PET01-2017

Nr. 1 - 2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

Thomas Rau: ‘Afval is materiaal zonder identiteit’ • Finalisten Enlightenmentz of the Year 2017 • Hoe koolstof koolstof kan besparen • Thema: Systeemveiligheid

[Sch

rijf

u nu

in]

WATERDRAGERS Water heeft op zichzelf een lage waarde, maar als drager van energie en grondstoffen is het onmisbaar voor de industrie. Tijd voor een herwaardering. Want een integrale blik op energie, water en grondstoffen biedt vaak onverwachte kansen en economische en ecologische winst. Of het nu om stoomsystemen, koel-, proces- of afvalwater gaat: de invloed van de keten wordt steeds groter. Zowel aan het begin als aan het einde van de waterketen ontstaan interessante technische innovaties, maar ook innovatieve samenwerkingsverbanden.

Tijdens Watervisie 2017 presenteert de waterketen zich als waterdrager: bescheiden als single utility, maar met een grote impact op de utilitiesvoorziening in zijn geheel.

Programma 12.00 uur

Ontvangst met lunch

13.00 uur Start congres met o.a.

• Keynote Paul McNicholas (Worldwide Head Water Treatment, Air Liquide) • Pitches Water Innovator of the Year kandidaten 14.45 uur

Pauze

15.15 uur Vervolg programma met o.a.

• Interviews met diverse onderzoekers en ondernemers rondom het thema ‘ Waterdragers’ • Bekendmaking Water Innovator of the Year 2017 17.00 uur

Slotlezing

17.30 uur

Netwerkborrel

Initiatiefnemers:

Partners:

www.watervisie.com

IN DEZE EDITIE

10 ‘AFVAL IS MATERIAAL ZONDER IDENTITEIT’

42 THEMA: SYSTEEMVEILIGHEID

Met zijn partner Sabine Oberhuber publiceerde architect Thomas Rau vorige maand het boek Material Matters. Geef materialen een identiteit en ontwerpers, producenten en bijvoorbeeld architecten gaan er alleen daardoor al verstandiger mee om. Dan worden beperkt beschikbare grondstoffen niet zomaar ‘gecremeerd’, is er minder ruimte voor misleidende businessmodellen en kunnen we hopelijk een ecologische crisis voorkomen.

Serieuze cyberattacks op bedrijven in de Rotterdamse haven lijken vooralsnog beperkt. Maar de dreiging van een criminele actie met grote economische gevolgen groeit. Het Rotterdamse havenbedrijf spant zich in om het bewustzijn op het gebied van cybersecurity bij bedrijven te vergroten.

In deze Petrochem de nieuwe rubriek ‘De Stelling’. Wat vinden onze experts? Zijn zij het eens of oneens met de stelling: ‘Een fabriek opereert veiliger zonder operators aan de knoppen.’

22 FINALISTEN ENLIGHTENMENTZ OF THE YEAR 2017 De finalisten van de Enlightenmentz of the Year 2017 zijn bekend.

In totaal strijden tien duurzame innovaties mee om de titel in verschillende categorieën. Op 20 januari presenteerden zij zichzelf tijdens het Duurzaam Geproduceerd congres. De verkiezing is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven en kent drie categorieën: process, project en social.

32 HOE KOOLSTOF KOOLSTOF KAN BESPAREN Carbon productivity is een term die het chemiebedrijf Covestro, voorheen onderdeel van Bayer, introduceerde, geïnspireerd door een rapport van McKinsey. In het kort: door koolwaterstoffen effectief in te zetten, kunnen juist heel veel brandstoffen en grondstoffen worden bespaard. Denk bijvoorbeeld aan kunststoffen die auto’s lichter maken en materialen die huizen isoleren. CSO van Covestro, Richard Northcote legde het concept tijdens Duurzaam Geproduceerd 2017 verder uit.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Aanleg COBRAcable tussen Nederland en Denemarken gestart • Essent levert groen gas aan NS en Prorail • Vopak neemt LNG-activiteiten Exmar over 6 Projecten 16 Innovatie 36 Onbevangen • Chris Aldewereld 41 Column • Wim Soetaert 54

PETROCHEM 1 - 2017 3

PET01 B inhoud.indd 3

10-01-17 16:48

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 1 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Covestro ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204Losse verkoopprijs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD

www.hi-force.com

MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET01 C commentaar.indd 4

10-01-17 16:49

COMMENTAAR

‘De grondstoffen zijn gewoon niet oneindig, terwijl onze huidige economische modellen daar geen rekening mee houden.’

Eigenaarschap Steeds meer wordt bezit losgekoppeld van gebruik. Kijk naar de opkomst van deelauto’s, Greenwheels, Car2Go en allerhande opties om je voort te bewegen, zonder dat je een auto hoeft te bezitten. Het gaat om mobiliteit, of in andere gevallen om gebruik en verblijf zonder dat je daar iets voor moet bezitten.

Op zich een mooie trend, waarmee overcapaciteit kan worden teruggedrongen. Maar wie neemt dan de verantwoordelijkheid, die voorheen bij eigenaarschap hoorde? Want laten we eerlijk zijn, mensen die een huis of een auto bezitten gaan er doorgaans netter mee om dan diegenen die woonruimte huren of een vehikel leasen. Ik denk terug aan het interview dat ik in 2012 had met Jan Henk Kort, sitemanager van pvc-fabrikant Shin-Etsu in Rotterdam. Indertijd kreeg hij de aanvraag voor een nieuw transportbusje, omdat de oude volledig was versleten. Iedereen kon het busje gebruiken, zonder dat duidelijk was wie verantwoordelijk was voor het vehikel. Kort: ‘Het werd volledig uitgewoond, totdat het uiteindelijk niet meer van zijn plaats kwam. Toen we de aanvraag voor een nieuw busje binnenkregen, hebben we duidelijk gesteld dat dat niet hetzelfde lot mocht krijgen als zijn voorganger.’ Het management van Shin-Etsu stelde dat het nieuwe busje moest worden gebruikt door het personeel als ware het hun eigen busje. Zo niet, dan zou er in de toekomst geen nieuw busje komen. Het hielp.

Kort: ‘Alleen omdat iedereen zich een beetje eigenaar voelt.’

Medeverantwoordelijk Dit voorbeeld raakt aan de ideeën van architect Thomas Rau en zijn partner, bedrijfseconoom Sabine Oberhuber, zie het hoofdinterview in deze Petrochem. De verschuiving van eigendom naar gebruik vraagt volgens hen om een ander moreel besef. Anders werkt het alleen maar averechts, zo blijkt. De problemen die bijvoorbeeld Airbnb in een stad als Amsterdam veroorzaakt, is daar een sprekend voorbeeld van. En dat moet vroegtijdig worden ingezien. Niet achteraf moeten negatieve invloeden worden gecorrigeerd, de verantwoordelijkheid begint al bij de ontwerper en de ontwikkelaar van concepten. In het Turntoo-model van Rau en Oberhuber had niet Amsterdam achteraf met Airbnb afspraken moeten maken, maar hadden de ontwikkelaars al zelf de verantwoordelijkheid genomen door bijvoorbeeld duidelijke regels op te stellen en die ook te handhaven. Sabine Oberhuber: ‘Als je iets maakt, blijf je er mee

verbonden. Je maakt in voorwaartse richting afspraken over de producten en diensten.’

Alle producenten, dus ook de chemische industrie moeten volgens het Turntoo-model verbonden blijven met datgene wat ze maken. Met name op het niveau van materialen. Geef materialen een identiteit en ontwerpers, producenten en bijvoorbeeld architecten gaan er alleen daardoor al verstandiger mee om. Dan worden beperkt beschikbare grondstoffen bijvoorbeeld niet zomaar ‘gecremeerd’ om er energie mee op te wekken. Er is volgens de echtelieden minder ruimte voor misleidende businessmodellen en hopelijk kunnen we een ecologische crisis voorkomen. Met andere woorden: chemische bedrijven, architecten en alle andere producenten moeten medeverantwoordelijk blijven voor hun producten, al hebben ze die in bruikleen gegeven.

Nieuwe identiteit Om het toch maar letterlijk te nemen in het geval van Shin-Etsu: niet alleen de gebruikers van het busje moeten verantwoordelijkheid nemen, ook de leverancier van het busje. Die geeft het busje in bruikleen en zodra die aan vervanging toe is, neemt die het terug. Vervolgens kijkt hij of er een tweede leven mee mogelijk is. Zo niet, dan komen de toeleveranciers van onderdelen om de hoek kijken. Als verantwoordelijken kijken zij of onderdelen kunnen worden hergebruikt. Zo niet, dan komen we in de buurt van materialen waar deze onderdelen zijn gemaakt. Aangezien veel onderdelen tegenwoordig van hoogwaardige kunststoffen zijn gemaakt, komt de chemische industrie ook in zicht. De chemische producent heeft dan de verantwoordelijkheid om de materialen te recyclen en een nieuwe functie te geven. Of zoals Oberhuber en Rau het stellen: De materialen moeten een nieuwe identiteit krijgen.

Een interessante gedachte, die hier en daar al navolging krijgt.

Het is in ieder geval een model dat afrekent met Rupsje Nooitgenoeg. De grondstoffen zijn gewoon niet oneindig, terwijl onze huidige economische modellen daar geen rekening mee houden. Gaan we op dezelfde voet door, dan is dat vragen om moeilijkheden. Dus verstandig eigenaarschap gewenst!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen PETROCHEM 1 - 2017 5

PET01 C commentaar.indd 5

10-01-17 16:49

FEITEN & CIJFERS

Op het Chemelot-terrein in Geleen is in de ochtend van 28 december brand uitgebroken. De brandweer was snel ter plaatse en wist de brand onder controle te krijgen. De brand woedde bij Olefins 3 van Sabic. Het betrof een naar buiten slaande brand uit een fornuis, meldt Chemelot op haar website. Bij deze brand zijn twee medewerkers zwaargewond geraakt.

De oorzaak van de brand is nog niet bekend.

AkzoNobel en Atul investeren samen in de productie van monochloorazijnzuur (MCA) in een nieuwe, nog te bouwen fabriek in Gujarat op de site van Atul in India. Beide partijen nemen een belang van vijftig procent in de fabriek. Atul is een wereldwijde leverancier van de herbicide 2,4-D (dat MCA als belangrijke grondstof heeft).

Door de samenwerking zal chloor en waterstof van Atul worden gebruikt om MCA te produceren, waarbij gebruik wordt gemaakt van enerzijds de bestaande infrastructuur bij Atul en anderzijds de milieuvriendelijke zuurstoftechnologie van AkzoNobel.

Bij aanvang heeft de installatie een capaciteit van 32 kiloton, die in de toekomst kan worden uitgebreid tot 60 kiloton. De fabriek zal voldoende MCA produceren om aan de behoeften van Atul te voldoen, AkzoNobel zal het overige deel via de markt verhandelen, vooral in India.

PETROCHEM 1 - 2017 6

PET01 D feiten en cijfers.indd 6

FOTO: BP

Er is donderdag 5 januari groot alarm geslagen bij chemisch bedrijf Sonneborn Refined Products in Amsterdam-Amstelland. Bij het lossen van een tankwagen is volgens de Amsterdamse brandweer een kleine hoeveelheid zwaveltrioxide vrijgekomen.

Het ‘effectgebied’ is volgens de brandweer beperkt gebleven tot eigen terrein. Er is geen gevaar voor omliggende terreinen of gebouwen.

Eerder werd wel geadviseerd om ramen en deuren gesloten te houden.

De A5 is vanwege het incident deels afgesloten geweest. Ook werden treinen en metro’s omgeleid. Er wordt nog onderzocht hoe het incident heeft kunnen gebeuren.

DOORGRONDEN VAN MISLUKTE KATALYSATOREN VOOR OMZETTING BIOMASSA De TU Eindhoven gaat onderzoeken waarom veel beoogde katalysatoren in de industrie niet werken. Onderzoeker Evgeny Pidko denkt dat in die kennislacune de sleutel ligt om gericht duurzame katalysatoren te kunnen ontwerpen, onder meer voor de omzetting van biomassa. Katalysatoren zijn materialen die chemische reacties helpen, zonder er zelf aan deel te nemen. Ze laten de reacties sneller of bij lagere temperaturen verlopen of zorgen voor minder afval. Vaak wordt niet een enkele stof als katalysator gebruikt, maar stelsels van samenwerkende katalysatoren, zogenaamde katalytische systemen.

De traditionele totstandkoming van een katalysator begint met de ontdekking van een stof die katalytisch actief is. Daarna zoeken wetenschappers op fundamenteel niveau uit hoe de katalysator werkt. Deze aanpak heeft als nadelen dat niet duidelijk wordt waarom veel beoogde katalysatoren niet werken en dat veel potentiële katalysatoren over het hoofd worden gezien. Ook verliezen katalysatoren na verloop van tijd soms hun werking, vaak om onbekende redenen.

Pidko wil met zijn project genaamd DeLiCat (Death and Life of Catalysts) nu vooral fundamenteel gaan doorgronden waarom sommige katalysatoren niet ‘leven’ en andere wel. Hij gaat de nieuwste inzichten in chemische theorieën gebruiken voor computersimulaties, om de complexe reactieprocessen te ontrafelen die bepalend zijn voor ‘leven of dood’ van katalysatoren. Met die kennis wil hij multifunctionele katalytische systemen ontwerpen, zonder dure zeldzame metalen. Ze moeten bovendien blijvend werken en weinig afval genereren. Vervolgens gaat Pidko experimenten doen om te zien of de ontworpen systemen ook werken zoals voorspeld.

Duurzame omzetting van biomassa in nuttige basischemicaliën is een van de twee toepassingsgebieden waar Pidko en zijn mede-onderzoekers in het project vooral naar kijken. Daarnaast kijken ze naar alcoholen als opslagmedium voor waterstof. Katalysatoren moeten ervoor zorgen dat waterstof er snel in kan worden opgeslagen en ook weer snel aan onttrokken. Eerder werk waar Pidko bij betrokken was, leidde al tot een snelle methode voor waterstofopslag in mierenzuur. Methanol zou echter nog beter zijn, want daarin kan in principe drie keer zoveel waterstof worden opgeslagen, wat het heel interessant maakt voor waterstofopslag in bijvoorbeeld auto’s met een brandstofcel. ‘Als we een methanolbatterij kunnen maken, zou dat echt een doorbraak zijn’, aldus Pidko.

Het Rotterdamse opslagbedrijf Vopak heeft de drijvende LNG-activiteiten van Exmar overgenomen. In september maakten de partijen al bekend dat er verkennende gesprekken gaande waren. Nu is afgesproken dat Vopak de zogeheten floating storage and regasification (FSRU) geleidelijk overneemt, net als de bijbehorende organisatie.

Vopak richt zich steeds meer op de LNG-markt. Het bedrijf is ook al mede-eigenaar van de LNG-overslagplaatsen Gate Terminal in Rotterdam en de TLA Terminal in Mexico.

Financiële details over de overname van Exmar zijn niet bekendgemaakt.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

10-01-17 16:49

KABINET SCHETST ROUTE NAAR CO2-ARME ENERGIEVOORZIENING In 2050 wordt nauwelijks nog CO2 uitgestoten in Nederland. Dat is het beeld dat het kabinet begin december schetst in zijn Energieagenda. In 2013 is met 47 partijen het Energieakkoord gesloten. Die afspraken lopen tot 2023, in de Energieagenda wordt het einddoel dat in 2050 moet worden bereikt en de route daar naartoe beschreven. In de energietransitie stuurt het kabinet op het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Daarbij is het belangrijk dat de investeringen die de komende jaren in Nederland worden gedaan, passen bij een CO2-arme energievoorziening.

Het kabinet zet in op het terugbrengen van de energievraag door middel van energiebesparing en het terugdringen van het gebruik van aardgas door het stimuleren van duurzaam opgewekte elektriciteit en duurzame warmte. Een breed pakket aan maatregelen wordt ingezet om dit te bereiken. Zo wordt gekeken hoe verwarming van woningen, gebouwen en tuinbouwkassen kunnen worden verduurzaamd. Nu nog wordt dertig procent van de gebruikte energie in Nederland hiervoor gebruikt.

Het aantal volledig elektrische auto's en auto's op waterstof zal verder toenemen en het is de ambitie om vanaf 2035 alleen duurzame auto’s in Nederland te verkopen. De spoorsector zal volledig overschakelen op groene stroom. Vanaf 2025 maken nieuwe OV-bussen gebruik van hernieuwbare energie of biobrandstof. Het wegtransport zal moeten overschakelen van fossiele naar biobrandstoffen en zuinigere motoren. Ook de luchtvaart zal moeten overgaan op CO2-arme brandstoffen en zal efficiënter moeten vliegen.

Daarnaast blijft de overheid de energiebesparing door de industrie krachtig stimuleren.

Productieprocessen moeten veranderen zodat er minder CO2 wordt uitgestoten. De CO2 die toch nog wordt geproduceerd, kan worden opgeslagen in lege aardgasvelden in de Noordzee.

De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) is positief over de Energieagenda die het kabinet begin december heeft gepresenteerd, maar vindt de agenda nog niet af. VNCI-directeur Colette Alma: ‘Zoals de minister stelt, kent de chemische industrie een grote opgave en een lange afschrijvingstermijn van investeringen. Het is daarom verstandig dat het kabinet aangeeft dat het de aanbeveling verdient om voor onder andere de chemische industrie aanvullend beleid vast te stellen en bij de invulling van dit aanvullend beleid keuzes te maken, gericht op een kosteneffectieve invulling van de transitie richting 2050. Beleidssturing op CO2 is cruciaal. De chemische industrie zal

NS en ProRail nemen in 2020 tien procent van de totale huidige groengasproductie in Nederland van Essent af voor het verwarmen van stations en wissels. Het contract start op 1 januari 2017 en heeft een looptijd van zes jaar. In totaal levert Essent per jaar 13,7 miljoen kubieke meter gas. In 2017 nemen NS en ProRail 25 procent van hun gas als groen gas af. In 2020 zal al het gas dat zij afnemen volledig groen zijn. Uiteindelijk gebruiken NS en ProRail hiermee circa tien procent van de totale (huidige) groengasproductie in Nederland.

NS en ProRail daagden bij de aanbesteding de energiemarkt uit om nieuwe duurzame energiebronnen te bouwen voor levering van gas. Een belangrijk onderdeel van het contract is dat er additionele groengasproductie-installaties worden gebouwd.

Vanaf 2020 mag er alleen groen gas worden geleverd dat wordt geproduceerd in installaties die in 2017 nog niet in bedrijf waren.

FOTO: AKZONOBEL

ook in 2050 nog energie-intensief zijn. We willen dan alleen niet meer CO2-intensief zijn.

Terecht stelt de minister dat de industrie tijdens deze transitie zijn verdienvermogen en concurrentiepositie moet behouden. Dit vraagt om een overheid die mede investeert.

Hoe deze rol wordt ingevuld, lezen we helaas nog niet terug in de Energieagenda.’

Alma: ‘Naast het ontwikkelen van nieuwe technologie betreffen de voorgestelde maatregelen vooral verplichtingen en lasten. Dit zal niet bijdragen aan een beter investeringsklimaat. Ook missen we in het pakket nog de benodigde stimuleringsmaatregelen voor bedrijven. Helaas ontbreken ook voorstellen voor andere vormen van broeikasgasreductie, zoals het benutten van biomassa of afval als grondstof voor materialen ter vervanging van fossiele grondstoffen. Deze vormen van reductie zijn essentieel om de verduurzamingsmogelijkheden van de chemische industrie ten volle te benutten.’

TNO, VITO en ECN hebben een overeenkomst ondertekend om samen te werken in Shared Research Center Biorizon. Dit onderzoekscentrum werkt samen met de industrie aan de technologische ontwikkeling voor de productie van aromaten uit biomassa.

Aromaten zijn één van de belangrijkste bouwstenen voor de chemische industrie. Door fossiele grondstoffen te vervangen door biomassa levert Biorizon een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van een duurzame economie.

ECN brengt haar thermochemische onderzoek voor de productie van bio-aromaten onder in Biorizon. Door de toetreding van ECN bestrijkt Shared Research Center Biorizon nu het gehele benodigde onderzoeksgebied voor de ontwikkeling van bio-aromaten. De partners verwachten dat dit de aantrekkingskracht op de industrie verder verhoogt.

TNO richt zich op aromaten uit suikers, bijvoorbeeld uit gft-afval. VITO doet onderzoek naar bio-aromaten uit lignine, de stof die hout zijn stevigheid geeft.

PETROCHEM 1 - 2017 7

PET01 D feiten en cijfers.indd 7

10-01-17 16:49

www.moxa.com

IndustriĂŤle netwerken zijn een specialisme; wij zijn die specialisten.

De Moxa industriĂŤle netwerkoplossingen zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productie omgeving centraal staat. Een applicatie specifiek netwerkontwerp en configuratie zijn hiervoor van het allergrootste belang. Wij weten hoe en zijn ervan overtuigd dat uw kennis van procesautomatisering en ons netwerkspecialisme tot niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_industrnetw.indd 1 PET01 Advertenties.indd 8

28-12-16 14:34 10-01-17 16:44

FOTO: TENNET

FEITEN & CIJFERS

AANLEG COBRACABLE TUSSEN NEDERLAND EN DENEMARKEN VAN START TenneT heeft samen met haar Deense partner Energinet.dk de eerste heipaal geplaatst voor de bouw van het Nederlandse converter-station voor de COBRAcable, een onderzeese elektriciteitskabel tussen Nederland en Denemarken. De kabelverbinding met een capaciteit van circa 700 megawatt wordt ongeveer 325 kilometer lang en loopt vanaf Eemshaven (Nederland) via het Duitse deel van de Noordzee naar Endrup (Denemarken). De verbinding wordt uitgevoerd als een hoogspanningsgelijkstroomkabel omdat er dan weinig verliezen optreden bij het elektriciteitstransport. Twee converter-stations op land, een in Nederland en een in Denemarken, zijn nodig om de kabel aan te sluiten op de bestaande netten. Minister Kamp van Economische Zaken: ‘De zeekabel verhoogt de leveringszekerheid en biedt de benodigde extra capaciteit om duurzaam opgewekte energie uit wind tussen Denemarken en Nederland te transporteren.’

CO2 ALS GRONDSTOF VOOR MATRASSEN GEBRUIKT Innovatie in de kunststofsector: de eerste leveringen van een gloednieuw, op CO2-gebaseerd product zijn bij polymeerproducent Covestro van start gegaan. In de nieuwe fabriek in Dormagen (nabij Keulen) is het broeikasgas CO2 ingezet als grondstof voor een belangrijke component in de productie van zachtschuimen voor matrassen en meubels. Daarbij vervangt de CO2 een gedeelte van een normaal op aardolie gebaseerde grondstof. Covestro streeft ernaar om nog meer koolstofdioxide in zijn producten te verwerken. Het polyol dat in Dormagen wordt gemaakt bevat ongeveer twintig procent CO2. Bij andere projecten in het lab slaagde het bedrijf er al in het CO2-gehalte te verhogen tot meer dan veertig procent. Covestro wil koolstofdioxide ook inzetten in andere producten dan flexibele schuimen. Mogelijke producten die al op laboratoriumschaal zijn getest, zijn onder andere componenten voor hardschuimen en elastomeren. Het bedrijf is ook bereid om de technologie onder licentie vrij te geven.

BRENT RUWE OLIEKOERS

De toenemende digitalisering zal in de chemie, kunststoffen en life sciences in Vlaanderen vooral een impact hebben op de job-inhoud. Daardoor zullen werknemers en leidinggevenden meer en andere competenties nodig hebben. Het opleidingsaanbod afstemmen op deze banen van de toekomst vormt dan ook een grote uitdaging voor het onderwijs en het HR-beleid in de ondernemingen. Dat is samengevat de conclusie van ‘The future of jobs in chemistry and life sciences’, een sectorspecifieke studie van de Antwerp Management School.

Welke impact zullen digitalisering, automatisering en robotisering hebben op de banen in de chemie, kunststoffen en life sciences? Twee onderzoekers van de Antwerp Management School hebben hierover 50 experts uit 25 sectorbedrijven bevraagd.

De onderzoekers stellen vast dat technische basiskennis cruciaal blijft, maar dat het belang van sociale vaardigheden toeneemt. Er is dus behoefte aan experts die van alle markten thuis zijn en detailkennis combineren met een bredere kijk. Digitale vaardigheden zijn bovendien een must voor elke medewerker, waarbij digital natives hun meer ervaren collega’s kunnen helpen om de omschakeling te maken. Het rapport doet ook enkele concrete aanbevelingen voor het onderwijs. Dat moet meer praktijkgericht zijn, ook op universitair niveau, en meer aandacht hebben voor soft skills in zowel de onderwijsmethode als de beoordeling.

56

PERSONALIA

54

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

52

50

48

46

44

22 23 24 25 28 29 30 1

November

2

5

6

December

7

8

9

12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 27 28 29 30 3

Het College van Bestuur van Bilfinger heeft Niels van Rhenen (52) per 1 december 2016 benoemd als chief executive officer (CEO) van Tebodin.

