. Zowel Total als Sea-Invest, het moederbedrijf van Sea-Tank Terminal, leggen daarvoor in via de joint venture Totseanergy. In 2019 wordt de uitbreiding in gebruik genomen. Sea-Tank Terminal richt voor Total ook een nieuwe installatie voor vloeibare bulk in aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat hierbij om een investering van vijftig miljoen euro. Bovendien bouwt Sea-Tank Terminal in Antwerpen een dedicated tankterminal voor ‘een wereldspeler uit de chemiesector’. Deze wil de terminal gebruiken als uitvalsbasis voor de import, export en transit van al zijn petroleumproducten in de ARA-range. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting kan de terminal eind 2018 in gebruik worden genomen. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Tankopslag in Antwerpen Eenzelfde bedrag wil Zenith Energy investeren in een compleet nieuwe tankterminal in Antwerpen. Zodra de beoogde concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith beginnen aan de bouw van 500.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit. En er zijn ook al plannen om de terminal op termijn uit te breiden tot een capaciteit van 1.000.000 kubieke meter. Eveneens in Antwerpen investeert Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit. Het gaat om de bouw van een gekoelde butaantank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter waarmee de opslagcapaciteit van de terminal in 2019 bijna zal verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. De butaantank wordt overigens gebouwd voor Ineos, dat het butaan gaat inzetten als grondstof in haar kraker in Keulen, Duitsland. Bovendien breidt Antwerp Terminal and Processing Company (ATPC) uit met een LPG-ethaan tankopslagpark van dertigduizend kubieke meter. De tanks zijn ontworpen voor de opslag van ethaan, propaan, butaan en afgeleide producten. Het bedrijf verwacht medio 2018 de volledige capaciteit in gebruik te kunnen nemen.

PETROCHEM 1 - 2018 50

PET01 X2 Update.indd 50

15-01-18 17:05

Chemieprojecten Op chemiegebied wordt binnenkort ook een groot project afgerond. Yara Sluiskil investeerde ruim 241 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek, die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De verwachting is dat Ureum-8 in april operationeel is. Lees meer over dit project in een artikel elders in deze Petrochem. Eveneens op de planning voor afronding in het tweede kwartaal van dit jaar staat de investering van Nippon Shokubai. Het Japanse bedrijf investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende

polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. En tegen het einde van dit jaar zal BioMCN in Farmsum een gerenoveerde productielijn voor methanol in gebruik nemen. Het bedrijf steekt honderd miljoen euro in de lijn, die sinds 2005 in de mottenballen lag. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de bestaande productiecapaciteit van 360.000 ton per jaar. Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, die ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op. BioMCN produceert nu nog jaarlijks 60.000 ton bio-methanol. Borealis en Ineos Iets verder in de toekomst springt vooral het project van Synvina in het oog. De joint venture van Avantium en BASF is van plan om een fabriek voor de productie van furaandicarbonzuur (FDCA) te bouwen op de site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton FDCA per jaar, die zal worden gebruikt voor de productie van biogebaseerde plastics. Het project wordt geraamd op 250 tot 300 miljoen euro en de fabriek zal op z’n vroegst in 2021 in gebruik worden genomen. Nog zo’n project is dat van Avantium,

AkzoNobel en RWE. Zij willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij zullen houtsnippers worden verwerkt tot zuivere suikers, die als grondstof kunnen dienen voor verven en lakken. Ook deze fabriek is nog verre toekomstmuziek, voorlopig staat de planning op 2022. De investering wordt geschat op honderd miljoen euro. Eveneens interessant zijn de plannen die Borealis en Ineos onafhankelijk van elkaar hebben op het gebied van de dehydrogenering van propaan. Borealis wil op haar site in Kallo een propaandehydrogeneringsfabriek bouwen met een capaciteit van 740.000 ton per jaar. Ineos is op zoek naar een locatie in Europa voor eenzelfde fabriek met een capaciteit van 750.000 ton per jaar. Antwerpen is al als mogelijke, logische vestigingsplaats genoemd. Borealis heeft bekendgemaakt dat het in het derde kwartaal van dit jaar een definitieve beslissing neemt over de investering. Mocht Borealis het besluit nemen te investeren in een nieuwe fabriek voor de dehydrogenering van propaan, dan wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Dan komt er nóg een project in Antwerpen bij, want Oiltanking bouwt in dat geval een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter. ■

