Petrochem 1, 2012

Nr. 01 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 01 – 2012

INSIDE

Hoogleraar voorziet auto-industrie als spil van energievoorziening • Nieuwe inzichten tweede pinch-analyse • Geheimen FCC-katalysator ontrafeld • Thema:Automatisering

001_cover.indd 1

18-01-12 11:22

Valuepark Terneuzen beschikt over 140 hectare ideaal gelegen terrein. Als bedrijf profiteert u van de nabijheid van gevestigde proces industrie waaronder Dow Benelux BV, de ondersteuning van Zeeland Seaports en diensten van service bedrijven die zich hier al gevestigd hebben.

NOG 80 HECTARE BESCHIKBAAR!

Op zoek naar een unieke locatie voor uw proces industrie?

Waarom Valuepark Terneuzen kiezen?

- In het hart van de Noord/West-Europese industrialisatie; - Diepzeehaven met directe toegang tot de Noordzee (100.000 dwt); - Uitstekende verbindingen met het achterland via weg, spoor en binnenwateren; - Rail en shortsea container terminal; - Granulaatopslag en -overslag; - Opslagtanks en verwerking; - Diverse utiliteiten inclusief centrale brandbluswatersystemen.

www.vpterneuzen.com Valuepark Terneuzen is een gezamenlijke onderneming van Zeeland Seaports en Dow Benelux.

002_valuepark.indd 1

park your added value where it can grow

16-01-12 16:12

In deze editie 12 ‘EEn ElEktricitEitspark mEt 500 auto’s’

30 thEma: automatisErinG

Voormalig topman van Econcern Ad van Wijk is nu hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft. Hij deelt hier weer gul zijn visie. ‘Auto’s zijn de energieproducenten van de toekomst.

Verouderde mechanismen in de energiewereld en ook regel­ geving vragen om herziening’.

Een goede automatisering is nodig om complexe processen te besturen, te ondersteunen en te begeleiden. Maar informatie­ systemen van productiebedrijven worden niet altijd gevoed door real time informatie of zijn niet goed geïntegreerd.

Kennelijk zijn managers zich nog niet volledig bewust van de kansen die centraal opslaan van gegevens in bijvoorbeeld MES­ suites kunnen opleveren. Acht aanbieders van automatiserings­ producten en ­diensten willen die bewustwording stimuleren. Zij kwamen bijeen en deelden hun visie op de waarde en toekomst van automatisering in de procesindustrie.

18 inzichtEn mEt twEEdE pinch-analysE Dikwijls kan het warmtegebruik in chemische fabrieken worden teruggebracht. Om dit te onderzoeken, laten veel bedrijven een pinch­analyse uitvoeren. LyondellBasell had zo’n analyse laten doen bij de bouw van haar fabriek op de Maasvlakte en liet onlangs een tweede analyse doen.

insidE

24 GEhEimEn Fcc-katalysator ontraFEld Utrechtse onderzoekers hebben met een microscopie­ techniek voor het eerst de activiteit van individuele FCC­ katalysatordeeltjes in beeld gebracht. De techniek kan in de toekomst worden gebruikt om betere katalysatoren te ontwik­ kelen, niet alleen voor FCC­processen, maar ook voor vele andere heterogene katalyseprocessen.

En vErdEr commentaar Feiten en cijfers • Total neemt belang ExxonMobil over • Minder toezichtlast voor BASF Feiten en cijfers Buitenland • Opnieuw grote olievondst Barentszee • Borealis neemt PEC-Rhin over Binnenstebuiten petrospect Onbevangen • Katrien Bogaerts technologie producten Agenda short cut volgende petrochem Column • Van Hoogenhuyze olie&Gas

05 07 10 22 27 29 45 46 49 53 55 56 57

PETROCHEM 01 – 2012

003_Inhoud.indd 3

3

18-01-12 10:20

Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 01 - 2012 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Arnoud Haagsma, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: REPSOL adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag

Samen kunnen we alle processen controleren en beheersen. Van begin tot eind en van eind tot begin.

Parker heeft het meest complete producten- en dienstenpakket in de aandrijftechniek. Onze producten vinden hun weg in de wereld van (petro)chemie met een toegepast productenprogramma voor onder andere fabrieken en raffinaderijen. Overal waar beweging nodig is, is Parker sterk vertegenwoordigd. Met hoogwaardige producten, complete systemen en logistieke oplossingen is Parker uw partner voor nu en de toekomst!

aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 118,45 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opZeggeN: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proefen kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. U ontvangt wel een aanbieding voor een nieuw abonnement aan het einde van uw proefperiode. Opzeggen kan via www. aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

De abonnementenadministratie wordt verzorgd door: abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA UITGEEST Website: www.bladenbox.nl (nieuwe abonnementen) Website: www.aboland.nl (wijzigingen en vragen) Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263 , 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform

Meer weten?

Scan de QR-code!

Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

www.parker.com/nl

004_colofon_parker.indd 4

www.ontdekparker.nl

18-01-12 11:26

‘Meteen kwam er een associatie bij me naar boven met een Iraakse voorlichter tijdens de Tweede Golfoorlog.’

Dure glossy’s of echte lente?

Wanneer begint eindelijk de lente bij Shell? Bij Shell ken ik veel aardige en weldenkende mensen. Zeker als je ze een op een spreekt, zijn ze heel redelijk. Sommigen durven ook toe te geven dat de bodem onder een woonwijk publicitair niet de handigste plek is voor een pilot. Zeker niet als het om opslag van een gas gaat, CO2 in dit geval. Het bedrijf is daarmee terug bij af. Alsof het niks heeft geleerd van de affaire rond de Brent Spar. Hans van Scherpenzeel gaf dat meer dan een jaar geleden ook wel toe in Petrochem (zie de nieuwe www.petrochem.nl). Het gaat bij dergelijke discussies om emotie, erkende de voormalig general manager van Shell Pernis. ‘Misschien zijn we op dat vlak nog steeds niet bedreven. Het gas dat er oorspronkelijk zat, is gevaarlijker dan opslag van CO2. Maar rationeel win je die discussie niet. Hebben we het te technologisch benaderd? Misschien wel.’

Twee jaar geleden belegde het concern een persconferentie over de toen nog nieuwe brandstof Fuelsave. Toen ik daar een paar kritische vragen stelde over de toenmalige capitulatie van Shell op het gebied van zonne- en windenergie, zag ik een innerlijk conflict bij de nette mensen achter de tafel opborrelen. ‘We willen na afloop van de persconferentie uw vragen graag beantwoorden.’

Vervolgens ging het achter de tafel over dat Fuelsave wel twee procent efficiënter is dan gewone benzine. Echter, twee zwaluwen maken nog geen zomer, en helaas ook nog geen lente.

Zeker niet als het bedrijf direct de aandacht verlegt. De rest van de conferentie ging over het rijgedrag van mensen zelf.

Dat daar toch wel de meeste besparing valt te behalen.

Na afloop van de persconferentie kwam een soort partijideoloog naar me toe. Hij probeerde wat lijzig uit te leggen dat Shell nog steeds duurzaamheid nastreeft, maar daarbij kiest voor de weg van moleculen en niet van elektronen. Gewoon omdat het daar beter in is.

En toen kwam het: ‘Het gaat bovendien niet zo snel met bijvoorbeeld zonne-energie.’ Meteen kwam er een associatie bij me naar boven met een Iraakse voorlichter tijdens de Tweede Golfoorlog. Hij vertelde de media dat Irak aan de winnende hand was, terwijl de granaten van de oprukkende Amerikanen achter hem door het beeld vlogen. Nu denk ik niet dat olie en gas op de korte en middellange termijn veel terrein gaan verliezen, maar het gaat veel sneller met zonne-energie dan Shell ons wil laten geloven.

Eind december bleek de Shell-doctrine nog eens duidelijk uit een door het concern gesponsorde bijlage van het NRC.

Daarin staat dat ‘zonne-energie naar verwachting zo rond 2040 een rendabel alternatief zal zijn’. Uitgaande van de huidige stroomprijs is het nu al mogelijk voor particulieren om breakeven zonnecellen te installeren in Nederland, stelt professor Ad van Wijk in deze Petrochem.

Ook in de NRC-bijlage; een bijschrift met een waarachtige toon dat zonne-energie in Duitsland niet meer dan 0,5 procent van de totale elektriciteitsproductie verzorgt. Zeer onjuist. Dat is het cijfer van vijf jaar geleden. Inmiddels is het aandeel zonneenergie in Duitsland al meer dan drie procent. Van Wijk kan de tekst van Shell niet anders dan ‘tendentieus en jammer’ vinden. Ik durf wel wat verder te gaan. Het kan extreem dom en slecht ingelicht zijn, maar dat predicaat krijg ik moeilijk op Shell geplakt. Dan kan het alleen maar propagandistisch en manipulatief zijn. Net zoals de wijdverbreide energiescenario’s van Shell geen degelijke voorspelling zijn, maar wishfull thinking en hooguit een extrapolatie vanuit een door fossiele brandstoffen gedomineerd heden.

Echt, het wordt tijd dat de werknemers zelf de maatschappij binnen Shell gaan brengen. Om daarmee het voorbeeld van veel chemiebedrijven te volgen. Topman Wouter de Geest van BASF Antwerpen verwoordde dat twee jaar geleden als geen ander: ‘Vooral bij jongere werknemers is het prachtig om te zien hoe zij de samenleving binnen de site brengen. We zijn gewend om problemen technische te benaderen. Jongere medewerkers gaan bij een probleem niet in een reflex terug naar de techniek, maar leggen meteen het verband met de maatschappelijke impact en handelen vervolgens van daaruit.’

Dus beste medewerkers van Shell, wordt wakker en handel vanuit je maatschappelijke verantwoordelijkheid. Een doctrine is dan helemaal niet nodig. En het scheelt in ieder geval dure glossy’s. Dat is alleen jammer van die mooie foto’s.

#Wimraaijen

Net voor het einde van het jaar kregen we het treurige bericht dat VRT-journalist Bruno Huygebaert op kerstavond is overleden. Meerdere malen heeft Bruno ons congres Chemvision op vakkundige wijze en inhoudelijk zeer onderlegd geleid. Zoals afgelopen jaar ook in de Antwerpse Zoo. Persoonlijk vond ik het zeer inspirerend en bovendien bijzonder plezierig om met hem samen te werken. En de Vlaamse industrie moet een integer journalist missen die haar zeker wel begreep.

PETROCHEM 01 – 2012 5

005_C_commentaar.indd 5

17-01-12 16:01

MOXA... Superieur in Embedded Computers V2401/2402 serie Op X-86 gebaseerde Embedded Computers, voorzien van 4 RS-232/422/485 poorten en 8 RS-232 poorten, 2 LAN’s, 6 USB 2.0 en een CompactFlash aansluiting. De VGA, DVI en LVDS-uitgangen maken deze computers uitermate geschikt in industriële toepassingen.

De Embedded Computer heeft voorgeïnstalleerde Linux, Windows CE of Windows Embedded Standard 2009, waardoor systeemintegratie aanzienlijk vereenvoudigd wordt.

Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl , Synoniem voor kwaliteit !

2

I T Professionals

adv_MoxaA4_embedcomp.indd 1 006_modelek.indd 1

17-01-2011 10:04:23 16-01-12 16:08

FOTO: bTT TERMINal

FEITEN & CIJFERS

EErstE schip gElost bij botlEk tank tErminal

De bouw van de eerste fase van Botlek Tank Terminal is succesvol afgerond. Begin december werd de eerste vierduizend ton biodiesel gelost uit tanker Golfstraum en opgeslagen in tankput 20. Eind april 2010 is de bouw van de eerste fase begonnen, waarmee een investering van ongeveer zeventig miljoen euro is gemoeid. De bouw is binnen budget en binnen het gestelde tijdpad uitgevoerd.

BTT beschikt over 34 opslagtanks, met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 200.000 kubieke meter. Hiervan is 130.000 kubieke meter bestemd voor transportbrandstoffen en 70.000 kubieke meter voor eetbare oliën en biodiesel. De nieuwe, state-of-the-art terminal heeft ligplaatsen aan diep vaarwater, geschikt voor de overslag en opslag van een gevarieerd pakket natte bulkproducten. Aan de 420 meter lange zeesteiger kunnen twee zeeschepen met een diepgang tot 115.000 DWT en twee lichters tegelijkertijd worden behandeld. total nEEmt bElang Exxonmobil ovEr

ExxonMobil verkoopt haar participatie van 35 procent in Fina Antwerp Olefins aan Total. Als de Europese mededingingsautoriteiten de transactie goedkeuren, zal Total de enige aandeelhouder van het bedrijf zijn. Fina Antwerp Olefins werd in 1951 opgericht in Antwerpen. Deze fabriek is in Europa de op een na grootste producent van basischemicaliën zoals etheen, propeen en benzeen. Een deel van de output van de vestiging wordt gebruikt voor de productie van polymeren in Antwerpen en Feluy.

Met de overname consolideert Total zijn positie in het Antwerpse platform, dat verder ook uit Total Raffinaderij Antwerpen en de polyetheenfabriek Total Petrochemicals bestaat. De overname zal nieuwe mogelijkheden openen om het concurrentievermogen van de Groep te versterken en de integratie voort te zetten. shEll producEErt polyolEn mEt continu procEs

Shell Chemicals heeft een project afgerond waardoor de flexibiliteit van de polyolenproductie in Pernis is verbeterd. Door zowel de fabriek als de procestechnologie aan te passen kan Shell nu CASE-grade (coatings, adhesives, sealants, elastomers) CARADOL polyolen maken in een continue productielijn. Daardoor is de capaciteit sterk toegenomen; veranderingen van batches zijn immers niet meer nodig.

Bovendien levert het continue proces het voordeel van minder geur en lagere waardes van vluchtige organische stoffen. chEmiE houdt koErs

Voor de chemische industrie was 2011 een beter jaar dan 2010. Het was echter minder goed dan begin 2011 werd verwacht. Het eerste kwartaal liet nog een productiegroei zien van 2,7 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2010. In de daaropvolgende twee kwartalen daalde de productie. Over de eerste drie kwartalen is er sprake van een productiegroei van één procent. Uit CBS-cijfers blijkt dat het investeringsniveau in 2012 elf procent lager zal liggen dan in 2011. De VNCI ziet dat bedrijven steeds terughoudender worden en pas op de plaats maken door de onzekere financiële en economische toekomst in Europa. Dat blijkt uit de eindejaarsinventarisatie van de VNCI.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

shell en de tu delft hebben een “preferred partnership”-overeenkomst ondertekend om bestaande gezamenlijke R&D-programma’s te versterken en hun r&d-samenwerking verder uit te breiden. Het gaat om een overeenkomst van vijf jaar. De overeenkomst heeft een totale contractwaarde van enkele miljoenen euro’s per jaar en plaatst alle huidige en toekomstige overeenkomsten onder een overkoepelende financiële en intellectual property-regeling. ondernemers in de industrie verwachten volgend jaar vijf procent meer te investeren dan in 2011. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van het cbs over de verwachte investeringen van de industrie. De verwachtingen per branche zijn wisselend. Zo zijn ondernemers in de raffinaderijen en chemie positief over de investeringen in 2012. Zij verwachten een toename met zeventien procent. dsm en akzonobel hebben een cross-licentieovereenkomst gesloten over kobalt-vrije technologieën voor de uitharding van thermohardende harsen. De innovatieve technologiën bieden een meer duurzaam alternatief voor de conventionele, kobaltgebaseerde systemen die momenteel in gebruik zijn. Verdere details over de overeenkomst worden eind maart bekendgemaakt. havenbedrijf rotterdam heeft met de oliesector een akkoord gesloten over het havengeld voor olietankers. Met het akkoord komt er een einde aan een jarenlange juridische strijd en de mogelijke toewijzing van een claim op het havenbedrijf van honderden miljoenen euro’s. In ruil voor het staken van de rechtszaak tegen het havenbedrijf krijgen olietankers de komende drie jaar 1,5 procent extra korting. Verder is afgesproken dat bij het jaarlijks bepalen van de zeehavengelden de oliesector voortaan vooraf wordt geraadpleegd, net zoals nu al gebeurt met de vertegenwoordigers uit bijvoorbeeld de containersector.

Die afspraak geldt in elk geval voor de komende tien jaar.

PETROCHEM 01 – 2012

7

17-01-12 16:01

FEITEN & CIJFERS

nanohouse heeft voor 2,2 miljoen euro aan publiek-private gelden binnengehaald voor onderzoek naar nanomaterialen in functionele coatings. Het bedrag wordt besteed aan twee projecten. TNO, Zuyd Hogeschool, DWI an der RWTH aachen en Kriya Materials werken samen aan het ontwikkelen van UV-absorberende nanodeeltjes voor coatings die de levensduur van producten verlengen. DSM, TNO, Universiteit Sheffield en Fontys Hogeschool werken aan een project om het rendement van onder andere zonnecellen te verhogen door de ontwikkeling van een nieuwe, zeer transparante coating. bij beide projecten zijn ook zes mkb-bedrijven betrokken.

Het Noorse det norske veritas (DNV) neemt 74,3 procent van de aandelen van kEma over. Samen vormen ze een wereldwijd toonaangevend advies- en certificatiebedrijf op het gebied van opwekking, transmissie en distributie van elektriciteit en van schone energie. De nieuwe naam van het bedrijf is DNV KEMa Energy & Sustainability en zal bestaan uit alle achttienhonderd werknemers van KEMa en vijfhonderd experts van DNV op het gebied van hernieuwbare energie en duurzaamheid.

De nieuwe onderneming zal worden geleid door Thijs aarten, huidig voorzitter van de raad van bestuur van KEMa. Het hoofdkantoor zal gevestigd zijn in arnhem.

8

FOTO: ROY bORGHOUTS

nederland lijkt zijn internationale verplichtingen wat betreft de uitstoot van broeikasgassen tot en met 2015 te kunnen nakomen. Dat lukt deels door de aankoop van buitenlandse emissierechten. Voor de luchtverontreinigende stoffen ammoniak en stikstofoxiden is het onzeker of de verplichtingen worden gehaald. Deze conclusie trekken het Planbureau voor de leefomgeving en het Energieonderzoek Centrum Nederland in het rapport Raming van broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen 2011-2015.

antwErpEn En rottErdam samEn in pijplEidingEn

De Havenbedrijven van Antwerpen en Rotterdam gaan samenwerken om de pijpleidinginfrastructuur tussen de twee havens te versterken. De kosten van een startstudie naar het tracé en een kostenraming worden gezamenlijk gedragen.

Initiatieven op het gebied van pijpleidinginfrastructuur tussen verschillende clusters worden niet snel geïnitieerd door marktpartijen. De hoogte van de investeringen, de tijdsduur van een project en het verkrijgen van een tracé en vergunningen schrikken de marktpartijen af. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Havenbedrijf Rotterdam kunnen als onafhankelijke partijen een stimulerende functie vervullen.

De twee havenbedrijven willen gezamenlijk een tracéstudie en globale kostenraming voor de ontwikkeling van een pijpleidingbundel tussen Antwerpen en Rotterdam laten uitvoeren. Ook gaan zij met de resultaten van de studie in hun eigen haven interesse bij marktpartijen toetsen. Als daar interesse bestaat en er een duidelijke win-win uit voortvloeit voor beide havengemeenschappen, kan er een gericht plan worden ontwikkeld. Er liggen al de nodige pijpleidingen tussen beide havengebieden (en de daar tussen gelegen havens van Vlissingen, Moerdijk en Terneuzen). Zo is er sinds 1971 de Rotterdam-Antwerpen Pijpleiding (RAPL) voor ruwe olie. Daarnaast is er het Central European Pipeline System (CEPS) voor olieproducten. En er zijn ook diverse leidingen voor etheen en propeen en voor de industriële gassen waterstof, stikstof en zuurstof. mindEr toEzichtlast voor basF door convEnant mEt inspEctiE

De Inspectie Verkeer en Waterstaat en BASF Polyurethanes Benelux in Boxtel hebben in december een convenant gesloten. Zij hebben afspraken gemaakt over het bij BASF borgen van de naleving van de wet- en regelgeving voor het vervoer van gevaarlijke stoffen en het bij de Inspectie verminderen van de toezichtlast. BASF Polyurethanes Benelux produceert een groot aantal kunststof polyurethaanproducten.

Met dit convenant spreekt de Inspectie met BASF af dat het bedrijf streeft naar een optimale naleving van de regels en daarmee naar een optimale veiligheid, bij een minimale verstoring van de bedrijfsprocessen. BASF beheerst die naleving met haar managementsysteem en streeft jaarlijks vast te stellen doelen na voor de naleving van regels en het beheersen van risico’s. Het bedrijf rapporteert daarover jaarlijks aan de Inspectie Verkeer en Waterstaat. BASF zal uitsluitend vervoerders inschakelen die op het vlak van veiligheid aan zijn kwaliteitseisen voldoen. De Inspectie gaat na of de afspraken in het convenant worden nageleefd en zal verder geen reguliere bedrijfsinspecties bij BASF meer uitvoeren. Op die wijze wil de Inspectie een effectief en efficiënt toezicht organiseren met zo min mogelijk last voor het bedrijf.

De inspectie wil een convenant afsluiten met ondernemingen die hebben aangetoond dat ze hun wettelijke verplichtingen naleven en die gemotiveerd zijn om risico’s rond veiligheid adequaat te beheersen. Goede resultaten bij eerdere inspecties en bij andere inspectiediensten zijn een voorwaarde.

PETROCHEM 01 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

17-01-12 16:01

FOTO: NESTE OIl

FEITEN & CIJFERS

nEstE oil opEnt biodiEsElraFFinadErij

Neste Oil heeft in december haar hernieuwbare dieselraffinaderij in de haven van Rotterdam officieel geopend. Naast een fabriek van vergelijkbare grootte in Singapore, beschikt Neste Oil over nog twee hernieuwbare dieselfabrieken in Finland. Met de opstart van de Rotterdamse raffinaderij bedraagt de gezamenlijke capaciteit van Neste Oil’s hernieuwbare dieselraffinaderijen ongeveer twee miljoen ton per jaar. De raffinaderij in Rotterdam heeft een jaarlijkse productiecapaciteit van 800.000 ton of 1 miljard liter hernieuwbare diesel. avantium gaat mEt coca cola pEF-FlEs ontwikkElEn

Avantium heeft een overeenkomst gesloten met The Coca-Cola Company om samen een fles te ontwikkelen op basis van PEF in plaats van PET. Op dit moment wordt het uit olie gemaakte PET nog veel gebruikt om flessen van te maken, maar Avantium verwacht dat het biogebaseerde PEF die rol zal overnemen. Het bedrijf opende begin december in Geleen een pilotplant op basis van haar gepatenteerde YXY-technologie voor de productie van PEF. De pilotplant heeft een productiecapaciteit van veertig ton per jaar. Avantium verwacht over drie tot vier jaar op commerciële schaal PEF te kunnen produceren. Het bedrijf streeft er ook naar om het proces te kunnen voeden met diverse grondstoffen, zoals suikerriet, plantenresten en granen. Op de lange termijn zal Avantium licenties van haar YXY-technologie uitgeven om productie van biogebaseerde materialen wereldwijd op grote schaal mogelijk te maken.

BRENT RUWE OLIEKOERS 120

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

115

110

105

100

29 30 1

2

5

6

DECEMBER

7

8

9

12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 28 29 30 3

4

5

6

9

10

Dit jaar is het nieuwe tu delft process technology institute van start gegaan. In het instituut wordt al het onderzoek op het gebied van procestechnologie aan de TU Delft gebundeld. Prof. andrzej Stankiewicz is directeur van het nieuwe instituut.

De TU Delft heeft gekozen voor een indeling in drie toepassingsgebieden: procesintensificatie, biochemische procestechnologie en procestechnologie voor geavanceerde materialen.

bEDRIJVENNIEUWS baSF heeft michael ceranski benoemd tot senior vice president Human Nutrition. Ceranski was vice president business Management Crop Protection voor Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en de benelux.

De raad van bestuur van bP heeft met andrew shilston een nieuwe nonexecutive director erbij. Shilston was chief financial officer bij Rolls-Royce Holdings en combineert deze kennis met zijn ervaringen die hij heeft opgedaan in zijn tijd bij Enterprise Oil en Cairn Energy.

Total heeft martin deffontaines benoemd tot vice-president Investor Relations. Hij volgt bertrand de la noue op, die is benoemd tot general representative voor Total in China. wayne t. smith is benoemd tot lid van de raad van bestuur van baSF. Deze benoeming gaat eind april in.

Smith is nu nog hoofd van de polyurethanen-divisie. Hij volgt stefan marcinowski op, die dan met pensioen gaat. Smith zal verantwoordelijk zijn voor Inorganics, Petrochemicals, Intermediates en Process Research & Chemical Engineering. Dit is nu nog de verantwoordelijkheid van andreas kreimeyer, Research Executive Director. Kreimeyer blijft lid van de raad van bestuur maar neemt de verantwoordelijkheden van Marcinowski over; Crop Protection, Coatings, South america, biological & Effect Systems Research, Plant Science en baSF Future business.

JANUARI

PETROCHEM 01 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

9

17-01-12 16:01

FEITEN BUITENLAND

teijin aramid is begonnen met de werkzaamheden om de drie faciliteiten in thailand, die vorig jaar door overstromingen waren beschadigd, weer operationeel te krijgen. Het gaat om Teijin Polyester in de provincie Pathum Thani, Teijin in Bang Pa-in Industrial Estate en Teijin Cord in het Rojana Industrial Park. air Bp heeft de vliegtuigbrandstofassets op zeven Braziliaanse luchthavens overgenomen van shell Brasil en Cosan indústria e Comercio. De overeenkomsten zullen naar verwachting in het eerste kwartaal van 2012 worden afgerond. dsm heeft een investering gedaan in het Amerikaanse nanoholdings, een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in nanotechnologie op het gebied van energie. Veelbelovende innovaties die het bedrijf doet, kunnen verder worden ontwikkeld buiten Nanoholdings, eventueel gecofinancierd door DSM Venturing of als een dochter van DSM. Dankzij een speciale regeling kan suriname olie van venezuela kopen tegen zeer gunstige voorwaarden.

De eerste veertigduizend vaten met Venezolaanse olie zijn Suriname begin januari binnengekomen.

Suriname hoeft in eerste instantie maar zestig procent van de rekening te betalen. De rest hoeft pas na twintig jaar te zijn afbetaald. Suriname zal het bespaarde geld onder meer gebruiken om de armoede te bestrijden. De speciale regeling is onderdeel van een afspraak die Venezuela heeft gemaakt met zeventien Caribische en Zuid-Amerikaanse landen.

10

PETROCHEM 01 – 2012

010_11_E_FCbuitenland.indd 10

FOTO: STATOIL

akzonobel heeft de overname van de coatingactiviteiten van het Koreaanse ssCp voltooid. De overname werd eind juni al aangekondigd als onderdeel van een grotere overeenkomst met SSCP. Akzo nam daarbij het Duitse Schramm over, waarin SSCP een belang van zeventig procent had. Schramm produceert coatings voor plastics, metalen en elektriciteitsdraden.

Opnieuw grOte OlievOndst Barentszee

Statoil heeft samen met partners Eni Norge en Petoro een groot olieveld ontdekt in de Barentszee. Het is de tweede grote vondst in het gebied in de afgelopen negen maanden. De Havis-vondst is gedaan in dezelfde licentie als Skrugard. Havis bevat naar schatting twee tot driehonderd miljoen vaten winbare olie-equivalenten.

