Pet01 lr

Nr. 01 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 01 – 2014 01 14

de voor de zine voor Magazine Insidee Maga Insid

ie lties dustr pecia

en gasin olievoedingss

INSIDE t Shell blaas t af GTL-projec OG-cover.indd

DEF INIT IEF R EIN DE VOO K10 -B PLATFO RM PM 1/14/14 4:05

1

‘Mensen onderschatten risico’s en overschatten hun kunnen’ • Resultaten Veiligheid Voorop nog ongewis • Schaliegas goed voor 3,8 biljoen euro • Thema: Engineering en innovatie

A-cover Copy.indd 1

1/15/14 10:16 AM

In deze editie 12 ‘MENSEN ONDERSCHATTEN RISICO’S’

30 THEMA: ENGINEERING EN INNOVATIE

Al 38 jaar doet Victor Roggeveen onderzoek naar veiligheidsincidenten, en daarbij kunnen de olie- en chemische industrie op zijn warme aandacht rekenen. Kijkt hij terug, dan ziet hij als rode draad dat iedereen structureel risico’s onderschat, en eigen kunnen overschat. De sleutel voor een veiliger werkklimaat ligt volgens hem daarom bij de CEO’s van deze wereld.

Met geavanceerde regelsystemen is het mogelijk meer efficiëntie te bereiken in een productieproces. Het nadeel is alleen dat de achterliggende modellen steeds onderhoud nodig hebben. In het project Autoprofit zijn echter modellen ontwikkeld die zichzelf kalibreren. De deelnemers aan het project hopen hiermee geavanceerde procesregelingen op een hoger plan te krijgen en gemakkelijker toepasbaar. Dow wil zijn smeermiddelen vooral breder toepasbaar maken en zet daarvoor de kennis van de massa in om samen nieuwe oplossingen en innovaties te verzinnen.

18 RESULTATEN VEILIGHEID VOOROP ONGEWIS In december hebben de initiatiefnemers van het veiligheidsprogramma Veiligheid Voorop hun tweede voortgangsrapportage gepubliceerd. De rapportage, die de ontwikkelingen in 2012 en 2013 bespreekt, kan nog geen harde cijfers bieden om te bewijzen dat de veiligheidscultuur is verbeterd. Wel spreken de initiatiefnemers van een toegenomen bewustzijn.

23 SCHALIEGAS GOED VOOR 3,8 BILJOEN EURO Een miljoen nieuwe banen, 3,8 biljoen euro extra voor de economie, een sterkere industrie en meer energiezekerheid. Dat is de winst voor Europa tussen 2020 en 2050 als zij het toestaat om op eigen land naar schaliegas te boren. Dat stellen wetenschappers van twee onderzoeksbureaus in een kloek rapport.

INSIDE EN VERDER Commentaar Feiten en cijfers • Safety Buddy krijgt vervolg • Argos breidt uit Feiten en cijfers buitenland • Dow stoot chloor af • Azerbeidjaans gas naar Europa Binnenstebuiten Projecten update Technologie Onbevangen • Chris Aldewereld Producten Agenda Column • Henk Leegwater Olie & Gas

05 07 11 21 25 27 29 41 45 46 47

PETROCHEM 01 – 2014

B_Inhoud Copy.indd 3

3

1/15/14 10:15 AM

ROPE ACCESS?

SKY-ACCESS!

Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 01 - 2014 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Inge Janse 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084,

NDT

Painting

Bolt Tensioning Heat Treatment

Special Lifting Rescue Teams

G 6 Welders Paint Inspection

WWW.LSB-SKY-ACCESS.COM

LSB SKY-ACCESS, Weerterveld 69 6231 NC Meerssen, The Netherlands T. +31 (0)88 - 12 33 600 info@lsb-sky-access.com

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, René den Heeten, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: Evonik adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag aboNNeMeNteN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 Digitaal jaarabonnement (tablet) v 69,99 Digitaal 1 editie (tablet) v 6,99 opZeggeN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

004_colofon_deltavisie.indd 4

16-01-14 12:53

COMMENTAAR

‘Aantrekkingskracht is de basis voor verbinding Dat zouden chemici toch bij uitstek moeten weten.'

Wanneer u dit icoontje ziet, kunt u een filmpje bekijken door de foto te scannen met de ilinqs-app.

Hip De chemie begint steeds hipper te worden. Waar ze decennialang impopulair was als verspreider van stank en gevaar, heeft de chemische industrie eindelijk een motto gevonden waarmee ze zich daadwerkelijk geliefder kan maken: ze kan met haar producten oplossingen bieden die duurzamer zijn in alle betekenissen van het woord. Voor het nieuwe kennisplatform Duurzaam Geproduceerd (www.duurzaamgeproduceerd.nl) is het niet moeilijk voorbeelden te vinden die direct of indirect een relatie hebben met de chemische industrie.

Maar wordt dit ook zo in de samenleving gezien? Het blijft vaak preken voor eigen parochie. Want ja, kunststoffen kunnen auto’s daadwerkelijk lichter en dus efficiënter maken, maar welke consument is daarin geïnteresseerd? Die koopt een BMW, een Volkswagen, een Toyota, en niet een auto met plastics van BASF, DSM, Akzo, Huntsman of Dow. De tijd is nog steeds niet rijp voor een Chemicals Inside logo.

Franse lease-auto's Onlangs was ik bij een persconferentie voor de Hannover Messe, waar dit jaar Nederland partnerland is. Daar werd voor mij duidelijk dat de Nederlandse industrie en naar mijn mening ook de Belgische sowieso in de hele breedte onzichtbaar is. Bij een grote industriële branche-organisatie konden medewerkers tot voor kort alleen maar kiezen uit Franse lease-auto’s. Maar wat bleek na onderzoek onder een aantal leden in de toeleverende industrie? Juist in Duitse auto’s zitten veel Nederlandse onderdelen zoals deuren, interieurpanelen, schuifdaken, schokdempers, isolatiematerialen, wielbouten, navigatiesystemen en verlichting. Als de industrie daar zelf al onderzoek naar moet doen, hoe kan een consument het dan weten?

Cassettebandjes Terug naar de chemie. Hoe kan die dan wel zichtbaarder worden? Al eerder heb ik eens voorgesteld dat ieder chemiebedrijf minimaal een populair consumentenproduct zou moeten vermarkten. Zoals BASF indertijd de cassettebandjes had. Na het afstoten van deze business is het grootste chemiebedrijf ter wereld voor veel mensen de anonimiteit in gedoken. Wat zou dat mooi zijn: een grandioze comeback op de consumentenmarkt met een product dat iedereen wil heb-

ben en bovendien duurzaam is. Die als warme Apples over de toonbank gaat. Het probleem is echter dat elk debuut van een chemiebedrijf op de consumentenmarkt als concurrentie kan worden ervaren door een of meer van haar klanten.

De rol van toeleverancier heeft in voorgaande fases ook het comfort van onzichtbaarheid gebracht. Maar die jas zit nu te krap.

Maar hoe dan wel zichtbaarder? Wellicht ligt de oplossing in de basis van chemie zelf: verbinden! De laatste tijd kom ik steeds meer mensen tegen die met trots in de chemie werken.

Juist omdat duurzaamheid meer als leidend motief wordt gebruikt. Deze openlijke trots is aantrekkelijk op feestjes, Facebook of Relatieplanet. Aantrekkingskracht is de basis voor verbinding. Dat zouden chemici toch bij uitstek moeten weten.

Gouden ei Innovatie kan ook heel verbindend zijn. Verschillende chemiebedrijven zijn op de goede weg met open innovatie en tegenwoordig ook crowdsourcing; het aanwenden van de kennis van de massa om samen nieuwe oplossingen en innovaties te verzinnen. Dow zet er voor zijn smeermiddelen sinds kort zwaar op in, en hoopt zo ideeën te krijgen voor het gouden ei. AkzoNobel heeft al eerder een aparte directeur open innovatie benoemd, en nodigt iedereen uit ideeën en werk te pitchen. Dat heeft de nodige vruchten afgeworpen, zoals software waarmee mensen via hun digitale camera kunnen kijken welke verf er bij hun meubelen past. Ook Shell roept via zijn GameChanger-programma iedereen met goede ideeën op om die met het bedrijf te delen.

Een meer gericht voorbeeld van crowdsourcing komt uit de hoek van DSM, dat begin 2012 openstond voor suggesties voor het gebruik van zijn Arnitel Eco-materiaal. Het Nederlandse fijnchemiebedrijf wilde weten welke sportmaterialen kunnen profiteren van dit biogebaseerde plastic. De winnaar mocht naar de Olympische Spelen in Londen. Het resultaat: 150 discussiërende deelnemers aan een LinkedIngroep, 2500 fans van de Facebook-pagina, en 35 serieuze inzendingen. Als dat niet verbindend is… En uiteraard hip.

Reporter_wimraaijen

PETROCHEM 01 – 2014

005_C_commentaar.indd 5

5

15-01-14 10:10

... vooruitstrevend in breedband Routers De robuuste industriële mobiele breedband router garandeerd veilige connectiviteit (Dual SIM-kaart) naar remote Ethernet en RS-232 apparatuur via mobiele netwerken. GSM/GPRS/3G/UMTS/HSDPA en HSUPA ondersteuning. Download capaciteit 14,4 Mbit/s en upload 5,7 Mbit/s. De router beschikt over een ingebouwde 2-poorts switch en één seriële poort.

MRD-350: safe, flexible en high speed.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_bbrout.indd 1

11-01-13 13:57

FEITEN & CIJFERS

WIE WORDT PLANT MANAGER OF THE YEAR 2014?

Kent u iemand die Cas König van ESD-SIC kan opvolgen als Plant Manager of the Year? Meld hem of haar dan voor 1 maart aan voor deze verkiezing! De finalisten en hun bedrijf ontvangen veel aandacht in de media, en de winnaar mag een jaar lang de prestigieuze titel van Plant Manager of the Year dragen.

De verkiezing van de Plant Manager of the Year vindt sinds 2008 plaats en is een initiatief van het Petrochem Platform en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam.

U kunt uw kandidaten tot 1 maart 2014 aanmelden bij Irene van Luijken, hoofd communicatie van de VNCI, (070-337 87 30 of vanluijken@vnci.nl) of Wim Raaijen, hoofdredacteur Petrochem (020-3122 081 of wim@industrielinqs.nl). Vermeld hierbij naam, contactgegevens en de redenen waarom u vindt dat deze plantmanager in aanmerking komt voor de prijs.

SAFETY BUDDY KRIJGT VERVOLG Het initiatief Safety Buddy van voormalig Plant Manager of the Year Michel Meertens en het Petrochem Platform krijgt een vervolg. Directeur Frank Tazelaar van APM Terminals op Maasvlakte II is inmiddels op bezoek geweest bij sitemanager Bart Leenders van buurman Neste Oil. Binnenkort gaat Leenders ook op bezoek bij de nieuwe containerterminal van APM om ervaringen uit te wisselen over veiligheid.

Michel Meertens (DSM) wilde als Plant Manager of the Year 2012 een positieve impuls geven aan veiligheid in de industrie. Uitwisseling van kennis en ervaring kan daar volgens hem zeer bij helpen. Daarom pleitte hij al direct na zijn verkiezing voor een buddy-systeem voor plantmanagers om vooral ook de kleine bedrijven op het gewenste veiligheidsniveau te krijgen.

Voorjaar 2013 voegde hij de daad bij het woord. Zijn Safety Buddy: Paul van Herrewegen van Rubis Terminal. Samen gingen ze op zoek naar de kern van veiligheid en met name de waarom-vraag. De combinatie van een groot en relatief klein bedrijf leverde veel interessante inzichten op.

Kijk voor de filmreportage van Safety Buddy 1 op www.ilinqs.tv/p2v/3528 KAMP PRESENTEERT ACTIEPLAN VOOR NEDERLANDSE CHEMIE De chemie is belangrijk en krijgt ter versterking van de concurrentiepositie een handvol langetermijnplannen en algemene maatregelen voor de energie-intensieve industrie. Dat, in een notendop, vat de brief samen die minister Kamp van Economische Zaken aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Hij wil daarmee de volksvertegenwoordiging ervan overtuigen dat de overheid er alles aan doet om de chemie te helpen. Maar is dat voldoende?

Kamp start zijn brief door - wederom - zijn maatregelen te presenteren voor de gehele energieintensieve industrie, waaronder de chemie. Zij krijgt namelijk compensatie voor de gevolgen van de CO2-heffingen, structurele verbetering van het emissiehandelssysteem, versnelde correctie van de nettarieven, verdere integratie van de Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt én restitutie van in het verleden door bedrijven betaalde systeemdiensten.

Naast deze algemene maatregelen heeft Kamp ook specifieke ideeën voor de chemie. Hiervoor sprak hij eerst met ondernemers uit het bedrijfsleven, het topteam chemie, en de verenigingen VNCI, VNO-NCW en FNV. Het resultaat zijn vier afspraken om de sector te versterken.

Ten eerste gaan alle partijen kijken hoe de clusters van bedrijven die samenwerken (zoals in de Rijnmond) kunnen worden versterkt. Daarnaast wordt de regeldruk aangepakt, zodat chemiebedrijven makkelijker kunnen overschakelen op biobased activiteiten.

Ten derde is er nog wel wat te winnen qua kennisinfrastructuur. Als laatste komt er een zogeheten Europese high level group, waarin op internationaal niveau wordt gekeken hoe de chemie in bijvoorbeeld Nederland-België-Duitsland gezamenlijk beter kan optrekken.

Wat opvalt aan de brief, is dat er weinig écht nieuwe acties instaan. Alle plannen waren al bekend, en wat ontbreekt zijn de écht radicale keuzes. De chemische industrie in Nederland pleit bijvoorbeeld al jaren voor meer financiële steun voor warmtekrachtkoppeling. Ook vraagt de chemie al tijden om goedkopere energie, bijvoorbeeld door de gasprijs los te koppelen van de olieprijs. Het is daarom de vraag of de sectorspecifieke maatregelen van de overheid, die vooral op de lange termijn gericht zijn, voldoende behelzen om de chemie ongehavend door de komende kritieke jaren te loodsen.

De haven van Antwerpen boekte vorig jaar een nieuw overslagrecord. De stuwende kracht achter de groeicijfers van 2013 is de overslag van vloeibaar massagoed. Deze steeg vorig jaar met 31,9 procent tot bijna zestig miljoen ton. Niet alleen de overslag bij Sea-Tank Terminal zorgde voor een boost van de cijfers, ook de investeringen van onder meer Antwerp Terminal Processing Company en Independent Belgian Refinery (het voormalige BRC) stuwen de overslagcijfers van het vloeibaar massagoed flink omhoog.

In de Rotterdamse haven liep de overslag van ruwe olie juist met 7,3 procent terug tot 91 miljoen ton, een historisch laag niveau. De raffinaderijen in Rotterdam hadden te maken met een lage vraag naar raffinageproducten in Europa, bij een structurele overcapaciteit. Tegelijkertijd nam de concurrentie op de wereldmarkt voor raffinageproducten toe. Dit waren mede de redenen voor het houden van meerdere grootschalige onderhoudstops in het raffinagecluster. De overslag van olieproducten nam overigens wel licht toe.

Eind december heeft Shell Pernis een lekkage van ethyleenoxide aan een leiding gemeld. Om te verhinderen dat het vrijgekomen product zich kon verspreiden, plaatste de brandweer waterschermen. Het water daarvan is opgevangen in een tank op het terrein.

Het effect is daardoor beperkt gebleven tot de onmiddellijke nabijheid van het lek en heeft zich niet verder over het terrein of buiten het hek kunnen verspreiden.

Imtech heeft op 15 november drie jaar zonder ongevallen gewerkt op de site van Shell Moerdijk. Deze drie jaar staan gelijk aan bijna negenhonderdduizend veilig gewerkte uren. Imtech mag de komende jaren proberen dat record in stand te houden, aangezien afgelopen zomer het contract met Shell Moerdijk én Pernis voor vijf jaar is verlengd.

Het is niet het eerste veiligheidsrecord voor Shell. Het bedrijf zelf wist begin november tien miljoen veilige uren op de klok te zetten voor zijn activiteiten in Pernis.

PETROCHEM 01 – 2014

_D_feiten-cijfers Copy.indd 7

7

1/15/14 10:15 AM

FEITEN & CIJFERS De Nederlandse industrie produceerde in november 0,4 procent meer dan in november 2012. Ook in september en oktober was de gemiddelde dagproductie van de industrie hoger dan een jaar eerder. Toen lag de productie respectievelijk 0,4 en 2,4 procent hoger.

Dat meldt het CBS. In vrijwel alle branches was de productie in november hoger dan een jaar eerder. De aardolie-, chemische en rubber- en kunststofverwerkende industrie leverde daarentegen 0,3 procent minder productie.

Voor het melden van ongewone voorvallen door bedrijven in de regio Rijnmond gelden per 1 januari gewijzigde gedragsregels. De wijzigingen zijn doorgevoerd om het voor bedrijven eenvoudiger te maken ongewone voorvallen op de juiste manier te melden.

Zo constateerde de DCMR een stijging van het aantal G-meldingen (melding waarin er sprake is van gevaar buiten en/of binnen het bedrijf). Maar soms bleek de aard van de melding niet bij een G-melding te passen. Het gevolg is dat hulpdiensten zich voorbereiden op een melding met aanzienlijke impact voor de omgeving, terwijl de impact in werkelijkheid veel kleiner is. Daarnaast leidt veelvuldig onjuist gebruik van deze G-codes tot onderwaardering, en dat is onwenselijk omdat juist deze codes alleen moeten worden gebruikt voor de meest gevaarlijke voorvallen.

PERSONALIA Bayer heeft Kemal Malik per 1 februari benoemd tot lid van de raad van bestuur. Hij volgt professor Wolfgang Plischke op die eind april met pensioen gaat. Malik wordt verantwoordelijk voor Innovatie en de activiteiten in NoordAmerika.

Corbion breidt haar Raad van Bestuur uit met een chief technology officer (CTO) en neemt daarom per 1 april 2014 Sven Thormählen in dienst. Als CTO is Thormählen verantwoordelijk voor de wereldwijde R&D-organisatie van Corbion.

Verwater heeft Halbart Völker benoemd tot CFO.

8

RAFFINADERIJ PERNIS VOLLEDIG TERUG BIJ SHELL Shell en Statoil beëindigen per 1 januari hun co-eigenaarschap in de raffinaderijen in Pernis en het Noorse Mongstad. Beide partijen worden weer volledig eigenaar van hun eigen raffinaderij.

Statoil heeft sinds 2000 een belang van tien procent in de raffinaderij van Shell in Pernis, en Shell heeft sindsdien een belang van 21 procent in de Mongstad-raffinaderij. Die constructie was indertijd commercieel interessant vanwege het sluiten van een raffinaderij van Shell in Noorwegen. Inmiddels biedt het echter geen toegevoegde waarde meer. Het is nu kennelijk eenvoudiger om een langetermijnovereenkomst aan te gaan over de toelevering van raffinageproducten aan de tankstations van Shell in Noorwegen. Over die overeenkomst hebben de twee bedrijven overigens geen details bekendgemaakt.

ARGOS BREIDT UIT EN HEET VOORTAAN NOVA TERMINALS Argos Terminals heeft met de oplevering van twee projecten de totale opslagcapaciteit vergroot naar 900.000 kubieke meter. Bij de officiële opening van de uitbreiding werd ook de nieuwe naam van het bedrijf bekend gemaakt: Nova Terminals.

In augustus werd het eerste project, de bouw van tank 508 afgerond. Deze tank heeft een capaciteit van dertigduizend kubieke meter. Half oktober, twee maanden eerder dan gepland, is een tweede project opgeleverd. Dit project omvat de bouw van een nieuwe tankput met een capaciteit van tweehonderdduizend kubieke meter, een nieuwe aanlegsteiger en een nieuwe leidingbrug die het complete terrein van de terminal verbindt. Met de nieuwe aanlegsteiger kunnen grote binnenvaartschepen tot 147 meter bij het bedrijf laden en lossen. De bouw van de nieuwe tankput was uitbesteedt aan Verwater.

Ook is er een nieuwe kade aan de Maas gebouwd. De kade kan schepen faciliteren met een lengte van 250 meter en een diepgang tot 13,5 meter. Met het oog op een verdere uitbreiding van de tankcapaciteit liet het Havenbedrijf Rotterdam de kade zo bouwen dat een verdieping van de ligplaats met één meter en een verlenging met 250 meter mogelijk zijn. ‘We voorzien verdere groei in de komende jaren en hebben ruimte om de terminal in de toekomst verder uit te breiden’, zei Roland Pechtold, CEO van Nova Terminals. De bouw van de kade was in handen van Caltex, een combinatie van de aannemers Hakkers en Van Hattem Blankevoort.

De naamsverandering van Argos Terminals in Nova Terminals heeft te maken met het meerderheidsbelang dat EQT in 2011 nam in de terminal. Met een marktaandeel van ongeveer tien procent is Nova Terminals de op drie na grootste onafhankelijke terminaloperator in de haven van Rotterdam. De terminal bestaat uit 84 tanks met een totale opslagcapaciteit van negenhonderdduizend kubieke meter.

