PET2-2017

Nr. 2 - 2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Zwartwit-denken levert zelden de beste oplossing’ • Corrosiebescherming haven R'dam bijna voltooid • Winnaars Enlightenmentz 2017 • Thema: Opslag & logistiek

Na het wereldwijde succes van VDM:

Tijd voor vernieuwing Wat is de toekomst van onze verouderende industrie, als deze niet vervangen kan worden, maar wel moet concurreren met jonge fabrieken uit opkomende landen?

Het antwoord is Value Driven Maintenance & Asset Management, kortweg VDM XL. Wilt u weten wat VDM XL voor u kan betekenen?

Bestel het nieuwe boek van Mark Haarman en Guy Delahay.

www.mainnovation.com

PET2 54 advAdvertenties.indd XL NVDO 185x267.indd 1

08-02-17 15:43 09-09-15 08:36

IN DEZE EDITIE

12 ‘ZWARTWIT-DENKEN LEVERT ZELDEN DE BESTE OPLOSSING’ De nummer twee op de kieslijst van D66, Stientje van Veldhoven, heeft zich de afgelopen jaren veelvuldig in de industrie laten zien. Nederland heeft volgens haar zowel een sterke overheid als een sterke industrie nodig om in 2050 volledig uitstootvrij te zijn.

Hoe? ‘Politici zijn niet goed in blauwdrukken. We kunnen ons beter richten op transitiepaden. We weten waar we heen willen, maar moeten vooral ook continu onderzoeken hoe we dat het beste kunnen bereiken.’ Learning by doing.

40 THEMA: OPSLAG EN LOGISTIEK Het is schoner dan diesel, je kunt er verder mee komen dan met elektriciteit en Nederland loopt er in voorop. LNG is dè transportbrandstof in de weg naar verduurzaming, zegt Robert Goevaers van het Nationaal LNG platform. De ontwikkelingen op de GATE-terminal hebben hier ook een belangrijke rol in.

18 CORROSIEBESCHERMING HAVEN ROTTERDAM BIJNA VOLTOOID Corrosie is de scheikundige aantasting van materialen doordat hun omgeving op ze inwerkt, in het bijzonder de aantasting van metalen door elektrochemische reacties. Het is een begrip waar de industrie niet graag mee te maken heeft. Het leidt tot sterkteverlies, het zorgt voor afbrokkeling, metalen onderdelen worden dunner met soms zelfs gaten in metalen objecten tot gevolg.

23 4FOLD, RINEW EN URBAN MINING CORP WINNEN ENLIGHTENMENTZ 2017 Een inklapbare container, grondstoffen uit afvalwater en een bijzondere scheidingstechniek hebben een Enlightenmentz of the Year gewonnen. De Enlightenmentz of the Year- verkiezing is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven. De verkiezing kent drie categorieën: process, project en social.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Onderzoek naar haalbaarheid power-to-gas fabriek in Rotterdam • Kennisinstituut voor biomassavergassing in Alkmaar • Plant One nieuwe partner Petrochem 6 Projecten 24 ChemieLink 30 Opinie 32 Agenda 35 Innovatie 36 Onbevangen • Katrien Bogaerts 39 Column • Henk Leegwater 50

PETROCHEM 2 - 2017 3

PET02 B Inhoud.indd 3

08-02-17 15:05

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 2 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl

t/h

HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081

m3/h

kg/m

°C

°Brix kg/h

fact Continue flowmeting van koolwaterstoffen, ook bij gasinsluiting of veranderende dichtheid OPTIMASS serie – technology driven by KROHNE • Coriolis massaflowmeter met Entrained Gas Management (EGMTM): Geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium • DN1…400, 0,005…4.600 kg/h • In roestvrijstaal, tantalium, titanium en Hastelloy® • Procestemperatuur: -200…+400 °C • Hoogste nauwkeurigheid voor ijkwaardige meting van gassen en vloeistoffen: MID 2004/22/EC, OIML

3

EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Gazprom ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204Losse verkoopprijs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Meer feiten over OPTIMASS: www.krohne.nl/optimass

PET02 C Commentaar.indd 4

08-02-17 15:09

COMMENTAAR

'De uitdagingen liggen meer bij het management. Die moet ruimte geven.

Op zijn handen durven te zitten. Minder dicteren, praten, maar juist meer luisteren en vragen stellen.'

De zachte kant Daar zaten we dan met 35 technische mannen te praten over gevoel. Over de ‘softe’ kanten van management. Hoe we als dienend leider door het leven kunnen gaan, zodat we medewerkers zelf meer ruimte kunnen geven. Om zelf met oplossingen te komen, zich meer eigenaar te voelen. Meer betrokken.

Natuurlijk, bij onze evenementen zijn doorgaans veel meer mannen dan vrouwen. Gewoonweg omdat er meer mannen in de procesindustrie werken. Maar nul vrouwen zijn we ook weer niet gewend. Wellicht weten vrouwen al van nature dat als je medewerkers voldoende ruimte geeft, ze bijna altijd ook meer verantwoordelijkheid gaan nemen.

Meer ruimte Tijdens de Masters of Industry die we samen met Zhimble organiseerden over eigenaarschap, betrokkenheid, zelfsturing en meer werd frank en vrij gesproken door de sprekers en de 33 andere mannen over de zachte kant van leiderschap.

Vaak ondergewaardeerd en onderbelicht, maar wellicht het belangrijkste aspect. En het voelde eigenlijk heel natuurlijk.

Marc Steigenga van Vicoma gaf toe dat hij het wel spannend vond om hierover een presentatie te geven. Hij was gewend om over techniek te spreken, maar dit was de eerste keer dat hij zichzelf bij een presentatie moest laten zien. Dat ging hem heel goed af. Wat hij zei klonk heel natuurlijk en het kwam binnen. Over dat hij moest leren om soms niet zelf met oplossingen te willen komen. Dat wat hij juist gewend was en hem ongetwijfeld ook tot de functie van directeur had gebracht. Wat voor hem als bèta-man een reflex is. Maar juist door meer ruimte te creëren, merkte hij dat het gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid bij nagenoeg alle medewerkers latent aanwezig is.

Ook Hero de Jager van Alliancys, voorheen onderdeel van DSM, heeft in de praktijk gezien dat meer ruimte geven aan medewerkers ook daadwerkelijk helpt om ambitieuze doelstellingen te verwezenlijken. Wel gaf hij toe dat hij hiermee bij de site in Schoonebeek verder was dan op de Franse productielocatie van Alliancys die hij ook onder zijn hoede heeft. Maar dat heeft volgens hem weinig te maken met de medewerkers, ook de Fransen zijn zeker bereid om meer verantwoordelijkheid te nemen en eigenaarschap te tonen. De uitdagingen liggen meer bij het management. Die moet ruimte geven. Op

zijn handen durven te zitten. Minder dicteren, praten, maar juist meer luisteren en vragen stellen.

Alive and kicking Heel inspirerend zo’n middag. Ik bedacht me meteen dat de sociale kant van leiderschap uiteindelijk ook wel zeer wordt gewaardeerd. In de zaal zaten bijvoorbeeld verschillende juryleden van de Plant Manager of the Year verkiezing. Dat zette me aan het denken. Niet alleen zijn ze dus geïnteresseerd in het thema van deze bijeenkomst, ook hebben ze in het verleden al – bewust of onbewust – de sociale kant van leiderschap zeer meegenomen in hun beoordeling. Ronald Hoenen won twee jaar geleden met name door zijn visie op dienend leiderschap.

Michel Meertens’ sterke kant was het instellen van zelfsturende teams bij DSP. Ook de huidige PMY Jeroen van Woerden, die ook bij de sessie aanwezig was, scoorde hoog door wat hij met zijn team had bereikt, vooral door de mensen zelf verantwoordelijkheid te laten nemen voor verbeteringen. Het leverde een site op die niet langer afgeschreven leek, maar nu 'alive and kicking' is.

Momenteel is Petrochem, samen met onder andere de VNCI, Votob en Deltalinqs, weer op zoek naar kandidaten voor de Plant Manager of the Year, nu voor het jaar 2017. De tiende in opeenvolging al weer! Een mijlpaal dus. Dus weet u een goede plantmanager, laat het mij gerust weten! En softe kwaliteiten vormen zeker een pre!

Overigens beveel ik deze maand extra het hoofdinterview met kamerlid Stientje van Veldhoven aan. Een vrouw en politica die mijns inziens de technische, mannelijke industrie aardig heeft begrepen!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 2 - 2017 5

PET02 C Commentaar.indd 5

08-02-17 15:09

201303adv A4 18-03-13 08:39 Pagina 1

VAN DER LINDEN & VELDHUIS

● INDUSTRIËLE ISOLATIE ● BRANDBESCHERMING ● STEIGERBOUW ● ASBESTVERWIJDERING

Is o l a t ie a l s t w e e de na t u u r Van der Linden & Veldhuis Isolatie B.V., Edisonstraat 5, 3133 KG Vlaardingen Postbus 232 - 3130 AE Vlaardingen, Telefoon 010 - 445 66 00, Telefax 010 - 435 64 80 Vestigingen: Sas van Gent en Wormerveer www.lindveld.nl PET2 Advertenties.indd 6

08-02-17 15:00

De finalisten van de Maintenance Manager of the Year 2017 zijn bekend.

Michael Donders van Delicia, Dennis Braamse van Lamb Weston/Meijer of Binne Visser van Philips Consumer Lifestyle wordt het nieuwe boegbeeld van de Nederlandse onderhoudssector wordt. De verkiezing is een initiatief van iMaintain en de NVDO. De kandidaten worden beoordeeld op basis van resultaat, visie en hun voordracht tijdens het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform op 16 maart. Na afloop van dit congres wordt tijdens een feestelijk diner de winnaar bekendgemaakt.

AkzoNobel introduceert de challenge Imagine Chemistry, waarin start-ups, studenten, onderzoeksgroepen en wetenschappers uit de hele wereld gezamenlijk kennis op het gebied van chemie inzetten om oplossingen te bieden voor uitdagingen in het huidige speelveld. Imagine Chemistry wordt georganiseerd in samenwerking met KPMG om een aantal specifieke maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en nieuwe duurzame kansen te identificeren voor AkzoNobel. Imagine Chemistry zoekt gericht naar oplossingen op de volgende vijf gebieden: Innovaties in kunststofrecycling, afvalwater-vrije chemische installaties, alternatieven voor kunststof op basis van cellulose, biologische en afbreekbare surfactanten en bindmiddelen, en biologische bronnen van etheen.

KENNISINSTITUUT VOOR BIOMASSAVERGASSING IN ALKMAAR Op het Energy Innovation Park in Alkmaar wordt een kennisinstituut voor biomassavergassing gerealiseerd. Het doel van het programma is om via biomassavergassing een bijdrage te leveren aan het versnellen van technologische ontwikkelingen die grootschalige commerciële productie van ‘syngas’, ‘groen gas’ en groene chemicaliën mogelijk maken.

InVesta (Institute for Valorisation and Expertise in Themochemistry Alkmaar) faciliteert organisaties en bedrijven die met demonstratie-installaties praktijkonderzoek doen naar innovatieve, nog niet marktrijpe technologieën voor de voorbehandeling en vergassing van biomassa. Met biomassavergassing wordt groen gas geproduceerd door middel van verhitting van biomassa: materiaal dat oorspronkelijk organisch is, zoals snoeiafval, houtafval, groente, fruit- en tuinafval, olie en vet uit voeding, mest en gewassen voor bio-energie zoals koolzaad en suikerriet.

De komst van het expertisecentrum levert minimaal 150 nieuwe banen op in de regio.

Er is dan ook veel geld in het project gestoken. Het centrum heeft een subsidie van een miljoen euro gekregen van het ministerie van Economische Zaken voor de ontwikkeling van InVesta. Ook de provincie Noord-Holland heeft een bijdrage van 960.000 euro gedaan. Het kenniscentrum wordt in september in gebruik genomen.

FOTO: MARCO DE GRAAF

Shell verkoopt voor 4,4 miljard euro aan olie- en gasbezittingen in de Noordzee en in Thailand. Het bedrijf wil met de verkoop zijn miljardenschuld terugbrengen. Onderdelen in de Britse Noordzee worden verkocht aan het Britse bedrijf Chrysaor voor 3,6 miljard euro. Het gaat om ongeveer de helft van de olieproductie van Shell in de Britse Noordzee. Er gaan vierhonderd werknemers over naar de koper. De deal wordt naar verwachting in de tweede helft van 2017 afgerond. In Thailand wordt het Bongkot-gasveld voor bijna 850 miljoen euro verkocht aan het olie- en gasbedrijf van Koeweit.

ONDERZOEK NAAR HAALBAARHEID POWER-TO-GAS FABRIEK IN ROTTERDAM Zes Rotterdamse partijen gaan onderzoeken hoe duurzaam opgewekte elektriciteit, omgezet in waterstof, kan worden toegepast bij de productie van brandstoffen. TNO, Stedin Infradiensten, Smartport, Uniper, BP Refinery Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan de technische en economische haalbaarheid van een power-to-gas fabriek in het Rotterdamse havengebied onderzoeken. Ook wordt gekeken naar de noodzakelijke aanpassing in de regelgeving.

Met name door de realisatie van windparken op de Noordzee komt de komende decennia veel ‘groene stroom’ beschikbaar die via het netwerk van Tennet onder andere op de Maasvlakte aan land komt. Door elektrolyse kun je met deze stroom watermoleculen splitsen in zuurstof en waterstof. Dat laatste is op verschillende manieren toepasbaar.

Het kan worden gebruikt als transportbrandstof en het kan worden bijgemengd in het gasnetwerk. Een voordeel van waterstof is dat het makkelijker kan worden opgeslagen dan elektriciteit waardoor pieken in de productie van wind- en zonne-energie kunnen worden opgevangen. Daarnaast is waterstof toepasbaar in industriële processen zoals waar dit onderzoek zich op richt.

Voor de raffinage van olie en de productie van brandstoffen is veel energie nodig. Traditioneel wordt hiervoor fossiele energie ingezet. De partijen gaan nu onderzoeken wat ervoor nodig is om een installatie te realiseren die op commerciële schaal duurzaam opgewekte elektriciteit omzet in waterstof en deze toe te passen in het productieproces van de BP raffinaderij in Rotterdam. Toepassing van waterstof is daarmee een belangrijke stap in de verduurzaming van de productie van brandstoffen in Rotterdam. Volgens de initiatiefnemers wordt dit project uniek in zijn omvang. Bestaande power-to-gas installaties zoals de pilot unit van Stedin Infradiensten in Rozenburg hebben een fractie van de beoogde capaciteit van dit project.

Het onderzoek moet medio 2017 zijn afgerond. Dan moet duidelijk zijn wat een waterstoffabriek van deze omvang kost, welke aanpassingen in het productieproces van BP nodig zijn, wat nodig is om te zorgen dat deze manier van produceren en de regelgeving op elkaar aansluiten en hoe de business case van een dergelijk project eruit ziet.

PETROCHEM 2 - 2017 7

PET02 D Feiten en Cijfers.indd 7

08-02-17 15:09

www.moxa.com

IIoT computers; Embedded communicatie Gateways en Front-end processing De Moxa industriĂŤle IIoT computers zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productieomgeving centraal staat. In te zetten als communicatie Gateway, waarbij door de krachtige processoren Front-end computing mogelijk is. Preventief onderhoud, procesoptimalisatie, data-analyse ofwel IIoT. Onze kijk hierop, pragmatisch. Die van u?

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_IIoTcomputers.indd 1 PET2 Advertenties.indd 8

24-01-17 13:29 08-02-17 15:00

PLANT ONE NIEUWE PARTNER PETROCHEM PLATFORM Transities naar duurzame processen en installaties hebben pilotfaciliteiten nodig. Daarvoor is een paar jaar geleden Plant One Rotterdam in het leven geroepen. Inmiddels heeft de hal op het Huntsman-terrein in de Rotterdamse haven verschillende opstellingen staan van uiteenlopende partners uit de industrie. Iedere twee maanden gaat Petrochem een paar interessante innovaties belichten van zijn nieuwe content partner.

Gabriël Tschin, directeur van Plant One Rotterdam, is trots op de verschillende testopstellingen, die langzamerhand een keten vormen van verschillende op duurzaamheid gerichte innovaties. Pyrolyse, recycling van kunststoffen, CO2-capture en hergebruik en zelfs de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van elektrolyse worden bij Plant One uitvoerig onderzocht. En ook wordt gekeken naar onderlinge versterkingen. Doordat het bedrijf verschillende vergunningen bezit en een hands-on mentaliteit de boventoon voert, kan snel resultaat worden geboekt.

Zo is technostarter Ioniqa neergestreken bij Plant One Rotterdam. Hier wordt nu, in de nabije omgeving van onder andere PET-producent Indorama, gebouwd aan een scale-up installatie van duizend liter. Met het proces van Ioniqa wordt het PET polyester uit afvalstromen zoals PET-flessen, tapijten en kleding opgelost en weer afgebroken tot een kleurloze grondstof. Het is de hoogste graad van upcycling die we nu kennen: van lage kwaliteit restmaterialen opnieuw naar de hoogste kwaliteit basismaterialen. Het innovatieve en energiezuinige proces is gebaseerd op chemische circulaire recycling met slimme, magnetische vloeistoffen. De effectiviteit voor terugwinning van PET polyester is al bewezen. En wat nu kan met polyester uit ruwe olie als grondstof, kan op korte termijn mogelijk ook uit ander materialen. In de Magnetic Smart Process Technologie schuilt de belofte voor ook nog andere eindeloos terug te winnen materialen, in de nabije toekomst.