Skrugard en Havis hebben daarmee samen een omvang van zo’n vier- tot zeshonderd winbare olie-equivalenten. Havis ligt ongeveer zeven kilometer ten zuidwesten van Skrugard, dat in april vorig jaar werd ontdekt. De twee zijn niet met elkaar verbonden; het zijn twee onafhankelijke structuren.

Statoil is met een belang van vijftig procent operator van de licentie PL532, waar beide velden onder vallen. Licentiepartners zijn Eni Norge (dertig procent) and Petoro (twintig procent) Qatar petrOleum en shell sluiten OvereenkOmst

Qatar Petroleum en Shell hebben een overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling van een petrochemisch complex in Ras Laffan Industrial City (Qatar). Het complex zal onder meer bestaan uit een stoomkraker die zal worden gevoed met gas dat in Qatar wordt gewonnen. Daarnaast zal een mono-ethyleenglycolfabriek worden gebouwd met een capaciteit van 1,5 miljoen ton per jaar. Deze fabriek zal gebruik maken van Shell-technologie (OMEGA - Only MEG Advantaged). Ook komt er een fabriek voor de productie van lineaire alfa-olefines. Deze fabriek krijgt een capaciteit van 300 kiloton per jaar en zal eveneens gebruik maken van Shell-technologie (SHOP - Shell Higher Olefin Process). Het complex zal diverse petrochemische producten voortbrengen die in de Aziatische groeimarkten zullen worden verkocht.

Qatar Petroleum zal een belang van tachtig procent in het project hebben, Shell een belang van twintig procent.

COnOCOphillips en enviva samen in getOrrifiCeerde hOutpellets

Enviva, fabrikant van verwerkte biomassa in de Verenigde Staten en Europa, gaat samenwerken met ConocoPhillips. De bedrijven richten samen het nieuwe bedrijf ECo Biomass Technologies op, dat brandstof op basis van getorrificeerde biomassa op de markt zal brengen. Torrefactie is het oververhitten van biomassa voor de productie van een uniforme, hydrofobische, dichte en zeer efficiënte brandstof die lijkt op steenkool maar die een stuk groener is.

ECo Biomass zal een combinatie van eigen en overgenomen, bestaande technologie gebruiken voor de productie en verkoop van hernieuwbare, getorrificeerde houtpellets. Naar verwachting wordt de eerste fabriek van het bedrijf in 2013 in bedrijf genomen. Deze zal houtpellets produceren die worden verkocht volgens overeenkomsten met de grote nutsbedrijven.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

17-01-12 16:28

FEITEN BUITENLAND BOrealis neemt peC-rhin Over

Borealis heeft een bod uitgebracht op PEC-Rhin, producent van ammoniak, salpeterzuur en meststoffen in Ottmarsheim (Frankrijk). Het bod is gedaan bij Total-dochter GPN dat een belang van vijftig procent in PEC-Rhin heeft. De andere vijftig procent zijn in handen van BASF. Borealis wil een complete overname en daarom heeft GPN gebruik gemaakt van haar voorkeursrecht om de aandelen van BASF over te nemen.

BASF tekende in september een contract met het Russische Eurochem voor de verkoop van haar meststoffenactiviteiten in Antwerpen. Het plan was toen nog om ook het belang van vijftig procent in PEC-Rhin aan Eurochem te verkopen. tessenderlO grOup Opent pvC-reCyClefaBriek

Via haar dochteronderneming Eurocell investeert Tessenderlo Group 3,5 miljoen euro in de grootste en meest geavanceerde pvc-recycle-eenheid in Derbyshire, in het Verenigd Koninkrijk. Het gerecyclede pvc-materiaal wordt gebruikt om nieuwe, energie-efficiënte producten te maken zoals thermische inzetstukken of dichtingsprofielen voor toepassing in raamsystemen. Deze bouwproducten uit honderd procent gerecycled pvc helpen om het warmteverlies via ramen te verminderen en verbeteren zo de thermische en ecologische prestatie van gebouwen. tOtal en amyris Breiden samenwerking uit

Total en Amyris hebben een overeenkomst getekend over het uitbreiden van hun R&Dpartnerschap en het oprichten van een joint venture voor de ontwikkeling, productie en verkoop van hernieuwbare brandstoffen en producten. Het gaat in feite om Biofene, een molcuul dat kan worden gemaakt uit plantensuikers. Daar werken de twee partijen sinds 2010 gezamenlijk aan. Om de ontwikkeling ervan te versnellen, voegt Total 105 miljoen dollar toe aan het bestaande R&D-budget van 180 miljoen dollar.

Voor de productie en verkoop van hernieuwbare diesel en vliegtuigbrandstof richten de twee bedrijven een 50/50 joint venture op. Deze krijgt de exclusieve rechten voor deze activiteiten. De joint venture zal daarnaast ook andere hernieuwbare producten produceren, zoals boorvloeistoffen, oplosmiddelen, en specifieke biosmeermiddelen.

Bp werkt aan energie-effiCienCy

BP Russia en de Skolkovo Foundation gaan een grote onderzoekssamenwerking opzetten met het Russische Boreskov Institute of Catalysis en Imperial College London. De partijen gaan samenwerken om een drie- tot vijfjarig onderzoekprogramma te definieren op het gebied van energie-efficiency. Het programma krijgt een budget van 9,3 miljoen pond uit de portemonnee van BP Russia en de Skolkovo Foundation.

De samenwerking zal zich richten op het verbeteren van de efficiency bij het gebruik en het winnen van thermische energie in de olie- en gasindustrie, in het bijzonder bij raffinageprocessen. Doel is om technologie te ontwikkelen op het gebied van warmtewisselaars, nieuwe katalysatoren, terugwinning van energie en warmterecycling. miljardenBOete ChevrOn

Het Amerikaanse Chevron moet inheemse stammen uit Ecuador een schadevergoeding van 9,5 miljard dollar (7,3 miljard euro) betalen. Het onderdeel Texaco heeft tussen 1964 en 1990 ernstige schade aan het milieu aangericht, oordeelde een gerechtshof in het Zuid-Amerikaanse land. De rechters eisen ook dat Chevron excuses aanbiedt. Als het bedrijf dat niet doet, wordt het bedrag verhoogd tot 18 miljard dollar. Een lagere rechtbank had Chevron vorig jaar ook al veroordeeld. Het bedrijf ging daar tevergeefs tegen in beroep. venezuela mOet exxOn Betalen

Het Amerikaanse Exxon Mobil heeft recht op omgerekend 624 miljoen euro als schadevergoeding voor de nationalisatie van de Venezolaanse projecten van het bedrijf in 2007. Dit heeft een internationaal arbitragepanel van de Internationale Kamer van Koophandel bepaald.

ExxonMobil eiste oorspronkelijk ruim tien miljard dollar aan schadevergoeding van Venezuela voor de nationalisatie van het belang van 42 procent in het Cerro Negroproject in de olierijke Orinoco-regio. Dat belang van ExxonMobil werd in 2007 door de regering van de Venezolaanse president Hugo Chávez overgenomen.

Het Noorse world wide supply heeft bij damen shipyards vier orders geplaatst voor de PSV 3300 CD, een platformbevoorradingsschip voor olie- en gasplatforms over de hele wereld. Het schip is speciaal ontworpen om platforms ook onder slechte weersomstandigheden veilig en efficiënt te kunnen bevoorraden. Het eerste schip moet volgens planning begin 2013 worden opgeleverd, het laatste schip eind 2013.

Bp daagt halliburton voor de rechter om het bedrijf te bewegen mee te betalen aan de kosten van de olieramp in de Golf van Mexico in 2010.

De twee bedrijven ruziën al lange tijd over het bewijsmateriaal waaruit volgens BP zou moeten blijken dat de kwaliteit van het beton waarmee Halliburton de boorput had afgedicht te wensen overliet. Halliburton zou het bewijsmateriaal hebben vernietigd. Om de beschuldigingen te weerleggen klaagde Halliburton BP al eerder aan wegens laster. woodside energy heeft fugro opdracht gegeven voor het ontwerp en de installatie van subsea infrastructuur voor het greater western flank phase 1 project. De opdracht heeft een waarde van meer dan 100 miljoen Australische dollars. akzonobel maakt gebruik van haar recht om de resterende aandelen te kopen van metlac, een Italiaanse verpakkingscoatingsproducent. Er zijn geen financiële details openbaar gemaakt. AkzoNobel is momenteel al aandeelhouder van de Packaging Coatings Metlac Group, een positie die voortvloeit uit de overname van ICI in 2008. De totstandkoming van de transactie hangt nog af van goedkeuring door de mededingingsautoriteiten. Het concern verwacht de overname af te ronden in het tweede kwartaal van 2012.

De nieuwe machthebbers in libië zullen alle oliecontracten tussen het land en oliemaatschappijen herzien.

Dat zei voormalig interim-premier Ali Tarhouni tijdens een bezoek aan Washington.

PETROCHEM 01 – 2012

010_11_E_FCbuitenland.indd 11

11

17-01-12 16:28

INTERVIEW

12

PETROCHEM 01 – 2012

012_13_14_15_17_O_ Interview CS5.indd 12

18-01-12 10:24

‘500 auto’s vormen straks een elektriciteitspark van 40 MW’

Voormalig topman van Econcern Ad van Wijk is nu hoogleraar. Na het faillissement van het bedrijf in 2009, leek de ondernemer van het jaar 2007 en topman van 2008 te verFOTO’s: WIM RAAIJEN

dwijnen van het openbare toneel. De financiële crisis heeft dan wel zijn bedrijf eronder gekregen, maar zeker niet zijn duurzame ideeën. Als hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft deelt hij weer gul zijn visie. ‘Auto’s zijn de energieproducenten van de toekomst. Verouderde mechanismen in de energiewereld en ook regelgeving vragen om herziening’.

Wim Raaijen

PETROCHEM 01 – 2012

012_13_14_15_17_O_ Interview CS5.indd 13

13

18-01-12 10:24

‘Er wordt de laatste tijd weinig nieuws gemeld over de brandstofcel, beweerde één van mijn studenten onlangs. Kun jij Chinees lezen dan, vroeg ik hem.’

Wie technische innovatie wil volgen kan tegenwoordig niet om China heen, ook niet op het gebied van bijvoorbeeld brandstofcellen. En juist voor deze technologie is er volgens professor van Wijk een enorme toekomst. Met name bij toepassing in auto’s. Niet alleen voor de voortdrijving, maar juist ook om elektriciteit te produceren voor gebruik elders.

Van Wijk: ‘Brandstofcellen kunnen via een chemisch proces met een hoge efficiëntie, ongeveer vijftig procent, brandstof omzetten in elektriciteit. Dat is een hogere efficiëntie dan de gemiddelde efficiëntie van ons huidige elektriciteitsproductiepark, ruwweg veertig procent.’

Als de auto’s geparkeerd staan, kunnen brandstofcellen volgens de hoogleraar onder meer decentraal geproduceerde biogas of waterstof omzetten in stroom.

Gemiddeld gebruiken we onze auto’s maar zeven procent van de tijd. Dus tijd genoeg om elektriciteit te produceren.

‘Als we in bijvoorbeeld parkeergarages niet alleen een elektriciteitsleiding op de auto aansluiten, maar ook een brandstofleiding, kan de elektriciteitsproductie beginnen. Naast elektriciteit produceren de cellen ook nog een ‘afval’-product, namelijk schoon water. Per kilowattuur een kleine halve liter schoon water.’ De parkeergarage kan zo een behoorlijke elektriciteitscentrale worden. Van Wijk: ‘Met een garage van vijfhonderd auto’s is straks zo een elektriciteitscentrale van veertig Megawatt gebouwd.’

‘We weten nog niet half hoe de Chinese autoindustrie zich ontwikkelt, alleen al omdat we de taal niet machtig zijn.’

14

Brommers Wel even wennen, want in de visie van Van Wijk gaat de auto-industrie de spil vormen van onze energievoorziening. De wereld op z’n kop, lijkt wel. Want was het niet de auto-industrie die een paar jaar geleden in slecht weer terecht kwam, onder andere omdat ze te weinig innovatief was geweest? ‘Het gaat straks mogelijk om een hele andere auto-industrie, dan die we nu kennen’, voegt Van Wijk er daarom direct aan toe. Bekende westerse merken moeten uitkijken dat ze de boot niet missen. ‘Het was het Japanse merk Toyota dat voor het eerst met de hybride auto kwam. De westerse automerken waren er toen nog nauwelijks mee bezig.

Pas sinds kort hebben ze door dat de komst van de elektrische auto onafwendbaar is en komen ze ook met modellen.’

PETROCHEM 01 – 2012

012_13_14_15_17_O_ Interview CS5.indd 14

18-01-12 10:24

‘Elk jaar kopen we in Nederland vijfhonderduizend nieuwe auto’s. In totaal kan dat jaarlijks een park van vierhonderdduizend megawatt opleveren, twee keer zoveel als de huidig opgestelde elektriciteitsproductie in Nederland.’

De wind gaat vooral waaien vanuit het oosten. Van Wijk: ‘We weten nog niet half hoe de Chinese auto-industrie zich ontwikkelt, alleen al omdat we de taal niet machtig zijn.’ Bovendien is de Chinese industrie allesbehalve transparant. Nieuwe Chinese automerken als BYD schijnen al verschillende elektrische concept cars in de fabriekshal te hebben staan. Om straks de enorme vraag aan te kunnen. Want één ding staat voor Ad van Wijk als een paal boven water. China gaat straks massaal elektrisch rijden. Nu al mogen in veel grote steden alleen maar brommers rijden die elektrisch worden aangedreven. Dat gaat ook een keer met auto’s gebeuren. De Chinese overheid kan dat zomaar opleggen.

Dat China van alle landen momenteel over de hele linie het meeste geld stopt in duurzame technologieontwikkeling is volgens Van Wijk ook een duidelijk

signaal. ‘Wij denken in het Westen nog steeds dat we voorop lopen. Maar dat is op veel terreinen al niet meer zo. Alles verandert.’

Opslag We zullen volgens Van Wijk vooral moeten inzien dat de energievoorziening er heel anders uit gaat zien. Traditioneel denken we in grote elektriciteitcentrales en raffinaderijen. Schaalgrootte levert volgens dit paradigma veel efficiëntie op. Het is straks echter veel efficiënter om juist decentraal in auto’s elektriciteit op te wekken. De voordelen van schaalgrootte gaan dan bijvoorbeeld veel meer zitten in de massaproductie van stroomproducerende auto’s.’

Een ander enorm groot voordeel van decentrale opwekking is dat je de capaciteit van het huidige elektriciteitsnet niet enorm hoeft uit te breiden, stelt de hoogleraar. Als de onomkeerbare elek-

trificatie van het energiesysteem op de traditionele manier gebeurt, moet het elektriciteitsnet volgens Van Wijk dubbel worden uitgevoerd. Dat is niet nodig als opwekking en gebruik veel dichter bij elkaar worden gebracht. Er is dan veel minder transport van elektriciteit nodig.

Dat spaart niet alleen enorme investeringen uit, het levert ook nog eens minder energieverlies op.

De auto als elektriciteitscentrale van de toekomst wordt een geweldig grote centrale, stelt Van Wijk. ‘Elk jaar kopen we in Nederland vijfhonderdduizend nieuwe auto’s. In totaal kan dat jaarlijks een park van veertigduizend megawatt opleveren, twee keer zoveel als de huidig opgestelde elektriciteitsproductie in Nederland. In feite creëren we zo een geweldig overschot aan lokaal, kleinschalig, flexibel productievermogen.’ Op den duur kunnen de huidige elektriciteitscentrales daarmee overbodig worden. En zijn grote investeringen in extra infrastructuur niet nodig.

Naast de elektriciteitsproductie met auto’s, wordt volgens Ad van Wijk in de toekomst ook nog elektriciteit opgewekt met zon, wind en beweging. ‘Uit ons afval en biomassa produceren we biogas.

En met onze auto’s hebben we dus lokaal heel veel flexibel en kleinschalig vermo-

PETROCHEM 01 – 2012

012_13_14_15_17_O_ Interview CS5.indd 15

15

18-01-12 10:24

Op zoek naar de beste en veiligste manier om uw machines efficiënt te bedienen?

• Robuust en ergonomisch • Digitale en/of proportionele aansturing • Veilig en betrouwbaar • Zowel standaard als op maat gemaakte installaties • Eigen productie, servicedienst en werkplaats voor herstellingen

Pauwelsdreef 100, B-2940 Hoevenen (B) - Tel. + 32 (0)3 660 14 00 - info@awsystems.be

Radiografische afstandbesturingen in ATEX uitvoering adv. AWSystems Ex A4.indd 5 016_awsystems.indd 1

16/12/09 15:02 16-01-12 16:08

‘Ik kan de tekst van Shell niet anders dan tendentieus en jammer vinden.’ gen beschikbaar. Wij worden met zijn allen de producenten van elektriciteit en eigenaar van flexibele, efficiënte elektriciteitscentrales. De autofabrikanten produceren en leveren deze elektriciteitscentrales. Telecombedrijven zorgen dat alles netjes wordt geregeld, afgestemd en afgerekend.

Hoewel er technologisch nog wel wat moet gebeuren, staat het voor Van Wijk vast dat deze toekomst eraan komt.

‘Er moeten nog betere brandstofcellen komen met een langere levensduur. En er is goede en efficiënte productie van waterstof nodig en bijvoorbeeld veilige waterstofopslag en –infrastructuur.’

Visserij Daarnaast is er veel meer innovatie en onderzoek nodig, een nieuwe organisatie van de energievoorziening, nieuwe businessmodellen en vooral ook nieuwe wetgeving; een nieuwe besturing van het systeem. Van Wijk: ‘Alle wet- en regelgeving is nog te veel gebaseerd op het traditionele systeem. Dat staat ook vaak het succes van duurzame energie in de weg.

En er is ook een heel verkeerd beeld over verdeling van subsidies.’

Traditionele opwekking wordt onopgemerkt vaak behoorlijk bevoordeeld, stelt hij. ‘Toen we bij Econcern indertijd het offshore Prinses Amaliawindpark gingen aanleggen, moesten we de kabel over de zeebodem die het park aansluit op het elektriciteitsnet helemaal zelf betalen.

Geen kolencentrale hoefde voor aansluiting te betalen. Ook zijn de vergunningaanvragen voor de aanleg van duurzame

energieparken vaak tijdrovender, en kosten ze veel geld. Ook omdat ze vaak onderop het stapeltje liggen. Offshore windparken komen bijvoorbeeld pas na de scheepvaart, havenactiviteiten en visserij aan bod.’

Tendentieus Ad van Wijk vindt dat alles moet worden gericht op een zo snel mogelijke komst van een duurzaam energiesysteem. ‘Dat we voorlopig bijvoorbeeld aardgas nodig hebben om in onze energiebehoefte te voorzien, begrijp ik ook

BEKNOPT In de visie van hoogleraar Ad van Wijk worden auto’s dé toekomstige energieproducenten. Verouderde mechanismen in de energiewereld en regelgeving vragen om herzie­ ning. Wie technische innovatie wil volgen, kijkt naar China waar straks massaal elektrisch wordt gereden.

Een toekomstbeeld waarin naast elektriciteitproductie met auto’s ook nog elektriciteit wordt opgewekt met zon, wind en beweging, moet wor­ den gericht op een zo snel mogelijke komst van een duurzaam energie­ systeem. shell’s veronderstelling dat de overgang van traditionele fossiele brandstoffen naar duurzame energie nog wel even gaat duren, is volgens Van Wijk onjuist en eerder een wens dan een goede voorspelling.

wel. En opslag van CO2 kan ik ook nog wel billijken. Maar dat wordt anders als ze als blijvende en duurzame oplossingen worden gezien. We moeten naar energiebronnen die gewoon geen koolstofdioxide uitstoten.’

Eind december had het NRC een bijlage met mooie foto’s, die door Shell werd gesponsord. Tussen de regels door was, onder het mom van ‘meer helderheid scheppen in het energievraagstuk’, de Shell-boodschap duidelijk: ‘We moeten stevig inzetten op aardgas’.

Van Wijk begrijpt nog dat het bedrijf zijn business wil beschermen. Maar de veronderstelling dat de overgang van traditionele fossiele brandstoffen naar duurzame energie ‘nog vele decennia zal duren’ is volgens Van Wijk niet vol te houden en eerder de wens van Shell dan een goede voorspelling.

Ronduit ‘tendentieus’, vindt hij het gebruik van cijfers en beweringen rond zonne-energie. In de bijlage staat dat ‘zonne-energie naar verwachting zo rond 2040 een rendabel alternatief zal zijn.’

Uitgaande van de huidige stroomprijs is het nu al mogelijk voor particulieren om break-even zonnecellen te installeren in Nederland, stelt Van Wijk samen met verschillende deskundigen op dit gebied. Of zoals het mooi heet; zonneenergie heeft verbazingwekkend snel grid parity bereikt in Nederland. ‘Of dat een tijdelijke ontwikkeling is, door de overproductie van Chinese zonnecellen?

Die prijs gaat echt niet meer stijgen.

Natuurlijk zit er ook een golfbeweging in de prijs van zonnecellen, maar die tendeert wel naar een steeds lagere prijs.’

Wat zeker niet klopt, is het zinnetje in de bijlage: ‘Duitsland is weliswaar koploper op het gebied van zonne-energie, maar het huidige gebruik komt niet boven 0,5 procent van de totale elektriciteitsproductie.’ Van Wijk: ‘Dat is gewoon niet waar. Dat is het cijfer van 2007. Inmiddels is het aandeel zonneenergie in Duitsland al meer dan drie procent. Ik kan de tekst van Shell niet anders dan tendentieus en jammer vinden.’

Mogelijk dat de redactie van het NRC achteraf ook wel wat in zijn maag zat met de gesponsorde bijlage van Shell.

Van Wijk werd onlangs benaderd door de redactie van NRC Next. ‘Ze gaan een rubriek NRC Next Facts maken. De feiten over verschillende ontwikkelingen.

In dat licht vroegen ze mij een paar zaken over het Shell-verhaal.’ W

PETROCHEM 01 – 2012

012_13_14_15_17_O_ Interview CS5.indd 17

17

18-01-12 10:24

ENERGIE

Nieuwe inzichten met tweede pinch-analyse Dikwijls kan het warmtegebruik in chemische fabrieken worden teruggebracht. Om dit te onderzoeken, laten veel bedrijven een pinch-analyse uitvoeren.

LyondellBasell had zo’n analyse laten doen bij de bouw van haar fabriek op de Maasvlakte en liet onlangs een tweede analyse doen. Dit bleek zeker de moeite waard te zijn.

BEKNOPT Bij het ontwerp van de fabriek van LyondellBasell op de Maasvlakte werd een pinch-studie gedaan om te onderzoeken hoe het warmteverbruik kon worden beperkt. Inmiddels is de fabriek alweer een aantal jaren in bedrijf en is een twee pinch-analyse uitgevoerd. Daaruit bleek dat de fabriek op sectieniveau al een goede warmte-integratie heeft. Echter, tussen de secties kan deze nog worden verbeterd. Bij ideale warmte-integratie is hiermee tien tot twintig procent van het warmteverbruik te besparen.

18

LyondellBasell bouwde in 2003 op de Maasvlakte een fabriek voor de productie van ethylbenzeen, propyleenoxide en styreenmonomeer. Bij het ontwerp van de fabriek werd een pinch-studie gedaan om te onderzoeken hoe het warmteverbruik kon worden beperkt.

Omdat de fabriek nu alweer een aantal jaren in bedrijf is, wilde LyondellBasell het warmtegebruik opnieuw toetsen.

Agentschap NL begeleidde en financierde de studie omdat LyondellBasell deelneemt aan het MEE-convenant (zie kader).

Actuele getallen Hans Stam, energy manager Nederland bij Lyondell Chemie Nederland, legt uit waarom een tweede pinch-analyse gewenst was. ‘Het is goed om in een vroege fase van het fabrieksontwerp een pinch-analyse uit te voeren op basis van ontwerpdata, omdat je dan het gemakkelijkst maatregelen kunt nemen.

Als de fabriek enige tijd in bedrijf is, is het nuttig de analyse nog eens met actuele getallen te doen om zo nieuwe mogelijkheden te ontdekken. De twee procesengineeringexperts die deze studie in gang hebben gezet, wilden daarnaast ook bestaande energiebesparingideeën toetsen aan de regels van pinch. Het uitvoeren van de studie kan voorkomen dat bepaalde energiebesparingsmaatregelen andere besparingen onmogelijk maken door het “overtreden” van de pinchprincipes. Je moet immers altijd kijken naar het totale besparingpotentieel.’

Daarnaast wilden de twee procesengineeringexperts het effect van de in de praktijk wisselende fabrieksdoorzet op warmte-integratie bekijken. ‘Is het bijvoorbeeld bij vijftig procent doorzet nog steeds economisch rendabel om warmte-integratie toe te passen?’ Een pinch-analyse is een van de methoden die een bedrijf kan toepassen in het kader van een integrale warmteaanpak.

Stam: ‘Natuurlijk is de eerste stap om goed te kijken naar mogelijkheden om de warmtevraag van de processen te verlagen. Dit is ook gedaan tijdens het ontwerp van de fabriek. Deze nieuwe pinch-studie geeft ideeën om nog meer energie te besparen.’

Realistische maatregelen LyondellBasell koos voor een pragmatische aanpak. De studie werd uitgevoerd door een pinch-analysespecialist van Jacobs Consultancy. Het aantrekken van deze externe specialist waarborgde een onafhankelijke evaluatie. De twee procesengineeringexperts van de fabriek zelf begeleidden de studie. De specialist van Jacobs stelde tussentijdse rapporten op, waarmee de procesengineeringexperts de analyse konden sturen. Zij hadden vooraf een lijst met besparingsideeën opgesteld. De specialist van Jacobs heeft deze lijst niet gezien noch gebruikt bij zijn analyse; pas na afloop zijn resultaten en ideeën naast elkaar gelegd. Door de theoretische kennis van de pinch-specialist te combineren met de praktische kennis van de procesengineeringexperts kon worden gefocust op realistische maatregelen.

Rentabiliteit Opnieuw een pinch-analyse uitvoeren, bleek de moeite waard te zijn. Stam: ‘De fabriek bleek op sectieniveau al een goede warmte-integratie te hebben. Tussen de secties kan deze echter nog worden verbeterd. Hiermee is – bij ideale warmteintegratie – tien tot twintig procent van ons warmteverbruik te besparen. Daarvan is 83 procent te realiseren met vier maatregelen, waarvan we de rentabiliteit overigens nog gaan vaststellen.’

De pinch-analyse van de gehele fabrieksite leverde twee volkomen nieuwe ideeën op, de analyse van de secties één nieuw idee. De studie bevestigde bovendien dat een aantal bestaande bespa-

PETROCHEM 01 – 2012

018_19_21_Q_artikel01.indd 18

17-01-12 15:58

ringsideeën van LyondellBasell past in de theoretisch ideale warmte-integratie.

Uit de analyse kunnen op den duur ook kleinere besparingsmogelijkheden worden gehaald. Stam: ‘Gebleken is dat warmtepompen in bepaalde gevallen een praktische oplossing zijn. Hiermee kan een processtroom naar een hogere temperatuur worden gebracht en dan als warmtebron dienen.’ Een tweede mogelijke maatregel is warmte-integratie waarbij de condensatiewarmte van een destillatiekolom direct wordt gebruikt

voor één of meerdere reboilers. Dit kan alleen als de condensatietemperatuur hoog genoeg is.