In deze nieuwe positie zal hij leiding geven aan de gehele Tebodin-organisatie met bijzondere aandacht voor de ‘owners engineer‘ kant waar Tebodin’s roots al liggen. Van Rhenen volgt Juergen Peter von Hollen op, die eind september vorig jaar de Bilfinger organisatie heeft verlaten.

Januari 2017

PETROCHEM 1 - 2017 9

PET01 D feiten en cijfers.indd 9

10-01-17 16:50

INTERVIEW

‘Afval is materiaal zonder identiteit’

PETROCHEM 1 - 2017 10

PET01 O interview.indd 10

10-01-17 16:58

Met zijn partner Sabine Oberhuber publiceerde architect Thomas Rau vorige maand het boek Material Matters. Geef materialen een identiteit en ontwerpers, producenten en bijvoorbeeld architecten gaan er alleen daardoor al verstandiger mee om. Dan worden beperkt beschikbare grondstoffen niet zomaar ‘gecremeerd’, is er minder ruimte voor misleidende businessmodellen en kunnen we hopelijk een ecologische crisis voorkomen. 20 januari was Rau keynote speaker tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2017.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Toen architect Thomas Rau en bedrijfseconoom Sabine Oberhuber in 2010 hun Turntoo-concept lanceerden, zijn zij nog menigmaal wat schaapachtig aangekeken. Het idee dat we als consumenten producten niet bezitten, maar in bruikleen hebben, stond nog ver van de meeste mensen af. Te abstract. En als mensen Turntoo dan wel begrepen, werden de ideeën al gauw als enigszins utopisch afgedaan.

In de afgelopen zes jaar is daar toch wel verandering in gekomen. Wie had immers een paar jaar geleden verwacht dat ‘s werelds grootste ‘hotelketen’ en ‘taxi-organisatie’ tegenwoordig beide geen eigenaar hebben? De opkomst van Airbnb en Uber verraden al een aandachtverschuiving. Van eigendom naar gebruik.

Hoewel Rau en Oberhuber blij zijn met de komst van dergelijke vernieuwende modellen, zien ze deze meteen ook gierend uit de bocht vliegen. Het probleem volgens Rau is dat bij concepten als Airbnb en Uber macht en verantwoordelijkheid worden ontkoppeld. ‘De problemen ontstaan doordat ze veel macht naar zich toetrekken, zonder dat iemand echt verantwoordelijkheid neemt. Dat is echt decadentie ten top!’

Airbnb en Uber leggen weliswaar veel ongebruikte capaciteit in het huidige economische systeem bloot, maar tegelijkertijd gaan ze een eigen leven leiden. Bij eigenaarschap horen ook verantwoordelijkheden. Maar wie neemt die nu op zich? Grote steden als Amsterdam moeten bijvoorbeeld fors aan de bak om de wildgroei van enorm toegenomen toerisme te beteugelen.

Slechts moeizaam bereiken de steden akkoorden met de initiatiefnemers van bijvoorbeeld Airbnb, om de negatieve gevolgen in de hand te houden.

PETROCHEM 1 - 2017 11

PET01 O interview.indd 11

10-01-17 16:58

INTERVIEW Voorwaartse richting De verschuiving van eigendom naar gebruik vraagt om een ander moreel besef. Anders werkt het averechts, zo blijkt. Dat moet vroegtijdig worden ingezien. Niet achteraf moeten negatieve invloeden worden gecorrigeerd, de verantwoordelijkheid begint al bij de ontwerper en de ontwikkelaar van concepten. In het Turntoo-model had niet Amsterdam achteraf met Airbnb afspraken hoeven maken, maar hadden de ontwikkelaars al zelf de verantwoordelijkheid genomen door bijvoorbeeld duidelijke regels op te stellen en die ook te handhaven. Sabine Oberhuber: ‘Als je iets maakt, blijf je er mee verbonden. Je maakt in voorwaartse richting afspraken over de producten en diensten.’

boek een limited edition, dit boek is nummer: 0571.’

Omdat de hele heersende economische zienswijze op de schop moet, hebben ze bewust voor een heldere en toegankelijke aanpak gekozen voor het boek. Oberhuber: ‘We kunnen niets afdwingen; een nieuwe mindset begint echt bij mensen zelf.’ Een diepwetenschappelijk boek voor een happy few werkt dan niet. Daar is het probleem ook te groot voor, of zoals de auteurs het in de inleiding van het boek verwoorden: ‘Een probleem dat steeds urgenter wordt, is de ecologische crisis; af en toe bereikt zij in de vorm van wervelstormen of overstromingen onze tv-schermen, maar raakt dan snel weer naar de achtergrond van onze drukke mediawereld.’

Ecologische crisis In hun onlangs verschenen boek Material Matters gebruiken Rau en Oberhuber in dat verband de Bijbelse term rentmeesterschap en ze benaderen de aarde als een gesloten systeem, waar we niet eindeloos uit kunnen putten. Ze nemen als voorbeeld ook zelf de verantwoordelijkheid voor hun product, het fysieke boek. Het gebruik van papier en inkt verantwoorden ze in het colofon: ‘Net als alle materiaal op aarde is dit

Lichtplan De ecologische crisis wordt volgens Rau en Oberhuber veroorzaakt doordat onze cultuur doordrenkt is van het eenzijdige en lineaire economisch denken. We moeten volgens hen zo snel mogelijk af van ‘take, make and waste’. Een systeem dat zich kenmerkt doordat producten worden ontworpen om uiteindelijk kapot te gaan. Als voorbeeld gebruiken ze de gloeilamp, en in het bijzonder het geheime Phoepus-kartel dat al in 1924 werd

Sabine Oberhuber: ‘Net als afval is veel CO2 materiaal zonder identiteit.’

opgericht door gloeilamp-fabrikanten.

Om een blijvende vraag naar gloeilampen te houden, spraken de fabrikanten af dat een lamp een levensduur mocht hebben van maximaal duizend uur. In de moderne consumptiemaatschappij is dat designed-to-fail nog zichtbaarder geworden. Met de opkomst van spelcomputers en bijvoorbeeld smartphones staat nieuw voor: nog net niet uit de mode.

Een belangrijke basis voor Turntoo werd gelegd toen Rau zelf over zijn eigen verlichting ging nadenken voor een broodnodige renovatie van het pand waarin zijn bedrijf RAU Architecten in 2010 in Amsterdam was gehuisvest. Geïnspireerd door de uitgangspunten van de circulaire ideeën van cradle-to-cradle, vroeg hij Philips om een lichtplan te ontwikkelen. Maar het bleef tegelijkertijd nog een beetje bij de architect malen. Toen de commercieel directeur van Philips Lighting bij hem op bezoek was, liet Rau weten dat hij niet geïnteresseerd was in de aanschaf van zijn lampen, maar dat hij behoefte had aan licht in zijn kantoor. Dat moest Philips regelen.

Een paar weken later presenteerde Philips met trots een lichtplan, waarin alle vereiste lampen voor de gewenste hoeveelheid licht waren opgetekend. Maar Rau had toen inmiddels nog meer noten op zijn zang. Hij wilde echt alleen maar licht afnemen van Philips en dus niet nog eens een aparte energierekening ontvangen. Die moest dan ook voor Philips zijn. Daarvoor moest de lampenfabrikant toch weer terug naar de tekentafel. Het resultaat was dat er niet alleen minder lampen nodig waren in het uiteindelijke lichtplan, ook de energiebehoefte daalde fors. Op die manier werd RAU Architecten de eerste gebruiker van licht als een service en het energieverbruik daalde met maar liefst 44 procent.

Inmiddels is deze werkwijze voor Philips Lighting een nieuw verdienmodel geworden. Het bedrijf promoot Light As A Service (LAAS) inmiddels wereldwijd met de merknaam Circular Lighting.

Zo heeft Philips samen met technisch dienstverlener Cofely volgens dit principe en met ondersteuning van Turntoo de verlichting van Lounge 2 van Schiphol ingericht. Philips blijft eigenaar van de armaturen en de installaties en is samen met Cofely verantwoordelijk voor de prestaties en levensduur van de verlich-

PETROCHEM 1 - 2017 12

PET01 O interview.indd 12

10-01-17 16:59

ting. Door deze aanpak wordt vijftig procent minder energie gebruikt. Bovendien gaan de armaturen 75 procent langer mee.

Brede uitrol Het is een mooi voorbeeld van wat er kan gebeuren als producenten en het liefst hele industriële ketens verantwoordelijk worden gemaakt voor hun producten, ook nadat die de fabriek verlaten. Rau: ‘Ons boek gaat niet over duurzaamheid, maar over een volledige verandering van mindset.’ Sowieso vindt Rau dat de begrippen ‘duurzaamheid’ en ‘circulair’ te beperkt zijn en bedrijven vaak onterecht een alibi verschaffen. Ze gaan er dan te gemakkelijk aan voorbij dat de zienswijze op het economische systeem volledig moet veranderen. Relatief kleine stappen zijn gewoonweg ontoereikend. Rau: ‘Een dokter zegt niet tegen een ketting­ rokende longkankerpatiënt dat hij tien sigaretten per dag mag roken in plaats van twintig. En dat het dan wel goed gaat komen. Want dat is niet zo. De patiënt moet rigoureus stoppen om nog een kans maken. Bedrijven moeten echt hun verantwoordelijkheid gaan nemen en ook ophouden met de onzin dat ze de klant centraal stellen. Want dat is niet zo. Totaal gelul. Ze proberen juist

Thomas Rau: ‘Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen en ophouden met de onzin dat ze de klant centraal stellen. Want dat is niet zo.

Totaal gelul.’ het gedrag van consumenten binnen hun eigen klantenprofiel te duwen.’

Sabine Oberhuber glimlacht als haar partner zich zo stevig uitdrukt. Met een wat mildere toon vult ze hem aan: ‘Er zijn ook zeker goede initiatieven op het gebied van recycling, refurbishing en er is een bloeiende tweedehandsmarkt.

Maar het is allemaal niet genoeg. Er is een ander economisch systeem nodig met nieuwe zienswijzen en andere verantwoordelijkheden.’

Ook op andere vlakken vullen de twee elkaar prima aan. Waar hij als architect vooral zijn focus heeft op de gebouwde omgeving, zorgt zij voor de brede uitrol van Turntoo. ‘Om te beginnen wordt architectuur als begrip natuurlijk ook in andere sectoren gebruikt dan in de bouw’, stelt ze. ‘Bijvoorbeeld systeemarchitectuur in de ICT. We merkten dat het principe van Turntoo voor alle producten kan gelden.’ Gebouwen, auto’s en smartphones zijn allemaal opgebouwd uit materialen die aan de functie die ze krijgen hun identiteit ontlenen.

Crematie van grondstoffen Volgens Rau en Oberhuber moeten we daarom ook anders naar afval kijken.

Volgens hen is afval ‘materiaal zonder identiteit’. Belangrijk is dus om dat materiaal weer een nieuwe functie te geven. In die zin borduurt Turntoo voort op de principes van cradle-to-cradle.

Recyclingbedrijven lijken op dat vlak dus veel goed werk te doen, maar ook hier een kritische noot van Rau en Oberhuber. ‘Het probleem is dat wanneer het voor een recyclingbedrijf te duur wordt om verschillende materialen uit afval in hun oorspronkelijke waarde terug te winnen, het bedrijf altijd zal kiezen voor de verbrandingsoven.’ Dat de Europese regelgeving dit aanmerkt als nuttige toepassing van afval, is de auteurs een doorn in het oog. ‘Men spreekt dan van ‘groene stroom’ die wordt opgewekt door middel van ‘thermische recycling’ – beide eufemismen voor een proces dat neerkomt op de crematie van grondstoffen die we nooit meer in hun oorspronkelijke (bruikbare) staat terugkrijgen. Terwijl we PETROCHEM 1 - 2017 13

PET01 O interview.indd 13

10-01-17 16:59

iTANKS | ROTTERDAM | 6 FEBRUARI 2017

[Sch

rijf

u nu

in]

CONTINU VERBETEREN MET OF ZONDER EIGENAARSCHAP Het verschil tussen middelmatig en uitzonderlijk is eigenaarschap

Programma

Veel industriële bedrijven zijn hun organisaties aan het verbeteren met programma’s als TPM, Lean, Six Sigma en Operational Excellence. De reacties zijn positief. Maar de ervaring leert dat om blijvend succesvol te zijn, de hele bezetting een zeker niveau van eigenaarschap moet nemen. Dan kunnen de processen en methodieken met aandacht, toewijding en doorzettingsvermogen worden toegepast.

15.00 uur 15.30 uur 17.30 uur 18.00 uur

En daar zit het dilemma. Dergelijke programma’s hebben sterk de smaak van ‘top-down’, ‘uitrollen’ en ‘opleggen’. Dat wekt over het algemeen weinig eigenaarschap op. Alleen, het niet invoeren van zo’n verbeterprogramma is ook geen optie, want het verbetertempo gaat niet vanzelf omhoog.

Sprekers: • Ronald Hoenen, Site Manager DSM Dyneema Heerlen • Hero de jager, Site Manager Aliancys Schoonebeek en

De Master of Industry ‘Continu verbeteren met of zonder eigenaarschap’ is voor leidinggevenden en programmamanagers uit de industrie die dat dilemma willen doorbreken.

Die verbeterprogramma’s willen uitvoeren én eigenaarschap willen ontwikkelen.

Initiatiefnemers:

Ontvangst Start bijeenkomst Netwerkborrel Einde

Drie ervaringsdeskundigen van Nederlandse productiebedrijven leggen uit hoe zij leiderschap hebben ingezet bij verandertrajecten.

Compiègne

• Marc Steigenga, Managing Director Vicoma Engineering AANMELDEN Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost €195 excl. BTW. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners van het iMaintain platform, experts van al onze platforms en genodigden. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven voor dit event.

Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met €100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt hier als kortingscode.

www.mastersofindustry.nl PET01 Advertenties.indd 14 1 Advertentie MoI 6 februari.indd

10-01-17 11:30 16:45 04-01-17

door een van onze oneindige bronnen, de zon, onbeperkt van energie kunnen worden voorzien! Een recyclingbedrijf opereert dus deels ten koste van grondstoffen en niet, zoals hun campagnes ons wijs willen maken, ten gunste daarvan.’

Limited resources Producten, gebouwen moeten volgens de auteurs worden gezien als een depot van materialen. Het leek ze ook goed om die materialen vast te leggen. Ze bedachten in 2011 het Materialen Paspoort, ‘een nauwkeurige inventarisatie van alle materialen [...] van een product of gebouw zijn geregistreerd’. Volgens hen kan daar alles mee veranderen. Door materialen een identiteitsbewijs te geven, stijgen ze direct in waarde. Het heeft volgens de auteurs een grote weerslag op het verantwoordelijkheidsgevoel. ‘In het Turntoo-model wordt de waarde van gebouwen dan ook niet meer afgeschreven, maar opgeschreven’, stellen ze in het boek. ‘Als we materialen niet alleen inventariseren maar hun financiële waarde door de tijd heen blijven monitoren, waarderen en vastleggen, maken we van een gebouw in feite een materialenbank: buildings as a material bank. De geborgen materiaalwaarde van een gebouw kan vijftien tot vijfentwintig procent van de investeringen bedragen. De rest (arbeid, energie) gaat verloren, maar die bestaat uit unlimited sources en zijn dus vervangbaar. Op de limited resources daarentegen moeten we heel zuinig zijn.’

Eigenaar Als basis voor het Turntoo-model geldt het model van een eeuwigdurende materiaalkringloop: een keten met gedeelde verantwoordelijkheden voor de producten en de materialen waar ze uit bestaan.

Aan het einde van deze keten gebruikt de consument een product als een dienst.

Na de gebruiksduur gaat het product daarom weer terug naar de producent.

Als het mogelijk is, kan die het product, na eventuele reparaties, aan een nieuwe gebruiker in bruikleen geven. De producent op zijn beurt kan op een dag tot de conclusie komen dat een product na terugkeer niet opnieuw in bruikleen is te geven, ook niet na een reparatie of upgrade. Dan kan hij besluiten om het product terug te geven aan de voorafgaande schakel in de keten. Het materiaal

verplaatst zich dan terug in de keten van de eindproducent naar de toeleverancier van componenten of halffabricaten. Die kan onderzoeken of hij andere afnemers heeft voor de componenten, of dat hij op zijn beurt de materialen teruggeeft aan de voorgaande schakel in de keten.

Op die manier verplaatst het materiaal zich steeds verder terug naar de mijn, het beginpunt van het Turntoo-model.

Vertroebelend Ergens tussen de mijn en de producent van halffabrikaten bevinden zich de chemische industrie en andere proces­ industrieën. De chemische industrie heeft volgens Oberhuber een belangrijke rol in het model. Juist omdat de industrie relatief voorin de materiaalketen staat, en omdat de verantwoordelijkheid voorwaarts moet worden genomen. ‘De chemie heeft bij uitstek een belangrijke rol, bijvoorbeeld als het gaat om de ontwikkeling van nieuwe moleculen en materialen. Daarbij is het altijd belangrijk wat we in de eindproducten doen. Is bijvoorbeeld iedere chemische verbinding die mogelijk is, ook wenselijk?’

Als de chemische industrie – net als ieder andere schakel – de volle verantwoordelijkheid neemt voor al haar materialen en producten, dan gaat ze vanzelf betere keuzes maken. Overigens zijn er al initiatieven in de Vlaamse en Nederlandse chemische industrie die nauw verbonden lijken met het Turntoo-concept. Take Back Chemicals (Tabachem) bijvoorbeeld.

Een idee dat in de Vlaamse chemische industrie is ontstaan en al tot verschillende projecten heeft geleid. In Nederland is voor een vijftal projecten twee jaar geleden een Green Deal getekend tussen overheid en bedrijfsleven. Bij Tabachem wordt de leverancier van chemicaliën niet meer betaald voor de hoeveelheid van het materiaal dat wordt geleverd, maar voor de functionaliteit ervan. Het vraagt om intensievere en langdurige samenwerking tussen toeleverancier en afnemer. Productiemethoden moeten worden ingericht op het behoud van de kwaliteit van materiaalstromen. Bedrijven kunnen alleen investeren als ze de zekerheid hebben dat de gesloten kringloop structureel en stabiel is. Tabachem vraagt niet alleen om technische innovaties, maar ook om een bedrijfscultuur die ketensamenwerking bevordert.

De discussies in de chemische industrie worden vooralsnog gedomineerd door andere zaken, bijvoorbeeld het beperken van de CO2-uitstoot. Discussies die vertroebelend kunnen werken, volgens Rau: ‘CO2 op zich is natuurlijk niet het probleem, dat is er altijd al geweest.

Het probleem is ontstaan door heel veel waardevolle materialen te verbranden om er energie van te maken. Energie is er juist genoeg. De zon levert er oneindig veel van.’ Misschien moeten we gewoon anders naar CO2 kijken, vult Oberhuber hem aan. ‘Net als afval is veel CO2 materiaal zonder identiteit.’ ■

PETROCHEM 1 - 2017 15

PET01 O interview.indd 15

10-01-17 16:59

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

De BASF-groep investeert wereldwijd vijfhonderd miljoen euro in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers. De Antwerpse fabriek is als eerste aan de beurt om de bestaande installatie aan te passen aan de nieuwe technologie.

Lees meer hierover in Petrochem 4, 2016

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een fabriek voor de productie van CPP en verdubbelt daarmee de capaciteit. Het CPP, copolymer polyol, wordt in Saoedi-Arabië verwerkt tot eindproduct. Daar bouwen Dow en Saudi Aramco een groot chemiecomplex. De vestiging in Terneuzen is uitgekozen omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De fabriek moet halverwege 2017 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kuraray Waar: Antwerpen Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Het Japanse Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Sabic Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: maart 2017

Sabic bouwt een proeffabriek op Brightlands Chemelot Campus voor de ontwikkeling van de volgende generatie polypropeen. Het bedrijf gaat gasfase-polymerisatie-technologie toepassen. Voor de bouw en installatie is gekozen voor Zeton, dat een skid-mounted systeem heeft ontworpen waarmee opstarttijden worden verkort. De fabriek wordt in Enschede gebouwd, getest en gedemonteert in circa vijftien modules die dan op transport gaan naar Geleen. De installatie wordt waarschijnlijk eind maart 2017 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw van de plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 192,7 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek die eind 2017 in gebruik wordt genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

PETROCHEM 1 - 2017 16

PET01 K projecten.indd 16

10-01-17 16:55

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Neste investeert zestig miljoen euro in een installatie voor de productie van biopropaan op haar Maasvlakte-site. De installatie moet eind 2016 in productie zijn. De totale verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar zijn.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

PETROCHEM 1 - 2017 17

PET01 K projecten.indd 17

10-01-17 16:55

New Maintenance Challenges in the Chemical Industry

SAVE THE DATE 2 februari 2017

Hoe blijft u competitief met uw industriële assets?

De chemische industrie is aan het vergrijzen.

Onderzoek toont aan dat bijna de helft van onze industriële installaties tussen nu en 2025 vervangen moet worden. Sluiting dreigt en levensduurverlenging en modernering zijn noodzakelijk om de industriële productie in de Benelux te behouden. En dat met toenemende concurrentie van jonge fabrieken uit lage loonlanden. Ziehier de nieuwe uitdaging voor de hedendaagse onderhoudsmanager.

Deelnemers krijgen een ondertekend exemplaar

In dit unieke seminar geven toonaangevende chemiebedrijven inzicht in de wijze waarop zij met deze uitdaging omgaan. Zo laat BASF zien hoe zij met Asset Based Costing grip hebben gekregen op de onderhoudsprestatie en deelt Eval haar ervaringen met benchmarking en integraal verbeteren. Tenslotte legt Sitech uit hoe zij met KPI Performance Management haar dienstverlening continu verbetert voor fabrieken van o.a. DSM, Borealis, OCI en Lanxess.

Programma 13:00 uur

Ontvangst

13:30 uur

Opening dagvoorzitter Guy Delahay, managing partner Mainnovation

13:45 uur

VDMXL, competing with aging assets Mark Haarman, managing partner Mainnovation

14:20 uur

Grip op de onderhoudsprestatie met Asset Based Costing Marc de Kerf, Maintenance Manager BASF

14:55 uur

Pauze

15:25 uur

KPI Performance Management in de praktijk Richard Schouten, directeur Maintenance & Turnarounds Sitech

16:00 uur

De kracht van een integraal VDMXL verbeteraanpak Peter Brughmans, senior Maintenance Engineer Eval (Kuraray)

16:35 uur

Afsluiting dagvoorzitter

17:00 uur

Borrel

Bent u geïnteresseerd om dit gratis event bij te wonen. Bezoek dan de website www.mainnovation.com

programma5 SAVE THE DAY febr'17.indd 1

PET01 Advertenties.indd 18

12-12-16 14:45

10-01-17 16:45

PROJECTEN

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

ITC Rubis Terminal bouwt in Antwerpen veertien nieuwe opslagtanks op de site op de Linkeroever. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2016

Noord Natie Terminals bouwt naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste tanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond. Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

PETROCHEM 1 - 2017 19

PET01 K projecten.indd 19

10-01-17 16:55

29-30/03/2017 Antwerp Expo

Register for your free visit

using your personal code: 2000

on www.maintenance-expo.be Main Media Partner:

Media Partners:

Knowledge Partner:

Gelijktijdig met / en mĂŞme temps que Organised by EASYFAIRS

Maintenance-2017-advertenties.indd 2

PET01 Advertenties.indd 20

6/01/17 15:31

10-01-17 16:45

PROJECTEN

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen, waar het in oktober de containerterminal van Independent Maritime Terminal overnam. Op de concessiegronden zal in een eerste fase 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal die in 2013 al is uitgebreid en momenteel een capaciteit heeft van 860.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy, een Amerikaans bedrijf dat actief is in de opslag en distributie van petroleum, raffinageproducten, aardgasvloeistoffen en petrochemische producten, wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het project Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Ecluse is een samenwerkingsverband tussen Indaver, Sleco, Infrax, Fineg en Maatschappij Linkerscheldeoever. Infrax legt het stoomnetwerk aan, de energie wordt geproduceerd in de waste-to-energy-installaties van afvalverwerker Indaver en haar joint venture Sleco. Zes verbrandingsinstallaties produceren stoom voor een maximaal vermogen van ongeveer 250 megawatt. Afnemers met een ‘letter of intent’ om gedurende een langere periode warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk is zo ontworpen dat het op termijn kan groeien.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien.

De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren en is qua technologie nagenoeg een kopie van de eerste demiwaterfabriek van Evides op het terrein van Huntsman in Rotterdam. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PETROCHEM 1 - 2017 21

PET01 K projecten.indd 21

10-01-17 16:55

ENLIGHTENMENTZ

Finalisten Enlightenmentz of the Year 2017 De finalisten van de Enlightenmentz of the Year 2017 zijn bekend. In totaal strijden tien duurzame innovaties mee om de titel in verschillende categorieën. Op 20 januari presenteerden zij zichzelf tijdens het Duurzaam Geproduceerd congres. De verkiezing is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven en kent drie categorieën: process, project en social.