Op een soortgelijke wijze wordt met verschillende technostarters, maar ook bijvoorbeeld grote energie-, technologie- en chemiebedrijven samengewerkt. Zelf investeert Plant One Rotterdam ook in verschillende installaties, bijvoorbeeld op het gebied van pyrolyse.

180 PARTIJEN TEKENEN VOOR HERGEBRUIK GRONDSTOFFEN Er is een forse omslag nodig in de manier waarop we met grondstoffen en afval omgaan. Daarom hebben 180 partijen in Den Haag het Nationaal Grondstoffenakkoord getekend. Hierin staan afspraken om de Nederlandse economie te laten draaien op herbruikbare grondstoffen.

Door bijvoorbeeld nog meer bestaand plastic te recyclen en te gebruiken voor nieuwe producten en verpakkingen, is minder olie nodig als grondstof voor nieuw plastic. De Nederlandse levensmiddelengigant Unilever neemt als een van de ondertekenaars het voortouw door in 2025 honderd procent recyclebaar plastic te gebruiken voor hun verpakkingen. Omdat voor hergebruik veel minder energie nodig is dan voor het verwerken van nieuwe grondstoffen, worden ook minder broeikasgassen uitgestoten en is het daarmee beter voor het klimaat. Met de omschakeling naar een circulaire economie wordt Nederland ook minder afhankelijk van grondstoffen uit het buitenland. Minister Kamp (Economische Zaken) ziet kansen voor de Nederlandse economie door kostenbesparingen en het ontstaan van een nieuwe maakindustrie: ‘Een circulaire economie is niet alleen goed voor ons klimaat, maar levert ook inkomsten en banen op. Onderzoek laat zien dat tot 2023 de circulaire economie in Nederland goed is voor een marktwaarde van 7,3 miljard euro per jaar en 54.000 banen. Kansen voor ons bedrijfsleven, bijvoorbeeld door de mogelijkheden van 3D-printen of door het vergroenen van de chemie.’

Het Nationaal Grondstoffenakkoord bouwt voort op het in september gepresenteerde plan van het kabinet voor de omslag naar een circulaire economie. De ondertekenaars gaan concrete plannen maken om de omslag naar een circulaire economie te bespoedigen. Binnen een half jaar worden op de onderwerpen biomassa, voedsel, kunststoffen, maakindustrie, bouw en consumptiegoederen concrete plannen vastgesteld. Daarin komt te staan welke stappen worden gezet voor een volledig circulaire economie in 2050.

Nederlandse zeehavens willen een half miljard euro per jaar om de structuur van de zeehavens toekomstgericht te versterken. De in de Branche Organisatie Zeehavens (BOZ) samenwerkende Nederlandse zeehavens van Amsterdam, Groningen, Moerdijk, Rotterdam en Zeeland stellen voor in het nieuwe regeerakkoord een door het Rijk te financieren Structuurfonds op te zetten.

De haven van Antwerpen sluit 2016 af met een dubbel recordcijfer. Er zijn het afgelopen jaar voor het eerst in de geschiedenis 214 miljoen ton goederen (een groei van 2,7 procent) behandeld en meer dan tien miljoen TEU. De containertrafiek is met 4,1 gestegen ten op zichte van 2015.

In totaal is er na twaalf maanden 117.909.533 ton overgeslagen in containers. Ook het aantal behandelde containers steeg, met 4 procent. Bij de overslag van vloeibaar massagoed en aardoliederivaten was eveneens een stijging te zien, respectievelijk 3,8 en 7,1 procent. De behandeling van droog massagoed daalde met 9,1 procent. Ook bij de overslag van kolen (-34,2 procent) en de behandeling van ertsen (-10,5 procent) was een daling te zien.

Falck neemt in 2018 een nieuw trainingscentrum op de Maasvlakte in gebruik. Er wordt een internationaal veiligheidskenniscentrum voor publieke en industriële brandweren, de offshore, maritieme sector en windindustrie gerealiseerd. Het bedrijf verhuist een paar honderd meter.

Het nieuwe trainingscentrum moet zorgen voor realistische belevingen tijdens trainingen en een goede koppeling tussen kennis en praktijk. Het nieuwe centrum, dat ruim een hectare groter wordt dan het huidige terrein, wordt gebouwd en ingericht volgens de modernste standaarden voor techniek, milieu, arbeidshygiëne, veiligheid, en trainingstechnologieën zoals virtual reality omgevingen voor incidentbestrijding en crisismanagement. Daarnaast komt op het nieuwe terrein een fieldlab, voor onderzoek en praktijkexperimenten.

PETROCHEM 2 - 2017 9

PET02 D Feiten en Cijfers.indd 9

08-02-17 15:10

Industriële complexen met reactievermogen

Duurzaamheid, veiligheid en productiviteit hebben prioriteit bij de bouw en het onderhoud van industriële complexen. En worden steeds vaker gewaarborgd door intelligente, zelfdenkende systemen en installaties.

Door state-of-the-art elektrotechniek, werktuigbouw, automatisering en informatisering. Technologieën die elkaar aanvullen én versterken. Bij Croonwolter&dros passen we ze geïntegreerd toe in projecten die de toekomst van de industrie in Nederland vorm geven en onze leefwereld veiliger, duurzamer en comfortabeler maken.

intelligentie door technologie

0540.00.729 adv Industrie10 210x297.indd 1 PET2 Advertenties.indd

01/04/16 08-02-17 13:48 15:01

FEITEN & CIJFERS

UMICORE OPENT NIEUWE AUTOKATALYSATORENFABRIEK Umicore heeft een nieuwe fabriek geopend voor uitstootkatalysatoren in Rayong, Thailand. Deze fabriek zal uitstootkatalysatoren produceren voor diesel -en benzinewagens bestemd voor de Zuidoost-Aziatische markt.

De fabriek, waar meer dan veertig personen werken, is gebouwd in een speciale economische zone in de buurt van Rayong, dicht bij de autofabrieken in het land. De investering stelt Umicore in staat om te voldoen aan de toenemende vraag naar autokatalysatoren in de snel groeiende Zuidoost-Aziatische markt. Door hun sterke aanwezigheid in de regio, maken de Japanse autoproducenten de meerderheid uit van de contracten voor de nieuwe fabriek. Deze Japanse klanten zullen door de Umicore Shokubai joint venture worden bediend.

De katalysatoren van Umicore maken het mogelijk de luchtkwaliteit te verbeteren door schadelijke uitstoot van voertuigen om te vormen met geavanceerde katalyseprocessen.

KOOLE CONTRACTORS START ONTMANTELINGSPROJECT IN ZWEDEN Koole Contractors gaat een etheenkraker in Stenungsund (Zweden) verwijderen voor Borealis. Het bedrijf heeft onlangs het benodigde materieel en personeel naar Zweden gemobiliseerd en is al begonnen met de ontmanteling.

De Oostenrijkse onderneming Borealis is een fabrikant van polyolefinen, chemicaliën en meststoffen, met kantoren en productielocaties in heel Europa, waaronder Zweden. Een etheenkraker breekt onder hoge temperatuur moleculen uiteen, zodat deze verder kunnen worden verwerkt in de petrochemische industrie. Het ontmantelen van Furnace E is onderdeel van een meerjarig renovatieplan voor meerdere krakers.

Het project bestaat uit het gedeeltelijke ontmantelen van de kraker, de bijbehorende pijpleidingen en de vuurvaste materiaalvoering. Het aanwezige asbest wordt ook verwijderd. Ongeveer 380 ton staal en 250 ton vuurvaste steen worden afgevoerd tijdens de operatie.

De ontmanteling is begonnen in januari 2017 en zal ongeveer acht weken in beslag nemen. Na oplevering van het project zal een aannemer beginnen met de wederopbouw van een nieuwe oven.

BRENT RUWE OLIEKOERS

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

56

55

54

53

4

5

6

9

10

PERSONALIA Harm Post (63) vertrekt 1 oktober als directeur van Groningen Seaports.

Hij is ruim zestien jaar werkzaam geweest voor Groningen Seaports en vindt het tijd voor nieuwe uitdagingen.

Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder van essenscia, is verkozen tot nieuwe voorzitter van de ECEG (European Chemical Employers Group), de Europese koepelfederatie voor het sociaal overleg binnen de chemie, kunststoffen en life sciences in Europa.

Christiane Malcorps, Country Manager Belgium bij Solvay, is door de Raad van Bestuur verkozen tot nieuwe voorzitter van essenscia brussel/ bruxelles, de Brusselse afdeling van de federatie van de chemische industrie, kunststoffen en life sciences. Het gaat om een mandaat voor een termijn van drie jaar.

57

52

Groningen Seaports kijkt zeer tevreden terug op 2016 met een recordoverslag en een winst die ruim boven de prognose uitkwam. Met een overslag van ruim 11,7 miljoen ton werd er wederom een stijging gerealiseerd ten opzichte van 2015, dat al een topjaar was met 11,3 miljoen ton. Er werd namelijk ruim 400.000 ton meer overgeslagen. De uitgifte van bedrijventerreinen trok op het einde van het jaar aan, 39,7 hectare is verkocht. De voorlopige winstprognose ligt voor het havenbedrijf op ruim 12 miljoen euro. Uit het tweejaarlijks gehouden klanttevredenheidsonderzoek bleek dat Groningen Seaports de hoogste waardering ooit kreeg van haar klanten.

11

12

13

16

17

18

19

20

23

24

25

26

27

30

Emmo Meijer is per 1 april 2017 het nieuwe boegbeeld van de Topsector Chemie. Met deze benoeming door minister Kamp van Economische Zaken volgt hij Gerard van Harten op, die deze positie vanaf 1 september 2012 bekleedde.

Januari 2017

PETROCHEM 2 - 2017 11

PET02 D Feiten en Cijfers.indd 11

08-02-17 15:10

INTERVIEW

‘Zwartwit-denken levert zelden de beste oplossing’

PETROCHEM 2 - 2017 12

PET02 O Interview.indd 12

08-02-17 15:21

De nummer twee op de kieslijst van D66, Stientje van Veldhoven, heeft zich de afgelopen jaren veelvuldig in de industrie laten zien. Nederland heeft volgens haar zowel een sterke overheid als een sterke industrie nodig om in 2050 volledig uitstootvrij te zijn. Hoe? ‘Politici zijn niet goed in blauwdrukken. We kunnen ons beter richten op transitiepaden. We weten waar we heen willen, maar moeten vooral ook continu onderzoeken hoe we dat het beste kunnen bereiken.’ Learning by doing.

FOTO'S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Wie met Stientje van Veldhoven spreekt over de industrie, merkt meteen dat ze zich de afgelopen paar jaren diep heeft georiënteerd. Ze heeft veel opgestoken tijdens haar werkbe­ zoeken in de industriële clusters. In 2014 tweette ze misschien nog wat onschuldig dat ze veel had geleerd over veiligheid in de chemie, nadat ze een presentatie had gehad bij het tank­ opslagbedrijf Odfjell. Hoewel het opslagbedrijf toen al in een verbeterproces zat, weet het D66-kamerlid inmiddels ook wel dat Odfjell op dat moment niet het toonbeeld was. En als je dan wat van Odfjell kon leren was het vooral van de fouten die daar zijn gemaakt.

Mogelijk heeft Van Veldhoven zich van alle kamerleden het meest laten zien in de industriële regio’s. Voldoende om in ieder geval een gefundeerde en afgewogen visie te hebben. En een genuanceerde, zoals we van een sociaalliberale politica mogen verwachten.

Over de veiligheidsinspecties bijvoorbeeld. Ze heeft de indruk dat de BRZO-aanpak, waarbij risicobedrijven onder verscherp­ te toezicht staan, de laatste jaren zeker heeft geholpen. ‘Maar we zijn er nog niet’, voegt ze er direct aan toe. ‘Zo kan er naar mijn idee nog veel verbeteren aan de manier waarop inspecties worden gedaan. Die moeten echt met voldoende kennis gebeu­ ren. Zodat industriële bedrijven ook geholpen kunnen worden om zich te verbeteren. Ik denk dat het nog weleens ontbreekt aan voldoende capaciteit bij de inspecterende instanties om goede analyses te maken.’ Er moet volgens haar dus in goede inspecteurs worden geïnvesteerd om tot een beter beoordelend vermogen te komen.

PETROCHEM 2 - 2017 13

PET02 O Interview.indd 13

08-02-17 15:21

PET2 Advertenties.indd 14

08-02-17 15:01

Zwartwit-denken Daarnaast moeten de inspectiediensten ook de nodige daadkracht tonen: ‘Als het moet, moeten de inspecterende instanties ook doorbijten. Als zaken echt niet goed zijn.’ Ze lijkt daarmee goed geluisterd te hebben naar de bedrijven die veiligheid oprecht serieus nemen. Die juichen strenge en heldere inspecties alleen maar toe. Als die maar fair zijn en op kennis zijn gebaseerd. Weg met de papieren vinklijstjes. De industrie is volgens de betere jongetjes van de klas gebaat bij inspecties die meer inzicht opleveren en eventuele verbeterpunten. En het is geen probleem als de mindere jongetjes van de klas worden geholpen en waar nodig hard aangepakt.

Dat is in het verleden niet altijd consequent gedaan, meent Van Veldhoven: ‘Bij het Zeeuwse Thermphos is dat bijvoorbeeld misgegaan. Daar had het bedrijf te veel invloed op de lokale en regionale politiek. Want ja, er waren ook veel banen mee gemoeid. Op het gebied van veiligheid is daardoor lange tijd niet hard genoeg opgetreden.’

Tegelijkertijd vindt ze ook dat politici de burgers niet nodeloos ongerust moeten maken. ‘Ja, de kerncentrales van Doel en

Tihange vragen om de nodige politieke aandacht, maar we moeten niet doen alsof er een acuut gevaar dreigt. Verschillende industriële clusters liggen in Nederland vlak bij grote woongebieden.

Dus veiligheid en gezonde omgeving hebben daarom prioriteit. Maar we willen de industrie niet kwijt. We moeten daarom de balans blijven zoeken. Zwartwit-denken in het debat zorgt misschien wel voor veel aandacht, maar levert zelden de beste oplossingen op. Ook niet op dit vlak.’

Uitstootvrije industrie Tijdens haar vele bezoeken aan de industrie heeft de nummer twee op de kieslijst van D66 een boeiende sector aangetroffen. ‘De industrie is grootschalig en zeer verknoopt. Ook viel me op dat ze bijzonder ambitieus is, en in een internationaal zeer concurrerend speelveld opereert. En ook dat alleen daarom al innovatie heel belangrijk is.’

Vernieuwing is volgens haar helemaal nodig omdat ze bovendien een procesindustrie aantrof die momenteel nog erg op fossiele grondstoffen is gebaseerd.

‘Goed dat de industrie grootschalig en verknoopt is, maar dat fossiele moeten

Stientje van Veldhoven: ‘Politici zijn niet goed in blauwdrukken. We kunnen ons beter richten op transitiepaden.’

we echt kwijt zien te raken. Ik denk dat dat het streven moet zijn van elk land en elke politieke partij, zeker na het akkoord van Parijs. In 2050 moeten we een uitstootvrije industrie hebben. Het probleem naar het buitenland verplaatsen, is natuurlijk geen optie. We moeten het samen met de aanwezige industrie voor elkaar krijgen.’

Nationale investeringsbank Om dat te verwezenlijken, is zowel een sterke overheid als een sterke markt nodig, stelt de sociaalliberale politica.

Op het gebied van energie-efficiëntie bijvoorbeeld. ‘De komende jaren moeten we eerst heel veel halen uit energiebesparing. Natuurlijk, uiteindelijk gaan we volledig naar zonne-energie. Energie is dan helemaal geen probleem meer.

We gaan dan niet meer per kilowattuur betalen, maar per aansluiting. Maar daar zijn we nog lang niet. Op de kortere termijn is energiebesparing daarom een heel effectief middel. En economisch ook zeer aantrekkelijk. Niet gebruikte energie is immers het goedkoopst. Daardoor betaalt energie-efficiëntie zich bijna altijd snel terug.’

Juist in de industrie zijn er veel besparingsopties die relatief weinig kosten.

Van Veldhoven is ervan overtuigd geraakt dat juist de industrie de uitvoering van het Energieakkoord daarom beduidend gemakkelijker kan maken. Ze is om die reden een groot voorstander van een energiebesparingsverplichting voor de industrie. Zo is ze betrokken bij de initiatiefnota op dit gebied. ‘Een wettelijke regeling om zodoende meteen een gelijk speelveld te creëren. Een verplichting die ook geldt als de terugverdientijd voorbij de normale investeringsscope van industriële bedrijven gaat.’ Van Veldhoven kent de lichtende voorbeelden wel van projecten die op een korte termijn rendabele en significante besparingen hebben gerealiseerd. Zoals BASF Heerenveen die structureel meer dan dertig procent minder energie gebruikt, door relatief eenvoudige en goedkope maatregelen.