PETROCHEM 01 – 2014

_D_feiten-cijfers Copy.indd 8

1/15/14 10:15 AM

TWITTERBERICHTEN TEERPRODUCENT KOPPERS SLUIT VESTIGING Het Amerikaanse Koppers trekt op 1 juni 2014 de stekker uit de teer- en petroleumproducerende vestiging in Uithoorn. De fabriek bleek het zwakste kind, en moet vanwege de economische malaise als eerste de deuren sluiten. Alle banen gaan hierbij verloren. De Nieuwe Meerbode, de lokale krant van Uithoorn, heeft grote delen van de brief gepubliceerd. Hierin is onder meer te lezen dat de winstgevendheid van Koppers ‘enorm’ is afgenomen. Dat komt vooral doordat de aluminiumindustrie, het belangrijkste afzetgebied voor pek, kampt met weinig vraag en lage prijzen.

Bovendien ziet het er niet naar uit dat de situatie snel beter wordt. ‘De winst kan alleen weer op peil worden gebracht door het sluiten van een van onze fabrieken en de productie te concentreren of te beperken tot de overige twee fabrieken’, schrijft de directie daarom.

Dat nu Koppers in Uithoorn het slachtoffer is, komt doordat deze vestiging de hoogste kosten per eenheid kent van alle Europese fabrieken. ‘De fabriek in Uithoorn heeft de laagste capaciteit terwijl zij moet voldoen aan het strengste eisenpakket van al onze Europese fabrieken. Zelfs met de logistieke voordelen en het scala aan producten dat Uithoorn produceert in ogenschouw genomen, is het een rationele en meer voor de hand liggende beslissing om de teerdestillatie in Uithoorn te beëindigen.’

RABOBANK: AANVRAGEN VOOR INNOVATIES VAAK ONDERMAATS Innovaties zijn cruciaal om de chemie draaiende te houden en geld te blijven verdienen.

Maar hoe kom je aan geld ten tijde van crisis om innovaties mee te betalen? Alle banken houden toch de vinger op de knip? Volgens Arjen van Klink, senior adviseur strategie & innovatie bij de Rabobank, valt dat wel mee. ‘Geld voor innovaties in de chemie is er zeker, maar vaak is de aanvraag bij de bank niet goed.’ Dat vertelde hij op 16 december tijdens Petrochem On Site in Rotterdam.

Van Klink hield de ruim vijftig toehoorders voor dat vaak cruciale informatie ontbreekt over wat innovaties aan omzet gaan opleveren, nu en op de lange termijn. Dat komt, denkt hij, omdat mensen die bezig zijn met innovaties vaak niet de mensen zijn die hun idee ook het beste kunnen verkopen.

Technici vergeten bijvoorbeeld vaak expliciet te maken wat de klant aan de innovatie heeft, en hoeveel geld hij daarmee gaat verdienen. Zijn advies: benoem de waarde die de innovatie creëert, bepaal wie er bij de noviteit gebaat is, en maak concreet hoe er geld kan worden verdiend via verkoop en licenties. Gebeurt dat niet, dan is volgens Van Klink de kans klein dat banken hier geld voor vrijmaken. En dat zou zonde zijn, want momenteel is de Rabobank erg geïnteresseerd in de chemie, naast food en circulaire economie.

Een andere suggestie die de Rabobank-adviseur deed, was om ook verder te kijken dan banken alleen. Volgens Van Klink zijn er steeds vaker particulieren die willen investeren in goede ideeën, ook omdat de rente op spaargeld en het rendement van aandelen momenteel laag ligt.

ABENGOA IN DE CLINCH MET JUSTITIE Bio-ethanolproducent Abengoa lag in december overhoop met justitie. Het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie eiste een boete van 275.000 euro (waarvan 100.000 voorwaardelijk) vanwege het in gevaar brengen van mens en milieu in 2011 en 2012.

Abengoa, dat in de hoogste gevarenklasse is ingedeeld omdat het werkt met licht ontvlambare en kankerverwekkende stoffen, zou namelijk regels hanteren die dit gedrag in de hand werken.

Zo zou tussen februari 2011 en maart 2012 het veiligheidsbeheersysteem niet in orde zijn, waardoor bij de opbouw van een steiger op 4 juli 2011 een incident kon ontstaan. Abengoa had toen – tegen alle regels in – niet alle risico’s van tevoren in kaart gebracht, en had ook niet de installatie uit gebruik genomen. Dit mondde erin uit dat een werknemer gewond raakte toen de ontluchtingspijp van de reboiler losschoot, waarbij hete stoom en ethanol onder hoge druk naar buiten kwamen.

In reactie op de aanklacht vertelde Abengoa aan RTV Rijnmond dat er veel minder aan de hand is dan wordt geschetst. Volgens de energiefabrikant gaat het om een beperkt aantal ‘relatief geringe incidenten’. De rechter in Rotterdam heeft Abengoa uiteindelijk een boete opgelegd van 55.000 euro omdat het onvoldoende maatregelen had getroffen om ongelukken te voorkomen. Bovendien was het incident met de steigerbouwer niet gemeld. De rechter oordeelde mild, omdat Abengoa inmiddels verbeteringen heeft doorgevoerd.

Vergistingsproces kippenmest tot #biogas met @DSM enzym duurt slechts enkele dagen itt vergisten oganisch afval 30 tot 100 dagen DSM Nederland (‫@‏‬DSMNederland) Vanochtend de opening van het prachtige Gebouw 24, voorloper van Center Court. Weer een mijlpaal in groei @Chemelot!

Twan Beurskens (‫@‏‬amgbeurskens) Grote thema’s Hannover Messe: Energy & Environmental Technologies en Industrial Supply reporter_wimraaijen (‫@‏‬wimraaijen) Eén van de grootste boorplatformen ter wereld staat nu in de haven van IJmuiden en was gisteren te zien in EditieNL NOGEPA (‫@‏‬NOGEPA) Productie #schaliegas China vorig jaar verzesvoudigd - Groen - TROUW http://s.trouw.nl/3573864 @milieudefensie @cuadrilla Trouw Groen! (‫@‏‬TrouwGroen) Biggest #billionaire family Xmas card award goes to: Jon Huntsman Sr. of Utah Kerry Dolan (‫@‏‬KerryDolan) De chemie draait door, Kerst of niet.

Ook vannacht dragen we bij aan de economie en de zucht naar koffie is er weer. #nachtdienst Peter Ingelse (‫@‏‬Madpet) CEFIC Paniekzaaierij Europese chemische industrie over economie en #schaliegas. Maar VS nog steeds aan infuus FED ondanks jarenlang #fracken Ko van Huissteden (‫@‏‬kovanhuissteden) Topman Statoil: ‘Toekomst zonder fossiele brandstoffen bestaat niet’ http://www.energieactueel.nl/?p=2458 Energie Actueel (‫@‏‬energieactueel) Mansveld tijdens debat #odfjell: Verbond van Verzekeraars bekijkt met inspectiediensten mogelijkheid premiedifferentiatie risicobedrijven.

Leo Roubos ‫@(‏‬leoroubos)

PETROCHEM 01 – 2014

_D_feiten-cijfers Copy.indd 9

9

1/15/14 10:15 AM

Doorbreek het

GELUID

Een betere Signaal-Ruisverhouding (SNR) betekent een betere niveaucontrole Niettegenstaande het overbrengen van de impulsamplitude (signaalgrootte) er toe bijgedragen heeft dat golfgeleide radar technologie (GWR) de standaard

3X Groter

4.40 Model 706 SNR

1.57 SNR Concurrentie De ECLIPSE Model 706 niveaumeter heeft een 3 keer grotere signaal-ruisverhouding (SNR) dan de concurrentie.

geworden is voor nauwkeurige, betrouwbare niveaumeting, is het zeker dat de signaal-ruis verhouding een veel crucialer criterium is voor de kwaliteit van de niveaucontrole. Geen enkel GWR instrument verslaat de Eclipse® Model 706 niveaumeter van Magnetrol® als het gaat over superieur SNR in alle procesomstandigheden.

Kom meer te weten over de baanbrekende ECLIPSE Model 706 GWR niveaumeter en surf naar eclipse.magnetrol.com of contacteer vandaag nog jouw MAGNETROL vertegenwoordiger.

magnetrol.com • +32 (0)52 45 11 11 • info@magnetrol.be • eclipse.magnetrol.com Ad 210x297 Eclipse_Petrochem(nl).indd 1

9/01/14 16:19

WEG VRIJ VOOR AZERBEIDJAANS GAS NAAR EUROPA De tweede fase in de ontwikkeling van het Shah Deniz gasveld in de Kaspische zee, uit de kust van Azerbeidjaan, gaat door. Het Shah Deniz consortium heeft in december de definitieve investeringsbeslissing bekendgemaakt. Dit betekent dat plannen voor de aanleg van pijpleidingen die het enorme gasveld met Europa verbinden ook duidelijk in beeld komen.

Door uitbreiding van de South Caucasus Pipeline door Azerbeidjaan en Georgië, de aanleg van de Trans Anatolian Gas Pipeline door Turkije en de aanleg van de Trans Adriatic Pipeline door Griekenland, Albanië en naar Italië ontstaat een nieuwe route voor gas naar Europa.

De tweede fase in de ontwikkeling van het Shah Deniz veld omvat het boren en installeren van 26 onderzeese putten en de bouw van een offshore platform. Op land moeten installaties worden gebouw voor de behandeling en compressie van het geproduceerde gas. De kosten daarvoor en uitbreiding van de Azerbeidjaanse pijpleiding zijn geraamd op zo’n 28 miljard dollar. Dat levert zestien miljard kubieke meter gas per jaar op. Het eerste gas zal naar verwachting eind 2018 naar Georgië en Turkije gaan stromen. Een jaar later volgt Europa.

Het Shah Deniz gasveld is ontdekt in 1999. Sinds 2006 exporteert Azerbeidjaan al gas naar Georgie en Turkije dankzij fase één van de ontwikkeling van het veld. Partners in Shah Deniz zijn: BP, operator (28, 8 procent), SOCAR (16,7 procent), Statoil (15,5 procent), Total (tien procent), Lukoil (tien procent), NICO (tien procent) en TPAO (negen procent).

DOW STOOT GROOTSTE DEEL CHLOORDIVISIE AF Dow Chemical wil af van een significant deel van zijn chloorproducerende divisie. Het bedrijf stoot de divisie af omdat het stukje bij beetje wil vertrekken uit de bulkchemie. Dow is namelijk steeds minder actief op markten waar chloor nodig is, en dus denkt het bedrijf dat nieuwe eigenaars veel meer aan de fabrieken hebben.

Dow produceert al 115 jaar chloor, en is momenteel wereldwijd de grootste fabrikant van deze bulkchemicaliën. De chloordivisie bestaat uit zo’n veertig fabrieken op elf plants. Het zwaartepunt van de chloorketen bevindt zich in de Verenigde Staten rondom de Golf van Mexico. Ook Europa bevat fabrieken, en wel in Duitsland en Italië. Bij de verkoop komt de hele keten kijken: productie, verkoop, samenwerkingen en afgeleiden.

Er staat ook een onderdeel van de chloorketen bij Dow Terneuzen, maar gek genoeg wordt deze nergens genoemd. De zogeheten Cumene-fabriek wordt gebruikt door Styron om bouwblokken te maken voor de productie van onder meer fenol. De Dow-woordvoerder van de Zeeuwse vestiging kon daarom niets zeggen over de gevolgen van de afstoting. Styron zegt ondertussen met interesse af te wachten wat Dow voor plannen heeft met de Cumeneinstallatie.

SHELL LAAT ROMP PRELUDE LNG-SCHIP TE WATER De romp van het immense LNGschip dat Shell laat bouwen voor de exploratie van het Prelude-gasveld voor de kust van Australië, is te water gelaten. De romp is 488 meter lang en gebouwd op de werf van Samsung Heavy Industries in Zuid-Korea. Als het schip helemaal klaar is, zal het de grootste drijvende LNG-fabriek ooit zijn.

Shell bouwt het LNG-schip in eerste instantie voor het Prelude-veld, waar het naar schatting de komende 25 jaar dienst zal doen en zo’n 3,6 miljoen ton LNG per jaar zal produceren Maar het schip kan daarna ook worden ingezet voor andere offshore gasvelden. Het is zo ontworpen dat het een categorie 5 cycloon kan doorstaan.

Shell is operator van Prelude, en werkt samen met Inpex (17,5 procent), Kogas (tien procent) en Opic (vijf procent). Bouwers van het schip zijn Technip and Samsung Heavy Industries.

FEITEN BUITENLAND BASF heeft samen met certificeringsinstantie TÜV SÜD een methode ontwikkeld om te bepalen welk percentage biomassa er als grondstof voor zijn producten is gebruikt. Deze mass balance approach kan ook door andere (chemie) bedrijven worden ingezet. De methode is bedoeld voor biomassa die zijn fossiele equivalent vervangt, bijvoorbeeld bionafta in een kraker of biogas in een syngas-fabriek. Alle processen, fabrieken en eindproducten blijven hetzelfde.

Slechts het percentage hernieuwbare grondstof wordt, op basis van de wens van de klant, aangepast.

De Whiting-raffinaderij van BP in Noordwest Indiana kan weer een poosje vooruit. Met het in gebruik nemen van een nieuwe coker heeft het bedrijf de modernisering van de Amerikaanse raffinaderij afgerond. Daarmee is een project voltooid van multi-miljarden dollars, waaraan meerdere jaren is gewerkt.

De gemoderniseerde raffinaderij heeft nu de flexibiliteit om meer zware, zure, ruwe olie te verwerken. In de coker wordt restolie uit het destillatieproces omgezet in onder andere lichtere nafta.

De coker heeft een capaciteit van 102.000 vaten per dag. In de komende maanden zal de raffinaderij geleidelijk steeds meer zware Canadese ruwe olie gaan verwerken. De raffinaderij kan nu tot zo’n tachtig procent zware olie verwerken en heeft een capaciteit van 413.000 vaten per dag.

BASF heeft zijn eerste commerciële volumes 1,4-butaandiol (BDO) uit hernieuwbare grondstoffen geproduceerd, wat betekent dat klanten deze versie direct kunnen testen en kopen.

Om uit groene grondstoffen BDO te maken zet BASF dextrose in, dat vervolgens via een fermentatietechniek van Genomatica wordt omgezet. Navraag bij BASF leert dat het groene BDO nog niet op prijs kan concurreren met reguliere BDO uit fossiele grondstoffen. Fysisch zijn de twee varianten identiek, afgezien van wat spoorelementen die verder niet van belang zijn bij het gebruik.

Conventionele BDO wordt gemaakt uit gas, butaan, butadieen en propyleen, en eindigt onder meer in plastic, oplosmiddelen en elektronica voor verpakkingen, auto’s en textiel.

PETROCHEM 01 – 2014

_E_FCbuitenland Copy.indd 11

11

1/15/14 10:15 AM

INTERVIEW

‘Mensen onderschatten risico’s en overschatten hun kunnen’

Al 38 jaar doet Victor Roggeveen onderzoek naar veiligheidsincidenten, en daarbij kunnen de olie- en chemische industrie op zijn warme aandacht rekenen. Kijkt hij terug, dan ziet hij als rode draad dat iedereen structureel risico’s onderschat, en eigen kunnen overschat. De sleutel voor een veiliger werkklimaat ligt volgens hem daarom bij de CEO’s van deze wereld.

12

Inge Janse

PETROCHEM 01 – 2014

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 12

15-01-14 10:11

FOTO’s: WiM RaaijEn

PETROCHEM 01 – 2014

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 13

13

15-01-14 10:11

eHet wordt zijn laatste kunstje, dat weet veiligheidskundige Victor Roggeveen bijna zeker, en dus is hij daar extra trots op. Want als het goed is, dan is over drie jaar zijn promotie-onderzoek afgerond, met daarin het antwoord op zijn meest prangende vraag: kunnen leiders ongevallen voorkomen?

Dat onderzoek vormt het sluitstuk van bijna veertig jaar professioneel onderzoek naar ernstige ongevallen. Wat begon met een carrière als techneut bij de marine, veranderde al snel in de functie van veiligheidsmedewerker bij een Amerikaanse offshore-oliemaatschappij. Zijn ogen gaan glimmen als hij aan zijn eerste baas daar terugdenkt. ‘Ik begon in 1973 bij een particuliere Amerikaanse oliemaatschappij die eigendom was van de familie Hunt, die model stond voor de familie in de tv-serie Dallas. Ik werd daar na twee jaar de veiligheidspik, dus ik werd gezien als degene die te pas en te onpas olie of zand tussen de tandwielen van het proces gooide. Dat is mijn achtergrond: de cowboys van de Noordzee.’

Na tien jaar had Roggeveen alle aspecten van die functie wel gezien en concludeerde hij dat werken voor een baas niet zijn sterkste kant was. De veiligheidsman begon daarom voor zichzelf, en met succes: het door hem in 1984 gestarte AdviSafe kent nu (onder leiding van zijn toenmalige compagnon Jan Hinrichs) zo’n 85 medewerkers, en het bijbehorende Flying Squad bestaat uit twintig onderzoekers die wereldwijd kijken naar de achterliggende oorzaken van incidenten.

‘Shell zei: “We willen heel graag dat je meedoet, maar we hebben geen geld. But if you manage, we’ll treat you.” En zelfs dát stond niet op papier!’

14

Gok De belangrijkste gebeurtenis in zijn periode bij AdviSafe was de ontwikkeling van Tripod Delta, een analyseinstrument waarmee de procesbeheersing van organisaties in kaart kan worden gebracht. De organisatie deed dit in opdracht van Shell, wat nogal een gok was, aangezien hij werd gevraagd dit gratis te doen. ‘Shell zei: “We willen heel graag dat je meedoet, maar we hebben geen geld. But if you manage, we’ll treat you.” En zelfs dát stond niet op papier!’

Toch besloot Roggeveen om vier jaar lang drie medewerkers fulltime op de researchklus te zetten.

Hoewel het bedrijf door de kosten hiervan bijna kapseisde, was het resultaat ernaar. ‘Toen we klaar waren, kwam Shell met drie man naar Den Helder.

PETROCHEM 01 – 2014

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 14

15-01-14 10:11

Wij gaven een presentatie, en vervolgens pakte iemand van Shell een vuistdik contract uit een tas. Daarin stond dat wij voor een periode van tien jaar het exclusieve exploitatierecht kregen om Tripod Delta op de kaart te zetten.’

Zelf werkt Roggeveen inmiddels niet meer bij AdviSafe. ‘Ik ben eruit gestapt toen er 25 man werkten, want ik was alleen nog maar bezig met de bedrijfsvoering en had geen tijd meer voor de inhoud. Dat is niets voor mij. Ik had anders de tent naar de Filistijnen geholpen, met inhoud en research en nog meer research, en nog meer gratis-voor-niets-deals zonder inkomsten.’ Zijn compagnon nam zijn aandelen over en sinds 2000 werkt hij voor zichzelf als incidentenonderzoeker, trainer en adviseur in de zorg, chemie, olie en gas, tankopslag en spoorwegen.

Promotie En nu gaat hij dus promoveren, het magnum opus van zijn carrière, naar de centrale vraag of leiders ongevallen kunnen voorkomen. ‘Ik weet dat de halve wereld zit te wachten op het antwoord op mijn vraag.’

Aan de basis ligt Roggeveens observatie van een grote tegenstrijdigheid. ‘Als je kijkt naar wat er in de industrie gebeurt aan veiligheid, dan is het duidelijk: de CEO is eindverantwoordelijk. Valt er een dode,

dan moet de leider voor de rechter komen als vertegenwoordiger van de BV. Maar diezelfde CEO krijgt helemaal geen veiligheidstrainingen. Op geen enkele manier!

Hoe maak je deze tent veilig? Hoe manage je de risico’s? De meeste leiders weten het gewoon niet, en dus laten zij dat, als goede managers, over aan anderen.’

Ondertussen worden operators helemaal knettergek getraind en opgeleid, weet Roggeveen. ‘Zo’n operator leert dat hij niet op de verkeerde knop moet drukken. Maar ondertussen zit er bovenin iemand die geen idee heeft wat er in die operator omgaat en zegt: “Ik wil dat en dat resultaat hebben, en als het daarvoor nodig is om op die knop te drukken, dan doe je dat”.’

Natuurlijk gaat Roggeveen niet blanco de promotie in, want in zijn loopbaan als incidentenonderzoeker hebben hij en zijn (ex)collega’s van AdviSafe al heel wat analyses van incidenten gemaakt en weten ze inmiddels aardig waarop ze moeten letten. Bundel die informatie, en er verschijnen al snel duidelijk zichtbare patronen. Uiterst behoedzaam formulerend concludeert hij: ‘De rode draad, en die is echt heel sterk aanwezig, is dat mensen de risico’s waaraan ze worden blootgesteld onderschatten en hun eigen kunnen overschatten. En dat geldt voor alle lagen in

TOP 3 MaaTREgElEn Wat zijn volgens Victor Roggeveen de drie maatregelen die bedrijven moeten nemen om ongevallen te voorkomen?