Een Process Enlightenment is een innovatieve technologie die hele productieprocessen en zelfs hele ketens kan verduurzamen, met een grote positieve impact op de mens en het milieu.

Een Project Enlightenment is een industriële investering met duidelijke verduurzamende doelstellingen. Door te investeren in een nieuwe installatie wordt bijvoorbeeld structureel veel water of energie bespaard of komt een grote CO2-reductie tot stand. Het project kan ook de footprint verlagen door gebruik van duurzamere grondstoffen.

Een Social Enlightenment laat mensen en bedrijven door middel van een innovatie, idee of concept op een andere manier naar de wereld kijken en inspireert om te verduurzamen.

Process Enlightenment: Eiwit uit afvalwater Met het power-to-protein-concept kunnen uit grondstoffen die in ons afvalwater aanwezig zijn op een efficiënte wijze eiwitten worden gemaakt. Daarvoor worden speciale bacteriën ingezet die via biosynthese uit waterstof, zuurstof, kooldioxide en ammonium hoogwaardige eiwitten maken. Deze eiwitten kunnen in de toekomst worden gebruikt voor diervoeding en op termijn wellicht ook voor menselijke consumptie.

Het onderzoek is een nauwe samenwerking tussen KWR, Avecom, Waterkracht, Waternet, AEB Amsterdam en Barentz.

Waterkracht is een samenwerkingsverband van vier waterschappen, waaronder WS Vechtstromen.

het concept. ‘We hebben dat nu opgeschaald naar een reactor van zo’n vierhonderd liter en daar gaan we binnenkort onderzoek mee doen. Hiermee kunnen we een kilo eiwit per dag produceren.’ De reactor is speciaal voor dit project gebouwd.

Oesterholt: ‘Waterstof is een explosief goedje. Daarom hebben wij samen met een aantal experts een reactor ontworpen en gebouwd die inherent veilig is. Er vindt nergens ophoping van waterstof plaats die zou kunnen leiden tot een explosie. We hebben ook octrooi aangevraagd op het ontwerp..’

Wat is het power-to-protein-concept?

Met behulp van bacteriën worden uit grondstoffen uit afvalwater hoogwaardige eiwitten gemaakt. De bacteriën maken een zogeheten single cell protein (SCP). Met waterstof als energiebron zijn de bacteriën in staat om uit zuurstof, kooldioxide en ammonium eiwitten te maken. Het celgewicht van deze bacteriën bestaat voor zeventig procent uit eiwit. Frank Oesterholt van KWR: ‘Het belangrijkste is dat je de stikstofcyclus kortsluit. In fabrieken maken we met het Haber-Boschproces ammonium van stikstofgas en waterstofgas, dat we uiteindelijk als kunstmest gebruiken. Een deel van dat ammonium komt in de rioolwaterzuivering terecht. Daar wordt het vernietigd via nitrificatie en via denitrificatie teruggebracht naar stikstofgas. Beide processen, het Haber-Bosch-proces aan de voorkant en nitrificatie/denitrificatie op rwzi’s, vragen ongeveer evenveel energie. Door ammonium uit de afvalwaterketen terug te winnen en in te bouwen in de eiwitten via bacteriën, sluiten we dus niet alleen de kringloop, maar besparen ook veel energie.’

In de labopstelling van vijf liter bij Avecom in Gent werkt PETROCHEM 1 - 2017 22

PET01 Q enlightenmentz.indd 22

10-01-17 17:08

Voordat het ammonium uit rioolwater in de reactor komt, moet het er nog wel uit worden gehaald. ‘Daarvoor gebruiken we een bestaande pilot die het ammonium uit het water stript met lucht en vervolgens vastlegt als ammoniumsulfaat. Dat product gebruiken we als ammoniumbron voor de reactor.

Onze hypothese is dat bij dit proces geen ongewenste pathogene micro-organismen vanuit het rioolwater naar het ammoniumsulfaat worden getransporteerd. Dat willen we in het onderzoek bevestigen.

Waar kan je de eiwitten voor gebruiken?

Oesterholt: ‘Ons concept past bij de groeiende wereldbevolking. Als we in de toekomst iedereen willen voeden, dan moeten we dat anders doen dan nu met onze intensieve landbouw en het eten van eiwitten uit vlees en vis. Je kunt je afvragen of je dat op een duurzame manier kunt blijven doen. Met ons concept kunnen eiwitten uit afvalwater uiteindelijk worden gebruikt voor dierlijke en wellicht op termijn ook voor menselijke consumptie.’ Barentz Food & Nutrition is bij het concept betrokken omdat zij veel weten van het op de markt brengen

van eiwitten. ‘Zij hebben veel kennis over het analyseren van het gevormde eiwit en hoe we het kunnen toepassen. Uiteindelijk kunnen zij ook adviseren wat het eiwit zou kunnen opleveren op de markt.’

De waterstof die de bacteriën als energiebron nodig hebben, wordt naast de reactor met behulp van een elektrolysecel geproduceerd. En die elektrolysecel wordt met elektriciteit gevoed.

Oesterholt: ‘In de toekomst willen wij dat de energie van windmolens of zonneparken komt zodat je zonne- of windenergie kan omzetten in eiwitten.’

Waarom moet het power-to-protein-concept winnen?

Oesterholt: ‘We moeten echt naar andere manieren toe om aan eiwitten te komen voor consumptie. We kunnen geen bossen in Zuid-Amerika blijven kappen om op die grond soja te kweken.

Als ons concept werkt, kunnen we de hele keten omgooien.

Ons concept zal de eiwitten zoals we die nu verkrijgen nooit honderd procent vervangen, maar als het een groot deel vervangt, is dat al een substantiële wijziging.’

Process Enlightenment: Nauwkeurig kunststof scheiden op basis van dichtheid Een project van Urban Mining Corp. Magnetic Density Separation (MDS) is een scheidingstechniek die kan worden toegepast in de recyclingindustrie. Op basis van verschil in dichtheid kunnen meerdere kunststofsoorten, elektronica en metalen in één processtap zeer nauwkeurig worden gescheiden. Op deze manier wordt uit afval materiaal herwonnen dat opnieuw het productieproces in kan. Urban Mining Corp is in bezit van de patenten op de MDS-technologie en richt zich nu op verdere ontwikkeling en op het vermarkten van de technologie voor een breed scala aan toepassingen.

De Magnetic Density Separation techniek is in 2007 ontwikkeld door de vakgroep Resources & Recycling van de TU Delft onder leiding van professor Peter Rem. Sindsdien is de techniek doorontwikkeld van tafelmodel naar een eerste pilot en kon worden opgeschaald zodat grote hoeveelheden afval op deze manier kunnen worden gescheiden. In 2013 is Urban Mining Corp ingestapt voor de industriële uitrol. Hendrik van de Vijver van Urban Mining Corp legt uit: ‘Wij brengen de techniek vanuit het lab naar de markt. Van Werven in Biddinghuizen heeft als eerste het idee omarmd en maakt, voor het nauwkeurig scheiden van kunststoffen, gebruik van deze techniek.’

neten.’ De techniek zorgt voor een nagenoeg perfecte scheiding op soortelijk gewicht. Een minimaal verschil in dichtheid maakt al dat deze materialen op iets andere hoogte in het kanaal drijven. ‘Zo scheiden we in één processtap niet alleen verschillende zinkende materialen, dus materialen die zwaarder zijn dan water, maar ook allerlei materialen die lichter zijn dan water doordat de magneten enerzijds de zwaartekracht opheffen en anderzijds de zwaartekracht helpen.’ Verpakkingsplastic wordt gescheiden in vijf typen en deze delen bevinden zich op verschillende hoogten in het kanaal en glijden afzonderlijk van elkaar in een soort sjoelbak. Hierna wordt alles schoon gespoten. Het eindproduct is een grote bulk nagenoeg zuiver kunststof zoals polyetheen, polypropyleen of polystereen.

Hoe werkt het?

De eerste stap in het recycleproces van kunststoffen is het handmatig scheiden van grote delen. Daarna zijn er verschillende scheidingsmethoden die kunnen worden ingezet om een zo zuiver mogelijk eindproduct te verkrijgen. Van de Vijver: ‘Voor de MDS-techniek moet het afval eerst in snippers van ongeveer één centimeter worden gehakt. Dit wordt in een kanaal gegoten met water, aangevuld met ferromagnetische vloeistoffen.

Aan de boven- en onderzijde van dit kanaal bevinden zich magPETROCHEM 1 - 2017 23

PET01 Q enlightenmentz.indd 23

10-01-17 17:08

ENLIGHTENMENTZ

Wat is het doel?

Momenteel bestaat slechts vier procent van de plasticproductie uit recyclaat. ‘Daar valt enorm veel te winnen’, vertelt Van de Vijver. ‘Dankzij de techniek kan zuiverder en meer materiaal worden teruggewonnen.’

Het hogere doel is om plastics weer honderd procent circulair te maken. ‘Het nagenoeg zuivere eindproduct kan terug naar de fabriek. Zo kan van een botervloot opnieuw een botervloot worden gemaakt en hoeven niet opnieuw kostbare grondstoffen worden aangeboord.’

Wat is de status?

De markt is geïnteresseerd, maar neemt vooralsnog een afwachtende houding aan. Van de Vijver begrijpt dit: ‘Voor je investeert in een productielijn wil je eerst zeker weten of het werkt.

‘Early adopter’ Van Werven gelooft in de techniek en heeft de installaties geplaatst. Na de opstart wordt het proces geoptimaliseerd en we verwachten dat we na het eerste kwartaal van

2017 draaien met een productie van 1500 tot 2000 kilo per uur.’

Waarom verdient dit project het om te winnen?

De MDS-techniek is een nieuwe manier om naar kunststofrecycling te kijken. Er zit volgens Van de Vijver weinig rek in de huidige methoden: ‘De techniek kan onderdeel worden van een breder scheidingsproces – met een andere techniek kunnen de deeltjes vervolgens bijvoorbeeld nog op kleur worden gescheiden – maar doordat we met één processtap al zoveel verschillende materialen kunnen scheiden van elkaar, kunnen bedrijven met de techniek een flinke efficiencyslag maken.’

Er is al veel bereikt en het was niet altijd een makkelijke weg.

‘We hopen dat alle inspanningen worden beloond. Voor de toekomst hopen we dat dit deuren opent zodat meer wordt gerecycled en dat milieuwetgeving, die nu nog uitgaat van oude scheidingsmethoden, wordt aangepast om zo een stap voorwaarts te kunnen maken richting circulariteit.’

Process Enlightenment: Benzeen en etheen winnen uit biomassa Benzeen is een aromatisch oplosmiddel dat veel wordt gebruikt in de chemische industrie. Ook de koolwaterstof etheen (ook bekend als ethyleen) is een verbinding waar veel vraag naar is. Voorheen werden deze grondstoffen vooral gewonnen uit fossiele bronnen zoals aardolie. Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) is er, in samenwerking met Avantium en Kodok, in geslaagd om benzeen en etheen te winnen uit groen gas. Dit opent de weg voor de productie van biobased (groene) aromaten. Inmiddels is ook Catalok aangesloten en wordt onderzocht of het mogelijk is om de techniek op grote schaal toe te passen. Biobased benzeen kan via vergassing een

aanzienlijke bijdrage gaan leveren aan verduurzaming van o.a. plastics. ECN werkt al jaren aan het omzetten van biomassa in groen gas, de duurzame equivalent van aardgas. ‘We raakten in gesprek met Avantium die op basis van biomassa grondstoffen maakt voor duurzame plastics zoals de PEF-flessen. De vraag was in hoeverre we iets voor elkaar konden betekenen’, vertelt Berend Vreugdenhil die bij ECN verantwoordelijk is voor het vergassings-, gasreinigings- en opwerkingsprogramma. ‘Kodok sloot aan en we ontdekten dat het inderdaad mogelijk is om reststromen van Avantium’s YXY-proces via vergassing om te zetten in benzeen en etheen. Op deze manier kunnen reststromen extra waarde creëren waardoor processen nog efficiënter worden. We zijn met deze partijen, aangevuld met Catalok, de volgende fase in gegaan om te onderzoeken of de hoeveelheden aromaten kunnen worden vergroot en of het proces kan worden opgeschaald.’ Het onderzoek wordt geleid door ECN en is onderdeel van het innovatieprogramma van Stichting Topconsortium voor Kennis- en Innovatie Biobased Economy (TKI-BBE).

Wat is het doel?

Uit meerdere industriële processen komt biobased afval vrij – zoals lignine en humine – dat meestal wordt verbrand. ‘Met vergassing kan een meerwaarde worden gecreëerd uit dit soort stromen’, vertelt Vreugdenhil. ‘Benzeen Tolueen Xyleen (BTX) kan via vergassing worden geoogst uit iedere vorm van biomassa. Wanneer dit wordt gebruikt in de chemische industrie, waar benzeen een belangrijke grondstof is, draagt dit sterk bij aan het verduurzamen van de industrie.’ Avantium is in eerste instantie met name geïnteresseerd in de selectieve winning van biobased etheen. ‘Dit is een belangrijke grondstof voor de productie van duurzame plastics.’

De techniek kan ook worden ingezet voor hergebruik van grondstoffen. ‘Als je plastichoudend afval gaat vergassen, dan

PETROCHEM 1 - 2017 24

PET01 Q enlightenmentz.indd 24

10-01-17 17:08

gaat het aandeel etheen en benzeen fors omhoog. Circa vier à vijf maal zoveel als met het vergassen van biomassa. Dan wordt het interessant om dat te gaan oogsten.’ Ook wordt met dit project de economische levensvatbaarheid van bio-energie-installaties, die zich met deze techniek bezig houden, vergroot.

Het streven is om dit op grote schaal te kunnen toepassen.

Wat is de status?

In een eerdere fase is aangetoond dat het op kleine schaal werkt. Vreugdenhil: ‘De wens om BTX te gaan oogsten was de basis, maar dit moest wel aan een aantal eisen en voorwaarden voldoen. Het gewonnen benzeen moest zo zuiver mogelijk zijn. Er is een proces bedacht dat later nog eens is gewijzigd omdat de uitvoering niet naar onze zin was. Toen we vervolgens een liter groene benzeen hadden geproduceerd met onze installatie wisten we zeker dat we iets interessants in handen hadden. Bovendien, de eerste run was al meer dan 95 procent verwijdering. Uit de test bleek dat het benzeen voor 90 procent zuiver was, met 9 procent tolueen en circa 1 procent xyleen.

Toen wisten we zeker dat we hiermee verder moesten gaan.’

De volgende stap is om een proces te ontwikkelen waarbij we volcontinu een BTX ‘oogst’-installatie onbemand kunnen laten draaien. Daarmee kunnen dan procesvariaties sneller worden getest en kunnen we een optimaal ontwerp gaan maken. Dit is het ‘demonstratieniveau’ dat in 2017 hopelijk bereikt gaat wor-

den. Op die manier kan er samen met de chemische sector een aanzienlijke verduurzaming worden gerealiseerd.

Voor ECN geldt dat het oogsten van BTX niet het hoofddoel is. ‘ECN blijft de focus leggen op het omzetten van biomassa in groen gas. Het winnen van aardgas uit de bodem zorgt onder andere in Groningen voor veel problemen. Alternatieven zijn dus zeer wenselijk. In de toekomst kun je in dat proces dus ook benzeen en etheen gaan oogsten. Voor ECN geldt dat het onderdeel wordt van een grotere groengasproductie. Biomassa is de aardolie van de toekomst.’

Waarom verdient dit project het om te winnen?

Vreugdenhil ziet vooral toegevoegde waarde in positieve publiciteit over groene innovaties: ‘Publiciteit voor dit soort trajecten, en voor duurzame ontwikkelingen in het algemeen, is belangrijk. Het is goed voor de beeldvorming dat mensen de toegevoegde waarde van biomassa gaan zien en dat er bij mensen, bij de politiek meer draagvlak komt.’ Vreugdenhil heeft het idee dat de techniek van vergassen op doorbreken staat. ‘Vergassing is geen makkelijke route, maar het is wel een techniek waar veel mee te winnen valt. In Zweden staat al een grote groengasinstallatie op basis van vergassing. Publiciteit en draagvlak zullen hopelijk bijdragen aan verdere ontwikkeling van deze techniek en aan het vergroenen van de industrie.’

Process Enlightenment: 100 procent biogebaseerd PET Cumapol en BioBTX hebben met een consortium van mkb-bedrijven en kennisinstellingen via een uniek procedé high-performance PET gemaakt. Honderd procent uit biomassa. Deze BioPET100 is geschikt voor hoogwaardige toepassingen in onder andere de cosmetica. De BioPET100 is gemaakt van glycerine afkomstig van SunOil Biodiesel in Emmen. Glycerine is een restproduct dat ontstaat bij de productie van biodiesel. Met behulp van de pyrolyse-technologie van BioBTX in Groningen, ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen, is de glycerine omgezet naar een mengsel van zogenaamde bio-aromaten. Na de omzetting is een van de geproduceerde bio-aromaten op kwaliteit gebracht, door Syncom in Groningen. Dit tussenproduct is vervolgens gepolymeriseerd door Cumapol bij API, beide in Emmen. Hier heeft ook de Stenden Hogeschool in Emmen aan bijgedragen. Tot slot heeft Dufor uit Zevenaar bij Aarts Plastic in Waalwijk het spuitgieten uitgevoerd.

Waarom BioPET100?

De verpakkingsindustrie zet vol in op verdere vergroening.

Een veel gebruikte kunststof is PET. Dus daar moeten kansen liggen. Een consortium van mkb-bedrijven en kennisinstellingen heeft via een uniek procedé uit honderd procent biomassa high-performance PET gemaakt. Volgens het consortium is BioPET100 geschikt voor hoogwaardige toepassingen in onder andere de cosmetica. September 2016 zijn enkele zogenaamde cosmetic containers gepresenteerd met een deksel, gemaakt

van BioPET100. Volgens Marco Brons, directeur van Cumapol, biedt het biogebaseerde PET een unieke kans. ‘Als we de kunststoffenmarkt willen verduurzamen, komen we er niet alleen met recycling. Niet alles komt terug en bovendien groeit de markt nog steeds. Daarom moeten we ook aan oplossingen werken aan de kant van ‘virgin’ grondstoffen.’

Wat is de belangrijkste stap?

PET bestaat uit twee bestanddelen: PTA (gezuiverd teraftaalzuur) en glycol. Dat tweede ingrediënt werd van oudsher gewonnen uit ethanol, dat zijn oorsprong heeft in aardolie.

Glycol is ook te winnen uit bio-ethanol, op basis van plantaardige oliën. Dat gebeurt op beperkte schaal ook al, vooral in Brazilië. Met die biologische glycol worden ook al PET-flessen gemaakt. Coca-Cola gaat er prat op dat de frisdrank in zulke ‘biologische’ flessen zit, de Plant Bottle. Een mooie stap vindt Brons, maar in feite is glycol maar 25 procent van de PET. De overige 75 procent is in dat geval dus nog geproduceerd uit fossiele grondstoffen. Wereldwijd lopen al jaren onderzoeken naar hoe PTA biologisch te maken is. BioBTX heeft ontdekt hoe dat kan.

Cumapol en BioBTX hebben hun onderzoek en experimenten in stilte gedaan, geholpen door onder meer de Rijksuniversiteit Groningen. Om het proces een stap verder te brengen, gaan ze nu samen op het Emmtec-terrein een proeffabriek bouwen voor de productie van bioPET. En inmiddels zijn de eerste grammen bioPET ook daadwerkelijk geproduceerd.

PETROCHEM 1 - 2017 25

PET01 Q enlightenmentz.indd 25

10-01-17 17:08

ENLIGHTENMENTZ

Om bioPET te maken zouden schepen met grondstoffen dus de halve wereld over moeten varen. En dat lijkt haaks te staan op de filosofie om duurzamer PET te produceren. Op dat vlak heeft Brons wel een suggestie: ‘Ik denk dat glycol op het chemiepark in Delfzijl moet kunnen worden gemaakt.’ En misschien op den duur niet meer uit aangevoerde rietsuiker, maar uit suikerbieten. Een biogrondstof waar momenteel sowieso in de Eemsdelta veel belangstelling voor is. Al is het alleen maar omdat suikerbieten veel in Noord-Oost-Nederland worden verbouwd en de Europese quota binnenkort verdwijnen.

Wanneer is bioPET commercieel toepasbaar?

Hoe snel bioPET op grote schaal kan worden gemaakt, hangt voor een groot deel af van de aanvoer van grondstoffen. De grootste uitdaging ligt niet eens bij het biogebaseerde PTA. Daarvoor is weliswaar hout nodig, maar het voordeel is dat het ook sloophout, afvalhout of ander hout mag zijn. De aanvoer van biologische glycol ligt veel lastiger. Voor de productie van glycol is bio-ethanol nodig, dat momenteel vooral wordt gewonnen uit rietsuiker en maïs. De gigantische gewasvelden die nodig zijn, bevinden zich voornamelijk in Brazilië, terwijl het glycol vervolgens grotendeels wordt geproduceerd in India.

Wat is het voordeel van BioPET100?

Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Natuurlijk kent Brons ook de ontwikkelingen rond de nieuwe biogebaseerde kunststof PEF van Avantium. Daarbij gaat het om een andere kunststof dan PET, ook met andere eigenschappen. ‘Het voordeel van BioPET100 is dat het uit precies dezelfde moleculen bestaat als PET uit aardolie. Dus het is op dezelfde manier en in dezelfde stroom te recyclen.’

Waarom moet BioPET100 winnen?

Deze BioPET100-showcase gemaakt van een reststroom is volgens de initiatiefnemers een wereldprimeur. ‘Dit succes laat zien dat biomassa reststromen gebruikt kunnen worden als grondstof voor de productie van bestaande kunststoffen. De technologie leent zich bovendien goed voor opschaling.’

Project Enlightenment: Hergebruik van grondstoffen uit afvalwater Met het project RINEW onderzoeken vijf organisaties of het mogelijk is om de (afval)waterkringloop te sluiten door middel van hergebruik. De partijen willen decentraal nutriënten, energie en water uit afvalwater halen. Naast het terugwinnen van grondstoffen wordt ook naar de toepasbaarheid van deze stoffen gekeken.

RINEW staat voor Rotterdam Innovative Nutrients Energy and Watermanagement en is een samenwerking tussen Evides Waterbedrijf, Hoogheemraadschap van Delfland, Waterschap Hollandse Delta, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en gemeente Rotterdam. Hiermee willen de partijen een nieuw concept neerzetten om te kijken of er anders met afvalwater omgegaan kan worden. Projectleider en procestechnoloog Han van de Griek: ‘Nu gaat afvalwater allemaal naar een centrale afvalwaterzuivering. Daar wordt het schoongemaakt om het vervolgens op oppervlaktewater te lozen. Ons concept is om afvalwater decentraal te zuiveren en de nutriënten, energie en het water ter plekke weer te gebruiken.’

In 2013 startte RINEW als onderzoeksproject op de afvalwaterzuivering Harnaschpolder in Den Hoorn. Hier is onderzocht hoe de stoffen kunnen worden teruggewonnen uit het afvalwater. Inmiddels wordt het onderzoek in de praktijk toegepast op het terrein van stadslandbouwbedrijf ‘Uit Je Eigen Stad’ in Rotterdam. In de toekomst kan zo’n decentrale afvalwaterzuivering worden gebruikt in woonwijken waar wonen en werken

worden gecombineerd. In de tussentijd wordt ook gekeken of dergelijke hergebruik concepten op de afvalstromen van huidige installaties kunnen worden toegepast.

Wat wordt er uit het afvalwater gehaald?

RINEW focust zich op het terugwinnen van cellulose (wc-papier), humuszuren, fosfaten, stikstof, biogas en water. Deze stoffen worden met behulp van scheidingstechnieken zoals vlokken en membraanfiltratie uit het afvalwater gehaald. Van de Griek: ‘Als we de stoffen er uit hebben gehaald, kijken we naar de kwaliteit en de toepasbaarheid.’

Wat kan je doen met de stoffen die jullie uit het afvalwater halen?

Er zijn al ideeën van wat er met de stoffen kan gebeuren. Zo kan cellulose worden gebruikt om de structuur van asfalt te verbeteren. En in combinatie met schimmels kan het als isolatiemateriaal worden gebruikt. Van de Griek: ‘Door middel van schimmeldraden kan je het cellulosemateriaal aan elkaar vergroeien. Ook testen we op het kationiseren van cellulose. Dan geven we cellulose een positieve lading waardoor we het als vlokmiddel kunnen gebruiken. Dus op je afvalwaterzuiveringsinstallaties kan je het afval dan vlokken met je teruggewonnen cellulosemateriaal.’