Maar wat als de investeringen pas op langere termijn kunnen worden terugverdiend? Dan moet de overheid de industriële bedrijven ook helpen om die investeringen te realiseren. Van Veldhoven: ‘Daarom ben ik ook een groot PETROCHEM 2 - 2017 15

PET02 O Interview.indd 15

08-02-17 15:22

INTERVIEW

voorstander van de oprichting van een nationale investeringsbank, om bijvoorbeeld projecten mogelijk te maken die zich pas na vijf tot zeven jaar terugverdienen. Dergelijke investeringen moeten we echt mogelijk maken. Op dat vlak zie ik ze bij de VVD bijvoorbeeld te snel afhaken. Als het te duur wordt, vinden ze het daar al gauw niet nodig.’ Ze vindt mede daarom de termijn van het nationale Energieakkoord te kort. Het is volgens haar veel belangrijker wat daarna gebeurt. ‘Parijs heeft verduurzaming een perspectief op de langere termijn gegeven. Ik denk dat we ons daar beter op kunnen richten.’

Incrementele stappen Ook op het gebied van belastingen zijn er maatregelen te verzinnen die de Nederlandse industrie op het juiste pad kunnen zetten, meent Stientje van Veldhoven. ‘Waarom wordt bijvoorbeeld elektriciteit zwaar belast, terwijl gas voor grootverbruikers zo goed als belastingvrij is?’ Juist de elektrificatie van de industrie maakt verduurzaming van het energie-

‘Ik ben groot voorstander van de oprichting van een nationale investeringsbank, om projecten mogelijk te maken die zich pas na vijf tot zeven jaar terugverdienen.' verbruik een stuk gemakkelijker, omdat dan bijvoorbeeld duurzaam opgewekte stroom als energiebron kan worden ingezet.

Overigens zijn op dat vlak nog wel wat doorbraken nodig. Het vervangen van traditionele pompen, boilers en meer onderdelen door elektrische types, kan nog wel incrementeel worden genoemd, maar om de doelstellingen van het Parijse klimaatakkoord te halen, is ook veel disruptieve technologie nodig. Met duurzaam opgewekte stroom kunnen via elektrolyse bijvoorbeeld bouwstenen voor de chemie uit de directe omgeving worden gehaald. Waterstof uit water om maar wat te noemen, dat vervolgens met zuivere CO2 tot methanol kan reageren.

Van Veldhoven volgt ook deze ontwikkelingen. ‘Sowieso denk ik dat we niet

zonder de opvang van CO2 kunnen. En we moeten zeker ook onderzoeken hoe we de CO2 kunnen hergebruiken.’

Daarom is voldoende geld voor wetenschappelijk onderzoek zo belangrijk.

‘Incrementele stappen zijn belangrijk, maar alleen daarmee redden we het niet.

Niet voor niets trekken we in ons verkiezingsprogramma een miljard euro extra uit voor onderzoek.’

Bijstoken Ook verkennend onderzoek is daarbij heel belangrijk. ‘Politici zijn niet goed in blauwdrukken. We kunnen ons beter richten op transitiepaden. We weten waar we heen willen, maar moeten ook continu onderzoeken en afwegen hoe we dat het beste kunnen bereiken. Als we transitiepaden bewandelen, moeten

PETROCHEM 2 - 2017 16

PET02 O Interview.indd 16

08-02-17 15:22

we vooral veel met elkaar praten om van elkaar te leren. Het is learning by doing, daarom werken blauwdrukken ook niet.’

Ze vergelijkt het proces dat met het akkoord van Parijs een enorme impuls heeft gekregen met de beweging van een olietanker. ‘We moeten er gezamenlijk heel veel energie in steken om het schip bij te sturen.’

Bij de zoektocht is cascadering bijvoorbeeld heel belangrijk, oftewel het bewust inzetten van grondstoffen voor de meest hoogwaardige toepassing. Niet lang geleden heeft ze onder andere daarover een inspirerend gesprek gehad met topman Gert-Jan de Geus van kunstmestfabrikant OCI Nitrogen. Bij de productie van kunstmest wordt veel aardgas gebruikt als energiebron, maar ook als grondstof voor de productie van ammoniak, een belangrijke bouwsteen voor kunstmest.

Van Veldhoven: ‘Als ammoniak op een veel duurzamere manier kan worden gemaakt, is dat natuurlijk winst.’

Laat dat nu net een onderwerp van onderzoek zijn bij energiebedrijf Nuon en de TU Delft. Nuon wil in Noord-Nederland overschotten duurzaam opgewekte elektriciteit opslaan in ammoniak.

Maar wel om het weer te verbranden om er elektriciteit mee op te wekken. De D66-politica begrijpt De Geus wel als hij stelt dat het doodzonde is om waardevolle grondstoffen weer “op te fikken”.

‘Om dezelfde reden ben ik ook tegen het bijstoken van biomassa in kolencentrales.

Laten we eerst kijken of we met die biomassa geen hoogwaardigere producten kunnen maken, voordat we het verbranden.’

In het geval van Nuon en OCI Nitrogen is het volgens Van Veldhoven goed dat ze met elkaar in gesprek komen. Zijn er mogelijkheden dat OCI in de toekomst ammoniak van Nuon afneemt? Het kan tot een nieuwe samenwerking en misschien wel een hele nieuwe keten leiden.

‘Waarom wordt bijvoorbeeld elektriciteit zwaar belast, terwijl gas voor grootverbruikers zo goed als belastingvrij is?’

Een keten die waarschijnlijk niet was ingetekend als er een paar jaar geleden een blauwdruk was gemaakt van een duurzame industrie.

Fuji of Kodak Volgens Stientje van Veldhoven geeft Parijs dus richting aan de te bewandelen paden. Ze is er niet bang voor dat de verkiezing van Donald Trump roet in het eten gaat gooien. ‘Het klimaatproces kun je niet zomaar afschaffen, omdat je er anders over denkt. Daarvoor is de beweging te massaal. Ook veel grote bedrijven doen mee, waaronder veel Amerikaanse. Daar kan zelfs de president

SCHADUWKABINET VAN DE INDUSTRIE Samen met Plantmanager of the Year 2016, Jeroen van Woerden, gaat Petrochem de komende maanden een schaduwkabinet van de industrie samenstellen. Tijdens de verkiezingsperiode en daarna worden verschillende experts en beslissers gevraagd naar welke maatregelen volgens hen goed zijn voor een sterke proces­ industrie in Nederland. Het is de bedoeling dat Jeroen van Woerden met een selectieve groep vervolgens een beleidsbrief schrijft die tijdens het jaarcongres Delta­ visie wordt gepresenteerd.

van Amerika weinig aan veranderen.

Ik vind het trouwens mooi om te zien hoe een bedrijf als Shell van binnenuit veranderd. Shell kiest voor transformatie van een olie- naar een energiebedrijf.

Ik denk dat het ook de enige weg is om op de langere termijn te overleven. Ben je Fuji of Kodak? Wil je DSM zijn of heb je je steenkolenmijnen te lang open gehouden?’

Duidelijk is in ieder geval dat ze warm voorstander is van een sterke industrie die gestaag verduurzaamt. Een pleitbezorger voor een krachtige industrie op een hoge plaats bij een politieke partij die hoge ogen gooit om straks mee te gaan regeren. Dat komt niet vaak voor.

Of Stientje van Veldhoven haar inmiddels stevig onderbouwde visie na de verkiezingen binnen een kabinet of vanuit de kamer verder vorm gaat geven, is natuurlijk koffiedikkijken. En uiteraard wil ze daar ook geen bespiegelingen over doen. ‘En gelukkig ga ik daar ook helemaal niet over.’ Een goed verstaander of ervaren journalist weet op zo’n moment dat doorbijten nauwelijks zin heeft. ■ PETROCHEM 2 - 2017 17

PET02 O Interview.indd 17

08-02-17 15:22

ASSET MANAGEMENT

Corrosiebescherming haven Rotterdam bijna voltooid Corrosie is de scheikundige aantasting van materialen doordat hun omgeving op ze inwerkt, in het bijzonder de aantasting van metalen door elektrochemische reacties. Het is een begrip waar de industrie niet graag mee te maken heeft. Het leidt tot sterkteverlies, het zorgt voor afbrokkeling, metalen onderdelen worden dunner met soms zelfs gaten in metalen objecten tot gevolg.

Evi Husson

‘Kademuren en steigers bestaan vaak grotendeels uit stalen constructies zoals buizen en damwandprofielen en zijn bijgevolg ook onderhevig aan corrosie.

Bescherm je deze staalobjecten niet, dan lossen ze op door een potentiaalverschil.

De wanden worden dunner en diverse soorten corrosie worden gevormd. Denk bijvoorbeeld aan spleetcorrosie, corrosie optredend in spleten en kieren die gevuld raken met water; of putcorrosie waarbij deeltjes (vaak chloride-ionen) de beschermende laag van materialen die zich tegen corrosie beschermen met een oxidelaag, doordringen’, stelt Max Schellenbach, Ports & Downstream Manager bij Boskalis. ‘Om corrosie tegen te gaan kun je kathodische bescherming aanbrengen, bijvoorbeeld met opgedrukte stroom of met aluminium anodeblokken. De corrosie staat dan nagenoeg stil.’

Stroomopdruksystemen worden ook vaak gebruikt voor pijpleidingen. Een stroomopdruksysteem maakt gebruik van een gelijkrichter en inerte titanium anoden die zijn voorzien van edelmetalen met een zeer lange levensduur zoals iridium of platina. ‘Bij kademuren worden vaak anodes gebruikt’, geeft Schellenbach aan. ‘Je kunt kademuren natuurlijk ook beschermen door middel van een coating, maar dan moet je een

KADEMUREN HAVEN VAN ANTWERPEN Eric de Deckere, Technical Manager Environment van de haven van Antwerpen geeft toelichting over de staat van de kademuren in Antwerpen: ‘Als je kijkt naar corrosie van kademuren in de Antwerpse haven, dan is dat geen groot probleem aangezien het grootste deel van de kademuren uit betonconstructies bestaat. De kademuren die wel uit stalen elementen zijn opgebouwd, hebben gezamenlijk ongeveer een lengte van 7,4 kilometer. Daarnaast zijn deze kademuren tot ongeveer één meter onder het waterniveau (de meest gevoelige zone) beschermd door een betonnen kesp. Problemen met corrosie zijn hier tot op heden eigenlijk verwaarloosbaar.’

kademuur op het droge zetten en dat gebeurt niet, terwijl een coating eveneens op lange termijn zijn werking zal verliezen, net als een anode. Een onderhoudsvrije kademuur bestaat daarom in wezen (nog) niet.’

Oorzaken In de jaren zestig en zeventig was de corrosieproblematiek bij de bouw van kademuren nog niet bekend in de havens. Offshore werden al maatregelen genomen om corrosie tegen te gaan, maar in de Nederlandse havens werd hier nog niet de grootste aandacht aan besteed. Piet Louwen, manager asset management Constructions Havenbedrijf Rotterdam geeft uitleg over de situatie in de haven van Rotterdam: ‘Rond 1998 waren we bezig met werkzaamheden aan een kademuur waarbij de duiker aangaf dat hij een aantal kleine gaatjes had ontdekt in de damwand. Dit was de aanleiding om nader onderzoek te doen in de Rotterdamse haven.’ Een grootschalig onderzoek startte meteen in 1999. ‘We zijn begonnen met het maken van risicoanalyses. Wat waren de oorzaken van corrosie en versnelde corrosie?

De temperatuur van het water, het zuurstofgehalte in het water, bacteriën, zoutgehalte, het intensieve gebruik als aanlegsteiger en dergelijke, bleken enkele boosdoeners.’

Data Tussen 1999 en 2010 werd de kwaliteit van kademuren in heel de Rotterdamse haven inzichtelijk gemaakt. ‘We hebben wanddiktemetingen laten uitvoeren en hebben deze metingen ook gebruikt om herberekeningen uit te voeren of de kademuren nog stevig genoeg waren.

Gelukkig was dit het geval. Gelijktijdig zijn we begonnen met het aanbrengen

PETROCHEM 2 - 2017 18

PET01 S onder water.indd 18

08-02-17 15:26

FOTO’S: BOSKALIS

van kathodische bescherming op kademuren. Boskalis is één van de partijen die daaraan heeft bijgedragen’, aldus Louwen.

In 2010 had het Havenbedrijf een database van ongeveer een miljoen wanddiktemetingen. Louwen: ‘Het zou zonde zijn om deze niet te gebruiken om bijvoorbeeld degradatieprofielen op te stellen. Daar gingen we mee aan de slag en zo ontstond het KMS, wat staat voor Kademuur Modellering Systeem.’ Het KMS is een asset management systeem dat enerzijds inzicht biedt in de effecten van gebruik en onderhoud op de levensduur van een kademuur en anderzijds geeft het inzicht in de technische risico’s en economische waarde van de constructies. De software stelt vast wanneer en welk soort onderhoud nodig is en geeft een kostenraming. Daarnaast toont het de risico’s en gevolgen van het uitstellen van onderhoud en welke kademuren de hoogste prioriteit behoeven. Om het overzicht te bewaren, is het KMS opgedeeld in voorspelling, simulering, (risico)analyse, prioritering, budgettering en planning. (zie kader). Louwen: ‘Echter nog een belangrijk onderdeel van de kademuur is beton. Dat moet sterk genoeg zijn en een lange levensduur

Schellenbach: ‘Een onderhoudsvrije kademuur bestaat in wezen (nog) niet.’

hebben. Na enig speurwerk kwamen we bij Simco terecht, een bedrijf, gevestigd Canada, die dezelfde methodiek voor betonnen constructies in Amerika hadden toegepast zoals wij voor de damwanden. We zijn een samenwerking aangegaan en dit aspect is aan KMS toegevoegd. Op deze manier hebben we een volledig beeld van de staat en het benodigde onderhoud wat betreft de kademuren.’

Kennis delen Het Havenbedrijf Rotterdam begon de beschermende maatregelen aan de kademuren met de hoogste prioriteit, dit waren met name de kades in het zoutwatergedeelte. Louwen: ‘Momenteel zijn we in de afrondende fase bezig in de binnenstad. 99 procent van de wanden in het Rotterdamse havengebied zijn nu beschermd. Wel blijven we monitoren of de kathodische bescherming goed werkt.

We hebben de afgelopen jaren veel kennis opgedaan en daardoor werden we

koploper wat betreft corrosiekennis en aanpak van kademuur en steigerconstructies.’ Havenbedrijf Rotterdam heeft ook zijn kennis rond asset management, risicoberekening en dergelijke gedeeld.

Louwen: ‘Er zijn bedrijven in het havengebied met eigen assets die hun eigen kademuren in stand moeten houden.

Toen wij in 1999 corrosie vaststelden, hebben we alle bedrijven aangeschreven en voorlichtingsavonden gegeven. Op sommige plekken hebben we ook geadviseerd en kennis gedeeld hoe we dit hebben aangepakt. Anderen hebben het zelf opgepakt.’

De kennis wordt ook gedeeld met andere havens. ‘BHI, Beheer Haven Infrastructuur is een samenwerkingsorganisatie waar alle Nederlandse en Vlaamse zeehavens onder vallen. Ook hier hebben we de problematiek besproken. In de andere havens worden de kademuren nu op een gelijkaardige manier aangepakt, indien het corrosieprobleem er ook speelt.’

PETROCHEM 2 - 2017 19

PET01 S onder water.indd 19

08-02-17 15:26

Logisticon Water Treatment biedt u ruim 25 jaar ervaring in het: Realiseren van geavanceerde drinkwaterinstallaties.

Zuiveren en hergebruik van afvalwater.

Produceren van demi- en proceswater.

Verkopen en verhuren van installaties.

Op zoek naar een partij met een hoog probleemoplossend vermogen?

Wilt u minimaal 3 concrete tips voor een méér rendabele waterbehandeling?

Bel of mail Logisticon Water Treatment.

Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs Gorinchem 21-23 maart 2017 Stand no 160

DRIE(!) CONCRETE TIPS …

Logisticon Water Treatment b.v. +31 (0)184 608266 www.logisticon.com

PET2 Advertenties.indd 20 Treatment_Beur vermelding.indd 1 Logisticon ad_Utilities_Water

08-02-17 16:14 15:01 27-01-17

DE ZES FUNCTIONALITEITEN VAN HET KADEMUUR MODELLERING SYSTEEM Het Kademuur Modellering Systeem van het Havenbedrijf Rotterdam bestaat uit zes functionaliteiten: 1) Voorspellen De levensduur van een kademuur wordt bepaald door de kwaliteit van de bovenbouw die bestaat uit beton en de onderbouw, bestaande uit staal. Door degratadiemodellen van Simco kan de software de levensduur bepalen. Een grafiek bepaalt wat de jaarlijkse kwaliteitsafname is en wanneer een nieuwe inspectie is vereist.

2) Simuleren Meerdere onderhoudsstrategieën kunnen worden gesimuleerd. Het systeem geeft de effecten van onderhoud op de kwaliteit van de kademuur aan en laat zien wat de meest efficiënte en rendabele onderhoudscenario’s zijn voor iedere specifieke kademuur.

3) (Risico) analyse Om onderhoud te kunnen inplannen (jaarlijks is er een bepaalde tijd en budget beschikbaar) is het belangrijk te weten welk onderhoud de hoogste prioriteit heeft en welk onderhoud kan worden uitgesteld. Prioriteiten zijn gekoppeld aan de risico’s die de functionaliteit van de kademuur bedreigen. Het systeem berekent de risico’s en welke onderhoudstaken de risico’s verkleinen. Dit zorgt ervoor dat het systeem een risicofactor vóór en na onderhoud kan berekenen.