FOTO: INEOS

Tankopslag in Rotterdam Ook in Rotterdam komen heel wat nieuwe opslagtanks te staan. Zo investeert HES International in een nieuwe tankterminal op Maasvlakte 1 voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. Op het terrein van 27 hectare komen 52 tanks met een capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend kubieke meter en zijn geschikt om verschillende producten in op te slaan. Ook wordt het op de terminal mogelijk om producten te mengen, additieven toe te voegen en lading te homogeniseren. Aan- en afvoer zal deels via pijpleidingen plaatsvinden, maar vooral via schepen. Het Havenbedrijf Rotterdam bouwt daarom een kade van 1.100 meter voor drie grote of vijf kleinere zeeschepen en er komen negen aanlegplaatsen voor de binnenvaart. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal waar klanten olieproducten open over kunnen slaan. BP heeft al een meerjarig contract afgesloten en heeft plannen voor een pijpleidingverbinding tussen zijn Rotterdamse raffinaderij en de terminal. Volgens de planning wordt de terminal in 2018 en 2019 gebouwd en zal deze naar verwachting eind 2019 gereed zijn. Daarnaast breidt Euro Tank Terminal, dochter van VTTI, haar opslagcapaciteit uit met ruim tien procent. Dankzij de bouw van vier nieuwe tanks komt er 174.000 kubieke meter bij. ETT bouwt de tanks om producten flexibeler te kunnen opslaan. De nieuwe tanks worden halverwege dit jaar in gebruik genomen.

Ineos-site in Geel, België

PETROCHEM 1 - 2018 51

PET01 X2 Update.indd 51

15-01-18 17:05

MARKET REVIEW ALGEMEEN

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

INDUSTRIE ISOLATIE

NCTI

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Victor Lighting

De Noord Chemicals b.v.

Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd. Staal, RVS en kunststof.

Website: www.eurotronic.nl

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000. PETROCHEM 1 - 2018 52 PETROCHEM 11 – 2017

PET01_MartketReview.indd PET01 Advertenties.indd 52 Alle pagina's

15-01-18 16:49

MARKET REVIEW PROCESWATERKOELING

STUDBOLTS

WARMTEBEHANDELING

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Koeltorens met open en gesloten koelwatercircuit & hybride verdampingskoelers Voor Nederland:

DEVAP PRODUCTS

Bizetlaan 16 5251 HA Vlijmen Tel: +31 (0)627 49 07 55 E-mail: info@devap.nl Website: www.devap.nl

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

STAALCONSTRUCTIES

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v. De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

ADOPTEER EEN PUP

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 EasyFairs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Evenementenoverzicht Industrielinqs. . . . . . . . . . . . . . . . 28 Frijns Steel Construction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Hi-Force Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 iMaintain 2018. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Joulz Energy Solutions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 KNGF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Mainnovation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52-53

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-40 Total Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

Veiligheidscoalitie van het Jaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Watervisie 2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 PETROCHEM 1 - 2018 53 PETROCHEM 11 – 2017 53

PET01 Advertenties.indd 53

12-01-18 15-01-18 09:48 16:49

COLUMN

‘Als we tegen 2025 alle kerncentrales willen sluiten, moeten we alternatieven hebben en voor liefst 3600 megawatt capaciteit.’

Betaalbaar? Als ik midden december Wouter De Geest (CEO van BASF Antwerpen) tref voor onze columnbabbel heeft hij er drukke dagen opzitten. Anderhalve maand al zet hij alle zeilen bij om de Belgische beleidsmakers duidelijk te maken dat een volledige kernuitstap in 2025 wel eens nefast zou kunnen zijn voor de industrie van België. Hij vreest, bij gebrek aan een becijferd plan, voor de competitiviteit van de energie-intensieve industrie. Wat is er aan de hand?

helpen, maar ongeveer één per jaar bouwen – zoals experts becijferden – met alle nodige investeringsplannen en vergunningsprocedures is onhaalbaar. Bovendien zijn er niet meteen energiegroepen die zomaar bereid zijn om in dure gasgestookte centrales te investeren en dan raken we in het subsidiëringstraatje. En als we dan toch de subsidieweg moeten kiezen, wat gaat dat de energieverbruikers kosten? Wat is betaalbaar? Het Energiepact geeft daar geen duidelijkheid over.’

Subsidiëringstraatje In 2003, en dat is veertien jaar geleden, beslist een paarse federale regering (liberalen en sociaal-democraten) om in 2025 het land kernenergievrij te maken. Deze belofte wordt in 2015 herbevestigd door de huidige Belgische federale coalitie, waarin de sociaal-democraten zijn vervangen door de christen-democraten en de Vlaams Nationalisten (centrum-rechts). De uitstap wordt zelfs verankerd in een wet. In november 2017 herbevestigt de politieke wereld in Brussel de kernuitstap en wordt een zogenaamd Energiepact afgesloten tussen vier energieministers, één federale en drie gewestelijke, want het energiebeleid in Belgenland is een ‘beetje’ verkaveld. Wind en zon moeten de kernenergie vervangen. Op dat moment schiet Wouter De Geest uit zijn krammen. Ondanks zijn contacten in de politieke wereld als voorzitter van de Belgische federatie voor life sciences (Essenscia) verschijnt hij met interviews in de media om duidelijk te maken dat het Pact geen implementatieplan voorziet, waardoor de volledige kernuitstap in 2025 echt een ‘black out’ kan veroorzaken. De Geest: ‘Vooreerst hebben we er geen probleem mee dat we kernenergie verlaten en zoeken naar alternatieven. Wat me ongelofelijk stoorde, maar ook sterk verontruste in de Belgische aanpak, is dat er sinds 2003 niets, maar dan ook niets, is gebeurd om die kernuitstap in route te brengen en een alternatief traject uit te tekenen met haalbare én betaalbare doelstellingen. Onze eerste bekommernis is leveringszekerheid van de energiebevoorrading. Op dit moment komt nog meer dan vijftig procent van de stroomvoorziening in België uit kernenergie. Als we tegen 2025 alle kerncentrales willen sluiten, moeten we alternatieven hebben en voor liefst 3600 megawatt capaciteit. Met de windprojecten op de Noordzee en de zonnepanelenpromotie krijgen we dat gat niet gedicht. Gascentrales kunnen

