Petrochem 2, 2012 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 02 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 02 – 2012

INSIDE

Stilstaan is geen optie voor Eastman • PET-fabriek verstevigt positie Geel • Eerste kandidaat Plant Manager of the Year • Thema: Industriële veiligheid

001_A_cover.indd 1

14-02-12 13:24

be bright be sure

7613 aw advertentie Nsecure A4 industrieel.indd 1 002_nsecure.indd 1

19-01-2012 10:57:34 13-02-12 14:22

In deze editie 14 ‘StilStaan iS geen optie’

36 thema: induStriële veiligheid

Voorkomen dat iemand kwaadwillend bedrijfsgevoelige informatie lekt is moeilijk. Maar onbewust informatie naar buiten brengen, kan worden voorkomen door bewustwording hiervan in te bedden in de processen van werknemers. Bewustwording creëren en verantwoordelijkheid voor de werkomgeving nemen. Verantwoordelijkheid nemen deed BASF in Boxtel ook. Het bedrijf tekende onlangs een convenant met de Inspectie Leefomgeving en Transport.

21 pet-fabriek verStevigt poSitie geel Het Indiase bedrijf JBF gaat in Geel een nieuwe fabriek bouwen voor de productie van polyethyleentereftalaat (PET). De fabriek krijgt zijn belangrijkste grondstof van de naastgelegen fabriek van BP. De PET-productieketen in Geel wordt daarmee vervolmaakt.

inSide

26 plantmanager of the year Toen Jan Eland drie jaar geleden werd aangesteld als site manager van Momentive in Pernis trof hij een bedrijf aan, waarbinnen de vijf fabrieken nauwelijks samenwerkten en turbulente tijden hadden doorgemaakt na hun verzelfstandiging. ‘Door de jaren heen heb ik gemerkt dat ik liever een acht maak van een vijf dan een negen van een acht.’ Eland is genomineerd voor de verkiezing Plant Manager of the Year 2012.

en verder Commentaar feiten en cijfers • Chemie-Pack handelde tegen regels • Chemiesector sluit onderwijsconvenant feiten en cijfers buitenland • Groen licht voor Australisch LNG-project • Eastman neemt Solutia over binnenstebuiten petrospect onbevangen • Arnoud Haagsma producten agenda Short cut Column • Henk Leegwater biochem

5 7 11 24 31 33 47 49 53 54 55

PETROCHEM 02 – 2012

003_B_Inhoud.indd 3

14-02-12 13:24

Omdat elke druppel telt Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 02z - 2012 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Arnoud Haagsma, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: REPSOL adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag

De strijd om olie wordt de komende jaren heviger, omdat weinig landen in de positie zijn om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen. Met nauwkeurige en betrouwbare meetinstrumentatie ondersteunt KROHNE haar klanten uit de petrochemie om uit de kostbare reserves kwalitatief hoogwaardige producten te kunnen blijven ontwikkelen en produceren. De nieuwste generatie massaﬂowmeters – OPTIMASS 2300 – een uitstekend alternatief voor bulkmeting waarbij de hoogste nauwkeurigheid vereist is. KROHNE – Petrochemie is onze wereld. Voor meer informatie zie onze website.

aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 118,45 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opzeggeN: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proefen kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. U ontvangt wel een aanbieding voor een nieuw abonnement aan het einde van uw proefperiode. Opzeggen kan via www. aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. De abonnementenadministratie wordt verzorgd door: abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA UITGEEST Website: www.bladenbox.nl (nieuwe abonnementen) Website: www.aboland.nl (wijzigingen en vragen) Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

OPTIMASS 2300

004_colofon_krone.indd 4

ISSN: 1380-6386

13-02-12 14:23

‘Straks komen een paar technologische ontwikkelingen bij elkaar die in combinatie met elkaar de waterstofauto toch weer aantrekkelijk maken.’

Waterstof… Hoe oud zijn de lofzangen op waterstof al? Het is de schoonste brandstof die er is. Immers, bij de verbranding is alleen water het bijproduct van warmte en elektriciteit. Theoretisch helemaal correct. Waterstof is bovendien te verkrijgen door de elektrolyse van water. Daarmee zou het een prima opslagmedium zijn voor zonne- en windenergie bij gebrek aan mogelijkheden voor massaopslag van elektriciteit. Ook theoretisch zeer juist. En wat zou er geweldiger kunnen zijn dan een auto op waterstof? Via een brandstofcel kan waterstof in elektriciteit worden omgezet wat voor de aandrijving van de auto kan zorgen. Professor Ad van Wijk voegde daar in de vorige Petrochem aan toe dat auto’s met brandstofcellen zelfs de energiecentrales van de toekomst kunnen zijn. Theoretisch in ieder geval fantastisch! Toch ben ik lang sceptisch geweest over de mogelijkheden van waterstof. Daarin heeft een interview met de Fransman Emmanuel Haton van BP – inmiddels bijna tien jaar geleden – een belangrijke rol gespeeld. Ondanks het feit dat waterstofgas geen koolstof bevat en de uitstoot na verbranding water is, heeft het verschillende nadelen, stelde hij toen overtuigend in Petrochem. Waterstofgas heeft namelijk een relatief lage energie-intensiteit. Haton: ‘Het is een misvatting dat de waterstofatomen in organische moleculen bij verbranding volledig verantwoordelijk zijn voor de vrijkomende energie. De helft komt van de oxidatie van koolstof. Waterstofgas heeft zodoende een veel lagere energie-intensiteit dan aardgas, om de vergelijking met olie nog maar niet te maken.’ Vaak heb ik Haton aangehaald als het om waterstof ging. Prima voor stationaire toepassingen, maar voor mobiliteit niet overtuigend. Voor mij is het belangrijk om mijn gedachten en overtuigingen zo nu en dan opnieuw te ijken. En waterstof moet weer een kans verdienen, vind ik. En er zijn een aantal zaken aan het veranderen, die daar ook om vragen. Zo vindt de brandstofcel steeds meer haar toepassing. Een mooi voorbeeld is de nieuwe brandstofcentrale bij Solvay in het Antwerpse. En ook de productie van waterstof zit in de lift. Onlangs mocht ik de opening van de nieuwe waterstoffabriek van Air Products in de Botlek bijwonen. En toegegeven, een mooie fabriek. De fabriek is geïntegreerd met de naburige raffinaderij van Exxon Mobil. De energie-efficiëntie zal vijftien procent toenemen, waardoor bovendien de CO2-uitstoot met 200.000 ton per jaar kan worden beperkt. Deze waterstof wordt vooral ingezet om brandstoffen te ontzwavelen bij Exxon en andere raffinaderijen in de regio. Met deze fabriek neemt de waterstofproductie

in de Delta wederom toe en neemt waterstof inmiddels een belangrijke plaats in bij de industriële productie. Echter de grote stap naar waterstof voor mobiliteit is daar nog niet mee gezet. Bedrijven als Air Products zien dat wel zitten en openen inmiddels stations waar waterstof kan worden getankt. En ook internationale visionairs als de Amerikaanse econoom Jeremy Rifikin zien veel in de komst van de waterstofeconomie. Auto’s en bussen met brandstofcellen ziet Rifkin niet alleen als vervoersmiddelen, maar net als Ad van Wijk ook als kleine elektriciteitscentrales. Een groot deel van de dag staan ze stil. Wat weerhoudt de eigenaar om ze aan te sluiten op het net en stroom te laten leveren? Als 25 procent van de automobilisten hun auto’s inzetten als elektriciteitscentrales, kunnen alle grote elektriciteitscentrales in Europa en de Verenigde Staten worden gesloten, stelt Rifkin. Gek genoeg kan de opkomst van de elektrische auto een belangrijke rol spelen bij een mogelijk succes van de waterstofauto. Want ook de brandstofauto wordt elektrisch voortgedreven. Alleen de manier van opslaan en omzetting is anders. De komende elektrische auto’s halen hun elektriciteit uit het net en slaan die op in batterijen. Bij de waterstofauto wordt de elektriciteit ter plekke geproduceerd uit het opgeslagen waterstof, of als die stilstaat uit al dan niet lokaal geproduceerde waterstof via een aansluiting op een lokaal of regionaal net. De elektrische auto geeft de elektrisch aangedreven waterstofauto misschien wel de nodige tijd om meer volwassen te worden. Omdat de energie-inhoud van waterstof per volumeeenheid heel laag is. Om er goed mee te kunnen werken, moet je het daarom samenpersen. Samenpersen tot 350 bar is minimaal nodig en om de actieradius van de auto’s te vergroten kun je het gas eventueel ook samenpersen tot 700 bar. Daar is nog wel wat onderzoekswerk voor nodig. De brandstofceltechnologie gaat echter met sprongen vooruit, waardoor de brandstofcellen steeds efficiënter worden en een druk van 350 bar wellicht ook voldoende is. En is een hybride systeem van een brandstofcel, waterstofopslag en batterij misschien een oplossing, of zeg ik technologisch nu iets geks. In ieder geval komen straks een paar technologische ontwikkelingen bij elkaar die in combinatie de waterstofauto aantrekkelijk maken. Nog wel een tijdje wachten, maar ik geef het wel weer een kans. #wimraaijen wim@industrielinqs.nl

PETROCHEM 02 – 2012 5

005_C_commentaar.indd 5

14-02-12 16:37

complexe processen grote risico’s integraal onder controle

AMprover software borgt uw totale risicobeheersing in één pakket ®

Bij verantwoorde risicobeheersing draait alles om het borgen van uw veiligheid en kwaliteit. Dat begint bij uw product en het functioneren van fysieke bedrijfsmiddelen. Maar kijkt ook naar processen, systemen, mensen, regelgeving en milieu. AMprover® software geeft overzicht en inzicht in de diverse risicovraagstukken en de kosteneffectieve maatregelen die het best aansluiten op uw bedrijfsspecifieke situatie. AMprover® is ontwikkeld door Traduco, de mensen die Asset Management opnieuw hebben gedefinieerd. En dat biedt u een ander perspectief.

www.traduco.nl

006_traduco.indd 1

a wider perspective, focused on you

13-02-12 14:21

FOTO: DANA

FEITEN & CIJFERS De prijs van ruwe olie zal in 2012 gemiddeld 111 dollar per vat bedragen volgens de drie grootste olieexporterende landen. Marktpartijen schatten de olieprijs consistent te laag in. Onderzoek van Roland Berger Strategy Consultants toont aan dat de begrotingen van deze landen al tien jaar de meest betrouwbare graadmeter voor de voorspelling van de olieprijzen zijn. Voor 2011 voorspelden zij 104 dollar per vat, ten opzicht van een uiteindelijke gemiddelde prijs van 95 dollar. Voor 2012 verwacht de top drie een prijsstijging van zestien dollar.

EErstE oliE uit NEdErlaNdsE put

Op het Nederlandse continentaal plat, ongeveer zestig kilometer ten noordwesten van Den Haag, is het nieuwe olieveld Medway in productie genomen. Op 11 januari kon met het De Ruyter platform de eerste olie worden geproduceerd uit de Van Ghent-put in blok P11b. Deze put zal naar verwachting dit jaar zo’n tweeduizend vaten olie-equivalenten per dag produceren. In april kan waarschijnlijk al een tweede put in gebruik worden genomen; de Van Nes-put. Deze zal eveneens een productie van tweeduizend vaten olie-equivalenten per dag hebben. Dana Petroleum is met een belang van vijftig procent operator van het project. Energie Beheer Nederland heeft de andere vijftig procent van de belangen in het veld in handen. Voor het eerst is in Nederland tri-laterale technologie toegepast voor de Van Gent-put. ENErgiE-Forum Nl plEit voor aardgas

Bedrijfsleven, gemeenten en onderwijsinstellingen in het Rijnmondgebied moeten snel afspraken maken om de tekorten aan technisch opgeleiden op te lossen. Volgens voorzitter Wim van Sluis van Deltalinqs is er in het Rotterdamse haven- en industriecomplex een dringende behoefte aan jaarlijks zo’n vierhonderd nieuwe technici, waaronder ruim honderd proces-operators. De regionale onderwijsinstellingen kunnen op dit moment niet aan die vraag voldoen.

Inzet op aardgas en een hogere CO2-prijs zijn onontbeerlijk voor de optimale ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen (o.a. biomassa en wind op zee) en het behalen van CO2-reductiedoelstellingen, aldus het Energie-Forum NL (EFNL), een bedrijvenplatform waar DONG Energy, EBN, Eneco, GasTerra, Gasunie, GDF SUEZ en Shell lid van zijn. Het onderzoeksrapport waarop deze conclusie is gebaseerd, koppelt een gedetailleerde analyse van de specifieke Nederlandse energiesituatie aan ambitieuze klimaatdoelen tot 2030 (40% reductie) en 2050 (80% reductie). Het onlangs door EFNL afgeronde onderzoek concludeert dat het combineren van hernieuwbare energiebronnen met (aard)gas de beste perspectieven biedt om bij te dragen aan het verwezenlijken van een duurzame energievoorziening en ambitieuze reductiedoelstellingen voor CO2. Een recent voorbeeld hiervan is de in december gepubliceerde Energy Roadmap van de Europese Commissie, waarin een route is uitgezet om in Europa in 2050 een CO2-reductie te realiseren van 85 procent ten opzichte van 1990.

De Nam wint al enige tijd aardgas vanaf de gaswinningslocatie aan het Kleuvenveld te taarlo. Om een nieuw deel van het bestaande veld aan te boren, zal de NAM in de komende maanden een boring uitvoeren. Een moderne boorinstallatie met een hoogte van ongeveer dertig meter gaat de werkzaamheden uitvoeren. De boring heeft een diepte van ongeveer 3.400 meter. Naar verwachting kan door deze boring zo’n kwart miljard kubieke meter aardgas worden gewonnen.

ChEmiEsECtor sluit oNdErwijsCoNvENaNt

Vakbonden van de chemiesector, essenscia vlaanderen, de Vlaamse minister van Onderwijs Pascal Smet en de vier onderwijskoepels hebben een onderwijsconvenant ondertekend. Met dit convenant slaan de verschillende partijen de handen ineen om de samenwerking tussen onderwijs en de chemiesector te intensifiëren en meer concrete en meetbare engagementen aan te gaan. Zo wordt onder meer gewerkt aan een betere ‘branding’ van de sector bij jongeren en leerkrachten en worden er structureel bedrijfsstages voor leerkrachten en leerlingen aangeboden. Het gemeenschappelijke doel van alle partijen is een verhoogde instroom van jong talent in de chemiesector. Op basis van een studie van de KU Leuven verwacht de sector het komende decennium een uitstroom van ongeveer 16.000 oudere werknemers die de pensioenleeftijd zullen hebben bereikt. Op een totale tewerkstelling van ruim 61.000 is dit een zeer aanzienlijk aantal. Bovendien is de sector erin geslaagd om de tewerkstelling de voorbije jaren relatief stabiel te houden en is er geen sprake van een afbouwscenario in de chemische industrie en life sciences in Vlaanderen.

Kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Topman Claude Dauphin van trafigura wordt vervolgd voor de affaire rond het gifschip probo Koala. Het Openbaar Ministerie heeft dat gezegd, nadat het gerechtshof de bezwaren van Dauphin tegen de dagvaarding na een jarenlange juridische strijd had verworpen. Justitie wil Dauphin vervolgen voor het leiding geven aan de illegale export van het afval van het schip naar Ivoorkust. Dauphin was president-directeur van Trafigura, in wiens opdracht de Probo Koala in de zomer van 2006 voer.

PETROCHEM 02 – 2012

14-02-12 16:27

Waar in 2010 de werkgelegenheid in Nederland daalde, groeide in dat jaar het aantal werkplekken in de Nederlandse life sciences & health sector. Ook groeide het aantal bedrijven in deze sector harder dan het gemiddelde van Nederland. Dit blijkt uit de publicatie Dutch Life Sciences Outlook 2012, een initiatief van de clusterorganisatie Life Sciences Health en The Decision Group. Ten opzichte van zeven andere internationale topclusters scoorde de Nederlandse life sciences & health sector in 2010 bovengemiddeld wanneer het gaat om totale omzet en publieke investeringen. Naar aanleiding van het Deep Water Horizon incident heeft Nogepa twaalf speerpunten geïdentificeerd. Het ontwikkelen van een training crisismanagement voor offshore installation managers was er één van. Falck Nutec heeft deze nieuwe management of major emergencies (MoME) training ontwikkeld. Tijdens deze crisismanagement- en scenariotrainingen worden verantwoordelijke teams op een offshore productieplatform voorbereid op het handelen tijdens een grootschalig incident. Speciaal voor deze training heeft Falck Nutec op haar oefencentrum op de Rotterdamse Maasvlakte een nieuwe trainingsaccommodatie gebouwd. Het toekomstperspectief van de Nederlandse chemische industrie is positief. Hoe de mondiale, sociale, politieke en economische ontwikkelingen ook zullen verlopen, de chemische sector zal tot 2030 een substantiële groei doormaken. Voor een belangrijk deel is dat perspectief gebaseerd op de gunstige uitgangspositie van de sector. Dat blijkt uit een gezamenlijke studie van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en Deloitte. De bestaande samenwerking met de chemie in België en Duitsland speelt daarbij een belangrijke rol. Wereldwijd bestaan niet veel vergelijkbare sterke en geïntegreerde clusters. De onderzoekers noemen het dan ook van belang het NederlandsDuits-Belgische cluster te versterken.

FOTO: NEDSTACK

FEITEN & CIJFERS

mEgawatt braNdstoFCEl oogst suCCEs bij solvay

Bij Solvay in Lillo draait een brandstofcelsysteem van Nedstack na enkele weken testen al twee maanden zonder problemen. De efficiency blijkt met een bijzonder hoge waarde van vijftig procent elektrisch en tachtig procent in totaal volledig aan de hooggespannen verwachtingen te voldoen. Ook de beschikbaarheid blijkt met 99 procent indrukwekkend hoog. De elektriciteitscentrale, PEM Power Plant genoemd, bestaat uit 12.600 brandstofcellen en heeft één megawatt vermogen. De PEM Power Plant zet waterstof, een reststof uit de chloorindustrie, om in elektriciteit en warmte. Voor energie-intensieve chloor- en chloraatfabrieken betekent dit dat ze met dit brandstofcelsysteem in respectievelijk twintig procent en veertig procent van hun eigen elektriciteitsbehoefte kunnen voorzien. De PEM Power Plant bij Solvay levert naast één megawatt elektriciteit ook vijfhonderd kilowatt warmte, die op de site wordt gebruikt. Ook dit levert een aanzienlijke kostenbesparing op. In 2007 leverde Nedstack al een kleinere variant van zeventig kilowatt aan AkzoNobel in Delfzijl. De brandstofcellen blijken een bijzonder lange levensduur te kennen. De laatste generatie van Nedstack’s brandstofcellen draait nu al dertienduizend uur in continubedrijf. Naar verwachting zullen de cellen meer dan twintigduizend uur volmaken. De centrale bij Akzo, die al bijna vijf jaar draait, vergt bijzonder weinig onderhoud en wordt door Nedstack op afstand beheerd. aKzoNobEl vErdubbElt produCtiE dimEthylEthEr

AkzoNobel gaat haar productiecapaciteit voor dimethylether (DME) in Rotterdam/ Europoort uitbreiden naar 45.000 ton per jaar. Dimethylether werd in de jaren tachtig geïntroduceerd als milieuvriendelijk drijfgas voor spuitbussen. De DME-fabriek in Rotterdam/Europoort werd in de jaren negentig ontworpen voor een productiecapaciteit van 20.000 ton per jaar. De aangekondigde capaciteitsuitbreiding zal in het vierde kwartaal van 2012 in gebruik worden genomen en is gebaseerd op bestaande technologie. havEN Krijgt lEidiNgviaduCt bij botlEKtuNNEl

Havenbedrijf Rotterdam bouwt langs de A15 bij Hoogvliet een leidingviaduct van circa 850 meter. Volgende week begint een aannemerscombinatie van Mourik GrootAmmers en Ippel Civiele Betonbouw met de constructie. Het viaduct gaat in totaal méér dan tien miljoen euro kosten. Het havengebied heeft voor 450 hectare aan leidingstroken. Ze herbergen 1.500 kilometer aan pijpleidingen, 2.500 kilometer hoogspanningskabel en nog eens 800 kilometer nutsleidingen. Voor de verdere ontwikkeling van de haven is het van belang dat er ruimte blijft om dit netwerk uit te breiden want de aanwezigheid van pijpleidingen is een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor bedrijven in het havengebied. In en naast de bestaande leidingstrook langs de A15 bij Hoogvliet is geen ruimte voor uitbreiding van de leidingstrook in de ondergrond. Daarom komt er bovengronds een leidingviaduct om de leidingen te kunnen aanleggen. Aan het eind van dit jaar wordt het viaduct opgeleverd zodat het begin volgend jaar in gebruik kan worden genomen.

PETROCHEM 02 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

14-02-12 16:27

FEITEN & CIJFERS ChEmiE-paCK haNdEldE tEgEN rEgEls

Chemie-Pack handelde in strijd met de vergunning en hield zich niet aan de procedures. De overheid heeft zich vervolgens traag en te coulant opgesteld bij het toezicht en de handhaving. Nadat brand op het bedrijf uitbrak, escaleerde deze snel doordat er massaal brandbare vloeistoffen stonden opgeslagen in kwetsbare plastic containers op plaatsen waar dat niet was toegestaan. Er was geen regie op de crisiscommunicatie die volgde op de hevige brand en de overheid speelde onvoldoende in op de informatiebehoefte van de samenleving. Dat zijn de belangrijkste conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de brand bij Chemie-Pack. Doordat een vanwege het koude weer vastgelopen pomp – tegen de regels – werd opgewarmd met een gasbrander, brak op 5 januari 2011 brand uit bij Chemie-Pack. Hierdoor vatte het brandbare xyleen in de opvangbak onder de pomp vlam. Deze brand ontstak ook de hars die via een afgebroken leiding uit de pomp naar buiten stroomt. De brand escaleerde en bereikte ruim honderd plastic containers met brandbare vloeistoffen, die eveneens in strijd met de vergunning stonden opgeslagen op het middenterrein van Chemie-Pack. Vanaf dat moment was de brand onbeheersbaar. Bluspogingen van het personeel hadden niet het gewenste effect. De kwetsbaarheid van kunststofcontainers (IBC’s) zoals Chemie-Pack gebruikte, blijkt in Nederland onvoldoende bekend te zijn. De Onderzoeksraad beveelt de brancheorganisaties in de chemiesector aan om de kwetsbaarheid van deze kunststofcontainers in geval van brand onder de aandacht te brengen van de industrie. De brancheorganisaties moeten ook bevorderen dat leveranciers en afnemers eisen stellen aan het veiligheidsniveau van risicovolle ondernemingen met wie zij zaken doen. De VNCI onderschrijft de conclusies van het rapport over Chemie-Pack. ‘Een incident als bij Chemie-Pack mag niet gebeuren’, aldus Colette Alma, directeur van de VNCI. ‘Het rapport onderstreept wederom het belang van het strikt naleven van een vergunning en interne veiligheidsprocedures, van een goede veiligheidscultuur en van de verantwoordelijkheid die bedrijven hebben om na te gaan of een opdrachtnemer de competentie heeft om veilig met stoffen om te gaan. Deze punten hebben wij voor de chemische industrie opgenomen in het actieplan Veiligheid Voorop.’ Het actieplan is naar aanleiding van de brand bij Chemie-Pack opgesteld door de industrie en werkgeversorganisatie VNO-NCW. Via diverse acties moet het plan de veiligheid in bedrijven die op grote schaal met gevaarlijke stoffen werken, verder verbeteren. Zo brengen de betrokken branches jaarlijks de veiligheidsprestaties van hun leden in kaart, rapporteren zij de resultaten hiervan naar hun leden en stimuleren zij hun leden om de prestaties continu te verbeteren.

120

Total heeft een nieuwe senior vice president Strategy & Business Intelligence. helle Kristoffersen is aangewezen om jean-jacques mosconi op te volgen. Mosconi is benoemd tot senior vice president Refining & Petrochemicals Europe. BP heeft professor dame ann dowling benoemd tot de raad van bestuur als niet-uitvoerend bestuurder. Dowling is professor Mechanical Engineering aan de universiteit van Cambridge. sir william Castell treedt in april af. Zijn taken worden overgenomen door Paul Anderson en andrew shilston.

Summa Group en VTTI, respectievelijk de 75 procent en 25 procent aandeelhouders van Shtandart TT, hebben Frank schaper benoemd tot CEO van de raad van bestuur van Shtandart TT. Voorafgaand aan deze benoeming was Schaper general manager bij EuroTank Amsterdam, de VTTI-terminal in Amsterdam. guillaume de la ville is benoemd tot CFO van de raad van bestuur. De La Ville was CFO bij Souz Petrolium in Genève, Zwitserland.

115

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

BEDRIJVENNIEUWS

Total heeft jacques de boisséson benoemd tot general director van Total E&P Russia en general representative van Total in Rusland. Hij volgt pierre Nerguararian op.

BRENT RUWE OLIEKOERS

110

105

100

Groentefabrikant haK heeft de eerste “groene”’ HAK-vrachtwagen in gebruik genomen. De truck rijdt op liquified bio gas (LBG), afkomstig van de vergisting van rest- en groenteafval. De groentefabrikant wil de komende jaren volledig overstappen op dit type duurzame vervoersmiddelen voor de belevering van afnemers. Door het rijden op biogas wordt in de gehele logistieke keten een CO2reductie van maar liefst tachtig procent gerealiseerd ten opzichte van fossiele brandstof. Ook zijn de vrachtwagens vijf keer stiller dan conventionele vrachtwagens die op diesel rijden.

28 29 30 3

JANUARI

9 10 11 12 13 17 18 19 20 23 24 25 26 27 31 30 1

FEBRUARI

PETROCHEM 02 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

14-02-12 16:27

Op zoek naar de beste en veiligste manier om uw machines efficiënt te bedienen?