Het teruggewonnen humuszuur is interessant voor boeren,

PETROCHEM 1 - 2017 26

PET01 Q enlightenmentz.indd 26

10-01-17 17:08

want het zorgt ervoor dat planten beter in staat zijn om nutriënten op te nemen en water vast te houden. Boeren hebben minder kunstmest nodig doordat de planten dankzij het humuszuur met minder stikstof en fosfaat dezelfde opbrengst genereren.

Het fosfaat ten slotte kan weer in de industrie worden gebruikt.

Van de Griek: ‘Fosfaten zijn eindig, eerder dan olie. Daarom moeten we naar andere bronnen toe en afvalwater is er daar één van.’

Zoeken jullie samenwerking in de keten?

Van de Griek: ‘We zijn bezig om samenwerking in de keten te ontwikkelen, we zijn allemaal verantwoordelijk voor het product water. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor wat er in het riool verdwijnt en het onderhoud van het riool. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water na zuivering wat ze op het oppervlaktewater lozen. Wij pakken dat gezuiverde water uit de Maas en maken er weer drinkwater van. Je ziet dat we het niet alleen kunnen, we zijn erg afhankelijk van de andere partijen. We zien nu allemaal steeds meer het belang om samen te werken in plaats van dat iedereen zijn eigen ding doet.’

Waarom moet Evides winnen?

Van de Griek: ‘Dit is heel erg actueel en treft iedereen. We streven naar een beter milieu en een circulaire economie waar de grondstoffen worden hergebruikt. Met ons project willen we de CO2-footprint drukken. Met ons concept heb je geen transporten van stoffen meer nodig over de hele wereld, maar kan je alles lokaal verkrijgen.’

Project Enlightenment: Brug van biocomposiet Op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) is een veertien meter lange voetgangersbrug gebouwd die is gemaakt op basis van hennep- en vlasvezels. Met deze brug willen de initiatiefnemers de potentie aantonen van biocomposiet als een duurzaam alternatief voor bestaande milieubelastende constructiematerialen.

De biocomposietbrug is het resultaat van een 4TU Lighthouse project waarin TU Eindhoven en TU Delft hebben samengewerkt met het bedrijf NPSP en het Centre of expertise Biobased Economy waarin Avans Hogeschool en Hogeschool Zeeland zitten. Verder is het tot stand gekomen in nauwe samenwerking met het SIA Raak project biobased brug. Rijk Blok van de TU Eindhoven was projectleider: ‘Uiteindelijk is de brug door heel veel studenten tot stand gekomen. Zij hebben materiaaltesten gedaan, ontwerpen geoptimaliseerd en doorgerekend en ook in de productie bij Spark in Rosmalen hebben heel veel studenten meegewerkt.’

zo bij te dragen aan een meer circulaire economie.’

Om dit voor elkaar te krijgen hebben de partijen gezamenlijk een ontwerp gemaakt voor de brug. Uit materiaalonderzoeken zijn de veilige waarden van diverse materiaaleigenschappen zoals stijfheid en sterkte gehaald. Vervolgens is het ontwerp geoptimaliseerd om op die plaatsen waar de belasting het hoogste is de duurdere (gewoven) vlasvezels te gebruiken en op andere plaatsen de goedkopere hennepvezels. De hars is een bio-based epoxy hars. Hiervoor is gekozen omdat dit een grotere afsluiting en bescherming voor de vezels geeft. Uiteindelijk is het bovendek en de onderkant van de brug twintig millimeter dik en de zijkanten zijn slechts tien millimeter dik. ‘We hebben dus een hele lichte brug gemaakt’, zegt Blok.

Waarom een brug van biocomposiet?

De architecten Ro&AD hadden het idee om met biomaterialen een brug te gaan maken. Blok: ‘Hieruit is vervolgens een onderzoeksproject opgestart. Uiteindelijk ontstond er via dit 4TU-project de mogelijkheid om werkelijk een experimentele biocomposietbrug te gaan realiseren. Het doel was om met louter biomaterialen een brug te kunnen maken en zo aan te tonen dat het mogelijk is om deze materialen volledig constructief dragend toe te passen. Niet-dragende toepassingen bijvoorbeeld in bumpers van auto’s zijn al wel bekend. We wilden de brug van biomaterialen maken om daarmee het gebruik van fossiele brandstoffen of andere eindige grondstoffen te verminderen en PETROCHEM 1 - 2017 27

PET01 Q enlightenmentz.indd 27

10-01-17 17:08

ENLIGHTENMENTZ

Is dit de eerste brug van biocomposiet?

Blok: ‘Er zijn al wel andere bruggen waarin gedeeltelijk bijvoorbeeld bio-vezels zijn toegepast, maar dit is de eerste en nog enige waarbij de hele brug van biobased materialen is gemaakt.

Dan gaat het om echt alle materialen: de vezels, de hars en ook de schuimkern van bio-PLA-schuim.’

Is de maximale belasting zoals verwacht?

Voor de brug geplaatst mocht worden is een belastingtest gedaan voor de gemeente Eindhoven en hierbij is een belasting toegepast van 500 kilogram per vierkante meter over de gehele brug. Dit is de standaardeis voor voetgangersbruggen. Blok: ‘We hebben de rekken en de doorbuiging gemeten en de brug gedroeg zich uitstekend onder deze zware belasting. Inmiddels hebben we nog een paar belastingtesten gedaan die allemaal positief uitvielen.’

Wat is de status van het project?

Het is een experimentele brug die een jaar blijft liggen waarbij het gedrag van de brug in de gaten wordt gehouden. Blok: ‘De brug heeft drie uiterst dunne glasvezels waarin op regelmatige afstand sensoren in zijn geëtst. Wanneer we licht door de glasvezels sturen en de reflectie meten, is dit een nauwkeurige maat

voor de rek in de vezels. Op deze manier kunnen we het gedrag ten gevolge van temperatuur, kruip enzovoorts goed in de gaten houden. Verder gaan we ook nog steeds door met materiaaltesten.’

De gemeente Eindhoven wil ook een dergelijke brug gaan bouwen. Blok: ‘Mogelijk gaan we hem als tijdelijke brug bij het Mariënhage-terrein in Eindhoven gebruiken. Inmiddels hebben we nu ook goede contacten met andere universiteiten, bijvoorbeeld in Gent en Leuven, om het project verder te brengen.’

Waarom moet dit project winnen?

Blok: ‘Dit project verdient te winnen omdat het een enorme stap voorwaarts is in het gebruik van bio-based materialen in constructieve dragende toepassingen. Dit is belangrijk wanneer we echt werk willen maken van een circulaire economie.

Wanneer we in staat zijn om landbouw te verduurzamen (en hierin vlas en hennep te verbouwen als wisselgewassen) en de restproducten (vezels) hiervan veel langer te gebruiken (langer dan de tijd die ze nodig hebben om te groeien), slaan we meerdere vliegen in één klap. Het is belangrijk om bij iedereen de ‘awareness’ te vergroten en te laten zien dat een meer circulaire economie echt binnen onze mogelijkheden komt te liggen.’

Project Enlightenment: Voedingsmiddelen uit houtresten De biogebaseerde nieuwe kunststof PEF, waarmee het bedrijf uitgebreid in het nieuws kwam, is niet de enige troef voor technologiebedrijf Avantium, ook bekend van de ontwikkelaar van PEF als bio-alternatief voor de kunststof PET. Inmiddels wordt binnen verschillende projecten aan nieuwe innovaties gewerkt.

Een daarvan is het Zambezi-project. Daarbinnen wordt een bioraffinaderij gewerkt die houtsnippers omzet in voedingsmiddelen, chemische bouwstenen en brandstof.

Wat is Zambezi?

Binnen het project Zambezi wordt een bioraffinaderij ontworpen die onder andere zuivere glucose gaat maken uit houtsnippers. De raffinaderij krijgt drie productstromen. Het is de verwachting dat de installatie straks voor een derde lignine

oplevert, dat vooralsnog in energie zal worden omgezet. Overigens wordt veel onderzoek gedaan naar omzetting van lignine naar hoogwaardigere producten. Een ander derde deel van de opbrengst van de bioraffinaderij zal bestaan uit verschillende suikers, met verschillende toepassingsmogelijkheden waaronder kunststoffen.

En een derde deel wordt dus zuivere glucose. Gruter: ‘Het product is dusdanig zuiver dat het zelfs geschikt zou kunnen zijn voor de voedingsmiddelenindustrie. Zoetstoffen en bindmiddelen uit hout dus! Twee studenten van de diëtetiekopleiding van de Hanzehogeschool in Groningen hebben marktonderzoek gedaan en kwamen tot de conclusie dat veel bedrijven uit de foodsector zeker geïnteresseerd zijn in deze nieuwe ingrediënten. Er wordt hier en daar nog wel kritisch gereageerd. Er zouden furanen zoals furfural en HMF zitten in glucose uit houtachtige biomassa. Maar dat gebeurt alleen bij hydrolyse-processen die onder hogere temperaturen plaatshebben. Wij hebben juist een proces op kamertemperatuur ontwikkeld. Geweldig toch dat we zowel energie, grondstoffen voor de chemie als ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie kunnen produceren uit agro- en houtafval. Dan heb je ook geen discussie meer over het gebruik van zetmeel voor chemie.’

Hoe staat het er voor met Zambezi?

Inmiddels wordt een proefinstallatie gebouwd op het Limburgse chemieterrein Chemelot. De volgende fase na de proefopstelling is de bouw van een volwaardige fabriek. Hiervoor lijkt volop interesse. Zowel Amsterdam als de Eemsdelta zijn

PETROCHEM 1 - 2017 28

PET01 Q enlightenmentz.indd 28

10-01-17 17:08

zeer geïnteresseerd in de komst van een dergelijke bioraffinaderij. Voordeel is dat de technologie die door Avantium wordt ontwikkeld, is gebaseerd op een proces dat al een eeuw oud is. CTO Gert-Jan Gruter: ‘Omdat we voortborduren op een bestaand proces, het aantal stappen minder is en de belangrijkste producten bestaande bulkprodukten zijn, verwacht ik dat er veel eerder een businesscase is.’

De Bergius-technologie werd vanaf 1916 ontwikkeld, en vanaf 1935 commercieel toegepast voor de productie van zuivere glucose. De technologie werd gaandeweg minder populair door dat het zeer energie-intensief is. Gruter: ‘Dat hebben we met een aantal aanpassingen aangepakt, waardoor de technologie momenteel weer zeer interessant is. Het leuke is dat een der-

gelijke raffinaderij gewoon in Nederland gebouwd kan worden, gevoed met lokale grondstoffen. We hebben al eens met Staatsbosbeheer berekend hoeveel wij nodig hebben en hoeveel organisch afval er jaarlijks uit de bossen komt. Dat komt aardig met elkaar overeen.’

Waarom moet het Zambezi-project winnen?

Avantium lijkt met het Zambezi-project korte metten te maken met de spagaat waarin de chemie zich kan bevinden als het gaat om de inzet van biomassa. Het mag niet ten koste gaan van de beschikbaarheid van voedsel. Hier worden juist voedingsmiddelen, ofwel zuivere glucose, toegevoegd vanuit reststromen.

Afval wordt dus voedsel! Als dat geen cradle-to-cradle is?

Social Enlightenment: Inklapbare container 4FOLD Gemiddeld is in Europa 40 procent van de vervoerde containers leeg. Het vervoeren van die lege containers kost de transportwereld jaarlijks 25 miljard euro en onnodig veel CO2-uitstoot. Het Delftse Holland Container Innovations heeft daar een oplossing voor bedacht: een inklapbare container.

De inklapbare container 4FOLD heeft uitgevouwen exact dezelfde afmetingen als een standaard zeecontainer en is volledig ISO-gecertificeerd. Om hem in te klappen worden eerst de zijwanden in elkaar gevouwen en vervolgens wordt het dak met standaardapparatuur opgetild, om hem daarna te laten zakken tot nog maar een kwart van zijn eerdere omvang. Vier gevouwen containers kunnen op elkaar worden gestapeld en als één reguliere container worden behandeld. ‘Elk bedrijf dat containers op kan tillen, kan onze containers in- en uitvouwen’, zegt Simon Bosschieter.

Wat zijn de voordelen van de inklapbare container?

Bosschieter: ‘Een voordeel van de 4FOLD is dat hij heel veel leegtransport bespaart. Waar je normaal vier trucks in zou zetten, hoef je er nu maar één in te zetten. En voor de overslag betekent het dat er één handeling gedaan hoeft te worden in plaats van vier losse handelingen. De overslag gaat dus vier keer zo snel. Daarnaast kan er met de inklapbare container veel ruimte in havens worden bespaard. Voor havensteden is dat interessant, want die kunnen de overgebleven ruimte op een andere manier gebruiken en voor rederijen is het interessant omdat ze minder hoeven te betalen.’

Ook zijn er volgens Bosschieter voordelen op het gebied van duurzaamheid. ‘Je haalt per direct een hoop ronkende vrachtwagens van de openbare weg. Daarnaast staan er in havens vaak lange rijen van vrachtwagens om lege containers te lossen.

Door de snellere laadtijd van gevouwen containers en kortere rijen, lossen de rijen sneller op. Ook de kraan die bij overslag wordt gebruikt, zal minder emissies uitstoten, omdat hij minder overslagbewegingen hoeft te maken. En doordat je veel efficiënter kunt laden, kan een schip eerder weg en stoot het minder lang CO2 uit terwijl het aan de kade ligt.’

Voor omwonenden heeft de nieuwe container ook voordelen weet Bosschieter. ‘Vaak klagen omwonenden van havens over

de hoge containermuren die daar staan en over het geluid van containers die op een trein, schip of truck worden gezet. Doordat de ingeklapte containers is de muur minder hoog en zijn er minder laadbewegingen nodig.’

Is er veel interesse voor?

Holland Container Innovations is al een paar jaar bezig om de 4FOLD op de markt te zetten. In 2009 is het eerste prototype gebouwd. In 2011 volgde het tweede prototype en in 2013 het derde. Deze container voldoet aan exact dezelfde eisen als een standaard container. Van dat type zijn een aantal containers gebouwd waarmee trials met klanten zijn gedaan voordat het product eind 2014 op de markt kwam. Bosschieter: ‘We merkten dat de markt heel erg sceptisch en conservatief was. Sommigen dachten dat ons systeem niet zou werken en anderen vroegen zich af waarom ze zouden veranderen, want ze doen al vijftig jaar hetzelfde. Het heeft heel veel tijd nodig gehad voordat de markt ons product ging gebruiken. Maar we zitten nu tegen een keerpunt aan. We merken dat mensen er steeds meer in gaan geloven en ons benaderen om onze container te proberen. Er is nu heel erg veel interesse.’

Hebben jullie nog toekomstdromen?

Bosschieter: ‘Wij willen eerst de 4FOLD heel goed neerzetten.

Recentelijk hebben we een grote EU-subsidie gekregen die we

PETROCHEM 1 - 2017 29

PET01 Q enlightenmentz.indd 29

10-01-17 17:08

ENLIGHTENMENTZ

gebruiken om de containers sneller en goedkoper te bouwen.

We hebben een aantal klanten en ons doel is om die groep uit te breiden. Als dat is gelukt gaan we andere innovatieve producten ontwikkelen op containergebied, andere maten inklapbare containers bijvoorbeeld.’

Waarom moet Holland Container Innovations winnen?

Bosschieter: ‘Wij hebben een product dat op wereldschaal een enorme impact gaat hebben. Het gaat niet alleen de transportsector op zijn kop zetten, maar ook de wereldeconomie. De

container is in 2014 door het NRC uitgeroepen tot de uitvinding van de eeuw. De container en het containertransport is het meest gestandaardiseerde product, waardoor transport van goederen heel goedkoop geworden is. Producten kunnen heel goedkoop van A naar B worden gebracht, zodat wij hier bijvoorbeeld Australische wijn kunnen drinken. Met de inklapbare container kunnen de kosten verder omlaag, waardoor je op wereldschaal goedkoper en duurzamer kunt transporteren. Dat gaat veel invloed hebben op heel veel aspecten in de wereld.’

Social Enlightenment: Maandverband en tampons van biologisch katoen Yoni maakt tampons en maandverband van biologisch katoen en wil daarmee een alternatief bieden in de schappen. Het bedrijf wil vrouwen laten nadenken over deze producten. Want hoewel steeds meer mensen bewust nadenken over welke verzorgingsproducten ze gebruiken, gebeurt dat niet bij een intiem product als maandverband of tampons. Er hoeven zelfs geen ingrediënten op de verpakking te staan. Yoni wil steeds meer vrouwen er bewust van maken dat ze een keuze hebben als het om deze hygiënische verzorgingsproducten gaat.

Hoe is Yoni begonnen?

Mariah Mansvelt Beck en Wendelien Hebly viel het op dat er op de verpakking van maandverband en tampons geen ingrediënten staan. Mansvelt Beck: ‘Terwijl dit bij andere verzorgingsproducten zoals deodorant wel zo is. Ik ben bewust bezig met de keuze van verzorgingsproducten, ik kijk bijvoorbeeld of er parabenen in zitten. Maar ik had nooit stil gestaan bij de ingrediënten van maandverband en tampons, terwijl je die bij een van de meest absorberende delen van je lichaam gebruikt.

Veel vrouwen denken hier niet over na en dat is gek. Zeker omdat veel mensen wel stil staan bij wat ze eten, bij wat er in hun cosmetica zit en welke crème ze op hun gezicht smeren.

Waarom denken we dan niet na bij deze hele intieme producten? Ik denk dat het deels komt doordat menstruatie en de producten eromheen een taboeonderwerp zijn. Wij willen vrouwen bewust maken dat dit producten zijn waar je over na kunt denken, kunt praten en die belangrijk zijn. Wij willen een alternatief aanbieden op reguliere schappen.’

Biologisch maandverband en tampons bestonden al wel, maar waren alleen te verkrijgen bij bepaalde ecowinkels. Mansvelt

Beck: ‘Uit ervaring weet ik dat het niet werkt om naar een speciaalwinkel te moeten voor speciale tampons. Ze horen in het reguliere schap te liggen zodat alle vrouwen de keuze hebben tussen biologisch katoenen en synthetische producten. Onze producten liggen nu bij onder andere Marqt, Etos en Albert Heijn.’

Is menstruatie wel een taboe?

Mansvelt Beck. ‘De meeste vrouwen in Nederland hebben nooit nagedacht over hun producten en dat er eigenlijk geen regels voor een product zijn dat wij maandelijks gebruiken, laat zien dat er een bepaald taboe omheen hangt. Het wordt toch meer gezien als een wc-papierachtig schaamteproduct dan als een verzorgingsproduct. Wij merken het ook aan kleine dingen dat er een taboe omheen hangt. Voor een fotoshoot zochten we een model, maar dat bleek heel lastig. Terwijl menstruatie de gewoonste zaak van de wereld is: iedere dag zijn een half miljard vrouwen ongesteld.’

Wat maken jullie voor producten?

Yoni maakt maandverband en tampons van biologisch katoen dat biologisch afbreekbaar is. De achterkant en de individuele verpakking van het maandverband zijn gemaakt van biologisch afbreekbaar plastic (gemaakt van maiszetmeel) en kunnen ook op de composthoop. ‘We willen nog verder verduurzamen’, legt Mansvelt Beck uit. ‘De wikkel om de tampons is nu nog van gewoon plastic, omdat het bioplastic nog niet de kwaliteit had om de tampon bij elkaar te houden en je het niet gemakkelijk kon open maken. Daar worden nu wel heel snel stappen in gemaakt. Ook het papiertje achterop het maandverband willen wij biologisch afbreekbaar maken.’

Waarom staan de ingrediënten niet op verpakkingen?

Mansvelt Beck: ‘Maandverband en tampons vallen binnen de EU-regels onder algemene productregelgeving, wat betekent dat er geen specifieke regels zijn over wat vermeld moet worden op de verpakking of wat er wel of niet specifiek in moet zitten.

Ik vind dat verontrustend. Er wordt nu wel naar gekeken door het NEN, dat normen opstelt. Wij zijn een tijdje geleden door hen benaderd, zij waren verbaasd dat er nul regels bestaan voor producten die zoveel vrouwen elke maand gebruiken. Het NEN vertelde dat ze van plan zijn om een initiatief te starten om met alle spelers in de industrie te kijken of er normen afgestemd kun-

PETROCHEM 1 - 2017 30

PET01 Q enlightenmentz.indd 30

10-01-17 17:09

nen worden. Ik weet niet wat de status daar nu van is, maar het is een goed initiatief. Wij proberen met Yoni een goed voorbeeld te geven om te laten zien dat dingen anders kunnen.’

Hoe vertellen jullie je verhaal?

Mansvelt Beck: ‘We hebben veel partners die met ons meedenken hoe we zo creatief mogelijk het verhaal kunnen vertellen.

Dat doen we veel met beelden op social media zoals Instagram met een educatieve inslag en een grapje er in.’

Waarom moet Yoni winnen?

‘Met Yoni hebben wij een duurzaam product op de markt gebracht, waarbij het voor ons heel belangrijk is om het verhaal over menstruatie, tampons en maandverband door te geven aan alle vrouwen in Nederland en daarbuiten. Zodat vrouwen zelf een bewuste keuze kunnen maken over wat voor producten ze kopen.’

Social Enlightenment: Lease een spijkerbroek Mud Jeans is het eerste en enige circulaire denim merk. Na gebruik kunnen klanten de jeans terug sturen en switchen naar een nieuw model. De teruggestuurde broeken worden aangeboden als vintage jeans of verwerkt tot grondstof voor een nieuwe jeans.

Mud Jeans is in 2013 ontstaan vanuit de gedachte dat gebruik van kleding veel beter is dan het bezit er van. ‘Kleding is de tweede meest vervuilende industrie ter wereld’, zegt marketingmanager Danique Gunning. ‘Er wordt heel veel kleding verbrand en tijdens het productieproces wordt heel veel water gebruikt.’ Mud Jeans wil dat productieproces veranderen. Tegelijkertijd wil het bedrijf dat mensen anders over mode gaan nadenken, vooral over het gebruik en hergebruik van kleding.

Gunning: ‘Daar valt nog heel veel in te winnen, er wordt nog maar weinig gedaan op dat gebied. Daarom hebben wij het concept Lease a jeans geïntroduceerd.’

Hoe werkt het?

Voor 7,50 euro per maand kunnen consumenten een spijkerbroek leasen. Nadat ze deze minimaal twaalf maanden hebben gebruikt mogen ze de broek omruilen voor een ander exemplaar. De teruggestuurde broeken worden naar een fabriek in Valencia gestuurd waar de jeans worden vermalen en gemengd met nieuw katoen. Daar wordt nieuw garen van gesponnen waar een nieuwe broek van kan worden gemaakt. Afgelopen zomer heeft Mud Jeans drieduizend broeken naar Valencia gereden.’

Maar niet alle teruggekomen spijkerbroeken gaan naar Valencia. Gunning: ‘Sommige broeken zien er nog heel goed uit, soms zelfs nog mooier dan een nieuwe. Op aanvraag worden die broeken geredesigned. De koper kan kiezen wat voor stiksels en patches er bijvoorbeeld opkomen. De vintage spijkerbroek krijgt de naam van de eerste drager.’ Naast het leasen van een Mud Jeans broek, kunnen de jeans ook worden gekocht.

ten nemen voor onze stoffen en er zelf voor moeten zorgen dat ze kunnen worden hergebruikt. Onze droom is een broek te maken van honderd procent gerecycled denim. Dat kan nu tot 25 procent, wat te maken heeft met productiemethoden en technieken. Onze denimexpert is er continu mee bezig om te kijken hoe we het productieproces kunnen verbeteren.’ Als dat proces wordt verbeterd, beslaat dat een enorme markt. Bijna iedereen heeft wel een denim broek.

Waar zijn de broeken te krijgen?

Mud Jeans zijn in zeventien landen te koop en online kan van over de hele wereld worden besteld. Het bedrijf maakt broeken die langere tijd meegaan en maakt daardoor niet elk seizoen een nieuwe collectie. ‘Onze klanten vinden dat ook fijn, want als ze weten dat een broek goed zit dan kunnen ze die weer kopen of leasen als hun oude is versleten’, zegt Gunning. ‘We hebben nu een paar duizend leasers en daarnaast nog klanten die onze broeken kopen.’ In de zomer heeft het bedrijf de eerste drieduizend geretourneerde broeken naar de fabriek in Valencia gebracht voor recycling.

Waarom moet Mud Jeans winnen?

‘Er zijn een aantal redenen waarom wij denken de Social Enlightenmentz te moeten winnen. De Social Enlightenmentz mag niet ontbreken op onze prijzenplank. Bovendien is er nog een plekje vrij in ons nieuwe kantoor. Deze prijs is een goede stimulans om door te gaan met mode circulair te maken!’ ■

Wat zijn de voordelen van het leasen van een spijkerbroek?