4) Prioriteit De prioriteit van een onderhoudstaak is afhankelijk van de

risicofactor, maar ook van het gebruik van de kademuur. Aan iedere kademuur wordt een kwaliteitsscore gekoppeld die is gebaseerd op onder andere het commerciële belang en de beschikbaarheidseisen van de kademuur. Een hoge kwaliteitsscore en een hoge risicofactor zorgen voor een hoge prioriteit.

5) Budgettering Het KMS stelt een totaalbudget op voor het onderhoudswerk met hoge prioritering voor de komende jaren. Dit bedrag is gebaseerd op het totaal van de afzonderlijke onderhoudstaken.

Door een eindig budget geeft het systeem aan welke taken binnen het jaarbudget kunnen worden gedaan. Als noodzakelijk geacht onderhoudswerk voor het komende jaar wordt uitgesteld, zal het systeem de gevolgen hiervan doorberekenen in het onderhoudsbudget voor korte en lange termijn. Dit zorgt voor transparantie.

6) Planning Wanneer de definitieve onderhoudstaken zijn vastgesteld, is het systeem in staat de onderhoudswerkzaamheden efficiënt en effectief in te plannen, bijvoorbeeld door werkpakketen samen te stellen voor meerdere constructies met soortgelijke taken. Het resultaat is een lijst met geprioriteerde taken voor de komende jaren, inclusief kosten.

Bron: Kademuur Modellering Systeem – Port of Rotterdam

PETROCHEM 2 - 2017 21

PET01 S onder water.indd 21

08-02-17 15:27

IN COMPLIANCE Is meer dan voldoen aan wet- en regelgeving

www.mourik.com

Uw installaties moeten maximaal beschikbaar zijn en voldoen aan alle gestelde eisen.

Zowel de technische als de milieu- en veiligheidseisen.

Daar zijn wij sterk in. Wij kennen uw installaties door en door. Ook alle regelgeving en lokale voorschriften. Efficiënt onderhoud is voor ons vanzelfsprekend, innoveren zit in ons DNA. We hebben alles in huis om u maximaal te ontzorgen.

Vandaag én morgen in compliance. Met Mourik. 010-296 54 00.

Nederland: T +31 10 296 54 00 E industrie@mourik.com

België: T +32 3 542 20 40 E mourik@mourik.be

@MourikHolding /MourikHolding /company/mourik

INFRASTRUCTUUR - INDUSTRIEBOUW - UTILITEITSBOUW - INDUSTRIËLE REINIGING - CATALYST HANDLING MILIEUTECHNIEK - ASBESTSANERING - ENGINEERING - MECHANICAL - CONSTRUCTIE W, E & I INSTALLATIES - BETONREPARATIE - CONSERVERINGEN - TOTAL TANK CARE

PET2 Advertenties.indd 22 471640_Mourik_ComplianceAdv_FCmag__210x297mm.indd 1

08-02-17 15:13 15:01 23-09-16

ENLIGHTENMENTZ

4FOLD, RINEW en Urban Mining Corp winnen Enlightenmentz 2017 Een inklapbare container, grondstoffen uit afvalwater en een bijzondere scheidingstechniek hebben een Enlightenmentz of the Year gewonnen. De Enlightenmentz of the Year- verkiezing is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven.

De verkiezing kent drie categorieën: process, project en social.

Dagmar Aarts

Project Enlightenment RINEW heeft gewonnen in de categorie Project. Met het project RINEW onderzoeken vijf organisaties of het mogelijk is om de (afval)waterkringloop te sluiten door middel van hergebruik. De partijen willen decentraal nutriënten, energie en water uit afvalwater halen. Naast het terugwinnen van grondstoffen wordt ook naar de toepasbaarheid van deze stoffen gekeken.

Een Project Enlightenment is een industriële investering met duidelijke verduurzamende doelstellingen. Door te investeren in een nieuwe installatie wordt bijvoorbeeld structureel veel water of energie bespaard of komt een grote CO2-reductie tot stand. Het project kan ook de footprint verlagen door gebruik van duurzamere grondstoffen. De andere finalisten in deze categorie waren het Zambezi-project en de brug van biocomposiet .

Social Enlightenment Holland Container Innovations heeft een inklapbare container ontwikkeld.

‘De 4FOLD gaat niet alleen de transportsector op zijn kop zetten, maar ook de wereldeconomie.’ Gemiddeld is in Europa veertig procent van de vervoerde containers leeg. Het vervoeren van die lege containers kost de transportwereld jaarlijks 25 miljard euro en onnodig veel CO2-uitstoot. De inklapbare container is daar een oplossing voor.

Een Social Enlightenment laat mensen en bedrijven door middel van een innovatie, idee of concept op een andere manier naar de wereld kijken. En inspireert henzelf en anderen om te verduurzamen. Holland Container Innovations nam het in de finale op tegen Mud Jeans en Yoni.

Process Enlightenment Urban Mining Corp heeft een scheidingstechniek ontwikkeld waarmee op basis van verschil in dichtheid meerdere kunststofsoorten, elektronica en metalen in één processtap zeer nauwkeurig kunnen worden gescheiden. Op deze manier wordt uit afval materiaal herwonnen dat opnieuw het productieproces in kan.

Urban Mining Corp is in bezit van de patenten op deze MDS-technologie en richt zich nu op verdere ontwikkeling en op het vermarkten ervan voor een breed scala aan toepassingen.

Een Process Enlightenment is een innovatieve technologie die hele productieprocessen en zelfs hele ketens kan verduurzamen, met een grote positieve impact op de mens en het milieu. Een nieuw proces dat bijvoorbeeld breed inzetbaar is en veel grondstoffen, energie of water bespaart. De andere finalisten in deze categorie waren Power-to-protein, benzeen en etheen uit biomassa en BioPET100.

Verkiezing De winnaars zijn bepaald door een jury (verdeelt zestig punten), de bezoekers van het Duurzaam Geproduceerd congres (twintig punten) en internetstemmen (twintig punten). De winnaars krijgen veel aandacht in onze bladen en op onze websites en krijgen een jaar lang toegang tot verschillende evenementen.

Daarnaast heeft MVO Nederland de winnaars een partnerschap voor een jaar aangeboden.

De jury bestond uit: Ad van Wijk (Hoogleraar TU Delft), Jeoffrey van den Berg (Flowid), Geanne van Arkel (Interface), Cor van de Linde (iTanks), Eward Hofstede (Avebe) en Elsbeth Roelofs (MVO Nederland). ■

PETROCHEM 2 - 2017 23

PET02 U Enlightenmentz.indd 23

08-02-17 15:27

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

De BASF-groep investeert wereldwijd vijfhonderd miljoen euro in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers. De Antwerpse fabriek is als eerste aan de beurt om de bestaande installatie aan te passen aan de nieuwe technologie.

Lees meer hierover in Petrochem 4, 2016

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een fabriek voor de productie van CPP en verdubbelt daarmee de capaciteit. Het CPP, copolymer polyol, wordt in Saoedi-Arabië verwerkt tot eindproduct. Daar bouwen Dow en Saudi Aramco een groot chemiecomplex. De vestiging in Terneuzen is uitgekozen omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De fabriek moet halverwege 2017 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kuraray Waar: Antwerpen Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Het Japanse Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Sabic Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: maart 2017

Sabic bouwt een proeffabriek op Brightlands Chemelot Campus voor de ontwikkeling van de volgende generatie polypropeen. Het bedrijf gaat gasfase-polymerisatie-technologie toepassen. Voor de bouw en installatie is gekozen voor Zeton, dat een skid-mounted systeem heeft ontworpen waarmee opstarttijden worden verkort. De fabriek wordt in Enschede gebouwd, getest en gedemonteert in circa vijftien modules die dan op transport gaan naar Geleen. De installatie wordt waarschijnlijk eind maart 2017 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw van de plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 192,7 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek die eind 2017 in gebruik wordt genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

PETROCHEM 2 - 2017 24

PET02 K projecten.indd 24

08-02-17 15:16

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Neste investeert zestig miljoen euro in een installatie voor de productie van biopropaan op haar Maasvlakte-site. De installatie moet eind 2016 in productie zijn. De totale verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar zijn.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

PETROCHEM 2 - 2017 25

PET02 K projecten.indd 25

08-02-17 15:16

[Sch

rijf

u nu

in]

VEILIG WERK VERDIENT WAARDERING 12 april 2017 | Rotterdam Ahoy Bekendmaking Safe Maintenance Award Benelux

De Safe Maintenance Award Benelux stimuleert veilig werken bij onderhoudsafdelingen en technische dienstverleners. De award wordt jaarlijks uitgereikt aan een onderhoudsafdeling en een technische dienstverlener die bewijst onderhoud op een veilige en verantwoorde manier uit te voeren.

Schrijf nu in, uw veilige werk verdient waardering!

Wat is uw bijdrage aan veilig werk?

Is veilig werken bij uw technische dienst de enige manier waarop dingen gebeuren?

Bent u als leverancier van advies, inspecties, diensten of producten nauw betrokken bij de veiligheid van onderhoudswerk? Of draagt u als contractor of vereniging graag bij aan de mindset van veilig werken? Presenteer uw bedrijf dan als partner van de Safe Maintenance Award Benelux.

Levert u als technische dienstverlener uw werkzaamheden altijd met veiligheid als hoogste prioriteit?

Schrijf nu in en ding mee naar de Safe Maintenance Award Benelux 2017.

Een vakkundige jury beoordeelt uw inschrijving en kiest en bezoekt de genomineerden.

Kijk voor inschrijven en informatie op www.safemaintenanceaward.com.

Hiervoor zijn veel mogelijkheden. Bezoek www.safemaintenanceaward.com voor meer informatie of bel: Gerard Nieveen: +31 (0) 6 2489 9108 Peter van Nierop: +31 (0) 6 5327 8835

De Safe Maintenance Award Benelux 2017 wordt verzorgd door Stichting Safety at Work en het iMaintain platform.

www.safemaintenanceaward.com PET2 Advertenties.indd Advertentie SMAB.indd 126

08-02-17 29-11-16 15:01 13:52

PROJECTEN

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Rotterdam en Antwerpen Investering: onbekend deel van 400 miljoen dollar Afronding: onbekend

Tankopslagbedrijf VTTI investeert vierhonderd miljoen dollar in acquisities, maar ook in de uitbreiding van terminals. Zo zal de capaciteit van de Rotterdamse dochter ETT worden uitgebreid met ruim tien procent (174.000 kubieke meter) om flexibeler brandstoffen te kunnen opslaan. Daarnaast verwacht VTTI dat de vraag naar lpg in Europa blijft stijgen omdat nafta deels wordt vervangen door lpg. Daarom krijgt de ATPC-terminal in Antwerpen er twee nieuwe lpg-tanks van vijftienduizend kubieke meter bij.

Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

ITC Rubis Terminal bouwt in Antwerpen veertien nieuwe opslagtanks op de site op de Linkeroever. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2016

Noord Natie Terminals bouwt naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste tanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond. Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

PETROCHEM 2 - 2017 27

PET02 K projecten.indd 27

08-02-17 15:16

EXPOEUROPE 28 - 30 MARCH 2017 - AHOY, ROTTERDAM

Register now qq www.stocexpo.com Stocexpo2017_HalfpageVIS.indd 1

PET2 Advertenties.indd 28

Organised by

30/11/2016 09:05:57

08-02-17 15:02

PROJECTEN

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen. Op de concessiegronden zal in een eerste fase 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal die in 2013 al is uitgebreid en momenteel een capaciteit heeft van 860.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy, een Amerikaans bedrijf dat actief is in de opslag en distributie van petroleum, raffinageproducten, aardgasvloeistoffen en petrochemische producten, wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Zes verbrandingsinstallaties produceren stoom voor een maximaal vermogen van ongeveer 250 megawatt. Afnemers met een ‘letter of intent’ om gedurende een langere periode warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk is zo ontworpen dat het op termijn kan groeien.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorPETROCHEM 2 - 2017 29 zien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PET02 K projecten.indd 29

08-02-17 15:16

CHEMIELINK InnovatieTour en Innoboot ILAB Nijmegen Op 11 april organiseren ChemieLink en iLAB Nijmegen een gecombineerde InnovatieTour en innovatiebootcamp op de Novio Tech Campus. Dit innovatielab concentreert zich op innovatieve bedrijvigheid in health & life sciences. MKB-ondernemers stappen ’s morgens op de bus en krijgen tijdens hun tocht langs diverse locaties de gelegenheid om kennis te maken met elkaar, met de beschikbare laboratoriumfaciliteiten en met chemische startups. Tijdens de Innoboot ‘s middags ligt het accent op innovatieve nanomedicijnen. Naast universitaire onderzoekers komen verschillende starters aan het woord die op een interactieve manier door het publiek worden geholpen met hun innovatievragen.

ChemieLink organiseert regelmatig een InnovatieTour om ondernemers kennis te laten maken met hotspots in Nederland voor innovatieve bedrijvigheid in de chemie en biobased economy. Op deze wijze kunnen locaties laten zien welke faciliteiten, diensten en netwerken ze kunnen aanbieden om de ondernemer zo goed mogelijk van dienst te zijn.

Daarnaast krijgen innoverende ondernemers de kans om hun kennis en ervaring te delen met andere startende en groeiende ondernemers.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van innovatieve hotspots in de chemie. Bij ChemieLink zijn veertien erkende innovatielaboratoria (iLABs) en Centers for Open Chemical innovation (COCi’s) aangesloten.

RELAY 3D WERKT AAN VERJONGINGSKUUR VAN 3D-PRINTPOEDER 3D-printen is een volwassen industrietak. Keerzijde van deze innovatieve techniek is dat slechts van tien procent van het polyamidepoeder uiteindelijk een product wordt gemaakt. De rest is afval. Het chemische startupbedrijf Relay is erin geslaagd om het gedegradeerde polyamide weer op te krikken tot een printbaar poeder. De roots voor deze startup ligt in het iLAB in Eindhoven.

Jaarlijks gaat ruim vier miljoen kilo polyamidepoeder om in de 3D-printindustrie. Dat is peanuts op de totale productie van kunststof, maar toch: de markt groeit elk jaar met meer dan dertig procent. Industriële 3Dprinters gebruiken echter slechts tien procent van het kunststofpoeder om een product te maken. Van elke tien kilo kan vijf kilo opnieuw worden gemengd met nieuw materiaal tot een printbare mix, maar vier kilo is onbruikbaar. ‘Dat heeft te maken met de thermische veroudering’, aldus Olaf van Duren van Relay 3D. ‘Wanneer polyamide lange tijd aan hoge temperaturen wordt blootgesteld – in een printer gemiddeld 48 uur – kun je het niet goed meer verwerken.’

Funest Die veroudering is een algemeen probleem bij polymeren, maar voor 3D-printen is dat funest. De laagjes zijn slechts een paar deeltjes dik, die nauwkeurig op elkaar moeten worden gelegd. Dat luistert heel nauw. Je moet de korrels goed kunnen sinteren, verhitten tot op een temperatuur waarop ze net niet smelten. Op die manier groeien de contactpunten tussen de korrels, waardoor een zeer hard materiaal ontstaat. ‘Bij gedegradeerd poeder lukt dat niet meer’, aldus Van Duren. ‘Je ziet het niet, het lijkt nog gewoon wit poeder, maar je kunt er niets meer mee. Ja, nog wel voor laagwaardigere toepassingen, maar het materiaal is niet meer printbaar.’

Verjonging Relay 3D heeft dit afvalprobleem chemisch opgelost. De Eindhovense ingenieurs herstellen de parameters, ze verjongen het materiaal als het ware. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een chemisch proces om de poederdeeltjes intact te houden. De tweede doorbraak zit in het kwaliteitscontrolesysteem. Voortbouwend op analysemethodieken van de TU/e, hebben ze een meetsysteem ontwikkeld dat de specificaties van het poeder exact kan vaststellen. Dat vergroot ook de voorspelbaarheid van de kwaliteit.

Proeffabriek Er draait nu een proeffabriek in Eindhoven met een aantal reactoren en een totale capaciteit van vijfhonderd kilo per maand. Meer dan tien printservicebedrijven leveren hun overtollige poeder aan. Het werkt op kleinere schaal en Relay staat op het punt om aan te tonen dat het principe met grotere reactoren ook werkt op een schaal tot tienduizend kilo per maand.

Naar verwachting is de kwaliteit van het opgeschaalde proces eind van het eerste kwartaal van 2017 op orde. Het is de bedoeling om binnen afzienbare tijd tot een verwerking van tien tot twintig ton per maand te komen.

PETROCHEM 2 - 2017 30

PET02 M innovatielink.indd 30

08-02-17 15:20

EERSTE BRUG VAN BIOCOMPOSIET Afgelopen najaar is een veertien meter lange voetgangersbrug gebouwd van biocomposiet. Deze unieke brug is gebouwd in de werkplaats van het CoE BBE lectoraat Biobased Bouwen en geplaatst op de TU/e campus over de rivier de Dommel. De brug is gemaakt van hennep en vlas, bioepoxyhars en PLA-schuim, een duurzaam alternatief voor bestaande milieubelastende constructiematerialen. De brug was in januari een van de finalisten van de project Enlightmentz Award voor industriële duurzame investeringen.