1: Laat leiders periodiek dezelfde veiligheidstrainingen volgen als operators. ‘ik ben er heilig van overtuigd dat als je iemand met operationele ervaring bovenaan de organisatie zet, veiligheid veel effectiever op de kaart wordt gezet. ik weet alleen niet of de organisatie het overleeft.’

2: Besteed meer tijd en aandacht aan het inventariseren van de risico’s.

‘De enige manier om een industrie veiliger te krijgen, is door inzicht te krijgen in de risico’s. Ook al kost het hartstikke veel geld, je moet het niet overlaten aan externe experts, want die kennen de tent en de mensen niet. Maar vertrouw ook niet blind op de operators, want die kunnen in paniek raken en op de verkeerde knop drukken. Vergissen en vergeten kun je niet tegenhouden. automatiseer daarom zoveel mogelijk, en richt processen zo in dat het niet verkeerd kan gaan.’

3: Wen eraan dat veranderingen aan bestaande processen meer aandacht vereisen dan nieuwbouw. ‘standaard heb je jaren aan voorbereidingen bij ingenieursbureaus om de plant te ontwerpen en te bouwen. Bij turnarounds denken bedrijven dat ze het werk ook goed hebben voorbereid, maar als je het gaat vergelijken, dan merk je dat er relatief veel minder tijd is genomen dan bij het voorbereiden van de bouw van de fabriek. Dat aspect, management of change, is een onderontwikkeld aspect van de bedrijfsvoering.’

de organisatie.’ Roggeveen is er zelf even stil van nadat hij dit heeft gezegd. ‘Ik bedenk hem hier ter plekke, en ik vind het een prima samenvatting van wat er in organisaties aan de hand is.’

Hypothesen Maar ondanks die duidelijke uitspraak kent hij de uitkomst van zijn onderzoek nog niet. ‘Kom over drie jaar maar terug!

Ik weet het oprecht niet en ik ga er ook zo blanco mogelijk in.’ Wel heeft hij zo zijn hypothesen. ‘Misschien zouden leiders zich anders moeten opstellen. Maar ja, zij hebben als taak de toko overeind te houden, en dan heb ik het alleen nog maar over de continuïteit van de organisatie en nog niet eens over maximalisatie van winst. Met die focus is het bijzonder moeilijk om daarnaast voldoende aandacht te geven aan het beheersen van risico’s. De gedachte dat zoiets nodig is om je doel te bereiken, is nog niet tot iedereen doorgedrongen.’

Veiligheid is volgens Roggeveen daarom altijd een afweging tussen maximaal haalbare winst en beperking van de kans op incidenten. In geld verdienen met veiligheid, een gangbare gedachte in de sector, gelooft hij dan ook niet. ‘Er zijn legio veiligheidsadviseurs, van die gladde superconsultants, die proberen veiligheid aan bedrijven te verkopen met de boodschap dat veiligheid zichzelf terugverdient. Maar ik heb nog nooit iemand gesproken die dat heeft uitgerekend. Veel verder dan “nachtrust” als eindproduct komen ze niet.’

Bovendien: wat zijn eigenlijk de gevaren die je wilt voorkomen, vraagt Roggeveen zich af. ‘Ook al wil je het nog zo graag, je krijgt nooit alle risico’s in kaart. Neem mijn eigen onderzoeken naar ernstige incidenten, die zijn incompleet en subjectief. Ik krijg namelijk geen antwoord op de vragen die ik níet stel, en de vragen die ik wél stel, stel ik op basis van wat ik in mijn eigen rugzak heb.’ Roggeveen leunt achterover. ‘Dat is trouwens een lastige realiteit voor mensen die net een klein vermogen hebben neergelegd om mijn kijk op het incident te krijgen.’

Angst De promovendus heeft ook veel gekeken naar hoe je operators zo ver krijgt dat ze veilig werken en de regels opvolgen. Wat blijkt: angst is een uitstekende drijfveer om mensen gewenst gedrag te laten vertonen.

‘Autorijden doe je het meest veilig zonder

PETROCHEM 01 – 2014

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 15

15

15-01-14 10:11

alcohol, en dus is de AA een goede organisatie. Om een organisatie veilig te krijgen, heb je ook een AA nodig: Aandacht en Angst.’ Ter illustratie haalt hij de Life Saving Rules van Shell aan. Het olie- en chemiebedrijf analyseerde hiervoor de afgelopen jaren alle oorzaken van dodelijke ongevallen en vond zo twaalf regels waarmee een groot deel van die doden voorkomen konden worden. ‘Hartstikke simplistische regels, elke nitwit begrijpt ze.’

Shell heeft die regels vervolgens opgelegd aan zijn eigen medewerkers en contractors, waarna zij een half jaar de tijd kregen om dit ook echt te doen. ‘En Shell zegt erbij: “If you decide not to follow the rules, you decide not to work for Shell.’

Geloof mij, die zin kent elke contractor van Shell uit zijn hoofd. Aandacht dus.

En angst! En schrijf nou niet dat ik denk dat veiligheid die mensen niet interesseert, maar iedereen vindt het wel zeer belangrijk om zijn baan te behouden. Of, zoals een cursist-operator van mij dat ooit verwoordde: “Ik heb mijn principes waar

het veiligheid betreft, maar ik heb óók een hypotheek!”’

Giga-prestatie Dat de Life Saving Rules werken, blijkt uit de resultaten. Inmiddels zijn er wereldwijd bij Shell per jaar namelijk zeventig procent minder doden te betreuren. ‘Dat is een giga-prestatie! Er is geen enkele andere organisatie die daaraan kan tippen.’ En opvallend genoeg nam ook het aantal incidenten met letsel af.

‘Hoe dat komt? Omdat mensen in de frame of mind gaan zitten van: wij volgen de regels. Ze volgen dan niet alleen die twaalf levensreddende regels, maar er gebeurt ook iets tussen hun oren.’

Bovendien heeft Shell ook in kaart gebracht waarom sommige mensen tóch nog weleens een Life Saving Rule overtreden. ‘Wat blijkt dan? Ze doen dat niet om het zichzelf makkelijker te maken.

Nee, tachtig procent overtreedt de regels met de intentie de baas te helpen. Ze denken dat het goed is voor het bedrijf.’

OVER ViCTOR ROggEVEEn Victor Roggeveen (1949) is veiligheidskundige (master of science aan de Universiteit van amsterdam) met een scheepswerktuigkundige achtergrond. na tien jaar als veiligheidsmanager bij een amerikaanse oliemaatschappij richtte hij in 1984 het veiligheidsadviesbureau advisafe Risk Management op. sinds 2000 is hij onafhankelijk veiligheidsadviseur. Roggeveen is onder meer lid van het Flying squad, een internationale onderzoeksgroep die wereldwijd op afroep incidentenonderzoeken uitvoert. Daarnaast is hij trainer en leert hij mensen hoe zij zelf incidenten kunnen onderzoeken.

Rubiks-kubus Maar er is méér mogelijk dan regels alleen, denkt Roggeveen. ‘De volgende stap in veiligheidsmanagement is dat we afgaan van het lineaire model waarin je een holistische werkelijkheid vertaalt naar een tweedimensionaal dingetje, het Zwitserse-kaasmodel. We moeten mensen leren dat de wereld niet tweedimensionaal lineair in elkaar zit, maar eerder lijkt op een complexe Rubiks-kubus. Daar zitten drie lagen in: managers, leidinggevenden en operators. En willen de operators hun kleurtje compleet maken, dan verstieren ze de kleuren van de anderen.’ Hij wil maar zeggen: er is heel veel tijd, kennis en vaardigheid voor nodig om de hele kubus goed in elkaar te zetten. ‘Daarvoor heb je dus heel slimme mensen nodig, of ze moeten willen samenwerken. Ik ga voor het laatste, want ik geloof niet dat de eerste oplossing veel kans maakt. Samenwerken is geen makkelijke opdracht, maar we moeten alle partijen zover zien te krijgen dat ze oprecht geloven dat de veiligheid van die operator in de gevarenzone hun gezamenlijk probleem is.’

Wat dat betreft is Roggeveen al sinds zijn jeugd overtuigd van de noodzaak van veiligheid. ‘Zoals de Franse filosoof Alain Badiou zegt: je bént je evenement! Ik zat in 1971 op een marineschip waar brand uitbrak, gevolgd door een explosie en de dood van drie collega’s. Dat is genoeg voor je hele leven. Nobody calls me dumbo.’ W

PETROCHEM 01 – 2014

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 17

17

15-01-14 10:11

016_mob.indd 1

07-03-2011 16:40:39

VEILIGHEID

Resultaten Veiligheid Voorop nog ongewis Op 4 december hebben de initiatiefnemers van het veiligheidsprogramma Veiligheid Voorop hun tweede voortgangsrapportage gepubliceerd. De rapportage, die de ontwikkelingen in 2012 en 2013 bespreekt, kan nog geen harde cijfers bieden om te bewijzen dat de veiligheidscultuur is verbeterd. Wel spreken de initiatiefnemers van een toegenomen bewustzijn.

Inge Janse

LINQS In het plan Veiligheid Voorop zeggen de aangesloten branches toe om aan de hand van tien actiepunten de veiligheid in bedrijven verder te verbeteren. Uitgangspunt is dat een betere veiligheidscultuur zich niet alleen door wetgeving laat afdwingen, maar dat het gaat om betrokken leiderschap en de houding en het gedrag van iedereen die bij of voor het bedrijf werkt. Meer informatie over Veiligheid Voorop op www.vnci.nl.

18

Het programma Veiligheid Voorop is ontstaan vanuit de petrochemie in reactie op het ongeval bij ChemiePack in 2011, en wil ervoor zorgen dat de veiligheidscultuur in de (petro) chemische industrie beter wordt. In de tweede voortgangsrapportage schrijven belangenverenigingen VNCI, VNPI, Votob, VHCP en VNO-NCW dat het nog te vroeg is om trends af te leiden.

Het rapport beperkt zich daarom tot de conclusie dat ‘het actief bezig zijn om de veiligheidscultuur te verbeteren bij bedrijven is toegenomen en dat het doel van Veiligheid Voorop aan draagvlak heeft gewonnen’.

Volgens het rapport zijn er dan ook ‘ontwikkelingen te noemen die het toegenomen bewustzijn bij bedrijven voor veiligheid aantonen’. Zij refereren hiervoor aan de tools die de afgelopen tijd zijn ontwikkeld om veiligheidsprestaties te verbeteren en een toename van de deelnemers aan de veiligheidsnetwerken (van 72 procent in 2011 naar 83 procent in 2012). Ook is het aantal betrokken branches uitgebreid met de verf- en laksector (via de VVVF) en de beroepsvereniging van veiligheidsdeskundigen (NVVK). Andere branches zijn bovendien ‘geïnteresseerd’.

Achilleshiel Het rapport biedt niettemin ook de nodige cijfers. Zo registreerde Veiligheid Voorop in 2012 de gegevens van 117 bedrijven, goed voor 42.483 fte (wat er nog 40.306 waren in 2011). Niettemin vormen die bedrijven nog geen dertig procent van de 413 Brzo-bedrijven in de chemie, en dat is meteen de achilleshiel van het programma. Het zijn namelijk juist de cowboys die zich aan het zicht onttrekken en voor de grootste problemen kunnen zorgen. Hoe de situatie

er dus voor staat qua veiligheidscultuur bij die andere zeventig procent, blijft daarom koffiedik kijken.

Richten de rapporteurs zich op de 117 aangesloten Brzo-bedrijven, dan blijkt dat het betrokken leiderschap (uitgedrukt in het aantal inspecties door de hoogste leidinggevende op een plant) is toegenomen: in 2012 waren er zeventig inspecties per bedrijf per jaar, in 2011 slechts 52. Ook het aantal bedrijven met een gecertificeerd veiligheidsbeheersysteem is gestegen, van 16 naar 36 procent.

De hamvraag is natuurlijk of deze maatregelen ook zin hebben, en het antwoord daarop is dubbel. De procesveiligheid nam iets af (1,46 lekkages per honderd fte in 2012, 1,30 in 2011), de ongevalveiligheid nam juist iets toe (0,29 ongevallen met verzuim per honderd fte in 2012, 0,31 in 2011). Wat significant verslechterde, is het aantal bedrijven dat een klant- of leveranciersbeoordeling hanteert (van 75 procent in 2011 naar 64 procent in 2012).

Ambities In reactie op de cijfers meldt Peter Bareman, speerpuntmanager Veiligheid, gezondheid & milieu bij de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, dat er alles aan wordt gedaan om zoveel mogelijk bedrijven bij Veiligheid Voorop te betrekken. ‘We zijn op de goede weg en er liggen ambities om deze ingeslagen weg te continueren.

Zo willen we begin 2014 alle nog niet aangesloten Brzo-bedrijven individueel aanschrijven om hen te informeren over de regionale veiligheidsnetwerken. Wij willen hen zo verleiden om mee te doen aan de verbeteracties en instrumenten die door deze kennisnetwerken worden aangereikt.’

PETROCHEM 01 – 2014

018_19_Q_artikel 2.indd 18

15-01-14 10:11

‘Daarnaast doen we ook een beroep op de overheid en de regionale inspectiediensten om de Brzo-bedrijven die zij bezoeken te wijzen op de mogelijkheden van het regionale veiligheidsnetwerk. Bovendien zijn dit jaar alle Brzo-bedrijven aangeschreven om deel te nemen aan de landelijke Veiligheid Voorop-dag.’

Een ander actiepunt biedt volgens Bareman ook mogelijkheden om meer bedrijven bij het programma te betrekken. ‘Een van de pijlers van Veiligheid Voorop is ketenverantwoordelijkheid, dus alleen zaken doen met veilige bedrijven. Dat biedt een goede incentive om lid te worden.’

De VNCI wil daarnaast graag een nuancering plaatsen bij de veiligheidscijfers

van het rapport. Uit cijfers van de Lost Time Incidents (LTI) en het Major Accident Reporting System (MARS) blijkt namelijk dat het aantal ongevallen de afgelopen twee jaar wél afnam.

Chemie-Packs Op 10 december bespraken de betrokken branches de resultaten met de verantwoordelijke beleidsmaker, staatssecretaris Wilma Mansveld van het ministerie van Infrastructuur & Milieu.

Zij gaf toen aan dat de overheid afspraken over samenwerking wil maken met het bedrijfsleven en andere partijen.

Deze zogeheten safety deals gaan over de verbetering van de veiligheid, waarbij

Mansveld benadrukte dat dit niet de indruk moet wekken dat er over veiligheid kan worden onderhandeld. De Veiligheid Voorop-partners kijken positief tegen dit instrument aan.

Veiligheid Voorop gaat uit van vier gedachten: leiders moeten meer betrokkenheid tonen, waardoor veiligheid belangrijker wordt in bedrijven.

Managementsystemen moeten goed werken, want meten is weten. Bedrijven moeten zich aansluiten bij veiligheidsnetwerken, waarin bedrijven ervaringen uitwisselen. En de verantwoordelijkheid in de keten moet toenemen, waardoor bedrijven geen zaken meer doen met de Chemie-Packs van deze wereld. n

PETROCHEM 01 – 2014

018_19_Q_artikel 2.indd 19

19

15-01-14 10:11

Datum: 05|06|14 • Locatie: Rotterdam

Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WINNENDE KETENS Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Het Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het internationale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren?

En hoe kunnen industriële ketens duurzame alternatieven aanbieden en zo nieuwe markten creëren?

Toonaangevende bedrijven als Ikea, BMW,

tum

Reser veer de da

Coca Cola en Unilever zijn daar al mee bezig. Maar kijkt de industrie voldoende naar de duurzaamheid van haar toeleveranciers?

Deltavisie is het jaarlijkse evenement van het Petrochem Platform voor de industrie in Nederland en België.

Noteer 5 juni 2014 alvast in uw agenda voor Deltavisie. Automatisch op de hoogte blijven?

Stuur dan een e-mail naar info@industrielinqs.nl of schrijf u in voor de nieuwsbrief van Petrochem via www.petrochem.nl

Meer Informatie Congresinformatie: Hilde Westerink • hilde@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 797

Deltavisie2014 is een samenwerkingsverband van:

Partners Petrochem Platform:

www.deltavisie2014.nl 01_A4_Deltavisie.indd 2

15-01-14 11:02

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Jan van Doorslaer midden in de chemische sector.

Nu bekijkt hij alles van buitenaf.

Wat is nog duurzaam?

Misschien herkennen jullie dat gevoel van tijdens de voorbije feestperiode. Je moet iets kopen voor een goede vriend, vriendin, echtgenoot of echtgenote en je weet niet waar te beginnen. Dan vraag je dat toch gewoon…maar je moet er dan wel zelf eerst uit geraken. Als prille zestiger heb ik ongeveer alles wat mijn hartje lust. Dus dacht ik aan de gezelligheid voor donkere winterse avonden: iets voor een open haard, zo’n vuurkorf voor in de tuin of de start voor een houtkachel. Dus ik mailde mijn keuze – zo’n gezellige vuurkorf voor in de winterse tuin – door aan de potenti­ ele donoren.

Brandhout Van mijn vrolijke optimisme werd op 10 december al vakkundig brandhout gemaakt toen een van de Vlaamse kwa­ liteitskranten uitpakte met een ander­ halve pagina groot artikel onder de titel: Houtverbranding is grootste boosdoener voor fijn stof. In de inleiding werd ik meteen geconfronteerd met mijn verant­ woordelijkheid. ‘Wie op een windstille dag in de winter graag voor de gezelligheid de open haard aansteekt, denkt maar beter twee keer na. De hoeveelheid fijn stof die zo vrijkomt, kan concurreren met de uitstoot van een uit de kluiten gewassen dieselwagen.’ Mijn duurzaamheidsgeweten werd dubbel op de proef gesteld, want ik rij ook al met een dieselwagen...

Wat blijkt: een studie van het Vlaams Instituut voor Onderzoek & Ontwikkeling (VITO, vergelijkbaar met TNO) heeft uitgewezen dat houtverbranding de belangrijkste verantwoordelijke is voor rechtstreeks uitgestoten fijn stof. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij. Deze heeft in Vlaanderen de brede opdracht om over ons leefmilieu te waken, er de nodige

Jan van Doorslaer

Een studie van het Vlaams Instituut voor Onderzoek & Ontwikkeling heeft uitgewezen dat houtverbranding de belangrijkste verantwoordelijke is voor rechtstreeks uitgestoten fijn stof meetgegevens over te verzamelen, en de nodige studies te laten doen die de beleids­ makers kunnen inspireren tot degelijke maatregelen ter redding van ons leefmilieu en ons klimaat. Joepie!

Boosdoener Tot dan toe werd altijd gezegd en geschre­ ven dat het verkeer de grote boosdoener was in de uitstoot van fijn stof. Het plaatje ziet er nu anders uit, want houtverbran­ ding door particulieren is goed voor 41 procent van de uitstoot van fijn stof.

Daarna volgt het verkeer met achttien pro­ cent, de landbouw met veertien procent, de industrie met dertien procent, opwaai­ end stof voor elf procent en dan nog eens de energieproductie en allerlei andere acti­ viteiten voor telkens één procent.

Ik schrok dus, maar ik niet alleen. Ook de Bond Beter Leefmilieu, de koepel van milieugroeperingen in Vlaanderen, was verbaasd over de resultaten en denkt dat er maar eens goed moet worden nagedacht

over het gebruik van hout als brandstof.

En dan volgen uiteraard de maar’s: ja, maar er zijn nu veel betere houtkachels met naverbranding of betere verbrandingstem­ peraturen en er zijn gegarandeerd zuivere houtafvalsoorten die tot pellets worden verwerkt en …en…en…

In een andere kwaliteitskrant van Vlaanderen las ik nog geen twee weken later een artikel over al die grote, dikke en mooie dennen die in Canada massaal blij­ ken te sneuvelen om aan de pelletshonger van de Europese houtkachels te voldoen.

Dus pellets van zuiver afval­ of resthout stoken is ook niet gegarandeerd, want er worden gewoon bomen voor omgedaan.

Weg die mooie recuperatiegedachte.

Dioxines Het deed me denken aan de discussie rond de dioxines die eind de jaren ’80, begin de jaren ‘90 tot zware robbertjes leidden tussen milieuactivisten, industrie en over­ heid. Toen was er ook een Deense studie die duidelijk maakte dat open haarden en houtkachels meer dioxines de lucht inblie­ zen dan verkeer en industrie samen.

Dat de mensheid de Oude Steentijd, de Midden Steentijd, de Jonge Steentijd en de brons­ en ijzertijden heeft overleefd met alleen maar houtstook, wordt voor mij stilaan een groot raadsel. Maar wil mij nu eens iemand helpen om uit te maken of mijn nieuwjaarscadeau nu wel dan niet een goede keuze was?