• Robuust en ergonomisch • Digitale en/of proportionele aansturing • Veilig en betrouwbaar • Zowel standaard als op maat gemaakte installaties • Eigen productie, servicedienst en werkplaats voor herstellingen

Pauwelsdreef 100, B-2940 Hoevenen (B) - Tel. + 32 (0)3 660 14 00 - info@awsystems.be

Radiografische afstandbesturingen in ATEX uitvoering adv. AWSystems Ex A4.indd 5 010_awsystem.indd 1

16/12/09 15:02 13-02-12 14:23

FOTO: AKzONOBEL

FEITEN BUITENLAND

OmbOuw chlOOrfabriek akzONObel iN fraNkfurt

AkzoNobel heeft Tebodin geselecteerd voor het Engineering, Procurement en Construction management (EPCm) van een nieuwe chloorfabriek in Frankfurt, naar de modernste membraanelektrolysetechnologie. Met deze nieuwe fabriek zal de huidige productie in Frankfurt met ongeveer vijftig procent toenemen naar 250 kiloton chloor en 275 kiloton natronloog per jaar. Het energieverbruik per ton product zal met ongeveer dertig procent verbeteren. De combinatie van Nederlandse en Duitse engineers en specialisten in het EPCm projectteam was één van de redenen voor AkzoNobel Industrial Chemicals om de opdracht aan Tebodin te gunnen. De inbreng van de lokale expertise betreft met name alle vergunningen, het ontwerp en bouwplaatsgebonden aspecten die aan de lokale normen en wetgeving zullen moeten voldoen. De bouwwerkzaamheden zullen in augustus 2012 beginnen. Naar verwachting zal de nieuwe chloorproductiefaciliteit in Frankfurt in het vierde kwartaal van 2013 in bedrijf worden genomen.

De internationale olie-industrie heeft het Oil Spill response technology Joint industry Programme (JIP) opgericht. Dit samenwerkingsverband gaat onderzoeken hoe olielekkages in het Arctische gebied kunnen worden voorkomen en mocht zich toch een lek voordoen, hoe daarmee het beste kan worden omgegaan. Negen oliemaatschappijen doen mee aan het vierjarige programma: BP, Chevron, ConocoPhillips, Eni, ExxonMobil, North Caspian Oil Company, Shell, Statoil en Total. Statoil heeft een belang van iets meer dan dertig procent verworven in de Pitu-licentie in Baffin Bay, voor de kust van Groenland. Eerder werd de licentie al toegekend aan Cairn Energy en deze zal met een belang van 56,8 procent operator blijven. Partner Nunaoil blijft aandeelhouder met 12,5 procent. De Pitu-licentie ligt direct naast de twee licenties Anu en Napu van Shell, waar Statoil al aandelen in heeft van respectievelijk 21 en 14,8 procent.

baSf bOuwt eeN geïNtegreerde tdi-iNStallatie

Het parlement van bulgarije heeft met 166 van de 240 stemmen het boren naar schaliegas afgewezen. Een meerderheid vreest schadelijke gevolgen voor het milieu.

BASF gaat in Ludwigshafen een TDI (Tolueendi-isocyanaat) installatie in één productielijn bouwen, met een productiecapaciteit van 300.000 ton per jaar. Hierbij hoort ook de uitbreiding van de installaties voor de voorproducten. Dat betekent de bouw van een nieuwe installatie voor het hergebruik van waterstofchloride en de uitbreiding van installaties voor salpeterzuur, chloor en synthesegas. Ook de uitbreiding van het aromatencomplex voor de levering van tolueen is gepland. De totale investering, inclusief de nodige infrastructuurwerken op de site in Ludwigshafen, bedraagt ongeveer één miljard euro en zal zo’n tweehonderd bijkomende arbeidsplaatsen creëren. De productie zal eind 2014 opstarten. Zodra de nieuwe installatie volledig operationeel is, zal BASF haar TDI-installatie in Schwarzheide (Duitsland) sluiten. Deze heeft een jaarcapaciteit van 80.000 ton. TDI is een belangrijke component voor de polyurethaanindustrie. Het wordt voornamelijk gebruikt in de automobiel- en meubelindustrie.

bP en Sempra u.S. gas & power gaan samen de Amerikaanse windparken Mehoopany Wind Farm (Pennsylvanië) en Flat Ridge 2 Farm (Kansas) ontwikkelen. De windparken vergen een investering van meer dan één miljard dollar en hebben samen een capaciteit van 560 megawatt. De verwachting is dat beide windparken eind 2012 operationeel zullen zijn. BP wordt de operator van beide windparken wanneer zij operationeel zijn.

eaStmaN Neemt SOlutia Over

Het Amerikaanse Eastman Chemical neemt voor circa 3,4 miljard dollar (2,6 miljard euro) het chemiebedrijf Solutia over. De overname wordt voor 2,7 miljard dollar in contanten en 690 miljoen dollar in aandelen voldaan. Met de acquisitie wil Eastman zijn groei in opkomende markten versnellen, vooral in Azië. Solutia levert chemicaliën voor de productie van onder meer consumentenelektronica als de iPad en autobanden. Volgens Eastman wordt de overname medio dit jaar afgerond. Door de combinatie verwacht het concern circa honderd miljoen dollar aan kostenbesparingen per jaar vanaf eind 2013. De besparingen zullen vooral komen uit de reductie van bedrijfskosten, synergie in grondstoffen en verbeterde productie- en logistieke processen.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

011_13_E_FCbuitenland.indd 11

De eerste steen van de nieuwe carbonzuurfabriek van Oxea in Oberhausen is gelegd. Volgens planning moet de fabriek nog dit jaar worden opgeleverd. Dan zal Oxea’s productiecapaciteit voor carbonzuur toenemen met zo’n veertig procent. De fabriek wordt gebouwd om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar synthetische vetzuren.

PETROCHEM 02 – 2012

14-02-12 14:06

Petrochem_90x132_0211 08/02/12 13:32 Page1

SCHENK Verhuur Explosieve omgevingen ATEX gecertificeerde behuizingen Ontdek de nieuwe serie contacten ansluitdozen van MARECHAL Electric die de veiligheid van de elektrische installatie verhogen in zware, natte en gevaarlijke omgevingen zoals raffinaderijen en de chemische industrie. De MXBS en MXBJ series maken het mogelijk om contactdozen, meerpolige connectoren en Ex veilige aansluitklemmen te combineren. Veilig, betrouwbaar en robuust.

• Vloeistofdichte en ontwateringscontainers • 80m³ buffercontainers • Afvalinzamelsystemen

Primeur SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetcontainer van Nederland. Zeer geschikt voor opslag van vloeistoffen. Verkrijgbaar in open-top en gesloten versie. SCHENK Verhuur regelt, indien u wenst het transport.

MARECHAL Electric naar Hannover 23-27 april 2012 Hall 13 - Stand E80

www.marechal.com contact@marechal.com

012_eco_maceral_schenk.indd 1

Groothandelsweg 8, 6515 AJ Nijmegen • Tel. +31 (0)24 – 348 25 93

www.schenkgroep.nl

14-02-12 13:47

FEITEN BUITENLAND fliNke uitbreidiNg PrOductie ParaxyleeN iN zuid-kOrea

Samsung Total Petrochemicals, een 50/50 joint venture van Total en Samsung, gaat het Daesan-complex in Zuid-Korea uitbreiden en upgraden. De joint venture bouwt een tweede aromaten-eenheid en een fabriek voor de productie van ethyleenvinylacetaat (EVA) op het terrein. Het project vergt een investering van ongeveer 1,8 miljard dollar. De nieuwe aromaten-eenheid krijgt een productiecapaciteit van één miljoen ton paraxyleen en 420.000 ton benzeen per jaar. De eenheid zal naar verwachting in september 2014 in gebruik worden genomen. De bestaande paraxyleencapaciteit zal nog dit jaar worden uitgebreid naar 760.000 ton per jaar. De nieuwe EVA-fabriek krijgt een productiecapaciteit van 240.000 ton per jaar. tOtal verkOOPt aSSetS iN cOlOmbia

Total heeft een overeenkomst gesloten met Sinochem over de verkoop van TEPMA. Deze volle dochter heeft een belang in het Cusiana-veld en participeert in de OAMen ODC-pijpleiding in Colombia. Het aandeel van Total in het Cusiana-veld komt neer op ongeveer zevenduizend vaten olie-equivalenten per dag. Eerder verkocht Total al een belang van vijf procent in de Ocensa-pijpleiding aan Petrominerales en een belang van eveneens vijf procent aan Cepsa. De drie transacties leveren Total in totaal een bedrag op van ongeveer één miljard dollar. Total houdt nu nog een belang van 5,2 procent in de Ocensa-pijpleiding. full-cONverSiON raffiNaderiJ SaOedi-arabië iN 2014

Sinopec en Saudi Aramco zijn een joint venture aangegaan voor de ontwikkeling en bouw van Yanbu Aramco Sinopec Refining Company (YASREF), voorheen de Red Sea Refining Company. Het gaat om de bouw van een nieuwe full-conversion raffinaderij in Yanbu, aan de westkust van Saoedi-Arabië. De raffinaderij moet in de tweede helft van 2014 operationeel zijn. Dan zal YASREF dagelijks 400.000 vaten Arabische zware ruwe olie gaan verwerken en hoge kwaliteit brandstoffen gaan produceren. De raffinaderij moet per dag negentigduizend vaten gasolie en 263.000 vaten ultra-low sulfur diesel gaan produceren. Sinopec heeft een belang van 37,5 procent in YASREF, Saudi Aramco bezit 62,5 procent. hOveNSa Sluit PrOceSuNitS raffiNaderiJ

Hovensa, gezamenlijk eigendom van Hess Corporation en Petroleos de Venezuela, heeft besloten bepaalde procesunits aan de westkant van haar raffinaderij te sluiten. Daardoor zal de destillatiecapaciteit van ruwe olie verminderen van 500.000 naar 350.000 vaten per dag, zonder impact te hebben op de capaciteit van de coker of FCC-eenheid. De herconfiguratie wordt afgerond in het eerste kwartaal van 2011. grOeN licht vOOr auStraliSch lNg-PrOJect

Total en joint venture partner Inpex hebben groen licht gegeven voor het Ichthys LNG-project in Australië. Het Ichthys-project omvat de ontwikkeling van het offshore Ichthys-veld ten noordwesten van Australië, de aanleg van een 889 kilometer lange pijpleiding en de bouw van een onshore LNG-fabriek in de omgeving van Darwin. De offshore faciliteiten – een FPSO en een CPF – zullen bij de grootste ter wereld behoren. De LNG-fabriek zal bestaan uit twee treinen met elk een capaciteit van 4,2 miljoen ton per jaar. Bovenop de LNG-productie zal het Ichthysproject zo’n 1,6 miljoen ton LPG’s per jaar en op z’n hoogtepunt 100.000 vaten condensaat per dag genereren. Het project vergt een investering van 34 miljard dollar (26 miljard euro). Inpex heeft een belang van 72,8 procent in het project en Total 24 procent. De Japanse gasbedrijven Tokyo Gas, Osaka Gas en Toho Gas bezitten de rest. De reserves van Ichthys worden geschat op drie miljard vaten olie-equivalenten, inclusief zo’n vijfhonderd miljoen vaten condensaat. De eerste productie wordt eind 2016 verwacht. De bouw begint in het tweede kwartaal van 2012. De totale jaarlijkse LNG-productie van het Ichthys-project (8,4 miljoen ton per jaar) is al voor vijftien jaar verkocht. Het meeste direct aan Taiwanese en Japanse consortia, waaronder Inpex. Total zelf zal 0,9 miljoen ton LNG per jaar aan haar eigen klanten leveren.

total, operator van de hild-licentie in de Noorse Noordzee, gaat 4,2 miljard dollar investeren in de ontwikkeling van het veld als het daarvoor toestemming krijgt van de betrokken Noorse autoriteiten. Total heeft een belang van 51 procent in het veld. Partners zijn Petoro (30 procent) en Statoil (19 procent). De reserves van het Hild-veld worden geschat op 190 miljoen vaten olie-equivalenten. De productie zal waarschijnlijk eind 2016 beginnen en zal maximaal 100.000 vaten olie-equivalenten per dag zijn. borealis heeft Pec-rhin volledig overgenomen van gPN. Deze volle dochter van Total had eerder een belang van vijftig procent in PEC Rhin maar maakte gebruik van haar voorkeursrecht om de andere helft van de aandelen over te nemen van BASF. Dit proces is nu afgerond en goedgekeurd door de mededingingsautoriteiten. PEC-Rhin produceert stikstofhoudende meststoffen, ammoniak, ammoniakoplossing en salpeterzuur voor industrieel gebruik. dubai gaat de komende twintig jaar gefaseerd een zonne-energiepark van één terawatt aanleggen. Dit vergt een totale investering van 3,3 miljard euro. De aanleg in Seith Al Dahal begint over een aantal maanden en eind 2013 moet het eerste deel operatief zijn. Er wordt dan kleinschalig begonnen met een capaciteit van tien megawatt. Uiteindelijk moet het park in 2030 duizend megawatt elektriciteit opleveren, als olie in het MiddenOosten schaarser wordt. De europese unie houdt de ontwikkelingen rond de winning van gas uit schalie in de gaten. De zorgen over de gevolgen voor het milieu worden serieus genomen. Dat stelde Europees Commissaris Günther Oettinger bij de presentatie van een onderzoek over schaliegaswinning. Volgens het rapport is het op dit moment niet nodig Europese wetten te veranderen, omdat de winning van schaliegas in de EU nog in de verkennende fase verkeert.

PETROCHEM 02 – 2012

011_13_E_FCbuitenland.indd 13

14-02-12 14:06

INTERVIEW

‘Stilstaan is geen optie’

Eastman wil de komende jaren vooruit. Een dynamische cultuur, sustainability, veiligheid en groei; dat is waar het volgens Joost Berting, managing director van Eastman Chemical Europa, Midden-Oosten en Afrika, allemaal om draait. Grote ambities dus, en volgens Berting gaat het lukken ook. De fundamentele randvoorwaarden zijn er; financieel staat het bedrijf er uitstekend voor, de wil is er, de juiste mensen zijn er en er is een enorme drive vanuit de top. Gerard van Nifterik

PETROCHEM 02 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 14

14-02-12 13:23

FOTO’s: ERIC dE VRIEs

PETROCHEM 02 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 15

14-02-12 13:23

‘Onze mensen en onze bedrijfscultuur’, zegt Joost Berting. ‘Dat zijn absoluut twee van onze sterkste punten en daar ben ik best trots op. Het personeelsverloop is heel gering en collega’s hebben vaak een lange staat van dienst. Tegelijkertijd, of juist daardoor, is die cultuur ook dynamisch. Het bedrijf reageert daardoor heel effectief op cultuuromslagen, bijvoorbeeld zoals we die nu meemaken op het gebied van veiligheidsbewustzijn en duurzaamheid. Neem bewustwording op het vlak van sustainability. Dat begint heel klein en concreet, gewoon door duurzame keuzes te maken; gerecycled papier op kantoor, gebruik van fair trade producten in de kantine, we hebben ons sinds kort aangesloten bij het Meatless Monday-initiatief. Natuurlijk waren er mensen die even vreemd stonden te kijken, maar uiteindelijk was er veel draagvlak. We hebben het personeel zelf presentaties laten houden over Meatless Monday. Je moet uitleggen waarom je het doet, bewustzijn creëren. Met veiligheid gaat het net zo.’ Joost Berting is managing director van Eastman Chemical Europa, Midden Oosten en Afrika (EMEA), en regional business director van de Performance Chemicals & Intermediates business. Eastman is in de jaren twintig ontstaan als interne chemietak van Eastman Kodak, en maakte aanvankelijk chemische producten op basis van cellulosechemie. In de jaren negentig begonnen grote ondernemingen zich meer en meer te concentreren op hun kernactiviteiten, en bedrijfsonderdelen die daartoe niet behoorden, werden afgestoten of verzelfstandigd. En zo werd Eastman in 1994 van het Kodak-concern losgemaakt om als zelfstandige spin-off verder te gaan. Het jaar daarvoor was Berting in dienst getreden bij Eastman Chemical Company R&D. Hij was in 1995 verantwoordelijk voor de wereldwijde lancering van een biologisch afbreekbaar plastic. Vervolgens doorliep hij diverse managementfuncties en sinds vorig jaar staat hij aan het roer als Managing Director voor Europa, het MiddenOosten en Afrika. Hij heeft zich sindsdien onder meer beziggehouden met strategieontwikkeling en acquisities binnen de regio.

‘Bewustzijn, daar draait het om. Vaak gaat het om veel kleine, onzichtbare incidenten voor er een grote calamiteit optreedt.’ 16

Veiligheid ‘Stilstaan is geen optie’, zegt Berting. ‘Eastman is bijvoorbeeld al jaren heel goed in veiligheid, maar we willen er

PETROCHEM 02 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 16

14-02-12 13:23

nog beter in worden. Dat begint al bij het autorijgedrag van de werknemers. Je moet niet 120 rijden als het mistig is. Daar proberen we onze mensen van te doordringen. Dat vertaalt zich ook merkbaar naar de fabriek. Bewustzijn, daar draait het om. Vaak gaat het om veel kleine, onzichtbare incidenten voor er een grote calamiteit optreedt. We willen een dynamische bedrijfscultuur, maar we koesteren tegelijk onze waarden zoals veiligheid.’ Dat is belangrijk voor het bedrijf, maar ook voor de klanten, stelt Berting. ‘Die weten dat onze producten veilig zijn gemaakt. Bedrijven die onveilig produceren lijden bovendien vaak reputatieschade, die invloed heeft op hun klantenbasis. We vinden het erg belangrijk om zoiets te voorkomen. Dat is geen marketing, maar een kwestie van associatie. Eastman Corporate heeft wereldwijd een enorme target opgelegd met een OSHA recordable rate van <0.35 per jaar. Een OSHA recordable incident is een incident waarbij meer dan alleen eerste hulp noodzakelijk is, dus een behandeling door een huisarts of in een ziekenhuis. Omgerekend houdt een rate van <0.35 in dat er in een groep van honderd werknemers minder dan één incident plaatsvindt in drie jaar. Natuurlijk, het liefst wil je helemaal geen incidenten, maar dit is al een enorm scherpe standaard.’ Top class ‘Veiligheid is gedragsgedreven’, zegt Berting. ‘Daar kun je iets aan doen. Stress of werkdruk kan een enorme invloed hebben. Daarom hebben we onlangs een wereldwijde safety survey gehouden onder alle medewerkers. Hierin is medewerkers gevraagd hoe we de veiligheid nog verder kunnen verbeteren. Op basis van de uitkomsten zullen we dan bepalen hoe we dat gaan vertalen naar praktische maatregelen. Dat is lastig, want we zitten al in de topcategorie wereldwijd. Maar nu willen we ook echt top class zijn. Het is voor ons een van de belangrijkste speerpunten voor de komende jaren. Daarnaast zullen we ons richten op nieuwe producten en investeringen in opkomende landen.’ Berting: ‘De centrale vraag voor de komende jaren is: hoe en waar kunnen we groeien? De groeikansen liggen in de eerste plaats bij de niet-ftalaat weekmakers, maar bijvoorbeeld ook bij kunststof dat is vervaardigd zonder BPA, waarvoor Eastman Tritan copolyester heeft ont-

wikkeld. Ftalaathoudende weekmakers zoals dioctylftalaat zullen de komende jaren onder invloed van REACH worden verboden. Inmiddels zijn we wereldwijd de grootste producent van ftalaatvrije

alternatieven. En Tritan is een door Eastman ontwikkelde copolyester; eigenlijk het enige BPA-vrije materiaal dat een alternatief is voor polycarbonaat. Steeds meer babyflesfabrikanten stappen op

PETROCHEM 02 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 17

14-02-12 13:23

Vrijdag 25 mei en zaterdag 26 mei 2012

Landelijke dag van het Onderhoud Zien • Leren • Doen

Iedereen profiteert dagelijks van de hoge kwaliteit van ons onderhoud in Nederland. Van infrastructuur tot procesindustrie. Van melkfabriek tot elektriciteitscentrale. En toch is dat voor het grote publiek niet altijd duidelijk. Om te laten zien wat goed onderhoud betekent voor de Nederlandse samenleving, openen allerlei bedrijven hun poorten tijdens de Landelijke Dag van Het Onderhoud. Het doel van de Landelijke Dag van het Onderhoud is Nederland bekend te maken met het belang van goed onderhoud voor iedereen! Bovendien wil de organisatie jongeren interesseren voor een opleiding of baan in de techniek in het algemeen en onderhoud in het bijzonder. Het thema van de aanstaande Landelijke Dag van het Onderhoud is dan ook “Zien, Leren, Doen” Op vrijdag 25 mei worden scholieren ontvangen door bedrijven die de collega’s van de toekomst onder begeleiding rond willen leiden. Zaterdag 26 mei is bedoeld voor iedere geïnteresseerde bezoeker.

018_adv_dagvanhetonderhoud_A4.indd 1

Is er bij uw bedrijf genoeg te zien, te leren en te doen? Werk dan mee aan de Landelijke Dag van het Onderhoud.

De Landelijke Dag van het Onderhoud is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) en wordt georganiseerd in samenwerking met Dutch Institute World Class Maintenance, Profion, VOMI en het vakblad iMaintain. Diverse andere brancheverenigingen sluiten aan bij dit initiatief.

Voor meer informatie: www.dagvanhetonderhoud.nl dagvanhetonderhoud@nvdo.nl

13-02-12 14:23

‘De komende tien jaar willen we 25 procent op elektriciteit besparen en 20 procent minder CO2 uitstoten.’

logistieke kosten, maar vaak ook in de grondstoffenlogistiek. Dus is het belangrijk over die biotechnologie te kunnen beschikken.’

dit materiaal over. Op den duur willen we natuurlijk alles wat BPA bevat door Tritan vervangen.’

Groeikansen Eastman gebruikt acquisities niet alleen om veelbelovende technologie te acquireren, maar ook om simpelweg te groeien in sectoren waarvan men veel verwacht. Zo is er momenteel wereldwijd te weinig capaciteit om ftalaathoudende weekmakers te kunnen vervangen. Daarvoor is nog een extra capaciteit nodig van 600.000 tot 800.000 ton per jaar. Onlangs kocht Eastman in de Verenigde Staten een bedrijf om de productie van ftalaatvrije weekmakers verder uit te breiden. Logisch. Berting: ‘Ons thema voor de komende jaren is vooruitgang: sustainability, veiligheid en groei. Kijk naar opkomende markten. Landen als China, Brazilië en India gaan allemaal over op westerse technologie. Onze CEO – Jim Rogers – heeft onlangs niet voor niets gezegd dat we als bedrijf onze grootste groeikansen vooral buiten de VS zien; dichtbij de markten. Dat kan ook in Europa zijn, al zal het hier wellicht vooral gaan om replacement, zoals door wetgeving gedreven substitutie van ftalaathoudende weekmakers of producten die BPA bevatten. De nadruk zal absoluut liggen op opkomende landen als China. Die investeringen zullen innovatiegedreven zijn, maar ook gericht op duurzaamheid. In China wordt tegenwoordig bij de bouw van een fabriek vanaf dag één sustainability ingebakken. Daaraan kunnen wij een bijdrage leveren. Die opkomende markten zijn als het over groei gaat een enorme kans voor de chemische industrie.’ W

Sustainability Groei dus, dat is waar Eastman op koerst, en volgens Berting is sustainability daarbij richtinggevend. Precies daar liggen volgens hem kansen. ‘Sustainability is voor ons absoluut leidend als het gaat om groei, maar bijvoorbeeld ook in hoe je je wilt profileren en bij de selectie van innovatieprojecten en investeringen. Een proactieve productontwikkeling als Tritan is daarvan een goed voorbeeld, maar je ziet het ook terug in onze investeringen. De komende tien jaar willen we 25 procent op elektriciteit besparen en 20 procent minder CO2 uitstoten. Dat willen we voornamelijk bereiken door te investeren in verdere innovatie.’ Dit jaar heeft Eastman voor de tweede keer een sustainability rapport uitgebracht. ‘Sinds kort hebben we ook een Chief Sustainability Officer en zijn er op duurzaamheidsgebied harde targets vastgelegd. Hoe dan ook, het zal veel inspanning vragen. Of we die doelen gaan halen? Natuurlijk. De fundamentele randvoorwaarden zijn er; financieel staan we er uitstekend voor; de wil is er en er is een enorme drive vanuit de top. Natuurlijk zijn er kritische voorwaarden. We moeten economisch blijven groeien, al was het maar om te kunnen blijven investeren en innoveren. Daarbij moet

je ook denken aan acquisities, die best technologisch gedreven kunnen zijn. Zo hebben we onlangs in de Verenigde Staten het bedrijf TetraVitae BioScience gekocht dat biobutanol en bio-aceton maakt. Daar zien we veel marktkansen. Voordeel van zulke bioprocessen is dat ze economisch vaak heel aantrekkelijk zijn. Doordat ze kleinschalig zijn, is het mogelijk ze geografisch slim te plannen. Bioplants zijn kleiner en kun je dichter bij de klant situeren. Dat scheelt in

BEKNOPT Voor de komende jaren richt Eastman zich op een paar duidelijke speerpunten. Een daarvan is veiligheid. Het bedrijf streeft naar een OsHA recordable rate van <0.35 per jaar. ‘Natuurlijk, het liefst wil je helemaal geen incidenten, maar dit is al een enorm scherpe standaard’, stelt Joost Berting, managing director van Eastman Chemical Europa, Midden-Oosten en Afrika. daarnaast zal Eastman zich richten op nieuwe producten en investeringen in opkomende landen. Bij die groei is sustainability richtinggevend. ‘de groeikansen liggen in de eerste plaats bij de niet-ftalaat weekmakers, maar bijvoorbeeld ook bij kunststof dat is vervaardigd zonder BPA.’