De biocomposietbrug is het resultaat van een 4TU Lighthouse project waarin TU Eindhoven en TU Delft hebben samengewerkt met het bedrijf NPSP en ChemieLink partner Centre of Expertise Biobased Economy, een samenwerking tussen Avans Hogeschool en HZ University of Applied Sciences.

CHEMCONNECTION ZET STAP IN NANOMEDICIJNEN ChemConnections heeft met de succesvolle GMP-productie van een complex nanomedicijn en met investeringen in productie en analytische mogelijkheden een belangrijke stap voorwaarts gezet. Het bedrijf, dat gevestigd is op Pivot Park in Oss, wil uitgroeien tot het wereldwijd leidende centrum voor de productie van nanomedicijnen.

Nanomedicijnen zijn geneesmiddelen die zijn gemaakt van zeer kleine deeltjes. De gecontroleerde afgifte, soms op zeer specifieke plaatsen in het lichaam, is de grote kracht van deze geneesmiddelen. De nanobolletjes kunnen allerlei soorten werkzame bestanddelen bevatten: chemische stoffen, eiwitten of genetisch materiaal. Daarnaast kan het oppervlak van de nanobolletjes worden aangepast om een bepaalde snelheid van afgifte of bepaalde doelorganen te bereiken. ‘Voor onze klant Christal Therpeutics hebben we een GMP-productie van CriPec® docetaxel, een complex nanomedicijn voor de behandeling van kanker, uitgevoerd’, licht CEO Gerjan Kemperman toe. ‘Daarnaast geven de investeringen een boost aan de vooruitgang van nanomedicijnen.’ Onlangs wist Christal Therapeutics voor de klinische testen van Cripec docetaxel 12,8 miljoen in de wacht te slepen van Aglaia Biomedical Ventures en DROIA Oncology Ventures Funding.

DUTCHFIETS LEVERT EERSTE 125 KUNSTSTOF FIETSEN DutchFiets heeft een fiets van honderd procent recyclebaar kunststof ontwikkeld. Deze Green PAC iLAB ondernemer van het eerste uur, heeft eind december zijn eerste 125 fietsen opgeleverd. Johannes Alderse Baas begon in 2014, met ondersteuning van Green PAC iLAB, aan de ontwikkeling van zijn fiets. Het concept is bewezen. Het 3D-model van het prototypeframe is uitgebreid doorgerekend en de resultaten zijn vergeleken met de labtests. ‘Om het geld voor de eerste serie 125 fietsen bij elkaar te krijgen, heb ik een crowdfunding opgezet samen met Lovetofund. Binnen zes dagen na de start was het geld binnen.’

Ondanks lange dagen, tegenslagen met het leveren van de juiste verlichting, lukte het hem om in juni 2016 een eerste test-bijeenkomst te organiseren. De reacties waren positief. De 125 frames zijn gegoten in zeven verschillende kleuren en ook alle 250 kunststof velgen zijn klaar.

Amsterdam breidt capaciteit voor startende ondernemers uit Startende ondernemers in de chemie krijgen meer gelegenheid om zich te vestigen op het Amsterdam Science Park. Het Matrix Innovation Center waar ook het Innovation Lab Chemistry Amsterdam en ruim 120 startende ondernemers uit diverse sectoren zijn gevestigd, ontwikkelt een nieuw laboratorium en een kantoorgebouw van ruim negenduizend vierkante meter. Het Advanced Research Center for Nanolithography (ARCNL) heeft al een huurovereenkomst getekend voor ruim een derde van het gebouw. Daarnaast is recentelijk Startup village in gebruik genomen, een community met werkruimtes voor startende ondernemers.

De officiële opening volgt in april.

Bovendien hebben zich drie nieuwe MKB-bedrijven bij Innovation Lab Chemistry Amsterdam aangesloten: Era Advanced Analytics (massaspectrometrie), Ultimaterials (oplaadbare batterijen, nanotechnologie en composiet materialen) en Confocal.nl (microscopen).

500-ste werknemer op Pivot Park Met de komst van Noviocell heeft Pivot Park de vijfhonderdste werknemer op de open innovatie campus verwelkomd. Noviocell richt zich op de ontwikkeling en verkoop van een unieke hydrogel-technologie waarmee organoïden, oftewel mini-organen, worden gemaakt. Deze technologie biedt veel mogelijkheden voor bijvoorbeeld de bepaling van persoonsgerichte therapieën bij de behandeling van kanker. ‘Pivot Park heeft door de infrastructuur, laboratoria, kantoorruimtes en andere chemische en celbiologische bedrijven de juiste omgeving om een start te maken.’

Het Pivot Park werd vijf jaar geleden opgericht om na de sluiting van de R&D-afdeling van MSD werkgelegenheid voor de regio te behouden. Eind vorig jaar kreeg de locatie de officiële erkenning als Center for Open Chemical innovation.

NNRGY vindt nieuwe investeerders Dit jaar nog brengt NNRGY verschillende grondstoffen op de markt die geproduceerd zijn uit olifantsgras. Dankzij de steun en samenwerking van toonaangevende businesspartners worden vier nieuwe bedrijven opgericht voor de productie van duurzame alternatieven voor plastic, papier en beton. Om daarnaast te kunnen voldoen aan de toenemende marktvraag naar duurzaam materiaal, plant NNRGY nieuwe arealen Miscanthus Giganteus, oftewel olifantsgras aan. De rietachtige grassoort vormt de natuurlijke kern voor alle duurzame grondstoffen van NNRGY. De snelgroeiende gewassen worden in Nederland verbouwd op grond die anders ongebruikt blijft.

PETROCHEM 2 - 2017 31

PET02 M innovatielink.indd 31

08-02-17 15:21

OPINIE

‘Een producent blijft verantwoordelijk voor wat hij produceert’ een belangrijke rol in het model. Juist omdat de

Oberhuber vertelden in Petrochem 1 over hun Turn-

industrie relatief voor in de materiaalketen staat

too-model. De basis van dit model is een eeuwig-

en de verantwoordelijkheid voorwaarts moet wor-

durende materiaalkringloop: een keten met gedeel-

den genomen. ‘De chemie heeft bij uitstek een

de verantwoordelijkheden voor de producten en de

belangrijke rol, bijvoorbeeld als het gaat om de

materialen waaruit ze bestaan. Aan het einde van

ontwikkeling van nieuwe moleculen en materialen.

de keten gebruikt de consument een product als

Daarbij is het altijd belangrijk wat we in de eind-

een dienst. Na de gebruiksduur gaat het product

producten doen. Is bijvoorbeeld iedere chemische

weer terug naar de producent. Die kan het, na

verbinding die mogelijk is, ook wenselijk?’ Als de

eventuele reparaties, aan een nieuwe gebruiker in

chemische industrie – net als ieder andere schakel

bruikleen geven of besluiten het terug te geven

– de volle verantwoordelijkheid neemt voor al haar

aan de voorafgaande schakel in de keten.

materialen en producten, dan gaat ze vanzelf bete-

Belangrijk in het concept is de verschuiving van

re keuzes maken.

eigendom naar gebruik en dat vraagt om een ander

Wat vinden de experts van het Petrochem plat-

moreel besef. De verantwoordelijkheid begint al

form? Zijn zij het eens met de stelling ‘Een pro-

bij de ontwerper en de ontwikkelaar. ‘

ducent blijft verantwoordelijk voor wat hij produ-

De chemische industrie heeft volgens Oberhuber

ceert’ of hebben zij hier een andere kijk op?

FOTO: WIKICOMMONS

Architect Thomas Rau en bedrijfseconoom Sabine

PETROCHEM 2 - 2017 32

PET02 Q Stelling.indd 32

08-02-17 15:25

‘MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN GAAT OOK OVER VERANTWOORDELIJKHEID VOOR WAT ER UPSTREAM EN DOWNSTREAM IN JE KETEN GEBEURT.’ Ik kan me hier helemaal in vinden, ook vanuit MVO-perspectief. Ondernemen brengt verantwoordelijkheden met zich mee.

Verantwoordelijkheid voor je werknemers, de sociale en de milieu-impact van je bedrijf. En maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat ook over verantwoordelijkheid voor wat er upstream en downstream in je keten gebeurt. Dit is niet een ‘nice to have’. Bedrijven die internationaal ondernemen zijn volgens de OESO-richtlijnen verplicht na te gaan wat er zich qua duurzaamheidsproblemen in hun keten afspeelt (due diligence) en zich daarbij af te vragen wat hun bijdrage hieraan is (veroorzaker, bijdrager, gerelateerd aan probleem). En ze moeten kijken hoe ze deze problemen kunnen oplossen.

Daarnaast zien we dat bedrijven steeds meer wordt gevraagd om transparant te zijn over hun sociale- en milieu-impact.

Zo wordt bedrijven die zaken willen doen in California of de UK gevraagd informatie te geven over hun keten inzake de Modern Slavery Act. Dit jaar wordt de EU Non Financial Reporting Directive van kracht waarin bedrijven informatie over hun sociale – en mili-

eu-impact moeten laten zien aan andere bedrijven en overheden. En er komt EU-regelgeving aan met betrekking tot het terugdringen van handel in mineralen uit conflictgebieden.

Elsbeth Roelofs, sectormanager Chemie, MVO Nederland

‘Programma’s als cradle-to-cradle, end-of-pipe benaderingen en Reach voorzien in structuren die erop toezien dat producten, nieuw of bestaand, veilig worden verhandeld, geproduceerd, gebruikt, hergebruikt en afgevoerd.’

Een kort antwoord zou kunnen zijn: jazeker te allen tijde.

We begrijpen allemaal dat er al een drijfveer is om zoveel mogelijk chemische verbindingen te ontwikkelen om de moleculen, downstream van een olieraffinage en/of agri proces, optimaal te benutten. Voor het ontwikkelen van nieuwe chemische verbindingen gelden wel enkele verplichtingen gezien de economische en ecologische belangen.

Voor het economisch belang is een aantal aspecten over haalbaarheid van toepassing. Ten eerste staat een optimale benutting van de grondstof voorop. Deze is echter sterk afhankelijk van de primaire voeding upstream, waardoor samenstellingen downstream sterk kunnen variëren. Wisselende voedingsstromen vragen veel capex voor ontwikkeling van flexibele technologieën en hierdoor weer andere reststromen. Ketenintegratie met betrekking tot het produceren van deze producten en verdere ontwikkeling naar consumentenproducten zijn de belangrijke aandachtsgebieden.

Ten tweede moet market focus aanwezig zijn zodat een nieuwe ontwikkeling

ook toepassing kent en sterker nog, toepassingen verbetert qua applicatie en kosten. Kosten zijn hier een breed spectrum van R&D, supply chain en operationele aspecten tot en met reststromen en verwerking. Dit alles bepaalt de verdere haalbaarheid of expansie van de afzetmarkt.

Daarnaast gelden verplichtingen voor ecologische belangen. Deze betreffen de sociale verantwoordelijkheid. De eerstelijns chemiebedrijven hebben zich alle gecommitteerd aan de Responsible Care beginselen en dit heeft zijn consequenties in het produceren van chemische producten, maar ook in de ontwikkelingen van nieuwe producten. Programma’s als cradle-to-cradle, end-of-pipe benaderingen en Reach voorzien in structuren die erop toezien dat producten, nieuw of bestaand, veilig worden verhandeld, geproduceerd, gebruikt, hergebruikt en afgevoerd.

Hiermee heb ik de ingrediënten opgesomd waarmee een verantwoord beleid mogelijk is rond het ontwikkelen, produceren en toepassen van chemische producten. Ik wil de stelling dan ook

bevestigen. Bovenstaande structuren bieden handvatten, maar ook visies die borging bieden. Het niet nastreven van deze doelstellingen veroorzaakt een ernstige bedreiging van het voortbestaan van de proceschemie in zijn huidige vorm. ■ Jos Benders, voormalig topman Lyondell

PETROCHEM 2 - 2017 33

PET02 Q Stelling.indd 33

08-02-17 15:25

(ADVERTORIAL)

Teamprestaties Waarom functioneert het ene team wel en het andere niet? Ligt het aan de manager of aan de teamleden? Hoe bouw je een betrokken, divers en goed functionerend team? Vragen die iedere manager bezighouden (of moeten bezighouden).

Maar ook: Hoe ziet een divers team eruit? En wat zijn de voor- en nadelen van een divers denkend team? Naast de gebruikelijke soorten van diversiteit (leeftijd, geslacht, kennis en ervaring) is het zinvol om te kijken naar cognitieve diversiteit, de verschillen in hoe we bij voorkeur denken, uitgedrukt in breinvoorkeuren.

Geluk?

Als Business Unit Manager bij een grote aannemer op een bekende raffinaderij kreeg ik zo’n tien jaar geleden de opdracht de daar lopende onderhoudscontracten te redden.

Na een reeks incidenten stonden we op het punt weggestuurd te worden. Geen prettig vooruitzicht, aangezien daar elke dag circa 150 mensen hun werk deden. Wel een uitdaging, eentje waar je je tanden in kunt zetten. Een uitdaging waarbij Sjoerd de Waal topprestaties werden gevraagd van alle teams op deze homogeen team het meest efficiënt zijn. Zijn de uitdagingen locatie. groot en worden verschillende alternatieven gezocht, dan zal Het roer moest om en teams aangepast teneinde de een heterogeen team waarschijnlijk beter werken. veiligheid weer centraal in werk en denken te krijgen. Veel Wanneer je de breinvoorkeuren van je teamleden kent, kun verschuivingen en initiatieven later konden we 500.000 je werken aan de juiste mensen ongevalvrije uren op ons conto op de juiste plaats. Dan doen bijschrijven. Een paar jaar later ‘Met het integreren van ze niet alleen het werk waar ze zelfs 1 miljoen! breinvoorkeuren bij de samenstelling goed in zijn (kennis en ervaring) Hoewel ik nog steeds trots ben op van teams til je teamprestaties naar maar ook nog eens waar ze de teams met wie we dit hebben het volgende niveau.’ de meeste voldoening uit halen gerealiseerd, besef ik me terdege (breinvoorkeuren). Wat zou dat dat er ook een redelijke factor doen met de resultaten op het gebied van productie, kwaliteit, geluk bij kwam kijken. Inmiddels weet ik hoe je dergelijke veiligheid, innovatie, betrokkenheid, enzovoort? resultaten ook kunt bereiken zonder al teveel op een gelukkig Met het integreren van breinvoorkeuren bij de samenstelling gesternte te vertrouwen. van teams help je het geluk een handje en til je teamprestaties naar het volgende niveau.

Breinvoorkeuren In mijn huidige praktijk als leiderschapstrainer en coach Sjoerd de Waal is leiderschapstrainer en coach begeleid ik managers, teams en professionals naar efficiënte, (www.trainnovation.nl). Tijdens Maintenance NEXT verzorgt hij effectieve, inspirerende en, vooral, bij hun passende namens de VOMI een workshop over breinvoorkeuren. werkmethoden. Breinvoorkeuren zijn hierbij een onmisbare Zie www.vomiacademie.nl sleutel.

Een breinvoorkeurenprofiel laat zien hoe je bij voorkeur denkt, werkt, communiceert, leert en relaties onderhoudt. Een groepsprofiel toont bovendien hoe de breinvoorkeuren in een team verdeeld zijn. Is er een voorkeur voor logisch denken of juist de intuïtieve benadering? Kijken we naar het grote plaatje VOMI Academie of duiken we in details? Zijn we innovatief of juist behoudend? Bella Vista 4 Wat wordt er van het team verwacht en hoe passen hun 6824 HC Arnhem breinvoorkeuren daarbij? Bij veel routinewerk kan een vrij Tel: 026 202 05 02

PET2 Advertenties.indd 170203 iLinqs advertorial 34 Vomi.indd 18

08-02-17 11:12 15:02 03-02-17

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS KNW www.h2owaternetwerk.nl

SYMPOSIUM ‘VERBORGEN SCHATTEN IN DE AFVALWATERWERELD’ De KNW themagroep Afvalwaterbehandeling en Valorisatie organiseert op 8 maart 2017 een interactief symposium waarbij succesvolle maar ook minder succesvolle ontwikkelings- of onderzoekstrajecten op het gebied van afvalwaterzuiveringstechnologie centraal staan. We willen graag van en met elkaar leren wat het succes van een innovatie bepaalt en tevens aandacht besteden aan ontwikkelingen of onderzoek die nog niet tot het brede publiek zijn doorgebroken of de weg naar de internationale markt hebben weten te maken.

Wat kunnen we meegeven aan de ontwikkelaars van deze huidige en toekomstige innovaties?

8 maart 2017 Royal HaskoningDHV, Amersfoort

CONGRES / BEURS / EVENEMENT iMaintain platform www.imaintain.info/congres

IMAINTAIN 2017: SHARE Delen is het nieuwe hebben. In een tijd waar schaarste aan resources, kennis en materialen groeit, wordt de kracht van het collectieve steeds groter. In de industrie van morgen vertaalt zich dat bijvoorbeeld in een gedeelde verantwoordelijkheid voor opleiding, in open innovaties en in verrassende samenwerkingsverbanden. iMaintain 2017, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform, gaat op zoek naar inspirerende voorbeelden en deelt die kennis.