In plaats van iets uit de grond te halen, het gebruiken en dan weggooien wil Mud Jeans al haar stoffen hergebruiken. Gunning: ‘Wij willen naar een wereld zonder afval en dat doen we op een hele leuke manier. In Nederland wordt jaarlijks 35 miljoen kilo aan kleding verbrand. En in kledingbakken wordt zoveel kleding gedaan, dat men niet meer weet wat ze er mee moet doen. Wij vinden dat we zelf verantwoordelijkheid moePETROCHEM 1 - 2017 31

PET01 Q enlightenmentz.indd 31

10-01-17 17:09

CARBON PRODUCTIVITY

Hoe koolstof koolstof kan besparen Carbon productivity is een term die het chemiebedrijf Covestro, voorheen onderdeel van Bayer, introduceerde, geïnspireerd door een rapport van McKinsey. In het kort: door koolwaterstoffen effectief in te zetten, kunnen juist heel veel brandstoffen en grondstoffen worden bespaard.

Denk bijvoorbeeld aan kunststoffen die auto’s lichter maken en materialen die huizen isoleren. CSO van Covestro, Richard Northcote legde het concept tijdens Duurzaam Geproduceerd 2017 verder uit.

Wim Raaijen

Polyurethaanschuim uit CO2.

‘De Europese Commissie ziet het als een bedreiging dat op termijn naar schatting 25 procent van alle olie in plastics wordt omgezet. Ik wil de Europese beleidsmakers graag laten zien dat een slimme inzet van kunststoffen juist heel positief kan uitwerken’, stelt Chief Sustainability Officer (CSO) Richard Northcote van Covestro in zijn kantoor in Brussel. Volgens hem is een andere mindset nodig.

‘Het begint al bij het beeld dat kunststof onlosmakelijk is verbonden met plastic zakjes en afval in de oceanen. Zeker, een groot probleem waar we goede oplossingen voor moeten vinden. Een groot deel van de chemische industrie maakt echter geen plastic zakjes maar hoogwaardige kunststoffen, die niet in de natuur terecht komen maar juist de samenleving helpen energie en grondstoffen te besparen. Bij Covestro doen we niks anders.

We produceren polycarbonaat en grondstoffen voor polyurethaan, die vooral worden ingezet in lichte composieten en isolatiematerialen. Ze maken auto’s, huizen en bijvoorbeeld koelkasten veel

energiezuiniger. Uit onderzoek blijkt dat een kilogram koolstof die in het isolatiemateriaal polyurethaan wordt verwerkt, bij toepassing gemiddeld zeventig maal haar gewicht aan koolstof bespaart in brandstoffen. Bovendien vervangen ze bijvoorbeeld glas en metalen als aluminium die bij productie en zelfs recycling veel meer energie kosten.’

Windmolens Dat straks 25 procent van alle olie naar kunststoffen gaat, kan juist een hele positieve ontwikkeling zijn, stelt Northcote, die niet voor niets zijn eigen bureau verhuisde van het hoofdkantoor in Leverkusen naar het machtscentrum van de EU, Brussel. Daar wil hij laten zien dat een belangrijke oplossing schuilt in de juiste inzet van koolstof. En dat de verschuiving bovendien ook nog eens deels relatief is. Als door onder andere lichtere materialen en betere isolatie minder fossiele brandstoffen nodig zijn, dan stijgt het relatieve aandeel van olie voor de productie van materialen sowieso. Gewoon omdat het totale gebruik van koolwaterstoffen afneemt.

Het gaat nog verder. Tel daarbij bijvoorbeeld op dat voor het succes van duurzame energiebronnen, innovaties in de chemie zeer behulpzaam kunnen zijn. Northcote: ‘Door de opkomst van enorm sterke composieten zouden wieken van windmolens met lengtes van wel honderd meter lang mogelijk moeten zijn.’

Terugbetalen Bij deze strategische visie baseert Covestro zich onder meer op een rapport van het McKinsey Global Institute uit 2008 en daarmee de lancering van de zogenoemde ‘carbon abatement curves’.

Belangrijke invalshoek daarbij is het ver-

PETROCHEM 1 - 2017 32

PET01 P CO2.indd 32

10-01-17 17:00

FOTO’S: COVESTRO

hogen van de carbon productivity, zoals Covestro dat noemt, ofwel tegen zo laag mogelijke kosten de inzet van koolwaterstoffen zo veel mogelijk beperken. Als je verschillende mogelijkheden naast elkaar legt, blijkt al gauw dat een aanmerkelijke reductie in CO2-uitstoot mogelijk is met oplossingen die de samenleving alleen maar geld besparen. Denk aan betere isolatie van gebouwen en energiezuinige auto’s en verlichting. Wellicht dat de aanschafkosten soms hoger liggen, maar deze oplossingen besparen zoveel energie dat ze zichzelf uiteindelijk gemakkelijk terugbetalen.

Parijs Voor de chemische industrie liggen hier dus juist enorme kansen. Overigens is Covestro niet de enige die dat onderkent. Al jaren schermen verschillende chemische concerns met de belofte dat ze de wereld kunnen helpen te verduurzamen. Bedrijven als DSM en AkzoNobel worden onder andere door de Dow Jones Sustainability Index al jarenlang als frontrunner gezien. Een groep waar Covestro sinds de beursgang in 2015

Richard Northcote (Covestro): ‘Uit onderzoek blijkt dat een kilogram koolstof die in het isolatiemateriaal polyurethaan wordt verwerkt, bij toepassing gemiddeld zeventig maal haar gewicht aan koolstof bespaart in brandstoffen.’

graag bij wil horen. Covestro: ‘Dat zijn wel de bedrijven die er het best in zijn geslaagd om een duurzame visie ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen.

Misschien ook wel omdat ze niet tot de allergrootste horen.’ De grote chemiereuzen zijn volgens Northcote ook goed bezig, maar voor bijvoorbeeld BASF en Dow kan de omvang van de bedrijven vertragend werken.

Hij heeft dat zelf aan den lijve ondervonden bij Bayer. Een gigantisch bedrijf waar uiteindelijk de nadruk op farmaceutica en agrochemicaliën kwam te liggen. Door de verzelfstandiging en de volle aandacht voor kunststoffen kreeg het bedrijf een enorm positieve boost.

‘We konden volledig onze eigen koers bepalen en wat dat betreft hebben we in

Patrick Thomas een geweldige visionair als topman. Het geeft ook veel motivatie om vanuit een heldere duurzame strategie te werken. Het is positief en we hebben gewoon niks te verbergen. Geweldig toch?’

Ook op de aandelenbeurs werd het elan van Covestro opgemerkt. Binnen een jaar na de beursgang in oktober 2015 was het aandeel in waarde meer dan verdubbeld. Natuurlijk had het nieuwe bedrijf de wind mee van economisch herstel, maar dat was het niet alleen.

Bedrijven als Tesla laten ook zien dat ze met een duidelijke, innovatieve en duurzame strategie in het huidige tijdgewricht veel beleggers aan zich kunnen binden. Helemaal in het licht van de afspraken die in Parijs zijn gemaakt.

PETROCHEM 1 - 2017 33

PET01 P CO2.indd 33

10-01-17 17:00

MaintenanceNEXT2017-Advertentie-210x297mm.indd 1 PET01 Advertenties.indd 34

10-1-2017 11:18:21 10-01-17 16:45

Richard Northcote

CO2 als grondstof De productiviteit van koolwaterstoffen mag zich echter niet alleen beperken tot de producten, weet ook Covestro. Met de omarming van een duurzame strategie verplicht het concern zich ook om zijn productieprocessen zo energie-efficiënt mogelijk in te richten. ‘We zijn ook constant op zoek naar de beste technologische innovaties om dat mogelijk te maken. Zo hebben we een technologie ontwikkeld die de productie van chloor meer dan veertig procent energiezuiniger kan maken.’

Verder zet het bedrijf nog meer in op duurzame ontwikkelingen die al in de tijd van Bayer zijn ingezet. Bijvoorbeeld de inzet van CO2 als grondstof bij de productie van polyurethaan. Bij een nieuw product is twintig procent van de aardolie als grondstof vervangen door het broeikasgas. De eerste tanker met dit product verliet op dinsdag 13 december 2016 de site in Dormagen, nabij Keulen.

Covestro is hiermee officieel de productie begonnen van de nieuwe fabriek die er deze zomer werd ingehuldigd.

‘We hebben een technologie ontwikkeld die de productie van chloor meer dan veertig procent energiezuiniger kan maken.’

Nu gaat het nog om twintig procent, bij andere projecten in het laboratorium slaagde Covestro er al in het CO2-gehalte te verhogen tot meer dan veertig procent. Het bedrijf streeft er ook naar om koolstofdioxide in te zetten in andere producten dan flexibele schuimen.

Mogelijke producten die al op laboratoriumschaal zijn getest zijn onder andere componenten voor harde schuimen en elastomeren. Het bedrijf is ook bereid om de technologie onder licentie vrij te geven.

Covestro is hiermee een van de pioniers op het gebied van CO2 als grondstof.

Wel staat het allemaal nog behoorlijk in de kinderschoenen, geeft Northcote toe. Zo wordt in Dormagen vooralsnog heel zuivere CO2 ingezet, dat ontstaat bij de productie van ammoniak. Het zal

nog wel een tijdje duren voordat CO2 als grondstof uit de lucht kan worden gehaald. Bovendien gebruikt Covestro in Dormagen een katalytisch proces, terwijl steeds meer de geluiden opgaan om via elektrochemische manier grondstoffen te verkrijgen. Op dat moment kan ook duurzaam opgewekte stroom worden ingezet bij het verkrijgen van chemische bouwstenen. Volgens Northcote is dat voorlopig nog toekomstmuziek. Bij carbon productivity draait het ook om de betaalbaarheid van de vermeden koolstofemissie of in dit geval gerecyclede koolstof. ‘Vooralsnog is die route te duur, maar dat kan de komende jaren natuurlijk veranderen als duurzaam opgewekte energie bijvoorbeeld en elektrochemische productiemethoden goedkoper worden.’ ■ PETROCHEM 1 - 2017 35

PET01 P CO2.indd 35

10-01-17 17:00

INNOVATIE iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

TUSTI BESTE CHEMISCHE START-UP 2016 Het bedrijf Tusti uit Eindhoven heeft tijdens de chemieconferentie CHAINS de Gouden KIEM, de prijs voor de beste chemische start-up van het jaar, in ontvangst genomen. De start-up is er in geslaagd om van vette plastic verpakkingen, zoals lege margarinekuipjes, kaasverpakkingen en bakken afgewerkt frituurvet, weer schone kunststof snippers te maken.

Deze grote afvalstroom kan tot nu toe alleen met chemicaliën en stoom worden verwerkt. In een soort wastrommel maakt Tusti dit plastic met een plantaardig schoonmaakmiddel op een natuurlijke en betaalbare manier schoon.

Tusti heeft een 25.000 euro gekregen voor een onderzoeksproject en een antal uren advies en ondersteuning vanuit InnovatieLink.

Er waren drie finalisten. Naast Tusti waren dat Relay 3D uit Eindhoven en Sealeau, dat activiteiten heeft in Eindhoven en Delft. De jury bestond dit jaar uit prof. Floris Rutjes (Radboud Universiteit), dr. Peter Berben (BASF), Leon Joore (Millvision) en Dr. Cristianne Rijcken (Cristal Therapeutics). Zij kende de Gouden KIEM toe aan het bedrijf waarin de jury de sterkste combinatie zag tussen de inzet van academische kennis en onvervalst ondernemersinstinct die leidt tot maatschappelijke impact.

De Gouden KIEM-competitie wordt mogelijk gemaakt door NWO Chemische Wetenschappen, de Topsector Chemie en InnovatieLink.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: WIM RAAIJEN

ROGGEVLEUGEL ALS INSPIRATIE VOOR MACHINEBOUW Bij het ontwerpen van producten en machines wordt steeds vaker de natuur als inspiratiebron gebruikt. Biomimicry heet dat met een mooi woord. Zo wordt bij het ontwerpen van vliegtuigen steeds meer gekeken naar het vlieggedrag van vogels. De vleugel van een rog kan bijvoorbeeld ook als inspiratiebron dienen. Op de foto toont Bas Sanders van Sanders Machinebouw een eenvoudig model van de roggevleugel. Door de flexibele ‘vleugel’ aan de brede kant te bewegen kan aan het uiteinde enige kracht worden gezet. Met drie of vier van deze vleugeltjes is het straks wellicht mogelijk om in een verpakkingsmachine breekbare producten met voldoende gevoeligheid op te pakken.

Op 20 januari sprak Bas Sanders over biomimicry tijdens het Duurzaam Geproduceerd congres. In de volgende Petrochem een verslag hiervan.

PETROCHEM 1 - 2017 36

PET01 G innovatie.indd 36

10-01-17 16:52

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: PIXABAY

CEL INSPIRATIE VOOR KLEINE REACTORFABRIEK Van veel chemicaliën en medicijnen is de productiewijze omslachtig en tijdrovend, met een eigen reactor voor elke chemische reactie. Een onderzoeksconsortium onder leiding van TU/e-hoogleraar Volker Hessel wil het helemaal anders gaan doen. Binnen biologische cellen verlopen ketens van reacties feilloos naast en door elkaar.

De onderzoekers willen dat proces imiteren zodat ze een keten van reacties tegelijkertijd in een enkele reactor kunnen laten plaatsvinden. Dit moet leiden tot gigantische besparingen in de productie- en ontwikkelingskosten van medicijnen, maar ook tot nieuwe kansen voor gepersonaliseerde medicijnen. Het onderzoek, met vier miljoen EU-subsidie, is in januari van start gegaan.

De biologische cel is de inspiratie voor de onderzoekers. In deze piepkleine ruimte slaagt de natuur erin veel verschillende chemische reactieketens (cascades) te laten plaatsvinden, bij dezelfde druk en temperatuur en in hetzelfde oplosmiddel (water). En dat ook nog continu, dus snel. Cellen doen dat met hulp van enzymen, stoffen die de reacties een handje helpen.

De onderzoekers willen op soortgelijke wijze medicijnen kunnen maken in kleine chemische reactors die continu werken. Als testcases gaan ze op deze nieuwe manier vier veelgebruikte bestaande medicijnen maken Om dit te bereiken moeten de wetenschappers een aantal flinke hordes nemen. Als de verschillende chemische reacties bij elkaar en gelijktijdig plaats moeten vinden, dan mogen ze elkaar niet beïnvloeden. De onderzoekers gaan verschillende technieken ontwikkelen om de verschillende reactiestappen de benodigde afzondering te bieden. Ook gaan ze bekijken of het mogelijk is om de gewenste medicijnen te produceren door alleen reacties te combineren die elkaar niet beïnvloeden – dan is er geen afzondering meer nodig. Speciale aandacht is er voor de beheersing van de processen, die veel complexer is dan bij de klassieke stap-voor-stapmethode.

Uiteindelijk willen de onderzoekers met de nieuwe inzichten een kant-enklare nieuwe productietechniek afleveren.

OCI NITROGEN ONTWIKKELT INNOVATIEF CUSTOMER PORTAL OCI Nitrogen heeft een customer portal ontwikkeld waarmee klanten zelf hun bestellingen kunnen regelen. Voorheen werden orders via een verouderde webshop en persoonlijk door medewerkers aangenomen. Klanten kunnen nu zelf hun bestellingen invoeren en volgen, waar en wanneer dan ook. Het selfservice portal zorgt daarnaast voor minder belasting van de OCI Nitrogen orderdesk.

Het bedrijf ontwikkelde de portal samen met Triggre, een innovatieve startup die bedrijven in staat stelt om zélf software te maken. Samen definieerden ze het project en gingen aan de slag. Klanten werden betrokken bij de totstandkoming van het customer portal. Zij konden aangeven wat ze van de customer portal verwachtten en hoe OCI Nitrogen voor een optimaal gebruikersgemak kon zorgen.

De customer portal zorgt aan twee kanten voor meer efficiëntie. Enerzijds kunnen klanten eenvoudig feedback geven op het systeem en hun bestellingen geheel zelfstandig plaatsen. Anderzijds is OCI Nitrogen op ieder moment in staat om de software snel zelf te optimaliseren.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 1 - 2017 37

PET01 G innovatie.indd 37

10-01-17 16:52

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

AkzoNobel rondt overname BASF’s Industrial Coatings af AkzoNobel heeft de overname afgerond van het onderdeel Industrial Coatings van BASF dat producten levert aan onder meer de bouw, de maakindustrie, windenergiesector en de transportsector. De transactie omvat relevante technologieën, patenten en handelsmerken, evenals een fabriek in het Verenigd Koninkrijk en eentje in Zuid-Afrika. Ongeveer 400 medewerkers van BASF’s Industrial Coatings komen AkzoNobel versterken. Met de transactie is een bedrag gemoeid van 475 miljoen euro.

Yokogawa maakt volledige overname SVM bekend Yokogawa heeft de volledige overname van Soteica Visual Mesa (SVM) afgerond. SVM levert energiebeheeren -optimalisatieoplossingen voor de raffinage-industrie. SVM zal samen met Industrial Knowledge (IK), een cloudgebaseerde Data as a Service (DaaS)-aanbieder, worden geïntegreerd in KBC Advanced Technologies.

Verwacht wordt dat de gecombineerde kracht zal zorgen voor een uitbreiding en verbetering van de positie in de markt voor energiemanagement-oplossingen voor de procesindustrie.

BASF neemt Chemetall over BASF neemt Chemetall over, wereldwijde leverancier van toegepaste oppervlaktebehandelingen voor metaal-, kunststof- en glassubstraten.

De overname omvat ook de Beneluxdochteronderneming. De producten van Chemetall worden gebruikt voor verschillende toepassingen in de autosector, de lucht- en ruimtevaartindustrie, bij aluminiumafwerking, bij de productie van aluminium- en staalrollen, bij het koudvervormen, in de glasnijverheid en in algemene industriële markten, waaronder die van de metaalproductie.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Gerard Nieveen: Gerard@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET12 Platform.indd 38

10-01-17 17:02

‘EXPERTQU TES’ Het is belangrijk dat Vlaanderen blijft inzetten op een ondernemersvriendelijk klimaat binnen een stabiel rechtskader, zodat het aantrekkelijk blijft om hier te investeren in baanbrekende innovaties die de uitstoot van broeikasgassen kunnen terugdringen in diverse andere sectoren, en dit niet enkel in Vlaanderen maar over de hele wereld.’

Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder essenscia Vlaanderen op Engineeringnet.be.

Wat Trump ook beweert, onze planeet zal blijven opwarmen. Een deel van de publieke opinie en zelfs hele staten liggen nu al dwars. Zoals Californië, de rijkste en meest bevolkte staat van de Verenigde Staten, die zich juist wel sterk engageert op de ontwikkeling van duurzame energie.’

Wim Soetaert, InBio.be, in zijn column in deze Petrochem.

We gaan ons voorbereiden op het volgende cao-gevecht, dat in het voorjaar van 2019 gaat plaatsvinden. Shell heeft duidelijk aangegeven dat het de huidige positie van het arbeidsvoorwaardenpakket in de markt té goed vindt. Dat vindt de FNV nadrukkelijk niet. Wij zullen blijven strijden om de arbeidsvoorwaarden bij Shell in stand te houden en op niveau te krijgen.’

Egbert Schellenberg, FNV vakbondsbestuurder procesindustrie, in een reactie op het laatste eindbod van Shell voor een driejarige cao.

Er wordt iets neergezet dat een hoger doel dient: gestandaardiseerde opleidingen en certificaten, maar ook een stuk training aan de nieuwe generatie medewerkers in de industrie.’

Cees Jan Asselbergs over de start van de bouw van de RDM Training Plant begin december 2016.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals,

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen adviseur Deltalinqs

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Michel Meertens DSM, site director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

BU director Advanced Manufacturing

PET12 Platform.indd 39

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter voormalig directeur NAM

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Conway & partners, advocaat

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jeroen van Woerden Kemira, managing director Plant Manager of the Year 2016

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Wouter Stam Flowid, managing director

10-01-17 17:02

PET01 Advertenties.indd 40

10-01-17 16:46

ONBEVANGEN

‘Als uit nieuw inzicht blijkt dat het risico groter is dan werd aangenomen, dan wordt met een beschuldigende vinger naar de industrie gewezen, alsof die het altijd hebben geweten, of met opzet risico’s ‘hebben verzwegen.’

Publieke opinie Allereerst wil ik graag alle (vaste) lezers bedanken voor de vele reacties die ik op de vorige column heb ontvangen. Ik was bang dat een inhoudelijk stuk minder zou aanslaan bij u als publiek, maar uit de reacties blijkt het tegendeel waar.

Ditmaal wil ik het hebben over een paradox in de publieke opinie. De medische wereld heeft namelijk recentelijk de noodklok geluid, omdat de toekomst van de radiologische behandelingen in gevaar komt. De oorzaak is de kernreactor in Petten, waar medische radio-isotopen worden gemaakt. De technische levensduur van deze reactor wordt door deskundigen geschat op 2024. Nieuwsberichten melden dat volgens nucleair geneeskundigen een alternatief voor de productie van de medische isotopen ver vóór dat moment, namelijk aankomend jaar, in gang moet worden gezet. Maar ja, als we het hebben over de bouw of levensverlenging van een kernreactor in Nederland, dan staat bijna iedereen meteen op zijn achterste benen. Het is voor velen onbespreekbaar en alle vormen van nucleaire industrie moeten volgens hen verdwijnen. Toch verwachten diezelfde mensen de beste medische zorg te krijgen als zij dat nodig hebben. Daar hoort ook een behandeling met radio-isotopen bij.

Beschuldigende vinger Zo ook bij de commotie die is ontstaan over het gebruik van rubbergranulaatkorrels op kunstgrasvelden. We verwachten een goede oplossing voor onze oude autobanden, maar als blijkt dat daar mogelijk risico’s aan zitten, dan spreekt iedereen van schande. Nieuwe inzichten worden hierbij niet geaccepteerd.

Men wil dat vooraf alle risico’s bekend zijn, ook al weet elk weldenkend mens dat dit niet gaat. Zeker als het gaat over toxicologische effecten, die bijvoorbeeld middels dierproeven te verkrijgen zijn, hoewel die proeven uit den boze zijn. Maar we verwachten wel op zondag een potje te kunnen voetballen op een hi-tech veld, waarvan de producent moet uitsluiten dat het niet giftig is. En als uit nieuw inzicht blijkt dat het risico groter is dan eerder werd aangenomen, dan wordt met een beschuldigende vinger naar de industrie gewezen, alsof die het altijd hebben geweten, of nog sterker, met opzet de risico’s hebben verzwegen. Alsof het de corebusiness van de industrie is om zoveel mogelijk mensen aan een zo groot mogelijk risico bloot te stellen.

Utopische wereld Het probleem zit erin dat het grote publiek producten niet verbindt met de industrie die deze producten fabriceert. Zij beschouwen de industrie als vervuilend, gevaarlijk en als iets dat ze liever zien gaan dan komen. Ze beseffen niet dat industrie onlosmakelijk is verbonden met het leven dat we in dit land gewend zijn. De paradox zit erin dat men een soort utopische wereld nastreeft, waarin geen risico’s, blootstelling en vervuiling voorkomen, maar wel de luxe van alledag zonder daar opofferingen voor te hoeven doen. Daarom accepteren we niet meer dat er risico’s, blootstellingen en vervuiling zijn.

Door het onmogelijke na te streven, heeft de publieke opinie ervoor gezorgd dat autoproducenten zich wenden tot sjoemelsoftware. De consument wil nu eenmaal een auto die milieuvriendelijker scoort in de testen, maar waaraan geen concessies zijn gedaan op het gebied van snelheid, acceleratie en comfort.

En hoewel de auto-industrie vast niet de enige branche is waar, ten behoeve van de testen en daarmee de onmogelijke eisen van de consument, de zaken worden gemanipuleerd, is het huidige beeld van de consument dat alle industrie de boel flest ten behoeve van het eigen belang ook niet terecht. De consument zou het zichzelf moeten aantrekken dat dit soort zaken gebeuren, want zij zijn er uiteindelijk mede verantwoordelijk voor.

De industrie produceert en ontwikkelt op basis van de vraag van de consument.

Concessies Zaken hebben consequenties. Je kunt met de huidige technologie geen auto rijden zonder uitstoot. Ook elektrische voertuigen moeten worden gevoed, door energiecentrales of zonnecellen, maar die moeten ook worden geproduceerd, met zeldzame metalen die uit alle uithoeken van de wereld komen, et cetera. Dat neemt niet weg dat we niet kunnen (en moeten!) streven naar verbetering. Maar ook verbetering heeft een prijs, we zullen concessies moeten doen om vooruit te komen, anders zijn we alleen maar onszelf voor de gek aan het houden.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid. aldewereld@gmail.com PETROCHEM 1 - 2017 41

PET01 J onbevangen.indd 41

10-01-17 16:54

PETROCHEM 1 - 2017 42

PET01 X themaspread.indd 42

10-01-17 17:10

THEMA SYSTEEMVEILIGHEID

FOTO: ARCADIS

• Serieuze cyberattacks op bedrijven in de Rotterdamse haven lijken vooralsnog beperkt. Maar de dreiging van een criminele actie met grote economische gevolgen groeit. Een aanval op één bedrijf kan een domino-effect hebben omdat ondernemingen sterk met elkaar zijn verweven. Het Rotterdamse havenbedrijf spant zich in om het bewustzijn op het gebied van cybersecurity bij bedrijven te vergroten.