PETROCHEM 02 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 19

14-02-12 13:23

Onze klant is een moderne olieraffinaderij, centraal gevestigd in het industrieel havengebied Europoort-Rotterdam en is onderdeel van een internationaal opererend olieconcern. De ambitie is om steeds veiliger, schoner en efficiënter te opereren en producten te leveren die beantwoorden aan de hoogste specificaties en die inspelen op de toekomstige vraag in de markt. Onderdeel van de plannen om deze ambitie waar te maken is een studie naar de nieuwbouw van een Hydrocracking Unit (HCU). In het kader hiervan zijn wij op zoek naar ervaren (m/v)

HCU Process Engineers een spilfunctie binnen de nieuwbouw van een Hydrocracker unit In deze functie sta je aan de basis van de te realiseren Hydrocracker procesinstallatie. Binnen het multidisciplinaire projectteam ben je betrokken bij alle fasen: van front end engineering & design tot en met de inbedrijfstelling. Vanuit je expertise fungeer je als kritisch sparringpartner en heb je een proactieve inbreng met betrekking tot alle process engineeringactiviteiten gericht op de veiligheid en optimale benutting van de procesinstallaties. Je controleert en toetst de engineeringresultaten van derden om tot ‘Best Process Engineering Design Practices’ te komen. Na de startup ben je onderdeel van het Process Engineering Team.

Gevraagd wordt een kritisch gedreven en ervaren Process Engineer die zich kan vastbijten in de complexiteit van de nieuwbouw van een Hydrocracker procesinstallatie. Een zelfstarter met een sterke teamgeest die snel tot (kosten) efficiënte en pragmatische ontwerpoplossingen komt en zich in sterke mate bewust is van de milieu- en veiligheidsnormen. Een afgeronde universitaire studie Chemische Technologie of Procestechnologie aangevuld met een aantal jaren operationele ervaring binnen een Hydrocracker unit. Goede beheersing van de Engelse taal in woord en schrift.

Geboden wordt een uitdagende investering in je carrière waarin je deel uitmaakt van een ambitieus en dynamisch multidisciplinair team. Van meet af aan heb je een belangrijk aandeel in het ontwerp, de bouw, inbedrijfstelling en optimalisatie van de nieuwste procesinstallatie binnen Nederland. Er is ruimte voor initiatief, lef en daadkracht. Een uitstekend salaris, aangevuld met een 13e en 14e maand, 13 ATV dagen, een collectief bonusplan, 100% vergoeding basispremie ziektekostenverzekering, uitgebreide ontwikkelings- en doorgroeimogelijkheden en flexibele werktijden.

Ben jij er aan toe om jouw operationele expertise te verzilveren in deze uitdagende spilfunctie? Solliciteer dan via de website www.mercuriurval.nl. Je vindt de vacature via ref.nr. 22523. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Kim Hagen, recruiter Mercuri Urval, tel.nr. 033 450 14 07.

In 2011 opnieuw beste HR-bureau van Nederland Incompany 100

REGISTRATIE NU OPEN! MIS HÉT TOONAANGEVENDE INTERNATIONALE EVENEMENT VAN EUROPA VOOR DE TANKTERMINALSECTOR NIET

CONFERENTIE EN VAKBEURS VAN O P S L AG T E R M I N A L O P E R AT O R S

A h oy R ot t e R d A m

13 - 15 mAARt 2012 Officiële Sponsor:

TOP 5 REDENEN OM AANWEZIG TE ZIJN ONTMOET meer dan 170 ongeëvenaarde NETWERK met collega’s uit de olie- en

exposanten. Bekijk en vergelijk honderden producten en ontdek meer voordelige oplossingen voor bestaande processen

LEER van meer dan 25 deskundige gastsprekers tijdens

de wereldberoemde conferentie. Het programma biedt voor elk wat wils, met een reeks strategische, commerciële, regelgevende en technische sessies

Met dank aan onze sponsoren:

Officiële publicatie:

Mediapartners:

chemische sector tijdens de vele fantastische netwerkmogelijkheden

DISCUSSIER met potentiële klanten en leveranciers en bespreek uw individuele bedrijfsvereisten

BEKIJK

live demonstraties van de nieuwste innovaties in uw sector en test de nieuwste producten op de markt.

MIS DE DRIEDAAGSE CONFERENTIE BOORDEVOL ACTIVITEITEN NIET!

De exclusieve gastsprekers lijst bestaat uit meer dan 25 toonaangevende deskundigen uit de sector Download het volledige programma en reserveringsformulier voor de conferentie op www.stocexpo.com

Partner handelsvereniging:

Registreer vandaag op www.stocexpo.com voor de GRATIS vakbeurs

020_mercuri_easy.indd 1

14-02-12 11:36

PROJECT

Nieuwe PET-fabriek verstevigt positie Geel Het Indiase bedrijf JBF gaat in Geel een nieuwe fabriek bouwen voor de productie van polyethyleentereftalaat (PET). De fabriek krijgt zijn belangrijkste grondstof van de naastgelegen fabriek van BP. De PET-productieketen in Geel wordt daarmee vervolmaakt. ‘Met deze nieuwe fabriek wordt Geel één van de meest efficiënte, geïntegreerde PX-PTA-PET-sites in Europa.’ Francis Voermans

BEKNOPT Als alles volgens planning verloopt zal in 2014 een nieuwe Europese PETfabriek in bedrijf gaan. Het Indiase JBF RAK bouwt de fabriek voor meer dan 140 miljoen euro op het terrein van BP in Geel, vlakbij de bestaande PTA-fabriek die de grondstof zal leveren. Daarmee ontstaat in Geel een geïntegreerd en daardoor zeer efficiënt PX-PTA-PET-complex. De PET-fabriek krijgt een productiecapaciteit van 390 kiloton per jaar. De in Geel geproduceerde PET zal vooral worden verwerkt tot frisdrankflessen en andere verpakkingsmaterialen.

De chemische industrie investeert weinig in deze tijd van economische recessie. Opmerkelijk is dan ook de overeenkomst die JBF RAK LLC en BP onlangs sloten. Op het terrein van BP in Geel investeert JBF meer dan 140 miljoen euro in een nieuwe PET-fabriek, die met een capaciteit van 390 kiloton per jaar een van de grootste in Europa wordt. De belangrijkste grondstof PTA (purified terephtalic acid) komt van de naastgelegen fabriek van BP. Voor de nieuwe fabriek heeft JBF in België een dochterbedrijf opgericht met de naam JBF Global Europe SPRL. ‘We zijn begonnen met het aannemen van personeel. In de komende twee jaar zal de organisatie in Geel groeien naar zo’n 150 werknemers’, aldus Rohit Maindwal van JBF. De voorbereidingen voor de bouw van de fabriek zijn al in volle gang. ‘De technische scope van het project is afgerond en we hebben een short list met contractors voor specifieke werkzaamheden.’ In 2014 moet de fabriek in bedrijf gaan. Zeer welkom JBF Industries is één van de grootste polyesterproducenten van India en heeft de ambitie om wereldwijd te groeien. In 2007 realiseerde het de eerste productie buiten India, met een PET-fabriek in Ras al-Khaimah, één van de emiraten van de VAE. De fabriek in Geel wordt de tweede productielocatie buiten India. ‘JBF wil tot de wereldwijde top vijf van geïntegreerde PET-producenten gaan behoren. Om dat te bereiken moeten we lokale productie hebben in ontwikkelde PET-markten als Europa’, verklaart Maindwal. Voor BP Geel is het project van groot strategisch belang, vertelt Patrick van Acker, gedelegeerd bestuurder van BP in Geel. ‘Het verzekert ons van afzet. Het zorgt voor een langetermijnlevering aan een langetermijnwinnaar in Europa.’ Ook de Belgische overheid verwelkomt

de nieuwe investering. Dat bleek wel tijdens de ondertekening van de overeenkomst, waarbij politieke kopstukken als Annemie Turtelboom, Belgisch minister van Binnenlandse zaken, en voormalig premier Guy Verhofstadt aanwezig waren. Van Acker: ‘De overheid ziet het belang van deze investering en is zeer behulpzaam geweest. Veel andere productiebedrijven sluiten fabrieken in deze tijd. De 150 nieuwe directe en ongeveer dubbel zoveel indirecte arbeidsplaatsen die deze investering creëert, zijn dan zeer welkom.’ Positieve ervaring Het initiatief voor de nieuwe PET-fabriek kwam van BP. In 2010 benaderde het bedrijf een aantal PET-producenten, waarbij het de locatie in Geel promootte als goede vestigingsplek. Van Acker: ‘De respons was hoog. Het was een heel positieve ervaring dat zo veel bedrijven interesse toonden in onze locatie.’ BP zag in JBF de beste partij voor de investering. ‘Het is een ambitieus bedrijf. We hebben er vertrouwen in dat ze veilig en milieubewust zullen opereren en een goede buur zullen zijn. Bovendien heeft deze firma de juiste business-competenties en financiële slagkracht in huis om op lange termijn een duurzame PET-business in Geel te bedrijven’, zegt Richard Bartlett, managing director van BP Aromatics. De locatie naast de PTA-fabriek was voor JBF de belangrijkste reden om voor Geel te kiezen. Daarnaast ligt Geel ook gunstig ten opzichte van PET-verwerkende bedrijven, zegt Bartlett: ‘Een groot deel van de PET-afnemers in Europa bevindt zich in een straal van vijfhonderd kilometer rondom Geel.’ Timing Met de komst van de nieuwe fabriek wordt de keten voor PET-productie in Geel vervolmaakt. BP maakt eerst paraxyleen en vervolgens PTA, gezuiverd

PETROCHEM 02 – 2012

021_23_Q_artikel.indd 21

14-02-12 13:23

Het lukt me nooit om alle I/O wijzigingen door te voeren zo vlakvoor de start-up datum. Maar we kunnen niet opstarten zolang de I/O wijzigingen niet zijn doorgevoerd.

DAT KUNT U WEL Flexibiliteit waar en wanneer u het nodig hebt- Electronic Marshalling maakt dit mogelijk. Strakke projectschema’s en veranderingen van specificaties zijn eerder regel dan uitzondering. Emerson maakt dit gemakkelijk door alle herbedrading te elimineren. Alleen met DeltaV Electronic Marshalling kunt u de veldbekabeling aansluiten, waar en wanneer u wilt, ongeacht het signaaltype of besturingsstrategie. Met deze flexibiliteit kunt u I/O’s vandaag, morgen of pas over tien jaar toevoegen. Bekijk hoe DeltaV Electronic Marshalling dit gemakkelijk maakt, scan de QR-code hieronder of ga naar de website: www.IOonDemandCalculator.com

115603 ins13_DeltaV-YCDT_Pet.indd 1 022_emerson.indd 1

21/10/2011 11:12 13-02-12 14:22

tereftaalzuur. PTA is, samen met monoethyleenglycol, de grondstof voor de PET-fabriek. Van Acker: ‘Deze fabriek is het laatste stukje van de keten. Met deze geïntegreerde PX-PTA-PET-waardeketen behoren we tot de top van de geïntegreerde polyesterproducenten in Europa. PTA zal rechtstreeks naar de nieuwe PET-fabriek gaan. Vergeleken met vervoer over de weg, per schip of per spoor, is dit uiteraard de goedkoopste en milieuvriendelijkste manier. Deze investering helpt ook de verdere ontwikkeling van BP’s PTA-positie in de regio en bevestigt onze strategie om onze PTA-klanten te blijven bevoorraden voor de lange termijn.’ Bartlett vervolgt: ‘De timing voor deze PET-investering is ook juist. 2011 was een goed jaar voor de PET-producenten, het beste van de afgelopen tijd. De markt is stabiel. In Europa is onvoldoende productiecapaciteit; er wordt PET geïmporteerd. Er is dus ruimte voor nieuwe productiecapaciteit, mits deze concurrerend is. En dit geïntegreerde PX-PTAPET-complex wordt één van de meest efficiënte in Europa.’ Er zijn meer PET-producenten die momenteel nieuwe capaciteit bouwen en ook die kiezen voor een koppeling aan PTA-productie. ‘Dit is ook de reden waarom BP dit partnership voor de lange termijn heeft opgezet tussen JBF en BP, twee leiders elk in hun domein, en dit op de grootste PTA-PET-site in Europa’, verklaart Bartlett.

Lokale productie De in Geel geproduceerde PET zal vooral worden verwerkt tot frisdrankflessen en andere verpakkingsmaterialen. De grootste afzetmarkt van PET wereldwijd is in textielvezels, maar die industrie is bijna helemaal naar Azië verhuisd. In Europa wordt bijna alle PET verwerkt tot kunststofflessen en de fabriek in Geel zal daarop worden afgestemd. Dat houdt in dat er een soort PET wordt gemaakt, die geschikt is om flessen van te blazen. Bartlett vreest niet dat ook de PETproductie voor de Europese verpakkingsmarkt naar andere werelddelen zal verhuizen: ‘Het idee dat een bedrijf vanuit één productielocatie de hele wereld voorziet, is achterhaald. Er is een tendens dat wereldwijde spelers steeds meer kiezen voor lokale productie, dichtbij de klant, op voorwaarde dat deze productie concurrentieel is.’ Lokale productie brengt bovendien een aantal extra voordelen met zich mee, legt Bartlett uit. ‘De afhankelijkheid van import brengt logistieke onzekerheden met zich mee. Daarbij fluctueren de prijzen voor het transport en van de internationale munten. En er is altijd een langere tijd tussen aankoop en levering, vaak zo’n zes tot acht weken. Indien de brand owners plots extra volume wensen te bestellen, bijvoorbeeld tijdens een onverwachte warme zomerperiode, moeten ze dit lokaal doen. Europese producenten kunnen dus zeker voordelen bieden als ze tegen concurrerende prijzen produceren.’

Stap voorwaarts De investering van JBF toont volgens Van Acker aan dat BP Geel op concurrerende wijze PTA maakt. ‘Dat is het resultaat van verschillende investeringen die BP heeft gedaan. Het bedrijf breidde in 2005 de paraxyleenproductiecapaciteit fors uit. Een paar jaar later werd de PTA-productiecapaciteit vergroot naar zo’n 1,4 miljoen ton per jaar. Beide uitbreidingen gingen gepaard met de implementatie van BP’s nieuwste eigen technologieën en maakten daarmee deze vestiging tot één van de meest competitieve van Europa. Deze nieuwe PET-fabriek is het bewijs dat BP de juiste investeringen heeft gedaan in het verleden. Ze is een volgende stap in de efficiëntieverbetering van deze Geel-site’, zegt Van Acker. Het is van levensbelang voor BP Geel om dit soort verbeteringen te blijven bedenken en implementeren, vervolgt Van Acker: ‘Elke drie tot vijf jaar maken we een stap voorwaarts. Door een capaciteitsuitbreiding, technologieverbetering of, zoals nu, verdere integratie. Dat is de sleutel voor het succes van onze fabrieken. We doen dit al veertig jaar zo en daarmee blijven wij behoren tot de meest competitieve productiecentra in Europa. Over drie tot vijf jaar zullen we weer met een initiatief komen, al kan ik uiteraard niet zeggen op welk vlak dat zal liggen.’ W

PETROCHEM 02 – 2012

021_23_Q_artikel.indd 23

14-02-12 13:23

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

Nieuwe energie Net als alle andere 750.000 museumjaarkaarthouders mag ik dit jaar weer op zoek naar kunstschatten. Mijn eerste museumbezoek in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam 2012 was direct raak. Een topper. Voor mij in ieder geval, maar wie of wat bepaalt de culturele smaak van een tijd? Zonder kunst worden mensen robotjes zeggen sommigen. Mensen die dat denken, raad ik af om de tentoonstelling Nieuwe energie in design en kunst te bezichtigen. De expositie gaat over energie en het zoeken naar een nieuwe balans in onze leefomgeving. Kunstenaars, ontwerpers en progressieve denkers presenteren hun gedachten in de omgang met energie. De tentoonstelling laat verrassende, vreemde en soms onvoorstelbare objecten en sculpturen zien die het begrip duurzame vooruitgang centraal zetten. Soms zijn ze poëtisch, een andere keer vervreemdend of misschien geniaal. Tegen de liefhebbers zou ik zeggen, wees er snel bij want vanaf 27 februari zijn alle robotjes, vleesmachines en de achteruitrijdende Porsche 928 er weer vandoor. Een gepassioneerd museumdocent en een stel betrokken ouders en hun drie zoontjes bezorgden mij een paar geweldige momenten. Wat een chemie…! Waardering voor kunst komt meestal niet vanzelf maar moet worden bijgebracht. Van kunstwerken genieten of zelf kunstzinnige activiteiten beoefenen, vraagt om een proces van leren en oefenen. Hoe eerder kinderen in aanraking komen met kunst des te groter is de groep potentiële kunstliefhebbers in de toekomst. Het gedrag van de ouders blijkt een grote invloed te hebben op dat van hun kinderen. Die invloed zien 24

we vooral bij museumbezoek; als ouders een museum bezoeken, is de kans groot dat hun kinderen dit ook doen. Wie op school of thuis aan kunst en cultuur doet, krijgt meer zelfvertrouwen en vergroot zijn sociale vaardigheden. Het stelt kinderen in staat zich te ontwikkelen tot mondige en weerbare mensen. Daarnaast leert het ze hun eigen cultuur, en daarmee ook hun identiteit te ontwikkelen, te waarderen én te relativeren. Toen ik de museumdocent hoorde zeggen: ‘We gaan nu naar die rare auto’, vroeg ik of ik een stukje met ze mee mocht liften. ‘Leuk’, zei het groepje

Niko van Gent

enthousiast en we gingen met z’n zessen naar de ruimtecapsule. Kunstenaar John Bock bouwde een Londense taxi om tot een rijdend sculptuur dat aandokt bij verschillende capsules die als satellieten in de ruimte zwerven. In elke capsule is een andere “onderneming” gehuisvest; een kroeg, een noodle-restaurant en een winkel. Daardoorontstaat een soort utopische “plug-in-stad”. Met de performance en de installatie verbeeldt hij op absurdistische wijze onze strijd om te overleven in een veranderende wereld. ‘Waarom hangt er een pannetje onder de auto?’, vroeg één van de drie jongens

PETROCHEM 02 – 2012

024_25_P_Binnestebuiten.indd 24

14-02-12 13:28

aan de docent. ‘Als een auto een tijdje niet heeft gereden en de motor is koud dan wil de auto nog wel eens druppelen en dat is zonde van de museumvloer. Dus we hebben de kunstenaar gevraagd om er een pannetje onder te hangen. Vinden jullie een auto milieuvriendelijk?’ Het trio keek elkaar aan. Ze hadden zo hun twijfels. Toch kwam er een klein ‘nee’ uit. De serie Technological Dreams bestaat uit robots die zijn geprogrameerd met menselijke karaktereigenschappen en eigenaardigheden. Zo is robot 1 heel zelfstandig, robot 2 juist erg volgzaam, terwijl robot 3 heel veeleisend is en constant aandacht opeist. De ontwerpers onderzoeken in hoeverre die geprogrammeerde karaktereigenschappen de band tussen mens en machine versterken, waardoor apparaten minder gemakkelijk worden ingewisseld. ‘Het lijkt wel een automatische stofzuiger’, riep een van de drie zoontjes enthousiast. ‘Die bestaat al’, zei zijn moeder overtuigend, waarna de museumdocent het overnam: ‘Deze robot lijkt wel op een automatische stofzuiger, maar het is een heel speciale robot. Deze robot zoekt in huis de plekken op waar je helemaal geen last hebt van straling. Niet van mobieltjes, printers en computers. Robot twee is heel anders. Niet alleen vanwege de kleur, maar het is meer een onzeker type. Kijk maar als je in de buurt komt, dan krijgt de robot helemaal de zenuwen.’ Robot drie herkent je stem en wil graag bij je zijn. ‘Zijn jullie snel bang van dingen?’ ‘Nee’, zei het trio stoer. ‘Dat dacht ik al.’ Dit zijn namelijk heel speciale robots en ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden. Deze zijn niet lief en hebben ook geen eigen willetje, maar ze zijn wel handig. Het zijn namelijk vleesetende huishoudrobots.’ ‘Hè?’, riepen ze. ‘Een paar ontwerpers maken geen producten voor morgen, maar voor de toekomst. Kleine energiefabriekjes waar door middel van organisch materiaal – vliegen – een lampje kan branden. Wat zouden de ontwerpers ermee bedoelen?’ Het bleef even stil. ‘De kunstenaars vinden dat we niet zomaar alles moeten willen, maar beter na moeten denken of we iets echt nuttig vinden voordat we het kopen. We gooien nu veel te gemakkelijk onnodige spullen weg en dat is zonde van alle energie. In deze tijd is bijna alles mogelijk, maar

COALITIES SMEDEN Ik speel deze maand haasje over met collega Niko. Hij had het vorige maand over het Nederlandse (beroeps)onderwijs en de inspanningen die worden gedaan en nodig zijn om meer jongeren naar technische opleidingen te krijgen in het algemeen en naar de chemie in het bijzonder. De problematiek is in Vlaanderen niet anders dan in Nederland en daarop heeft de Vlaamse afdeling van essenscia een eigen initiatief ontwikkeld; er is een convenant Jan van Doorslaer afgesloten over hechtere samenwerking tussen de sector en de onderwijswereld, met de zegen van de vakbonden en dat is niet onbelangrijk. Proberen we nog even de status questionis op te maken. Enkele jaren geleden liet essenscia Vlaanderen door de universiteit van Leuven een studie maken over de vraag naar nieuwe medewerkers binnen de sector voor het komend decennium. Besluit van die studie; er zullen op 61.000 medewerkers in de sector chemie, life sciences en kunststoffen de komende jaren zowat 16.000 medewerkers op pensioen gaan. Dat is meer dan een kwart! En toen gingen er enkele lichtjes branden, want aan die vraag zou niet kunnen worden voldaan als het aantal scholieren en studenten voor technische & wetenschappelijke studierichtingen alsmaar bleef afnemen. Alleen keken de betrokkenen zowat naar mekaar en dat bleek nog overduidelijk tijdens het laatste Chemvision-congres in de Zoo van Antwerpen anno 2011. Toen gingen de Nederlandse en Vlaamse ministers van Onderwijs in debat met vertegenwoordigers van de bedrijfswereld. Het werd een nog wat aftastend gesprek waarbij iedereen zijn argumenten ontwikkelde zonder echt engagement noch conclusie. De onderwijswereld riep de bedrijfswereld op om meer inspanningen te doen inzake stages voor zowel leerlingen als leerkrachten. De bedrijfswereld hield nog even de boot af met het argument: ja, maar wie gaat dat betalen? En kijk, nog geen, jaar later kondigt de Vlaamse afdeling van essenscia aan dat ze een onderwijsconvenant heeft afgesloten met de Vlaamse minister van Onderwijs, de vier onderwijskoepels die Vlaanderen rijk is en de vijf verschillende vakbonden die in de sector actief zijn. Doel van de convenant: de samenwerking tussen onderwijs en chemiesector intensifiëren en concrete en meetbare engagementen aangaan. Zo zal er worden gewerkt aan een betere branding van de sector bij jongeren en leerkrachten en zullen er voor beide doelgroepen structureel bedrijfsstages worden aangeboden en georganiseerd. Ook tijdens het Jaar van de Chemie (2011) mikte de sector op extra aandacht voor jongeren en sinds september 2011 nam het aantal inschrijvingen voor technische en exacte richtingen ietsje toe, maar nog niet voldoende. Een volgehouden inspanning zal nodig zijn, en ook creativiteit. Zo lanceerde Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen en voorzitter van essenscia, bij de start van het Jaar van de Chemie de idee om oudere medewerkers om te scholen tot coaches en stagebegeleiders. Veel heb ik daar niet aan toe te voegen, tenzij: op coalities moet je niet wachten, die moet je smeden. Jan Van Doorslaer

we moeten ons afvragen of we dat ook willen.’ Nu mogen deze drie broertjes nog graag met hun knuffels spelen, maar ik ben ervan overtuigd dat de wisselwerking tussen kunst en wetenschap vaak leidt tot

prikkelende en innovatieve oplossingen en hen zal helpen om over een paar jaar een goede studiekeuze te maken. Wie weet techniek… Niko van Gent niko_van_gent@xs4all.nl

PETROCHEM 02– 2012

024_25_P_Binnestebuiten.indd 25

14-02-12 13:28

KANDIDAAT

‘Trots is iets anders dan verwend of eigenwijs’ Toen Jan Eland drie jaar geleden werd aangesteld als site manager van Momentive in Pernis trof hij een bedrijf aan, waarbinnen de vijf fabrieken nauwelijks samenwerkten en turbulente tijden hadden doorgemaakt na hun verzelfstandiging. Maar daar ging zijn hart juist sneller van kloppen. Eland is voorgedragen als kandidaat voor de verkiezing van de Plant Manager of the Year 2012. Wim Raaijen

Momentive is hard bezig beter bekend te worden in Nederland. Momentive is een groeiend chemisch bedrijf, met een omzet van 4,8 miljoen dollar in 2010 en ongeveer 6000 medewerkers. En ook met verschillende productielocaties in Nederland, waaronder Pernis en Moerdijk. Het is niet zo verwonderlijk dat het bedrijf meer naamsbekendheid moet krijgen; de afgelopen tien jaar heeft het nogal wat naamsveranderingen ondergaan. In Nederland begon het ongeveer tien jaar geleden met de overname van verschillende fabrieken van Shell. Delen van de sites in Pernis en Moerdijk werden Resolution. Toen investeringsmaatschappij Apollo ook Borden Chemical kocht en Bakelite, kreeg de nieuwe verzameling de naam Hexion Specialty Chemicals. Maar ook in dit geval kreeg

de markt niet de mogelijkheid om aan de naam te wennen; in oktober 2010 werd de naam Momentive Specialty Chemicals aangenomen. Het valt daarnaast ook niet mee om de nieuwe naam in Nederland stevig neer te zetten. Zo is het moeilijk om zich in Pernis afzonderlijk te profileren. Jan Eland: ‘Bijna iedereen denkt nog dat op deze locatie alleen maar Shell-fabrieken staan. Dat is allang niet meer zo. Naast ons hebben verschillende andere bedrijven, zoals Shin-Etsu, hier verschillende installaties.’ Dat Pernis alleen maar Shell is, blijft een hardnekkig beeld, vindt Eland. ‘We proberen al lang veel meer zichtbaarheid te krijgen als bedrijventerrein. Als het goed is heeft u bij de ingang nu ook een welkomstfoldertje met plattegrond van Momentive gehad. Ja? Mooi. Dat is