16 maart 2017 Rotterdam Ahoy

SAP/T.A. Cook uk.tacook.com

INTERNATIONAL SAP CONFERENCE FOR OIL AND GAS The oil and gas industry is continuously advancing in its digital transformation journey. And with commodity prices extremely volatile, it is arguably more important than ever for organizations to start adapting innovative business models and processes to stay competitive and agile. Our 2017 agenda captures the very best insight from SAP customers who are embracing this digital journey and will provide you with the best platform to determine how you can survive and thrive in the current market.

Join us for 3 days of inspiring keynotes, a revamped and interactive agenda, new user case studies, the latest industry trends and updates, exciting demos and networking receptions.

28-30 maart 2017 Lisbon Congress Center, Lissabon, Portugal

Rotterdam Ahoy www.maintenancenext.nl

MAINTENANCENEXT 2017 Deze editie van MaintenanceNEXT staat in het teken van Mastering Assets; Partnering for Performance. Dit thema sluit aan op de trend dat samenwerking en het delen van informatie van essentiële waarde is voor Asset Owners, fabrikanten (OEM), toeleverings- en servicebedrijven en vanzelfsprekend de professionals die op dagelijkse basis verantwoordelijk zijn voor optimale prestaties tegen reële kosten.

11-13 april 2017 Rotterdam Ahoy

Industrial Promotions International www.apexshow.com

APEX 2017 Op APEX 2017 presenteren internationale fabrikanten van verreikers, werkliften, schaarliften, telescoophoogwerkers, verticale werkplatforms, mast hoogwerkers en hoogwaardig steigermateriaal hun producten.

Naast bekende fabrikanten uit Europa en de VS geven ook acht fabrikanten uit China een acte de presence. Bezoekers krijgen de kans om hun mening over actuele onderwerpen en trends te ventileren, om kennis en ervaring uit te wissel en om state-of-the-art technologie en innovatie te bekijken.

2-4 mei 2017 RAI, Amsterdam

PETROCHEM 2 - 2017 35

PET02 H Agenda.indd 35

08-02-17 15:14

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

STUDENTEN TU DELFT WINNEN HYPERLOOP COMPETITIE Studenten van de TU Delft hebben bij de ‘SpaceX’s Hyperloop Pod Competitie’ het overall klassement gewonnen en ze sleepten ook de prijs voor de beste constructie en ontwerp in de wacht. Uitgedaagd door Elon Musk bouwden 27 teams uit de hele wereld het afgelopen jaar ‘pods’ voor het futuristische transportconcept Hyperloop, waarbij mensen en goederen met hoge snelheid door buizen reizen.

Eind januari mochten de teams hun pods op de proef stellen in een 1,2 kilometer lange buis naast het terein van SpaceX in Los Angeles. Ze mochten proberen een zo hoog mogelijke snelheid te behalen in de testbuis.

Een jury beoordeelde de ‘pods’ -gemaakt op halve schaal - op onder andere betrouwbaarheid, ontwerp en schaalbaarheid. Uiteindelijk won het Delftse team het overall klassement.

‘Dit was precies de prijs waar we voor gingen, we hebben geprobeerd aan alle details aandacht te besteden en een pod te maken die je zo zou kunnen opschalen’, vertelt team captain Tim Houter.

Daarnaast kreeg het Delft Hyperloop Team ook de award voor de beste constructie en ontwerp. Studenten van de Universiteit van München wonnen de prijs voor de hoogste gemiddelde snelheid Het ontwerp van de Delftse studenten is erg licht: door het gebruik van het lichte en sterke koolstofvezel weegt de Delftse pod van ongeveer 4,5 meter lang en 1 meter hoog slechts 149 kilogram. Met behulp van magneten zweeft de Delftse pod boven de baan, waardoor er heel weinig energie verloren gaat. Tijdens de wedstrijd lagen de snelheden rond 90 kilometer per uur. In een langere buis zou het Delftse prototype snelheden tot 1.200 kilometer per uur aan moeten kunnen.

De Hyperloop Pod Competition is opgezet door Elon Musk, oprichter van SpaceX en Tesla Motors. Met de competitie wil hij de ontwikkeling van een revolutionaire vorm van snel en energiezuinig transport stimuleren, waarbij mensen en goederen met een snelheid van 1.200 kilometer per uur door buizen met daarin een zeer lage luchtdruk reizen. Uitgedaagd door Musk ontwierpen, bouwden en testten studententeams over de hele wereld hyperloop-pods.

FOTO: TU DELFT

INNOVATIE

GROOTSTE ZONNEPARK VAN NEDERLAND IN GEBRUIK GENOMEN In het Delfzijls havengebied is het grootste zonne-energiepark van Nederland geopend. Het park is maar liefst 30 hectare groot, vergelijkbaar met ongeveer 65 voetbalvelden. Energieconcern Wirsol heeft per januari 2017 met het energiebedrijf Eneco overeenstemming bereikt voor de afname van deze stroom.

Met de bouw van deze circa 120.000 zonnepanelen is een investering van 40 miljoen euro gemoeid. Het park zal voldoende stroom leveren om 7500 huishoudens van groene energie te voorzien.

Voor de Provincie Groningen betekent de opening van dit grootste zonnepark van Nederland een belangrijke stap in de voortgang van de transitie naar duurzame energie. ‘Om deze stap succesvol te kunnen maken, moeten we inzetten op het beperken van het gebruik van energie en het opwekken van duurzame energie. We willen in 2035 21 procent duurzame energie gebruiken en in 2035 60 procent. En dat moeten we zo zien in te passen in ons landschap dat het leefbaar en herkenbaar blijft. We juichen de opening van dit grootste zonnepark van Nederland dan ook van harte toe’, aldus Fleur Gräper-Van Koolwijk, gedeputeerde Provincie Groningen.

PETROCHEM 2 - 2017 36

PET02 G innovatie.indd 36

08-02-17 15:12

FOTO: WIKICOMMONS

START-UP BRENGT VRAAG EN AANBOD CONTAINERS BIJ ELKAAR De Rotterdamse start-up TankContainerFinder.com brengt wereldwijd vraag en aanbod op de markt voor gecontaineriseerd vervoer van natte bulk, gassen, ’food en feed’ met elkaar in contact. Lading- en tankcontainers worden gematcht via een online platform dat voor efficiency, kostenbesparingen en meer duurzaamheid gaat zorgen.

‘50.000 tot 80.000 containers staan gemiddeld leeg’, aldus mede-initiatiefnemer Léon de Bruin. Dankzij zijn contacten en die van compagnon Jeroen Koppenaal in de branche, kwamen ze op het idee om een marktplaats voor tankcontainers te beginnen. ‘We hoorden van een verlader in Houston die naar een Rotterdamse lessor belde om een bepaald type container over te laten komen om kippenvet te vervoeren. Die lessor belde rond in zijn netwerk en vond de gezochte tankcontainer op uitgerekend 700 meter van die verlader in Houston. Toen beseften we dat daar een wereld te winnen was met behulp van een intelligente logistieke matchmaker.’

Via een eenvoudig keuzemenu, worden alle relevante gegevens op de website ingevuld en komt de match tot stand. In de bèta-fase zijn inmiddels de eerste deals gesloten en het aantal partijen dat van over de hele wereld meedoet, groeit snel.

De Bruin beseft dat de start-up een succes wordt dit een effect kan hebben op de branche. ‘Er wordt heel geheimzinnig gedaan over wie welke aantallen containers heeft. Wereldwijd is het een enorm versnipperde markt met 3.000 aanbieders van tankcontainers en meer dan 10.000 bedrijven aan de vraagzijde. Met TankContainerFinder.com zorgen we ervoor dat deelnemers met elkaar in contact komen. Overall is dat alleen maar goed.

Van die efficiencywinst profiteert uiteindelijk de hele sector. En ook het duurzaamheidseffect is tegenwoordig een factor van belang.’

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: AKZONOBEL

DRONE IN ONTWIKKELING OM MARITIEME INDUSTRIE VEILIGER TE MAKEN AkzoNobel, Barrier Group en DroneOps hebben hun krachten gebundeld om de maritieme industrie veiliger te maken. Ze ontwikkelen een drone die gesloten ruimtes, offshore windparken en moeilijk toegankelijke ruimtes op schepen en maritieme constructies kan inspecteren. Het vliegtuigje kan ook worden gebruikt voor inspectie van coatings en corrosie.

Door menselijk inspecties te vervangen door een drone kan routineonderhoud op afstand door kantoorpersoneel worden gedaan. De opzichter van de offshore constructie kan ook meteen feedback geven.

Dit zal kosten verlagen, de efficiëntie te verhogen en het risico voor werknemers tijdens noodzakelijk onderhoud verminderen.

De drone zal worden getest bij AkzoNobel in het Verenigd Koninkrijk waar een coatings-testsite is. Daarnaast wordt hij ook getest bij de indoor testfacilitiet van Barrier Group dat gespecialiseerd is in olie- en gastankers. De planning is dat de drone in oktober in gebruik gaat worden genomen in het veld.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 2 - 2017 37

PET02 G innovatie.indd 37

08-02-17 15:12

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Bouw eerste zonnepark Groningen van start Bij Vierverlaten is begonnen met de bouw van het eerste zonnepark van Groningen. Op het park komen circa 8.000 panelen te liggen die via crowdfunding van Grunneger Power in handen kunnen komen van inwoners.

Het zonnepark wordt gerealiseerd door ENGIE en zal in april 2017 gereed zijn. ENGIE helpt de gemeente Groningen om zo snel mogelijk van fossiel naar 100 procent duurzaam te gaan. Met dit zonnepark Vierverlaten zet de gemeente een grote stap in haar ambitie om in 2035 energie neutraal te zijn.

Yokogawa verwerft opdracht voor multi-product brandstofpijpleiding Yokogawa heeft een opdracht ontvangen van de British Pipeline Agency Limited (BPA) voor levering van een beheer- en besturingssysteem voor een multi-product brandstof-pijpleidingsysteem. Met het project worden de bestaande pijpleidingbeheer- en SCADA-systemen vervangen. BPA is een van de grootste aanbieders van engineering- en operationele diensten voor de olie- en gaspijpleidingsector.

Yokogawa is verantwoordelijk voor de engineering, installatie en ingebruikname van de systemen. De levering is rond maart 2018 afgerond.

AkzoNobel lanceert internationale start-up challenge voor chemie AkzoNobel introduceert Imagine Chemistry, een unieke kans om gezamenlijk met start-ups, studenten, onderzoeksgroepen en wetenschappers uit de hele wereld kennis op het gebied van chemie in te zetten om oplossingen te bieden voor uitdagingen in het huidige speelveld.

Deelnemers kunnen hun ideĂŤn indienen via het Imagine Chemistry platform, verzorgd door KMPG. Iedereen die zich inschrijft zal feedback ontvangen van chemiedeskundigen van AkzoNobel.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTĂ€ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Gerard Nieveen: Gerard@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET02 L Platform.indd 38

08-02-17 15:17

‘EXPERTQU TES’ Wisselende voedingsstromen vragen veel capex voor ontwikkeling van flexibele technologieën en hierdoor weer andere reststromen. Ketenintegratie met betrekking tot het produceren van deze producten en verdere ontwikkeling naar consumentenproducten zijn de belangrijke aandachtsgebieden.’

Jos Benders reageert op de stelling ‘Een producent blijft verantwoordelijk voor wat hij produceert’.

Laat BRZO-inspecteurs van de omgevingsdiensten en (SHE)managers van bedrijven letterlijk voor twee jaar van stoelen wisselen. Daarmee wordt het toezicht inhoudelijk beter en ook effectiever. Daar worden we allemaal beter van.'

Henk Leegwater in zijn column in deze Petrochem.

Bedrijven die internationaal ondernemen zijn volgens de OESO-richtlijnen verplicht na te gaan wat er zich qua duurzaamheidsproblemen in hun keten afspeelt (due diligence) en zich daarbij af te vragen wat hun bijdrage hieraan is (veroorzaker, bijdrager, gerelateerd aan probleem).’

Elsbeth Roelofs reageert op de stelling ‘Een producent blijft verantwoordelijk voor wat hij produceert’.

Zolang de keuze van bedrijven op mensen valt – en niet op de machines – is het in eerste instantie niet alleen mijn taak, maar ook die van vele collega’s, om voor deze personen te zorgen. Het wordt dikwijls vergeten in de drukte van de dag, maar zou eigenlijk altijd op de eerste plaats moeten komen.’

Katrien Bogaerts in haar column in deze Petrochem.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals,

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen adviseur Deltalinqs

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Michel Meertens DSM, site director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

BU director Advanced Manufacturing

PET02 L Platform.indd 39

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Conway & partners, advocaat

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jeroen van Woerden Kemira, managing director Plant Manager of the Year 2016

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Wouter Stam Flowid, managing director

08-02-17 15:18

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Gerard Nieveen 020 3122 085 gerard@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 160503 PetrochemPlatformAdv.indd 1 PET2 Advertenties.indd 40

29-11-16 08-02-17 09:43 15:02

ONBEVANGEN

'Hoe kan je in hemelsnaam je werk nog in perspectief zien als je net je kind hebt verloren?'

Eerbetoon Het leven is niet altijd rozengeur en maneschijn. Dat geldt zowel thuis als op het werk. Maar een zware tegenslag op het werk valt nog altijd in het niets, komt zelfs niet in de buurt van wat je meemaakt als je een zware tegenslag hebt in je privéleven. En dan bedoel ik niet dat je teleurgesteld bent omdat de installateur van de verwarmingsketel niet opdaagt of dat je ruzie hebt met je schoonmoeder over het feit dat zij je kinderen, ondanks uitdrukkelijk verbod, toch boterhammen met choco meegeeft. Maar hoe kan je in hemelsnaam je werk nog in perspectief zien als je net je kind hebt verloren?

Tranen Ik ben deze week drie keer afscheid gaan nemen van kleine kinderen. Een kleuter, een pasgeboren baby en een peuter. Ik ben eigenlijk heel lang door het leven gegaan met de gedachte: zulke dingen gebeuren maar heel af en toe. Dat is te ver van mijn leefwereld, ik moet me er geen zorgen over maken. En nu moet ik op nauwelijks een week tijd drie keer mijn bureau verlaten om enkele uren later in tranen terug te keren. Er lijkt soms geen lucht meer rondom mij, alsof het ijle tastbaar geworden is.

Het volgende moment rinkelt de telefoon om te melden dat we de installatie moeten stoppen om een pomp te herstellen. Of ik dat even kan regelen? Het zit mij zelfs in mijn kleren en ik word ongelooflijk verdrietig als ik mij ook maar inbeeld wat de ouders moeten doorstaan. Dat kan toch niet? Je kan toch niet, zelfs niet na weken of maanden zeggen, en nu ga ik er terug voor zorgen dat de kwaliteit van het product weer optimaal is, en tussendoor wat installatiewijzigingen doorvoeren? Je kan toch niet negeren wat er is gebeurd en gewoon verder gaan met de orde van de dag?

En dan staan ze aan mijn bureau, de mannen die vroeger zelf door zo’n hel zijn gegaan. Ik kende het verleden van één collega, maar het waren er meerderen die zo’n zware periode meemaakten. Allemaal hebben ze gehoord waarom ik letterlijk en misschien nog meer figuurlijk afwezig was. Het doet hen goed om te praten over de pijn, maar vooral de positieve herinneringen die in eerste instantie vaak naar de achtergrond verdwijnen om plaats te maken voor een enorme leegte. Maar ze doen me inzien dat zij op termijn de draad terug oppikten, en de zaken

niet meer tot in het oneindige relativeren, want tegen de dood van je kind kan je gewoonweg niets relativeren.

Drukte van de dag Wat doet deze column in dit tijdschrift, hoor ik je denken?

Vorige keer heb ik mijn mening gegeven omtrent de veiligheidsdiscussie mens versus machine in onze industrie. Zolang de keuze van bedrijven op mensen valt – en niet op de machines – is het in eerste instantie niet alleen mijn taak, maar ook die van vele collega’s, om voor deze personen te zorgen.

Het wordt dikwijls vergeten in de drukte van de dag, maar zou eigenlijk altijd op de eerste plaats moeten komen. Zodat mensen die alles in principe nietig en irrelevant achten, toch opnieuw plezier vinden in hun werk en nog meer door omgang met collega’s. Die op een rustig tempo terug kunnen starten en de pauzeknop kunnen induwen als het even niet gaat. Die af en toe gerust hun verdriet mogen laten zien. Deze column is dan ook een eerbetoon aan alle ouders die een kind hebben verloren. Een clubje waarvan het ledenbestand véél groter is dan je zou kunnen inschatten.

Maartje 22/01/2017 Charlotte 22/01/2017 Henri 27/01/2017

Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij Petrochem platform.

PETROCHEM 2 - 2017 41

PET02 J Onbevangen.indd 41

08-02-17 15:15

PETROCHEM 2 - 2017 42

PET02 X Themaspread.indd 42

08-02-17 15:28

FOTO: LINK2LOGISTICS

THEMA OPSLAG EN LOGISTIEK

• Het is schoner dan diesel, je kunt er verder mee komen dan met elektriciteit en Nederland loopt er in voorop.

LNG is dè transportbrandstof in de weg naar verduurzaming, zegt Robert Goevaers van het Nationaal LNG platform. De ontwikkelingen op de GATE-terminal hebben hier ook een belangrijke rol in.

• StocExpo Europe is een driedaagse conferentie en beurs voor bedrijven die werkzaam zijn in de opslag van bulkvloeistoffen. Het evenement brengt vele opslagprofessionals samen.