Daarnaast bleek dat de pinch-analyse bij verschillende doorzetten dezelfde mogelijkheden voor warmte-integratie geeft.

Het effect van verschillende doorzetten was klein en had alleen invloed op de terugverdientijd. Stam: ‘Een andere mogelijke maatregel is het verlagen van de stoomdruk. Hiermee kunnen we rekening houden bij het ontwerpen van een nieuwe fabriek.’

MJA/MEE-PROGRAMMA In Nederland hebben de overheid en het bedrijfsleven afspraken gemaakt over het effectief en efficiënt inzetten van energie. Die afspraken zijn vastgelegd in meerjarenafspraken energie-efficiency (MJA3 en MEE) en richten zich vooral op energie-intensieve sectoren (circa 1.200 bedrijven). Het resultaat is dat de energieefficiency sinds 1992 jaarlijks met gemiddeld twee procent verbeterde. Het MJA/ MEE-programma ondersteunt daarbij.

Wie deelneemt aan de meerjarenafspraken, kan gerichte hulp ontvangen. MJA/ MEE-adviseurs ondersteunen bij het opstarten, aanjagen, voorlichten, begeleiden, adviseren, faciliteren van kennisnetwerken en (deels) financieren van projecten rond energiebesparing. Zo hebben ze veel ervaring met pinch-studies en weten ze hoe bedrijven verder kunnen besparen.

Het MJA-programma wordt uitgevoerd door Agentschap NL, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Voor meer informatie: www.agentschapnl.nl/mja en www.agentschapnl.nl/mee.

Gezond verstand ‘De pinch-studie bevestigt dat een aantal van onze besparingsideeën past in de theoretisch ideale warmte-integratie.

Met de pinch-analyse zijn echter niet alle mogelijke maatregelen te voorspellen, omdat deze alleen de best beschikbare warmte-integratie aantoont.

Hierdoor haal je de op één of twee na beste ideeën, die misschien wel veel praktischer zijn, er niet zo gemakkelijk uit.’ Stam raadt daarom iedereen aan naast de pinch-analyse ook gezond verstand te gebruiken voor het genereren van warmte-integratieopties.

De pinch-analyse leerde daarnaast dat een goede kwaliteit van de gebruikte data van groot belang is. Er moeten goed gescreende data worden geleverd bij een stabiele fabrieksoperatie. Bij een pinch van de gehele site moeten alle stromen worden opgenomen. Stam: ‘Wij keken nog te veel op sectieniveau. In de studie was omwille van efficiëntie geen moment ingebouwd om de data-input te analyseren. Een evaluatie had wellicht extra herberekeningen kunnen voorkomen en duidelijker afgestemd welke resultaten waren verwacht. Zo is in deze studie vooral gekeken naar processtromen. Als verbetering had ook naar het gebruik van

PETROCHEM 01 – 2012

018_19_21_Q_artikel01.indd 19

19

17-01-12 15:59

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

020_evides.indd 1

16-01-12 16:08

LyONDELLBASELL Systeemgrenzen In de pinch-analyse is met drie verschillende systeemgrenzen gekeken naar mogelijkheden voor warmteintegratie: Kolomniveau: bij een destillatiekolom bijvoorbeeld een warmtepomp of feed preheaters die gebruik maken van de warmte die in de condensor moet worden afgevoerd.

Sectie/unit-niveau: bij systemen die dicht bij elkaar staan of logischerwijs operationeel zijn gekoppeld en die warmte aan elkaar leveren, bijvoorbeeld condensatiewarmte uit de ene kolom gebruiken als reboil-warmte of feed preheat-warmte in de andere kolom van een destillatieselectie.

De gehele site: warmtelevering tussen de verschillende secties.

Uitgangspunten De analyse werd uitgevoerd op basis van actuele data bij een stabiele fabrieksoperatie bij drie verschillende doorzetten, namelijk vijftig, tachtig en honderd procent. De pinch-curves zijn gemaakt met een typisch generiek temperatuurverschil van tien graden Celsius. Bij het evalueren van de warmte-integratie binnen en tussen de procesunits is uitgegaan van drie zogenaamde pinch-principes: Gebruik geen warmte-utility onder het pinch point, bijvoorbeeld stoom.

Gebruik geen koude-utility boven het pinch point, bijvoorbeeld koelwater.

Sta geen warmteoverdracht toe over het pinch point.

restwarmte kunnen worden gekeken.’

Tot slot benadrukt Stam dat het toepassen van een idee waarbij stoom wordt bespaard, als gevolg kan hebben dat er op een andere plek – mogelijk zelfs op een ander stoomdrukniveau – een tekort ontstaat. Stoom moet dan misschien van (kostbare) hoge druk naar lage druk worden gestort, waarmee de initiele besparing gedeeltelijk teniet wordt gedaan. ‘Om “verkeerde” besparingen

WAT IS EEN PINCH-ANALySE? Een pinch-analyse evalueert de warmte-integratie in een proces. Het is een gestructureerde methodiek waarin men, gebaseerd op de tweede hoofdwet van de thermodynamica, de mate van warmteterugwinning binnen een proces kan analyseren en verbeteren. Het idee is om alle op te warmen en alle af te koelen processtromen in één diagram te zetten. Het punt waarbij het temperatuurverschil tussen de warme en koude stromen minimaal is, wordt het pinch point genoemd. Meestal wordt ontworpen voor een minimaal temperatuurverschil van tien graden Celsius. Alleen de resterende warmte- en koelvraag hoeft dan nog door utilities te worden geleverd.

Alle andere warmte en koudevragen worden door het proces zelf geleverd.

Een pinch-analyse kent drie fasen. In de eerste fase wordt data verzameld en wordt de analyse afgebakend. Daarna volgt targeting; de bepaling van het theoretisch minimale energieverbruik of het maximale besparingspotentieel. In de laatste fase wordt de warmte-integratie ontworpen of verbeterd; het vinden van de verbetermogelijkheden.

in stoomverbruik te voorkomen, is het combineren van de pinch-analyse en de stoombalans essentieel. We doen dit nu na de analyse, maar hebben geleerd dat dit beter tijdens de analyse had gekund.’

Turnaround Nu de nieuwe analyse er is, bekijkt LyondellBasell welke ideeën het beste toepasbaar zijn. Om de terugverdientijd te berekenen, wordt gekeken naar investering versus besparing. Ook andere criteria, zoals complexiteit en start/ stop-complicaties worden meegenomen.

Een dergelijke check – waarbij ook de bestuurbaarheid van de fabriek wordt betrokken – is altijd verstandig. Stam: ‘We verwachten dat de installatie van een warmtepomp rendabel en technisch haalbaar is. Er moet echter wel een goede gelegenheid zijn om dit te kunnen implementeren. De fabriek heeft over een aantal jaren weer een turnaround; dan ligt de hele fabriek een paar weken stil ten behoeve van inspectie en schoonmaakwerkzaamheden. Dat is typisch een periode waarin dergelijke grote projecten kunnen worden gerealiseerd.’ W

PETROCHEM 01 – 2012

018_19_21_Q_artikel01.indd 21

21

17-01-12 15:59

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

Greenpeace of Greenwar?

Toen ik eind jaren zestig, begin jaren zeventig studeerde aan de Gentse Universiteit, liep ik vaak in demonstraties en achter slogans. Make peace, not war was er zo eentje tegen de oorlog in Vietnam. Ik beklaag het me niet, want het scherpt de geest en het reactievermogen voor later.

Ik moet er terug aan denken als ik het hele mediacircus volg rond het zogenaamde gifschip Probo Koala. Heel kort samengevat: de Probo Koala wil raffinage-residu’s laten verwerken in Amsterdam, haalt de afvalnormen niet en wordt wandelen gestuurd. Het schip wordt naar Ivoorkust gestuurd waar het afval wordt gelost, maar ook her en der op vuilnisbelten gestort in plaats van verwerkt. Greenpeace stort zich op de zaak en gewaagt al snel van doden en duizenden gewonden, door het ‘gif ’.

Nader onderzoek brengt aan het licht dat er weliswaar giftige stoffen in de residu’s zaten, maar dat die niet van aard noch van een hoeveelheid waren om doden en gewonden te doen vallen.

Geheel terzijde; in de Vlaamse pers vind je nauwelijks een gedrukte letter over deze zaak.

Moet ik over de discussie die in Nederland nog volop woedt naar aanleiding van het boek Verslag van een journalistiek schandaal van filosoof Jappe Vink nog iets zeggen? Moet ik me mengen in een echt Nederlands dossier? Ja, omdat de discussie uiteindelijk niet meer gaat over de Probo Koala, maar over de geloofwaardigheid en het optreden van Greenpeace en een aantal journalisten en kranten en dat is maatschappelijk wel een belangrijk thema.

Heb ik als oud-woordvoerder van een grote chemische site iets tegen Greenpeace? Neen, al heb ik met hen 22

wel wat communicatieve robbertjes uitgevochten, waarvan in de geschiedenisboeken niet zoveel terug te vinden zal zijn. Ik heb altijd gevonden dat milieuverenigingen er moesten zijn en heb ze ook met argumentatie onder de aandacht gebracht toen ik in een eerste professionele leven nog journalist was. Ik vond zelfs in mijn tweede beroepsloopbaan, als voorlichter van een chemisch bedrijf, de rol van milieuverenigingen belangrijk als scherphouder voor het milieudenken binnen ondernemingen. En ik heb vaak discussies meegemaakt tussen milieuexperts van mijn vroegere firma en kritische milieu-activisten. Geen probleem zolang er discussie over interpretatie en uitwisseling van visies mogelijk is, gebaseerd op feiten en cijfers. Belangrijk was voor beide partijen en de goegemeente dat er een consensus ofte modus vivendi kon worden gevonden en bereikt, op basis van feiten en feitelijke vaststellingen. Peace dus.

Maar bij Greenpeace heb ik die drang naar peace maar zelden gezien en ook nooit gevoeld. En een gesprek met hen voeren is quasi onmogelijk, zo zeker zijn ze van hun gelijk. Het werden – en dat is mijn ervaring – telkens dovemansgesprekken, ook binnenskamers.

Ik heb het boekje Het Gifschip - Verslag van een journalistiek schandaal van Jappe Vink in één adem en één avond uitgelezen omdat ik het dossier uit puur eigen interesse al een tijd volgde. Ik moet zeggen, Jappe Vink slaat spijkers met koppen zowel richting Greenpeace als richting Nederlandse pers.

Laat me eerst de pers bekijken want daar heb ik als oud-journalist nog altijd een grote affiniteit mee. Tja, wat die journalisten er in het hele verhaal van de Probo Koala van hebben gebakken, grenst – op

Jan van Doorslaer

enkele uitzonderingen na – aan het ondeontologische. Voor zover ik me herinner moet een journalist altijd ALLE betrokken partijen horen, verhoren, confronteren, desnoods herconfronteren om feiten en verdichtsel te kunnen scheiden, zoals boter van karnemelk. De wrange en ongemakkelijke conclusie van Jappe Vinks verhaal over “het gifschip” is dat de journalistiek het dezer dagen vooral moet hebben van “verhalen” en “hypes”, het liefst smeuïge en dramatische. Dan verkopen kranten beter of worden zenders intensiever bekeken of beluisterd.

Dat journalisten inzake chemie en milieu – en zeker als het woordje “gif ” valt – beginnen te fantaseren en te schrijven, niet geremd door enige kennis ter zake.

Dat ze zich gedragen als slippendragers van actiegroepen, ook als die actiegroepen fout zitten, en dus hun kritische ingesteldheid alleen etaleren als het om bedrijven en overheidsinstellingen gaat.

Lees Jappe Vinks boekje er maar op na.

Een laatste woord over Greenpeace. Als ze echt eerlijk en waarheidsgetrouw willen zijn, zouden ze kunnen beginnen met hun naam te wijzigen in Greenwar of Greenguerrillero. Het deel van de donaties dat ze besteden aan oorlogsmateriaal (boten, actie-uitrustingen, klim- en afsluitkettingen) moet groter zijn dan dat wat ze besteden aan studiefinanciering. Want peace streven ze in hun acties en discussies nooit na. Het is alles of niks en wie de Greenpeaceanalyse niet volgt of durft aan te vechten, is een tegenstrever en verrader die heult met de kapitalisten en multinationals.

In de buurt van het Tienamienplein in Beijing denken ze daar ook zo over…

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 01 – 2012

022_23_P_Binnestebuiten.indd 22

18-01-12 10:14

GEEN zESjESCULTUUR ‘We veranderen omdat we te veel praatgroepen hebben.’ Deze en andere woorden gebruikte Henk Leegwater in zijn column Incompetent in Petrochem 11 2011.

Ik ben bang dat Henk weinig reacties heeft ontvangen, want onder zijn tekst stond: henk.heegwater@ lexxin.com. Hoewel het slechts één letter scheelt, is het voldoende voor miscommunicatie, en dat vind ik jammer. Maar dit terzijde; de hoogleraar vraagt zich in zijn column af: ‘Waarom toch al die veranderingen in onderwijsland? Na het basisonderwijs, het middelbaar onderwijs en het hoger onderwijs, is nu het middelbaar beroepsonderwijs aan de beurt.

In het mbo moeten opleidingen terug van vier naar drie jaar. De studieduurverkorting is er nog niet door, maar competentiegericht onderwijs wel en dat wordt momenteel ingevoerd. Het mbo is de ruggengraat van de maatschappij; zonder mbo’ers draait geen fabriek, rijdt geen trein, kortom staat de maatschappij stil.’

Het aantal praktisch geschoolde leerlingen in de bovenbouw van het vmbo is sinds 2004 met bijna dertig procent gedaald. Volgens teckniektalent.nu, een samenwerkingsverband van bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen, komt het bedrijfsleven daardoor in 2014 ruim 38.000 technische vmbo’ers tekort en ruim 23.000 technische mbo’ers. Het vmbo kampt nog altijd met een onterecht negatief imago, menen de werkgevers en scholen.

Daardoor zijn ouders geneigd hun kinderen na de basisschool naar de havo te sturen.

Voor mij een mooi moment om naar Brielle te rijden. Brielle? Naast driehonderd monumenten staat ook hét Proces College in dit historische plaatsje. Het Proces College is een samenwerkingsverband tussen chemische en petrochemische bedrijven en twee MBO-scholen. Binnen het Proces College worden jonge mensen opgeleid tot operator in de procesindustrie. De opleiding wordt verzorgd door het Scheepvaart en Transport College (STC) in Brielle en Rotterdam.

De studenten krijgen een opleiding

met uitzicht op een leuke en goed betaalde baan met een uitstekend toekomstperspectief. Het les- en boekengeld wordt betaald door de aangesloten bedrijven in de vorm van een prestatiebeurs. Recent opende de STC-Group op feestelijke wijze haar vernieuwde pand in Brielle.

Met enthousiasme en vol trots leidde afdelingsdirecteur Laurian Hollander me rond door zowel het nieuwe als het gerenoveerde deel van het pand.

‘Absoluut een feest om hier te mogen werken. Met de uitbreiding en renovatie van de locatie zijn we nog beter in staat om de meest innovatieve faciliteiten te bieden aan onze deelnemers en cursisten.’ De uitgebreide rondleiding was een tour op zich.

Ik waande me in een doolhof vol techniek, waar jongen mensen willen uitblinken. Op dit College hebben de meeste studenten meer ambitie dan “gewoon” een zesje halen.

STC Brielle beschikt over een Oefenfabriek waar leerlingen de theorie in praktijk brengen. Na de theorie en het practicum meet- en regeltechniek komt in de Oefenfabriek de samenhang aan de orde in een echte chemische fabriek zoals je die ook in de industrie tegenkomt, maar dan wat kleiner. De cursisten leren zo in de praktijk omgaan met bewerkingen die veel in de industrie plaatsvinden, zoals stroomopwekking, opslag van grondstoffen en productstromen in een tankpark, chemische reacties in reactoren, scheiding van stoffen in filters, destillatie- en extractiekolommen, warmtewisselaars, of het maken van demiwater. De Oefenfabriek is voorzien van moderne instrumentatie en heeft een centrale controlekamer.

Natuurlijk kwam na al dit moois ook het competentiegericht onderwijs aan bod. Laurian Hollander: ‘We zitten nu midden in de discussie met de minister van onderwijs over het eventueel verkorten van de mbo-opleiding.

Van vier naar drie jaar zou een ramp betekenen. Het is bij ons een zware technische opleiding; inkorten kan gewoon niet. Wij kunnen niet alle lesstof in drie jaar proppen. Het programma zit gewoon vol. We kunnen

Niko van Gent

de stageperiode inkorten, maar niet de opleiding zelf.’

Liever praat Laurian over het gemotiveerde docententeam en haar zeshonderd leerlingen dan over al het gehakketak over veranderingen en bezuinigingen binnen onderwijsland. ‘De industrie schreeuwt om goed opgeleide technische mensen. Geef ons die kans. Laat ons doen waar we goed in zijn en dat is jongeren technisch opleiden voor de toekomst. Ik zou het geweldig vinden als we meer meiden enthousiast kunnen maken voor de procesindustrie. De tien meiden bij ons op school doen het geweldig, en helpen ons om het technisch onderwijs ook bij meisjes te promoten.

Daarnaast zijn de contacten met de industrie uitstekend. Naast gesprekken over stages en tekorten op de arbeidsmarkt geven medewerkers uit de industrie soms gastcolleges op onze scholen. Die praktijkverhalen vinden de studenten mooi om te horen.’

‘Prima wisselwerking’, zegt ze enthousiast. Bij de STC-Group in Brielle en Rotterdam krijgen jonge mensen de kans om technisch te worden opgeleid, waarin ze kunnen doorgroeien en bloeien, én zeker zijn van een goed betaalde baan. ‘Ik heb nog nooit zoveel uitdagingen gehad in een baan als deze en dat gun ik ook mijn docenten en alle leerlingen. Mijn wens is om door te kunnen groeien naar achthonderd leerlingen. Wij zijn er klaar voor.’

Niko van Gent niko_van_gent@xs4all.nl

PETROCHEM 01 – 2012

022_23_P_Binnestebuiten.indd 23

23

18-01-12 10:14

ONDERZOEK

Nieuwe techniek ontrafelt geheimen FCC-katalysator Utrechtse onderzoekers hebben met een microscopietechniek voor het eerst de activiteit van individuele FCCkatalysatordeeltjes in beeld gebracht. De techniek kan in de toekomst worden gebruikt om betere katalysatoren te ontwikkelen, niet alleen voor FCC-processen, maar ook voor vele andere heterogene katalyseprocessen.

Francis Voermans

BEKNOPT In de FCC-unit van een raffinaderij worden zwaardere fracties uit aardolie gekraakt naar lichtere, waardevollere stoffen. Dit kraken gebeurt met poedervormig katalysatormateriaal. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben in samenwerking met Albemarle Catalysts nu een nieuwe techniek ingezet, die een gedetailleerd beeld geeft van individuele katalysatorbolletjes. De techniek maakt zichtbaar waar de actieve plaatsen in het katalysatormateriaal zitten zodat de activiteit ervan kan worden voorspeld. Bovendien is te zien waarom een katalysator niet goed werkt en hoe snel en waar hij de-activeert.

24

Bijna elke raffinaderij heeft een Fluid Catalytic Cracking (FCC) installatie.

Ongeveer een derde van de ruwe olie die de raffinaderij instroomt, gaat door de installatie. In de FCC-unit worden zwaardere fracties uit de olie gekraakt naar lichtere, waardevollere stoffen. Het kraken gebeurt in de zogenaamde riser reactor van de FCC-installatie, waar de olie in verdampte vorm in contact komt met poedervormig katalysatormateriaal.

In slechts enkele seconden worden de moleculen gekraakt, waarna ze voornamelijk als bestanddeel van benzine de raffinaderij verlaten.

Een actieve en selectieve katalysator is essentieel voor een efficiënte FCCunit. De gebruikte katalysatorbolletjes, typisch zo’n zeventig micrometer groot, bestaan uit een poreuze matrix van componenten als klei, aluminium- en siliciumoxide met daarin stukjes zeoliet. In het zeoliet zitten de zure domeinen waar het kraken plaatsvindt.

De activiteit van de katalysator wordt normaal gesproken gemeten op macroniveau.

In een labopstelling wordt het kraakproces nagebootst en daarbij worden de activiteit en selectiviteit van de katalysator gemeten.

Dat levert de gemiddelde activiteit van de bolletjes, maar zegt niets over wat er in de bolletjes zelf gebeurt. Een nieuwe techniek geeft een gedetailleerd beeld van een individueel bolletje en maakt zichtbaar waar de actieve plaatsen zitten. ‘Met de methode kun je de activiteit van een katalysator voorspellen, zonder dat je dure tests hoeft uit te voeren. En je kunt zien waarom een katalysator niet goed werkt en hoe snel en waar hij de-activeert. Het is daarom een goed gereedschap bij de ontwikkeling van nieuwe katalysatoren’, zegt Bert Weckhuysen, NWO-onderzoeker en hoogleraar anorganische chemie en katalyse aan de Universiteit Utrecht. Onder zijn leiding werd het onderzoek uitgevoerd door Inge Buurmans en Javier Ruiz-Martinez.

In situ Bij de techniek wordt het katalysatorbolletje eerst gekleurd met twee kleurstoffen.

De één kleurt de zure, actieve plaatsen in het zeoliet groen, de ander geeft het matrixmateriaal een rode kleur. Door het bolletje vervolgens te onderzoeken met een confocale fluorescentiemicroscoop ontstaat een plaatje van de ronde structuur van de bol in het rood met daarin groene vlekken die de actieve plekken aangeven. De felheid van de fluorescentie is daarbij een maat voor de zuurgraad. De meetreactor waarin het katalysatorbolletje zit, kan worden verhit tot een paar honderd graden en er kan een gas doorheen worden geleid. Op die manier is het mogelijk om in situ metingen te doen.

De onderzoekers toonden aan dat de metingen met de techniek overeenkomen met de resultaten van de standaard labtests.

Voor het meten van de-activering blijkt de methode zelfs accurater dan de bestaande methodes. De-activering gebeurt door de vorming van coke, metaalafzettingen en afbraak door stoom. Normaal gesproken worden verschillende behandelingsmethoden gebruikt om die mechanismen te simuleren. Met de nieuwe techniek bekeken de onderzoekers echte gedeactiveerde FCC-katalysatoren uit de kraakreactor en vergeleken die met in het lab gedeactiveerde kat. ‘De standaard industriële protocollen komen minder goed overeen met wat er echt gebeurt. Onze methode is meer waarheidsgetrouw’, zegt Weckhuysen.

De onderzoekers deden echter nog meer interessante observaties met de nieuwe techniek. Zo zagen ze dat de activiteit en locaties van de actieve plaatsen sterk verschillen tussen verschillende bolletjes.

Weckhuysen: ‘Enige spreiding is wel te verwachten, maar dat de verschillen zo groot waren, is verrassend. We hebben katalysatoren uit twee verschillende fabrieken gemeten en bij beide was de spreiding zo groot. Het is dus geen toeval.’

PETROCHEM 01 – 2012

024_25_R_artikel01.indd 24

17-01-12 15:58

Een andere bevinding was dat de deactivering van de katalysator wordt veroorzaakt doordat het actieve deel kapot gaat, en niet doordat de actieve plaatsen niet meer bereikbaar zijn. ‘De toegankelijkheid wordt zelfs groter tijdens de levensduur van het bolletje. Ik weet niet of dat binnen de industrie al bekend was, maar er is in ieder geval niets over gepubliceerd’, aldus Weckhuysen.

Noeste arbeid De gebruikte techniek is overgenomen uit de life sciences, waar hij wordt gebruikt voor het identificeren van structuren in weefsels en cellen. Weckhuysen realiseerde zich dat de techniek ook voor industrieel toegepaste heterogene katalysatoren nuttig zou kunnen zijn. ‘Dit is de eerste keer dat het principe voor een praktische heterogene katalysator wordt toegepast. Het blijkt een heel selectieve methode te zijn om bepaalde delen in een katalysatorbol te visualiseren.’

De techniek kon niet zo maar voor de katalysatorbolletjes worden gebruikt, vertelt Weckhuysen: ‘In life science toepassingen komt de laser van de onderkant en gaat hij door het monster heen. Wij werken met een microscoop waarbij de laser van bovenaf komt. Ook hebben we een meetreactor gemaakt, waarmee we in situ metingen kunnen doen. En we hebben heel wat moeten slijpen en schaven aan de techniek.

Het kostte twee jaar noeste arbeid.’

Samenwerking De groep van Weckhuysen werkte in het onderzoek samen met Albemarle Catalysts, één van ’s werelds grootste producenten van FCC-katalysatoren, die ook een deel van de financiering verzorgde. Dat is niets uitzonderlijks, zegt Weckhuysen. ‘Ons onderzoek is academisch én heeft potentie voor industriële toepassingen. We hebben

bijvoorbeeld ook samenwerkingsprojecten lopen met Total, Dow, Shell, SK Energy en Croda.’

Ondanks de verschillende belangen die de partijen hebben, verloopt de samenwerking eigenlijk altijd goed, zegt Weckhuysen.

‘We maken overeenkomsten waarin we zeker stellen dat een promovendus goed academisch onderzoek kan doen om te promoveren en daarover kan publiceren.

Het bedrijf heeft het recht om een patent te nemen. Het kan daarvoor een publicatie tijdelijk uitstellen, maar niet verhinderen.’

De samenwerking met Albemarle Catalysts is wel bijzonder open, zegt Weckhuysen.

‘Het is uniek dat we katalysatorbolletjes hebben gekregen die echt uit een fabriek komen. We hebben in de publicatie ook resultaten mogen opnemen van metingen die door Albemarle Catalysts zijn uitgevoerd.’ Het project krijgt een vervolg waarbij de interactie zelfs nog een stap verder gaat. ‘Het is de bedoeling een postdoc aan te stellen, die de helft van zijn tijd op de universiteit en de andere helft bij Albemarle Catalysts werkt.’

Praktisch Eén van de onderdelen in het vervolgproject is de ontwikkeling van een protocol om de techniek in de industrie te kunnen toepassen. ‘We willen een methode bedenken waarmee je katalysatoren kunt screenen en er daarna een labeltje op kunt plakken: zo ziet de katalysator eruit. Net zoals op etenswaren staat hoeveel calorieën erin zitten. Daarvoor moeten we voor nog veel meer systemen bewijzen dat de techniek de activiteit en indien mogelijk ook de selectiviteit goed voorspelt. Vervolgens kunnen we een computerprogramma maken, dat de fluorescentieplaatjes automatisch vertaalt naar de activiteit van de katalysator’, zegt Weckhuysen.

Er moet dus nog heel wat werk worden

verzet voor de techniek praktisch toepasbaar is. ‘We hebben nu twee katalysatoren op deze manier aan tests onderworpen, we zullen nog veel meer katalysatoren uit verschillende FCC-reactoren gaan meten.

Dat is het dichttimmeren van de techniek.

We hebben enkel bewezen dat het principe werkt.’

Omdat het principe ook zal werken bij andere heterogene katalysatoren, is Weckhuysen ervan overtuigd dat de techniek breed kan worden toegepast.