JAN ELAND Site Manager Momentive Specialty Chemicals november 2010 – heden Site Manager Hexion Specialty Chemicals november 2008 – januari 2011 Manufacturing Cluster Director/Site Director Cytec Surface Specialties augustus 2006 – oktober 2008 Manufacturing Manager and Site Director Botlek Cytec Industries juni 2002 – augustus 2006 Plant Manager Akzo Nobel Car Refinishes 1986 – 2002

PETROCHEM 02 – 2012

026_27_29_R_plantmanager.indd 26

15-02-12 09:39

FOTO’S: wIM RAAIJEN

nog maar sinds kort. Daarvoor kregen alle bezoekers van Momentive en ook bijvoorbeeld van Shin-Etsu de folder van Shell.’ Voorkoken Ruim elf jaar geleden wees alles er nog op dat Jan Eland zijn werkzame leven zou slijten bij Akzo Nobel. Maar na zestien jaar Akzo Nobel kwam hij in contact met een voormalige vice-president van Dow, die hem overhaalde om voor Cytec in Rotterdam te komen werken. ‘Met die man praten over productie, was ontzettend inspirerend. Een echte Texaan, tegen zijn pensioen aan, maar met een schat aan ervaring en een heel duidelijke visie. Nog steeds is hij mijn voorbeeld.’ En ook het minder gespreide bedje bleek Eland te inspireren. ‘Bij Akzo Nobel was alles heel goed geregeld en de processen verliepen nagenoeg vlekkeloos. Maar bij Cytec ben ik erachter gekomen dat ik liever een acht maak van een zes dan een negen van een acht.’ Vooral als site director van de toenmalige locatie van Cytec in de Botlek voelde Eland zich als een vis in het water. Maar toen de site goed liep, werd die verkocht en werd hij cluster director van Cytec Surface Specialties nabij Brussel. België met haar paritaire

systeem was toch wel andere koek. Ook veel lastiger voor een ambitieuze Nederlander om zaken te veranderen, met de vakbonden op schoot. ‘In Nederland kun je veranderingen veel gemakkelijker met de mensen voorkoken. Dat heb ik daar wel gemist.’ Overstap Toen hij ruim drie jaar geleden door – toen nog – Hexion werd gevraagd om de activiteiten in Pernis te versterken, was hij zeker geïnteresseerd. Toch wilde Eland wel eerst weten wat investeringsmaatschappij Apollo werkelijk van plan was. Hedge funds en investeringsmaatschappijen staan immers niet bekend om hun strategie voor de langere termijn. Kortetermijn gewin staat al gauw centraal. ‘Maar bij Apollo zag ik een langere termijn visie, die ik niet van een investeringsmaatschappij verwachtte. Als de investeerder Momentive nog eens wil verkopen, willen ze een goede prijs voor een degelijk bedrijf. Alles is gericht op het versterken van de onderdelen.’ Vertrouwen genoeg om de overstap te maken. Shell-verleden Koud binnen bij Momentive werd Eland direct geconfronteerd met een reorganisatie. De bankencrisis ging ook niet

voorbij aan de chemie. ‘Mijn eerste klus was om veertig arbeidsplaatsen te laten vervallen. Geen prettige taak natuurlijk, die veel aandacht vergde. Pas een half jaar later kon ik daardoor beginnen met de veranderingen waarvoor ik was ingehuurd. We zijn toen begonnen met het programma Proud to Produce in Pernis (PPP).’ Het was volgens Eland hard nodig; veel mensen voelden zich na de ontvreemding uit Shell in de steek gelaten. Van de ene op de andere dag werkten ze niet meer bij het grote Shell, maar bij een relatief onbekend bedrijf. Bovendien werd er in de voorgaande en daaropvolgende jaren minder geïnvesteerd in de installaties, waarvan de oudste dateert uit 1953. ‘Er zijn best wat tegenslagen geweest voor het personeel. Ik trof een reactieve cultuur aan. En dat werd natuurlijk ook door het hoofdkantoor gezien.’ De neerwaartse spiraal lag nadrukkelijk op de loer. De reactieve cultuur was niet goed voor de kansen van de Pernis-site. En het was juist nodig om investeringen naar Pernis te krijgen, die juist voor nieuw elan konden zorgen. ‘Pernis is een van de elf epoxy-locaties van Momentive. Midden in de duurste regio van de wereld. Als we investeringen hierheen willen halen, winnen we het niet op

PETROCHEM 02 – 2012

026_27_29_R_plantmanager.indd 27

15-02-12 09:39

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord. Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons â&#x20AC;&#x2DC;maatwerk in waterâ&#x20AC;&#x2122; voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

028_evides.indd 1

13-02-12 14:22

laagste kosten maar op flexibiliteit. Dat is een belangrijk wapen in de vluchtige epoxymarkt. We moeten in staat zijn om haast hyperactief te reageren op ontwikkelingen in de markt. Mede door het PPP-programma lukt ons dat steeds beter.’ En dat wordt ook gezien in het hoofdkantoor. Eland: ‘We komen in verschillende audits inmiddels als de beste uit de bus en het investeringsniveau is echt gestegen. Onlangs waren we de eerste locatie die bij een financiële audit alles op groen had. En ook op het gebied van veiligheid scoren we inmiddels hoog. Dergelijke resultaten zijn ook zeer motiverend.’ Toch zit Momentive Pernis nog steeds midden in de cultuurverandering. Het mag nog wel wat Rotterdamser: geen woorden maar daden. ‘We moeten vaak snel schakelen en dan helpt het niet als op belangrijke momenten eigenwijsheid de boventoon voert. Veel werknemers hebben een Shell-verleden, zij zijn door de jaren heen verwend geraakt. Trots is iets anders dan verwend of eigenwijs. Maar het wordt gelukkig beter, zoals ook blijkt uit medewerkerstevredenheidsonderzoeken.’

PROuD TO PRODuCE IN PERNIS Momentive is producent van specialty chemicals met meer dan honderd productievestigingen en twintigduizend klanten. De Pernis-site is onderdeel van de epoxy-divisie van Momentive. Achttien maanden geleden begon de Pernis-site met een programma om de prestaties te verbeteren: Proud to Produce in Pernis (PPP). Doel is met de prestaties het topkwartiel te bereiken tegen 2015. Het PPPprogramma gaat uit van een procesmanagementaanpak. De aandacht ligt vooral bij HSE, betrouwbaarheid, productiviteit en betrokkenheid van medewerkers. De aandachtsgebieden zijn veiligheid & milieu, betrouwbaarheid, productiviteit en medewerkerstevredenheid.

Leidende positie Momenteel heeft Momentive ook veel aandacht voor de betrouwbaarheid van de installaties. ‘Op dat vlak willen en moeten we ons continu verbeteren. Maar door het onderhoudsniveau op te schroeven verbeteren we de beschikbaarheid van de installaties en komt er meer rust in de productie en ook in de organisatie. Daarom moeten we dat zo slim mogelijk aanpakken.’ Om betrouwbaarheid en flexibiliteit zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen, heeft Eland de afgelopen tijd fors geïnvesteerd in een solide onderhoudsorganisatie. ‘We hebben een ervaren onderhoudsmanager aangenomen en ook verschillende reliability engineers. Die moeten de komende jaren de betrouwbaarheid aanmerkelijk verbeteren.’ Overigens heeft hij de organisatie in de hele breedte versterkt met ervaren mensen in het management. ‘Dat is ook nodig om de veranderingen goed te begeleiden. Zij gaan me helpen om Pernis op een nog hoger plan te krijgen. We worden al opgemerkt op het hoofdkantoor. Dat moet een leidende positie binnen Momentive opleveren, een positie waar we trots op kunnen zijn.’ n

PETROCHEM 02 – 2012

026_27_29_R_plantmanager.indd 29

15-02-12 09:39

DE KUNST VAN HET VERSTAAN

...

VEILIGE RADIOCOMMUNICATIE START MET LUISTEREN Elkaar verstaan is essentieel in situaties waar mensenlevens op het spel staan. Gebrek aan bereik, bezette gesprekskanalen of zelfs uitval van apparatuur zijn zaken die fatale gevolgen kunnen hebben. Verstaan begint bij goed luisteren. Daarom zijn we vooral geïnteresseerd in uw wensen en eisen. We combineren dat met onze kennis én kwalitief hoogstaande (ATEX) apparatuur. Het resultaat: op úw bedrijf toegespitste radiocommunicatie waar u op kunt vertrouwen.

030_flash.indd 1

Zo kunt u advies, bereikmetingen, maatwerk en apparatuurkeuze in één hand houden. Dat kan resulteren in een geïntegreerd systeem met (explosieveilige ATEX) portofoons en koppelingen naar paging, meldkamersystemen, telefooncentrales en slagboominstallaties. En kopen hoeft niet. Huren kan ook.

www.flash-services.com

13-02-12 14:22

PETROSPECT havENDaMES

FOTO: BasF

KUNSTwERKEN ONTRafElD

In de Antwerpse haven werken in verhouding meer vrouwen dan in zijn Rotterdamse evenknie. Ongeveer twintig procent van het personeel in Antwerpen is vrouw, tegenover naar schatting tien procent in Rotterdam. Dat blijkt uit een duurzaamheidverslag van de Antwerpse haven. Daaruit blijkt dat een op de vijf werknemers vrouw is. In heel België ligt de deelname van vrouwen in het arbeidsproces op vijftig procent. De Antwerpse havendames blijken wel net als hun Nederlandse collega’s met name administratief werk te doen. Maar in Antwerpen werkt ook een deel van de vrouwen in de chemie. Vrouwelijk arbeiders op de kade zijn volgens een Rotterdamse woordvoerder op twee handen te tellen. SchOTTEN RIJDEN OP whISKy

De Schotten willen binnen afzienbare tijd rijden op whisky. Het is niet de bedoeling dat ze zelf met een slok op achter het stuur kruipen. Hun auto’s moeten gaan rijden op biobutanol, gemaakt van afval uit de nationale whiskystokerijen. Het Schotse bedrijf Celtic Renewables is trekker van het project. Het bedrijf is een spin-off van Edinburgh Napier University, waar al een paar jaar onderzoek naar het proces is gedaan. De overheid zou via Scottish Enterprise al 337.000 pond in het project hebben gestoken.

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) brengt wetenschappers, musea en conservatoren van over de hele wereld bij elkaar om onderzoek te doen naar conservatie en restauratie van kunstwerken. Binnen het programma Science4Arts heeft NWO aan zes projecten financiering toegekend. Onder andere schilderijen van Van Gogh en Rembrandt, Oude Mexicaanse beeldverhalen en moderne fotokunst worden onder de loep genomen. In totaal is er 3,6 miljoen euro beschikbaar voor het onderzoek. Het programma Science4Arts is een initiatief van de gebieden Geesteswetenschappen en Chemische en Exacte Wetenschappen van NWO. Het onderzoeksprogramma richt zich op het onderzoeken van veranderingen in kunstwerken, zowel wat betreft de chemische en fysieke eigenschappen van een werk, als de betekenis en inhoud van het object zelf, en de context van het kunstwerk. Binnen de projecten werken wetenschappers uit verschillende disciplines samen met experts uit de kunstwereld. TaNKER REDT DORP alaSKa

De 3500 inwoners van het afgelegen stadje Nome in de Amerikaanse staat Alaska zijn ontkomen aan een extra koude winter. Het dorp kreeg eerder dit jaar door een herfststorm niet de geplande levering brandstof, waardoor de mensen vreesden niet genoeg brandstof te hebben voor hun kachels. Een grote, Russische olietanker met bijna vijf miljoen liter brandstof aan boord, is aangekomen bij het dorp, na een barre tocht door de dichtgevroren zee. Een ijsbreker van de kustwacht ging het schip voor. De temperaturen in Nome zijn bar. Het was er circa -30 graden Celsius. De tanker en de ijsbreker hebben zelfs temperaturen van -50 graden Celsius te verduren gehad. Naar schatting was er nog voldoende brandstof om het tot maart of april te redden in het stadje. Een nieuwe levering was pas mogelijk aan het einde van mei of in juni.

RIJDEN OP MEST Nederland heeft momenteel 85 tankstations waar je (groen) gas kunt tanken. Een van de grondstoffen voor groen gas is dierlijke mest wat als voordeel heeft dat methaan niet meer in de lucht komt. We vroegen Leonie om een reactie.

SUPERKOEIEN Ik hou van koeien. Tuurlijk, omdat ik ijs heel erg lekker vind. Het lekkerste ijs wordt van de meest romige melk gemaakt. Koeien zijn ook zo leuk omdat ze er altijd vrolijk uitzien. Helaas zijn er ook mensen die tegen koeien zijn. Die mensen vinden dat koeien te veel scheten laten en dat schijnt dus niet goed te zijn voor het milieu. Dat hoeft toch niet zo te zijn? Een koe hoort toch bij het milieu? De mest van de koeien is toch erg goed voor het gras? Mijn vader zegt dat veel mensen zich zorgen maken over het broeikaseffect. Ze zijn daarom ook tegen de koeien, tegen de industrie en tegen de auto’s. Wie zegt nou dat de aarde daar echt warmer van wordt? Want ik vind het momenteel hartstikke koud buiten! Ik heb gehoord dat de aarde de laatste jaren juist niet is opgewarmd, dus dit is allemaal paniek voor niets. Koeien zijn zeker goede dieren. En als we nou met z’n allen de poep van de koeien verzamelen, dan kunnen we er ook nog eens elektriciteit van maken! Dat lijkt mij een goed idee; dat we twee koeien in de tuin hebben en dat alle poep dan in een tank gaat en dat die tank een snoer heeft waarmee mijn vader zijn elektrische auto kan opladen. Nou ja, dan moet hij er wel even eentje gaan kopen, want hij rijdt nu nog in zo’n auto die liters benzine opslurpt… Koeien zijn dus niet verkeerd, en kunnen gewoon helpen om de wereld beter te maken, dat u dat maar weet! Leonie Sloot (12 jaar)

PETROCHEM 02 – 2012

031_F_petrospect.indd 31

14-02-12 16:33

VED BY O R

AP P

Havep moe.t. TEL MAAR OP! je hebben. OFESS

Thomas Shiftleader

Bescherming Draagcomfort Duurzaam Visitekaartje voor bedrijf Voor ons is er geen twijfel mogelijk als het om werkkleding gaat. Wij werken er elke dag in, dus wij weten waar we het

Peter

Senior operator

over hebben. Als je alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar optelt en je kijkt ook naar prijs, service en levering, kom je tot maar één conclusie: HaVeP moet je hebben.

MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?

KIJK OP WWW.HAVEP.COM /CHEMIE T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E verkoop@havep.com

032_havep.indd 1

14-02-12 11:27

ONBEVANGEN Misschien nog wel het ergste van het niet afronden van ideeën is dat het demotiverend is voor de bedenker.

Afronden Gisteren heb ik met mijn voetbalteam helaas verloren omdat we in de eerste minuut niet scherp genoeg waren met het afronden. We misten een aantal kansen waardoor we niet op voorsprong kwamen en juist daardoor uiteindelijk tegen een nederlaag aanliepen. Afronden is in de sport iets wat moeilijk is; je moet koelbloedig zijn, de juiste timing hebben en misschien ook wel een beetje geluk hebben. Misschien geldt ditzelfde ook wel voor de gehele samenleving. Soms is het heel lastig om iets af te ronden, iets op tijd en binnen budget gedaan te krijgen. Neem nou de kilometerheffing waarover al jaren wordt gesproken. Goede ideeën, dure onderzoeken, positieve resultaten, toch weer andere ideeën en uiteindelijk hebben we nog steeds geen kilometerheffing. Laatst werd er weer een aangepaste versie van de kilometerheffing geïntroduceerd. Deze versie heeft aanzienlijk meer draagkracht onder de automobilisten maar het oorspronkelijke doel van de kilometerheffing geldt niet meer. Met dit idee betaal je altijd evenveel voor een kilometer. Hiermee blijft het dus druk tijdens de spitsuren. De originele doelstelling wordt niet gehaald omdat het in eerste instantie niet is gelukt om het idee af te ronden. Het lijkt wel of het maar niet lukt om goede en vernieuwende ideeën tot een goed einde te brengen. Niet dat geen enkel idee of plan niet wordt uitgevoerd, maar vaak duurt het jaren en veel extra geld om wel iets af te ronden. Een voorbeeld hiervan is de uitbreiding van de snelweg A2 tussen Utrecht en Amsterdam. De verbreding is tot een goed einde gebracht, alleen het laatste stukje met de tunnels is nog steeds niet open. Dit is zonde en de aanpassingen die nu moeten worden gedaan, zorgen ervoor dat de kosten omhoog schieten. Misschien nog wel het ergste van het niet afronden van ideeën

is dat het demotiverend is voor de bedenker. Soms worden goede ideeën op voorhand al afgekeurd. Vaak vanwege een economisch oogpunt of omdat het technisch niet haalbaar is. Deze redenen zijn voor veel mensen wel te begrijpen en te accepteren. Maar als er al veel voorwerk is gedaan, met de bijbehorende inspanningen en kosten, leg dan maar eens uit aan de bedenker dat het idee niet doorgaat. Vaak gaat het niet door omdat politieke veranderingen voor een ander inzicht zorgen bij de laatst verantwoordelijken. Deze krijgen nieuwe belangen waardoor het idee ineens geen waarde meer heeft. Motiveer dan maar eens de bedenker om door te gaan met het indienen van nieuwe ideeën. Ook met mijn eigen werk komen de hiervoor genoemde situaties wel eens voor. Ideeën zijn ingediend en uitzoekwerk is gedaan, maar door omstandigheden moet de uitvoering ervan op zich laten wachten of kunnen ideeën op de plank blijven liggen. Nu ik van functie ga veranderen, ben ik druk bezig mijn lopende zaken zo goed mogelijk op papier te zetten zodat mijn opvolger ermee verder kan. Hij of zij kan en mag dan zelf beslissen of mijn ideeën nog goed genoeg zijn voor uitvoering. Met het wisselen van functie denk ik ook dat het tijd is om bij Petrochem alles af te ronden en te stoppen met het schrijven van mijn column. Ik heb dit met veel plezier gedaan de laatste 3,5 jaar, maar ik denk dat het tijd is voor een verse columnist om hopelijk nieuwe ideeën op papier te zetten, zodat er weer genoeg stof tot nadenken is.

Arnoud Haagsma is per 1 maart 2009 begonnen als manufacturing technology engineer bij DuPont

PETROCHEM 02 – 2012

033_N_onbevangen.indd 33

14-02-12 13:22

HÉT JAARCONGRES VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR DOELMATIG ONDERHOUD EN HET VAKBLAD IMAINTAIN

22 maart 2012 • De Kuip • Rotterdam

Onderhoud in

Huidige technieken en systemen raken steeds beter geïntegreerd in de

met lezingen, films, interviews en discussie over zelfhelende materialen,

onderhoudsindustrie en zorgen voor meer veiligheid, beter inzicht, lagere

sensoren, open innovatie, onderhoudsvrije installaties, informatisering

kosten en hogere beschikbaarheid. Maar wat wordt de volgende dimensie

en de menselijke maat. Samen met u wordt gekeken waar de

in onderhoud? Tijdens iMaintain 2012 staat Onderhoud in 4D centraal;

onderhoudsindustrie de komende decennia de verdieping kan vinden.

Initiatiefnemers:

Platinasponsor:

INFORMATIE: KIKI NELSON Tel.: +31 (0)20–31 22 791 kiki.nelson@industrielinqs.nl

034_35_iMaintain_adv_spread.indd 2

14-02-12 10:58

▲

Schrijf u nu in en ontvang korting op de iPad 2

Programma 10:00 uur

Ontvangst en registratie

11:00 uur

Opening door de dagvoorzitters

11:10 uur

Diepgang in inspectietechniek Het vervolg op 3D scannen door Willem van Spanje, DelftTech

11:35 uur

Automatisch onderhoud De kans van zelfherstellende materialen door Santiago Garcia, TU Delft

12:00 uur

Gezamenlijk uniek zijn Open innovatie voor sensorontwikkeling door Frank Bouwens, Holst Centre

12:30 uur

Netwerklunch

13:45 uur

Jouw onderhoud, mijn onderhoud Inspirerende filmverslagen van kennisuitwisselingsbezoeken

14:15 uur

iMaintain 4D iPad-actie

De toekomst vandaag Multidimensionale werkvoorbereiding De volgende dimensie in veilig onderhoudswerk door Dolf van der Beek, TNO

Bekijk uw congres-handouts op uw eigen iMaintain iPad 2. Speciaal

15:15 uur

Pauze

iPad 2 aanschaffen met e 199,- korting (Type 16 GB, Wifi. Twv. e 479,-).

15:45 uur

Columns en debat Met Jan Stoker, Hogeschool Utrecht; Brian Gajadhar, Tedopres Documentation; Tiedo Tinga, Nederlandse Defensie Academie

• U betaalt voor een combikaart met iPad 2

16:30 uur

Onderhoud met de D van Duurzaam met o.a. Boris Neefjes, Evides Industriewater B.V.

17:15 uur

Slotwoord met aansluitend relatie-onderhoud

18:30 uur

Avondprogramma met de verkiezing van de

voor dit congres heeft de organisatie van iMaintain een aantrekkelijke aanbieding. Bij registratie voor het dagen avonddeel kunt u een

dan slechts e 920,– • NVDO-leden betalen bij deze iPad-actie e 700,– voor een combikaart en een iPad 2. Prijzen zijn exclusief BTW

Maintenance Manager of the Year 2012 Na verwerking van uw betaling wordt uw eigen iPad 2 besteld en direct Ga naar de website voor de filmimpressies van vorig jaar

Goudsponsors:

Mediapartners:

naar u verzonden.

Participant:

Schrijf u in via: www.i-maintain.nl/congres 034_35_iMaintain_adv_spread.indd 3

14-02-12 10:58

THEMA

Industriële veiligheid

Voorkomen dat iemand kwaadwillend bedrijfsgevoelige informatie lekt is moeilijk. Maar onbewust informatie naar buiten brengen, kan voorkomen worden door bewustwording hiervan in te bedden in de processen van werknemers. Zij moeten echter wel kunnen inschatten wat de gevolgen kunnen zijn voor een bedrijf. Kortom, bewustwording creëren en verantwoordelijkheid voor de werkomgeving nemen. Verantwoordelijkheid nemen deed BASF in Boxtel ook. Het bedrijf tekende onlangs een convenant met de Inspectie Leefomgeving en Transport. Dit convenant houdt in dat het bedrijf de volle verantwoordelijkheid neemt voor het veilig verzenden van zijn producten. Op haar beurt oefent de Inspectie minder toezicht uit, maar kan nog wel steekproefsgewijs onaangekondigd komen controleren.

PETROCHEM 02 – 2012

036_37_X_Themaspread.indd 36

14-02-12 13:22

‘Vroeger hadden we met één tot wel drie inspecties per jaar te maken. Nu met geen enkele inspectie, hooguit met een steekproef.’ PETROCHEM 02 – 2012

036_37_X_Themaspread.indd 37

14-02-12 13:22

THEMa

Bewustwording moet lekken indammen Vijftig procent van de Neder landse werknemers lekt onbe wust bedrijfsvertrouwelijke informatie, blijkt uit een lan delijk onderzoek. Ook in het Rotterdamse havengebied is er regelmatig sprake van het onbewust verspreiden van ver trouwelijke gegevens. ‘Om dit probleem te voorkomen moet bewustwording hiervan worden ingebed in de processen van de werknemers’, meent Serge dos Santos Gomes van Intelink. Evi Husson

BEKNOPT Voorkomen dat iemand kwaadwillend informatie lekt, is moeilijk, maar dat geldt niet voor het onbewust naar buiten brengen van informatie. Door bewustwording in te bedden in de processen van werknemers, kan worden voorkomen dat informatie onbedoeld naar buiten komt. Werknemers moeten dan wel kunnen inschatten wat de gevolgen voor hun bedrijf kunnen zijn. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de Nederlandse werknemers onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie lekt. Onderzoeksbureau Intelink en Deltalinqs willen daarom samen een toolbox ontwikkelen waarmee bewustwording op dit gebied kan worden gecreëerd binnen bedrijven in het Rotterdamse havengebied.