PETROCHEM 2 - 2017 43

PET02 X Themaspread.indd 43

08-02-17 15:28

LOGISTIEK

LNG reikt verder Het is schoner dan diesel, je kunt er verder mee komen dan met elektriciteit en Nederland loopt er in voorop. LNG is de transportbrandstof in de weg naar verduurzaming, zegt Robert Goevaers van het Nationaal LNG platform. De ontwikkelingen op de GATE-terminal hebben hier ook een belangrijke rol in.

Jacqueline van Gool

Het aantal elektrische personenauto’s op de Nederlandse weg groeit gestaag en ook het aantal oplaadpunten. Maar voor de Nederlandse transportsector, vrachtwagens en binnenvaartschepen, lijkt elektrische aandrijving nog ver weg.

Fabrikanten zoals Mecedes-Benz, Tesla en VDL zetten wel de eerste stappen naar de ontwikkeling van elektrische trucks, maar voor deze ruim commercieel beschikbaar zijn, zullen nog ettelijke jaren voorbijgaan en ook dan nog zijn deze voertuigen alleen geschikt voor korte afstanden. Voor de scheepvaart staat deze ontwikkeling ook in de kinderschoenen.

Er zijn schepen met dual-aandrijving, maar die zijn zeker nog geen gemeengoed.

Maar ja, de transportsector zal moeten verduurzamen. ‘We willen af van vervuilende dieselmotoren. In 2014 is onder regie van de overheid en in samenwerking met meer dan honderd organisaties de Nederlandse Brandstofvisie opgesteld.

Hierin wordt een beeld geschetst van wat een duurzame brandstoffenmix voor de Nederlandse transportsector voor de periode tot 2050 zou moeten zijn. In de weg naar verduurzaming heeft LNG een belangrijke plek. Het is op korte termijn beter toepasbaar in het vrachtvervoer dan waterstof of elektrisch rijden omdat de actieradius van een volle tank LNG op zo’n 700 kilometer uitkomt. Dat haalt

een elektrisch aangedreven vrachtauto voorlopig nog niet’, zegt Robert Goevaers, programmamanager van het Nationaal LNG Platform.

Albert Heijn Een direct voordeel van een LNG-motor is het verbeteren van de luchtkwaliteit.

Het toepassen van LNG in plaats van diesel zorgt ervoor dat de CO2-uitstoot daalt met tien tot vijftien procent.

SOx-uitstoot wordt geëlimineerd, de uitstoot van VOCs (vluchtige organische componenten) gehalveerd en de NOx-emissies worden met ruim vijftig procent gereduceerd, ten opzichte van de Euro VI norm. ‘LNG is natuurlijk nog steeds een fossiele brandstof, maar die procenten zijn gemakkelijk te verwezenlijken’, aldus Goevaers. Een voordeel van LNG is dat gasmotoren veel stiller zijn dan dieselmotoren. ‘Om deze redenen is de supermarkt- en retailsector voorloper in het gebruik van LNG als brandstof voor hun vrachtwagens. Supermarkten worden dagelijks bevoorraad. Om de steeds groeiende filedruk vooruit te zijn, gaan de trucks ’s ochtends vroeg vanuit het distributiecentrum naar de supermarkten, die vaak in het hart van de stad liggen. Consumenten zijn zich steeds meer bewust van een goede luchtkwaliteit en supermarktketens willen graag

LNG-MARKT Volgens een onderzoek van Transparancy Market Research groeit de capaciteit van de LNG-bunkeringmarkt tot 2025 naar 22.540 kiloton. In 2013 was dit nog 70 kiloton. Het is de verwachting dat de import- en exportinfrastructuur wereldwijd zal worden uitgebreid. In de VS zullen meer exportterminals worden gebouwd. Ook op andere plaatsen in de wereld zijn terminals gepland. Daarbij komt dat het Midden-Oosten zich

meer zal richten op diversificatie van het energie- en grondstoffengebruik en meer zal importeren. Er komen nieuwe toevoerroutes waarop meer LNG-tankers nodig zijn. Er is een meer flexibele LNG-vloot nodig. Ook de vraag naar kleinere LNG-transporteurs voor toepassing in wegvervoer, binnenvaart en industrie zal groeien.

PETROCHEM 2 - 2017 44

PET02 X3 LNG.indd 44

08-02-17 15:30

FOTO'S: VOPAK

laten zien dat zij zich hiervoor inzetten.

Er is een groeiende vraag naar schonere en geluidsarme vrachtwagens. Albert Heijn was een van de eerste bedrijven die met LNG-vrachtwagens ging rijden.’

Richtlijn Op het moment zijn er in ons land twintig tankstations voor LNG, het grootste deel daarvan bevindt zich op strategische locaties, in de buurt van distributiecentra. ‘Dat is voor vervoerders een vaste plek waar ze altijd terugkomen. Maar omdat we LNG niet alleen willen toepassen in de stedelijke distributie, worden nu ook LNG-pompstations gepland op strategische plekken langs de grens. Er rijden op het moment zo’n vierhonderd LNG-trucks rond in Nederland.’

Ook voor de scheepvaart ziet Goevaers in LNG de brandstof voor de toekomst.

Een aspect dat hieraan bijdraagt is de Non-Road Mobile Machinery richtlijn die per 1 januari dit jaar van kracht is.

Deze maakt dat de emissienormen ook voor de scheepvaart strenger zijn geworden. De NOx- en fijnstoflimieten zijn aangescherpt. Dit heeft tot gevolg dat bij veel dieselmotoren extra katalysatoren en roet- en fijnstoffilters moeten worden toegepast om aan de richtlijn te voldoen.

LNG-motoren hebben lagere emissies, waardoor nabehandeling niet nodig is. De verwachting is dat ondernemers vaker voor LNG als brandstof zullen kiezen, met name voor motoren die vanaf 2020 worden geïnstalleerd.

Subsidies voor emissiereducerende maatregelen of korting op havengelden

Goevaers: 'Er worden nu ook LNG-pompstations gepland op strategische plekken langs de grens.' voor schepen met lage emissies kunnen ook bijdragen aan het overstappen op LNG. Zo was er eind vorig jaar de stimuleringsregeling ‘Schone binnenvaart en duurzame logistiek in Rotterdam’ van het Havenbedrijf Rotterdam, waarin financiële bijdragen beschikbaar werden gesteld voor nieuwe projecten die leiden tot reductie van brandstofverbruik, broeikasgassen (CO2, CH4) en luchtemissies (NOx, PM) door de binnenvaart. Bovendien zullen in de toekomst schepen met vervuilende motoren niet alle havens meer in mogen. De Rotterdamse haven bijvoorbeeld laat vanaf 2025 geen binnenschepen meer toe met motoren die gebouwd zijn voor 2007.

Scheepvaart ‘De introductie van LNG in de scheepvaart gaat minder snel dan in het wegvervoer. Dat heeft er op de eerste plaats mee te maken dat vrachtwagens een kortere afschrijvingsduur hebben dan schepen. Vrachtwagens worden gemiddeld om de zeven jaar vervangen. Dat is het moment om over te stappen op een LNG-aangedreven truck. Schepen worden gemiddeld pas na dertig jaar afgeschreven. Na vijftien jaar vindt er wel groot motoronderhoud plaats. Maar het is nogal een onderneming om een schip om te bouwen zodat het op LNG kan varen. Het ombouwen van een

schip kost ongeveer een miljoen euro.

En het waren voor ondernemers in de binnenvaart de afgelopen periode geen vette jaren.’ Momenteel varen er acht Nederlandse binnenvaartschepen op LNG en zijn er ongeveer dertig in bestelling. Als het gaat om volumes LNG is de scheepvaart een veel grotere sector dan het wegvervoer. ‘Per vrachtauto gaat het om dertigduizend kilo LNG per jaar. Bij binnenvaartschepen praat je al gauw over zo’n vijfhonderd ton per schip per jaar’.

En verder kijkend naar de zeevaart: ‘Wij kijken voor Nederlandse zeevarende toepassingen nadrukkelijk naar de visserij, baggerschepen en ferries. Het gaat dus om de wat kleinschaligere schepen die een vaste uitvalsbasis hebben.’ De nieuwe strengere SECA-emissienormen (Sulphur Emission Control Areas) die sinds 2015 gelden voor onder andere de Noordzee en de Baltische zee, maakt dat schepen daar alleen zwavelarme diesel (maximaal 0,10 procent) mogen gebruiken. In 2014 was dat nog één procent.

Of zij moeten investeren in scrubbers bijvoorbeeld om de uitstoot te beperken.

Of gebruikmaken van een gasmotor. De verwachting is dat deze maatregel het toepassen van LNG zal doen stijgen.

Ook de cruisevaart is een sector die met interesse kijkt naar LNG als brandstof.

Cruiseschepen willen vaak zo dicht mogelijk bij stadscentra aanmeren. In PETROCHEM 2 - 2017 45

PET02 X3 LNG.indd 45

08-02-17 15:30

The future of Measurement & Control Technology 29-30/03/2017 Antwerp Expo Main Media Partner:

Partners:

Gelijktijdig met / en même temps que

Register for your free visit using your personal code: 2002

Organised by EASYFAIRS

on www.mr-expo.be

M+R2017-advertentie.indd 4

19/01/17 09:46

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP WE CONSTRUCT YOUR STEEL De FRIJNS INDUSTRIAL GROUP is met meer dan 80 jaar ervaring een internationale staalbouwer en specialist op het gebied van engineering, productie,conservering, montage, onderhoud, dak-en wandbeplating en project management van staalconstructies en turn-key projecten voor de industrie.

Heeft u interesse in een vrijblijvende afspraak? Bel ons voor informatie of kijk op www.frijnsgroup.com

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14 6300 AD Valkenburg aan de Geul T F

+ 31(0) 43 601 0101 + 31(0) 43 601 0102

E W

info@frijnsgroup.com www.frijnsgroup.com

Vakspecialisten met een hart voor staal.

FIG_B&S_ad_1-2_dec2014.indd 1

PET2 Advertenties.indd 46

20-11-14 10:54

08-02-17 15:02

analogie met de supermarktketens, betekent dat, dat zij steeds meer inzetten op schonere en duurzamere scheepsmotoren. Diesel-aangedreven schepen mogen bovendien, net als in Rotterdam, niet overal de stad meer in. Van de 55 nieuw te bouwen cruiseschepen zijn er elf die op LNG gaan varen.

Bunkerpunten Goevaers verwacht dat er in 2025 ongeveer tienduizend (Nederlandse) trucks op LNG rijden en er ongeveer zestig tankstations zijn. Tegen 2030 zouden er ook zo’n honderd binnenvaartschepen op LNG moeten zijn. Het aantal LNG-aangedreven zeeschepen zal dan wereldwijd ongeveer honderd zijn. Dat is slechts een fractie van het totale aantal vrachtauto’s, binnenvaart- en zeeschepen.

Maar Goevaers denkt dat de juiste weg wel is ingeslagen.

De infrastructuur voor de bevoorrading van LNG-aangedreven (binnenvaart-) schepen komt inmiddels van de grond.

De Europese Commissie besloot in 2013 dat in 2020 alle zeehavens en in 2025 alle binnenhavens een LNG-bunkerfaciliteit moeten hebben. Momenteel worden de meeste schepen met behulp van trailers vanaf de kade gebunkerd.

Zo ook in Amsterdam aan de Amerikahaven. Eind vorig jaar werd het eerste LNG-aangedreven zeeschip, Fure West,

er gebunkerd. Er waren vijf tankwagens nodig om het schip te voorzien van een volle brandstoftank. Dat is natuurlijk niet ideaal. Goevaers: ‘Pas als de volumes groter worden en de markt groeit, kun je met bunkerschepen voor de binnenvaart gaan werken. Als je voldoende vaste afname van LNG hebt, worden vaste bunkerpunten interessant.’

Grensoverschrijdend Goevaers ziet nadrukkelijk kansen voor een nieuwe LNG-op- en overslag in de Eemshaven-regio. ‘In Noordwest-Duitsland is nog geen LNG-opslag of bunkerfaciliteit, terwijl er wel vraag is in dat gebied.’ Eind vorig jaar werd het LNG PILOTS project gelanceerd. Onder leiding van Energy Valley en in samenwerking met zo’n 35 partners uit het Nederlands-Duitse grensgebied, worden onder andere analyses gemaakt voor een trimodale infrastructuur (zwaar vrachtverkeer, binnenschepen, industriële toepassingen) in havens en bij bedrijventerreinen. Ook worden logistieke concepten voor het grensgebied en technische innovaties op het gebied van tankstations en opslag verder ontwikkeld.

Er is een aantal grensoverschrijdende projecten dat een bredere toepassing van LNG in de binnenvaart beoogt. Zo is het Havenbedrijf Rotterdam voortrekker in het project PRO-DANUBE, waarin

wordt onderzocht waar bunkerpunten moeten komen en er zijn richtlijnen opgesteld met betrekking tot veiligheid op het gebied van LNG-bunkering, laden en lossen. Het doel hiervan is om gestandaardiseerde operaties op de Europese waterwegen te bewerkstelligen.

Gidsland Goevaers stelt dat Nederland op dit moment een gidsland is voor wat betreft LNG op 'small scale'-toepassingen in de wegtransportsector. ‘Het buitenland blijft voor wat betreft de LNG-infrastructuur voor het wegvoer en de scheepvaart vooralsnog achterlopen. In landen zoals Frankrijk, waar toch grote LNG-terminals zijn, was daar tot nu toe niet echt een visie over. Het geïmporteerde LNG dient daar met name als buffer voor de gasvoorraad.’ Volgens Goevaers loopt Nederland voorop in de kleine-schaal toepassingen omdat ons land klein is. ‘In een land als Duitsland moeten beslissingen over veel meer lagen, daardoor duurt het langer voordat dergelijke projecten van de grond komen.

Maar de komende vier tot vijf jaar zal ook in het buitenland meer worden ingezet op kleinschalige LNG-toepassingen.

Break bulk In 2011 werd de Gate-terminal (Gas-Access To Europe) op de MaasPETROCHEM 2 - 2017 47

PET02 X3 LNG.indd 47

08-02-17 15:31

[Sch

rijf

u nu

in]

16 MAART 2017 | ROTTERDAM AHOY

SHARE Delen is het nieuwe hebben. In een tijd waar schaarste aan resources, kennis en materialen groeit, wordt de kracht van het collectief steeds groter. In de industrie van morgen vertaalt zich dat bijvoorbeeld in een gedeelde verantwoordelijkheid voor opleiding, in open innovaties en in verrassende samenwerkingsverbanden. iMaintain 2017, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform, gaat op zoek naar inspirerende voorbeelden en deelt die kennis.

Programma 09.00 uur Business cases door iMaintain platform partners ENGIE en gemeente Amsterdam 10.30 uur Ontvangst voor dagprogramma 11.00 uur Aanvang congres • Opening door dagvoorzitters Wim Raaijen (iMaintain) en Peter Schokker (Koninklijke Vezet) • Openingslezing Wilbert Wijns (NS) over design for Maintenance bij de nieuwe sprinters 12.00 uur Netwerklunch 13.15 uur Aanvang middagprogramma • Jouw onderhoud, mijn onderhoud; videoverslag en interactieve discussie • Lezing Gert-Jan Windhorst (Nogepa), Kennis en ervaring, een gedeelde verantwoordelijkheid

DOELGROEP

Beslissers en verschilmakers van: • Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties • Aanbieders van onderhoudsdiensten • Leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud • Overheden en kennisinstituten.

14.45 uur Korte break 15.15 uur Vervolg middagprogramma met o.a. pitches Maintenance Manager of the Year kandidaten 17.00 uur Netwerkborrel 18.30 uur Diner met verkiezing Maintenance manager of the Year 2017

www.imaintain.info/congres Advertentie iMaintain hele48 pagina.indd 1 PET2 Advertenties.indd

06-02-17 08-02-17 15:59 15:03

vlakte in gebruik genomen. In eerste instantie was de terminal bedoeld voor LNG-import van overzee. De toenemende behoefte aan aardgas vroeg immers om aanvullende import. De terminal zorgt voor LNG-aan- en afvoer, maar heeft ook een bufferfunctie. De aandeelhouders van de terminal, Gasunie en Vopak, zijn voorstander van de ontwikkeling van de terminal voor de distributie van LNG naar kleinere gebruikers in de scheepvaart, de industrie en het vrachtvervoer. Gate richt zich daarom steeds meer op zogeheten break bulk of 'small scale'-diensten.

Deze zijn erop gericht om grootschalige LNG-ladingen in kleinere hoeveelheden op te splitsen. Rolf Brouwer, directeur van Gate-terminal: ‘De afgelopen jaren hebben we grote stappen gezet door het mogelijk te maken LNG ook in klein bulk te laden in vrachtwagens en containers en in kleinere schepen.

Onze nieuwste toevoeging vindt plaats in het tweede kwartaal van 2017 als we een tweede en derde trucklaadplaats in gebruik nemen. Daarmee verzekeren we dat er altijd plaats is om te laden.

We hebben straks zowel voor schepen als voor trucks voldoende capaciteit om de groei voor de komende jaren op te vangen. We ontwikkelen ook alvast plannen voor de verdere toekomst in een zogenaamd Terminal Masterplan.