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 01 – 2014

021_P_Binnestebuiten.indd 21

21

15-01-14 10:12

De vakbeurs vo

or professiona

ls in het labora torium

Jaarbeurs Utrec ht

4 - 5 juni

DERDE EDITIE

BEZOEKERS

Na twee succesvolle edities vindt de derde editie van Labtechnology plaats in juni 2014. Het concept blijft hetzelfde: kennisoverdracht tussen leverancier en eindgebruiker/afnemer, wederom op de uitgebreide beursvloer en in combinatie met een interessant inhoudelijk programma.

Ruim 1.500 labprofessionals bezochten Labtechnology 2013. Ook in 2014 zal deze vakbeurs worden bezocht door onder meer chemici, life scientists, voeding/farmaceutisch onderzoekers, labmanagers, labtechnici en labinkopers.

BEURSVLOER

Net als tijdens voorgaande edities zal er op beide dagen een interessant inhoudelijk programma zijn. In samenwerking met de Sectie Analytische Chemie van de KNCV en andere partners zullen er veel actuele thema’s worden belicht.

In november 2013 stonden meer dan 80 bedrijven op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology. Zij toonden daar de nieuwste laboratoriumtechnologie en producten/diensten ter ondersteuning van de werkzaamheden in het laboratorium.

PROGRAMMA

MEER INFORMATIE Labtechnology 2014 is de ontmoetingsplaats van leveranciers en professionals in de laboratoriumwereld. Wilt u meer weten over de mogelijkheden, neem dan contact op met Bas van den Engel: +31 (0)33 453 94 50 of bas@archermedia.nl

245_Advertentie_Labtechnology_210x297.indd 1

15-01-14 10:11

SCHALIEGAS

Europees schaliegas goed voor 3,8 biljoen euro Een miljoen nieuwe banen, 3,8 biljoen euro extra voor de economie, een sterkere industrie en meer energiezekerheid. Dat is de winst voor Europa tussen 2020 en 2050 als zij het toestaat om op eigen land naar schaliegas te boren. Dat stellen wetenschappers van twee onderzoeksbureaus in een kloek rapport.

Inge Janse Wetenschappers van onderzoeksbureau Pöyry Management Consulting en Cambridge Econometrics stellen in een onderzoeksrapport dat boren naar schaliegas de Europese economie 3,8 biljoen

CONCREET Volgens OGP is het voor het eerst dat er een kwantitatief onderzoek is gedaan naar de economische gevolgen als Europa op eigen grond schaliegas gaat oppompen. Om daarachter te komen, keken de onderzoekers naar wat er aan schaliegas in de grond zit in de 28 EU-landen, waarbij via drie scenario’s een boven- en ondergrens van de productiecapaciteit wordt aangegeven.

In het beste geval wordt twintig procent van de technisch beschikbare bronnen benut, wat alleen kan als hiervoor zowel vanuit de maatschappij als de overheid grote steun is. Concreet zou dat betekenen dat er in Europa tot 2050 tussen de 34.000 en 67.000 boorputten nodig zijn.

Frankrijk ligt qua voorraden mijlenver voor op de rest, op grote afstand gevolgd door Duitsland, terwijl Nederland slechts een zeer kleine rol speelt.

euro kan opleveren. Belangrijke kanttekening daarbij is dat zij het onderzoek in opdracht deden van OGP, de internationale vereniging van olie- en gasproducenten, en dat Pöyry vrijwel altijd in opdracht van energieproducenten en industriële sectoren werkt.

Competitiever Europa Ongeacht dat het rapport dus voor de eigen achterban gemaakt lijkt, bejubelt OGP de resultaten. Anno 2035 zou eigen schaliegasproductie namelijk tussen de vier- en achthonderdduizend banen kunnen opleveren, en in 2050 zelfs zeshonderdduizend tot 1,1 miljoen. Bovendien, zo benadrukt de vereniging, zouden veel van deze banen juist in die sectoren ontstaan die momenteel het hardst worden geraakt door de Europese crisis, zoals de bouw en de industrie. Daarnaast zou het om een netto toename gaan, dus zonder dat het banen kost in bijvoorbeeld de sector voor hernieuwbare energie.

Ook zou eigen schaliegas betekenen dat Europa veel minder gas hoeft te importeren. In 2035 zou dat nog altijd tussen de zestig en tachtig procent van de totale behoefte zijn, maar dat is altijd nog minder dan de 89 procent die anders het geval is. En minder gas importeren betekent niet alleen dat Europa minder afhankelijk is van onberekenbare mogendheden als Rusland, maar ook dat er meer geld overblijft om intern te investeren.

Juiste voorwaarden Volgens OGP zou dit tussen 2020 en 2050 betekenen dat er 191 miljard euro meer kapitaal is, terwijl de belastingopbrengsten ook zouden stijgen met 1,2 biljoen euro. En alsof dat nog niet genoeg is, neemt ook de gasprijs af als we over eigen schaliegas beschikken,

waardoor huishoudens meer te besteden hebben en de industrie goedkoper kan produceren, met een internationaal competitiever Europa als resultaat.

Roland Festor, Europees directeur van OGP, spreekt dan ook van een niet te missen kans: ‘Elke kubieke meter Europees schaliegas betekent een kubieke meter minder geïmporteerd gas. Dat vertaalt zich in meer banen, meer inkomen, meer leveringszekerheid en uiteindelijk meer voorspoed.’ Hij moedigt beleidsmakers daarom aan om de ‘juiste voorwaarden voor exploratie’ te creëren.

Loting zonder nieten De schrijvers lijken trouwens goed te weten hoe criticasters op de uitkomsten zullen reageren, want Pöyry meldt keurig dat het surplus aan schaliegas niet ten koste gaat van het aandeel hernieuwbare energie. Volgens de onderzoekers stijgt dat – ongeacht het schaliegasscenario – naar veertig procent in 2050. Wordt schaliegas niet ingezet, dan blijven kolen en kernenergie een grote rol spelen. Hoe meer schaliegas er wordt opgepompt, des te meer kolen en uranium ongebruikt blijven.

Wie het rapport leest, vraagt zich af of er dan helemaal geen slecht nieuws te melden is. De enige mogelijke spaak in het wiel is volgens Pöyry dat er nog zeer beperkte boorkennis is in Europa, waardoor de voorspellingen over de beschikbare hoeveelheid schaliegas erg onzeker zijn. Bovendien moet de onshore gasindustrie in Europa zich snel ontwikkelen om zoveel boorputten te kunnen maken en gebruiken. Bovendien is er steun nodig van beleidsmakers en lokale gemeenschappen. Verder is schaliegas blijkbaar een loting zonder nieten, maar zoals wel vaker moet de toekomst uitwijzen hoeveel daarvan waar is.

PETROCHEM 01 – 2014

_artikel01 Copy.indd 23

23

1/15/14 10:13 AM

WE MAKE IDEAS WORK – Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau Tebodin vanzelfsprekend prioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

Kostenefficiënt ontwerpen krijgt ook bijzondere aandacht. Standaardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk. Onze asset management en operational excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

–

www.tebodin.nl/olie-gas

5393_TB_AD_PetroChem_210x297.indd 1

1/10/14 13:57 PM

PROJECTEN UPDATE NAM BREiDT vERMOgEN gAsOPslAg NORg UiT Project: uitbreiding vermogen Norg Bijzonderheden: boren van twee putten en plaatsing derde compressor Opdrachtgever: NAM Waar: Langelo Afronding: 2015

De NAM breidt de komende jaren het vermogen flink uit om gas op te slaan en weer te produceren uit de ondergrondse gasopslag in Langelo. Dat is nodig omdat de druk in het Groningen-gasveld langzamerhand afneemt en de gasopslag bij extra kou snel moeten kunnen bijspringen. De werkzaamheden duren tot 2015.

Voor het vergroten van het vermogen past de NAM de installatie aan. Het afgelopen jaar is hier al veel werk aan verricht. Verder verbetert het bedrijf de toegang tot het reservoir. Daarvoor is in 2012 al een put geboord en worden vanaf deze maand nog twee putten geboord. De verwachting is dat eind juli de boorwerkzaamheden klaar zijn. De oplevering van een derde compressor staat ook voor komend jaar gepland.

BOUW NiEUWE fABRiEk DsM vORDERT

Project: Next Generation Sulfa

Bijzonderheden: bouw van ammoniumsulfaatfabriek, opslaggebouw, tankenpark en vrachtwagenverlading Opdrachtgever: DSM Waar: Geleen Afronding: medio 2014

DSM bouwt een nieuwe ammoniumsulfaatfabriek op de Chemelot-site in Geleen.

Voor dit project – Next Generation Sulfa – zijn acht crystallizers gebouwd in Genk.

Deze hebben afmetingen variërend van 18,7 tot 19,5 meter. Elke crystallizer heeft een doorsnede van bijna acht meter.

De crystallizers zijn eind november overgebracht naar Geleen waar ze zijn opgeslagen tot ze op de fundatie kunnen worden gezet.

Het project omvat naast de bouw van de fabriek ook de bouw van een opslaggebouw, een tankenpark en een vrachtwagenverlading. Het project moet medio 2014 zijn afgerond.

ORANJE-NAssAU BEgiNT MET BOUW gAsBEhANDEliNgsiNsTAllATiE

Project: Gasbehandelingsinstallatie

Q16-Maas Bijzonderheden: bouw van

gasbehandelingsinstallatie en opslagtanks Opdrachtgever: Oranje-Nassau Energie Waar: Maasvlakte Afronding: begin 2014

In 2011 begon Oranje-Nassau Energie met een proefboring naar het gasreservoir Q16-Maas. Dit reservoir ligt drie kilometer ten noordwesten van de Maasvlakte op een diepte van ongeveer 2,5 kilometer onder de Noordzee. De boring was succesvol, en hoewel het een marginaal veld is met een geschatte productie van 820 miljoen kubieke meter gas, besloot het bedrijf het veld te gaan exploiteren.

Begin 2014 wil Oranje-Nassau Energie het eerste gas uit het veld halen en behandelen. De bouw van een nieuwe gasbehandelingsinstallatie op de Maasvlakte is gegund aan Cofely. De installatie gaat condensaat, propaan en butaan van het aardgas scheiden. Hiervoor worden onder meer een aantal luchtkoelers, compressoren en drie seperatoren van ieder 27 meter hoog geïnstalleerd. Cofely levert en plaatst de staalconstructie, plaatst het equipment en levert en installeert de complete pijpleidingen en elektro- en instrumentatietechnische installatie. sABiC iNvEsTEERT 8 MilJOEN EURO iN BElgisChE fABRiEk

Project: Uitbreiding productie

Stamax Bijzonderheden: tweede productielijn Opdrachtgever: Sabic Waar: Genk Afronding: 2014

Sabic investeert acht miljoen euro in zijn fabriek in het Belgische Genk om daar een tweede productielijn voor Stamax te openen. Stamax is een composiet, bestaande uit met glasvezels versterkt polypropeen, en wordt onder meer ingezet als staalvervanger in de auto-industrie.

De eerste productielijn voor Stamax in Genk werd geopend in 2004. Ruim een jaar geleden kondigde Sabic ook al aan een tweede productielijn in Genk te willen openen.

Deze had tegen half 2013 operationeel moeten zijn, maar de plannen voor het project werden tijdelijk in de ijskast gezet.

Stamax wordt zowel in Genk als in de Verenigde Staten geproduceerd. De Amerikaanse fabriek is in 2011 gebouwd in St. Louis en is gebaseerd op het model van de eerste lijn in Genk.

Meer projecten op www.petrochem.nl

025_F_Projecten.indd 25

PETROCHEM 01 – 2014 25

15-01-14 10:12

No PUMPS & VALVES without MAINTENANCE

PUMPS & VALVES De vakbeurs voor pompinstallaties en uitrusting voor industriële processing

Vakbeurs voor industrieel onderhoud, shutdown technologie, asset management en productiebetrouwbaarheid

Registreer u op easyFairs.com/pumps-maintenance en ontvang uw gratis badge om beide vakbeurzen te bezoeken!

Gebruik : code 5 01

Oplossingen uit de processing- en onderhoudssector, opnieuw samen op één locatie.

26 & 27 maart 2014 • Antwerp expo

185_268_BE_CORP_2014_NL_01.indd 1

10/01/14 12:14

TECHNOLOGIE

REaCTIE EN sCHEIdING INEEN

Door een omzettingsreactie en een scheidingsproces te integreren in één opstelling slaagde VITO erin processen voor de productie van butanol en succinaat te intensifiëren. De technologie heet In Situ Product Recovery (ISPR) en kan een belangrijke doorbraak zijn voor de (bio)chemische industrie.

De productie van biogebaseerde chemicaliën en brandstoffen en hun verdere opzuivering zijn conventioneel gezien twee strikt gescheiden processen. Echter, vanaf een bepaalde concentratie kan het eindproduct in de fermentor een sterk remmende werking hebben op de omzetting. Die remmende werking vermindert de productiviteit van het proces.

Het kan dan voordelig zijn een eerste opzuiveringsstap te integreren in de productiefase.

Wouter Van Hecke van VITO: ‘Een eerste voordeel van ISPR is de verhoogde productiviteit. Daardoor kunnen we met kleinere reactoren eenzelfde capaciteit behalen.

Dat leidt tot minder investeringskosten in fermentoren voor nieuwe installaties of een verhoogde capaciteit voor bestaande installaties. Bovendien laat ISPR ons toe te werken met meer geconcentreerde stromen, waardoor we de afvalstromen en het energieverbruik per kilogram opgezuiverd product drastisch kunnen beperken.’

De keuze welke technologie wordt gebruikt voor de geïntegreerde opzuiveringsstap hangt sterk af van de producteigenschappen. Twee jaar geleden slaagde VITO erin de fermentatie van glucose tot n-butanol in situ te combineren met organofiele pervaporatiemembranen. En onlangs werd de fermentatie van glucose naar succinaat succesvol gekoppeld met een ander scheidingsproces: elektrodialyse.

‘De twee proefopstellingen die we hebben ontwikkeld, zijn natuurlijk interessant voor bedrijven die butanol of succinaat produceren en vermarkten als intermediair product in een verdere chemische opwerking’, stelt Heleen De Wever van VITO. ‘Denk maar aan de productie van butyl-acrylaat of polymeren. Maar ISPR is niet gebonden aan een bepaalde biologische reactie of een bepaald scheidingsproces. De techniek biedt veel mogelijkheden, ook voor de productie van hoogwaardige chemicaliën. In de nabije toekomst willen we die mogelijkheden met geïnteresseerde partijen ontwikkelen en commercialiseren.

Voor de productie van biobutanol heeft VITO een ambitieuze mijlpaal gepland: rond maart 2015 moet deze zijn opgeschaald met een factor twaalf.

BaCTERIE zET syNGas Om IN CHEmICaLIëN

Evonik heeft het in het lab voor elkaar gekregen om syngas met hulp van bacteriën om te zetten in 2-hydroxyisoboterzuur (2-HIBA). Deze precursor wordt gebruikt bij de productie van plexiglas, maar kan ook verder worden omgezet in methylmethacrylaat (MMA), wat vervolgens kan worden toegepast in verven, vernissen en anti-roest coatings.

Het vermogen om koolmonoxide, kooldioxide en waterstof om te zetten in meer waardevolle moleculen keek Evonik af van oerbacteriën uit de tijd dat er nog geen zuurstof aanwezig was in de atmosfeer van de aarde. Bepaalde micro-organismen bevatten nog steeds de genetische informatie voor deze processen. Het bedrijf gebruikte hun enzymen om het syngas om te zetten.

De wetenschappers geven aan dat er nog een lange weg te gaan is voor het proces op industriële schaal kan worden toegepast. Syngas wordt overigens al decennia gebruikt voor de productie van chemicaliën, maar dan via een chemische route.

Nieuwe veldproef lignine-arme populieren De resultaten van een veldproef met genetisch gewijzigde populieren in Zwijnaarde bevestigen dat het hout van ligninegemodificeerde populieren op een efficiëntere manier kan worden omgezet in suikers. Deze suikers kunnen vervolgens de grondstof zijn voor biogebaseerde producten, zoals bioplastics en bio-ethanol.

Hout bestaat voornamelijk uit drie componenten: cellulose, hemicellulose en lignine. Lignine vult als een soort cement de gaten tussen de cellulose- en hemicellulosevezels in. Om de suikermoleculen in de celluloseen hemicellulosevezels vrij te maken, moet het lignine eerst voor een deel worden afgebroken, aangezien het fysiek in de weg zit. Door de hoeveelheid lignine in hout te verminderen, kan de omzetting van het hout in suikers positief worden beïnvloed.

De veldproef heeft ook aangetoond dat de onderdrukking van de lignineaanmaak in de bomen variabel is. In sommige bomen is de onderdrukking sterker dan in andere, wat zich uit in een grotere roodverkleuring van het hout onder de bast. De takken met de meeste roodverkleuring geven een 160 procent hogere ethanolopbrengst.

Over de gehele linie ligt de ethanolopbrengst per gram hout 20 procent hoger. Dat is op zichzelf positief, ware het niet dat de genetisch gewijzigde bomen iets minder snel groeien dan gewone populieren.

Professor Wout Boerjan denkt echter dat het mogelijk moet zijn om de ethanolopbrengst per boom over de gehele linie met 50 tot 100 procent op te krikken.

In de veldproef in Zwijnaarde staan populieren waarin het zogenoemde CCR-enzym wordt onderdrukt. Dit enzym speelt een sleutelrol in de biosynthese van lignine, maar de onderdrukking ervan blijkt dus niet zomaar tot een uniforme verlaging van de hoeveelheid lignine te leiden.

In een nieuwe veldproef die VIB dit jaar in Wetteren wil beginnen, wordt een ander enzym onderdrukt: het CAD-enzym.

PETROCHEM 01 – 2014

027_J_Technologie.indd 27

27

15-01-14 10:13

HÉT JAARCONGRES VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR DOELMATIG ONDERHOUD EN HET IMAINTAIN PLATFORM

Winst door netwerkeconomie multidisciplinaire, logistiek, kennis, winst, asset management,

on

samenwerking waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, ver 20 MAART 2014 • ROTTERDAM trouwen, consortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, de open innovatie. netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset agement, ontwikkeling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&g sharing, social return, vertrouwen, consortium, kennisdelin prestatiemanagement, winst, ervaring, delen, open innovatie. netwe Voor wie is er winst te halen op iMaintain 2014? conomie, logistiek, kennis, winst, asset management, ontwikkeling, waar keten, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertrouwen, co sortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, delen, open inn ! hrijf nu,inasset netwerkeconomie, logistiek, kennis,Scwinst management, on ling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertr keling,

Steeds meer bedrijven gaan terug naar hun ‘core competenties’. In de meest

Het avondprogramma is gereserveerd

primitieve vorm is het afstoten van niet-primaire bedrijfsprocessen daar een

voor de verkiezing van de Maintenance

verschijnsel van. In een meer geëvolueerde vorm ontstaan er samenwerkings-

Manager of the Year 2014

verbanden waarbij de disciplines van verschillende partijen elkaar aanvullen.

Ieder doet waar hij goed in is, gezamenlijk wordt het best haalbare gerealiseerd. Deze relatief nieuwe manier van samenwerking vereist openheid en vertrouwen en biedt kans voor frisse inzichten, kennisdeling en winst!

Welke winst is haalbaar? En belangrijker nog; wat moet daar nog voor

Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties, aanbieders van onder-

gebeuren?

houdsdiensten, leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud en overheden en kennisinstituten.

Tijdens iMaintain 2014, het jaarcongres van de NVDO en iMaintain, gaan specialisten en het publiek dieper in op de kansen die multidisciplinaire samenwerking biedt.

www.imaintain.info/winst Initiatiefnemers:

01_A4_iMaintain_2014.indd 2

Partners iMaintain Platform:

Leden iMaintain Platform:

16-01-14 10:31

ONBEVANGEN

Te vaak zijn in het verleden grote ongevallen ontstaan doordat wijzigingen onvoldoende doordacht zijn doorgevoerd.

Faalkans van menselijke handelingen Wat mij opviel in het vorige jaar was het aantal treinongevallen dat plaatsvond en in het nieuws werd gebracht. Wereldwijd waren dat er nogal wat, en niet de minste in omvang. Zo waren er de ongevallen in Wetteren, Santiago de Compostella (Spanje), LacMégantic (Canada), Bretigny-sur-Orge (Frankrijk) en Grangesprès-Marnand (Zwitserland), en wellicht nog een groot aantal dat de Nederlandse pers niet heeft gehaald. Bij elk van deze ongevallen viel minimaal één dode, en bij sommige zelfs vele tientallen.

De oorzaken ervan liggen ver uiteen, maar toch komt bij de meeste ongevallen de menselijke factor vaak al snel om de hoek kijken. En dat is nu juist hetgeen mij zo bevreemdt.