Begin februari 2010 kwam in de media dat contactgegevens van 170.000 werknemers en contractanten van Shell waren uitgelekt naar milieuorganisaties. Oud-medewerkers zouden deze informatie bewust hebben gelekt. WikiLeaks maakt sinds begin 2010 bewust diverse staatsgeheimen openbaar. En eind vorig jaar verscheen een bericht in de pers dat personeel van BASF Antwerpen regelmatig pornosites zou bezoeken en tijdens werktijden veel gebruik zou maken van sociale netwerken als Facebook, Netlog en YouTube. Door de opkomst van social media bereikt – nu misschien nog meer dan ooit – bedrijfsgevoelige informatie doelbewust of onbedoeld de pers, wat kan leiden tot negatieve gevolgen voor het bedrijf. Denk aan imagoschade, omzetverlies, omzetpotentieverlies en dergelijke. Bedrijven investeren daarom veel in harde beveiliging als ICT-investeringen, toegangspoorten, -codes en -badges en dergelijke om hun bedrijf up-to-date te houden en tegelijkertijd “indringers” op afstand te houden. Maar als er wordt gelekt, gebeurt dit vaak juist onbewust. Dat blijkt uit een landelijk onderzoek dat werd verricht door Intelink in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Vijftig procent van de Nederlandse werknemers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Bijna negentig procent van de deelnemers aan het onderzoek heeft dit zelf al eens meegemaakt in zijn of haar werkomgeving. ‘Bij een informatielek wordt vaak gedacht aan een fout in de technische beveiliging van informatie. Het is terecht dat dit gebeurt aangezien er veel dreigingen zijn, maar hierdoor wordt vaak een schijnveiligheid gecreëerd. De menselijke factor wordt over het hoofd gezien. Je kunt niet voorkomen dat iemand kwaadwillend informatie naar buiten brengt, maar onbewust informatie naar

buiten brengen, is te voorkomen’, vertelt Serge dos Santos Gomes, CEO van Intelink. Confronterend Ongeveer een jaar geleden is het onafhankelijke adviesbureau samen met de Universiteit van Tilburg begonnen aan een onderzoek naar onbewust lekken van bedrijfsvertrouwelijke informatie. Afgelopen maanden is Intelink – als vervolg op dit landelijke onderzoek – samen met Deltalinqs een onderzoek begonnen in de Rotterdamse haven. In dit havenonderzoek lag de focus op de menselijke factor en het onbewuste, met daarnaast havenspecifieke elementen. Denk hierbij aan het internationale karakter met internationale medewerkers en een vrij hoog verloop. Dos Santos Gomes: ‘Eén van de opmerkelijke resultaten van zowel het landelijke onderzoek als de eerste resultaten van het onderzoek in de Rotterdamse haven is dat men bij het bepalen van de waarde van bedrijfsvertrouwelijke informatie en de behandeling ervan vooral uitgaat van de eigen intuïtie. Meer dan tachtig procent van de ondervraagden gebruikt intuïtie. Dat is een erg nobel streven, maar wie zegt dat je intuïtie volgen de juiste manier is?’ Uit de resultaten van beide onderzoeken blijkt juist dat wie zijn intuïtie hierin volgt, meestal door de mand valt. De havenmedewerkers vallen zelfs nog iets harder door de mand dan wat de landelijke resultaten laten zien.’ In het onderzoek is de perceptie en behandeling van informatie getoetst aan de hand van concrete situatievragen. Dos Santos Gomes geeft een voorbeeld: ‘Een student werkt twaalf uur per week bij een callcenter van een energiebedrijf waar hij vragen en klachten van klanten behandelt. De klachten van de klanten slaat hij op in een elektronisch dossier met vermelding van klantgegevens, aard van klacht en dergelijke. Uit de eerste

PETROCHEM 02 – 2012

038_39_41_Y_thema_artikel.indd 38

14-02-12 13:25

resultaten van het havenonderzoek blijkt dat ongeveer 78 procent van de ondervraagden vindt dat dit klachtendossier niet bedrijfsvertrouwelijk is. Dit is erg opvallend en confronterend. Je moet als werknemer kunnen terugvallen op richtlijnen rond vertrouwelijkheid die de organisatie heeft opgesteld, en niet op intuïtie.’ Ernst Hoewel intuïtie vaak (verkeerd) wordt gebruikt, zijn de werknemers zich er daarentegen wel van bewust dat er wordt gelekt. Op de vraag of ze weet hebben van het lekken van bedrijfsvertrouwelijke informatie geeft ongeveer 87 procent een bevestigend antwoord. ‘Uit vervolgvragen blijkt dat dit meestal onbedoeld wordt veroorzaakt door een interne collega (74 procent in de haven, 56 procent landelijk) en niet door externen of leveranciers van buitenaf.’ ‘Wat daarnaast eveneens zorgwekkend is, is dat 57 procent (havencijfer) van

de panelleden aangeeft spijt te hebben van het onbewust lekken en 76 procent (havencijfer) aangeeft dat de ander nooit over deze informatie had mogen beschikken. Dit geeft een indicatie over de ernst van de lekken.’ Er is bovendien geen onderscheid te maken tussen de functie die de ondervraagden binnen een organisatie uitoefenen. ‘Managers spelen een grote rol in het voorkomen van onbewust lekken, maar tegelijkertijd zijn zij ook medewerker. Ook zij zijn zich niet altijd bewust van de informatie of de vertrouwelijkheid van de informatie waarmee ze werken en de impact van het naar buiten brengen van die informatie. Managers wisselen ook vaker van werkgever. Het verloop binnen deze groep is relatief hoog terwijl de laag eronder iets loyaler is.’ Footprint Er zijn vele mogelijkheden hoe informatie onbewust kan worden verspreid.

Zo geven werknemers op het zakelijke platform LinkedIn regelmatig updates over de innovaties waar ze aan werken. Of ze nemen deel aan groepsdiscussies waarbij ze net iets meer over een innovatieve, bedrijfseigen oplossing vertellen dan goed is voor het bedrijf. Dos Santos Gomes: ‘In sectoren als de petrochemie waar innovatie en research & development een belangrijke rol spelen en waar de concurrentie goed bekend is, zijn de gevolgen van een lek des te groter.’ Een ander voorbeeld is de online tool Prezi.com die kan worden gebruikt als uitingsvorm om presentaties te geven. De kosteloze versie hiervan is vrij te gebruiken. Keerzijde van de medaille is dat de presentatie dan toegankelijk is voor iedereen. ‘Vrij recent zijn hierbij een aantal cases naar boven gekomen, waarbij bedrijven deze gratis tool hebben gebruikt voor productlanceringen en reorganisaties die binnen de organisaties zelf nog niet bekend waren. Daar dien je je werkgever op dat moment echt niet mee.’ PETROCHEM 02 – 2012

038_39_41_Y_thema_artikel.indd 39

14-02-12 13:25

Woe 28 m nsdag aart Jaarb 2012 eu Utrec rs ht

CAREER EVENT IN CHEMIE, LIFE SCIENCES, LABORATORIUMEN PROCESTECHNOLOGIE, FARMA EN FOOD POWERED BY

TOEGANG IS GRATIS v

Programma: Lezing: Solliciteren via social media Workshop: Aan de slag met solliciteren! Hbo lezing: Doorstuderen of niet? Lezing: De voor- en nadelen van promoveren Beursvloer: Meer dan 50 bedrijven en organisaties CarriĂ¨readvies en CV check Stagemarkt Hogeschool Utrecht Master voorlichting En nog veel meer!

TOT ZIENS OP 28 MAART!

REGISTREER NU: WWW.C2WCAREEREXPO.NL Partners

Organisatie UR

CCE Adv 2012 210x297 Bezoekers.indd 1 040_betapublishers.indd 1

ran

rec

. V.V

Sponsors

ym u

s Hogesc

07-02-12 10:23 12:03 14-02-12

Ook van stagiairs die tijdelijk stage lopen bij een bedrijf is een communicatielek denkbaar. ‘Een stagiair twittert bijvoorbeeld over zijn stageplek. In een eerste bericht laat hij weten dat hij zijn stage is begonnen bij bedrijf X. In een tweede bericht meldt hij dat hij zich te pletter verveelt. Weer wat later: ‘watching porn’, ‘fles wijn opengetrokken uit de koelkast’, en dat bouwt zich verder op tot berichten waarin hij vertelt dat hij met z’n baas naar een blueprint van een nieuwe machine moet gaan kijken. Hij neemt met z’n mobiel een foto van de blueprint en plaatst deze op twitter, met alle gevolgen van dien. Dit is een echt gebeurde case die we in begeleidingstrajecten op scholen aan aankomende stagiairs voorleggen om te voorkomen dat zij dezelfde fout begaan.’ Het gaat in bovenstaande voorbeelden om een online footprint, maar ook offline zijn er informatielekken. Denk aan het laten liggen van prints op de printer, het kopieerapparaat of de postkamer, het verliezen van gegevensdragers en het voeren van vertrouwelijke gesprekken in een context waar deze beter niet kunnen worden gevoerd. Bewustwording Om bovenstaande problemen te voorkomen, maken bedrijven social media- en andere richtlijnen, maar zonder een juiste inschatting of iets bedrijfsvertrouwelijk is, begin je hier weinig mee, vertelt dos Santos Gomes: ‘Wanneer werknemers niet kunnen inschatten wat de gevolgen voor hen persoonlijk of voor de organisatie kunnen zijn, is de drempel om met informatie naar buiten te treden erg laag of misschien zelfs niet aanwezig. Bewustwording moet daarom worden ingebed in de processen van de werknemers. Je moet ze zoveel mogelijk proberen in te bakken in de dagelijkse werkzaamheden.’ Dos Santos Gomes vergelijk het met het noteren van projecturen. ‘Als je dat achteraf moet bijhouden, werkt het ook niet. Vanaf de start van een project moet de werknemer vragen gaan stellen. Hoe rubriceer ik het document waarmee ik bezig ben? Zijn er woorden die neigen naar vertrouwelijkheid? Kan dit document schade aanrichten voor het bedrijf als het in verkeerde handen terechtkomt? Door organisatiespecifiek een klein onderzoek te doen, komt al snel aan het licht hoe de perceptie en behandeling

van informatie gebeurt en wat de relatie daartussen is. Op die manier vermijd je ook eindeloze discussies en is een eerste grote stap gezet richting bewustwording. Door een dergelijk onderzoek uit te voeren binnen de organisatie worden problemen meteen gevoeld en ontstaan interessante gesprekken.’ Certificering Naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek in de Rotterdamse haven wil Intelink samen met Deltalinqs een toolbox ontwikkelen. Deze toolbox bevat quickscans, stappenplannen voor implementatie, checklisten, voorbeelden van situaties waarbinnen kan worden gelekt, uitleg over wat mogelijke persoonlijke gevolgen kunnen zijn

en gevolgen voor de organisatie et cetera. ‘Daarnaast gaan we, eveneens in samenspraak met Deltalinqs, audits ontwikkelen waar we een certificering aan koppelen. Dit betekent dat we eerst onderzoeken waar mogelijke zwakke plekken in de organisatie zijn. Deze brengen we vervolgens in kaart. Medewerkers volgen workshops en implementeren daaropvolgend een aantal zaken om te voorkomen dat er onbewust wordt gelekt. Wanneer dit traject goed is doorlopen, volgt een certificering. Op deze manier hopen we dat er meer bewustwording wordt gecreëerd binnen het havengebied, zodat vertrouwelijke informatie niet meer op plekken terechtkomt waar deze niet thuishoort.’ W PETROCHEM 02 – 2012

038_39_41_Y_thema_artikel.indd 41

14-02-12 13:25

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld

Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • • • •

De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

042_adv_www_petrochem.indd 42

13-02-12 14:56

THEMA

Meer verantwoordelijkheid met minder inspecties BASF Polyurethanes Benelux in Boxtel heeft onlangs met de Inspectie Leefomgeving en Transport een convenant gesloten. De afspraak is dat BASF de weten regelgeving voor het vervoer van gevaarlijke stoffen niet alleen naleeft, maar ook borgt dat dit zorgvuldig gebeurt. In ruil hiervoor blijven de reguliere inspecties achterwege en komt de inspectie hooguit nog een keer langs om een steekproef te nemen. Erik te Roller

BEKNOPT Nadat BASF in Boxtel eerder een serie aanbevelingen, vooral op administratief gebied, serieus had aangepakt, tekende het onlangs een convenant met de Inspectie Leefomgeving en Transport. Het convenant houdt in dat het bedrijf de volle verantwoordelijkheid neemt voor het veilig verzenden van zijn producten. Op haar beurt oefent de Inspectie Leefomgeving en Transport minder toezicht uit. Wel kan de Inspectie nog steekproefsgewijs onaangekondigd komen controleren, maar dat is nog altijd minder dan voorheen. Toen had het bedrijf te maken met één tot drie inspecties per jaar.

In januari 2010 vroeg de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), toen nog Inspectie Verkeer en Waterstaat geheten, of BASF wilde meewerken aan het sluiten van een zogenoemd handhavingsconvenant. De inspectie had al convenanten afgesloten met onder meer busbedrijven, transportbedrijven en grootwarenhuizen in het kader van de vervoersveiligheid, maar nog niet met een chemiebedrijf. ‘Bij de gemeente Boxtel en diverse inspectiediensten stonden wij goed bekend. Vandaar dat de inspectie ons als eerste chemiebedrijf benaderde met de vraag om mee te doen’, vertelt managing director Victor Coenen van BASF. Het toewerken naar een convenant had heel wat voeten in de aarde. In totaal is de inspectie zeven keer langsgekomen bij het bedrijf in Boxtel om diverse zaken met de specialisten van het bedrijf te bespreken en uiteindelijk een audit uit te voeren. De eerste keer ging het om een globale verkenning van het bedrijf, daarna om te kijken hoe de bedrijfsprocessen verlopen en om de administratie in te zien en daarbij te controleren of alles goed geborgd was. Coenen: ‘Dit leidde tot een serie aanbevelingen, vooral op administratief gebied. ‘Als jullie dat kunnen verbeteren, maken jullie een gerede kans om in een convenant te worden opgenomen’, zo werd ons verteld. Dat rapport met aanbevelingen hebben we heel serieus genomen. We hebben alles dat voor verbetering vatbaar was opgelost en zo nodig geïnvesteerd om zaken goed voor elkaar te krijgen. Het voorbereiden van het convenant heeft drie mensen van BASF ongeveer twee à drie weken werk gekost. Na een jaar kwam de inspectie langs voor een finale audit. Alles bleek in orde te zijn en niets stond een convenant meer in de weg. Afgelopen december vond de ondertekening plaats op het kantoor van BASF Nederland in Arnhem’, aldus Coenen.

Eindverantwoordelijkheid Het convenant houdt in dat BASF in Boxtel de volle verantwoording neemt voor het veilig verzenden van zijn producten; vloeistoffen verpakt in vaten en IBC-containers die op de vrachtwagen goed moeten zijn verankerd om schuiven of losraken tijdens het vervoer te voorkomen. ‘Het zekeren van de verpakking doen we al jaren, maar de inspectie constateerde dat onze mensen hiervoor geen cursus hadden gevolgd. Doordat ze geen diploma of certificaat hadden, konden we niet aantonen dat ze over de vereiste kennis beschikten. Daarom zijn verschillende van onze mensen alsnog op cursus gegaan. De vereiste papieren hebben we nu in huis’, licht Coenen toe. Hoewel de chauffeur van een vrachtwagen ook zorg draagt voor het zekeren van de lading neemt BASF de eindverantwoordelijkheid op zich. ‘Onze eigen mensen voeren altijd als laatste een inspectie uit, voordat de vrachtwagen het terrein verlaat. Ze maken zelfs foto’s om later te kunnen bewijzen dat alles bij vertrek goed vast zat. Dit is in feite een eis van het moederbedrijf in Ludwigshafen. Deze eis komt bovenop de eisen van weten regelgeving en heeft als doel dat wij verantwoordelijk zijn voor het veilig op transport stellen van onze producten. Wij produceren onze producten met zorg en willen ook dat het transport naar de klant veilig en verantwoord verloopt’, aldus Coenen. In ruil voor de zorgvuldige en goed geborgde aanpak oefent de ILT minder toezicht uit. ‘We hebben een dermate goede vertrouwensband met de inspectie opgebouwd, dat ze niet meer langs hoeft te komen. Zij gaat ervan uit dat wij zorgvuldig en verantwoord met de ADR-stoffen omgaan. In de praktijk betekent dat minder inspecties, waardoor onze specialisten ook minder uren kwijt zijn aan inspecties. Eens per jaar rapporteren wij iets uitgePETROCHEM 02 – 2012

043_45__Z_thema_artikel.indd 43

14-02-12 13:22

stopper Inkoop-winnaar:Opmaak 1

10-03-2010

12:03

Pagina 1

Positioning structuring De weg naar professioneel inkopen Outsourcing Contractmanagement proces In Inkoop, een nieuw paradigmaStrategic introduceert Gerco Rietveld een nieuw inkoopconcept, Alignment als vervanging van de huidige klassieke Category inkooppraktijk. Pleidooien hiertoe Management Winnaar bestaan al lang, maar managementboek van het Sourcing de weg daar naartoe is jaar 2010! niet eerder beschreven. Hoogste tijd Supplier dus om inkoop businessgedreven Relationship te maken en de business inkoopgedreven. Management Business owned Bestellen? Ga naar www.sdu.nl domains Gerco Rietveld ISBN 978 90 12 58124 0 â&#x201A;Ź 59,00

044_sdu.indd 1

13-02-12 14:21

breider over de verlading; wat goed of niet goed was, wat we hebben verbeterd en wat we voor het volgende jaar verwachten. Op basis daarvan houdt de inspectie toezicht op afstand. In het convenant staat nog wel dat de inspectie onaangekondigd kan komen controleren. Dat gebeurt steekproefsgewijs bij alle bedrijven waarmee de ILT een convenant heeft gesloten. Vroeger hadden we met één tot wel drie inspecties per jaar te maken. Nu met geen enkele inspectie, hooguit met een steekproef’, legt Coenen uit. Strakke richtlijnen De brand bij Chemie-Pack begin 2011 heeft geen gevolgen gehad voor het afsluiten van het convenant. ‘De inspectie is niet met aanvullende eisen gekomen. We waren al in gesprek, dus de belangrijkste aanbevelingen waren al gedaan. Ook hebben we van oudsher goed contact met de gemeente Boxtel, waarvan we een milieuvergunning hebben’, aldus Coenen.

BASF borgt de naleving van de vervoersregels met behulp van een management- en kwaliteitssysteem. Dit systeem is niet alleen gebaseerd op de reguliere weten regelgeving maar ook op strakke richtlijnen van BASF Nederland met daar bovenop richtlijnen van het moederbedrijf. ‘In Nederland hanteren we één systeem, waarover we regelmatig overleg voeren met de deskundigen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu van het Nederlandse hoofdkantoor in Arnhem. BASF in Ludwigshafen doet er nog een schep bovenop. Als de ADR-regelgeving bij wijze van spreken voorschrijft dat je maximaal twee vaten op elkaar mag zetten, dan zal BASF aangeven dat bij bepaalde voertuigen niet gestapeld mag worden’, vertelt Coenen. Noodondersteuning BASF voert ook intern ADR-audits uit. ‘Dit gebeurt in het kader van het Responsible Care-programma van de

chemische industrie, waarbij BASF niet alleen streeft naar meer veiligheid en een beter milieu op eigen terrein, maar ook naar meer veiligheid in de keten. De eisen van het moederbedrijf gaan altijd verder dan de lokale wetgeving waar ook ter wereld. Ook is er elk jaar een bijeenkomst in Ludwigshafen waarbij de veiligheids- en milieuspecialisten onder meer de voorgevallen incidenten evalueren en maatregelen bespreken om herhaling te voorkomen’, verklaart Coenen. ‘Met onze materialen mag niets gebeuren. En mocht er toch iets gebeuren, dan beschikt BASF over een eigen systeem van noodondersteuning, waarbij snel een team kan worden gevormd om ter plekke te helpen de gevolgen van een ongeluk tot een minimum te beperken.’ In navolging van BASF Polyurethanes in Boxtel streven nu ook de andere BASFbedrijven in Nederland naar het sluiten van een convenant met de ILT. W PETROCHEM 02 – 2012

043_45__Z_thema_artikel.indd 45

14-02-12 13:22

MC2012-008

Yokogawa TDLS: Breakthrough in in-situ process and combustion analysis

Betrouwbaar Flow meten in olie en gas De “Hercules” onder de Coriolis massaflowmeters: Promass X Endress+Hauser brengt een nieuwe flowmeter op de markt volgens een nieuw en uniek concept, de 14” Promass X is in het bijzonder geschikt voor scheepsverlading, pipeline en bunkering.

Vernieuwend De flowmeter is uitgevoerd met vier meetbuizen, volledig in roestvrij staal (316L) Besparend Flow capaciteit tot 4100 t/h; dit bespaart tijd en geld door kortere laad- en lostijden

Your benefits • In-situ analysis • Fast response (5 sec. or less) • No sensor contact: average measurement • In-line auto validation

Stabiel Ongevoelig voor externe trillingen op de leiding Betrouwbaar Uitstekende meetprestaties bij alle toepassingen, zelfs met ingesloten gas www.nl.endress.com/83x

Want to know more? Call us at 088 - 464 1888 or send us an email info@nl.yokogawa.com

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden Tel. (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

046_endress_yokogava.indd 1

www.yokogawa.com/eu

13-02-12 14:22

PRODUCTEN dataloggers met groot disPlay E+E Elektronik heeft haar leveringsprogramma uitgebreid met een aantal dataloggers onder de naam Humlog 20. Deze serie omvat drie verschillende dataloggers voor het meten van temperatuur en relatieve vocht, uitgebreid met luchtdruk of CO2. De dataloggers hebben een groot display en een 16 Megabyte geheugen geschikt voor 3,2 miljoen meetwaarden. Daarnaast is de logger uitgerust met een USB en Ethernet interface waardoor hij geschikt is om op een netwerk te kunnen worden aangesloten. Optioneel zijn de dataloggers leverbaar met power-over ethernet. Door middel van de Ethernet interface zijn de actuele meetwaarden via het netwerk beschikbaar. De gegevens kunnen real time worden opgevraagd, weergegeven en opgeslagen op een computer. Met de meegeleverde software kunnen de metingen worden gevisualiseerd en geanalyseerd. Alle loggers hebben ontwikkelde en geproduceerde E+E sensoren en zijn uitgerust met een visueel en akoestisch alarm. Naast de meetwaarden worden er ook minimum, maximum en gemiddelde waarden in het geheugen opgeslagen. Berekende meetwaarden zijn onder andere absolute vocht, dauwpunt en relatieve luchtdruk. ProductontWikkelingssoftWare voor de Procesindustrie Infor brengt een beterde versie van Infor10 PLM Process (Optiva). Deze applicatie, met Infor10 ION en Infor10 Workspace functionaliteiten, biedt gebruikers een single sign-on screen en flexibele middleware die alle business applicaties tot één uniform systeem verbindt. Infor10 PLM Process integreert verschillende applicaties van zowel Infor als van derden en slaat scripts op in een bibliotheek zodat aanpassingen of hercoderingen niet nodig zijn na iedere upgrade, waardoor bedrijven makkelijker hun business kunnen uitbreiden. Bovendien kan PLM Process via Infor ION diverse SAP applicaties integreren. Hierdoor wordt de samenwerking binnen het bedrijf vergroot, het delen van gegevens vereenvoudigd en het monitoren van bedrijfsprocessen verbeterd. Meer informatie bij Infor: www.infor.com Pe-X binnenliner voor olieontginningsbuizen Agru heeft een speciale binnenliner voor olie-ontginningsbuizen ontwikkeld. De belangrijkste oorzaak van buisdefecten is de abrasie van de buiswand door de verhoogde druk die de stang uitoefent op de wand met de hieraan gekoppelde elektrochemische aantasting (corrosie) van de omgeving en de buiswand. Ten opzichte van polyetheen hebben de materiaaleigenschappen van PE-X een verhoogde duurzaamheid bij hoge temperaturen, in combinatie met abrasieve media (ruwe olie bevat nog een deel zand of ander gruis) en bij de abrasieve werking van de pompstangen. Door de stalen ontginningsbuizen te voorzien van polymerische binnenliners daalt het aantal buisdefecten tijdens het oppompen van de olie. Meer informatie bij Vink: www.vink.be nieuWe generatie adblue Total heeft een nieuwe generatie AdBlue® ontwikkeld die verstoppingen van SCRkatalysatoren van bussen en trucks voorkomt onder de naam DIAXOL. De meeste truckfabrikanten maken gebruik van systemen voor uitlaatgasreiniging. Deze zijn gebaseerd op SCR-technologie, in combinatie met een NOx-reductor. Bij veelvuldig stoppen, lage motorbelasting en bij lage temperaturen, komt er onvoldoende warmte in het SCR-systeem en raakt deze verstopt door kristalvorming. Door de oppervlaktespanning van de geïnjecteerde NOx-reductor te veranderen, vindt er een betere verstuiving plaats. Hierdoor zet de reductor zich volledig om, zelfs bij lagere temperaturen van het SCR-systeem. Systematisch gebruik van DIAXOL beschermt het SCR-systeem en verlaagt de onderhoudskosten en de kosten van stilstand van voertuigen. Meer informatie bij Total: www.total.nl

meer producten op www.petrochem.nl

047_G_producten.indd 47

Waterdichte en stofvrije tablet

Koning & Hartman heeft de nieuwe waterdichte en stofvrije CF-D1 Toughbook tablet van Panasonic in haar assortiment opgenomen. Deze rugged tablet heeft een 13,3 inch scherm met een I5-2520M (2.5Ghz) processor van Intel in combinatie met een HD3000 grafische chip die garant staat voor een excellente grafische performance. De behuizing van de tablet pc is gemaakt van een magnesium legering en het scherm is resisitive touch, heeft een antikraslaag en een thermische reflective coating zodat het scherm buiten goed afleesbaar is. Het scherm is ook met handschoenen aan te bedienen. Meer informatie Koning & Hartman: www.koningenhartman.nl Plug & Play bedienPaneel

Siemens Industry Automation heeft haar aanbod op het gebied van bedienpanelen uitgebreid met een ‘key panel’ dat 32 grote, vrij configureerbare toetsen met LED-achtergrondverlichting heeft. Vergeleken met individuele HMIelementen, zoals sleutelschakelaars of verlichte drukknoppen, maken plug & play-panelen de zo tijdrovende montage en bekabeling overbodig. Het nieuwe Simatic HMI KP32F PN is uitgerust met twee Profinetinterfaces. Daarmee kan het paneel zonder verdere hardwarecomponenten, zoals switches, in bestaande netwerken worden geïntegreerd. Tactiele feedback bij het indrukken van de toetsen, vrij configureerbare toetsfuncties en heldere LED’s die in vijf kleuren kunnen oplichten, bieden een hoge mate van bedieningscomfort. Meer informatie bij Siemens Industry Automation: www.siemens.nl/industry

PETROCHEM 02 – 2012 47

14-02-12 13:22

INDUSTRIAL MANAGEMENT EXPERTISE - SAFETY SUPPORT - INDUSTRIAL SUPPORT - AEROSPACE SUPPORT

CONTACT STATIONSWEG 45 3331 LR ZWIJNDRECHT T. 078 - 6 120 320 F. 078 - 6 120 420

Stratt+ Industrial Management Advies, Projectmanagement en Detachering zijn onze services ten behoeve van het optimaal managen van uw assets. De strategische benadering, het tactisch inzicht en operationele ondersteuning zijn van belang voor een optimale beschikbaarheid van uw installatie. Stratt+ Industrial Management biedt een unieke combinatie van mensen, methoden en middelen en kan u ondersteunen op strategisch, tactisch en operationeel niveau. In een veeleisende en veranderende markt is het goed om te weten dat u kunt rekenen op de flexibiliteit van onze professionals. Wij bieden u ad interim technische managementposities, tijdelijke capaciteit ter ondersteuning van projecten en beschikbaarheid van specialistische kennis.