‘Bijvoorbeeld voor katalysatoren waarmee olieraffinaderijen ook biomassa of andere zwaardere voedingen kunnen verwerken.

De techniek kan een gereedschap zijn om te zorgen dat je de beste katalysator maakt.’

Structuur Inmiddels hebben de Utrechtse onderzoekers niet alleen de reactiviteit van FCCkatalysatoren, maar ook hun structuur in groot detail onderzocht. Dit onderzoek, waarover binnenkort een publicatie verschijnt in Angewandte Chemie, is uitgevoerd met een nieuw soort microscoop die elektronenmicroscopie en fluorescentiemicroscopie combineert. Deze zogenaamde iLEM maakt het mogelijk om in de reactieve en minder reactieve gebieden te bekijken wat de locale structuur van de katalysator is. Hiervoor werkten bovengenoemde onderzoekers samen met Matthia Karreman, expert in het werken met de iLEM door haar onderzoek aan celmaterialen. ‘We detecteren eerst de actieve plaatsen met de fluorescentie microscoop en zoomen daar vervolgens op in met de elektronenmicroscoop’, legt Weckhuysen uit. ‘Op die manier kan een plaatje worden gemaakt op het niveau van enkele honderden nanometers en verkrijgen we nieuwe informatie over de relatie tussen structuur en reactiviteit binnen individuele FCCkatalysatorbolletjes.’ W

PETROCHEM 01 – 2012

024_25_R_artikel01.indd 25

25

17-01-12 15:58

026_mob.indd 016_mob.indd 1 1

16-01-12 16:08 07-03-2011 16:40:39

geschoven verkenners. Eerder werd al ontdekt dat je de dieren op afstand kunt besturen door hun zenuwstelsel gerichte elektrische pulsjes toe te dienen. Als spanningsbron diende daarbij een batterij die nu dus is vervangen door een biobrandstofcel. Hij is opgebouwd uit polymeerdraadjes in een glazen capillair, dat vloeistof aanzuigt. De diameter van de biobrandstofcel is 0,5 millimeter.

De onderzoekers hebben inmiddels een brandstofcel geplaatst in een vrouwelijk exemplaar van een Zuid-Amerikaanse kakkerlakkensoort. Hun techniek lijkt te werken.

TAnkEn OP kOSTEn Ex-bAAS

FOTO: BP

Een 59-jarige man uit Betekom (België) heeft het voor elkaar gekregen om vier jaar lang de tankkaart te gebruiken van de bakkerij waar hij was ontslagen. In totaal maakte hij zijn ex-baas in die periode ruim 25.000 euro afhandig. De man werkte veertien maanden bij een grote bakkerij in Tremelo maar kreeg in 2000 zijn ontslag. Zes jaar later vond hij in een kast de tankkaart van zijn oude werkgever terug. De man tankte vervolgens tussen oktober 2006 en 2010 zijn diesel op kosten van de bakkerij. De curator kwam de fraudeur op het spoor, nadat de bakkerij failliet ging. De man is door de Leuvense rechtbank veroordeeld tot negen maanden cel en een boete van 1.100 euro.

Daarnaast moet de man het volledige bedrag terugbetalen.

bP wInT HAvEnbEELd 2011

ELEkTrISCHE nAnO-bOLIdE

Op de Dag van de Haven heeft BP Europoort het Havenbeeld 2011 gewonnen. De prijs wordt ieder jaar uitgereikt door Het Havenbedrijf aan het bedrijf dat het best heeft gescoord op het gebied van beeldkwaliteit. Naast BP waren LNG-terminal van Gate en bedrijfsruimten van ITS kansrijke nominaties. BP wint met het in 2011 in gebruik genomen kantoorgebouw in de Europoort. Volgens de jury wordt dit kantoor hoog gewaardeerd, doordat er gekozen is voor kwaliteit: ‘De inpassing in een groene omgeving met aandacht voor verblijfskwaliteit zorgt voor een prettige omgeving. Ondanks de schaal van het gebouw voelt een gebruiker zich niet verloren in deze omgeving.'

Groningse chemici uit de groep van Spinozaprijswinnaar professor Ben Feringa hebben een moleculaire auto gebouwd met vierwielaandrijving. Het minuscule voertuigje beweegt in een rechte lijn over een metaaloppervlak.

Ruim zeven jaar na het winnen van de Spinozaprijs in 2004, lost Feringa de belofte in om een moleculair voertuig te construeren, dat op gecontroleerde manier over een oppervlak moet kunnen ‘rijden’. Met enige fantasie kun je in het Groningse bouwsel van vier nanometer lang en twee nanometer breed een moleculaire auto zien. Maar, het rijdt oftewel, het gaat vooruit. De wielen worden aangedreven op basis van een moleculaire motor. Het is een soort propeller, die in eerste instantie als buitenmotor moest dienen. Nu fungeren vier van die motoren als wielen.

De fabricage van de auto is een chemisch synthetisch huzarenstukje. De nano-bolide is in feite één molecuul met in het midden een langwerpig ‘chassis’ en aan de uithoeken de vier aangedreven wielen. Eigenlijk zijn het meer peddels, met een wat curieuze beweging; als een soort waggelende schildpad.

brAndSTOfCEL In kAkkErLAk

In Amerika is een biobrandstofcel ontwikkeld die zich laat inbouwen in een levende kakkerlak en werkt op zijn levenssappen. Op deze manier is het mogelijk zijn camera en afstandsbediening van stroom te voorzien zonder dat de batterij opraakt. In militaire kringen bestaat al veel langer het idee om kakkerlakken om te vormen tot vooruit-

PETROSPECT PLASTIC SOEP De Plastic Soup Foundation lanceerde begin december 2011 een driedaagse campagne om Nederland bewust te maken van het plastic zwerfafval in oceanen en andere wateren. Tijdens deze driedaagse werd stilgestaan bij het probleem en werd gekeken naar strategieën om tot (deel)oplossingen te komen. Petrochem vroeg een twaalfjarige wat zij vindt van bovengenoemd probleem.

Plastic soep vind ik vies Soep vind ik erg lekker, maar ik heb niet gezegd dat ik alle soep lekker vind. Want plastic soep, daar begin ik niet aan. Plastic soep is een dikke laag plastic afval dat over oceanen drijft.

Zwerfvuil in de zee blijft groeien, dat is een erg groot probleem. Het materiaal wordt langzaam afgebroken door de zon en de zee, waardoor dan weer chemische reststoffen verder drijven in de oceaan. Dat heeft invloed op de dieren en planten in de oceanen. De deeltjes veranderen zelfs het menselijke lichaam als wij vervuilde vis eten.

Het gevolg daarvan is dat we ziek kunnen worden. Daarnaast stikken ook allerlei dieren die van plastic soep eten. Durf jij nu nog vis te eten?

Plastic soep vervuilt de natuur Mensen gooien plastic in de zee, en denken daarna dat dit geen enkel gevolg heeft. Ze denken er niet bij na wat ze doen. Maar dat zij wel even weten dat hierdoor miljoenen vissen en zeedieren stikken. En zo sterven er waarschijnlijk ook wel vissoorten uit die wij nog nooit gezien hebben.

Ik vind dat we er wat aan moeten doen: recycling. Want wat heeft het nou voor zin om niks te doen met het oude plastic en dit gewoon weg te gooien? Dus: verzamelen, hergebruiken en daarna nog een keer!

Leonie Sloot (12 jaar)

PETROCHEM 01 – 2012

027_F_petrospect.indd 27

27

17-01-12 15:57

Part of Royal BAM Group

Tebodin always close Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau Tebodin vanzelfsprekend prioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

Kostenefficiënt ontwerpen krijgt ook bijzondere aandacht.

Standaardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk. Onze Asset Management en Operational Excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

www.tebodin.nl > markten

028_tebodin.indd 1

16-01-12 16:08

ONBEVANGEN Alles heeft te maken met wederzijds respect.

Dat moet je verdienen, of je nu jong of oud bent, man of vrouw.

Het is een meisje!

Lukt dat, tussen al die mannen werken? Vind je het niet erg om geen vrouw in de buurt te hebben? Is dat allemaal niet te technisch? Werken er écht geen vrouwen in jouw bedrijf?

Hebben die mannen dan ook allemaal tattoo’s?

De laatste uitspraak komt wel van mijn kleine nichtje maar de rest hoor ik eigenlijk wekelijks terugkomen. Zelfs in 2011 blijft een vrouw in een chemiebedrijf een grote uitzondering.

Natuurlijk lopen hier op BASF wel exemplaren rond bij HR, financiën, aankoop of jawel, als secretaresse, maar de vrouwen die in de productie werken kan je gemakkelijk op je handen tellen.

Er is al zoveel over verteld, geanalyseerd en geschreven maar het enige wat ik wil meegeven, is dat je het meeste zelf in de hand hebt. De nadelen, daar kan je vaak niets aan veranderen maar ze beteren met de tijd. Mensen die je niet serieus nemen, die vragen achter ‘je baas’, het ontbreken of zeer goed verstopt zijn van vrouwentoiletten, het nagekeken worden alsof er een groot spandoek boven je hoofd hangt met daarop “Hallo, kijk eens even hier, ik heb borsten!”, ventielen die moeilijk bedienbaar en werkkleren die altijd te groot zijn.

Daar staat dan wel tegenover dat ik het meeste zicht heb over verschillende situaties waarbij meerdere mensen betrokken zijn, zelfs bedrijfsoverkoepelend. Omdat ze juist mij het meeste toevertrouwen. Zo heb ik vaak een streepje voor tijdens onderhandelingen, omdat ik een beter overzicht heb. Ook als er snel-snel iets moet worden geregeld, krijg ik het meeste werk verzet. Hoewel mijn collega’s dat wijten aan andere dingen, houd ik het erop dat ik het op een betere manier kan inkleden.

En dus krijg ik vaak de vraag om ‘dat even te regelen, want als jij het doet gaat het sneller’.

Mannen zijn nog altijd geneigd om me meer te helpen en zeker te zijn of alles in orde is. Mijn regel is: de nadelen moet

ik toch ondergaan, dus kan ik maar beter profiteren van de voordelen. Dat werkt wel alleen naar buitenstaanders toe want voor de mannen hier ben ik one of the guys. De kleinste weliswaar, maar toch.

Er wordt mij ook vaak gevraagd of ik het niet lastig heb om mij te laten gelden. Ik begrijp de vraag wel, maar niet de aanzet. Uiteraard is het wat moeilijker om door sommigen aanvaard te worden, maar alles heeft te maken met wederzijds respect. Dat moet je verdienen, of je nu jong of oud bent, man of vrouw. En het helpt wel als je geen barbiepopje bent. (Vinden ze wel mooi om naar te kijken, maar niet leuk om mee samen te werken. Weet ik trouwens uit zeer goede bron.)

Toen ik voor een eerste kennismaking op het bedrijf langskwam, zaten ze allemaal rond een grote tafel in een vergaderzaal. Alle hoofden draaiden tegelijkertijd om, om “de vrouw” te kunnen aanschouwen en ik hoorde hier en daar gedempte opmerkingen waaruit ik de woorden “dweil” en “kuisvrouw” kon opmaken, gevolgd door gelach. Enkele maanden later gooide ik op het gepaste moment een welgemikte opmerking hierover in de groep waarop ik prompt verontschuldigingen aangeboden kreeg, omdat ze “gewoon wouden zien hoe ik zou reageren”.

Vrouwen weten het natuurlijk al langer; een groep mannen is zoals een bende kleine kinderen. Ze proberen uit te vinden hoe ver ze kunnen gaan, vinden het leuk om spelletjes te spelen, te kijken wie de sterkste is en ook al roepen ze om ter hardst van niet, eigenlijk hebben ze je wel graag. Alleen zullen ze het natuurlijk nooit vertellen.

Katrien Bogaerts werkt sinds 2009 als productieingenieur op het MDI-bedrijf bij BASF Antwerpen.

PETROCHEM 01 – 2012

029_N_onbevangen.indd 29

29

17-01-12 15:57

THEMA

Automatisering

30

PETROCHEM 01 – 2012

030_31_Themaspread.indd 30

18-01-12 10:27

Een goede automatisering is nodig om complexe processen te besturen, te ondersteunen en te begeleiden. Echter op de werkvloer van veel productiebedrijven ontbreekt het daar nogal eens aan. De informatiesystemen van die bedrijven worden niet gevoed door real time informatie of zijn niet goed geïntegreerd, wat updaten en synchronisatie van gegevens bemoeilijkt. Kennelijk zijn managers zich nog niet volledig bewust van de kansen die centraal opslaan van gegevens in bijvoorbeeld MES-suites kunnen opleveren. Acht aanbieders van automatiseringsproducten en -diensten voor de procesindustrie willen die bewustwording stimuleren. Zij kwamen bijeen en deelden hun visie op de waarde en toekomst van automatisering in de procesindustrie. Implementatie van een nieuw systeem gaat volgens deze specialisten verder dan puur automatiseren.

‘Technische vooruitgang maakt grote verbeteringen mogelijk. Maar het verzilveren van die waarde moet door mensen gebeuren.’

PETROCHEM 01– 2012

030_31_Themaspread.indd 31

31

18-01-12 10:27

THEMa

Goede masterdata helpen gerichter te sturen In een groot aantal productiebedrijven lijkt de werkvloer nog in het stenen tijdperk te leven.

Tussen afdelingen wordt informatie grotendeels op papier uitgewisseld. De gegevens worden vervolgens in Excel gezet, waarna deze in een kast verdwijnen. Geen wonder dat MT-leden tijdens de besprekingen van de plantperformance vooral discussiëren over de correctheid van de data, in plaats van over de resultaten.

Bianca Scholten, principal consultant Manufacturing IT bij Accenture.

Het ontbreekt plantmanagers vaak aan voldoende gedetailleerde en actuele stuurinformatie. Rapportages van de shopfloor spreken informatie uit het ERP-systeem tegen en toch lukt het plantmanagers niet om aan IT-managers, CFO’s en anderen duidelijk te maken waarom de informatie uit het ERPsysteem voor de productieomgeving ernstig te wensen overlaat. De ERPsystemen worden in veel bedrijven niet gevoed met real time informatie; ze werken met een theoretische calculatie van verbruikte en geproduceerde materialen.

ERP-systemen zijn gericht op inkoop, verkoop, logistiek en facturatie. Ze zijn niet geschikt als basis voor verbeterprogramma’s op de productievloer, zoals TPM of Six Sigma. Productieafdelingen maken overigens wel gebruik van informatiesystemen, maar deze zijn doorgaans maatwerk gebouwd door een van de eigen medewerkers. Bovendien zijn de systemen niet geïntegreerd, wat het lastig maakt om de masterdata en andere gegevens te synchroniseren en up to date

te houden. En omdat ze vaak buiten het bereik van de IT-afdeling vallen, worden de systemen en gegevens niet meegenomen in professionele backup-procedures.

Waarom lijken deze plants achter te lopen met de inzet van moderne technologieën voor het verbeteren van de KPI’s? De belangrijkste reden daarvoor is awareness. Lang niet alle CEO’s, COO’s en plantmanagers zijn zich bewust van de kansen die systemen als Plant Dashboards, Advanced Planning & Scheduling Systemen, Batchsystemen en dergelijke bieden. Tijd voor een overzicht van de softwareoplossingen die binnen het containerbegrip MES, Manufacturing Execution Systems, vallen.

Studie Hoewel het concept MES al bijna twintig jaar bestaat, zijn er nog niet veel studies gedaan naar de business case van deze systemen. Eén van de moeilijkheden is dat bedrijven die MES implementeren het vaak nalaten om achteraf vast

BEKNOPT ERP-systemen zijn gericht op inkoop, verkoop, logistiek en facturatie.

Ze zijn niet geschikt als basis voor verbeterprogramma’s op de productievloer. MES-suites echter, bieden een centrale opslagplek voor alle informatie over processen, producten, materiaal, equipment, personeel en alle daaraan gerelateerde parameters. De gegevens worden op één plek onderhouden en zo nodig is er een interface met ERP. Dit centraal opslaan van gegevens zorgt voor tijdwinst. Daarnaast draagt het bij aan het first time right principe en indirect heeft het een kortere doorlooptijd tot gevolg en een vermindering van het aantal klachten.

32

Een groter deel van de MES-gebruikers verbeterde minimaal één procent per jaar op de belangrijkste KPI’s. Bron: MESA Metrics that matter; Uncovering KPIs that Justify Operational Improvements

PETROCHEM 01 – 2012

032_33_35_Y_thema_artikel.indd 32

18-01-12 10:29

Workflow Management

B2MML Interfaces Detailed Production Scheduling

Plant Model

Efficiency Reporting

Quality Reporting

Genealogy

Dashboard

Historian

Product Definition Management & Product Execution Management

te stellen wat het nou eigenlijk gebracht heeft. Dat is ook niet zo gemakkelijk.

Als de voorraadkosten zijn gedaald, heeft de MES-software dan tot beter inzicht in het werkelijke verbruik geleid, of heeft een grote klant mogelijk voor de concurrent gekozen? Sterker nog, vaak daalt direct na een MES-implementatie de overall equipment effectiveness. Want als de handmatige registratie van stilstanden van de lijn wordt vervangen door automatische datacollectie, hebben operators niet meer de vrijheid om de cijfers in hun voordeel te interpreteren.

MES maakt pijnlijk duidelijk hoe zaken ervoor staan. Het blijft echter moeilijk om situaties voor en na de implementatie te vergelijken.

MESA International (Manufacturing Execution System Association) gaf in 2006 opdracht aan onderzoeksbureau Industry Directions om een studie te doen naar de voordelen die MES oplevert voor productiebedrijven. Dat resulteerde in het rapport MESA Metrics that Matter; Uncovering KPIs that Justify Operational Improvements (verkrijgbaar bij www.mesa.org). Het rapport maakt duidelijk dat er waarschijnlijk sprake is van een causaal verband tussen het gebruik van MES en het leveren van betere prestaties op het gebied van bijvoorbeeld levertijd, leverbetrouwbaarheid, voorraadkosten en personeelskosten. Deze conclusie is gebaseerd op een grote hoeveelheid verzamelde data van ruim 150 deelnemende industriële bedrijven. Het rapport gaat echter niet

Other Reporting

diep in op hoe MES in de praktijk kan helpen om die verbeteringen te realiseren.

Centraal opslaan Wat is de link tussen het gebruik van MES en het verbeteren van bedrijfsprestaties? Om daar een beeld van te krijgen, kan het bovenstaande model worden gebruikt om te begrijpen wat MES is. Het is een sterk vereenvoudigde en leverancier-onafhankelijke weergave van modules waaruit veel MES-suites zijn opgebouwd.

Om te beginnen bieden MES-suites een centrale opslagplek voor alle informatie over processen, producten, materiaal, equipment, personeel en alle daaraan gerelateerde parameters. De gegevens worden op één plek onderhouden en zo nodig is er een interface met ERP die bijvoorbeeld de Bill of Materials (BOM) automatisch synchroniseert. Dit centraal opslaan van gegevens zorgt voor tijdwinst; medewerkers hoeven veranderingen niet meer in verschillende systemen aan te brengen. Daarnaast draagt het bij aan het first time right principe; een verminderd aantal fouten in masterdata kan in belangrijke mate leiden tot minder afkeur en herstelwerkzaamheden.

Indirect heeft dit een kortere doorlooptijd tot gevolg en een vermindering van het aantal klachten.

Detailed production scheduling Het masterplan dat het ERP-systeem naar de fabrieken stuurt, is voor de

Mobile Solutions

shopfloor niet voldoende gedetailleerd.

Vaak houdt het geen rekening met omstellingen, reinigingen, de optimale volgorde, of beperkingen van specifieke productielijnen en equipment. Met als gevolg dat de schedulers in de fabriek hun eigen Excel-applicatie ontwikkelen met alle nadelen van dien. Het is foutgevoelig, er is geen grafische weergave van Gantt Charts, simulaties zijn nauwelijks mogelijk en het biedt geen mogelijkheden om snel conceptplannen te ontwikkelen op basis van specifieke KPI’s, zoals sturen op zo laag mogelijke voorraad of op zo kort mogelijke doorlooptijd.

Ook zijn spoedorders en storingen slecht te verwerken in de dagelijkse plannen.

Detailed production scheduling modules kunnen bijdragen aan belangrijke verbeteringen, zoals het verkorten van de doorlooptijd en het verlagen van de veiligheidsvoorraad. Maar ze dragen ook bij aan minder tastbare voordelen, zoals meer rust op de werkvloer, wat indirect leidt tot een hogere kwaliteit.

Product definition management Operators op de shopfloor hebben niet genoeg aan een Bill of Materials uit het ERP-systeem maar hebben juist behoefte aan gedetailleerde instructies, zoals productspecificaties, foto’s of andere grafische weergaven, maar ook informatie over veel voorkomende problemen, specifieke aandachtspunten van de klant en bijvoorbeeld productspecifieke veiligheidsinstructies. MES-systemen kunnen online de product- en orderspecifieke PETROCHEM 01 – 2012

032_33_35_Y_thema_artikel.indd 33

33

18-01-12 10:29

Vaste Gasdetectie Yokogawa TDLS: Breakthrough in in-situ process and combustion analysis

Uitgebreide portfolio voor vaste gasdetectie Honeywell Analytics is een producent van een breed scala aan vaste gasdetectie met een hoge betrouwbaarheid, lage aanschafen onderhoudskosten.

Your benefits • In-situ analysis • Fast response (5 sec. or less) • No sensor contact: average measurement • In-line auto validation

Want to know more?

Call us at 088 - 464 1888 or send us an email info@nl.yokogawa.com

www.yokogawa.com/eu

040_yokog_honeywell.indd 1

• De Unipoint is een eenvoudige op een DIN-rail te monteren controller, welke flexibel en betaalbaar is. De Unipoint is geschikt voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof en kan worden geïntegreerd in diverse regelsystemen.

• De Sensepoint (met junction box) is een flexibele en betaalbare oplossing voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof en kan zowel in binnen- en buitenruimtes gebruikt worden waar explosiegevaar kan ontstaan.

• De Signalpoint is een goedkope oplossing voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof. Deze detector wordt standaard geleverd met een intergrale vooraf bedrade aansluitdoos voor toepassing in binnenruimtes.

• De Sensepoint XCD kan brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof detecteren in explosie gevaarlijke omgevingen zowel binnen als buiten.

Deze detector heeft een driekleurig LCD scherm met achtergrond verlichting die duidelijk de status van de unit aangeeft en zelfs van een grote afstand zichtbaar is. De Sensepoint XCD heeft lage onderhoudskosten.

• De Searchpoint Optima Plus is een geavanceerde infrarood gasdetector voor het detecteren van brandbare gassen, zelfs als er geen zuurstof aanwezig is.

De unit is geschikt voor gebruik in explosie gevaarlijke omgevingen voor zowel binnen als buiten en heeft een zeer korte reactiesnelheid.

Neem vandaag nog contact met ons op voor meer informatie over de producten en diensten van Honeywell Analytics Tel: +41 (0)44 943 4300 Fax: +41 (0)44 943 4398 E-mail: gasdetection@honeywell.com Website: www.honeywellanalytics.com

16-01-12 16:07

informatie aan de operator bieden in plaats van een verzameling papier. Ook is real time controle van het productieproces mogelijk, bijvoorbeeld door een check van materialen of het inderdaad om het geschikte lot gaat en of dat ook is vrijgegeven door QC. En specifieke instellingen kunnen automatisch worden doorgegeven aan installaties op de shopfloor. Dit draagt sterk bij aan first time right. MES helpt om afval en herstelwerkzaamheden te voorkomen, wat indirect de doorlooptijd verkort, waarmee recalls worden vermeden en de klanttevredenheid verbetert.

Mobile solutions Door gebruik te maken van smart devices en wireless solutions kunnen sensoren van een afstand worden uitgelezen, waardoor de operator minder wordt blootgesteld aan risicovolle omstandigheden.

Bovendien kunnen deze technologieën helpen om te traceren waar de operator zich bevindt, mocht er bijvoorbeeld sprake zijn van een gaslek. Daar waar nog steeds rondes worden gelopen, kan een mobile solution, zoals een handterminal of een PDA, de operators of monteurs instructies geven over de volgorde waarin zij welke metingen moeten doen en wanneer zij welke monsters moeten nemen. De geregistreerde gegevens zijn onmiddellijk zichtbaar in het centrale systeem en bij de laboranten. Kortom, mobile solutions helpen om de veiligheid te verbeteren, ze zorgen voor real time inzicht in het proces en de mogelijkheid om het proces sneller bij te sturen, waardoor het product in kortere tijd op specificatie kan worden gebracht; indirect leidt het mogelijk tot een verhoging van de output.

Historian De fysieke processen op de productiesites worden bestuurd door systemen uit verschillende technologische tijdperken.

Hoewel de meeste industriële bedrijven al lang historians gebruiken, zijn zij er helaas nog niet aan toegekomen om deze te implementeren op alle plekken waar dat nuttig zou kunnen zijn. Een historian is een platte database die in staat is om enorme hoeveelheden data voor lange tijd op te slaan. Ze loggen bijvoorbeeld iedere seconde de temperatuur van een oven of de druk van een ketel.

Dankzij een historian heeft de procestechnoloog de beschikking over grote

hoeveelheden data in de vorm van automatisch gegenereerde pareto-analyses en trend charts. Hij of zij kan historische gegevens vergelijken en op zoek gaan naar de golden batch. Historians zijn dus een onmisbare informatiebron voor procesoptimalisaties en leveren een bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit en mogelijk ook het verkorten van de doorlooptijd.

Dashboard CEO’s en COO’s maken al gebruik van een business data warehouse of een business intelligence systeem. In de plant hebben de operators, supervisors, planten quality-managers ook behoefte aan dergelijke functionaliteit. Alleen is er een essentieel verschil; de informatie moet in real time worden aangeboden en voldoende gedetailleerd zijn. Supervisors hebben behoefte aan informatie over de huidige prestaties van hun ploeg en ook informatie over wat er tijdens de vorige shift is gebeurd. Voor plant managers mag de informatie minder gedetailleerd

zijn en hoeft die niet iedere minuut te worden ververst. Plant dashboards bieden per gebruiker de juiste informatie in real time aan, vaak met directe connecties naar control systemen zoals DCS en Scada. Het is belangrijk dat deze dashboards zo worden ingericht dat de analyse-indicatoren en prestatieindicatoren op verschillende niveaus aan elkaar gelinkt zijn. De operators willen bijvoorbeeld de actuele OEE zien van de lijn waar zij nu aan werken, terwijl de plantmanager een overzicht wil zien van de OEE van alle lijnen. Uiteindelijk leidt een goed ingericht dashboard tot de mogelijkheid om sneller in te grijpen en proactief te handelen, met als gevolg dat de kosten van kwaliteit omlaag gaan en de efficiency verbetert.

Reporting & genealogy Dashboards bieden inzicht in de actuele situatie, reports bieden daarentegen historische informatie. MES-suites bieden standaardrapportages over shifts en batches, maar ook dagrapportages, PETROCHEM 01 – 2012

032_33_35_Y_thema_artikel.indd 35

35

18-01-12 10:29

Datum: 7 juni 2012 • Locatie: RDM Campus Rotterdam

HĂŠt evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WIJ NEMEN ONZE VERANTWOORDELIJKHEID /SCHRIJF

U NU IN

/

De wereldbevolking groeit, in de Rijn/Schelde-Delta neemt de vergrijzing toe en blijven mensen tot op hoge leeftijd werken.