• ‘Onder normale, dagelijkse omstandigheden zorgt overname van de besturing door mensen bijna altijd voor een minder veilige situatie’, gaf professor Ira Helsloot in de vorige Petrochem aan. Wat vinden onze experts? Zijn zij het eens of oneens met de stelling: ‘Een fabriek opereert veiliger zonder operators aan de knoppen.’

PETROCHEM 1 - 2017 43

PET01 X themaspread.indd 43

10-01-17 17:10

CYBERSECURITY

Optreden tegen ketenkwetsbaarheid Serieuze cyberattacks op bedrijven in de Rotterdamse haven lijken vooralsnog beperkt. Maar de dreiging van een criminele actie met grote economische gevolgen groeit. De haven heeft immers veel potentieel interessante doelen voor hackers. Een aanval op één bedrijf kan bovendien een domino-effect hebben omdat de ondernemingen sterk met elkaar zijn verweven. Het Rotterdamse havenbedrijf spant zich in om het bewustzijn op het gebied van cybersecurity bij bedrijven te vergroten.

Jacqueline van Gool

Of je je creditcardgegevens wil doorgeven omdat de bank je een nieuwe pas wil toesturen, dat je de loterij hebt gewonnen, maar eerst tienduizend euro op een Nigeriaans bankrekeningnummer moet storten. Of een simpel ‘check this out!’. In deze naïeve vormen van cybercriminaliteit trappen we natuurlijk allang niet meer. Bovendien wordt het grootste deel van deze amateuristische computervervuiling via spamfilters en dergelijke tegengehouden. Zolang het gaat om spam in de mailbox, levert dat hooguit irritatie op. Een virus dat je bestanden vernietigt of ransomware op je persoonlijke computer installeert, is ronduit vervelend, maar de gevolgen voor de wereldeconomie zijn uiteindelijk beperkt. Maar naast de simpele ‘domme boeven’ die hun pijlen richten op ‘simpele zielen’, zijn er ook criminele organisaties die hun hand niet omdraaien voor het hacken van een bedrijfssysteem.

Schadepost De Rotterdamse haven heeft een groot aantal potentieel interessante doelen voor hackers. De AIVD stelt dat het belangrijkste doel van de digitale aanvallen het achterhalen van hoogwaardige kennis en technologie, bedrijfsstrategieën, financiële bedrijfsinformatie en informatie van de Rijksoverheid is. Veelal zitten landen als Rusland en China achter dergelijke hacks. Maar ook terroristische motieven zijn niet uit te sluiten. Als het

CYBERSECURITY EVENT FERM organiseert op 23 maart het event ‘Sta jij FERM – Aan de slag met je digitale veiligheid’. Tijdens een interactieve avond komen allerlei praktische aspecten op het gebied van cybersecu-

rity aan bod. Onderwerpen zijn onder meer cybermonitoren en verzekeren tegen cyberschade. Meer informatie over het programma en aanmelden vindt u op ferm-rotterdam.nl.

besturingssysteem van een raffinaderij of chemische opslag zou kunnen worden overgenomen door een kwaadwillende groep, is dat een potentieel wapen waarmee enorme schade zou kunnen worden berokkend. Cybercriminaliteit levert volgens berekeningen al sinds jaren meer financiële schade op dan fysieke criminaliteit. Het World Economic Forum becijferde in 2008 dat er een kans is van tien tot twintig procent op een groot probleem in een kritische infrastructuur, zoals de energievoorziening maar ook de petrochemische industrie. Hierbij zou het gaan om een potentiële schadepost van 250 miljard dollar. Het is niet precies duidelijk wat de effectieve kosten van cybercriminaliteit voor het bedrijfsleven zijn. Maar er is wel consensus over de ordegrootte van de schade: die loopt in de miljarden. Volgens een rapport van McAfee bijvoorbeeld uit 2014 zijn de jaarlijkse kosten voor de wereldeconomie om en nabij de 400 miljard dollar.

Kwetsbaar Serieuze cyberattacks op bedrijven in de Rotterdamse haven lijken vooralsnog beperkt. Althans, er zijn tot nu toe niet veel problemen met betrekking tot cybercriminaliteit geweest die het nieuws haalden. Maar het toenemende gebruik van WiFi, USB-poorten enzovoorts maakt de computersystemen van de Rotterdamse bedrijven kwetsbaarder voor cyberaanvallen. Contact met de buitenwereld is bijna niet te vermijden.

Ook al zijn er in veiligheids- en besturingssystemen geen aansluitingen zoals USB-poorten, een operator die het systeem bedient, is al een verbinding met de buitenwereld. En moeten leveranciers en contractors die onderhoud uitvoeren toegang hebben tot systemen?

Moeten alle mensen die op de plant

PETROCHEM 1 - 2017 44

PET01 X2 cybersecurity.indd 44

10-01-17 17:12

FOTO: WÄRTSILA

werken gescreend worden? ‘Dat hangt af van het type bedrijf en het type functie, maar bedrijven moeten zich wel terdege bewust zijn van de gevoeligheid van de systemen’, zegt Marijn van Schoote, cyberexpert bij het Havenbedrijf Rotterdam. De dreiging blijft immers groeien, blijkt uit het Cyber Security Beeld Nederland 2016. En de weerstand blijft achter. De AIVD riep naar aanleiding van dit rapport de overheid en het bedrijfsleven dan ook op om te investeren en maatregelen te treffen om de digitale veiligheid van Nederland te versterken.

Resilience Het Havenbedrijf Rotterdam lanceerde halverwege vorig jaar het Port Cyber Resilience Programma (PCRP), dat de weerstand tegen digitale aanvallen in het Rotterdamse havengebied moet verhogen. Een half jaar geleden werd havenmeester René de Vries aangesteld als Port Cyber Resilience Officer. De havenmeester is verantwoordelijk voor de veiligheid en orde op het water van de Rotterdamse haven, en nu dus ook aanjager van de digitale veiligheid. De Vries heeft in zijn nieuwe rol met name de taak om het bewustzijn met betrekking tot cybersecurity te verhogen. Het Havenbedrijf werkt in het PCRP samen met de gemeente Rotterdam, Deltalinqs en de politie.

Van Schoote: ‘Bedrijven moeten goed kijken hoe ze onderling digitaal verbonden zijn.’

Starterstools ‘We zijn begonnen om awareness te creëren op directieniveau. Het is belangrijk dat managers een voorbeeldfunctie aannemen. Want een gemiddelde werknemer denkt al gauw: ‘Als de baas het niet doet, waarom zou ik het dan doen?’’, zegt Van Schoote. Vervolgens is een aantal workshops gehouden en onlangs werd de website FERM Rotterdam (ferm-rotterdam.nl) gelanceerd als onderdeel van het PCRP. De website dient als platform voor bedrijven voor informatie en samenwerking op het gebied van cybersecurity en wordt gesteund door het Nationaal Cyber Security Centrum.

FERM is geen acronym. Het is een term die uitdrukt waar het programma voor staat. Het roept op tot het ferm staan tegenover cybercriminaliteit. ‘Sommige bedrijven hebben geen idee waar ze moeten beginnen om zich beter te wapenen tegen digitale criminaliteit. De FERM-website biedt laagdrempelige starterstools voor deze bedrijven. Zo kunnen bedrijven eenvoudig testen hoe het zit met het bewustzijn over informatiebeveiliging binnen de eigen organisatie. Ook kunnen ondernemingen tegen

een geringe vergoeding de Cyber Risico Scan uitvoeren. Een eenvoudige scan van een website of netwerk geeft direct inzicht in het beveiligingsniveau. Daarnaast worden e-learning modules aangeboden om de kennis bij te spijkeren. Het helpt bedrijven om een beeld te krijgen wat voor een bedrijf gevoelige en belangrijke informatie is en wat vitale systemen zijn. De uitkomst van zo’n risicoscan kan vervolgens worden teruggekoppeld met een dienstverlener die kan helpen bij het verbeteren van het beveiligingsniveau.’

Ook zijn er gesprekken geweest met verzekeraars, zodat ondernemers de schade van cybercriminaliteit tegen een redelijk tarief kunnen laten verzekeren. ‘Het programma is tot nu toe al erg succesvol’, zegt Van Schoote. ‘De website trok in de eerste week sinds de lancering al zo’n vijfhonderd unieke bezoekers. Zonder dat we een grootschalige campagne hebben gehouden. Er zijn bijvoorbeeld al veel aanvragen voor de cyberrisicoscans.’

Analogie Bedrijven kunnen zelf ook al veel doen meent Van Schoote. Dat gaat vaak om simpele dingen. ‘Zorg er bijvoorbeeld PETROCHEM 1 - 2017 45

PET01 X2 cybersecurity.indd 45

10-01-17 17:12

[Sch

rijf

u nu

in]

VEILIG WERK VERDIENT WAARDERING 12 april 2017 | Rotterdam Ahoy Bekendmaking Safe Maintenance Award Benelux

De Safe Maintenance Award Benelux stimuleert veilig werken bij onderhoudsafdelingen en technische dienstverleners. De award wordt jaarlijks uitgereikt aan een onderhoudsafdeling en een technische dienstverlener die bewijst onderhoud op een veilige en verantwoorde manier uit te voeren.

Schrijf nu in, uw veilige werk verdient waardering!

Wat is uw bijdrage aan veilig werk?

Is veilig werken bij uw technische dienst de enige manier waarop dingen gebeuren?

Bent u als leverancier van advies, inspecties, diensten of producten nauw betrokken bij de veiligheid van onderhoudswerk? Of draagt u als contractor of vereniging graag bij aan de mindset van veilig werken? Presenteer uw bedrijf dan als partner van de Safe Maintenance Award Benelux.

Levert u als technische dienstverlener uw werkzaamheden altijd met veiligheid als hoogste prioriteit?

Schrijf nu in en ding mee naar de Safe Maintenance Award Benelux 2017.

Een vakkundige jury beoordeelt uw inschrijving en kiest en bezoekt de genomineerden.

Kijk voor inschrijven en informatie op www.safemaintenanceaward.com.

Hiervoor zijn veel mogelijkheden. Bezoek www.safemaintenanceaward.com voor meer informatie of bel: Gerard Nieveen: +31 (0) 6 2489 9108 Peter van Nierop: +31 (0) 6 5327 8835

De Safe Maintenance Award Benelux 2017 wordt verzorgd door Stichting Safety at Work en het iMaintain platform.

www.safemaintenanceaward.com PET01 Advertenties.indd Advertentie SMAB.indd 1 46

10-01-17 29-11-16 16:46 13:52

FOTO: PEXELS

voor dat je firewall en antivirusprogramma’s goed op orde zijn en volg de instructies van software- en hardwareleveranciers. Ga voorzichtig om met toegangspassen en paswoorden, leen ze niet uit.’

Er is een analogie met fysieke criminaliteit. Een crimineel zoekt de weg van de minste weerstand. Een inbreker breekt liever in bij iemand met een gammel slot op de deur dan bij iemand met een alarmsysteem en camera’s bij de deur.

Dat geldt ook voor digitale systemen.

Bovendien worden cybercriminelen steeds handiger. Dat betekent dat steeds geavanceerdere methodes nodig zijn om digitale systemen te beveiligen.

Keten Wat volgens Van Schoote ook van belang is, is dat er meer tussen bedrijven wordt samengewerkt op het gebied van digitale veiligheid. ‘Er zou meer informatie-uitwisseling moeten zijn. Een probleem dat vandaag bij het ene bedrijf plaatsvindt, kan morgen bij een ander bedrijf optreden.’

Bovendien zijn veel bedrijven in een keten aan elkaar verbonden. Een hack op één bedrijf kan daarom een dominoeffect opleveren voor andere bedrijven in de keten. Niet alleen eigen cybersecurity is van belang, maar ook de samenhang met leveranciers en afnemers. De Cyber Security Raad (CSR) schrijft in een persbericht: ‘Steeds meer bedrijven, overheden, systemen en applicaties

worden met elkaar verbonden, terwijl er nauwelijks wordt nagedacht over de digitale veiligheid in deze keten. Dit kan grote economische gevolgen hebben.

De Raad roept daarom op niet alleen de cyberrisico’s in organisaties in kaart te brengen, maar ook de risico’s in de keten. Een keten is nu eenmaal zo sterk als de zwakste schakel.’ Samenwerking is daarom essentieel. ‘Bedrijven moeten samen goed kijken hoe ze onderling digitaal verbonden en van elkaar afhankelijk zijn en hoe er kan worden opgetreden tegen deze ketenkwetsbaarheid’, zegt ook Van Schoote. Een aantal bedrijven in de energiesector heeft een onderzoek uitgevoerd naar methodieken om kritieke IT-systemen in de productieketen en de hiermee samenhangende cyberrisico’s in kaart te brengen. De methodiek is ook toepasbaar voor andere sectoren. Het onderzoek werd uitgevoerd door Shell, Gasunie, Nuon, TenneT en Alliander, met ondersteuning van het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) en de Cyber Security Raad. Het onderzoek is gratis te downloaden via de website van de CSR (www.cybersecurityraad.nl).

Bij grote bedrijven is volgens Van Schoote de aandacht voor cybersecurity redelijk in orde. ‘Een vijftiental grote bedrijven komt via een initiatief van het Nationaal Cyber Security Centrum bij elkaar. We zouden hun ervaringen graag vertaald zien naar de grote groep mkbers die in het Rotterdamse havengebied actief zijn.’

Testbed Er lopen meerdere initiatieven om de cybersecurity in de regio te verhogen.

Zo doen The Hague Security Delta en TNO een haalbaarheidsonderzoek naar het opzetten van het zogeheten Nationaal Cyber Testbed. Hier kunnen dan nieuwe technieken worden getest die kritische infrastructuren beschermen tegen cybercriminelen. Operators en fabrikanten van industriële controlesystemen en kritische infrastructuren kunnen er hun hardware en software in een beschermde simulatie-omgeving testen.

Je kunt dan als het ware de gevolgen van een cyberaanval simuleren. Ook zouden professionals er kunnen worden getraind. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag stelt tweehonderdduizend euro beschikbaar voor het onderzoek.

Het Testbed zou in Den Haag moeten komen en die keuze is logisch. Den Haag lijkt steeds meer een Europese hub voor cybersecurity te worden. Het NATO NCI Agency, het Europese Cyber Crime Center en Eurojust zijn er al gevestigd. The Hague Security Delta is al het grootste veiligheidscluster in Europa. De initiatiefnemers denken dat het oprichten van een dergelijk testcentrum nieuwe bedrijvigheid zal aantrekken.

Dat denkt ook van Schoote: ‘Wij laten met het PCRP heel duidelijk zien dat we investeren in digitale veiligheid voor bedrijven en klanten in onze haven. Het is een kans om ons te onderscheiden ten opzichte van concurrenten.’ ■ PETROCHEM 1 - 2017 47

PET01 X2 cybersecurity.indd 47

10-01-17 17:12

OPINIE

‘ Een fabriek opereert veiliger zonder operators aan de knoppen’ In de vorige editie van Petro-

Helsloot vindt het opvallend dat

ook voor de industrie. ‘Fabrieken

chem stond een interview met

in 2015 het aantal vliegtuigonge-

worden steeds veiliger bestuurd

professor Ira Helsloot die onder-

vallen veroorzaakt door piloten

met behulp van geautomatiseer-

zoek doet naar incidenten bin-

die de besturing overnamen,

de systemen. Onder normale,

nen de chemische industrie. De

groter was dan het aantal onge-

dagelijkse omstandigheden

laatste decennia neemt het aan-

vallen door technisch falen. ‘Dus

zorgt overname van de besturing

tal en de impact van grote vei-

feitelijk vliegt een vliegtuig vei-

door mensen bijna altijd voor

ligheidsincidenten af. Dat heeft

liger zonder mensen in de cock-

een minder veilige situatie.’

te maken met de bewustwording

pit, dan met.’ Hij is er ook van

Wat vinden onze experts? Zijn

en verbetering van de veilig-

overtuigd dat een zelfrijdende

zij het eens of oneens met de

heidscultuur binnen bedrijven,

Tesla veiliger rijdt dan de meeste

stelling ‘Een fabriek opereert

maar ook met de technologische

menselijke bestuurders. Dit prin-

veiliger zonder operators aan de

ontwikkeling.

cipe geldt volgens de hoogleraar

knoppen.’

RONALD HOENEN, SITE MANAGER BIJ DSM DYNEEMA/PLANT MANAGER OF THE YEAR 2015 ‘Voor een deel is de stelling mijns inziens waar. Wanneer fabrieken lopen zoals bedoeld, zijn automatische regelingen en beveiligingen goed in staat om incidenten te voorkomen.

Hieraan zijn twee beperkende voorwaarden verbonden: alle ongewenste scenario’s zijn bekend en de oplossing is digitaliseerbaar.

Door risico-assessments zijn veel scenario’s bekend, maar vanuit casuïstiek kunnen we concluderen dat ook scenario’s waarheid werden die nog niet bekend waren. Alleen een bekend scenario kan automatisch worden beveiligd. Verder zijn niet alle faalmechanismen met automatisering op te lossen. Zeker bij combinaties van faalmechanismen of complexe ‘if-then-else’-constructies is het ontwerp van beveiligingssystemen onderhevig aan menselijke fouten. Dan zullen operators hun toegevoegde waarde bewijzen.

Bij verlies van integriteit van apparatuur, storingen in utilities, grond- of hulpstoffen of bij externe invloeden, is het niet vanzelfsprekend dat geautomatiseerde systemen de fabriek naar de veilige toestand sturen. Vaak is juist dan handmatig ingrijpen van operators noodzakelijk. Dan worden regelingen ‘op hand’ genomen en zullen operators, dankzij hun kennis en inzicht, de juiste keuzes maken en veiligstellen. Voldoende trai-

ning en awareness is van essentieel belang.

Ten slotte zijn er nog momenten dat een operator moet ingrijpen in het proces; bijvoorbeeld monstername, veiligstellen van apparatuur, starten/stoppen of nog niet geautomatiseerde proceshandelingen. Ook hier zullen alertheid en kundigheid van operators meer kunnen toevoegen aan veiligheid dan machines.

Mijn conclusie: Voor bekende en digitaliseerbare scenario’s en in geval van voorziene condities is automatisering een veiliger alternatief voor de mens. In alle andere gevallen zijn we beter af met attente en getrainde operators.’

PETROCHEM 1 - 2017 48

PET01 X1 stelling.indd 48

10-01-17 17:10

EWARD HOFSTEDE, PROJECT DIRECTOR FLAVOUR DEVELOPMENT BIJ AVEBE ‘Een fabriek opereert veiliger zonder operators aan de knoppen, of toch niet?

In de december-editie van Petrochem stelt professor Ira Helsloot dat fabrieken steeds veiliger worden bestuurd door geautomatiseerde systemen en

dat deze systemen het onder normale bedrijfsomstandigheden beter doen dan mensen. Heeft hij gelijk? En waarom zouden we voor de uitzonderingssituaties geen beter getrainde operators nodig hebben? Klopt de dagelijkse praktijk met de conclusie van de wetenschap? En mogen we een chemische installatie vergelijken met een Tesla?

Ik ben een groot voorstander van een hoge automatiseringsgraad van procesinstallaties. Domweg omdat allang bewezen is dat systemen onder normale omstandigheden sneller en accurater en beter reageren dan mensen. Dat geldt zeker ook voor procesbeveiligingen. Er zijn echter wel een paar zaken om rekening mee te houden.

Ten eerste de economische realiteit. Een computersysteem voert alleen instructies uit die zijn geprogrammeerd op

basis van informatie die beschikbaar is.

Het is simpelweg te duur om honderd procent compleet te zijn en alles in een systeem te zetten en up to date te houden. Ten tweede brengt de hoge mate van automatisering extra complexiteit.

Daarvoor heb je operators nodig die niet alleen het proces en de techniek begrijpen, maar die ook de systemen kennen en de beperkingen daarvan. Ten derde: technologen en systeemontwerpers zijn ook mensen, die fouten kunnen maken.

Hoe unieker de installatie, hoe groter de kans op fouten en hoe hoger de kosten.

We moeten dus altijd blijven inzetten op opleiding en ontwikkeling van medewerkers. Zodat we steeds de economische balans tussen wel of niet automatiseren kunnen zoeken en blijven verbeteren. Het blijft altijd een samenspel.’

HENK LEEGWATER, CONSULTANT BIJ LEXXIN ‘De stelling is: mensen maken fouten en daarom is een lights-out plant, een plant zonder operators, veiliger. Fouten die inderdaad eerder hebben geleid tot grote incidenten en rampen. Een plant zonder operators, kan dat en zo ja, is die veiliger? Sommige gasplatforms op zee draaien onbemand en ook op de 29 aardgasclusters in Groningen van de NAM zijn geen mensen meer continu fysiek aanwezig. Bewust heeft men een aantal handelingen waarvoor vroeger lokaal operators nodig waren, zoals het aftappen van condensaat, zodanig gemechaniseerd dat dit automatisch dan wel via menselijke interventie op afstand kan gebeuren. In alle gevallen vindt nog wel menselijke supervisie plaats en kan er worden ingegrepen, zij het op afstand.

Het licht zou dus inderdaad uit kunnen, maar gek genoeg gebeurt dat dan weer niet. Voor sommige handelingen moet nog een operator naar de installatie worden gestuurd. Bijvoorbeeld als de installatie is uitgevallen.

Nog een voorbeeld: AkzoNobel heeft plannen om chloor bij de klant te maken in kleine installaties om zo het chloorvervoer te vermijden. Ook die productie-units zullen onbemand zijn en

op afstand worden bestuurd. Waarom is dat dan niet bij alle installaties het geval?

Een kwestie van geld? Aan de ene kant wel: als er toch operators in de fabriek rondlopen, hoeven niet alle afsluiters, pompen, filters en andere apparatuur die niet vaak bediend hoeven te worden, tegen forse kosten gerobotiseerd en geautomatiseerd te worden. Maar dat zou je een kip/ei-kwestie kunnen noemen.

Er speelt echter nog een ander aspect een rol met name bij grote complexe chemische installaties met een groot potentieel gevaar. Tot nu toe is het nog niet haalbaar gebleken om de installatie vol te hangen met elektronische neuzen, oren en ogen op alle plekken waar een operator tijdens zijn rondje allemaal langsloopt. En er bestaat ook nog geen met slimme software die het redeneren van een operator in zich heeft. Als er lokaal geen adequaat beoordelingsvermogen aanwezig is, dan zal omwille van de veiligheid de plant vaak moeten trippen naar de veilige stand. Slecht voor de economie dus. Maar, nog veel belangrijker, ook kunnen sommige onveilige situaties onopgemerkt blijven met bijvoorbeeld een grote explosie als gevolg. Zowel slecht voor de veiligheid en het milieu als

voor de economie.

De vraag is of het risico van operatorloze plants opweegt tegen de menselijke aanwezigheid inclusief de fouten die de mens nu eenmaal maakt. Er zijn dus twee routes: lights-out of minder fouten.

Vooralsnog lijkt mij dat veiligheid, milieu en economie beter zijn gediend als we de mens beter trainen en operationele procedures verbeteren: minder menselijke fouten dus. Dat heeft de luchtvaart ook gedaan met een opmerkelijk goed veiligheidsresultaat. Geen manier van transport is zo veilig als vliegen, uitgedrukt in ongevallen per reizigerskilometer, op het transport met liften in gebouwen na.’

PETROCHEM 1 - 2017 49

PET01 X1 stelling.indd 49

10-01-17 17:11

[Sch

rijf

u nu

in]

16 MAART 2017 | ROTTERDAM AHOY

SHARE Delen is het nieuwe hebben. In een tijd waar schaarste aan resources, kennis en materialen groeit, wordt de kracht van het collectieve steeds groter.

In de industrie van morgen vertaalt zich dat bijvoorbeeld in een gedeelde verantwoordelijkheid voor opleiding, in open innovaties en in verrassende samenwerkingsverbanden. iMaintain 2017, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform, gaat op zoek naar inspirerende voorbeelden en deelt die kennis.