E. INFO@STRATT.NL

Dat is waarmee wij u helpen om uw uitdagingen het hoofd te kunnen bieden.

NADERE INFORMATIE OP WWW.STRATT.NL

ADVISEERT - ORGANISEERT PROCESSEN - REALISEERT PROJECTEN

Voorheen

PROTECTING YOUR PROCESS

Wij beschermen u – wat u ook wil ondernemen ! Lucifers maken vuur, maar ze zijn toch zo ontworpen dat ze gebruiksvriendelijk zijn. Zo kan ook Pepperl+Fuchs u helpen met de beste explosiebeveiligingsoplossingen voor uw procesinstallaties, want al meer dan 60 jaar leveren wij bescherming voor de procesindustrie. Onze intrinsiekveilige barrières beschermen duizenden chemische, farmaceutische, olie & gas en andere productie-installaties tegen explosiegevaar. Maar we hebben nog meer te bieden ! Veldbussystemen, human-machine-interfaces, level control of corrosiemonitoring: wij zijn de experts. Dankzij onze wereldwijde vertegenwoordiging vindt u ons waar en wanneer u ons nodig heeft. Pepperl+Fuchs N.V. Metropoolstraat 11 • 2900 Schoten • België Tel. +32 (0) 3 644 25 00 • Fax. +32 (0) 3 644 24 41 pa-info@be.pepperl-fuchs.com • www.pepperl-fuchs.com Pepperl+Fuchs B.V. Pettelaarpark 104 • 5216 PR ’s-Hertogenbosch • Nederland Tel. +31 (0) 73 7507 107 • Fax. +31 (0) 73 6444 749 pa-info@nl.pepperl-fuchs.com • www.pepperl-fuchs.com

048_stratt_pepperl.indd 1

13-02-12 14:21

CURSUS COMSOL BV www.comsol.nl

Pao techniek www.cursus.paotechniek.nl

AGENDA (ELEktrO)ChEMiCaL EnginEEring Modellen en simulaties zijn kosteneffectieve manieren voor inzicht in en het optimaliseren en de controle van chemische engineeringprocessen. Deze gratis workshop toont het gebruik van COMSOL Multiphysics voor model (elektro)chemische systemen en geeft u de middelen om reactoren, filtratie, scheidingsunits, batterijen, brandstofcellen, elektrochemische cellen en elektrodepositieprocessen te simuleren.

6 maart Zoetermeer

LEidinggEVEn aan uw (PrOjECt)tEaM Van leidinggevenden wordt verwacht niet alleen taak- en inhoudsgericht te opereren maar ook moet de leidinggevende resultaatgericht werken, communicatieve processen kunnen sturen en medewerkers kunnen motiveren. Na deze training beschikt de cursist over diverse instrumenten om – samen met de medewerkers – de gestelde doelen van het team of de afdeling te realiseren.

22 en 23 maart Delft

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR industrielinqs Pers en Platform www.i-maintain.nl/congres

iMaintain2012, OndErhOud in 4d Huidige technieken en systemen raken steeds beter geïntegreerd in de onderhoudsindustrie en zorgen voor meer veiligheid, beter inzicht, lagere kosten en hogere beschikbaarheid als resultaat. Maar wat wordt de volgende dimensie in onderhoud? Tijdens iMaintain2012 staat Onderhoud in 4D centraal; met onderwerpen als zelfhelende materialen, sensoren, open innovatie, onderhoudsvrije installaties, informatisering en de menselijke maat.

22 maart Rotterdam

Evenementenhal gorinchem www. evenementenhal.nl

On & OffShOrE On & Offshore is een gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame-, petrochemische- en baggerindustrie. Met deze vakbeurs wordt een netwerkplatform geboden aan ondernemers en bedrijven om onder andere huidige en potentiële relaties uit deze branche te ontmoeten, producten en/of diensten onder de aandacht te brengen, informatie uit te wisselen en ideeën op te doen.

27 - 29 maart Gorinchem

Management Productions www.havencongres.nl

haVEnCOngrES rOttErdaM Ontmoetingsplatform voor havenondernemers. Tijdens dit congres ontmoet u ruim 250 havenmanagers en directeuren werkzaam in transport & distributie, overslag, chemie, opslag, industrie, handel en zakelijke diensterverlening. Ook zijn beleidsmedewerkers centrale en gemeentelijke overheden, kamers van koophandel en werkgeverswerknemersorganisaties welkom.

17 april 2012 Rotterdam

industrielinqs Pers en Platform www.deltavisie2012.nl

VErantwOOrdELijkhEid De wereldbevolking groeit, terwijl in de Rijn/Schelde-Delta de vergrijzing toeneemt en mensen tot op hoge leeftijd blijven werken. Daarnaast blijft er aandacht voor het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de organisatie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen. Maar hoe kan en wil de industrie dat doen? En hoe kunnen site-, productie- of plantmanagers deze ontwikkelingen vertalen naar hun organisaties? Tijdens Deltavisie 2012 worden hierop in plenaire sessies en masterclasses antwoorden gezocht.

7 juni 2012 Rotterdam

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

049_K_agenda.indd 49

PETROCHEM 02– 2012

14-02-12 13:22

Market review 3D meten en 3D scannen

GlobeZenit

Langestraat 221 B-2240 Zandhoven Tel: +32 3 466 05 05 Fax: +32 3 466 05 00 E-mail: infogz@globezenit.be Website: www.globezenit.be

aanDrijftechniek en GereeDschappen

Blast ValVes

compensatoren

Vokes-air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

chemicals

Dekomte BeneluX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

hertel industrial sealings bv.

Van eyle & ruygers – schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL RoTTERdAm Postbus 35040 3005 dA RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

afDichtinGen, afsluiters slanGen en kunststoffen

chemicals, lime, recycling and automotive De noord chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIddERKERK Postbus 257 2980 AG RIddERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciVil, pipinG anD architectural Works

eriks bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

alGemeen

sGs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

VBk Groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

DemontaGe

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

enGineerinG & contractinG

Grontmij Belgium nV

Industry, Water & Energy Servicesm. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXplosieVeiliGe Deurtechniek & aanDrijVinGen

DDm Demontage B.V.

demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 Zm dE mEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

DetacherinGsBureau, technisch

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

Dictator proDuctie B.V. Energieweg 11 8304 AJ EmmELooRd Postbus 57 8300 AB EmmELooRd Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXplosieVeiliGe hanDlampen

safety-lux nederland B.V. Rokerijweg 8 1271 AH HUIZEN Tel: +31 (0)35 - 691 44 76 Fax: +31 (0)35 - 691 54 74 E-mail: info@safety-lux.nl Website: www.safety-lux.nle

PETROCHEM 02 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 50

14-02-12 12:26

Market review eXplosieVeiliGe VerlichtinG & siGnalerinG

kunststof leiDinGen

maGion process control engineering B.V.

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN dEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN dEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

GloBal caD center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie Vloeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

manufacturinG eXecution systems (mes)

minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 dE RoTTERdAm HooGVLIET Postbus 493 3190 AK RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

mechanical contractinG

leiDinGsystemen

engineering, pijpleidingen, montage en apparatenbouw Versteden leidingsystemen B.V.

Kooiweg 24 4631 SZ HooGERHEIdE Postbus 39 4630 AA HooGERHEIdE Tel: +31 (0)164 - 61 46 50 Fax: +31 (0)164 - 61 21 77 E-mail: info@versteden.com Website: www.versteden.com

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

pipe supports

loonreiniGinG process equipment

IndusClean indusclean nV

Kluizenhof 31 B-9170 Sint Gillis Waas België Tel: +32 (0)3 - 234 95 26 Fax: +32 (0)3 - 234 94 87 E-mail: general@indusclean.com Website: www.indusclean.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERdAm Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

hanwel

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

process equipment

alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BREdA Postbus 9377 4801 LJ BREdA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

alfa laval Benelux nV

Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

project, construction, safety & shutDoWn manaGement

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

PETROCHEM 02 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 51

14-02-12 12:26

Market review projectplanninG & control

VerBinDinGstechniek

aquilex Welding services b.v.

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/d IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

marconiweg 16 3225 LV HELLEVoETSLUIS Tel: +31 (0)882 - 78 45 44 E-mail: info-intl@aquilex.com Website: www.aquilex.com

Verhuur

ptfe

tank Guard tank container verhuur polyfluor plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

staalconstructies

Achterzeedijk 57 2992 SB BARENdRECHT Postbus 458 2999 AL BARENdRECHT Tel: +31 (0)180 - 61 06 10 Fax: +31 (0)180 - 62 01 77 E-mail: tankguard@tankguard.com Website: www.tankguard.com

VerZekerinGen

intramar insurances

frijns industrial Group

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKENBURG A/d GEUL Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

Voortman staalbouw

Industriële staalconstructies & dak en Wandbeplatingen Plaagslagen 16 Postbus 83 7460 AB RIJSSEN Tel: +31 (0)5 - 4853 90 00 E-mail: a.mensing@voortmanstaalbouw.nl Website: www.voortmanstaalbouw.nl

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad dEN HELdER Postbus 891 1780 AW dEN HELdER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WarmteBehanDelinG

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENdAm Postbus 52 3250 AB STELLENdAm Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

WarmteWisselaars reiniGinG

melspring international

Uw partner in Koolstofbronnen, metaalzouten en Polymeren melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com www.watermelspring.com

siemens nederland n.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

WaterBehanDelinG

eurowater B.V.

de Belder 27A 4704 RK RooSENdAAL Tel: +31 (0)88 - 000 50 00 Fax: +31 (0)88 - 000 50 05 E-mail: info@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 Tm HENGELo Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 02 – 2012

050_51_52_marketreview.indd 52

14-02-12 12:26

SHORT CUT

Short Cut ‘Standing Still iS not an option’ Eastman will concentrate on several clear priorities in the years to come. One of these cornerstones will be safety. The company is aiming for an OSHA recordable rate of <0.35 per year. ‘One would, of course, prefer to have no incidents at all, but this is nevertheless a very sharp standard’, says Joost Berting, Managing Director of Eastman Chemical Europe, Middle East and Africa. Eastman will also focus on new products and investments in upcoming countries. Sustainability is a guiding factor in this growth. ‘The opportunities for growth first lie with the non-phthalate plasticizers, but also with, for example, a synthetic that has been manufactured without BPA.’

awarEnESS can rEducE lEakS To prevent someone from maliciously leaking information may perhaps be difficult. This is, however, not the case when somebody leaks information unintentionally. Embedding awareness in employees’ processes can prevent information from unintentionally leaking out. Employers must in this case be able to identify any possible consequences for their company. Research demonstrates that half of the Dutch employees unintentionally leak company confidential information. Research agency Intelink and Deltalinqs therefore want to develop a toolbox together that can create awareness about this issue in companies in the Rotterdam port area.

pEt factory to StrEngthEn gEEl’S poSition If everything goes according to plan, a new European PET factory will be operational in 2014. The Indian company JBF RAK is building the factory, which will cost more than 140 million Euros, on the BP premises in Geel, near the existing PTA factory that is to supply the raw material. This will create an integrated, and therefore highly efficient, PX-PTA-PET complex in Geel. The PET factory’s annual production capacity will be 390 kilotons. The PET produced in Geel will mainly be processed into soda bottles and other packaging materials.

MorE rESponSibility and lESS inSpEctionS Now that BASF in Boxtel has seriously tackled a series of recommendations, especially in the field of administration, the enterprise recently signed an agreement with the ‘Inspectie Leefomgeving en Transport’ (Living Environment and Transport Inspectorate). The agreement states that the company takes full responsibility for safely sending its products. The ILT will in return carry out less supervision. The inspectorate can, however, still randomly turn up unannounced for an inspection, but this will in any case occur less frequently than before, when the company was confronted with one to three inspections per year.

PETROCHEM 02 – 2012

053_I_ShortCut.indd 53

14-02-12 13:22

Waar is het zelfreinigende vermogen van de chemische procesindustrie?

Vertrouwen Begin deze maand levert Googlen op Odfjell kreten op als ‘Terminal Odfjell gevaar voor werknemers en omgeving’ en ‘Er komen gevaarlijke stoffen vrij’ en ‘Odfjell neemt het niet zo nauw met de meldplicht’ en ‘Tankopslagbedrijf Odfjell in de Botlek blijft onder verscherpt toezicht staan.’ Ik voel plaatsvervangende schaamte. Tot nu toe ben ik altijd trots geweest om in de chemische procesindustrie te werken. Op een VNCI jaarvergadering heb ik in mijn functie als jurylid voor de Responsable Care Award het publiek zelfs voorgehouden dat je beter als werknemer op een chemie-site kunt rondlopen, dan als patiënt in een ziekenhuis kunt liggen. Ik baseerde deze uitspraak op mijn ervaringen als consultant voor patiëntveiligheid in verschillende ziekenhuizen. De betrokken milieugedeputeerde van Zuid Holland stelt over Odfjell: ‘Het bedrijf moet zijn verantwoordelijkheid nemen.’ Nu houd ik iedereen altijd voor dat wij dat ook doen; wij nemen onze verantwoordelijkheid. We hebben dat overigens wel moeten leren. Vroeger begrepen wij dat ook minder. Een mooi voorbeeld vind ik het verschijnsel epinastie; het slap hangen van bladeren van planten door blootstelling aan etheen. Drie decennia geleden kwam het regelmatig voor dat mensen in de buurt van DSM in Limburg belden om te melden dat zij de blaadjes in hun tuin of volkstuin slap zagen hangen. Zij kregen dan als antwoord van DSM dat er geen storingen bekend waren. Want waarom zou je iets erkennen als je nog niets weet? Rijpend fruit stoot immers ook etheen uit. Maar nu neemt het bedrijf zijn verantwoordelijkheid. Men dankt de klager/melder en gaat op onderzoek uit. Uiteraard is de kans nagenoeg honderd procent dat dit komt door een lek van etheen, bijvoorbeeld door het niet goed spoelen van een apparaat dat onderhoud behoeft. Ook werd vroeger bij een melding van stankoverlast eerst verwezen naar een mogelijk barbecueënde buurman.

Tegenwoordig wordt eerst de hand in eigen boezem gestoken. De melder wordt nu overigens keurig teruggebeld als de oorzaak bekend is. Zelfs als de oorzaak niet is gevonden. Men neemt dus zijn verantwoordelijkheid. Daarbij worden incidenten tegenwoordig op de internetsite van Chemelot geplaatst onder het kopje ongewone voorvallen. Het Chemie Park Delfzijl deed dat al veel langer, alleen is die informatie nu helaas niet meer zoals voorheen prominent op de voorpagina te vinden, maar een muisklik verder en ietwat verstopt onder het knopje “Actueel”. Dat is jammer, maar men neem wel zijn verantwoordelijkheid. Helaas is gebleken dat niet iedereen dit doet en Odfjell al helemaal niet. Niets te vinden op hun website. Ook de directeur in het acht uur journaal toonde zich niet geschrokken of ontdaan en strijdvaardig om de problematiek op te lossen. En de VNCI? Ook op hun website alleen maar positieve berichten. En ik maar denken dat de tijd van de Pravda voorbij was. Waar is het zelfreinigende vermogen van de chemische procesindustrie? Zelfs Chemie-Pack was blijkbaar niet voldoende. Eerder pleitte ik in deze column, in oktober 2010, er al voor om ook een Loser Award in te stellen, zoals ik die had gezien bij Perfetti VanMelle in Jakarta. Vooral om te laten zien hoe je tot verbeteringen kunt komen. Zo’n openheid geeft vertrouwen. Dat wil toch ieder bedrijf die slecht in het nieuws is geweest? Hoewel ik weinig kans maak, ga ik het de VNCI toch voorstellen. Om het hen gemakkelijk te maken, meld ik mij tevens aan voor deze jury. Het eerste jaar zal het voor de jury niet moeilijk zijn om de Loser Award 2012 toe te wijzen.

henk.leegwater@lexxin.com is onafhankelijk consultant

PETROCHEM 02 – 2012

054_M_column.indd 54

14-02-12 13:21

01 12

Inside Inside Magazine Magazine voor voor de de biochemie biochemie

Tomatenschillen gevaloriseerd 055_BA_cover.indd 1

> Offshoring in biochemie > Wei-eiwitcoating

14-02-12 13:21

• Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek Safety

Professionals in installatiewerk

Installatie Techniek

More than a solution.

• Data- telecommunicatie • Inspectie en veiligheid • Keuren handgereedschap en installaties • Ondersteuning Technische diensten

Technische Dienst

Kijk voor meer informatie op

www.pietersen.nl

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen, Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65, E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

136-01_Adv Pietersen 185x132.indd 1

21-06-2010 15:02:31

Vakbeurs On & Offshore in zicht, registreer nu middels bijgevoegde registratiekaart voor een gratis bezoek aan de beurs Over een aantal weken opent Evenementenhal Gorinchem wederom haar deuren voor deze gerichte vakbeurs voor de olie-, gas-, duurzame-, petrochemische- en baggerindustrie. De voorbereidingen voor de vierde editie van On & Offshore zijn weer in volle gang. Met circa 5500 bezoekers en ruim 200 exposanten was On & Offshore in 2011 een groot succes. Het ziet ernaar uit dat dit succes in 2012 wederom wordt geëvenaard. Momenteel zijn er nog maar enkele standplaatsen beschikbaar.

op de beursvloer.

Op dinsdag 27, woensdag 28 en donderdag 29 maart 2012 vertegenwoordigt zich een volledig aanbod aan toeleveranciers, producenten, constructeurs, importeurs en groothandelaren, om betrokken bedrijven te verwelkomen en te informeren over de nieuwe ontwikkelingen binnen de branche. Registreer u nu voor een gratis bezoek aan de beurs en laat u persoonlijk informeren over de nieuwste ontwikkelingen binnen de branche. Als lezer van PetroChem heeft u de mogelijkheid On & Offshore gratis te bezoeken. Middels bijgevoegde registratiekaart kunt u zich registreren voor een gratis entreebewijs via: www.evenementenhal.nl/petrochem. Uw aanmeldnummer is 7120006003. Na voorregistratie ontvangt u binnen enkele minuten uw toegangsbewijs per e-mail. Deze dient u uit te printen en mee te nemen naar de beurs. Op vertoon van dit entreebewijs heeft u recht op gratis parkeren, gratis toegang tot de beursvloer voor 2 personen, gratis beursboekje (zolang de voorraad strekt), gratis gebruik van de garderobe en gratis gebruik van de catering

056_pietersen_evenementen.indd 1

Vakbeurs On & Offshore Dinsdag 27 maart 2012 Woensdag 28 maart 2012 Donderdag 29 maart 2012

12.00 uur – 20.00 uur 12.00 uur – 20.00 uur 12.00 uur – 20.00 uur

Bezoekadres Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ GORINCHEM Meer informatie www.evenementenhal.nl

14-02-12 11:33

TomaTenschillen gevaloriseerd

De tomaat maakt onlosmakelijk deel uit van het mediterrane dieet, dat alom als gezond wordt beschouwd. Tomaten zijn rijk aan antioxidanten, zoals lycopeen. Het Italiaanse bedrijf BioSphere ontwikkelde een methode om lycopeen uit het afval van de tomatenverwerking op economische wijze te winnen.

offshoring ook in biochemie

coaTing van weieiwiT

Duitse onderzoekers hebben uit wei een coating ontwikkeld die levensmiddelen luchtdicht verpakt. De eiwitcoating is een duurzaam alternatief voor barrièrefolies op basis van fossiele grondstoffen. Ook de techniek om deze coating industrieel te verwerken, is marktklaar.

rubrieken 05

commenTaar

nieuws

column

Innovatie, en dan vooral nanotechologie en biochemie, moet de Europese chemie en aanverwante industrieën helpen aan kop te blijven, aldus de “Visie voor 2025 en verder” van SusChem. Geen eenvoudige opgave, zo blijkt. Veel biochem-bedrijven in Nederland danken hun bestaan aan die vernieuwingsdrift, maar het wordt steeds lastiger knappe koppen te vinden in eigen land.

01 | 12

057_BB_inhoud.indd 3

14-02-12 13:21

Datum: 7 juni 2012 • Locatie: RDM Campus Rotterdam

Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WIJ NEMEN ONZE VERANTWOORDELIJKHEID /SCHRIJF

U NU IN

De wereldbevolking groeit, in de Rijn/Schelde-delta neemt de vergrijzing toe en blijven mensen tot op hoge leeftijd werken. Daarnaast blijft er focus op het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de industrie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, net als de Plant Manager of the Year in

PROGRAMMA 11.45 12.30 13.00 14.00 14.30

uur uur uur uur uur

15.30 16.30 17.00 18.00 19.00

uur uur uur uur uur

respectievelijk 2011, 2009, 2010. Zij hebben bijzondere prestaties geleverd op het gebied van o.a. veiligheid, productiviteit, kwaliteit en MVO. Tijdens Deltavisie2012 wordt onderzocht welke oplossingen bedrijven kunnen inzetten om maatschappelijk verantwoord te kunnen ondernemen. Aanvullend op het dagprogramma wordt in de avond tijdens het diner voor de vijfde keer de Plant Manager of the Year verkozen.

Registratie Plenaire opening Masterclass ronde 1 Pauze Plenaire sessie met kandidaten Plant Manager of the Year-verkiezing Masterclass ronde 2 Pauze Plenair debat Borrel Diner en Plant Manager of the Year-verkiezing 2012

Bevestigde Masterclasses Match tussen arbeidsmarkt en onderwijs, Huub Kleinrouweler, KMR • Informatielekken, Serge dos Santos Gomes, Intelink • Final hours Plantmanager 2011, Edith Romp, Teijin Aramid • De slag om de

21.30 uur Sluiting

wereldmarkt, Jan-Pieter Ebben, Roland Berger Strategy Consultants Deltavisie2012 is een samenwerkingsverband van:

Goudsponsors:

www.deltavisie2012.nl 058_A4_Deltavisie.indd 2

14-02-12 10:58

VeRsChRAAlDe gRonD De gitarist van de band waarin ik zing, is een gerenommeerd landbouwonderzoeker en altijd stellig in zijn commentaren. Tussen de opdrachten voor een Food Valley bij Beijing en lezingen in onder meer Oost-Europa is hij bijvoorbeeld heel duidelijk over biomassa als grondstof voor energie. Het is volgens hem de minst efficiënte manier om energie te maken, die hij kent. Bovendien is het volgens hem doodzonde om de lange koolstofketens, die de natuur voor ons heeft gemaakt, direct om te zetten in energie en CO2. En ja, theoretisch en ook wel praktisch gezien, heeft hij gelijk. Voor voeding en chemie zijn deze koolwaterstoffen veel charmanter in te zetten. We moeten energie steeds directer van de zon weten te halen en niet uit planten of de grond. Laatst probeerde ik het, terwijl de accordeonist een track inspeelde voor een nieuw muziekproject, weer even bij hem: ‘Volgens mij is het wél goed om aller-

hande bio-afval van onder andere de landen bosbouw te verzamelen en om te zetten in energie.’ Hij keek me even aan, zette zijn ogen op fel en begon een voor mij nieuwe beschouwing. Kort komt het erop neer dat onze bodem juist door het weghalen van overtollige bladeren, takken en landbouwafval aan het verschralen is. Traditioneel zat tweederde van de wereldwijde voorraad koolstof in de grond en een derde in de lucht. We zijn hard op weg om dat andersom te keren. De volgende generatie zadelen we zo op met grond waar veel minder op kan groeien. Nee hè, dacht ik toen ik dit hoorde. Heeft alles op energiegebied ook meteen weer een vervelende keerzijde? Ik moet het in ieder geval even op mij laten inwerken, u ook?

#wimraaijen

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: biochem@industrielinqs.nl

Redacteuren Ellen van den Burg 020 3122 086 Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgever Gabriele Köbbemann

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Els van den Brink, Erik te Roller, Astrid van de Graaf, Wim Soetaert

Co lo fo n

BioChem 01|12 Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Novozymes

01 | 12

059_BC_commentaar.indd 5

14-02-12 16:39

DSM en POeT SaMen in biObranDSTOffen > DSM en ethanolproducent POET hebben een gezamenlijke afspraak gemaakt over de productie van bio-ethanol uit lignocellulose. Dit is een nieu-

we stap in de ontwikkeling van biobrandstoffen. Hiervoor wordt een fabriek gebouwd naast een bestaande fabriek van POET in Iowa in de Verenigde Staten, waar ethanol wordt gemaakt uit maïs. POET-DSM Advanced Biofuels zal volgens plan in de tweede helft van 2013 beginnen met de productie van bio-ethanol uit oogstresten van maïsplanten met behulp van een biologisch proces, waarbij gebruik wordt gemaakt van enzymatische hydrolyse gevolgd door fermentatie. Aanvankelijk zal de productiecapaciteit 75 miljoen liter per jaar bedragen, maar

naar verwachting zal dit worden uitgebreid naar circa 95 miljoen liter per jaar. Uitgaande van de schattingen van het Amerikaanse Environmental Protection Agency over het verbruik van bio-ethanol uit oogstresten van maïsplanten zullen tussen nu en 2022 in de Verenigde Staten zo’n 350 tot 400 nieuwe bioraffinaderijen moeten worden gebouwd om een productievolume te bereiken van ruim zestig miljard liter per jaar. Bio-ethanol op basis van lignocellulose is een zeer veelbelovend product. Als de technologie zou worden toegepast in alle 27 bestaande fabrieken in het productienetwerk van POET, kan daar jaarlijks in totaal tot wel 3,8 miljard liter lignocelluloseethanol worden geproduceerd en in 2022 zal mogelijk circa dertig miljard liter kunnen worden geproduceerd. Daarnaast schatten de Amerikaanse ministeries van Energie en Landbouw dat in Amerika meer dan een miljard ton biomassa beschikbaar is, waarmee een hoeveelheid lignocellulose-bioethanol kan worden geproduceerd die een derde van de jaarlijks in Amerika verbruikte hoeveelheid benzine kan vervangen.