Menselijke bescherming Binnen de chemische industrie laat men zelden zo veel afhangen van voornamelijk menselijke bescherming. Stel dat we de effecten van ontsporen of botsen van treinen nu eens zouden vergelijken met incidenten in de chemische industrie. Bij een groot ongeval met een passagierstrein of goederentrein met gevaarlijke stoffen is de kans op meerdere doden zeer reëel. Daarmee wordt het vergelijkbaar met een serieus incident bij een chemische fabriek waarbij meerdere doden buiten de inrichting vallen. En als we dat afzetten tegen de maatregelen, dan is het voorbij rijden van één of meerdere rode seinen ongeveer hetzelfde als het negeren van één of enkele alarmen in de controlekamer.

Kunt u zich voorstellen dat die operator of machinist dan ook de enige maatregel is die wordt getroffen om te voorkomen dat dit ongeval zich voordoet? Dat zou in de industrie werkelijk ondenkbaar zijn, daar moeten technische maatregelen worden getroffen. Normen die in de industrie worden gebruikt, stellen bijvoorbeeld dat de faalkans van een menselijke handeling bijzonder groot is, zeker als de handeling complex is of als de uitvoerder veel informatie op zich af krijgt. Faalkansen van één op tien zijn zeker niet ongebruikelijk in dit soort situaties. Dus worden er interlocks gebruikt om in te grijpen als de operator toevallig net even niet goed oplet, en systemen die processen gecontroleerd stilleggen bij te grote afwijkingen.

Afwijkingen Gelukkig hebben de meeste spoorwegondernemingen wereldwijd vergelijkbare technische maatregelen getroffen. Alleen,

omdat deze maatregelen vaak duur, complex en modern zijn, zijn die maatregelen nog niet overal getroffen en worden ze niet consequent toegepast, waardoor dus niet overal dezelfde mate van veiligheid is gecreëerd. Denk aan het ongeval in Spanje. Daar hield de automatische bewaking op snelheid net voor de beroemde bocht op. En meer dan eens komt het voor dat bij afwijkingen de maatregel wordt afgeschakeld, overbrugd of niet in de juiste mate aangepast. En dat terwijl iedereen wel aanvoelt dat je juist bij afwijkingen op je hoede moet zijn.

Door werkzaamheden, afwijkingen dus, had in België niet zo hard mogen worden gereden. Maar er was geen systeem dat ingreep toen dat wel gebeurde. En als u zoekt op internet naar een bijna-incident in Zwolle, dan treft u dat ook daar het beveiligingssysteem eruit lag. Toch bijzonder. Want hoe gaat men in dit soort situaties om met de wijzigingen? In de industrie wordt men verplicht daarvoor een beheerssysteem op te zetten.

Te vaak zijn in het verleden grote ongevallen ontstaan doordat wijzigingen onvoldoende doordacht zijn doorgevoerd. Hoe zit dat bij het spoorvervoer en -beheer?

Referentiekader Misschien is het domweg een kwestie van het juiste referentiekader? Wat als we dezelfde vergelijking maken met het wegvervoer? Daar is de chauffeur bijna de enige bescherming tegen een groot ongeval met een tankwagen met gevaarlijke stoffen. Dus wat als dit ongeval met die tankwagen nabij een druk bevolkt gebied plaatsvindt en de gevaarlijke stof een zeer toxische stof blijkt te zijn? Dan is het effect toch redelijk vergelijkbaar? En we weten allemaal hoe vaak een chauffeur wordt afgeleid door bijvoorbeeld mobiel bellen.

Misschien is dat spoor toch nog niet zo onveilig. Het is maar van welke kant je het bekijkt, zou je zeggen. Dat er kan worden geleerd van de chemische industrie is wel duidelijk. Maar daar is de spoorsector absoluut niet de enige in. Dat moge duidelijk zijn.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

Aldewereld@gmail.com

PETROCHEM 01 – 2014

029_N_onbevangen.indd 29

29

15-01-14 10:13

THEMA

Thema: Engineering en innovatie

Met geavanceerde regelsystemen is het mogelijk meer efficiĂŤntie te bereiken in een productieproces. Het nadeel is alleen dat de achterliggende modellen steeds onderhoud nodig hebben. In het project Autoprofit zijn echter modellen ontwikkeld die zichzelf kalibreren. De deelnemers aan het project hopen hiermee geavanceerde procesregelingen op een hoger plan te krijgen en gemakkelijker toepasbaar.

Dow wil zijn smeermiddelen vooral breder toepasbaar maken en zet daarvoor de kennis van de massa in om samen nieuwe oplossingen en innovaties te verzinnen.

30

PETROCHEM 01 – 2014

X_Themaspread Copy.indd 30

1/15/14 10:13 AM

‘Normaal gesproken duurt het minimaal zes maanden tot een jaar om een controller te re-vampen. Met de Autoprofit-technologie kan dat in een paar dagen.’

PETROCHEM 01 – 2014

X_Themaspread Copy.indd 31

31

1/15/14 10:13 AM

INNOVATIE

Geavanceerde procescontrole steeds zelfstandiger Geavanceerde regelsystemen zorgen in potentie voor een grotere procesefficiëntie. Dankzij systemen als model predictive control kunnen procenten meer volume worden gemaakt. Maar de achterliggende modellen behoeven continu onderhoud. In het onlangs afgeronde project Autoprofit zijn modellen ontwikkeld die zichzelf kalibreren.

Procesautomatisering heeft altijd tot doel om de productie te beheersen en te optimaliseren binnen de gestelde begrenzingen van veiligheid en economie. Bij eenvoudige processen, waarbij slechts één variabele hoeft te worden geoptimaliseerd, volstaan simpele regelkringen. In complexe processen, waarbij meer variabelen moeten worden beheerst, wordt vaak gebruik gemaakt van geavanceerde procesregelsystemen: advanced process control (APC), zoals model predictive control (MPC). Deze kunnen in grote processen, zoals in raffinaderijen, voor procenten meer omzet zorgen.

Als bedrijven de voordelen van de systemen niet goed hebben gekwantificeerd, wegen de kosten niet op tegen de baten.

Het gebeurt ook steeds vaker dat de systemen niet worden onderhouden, niet geoptimaliseerd zijn en ongebruikt op de site staan. Het blijkt dat het gebrek aan goede optimalisatie-ingenieurs en getrainde operators een algemene bottleneck vormt bij het in de lucht houden van de geavanceerde procesregelaars.

Autonomie Operators zijn gewend een bepaald effect te zien als ze aan een knop draaien, stelt zegt Paul Van den Hof, hoogleraar Regeltechniek aan de TU Eindhoven en deeltijdhoogleraar aan de TU Delft. ‘Dan kunnen ze een diagnose stellen over een proces en daar actie op nemen. Het introduceren van complexe regelaars stelt vaak hogere eisen aan de operators. Dankzij voorspellende modellen in het automatiseringssysteem, worden beslissingen over de procesvoering zonder tussenkomst van de operator genomen. De operator wordt daardoor steeds meer een supervisor van het proces. Dat betekent wel dat hij moet kunnen vertrouwen op het systeem.’

Als een operator ziet dat het systeem iets doet wat hij niet kan plaatsen, iets anders dan hij zou verwachten, dan schakelt hij vaak over naar manuele bediening, weet Van den Hof. ‘Dit is natuurlijk veel minder efficiënt en moet zo veel mogelijk worden vermeden. Het

Jacqueline van Gool

Bottleneck Sinds het opkomen van de economische crisis is er een misvatting ontstaan over geavanceerde procesregelsystemen.

De vraag naar dergelijke systemen liep terug. Dat is eigenlijk vreemd, omdat de aanschafkosten laag zijn en ze vrij gemakkelijk zijn te implementeren in bestaande DCS-systemen. Een goed gebruik van de geavanceerde procescontrolesystemen kan bovendien voor grote besparingen zorgen.

En daar ligt dan ook precies het probleem. De inzet van deze extra laag procesregeling vergt de nodige inspanning.

Een goed gebruik hangt samen met goed onderhoud. De onderliggende dynamische modellen moeten regelmatig worden aangepast of getuned als de condities of omstandigheden van het proces veranderen. Dat betekent lange meetcampagnes die door gespecialiseerde ingenieurs moeten worden uitgevoerd.

LINQS

‘De technologie is getest op een depropanizer, een C3-splitter. Er werden verschillende verstoringen in het proces aangebracht, de modellen werden getuned en gekalibreerd en een closed loop analyse werd uitgevoerd, zonder de productie te staken.’

Meer informatie over het Europese project Autoprofit is te vinden op www.fp7-autoprofit.eu. Daar is ook een uitgebreide projectbeschrijving te lezen en er zijn publicaties over delen van het project te downloaden.

32

PETROCHEM 01 – 2014

032_33_34_35_X1_thema_artikel 2.indd 32

15-01-14 10:13

FOTO’S: SASOL

MPC-regelsysteem zou zichzelf zoveel mogelijk in autonomie moeten bijregelen, zonder dat de operator daarop ingrijpt. Als er veranderingen in de meetdata te zien zijn, moet het systeem daar autonoom een diagnose-actie aan toevoegen. Zo ziet het systeem wat er aan de hand is en kan hij dit vervolgens zelf bijregelen. Zo kan de technologie in

de lucht blijven, zonder dat de operator hoeft in te grijpen.’

Schoppen tegen het proces In het Europese project Autoprofit (Advanced autonomous model-based operation of industrial process systems) dat onlangs werd afgerond, is geprobeerd een technologie te ontwikkelen

waarmee kalibraties of aanpassingen aan de modellen meer autonoom door het systeem zelf kunnen worden gedaan.

Het consortium dat het Autoprofitproject uitvoert, bestaat uit vier universiteiten (Delft, Eindhoven, Aken en Stockholm) en drie bedrijven (ABB, Sasol en Boliden). De deelnemers hopen met het project geavanceerde procesre-

DOW TERNEuZEN Dow Terneuzen maakt sinds 1997 gebruik van geavanceerde procescontrole in de naftakrakers en in verschillende downstream units. ‘We hebben er goede ervaringen mee en het levert ons veel op. Dankzij deze systemen hebben we procenten meer volume kunnen draaien en zijn onze processen ook veel efficiënter. Dat weegt zeker op tegen de investeringen die ervoor nodig zijn’, zegt Dik Schipper, productiemanager van Dow Benelux in Terneuzen. Wel vergt het de nodige inspanning. ‘We hebben een supportgroep die deze systemen onderhouden en in de gaten houden. In deze groep zitten dedicated engineers, die zowel de processen als de regelsystemen perfect kennen. Dat is geen kennis die je kunt inkopen.

Zij weten perfect wat er speelt en waarom het systeem iets op een bepaalde manier doet. Zij springen in als de operators niet snappen waarom een systeem iets doet. De operator heeft de neiging om het geavanceerde systeem af te zetten als er iets

gebeurt wat hij niet direct kan plaatsen. De engineers brengen ook continu correcties aan in het systeem.’

Schipper vindt het niet zo’n groot probleem om de modellen aan te passen bij veranderingen in het proces. ‘Als je het proces aanpast, moet je ook pijpleidingen verleggen.

Het aanpassen van een regelmodel is op zich net zo problematisch als het verplaatsen van een pomp. Kleine of grote veranderingen in het proces leveren eigenlijk nooit een bottleneck op als direct ook de veranderingen in de sophisticated software worden meegenomen.’

Nog niet alle processen zijn voorzien van APC, maar Dow werkt daar wel aan. Schipper denkt dat de huidige software nog verder in de units kan worden geïntegreerd. ‘We gaan steeds meer naar area controllers die verschillende variabelen over meerdere installaties optimaliseren in plaats van controllers die iedere installatie apart regelen.’

PETROCHEM 01 – 2014

032_33_34_35_X1_thema_artikel 2.indd 33

33

15-01-14 10:13

INNOVATIE

geling op een hoger plan te krijgen en gemakkelijker toepasbaar.

Van den Hof is wetenschappelijk coördinator van het Autoprofit project. ‘We onderzoeken hoe we processen in beweging kunnen brengen en de juiste conclusies uit de metingen kunnen halen, zonder dat daarbij de normale bedrijfsvoering wordt beïnvloed. Dit doen we natuurlijk het liefst bij de industrie in een praktijksituatie, maar dat vinden bedrijven niet leuk. Om de procesautomatisering te optimaliseren, vermijden we nu dat processen soms ook moeten worden stilgelegd.’

Het onderzoek van Van den Hof richt zich met name op het bouwen van modellen op basis van procesdata.

‘Gebruikmakend van de fysische en chemische procesdata kunnen we differentiaalvergelijkingen bouwen die de basis vormen voor de modellen van de geavanceerde procesregeling. We onderzoeken hoe we de experimenten kunnen uitvoeren. Uit steady state data krijg je te weinig relevante informatie om processen snel te kunnen bijsturen. Daarom zeg ik: “Je schopt lichtjes tegen het proces aan, om meer informatie te krijgen”, maar die experimentele campagnes mogen de processen niet verstoren.’

Niet lineair Een ander aandachtspunt binnen het project is het overstappen van lineaire procesdynamica naar niet lineaire dynamica.

‘Je ziet dat processen steeds vaker gaan van het opereren in een vast operating point naar variabele situaties. Door veranderende marktsituaties worden andere producten gemaakt of de kwaliteit van de grondstoffen verandert bijvoorbeeld.

Processen vertonen hierdoor steeds meer

niet lineair gedrag’, legt van den Hof uit.

Onderhoud In het Autoprofit-project namen twee bedrijven deel die de nieuw ontwikkelde technologie on site getest hebben.

Het ene bedrijf is Boliden, een Zweedse onderneming die zich richt op het winnen en verwerken van verschillende metalen. ‘We zagen dat het verder verbeteren van de procesregeling ons voordeel kan opleveren. Op dit moment wordt MPC maar in enkele processen toegepast, zoals in de zinkflotatie-unit op de site in Garpenberg (Zweden). We onderzoeken mogelijkheden om advanced process control in andere installaties toe te passen’, zegt Mikael Walter, manager Sytem Technology van Boliden Mines.

Het systeem is ongeveer vijf jaar geleden in gebruik genomen. Volgens Walter wordt het geavanceerde procesregelsysteem nog niet in andere installaties toe-

Re-vamp Ook Sasol was als industriële eindgebruiker betrokken bij het project. Sasol heeft grote gas-to-liquids en coal-to-liquids processen op haar site in Zuid-Afrika.

Hernan Guidi, sinds kort promovendus in de groep van Van den Hof, was als APC-engineer actief in het project namens Sasol. ‘De fabrieken van Sasol zijn groot, sterk geïntegreerd en complex.

Daarom is het nodig om de verschillende procesvariabelen centraal via een MPC te

‘We onderzoeken hoe we processen in beweging kunnen brengen en de juiste conclusies uit de metingen kunnen halen, zonder dat daarbij de normale bedrijfsvoering wordt beïnvloed.’ gepast omdat onderhoud en tuning veel tijd en inspanning kosten. Het systeem was daardoor niet continu up and running. Maar de efficiency van het proces steeg wel. Bij een modificatie in het proces moest het model opnieuw worden opgebouwd door ABB-experts. Het productieproces hoefde daarbij niet te worden stilgelegd, maar doordat de operators moesten overstappen op de “ouder-

CORBION PuRAC Ook bij Corbion Purac volgt men de ontwikkelingen op het gebied van geavanceerde procesregeling. Operations manager Gerwin Meulenbeld: ‘uiteraard maken we daarbij altijd afwegingen. Wat is de impact op je organisatie? Mijn ervaring is dat het wel een jaar kan duren voor zo’n systeem goed kan worden ingezet. Het is nogal een klus om deze systemen werkend te krijgen voor je processen. Vooral belangrijk daarbij is hoe dit naar de mannen op de vloer kan worden vertaald.’

Meulenbeld denkt wel dat de systemen ook zouden kunnen worden toegepast op de processen van Corbion Purac. ‘Maar op het moment richten we ons op andere zaken.’ Wel ziet Meulenbeld de meerwaarde van de systemen. ‘Je kunt allerlei paybacks bedenken, bijvoorbeeld op het gebied van maintenance. Als een regelaar in normale procescondities ineens verder open staat dan normaal, kan er iets met die regelaar aan de hand zijn waardoor je sneller kan reageren en corrigeren.’

34

wetse” regeling, was de procesefficiëntie tijdens de modificatie lager dan eigenlijk mogelijk was. Na oplevering van de MPC was de efficiency wel verder verbeterd.

‘In dit project hebben we verschillende methodes om de procesregeling te tunen, on site getest. Als dit project goede tools oplevert die commercieel beschikbaar komen, zijn we daar zeker in geïnteresseerd’, aldus Walter.

optimaliseren. Op deze site zijn meer dan honderd APC-systemen en optimizers.

Het aantal geavanceerde controllers werd teruggedraaid omdat er te weinig ingenieurs waren om dit type technologie te onderhouden’, aldus Guidi.

Ieder proces heeft een lifecycle. De dynamica van processen verandert na verloop van tijd en daarom moeten de modellen worden aangepast. Guidi: ‘Het proces moet worden gemonitord en de prestaties moeten in de gaten worden gehouden. Als de prestaties verslechteren, moet worden gekeken hoe dat komt. Is dat een tijdelijke terugval of is er een structureel probleem? Is er alleen tuning nodig, of moet ik het hele model re-engineeren? Als de resources het zouden toestaan, zou iedere MPC-controller jaarlijks moeten worden onderhouden.’

Als een groot deel van dat onderhoud door de controlesystemen zelf zou worden uitgevoerd, zou dat een grote besparing opleveren. ‘Normaal gesproken duurt het minimaal zes maanden tot een jaar om een controller te re-vampen.

PETROCHEM 01 – 2014

032_33_34_35_X1_thema_artikel 2.indd 34

15-01-14 10:13

Met de Autoprofit-technologie kan dat in een paar dagen en dan wordt er ook nog een optimalisatie uitgevoerd.’

Sasol stelde haar simulator voor één van de katalytische kraker-units beschikbaar om de nieuw ontwikkelde modellen op

AVEBE MPC kan in grootschalige processen heel veel opleveren, stelt Eward Hofstede, managing director Operations bij Avebe. ‘De voorspellende procescontrolesystemen, het gebruik van statistische modellen en neurale netwerken is daar echt een voordeel. Je kunt ongelooflijk mooie resultaten behalen. Als er nog net een tiende procent meer uit een kraker wordt gehaald, levert dat gewoon veel geld op. Deze systemen zijn daarvoor het neusje van de zalm.

Avebe heeft echter te maken met veel fluctuatie in de kwaliteit van de grondstof (aardappelen). ‘Bovendien produceren we veelal in batches. Dat is moeilijker in modellen te zetten. Wij richten ons eerst op andere zaken zoals het gebruik van inline analysers, voor we denken aan geavanceerde procescontrole.’

Hofstede heeft een achtergrond als chemisch technoloog met een specialisatie in informatica, dus het onderwerp ligt hem na aan het hart. ‘Downstream in de fijnchemie kom je MPC nog weinig tegen. In de afgelopen twintig jaar heb ik veel fabrieken gezien en ik denk dat er ook nog veel te behalen valt in de basic control. Het begint allemaal met de vraag of je de kinetiek en dynamiek van je proces goed kent. Als je ziet dat een systeem rondom het setpoint oscilleert, dan weet je dat de procesregeling niet geoptimaliseerd is’, aldus Hofstede. ‘Maar, ik denk dat we niet bang moeten zijn om net iets verder te gaan in de procesregeling, ook in multipurpose installaties die worden gebruikt voor batchproductie. We kunnen daar zeker leren van de grote processen en kijken naar meer dan alleen de basisparameters. Trouwens, juist die grote continu-processen kunnen ook van de batchindustrie leren. Krakers gaan maar één keer in de zes jaar uit voor onderhoud. Operators hebben daar veel minder ervaring met stoppen en opstarten van de installaties. Je ziet nu dat zij gebruikmaken van de automatiseringsmethodes die in de batch veel worden toegepast.’

te testen. Daarna zijn meerdere meetcampagnes geweest op echte installaties op de site. ‘De technologie is getest op een depropanizer, een C3-splitter.

Er werden verschillende verstoringen in het proces aangebracht, de modellen werden getuned en gekalibreerd en een closed loop analyse werd uitgevoerd, zonder de productie te staken.’

Guidi denkt dat het meest ingewikkelde deel afgerond is. ‘De integriteit en implementatie van de technologie is bewezen. Maar het is voorlopig een prototype. Er moet nu worden gewerkt aan een mens-machine interface waarmee de operators kunnen werken. Dat wordt soms onderschat.’

Engels Dat ziet ook Van den Hof. ‘De volgende vraag is inderdaad, welke informatie de operators te zien moeten krijgen en hoe zij moeten worden ondersteund. Tijdens een workshop met eindgebruikers uit de industrie werd geopperd dat de MPCregelaar Engels zou moeten spreken, zodat deze kan uitleggen wat hij doet en waarom. Voorlopig zijn de nieuwe ontwikkelingen nog niet plug and play in de regelkamer in te zetten, daar zijn nog verschillende stappen te zetten.’ W PETROCHEM 01 – 2014

032_33_34_35_X1_thema_artikel 2.indd 35

35

15-01-14 10:14

INNOVATIE

Dow innoveert via wisdom of the crowds Het is een marketingterm die het sinds enkele jaren erg goed doet: crowdsourcing, het aanwenden van de kennis van de massa om samen nieuwe oplossingen en innovaties te verzinnen. Dow zet er voor zijn smeermiddelen zwaar op in, en hoopt zo ideeën te krijgen voor het gouden ei.