Programma 09.00 - 11.00 uur Business cases van iMaintain platform partners 10.30 uur Ontvangst voor dagprogramma 11.00-17.00 uur iMaintain congres dagprogramma met: • Keynotes • Pitches kandidaten Maintenance manager of the Year 2017 • Videoverslag met discussie • Discussie en interactie 17.00 - 18.30 uur Netwerkborrel

DOELGROEP

18.30 - 22.00 uur Diner met verkiezing Maintenance manager of the Year 2017

Beslissers en verschilmakers van: • Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties • Aanbieders van onderhoudsdiensten • Leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud • Overheden en kennisinstituten.

www.imaintain.info/congres PET01 Advertenties.indd 50 Advertentie iMaintain hele pagina.indd 1

10-01-17 13:50 16:46 09-01-17

KATRIEN BOGAERTS, PRODUCTION ENGINEER BIJ KANEKA ‘Als je telkens enkel en alleen op één persoon zou vertrouwen, is de kans dat een handeling perfect wordt uitgevoerd, dacht ik 77 procent. Dat is geen honderd procent, want we zijn mensen van vlees en bloed, die soms afgeleid zijn, dingen vergeten, zaken over het hoofd zien en laten we eerlijk zijn, soms ook niet uitgeslapen zijn. Mensen maken fouten, best veel fouten.

Vandaar dat we, en niet alleen in onze industrie, maar in verschillende takken van de bedrijfswereld, het vierogenprincipe hanteren, samen met nog een hele reeks controlelijsten. Dat leidt nog steeds niet tot onfeilbaarheid, maar het verhoogt in elk geval die 77 procent tot een getal dat ik helaas niet vanbuiten ken. We moeten onszelf op die manier behoeden om niet te veel fouten te maken.

Maar we hebben nog steeds één groot voordeel. Een computer blijft een computer, en die heeft input-gegevens nodig. Wij natuurlijk ook, maar wij kunnen naast zien ook horen en spreken, luisteren en observeren. Zolang niet alles als input op een computer wordt verwerkt, zijn wij het die verbanden kunnen leggen tussen personeelsbezetting, alle lopende onderhoudswerkzaamheden in de buurt, nutsvoorzieningen, mogelijke lekken, het weer en alle andere zaken die kunnen ingrijpen op het geheel.

Wij hebben slechts één nadeel, en dat is tijd. Een mens doet er veel langer over om dezelfde gegevens te verwerken dan een computer. Maar zolang niet alle mogelijke data online beschikbaar is, hebben we het voordeel nog aan onze kant. Ik gok op een dertigtal jaar voor het evenwicht volledig verschoven is. Tot dan verkies ik een ervaren operator, die wordt gesteund door een computer, en niet omgekeerd.’

FRANS BRÜNING, INNOVATIE AMBASSADEUR BIJ KH ENGINEERING ‘Ik ben het met professor Helsloot eens dat we veiligheid in het juiste perspectief moeten zien, dus pragmatisch en met gezond verstand. Ik denk ook dat we met de huidige middelen tot zeer hoge veiligheidsniveaus kunnen komen.

Een chemische plant zonder operators kan wat mij betreft, maar wel moet er toezicht blijven om onverwachte voorvallen het hoofd te kunnen bieden.

Helsloot had het ook over het juist opgeleide personeel op de juiste plaats.

Dat geldt overigens voor alles. Mensen bewuster maken hoe we met de moderne middelen moeten omgaan en de consequentie van fout handelen beter te laten begrijpen.

Als innovatie ambassadeur ben ik veel in contact met start-ups in de chemische industrie. Wat mij daar opvalt, is de enorme hoeveelheid nieuwe onderzoeken ook op het gebied van veiligheid, die met gedrevenheid en enthousiasme

worden opgepakt. Neem bijvoorbeeld de ontwikkelingen van microfabrieken, de fabrieken van de toekomst, procesintensificatie. Als we de ontwikkelingen hiervan in een toekomstig perspectief plaatsen, dan zie ik kleine fabrieken met kleine procesreactoren die zelfs zo klein kunnen zijn dat ze aan de horizon niet eens meer zichtbaar zijn. Deze fabrieken van de toekomst leveren door hun omvang en intensiteit van productie nauwelijks nog gevaar voor de omgeving door de kleinschaligheid en de afvalloze productie. Dit helpt natuurlijk ook om naast de intensieve automatisering het daadwerkelijke gevaar te elimineren.’

PETROCHEM 1 - 2017 51

PET01 X1 stelling.indd 51

10-01-17 17:11

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

MLG Instruments

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Kiwa Inspecta B.V.

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

V B R • • •

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

64

V

M op en

PETROCHEM 1 – 2017

PET01 Advertenties.indd 52 Alle pagina's PET01_MartketReview.indd

v

10-01-17 16:47

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

STUDBOLTS

BC Basco Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

VINÇOTTE BUNKER ROTTERDAM • • •

Een grotere bunkercapaciteit voor radiografisch onderzoek Ruimschoots plaats om een complete trailer naar binnen te rijden Met een kraancapaciteit van 5 ton kunnen we nagenoeg alle objecten aan

Veiligheid, kwaliteit en milieuvriendelijkheid Met onze inspecties, testing, certificatie en opleidingen bieden wij alle oplossingen onder één dak om u en uw omgeving veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit te garanderen en te zorgen dat uw investeringen renderen.

vincotte.nl |

PET01 Advertenties.indd 53

PETROCHEM 1 2017

65

10-01-17 10-01-17 16:47 09:23

COLUMN

‘De klimaatverandering - een thema dat lange tijd sluimerde in de publieke opinie - wordt nu een waar strijdpunt dat hartstochtelijk zal worden uitgevochten.’

Trump Op 5 oktober 2016 trad het klimaatverdrag van Parijs in werking, nadat 55 procent van de landen het verdrag had geratificeerd. Een paar maanden eerder hadden de Verenigde Staten en China het akkoord reeds bekrachtigd met een eendrachtige verklaring. Beter nieuws hadden we al lang niet gehad en er was oprecht enthousiasme: eindelijk zou de wereld ernstig werk maken van de strijd tegen de opwarming van onze aarde. Een paar maanden later is de sfeer echter helemaal gekeerd.

Twitter-president Zoals iedereen weet, is Donald Trump op 8 november 2016 verkozen tot de 45ste president van de Verenigde Staten van Amerika. Als u dit leest, zal Trump net zijn ingezworen en hij heeft aangekondigd dat hij een aantal beslissingen van zijn voorganger Obama direct ongedaan zal maken. Een van die beslissingen heeft te maken met de maatregelen tegen de opwarming van onze aarde. Trump gelooft niet in klimaatverandering, nog minder in duurzame energie en des te meer in fossiele energie. Trump wil de fossiele energiewinning in de VS sterk stimuleren en alle ondersteuningsmaatregelen voor duurzame energie zoals zon, wind en biomassa afschaffen. Internationaal gezien heerst er grote zorg dat hij het klimaatverdrag van Parijs overboord zal gooien. De aanstelling tot minister van buitenlandse zaken van Rex Tillerson - CEO van ExxonMobil en notoir klimaatontkenner - voorspelt weinig goeds.

De initiële hoop dat Trump zich zal weten te omringen met de juiste mensen verdampt met iedere nieuwe benoeming. Het wordt steeds duidelijker dat we in een nieuwe wereld zijn aangekomen. Een nieuwe wereld van ‘fact-free politics’, waar de waarheid en de realiteit er niet meer toe doen. Je kan de mensen blijkbaar van eender wat overtuigen en deze Twitter-president verstaat die kunst als geen ander. De kritische filter van de klassieke media wordt door Trump handig omzeild: hij richt zich via Twitter rechtstreeks tot het volk met simpele remedies, slogans of regelrechte vuilspuiterij naar zijn tegenstanders.

Complexe en genuanceerde verhalen kan je immers niet kwijt in 140 tekens en dat is ook helemaal niet de bedoeling.

Koolstofbelasting Het probleem van Trump is echter de realiteit die zich niet in de luren laat leggen. De waarheid heeft zo zijn rechten en vroeg

of laat komt boontje om zijn loontje. Wat Trump ook beweert, onze planeet zal blijven opwarmen. Een deel van de publieke opinie en zelfs hele staten liggen nu al dwars. Zoals Californië, de rijkste en meest bevolkte staat van de Verenigde Staten, die zich juist wel sterk engageert op de ontwikkeling van duurzame energie. Bovendien is de klimaatverandering in Californië al enkele jaren heel concreet voelbaar door de ergste droogteperiode sinds mensenheugenis. Alles wijst er echter op dat Trump zijn plannen zal doorzetten en de klok zal terugdraaien: vrije baan voor fossiele energie, gedaan met ondersteuning van duurzame energie en de klimaatverandering zal gewoon worden genegeerd. Het gaat er niet om wat er waar is, het gaat er om waar je in gelooft.

Wat dat geloof betreft zie je een duidelijke tweedeling ontstaan in de wereld. Neem nu Noorwegen, net als de Verenigde Staten een vooraanstaand olieproducerend land. Dat land houdt er een volstrekt andere opinie op na. Het Noorse parlement besliste in juni 2016 om tegen 2030 volledig koolstofneutraal te worden, 20 jaar sneller dan de eerdere gezette doelstelling (tegen 2050). In Noorwegen geldt een koolstofbelasting die oploopt tot 51 dollar per ton CO2. De staatsoliemaatschappij Statoil is zelfs voorstander van een wereldwijde koolstoftaxatie.

Met de opbrengst van die koolstofbelasting wil Noorwegen de transitie naar een koolstofarme economie flink versnellen en zo de klimaatverandering tegengaan. Het contrast in geloof, visie en strategie tussen de Verenigde Staten en Noorwegen kan dan ook nauwelijks groter zijn.

Het wordt in ieder geval spannend in de komende maanden, ik ben erg benieuwd naar wat er gaat komen. Het is interessant om te zien hoe deze Trumpiaanse bedreiging de voorstanders van het klimaatakkoord mobiliseert en sterkt in hun overtuiging. De klimaatverandering - een thema dat lange tijd sluimerde in de publieke opinie - wordt nu een strijdpunt dat hartstochtelijk zal worden uitgevochten. Misschien komt er toch nog iets goeds voort uit deze chaos. We leven in interessante tijden.

Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 1 - 2017 54

PET01 I column.indd 54

10-01-17 16:53

Serving the industry Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche. Maatwerk, vakmanschap en veiligheid (VCA-P) staan hoog in het vaandel. Het bedrijf heeft bijna 80 jaar ervaring en is gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie-, inspectie- en nieuwbouwwerkzaamheden in de energiemarkt en in de zware en (petro)chemische industrie. Denk daarbij aan staal- en trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc. Onder de meest moeilijke omstandigheden worden on-site inspectie-, reparatie- en montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid van levering en flexibiliteit voorop staan.

Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Services & Maintenance’ divisie van Andus Group. De andere divisies zijn ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.100 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Lengkeek Staalbouw BV | Oppermanstraat 80, 3194 AC Hoogvliet NL | T +31 (0)10 - 416 16 44 | E info@lengkeek-staalbouw.nl

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com

Newsline Oil & Gas

Edition 1 | 2017

Understanding all aspects of Oil and Gas With the Oil & Gas industry going through challenging times, process optimization and cost effective operations are now more important than ever before. KROHNE understands these challenges and is helping companies to increase their efficiency by offering world class process instrumentation, metering solutions

OPTIMASS 2400

and field services to unlock the full potential of an application.

KROHNE has an impressive history supplying instrumentation and metering solutions in the up-, mid- and downstream Oil & Gas industry.

From Reservoir Measurement with multiphase and wet gas solutions at the well head to enhanced solutions for blending of refined products and cost effective instrumentation to measure steam and auxiliary gasses in a refinery.

KROHNE is a leading supplier of Custody Transfer Metering Systems. Having flow computers and visualization software along with world class instrumentation, we offer complete project management from designs concepts to commissioning and start up. With an international team for global service and support, KROHNE ensures the user is supported with training and proactive maintenance to reduce downtimes and shutdowns.

Sensor for bulk mass flow • Large diameter for bulk measurement and custody transfer of liquids and gases • Stainless Steel measuring tubes (NACE Compliant) • Super Duplex option offering a maximum operating pressure of 180 barg The OPTIMASS 2400 with EGM has been developed to meet the demanding custody transfer requirements of the oil and gas industry and is well suited to bulk measurement in many applications.

EGM™ Entrained Gas Management allows continuous measurement with 0 to 100 % gas entrainment. The OPTIMASS 2400 maintains operation over a wide range of gas volume fraction.

• Innovative twin measuring tube design with large tube size, provide high flow rate capacity • Easily drained and easy to clean • Optional heating jacket • High accuracy for custody transfer • Optimized flow divider for minimum pressure loss • Modular electronics concept: electronics and sensor are easy to replace • Secondary containment up to 150 barg

Highlights OPTISONIC 7300 • High accuracy • Excellent long term stability • High performance over a wide measurement range • Diagnostics to validate flowmeter and process • Low investment, low operational costs

KROHNE OPTISONIC 7300 for flow control in gas storage process

Flow volume control of natural gas storage With the demand for gas growing, the storage capabilities for gas are increasingly playing a vital role. In Spanish Vinarós an onshore plant for the treatment and conduction of natural gas ensures that the gas can be effectively transported and stored in a depleted offshore oil field.

0…900.000 kg/h. A second flowmeter (DN 600), was used for flow control in the gas storage process. A third OPTISONIC 7300 (DN 50), was applied for measuring the local consumption of natural gas as fuel gas.

The storage terminal operator was looking for a cost effective solution to control the flow volume of the natural gas transported from the onshore storage terminal to the offshore platform. This required a redundant flowmeter for the delivery of gas to the measurement station as well as a site internal flow control of natural gas and a measurement of the gas used as fuel for local consumption.

The 2 beam ultrasonic flowmeter offers excellent long term stability and repeatability.

No moving parts are used and the device doesn’t need recalibration and maintenance.

Instead of customising a regular but more expensive CT ultrasonic flowmeter, KROHNE individually designed the solution according to the non-CT requirements which makes it a very economical device for the customer’s natural gas application.

KROHNE delivered 3 units of the OPTISONIC 7300 F. One device was installed in a special configuration as dual universal ultrasonic gas flowmeter (DN 750) for delivery of gas to the measurement station. The device is capable of measuring a wide flow range of

• Gas transport from onshore to offshore platform • Ultrasonic gas flow measurement for storage and delivery processes • Accurate alternative to mechanical gas flowmeters

Flow measurement of slop reflux at a refinery A Swedish refinery produces specialty oils like Naphtenic oils and bitumen. The refinery processes heavy crudes to distill their special products. In order to increase distillation efficiency, they also reprocesses the slop residue of crude oil.

The refinery had already used mass flowmeters from competition. However, as these instruments were certified to only 350 °C, they were often failing in the application.

The refinery was therefore searching for a reliable and accurate mass flowmeter.

In order to better handle the variability of the slop oil before reprocessing it, the slop reflux has to be controlled. Slop oil is a thick and viscous fluid, and is recirculated at temperatures up to 400 °C. Depending on the heaviness of crude oil, the slop reflux can also be corrosive.

KROHNE supplied an OPTIMASS 6400 in stainless steel (DN 50). The Coriolis mass flowmeter provides accuracy up to 400 °C. The flowmeter with twin V-tube design was vertically installed in the insulated slop reflux line. To ensure the consistently high temperature, the device has been equipped with an insulation jacket and connected to a heat tracing system. The meter allowed for a smooth set up and configuration.

It enabled a seamless integration into the existing DCS and asset management system.

Highlights OPTIMASS 6400 F • Entrained Gas Management (EGMTM): Continuous measurement even at gas concentrations of up to 100% and sudden void rate changes

The customer has been very satisfied with the OPTIMASS 6400. The meter has provided excellent accuracy and repeatability at high temperatures and handled the specific process conditions exceedingly well. This way, the refinery has been able to model and optimize the distillation unit very effectively.

• For cryogenic and high temperature applications (-200°C…+400°C / -328…+752) • Optional insulation / heating jacket • Communication: HART®, FOUNDATION fieldbusTM, PROFIBUSTM Custody transfer applications: OIML R 117-1/MID MI-005 (liquids), OIML R 137/MID MI-002 (gases) • ATEX, IECEx, FM, Gost etc.

OPTIMASS 6400F with insulation jacket and connected to heat tracing system

•R eprocessing the residue of heavy crudes in the production of naphtenic specialty oils •M ass flow metering of slop oil to improve distillation operations •H igh Temperature (HT) application with up to 400 °C

Dedicated level solution About half of all energy consumed by the Netherlands comes from natural gas. After natural gas is produced, it is transported by pipeline to a processing facility where the raw gas is cleaned, and impurities such as water, carbon dioxide, and hydrogen sulfide are removed. If required, the gas can be compressed to higher pressure to enable it to enter the gas grid.

The cleaning of the raw gas is done in treatment centers. One of the treatment centers in the North West of Holland went operational in 1977.

In 1977 it was a state of the art treatment center and has been fully functional without any large updates. The installation was still pneumatically operating.

Due to the lack of spare parts and the decreasing knowledge of these obsolete instruments, the treatment center decided to update the center to an I/O driven production location according to SIL safety standards. The upgrade had to be carried out in a limited timeframe and included the replacement of level measurement instrumentation, using the already existing nozzles’. Besides, the vessels, separators and tanks have to meet "Stoomwezen" regulations, no changes coud be done without the needed recertification.

An external engineering company received the order for updating the complete installation.

KROHNE as a preferred vendor of the end user, with a high installed base, was requested for support in the pre-engineering phase.

In total 29 level instruments had to be retrofitted to meet the highest safety demands.

The complete installation had to be SIL 2 compliant. For this reason the level instruments in the vessels had to be redundant.

The operators wanted to have local indicators on the tanks and this had to be realized without adding additional nozzles.

Within the short time frame KROHNE had to develop a solution which met the PED regulations, SIL demands and client specifications.

The application team at the Level Center in KROHNE France designed, calculated and quoted the solutions.

Instead of designing an instrument which combines two different principles in one instrument, the visual indicator and the I/O level measurement were split. The advantage: “standard” equipment could be used with the customers PED calculations and combined later on in the installation on the tank nozzles.

For the level switches, the standard switching forks were used. The engineering company and the end user were convinced, the solution given was the best and KROHNE could meet the deadline.

Timewise the production of the level instruments had some challenges as non-standard flange connections were required to enable installation on the existing nozzles. Great dedication was shown by the KROHNE production department that put in extra hours during the summer holiday season to guarantee on time delivery of this fast track order.

OPTIFLEX 1300 C on tank

OPTIFLEX 1300, OPTISWITCH 5200 and BM26 Highlights OPTIFLEX 1300 C

Hightlights OPTISWITCH 5200 C

• Displays level and interface

• Standard or HT version, large array of process fittings, housings and electronics

• PACTware and DTMs included as standard • Optional second current output – used for displaying interface measurements • Optimal process safety (with Metaglas® dual process sealing system) • Available in stainless steel and HASTELLOY® C-22®. Other materials on request • Angled single cable and rod probes are available on request for installation in tanks which contain obstructions

• Probe length up to 6000 mm • Process connection option for high temperature up to 250 °C • Outputs: relay, transistor, 2 wire, NAMUR or contactless electronic switch • With all relevant approvals

OPTISONIC 4400 Ultrasonic liquid flowmeter for high temperature and high pressure As the successor of the UFM 530 HT/HP, with many proven-in-use installations, KROHNE again broadens your horizon with the OPTISONIC 4400 that solves flow measurement problems by applying ultrasonic differential transit time technology.

This flow meter consists of an OPTISONIC 4000 flow sensor and an UFC 400 signal converter.

OPTISONIC 4400

The OPTISONIC 4400 flow meter can be supplied as compact – or remote version. A wide range of flow sensors is available to address market demands for measuring flow at harsh process conditions.

Application examples: High Temperature • CSP plants, parabolic trough and central receiver / tower: molten salt applications up to 600°C • CSP plants, parabolic trough: synthetic thermal oil / HTF applications up to 400°C • Oil refineries – high temperature applications up to 440°C • Coal fired thermal power plants – feed water flow up to 400°C High Pressure • Oil & Gas upstream – water / chemical injection

The OPTISONIC 4400 features are: • Safe flow measurement at elevated process temperature and pressure • Long-lasting performance without maintenance • Advanced signal converter including enhanced diagnostics • Full bore, unobstructed sensor tube, without pressure loss and without moving parts • Accurate bi-directional flow measurement, long lasting and robust industrial design • Efficient foil wave guide technology • Chemical resistance • Full rating designs

KROHNE Academy online – Web Based Training for the process industry KROHNE Academy online gives you direct access to the knowledge and vast experience of one of the leading suppliers in industrial process measurement.

Our Academy is dedicated to people involved in process measurement that come into contact with different measurement principles on a daily basis, as well as to students or to interested parties who wish to bring their

knowledge of measurement techniques and applications in technical installations up- to-date.

For our Web Based Training no special knowledge is required, but it is useful to have a technical understanding.

More information www.academy-online.krohne.com

Meet us in 2017 You will find KROHNE on national and international exhibitions.

The most important events for our Dutch customers are: • PPA dag, 9 February 2017, Hart van Holland Nijkerk • Aqua Nederland, 21 – 23 March 2017, Evenementenhal Gorinchem • Maritiem Industry, 9 – 11 May 2017, Evenementenhal Gorinchem • Aquatech, 31 Oktober – 3 November 2017, Rai Amsterdam • Europort, 7 – 10 November 2017, Ahoy Rotterdam The complete international exhibition calender on www.krohne.com

Online web training

For further information contact: KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

k nu oe er ez re b st is gi rat Re n g e re

o vo

MASTERING ASSETS; PARTNERING FOR PERFORMANCE Van 11 tot en met 13 april 2017 bouwt Maintenance NEXT aan de onderhoudsindustrie van vandaag én morgen. Dé technologie- en onderhoudsexpo van de Benelux blikt in deze Update alvast vooruit op de trends die spelen en waar we gezamenlijk op moeten inspelen. Partnering for Performance!

UPDATE WHO’S NEXT / VALUE NEXT

PAGINA

SAFETY NEXT / VALUE NEXT Gert-Jan van den Nieuwenhoff, General Manager B2B

DE TRANSITIE NAAR NEXT De wereld van onderhoud en asset management is steeds in beweging. Want hoewel behouden het doel is, is het verhogen van beschikbaarheid en productiviteit door efficiëntie het credo.

Gert-Jan van den Nieuwenhoff, General Manager B2B verwoordt het als volgt: “Via onze exposanten en het adviescomité krijgt de organisatie onophoudelijk signalen dat de markt in beweging is. Om een podium te bieden aan de relevante en structurele veranderingen en de partijen die zich als partner gebaseerd op expertise het best kwalificeren, is de vakbeurs Maintenance NEXT de uitgesproken plaats.”

De onderhoudsindustrie evolueert steeds. Onderhoud vormt een belangrijke component van asset management en staat gelukkig bij steeds meer bedrijven op de agenda,

zowel op operationeel niveau als in de boardroom. Dat moet ook wel, want oudere installaties moeten steeds veilig en beschikbaar zijn. Nu de economie weer op gang komt, is er toenemende druk op de productie en de mensen die daarvoor moeten zorgen. Om op het juiste moment de goede dingen te produceren of installaties beschikbaar te hebben, is maximale controle van de assets nodig. Van den Nieuwenhoff: ’De signalen uit de markt wijzen duidelijk op een trend waarbij de kracht zit in de gezamenlijkheid. Nieuwe samenwerkingsvormen, business modellen, het delen van vragen en met partners aanpakken van vraagstukken vormen de dagelijkse praktijk.

Deze trends verdienen volop aandacht en worden daarom nader toegelicht binnen het inhoudelijk programma gedurende de beurs.

DE JUISTE MIX

De belofte van data-analyse en integratie wordt inmiddels aantoonbaar ingelost. Met sensordata van zowel bestaande assets als nieuwe productiefaciliteiten, sterke analyse tools, apparaten die hun eigen conditie bewaken en met dienstverleners die zich toespitsen op het gebruik van beschikbare informatie om real-time meetwaarden te duiden en slimmer vooruit te blikken, is totale controle mogelijk. Veilige, betrouwbare en beschikbare installaties maken immers het verschil om de toegenomen regelgeving, margedruk en maximalisatie van productie mogelijk te maken. Van den Nieuwenhoff: “Er is op verschillende vlakken een transitie aan de gang waaraan wij een bijdrage leveren door alle relevante partijen bijeen te brengen. De interactie tussen bezoekers, leveranciers en kennisdragers is van groot belang voor vernieuwingen in asset management. Daarom is de interactie op de beursvloer, de MegaTech Plaza’s, het inhoudelijk randprogramma en de grote groep bezoekers zo waardevol. Het komt ook terug in het beursthema. We zien dat voor innovaties in beheer en onderhoud samenwerking cruciaal is. Om die

www.maintenancenext.nl

2 3 4 PAGINA

PAGINA

STEFANO STRAMIGIOLI

reden is het thema voor de editie 2017: Mastering Assets; Partnering for Performance.”

DE JUISTE PARTNERS

Er zitten veel ingrediënten in de formule voor goed asset management. De drie belangrijke pijlers mensen, veiligheid en waardecreatie zijn vertaald naar de dagthema’s WHO’S NEXT, SAFETY NEXT en VALUE NEXT. Van den Nieuwenhoff: “Met inspirerende lezingen door onafhankelijke specialisten en leveranciers bieden we de bezoekers de handvatten om ook zelf de transitie naar Maintenance NEXT te maken.