OnDerwijS in biObaSeD ecOnOMy > Wageningen University gaat met vier agrarische hogescholen onderwijs op het gebied van de biobased economy ontwikkelen. Onderzoek wijst uit

dat daaraan behoefte bestaat bij

060_61_BD_nieuws.indd 6

het bedrijfsleven en bij potentiele studenten. De hogescholen – HAS Den Bosch, CAH Dronten, InHolland Delft en Van Hall Larenstein Leeuwarden – hebben daartoe samen met Wageningen University het Centre for Biobased Economy opgericht. Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie reserveert daarvoor vijf miljoen euro. Het Centre for Biobased Economy, dat op 1 januari officieel van start ging, wil een knooppunt van onderwijs, onderzoek en innovatie op dit gebied worden. Samen met de vier hogescholen ontwikkelt Wageningen University onderwijsprogramma’s. Daartoe breiden de onderwijsinstellingen bestaande bacheloropleidingen uit met cursorisch onderwijs op dit terrein terwijl de universiteit een specialisatie op masterniveau gaat aanbieden. Beide programmaonderdelen gaan naar verwachting september volgend jaar van start. Bovendien gaat het centrum samen met de betrokken onderwijsinstellingen en bedrijven onderzoeksprojecten opzetten, waarop lectoren van de hogescholen aan de universiteit kunnen promoveren. Dit promotieonderzoek genereert kennis voor de ontwikkeling van nieuw onderwijs. Tenslotte gaat het centrum toepassingsgericht en innovatief onderzoek ondersteunen voor met name het midden- en kleinbedrijf,

01 | 12

14-02-12 16:34

DSM lanceerT Serie biOMaTerialen > DSM heeft een overeenkomst getekend met het Braziliaanse Empresa Brasileira de Biotechnologia (Ebrabiotech) voor de lancering van een nieuwe serie biomaterialen. De partners richten zich daarbij

vooral op de markt voor coatings, in het bijzonder coatings voor betonnen vloeren.

fiberighT bOuwT biObranDSTOffenfabriek waarbij studenten aan het hoger agrarisch onderwijs praktijkervaring opdoen en de hogescholen op hun beurt deze praktijkkennis weer kunnen gebruiken voor verdere onderwijsontwikkeling. Het centrum gaat vouchers ter beschikking stellen aan bedrijven, waarmee die kennis kunnen inkopen op het gebied van bijvoorbeeld verwerking van reststromen, mestvergisting, raffinage van gras, het kweken van algen of de ontwikkeling van biobased producten.

biObranDSTOf uiT zeewier > Amerikaanse onderzoekers zijn erin geslaagd op een commercieel aantrekkelijke manier bio-ethanol uit zeewier te winnen. De methode is

effectiever en milieuvriendelijker dan de traditionele productie van biobrandstof. Het team van Bio Architecture Lab (BAL) slaagde erin uit één kilo gedroogd zeewier ongeveer 281 gram ethanol te produceren. Dit is grofweg tachtig procent van de maximale hoeveelheid die kan worden gewonnen. De effectiviteit is twee keer zo hoog als de productie van bio-ethanol uit suikerriet en vijf keer zo hoog als de productie uit maïs. Om tot dit resultaat te komen, hebben de onderzoekers de bacterie E.coli genetisch aangepast. Deze bacterie kan goed omgaan met twee veel voorkomende suikers in zeewier; mannitol en glucose. Het belangrijkste koolhydraat, alginezuur, kon het echter niet

afbreken. Door genetisch materiaal in te bouwen van bacteriën die dat wél kunnen, hebben ze nu een kosteneffectieve manier gevonden voor het produceren van biobrandstof. De productie van biobrandstof uit gewassen als maïs, suikerriet en palmolie kent diverse nadelen. Zo is er veel zoet water en kunstmest nodig. In het geval van maïs wordt een eetbaar gewas omgezet in brandstof. Bij palmolie komt veel CO2 vrij bij het kappen van oerwoud om plaats te maken voor palmplantages. Zeewier heeft geen van deze nadelen. Het vereist geen zoet water of landbouwgrond om te groeien. De wetenschappers schatten in dat drie procent van de wereldwijde kustwateren voldoende zeewier, en daarmee bioethanol, kunnen opleveren om de jaarlijkse vraag naar fossiele brandstof op te kunnen vangen.

SaMenwerking biObaSeD ecOnOMy > Tijdens een Rondetafelgesprek over NederlandsDuitse samenwerking op het gebied van biobased economy in Berlijn is afgesproken dat Nederland en Duitsland samen optrekken op het gebied van duurzaamheid en ontwikkeling van duurzame biomassa en het gezamenlijk opzetten van business cases. De samen-

werking zal vorm krijgen in een Biobased Economy congres dat in het najaar plaats gaat vinden in Berlijn of in Den Haag.

> Fiberight gaat een fabriek voor de productie van tweede-generatie biobrandstoffen bouwen in het Amerikaanse Blairstown, Iowa. De fabriek moet in de

eerste helft van 2013 in productie gaan en zal dan bijna 23 miljoen liter biobrandstoffen per jaar gaan maken. Fiberight investeert 20 miljoen dollar in het project. De Amerikaanse overheid voegt daar nog 25 miljoen dollar bij.

nOvzyMeS SluiT OvereenkOMST MeT Sea6 energy > Novozymes heeft een overeenkomst gesloten met het Indiase Sea6 Energy om samen een proces te ontwikkelen voor de productie van biobrandstoffen uit zeewier. De twee partijen willen enzy-

men inzetten om de koolhydraten uit het zeewier om te zetten in suikers die vervolgens kunnen worden omgezet in ethanol of fijnchemicaliën.

MOnDiale inDicaTOren vOOr biObranDSTOffen > Sinds eind vorig jaar zijn er wereldwijd duurzaamheidsindicatoren voor biobrandstoffen en bio-energie.

Vanuit Nederland hebben het ministerie van Infrastructuur en Milieu en Agentschap NL hieraan bijgedragen. Het Global Bio Energy Partnership (GBEP) bereikte overeenstemming over indicatoren op milieu, sociaal en economisch terrein voor biobrandstoffen en bioenergie. GBEP is een forum opgericht door de G8 waarbij nationale overheden en internationale organisaties samenwerken aan het bevorderen van bio-energie voor duurzame ontwikkeling. Bij GBEP zijn momenteel zo’n 45 landen en 22 internationale organisaties betrokken.

01 | 12

060_61_BD_nieuws.indd 7

14-02-12 16:34

Tomatenschillen gevaloriseerd De tomaat maakt onlosmakelijk deel uit van het mediterrane dieet, dat alom als gezond wordt beschouwd. Tomaten zijn rijk aan antioxidanten, zoals lycopeen. Het Italiaanse bedrijf BioSphere ontwikkelde een methode om lycopeen uit het afval van de tomatenverwerking op economische wijze te winnen.

De tomaat is het op een na belangrijkste gewas dat in Europa wordt gekweekt. Grootste producent in Europa is Italië. Jaarlijks komt er meer dan zes miljoen ton tomaten van Italiaanse bodem. Het land is daarmee ook een van ’s werelds grootste producenten. Ter vergelijking, de productie in Nederland was in 2009 zo’n achthonderdduizend ton. Ongeveer een miljoen ton van de Italiaanse tomaten wordt vers verkocht, de overige vijf miljoen ton wordt verwerkt tot gepelde tomaten, pastasauzen, tomatenpuree enzovoorts. Het afval van de productie wordt in het beste geval tot diervoeder verwerkt. In Italië gaat het om zo’n vijftigduizend ton per jaar. Maar juist het afval, met name de schillen en pitjes van de tomaten, is rijk aan antioxidanten, vezels en waardevolle olie, die een hoog gehalte aan onverzadigde vetzuren heeft. Een van de antioxidanten is lycopeen, een helderrood carotenoïde dat in hoge concentraties voorkomt in veel rode fruitsoorten en specifiek in tomaten. Lycopeen wordt traditioneel vooral gebruikt als kleurstof in voedingsmiddelen. Sinds de jaren tachtig is er een groeiende interesse voor de stof omdat toen werd ontdekt dat lycopeen een twee keer zo sterke antioxidant is als bètacaroteen. Er zijn bovendien veel onderzoeken die suggereren dat de stof het risico op hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker zou verlagen. Een hard bewijs is er vooralsnog niet, maar veel onderzoeken wijzen in dezelfde richting. Heel typerend is dat bij het verwerken van tomaten de concentratie bio-actief lyco-

Jacqueline van Gool

062_63_65_BG_artikel 2.indd 8

peen stijgt. Zo is lycopeen in pastasaus vier keer meer bio-actief dan in verse tomaten. Valoriseren Het Italiaanse bedrijf BioSphere heeft nu een proces ontwikkeld om de afvalstroom van de tomatenverwerking te valoriseren en het lycopeen op economisch aantrekkelijke wijze te produceren. Hiertoe extraheert het bedrijf het lycopeen uit het tomatenafval, na een voorbehandeling met enzymen. Biosphere is een kleine innovatieve biotechnologieonderneming en maakt deel uit van een grotere voedingsmiddelenproducent. ‘Een van de activiteiten van het moederbedrijf is de verwerking van tomaten’, vertelt Miriam Argnani, technical manager van BioSphere. ‘Met hen zoeken we naar mogelijkheden om de afval-

‘We kwamen tot de conclusie dat het gebruik van een mengsel van enzymen efficiënter was, dan het toepassen van de enzymen los van elkaar. Er bleek namelijk een synergie te zijn tussen de enzymen.’

stroom van de productie van voedingsmiddelen te valoriseren. Naast de extractie van lycopeen uit tomaten hebben we bijvoorbeeld ook een proces ontwikkeld voor de reststroom van pastaverwerking. Die werd tot nu toe ook vooral als diervoeder gebruikt, terwijl daar nog veel waardevolle stoffen uit zijn te halen.’ Plantenmatrix Het idee om het lycopeen na een enzymatische voorbehandeling te extraheren, is ontwikkeld in samenwerking met de faculteit chemische technologie van de universiteit La Sapienza in Rome. De betreffende onderzoeksgroep is gespecialiseerd in het ontsluiten van carotenoÏden, zoals lycopeen, uit plantenmatrices.

01 | 12

14-02-12 13:20

Biosphere heeft het proces opgeschaald tot honderd liter en in de praktijk getest. Om het lycopeen uit de tomatenafvalstroom te verkrijgen, wordt deze eerst voorbehandeld met een mengsel van verschillende enzymen. De enzymen cellulase, hemicellulase en pectinase worden aan een waterige stroom van tomatenafval toegevoegd. ‘Deze voorbehandeling dient om de plantenmatrix waarin het lycopeen is opgeslagen, af te breken. Hierdoor komt het lycopeen gemakkelijker vrij en is de opbrengst hoger. Temperatuur en pH worden gecontroleerd, en de lichtinval en luchttoevoer moeten worden beperkt, daar is lycopeen namelijk gevoelig voor. Ook de tijdsduur van de enzymreactie en de verhouding water-substraat is van belang’, aldus Argnani. Vervolgens vindt een klassieke extractie plaats met hexaan of ethylacetaat. Lycopeen is niet oplosbaar in water en wordt uit het oplosmiddel gewonnen in de vorm van een oleoresin. Productiekosten Biosphere onderzocht verschillende substraten, de juiste reactietijdsduur en -condities. ‘De eerste stap van de optimalisatie van de procescondities betrof de enzymatische samenstelling. We kwamen tot de conclusie dat het gebruik van een mengsel van enzymen efficiënter was, dan het toepassen van de enzymen los van elkaar. Er bleek namelijk een synergie te zijn tussen de enzymen.’ Vervolgens werden de effecten van de deeltjesgrootte van de afvalstroom op de opbrengst van de lycopeenextractie bestudeerd. Als de stroom niet werd voorbehandeld met enzymen, bleek de deeltjesgrootte nauwelijks van belang voor de opbrengst. Mechanische voorbe-

handelingen zoals drukhomogenisering hadden geen effect op de yield. Hieruit concludeerden de onderzoekers dat de enzymen van essentieel belang waren om de efficiency te verhogen. De deeltjesgrootte werd van belang bij een hoge verhouding enzymmengsel/afval. Ook de verhouding water/afval, oplosmiddel/afval en de extractieduur en temperatuur werden geoptimaliseerd om productiekosten te reduceren. Voor een industrieel proces waren de kosten echter nog te hoog. Daarom werden de effecten van hergebruik van het enzymatische mengsel getest. De resultaten toonden een hoge opbrengst, zelfs nadat hetzelfde enzymatische mengsel twaalf keer was gebruikt en slechts een kleine hoeveelheid nieuwe enzymen werd toegevoegd. Het proces werd opgeschaald tot honderd liter met een extractie-opbrengst boven de tachtig procent. Klassieke extractie Het proces van BioSphere is niet de enige methode om lycopeen te verkrijgen. Op het moment wordt lycopeen op industriële schaal geproduceerd door het Israëlitische bedrijf LycoRed. Zij winnen lycopeen uit speciaal daarvoor gekweekte tomaten, die een hoog gehalte aan de stof in zich hebben. LycoRed past een klassieke extractie toe. Ook de Spaanse onderneming Vitatene, vorig jaar overgenomen door DSM, produceert lycopeen. Zij doen dit door fermentatie met de schimmel Blakeslea trispora. En BASF maakt synthetisch lycopeen op industriële schaal. Dit product kreeg in 2009 goedkeuring van de EU als nieuw ingrediënt voor voedingsmiddelen. In een Europees onderzoeksproject (EU-TOM) dat liep van 2003 tot 2005 werd een methode ontwikkeld om • 01 | 12

062_63_65_BG_artikel 2.indd 9

14-02-12 13:20

Management De weg naar professioneel inkopen Sourcing Supplier Inkoop, een nieuw paradigma Relationship Management Business owned domains Bestellen? Ga naar www.sdu.nl In

introduceert Gerco Rietveld

een nieuw inkoopconcept, als vervanging van de huidige

klassieke inkooppraktijk. Pleidooien hiertoe bestaan al lang, maar de weg daar naartoe is niet eerder beschreven.

Hoogste tijd dus om inkoop businessgedreven te maken en

Winnaar managementboek van het jaar 2010!

de business inkoopgedreven.

Gerco Rietveld ISBN 978 90 12 58124 0 â&#x201A;Ź 59,00

Specialist in Heat Treatment Lokaal elektrisch voorwarmen / spanningsarm gloeien Gloeien in stationaire gloeiovens Verhuur / verkoop ovens en gloeiapparatuur

Drogen van vuurvast beton / coatings Gloeien in tijdelijke mobiele ovens Inductie & weerstand

www.delta-heat-services.nll info@delta-heat-services.nl +31 (0) 187 - 49 69 40

064_sdu_delta.indd 1

13-02-12 14:21

lycopeen met behulp van superkritisch CO2 uit tomatenafval te extraheren. De methode is milieutechnisch interessant, omdat er geen organische oplosmiddelen worden gebruikt. Een van de problemen is echter de economische haalbaarheid. ‘Voor een superkritische extractie mag de tomatenafvalstroom slechts heel weinig water bevatten’, aldus Caroline Hennigs, teamleider bij het Duitse onderzoeksinstituut TTZ-Bremerhaven, dat destijds wetenschappelijk coördinator van het project was. ‘Bij het drogen van het tomatenafval degradeerde het lycopeen. Daarbij is het product van de superkritische extractie minder zuiver dan dat van een klassieke extractie met een organisch oplosmiddel.’ Bovendien waren de kosten van het proces te hoog. ‘Wij hebben alleen een installatie op laboratoriumschaal onderzocht. Maar om dit op industriële schaal te doen en hiervoor een nieuwe installatie te bouwen, is erg duur’, aldus Hennigs. Standaardisatie Argnani ziet als grootste voordeel voor het proces van BioSphere de lage kosten van de grondstof. ‘Daarbij lost het een industrieel probleem op en levert het een bijdrage aan het verminderen van de milieu-impact.

Bovendien is de efficiency van ons proces hoger dan bij een normale extractie.’ Het proces van Biosphere geeft een opbrengst van tachtig procent, ten opzichte van de zestig procent in het geval van een superkritische extractie en veertig procent bij een normale extractie. Afhankelijk van het type installatie dat men wil gebruiken, moet de grondstof – het tomatenafval – een meer of minder continue kwaliteit hebben. Biosphere gebruikte voor deze pilot de dunne laag tomatenpulp die aan het vel van de tomaat vastzit; deze afvalstroom bevat een zeer hoge concentratie lycopeen. Standaardisatie van het afval zou volgens Argnani de beste resultaten opleveren. ‘Op die manier kan ook een gestandaardiseerd eindproduct worden verkregen. Niet zo zeer vanwege het lycopeen, dat kan gemakkelijk worden gestandaardiseerd in concentraties van vijf tot vijftien procent, als wel vanwege de andere stoffen die in het eindproduct voorkomen.’ Het proces is opgeschaald tot honderd liter en de ontwerpen voor een grotere schaal liggen klaar. BioSphere wacht echter nog op industriële partners waarmee het in zee kan gaan om de nieuwe technologie in praktijk te brengen. • 01 | 12

062_63_65_BG_artikel 2.indd 11

Ly c o c a r D - P r o j e c T

In 2006 begon een internationaal consortium aan het vijfjarige project LYCOCARD dat tot doel had om de rol van lycopeen in het terugdringen van het risico op hart en vaatziektes aan te tonen. Het onderzoeksteam ging hierbij uit van een benadering van de totale voedselketen (fork to farm). Specifiek wilde het team de effecten van het verwerkingsproces op het lycopeengehalte in de tomaten in kaart brengen. Ook werden de interacties tussen verschillende voedingsingrediënten onderzocht, moleculaire aspecten van absorptie, het metabolisme van lycopeen en de biologische effecten van lycopeenisomeren en metabolieten. Deze informatie zou onder andere

moeten leiden tot de ontwikkeling van nieuwe gezonde voeding, die is gebaseerd op tomaten. In eerdere epidemiologische onderzoeken werd het potentieel van lycopeen als bescherming tegen met name hart- en vaatziektes al gesuggereerd. Echter de specifiek verantwoordelijke mechanismen voor de werking van het lycopeen werden meestal niet onderzocht, aangezien de meeste laboratoriumstudies werden uitgevoerd met celsystemen in waterige oplossingen, terwijl lycopeen oplosbaar is in vet. In het LYCOCARD project werd zowel de stabiliteit van lycopeen in celsystemen onderzocht als het gebruik van niet-waterige transportsystemen voor het transport van lycopeen in celmodellen. De wetenschappers kwamen tot de ontdekking dat carotenoïden, zoals lycopeen, in cellen kunnen worden getransporteerd, gebruikmakend van dezelfde receptoren als cholesterol. Ook de invloed van de verschillende bewerkingsstappen op de bio-actieve componenten werd onderzocht. Zo blijkt de hoeveelheid bio-actieve bestanddelen niet negatief te worden beïnvloed door het homogeniseren van de rode vruchten voor de productie van tomatenpuree. Pasteurisatie heeft evenmin een negatief effect op het gehalte in de tomaten. Een degelijk overzicht van verschillende onderzoeken over de rol van lycopeen is te vinden in het boek Tomatoes, Lycopene and Human Health – preventing chronic diseases.

14-02-12 13:21

Offshoring ook in biochemie Innovatie, en dan vooral nanotechologie en biochemie, moet de Europese chemie en aanverwante industrieën helpen aan kop te blijven, aldus de “Visie voor 2025 en verder” van SusChem. Dat blijkt echter geen eenvoudige opgave te zijn. Veel biochem-bedrijven in Nederland danken hun bestaan aan die vernieuwingsdrift, maar het wordt steeds lastiger knappe koppen te vinden in eigen land. Het uitbesteden van Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) naar landen als India en China lonkt. Vraag Kees Groeneveld of Nederlandse biochemiebedrijven (delen van) hun O&O uitbesteden naar de zogeheten lagelonenlanden en hij zal zeggen dat die trend op dit moment niet direct waarneembaar is. Groeneveld is directeur van FHI, de Federatie van Technologiebranches. Zijn leden zijn de bedrijven die hun producten leveren aan de biochemondernemingen. Signalen van een stokkende afzet van bijvoorbeeld laboratoriummaterialen zouden kunnen duiden op een geografische verschuiving van onderzoeksactiviteiten. Een dergelijke verplaatsing is niet opvallend waargenomen, aldus Groeneveld. ‘Er is wel sprake van offshoring naar India, maar die trend is niet eenduidig. Ik zie echter iets anders’, zegt hij na een recente praattournee langs een groot deel van de aangesloten FHIfirma’s. ‘Er is sprake van toenemende internationalisering. De structuur van de markt is echt behoorlijk veranderd de laatste jaren. In Nederland worden er nauwelijks nog nieuwe fabrieken gebouwd. Raffinaderijen worden in Europa zelfs gesloten. Je zou eigenlijk verwachten dat de business langzamerhand uit Nederland zou verdwijnen’, zegt Groeneveld. ‘Maar dan heb ik toch goed nieuws. De positie van Nederlandse vestigingen van internationale leveranciers is blijkbaar zo sterk dat ze niet verdwijnen als die nieuwbouwprojecten hier

Teus Molenaar

066_67_69_BH_artikel 3.indd 12

niet meer zijn. Sterker nog, veel nieuwbouwprojecten in het buitenland worden hier ge-engineerd.’ Samenwerken Op het vlak van biochemie, zo zegt hij, valt er nog heel wat te doen. Daarbij verwijst hij naar de studie van professor Johan Sanders van Wageningen UR om via ontwikkeling van de Rotterdamse haven te komen tot een biobased economy. ‘Die kansen liggen er, maar dan moeten de betrokken partijen wel veel meer samenwerken.’ Overigens kreeg “Wageningen” onlangs vijf miljoen euro van minister Verhagen om een nieuw Centre for Biobased Economy op te zetten. Het succes van Wageningen is, aldus Verhagen, dat effectief wordt samengewerkt in de gouden driehoek van bedrijfsleven, kennisinstituten en overheid. Verhagen wil liever investeren in een groot centrum dan in een reeks kleine bedrijfjes. Tekenend voor de biochemische industrie is evenwel dat het vaak niet-beursgenoteerde bedrijfjes zijn, spin offs van universiteiten, die op dit vlak baanbrekend werk verrichten. Samenwerking is dan het toverwoord. Co-operatie om kennis over groene grondstoffen sneller tot marktrijpe producten te brengen. Versnipperd Als we het over samenwerking hebben, dan voorziet Karl-Heinz Leitner van het Austrian Institute of Technology in een interview met de iKnow Community voor de komende twintig jaar juist een versnippering optreden. Op politiek niveau dreigt een splitsing in de Europese Economische Ruimte; een Europa van twee snelheden. ‘Dit zet het oorspronkelijke idee van een Europees OnderzoeksGebied in de koelkast, evenals de manier waarop markten worden gereguleerd. (....) Je ziet nu al enigszins dat de regio’s meer autonomie krijgen en we naar een toekomstig Europa gaan zoals dat vijfhonderd jaar geleden bestond; veel kleine, onafhankelijke regio’s.’ Het is aan de wetenschap, zo meent Leitner, om politici te helpen de juiste keuzes te maken bij het innovatiebeleid. Juist om te voorkomen dat het Europese R&D (verder)

01 | 12

14-02-12 16:35

FOTO’S: NOVOZYMES

versnipperd raakt. De samenleving heeft volgens hem veel vertrouwen in de wetenschap om de hedendaagse, mondiale problemen op te lossen. Maar rampen als die bij de kerncentrales van Fukushima maken het publiek weer sceptisch. Iets dergelijks kan ook gebeuren als er iets fout gaat met genetisch gemodificeerd materiaal. Leitner heeft meegewerkt aan een studie, in opdracht van het Directoraat Generaal Research, directoraat B European Research Area, naar de kosten van onderzoek in Europa. Hieruit blijkt dat die kosten de afgelopen jaren flink zijn gestegen, waardoor lagelonenlanden tegelijkertijd goedkoper worden. Dit geldt echter alleen voor onderzoek dat veel inzet van mensen vergt. Bij nanotechnologie bijvoorbeeld is dure apparatuur nodig en die kost in Nederland vrijwel hetzelfde als in India of China. De conclusie van Leitner is dat het kostenniveau niet de doorslaggevende factor is bij het mogelijk verplaatsen van R&D-activiteiten naar een ander land. Ook factoren als het voorhanden zijn van kundige en goed geschoolde medewerkers, en het dicht bij een (nieuw) afzetgebied willen zitten, spelen een belangrijke rol. Of zoals Kaspar Koch, directeur/eigenaar van FutureChemistry, het zegt: ‘Wij doen al het ontwikkelingswerk zelf, hier in Nederland. Maar het wordt wel steeds lastiger om de juiste mensen te vinden.’ China Toch leert een rondreis langs diverse ministeries en bedrijven in India dat Westerse ondernemingen niet alleen hun software in India laten ontwikkelen of de schadeclaimsafhandeling aldaar laten uitvoeren, maar dat ook biochembedrijven hun onderzoek in Indiase hoofden laten uitvoeren. ‘Dat gebeurt nog niet veel, en wij hebben er eigenlijk nog geen beleid op ontwikkeld,

maar het is wel gaande’, zegt Murtaza Khorakiwala. Hij is managing director van het Indiase bedrijf Wockhardt dat onder meer biochemie inzet om medicijnen te ontwikkelen. Volgens AgentschapNL is China (de grote concurrent van India) al veel verder met het huisvesten van Westerse biochemiebedrijven. Concerns als BASF, Dow

‘De positie van Nederlandse vestigingen van internationale leveranciers is blijkbaar zo sterk dat ze niet verdwijnen als die nieuwbouwprojecten hier niet meer zijn.’ Chemical, Roquette en Novozymes hebben vestigingen in China. DSM opende zijn eerste kantoor in dit Aziatisch land al in 1993. ‘In 2010 bedroeg de totale omzet van DSM in China 1,5 miljard dollar. In 2015 hoopt het bedrijf dit bedrag te hebben verdubbeld naar drie miljard. Biochemie speelt hierin een belangrijke rol. Zo heeft DSM Venturing in 2008 twintig miljoen dollar geïnvesteerd in het Chinese bedrijf Tianjin Green Bio-Science voor de bouw van een productiefaciliteit voor polyhydroxyalkanaten, een bouwstof voor bioplastics. Ook Purac oriënteert zich momenteel op de mogelijkheden om haar activiteiten op de Chinese markt uit te breiden. Het bedrijf produceert melkzuur, een mogelijke grondstof voor biopolymeren’, meldt het agentschap. Volgens dit uitvoeringsorgaan spelen Nederlandse bedrijven in op de groeiende binnenlandse markt van China door er R&D-faciliteiten op te starten. • 01 | 12

066_67_69_BH_artikel 3.indd 13

14-02-12 13:20

PUMPS & VALVES2012

MAINTENANCE

2012

www.easyFairs.com/MAINTENANCE-BE

www.easyFairs.com/PUMPS-VALVES-BE

Registreer u op www.easyFairs.com/PUMPS-MAINTENANCE (code 500) en ontvang uw gratis badge om beide beurzen te bezoeken!