Daarnaast blijft er focus op het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de industrie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid

PROGRAMMA 11.45 12.30 13.00 14.00 14.30

uur uur uur uur uur

15.30 16.30 17.00 18.00 19.00

uur uur uur uur uur

nemen, net als Edith Romp, Eward Hofstede en Dik Schipper. Zij werden Plant manager of the Year in respectievelijk 2011, 2009, 2010 en hebben bijzondere prestaties geleverd op het gebied van o.a. veiligheid, productiviteit, kwaliteit en MVO. Tijdens Deltavisie 2012 wordt in plenaire sessies en masterclasses o.m. onderzocht welke oplossingen bedrijven kunnen inzetten om maatschappelijk verantwoord te kunnen ondernemen. Aanvullend op het dagprogramma wordt in de avond tijdens het diner voor de vijfde keer de Plant Manager of the Year verkozen. De winnaar

Registratie Plenaire opening Masterclass ronde 1 Pauze Plenaire sessie met de Plant Manager of the Year kandidaten Masterclass ronde 2 Pauze Plenair debat Borrel Diner en Plant Manager of the Year Verkiezing 2012

zal een jaar lang boegbeeld zijn van de procesindustrie. Voor het eerst krijgen genomineerde plantmanagers ook een rol tijdens het dagprogramma.

Deltavisie2012 is een samenwerkingsverband van:

21.30 uur Sluiting

Goudsponsors:

www.deltavisie2012.nl 036_A4_Deltavisie.indd 2

16-01-12 16:08

FOTO: LONZa

weekrapportages maandrapportages, kwaliteitsrapportages, OEE-rapportages en nog meer. Alle rapportages zijn afkomstig van dezelfde bron. Zodoende is er een single version of the truth. Als deze gegevens ook worden gebruikt om automatisch het ERP-systeem te voeden met actuals, dan betekent dit het einde van discussies in het MT over de juistheid van de cijfers en komt er tijd om over de prestaties van de fabrieken te praten, en hoe deze te verbeteren. MES is ook een uitstekend middel om standaardrapportages over de verschillende fabrieken te gebruiken, waardoor benchmark-mogelijkheden ontstaan. Ook is tracking & tracing een sterk punt van het gebruik van MES. Workflow management Workflow is al bekend vanuit ERPsystemen, bij MES is het nog relatief nieuw. Ook in productieomgevingen is er sprake van workflows waarbij verschillende afdelingen betrokken zijn met verschillende informatiesystemen. Als de productieafdeling bijvoorbeeld een batch heeft geproduceerd, dan dient de kwaliteitsafdeling deze vervolgens te inspecteren. Zodra kwaliteit de batch

heeft vrijgegeven, kan logistiek de batch komen ophalen voor distributie. Hoe langer het duurt voordat de verschillende afdelingen elkaar op de hoogte hebben gebracht van het voltooien van hun taak, hoe meer de doorlooptijd wordt verlengd. Workflow-modules leveren dus een belangrijke bijdrage aan het verkorten van de doorlooptijd en bovendien dwingen ze specifieke stappen af.

B2MML interfaces MES kan als belangrijke schakel dienen tussen de automatisering op de werkvloer (Scada en DCS) en de bedrijfsautomatisering (ERP). Uiteindelijk is de integratie tussen ERP en MES belangrijk. Daarvoor zijn standaardinterfaces beschikbaar, genaamd B2MML (Business to Manufacturing MarkUp Language). Veel voorkomende interfaces zijn het automatisch doorgeven van het masterschedule uit ERP naar MES, en het automatisch gereed melden van productieorders van MES naar ERP, inclusief het terugkoppelen van werkelijk verbruikte en geproduceerde hoeveelheden. Ook kiezen bedrijven er vaak voor om masterdata, zoals de BOM, automatisch te synchroniseren, waarbij

doorgaans het ERP-systeem leidend is.

Kwaliteitsinformatie gegenereerd tijdens het productieproces gaat rechtstreeks naar ERP, waardoor het analysecertificaat veel sneller beschikbaar is. Deze verticale integratie biedt belangrijke voordelen. De informatie in het ERP-systeem wordt betrouwbaarder en actueler, waardoor mogelijk veiligheidsvoorraden omlaag kunnen en waardoor de klant sneller wordt bediend. Ook spreken de cijfers in de verschillende systemen elkaar niet meer tegen. Er ontstaat beter en eenduidiger inzicht in de prestaties van fabrieken.

Per gebruikersgroep De inzet van manufacturing execution systems kan bijdragen aan eenduidige informatie, kortere reactietijden en hogere efficiency van productieprocessen. Daarbij moet de oplossing van een vraagstuk per gebruikersgroep worden ingevuld. Op de werkvloer wordt ten slotte anders naar het dashboard van een productieproces gekeken dan bijvoorbeeld de financieel directeur doet. Voor beiden geldt in ieder geval dat ze het beste reageren met informatie en informatiesystemen van vandaag. W PETROCHEM 01 – 2012

032_33_35_Y_thema_artikel.indd 37

37

18-01-12 10:29

THEMa

Automatisering heeft meer in haar mars Leveranciers van automatiseringsproducten en -diensten voor de procesindustrie bieden al jaren state of the art oplossingen. De vraag is echter of die systemen wel goed worden benut. Acht aanbieders van software, systemen en diensten kwamen bijeen en deelden hun visie op de waarde en toekomst van automatisering in de industrie.

Mark Oosterveer

BEKNOPT Omdat er in Nederland en Vlaanderen weinig nieuwe plants worden gebouwd, is de aanschaf van nieuwe automatisering vaak bedoeld om vorige te vervangen.

Daarbij valt op dat de procesindustrie behoudend is. En dat is jammer want automatisering kan meer bieden dan het op dit moment al doet.

Bij de implementatie van nieuwe software zou de invoer van informatie moeten verbeteren en kunnen werkprocessen worden aangepast.

Bovendien zouden gebruikers moeten leren goed gebruik te maken van de nieuwe informatie, en deze ook daadwerkelijk toe te passen. Pas dan wordt echt waarde gecreëerd met de nieuwe investering.

38

Automatiseringssystemen zijn belangrijke assets in de industrie. De systemen zijn nodig om complexe processen te besturen, te ondersteunen en te begeleiden. Van onderhoudsbeheer tot het bedrijfsinformatiesysteem; op alle lagen is automatisering te vinden. Voor een plaatsbepaling en een route naar de toekomst kwamen acht specialisten bij elkaar. Niet om mooie plaatjes te schetsen maar om gezamenlijk te kijken waar voor “de klant” meer waarde is te creëren.

Nieuwe systemen De leveranciers zijn van mening dat automatisering nog meer kan bieden dan het op dit moment al doet. Daar is een aantal stromen in te herkennen.

Het begint bij de keuze en aanschaf van nieuwe systemen. Omdat er in Nederland en Vlaanderen weinig tot geen nieuwe plants worden gebouwd, is de aanschaf van nieuwe automatisering vaak bedoeld om vorige te vervangen. Daarbij valt op dat de procesindustrie behoudend is. Om sneller te werken en daarmee op korte termijn goedkoper af te zijn, worden oude systemen daar regelmatig like for like vervangen. Met andere woorden; in het nieuwe systeem wordt de oude oplossing herbouwd. De bekende en bewezen techniek kan zo relatief snel worden geprogrammeerd in de nieuwe omgeving, maar biedt verder geen vernieuwing.

Voor de keuze van de juiste oplossing zou bij de opdrachtgevers meer moeten worden gewerkt met multidisciplinaire teams. Omdat de automatiseringslagen in een bedrijf vaak sterk aan elkaar gekoppeld zijn, werken er meerdere afdelingen met de systemen en de informatie die ermee wordt gegenereerd. Elke afdeling heeft daarbij zijn eigen eisenpakket. Dat moet gezamenlijk worden vertaald naar de functionele specificatie van de systemen. En om te weten wat je wilt, moet je weten wat er kan. Leveranciers en adviseurs hebben daarin de verantwoordelijk-

heid om begrijpelijk en vooral reëel te schetsen wat de stand van de techniek is, voor alle lagen van de organisatie.

Ook is er strijd om de budgetten voor nieuwe automatisering. De grootte van het budget is gekoppeld aan de noodzaak en de waarde van de investering. Het valt de aanbieders op dat in dat geval asset management vaak als laatste aan de beurt is omdat de onderhoudsafdelingen niet goed kunnen duiden wat de toegevoegde waarde van onderhoud en het bijbehorende systeem is. Ook al levert twee procent hogere beschikbaarheid van de plant een grote winst, de onderhoudsmensen weten die vaak slecht te verzilveren. Aan de andere kant van de organisatie gaat dat vaak soepeler. En dat heeft een simpele reden; voor de keuze van ERP-systemen praten leveranciers met CFO’s en daar is een gesprek over waarde geen probleem.

Nieuwe mogelijkheden Als de keuze voor een automatiseringsoplossing is gemaakt en het systeem wordt geïmplementeerd, komt de datum van live gaan. En op dat moment begint een nieuwe fase. Dan moet de nieuwe automatisering zich gaan bewijzen. En dat valt niet mee. Vaak zijn dan de specialisten van de leverancier vertrokken en moeten de gebruikers het zelf doen.

En juist daar is volgens de panelleden toch nog een rol voor de adviseurs weggelegd. Als de gebruiker bekend is met de nieuwe software, wordt het tijd om ook de manier van werken aan te pakken. De invoer en het gebruik van informatie moeten verbeteren en de werkprocessen kunnen worden aangepast.

Werkprocessen moeten ten tijde van het ontwerp van het systeem al worden aangepast op de nieuwe mogelijkheden van de systemen, anders ben je te laat.

Wat betreft de rol van adviseurs na implementatie; zij kunnen meehelpen in het change management-proces en zij kunnen de gebruikers leren goed gebruik te

PETROCHEM 01 – 2012

038_39_41_Z_thema_artikel.indd 38

18-01-12 10:36

Dick Clement: ‘Het bedenken van mogelijke waarde opleverende oplossingen gaat niet vanzelf, het niet bedenken ervan is de normale gang van zaken.’

maken van de nieuwe informatie, en deze ook daadwerkelijk toe te passen. Daarmee kunnen zij de oorzaken van de door het systeem blootgelegde problemen oplossen. Pas dan wordt echt waarde gecreëerd met de nieuwe investering. Het is een fase die volgens de leveranciers door veel klanten niet optimaal wordt uitgevoerd.

Als een systeem eenmaal is geïmplementeerd, komt het neer op het echt gaan werken volgens de nieuwe manier, in combinatie met het nieuwe systeem. En vaak zijn het grote groepen medewerkers die dit moeten leren. Dat vraagt om begeleiding en gaat verder dan het pure automatiseren.

Dit vraagt om een cultuurverandering.

Ervaring Hoe de automatiseringsoplossing tot stand komt is één ding, de mogelijkheden en kansen van automatisering zijn een tweede. Met de aanstaande uitstroom van ervaren mensen in alle lagen van de industrie is kennisborging een waardevolle functie die geautomatiseerde systemen kunnen bieden. Dat kan op vele manieren, uiteenlopend van een goed beheerd registratiesysteem waarin problemen en oplossingen eenduidig beschikbaar zijn tot de ervaring van jaren vatten in processen en software.

Dirk van de Pas: ‘Real-time inzicht in hoge volumes data, in combinatie met mobiele toepassingen, zijn key in het succes van IT in de komende jaren.’

Het profiel van de gemiddelde gebruiker verschuift ook. Enkele decennia terug kwam de operator nog direct uit het proces. Hij hoorde en voelde bij wijze van spreken of de systemen goed draaiden en kon zo met de automatisering werken. Tegenwoordig worden operators op hbo-niveau gezocht om met de veelvoud aan informatie te kunnen omgaan.

De nieuwe gebruiker zal anders omgaan met beschikbare kennis dan de oude rot in het vak. Van de nieuwe generatie gebruikers wordt gezegd dat ze real time beslissingen willen nemen. Geen langdurige analyse maar een snel besluit op basis van aanwezige informatie. Door bij wijze van spreken het probleem te twitteren, hebben ze toegang tot honderd antwoorden waaruit ze snel het beste willen kiezen. De beschikbare informatie moet ten dienste staan van die keuze. Daarbij speelt ook mee dat functionarissen korter op hun functie zitten dan voorheen. Vaak is de persoon al na vier of vijf jaar naar een andere functie gegroeid, terwijl de cycli op de plant soms zeven of acht jaar overbruggen. De ervaring zal uit de automatisering moeten komen.

Er komt zo een interessant spanningsveld tussen less is more en de sterk groeiende hoeveelheid beschikbare informatie. Na

Bianca Scholten: ‘Het opvallend lage informatiseringsniveau in veel fabrieken is grotendeels te wijten aan de IT-fobie van plant managers.’

een periode waarin elke temperatuur en druk, elk alarm en elke afwijking in de procesautomatisering werd getoond, zal de automatisering nu meer besluitgericht zijn. Visie, missie en strategie dalen in bij de automatisering en de beschikbare informatie van automatiseringssystemen wordt meer vertaald naar bedrijfsdoelstellingen. Daarbij helpt de verticale integratie van systemen enorm.

Procesautomatiseringssystemen waren tot nog toe erg operations-gericht en kunnen nu ook meer en meer worden ontsloten door onderhoudssystemen. Operations en onderhoud komen zo dichter bij elkaar.

Bedrijfskritische processen als onderhoud, besturing en energiebeheer zijn gekoppeld aan de financiële systemen. De visualisatie van de processen en voorspellend gedrag van systemen maken de komende jaren een sprong vooruit.

Energiebeheer Het panel verwacht voor de komende jaren dat automatisering een grote bijdrage kan leveren aan een duurzame industrie. Bestaande ideeën kunnen door de stand van de techniek inmiddels gemakkelijker worden ingevoerd. Om een ontwikkelingen te noemen; voor energiebeheer wordt het steeds beter uitvoerbaar

Bouk Ruijter: ‘Automatiseren is fantastisch.’

PETROCHEM 01 – 2012

038_39_41_Z_thema_artikel.indd 39

39

18-01-12 10:36

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3 motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij WEG kunt u vandaag al een superefficiĂŤnte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

034_weg.indd 1

16-01-12 16:12

Walter Wijnands: ‘Technische vooruitgang maakt grote verbeteringen mogelijk. Maar het verzilveren van die waarde moet door mensen gebeuren.’

Wim Plaisier: ‘De dagelijkse zorg van bedrijven om te voldoen aan wettelijke vereisten kan door gebruik van tailor-made apps drastisch verminderd worden.’

Jean-Paul Wiedenhoff: ‘De hoeveelheid informatie explodeert, onderhoudsbudgetten blijven verder dalen, assets worden steeds ouder en personeel vergrijst -een uitdaging voor onderhoudsafdelingen én IT-leveranciers.’

John van der Geer: ‘Integratie tussen IA en IT wordt werkelijkheid als klant en leverancier vroegtijdig wensen en mogelijkheden afstemmen.’

om het gedrag van installaties te koppelen aan een financiële KPI. En belangrijker nog; om erop te sturen. Door de juiste modellen te gebruiken, worden utilities optimaal benut tegen de laagste kosten.

Daarbij kan het effectief gebruik van informatie van systemen die voor andere toepassingen worden ingezet, bijdragen aan doelmatiger onderhoudsstrategieën.

Verbruikscijfers die via een smart grid beschikbaar worden, kunnen met de juiste aanpak worden gematcht aan de conditie van installaties. Die cijfers en andere meetgegevens kunnen worden vertaald naar indicatoren voor conditie.

Een hoger energieverbruik of bijvoorbeeld een hoge temperatuurwaarde kunnen dan leiden tot proactiever ingrijpen. Dit maakt risico’s beter beheersbaar of verhoogt de beschikbaarheid tegen lagere kosten. In de nabije toekomst komen er via smart grids alleen nog maar meetgegevens bij, omdat er onder meer wireless veel meer te meten valt. De mogelijkheden om met die data meer te doen, neemt dus alleen maar toe.

Cloud Ook the cloud gaat naar verwachting een grotere rol spelen bij de automati-

sering van processen en bedrijfsvoering.

Dat houdt in dat de gebruikers vooral werken met systemen die op een andere locatie worden beheerd. De systemen “draaien in de cloud” terwijl de gebruiker achter zijn of haar terminal werkt.

De opdrachtgevers huren dan beschikbaarheid op het systeem van de leverancier in plaats van een zware investering te doen in nieuwe, eigen automatisering.

Bij voldoende standaardisering van gegevens en methodieken zou dat kunnen betekenen dat een klant makkelijker kan overstappen naar een ander platform voor bijvoorbeeld onderhoudsbeheer of procesautomatisering.

Van technieken als wireless en RFID kan in de komende jaren ook meer gebruik worden gemaakt. Tenminste, als de industrie dat gaat durven en willen. Veel oplossingen liggen al op de plank maar worden nog mondjesmaat ingezet. Voor draadloze communicatie van meetsignalen zijn bij vervanging in bestaande situaties de voordelen goed te benoemen maar de keuze van de klant valt vaak nog op conventioneel. Het lukt de leveranciers blijkbaar nog niet genoeg om de markt van de voordelen te overtuigen. Mobiele

oplossingen voor inspectie en bediening lijken daar een uitzondering op te zijn.

De opmars van tablets en handhelds in de onderhoudsindustrie gaat de laatste jaren hard.

Eigenaar De automatisering van processen zal in de komende jaren een belangrijke factor zijn voor het beheer van processen en gegevens.

Door uitbesteding en verloop zal vaker de vraag worden gesteld wie eigenaar is van informatie en waar men terecht kan met een vraag. De systemen kunnen zo worden ingericht dat het eigenaarschap van de informatie beter wordt beheerd en dat de informatie eenduidiger en dus duidelijker ten dienste staat van de processen.

Automatisering is en blijft een belangrijke schakel in de waardeketen van de industrie. De afgelopen jaren is er weinig geïnvesteerd in nieuwe oplossingen vanwege de economische tegenwind.

Het panel hoopt en verwacht dat daar de komende jaren op gaat worden ingelopen. En als daar multidisciplinair en met oog voor de toekomst naar wordt gekeken, dan liggen de innovaties voor het oprapen. W PETROCHEM 01 – 2012

038_39_41_Z_thema_artikel.indd 41

41

18-01-12 10:37

Supported by:

Gorinchem 27, 28 & 29 maart 2012 van 12.00 tot 20.00 uur

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 E gorinchem@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

F O N

® WORLDWIDE LEVEL AND FLOW SOLUTIONS

Magnetrol International is een wereldwijde leider in niveau- en debietinstrumentatie. Ons succes is gebaseerd op vakkennis en het begrijpen van onze klanten. Magnetrol biedt de meest volledige lijn van niveau- en debietmeters om op een veilige, betrouwbare, doeltreffende en kostefficiënte manier industriële processen te helpen realiseren.

Ad420x137,5(Petrochem)NL.indd 1 042_43_magnetrol_evenementen_schenk_magion.indd 2

17-01-12 15:50

Euro prod Heik 9240 Tel: Fax: e-m www

• Vloeistofdichte en ontwateringscontainers • 80m³ buffercontainers • Afvalinzamelsystemen

Engineer your life

Primeur SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetcontainer van Nederland. Zeer geschikt voor opslag van vloeistoffen.

Verkrijgbaar in open-top en gesloten versie.

MAGION, the company with over 20 years of experience in Process Control Engineering & Industrial Automation

SCHENK Verhuur regelt, indien u wenst het transport.

MAGION for your expertise in:

• Process Control & Safeguarding Engineering • Production Process Optimization • Production Information & Intelligence Visit our website to learn more about our solutions We are looking for enthusiastic engineers to strengthen our team!

Check out our website to read all about our career opportunities.

www.magion.nl

Groothandelsweg 8, 6515 AJ Nijmegen • Tel. +31 (0)24 – 348 25 93

www.schenkgroep.nl

HEAVY DUTY ECLIPSE®

FOCUS OP NIVEAUMETING

Volledige mechanische overvulveiligheid, geschikt voor SIL 2, en ontworpen voor zowel zuivere als vervuilde vloeistoffen (tot 10.000 cP) zijn de basisingrediënten voor de Eclipse “heavy duty” reeks. Met een minimum aan sondes kan een maximum aantal toepassingen bediend worden, gaande van sterk aanklevende vloeistoffen met lage diëlectrische konstante, hoge of cryogene temperaturen, of van volledig vacuüm tot 430 bar. Eclipse is sinds 1998 de eerste en onbetwiste leider in 2-draads Golfgeleide Radartechnologie.

SA

FE T Y I

NT

EGRITY

V EL LE

es is ijn

SCHENK Verhuur

Europees hoofdkwartier & produktie - Zele, België Heikensstraat 6 9240 Zele, Belgium Tel: +32 (0)52 45 11 11 Fax: +32 (0)52 45 09 93 e-mail: info@magnetrol.be www.magnetrol.com 13/01/12 13:26 042_43_magnetrol_evenementen_schenk_magion.indd 3

17-01-12 15:50

ROPE ACCESS?

Change up a gear.

SKY-ACCESS

MicroClipXT multigas detector Kleinste en lichtste 4 gasdetector – beste in zijn klasse,

lsb Sky-Access BV

grootte en gewicht voor een echte 4 gasdetector – geen gecombineerde sensoren.

Hofdwarsweg 1, Geleen

Één knops bediening – simpel in gebruik vereist geen opleiding wegens eenvoudig bediening met één knop.

The Netherlands

Lage onderhoudskosten, maximale inzet tijd –

T. +31 (0)46 - 474 24 10 info@lsb-sky-access.com

elimineerd onderhoudskosten Te combineren met het automatische kalibratie en teststation MicroDock II - vraag ons hoe!

Wear yellow, work safe …. and stay ahead

bwesales@gasmonitors com www.gasmonitors.com

www.LSB-SKY-ACCESS.COm

044_lsb_bw.indd 1

UK Tel: +44 (0) 1295 700300 Voor informatie in Nederland: henk.borst@honeywell.com +31 653 166 408

16-01-12 16:07

FOTO: UC SAN DIEGO

TECHNOLOGIE

De algencoDe gekraakt

Met een innovatieve homogenisatietechniek kan TNO celwanden van algen openbreken op een energetisch gunstige manier. Dit is een belangrijke stap in het bioraffinageproces om uit algen waardevolle ingrediënten te winnen, die kunnen worden gebruikt in voedingsmiddelen, diervoeders en de chemische industrie. Bovendien is TNO erin geslaagd om eiwitten, koolhydraten en olie uit algen efficiënt te scheiden, op zo’n manier dat het enzym rubisco uit het chlorofyl wordt gehaald, zodat het industrieel kan worden toegepast.

Binnen een nieuw onderzoeksprogramma van TNO en Ingrepo zal een pilotplant worden gebouwd die algeningredienten op pilotschaal (tien kilogram) zal produceren.

Eindgebruikers kunnen dan de ingrediënten testen, waardoor de waarde en prestaties van individuele algeningrediënten kunnen worden vastgesteld. De tests zullen worden gedaan door TNO in samenwerking met eindgebruikers van eiwitten, koolhydraten, oliën en vetzuren. Doel is om minimaal twee tot drie toepassingen voor de ingrediënten te vinden, waarna kan worden nagedacht over een fabriek op commerciële schaal. TNO zoekt nog eindgebruikers voor grondstoffen uit algen die in het consortium mee willen doen.

Havens zullen steeDs milieuvrienDelijker worDen

Een milieuvriendelijke haven kan ook efficiënter zijn. Dat stelde prof. Tiedo Vellinga in zijn intreerede als “havenprofessor” aan de TU Delft. Een veelbelovende maatregel is het geven van een korting op de havengelden aan schone schepen, zegt Vellinga, die tevens verbonden is aan het Havenbedrijf Rotterdam.

Het Havenbedrijf Rotterdam stelt in haar Havenvisie 2030 dat het de meest duurzame haven ter wereld wil worden en tegelijk de meest efficiënte schakel in de keten naar het Europese achterland. Prof. Tiedo Vellinga is er van overtuigd dat efficiëntie en duurzaamheid uitstekend kunnen samengaan. ‘Belangrijk is daarbij dat bedrijven die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben, de frontrunners worden. Schone schepen, die schoner zijn dan de wet verplicht, krijgen van de havenbeheerder bijvoorbeeld een korting op de havengelden. De overheid moet dit soort initiatieven ondersteunen en de veranderingen uiteindelijk ook met wet- en regelgeving volgen. Frontrunners kunnen in de aanloop worden beloond, maar uiteindelijk moeten achterblijvers worden afgestraft door zaken wettelijk onmogelijk of financieel onaantrekkelijk te maken.’

‘Financiers zullen de rol van de havenbeheerders moeten begrijpen en zogenaamde groenpakketten ontwikkelen. Enige tijd geleden had ik een gesprek met een grote bank in Rotterdam, waar men overwoog een gunstiger lening te verstrekken aan bedrijven met een hogere milieuscore. Zij hadden, net als ik, de ervaring dat dergelijke frontrunners vaak ook in de breedte de zaak beter op orde hebben en vooruitdenken en dus meer kredietwaardig zijn. Duurzaam is dus niet automatisch duur, integendeel.’

Ook in het verleden is volgens Vellinga trouwens al gebleken dat duurzaamheid in de haven zeer goed haalbaar is. ‘Er zijn veel stappen gezet die vooraf voor onmogelijk werden gehouden. Ik noem het zeer sterk terugdringen van schadelijke lozingen in de Rijn vanaf de jaren tachtig en de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte. Vanaf het begin werd door het Havenbedrijf gesteld dat de Tweede Maasvlakte een duurzame uitbreiding zou moeten worden. En dit bleken geen loze kreten. De duurzaamheidseisen zijn omgezet in contractvoorwaarden en worden ook bewaakt.’

spectroscopie zonder verstoringen Met optische technieken kun je tot ín een molecuul kijken, maar weet je dan ook echt wat je ziet? Zijn de beelden niet lastig te interpreteren door bijvoorbeeld interferentie van het licht? Onderzoekers van het MESA+ Instituut voor Nanotechnologie van de Universiteit Twente weten, dankzij een “omgekeerde” benadering van spectroscopie, hinderlijke achtergrondsignalen weg te werken en een schoon beeld te krijgen.

Niet het laserlicht als uitgangspunt nemen, maar juist beginnen vanuit het molecuul dat je bestudeert; deze radicale “omkering” leidt nu tot een relatief eenvoudige aanpassing van de bestaande CARS-spectroscopie en tot betere beelden. Voordeel is dat er geen fluorescerende labels nodig zijn om de moleculen zichtbaar te maken.

Maar de interpretatie van de beelden is complex, door het aanwezige achtergrondsignaal. Dankzij de nieuwe benadering verdwijnt dit signaal geheel, en blijft het “echte” beeld over. Dat levert meer informatie op.

De handtekening van het molecuul is beter te vinden. studie van krachtige polymeren In de eerste ronde van de Technology Area (TA) COAST uit het TASCprogramma van NWO/ACTS zijn negen projecten gehonoreerd. In totaal is er ruim negen miljoen euro beschikbaar voor baanbrekend wetenschappelijk onderzoek, waarvan circa 2,4 miljoen euro vanuit het bedrijfsleven wordt gefinancierd.