De onderhoudssector heeft de stations ‘cyclebased-maintenance’ en ‘condition based maintenance’ aangedaan en daar waardevolle lessen uit getrokken, de volgende stip aan de horizon is betrouwbare en toepasbare predictive maintenance. Of dat nu op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken, veiligheid of ketensamenwerking en verduurzaming is, op Maintenance NEXT zijn de partners te vinden voor de volgende stap. Wij ontmoeten u graag in Rotterdam Ahoy van 11 tot en met 13 april 2017!”

DECEMBER 2016

WHO’S NEXT Met het dagthema WHO’S NEXT op 11 april 2017 wordt het werk en de werknemer van morgen belicht.

Wij staan aan de vooravond van substantiële verandering op dit gebied. Met nieuwe technologieën worden de installaties effectiever en tegelijkertijd complexer. Is daar kennis voor nodig die binnen of buiten de fabriekspoort te vinden is? Wie ontwerpt, sleutelt aan en onderhoudt vandaag de assets. En wie gaat dat ‘morgen’ doen? WHO’S NEXT? De komende jaren stroomt een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking uit richting pensioen en neemt daarbij ook ervaring en kennis mee. Of dat een probleem is, daar lopen de meningen over uiteen. De instroom van jongere vakbekwame onderhoudstechnici die met nieuwe technieken de juiste dingen op het juiste moment kunnen doen, vormt een cruciale eerste stap. Met ondersteuning van een ervaren collega op afstand kan een minder ervaren vakman toch goed werk leveren. En met een ‘smart’ installatie wordt ook nog eens voorspellend onderhoud mogelijk. Of gaan robots letterlijk een sleutelrol spelen in het onderhoudswerk van morgen? De tijd zal het leren. Tijdens het randprogramma in het Maintenance

NEXT Theater zullen aanwezige experts hun visie en ervaring met het publiek delen en bediscussiëren.

Omgekeerd Op het moment is er in ieder geval wel weer een sterke vraag naar nieuwe collega’s en schoolverlaters. Was het de afgelopen jaren nog een hele klus voor technische opleidingen om goede stageplaatsen te vinden voor hun studenten, vandaag de dag is dat weer omgedraaid. Bij verschillende MBO’s met technische opleidingen staan de bedrijven alweer aan de poort te rammelen voor stagiaires en schoolverlaters. Er is meer werk, maar de vraag naar personeel is in sommige opzichten anders van aard.

Bron: https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-sociale-zaken-en-werkgelegenheid/nieuws/2016/10/20/laagste-werkloosheid-in-vier-jaar

Ruud Schenk Directeur ENGIE Services West Industrie Projecten Ruud Schenk is algemeen directeur bij Engie Services West Industrie. Hij vertelt: “Grootschalige projecten in de Nederlandse industrie zijn er steeds minder. Shutdowns en turnarounds zijn er natuurlijk wel, dat gaat gewoon door. En dat is een markt waarin wij ons o.a. in specialiseren om met een kwalitatieve voorbereiding, goede scope en een strakke planning onze klanten zo efficiënt mogelijk weer in productie te hebben. Dat vraagt nogal wat van de personele bezetting.” Een vaste bezetting van duizenden werknemers voor vooral twee drukke periodes rond de zomer is voor Engie geen gezonde situatie. Er wordt gewerkt met een mix van inleenkrachten en eigen werknemers. Schenk: “Er zijn wel veel projecten, maar die zijn kleiner. Wat je daarbij ziet, is dat de projectteams ook kleiner worden maar wel een bepaalde staff nodig hebben. Ook voor een klein project heb je taken als werkvoorbereiding, administratie en projectmanagement nodig. Ik denk dat je de komende jaren zult zien dat in dat soort projecten weer meer allrounders zullen opstaan. Dat vraagt om mensen met een brede kennis- en ervaring. Ook daar speelt de vraag: WHO’S NEXT.”

TECHNISCH GEZIEN HOEFT HET NIET LANG MEER TE DUREN DAT STORINGEN VAN EQUIPMENT VOORSPELBAAR ZIJN Als director maintenance & turnarounds houdt Richard Schouten zich niet bezig met het dagelijkse onderhoud van een plant, maar richt hij zich op de lange termijn strategie. Met een klein groepje kijkt hij naar de toekomst en hoe daar op te anticiperen. Innovaties worden uitgedacht en efficiencyverbeteringen in gang gezet. Dat doet Sitech als onderhoudsdienstleverancier voor zes asset owners met in totaal 22 fabrieken op industrieterrein Chemelot in Geleen.

Deze aanpak met een klein team, los van de dagelijkse maintenance werkzaamheden, is volgens Schouten nodig.

Sitech onderhoudt de plants op een zodanig hoog niveau dat ze nieuwe zaken moeten toevoegen om de installaties nog beter en efficiënter te laten worden. Er wordt geprobeerd om innovaties voor alle fabrieken uniform uit te werken.

Dat wordt bijvoorbeeld in het Sitech Asset Health Center gedaan, waar data uit de plants van klanten binnenkomt.

Daarmee worden modellen gemaakt om predictief onderhoud te doen. “In de hele industrie heeft men het daarover en wij hebben het nu op een aantal plekken al lopen. Wij kunnen voorspellen wanneer een installatie gaat falen en ik durf te zeggen dat we daarin voorop lopen.”

Geplande stop Met deze opzet weet men nu zeven dagen voordat een filter in de melaminefabriek er mee op gaat houden, dat hij dat gaat doen. Schouten: “Onhandig is dat de hele fabriek dicht moet als we het filter vervangen. Doordat we het dichtslaan nu kunnen voorspellen, kunnen we die vervanging tegelijkertijd plannen met het schoonkoken van de fabriek. Dan hoeven we haar niet twee keer stil te leggen en dat scheelt ons productietijd.” Daarnaast willen we ook begrijpen waarom het filter dicht slaat zodat we dat kunnen voorkomen of in ieder geval de standtijd op gaan rekken.

Onderhoudsvrije fabriek De droom van Schouten is een onderhoudsvrije fabriek. “Ik wil dat we met de juiste modellen kunnen voorspellen wat er gaat gebeuren op een plant, zodat we alleen nog in een geplande stop in de fabriek hoeven te werken. Dan is deze veilig en kunnen onze medewerkers er ook veilig werken.

Storingen ga je helaas houden, dus we moeten wel de juiste mensen hebben om die op te kunnen lossen. Maar in principe willen we onderhoudsvrij zijn tussen stops en

mensen uit de plant halen.” Het klinkt als toekomstmuziek, maar die toekomst is volgens Schouten niet zo heel ver weg. “We zijn heel hard bezig en hebben een aantal pilots gedaan. Om in alle fabrieken predictief onderhoud te kunnen doen moeten we nog veel uitzoeken. Er zijn veel systemen op de site waarvan we alle modellen, stappen en designcriteria moeten weten. Toch denken we dat we in 2020 geen onvoorziene storingen meer hebben. De fabriek is dan nog niet onderhoudsvrij, maar we kunnen het onderhoud wel voorspellen.”

Fieldlab Campione Sitech werkt ook mee aan het landelijke fieldlab Campione.

Schouten: “Partners uit het fieldlab hebben bijvoorbeeld geholpen met het ontwikkelen van draadloze sensoren die data naar onze computers sturen. Voor hen heeft dit ook weer waarde omdat ze hun sensoren hier kunnen neerzetten en testen. Zo proberen we elkaar op te zoeken en te helpen.”

Mensen Doordat de onderhoudsdienstleverancier zowel onderhoudskundigen als procestechnologen levert kan Sitech naar alle aspecten van de bedrijfsvoering kijken, waardoor er integrale oplossingen worden geboden. Ook de asset owners zelf worden betrokken in het proces; innovaties moeten immers uit de gehele keten komen. Dat gaat volgens Schouten niet vanzelf. “Wij moeten vaak de aanjager zijn om iets voor elkaar te krijgen. De werkcultuur van de mensen is ook de grootste hobbel op weg naar een onderhoudsvrije fabriek. Ze moeten de oude manier van werken los laten, maar dat is nog moeilijk. Zo hebben we bij een fabriek condition based maintenance lopen naast het oude onderhoud. Via een tablet wordt een monteur geïnformeerd als hij iets aan equipment moet doen. Ook al weten we de conditie, toch bestaan er nog steeds activiteiten

Richard Schouten Director maintenance & turnaround Sitech die na een vastgestelde stand-tijd worden verricht.

Dat moet er uit. Het vertrouwen dat condition based maintenance werkt, moet er gaan komen, zowel bij de monteur als bij het management.”

Bron: http://www.imaintain.info/ onderhoudscontracten-f-35-voor-nederlandse.171447.lynkx http://www.imaintain.info/ d66-wil-zware-industrie-verplichten-energie-te.170969.lynkx http://www.spoorpro.nl/spoorbouw/2016/11/24/ vertrouwen-in-spoordata-zorgt-voor-systeemsprong-spoor

SAFETY NEXT Honderd procent veiligheid is mogelijk

Bij de fabrieken van ExxonMobil in de Rotterdamse haven wordt heilig geloofd in honderd procent veiligheid. Zeker door Raymond van der Horst, directeur van de chemische installaties van ExxonMobil in de Botlek en Europoort. In een onlangs gehouden interview vertelde hij: “In mijn hele carrière ben ik nog geen ongeluk tegen gekomen dat niet had kunnen worden voorkomen door het juiste gedrag. Dat gedrag is echt systematisch te verbeteren.”

Het Loss Prevention System (LPS) dat bij ExxonMobil de spil is van de veiligheidscultuur moet het gedrag continu en systematisch verbeteren. “Het komt terug in alles wat we doen, elke activiteit, elke keer, elke dag opnieuw”, stelt van der Horst. Iedereen kan iedereen terugkoppeling geven op het veiligheidsgedrag, ook medewerkers van aannemers. Zo ontstaat een organisatie op basis van vertrouwen, vinden ook de contractors die ExxonMobil de VOMI Safety eXperience Award 2016 toekenden.

Manier van leven LPS werd ruim dertig jaar geleden ontwikkeld door Jim Bennet en is inmiddels op alle ExxonMobil manufacturing sites in de wereld uitgerold. Zo ook bij de locaties van het bedrijf in de Rotterdamse haven. In eerste instantie alweer aardig wat jaren geleden. Het werkt daar echter

pas echt goed sinds een paar jaar, toen werd besloten om LPS tot in de kern door te voeren. Niet als een van bovenaf opgelegd concept, maar als een breed gedragen systeem door zowel eigen mensen als medewerkers van aannemers er actief bij te betrekken. Veilig gedrag moet een intrinsieke houding zijn, die mensen zelfs mee naar huis nemen. Een manier van leven dus.

Erkenning Het bedrijf kreeg een paar maanden geleden op een mooie manier erkenning van de aannemers. Dat zij als gelijken worden behandeld en zich ook daadwerkelijk veilig voelen bij ExxonMobil, resulteerde afgelopen juni in het winnen van de VOMI Safety eXperience Award tijdens het Deltavisiecongres. Een nationale prijs die voor de tweede keer werd uitgereikt door de brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie. “Een fantastische erkenning natuurlijk, helemaal omdat die van de aannemers komt. Alsof je een publieksprijs wint. Veel mooier kun je het toch niet krijgen”, stelt Van der Horst enthousiast bij het interview.

Vertrouwen Bij ExxonMobil is de bedoeling dat iedereen die werkzaam is op de sites continu kan analyseren wat het risico is van zijn of haar handelen. Van der Horst: ‘Dat gaat volgens het stoplicht-principe. Eerst moeten de risico’s worden ingeschat.

Raymond van der Horst Directeur chemische installaties ExxonMobil Belangrijk is dat mensen die ook kunnen herkennen. Als dat is gebeurd, volgt de tweede stap met de vraag: Wat kan ik eraan doen om de risico’s weg te nemen? In de derde stap worden de acties ondernomen om de handelingen veilig te doen.” Pas dan staat het stoplicht ook daadwerkelijk op groen om met een job te beginnen of om deze te hervatten.

Zonder onderscheid Van der Horst vult aan: “Het is belangrijk dat iedereen op elk moment het zelfonderzoek kan doen en dat ook alle partijen het op dezelfde wijze doen, zodat de communicatie daarover helder is.” Want bij LPS draait het primair om communicatie over veiligheid op ieder niveau in de organisatie.

Van der Horst: “Iedereen kan iedereen terugkoppeling geven op het veiligheidsgedrag. Mensen van de werkvloer kunnen mij er ook op aanspreken als ik iets veiliger kan uitvoeren, als ik bijvoorbeeld op de parkeerplaats niet over het zebrapad loop. En mensen van aannemers doen daar gewoon aan mee. Zij mogen net als ieder ander een job stil leggen als ze denken dat de veiligheid in het geding is.”

Door op een open en niet hiërarchische manier met elkaar te communiceren, ontstaat een organisatie op basis van vertrouwen.

Bron: http://www.imaintain.info/ oefenfabriek-maakt-industrieel-werk-veiliger.171743.lynkx

SAFE MAINTENANCE AWARD BENELUX Veilig werk verdient waardering!

Een belangrijke factor voor veilig werken is de menselijke factor. De juiste mix van cultuur, leiderschap, het goede voorbeeld en niet in de laatste plaats de overtuiging om veilig te willen werken, zorgen voor bewustzijn en resultaten.

De technische diensten en dienstverleners die hier hard aan werken, hebben een voorbeeldfunctie voor de rest van de markt. De technische dienst en de dienstverlener die dit aantoonbaar het best geregeld hebben, verdienen een award: De Safe Maintenance Award Benelux.

Rotterdam Ahoy en de beurs Maintenance NEXT zijn de gastheer van deze verkiezing die wordt verzorgd door de Stichting Safety at Work en het iMaintain platform. Op de

Mastering Assets, partnering for performance avond van 12 april, als het dagthema SAFETY NEXT betreft, worden twee Safe Maintenance Awards uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst.

Meedoen De beoordeling vindt plaats aan de hand van een uitgekiende vragenlijst en audits van de genomineerde bedrijven.

Geïnteresseerde dienstverleners en trotse technische diensten kunnen zich registreren via de website www.safemaintenanceaward.com.

Verdient een technische dienst of dienstverlener volgens u deze award, mail dan uw favoriet met een korte toelichting naar peter.van.nierop@safetyatwork.eu.

Veilig werken in de industrie is een gedeelde verantwoordelijkheid. Opdrachtgevers en aannemers in alle industrieën moeten samenwerken om de veiligheid voor de werknemers en de omgeving te borgen. Ook daar is partnering for performance van het grootste belang. VOMI, de brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie, beloont sinds een aantal jaar de opdrachtgever waar werknemers de beste veiligheidservaring hebben. Dit jaar won ExxonMobil de VOMI Safety eXperience Award.

VALUE NEXT

Onderhoud en asset management spelen een belangrijke rol in de verduurzaming van processen en het creëren van nieuwe waarde met behulp van bestaande installaties. Ruim veertig procent van de Nederlandse installaties komt binnen nu en tien jaar op het eind van de oorspronkelijke levensduur.

Slechts een klein deel hiervan zal uit bedrijf worden genomen op basis van de technische levensduur.

Veelal is vervanging en levensduurverlengend onderhoud een effectieve manier om nieuwe waarde uit bestaande installaties te halen. Bij VALUE NEXT worden trends en successen gedeeld om gezamenlijk de Nederlandse industrie op koers te houden met een optimale verhouding tussen waardecreatie en investeringen. Een duidelijke trend is het slimmer maken van apparaten en installaties, om vervolgens op basis van meetwaarden analyse toe te kunnen passen.

Landelijk is het Smart Industry programma aanjager van vele initiatieven en fieldlabs. Het internet der dingen schetst een mooie toekomst. Maar die komt er niet vanzelf. In de VS bleek bij een recent onderzoek dat slechts 5% van de ondervraagde bedrijven een Internet of Things strategie heeft terwijl 50% van de ondervraagde bedrijven gelooft dat het bij zal dragen aan verbeterde resultaten. Bedrijven en hele waardeketens zullen gezamenlijk aan de slag moeten om bestaande installaties te voorzien van sensoren en de productiefaciliteiten te verjongen. Partnering for Performance!

BEKENDE ROBOTPROFESSOR KEYNOTESPEAKER OP MAINTENANCE NEXT 2017 Waar Stefano Stramigioli ook spreekt, altijd trekt hij volle zalen. Weinig wetenschappers weten zo bevlogen te vertellen over de laatste ontwikkelingen in advanced robotica als deze UT-hoogleraar en vice-president Research van de organisatie euRobotics. Tijdens Maintenance NEXT 2017 bespreekt Stramigioli de grote technologische doorbraken die op komst zijn voor de onderhoudssector.

ZET UW BEDRIJF IN

DE SCHIJNWERPERS Haal meer rendement uit uw beursdeelname en maak gebruik van de doeltreffende promotiemogelijkheden voorafgaand aan en tijdens Maintenance NEXT. Denk hierbij aan vlaggen, promo points, logovermelding op alle badges of advertorials in digitale nieuwsbrieven. Adverteren in de catalogus of op plattegronden zorgt voor uitstekende extra zichtbaarheid. Neem contact op met onze accountmanager om de mogelijkheden te bespreken via 010-293 32 72 of info@maintenancenext.nl.

Robotica is een hype aan het worden en dat is terecht, zegt u. Waarom?

"De kosten zijn naar beneden gegaan en de technologische mogelijkheden zijn de laatste jaren gigantisch toegenomen, onder meer door snellere computing. Visie en baanbrekende elektronica gaan nu bij elkaar komen, dus dat creëert mogelijkheden die met recht low hanging fruit genoemd kunnen worden. Verschillende partijen zien in dat veel dingen alleen opgelost kunnen worden met robotica, dus zowel universiteiten als het bedrijfsleven zijn erg geïnteresseerd in wat er staat te gebeuren. " Ook in de inspectiewereld is er veel belangstelling?

"Jazeker, uiteenlopende factoren - zoals de lage olieprijzen, veiligheidsaspecten, milieuoverwegingen en de slechte bereikbaarheid van veel assets - spreken in het voordeel voor het inzetten van robots in de maintenance sector.

Veiligheid is uiteraard een belangrijke drijfveer, want robots kunnen een groot verschil maken bij het inspecteren van gasleidingen, om wat te noemen. En het financiële aspect speelt ook een grote rol: het stilleggen van plants brengt hoge kosten met zich mee die met behulp van robotica bespaard kunnen worden."

Op welke gebieden zal robotica voor doorbraken zorgen in de onderhoudssector?

"Pijpinspectie voor bepaalde non piggable pipes is een belangrijk onderwerp; die techniek is nog niet in bedrijf maar we hebben wel al aangetoond dat het kan en met die kennis gaan we nu de markt af. Robotisering van de inspectie van ballast tanks is een ander gebied waar veel gaat gebeuren. Hetzelfde geldt voor inspectiedrones. Met behulp

Stefano Stramigioli Hoogleraar Advanced Robotics Universiteit Twente van nuttige technologie kun je moeilijk bereikbare assets niet alleen bekijken met een drone, maar ze zelfs aanraken op hoogte. Dankzij Non-destructive testing, op basis van eddy currents bijvoorbeeld, kun je de dikte en met andere mogelijkheden zelfs de conductiviteit van grounding meten. Iets wat je zelfs uit visuele inspectie nooit kunt afleiden. En dat alles kom je te weten terwijl je veilig op de grond in een stoel zit. Dat zijn geweldige nieuwe mogelijkheden waarvan ik mooie voorbeelden zal laten zien tijdens mijn presentatie op Maintenance NEXT." Kijk voor het complete interview op www.maintenancenext.nl.

BREED AANBOD VAN EXPOSANTEN

Op Maintenance NEXT 2017 presenteren dienstverleners, fabrikanten en toeleveranciers hun onderhoudsproducten en diensten. Dit varieert van installaties, gereedschappen, reservedelen, technische componenten, ICT en elektrotechniek tot engineering, onderhoudsdiensten, veiligheidsoplossingen, personeel, advies en onderwijs. Hieronder een overzicht van bedrijven die zich reeds hebben ingeschreven (d.d. 1 december 2016): 3P Quality Services B.V. 7Solutions B.V. A.T.I. Abseiltechnieken Aerzen International Rental AIB-Vinçotte Nederland B.V. Allied Reliability Group Altena Industrial Services B.V. Amerplastics B.V. Applus RTD Apply Groep - All Prevent Arcus Nederland B.V. A-SAFE Baumüller Benelux B.V. Bekkers Metaalspuitwerken BELFOR Technology Belman A/S Blok Gouda B.V. Blomsma Safety Component Brand Energy&Infrastructure Services B.V. Bronswerk Heat Transfer CableSafe Calderys The Netherlands B.V. CMS Asset Management Dekomte Benelux BVBA Delta Heat Services Den Hartog B.V. dNM Interim DWG Automation ECN Engineering Eekels Pompen ELA Container Nederland EMHA ENA GmbH Endress+Hauser ENGIE Services ERC B.V. e-r-s Netherlands B.V. EURO-INDEX B.V. Eurol Specialty Lubricants FACOM Fix Media FLIR Systems AB Fuchs Lubricants Benelux Future Pipe Industries G4S Fire & Safety B.V.

GE Inspection Technologies Geveke Energy Services Gilde Maintenance Glynwed Benelux Grupacon GS Hydro Hans de Baat Olieprodukten B.V. Height Specialists Helling GmbH Hetraco B.V. Hire Torque Ltd Hoffmann Quality Tools B.V. Hogeschool Utrecht HSOS Industrial Services HTL Benelux B.V. HTT Industrial Systems B.V. Hytorc B.V. I-CARE Industrie Recruiters Infor Instrurent Benelux B.V. Insulcon B.V. IPCO B.V. ISP Jonkman Opleidingen KDS Lekkagemanagement Keramab Klip B.V. KWx B.V. Mascot International B.V. Matrix Benelux Mees van den Brink Mekano Industrial Metaaltechniek handelsonderneming B.V. Meuva B.V. MGH N.V. Nedelko B.V. NMF Techniek B.V. NSK Europe Ltd. Olympus Nederland B.V. Opticon Benelux Naarden B.V. Outram Research Ltd Ovenbouw Holland B.V. PandID B.V. PEAS

Profiltra Pruftechnik N.V. Rad Torque Systems Ralteco B.V. Rebo Systems RECO RTC Group B.V. S2N Fire & Rescue Schaeffler Nederland B.V. Sensor BV Flir Distributor SKF B.V. Sogelub SPIE Nederland B.V. Spit Elektromechanika B.V. SPM Instrument B.V. ST-Cleaning BV Steamloc International Stoomplatform Stork Sulzer Sulzer Pumps Equipment Sulzer Pumps Wastewater Netherlands B.V. Sulzer Turbo Services Venlo B.V. Sumitomo Drive Technologies TDO Team Industrial Services Technom Tools Tecsign Industrial Identification Thermoheat B.V. Thermopol Kunststoftechniek Touax Benelux TRITAL Safety B.V. TSA Safety Group UE Systems Ultimo Software Solutions UVS Industry Solutions Valla Van der Ende Valve Services VeriteQ Vermeul B.V. Verwater Group B.V. Voet Aggregaten Verhuur Wiko Isolatietechniek en Steigerbouw WLT liquid & gas loading technology B.V. Work Permit System

ADVIESCOMITÉ MAINTENANCE NEXT

Het projectteam van Maintenance NEXT wordt bij de conceptontwikkeling en het vormgeven van het kennisprogramma ondersteund door toonaangevende organisaties en brancheverenigingen uit de industrie.

Wij stellen graag de leden van dit adviescomité aan u voor: Henk Akkermans / Dutch Institute World Lex Besselink Class Maintenance Mark Ammerdorffer Profion/VOMI Cees-Jan Asselbergs Deltalinqs John Barends Mourik Services Henk Brobbel Shell Nederland Raffinaderij B.V. Elisabeth Deelen Akzo Nobel Industrial Chemicals Ellen Den Broeder – Ooijevaar NVDO Okko Ebens Koninklijke Metaalunie Piet Louwen Havenbedrijf Rotterdam Ton van der Meijs Technische Dienst Europoort.nl B.V. Mark Oosterveer Industrielinqs Coen Sanderink BOM Ruud Schenk ENGIE Services West Industrie Leendert Schouten Oiltanking Terneuzen B.V.

PRAKTISCHE INFORMATIE OPENINGSTIJDEN Dinsdag 11 april 10:00 - 18:00 uur Woensdag 12 april 10:00 - 18:00 uur Donderdag 13 april 10:00 - 22:00 uur LOCATIE Rotterdam Ahoy Ahoyweg 10 3084 BA Rotterdam Postbus 5106 3008 AC Rotterdam Neem contact op met onze accountmanager om deelnamemogelijkheden te bespreken!

010 - 293 32 72 | info@maintenancenext.nl @MaintenanceNEXT

Strategische partners

www.maintenancenext.nl