Europees beleid Voor Wouter De Geest heeft de politieke elite in België nagelaten om een duidelijk traject uit te tekenen en heeft ze de consequenties, ook qua kosten, vooruitgeschoven. ‘Pijnlijke besluitloosheid’, noemt hij het en hij verwijst naar de Duitse aanpak waar kanselier Merkel na de kernramp in Fukushima (eind 2011) de Duitse kernuitstap op de agenda zette en die meteen ook liet plannen. Eerst door de vervuilende bruinkoolcentrales meer te laten draaien, maar ze geleidelijk te vervangen door alternatieve energie (vooral wind en zon). Met voldoende duurzame investeringen kan Duitsland nu de bruinkoolcentrales beginnen afbouwen. ‘Ze hadden een routeplan en hebben het consequent gevolgd. Hebben we in België niet. Daarom pleiten wij voor het tijdelijk operationeel houden van de twee jongste kerncentrales. Als onze overheden voldoende hadden geluisterd naar onze stellingen en onze bekommernissen, dan hadden ze hun deadline gehaald.’ Heeft dat dan concrete gevolgen, wilde ik aan het einde van het gesprek nog weten. De Geest: ‘Begin december kostte 1 megawattuur in Duitsland amper 15 euro dankzij de overvloedige windenergie, bij ons in België lag die prijs op 57 euro. Energiebevoorrading en concurrentiële energieprijzen behoren tot de essentiële randvoorwaarden waarbinnen industriële activiteiten moeten gedijen. De kernuitstap is dus misschien wel haalbaar, maar of hij ook betaalbaar is, baart me zonder goed plan grote zorg. Wij moeten blijven gaan voor een Europees beleid, gebruikmakend van de sterktes van iedere lidstaat op het vlak van hernieuwbare energie. Onze uiteindelijke doelstelling wordt bepaald door de afspraken over het klimaat.’ Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 1 - 2018 54

PET01 I Column.indd 54

15-01-18 16:53

LOGISTICONVERHUUR VERHUUR LOGISTICON Opslag en dosering Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie Zand- & koolfiltratie

EUROPA’SGROOTSTE GROOTSTEVERHUURVLOOT VERHUURVLOOTVOOR VOORWATERZUIVERINGEN WATERZUIVERINGEN EUROPA’S

Ultrafiltratie Ultrafiltratie

Flotatie Flotatie

Chemicaliën Chemicaliën

Omgekeerde osmose Omgekeerde osmose

Uitgebreidekeuze keuze Uitgebreide Voor levering installaties voor zowel korte Voor de de levering vanvan installaties voor zowel korte lange termijn verhuur, met capaciteiten 1 tot alsals lange termijn verhuur, met capaciteiten vanvan 1 tot 3 3 /h voor toepassingen meer 2000 /h voor toepassingen als:als: meer dandan 2000 mm Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - -Capaciteitsuitbreiding en/of back-up Proefneming - Proefneming Kwaliteitsverbetering - -Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. waterzuiveringen. logisticon adv a4.indd 1 logisticon adv a4.indd 1 Pet01 omslag los.indd 55

Logisticon Verhuur Logisticon Verhuur b.v.b.v. +31 (0)184 608266 +31 (0)184 608266 www.logisticon.com/nl/verhuur www.logisticon.com/nl/verhuur

02-12-15 02-12-15 09:5609:56 15-01-18 16:46 15-01-18 16:46 16-01-18 08:53

Toonaangevend internationaal adviesbureau is op zoek naar hoogopgeleide professionals. Petrochem Nr. 1 - 2018

Ben jij een gedreven adviseur met passie voor Maintenance en Asset Management?

Ga naar www.mainnovation.com of bel met Corine Vervelde op +31 (0)78 614 67 24

Wervingsadvertentie 1 PET01 A Cover.indd 1 56 Pet01 omslag los.indd'17-'18.indd

16-11-17 08:53 16:16 16-01-18