Een van de gehonoreerde projecten is een kernachtige studie van krachtige polymeren. Polymeerkabels zijn aanzienlijk lichter en sterker dan klassieke staalkabels. Ook worden meer en meer slimme polymeren ontwikkeld voor toepassingen in bijvoorbeeld de medische sector.

In dit project werkt de Nederlandse industrie samen met onderzoekers van de Radboud Universiteit om een gedetailleerd beeld te krijgen van de eigenschappen van polymeermaterialen op een moleculaire schaal om zo nieuwe materiaalontwikkelingen te stimuleren.

PETROCHEM 12 – 2011

045_J_Technologie.indd 45

45

17-01-12 16:04

PRODUCTEN

Groene motorolie

Oliefabrikant Valvoline introduceert haar productlijn Valvoline NextGen voor de fleetmarkt en industrie in de Benelux. De NextGen motorolie bestaat voor vijftig procent uit gerecyclede basisolie. Het bedrijf is de eerste oliefabrikant wereldwijd met een ‘groene’ motorolie en speelt hiermee in op de behoefte van de markt aan duurzame ontwikkelingen en een bijdrage aan een beter milieu. De nieuwe motorolie bezit alle ACEA-certificaten en is goedgekeurd door grote fabrikanten zoals onder andere MAN, Mercedes-Benz, Renault, Volvo en Cummins. In het voorjaar van 2012 breidt de oliefabrikant haar assortiment uit met producten voor personenwagens.

Meer informatie bij Valvoline: www.valvoline.nl massastroom- en drukapparatuur Alicat Scientific biedt zijn massa­ stroommeters, massastroomregelaars en drukinstallaties aan met een door ATEX goedgekeurde X­optie. Met deze beoordeling van ATEX zijn de precisie­ instrumenten nog gemakkelijker te integreren in een groot aantal gevaar­ lijke omgevingen of toepassingen, zonder aan functionaliteit in te boeten.

Alle door ATEX goedgekeurde mas­ sastroomapparatuur beschikt over der­ tig door de gebruiker te kiezen gaska­ libraties voor gassen zoals acetyleen, zuurstof, waterstof en propaan, naast zestien andere gassen en tien gas­ mengsels. De apparaten beschikken ook over een traceerbare kalibratie en een certificaat van NIST. Meer informatie bij Alicat Scientific: www.alicatscientific.com

46

PETROCHEM 01 – 2012

046_47_G_producten.indd 46

sterkste tape ter wereld Teijin Aramid heeft in Emmen haar nieuwste fabriek geopend voor de productie van de tape Endumax. Het bedrijf voegt hiermee de nieuwe High­performance polyethyleen­ tape (HP­PE) toe aan het productportfolio. De tape is gemaakt uit een speciaal soort polyethyleen (UHMWPE) en is elf keer sterker dan staal bij hetzelfde gewicht terwijl de stijfheid vergelijkbaar is met koolstofvezel. De tape is extreem sterk, chemisch resistent, niet bros, licht in gewicht en kan eenvoudig en effectief worden toegepast in dunne en vlakke structuren. Het zal een belangrijke rol gaan spelen bij het versterken en lichter maken van verschillende materialen. Zo zal het onder andere worden ingezet voor kogelwerende platen, buizen, high performance kunststof platen maar ook in de vorm van smalle tapes voor bijvoorbeeld snijresistente handschoenen, touwen en netten.

Voor de productie van de Endumax tape wordt, in tegenstelling tot het vervaardigen van de meeste polyethyleenvezels in de markt, geen oplosmiddel gebruikt. De voor­ delen zijn een lagere milieubelasting door minder energieverbruik en lagere emissies naar water en lucht.

Meer informatie bij Teijin Aramid: www.teijinaramid.com. analoGe siGnaalomvormer ACT20M is een productgroep met ana­ loge signaalomvormers specifiek voor de industriële omgeving. Voordelen zijn onder andere galvanische isolatie tot 2,5 kilovolt, 3­weg isolatie, accura­ tesse tot 0,05 procent, inzetbaarheid voor omgevingstemperaturen tussen ­25 graden Celsius tot +70 graden Celsius en geschiktheid voor de Weidmüller DIN bus­aansluiting.

De productlijn verenigt innovatieve technologie met maximale functio­ naliteit in een kleine behuizing van slechts zes millimeter breed. Tot twee kanalen per module wordt zo bijgedragen aan ruimtebesparing in de schakelkast. De productlijn bevat passieve isolatoren (een of twee kanalen), een universele temperatuur isolator, een DC­omvormer en een signaalscheider. De configuratie kan worden ingesteld met DIP schakelaars of met FDT/DTM­software via een universele PC­aansluiting. Instelling van het universele ACT20M model kan ook via de nieuwe CBX200­USB communicatie interface en de gratis WI Manager software.

Meer informatie bij Weidmuller: www.weidmuller.nl HiGH performance kunststof Ensinger breidt het programma uit op het gebied van Polyamidimid halffabrika­ ten (PAI). Naast de reeds bekende Tecator 5013 brengt Ensinger nu ook een verbe­ terde versie voor tribologische toepassingen op de markt. Het gemodificeerde type TECATOR 5031 PVX is gevuld met grafiet en PTFE die het materiaal slijtvaster maken en de zogenoemde stick­slip eigenschappen verhogen. Door de slijtvastheid blijven extreme glijdeigenschappen ook bij drooglopende toepassingen behouden.

Deze versie is geschikt voor toepassingen in cryogene omgevingen tot aan tempe­ raturen tot ongeveer 250 graden Celsius, voor korte duur tot 270 graden Celsius. Het stijve materiaal biedt mechanische stabiliteit. Verdere voordelen zijn de mechanische stabiliteit op lange duur, bestendigheid tegen kruip en de weerstand tegen materiaal­ vermoeidheid.

De verbeterde versie is dankzij haar chemische eigenschappen bestand tegen de meest voorkomende oplosmiddelen, smeermiddelen en brandstoffen. Ook kan het materiaal goed in contact met zuren en energierijke straling worden gebruikt.

Meer informatie bij Ensinger: www.ensinger.com

meer producten op www.petrochem.nl

18-01-12 10:11

PRODUCTEN filter voor metinG van relatieve vocHtiGHeid

BescHermend BalGsysteem

Waterstofperoxide (H2O2) wordt steeds vaker gebruikt als medium voor decontami­ natie­ en sterilisatieproces­ sen in onder meer clean­ rooms en de farmaceutische industrie.

De H2O2­damp die uit een generator vrijkomt, wordt meestal verspreid door mid­ del van lucht verrijkt met waterdamp. Tijdens het pro­ ces is de luchtvochtigheid en het meten daarvan belangrijk. De meting is een goede indicatie of de damp zich vol­ doende heeft verspreid. Zou dit onbeschermd gebeuren, dan zullen de capacitieve relatieve vochtigheid sensoren beïnvloed worden door het H2O2. Dit veroorzaakt een foute meting en zelfs een drift.

E+E elektronik, fabrikant van sensoren voor relatieve vochtigheid, zuurstof en lucht­ snelheid, heeft voor deze H2O2­applicatie een speciaal filter ontwikkeld dat er zorg voor draagt dat er goed kan worden gemeten in dit soort sterilisatie­ en decontami­ natieprocessen. Het filter bevat een katalysator die waterstofperoxide omzet in water en zuurstof, zodat de vochtsensor geen invloed ondervindt van het in de ruimte verspreide waterstofperoxide. Het universele filter blijft actief over tijd, waardoor sensoren permanent in dit soort processen kunnen worden geplaatst en is voor bijna elk type vochtsensor van E+E te gebruiken.

Meer informatie bij CaTeC: www.catec.nl

Componenten van Festo worden in zware omgevingen toegepast waar zij in aanraking komen met uiteenlopende stoffen, spanen of emulsies. Om DNCE-zuigerstangen en kogelomloopgeleidingen te beschermen, ontwikkelde het bedrijf het beschermende balgsysteem EABD. Deze accessoire betreft een lekkagevrij systeem, realiseert een beschermingsklasse van IP65 en is vervaardigd uit nitrilrubber met verbindingsstukken van aluminiumkneedlegering.

Om ‘dode ruimte’ te beperken, kan de lengte van de balg nauwkeurig op de zuigerstang worden afgesteld .

Toe- en afvoerlucht van het systeem wordt via het ontluchtingsgat in het verbindingsdeel gevoerd en voorkomt zo aanzuigen van ongewenste media. Het EADB-balgsysteem draagt bij aan een langere levensduur van zuigerstangen en verlaagt de onderhoudsbehoefte.

temperatuurreGelinG De temperatuurregelaars uit de E5CC/E5EC­serie van Omron bieden nieuwe standaar­ den op de belangrijke gebieden van nauwkeurigheid, gebruiksvriendelijkheid en regel­ prestaties. De compacte eenheden die slechts zestig millimeter achter het paneel uitste­ ken, zijn eenvoudig te implementeren en installeren, ook op plaatsen met weinig ruimte.

Het grote witte LED­display met hoog contrast van de nieuwe controllers zorgt voor een heldere weergave waardoor het display van op een afstand en vanuit vrijwel elke hoek kan worden gelezen, ongeacht het omgevingslicht. De controllers kun­ nen eenvoudig worden ingesteld dankzij auto­tuningalgoritmen en de CX­Thermo­ ondersteuningssoftware, speciaal ontwikkeld voor gebruik met producten uit deze serie. Met deze software kunnen parameters sneller worden geconfigureerd, kan de regelaar gemakkelijker worden aangepast en is het onderhoud veel eenvoudiger. Er is ook een shift­toets op het voorpaneel van de controller aangebracht om snel instel­ waarden te wijzigen en toegang te bieden tot functies als auto­tuning en run/stop.

De controllers zijn veelzijdig dankzij nieuwe functies als een timerfunctie, een PID­ functie voor verwarming en koeling, een functie voor stijging tot instelpunt, een verbeterde alarmmodus en een verbeterde handmatige uitvoer en hebben een externe ingang voor een instelpunt, een transferuitgang, een event­ingang en een AUX­uitgang.

Meer informatie bij Omron: www.industrial.omron.be GeHoorBescHerminG met radio-ontvanGst Om in een omgeving met veel lawaai, veilig en comfortabel te kunnen werken, brengt 3M een nieuwe generatie gehoorkappen op de markt: de 3M Peltor XP Radio. De gehoorkappen bieden effectieve gehoorbescherming door middel van geluidsdemping met SNR­waardes van 29 tot 32 decibel en voorkomen ‘storende radio’. Daarnaast garandeert het circuitboard een uitstekende FM­radio­ontvangst. Op de stereo audio­ ingang van de kap kan een MP3­speler worden aangesloten. Deze is verkrijgbaar in twee versies: met rvs hoofdband (zachtgevoerd) en met helmbevestiging.

Meer informatie bij 3M: www.3Msafety.nl

Meer informatie bij Festo: www.festo.nl

meten van vocHt in olie

E+E heeft de Oilport20 op de markt gebracht om vocht in olie te meten door middel van een drukdichte of een korte meetsonde. Zijn robuuste behuizing zorgt voor extra bescherming in zware industriële omstandigheden.

De handmeter meet fysiek de wateractiviteit (aw) en temperatuur (T) en in minerale transformatorolie kan het apparaat direct de omrekening maken naar het watergehalte in ppm. In niet minerale- en smeerolie kan dat worden volbracht door het downloaden van de specifieke olieparameters.

Meer informatie CaTeC: www.catec.nl

PETROCHEM 01 – 2012 47

046_47_G_producten.indd 47

18-01-12 10:11

PROTECTIVE COATINGS

NOVAGUARD™ 890

THE SOLVENT-FREE SOLUTION FOR BIOFUEL STORAGE

• Resistant to all gasoline blends with ethanol (from E5 up to E95) • No hot cure required when ethanol or gasoline blends with ethanol are stored • Resistant to all types of biodiesel • Resistant to crude oil up to 90°C (including sour crude) • A solvent-free one-coat system • Excellent filling properties • Can be reinforced by chopped fiber or glass laminates • Available in light colours and amber (clear) • Cures at temperatures down to 10°C

infopcbenelux@ppg.com www.sigmacoatings.com/protective

Professionals kiezen MADE IN USA

Kwaliteit kent een alternatief:

FIRE VULCAN LED VAN STREAMLIGHT

• de felste in zijn klasse • 2 standen + knipperlicht (programmeerbaar) • lichtopbrengst 145 lumen (80.000 candlepower) • levensduur LED 50.000 uur • en natuurlijk onze vertrouwde service en garantie!

le Kijk voor het he ent op ATEX-assortim

x.nl

www.safety-lu

048_ppg_safety.indd 1

Safety-Lux Nederland B.V T +31 (0) 35 691 44 76 F +31 (0) 35 691 54 74 E info@safety-lux.nl www.safety-lux.nl

16-01-12 16:07

CURSUS Pao Techniek www.cursus.paotechniek.nl

AGENDA Leidinggeven aan uw (ProjecT)Team Van leidinggevenden wordt verwacht niet alleen taak- en inhoudsgericht te opereren maar ook moet de leidinggevende resultaatgericht werken, communicatieve processen kunnen sturen en medewerkers kunnen motiveren. Na deze training beschikt de cursist over diverse instrumenten om - samen met de medewerkers - de gestelde doelen van het team of de afdeling te realiseren. Deze cursus is bedoeld voor technisch/natuurwetenschappelijke professionals die als lijn- of projectmanager belast zijn met management- en leidinggevende taken binnen een groep professionals.

22 en 23 maart Delft

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR 9 februari Amrath Hotel Brabant, Breda

mikrocentrum www.smc-congres.nl

Service en mainTenance congreS Langslepende effecten van de financiële crisis en groeiende (internationale) concurrentie noodzaken organisaties steeds scherper in te zetten op onderhoud en verder te differentiëren met service. Wat zijn de mogelijkheden en welke strategie is de beste voor uw service- en/ of onderhoudsproces? Maak kennis met de nieuwste trends en hoe deze dwingen tot service- en onderhoudstransformatie. Leer hoe succesvolle bedrijven inspelen op verandering met service en onderhoud.

Het congres met expo is een interactief netwerkmoment voor mensen die betrokken zijn bij performanceverbetering van service- en onderhoudsorganisaties

industrielinqs Pers en Platform www.industrielinqs.nl/ businesslinqs

rondeTafeLgeSPrek PLanTmanagerS In de aanloop van Deltavisie 2012 met als thema ‘Wij nemen onze verantwoordelijkheid’ zal een aantal site-, plant- en productiemanagers met elkaar in gesprek gaan in een rondetafelgesprek met publiek.

Tijdens dit gesprek komen huidige en toekomstige trends die spelen in de chemische sector zoals vergrijzing, (brand)veiligheid, motivatie van personeel, verduurzaming en meer aan bod. Samen wordt gediscussieerd over mogelijke oplossingen en hoe deze in de praktijk zijn om te zetten. Het rondetafelgesprek is interessant om bij te wonen voor industriële opdrachtgevers, industriële aannemers, beleidsmakers en beslissers, lectoren en hoofddocenten.

industrielinqs Pers en Platform www.i-maintain.nl/congres

imainTain2012, onderhoud in 4d Huidige technieken en systemen raken steeds beter geïntegreerd in de onderhoudsindustrie en zorgen voor meer veiligheid, beter inzicht, lagere kosten en hogere beschikbaarheid als resultaat.

Maar wat wordt de volgende dimensie in onderhoud? Tijdens iMaintain2012 staat Onderhoud in 4D centraal; met onderwerpen als zelfhelende materialen, sensoren, open innovatie, onderhoudsvrije installaties, informatisering en de menselijke maat. Tijdens iMaintain2012 wordt er gekeken waar de onderhoudsindustrie de komende decennia de verdieping kan vinden.

22 maart De Kuip Rotterdam

evenementenhal gorinchem www. evenementenhal.nl

on & offShore On & Offshore is een gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame, petrochemische en baggerindustrie. Met deze vakbeurs wordt een netwerkplatform geboden aan ondernemers en bedrijven om onder andere huidige en potentiële relaties uit deze branche te ontmoeten, producten en/of diensten onder de aandacht te brengen, informatie uit te wisselen en ideeën op te doen.

27 - 29 maart Gorinchem

meer agendapunten op www.petrochem.nl

049_K_agenda.indd 49

16 februari Rotterdam

PETROCHEM 01 – 2012

49

17-01-12 16:03

Market review 3D meten en 3D scannen

alGemeen

compensatoren

enGineerinG & contractinG

Grontmij Belgium nV

GlobeZenit

Langestraat 221 B-2240 Zandhoven Tel: +32 3 466 05 05 Fax: +32 3 466 05 00 E-mail: infogz@globezenit.be Website: www.globezenit.be

aanDrijftechniek en GereeDschappen

sGs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

Blast ValVes

Vokes-air BV

Van eyle & ruygers – schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL RoTTERdAm Postbus 35040 3005 dA RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

chemicals

Dekomte BeneluX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

hertel industrial sealings bv.

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

DemontaGe

afDichtinGen, afsluiters slanGen en kunststoffen

chemicals, lime, recycling and automotive eriks bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

De noord chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIddERKERK Postbus 257 2980 AG RIddERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DDm Demontage B.V.

demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 Zm dE mEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

DetacherinGsBureau, technisch

ciVil, pipinG anD architectural Works

Dictator proDuctie B.V. Energieweg 11 8304 AJ EmmELooRd Postbus 57 8300 AB EmmELooRd Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXplosieVeiliGe hanDlampen

safety-lux nederland B.V. Rokerijweg 8 1271 AH HUIZEN Tel: +31 (0)35 - 691 44 76 Fax: +31 (0)35 - 691 54 74 E-mail: info@safety-lux.nl Website: www.safety-lux.nle

star oil Gas power

VBk Groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

middenweg 6 (haven 397) 4782 Pm moERdIJK Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star Groningen

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN Tel: +31 (0)50 501 44 01 E-mail: groningen@starpowerpeople.com

star België

50

eXplosieVeiliGe Deurtechniek & aanDrijVinGen

eXplosieVeiliGe VerlichtinG & siGnalerinG

james Walker Benelux B.V.

Röntgenstraat 7-9-11 3261 LK oUd-BEIJERLANd The Netherlands Tel: +31 (0)186 - 63 31 11 Fax: +31 (0)186 - 63 31 10 E-mail: info.oudbeijerland.nl@ jameswalker.biz Website: www.jameswalker.biz

Industry, Water & Energy Servicesm. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN dEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN dEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Rijnkaai 37 B - 2000 ANTWERPEN, BELGIË Tel: +32 (0)32 26 25 95 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com PETROCHEM 01 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 50

17-01-12 13:21

Market review GloBal caD center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie Vloeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

kunststof leiDinGen

leiDinGsystemen

Versteden leidingsystemen B.V.

Kooiweg 24 4631 SZ HooGERHEIdE Postbus 39 4630 AA HooGERHEIdE Tel: +31 (0)164 - 61 46 50 Fax: +31 (0)164 - 61 21 77 E-mail: info@versteden.com Website: www.versteden.com

loonreiniGinG process equipment

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

mechanical contractinG

engineering, pijpleidingen, montage en apparatenbouw

pipelines & appenDaGes

minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERdAm Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

Vossenbeemd 51 5705 CL HELmoNd Postbus 6096 5700 ET HELmoNd Tel: +31 (0)492 - 58 21 11 Fax: +31 (0)492 - 53 89 70 E-mail: info@noxon.nl Website: www.noxon.nl

Baarschot 2 4817 ZZ BREdA Postbus 9377 4801 LJ BREdA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

alfa laval Benelux nV

hanwel

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

process simulation

maGion industrial software solutions B.V. Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

project, construction, safety & shutDoWn manaGement

Van Wijk & Boerma pompen B.V.

Leningradweg 5 9723 TP GRoNINGEN Postbus 95 9700 AB GRoNINGEN Tel: +31 (0)50 - 549 59 00 Fax: +31 (0)50 - 549 59 01 E-mail: info@wijkboerma.nl Website: www.wijkboerma.nl

process control

noxon stainless B.V.

process equipment

alfa laval Benelux BV

pompen

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

Klompenmakerstraat 68 3194 dE RoTTERdAm HooGVLIET Postbus 493 3190 AK RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

pipe supports

Website: www.h-hm.com

maGion industrial software solutions B.V. Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

star oil Gas power

middenweg 6 (haven 397) 4782 Pm moERdIJK Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star Groningen

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN Tel: +31 (0)50 501 44 01 E-mail: groningen@starpowerpeople.com

star België

Rijnkaai 37 B - 2000 ANTWERPEN, BELGIË Tel: +32 (0)32 26 25 95 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com

PETROCHEM 01 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 51

51

17-01-12 13:21

Market review projectplanninG & control

Verhuur

WarmteWisselaars reiniGinG

melspring international

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/d IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

ptfe

tank Guard tank container verhuur

Achterzeedijk 57 2992 SB BARENdRECHT Postbus 458 2999 AL BARENdRECHT Tel: +31 (0)180 - 61 06 10 Fax: +31 (0)180 - 62 01 77 E-mail: tankguard@tankguard.com Website: www.tankguard.com

Verhuur koelinG

polyfluor plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

staalconstructies

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKENBURG A/d GEUL Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

VerBinDinGstechniek

aquilex Welding services b.v. marconiweg 16 3225 LV HELLEVoETSLUIS Tel: +31 (0)882 - 78 45 44 E-mail: info-intl@aquilex.com Website: www.aquilex.com

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

WaterBehanDelinG

eurowater B.V.

de Belder 27A 4704 RK RooSENdAAL Tel: +31 (0)88 - 000 50 00 Fax: +31 (0)88 - 000 50 05 E-mail: info@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

www.watermelspring.com

siemens nederland n.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

coolworld

duikerweg 34 Postbus 338 5140 AH WAALWIJK Tel: +31 (0)416 - 68 80 88 Fax: +31 (0)416 - 68 80 89 E-mail: info@coolworld.nl Website: www.coolworld.nl

VerZekerinGen

frijns industrial Group

thermo-clean n.v.

Uw partner in Koolstofbronnen, metaalzouten en Polymeren melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com

intramar insurances

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 Tm HENGELo Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad dEN HELdER Postbus 891 1780 AW dEN HELdER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WarmteBehanDelinG

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENdAm Postbus 52 3250 AB STELLENdAm Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

52

PETROCHEM 01 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 52

17-01-12 13:21

SHORT CUT

Short Cut New iNsights with secoNd piNch aNalysis A pinch study to research the possibilities in limiting the heat rate was carried out for the design of the LyondellBasell factory on the Maasvlakte. The factory has in the meantime already been in use for several years and so a second pinch analyse was recently executed, which demonstrated that the factory indeed has a good heat integration at section level. Between the sections, there is however still room for improvement. In an ideal heat integration, ten to twenty percent of the heat consumption can be saved in this way. uNraveliNg secrets of fcc catalyst In a refinery’s FCC unit, heavier fractions from crude oil are cracked into lighter and more valuable materials. This cracking takes place by using a powdery catalyst material. Researchers of the University Utrecht have, in collaboration with Albemarle Catalysts, now started using a new technology that gives a more detailed picture of individual catalyst particles. The technology shows where the active areas in catalyst material are located, so that their activity can be predicted. The technology also reveals why a catalyst is not functioning properly and how quickly, and in what areas, it deactivates.

automatioN has more to offer As only a few new plants are built in The Netherlands and Flanders, the acquisition of new automation is often intended to replace a previous system. The process industry is conservative in this aspect, which is a shame as automation can offer more than it currently does. Implementing new software should improve the entry of information and work processes can then be adjusted. Users should also learn to use the new information efficiently, and actually apply this new information. Only then will value truly be created with the new investment.

PETROCHEM 12 – 2011

053_ShortCut.indd 53

53

18-01-12 10:09

Specialist in Heat Treatment Lokaal elektrisch voorwarmen / spanningsarm gloeien Gloeien in stationaire gloeiovens Verhuur / verkoop ovens en gloeiapparatuur

Drogen van vuurvast beton / coatings Gloeien in tijdelijke mobiele ovens Inductie & weerstand

www.delta-heat-services.nll info@delta-heat-services.nl +31 (0) 187 - 49 69 40

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie?

Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water.

Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services 1 ie201 Energ p o s 11 ek on er 20 Bezo sch oktob 6 enbo m 4 t/ ertog H ’s e 28 en t er D0 nthall numm Braba d n a t ,s Hal 5

• 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

054_delta_eco.indd 1

16-01-12 16:04

VOLGEND NUMMER

Petrochem 2 verschijnt 24 februari

‘StilStaan iS geen optie’

pet-fabriek in geel

Eastman wil de komende jaren vooruit. Een dynamische cultuur, sustainability, veiligheid en groei; dat is waar het volgens Joost Berting, managing director van Eastman Chemical Europa, Midden-Oosten en Afrika, allemaal om draait. Grote ambities dus, en volgens Berting gaat het lukken ook. De fundamentele randvoorwaarden zijn er; financieel staat het bedrijf er uitstekend voor, de wil is er, de juiste mensen zijn er en er is een enorme drive vanuit de top.

JBF RAK gaat een fabriek voor de productie van polyethyleentereftalaat (PET) bouwen in Geel. De fabriek krijgt een productiecapaciteit van 390.000 ton PET per jaar en vergt een investering van meer dan 140 miljoen euro. JBF bouwt en opereert de PET-eenheid vlak naast de bestaande gezuiverd tereftaalzuur (PTA) productie-eenheid van BP in Geel. BP zal instaan voor de rechtstreekse levering van PTA aan de nieuwe fabriek van JBF. De geplande opstartdatum voor de nieuwe eenheid is 2014.

informatielekken in rotterdamSe haven Vijftig procent van de Nederlandse werknemers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Dat blijkt uit een landelijk onderzoek dat werd verricht door Intelink in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Ook in het Rotterdamse haven is er regelmatig sprake van het onbewust spreiden van vertrouwelijke gegevens. ‘Om dit probleem te voorkomen moet bewustwording hiervan worden ingebed in de processen van de werknemers’, meent Serge dos Santos Gomes, CEO van Intelink.

plant manager of the Year Toen Jan Eland een paar jaar geleden bij Momentive in Pernis kwam, trof hij vijf uitgewoonde installaties aan, die nauwelijks verband met elkaar hadden. Uitdaging genoeg. En dat is precies waar zijn hart sneller van gaat kloppen. ‘Ik maak liever een acht van een vijf dan een negen van een acht.’

inSide thema’S 2011/2012 Petrochem 2 Petrochem 3 Petrochem 4 Petrochem 5 Petrochem 6 Petrochem 7/8 Petrochem 9 Petrochem 10 Petrochem 11 Petrochem 12

Industriële veiligheid Personeel en opleiding Efficiency Onderhoud Utilities Duurzaamheid en imago (MVO) Kennis en Innovatie Projectmanagement Milieu Opslag, logistiek en infrastructuur

PETROCHEM 01 – 2012

055_Volgende Pet.indd 55

55

18-01-12 11:45

Waarom is deze voorspelbaarheid niet al vele jaren geleden in praktische handleidingen omgezet, maar steeds genegeerd?

Voorspelbaar Onlangs zag ik in de eerste aflevering van de TV serie Nederland van Boven het fascinerende beeld van mierenhoop Nederland, waar zeventien miljoen mensen hun huizen warm krijgen, iedere dag stroom tappen uit het stopcontact, hun pakjes en brieven in de bus zien vallen en ook nog per spoor, bus of over de weg op tijd op hun werk komen. Anders gezegd; een logistiek wonder dat er zoveel goed gaat.