Inge Janse

Soms zit je op goud, maar weet je niet zo goed hoe je het moet delven.

Precies met dat probleem zit Dow. Het chemiebedrijf denkt een legendarisch smeermiddel in handen te hebben dat oneindig veel toepassingen kent, maar beperkt het gebruik ervan tot nu toe tot de zware industrie en auto’s. De vraag is nu: hoe vindt het de andere gouden eieren? Dow gaat daarvoor te rade bij het grote publiek, in de hoop dat daar geniale toepassingen uit volgen.

Wisdom of the crowds Het potentiële goud zijn PAG’s, polyalkyleenglycolen, synthetische smeermid-

delen die al meer dan vijftig jaar worden gebruikt. Een lastig nadeel van deze PAG’s is dat ze niet samengaan met andere minerale of koolstofgebaseerde oliën. Dow heeft daarom in olie oplosbare smeermiddelen ontwikkeld, die handig zijn voor industriële compressoren, hydraulische systemen en verbeterde energie-efficiency in auto’s. Deze PAG’s presteren daarnaast beter qua anti-roest, stabiliteit en afzet van afvalstoffen.

Vanwege al die voordelen vermoedt Dow dat er voor zijn olie-oplosbare polyalkyleenglycolen nog veel meer toepassingen zijn. Maar tegelijkertijd weet het bedrijf dat het niet alle kennis

CROwDSOuRCING IN DE CHEMIE

LINQS Geïnteresseerden die een nieuwe toepassing voor de olievriendelijke PAG’s van Dow menen te weten, kunnen hun ideeën insturen via www.oilsolchallenge.com. Ook aardig voor de hersengymnastiek is de website www.marblar.com waar om ideeën wordt gevraagd voor patenten en andere onderzoeksresultaten die nog geen praktische toepassing hebben.

36

Dow pakt het serieus aan, crowdsourcing om innovatief bezig te zijn, maar is niet het eerste bedrijf in de chemie die hier werk van maakt. AkzoNobel heeft bijvoorbeeld een aparte directeur open innovatie, en nodigt iedereen uit ideeën en werk te pitchen bij de chemie- en verfgigant. Volgens Akzo heeft dat al de nodige vruchten afgeworpen, zoals software waarmee mensen via hun digitale camera kunnen kijken welke verf er bij hun meubelen past.

Ook Shell roept via zijn GameChanger-programma iedereen met goede ideeën op die met het bedrijf te delen. Het is daarbij vooral op zoek naar onbewezen en ongebruikelijke voorstellen, omdat Shell hoopt op een onverwachte doorbraak die de toekomst van de energievoorziening drastisch kan beïnvloeden.

Een meer gericht voorbeeld van crowdsourcing komt uit de hoek van DSM, dat begin 2012 openstond voor suggesties voor het gebruik van zijn Arnitel Ecomateriaal. Het Nederlandse fijnchemiebedrijf wilde weten welke sportmaterialen kunnen profiteren van dit biogebaseerde plastic, en stelde in ruil hiervoor een bezoek aan de Olympische Spelen in Londen in het vooruitzicht. Het resultaat: 150 discussiërende deelnemers aan een LinkedIn-groep, 2.500 fans van de Facebookpagina en 35 serieuze inzendingen. De uiteindelijke winnaar, Geoff McCue, mocht als VIP naar Londen vanwege zijn concept om Arnitel Eco te gebruiken als weerstand tijdens de trainingen.

Marblar, een initiatief van drie promovendi, pakt het heel anders aan. Op www. marblar.com kan de crowd grasduinen door patenten en andere onderzoeksresultaten die nog geen praktische toepassing hebben. Mochten bezoekers een idee hebben hoe die kennis kan worden vertaald naar een product of dienst, dan maken zij kans op prijzengeld en een gedeelte van de winst die de nieuwe toepassing oplevert. En dat kan groot uitpakken: een wetenschappelijk concept voor het samenvoegen van stukken DNA zonder enzymen werd vertaald naar een onderzoeksproject, inclusief ruim vierhonderdduizend euro durfkapitaal van investeringsbureau IP Group.

PETROCHEM 01 – 2014

036_37_X2_thema_artikel 3.indd 36

15-01-14 10:14

en kunde in huis heeft om het potentieel maximaal te benutten. Dow vraagt daarom het grote publiek om hulp.

Samen met InnoCentive, een website die zich specialiseert in crowdsourcing (een methode om mensen te laten samenwerken en de wisdom of the crowds te benutten), heeft het de Oil-Sol Challenge in het leven geroepen. Deelnemers hieraan krijgen via de website informatie over de olie-oplosbare PAG’s en mogen ideeën voor toepassingen en afzetmarkten indienen. Dow denkt daarbij onder meer aan huishoudelijke artikelen, persoonlijke verzorging, landbouw en defensie, maar hoopt vooral op verrassende nieuwe suggesties.

Vijftienduizend dollar Lisa Inoue is verantwoordelijk voor de marketing van olievriendelijke PAG’s en

heeft daarom dit experiment leven ingeblazen. Op de Oil Sol Challenge-website legt ze uit wat Dow hoopt te bereiken.

‘We geloven dat er een breed spectrum is aan potentiële toepassingen voor olieoplosbare PAG’s. Om daarvan gebruik te maken, moeten we industrie-overstijgend te werk gaan. De ervaring leert dat open innovatie en samenwerking met diverse experts het kaliber van de oplossingen versnelt, vergroot en verbetert.’

Deelnemers kunnen tot eind januari hun ideeën inleveren via www.oilsolchallenge.com. Elke inzending moet uitleggen waarom dit geld waard is, welke markten worden bereikt, en hoe lang het duurt voordat het marktrijp is.

‘Ideeën moeten heldhaftig zijn, zowel qua toepassingen als geschiktheid voor de markt’, stelt Inoue op de website.

‘We zoeken naar oplossingen die meet-

bare voordelen op bestaande producten creëren.’

In februari gaat Dow alle inzendingen evalueren, en in maart maakt het bedrijf bekend wie de winnaar is. Diegene met het beste idee krijgt minimaal vijftienduizend dollar, en als er meerdere geniale oplossingen zijn, dan worden die ook naar waarde beloond. Dow lijkt dus serieus te hopen op inzendingen die geld gaan opleveren. Bovendien maken deelnemers kans om ook na deze wedstrijd met Dow te blijven samenwerken, mits de zogeheten solvers het intellectuele eigendom van de oplossing overdragen aan Dow. En alhoewel nog niet bekend is wie de winnaars zijn, lijkt het concept succesvol. Begin januari hadden al ruim 250 mensen hun ideeën ingezonden, en dat aantal kan deze maand nog verder stijgen. W PETROCHEM 01 – 2014

036_37_X2_thema_artikel 3.indd 37

37

15-01-14 10:14

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het blad Petrochem met elf edities per jaar, met de website www.petrochem.nl, met vier rondetafelbijeenkomsten per jaar en met het jaarcongres Deltavisie bereikt het Petrochem Platform haar doelgroep.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 38

Hoe werkt het?

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

16-01-14 12:34

PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl/platform of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 39

16-01-14 12:34

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Karin Husmann Plant One, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jan Bout Bout&Co, partner

Cor Kloet Verwater, Group interim CEO

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Henk Leegwater Lexxin consultant

Wouter Stam Flowid, managing director

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Bart Leenders Neste Oil managing director

Roelf Venhuizen Profion voorzitter

RenĂŠ den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

02_advertentie_PETplatform_3p.indd 40

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

16-01-14 12:34

PRODUCTEN

EENVOUDIG TE ONDERHOUDEN VORTEXFLOWMETER Emerson Process Management breidt het assortiment vortexflowmeters uit met de Rosemount 8600 Utility Vortex flowmeter. Deze nieuwe flowmeter is leverbaar in een standaard en een multivariabele versie. Het applicatiegerichte design vereenvoudigt onderhoud, verlaagt de installatiekosten en verhoogt de beschikbaarheid.

De uit één stuk gegoten constructie van de vortexflowmeter minimaliseert het aantal mogelijke lekkagepunten en het is niet nodig om impulsleidingen aan te leggen zoals bij DP-metingen. Dit zorgt voor een hogere betrouwbaarheid en lagere installatiekosten. Bovendien kent de meter geen bewegende onderdelen die kunnen gaan slijten of verstoppen. Signaalfiltering en het massagebalanceerd sensorontwerp maximaliseren de betrouwbaarheid van metingen en zorgen ervoor dat vibraties niet van invloed zijn op de nauwkeurigheid.

In tegenstelling tot gebruikelijke multivariabele vortexontwerpen, heeft deze flowmeter een geïsoleerde temperatuursensor. Daardoor kan de temperatuursensor worden gecontroleerd of vervangen zonder dat een actief proces moet worden onderbroken.

Door simulatie van de interne flow kan de elektronica eenvoudig en zonder aanvullende apparatuur worden gecontroleerd en is ook onderhoud eenvoudiger. Met een turn-downratio van 30:1 biedt de lineaire technologie van de vortex een nauwkeurige meting voor een breed spectrum aan flow-meetgebieden.

Meer informatie bij Rosemount: www.rosemount.com/flow GASDETECTOR VOOR BESLOTEN RUIMTES De nieuwe Gas-Pro draagbare gasdetector van Crowcon is ontwikkeld met slecht één doel: het garanderen van veiligheid in besloten ruimtes. Het is een robuust en betrouwbaar apparaat, eenvoudig in het gebruik, met een helder, gemakkelijk af te lezen scherm en een batterij met lange levensduur. De gasdetector heeft kenmerken die specifiek zijn voor werk in besloten ruimtes. Personeel dat deze ruimtes betreedt, kan zich nu richten op de kernactiviteiten, met het veilige gevoel dat de gasdetector zich ook met zijn kernactiviteit bezighoudt.

Officiële definities van beperkte ruimtes variëren, maar omvatten meestal alle plaatsen, inclusief alle kamers, tanks, vaten, silo’s, mijnen, geulen, leidingen, riolen, rookkanalen, putten of vergelijkbare ruimte, waarin vanwege de besloten aard zich een redelijk voorzienbaar risico voordoet. Deze definitie betreft bijna alle industriële activiteiten, en is onder andere toepasselijk voor de koolwaterstofexploratie en -verwerking, petrochemicaliën, scheepvaart en nooddiensten.

Meer informatie bij Crowcon: www.crowcon.com NIEUWE DRUKKALIBRATOREN Euro-Index brengt een nieuwe serie drukkalibratoren van Fluke op de markt. Model 719Pro is een elektrische drukkalibrator voor kalibratie van zeer nauwkeurige transmitters, drukschakelaars en drukmeters. Het instrument beschikt over een complete luskalibrator voor het genereren, simuleren en meten van mA-signalen. Het model bevat een geïntegreerde elektrische pomp voor het genereren van druk tot twintig bar.

Model 721 is een precisie-instrument voor drukkalibratie en temperatuurmeting voor gasoverdrachttoepassingen. Het toestel beschikt over twee geïsoleerde druksensoren, waarmee gelijktijdig statische en verschildrukmetingen kunnen worden uitgevoerd.

Meer informatie bij Euro-index: www.euro-index.nl

Meer producten op www.petrochem.nl

041_G_producten.indd 41

COMPACTE SWITCH

Siemens Industry Automation breidt zijn portfolio industriële ethernetswitches uit met de Scalance XM-400. De switch wordt gebruikt voor het structureren van industriële ethernet-netwerken en voor het aansluiten van automatiseringscomponenten via netwerken in installaties in de productie- en procesindustrie.

De nieuwe productlijn bestaat uit twee basismodules voor de aansluiting van maximaal zestien of acht netwerkstations. Beide apparaten zijn voorzien van elektrische RJ45aansluitingen en optische SFP-slots, die zijn ontworpen voor bandbreedtes van 1 Gbps.

Meer informatie bij Siemens: www.siemens.com/x-400 ELEKTRONISCHE DRUKVERSCHILTRANSMITTER

De vorig jaar geïntroduceerde Deltabar FMD72 elektronische drukverschilmeting van Endress+Hauser is nu verkrijgbaar in een nieuwe versie met olievrije en volledig vacuümbestendige keramische meetcellen. Deze versie is bedoeld voor toepassingen met een diepe onderdruk, of sterk slijtende en corrosieve media.

De drukverschiltransmitter maakt gebruik van twee onderling uitwisselbare sensormodules, aangesloten op een aparte transmitter, mogelijk.

Hierdoor vervalt de noodzaak voor het gebruik van oliegevulde capillairen of impulsleidingen. Traditionele systemen met deze capillairen of impulsleidingen hebben problemen als bevriezing, verstopping, lekkages, droge/natte meetleiding-inconsistenties en temperatuureffecten.

Elektronische drukverschilmetingen zijn echter eenvoudig en veilig te monteren.

Meer informatie bij Endress: www.nl.endress.com

PETROCHEM 01 – 2014 41

15-01-14 10:15

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

ALgeMeen

ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks

sgs nederland b.v.

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BedrijfsBeMiddeLing

VBk groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

cOMpensAtOren

ecurie rosier

Ondernemend in Bedrijfsovernames

ecurie rosier Bedrijfsovernames B.V. Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen

klingerBV

Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen

meidoornweg 12 4191 LB Geldermalsen ing edwin Rosier RAB tel: +31 (0)345- 65 12 26 mobiel: +31 (0)6 43 02 96 34 e-mail: edwin@ecurie.nl Website: www.ecurie.nl

BLAst VALVes

Vokes-Air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

cheMicALs

chemicals, Lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v.

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

42

Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

dekOMte BeneLUX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium tel: +32 (0)59- 51 07 55 Fax: +32 (0)59- 51 07 87 Website: www.dekomte.be e-mail: info@dekomte.be

herteL industrial sealings bv.

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders the Netherlands tel: +31 (0)181- 28 11 17 Fax: +31 (0)181- 28 11 78 Website: www.hertel.com e-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

deMOntAge

ddM demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

engineering & cOntrActing

grontmij Belgium nV

Industry, Water & energy Services m. Gillemanstraat 5 B- 9060 ZeLZAte, BeLGIË tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 e-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXpLOsieVeiLige deUrtechniek & AAndrijVingen

dictAtOr prOdUctie B.V. energieweg 11 8304 AJ emmeLooRd Postbus 57 8300 AB emmeLooRd tel: +31 (0)527- 61 34 56 Fax: +31 (0)527- 69 84 20 e-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B- 8200 BRUGGe, BeLGIË tel: +32 (0)50- 31 28 48 Fax: +32 (0)50- 31 16 64 e-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering

Victor Lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

gLOBAL cAd center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

PETROCHEM 01 – 2014

_marketreview_index.indd 42

16-01-14 11:44

Market review

instALLAtie VLOeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

kUnststOf Leidingen

MechAnicAL cOntrActing

engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MiLieU & enVirOnMent

Minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 de RotteRdAm HooGVLIet Postbus 493 3190 AK RotteRdAm tel: +31 (0)10- 472 03 09 Fax: +31 (0)10- 416 88 28 e-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

prOcess eQUipMent

Alfa Laval Benelux BV n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe sUppOrts

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

hanwel MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

polyfluor plastics BV minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

stUdBOLts

Bc Basco mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

protomation bv

prOjectpLAnning & cOntrOL Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

ptfe

Alfa Laval Benelux nV

prOcess siMULAtiOn

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

prOcess cOntrOL

Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

PETROCHEM 01 – 2014

_marketreview_index.indd 43

43

16-01-14 11:44

Market review stAALcOnstrUcties

WArMteBehAndeLing

frijns industrial group

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKeNBURG A/d GeUL tel: +31 (0)43- 601 01 01 Fax: +31 (0)43- 601 01 02 e-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld

delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

smit gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@sgd-nl.eu Website: www.sgd-nl.eu

Verzekeringen

WAterBehAndeLing

intrAMAr insurances Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

eUrOWAter B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

AdVertentie-indeX Abonnement Aerzen International Rental Andus Group Betapublishers Deltavisie congres 2014 easyFairs BelgiÎ easyFairs UK Evenementenhal Hardenberg Handelsonderneming Veldstaal iMaintain congres 2014 Koole Tankstorage Pernis LSB Sky Access M.O.B. Magnetrol Market review MODELEC Data-Industrie PCE Benelux Petrochem platform SGS Nederland Tebodin Netherlands

44 2 59 22 20 26 48 48 50 28 50 4 16 10 42 6 50 38 60 24

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

44

PETROCHEM 01 – 2014

_marketreview_index.indd 44

Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor 16-01-14 11:44

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS 29 januari 2014 Amersfoort

PAO Techniek www.pao-tudelft.nl

VlOEisTOfExTrAcTiE EN MEMbrAANschEiDiNG Deze cursus is ontwikkeld voor medewerkers die niet formeel tot chemical engineer opgeleid zijn en toch de principes van het vak willen begrijpen. In deze module worden vloeistof/vloeistof-extractie in een menger/scheider én in een kolom besproken, en wordt membraanscheiding voor waterige systemen en voor gassen behandeld. Na deze cursus bent u beter in staat om – bijvoorbeeld in projectteams – te communiceren met procestechnologen.

Technotrans www.technotrans.nl

hAZOP-sTuDiE 24 april Een van de beste manieren om potentieel gevaarlijke situaties te identifice- Antwerpen/Bergen op ren, is het gebruik van HAZOP (HAZard & OPerability)-studies. Deze HAZOP- Zoom cursus is afgestemd op technische functionarissen en industriële processen en biedt een praktische training waarmee de deelnemer direct aan de slag kan. Onderdelen van de eendaagse cursus zijn: HAZOP-methodieken, het gebruik van verschillende methodieken voor verschillende productieprocessen, rapportage, follow-up en het voorzitten van een HAZOP-studie.

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Mikrocentrum www.smc-congres.nl

sErVicE & MAiNTENANcE cONGrEs Wat zijn de mogelijkheden en welke strategie is de beste voor uw service- of onderhoudsproces? Leer hoe “best-in-class” bedrijven succesvol inspelen op veranderende mogelijkheden, behoeften en verwachtingen.

Dit event biedt best practices uit diverse sectoren, toegespitste technology pitches en interactieve workshops in een sfeer van open kennisuitwisseling.

6 februari Breda

AgentschapNl www.agentschap.nl

PrAkTijkDAG biO-ENErGiE Bio-energie kent een breed speelveld. Waar veel bedrijven volop in beweging zijn en flinke stappen zetten op bio-energiegebied, ligt er op het terrein van beschikbare biomassastromen, duurzame biomassa, verwaarding en benutting een uitdaging. Hoe kunnen we samen groeien? Tijdens de Praktijkdag Bio-energie komen diverse vragen aan bod: Hoe kunnen laagwaardige stromen beter beschikbaar komen? Hoe bouwen we een goede businesscase? De dag begint met excursies voor de inspiratie, motivatie, leermomenten en ontmoetingen. Daarna volgen workshops en verdiepingssessies.

6 februari Rotterdam

Deltalinqs Energy forum www.deltalinqsenergyforum.nl

WOrkhOP sPicE3 Bij de workshop SPiCE3 van het Deltalinqs Energy Forum staat de uitwisseling van kennis en ervaringen centraal voor een hogere energie-efficiency in de industrie. SPiCE3 staat voor Sectoral Platform in Chemical Energy Efficiency Excellence en wordt uitgerold door de Europese koepelorganisatie Cefic. Doel is om de energie-efficiency in de chemische industrie te verbeteren. Zo bieden monitoring en analyse van prestaties en uitwisseling van best practices de snelste resultaten voor de besparingsagenda van bedrijven.

14 februari Rotterdam

invensys www.invensys.com

WOrkshOP siTuATiONAl AWArENEss Als operators exact weten in welke situatie de fabriek zich bevindt en wat de beweging is van de procesvariabelen, functioneren zij optimaal.

Situational awareness resulteert in een beter begrip. Alarmmanagement speelt hierbij ook een belangrijke rol. Tijdens deze workshop wordt aan de hand van praktijkvoorbeelden uitgelegd hoeveel rendementsverbetering situational awareness voor een proces kan realiseren.

27 februari Rotterdam

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

045_K_agenda.indd 45

PETROCHEM 01 – 2014

45

15-01-14 10:15

COLUMN

Het rapport van Science in Transition beveelt aan om de tijd die nu aan de productie van overbodige tijdschriftartikelen wordt besteed, te benutten voor verbetering van het onderwijs

Onderwijs moet weer belangrijk worden De wetenschap lijkt in beweging te komen. De initiatiefnemers van Science in Transition zeggen dat het wetenschappelijke systeem moet veranderen. Wetenschap moet worden gewaardeerd om de maatschappelijke meerwaarde die het oplevert, en niet meer worden afgemeten aan de hoeveelheid publicaties en citaties. Eindelijk! Jarenlang heb ik mij als deeltijd hoogleraar vanuit de industrie aan de Technische Universiteit Eindhoven regelmatig een buitenstaander gevoeld. Niet als het om studenten ging. Dat ging over het algemeen wel prima. Ik had het genoegen om twee onderwijsprijzen in ontvangst te mogen nemen, en tweemaal mocht ik met studenten mee op een door hen georganiseerde studiereis naar Azië.