18 & 19 april 2012 â&#x20AC;˘ Antwerp expo

Knowledge Partners

Main Media Partners Prebes

Welzijn op het werk

Industrial Media Partner

Media Partners

Fluids Processing www.fluidsprocessing.nl

BENELUX

Maintenance Maintenance

WAREN ALLE VAKBEURZEN MAAR ZO GEMAKKELIJK! fluids02_cover.indd 5

268_185_MAINT_P&V_2012_BE_NL&FR.indd 1

068_easyfairs.indd 1

28-3-11 9:52

13/02/2012 16:20:20

14-02-12 08:54

AkzoNobel wil in de toekomst vijftien procent van zijn totale R&D-budget onderbrengen in dit deel van Azië. DSM opende in 2009 in Shanghai de DSM Campus, de grootste R&D-faciliteit van DSM buiten Europa en de Verenigde Staten. Om de Chinese markt goed te kunnen bedienen, is het noodzakelijk met lokaal personeel te werken. Enige tijd geleden heeft de Chinese overheid uit bezorgdheid over stijgende voedselprijzen (en mogelijke volksopstanden) het gebruik van maïszetmeel als grondstof binnen de biochemische industrie aan banden gelegd. Dit is een kans gebleken voor DSM dat een nieuwe gist heeft geïntroduceerd om efficiënt C5 en C6 suikers uit cellulose en hemicellulose om te zetten. De biochemische industrie lijkt in China, mede door de vele milieu- en voedselschandalen, een veelbelovende toekomst te hebben. Nederlandse bedrijven spelen hierop in. Innovatiedrang Verdwijnt hiermee het biochemie-onderzoek uit Nederland? Wellicht is het dan goed even te kijken naar de masterthesis Economische Geografie voor de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht van Gerald van der Wal. Hij heeft de aanwezigheid en het vertrek van buitenlandse R&D-investeringen in Nederland onderzocht. De conclusie in zijn studie (januari 2011) is dat de afgelopen zeven tot acht jaar minimaal drieduizend O&O-banen verloren zijn gegaan in Nederland door het vertrek van buitenlandse R&Dbedrijven uit ons land. Het merendeel is te vinden in de sectoren IT, de medische sector, de biochemische industrie en de elektrotechnische industrie. Zo haalden Takasago, Hercules en MSD-Organon (voor een deel) hun onderzoekswerk weg uit Nederland. ‘Dat gebeurt altijd om bedrijfseconomische redenen. Niet omdat Nederland geen positieve bijdrage zou leveren in het ontwikkelen van intellectueel kapitaal voor de betrokken ondernemingen’, aldus Van der Wal. Hij raadt dan ook aan om te investeren in een klimaat dat innovatiedrang opstuwt, en niet in pogingen om bestaande werkgelegenheid in stand te houden als een multinational nu eenmaal heeft besloten dat bezuinigingen nodig zijn en het werk elders goedkoper is uit te voeren. Van der Wal stelt dat hij niet heeft onderzocht of Nederlands onderzoeksbudget weglekt naar het buitenland. ‘Ik heb middels literatuuronderzoek wel geconcludeerd dat R&D-activiteiten steeds mobieler zijn Waren onderzoek en ontwikkeling vroeger veel honkvaster – vaak nabij een hoofdkantoor van een bedrijf – tegenwoordig lijkt R&D steeds meer een bedrijfsactiviteit die los van het hoofdkantoor kan opereren en dus met minder problemen/kosten in het buitenland kan worden uitgevoerd. In eigen beheer of uitbesteed. In dat opzicht gaat het dus steeds meer lijken op ICT- en andere backoffice-werkzaamheden’, licht Van der Wal toe.

Interne communicatie Terugkerend naar SusChem: de visie is erop gericht om de Europese, vooraanstaande positie in de wereld van de chemie te behouden voor de toekomst. Dat kan alleen als Europa nanotechnologie en biochemie verder ontwikkelt. Die producten zullen namelijk weer leiden tot vernieuwing in andere industriële sectoren. De Europese overheden zullen volgens SusChem moeten zorgen voor een klimaat waarin innovatie gedijd en jongeren passend onderwijs kunnen volgen. De belangenorganisatie heeft een programma opgesteld om dit voor elkaar te krijgen.

‘Waren onderzoek en ontwikkeling vroeger veel honkvaster, tegenwoordig lijkt R&D steeds meer een bedrijfsactiviteit die los van het hoofdkantoor kan opereren en dus met minder problemen/kosten in het buitenland kan worden uitgevoerd.’

In de praktijk blijkt evenwel dat (lands)grenzen bestaan voor overheden; niet voor het bedrijfsleven. De ondernemingen laten onderzoek uitvoeren dat aansluit op hun markten, zo dicht mogelijk bij die markten. Research dat in het ene land tot resultaten leidt, heeft zijn vruchten ook bij bedrijfsonderdelen in een ander land. Voorwaarde is dat de interne communicatie op orde is. Op dat gebied kan de Europese Commissie een voorbeeld nemen aan het bedrijfsleven. • 01 | 12

066_67_69_BH_artikel 3.indd 15

14-02-12 13:20

Coating van wei-eiwit marktklaar Duitse onderzoekers hebben uit wei een coating ontwikkeld die levensmiddelen luchtdicht verpakt. De eiwitcoating is een duurzaam alternatief voor barrièrefolies op basis van fossiele grondstoffen. Ook de techniek om deze coating industrieel te verwerken, is marktklaar. Astrid van de Graaf

Of het nu om kaas, versgesneden groente of vlees gaat, zonder de juiste verpakking blijven levensmiddelen niet lang goed. Om producten zo lang mogelijk vers te houden, moeten ze goed worden beschermd tegen de invloed van zuurstof, waterdamp en bacteriën. Daarom bestaan verpakkingsfolies vaak uit meerdere lagen die de specifieke eigenschappen van verschillende plasticsoorten combineren. Zo vormen folies van polyetheen of polypropeen een zeer goede barrière tegen water. Gecoat of gelamineerd met synthetische polymeren als ethylvinylalcohol (EVOH) laten ze ook zuurstof en andere gassen nauwelijks door. En coatings voorzien van antimicrobiële stoffen remmen dan weer de bacteriegroei. EVOH is momenteel één van de meest gebruikte tussenlagen in verpakkingsfolie omdat het heel goed gas tegenhoudt. Het is echter een duur materiaal en ook niet duurzaam, vinden deelnemers aan het Europese Wheylayer onderzoeksproject. Het verpakkingsmateriaal is niet te recyclen omdat de verschillende lagen plastic niet van elkaar zijn te scheiden. Het verdwijnt na afdanken in de verbrandingsovens. Terwijl de vraag naar deze multifunctionele verpakkingsfolies volgens de Duitse vereniging voor verpakkingsmarktonderzoek alleen maar sterk toeneemt. Bijproduct Biopolymeren staan als duurzaam alternatief voor verpakkingsmateriaal van levensmiddelen al een tijdje in de belangstelling. Helaas voldoen ze nog niet aan de hoge eisen die er gelden voor de barrière-

070_71_73_BI_artikel.indd 16

eigenschappen, volgens onderzoekers van het Duitse onderzoeksinstituut voor Procestechniek en Verpakking Fraunhofer IVV in Freising. Althans tot voor kort, want recentelijk hebben zij het wel voor elkaar gekregen met eiwitten gewonnen uit wei, een bijproduct van de kaasproductie. De coating van wei-eiwit vormt een goede zuurstof- en waterbarrière, vergelijkbaar met andere aardoliegebaseerde tussenlagen. Hun onderzoek was onderdeel van het Europese WheyLayer-project dat de afgelopen drie jaar weicoatings voor verpakkingen ontwikkelde. Het idee om wei als grondstof voor verpakkingsfolie van levensmiddelen te gebruiken, komt niet helemaal uit de lucht vallen, vertelt materiaalonderzoeker Markus Schmid van het Fraunhofer instituut. ‘In de wetenschappelijke literatuur werd onderzoek beschreven naar eetbare coatings voor fruit, groente en andere verse producten. Weiproteïnen waren een interessante kandidaat. Het materiaal bleek over goede barrièreeigenschappen te beschikken. Hoe goed wisten we niet, want het was niet vergeleken met de bestaande materialen. Dit was nog fundamenteel onderzoek. Maar het idee voor een nieuw biomateriaal was er, alleen de resultaten en de formulering waren nog niet van dien aard dat de industrie ermee aan de slag wilde. Er moest nog een grote stap naar de praktijk worden gemaakt.’ Schmid schreef samen met de andere deelnemende partijen en onderzoeksinstellingen het projectvoorstel voor WheyLayer dat de kloof moest slechten. Het Spaanse onderzoeksinstituut IRIS coördineerde het project vanuit Barcelona. De Universiteit van Pisa in Italië werkte aan de levenscyclusanalyse en recycling. Het onderzoeksinstituut TTZ in Bremerhaven in Duitsland voerde de validatietesten uit, keek naar het gebruik van antioxidanten en deed ook sensorisch onderzoek met gebruikerspanels. Het Fraunhofer instituut van Schmid, gespecialiseerd in toegepast onderzoek, was verantwoordelijk voor het zuiveren en modificeren van de weiproteïnen en het ontwikkelen van een goede formulering om het eiwitconcentraat geschikt te maken om industrieel toe te passen.

01 | 12

14-02-12 14:30

Fijndradig netwerk Slechts een klein gedeelte van de waterige wei bestaat uit proteïnen; ongeveer zeven procent. Om hier een coating van te kunnen maken, moet het eiwit eerst worden gezuiverd met behulp van micro- en ultrafiltratie, want behalve water en proteïnen zitten er nog veel meer componenten in wei. Daarbij zijn er twee soorten wei; de zoete en de zure variant. ‘Het verschil tussen zoet of zuur zit hem in de manier waarop kaas wordt gemaakt. Zoete wei krijg je door het toevoegen van enzymen aan de melk. Zure wei door het toevoegen van micro-organismen die vervolgens zure verbindingen maken’, zegt Schmid. ‘Dit heeft uiteraard invloed op de eigenschappen van de overblijvende weiproteïnen.’ De weiproteïnen moeten een fijndradig netwerk vormen om effectief als barrière te zijn. Om dit te bereiken, gebruikte Schmid zowel chemische modificatie als enzymatische hydrolysatiemethoden. ‘Er zijn veel factoren die de eigenschappen van de eiwitten beïnvloeden. We hebben daardoor veel knoppen tot onze beschikking om aan te draaien en zo de eigenschappen van de eiwitten aan te passen, bijvoorbeeld de pH, de zoutconcentratie, de mate van hydrolysatie van het eiwit. Het was veel werk en voor een groot deel van de tijd vrij empirisch’, verzucht Schmid. ‘Maar we hebben al doende geleerd hoe we de eigenschappen kunnen verbeteren, zodat het weiconcentraat ook industrieel verwerkbaar is tot een mooie coating en tegelijkertijd de barrière-eigenschappen behoudt.’ Weekmakers Na het modificeren moet het weiconcentraat worden gemengd met andere hulpstoffen, dit is het formuleren. Een belangrijke hulpstof zijn de weekmakers, zoals glycerol en sorbitol. Hierdoor ontstaat in plaats van een

brosse laag, een mooie heldere coating. Het toevoegen van weekmakers doet in het algemeen afbreuk aan de lage doorlaatbaarheid. ‘Maar dat hoeft niet’, zegt Schmid: ‘De truc is om de goede weekmaker te vinden, die samen met de modificaties toch de gewenste eigenschappen geeft. We hebben dan ook honderden formuleringen gescreend. Het verkregen weiconcentraat kan gelijk worden toegepast in de productie. Je kunt het ook sproeidrogen, bewaren en water toevoegen zodra je het wilt gebruiken, maar dit is niet noodzakelijk.’ Hechting De volgende stap is het weiconcentraat op een plastic folie aanbrengen. Hiervoor heeft het Fraunhoferinstituut de afgelopen jaren een speciale laktechniek ontwikkeld, dat op verschillende polymeren als ondergrond kan worden toegepast. Dit proces is een van de belangrijkste resultaten van het project. ‘We hebben een formulering gevonden, die geschikt is om weicoatings op industriële schaal te verwerken en flexibel toe te passen’, benadrukt Schmid trots. Om de weilaag goed te laten hechten, wordt de plastic dragerfolie voorbewerkt in een corona-eenheid. Hier ondergaat het een plasmabehandeling; geïoniseerde moleculen in de lucht verhogen de oppervlakte-energie van de drager. Dit zorgt voor een beter bevochtiging en hechting van het eiwitconcentraat. ‘Dit gebeurt allemaal in een flexibele lak- en lamineerinstallatie, ook wel het roll-to-roll proces genoemd. Het proces verloopt in twee stappen. Eerst coaten we de weilaag bijvoorbeeld op een drager van PET. Door het direct te drogen, hardt de coating snel uit en kunnen we het oprollen. Vervolgens lamineren we de gecoate folie met een afsluitlaag van bijvoorbeeld PE, om een goede multifunctionele structuur te verkrijgen.’ Op dit inno- • 01 | 12

070_71_73_BI_artikel.indd 17

14-02-12 14:30

Uw veiligheid, onze dagelijkse zorg Unisafe levert, installeert en onderhoudt

brandblus-, en veiligheidsmaterialen en reddingsmiddelen op het gebied van industrie, marine en offshore.

Tinnegieterstraat 7-9 | 3194 AL Hoogvliet | T: 010 295 2710 | F: 010 295 2709 | E: unisafe@total-care.nl

www.unisafe.nl

advertentie-index PetrOCHeM

Nsecure ........................................................................................... 2

Andus Group.................................................................................. 75

Pepperl + Fuchs ............................................................................. 48

AW Systems ...................................................................................10

Schenk Verhuur.............................................................................. 12

BetaPublishers............................................................................... 40

SDU ............................................................................................... 44

Dag van Het onderhoud ................................................................. 18

SGS Nederland .............................................................................. 76

Easy Fairs UK ................................................................................. 20

Stratt+ Industrial Management ..................................................... 48

Eco Steam Rental Solutions........................................................... 12

Traduco ............................................................................................ 6

Emerson Process Management .................................................... 22

Yokogawa Europe Solutions........................................................... 46

Endress + Hauser .......................................................................... 46

Evides ............................................................................................ 28

BiOCHeM

Flash Services Nederland .............................................................. 30

Delta Heat Services ........................................................................10

Havep Workwear ........................................................................... 32

Deltavisie congres ........................................................................... 4

iMaintain .................................................................................. 34, 35

Easy Fairs België............................................................................ 14

Krohne Nederland............................................................................ 4

Evenementenhal Hardenberg.................................................. bijlage

Maréchal Electric ........................................................................... 12

Pietersen Electriciteit....................................................................... 2

Market review..................................................................... 50 t/m 52

SDU ................................................................................................10

Mercuri Urval ................................................................................. 20

Unisafe .......................................................................................... 18

072_INDEX_unisafe.indd 1

14-02-12 10:39

H e t W H e y L ay e R p ROj e Ct

vatieve productieproces heeft het Fraunhofer patent aangevraagd, dat volgend jaar openbaar wordt. Houdbaarheid In wei zitten van nature al antimicrobiële stoffen zoals natanycine en lysozyme, maar de hoeveelheid is te laag om effectief te zijn. ‘Daarom hebben we deze stoffen extra toegevoegd aan het weiconcentraat om de houdbaarheid van een product te kunnen verlengen. Aan het levensmiddel hoef je dan in principe geen conserveermiddelen meer toe te voegen. Aan het oppervlak van de verpakking vindt gecontroleerde afgifte van de antimicrobiële stoffen plaats en dat is ook de plek waar microbiële groei zou optreden. Deze actieve verpakkingen zijn met name geschikt voor producten die direct contact hebben met verpakking. Kaas is een mooi voorbeeld’, vindt Schmid. ‘Je gebruikt het bijproduct van de kaasproductie om een actieve verpakking te maken, die de kaas weer beschermt.’ Het instituut TTZ in Bremerhaven heeft validatietesten uitgevoerd met sensorische panels om zeker te zijn dat de weicoating geen effect heeft op het product en voldoet aan de wensen van de consument. Een groep mensen heeft verpakte levensmiddelen als kaas, worst en verse pasta beoordeeld op smaak, geur, structuur en uiterlijk. Dit hebben ze vergeleken met dezelfde producten bewaard in de standaard meerlaagse verpakking. Daarnaast zijn experimenten uitgevoerd om de zuurstof- en waterdoorlaatsnelheid te meten, zodat het materiaal ook aan de wettelijke bepalingen voor verpakkingsmateriaal voor levensmiddelen voldoet. Recyclebaar Het gebruik van weicoatings als laag tussen plastic folies heeft als voordeel dat het verpakkingmateriaal recyclebaar is volgens Schmid. Wanneer de verpakkingsfolie wordt versnipperd kan de weicoating enzymatisch worden losgemaakt en vervolgens weggewassen van de andere plastics. Deze kunnen dan ieder apart worden gerecycled. Ook de levenscyclusanalyse is inmiddels doorgerekend bij de universiteit van Pisa. Schmid heeft de resultaten net binnengekregen, maar het is nog niet openbaar. ‘Het ziet er goed uit’, zegt hij, maar meer wil hij er nog niet over kwijt. Wel kan hij melden dat de industriële partner in het WheyLayer project, TUBA in Slovenië, al is begonnen om op semi-industriële schaal een coatinglijn op te stellen voor de productie van verpakkingsmateriaal voor levensmiddelen. De stap naar de praktijk is gezet. Het laatste werk voor het WheyLayer project zit er dan ook op en de aanvraag voor een vervolgproject is op de post gedaan. De Fraunhofer-onderzoekers zijn overtuigd van het potentieel van weiproteïnen als alternatief verpakkingsmateriaal en hebben inmiddels een eigen project opgezet om thermoplastische eigenschap-

WheyLayer is een driejarig Europees samenwerkingsproject van veertien partijen uit zeven landen. Het hoofddoel is om synthetische barrièrelagen in verpakkingsmateriaal voor levensmiddelen te vervangen door duurzame coatings van weiproteïnen. Sinds 2008 hebben procestechnologen, recyclingspecialisten en wetenschappers samengewerkt met zuivelbedrijven en fabrikanten van verpakkingsmateriaal om dit doel te bereiken. Het resultaat: een nieuwe, duurzame coating van weiproteïnen die beschikt over de juiste barrière-eigenschappen èn geschikt is om industrieel te verwerken tot verpakkingsmateriaal. Het onderzoeksproject is gefinancierd door het Zevende Kaderprogramma voor Onderzoek en Ontwikkeling van de Europese Unie. Voor meer informatie: www.wheylayer.eu

pen van weilagen te onderzoeken. Een nieuw marktonderzoek liet namelijk zien dat er niet alleen een toename in de vraag naar meerlaagsfolie is, maar ook een toename van meerlaagse verpakkingsmaterialen die door hitte kunnen worden vervormd. ‘Daarvoor moeten we de techniek omzetten van lakken naar (co) extruderen van de weiproteïnen. Maar daarvoor is nog veel onderzoek nodig.’ Verzamelen Aan de hoeveelheid wei hoeft het in ieder geval niet te liggen. Daarvan is er genoeg volgens Schmid. In Europa produceren de kaasfabrieken jaarlijks zo’n vijftig miljoen ton wei. Een deel daarvan wordt gebruikt, bijvoorbeeld in sportdranken voor bodybuilders of als veevoer. Ongeveer veertig procent van de wei wordt weggegooid. ‘We hebben wat ruwe schattingen gedaan of dit genoeg is om EVOH als barrièrelaag te vervangen. Dat is geen probleem. Een moeilijkheid daarbij is om ook al deze wei te verzamelen. Een deel wordt geproduceerd op kleine boerderijen in de bergen van Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. Het was eerst de moeite niet waard om het te verzamelen. Nu met deze nieuwe industriële technologie kan dat wel interessant zijn. Maar dat is voorlopig een toekomstscenario.’ • 01 | 12

070_71_73_BI_artikel.indd 19

14-02-12 14:30

WiM Soetaert

Nulgroei

Prof. Wim Soetaert

is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent

074_BE_column.indd 20

Nulgroei, een ideaal voor vele ecologen, een catastrofe voor de meeste economen. En of je het nu leuk vindt of niet, die economische nulgroei is van daag in Europa gewoon een feit. De invloed van de financiële crisis laat zich nu ook in de reële economie gelden en de economische groei is volledig stilgeval len. Niemand die weet hoelang deze toestand zal duren, maar naar verwachting zal deze crisis nog een tijdje aanhouden. In het algemeen is ons economisch systeem aan groei gewend, verslaafd zelfs volgens sommigen. Er wordt dan ook hoopvol verwacht dat die groei vroeg of laat weer zal hernemen als de financiële crisis overwonnen is. Dat zal wel, maar ik meen dat men rekening moet houden met het soort groei waarover we het hebben. Er zijn enorme verschillen tussen de economische groei in onze westerse landen en de nieuwe industrie landen, waarvan de BRIClanden het typevoorbeeld zijn. En die verschillen zijn zowel kwantitatief als kwalitatief.

dat in de groeilanden de doelstelling gewoon “meer” is, in de ontwikkelde landen is dat vooral “slimmer”.

Groeiritmes In onze westerse wereld zijn we al uiterst tevreden met een economische groei van een paar procent per jaar. In onze maatschappij zijn de meeste menselijke behoeften allang volledig gedekt en de economie opereert in wezen in een substitutie scenario met quasi nulgroei. De BRIClanden daarentegen vertonen groeiritmes van tien procent en meer als de normale gang van zaken. Hun bevolking heeft nog erg veel behoeften voor van alles en nog wat. Hun groei is dan ook verschroeiend hoog en dat is goed zo. We noemen het in beide gevallen economische groei, maar zowel de aard als de drijvende kracht van die groei zijn erg verschillend. Groei is bij ons vooral innovatiegedreven; gewone gloeilampen worden bijvoorbeeld vervangen door spaarlampen die duurder maar efficiënter zijn. In de groeilanden daarentegen zijn de stijgende menselijke behoeften de drijvende kracht en daar groeit alles als kool, zowel de oude als de nieuwe producten. Met een boutade kan je stellen

Ik verwacht dat de groeilanden vooral gaan investeren in “meer”, het zal voor hen moeilijker worden om ook nog eens te investeren in “slimmer”. Daarop moeten wij inzetten. Die nulgroei of quasinulgroei van onze economie is gewoon een fact of life, die ons vooral moet aansporen om nog sterker in te zetten op inno vatie. We moeten mikken op duurzame groei in plaats van op kwantitatieve groei. Dat is goed voor de econo mie en goed voor het milieu. De pleidooien voor deze green new deal zijn talrijk en het draagvlak is dan ook groot. Maar de realiteit is weerbarstig. Er wordt vandaag vooral bespaard op innovatie, zowel bij de overheid als bij de bedrijven. De korte termijn is vooralsnog sterker dan de lange termijn. Dat moet dringend veranderen. Het goede aan de economische crisis is dat die ons verplicht om keuzes te maken. Slimme keuzes. Dus ja aan de econo mische groei, maar niet aan eender welke groei. Als we nu nog een middel zouden vinden om die slimme groei objectief te kunnen meten…

Keuzes Dat verschil biedt kansen. Want zowel voor “meer” als voor “slimmer” moet flink worden geïnvesteerd in nieuwe productiecapaciteit en dat vergt tijd en geld. Geld dat schaars is geworden. De grote kredietcreatie van het laatste decennium is immers voorbij, wegens onhoudbaar en ontwrichtend voor de wereldecono mie. Er moeten dus keuzes worden gemaakt op het vlak van investeringen.

Met een boutade kan je stellen dat in de groeilanden de doelstelling gewoon “meer” is, in de ontwikkelde landen is dat vooral “slimmer”.

01 | 12

14-02-12 13:20

ANDUS group companies: Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction P&K Rail Oil & Gas HSM Offshore Process FIB Industries Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction. Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw. RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de Construction divisie van Andus Group. De overige divisies zijn Oil & Gas, Process en Refractories. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 10 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld. Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.rijndijk.com of www.andusgroup.com RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

075_andus.indd 1

13-02-12 14:23

076_sgs.indd 1

13-02-12 14:21