Een bepalende factor in die orde is de voorspelbaarheid.

Beheerders van stroombedrijf Liander lieten zien hoe het feitelijke stroomverbruik bijna naadloos van dag tot dag de computergrafieken volgt, die op basis van ervaringen in het verleden zijn gemaakt. Temperatuur, het weer, het feit of het een werkdag is of niet, vakanties en feestdagen spelen daarin allemaal een grote rol. Maar als die eenmaal in beeld zijn gebracht, is het patroon in hoge mate voorspelbaar.

Zonder computertechnologie zou dit natuurlijk niet kunnen.

Een klein voorbeeld van de voordelen zag ik ook in de huiselijke sfeer; Tony Fadell, ontwerper van deApple iPod, heeft de Nest-thermostaat ontwikkeld. Deze gaat met behulp van sensoren niet alleen na of er mensen in huis zijn en dus of de CV moet aanslaan, maar leert ook denken. Zo “weet” de thermostaat op grond van ervaringsgegevens bijvoorbeeld na enige tijd dat je zaterdag tussen tien en twee altijd boodschappen gaat doen, of zondagmiddag langdurig de hond uitlaat. Elk nieuw patroon wordt aan het geheugen van de thermostaatcomputer toegevoegd, en leidt dan tot aanpassingen. Voordeel is dat er zo heel wat energie kan worden bespaard.

Een vergelijkbaar voorbeeld stond onlangs in de krant over een “slimme straat”. Door bewonersgegevens te poolen, blijkt een enorme besparing mogelijk op straatverlichting, vuilnisophaal, stroom- en waterverbruik. En dat allemaal omdat ons gedrag eigenlijk in hoge mate voorspelbaar is. Het grappige is alleen dat we dat zelf vaak niet lijken te beseffen.

De enorme commotie van de laatste anderhalf jaar over de euro is in feite niets anders dan een fase in een voorspelbare trend van stagnerende groei, meer bureaucratie, vergrijzing, en tegelijkertijd meer samenwerking in Europa, onder de erken-

56

ning dat er op dit moment grote verschillen zijn in kredietwaardigheid van de verschillende euro-landen. Sinds de invoering van de euro heeft het mij altijd al verbaasd dat Italië kon lenen tegen vrijwel dezelfde rentes als Duitsland en Frankrijk.

Dat was dus eigenlijk de abnormaliteit, terwijl we nu terugkeren naar een meer realistische benadering. Dat beeld wordt nu gecorrigeerd en de reacties zijn voorspelbaar. Waarom is deze voorspelbaarheid niet al vele jaren geleden in praktische handleidingen omgezet, maar steeds genegeerd? Nu loopt de boel behoorlijk uit de hand. Net zomin als de meeste mensen het prettig vinden als de stroom vaak uitvalt, willen we toch niet heftig verarmen door uit de hand lopende begrotingstekorten?

Aan moderne meetapparatuur geen gebrek, zou ik zeggen. Net als over het stroomverbruik zijn over de Europese begrotingen, nationaal en lokaal, alle gegevens permanent voorhanden.

Is het dan een kwestie van voortdurend onder de aandacht brengen? In Brave new World van Huxley hebben alle mensen een rigide vastgelegde functie en is gedrag, inclusief vrije tijd, binnen enge grenzen vastgelegd. De facto lijkt onze wereld al heel erg op die brave wereld, alleen willen we dat niet graag toegeven. Bij leidinggevenden zoals politici en ook managers bestaat vaak het idee om het “nu eens helemaal anders te doen” terwijl die ruimte er gewoon niet is en het te veel afwijkt van de voorspelde gang van zaken.

Over voorbeelden van dit soort hobby-horses wil ik het hier nu niet hebben. Maar het is duidelijk dat we inmiddels over een enorm meetinstrumentarium beschikken om voor 99 procent verrassingen te voorkomen. Dat zouden we ook moeten gebruiken. Die ene procent “zwarte zwaan” geeft ons al genoeg kopzorgen. Het zou dan ook een goede zaak zijn als nuchtere technocraten het eens een decennium overnamen. In een complexe maatschappij als de onze is het idee van een volledig vrije ruimte en vrije wil al lang geleden achterhaald. De economie kan ook niet alsmaar blijven groeien, een beetje krimp is soms heel bevrijdend, mits er tijdig wordt voorgesorteerd.

Bert van Hoogenhuyze

PETROCHEM 01 – 2012

056_M_column.indd 56

17-01-12 16:02

01 12

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Amerika wordt LNG-exporteur 057_cover.indd 2

> HOGE OLIEPRIJS REMT GROEI > ACTIES NA MACONDO

17-01-12 16:53

08

AmerikA wordt LNG-exporteur

Dankzij het schaliegas kan de Verenigde Staten nu LNG gaan exporteren naar AziĂŤ en Europa.

Maar veel Amerikaanse gebruikers en politici willen niet dat de Verenigde Staten het nieuwe Qatar van de LNG worden.

12

17

Acties NA mAcoNdo

Het Macondo-incident in de Golf van Mexico was van zo’n grote omvang dat een antwoord uit de offshore-industrie niet kon uitblijven. Diverse partijen kwamen bijeen om lering te trekken uit het ongeval en de veiligheid in de sector opnieuw onder de loep te nemen.

rubriekeN 05

commeNtAAr

06

Nieuws

petrochemie oNder druk

De Europese petrochemie zal weinig groei laten zien. Dat heeft vooral te maken met de verwachte sterke toename in de vraag naar olie en de onwil van OPEC-landen om de productiecapaciteit de komende jaren structureel te verhogen. De prijs van olie en gas, beide de belangrijkste feedstocks, zal worden bepaald in de Golfregio, en die zou weleens hoog kunnen zijn.

01 | 12

059_inhoud.indd 3

3

17-01-12 16:12

We maken verschil

|

r alvast reservuewe agenda in

|

Congressen en evenementen VOORJAAR 2012

nAJAAR 2012

16 februari - Business Linqs bijeenkomst

20 september – Business Linqs bijeenkomst

Hét kennisnetWeRk Binnen de industRie Open ROndetAfeL gespRek WWW.INDUSTRIELINQS.NL/BUSINESSLINQS

22 maart – iMaintain congres COngRes VOOR de pROfessiOneLe OndeRHOudsseCtOR tHeMA: 4d WWW.I-MAINTAIN.NL

24 mei – profion Maintenance Linqs Lezingen en disCussie OVeR de AAnpAk VAn OndeRHOud WWW.INDUSTRIELINQS.NL/PML

7 juni – deltavisie congres en pMY-verkiezing 2012

Hét eVeneMent VOOR de industRie in de RiJn/sCHeLde-deLtA tHeMA: WiJ neMen Onze VeRAntWOORdeLiJkHeid WWW.DELTAVISIE2012.NL

Hét kennisnetWeRk Binnen de industRie MAsteRCLAss WinnAAR pLAnt MAnAgeR Of tHe YeAR 2012 WWW.INDUSTRIELINQS.NL/BUSINESSLINQS

27 september – profion Maintenance Linqs

Lezingen en disCussie OVeR de AAnpAk VAn OndeRHOud WWW.INDUSTRIELINQS.NL/PML

22 november – Business Linqs bijeenkomst

Hét kennisnetWeRk Binnen de industRie MAsteRCLAss WinnAAR RespOnsiBLe CARe-pRiJs 2012 WWW.INDUSTRIELINQS.NL/BUSINESSLINQS

13 december – profion Maintenance Linqs

Lezingen en disCussie OVeR de AAnpAk VAn OndeRHOud WWW.INDUSTRIELINQS.NL/PML

Wijzigingen onder voorbehoud. Op genoemde websites vindt u altijd de meest recente informatie. noteer de data alvast in uw agenda!

Industrielinqs pers en platform • Veembroederhof 7 • 1019 HD Amsterdam • T: 020 - 31 22 088 • F: 020 - 31 22 080 • www.industrielinqs.nl

060_congressen.indd 1

16-01-12 16:03

SlAgVAArDig Sommige mechanismen van het menselijke brein zijn best vreemd. Of laat ik het bij mezelf houden; mijn hersenen maken soms rare kronkels. Zo kan het zijn dat een bekend iemand voor wie ik weinig sympathie voel, ineens in een ander daglicht komt te staan als hij of zij een nederlaag lijdt, of bijvoorbeeld zijn of haar ambities naar beneden bijstelt.

‘Zo slecht deed hij of zij het ook niet’, is dan mijn nieuwe spinsel.

Dat heb ik momenteel ook bij minister Maxime Verhagen. Tot voor kort vond ik hem een machtspoliticus en wat manipulatief. Maar sinds hij geen aanspraak meer wil maken op het leiderschap van het CDA, zie ik veel meer positieve kanten aan die man. En helemaal na zijn toespraak tijdens het Deltalinqs-diner, waar half januari de hele Rotterdamse industriële top aanwezig was.

In tegenstelling tot de wollige verhalen van veel van zijn voorgangers reageerde hij Rotterdams concreet op de vragen van de industrie. Zo beloofde hij dat het kabinet negentig miljoen euro bijdraagt aan het Green Hydrogen-project van Air Liquide

dat vloeibaar CO2 uit Rotterdam wil inzetten voor de offshore-industrie op het Deense deel van de Noordzee. Wel op voorwaarde dat Brussel het project ook steunt, maar hij zegde tegelijkertijd toe in Brussel te gaan lobbyen voor het project. Er ligt al een principe-overeenkomst met het Deense Maersk Oil voor de levering van vloeibaar CO2. De Denen willen het broeikasgas in offshore-olievelden injecteren om de druk op te voeren en zo de economische levensduur van de velden te verlengen.

Verhagen reageerde ook positief op het pleidooi van Deltalinqs-voorzitter Wim van Sluis om het gebruik van LNG in de binnenscheepvaart op de Rijn te bevorderen, maar vond diens oproep nog wel te algemeen: ‘Vertel me concreet wat ik kan doen, en laten we dan verder praten.’

Zie ik het nu verkeerd, of hebben we eindelijk weer eens een slagvaardige economie-minister? Hopelijk is het geen illusie, of manipulatie van mijn brein. #Wimraaijen wim@industrielinqs.nl

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Eindredacteur Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083 Ellen van den Burg 020 3122 083 Vormgever Gabriele Köbbemann Medewerkers Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Tsaerd Zoethout

Co lo fo n

olIE & GAS 01|12 Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Repsol

01 | 12

061_commentaar.indd 5

5

17-01-12 16:50

ToTal wijdT Pazflor in > Total heeft het Pazflor-veld, 150 kilometer uit de kust van Angola, officieel ingewijd. Het

veld was eind augustus al in gebruik genomen en heeft een maximale productiecapaciteit van 220.000 vaten olie-equivalenten per dag. De ontwikkeling van het veld kostte zo’n negen miljard dollar. Dat heeft onder andere 49 putten opgeleverd, 180 kilometer aan pijpleidingen en tienduizend ton aan materiaal op de zeebodem. Het enorme onderzeese systeem beslaat een oppervlakte van zeshonderd vierkante kilometer. Daar komt bij dat de Pazflor-FPSO met zijn

325 meter lengte en 62 meter breedte voorlopig de grootste FPSO ter wereld is. De FPSO weegt 120.000 ton en kan een equivalent van 1,9 miljoen vaten olie in de romp opslaan.

Het Pazflor-veld zelf wordt geschat op een reserve van 590 miljoen vaten olie-equivalenten.

In 2000 werd het Perpetuareservoir ontdekt, het eerste van de vier reservoirs die samen Pazflor vormen. In 2002 en 2003 volgden de ontdekkingen van de andere drie velden: Hortensia, Zinia and Acacia. Tweederde van de olie komt uit de velden Perpetua, Hortensia en Zinia.

Deze olie is zwaar en viskeus, terwijl de olie van Acacia heel andere eigenschappen heeft.

Dat maakte de ontwikkeling van Pazflor tot een flinke uitdaging.

Het Pazflor-veld ligt in blok 17 waarvan Sonangol concessiehouder is. Total E&P Angola heeft een belang van veertig procent in het veld. Andere partners zijn Statoil (23,33 procent), Esso Exploration Angola (20 procent) en BP Exploration (16.67 procent).

haar belang in de velden toegenomen van 35,8 naar 46,2 procent.

Total is operator van de velden.

Andere partners zijn ENI (21,8 procent), BG (14,1 procent), E.ON Ruhrgas (5,2 procent), Esso Exploration & Production (4,4 procent), Chevron (3,9 procent), Dyas (2,2 procent) en Summit Petroleum (2,2 procent). De Elgin/Franklinvelden, inclusief West Franklin, produceren gemiddeld 140.000 vaten olie-equivalenten per dag.

bP verkooP CanadeSe GaSCondenSaTen > BP verkoopt haar Canadese gascondensaten-activiteiten voor 1,67 miljard dollar (1,29 miljard euro) aan Plains Midstream Canada, een volle dochter van Plains All American Pipeline. Het gaat

onder andere om zo’n vierduizend kilometer aan pijpleidingsystemen, 21 miljoen vaten opslagcapaciteit en 232.000 vaten per dag aan scheidingscapaciteit.

GrooTSTe GaSvondST oP land SindS 1995 > De NAM heeft met succes

Gdf Suez verkooPT belanG efoG > GDF Suez heeft haar belang in de velden Elgin en Franklin in het Britse deel van de Noordzee aan Total verkocht voor 590 miljoen euro. In feite

gaat het om een belang van 22,5 procent in Elgin Franklin Oil & Gas (EFOG). Door de overname van dit belang is Total nu volledig eigenaar van EFOG en daarmee is

6

062_63_OD_nieuws.indd 6

een nieuw gasveld aangeboord vanaf een nieuw aangelegde locatie bij Ee. Naar schatting

zit er ruim vier miljard kubieke meter aardgas in het reservoir.

Hiermee is het de grootste gasvondst op land voor de NAM sinds 1995. De put werd geboord tussen augustus en oktober 2011.

De boring is uitgevoerd met de moderne boortoren Synergy.

Het nieuwe gasveld, Metslawier-

01| 12

18-01-12 10:06

helder overziChT arGumenTen > DSM heeft zijn activiteiten op het gebied voedingsenzymen uitgebreid voor envan TeGen SChalieGaS overname van alle activiteiten > met TNO de heeft het initiatief genomen om van het Amerikaanse biotechnologiebesamen met alle belanghebbenden en drijf Valley met hulp van Research. het onafhankelijke ana-van De producten lysebedrijf Argumentenfabriek’ de nieuwe ‘de aanwinst worden gebruiktde in argumenten voor en tegen schaliegas voedingssupplementen, zuivel, sappen en bijwijnen. elkaarValley te brengen op wordt een zogeResearch onderdeel noemde Argumentenkaart. van DSM Food Specialties. De Schaliegas

zuid, werd aangeboord op een diepte van 3.932 meter en ligt ingesloten tussen twee gasvelden waar NAM al uit produceert (Metslawier en Oostrum).

De eerste gasproductie staat gepland voor de zomer van 2012. Op dit moment worden voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. NAM verwacht de komende vijftien jaar gas te winnen uit dit nieuwe gasveld.

Het Metslawier-zuid gasveld hoort bij een van de honderden kleinere gasvelden in Nederland.

De overige gasproductie komt uit het grote Groningen-gasveld.

NAM is de operator van het Metslawier-zuid gasveld. EBN (namens de Nederlandse Staat) heeft een belang van veertig procent in dit project.

ToTal breidT belanG in novaTek uiT > Total heeft haar belang in Novatek uitgebreid. Het concern betaalde zo’n achthonderd miljoen dollar voor een belang van twee procent extra.

Daarmee komt het totale belang van Total in Novatek op 14,09 procent. Novatek is de grootste onafhankelijke gasproducent in Rusland. Het bedrijf produceerde in de eerste negen maanden van 2011 zo’n 38,6 miljard kubieke meter gas. Sinds 2009 werken Total en Novatek samen het Termokarstovoye-veld.

Daarnaast is Total met twintig procent de belangrijkste internationale partner van Novatek in het Yamal LNG project.

Groen liChT voor TermokarSTovoye > Total en Novatek hebben groen licht gegeven voor de ontwikkeling van het Termokarstovoye gasen condensatenveld. Dit

Russische onshore veld in het Yamal Nenets district ligt zo’n 250 kilometer ten oosten van Tarko-Sale. Het veld heeft een geschatte winbare voorraad van 47 miljard kubieke meter gas en tien miljoen ton condensaten.

Naar verwachting zal het project in 2015 kunnen worden opgestart, met een productiecapaciteit van zo’n 65.000 vaten olieequivalenten per dag. De licenties voor het Termokarstovoyeveld zijn in handen van ZAO Terneftegas, een joint venture van Novatek (51 procent) and Total (49 procent).

bP breidT PorTfolio uiT in anGola > BP heeft toegang gekregen tot vijf extra diepwater exploratie- en productieblokken in Angola. Het gaat daarbij om het

Kwanza-basin en het Benguelabasin. Voor vier blokken tekende BP een overeenkomst met Sonangol. Het concern zal met een belang van vijftig procent operator zijn van blok 19 en blok 24. Daarnaast heeft het bedrijf belangen genomen in blok 20 (20 procent) en blok 25 (15 procent).

Het vijfde blok is een overeenkomst met Petrobras, operator van blok 26. BP nam daarin een belang van veertig procent.

Argumentenkaart geeft een helder overzicht van voor- en tegenargumenten maar laat de weging hiervan over aan de gebruikers van de> kaart de uiteindelijke Shellen doet een nieuwe besluitvormers. investering in Met de Argumentenkaart kunnen zich een bio-ethanol.

Het olieconcern wilzijvaart gebalanceerd eigen oordeel vormen. maken met de ontw ...

In het debat over de wenselijkheid van schaliegaswinning zijn door verschillende belanghebbenden diverse voor- en tegenargumenten aangediend om hun kant van het verhaal te belichten. TNO heeft de Argumentenkaart laten samenstellen met medewerking van een flink aantal bij de discussie betrokken partijen, zoals de gasproducenten, onderzoeksinstituten, milieu- en bewonersorganisaties. In twee denksessies hebben zij verschillende argumenten aangedragen. De argumenten kunnen ook richting geven aan onderzoek naar die aspecten die van belang worden geacht, maar die nog in onvoldoende mate bekend zijn.

eerSTe GaS uiT b13 Shallow GaSveld > Chevron Exploration and Production Netherlands heeft in december succesvol het eerste gas geproduceerd uit het B13 veld. Het B13 veld ligt zo’n 260 kilometer

ten noorden van Den Helder en is onderdeel van de ontwikkeling van shallow gas projecten in de A en B blokken in het Nederlandse deel van het continentaal plat. De productie uit het veld is ongeveer één miljoen kubieke meter gas per dag maar neemt nog toe.

relianCe en bP riChTen joinT venTure oP > Reliance Industries en BP hebben de joint venture India Gas Solutions opgericht voor inkoop, verkoop en transport van aardgas in India. De joint venture zal

worden aangestuurd door zes leden van de raad van bestuur, van elk bedrijf drie.

Voorzitter is Kris Sliger van BP, vice-voorzitter is Bibhas Ganguly.

01 | 12

062_63_OD_nieuws.indd 7

7

18-01-12 10:06

Amerika wordt LNG-exporteur Dankzij het schaliegas kan de Verenigde Staten nu LNG gaan exporteren naar Azië en Europa. Maar veel Amerikaanse gebruikers en politici willen niet dat de Verenigde Staten het nieuwe Qatar van de LNG worden.

Het Amerikaanse bedrijf Cheniere Energy tekende in oktober een contract ter waarde van acht miljard dollar om voor een periode van twintig jaar LNG te leveren aan de BG Group. Deze Britse firma kan dit Amerikaanse gas dan exporteren naar Azië en Europa. De prijs die BG betaalt, is 115 procent van de Amerikaanse marktprijs (de zogenoemde Henry Hub) plus 2,15 dollar per miljoen BTU’s. Inclusief de kosten van het verschepen zal de prijs van dit gas, volgens de Wall Street Journal, nog steeds onder de gasprijzen in Azië en Europa liggen.

De idee dat Amerika gas zou kunnen exporteren, leek drie jaar geleden nog pure fictie. Amerikaanse bedrijven investeerden toen miljarden dollars in de aanleg van peperdure LNG-terminals en gasleidingen om gas te importeren. Diezelfde bedrijven vragen nu vergunningen aan om deze LNG-terminals om te bouwen zodat ze ook LNG kunnen exporteren. Het Amerikaanse ministerie van energie heeft momenteel vijf aanvragen in behandeling voor een vergunning om LNG te exporteren.

Cheniere Energy heeft van de Amerikaanse overheid als eerste een vergunning gekregen om zijn Sabine Pass terminal aan de golfkust van Louisiana geschikt te maken voor de export. ‘Als we volgend jaar met de verbouw beginnen, dan kunnen we in 2015 exporteren’, zegt Charif Souki, de ceo van Cheniere. In de eerste fase van dit project wil Cheniere twee units bouwen om het gas vloeibaar te maken. Samen zullen deze units negen miljoen ton LNG per jaar produceren.

Teake Zuidema

8

064_65_67_OG_artikel.indd 8

Onvoldoende afnemers Uiteraard wordt de gasexport gedreven door de boom in het schaliegas in de Verenigde Staten en Canada. De US Energy Information Administration verhoogde in 2011 zijn schatting van de voorraad technisch winbaar gas in de Verenigde Staten van 10 biljoen kubieke meter naar 24 biljoen kubieke meter.

Dertig tot veertig procent daarvan is schaliegas.

Amerika is Rusland vorig jaar al voorbijgestreefd als grootste gasproducent van de wereld. Door de economische crisis is de binnenlandse vraag echter zo zacht als een pakje boter en de prijs laag.

‘Het probleem voor de bedrijven die onconventioneel gas winnen, is dat er onvoldoende afnemers zijn’, zegt Ben Schlessinger, een onafhankelijk adviseur in de energiesector. Het gevolg is dat de gasprijs in de Verenigde Staten momenteel zweeft in de buurt van de vier dollar per miljoen BTU. In Europa betaal je twee tot drie keer zoveel en in Japan en Zuid-Korea schommelt de prijs tussen de twintig en dertig dollar per miljoen BTU. Na de tsunami en de problemen met kernenergie heeft Japan steeds meer LNG nodig. Dat schreeuwt dus om export.

Bezwaren De idee dat Amerika gas gaat exporteren, is volgens veel Amerikanen te gek voor woorden. Paul Cicio, voorzitter van de Industrial Energy Consumers of America, veronderstelt dat export de prijs van het gas in Amerika omhoog zal drijven. ‘Dit wordt een klap voor de industrie en voor de stroombedrijven die juist nu omschakelen van steenkool naar gas om te voldoen aan de wettelijke voorschriften emissies te verminderen’, aldus Cicio.

Ook de American Public Gas Association, een organisatie van lokale gasdistributeurs, is tegen de export. ‘Of het nu naar een handelspartner gaat of niet, de export van LNG is niet in het belang van de Verenigde Staten en van de gebruikers van gas’, stelt David Schyver, de ceo van deze organisatie.

Verschillende organisaties van Amerikaanse bedrij-

01 | 12

17-01-12 16:11

ven hebben de overheid opgeroepen de export van gas domweg te verbieden. Ze willen voorkomen dat ze net zoveel moeten betalen als de gasverbruikers in Europa en Azië en dat de prijs weer stijgt naar het niveau van 2007.

Export van LNG valt ook niet goed bij die mensen en groepen die zich in de Verenigde Staten verzetten tegen hydraulic fracturing, de technologie die wordt gebruikt om gas uit leisteenformaties te winnen.

In de staat Pennsylvania zijn hele gemeenschappen verdeeld geraakt over de vraag of het winnen van schaliegas nu goed of slecht is. Voorstanders – vaak de mensen die eraan verdienen – hemelen de economische voordelen op. Tegenstanders menen dat de gemeenschappen waar schaliegas wordt gewonnen straks de rekening gepresenteerd krijgen in de vorm van vervuild bodem- en oppervlaktewater.

De bezwaren van veel politici zijn van meer fundamentele aard. Is de export van LNG wel te rijmen met het streven naar energy independence, dat door iedere politicus met de mond wordt beleden? Ron Wyden, een democratische senator van Oregon meent van niet: ‘Het is zeer voorbarig om te denken dat we zoveel gas hebben dat we dit kunnen exporteren. Exportvergunningen moeten niet worden ver-

leend voordat duidelijk is hoeveel aardgas we hebben, of dit op een veilige wijze kan worden gewonnen en wat het effect van export is op de economie.’

Signaal Het is echter de vraag of de Amerikaanse overheid iets kan of wil doen aan de nakende export van LNG. Volgens de Natural Gas Act moet de overheid automatisch goedkeuring geven aan de export van aardgas naar landen die een handelsovereenkomst

Door de economische crisis is de binnenlandse vraag zo zacht als een pakje boter en de prijs laag. met de Verenigde Staten hebben, en dat zijn onder andere China en India. Bedrijven die gas willen verkopen naar andere landen moeten aantonen dat die exporten niet tegen het belang van de Verenigde Staten ingaan.

Steven Chu, de minister van energie, heeft zich al in positieve zin uitgelaten over de export van LNG. Cheniere Energy kreeg dan ook in mei 2011 een vergunning om gas te exporteren naar landen die ➜ 01 | 12

064_65_67_OG_artikel.indd 9

9

17-01-12 16:12

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld

Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

066_adv_www_petrochem.indd 43

17-01-12 15:18

geen free-trade overeenkomst met de Verenigde Staten hebben. Deze vergunning maakte het contract tussen Cheniere en de BG Group mogelijk. De vergunning wordt ook gezien als een signaal dat de regering van Obama zich – ondanks het verzet van de milieubeweging – schaart achter de schaliegasrevolutie.

Rem Wordt de VS het nieuwe Qatar? ‘Het zal jaren duren voordat er een infrastructuur bestaat, die het mogelijk maakt op grote schaal LNG te exporteren’, stelt Schlessinger. Zelfs wanneer alle bestaande aanvragen om LNG-terminals om te bouwen voor export worden goedgekeurd – hetgeen nog maar de vraag is – dan zullen de Verenigde Staten over een paar jaar toch nog niet meer dan vijftien miljoen kubieke meter per dag kunnen exporteren. En mocht de gasprijs in de Verenigde Staten stijgen – en boze kiezers activeren – dan kan de overheid nog altijd op de rem gaan staan.

Amerika consumeert volgens de Energy Information Administration jaarlijks zo’n 0,6 biljoen kubieke meter gas. Dit verbruik zou uit de eigen reserves kunnen worden gehandhaafd voor een periode van zeker honderd jaar. Het enige LNG dat de VS nu exporteert, gaat via een betrekkelijk kleine LNGterminal in Alaska. Het bouwen van compleet nieuwe LNG-terminals is problematisch vanwege het verzet vanuit de bevolking en de moeizame procedures voor het verkrijgen van vergunningen.

Export of niet, Amerika’s import van LNG is al dramatisch verminderd van 62 miljoen kubieke meter per dag in 2007 naar minder dan 28 miljoen kubieke meter per dag in 2011. Dat betekent dat er meer LNG uit Qatar beschikbaar komt voor de Aziatische en Europese markten.