Nee, ten opzichte van de vaste staf voelde ik mij vaak een buitenstaander. Onderwijs werd door hen niet belangrijk gevonden. De toenmalige decaan van de faculteit Scheikundige Technologie gaf zelfs aan het liefst van de bachelorstudenten verlost te willen worden. Dat onderwijs de primaire taak van de universiteit is, mocht je eigenlijk niet zeggen. Onderzoek, daar draait het om. En dan vooral onderzoek met veel publicaties. Want niet het feitelijke resultaat geldt, maar het aantal publicaties en citaties. Het onderzoek wordt daartoe opgedeeld in de kleinst mogelijke publiceerbare eenheden. Vele co-auteur staan bovenaan de publicaties en men citeert elkaar driftig.

Zo wordt de bibliometrische factor “positief ” beïnvloed.

Verdraaide Organisaties dus binnen de universiteit.

Intern gericht Ook mijn studenten van de post-masteropleiding Process and Product Design, die in het laatste jaar van de opleiding een daadwerkelijk industrieel probleem aanpakten en werden betaald door die industrie, zouden moeten publiceren. Binnen de universiteit was men blijkbaar zo wereldvreemd en intern gericht dat niet werd begrepen dat dit voor de industrie een no go was. Deze studenten waren immers met ontwerpen bezig die ertoe deden en de concurrentiekracht moesten vergroten.

Een collega bij werktuigbouwkunde weigerde mee te werken 46

aan het visitatiecircus gericht op publicaties en citaties. Volgens hem was dat, als het al nuttig was, hooguit iets voor die wetenschappen die niets tastbaars kunnen laten zien.

Met dank aan Diederik Stapel, die heeft laten zien dat het oude systeem met publicaties en citaties geen garanties biedt.

De minister van Onderwijs zei onlangs dat de laatste jaren zoveel nadruk is komen te liggen op onderzoek, dat het onderwijs voor een deel is verwaarloosd. Ook het rapport van Science in Transition beveelt aan om de tijd die nu aan de productie van overbodige tijdschriftartikelen wordt besteed, te benutten voor verbetering van het onderwijs. Mooi zo.

Transparantie Dan nu de volgende stap. Een erkenning van de toepassing van de wetenschap. Was dat ook niet indertijd het doel van de Technische Hogescholen, zoals de Technische Universiteiten vroeger heetten? Nu zijn we daar benauwd voor, en dat is op zich te begrijpen. Een bekend voorbeeld van enige jaren geleden is de oratie van bijzonder WUR-hoogleraar Toon van Hooijdonk, waarin hij aangaf hoe gezond melk is. In persberichten stond niet vermeld dat zijn leerstoel door de Nederlandse Zuivel Organisatie is gefinancierd en dat hij zelf directeur bij Campina is. Volgens de Volkskrant een mooi voorbeeld van ‘wij van WC-eend adviseren WC-eend’.

Transparantie is dan de oplossing en niet, zoals onlangs door de SP is voorgesteld, om commerciële verbanden te verbieden. Sterker nog, ik zou het toejuichen als de Technische Universiteiten weer de oude Hogescholen zouden worden.

Terug in de tijd? Jazeker, want steeds meer komen we erachter dat we niet op alle fronten vooruitgang hebben geboekt, denk maar aan de gezondheidszorg, onderwijs en de financiële sector. Soms kan teruggaan vooruitgang betekenen. Laten we dat in 2014 niet vergeten.

Henk Leegwater (henk.leegwater@lexxin.com) is zelfstandig consultant

PETROCHEM 01 – 2014

046_M_column.indd 46

15-01-14 10:15

01 14

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Shell blaast GTL-project af OG-cover.indd 1

DEFINITIEF EINDE VOOR PLATFORM K10-B

1/15/14 10:15 AM

2014

StocExpo AHOY, Rotterdam 18 – 20 March 2014 The storage terminal operators’ conference and exhibition

Official Media Partner

10 TH

Event Supporters Kringen

Sponsored by

INDUSTRIAL

Maintenance

FIRE JOURNAL

Maintenance

ST RAGE TERMINALS MAGAZINE

World ils

Follow us @StocExpo #StocExpo14 Join our StocExpo & Tank Storage Events group Organised by

VISITOR REGISTRATION IS NOW OPEN!

Don’t miss out - register today at: www.stocexpo.com SE14 HP 185 x 132 iMaintain Ad.indd 1

14/01/2014 12:22

Gorinchem

25, 26 en 27 maart 2014

OFFSHORE NL

Openingstijden 12.00 - 20.00 uur

The world of construction, exploration & innovation Offshore NL (voorheen On & Offshore) is dé gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame-, petrochemische- en baggerindustrie in Nederland. Met dit vernieuwde vakevenement wordt een netwerk- en expositieplatform geboden waar u als ondernemer uw relaties en potentiële klanten ontmoet en uw product en/of service onder de aandacht brengt.

Schrijf u nu in!

Kijk voor meer informatie op www.evenementenhal.nl/gorinchem en neem contact op met de beursorganisator.

Evenementen

HAL

Evenementenhal Gorinchem

Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 I www.evenementenhal.nl HARDENBERG E gorinchem@evenementenhal.nl GORINCHEM @Offnl_EH VENRAY

048_StocExpo-Offshore.indd 48

Supported by:

Ons evenement.

UW MOMENT.

16-01-14 09:54

08

SHELL BLAAST GTLPROJECT AF

Shell gaat niet verder met de ontwikkeling van een groot gas-toliquids-project in de Amerikaanse staat Louisiana. Alle werkzaamheden aan het project, dat een capaciteit had moeten krijgen van 140.000 vaten per dag en meer dan twintig miljard dollar zou kosten, worden stilgelegd. Dat heeft het olie- en gasbedrijf begin december bekendgemaakt.

10

RUBRIEKEN

DEFINITIEF EINDE PLATFORM K10-B

In mei, juni en juli van dit jaar ontmantelt Wintershall platform K10-B op de Noordzee, nadat het bedrijf hier meer dan tien jaar geleden met de productie van gas is gestopt. Het platform is het grootste dat van het Nederlandse deel van de Noordzee wordt weggehaald. De ontmanteling kost tientallen miljoenen euro’s.

05

COMMENTAAR

06

NIEUWS

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam

Eindredacteur Inge Janse 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgever Gabriele KĂśbbemann

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Tsaerd Zoethout, Erik te Roller

CO LO FO N

OLIE & GAS 01|14 Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Statoil/Harald Pettersen

01 | 14

__OB_inhoud.indd 3

3

1/15/14 10:14 AM

Specialist in stalen buizen Naadloos-Gelast Bewerkingen

Uw ervaren partner in stalen buizen.

Veldstaal is een jonge, maar zéér ervaren handelspartner in alle soorten stalen buizen. Van high grade tot standaardstaal. Van naadloos tot gelast. In alle mogelijke kwaliteiten en uitvoeringen; van dunwandig tot dikwandig en van rond tot profiel.

Providing Providing long-term long-term solutions solutions everyday. everyday.

Leveringsprogramma Naadloos Stalen Buizen (dikwandig / normaalwandig) Machinestaal buizen Gelaste stalen buizen (dikwandig / normaalwandig) Draadbuizen Spiraalbuizen

PCE their business relaPCEand andJamesbury Jamesburystrengthen strengthen their business PCE andtoJamesbury strengthen their business tionship provide more ball valve solutions to their relationship to provide more ball valve solutions relationship to provide more ball valve solutions customers worldwide. to their customers worldwide. ! to their customers worldwide. !

Features and of of Jamesbury ball valves: Features andbenefits benefits Jamesbury ball valves: Features benefits of longer Jamesbury ball valves:performance boundaries, Xtremeand seat life, expanded - -- Xtreme seatprovides provides longer life, expanded performance Xtreme seat provides longer life, expanded performance boundaries, and greater value.! boundaries, and greater value. greaterflexible value.!

- and Polymeric lip-seat design offers tight shut-off in either direction Polymeric flexible design offersoffers tight shut-off in either in direction - - Polymeric flexible lip-seat design tight shut-off either and extended cyclelip-seat life with minimum maintenance. and life minimum maintenance. andcycle extended cycle maintenance.

- direction Newextended patented stem sealwith system islife live with loadedminimum and engineered to assure Newsealing patented sealseal system is liveisloaded and engineered to assure long life.stem - - New patented stem system live loaded and engineered long sealing life. to assure long sealing life.

Profielbuizen Powered by: PCE Benelux Powered by:BV Nieuwland ParcBV 330 PCE Benelux 2952 DD Nieuwland Parc 330 Alblasserdam 2952 DD The Netherlands Alblasserdam TThe +31Netherlands 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk T +31 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk

Fittingen / Flenzen Veldstaal bv Oude Weistraat 11 • 5334 LK Velddriel Tel. +31 418637500 • Fax. +31 418637529 www.veldstaal.nl • info@veldstaal.nl

Powered by: PCE Benelux BV

Nieuwland Parc 330 • 2952 DD Alblasserdam • The Netherlands T +31 788907373 • www.processcontrolequipment.co.uk

SToRagE and TRanSpoRT of vegetable oils & fats, waxes, base-oils, biodiesel, chemicals and oleochemicals

Koole Tankstorage Rotterdam (Pernis) B.V. Tankhoofd 2, 3196 KE Rotterdam, T +31 10.4724552, tankstorage-pernis@koole.com

www.koole.com

050_KooleTankstorangePernis.indd 1

15-01-14 14:59

SchalIemoe En daar gaan we weer. Minister Kamp heeft ingenieursbureau Arcadis in de arm genomen om de risico’s van het boren naar schaliegas in Nederland te bestuderen. Die naam zegt u nog iets? Dat kan kloppen, want bij het deze zomer gepubliceerde en veel bekritiseerde rapport naar de risico’s stond de naam van dit bureau – samen met die van Witteveen+Bos – onderaan het epistel.

Toentertijd was de scope van het onderzoek te smal (een fout van opdrachtgever Kamp en zijn ministerie), en werden er ook een paar vergelijkingen gemaakt (zoals tussen de bodemgesteldheid in de Verenigde Staten en Europa) die niet helemaal correct waren. Nederland werd boos, Kamp krabbelde terug, en dus werden proefboringen voor een jaar uitgesteld én kwam er gegarandeerd aanvullend onderzoek.

boos En nu is iedereen op de linkerkant van het politieke spectrum dus boos. Heel Erg Boos. Want Arcadis, dat zijn vrienden van de o zo rechtse Kamp, en dat kan niet anders betekenen dan dat de resultaten van Arcadis pro-schaliegas zijn. Dat weet toch iedereen, dat grote bedrijven samenspannen met de overheid om de burger eronder te houden? En ondertussen heeft de Europese Unie ook nog eens ingestemd met minimale richtlijnen voor boringen naar schaliegas, natuurlijk onder druk van haar meester, de lobbyclubs in Brussel die worden betaald door de Shells, Exxons en Bayers van deze wereld. Big corporations, man!

zat Ik ben het ondertussen vooral erg zat, die hele discussie over schaliegas, want zo komen we nergens.

Eén van de weinige verlichte meningen die ik erover heb gehoord, kwam uit de mond van Hans Grünfeld, directeur van VEMW. Je zou zeggen: de belangenclub voor grote energiegebruikers, die zal wel

mordicus pro schaliegas zijn. Maar nee. In gesprek met Petrochem zei hij dat het zijn doel is om tot een afgewogen beslissing te komen. Ongeacht de uitkomst.

Oftewel: we moeten gewoon onder veilige omstandigheden een proefboring uitvoeren. Zit er weinig in de grond of is het weinig waard, dan sluiten we het dossier, en is de discussie voorbij. Is de voorraad Groots en Meeslepend, dan kunnen we altijd nog kijken of boren sociaal en milieutechnisch realiseerbaar is. Maar zonder proefboring weten we niets, en dus is elke discussie ook zinloos, aldus Grünfeld.

op waarde schatten Net als iedereen sla ik elke ochtend de krant open en hoop ik verwelkomd te worden door de dikgedrukte kop ‘Doorbraak in zonnecollectoren maakt fossiele energie per direct overbodig’. Want ook ik sla het liefst heel dat schaliegas over, dat ik maar weinig innovatief en moeilijk winbaar vind.

Maar ja. Zolang die technologische revolutie zich nog niet heeft aangediend, moeten we kijken naar

oftewel: we moeten gewoon onder veilige omstandigheden een proefboring uitvoeren.

wat we hebben, en dat wat er is op waarde schatten. En zolang dat op waarde schatten niets meer is dan een moddergooigevecht dat elke keer weer direct sneuvelt in ideologieën, opvattingen en stellingnames komen we in ieder geval niet vooruit. En dus ben ik schaliemoe. Tijd voor een winterslaap.

Inge Janse adjunct-hoofdredacteur petrochem

01 | 14

051_OC_commentaar.indd 5

5

15-01-14 10:15

GROEN LICHT VOOR RUSSISCH LNG-PROJECT > Het Yamal LNG project in Rusland gaat definitief door. Het project omvat de ontwikkeling van het grote onshore gas- en condensaatveld South Tambey en de bouw van een LNG-fabriek met een capaciteit van 16,5 miljoen ton per jaar. Investering: 27 miljard dollar. Het EPC-contract is gegund aan een joint venture van Technip en JGC. Yamal is goed voor een reserve van meer dan negenhonderd miljard kubieke meter gas.

De LNG-fabriek zal bestaan uit drie LNG-treinen van ieder 5,5 miljoen ton per jaar, waarvan de eerste trein in 2017 klaar moet zijn. Daarnaast zullen LNG-opslagtanks worden gebouwd evenals infrastructuur

in de haven van Sabetta ten noordoosten van het schiereiland Yamal. Om het vloeibare gas naar de markt te brengen worden zestien LNG-schepen gebruikt die als ijsbreker zijn ontworpen omdat de haven anders zo’n negen maanden per jaar niet bereikbaar zou zijn.

Ongeveer zeventig procent van de LNG-productie van het project is al met langetermijncontracten verkocht, het meeste aan Azië en de rest aan Europa. Partners in het project zijn op dit moment Novatek (tachtig procent) en Total (twintig procent), maar Novatek is met China National Petroleum Corporation overeengekomen om een belang van twintig procent in het project over te nemen.

GDF SUEZ START PRODUCTIE ORCA-GASVELD Het Franse GDF Suez is druk aan de slag met het Orca-gasveld.

Wat het gasveld uniek maakt, is dat het in het grensgebied van de Noordzee ligt tussen Nederland en Engeland. Dit vereist daarom dat beide landen samenwerken bij de exploitatie.

De eerste twee putten van Orca zijn inmiddels in gebruik en zijn aangeboord vanuit het D18a-A-productieplatform, dat in het Nederlandse deel van de Noordzee ligt. Een derde boorput zal waarschijnlijk in februari 2014 gaan produceren. Orca ligt in de blokken 44/24a, 44/29b en 44/30a van het Britse Southern North Sea (SNS)-gebied en de blokken D18a en D15b van het Nederlandse continentale plat.

Als alle drie de putten gas produceren, dan hoopt GDF Suez in 2014 maximaal zo’n anderhalf miljoen kubieke meter gas per dag te kunnen produceren.

Dit gas gaat vervolgens via een pijpleiding naar het D15aA-productieplatform, waarna het via de Noordgastransportpijplijn richting Uithuizen gaat.

Gas Transport Services zal het binnenkomende gas verwerken en gereedmaken voor het Nederlandse gasnetwerk. Naast GDF zijn onder meer E.on, EBN en RWE betrokken bij het Orcagasveld.

WINTERSHALL VERKOOPT NOORDZEE-BELANGEN Wintershall verkoopt een deel van haar belangen in assets op de Noordzee aan het Hongaarse MOL. Het gaat om veertien licenties op het continentaal plat

6

OG-OD nieuws.indd 6

01 | 14

1/15/14 10:14 AM

SHELL BREIDT BELANG PARQUE DAS CONCHAS UIT

van het Verenigd Koninkrijk.

Daaronder vallen de belangen van Wintershall in het Broomveld (29 procent) en de ontwikkeling van Catcher (20 procent), Cladhan (33,5 procent) and Scolty/Crathes (vijftig procent).

in de activiteiten van Winterhall Noordzee. Deze BASF-dochter is operator van 23 offshore platforms in de Nederlandse Noordzee en is daarnaast operator van velden in Duitsland en Engeland.

Ook de belangen in bestaande infrastructuur van de Sullom Voe Terminal en het Brent Pipeline System gaan over naar MOL. Voor de overname betaalt het bedrijf 375 miljoen dollar aan Wintershall. De overeenkomst zal waarschijnlijk in het eerste kwartaal van 2014 helemaal rond zijn.

Winterhall doet de belangen van de hand omdat het geen operationele taken had bij de assets.

Het bedrijf wil zich concentreren op activiteiten in de Noordzee waarbij het bedrijf zelf operator kan zijn.

Voor het Hongaarse MOL is de overeenkomst een springplank naar meer activiteiten in de Noordzee. Het bedrijf heeft al wel exploratie assets in twaalf landen, maar had nog geen belangen in offshore assets en wil daarin groeien. De overgenomen belangen zijn een basis om kennis en ervaring op te doen, zodat het bedrijf in de toekomst ook als operator aan de slag kan in de Noordzee.

Gazprom krijgt ook volledige zeggenschap over de gashandelen opslagactiviteiten van BASF. Het gaat om een belang van vijftig procent in Wingas, WIEH (Wintershall Erdgashandelshaus Berlin) en WIEE (Wintershall Erdgashandelshaus Zug), evenals belangen in de gasopslagfaciliteiten in Rehden en Jemgum (Duitsland) en Haidach (Oostenrijk) en het gasopslagbedrijf Astora.

In ruil voor deze belangen krijgt BASF-dochter Wintershall 25 procent plus een aandeel in de blokken IV en V in de Achimovformatie van het Urengoi gasen condensaatveld in WestSiberië. BASF heeft ook de optie om dit aandeel later nog uit te breiden naar vijftig procent.

Volgens schattingen vertegenwoordigen de twee blokken een reserve van 2,4 miljard vaten olie-equivalenten, om preciezer te zijn 274 miljard kubieke meter gas en 74 miljoen ton condensaat. Verwacht wordt dat de productie in 2016 kan beginnen. Per jaar kan dan minimaal acht miljard kubieke meter gas uit de twee blokken worden gewonnen.

RUIL TUSSEN GAZPROM EN WINTERSHALL GOEDGEKEURD Ruim een jaar geleden kwamen BASF en Gazprom overeen om assets van gelijke waarde te ruilen. De Europese Commissie heeft die ruil inmiddels goedgekeurd. Daardoor krijgt Gazprom een belang van vijftig procent

Shell heeft een extra aandeel van 23 procent genomen in het Parque das Conchas-project in Brazilië. Het concern heeft nu een belang van 73 procent in het offshore project. Het belang van partner ONGC is verhoogd van vijftien naar 27 procent. De twee partners hebben hiermee voorkomen dat een derde partij het belang van 35 procent van Petrobras zou overnemen.

Parque das Conchas produceert momenteel vijftigduizend vaten olie-equivalenten per dag. De productie is begonnen in 2009 en is in 2013 uitgebreid met een tie-in van het Argonauta O-North veld. Fase drie van de ontwikkeling van het project zal in de toekomst naar verwachting nog 28.000 vaten olie-equivalenten per dag toevoegen.

DANA PETROLEUM VERBREEDT ACTIVITEITEN IN NOORDZEE Dana Petroleum neemt voor 44 miljoen dollar aandelen in Noordzee-licenties over van PA Resources. Het gaat om een aandeel van veertig procent in de Deense 12/06 licentie, waar Dana ook de operatie zal uitvoeren. Daarnaast neemt het bedrijf een aandeel van 56 procent en een optie op operatie in de Duitse B2000873 licentie.

Beide licenties bevinden zich nabij de bestaande activiteiten van Dana Petroleum in Nederland. Hierbij gaat het om de F02a productie licentie van het Hanzeveld en het Pliocene gasveld en de F06 exploratie licentie, bestaande uit de Zulu, Snellius en Huygens-oost locaties.

LEK OP OLIE- EN GASVELD NOORDZEE Eind december werd een olie- en gaslek gemeld op het platform Statfjord A in de Noordzee. Het platform werd stilgelegd waarna het lek werd opgespoord en geïsoleerd. Niemand raakte gewond, wel werd de helft van het aanwezige personeel naar dichtbij gelegen installaties overgebracht omdat onzeker was hoe lang het incident zou duren. De situatie was echter snel onder controle. Een dag na het incident kon de productie alweer worden opgestart.

Stafjord is een van de oudste producerende velden op het Noorse continentaal plat en het grootste gevonden veld in de Noordzee.

Het veld is in 1974 ontdekt en ontwikkeld met de platformen Statfjord A, B en C. Productie begon in 1979 op Statfjord A en zal in ieder geval door blijven gaan tot 2025.

01 | 14

OG-OD nieuws.indd 7

7

1/15/14 10:14 AM

Shell blaast GTL-project in Louisiana af Shell gaat niet verder met de ontwikkeling van een groot gas-to-liquids-project in de Amerikaanse staat Louisiana. Alle werkzaamheden aan het project, dat een capaciteit had moeten krijgen van 140.000 vaten per dag en meer dan twintig miljard dollar zou kosten, worden stilgelegd. Dat heeft het olie- en gasbedrijf begin december bekendgemaakt.

Ondanks het ruime aanbod van gas in Noord-Amerika is een gas-to-liquids-fabriek in het gebied voor Shell momenteel geen haalbare optie. Dat heeft onder meer te maken met de ontwikkelingskosten van een dergelijk project en onzekerheid over de olie- en gasprijzen op de lange termijn, stelt het bedrijf. CEO Peter Voser zegt hierover in het persbericht: ‘We nemen hier een moeilijk besluit om onze inspanningen en kapitaal te focussen op de meest aantrekkelijke mogelijkheden in ons wereldwijde portfolio.’

Wat vermoedelijk meespeelt, is dat het GTL-project gebruik zou maken van de hoge olieprijs en de lage (schalie)gasprijs, wat het aantrekkelijk maakt om gas om te zetten in olie. Doordat in Noord-Amerika steeds meer nadruk komt te liggen op de exploitatie van schalie-olie en er waarschijnlijk op grote schaal schaliegas zal worden geëxporteerd, is er een gerede kans dat de prijzen van olie en gas meer naar elkaar toe groeien dan wenselijk is voor een GTL-fabriek. Kenners zeggen bijvoorbeeld dat een eenheid olie minimaal zestien keer zo duur moet zijn als een vergelijkbare mmBTU gas om een GTL-installatie rendabel te maken.

Bovendien staat er veel chemische nieuwbouw gepland voor het Golf-gebied in de VS, waardoor ontwikkelaars kans lopen op schaarste aan materiaal en werknemers, met alle kostenstijgingen en vertragingen van dien. En, ook niet onbelangrijk: Shell heeft nog relatief weinig kosten gemaakt voor de beoogde fabriek, waardoor het beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald van toepassing lijkt.

Inge Janse

8

054_55_OG_artikel.indd 8

Pearl Dat Shell in 2011 met Pearl GTL wél een enorme GTL-fabriek in Qatar heeft gebouwd, komt doordat de oliereus vrijwel zeker weet dat de gasprijs daar laag blijft, onder meer omdat het betrokken gasveld ’s werelds grootste is en het samen met Qatar Petroleum zelf de exploitatie ervan verzorgt. Hierdoor bestaat er zekerheid over de voorraadgrootte en de kosten van winning, twee zaken die voor schaliegas in de VS veel meer onzekerheid met zich meebrengen.

Opties open Het afgeblazen project deed bij de lancering in september veel stof opwaaien. Shell zou minimaal 12,5 miljard dollar investeren in de gas-to-liquids-fabriek, die op zijn beurt zou zorgen voor schonere brandstoffen, duizenden extra banen, en een economische impact van bijna tachtig miljard dollar. Shell hield toentertijd wel expliciet een slag om de arm door te spreken van ‘plannen’.

Desgevraagd meldt Shell dat nader doorrekenen van de parameters van de fabriek duidelijk maakte dat deze niet haalbaar was. Woordvoerder Wim van de Wiel: ‘Shell houdt wel degelijk diverse opties open voor aardgastoepassingen in Noord-Amerika, zoals LNG-fabrieken (ook kleinschalig) en een beoogd petrochemiecomplex in Pennsylvania op basis van ethaan.’ Die laatste zou dan dit “arme” gas omzetten naar etheen, de grondstof voor veel plastics.

De belangrijkste LNG-fabriek van Shell zou aan de westkust van Canada verschijnen als exportfaciliteit voor (schalie)gas. Export lijkt een stuk levensvatbaarder, aangezien dat de gasprijs zou doen stijgen, wat goed is voor de partijen die het momenteel oppompen. Maar export is ook interessant omdat het prijsverschil met bijvoorbeeld Europa en Japan erg groot is, wat het financieel rendabel maakt om schaliegas te exporteren, zelf inclusief de dure conversie- en transportstappen.

Het stopgezette project is er niettemin wéér een in een reeks Shell-annuleringen in de VS. Eerder vervielen namelijk de plannen voor de exploitatie van schalieolievelden in Texas en Colorado.

01 | 14

15-01-14 10:16

FOTO: SHELL

Shell heeft bij Pearl, de GTL-fabriek in Qatar, veel meer zekerheid over de prijs van gas dan bij de GTL-fabriek in Louisiana.

Annulering De GTL-annulering heeft vermoedelijk voor meer partijen gevolgen. Zo zal het Zuid-Afrikaanse Sasol in zijn handen wrijven, aangezien het de enige overgebleven partij is die een GTL-fabriek wil bouwen in de Verenigde Staten.

Het oliebedrijf, dat al een GTL-fabriek heeft in Qatar (de Oryx uit 2007), gaf na het persbericht van Shell expliciet aan door te gaan met de constructie van de 16 tot 21 miljard dollar kostende installatie in Louisiana. Deze zal goed zijn voor de productie van bijna honderdduizend vaten diesel en nafta per dag. Bovendien zet Sasol tegelijkertijd een ethaankraker naast de fabriek, zodat het ethaan uit schaliegas kan omzetten in etheen.

Met één in plaats van twee grote GTL-fabrieken in Noord-Amerika blijft de vraag naar schaliegas vermoedelijk beperkt, zodat Sasol een relatief lage prijs kan bedingen. Bovendien zal de staat Louisiana er nu nog meer op gebrand zijn dat de GTL-fabriek van Sasol er echt komt, wat zich meestal vertaalt in belastingvoordelen en subsidies voor de gewenste partij om dit te doen.

Shell was bijvoorbeeld dik honderd miljoen dollar aan subsidie toegezegd, plus extra belastingvoordelen. Over Sasol wordt zelfs gefluisterd dat er een miljard dollar belastinggeld in gaat zitten over de hele levensduur van de installatie. Dat neemt niet weg dat ook Sasol zich nog altijd kan terugtrekken, aangezien het in het eerste kwartaal van 2014 een definitief besluit voor de bouw van de kraker neemt, en pas anderhalf tot twee jaar later besluit of de GTL-fabriek er echt komt.

Minder ambitieus Naast Sasol zijn er nog twee partijen met plannen voor een GTL-fabriek in Louisiana, maar die zijn stukken minder ambitieus. Zo wil Juniper, een samenwerkingsverband van het Portugese SGC Energia SA en het Great Northern Project Development LP uit Houston,

honderd miljoen dollar investeren in een oude stoomkraker zodat deze zo’n vijftienhonderd vaten olie per dag kan maken. Deze operatie is afgelopen zomer gestart, waarna de productie in 2015 van start moet gaan.

Daarnaast is er ook nog G2X, dat 1,3 miljard dollar wil gebruiken om een fikse GTL-fabriek te bouwen. Het

Doordat in Noord-Amerika steeds meer nadruk komt te liggen op de exploitatie van schalie-olie en er waarschijnlijk op grote schaal schaliegas zal worden geëxporteerd, is er een gerede kans dat de prijzen van olie en gas meer naar elkaar toe groeien dan wenselijk is voor een GTL-fabriek. bedrijf mikt op ruim tienduizend vaten per dag, maar moet nog besluiten of het definitief met de bouw start.

Als alles doorgaat, gaat begin 2014 de spade in de grond en wordt de fabriek medio 2017 in gebruik genomen.

Minder gelukkig Ondertussen zullen de producenten van schaliegas minder gelukkig zijn. Een GTL-fabriek van dit formaat zou een constante, langdurige en grote vraag naar gas vormen, wat goed is voor de verkoopprijs en -zekerheid. Het wegvallen van een grote afnemer is dus geen goed nieuws voor de fabrikanten van schaliegas, die überhaupt al te maken hebben met extreem lage gasprijzen, en dus een bijzonder lastig businessmodel.

De huilende derde is ondertussen de staat Louisiana.

Op zijn website is het oorspronkelijke goede nieuws van Shells plannen al radicaal verwijderd, terwijl de annulering nergens terug te vinden is tussen alle goednieuws-berichten. ▲ 01 | 14

054_55_OG_artikel.indd 9

9

15-01-14 10:16

Definitief einde voor platform K10-B In mei, juni en juli van dit jaar ontmantelt Wintershall platform K10-B op de Noordzee, nadat het bedrijf hier meer dan tien jaar geleden met de productie van gas is gestopt. Het platform is het grootste dat van het Nederlandse deel van de Noordzee wordt weggehaald. De ontmanteling kost tientallen miljoenen euro’s.

Het Nederlandse deel van de Noordzee telt zo’n 150 platforms. Vroeg of laat stoppen de olie- en gasmaatschappijen met de productie als de opbrengst van gas of olie uit een veld niet meer opweegt tegen de kosten hiervan. Ze zijn verplicht de platforms op den duur weg te halen, maar doen dat niet meteen en soms pas jaren later. De eerste jaren na het stopzetten van de productie houden ze de mogelijkheid open de productie te kunnen hervatten. Als de olie- of gasprijs namelijk flink stijgt of er betere winningstechnieken beschikbaar komen, kan dit aantrekkelijk zijn. ‘Ik heb eens geïnventariseerd wanneer de operators op de Noordzee verwachten dat er een einde aan de productie in bepaalde velden komt en de platforms vrijkomen. Van de planning bleek achteraf weinig te kloppen. De platforms blijven vaak langer produceren dan verwacht, want elke operator probeert zo veel mogelijk gas uit een veld te persen’, aldus Peter Valkenier, manager Engineering & Construction bij Wintershall.

‘Het weghalen van platforms na de olie- en gaswinning is een verplichting, waarvoor geld is gereserveerd’, vervolgt Valkenier. ‘Niet weghalen kost overigens ook geld, want het helidek moet worden onderhouden om gecertificeerd te kunnen blijven, de installaties voor de reddingsboten moeten blijven functioneren, de verlichting moet het blijven doen, et cetera. Dat brengt operationele kosten met zich mee. Ook moet de deugdelijkheid van de platformconstructie, worden bewaakt. Dat vraagt om onder andere duikinspecties en die kosten veel geld.’

Erik te Roller

10

OG-O1 article.indd 10

Goedkopere oplossing In 2011, tien jaar na het stopzetten van de productie, zijn de elf putten van K-10-B definitief gedicht. ‘Wintershall moest samen met de deelnemende partners het juiste moment kiezen om de putten definitief te dichten en het platform weg te halen’, zegt Mattijs Brugman, well services superintendent bij Wintershall.

Het platform K10-B bestaat uit een wellhead-platform – een platform boven de putten – en een productieplatform. De twee zijn via een brug met elkaar verbonden.

Ook is er onder meer een helidek, communicatietoren, werkdek en accommodatie voor de bemanning aanwezig.

In 2011 was de uitdaging om de putten tegen zo laag mogelijke kosten te dichten. Gewoonlijk huren bedrijven een boortoren in om zoveel mogelijk van de stalen buizen uit een put te verwijderen. Voor elf put-

Verwijderen van satellietplatforms Wintershall, dochter van BASF, heeft de afgelopen jaren al ruime ervaring opgedaan met het verwijderen van kleine zogenoemde satellietplatforms in de K-, P- en Q-blokken. De meeste van deze platforms worden hergebruikt.

Gewoonlijk komt een zogenaamde heavy lift vessel een platform weg halen, maar Wintershall heeft bij de kleine platforms voor een goedkopere oplossing gekozen, namelijk een drijvende bok. Een heavy lift vessel is onder andere geschikt om nieuwe platforms snel naar de plaats van bestemming te brengen. Voor het weghalen van oude, kleine platforms is er meer tijd beschikbaar, en hierdoor is het mogelijk goedkopere oplossingen in te zetten. De platforms van Wintershall zijn daarom aan de haak van een drijvende bok vervoerd naar de wal.

In het geval van hergebruik zijn ze ontdaan van alle equipment. De stalen constructies zijn gestraald en daarna opnieuw geschilderd. Behalve het bovenste deel van de constructie worden ook het helidek en de platformkraan vaak hergebruikt. Met de corrosie valt het over het algemeen wel mee, omdat de constructies op zee goed zijn onderhouden.

01 | 14

1/15/14 10:14 AM

ten loopt dat behoorlijk in de papieren. Daarom heeft Wintershall voor een goedkopere oplossing gekozen.

De firma Balance Point Control heeft een zogenoemde hydraulic work-over (HWO) unit op het platform geplaatst, die buizen hydraulisch omhoog kan trekken.

De HWO-unit was op een verplaatsbaar frame gemonteerd, zodat deze gemakkelijk van put naar put kon worden verschoven. Aan de oppervlakte bevinden de putten van K10-B zich op 2,5 tot 3 meter van elkaar.

Het werk is in vier fasen uitgevoerd. Bij de eerste fase is alleen relatief licht gereedschap gebruikt en is de inzet van zwaar materieel voorbereid. Gedurende de tweede fase is met de HWO-unit het zwaarste werk verzet.

Hierbij zijn de langste stukken verbuizingen weggehaald en zijn cementpluggen geplaatst. Bij de derde fase is weer alleen relatief licht gereedschap gebruikt in de aanloop naar de laatste fase van de operatie: het weghalen van de ondiepere verbuizingen en het afwerken onder de zeebodem. Dit gebeurde met een zogenoemde casing jack unit, een uitgeklede variant van de HWO-unit. Dankzij optimalisatie, dat wil zeggen het bekorten van de operationele fase 2 en 4, zijn de kosten van het project beperkt gebleven.

Cementpluggen De stalen buizen zijn met behulp van de HWO-unit zoveel mogelijk uit de boorput getrokken, waarna cementpluggen van twee- tot driehonderd meter lengte in het gat zijn aangebracht afgewisseld met spoelingen

van een zware vloeistof. De pluggen en spoelingen zijn volgens voorschrift van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zwaar genoeg om overdruk te kunnen weerstaan. Ze leveren een permanente afdichting op. Het gedeelte van de stalen buizen dat tijdens de bouw van de put is ingecementeerd, kon niet worden opgetrokken. ‘Je kunt niet alles lostrekken, maar dat hoeft ook niet. De buizen die achterblijven maken de put juist steviger’, legt Brugman uit.

De verbuizingen in een put (binnenste buizen) bevatten doorgaans buizen van elf tot twaalf meter lengte die met een schroefdraad aan elkaar vast zitten. ‘Je haalt ze uit elkaar en legt ze op het dek. Afhankelijk van de diepte van de put, kan het in totaal om zo’n 350 buizen per put gaan. Ze gaan per schip naar de wal, waar ze als schroot worden verkocht’, aldus Brugman.

Dankzij optimalisatie, dat wil zeggen het bekorten van de operationele fase 2 en 4, zijn de kosten van het project beperkt gebleven.

Een deel van de buizen en cement is losgesneden met speciale messen of explosieven: op 3,5 kilometer diepte, evenals op zevenhonderd meter, tweehonderd meter en zes meter beneden de zeebodem. Brugman: ‘Volgens voorschrift is alles tot minimaal zes meter onder de zeebodem afgesneden, dichtgemaakt en afgedekt met zand. Je ziet er niets meer van.’

L 01 | 14

OG-O1 article.indd 11

11

1/15/14 10:14 AM

denken aan onder andere olie in de generatoren, kwik, asbest, maar ook licht radioactieve stoffen die met het winnen van gas naar boven zijn gekomen.’ Na de inventarisatie heeft Wintershall alle stoffen die konden worden verwijderd, veilig laten verwijderen en afvoeren. Het platform is nu schoon en klaar voor de ontmanteling die in mei begint en in juli eindigt.

‘Volgens voorschrift is alles tot minimaal zes meter onder de zeebodem afgesneden, dichtgemaakt en afgedekt met zand. Je ziet er niets meer van.’

Piektijden Er was beperkte accommodatie voor mensen op het platform. Dit was eveneens een reden om het werk in fasen uit te voeren. Op piektijden waren er 25 tot 28 mensen op het platform, op rustiger momenten soms maar enkele mensen. De periode waarin de werkzaamheden zijn uitgevoerd, lag van midden februari tot midden september 2012, waarbij de inzet van het zware materieel gedurende fase twee en vier respectievelijk maar 83 en 40 dagen heeft geduurd.

Regenboog: ‘Eerst hebben we de putten gedicht, daarna heeft een specialist geïnventariseerd welke stoffen nog moesten worden verwijderd, waarbij je kunt

Geschiedenis van K10-B 1981 1982

Boren van de eerste twee putten K10-B2 levert naast gas tijdelijk 35.000 vaten olie op 1983 Begin van de gasproductie en boren van nog eens zes putten 1987 - 1989 Boren van twee extra putten om de productie te verhogen 1996 Boren van de elfde en laatste put 2001 Productie uit het veld niet meer rendabel en gestopt 2003 Gasproductie-apparatuur schoongemaakt en verwijderd 2010 Besluit putten te dichten en het platform weg te halen 2011 Putten met Balance Point Control gedicht 2014 Verwijdering van K10-B productie- en wellhead-platform

12

OG-O1 article.indd 12

01 | 14

Sloop Het K10-B platform is het grootste platform dat van het Nederlandse deel van de Noordzee wordt weggehaald. Tot nu toe zijn alleen kleinere platforms ontmanteld. ‘We halen eerst de venttoren en de brug weg’, zegt Valkenier. ‘Daarna het bovendek van de wellhead, het tussenframe en ten slotte het jacket (dragende constructie, red.) van het platform. De afbraak van het productiedeel verloopt op ongeveer dezelfde manier.

De onderdelen hiervan gaan op een bak van ongeveer dertig bij honderd meter waarna een sleepboot deze naar de haven brengt.’

Het jacket staat op de zeebodem en is met palen, die door het jacket heen lopen, in de grond geheid.

Voorschrift is om de palen minimaal op zes meter onder de zeebodem door te snijden. Hiervoor moet eerst het zand uit de holle palen. Dit gebeurt met een zogenoemde airlift, waarbij gebruik wordt gemaakt van lucht. Na het lossnijden komt het jacket los. Met het resterende deel van de palen weegt deze ongeveer duizend ton. Bij het productieplatform is de werkwijze ongeveer hetzelfde.

Het hele platform gaat naar de sloop. ‘We kunnen het op de Noordzee en elders niet meer opnieuw gebruiken en aan de wal bewaren, is veel te duur’, stelt Valkenier.

De firma Scaldis uit Antwerpen zet het kraanschip de Rambiz in om alle onderdelen op te hijsen en aan boord te nemen. Alles gaat naar een sloopwerf in Vlissingen. De platformdelen worden daar gestript, waarna het staal naar een staalfabriek gaat.

Voorbereiding ‘K10-B is nu schoon’, vervolgt Valkenier. ‘We zitten midden in de voorbereiding van de ontmanteling.

Inmiddels hebben we ons plan naar het Staatstoezicht op de Mijnen gestuurd en wachten we op goedkeuring.

De zeebodem moeten we helemaal schoon achterlaten.

De restanten van de heipalen van de jackets, die straks zullen zijn doorgesneden, bevinden zich op minimaal zes meter onder de zeebodem. De gasleiding is losgekoppeld, schoongemaakt en bedekt met betonnen matrassen, zodat deze op de zeebodem op zijn plaats blijft liggen.’

De hele ontmanteling kost tientallen miljoenen euro’s.

Behalve Wintershall betalen ook de andere partners mee, waaronder de Staat die altijd deelneemt in de olie- en gaswinning op de Noordzee.

I 01 | 14

12

1/15/14 10:14 AM

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry FIB Industries BV te Leeuwarden ontwerpt en produceert kwalitatief, hoogwaardige proces- en drukvaste apparatuur zoals: • • • •

Drukvaten en reactoren Kolommen en scrubbers Reactor internals en kolom internals Warmtewisselaars

• Industriële vergassingsbranders (vergassing en Lo-NOx) • In- en uitlaatsystemen van gasturbines • Modules voor rookgasreiniging (DeNOx)

De producten worden gebouwd in alle roestvast staalsoorten, duplex, lean duplex, super duplex, hoog nikkellegeringen en exotische materialen zoals titanium en zirkonium. FIB Industries werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers, zowel nationaal als internationaal, in alle sectoren van de procesindustrie.

FIB Industries BV Einsteinweg 18 8912 AP Leeuwarden NL T +31 (0)58 - 294 59 45 E info@fib.nl

FIB Industries is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de divisie ‘Process Equipment & Constructions’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Offshore & Maritime’ en ‘Refractories’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 14 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.fib.nl of www.andusgroup.com

making the difference

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com