SCHALIEOLIE

Veel Amerikaanse energiebedrijven hebben in de afgelopen vijf jaar ervaring opgedaan met de technologie van hydraulic fracturing of kortweg fracking bij het boren naar schaliegas in Texas en Pennsylvania. Een van de gevolgen daarvan is dat ze nu ook met grotere kennis van zaken boren naar olie die gevangen zit in diepe leisteenformaties. Het Bakken-veld in Noord Dakota en Montana produceerde tot 2007 een geringe hoeveelheid olie. Door te fracken halen de energiebedrijven hier nu 400.000 vaten olie per dag omhoog. De verwachting is dat dit olieveld binnen een paar jaar meer dan een miljoen vaten olie per dag zal leveren. Ook de Eagle Ford leisteenformatie in Texas zal naar verwachting in 2015 een half miljoen vaten olie per dag opleveren.

Het ligt voor de hand dat de LNG-export vanaf de Amerikaanse golfkust zich vooral op Europa zal richten, dat daarmee minder afhankelijk zal worden van het Russische gas.

Canada Ook in Canada verzetten consumentengroepen en een deel van de industrie zich tegen de export van LNG. Het verzet is hier zwakker dan in de Verenigde Staten omdat Canada al jarenlang een groot exporteur is van olie en gas. Nu de Verenigde Staten zwemt in het schaliegas en dus minder aardgas uit Canada importeert, zoeken de Canadese producenten naar nieuwe afnemers in Azië. Er liggen al vier voorstellen op tafel om aan de Canadese westkust LNG-exportterminals te bouwen.

De National Energy Board van Canada zal waarschijnlijk positief reageren op de aanvraag van een bouwvergunning voor Kitimat LNG; een LNG-terminal met een capaciteit van veertig miljoen kubieke meter.

Ook Shell is actief in het westen van Canada. Shell’s CFO Simon Henry zei in oktober tegen Reuters: ‘We verwachten dat Noord Amerika LNG zal gaan exporteren.’ Shell heeft plannen om in Prince Rupert, British Columbia, een LNG-terminal te bouwen met een capaciteit van maximaal 55 miljoen kubieke meter per dag. Het is goedkoper om LNG (en ook olie) van de Canadese westkust naar Azië te verschepen dan vanaf de Amerikaanse golfkust. China, Japan en Korea doen dan ook grote investeringen in de Canadese schaliegasprojecten en China investeert in projecten die olie winnen uit de Canadese teerzanden. Het ligt daarom voor de hand dat de LNG-export vanaf de Amerikaanse golfkust zich vooral op Europa zal richten, dat daarmee minder afhankelijk zal worden van het Russische gas. ▲ 01 | 12

064_65_67_OG_artikel.indd 11

11

17-01-12 16:12

Europese petrochemie staat onder druk De Europese petrochemie zal weinig groei laten zien. Dat heeft vooral te maken met de verwachte sterke toename in de vraag naar olie en de onwil van OPEC-landen om de productiecapaciteit de komende jaren structureel te verhogen. De prijs van olie en gas, beide de belangrijkste feedstocks, zal worden bepaald in de Golf-regio, en die zou weleens hoog kunnen zijn.

Cyril Widdershoven

De voortdurende eurocrisis en de opkomende recessie van de wereldeconomie leggen een druk op de toekomstverwachting van de petrochemische industrie. In tegenstelling tot het Midden-Oosten en Azië, waar analisten nog groei verwachten, zal de Europese petrochemie weinig groei laten zien. De zwartgalligheid van Europese analisten en consumenten wordt echter niet overal gedragen.

Tijdens een bijeenkomst van de Gulf Petrochemicals Chemicals Association (GPCA) zei Mohammed Al Mady van Sabic en voorzitten van de GPCA, dat het optimisme over 2012 nog steeds overheerst binnen de sector. De internationale petrochemie, vooral die in het MiddenOosten, ziet nog steeds voldoende ruimte voor groei.

De invloed van de eurocrisis wordt niet onderschat maar zal geen grootschalige negatieve gevolgen hebben voor de markt. Al Mady verwacht zelfs dat de Europese petrochemische sector een lichte groei zal laten zien. In navolging van de GPCA zien ook analisten van Chemsystems nog wel ruimte voor positieve marktfundamenten. Het merendeel van de analisten verwacht zelfs betere financiële resultaten, gebaseerd op een toenemende vraag naar producten terwijl nieuwe productiecapaciteit zal achterblijven door problemen om deze te kunnen financieren. Deze situatie zal de komende tijd niet structureel veranderen.

voorspellingen voor 2012 zullen deze investeringen worden opgesplitst in onderhoud (66 miljard dollar), investeringen (zo’n 56,3 miljard dollar) en operationele kosten (zo’n 99,9 miljard dollar). De hele sector zal meer kostenbesparingen gaan doorvoeren in 2012 dan in de jaren ervoor. In 2012 zal er wereldwijd rond de 107 miljard dollar worden geïnvesteerd in petrochemie en chemie, 87 miljard dollar in raffinage. Dit jaar zal geen grootschalige nieuwe investeringsprojecten laten zien, gezien de nog steeds voortdurende economische crisis. Het is voor bedrijven veel moeilijker om aan de noodzakelijke financieringen te komen.

De resultaten over 2012 zullen echter onder druk komen te staan door niet-sector gebonden factoren, zoals geopolitieke ontwikkelingen of olie- en gasproductiefundamenten. Voor de wereldwijde raffinage is er een olieproductiecapaciteit noodzakelijk van rond de 83 miljoen vaten per dag, terwijl twee miljoen vaten per dag wordt geleverd door onconventionele grondstoffen (biofeed). Deze situatie staat op dit moment echter op losse schroeven, gezien de olie- en gasproductiefundamenten wereldwijd.

Wereldwijd staat de olie- en gasproductie onder druk.

De komende jaren zal de OPEC-olieproductie grotendeels op hetzelfde niveau blijven. Een nieuwe olieprijspiek is dan ook zeer reëel. De leidende olieproducerende landen – Saoedi-Arabië, Nigeria, Iran en Venezuela – zijn overeengekomen dat een productieplafond van dertig miljoen vaten per dag zal worden aangehouden. Theoretisch gezien is dit een lichte verhoging ten opzichte van de vorige afspraken, maar in de praktijk is het alleen een formalisering van de huidige productiesituatie binnen OPEC. In een stabiele oliemarkt zou deze ontwikkeling een prijsdaling hebben veroorzaakt, maar analisten zijn zeer verontrust over de onwil van OPEC-staten als Saoedi-Arabië en Iran om hun productiecapaciteit de komende jaren structureel te verhogen.

Onder druk Wereldwijd zal er dit jaar rond de 222 miljard dollar worden geïnvesteerd in downstream, zoals petrochemie en raffinage. Volgens Hydrocarbon Processing’s

IJskast In de pers is weinig aandacht besteed aan het feit dat de CEO van Saudi Aramco een investeringsplan van honderd miljard dollar, bestemd voor extra productieverho-

12

068_69_71_OH_artikel.indd 12

01 | 12

17-01-12 16:11

FOTO'S: SAUDIARAMCO

gingen, in de ijskast heeft gezet. Saoedi-Arabië verwacht dat niet-OPEC landen, zoals Noorwegen, Rusland en Brazilië, voldoende extra capaciteit op de markt zullen brengen om aan de groeiende vraag te voldoen.

Deskundigen ondersteunen deze analyse echter niet. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in Parijs en OPEC verwachten beiden een sterke groei van de vraag naar olie. OPEC verwacht een vraag van 92,9 miljoen vaten per dag in 2015, in tegenstelling tot 86,8 miljoen vaten per dag in 2010. Voor 2035 verwacht OPEC zelfs een vraag van 109,7 miljoen vaten per dag.

Deze groei zal moeten worden opgevangen door nietOPEC producenten om geen olieprijsstijging zoals in 2007-2008 te laten zien. Indien het oliekartel haar productie niet verhoogt, moet er additioneel veel nieuwe productie komen in derde landen. Olieanalisten zien dit echter niet gebeuren. De instabiliteit en risico’s in andere productieregio’s is substantieel hoger dan binnen de OPEC-landen, zelfs als de Arabische Lente wordt meegenomen in de risicobeoordelingen.

Kwaliteit De genoemde olieproductieveranderingen zullen direct van invloed zijn op de winstverwachtingen van de

petrochemie. Ook zal er rekening mee moeten worden gehouden dat de kwaliteit van beschikbare olie de komende jaren zal veranderen. Nieuwe olieproductie is veelal zware of zure olie, die niet door elke raffinaderij kan worden gebruikt. De vraag naar lichte olie zal dan ook een prijsverhoging teweeg brengen waaronder vooral Westerse producenten zullen lijden.

De onmacht van OPEC om de markt te bewerken met grotere hoeveelheden olie is duidelijk aan het worden.

Daarnaast is de toenemende vraag naar gas als feedstock voor de petrochemie een probleem. Wereldwijd is de vraag naar gas substantieel aan het toenemen. Niet alleen in bekende groeiregio’s als Azië of Duitsland, maar eveneens in de gasproducerende landen. Qatar, Egypte, Rusland en zelfs Saoedi-Arabië hebben al aangegeven dat mogelijke exportvolumeverhogingen de komende jaren niet moeten worden verwacht. De binnenlandse vraag naar gas in deze ➜ 01 | 12

068_69_71_OH_artikel.indd 13

13

17-01-12 16:11

HÉT JAARCONGRES VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR DOELMATIG ONDERHOUD EN HET VAKBLAD IMAINTAIN

22 maart 2012 • De Kuip • Rotterdam

▲

Schrijf u nu in en ontvang korting op de iPad 2

Programma 10:00 uur

Ontvangst en registratie

11:00 uur

Opening door de dagvoorzitters

11:10 uur

Diepgang in inspectietechniek Het vervolg op 3D scannen door Willem van Spanje, DelftTech

11:35 uur

Automatisch onderhoud De kans van zelfherstellende materialen door Santiago Garcia, TU Delft

12:00 uur

Gezamenlijk uniek zijn Open innovatie voor sensorontwikkeling door Frank Bouwens, Holst Centre

meer veiligheid, beter inzicht, lagere kosten en hogere

12:30 uur

Netwerklunch

beschikbaarheid.

13:45 uur

Jouw onderhoud, mijn onderhoud Inspirerende filmverslagen van kennisuitwisselingsbezoeken

14:15 uur

De toekomst vandaag Twee praktijkervaringen met innovatie in onderhoud

15:15 uur

Pauze

15:45 uur

Columns en debat Met Jan Stoker, Hogeschool Utrecht; Brian Gajadhar, Tedopres Documentation; Tiedo Tinga, Nederlandse Defensie Academie

16:30 uur

Onderhoud met de D van Duurzaam

17:15 uur

Slotwoord met aansluitend relatie-onderhoud

18:30 uur

Avondprogramma met de verkiezing van de

Onderhoud in

4D

Huidige technieken en systemen raken steeds beter geïntegreerd in de onderhoudsindustrie en zorgen voor

Maar wat wordt de volgende dimensie in onderhoud?

Tijdens iMaintain 2012 staat Onderhoud in 4D centraal; met lezingen, films, interviews en discussie over zelfhelende materialen, sensoren, open innovatie, onderhoudsvrije installaties, informatisering en de menselijke maat. Samen met u wordt gekeken waar de onderhoudsindustrie de komende decennia de verdieping kan vinden.

Maintenance Manager of the Year 2012 Ga naar de website voor de filmimpressies van vorig jaar

Initiatiefnemers:

INFORMATIE: KIKI NELSON Tel.: +31 (0)20–31 22 791 kiki.nelson@industrielinqs.nl

070_iMaintain_adv_A4.indd 2

Platinasponsor:

Goudsponsors:

Mediapartners:

www.i-maintain.nl 17-01-12 13:22

landen is exponentieel aan het groeien, veelal door investeringen in de elektriciteits- en petrochemiesector. Deze situatie zal het voor andere petrochemische industrieën, zoals in Europa, moeilijker maken om aan de noodzakelijke feedstock te kunnen komen.

Grote gaten Europa zal zich vooral moeten gaan richten op de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. De prijs van olie en gas, beide de belangrijkste feedstocks, zal worden bepaald in de Golf-regio. Bovendien zullen producenten en consumenten zich moeten realiseren dat de extra productiecapaciteit van landen als SaoediArabië en Rusland, beide gezien als prijsstabilisatoren, is afgenomen of zelfs totaal verdwenen. De OPECovercapaciteit – in de jaren negentig nog rond de vier tot zes miljoen vaten per dag – is geheel verdwenen.

De implosie in Libië, Irak, de sancties tegen Iran, en instabiliteit in Nigeria en Venezuela hebben grote gaten geslagen in de extra productiecapaciteit binnen OPEC. Op hetzelfde moment heeft de grootste OPECproducent, Saoedi-Arabië, te maken met een exponentieel groeiende binnenlandse vraag. Als SaoediArabië de groei van de binnenlandse vraag niet kan laten afnemen, bijvoorbeeld door het verminderen van subsidies en hogere prijzen, dan ziet de OPECproducent zich rond 2020 geconfronteerd met een binnenlandse vraag van acht miljoen vaten per dag.

Deze toename zal direct het exportpotentieel van Saoedi-Arabië laten afnemen met vier miljoen vaten per dag.

Hetzelfde geldt voor de gassector. Saoedi-Arabië heeft een strategische keuze gemaakt om een deel van de vraag naar olie tegen te gaan door extra te investeren in de winning van gas. Rond 2016 verwacht het land een productie van vijftien miljard kubieke voet te behalen. Op hetzelfde moment investeert het land rond de 150 miljard dollar in de petrochemische industrie om een raffinagecapaciteit van 3,5 miljoen vaten per dag te kunnen realiseren. Prins Faisal bin Turki, de belangrijkste adviseur van het ministerie van olie, verwacht dan ook een productiecapaciteit van honderd miljoen ton per jaar voor petrochemie, chemicaliën en polymeren.

Hoge olieprijs De Saoedische situatie is ook herkenbaar in landen als Iran, Irak, Egypte, Qatar en Algerije. De binnenlandse vraag naar energie en olieproducten stijgt zo snel dat nieuwe productievolumes geheel worden geconsumeerd door de eigen lokale vraag. Tevens is er steeds meer geld nodig om nieuwe velden te ontginnen of oude velden op peil te houden. Deze “Catch-22” situatie is dan ook het grootste probleem.

Wereldwijd is de vraag naar gas substantieel aan het toenemen. Niet alleen in bekende groeiregio’s als Azië of Duitsland, maar eveneens in de gasproducerende landen.

Alle OPEC-landen hebben een hoge olieprijs nodig om de noodzakelijke honderden miljarden voor nieuwe productie en economische groei te kunnen betalen.

Nieuwe gegevens over olieprijsverwachtingen tonen dit ook al aan. Saoedi-Arabië heeft een olieprijs van honderd dollar per vat nodig om haar overheidsbegroting te kunnen betalen. Irak, Iran, Nigeria en Venezuela zitten hier nog tien dollar per vat boven.

De enige OPEC-producent met een laag prijsniveau is Qatar. Dit wordt echter geflatteerd door haar enorme gasexport revenuen. Indien men de huidige situatie in ogenschouw neemt, is het begrijpelijk dat OPEClanden geen enkele noodzaak zien om maatregelen te nemen de olieprijs te verlagen. Een niveau van honderd dollar per vat wordt door het merendeel van de leden als zeer goed gezien.

Voor de komende jaren wordt dan ook een stabiele of zelfs hogere olieprijs verwacht. De onmacht van OPEC om de markt te bewerken met grotere hoeveelheden olie is duidelijk aan het worden. Nieuwe destabilisering van de markt, zoals een Iran-conflict of het sluiten van het Suez Kanaal, zal dan ook direct een scherpe prijsverhoging teweeg brengen. Rond 2015-2016 kan een nieuwe olieprijspiek worden verwacht, zeker indien de effecten van de Eurocrisis zijn uitgewerkt. Sommige analisten verwachten een prijs van rond de 150 dollar per vat en OPEC-landen laten soms doorschemeren dat dit best reëel is. ▲ 01 | 12

068_69_71_OH_artikel.indd 15

15

17-01-12 16:11

DIT TIJDSCHRIFT DEUGT Het tijdschrift dat u nu leest, is lid van H O I , het instituut dat de oplagen van gedrukte media controleert. Daardoor speelt dit tijdschrift open kaart met al haar adverteerders. Omdat die harde oplagecijfers keurig houvast bieden voor wat de advertentietarieven moeten waarmaken. Dat is eerlijk zaken doen.

En inderdaad, dat geeft nogal te denken over uitgevers die zich niet hebben aangesloten bij H O I ...

DE HARDE CIJFERS Postbus 314, 1180 AH Amstelveen T 020 661 36 26 E info@hoi-online.nl W www.hoi-online.nl

advertentie-index PetrOCHeM

MODELEC Data-Industrie ............................................................... 6

Andus Group.................................................................................. 75

Parker Hannifin ................................................................................ 4

AW Systems .................................................................................. 16

PPG Protective & Marine Coatings ................................................ 48

BW Technologies by Honeywell ..................................................... 44

Safety-Lux Nederland .................................................................... 48

Delta Heat Services ....................................................................... 54

Schenk Verhuur.............................................................................. 43

Deltavisie ....................................................................................... 36

SGS Nederland .............................................................................. 76

Easy Fairs ................................................................................Bijlage

Tebodin Netherlands...................................................................... 28

Eco Steam Rental Solutions........................................................... 54

Valuepark Terneuzen ........................................................................ 2

Evenementenhal Hardenberg........................................................ 42

WEG Netherlands.......................................................................... 40

Evides ............................................................................................ 20

Yokogawa Europe Solutions........................................................... 34

Honeywell Analytics ...................................................................... 34

LSB Sky Access ............................................................................. 44 M.O.B. ........................................................................................... 26

OLie & GaS

Magion Industrial Software Solutions ............................................ 43

Business Linqs ................................................................................ 2

Magnetrol ................................................................................ 42, 43

Congreskalender ............................................................................. 4

Market review..................................................................... 50 t/m 52

iMaintain ........................................................................................ 14

072_INDEX_hoi.indd 1

18-01-12 10:44

Acties na Macondo Het Macondo-incident in de Golf van Mexico was van zo’n grote omvang dat een antwoord uit de offshore-industrie niet kon uitblijven. Diverse partijen kwamen bijeen om lering te trekken uit het ongeval en om de veiligheid in de sector opnieuw onder de loep te nemen.

Liesbeth Schipper

Medio december bereikte BP een akkoord met Cameron International, de ontwerper en bouwer van de blowout preventer die faalde op de Deepwater Horizon in de Golf van Mexico. Cameron betaalt 250 miljoen dollar aan BP, die het geld meteen apart heeft gezet in het “potje” voor schadeclaims. De Britse oliemaatschappij heeft in totaal twintig miljard dollar gereserveerd voor de kosten van schadeclaims en het opruimen van de vervuiling.

Cameron was het vierde bedrijf dat een akkoord sloot met BP over de ramp met de Macondo-put in de Golf van Mexico. Eerder bereikte BP al schikkingen met Macondo-partners MOEX en Anadarko en onderleverancier Weatherford. ‘Deze schikking geeft BP en Cameron de ruimte om de juridische aspecten achter ons te laten en verder te gaan om de veiligheid in de boorindustrie te verbeteren’, zei BP-CEO Bob Dudley bij het ondertekenen van het akkoord. ‘Helaas blijven andere bedrijven weigeren hun verantwoordelijkheid te nemen voor hun rol bij het ongeluk.’

Daarbij doelde Dudley onder andere op Halliburton.

Inmiddels heeft BP dit bedrijf voor de rechter gedaagd om het zover te krijgen dat het meebetaalt aan de kosten van de olieramp in de Golf van Mexico. De twee bedrijven kibbelen al een hele poos over het bewijsmateriaal waaruit volgens BP zou moeten blijken dat het beton waarmee Halliburton de boorput had afgedicht, van matige kwaliteit was. Halliburton zou het bewijsmateriaal hebben vernietigd. Om de beschuldigingen te weerleggen, klaagde Halliburton BP al eerder aan wegens laster. Met Transocean, de eigenaar van het platform, zijn er overigens ook nog geen definitieve afspraken over geldzaken gemaakt.

Richtlijnen Duidelijk is inmiddels dat de gehele industrie van het ongeluk kan en moet leren om de veiligheid in de boorindustrie te verbeteren. Zo moeten er standaard specificaties komen voor blowout preventers en ander equipment op boorplatforms, stellen BP en Cameron in het persbericht over de schikking. Zij gaan samenwerken om processen en procedures te verbeteren, evenals best practices voor offshore booractiviteiten. En zij nodigen andere bedrijven uit met hen mee te werken aan deze verbeteringen.

In Nederland heeft Nogepa het incident meteen opgepakt om na te gaan of en hoe de veiligheid in het Noordzee-gebied, inclusief de Nederlandse sector, kan worden verbeterd. Alle belanghebbenden wilden begrijpen wat er in de Golf van Mexico was gebeurd om daar lering uit te trekken. Daardoor ontstond een samenwerking tussen olie- en gasproducerende bedrijven, contractors en overheidsinstanties. Alle expertise bij elkaar resulteerde in het vaststellen van dertien verschillende aandachtsgebieden en het instellen van werkgroepen om verbeterpunten aan te pakken. De werkgroepen hebben vervolgens in samenwerking met Staatstoezicht op de Mijnen richtlijnen opgesteld voor de olie- en gasactiviteiten in Nederland en offshore.

Daaruit is onder andere de publicatie Surface BOP Review – Best Practices Checklist voortgekomen. Blow-out preventers en de daarmee samenhangende regelapparatuur zijn kritieke veiligheidsaspecten bij het boren of het betreden van een boorput voor reparatiewerkzaamheden.

Ze zijn onmisbaar om het ongecontroleerd vrijkomen van olie of gas uit de boorput te voorkomen. De checklist begeleidt de gebruiker bij het voldoen aan een aantal minimumvereisten voor oppervlakte blowout-preventerconfiguratie en procedures voor bediening, onderhoud en testen. Naast BOP’s voor het boren bevat de checklist ook een gedeelte over boorputinterventie BOP’s die vooral worden gebruikt bij het aanbrengen van draadlijnen of spiraalbuizen in de boorput.

Training Tegelijkertijd erkende de sector het belang van goed getrainde ploegen die bij onvoorziene gebeurtenissen en calamiteiten weten hoe ze moeten handelen.

01 | 12

073_74_OI.indd 17

17

17-01-12 16:11

FOTO'S: SHELL

Daarom wordt een training Management of Major Emergencies ontwikkeld, waarvan begin dit jaar een pilotversie beschikbaar zal komen. Ook is op scenariobasis een training voor boorputcontrole ontwikkeld.

De pilot werd gehouden in juni 2011 en werd enthousiast ontvangen. Bij deze tweedaagse cursus werd gebruik gemaakt van een geavanceerde boorsimulator.

Een team van vier man bestaande uit boorpersoneel, tool-pushers en boortechnici werd daarbij geconfronteerd met problemen in de boorput die gezamenlijk moesten worden opgelost.

Ook olie- en gasbedrijven zelf hebben niet stil gezeten.

Zo heeft Shell in Rijswijk een nieuwe simulator ontwikkeld; de well intervention simulator. Hiermee worden operationele risico’s en daarmee samenhangende realistische situaties nagebootst. Net zoals een piloot in een simulator wordt blootgesteld aan calamiteiten, worden Shell-medewerkers in de simulator getraind met incidenten om te gaan. Bovendien kunnen zij in een veilige situatie worden getest op hun vermogen de juiste beslissingen te nemen en problemen het hoofd te bieden.

En mocht het ondanks alle voorzorgsmaatregelen en trainingen toch nog fout gaan, dan heeft Shell nieuwe noodoplossingen bedacht. Zo is er de well emergency separation tool; een ring met explosieven die bij ontsteking een dikke stalen pijp kunnen “afsnijden” als er problemen zijn met de controle over de put. Het 18

073_74_OI.indd 18

is een extra veiligheidsmiddel voor het geval de BOP niet functioneert en een oncontroleerbare opwaartse stroom moet worden gestopt voordat deze het platform bereikt. Een soortgelijk veiligheidsinstrument is de collapsible insert device. Dit apparaat drukt met behulp van explosieven de casing aan drie zijden in elkaar.

De in elkaar geknepen buis kan de opwaartse stroom niet helemaal stoppen maar wel sterk beperken. Beide noodapparaten werken zonder bewegende delen om de betrouwbaarheid ervan te verhogen.

Reputatie Wat opvalt is dat alle partijen die na het Macondoincident acties hebben ondernomen, vooral benadrukken dat de offshore-sector veilig is en dat de ondernomen na-Macondo-acties het veiligheidsbewustzijn alleen hebben aangescherpt. ‘Op het gebied van veilig werken heeft de Nederlandse olie en gas exploratie- en productie-industrie een reputatie om hoog te houden’, stelt Nogepa in een paper. ‘De industrie werkt met veiligheidsmanagementsystemen die sterk zijn gericht op continue verbetering en zeer goed zijn afgestemd op de doelbepalende voorschriften die voor Noordwest Europa zijn ingesteld. Het huidige casus-georiënteerde veiligheidssysteem wordt in het Noordzee-gebied al gehanteerd sinds het Piper Alpha-incident in 1988 en bleek een instrument te zijn dat de industrie van ernstige incidenten heeft gevrijwaard.’ ▲

01 | 12

17-01-12 16:11

Andus Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw P&K Rail RijnDijk Construction

Andus Oil & Gas HSM Offshore

Andus Process FIB Industries

Andus Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, ANDUS Group BV Beukenlaan 117

luchttechniek, bovenleidingsystemen voor het spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheidsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

075_andus.indd 1

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

16-01-12 16:03

076_sgs.indd 1

16-01-12 16:02

BUSINESS LINQS BIJEENKOMST Hét kennisnetwerk binnen de industrie

16 februari – STC Rotterdam

Impressie bijeenkomsten 2011

In de aanloop van Deltavisie 2012 met als thema ‘Wij nemen onze verantwoordelijkheid’ zal een aantal site-, plant- en productiemanagers met elkaar in gesprek gaan in een rondetafelgesprek met publiek. Tijdens dit gesprek komen huidige en toekomstige trends die spelen in de chemische sector zoals vergrijzing, (brand)veiligheid, motivatie van personeel, verduurzaming en meer aan bod. Samen wordt gediscussieerd over mogelijke oplossingen en hoe deze in de praktijk zijn om te zetten. Over de uitkomst van deze bijeenkomst wordt een achtergrondartikel gepubliceerd in Petrochem. De inhoud is bovendien de leidraad voor het Deltavisie-congres in juni. Op die manier wil de organisatie nog meer aansluiten bij de noden en wensen van de industrie.

Bevestigde sprekers • • • •

/SCHRIJF

Bart Leenders, Neste Oil Dik Schipper, Dow Terneuzen Eward Hofstede, AVEBE Wim Raaijen, hoofdredacteur Petrochem

U NU IN

Teijin Aramid

SABIC

/ Neste Oil

Programma 16.00 uur Ontvangst en registratie 16.15 uur Rondetafel gesprek 17.30 uur Borrel

Inlichtingen? Industrielinqs pers en platform • Anouk Bouwmeester • tel.+31 (0)20 31 22 797 • anouk.bouwmeester@industrielinqs.nl In 2012 mede mogelijk gemaakt door:

Kijk op: www.industrielinqs.nl/businesslinqs voor meer informatie en de voorwaarden

058_BLadv.indd 63

16-01-12 16:03