Verdere uitbouw van de terminal is daarin voorzien op alle fronten, zelfs spoorbeladingen ontbreken niet.’ Gate denkt in de toekomst extra klanten te kunnen aantrekken. ‘Op langere termijn kan Gate-terminal uitgebreid

worden met meer opslagtanks, steigers en trucklaadplaatsen.’

Geen bottlenecks Onlangs werd ook een derde jetty in gebruik genomen. Deze maakt het voor schepen mogelijk kleinere hoeveelheden LNG af te nemen, van duizend tot twintigduizend kubieke meter met een uitbreiding tot veertigduizend kubieke meter in de toekomst. De LNG wordt geladen met een maximale snelheid van duizend kubieke meter per uur en per jaar kunnen er ongeveer 280 (kleinere) schepen worden beladen. De Gate-terminal had al twee steigers waar vooral de grote LNG-tankers hun lading LNG lossen in de drie opslagtanks van 180 duizend kubieke meter elk, of direct doorladen naar een ander schip.

De nieuwe break bulk installatie zal bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de terminal als knooppunt van waaruit export van LNG naar andere delen van Europa en de rest van de wereld kan plaatsvinden. ‘Bij Gate-terminal zijn er geen bottlenecks meer en ook verderop in de distributieketen komt meer en meer logistiek ter beschikking. De LNG kan nu overal in Nederland en daarbuiten geleverd worden’, aldus Brouwer.

Dat ziet ook Brussel als een goede ontwikkeling. Het verbetert de LNG-distributie in Noordwest-Europese havens zoals Gotenburg. De connectie tussen Rotterdam en dit gebied wordt gezien als een deel van het ‘Motorways of the Sea’ concept van de Europese Unie en wordt ondersteund in het kader van het TEN-T programma van de EU. De

NATIONAAL LNG PLATFORM Het LNG-platform is ontstaan in 2012, als gevolg van de Green Deal LNG: Rijn en Wadden. Het doel van het platform is om small scale LNG (binnenvaart, lichte zeevaart, visserij en zwaar wegtransport) in Nederland van de grond te krijgen. Het platform verbindt bedrijven en overheden op nationaal en internationaal niveau en is een samenwerkingsverband tussen 25 bedrijven en organisaties die allen een rol in de LNG keten hebben. De gezamenlijke doelstelling was om in 2015 minstens vijftig binnenvaartschepen, vijftig zeeschepen en vijfhonderd trucks op LNG te laten rijden en varen. Volgens initiatiefnemers is potentieel een Nederlandse markt te ontsluiten van twee tot drie miljoen ton LNG in 2030. Door middel van demonstratieprojecten bij scheepvaart- en wegtransportbedrijven wordt onderzocht hoe aanbod en vraag en infrastructuur het best op elkaar kunnen worden afgestemd.

Europese Investerings Bank (EIB) heeft een belangrijke rol in de financiering van de Gate-terminal en verruimde daarom ook de al bestaande langlopende lening met 76 miljoen euro om dit project mogelijk te maken.

Energiemix Shell maakte met het gecharterde schip Coral Methane als eerste gebruik van de nieuwe faciliteit. Dit schip wordt vanaf nu ingezet om LNG te leveren in Noordwest-Europa. Shell ziet LNG sowieso als een serieuze brandstof voor de maritieme sector. Het bedrijf laat momenteel de laatste hand leggen aan een eigen bunkerschip, met een laadcapaciteit van 6500 kubieke meter. Het is de bedoeling dat deze halverwege dit jaar wordt opgeleverd. Het bunkerschip gaat schepen bevoorraden en bunkerplaatsen in nabijgelegen havenplaatsen voorzien van LNG. Het bedrijf sloot daarnaast vorig jaar een contract met cruiserederij Carnival om twee nieuwe LNG-aangedreven cruiseschepen vanaf 2019 te bevoorraden. Ook komen vijftien nieuwe LNG-binnenvaartschepen in de vaart, op het traject Rotterdam-Basel.

Zeker ook Vopak, aandeelhouder van Gate-terminal, denkt dat LNG een steeds belangrijkere rol zal spelen in de wereldwijde energiemix. ‘Mede vanwege de ontwikkelingen van het schaliegas in Noord-Amerika, de opkomst van LNG vanuit Australië , de diversificatie van energie- en grondstoffengebruik in het Midden-Oosten en bijvoorbeeld de afname van Europese gasproductie bij een nagenoeg gelijkblijvende vraag, zal de vraag naar opslag en handling van LNG doen groeien’, geeft Liesbeth Lans,woordvoerster van Vopak aan. Het bedrijf kondigde onlangs aan dat het een overeenkomst met het Belgische Exmar heeft gesloten betreffende de overname van de FSRU (Floating Storage Regasification Unit) activiteiten van Exmar door Vopak. Exmar ontwikkelt, bouwt en opereert sinds 2005 FSRU’s. Momenteel is Exmar verantwoordelijk voor de operatie van tien FSRU’s en is er één in aanbouw. De overname moet nog worden goedgekeurd door alle belanghebbenden, maar onderstreept bovenstaande visie. ■ PETROCHEM 2 - 2017 49

PET02 X3 LNG.indd 49

08-02-17 15:31

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Croonwolter&dros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 easyFairs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28, 46 Frijns Steel Construction. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 iMaintain 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Krohne Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Leemberg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Mainnovation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Maintenance NEXT 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 53 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

THIS IS SAVING TIME Flared Cone Connection

Betrouwbare buisverbinding Betere prestaties Enorme tijdbesparing

Mourik Services. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Parker Hannifin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-40 RvB Engineering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Safe Maintenance Award . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Van der Linden & Veldhuis Isolatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

ADOPTEER EEN ADOPTEER EENPUP PUP ADOPTEER EEN PUP

Parker introduceert haar nieuwe FCC technologie: De “Flared Cone Connection”.

Deze nieuwe, zeer betrouwbare buisverbinding biedt systeemontwerpers en installateurs betere prestaties, maar vooral een enorme tijdbesparing. Het FCC systeem is ontworpen voor een werkdruk tot 1550 bar en zorgt ervoor dat het assemblageproces op een veilige en betrouwbare manier flink wordt versneld.

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

parker.nl

EN

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

EN HELP’M’MBLINDENGELEIDEHOND BLINDENGELEIDEHOND WORDEN. HELP WORDEN.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL 0168Petrochem_FCC_08112016.indd 1 PET2 Advertenties.indd 50

21-10-16 09:05 08-02-17 15:03

OPSLAG

Branche deelt kennis over tankopslag StocExpo Europe is een driedaagse conferentie en beurs voor bedrijven die werkzaam zijn in de opslag van bulkvloeistoffen. Het evenement brengt vele opslagprofessionals samen om te netwerken, te leren en zaken te doen. Dit jaar is de beurs gedurende drie dagen van 28 tot en met 30 maart in Rotterdam Ahoy.

Tijdens het driedaagse evenement zijn zeven kennissessies gepland. Bij aanvang van alle sessies worden deelnemers uitgenodigd zichzelf te introduceren bij hun tafelgenoten en visitekaartjes uit te wisselen, zodat zelfs deze sessies een netwerk-karakter krijgen. Een van de kennissessies gaat over operational excellence. Hoe kan de terminal-performance worden geoptimaliseerd? Twee sprekers gaan in op het optimaliseren van de toeleveringsketen van de klant en hoe transparantie in de toeleveringsketen waarde kan creëren. Beide sprekers zullen vervolgens in een bredere paneldiscussie inzoomen op bijvoorbeeld manieren om de doorzet te verhogen, maar ook op nieuwe investeringen en het voldoen aan regelgeving.

Veiligheid Voor het minstens zo belangrijke thema veiligheid is ruimte ingepland tijdens een andere kennissessie. Binnen de branche wordt hard gewerkt om het algemene veiligheidsniveau te verhogen.

Zo worden bij tankopslagbedrijven naast verplichte overheidsinspecties ook regelmatig veiligheidsaudits gehouden en is er ruimte om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag. Branchevereniging Votob ging nog een stap verder door ook (onder)aannemers en andere ketenpartners te betrekken bij het verder verbeteren van de veiligheid. Via de Safety Deal die Votob heeft gesloten met Vomi, de vereniging voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie, kan het veiligheidsniveau ook door samenwerking in de keten worden verhoogd.

Daarbij is het belangrijk kennis met elkaar te delen waardoor de verschillende partijen beter met elkaar kunnen meedenken. Zo moet een contractor ervan uit kunnen gaan dat de druk eraf is als

hij een leiding moet openen voor onderhoud of inspectie. Dit is een taak voor de opdrachtgever. En de opdrachtnemer dient er vervolgens voor te zorgen dat de leiding weer goed wordt afgesloten, en dat dit wordt gecommuniceerd. Zo heeft iedereen zijn eigen verantwoordelijkheden. Tijdens een kennissessie op de StocExpo delen HSE-experts daarom graag hun ideeën over het voorkomen van near miss-incidenten, risicomanagement en emergency response planning.

Vraag en aanbod Daarnaast is er veel aandacht voor de marktvooruitzichten. Hoe zit het wereldwijd met vraag en aanbod? Welke impact heeft bijvoorbeeld het opheffen van het exportverbod op ruwe olie in de Verenigde Staten? En hoe staat het verder met de olie-industrie? Wat gaat de olieprijs doen? Welke verwachtingen zijn er op het gebied van raffinage?

Er is ook bijzondere aandacht voor de tankopslagmarkt in Azië, met speciale aandacht voor China. Wat zijn de uitdagingen en kansen om in China te investeren? Zowel bij het opbouwen van de nationale reserves als bij het ontwikkelen van een onafhankelijke opslagmarkt zijn die er voldoende.

En tot slot is er aandacht voor nieuwe materialen, technologieën en innovatie tijdens de sessie Technology in Action.

Zo zal Theo Olijve, managing director van Odfjell Rotterdam Terminal, een interactieve demonstratie verzorgen van de manier waarop een drone kan worden gebruikt voor het inspecteren van tanks.■

PETROCHEM 2 - 2017 51

PET02 X1 Stock Expo.indd 51

08-02-17 15:30

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

MLG Instruments

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

52

PETROCHEM 2 – 2017

PET01_MartketReview.indd PET2 Advertenties.indd 52 52

07-02-17 15:03 16:10 08-02-17

PET01_M PET01_M _advA5

02-17 16:10

MARKET MARKET REVIEW REVIEW PIPE SUPPORTS PIPE SUPPORTS

Dutramex BV Dutramex BV Ambachtstraat 1a

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com Website: www.dutramex.com

STAALCONSTRUCTIES STAALCONSTRUCTIES

STUDBOLTS STUDBOLTS

Frijns Steel Construction b.v.

Frijns Steel Construction b.v.

De Valkenberg 14

BC Basco BC Basco MANUFACTURER OF HIGH

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Vierschaarstraat 7A Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans Contactpersoon : Toyah Timmermans

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul 6300 AD Valkenburg a/d Geul

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING INTEGRITY BOLTING

PROCESS CONTROL PROCESS CONTROL

MAGION Process Control MAGION Process Engineering B.V. Control Engineering B.V. Wolga 5 Wolga 5 2491 BK DEN HAAG 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl Website: www.magion.nl

WARMTEBEHANDELING WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings beton en coatings

Delta Heat Services B.V. Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 Postbus 52 3250 AB STELLENDAM 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V. Bea Nederland B.V. Anthony Fokkerstraat 2

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com Website: www.beagroup.com

Smit Gloeidienst B.V. Smit Gloeidienst B.V. Havenlaan 16

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

PETROCHEM 2 2017 PETROCHEM 2 2017

53 53

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET01_MartketReview.indd 53 PET01_MartketReview.indd PET2 Advertenties.indd 53 53 _advA5_www_petrochem.indd 43

07-02-17 07-02-17 08-02-17 01-06-16

16:10 16:10 15:03 12:55

COLUMN

‘Ik ben misschien (te) goedgelovig, maar ik geloof in de oprechtheid van onze bedrijfstak.’

Steek laten vallen Als columnist vind ik het heel fijn om feedback te krijgen van mijn lezers. Meestal zijn die reacties ondersteunend en soms zelfs verrassend snel, nog sneller dan dat Petrochem in de brievenbus ligt, vanwege de snellere digitale versie. Onlangs las een kritische lezer mij de les, terecht. Ik had het namelijk over de goede leerschool van Dupont als het om veiligheid gaat. In mijn operationele tijd heb ik de nodige veiligeidscursussen van Dupont gevolgd. Prima cursussen, gegeven door medewerkers die dat als onderdeel van hun carrière binnen Dupont moesten doen.

Ook als ik op congressen en seminars met Dupont-medewerkers sprak, kwam het thema altijd vanzelf aan de orde.

Die mensen waren ook kritisch. Zo vertelde een van hen dat vanwege veiligheid dienstreizen per auto altijd met een full size car moesten worden gemaakt. Als de medewerker die niet zelf heeft, moet hij zo’n auto huren. Ook al moet hij daarvoor met zijn eigen, minder veilige auto, een grotere afstand naar de verhuurder afleggen, dan met zijn eigen auto naar de bestemming van de dienstreis.

Uitstoot schadelijke stoffen In mijn presentaties over veiligheid noem ik vaak Dupont.

De meesten weten het wel: twee eeuwen geleden begon E.I. Dupont in de VS met het produceren van buskruit, een inherent onveilig product, dus men moest wel veilig werken.

Omdat Dupont toen al wist dat commitment van medewerkers cruciaal is voor de veiligheid, ging hij zelf met zijn gezin op de productiesite wonen en verplichtte zijn management dat ook te doen. Eerder heb ik al eens aanbevolen om deze site in uw vakantietrip eens op te nemen: een bezoek aan het Hagley museum aan de oevers van de Brandeywine-rivier in Wilmington is boeiend en leerzaam voor jong en oud.

De terechtwijzing die ik kreeg betrof de berichten in de pers dat Dupont in haar fabrieken in Dordrecht en Kerkrade jarenlang medewerkers onbeschermd had blootgesteld aan schadelijke stoffen. Ook hebben die fabrieken schadelijke stoffen uitgestoten waarover omwonenden zich grote zorgen maken. Media als de Volkskrant en EenVandaag hebben hier uitvoerig over gerapporteerd, ook over de ernstige gezondheidsproblemen van

oud-medewerkers. Naar een recente uitstoot in Dordrecht doet de Onderzoeksraad nu een onderzoek en ook het RIVM doet onderzoek.

Hoewel veel onderzoek nog gaande is, ziet het er toch al naar uit dat Dupont een forse steek heeft laten vallen. Zo kregen de medewerkers niet de uitslagen van hun eigen medische tests te zien. Of Dupont willens en wetens in de fout is gegaan, moet nog blijken. Toch lijken de signalen zo ernstig te zijn, dat er alerter had kunnen worden opgetreden. Dat had veel leed voorkomen.

Sterker toezicht Minister Asscher wil weten of de toezichthoudende instanties hun werk wel goed hebben gedaan. Volgens mij zit hem daar juist de kneep. Ik ben misschien (te) goedgelovig, maar ik geloof in de oprechtheid van onze bedrijfstak. Echter, zoals een oude chef (die heetten toen nog zo) eens tegen mij zei: ‘Elk mens heeft recht op controle’.

Datzelfde geldt ook voor bedrijven. Citaat van een sitemanager: ‘BRZO-inspecteurs graven slechts tien centimeter diep, ik heb liever dat zij twee meter diep graven.’ Een SHE-manager van een ander bedrijf gaf mij aan blij te zijn met BRZO-inspecties. Wat mij betreft is er dan ook geen tegenstelling tussen de toezichthoudende overheid en het bedrijfsleven. Bedrijven als Odfjell en Shell zouden blij geweest zijn met een sterker toezicht. Het had ook hen veel leed bespaard.

Op basis van mijn ervaringen: het toezicht moet kwalitatief fors omhoog. Mijn oplossing heb ik al eerder aangedragen: laat BRZO-inspecteurs van de omgevingsdiensten en (SHE)managers van bedrijven letterlijk voor twee jaar van stoelen wisselen.

Daarmee wordt het toezicht inhoudelijk beter en ook effectiever. Daar worden we allemaal beter van. Nog een tip: vanwege een gelijk speelveld zal de overheid wel de salarissen moeten aanpassen. Tot nu toe heeft niemand mijn bal opgepakt. Daarom leg ik de bal nu concreet neer: bij de VNCI. Henk Leegwater is onafhankelijk consultant. henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 2 - 2017 54

PET02 I Column.indd 54

08-02-17 15:14

hoezo complex project?

Zo realiseert u succesvol uw nieuwe bedrijfslocatie Gaat u een nieuw bedrijfspand, industriële plant of logistiek terrein realiseren? Betrek RvB Engineering bij uw project. Wij ondersteunen u van ontwerp tot en met oplevering (en daarna) met kennis én ideeën.

We ontwerpen en begeleiden, maar nemen ook graag de verantwoordelijkheid voor planning en budget. Zo realiseert u uw plannen succesvol: met één partij en zonder risico’s. Bel 088 – 786 8500!

DE KRACHT VAN CREATIVITEIT

170126FC210x297.indd 1 PET2 Advertenties.indd 54

RVBGROEP.NL

30-01-17 10:02 08-02-17 15:44

PET2 Advertenties.indd 54

08-02-17 15:42

PARTNERS IN PERFORMANCE

UITNODIGING REGISTREER NU VOOR EEN GRATIS TOEGANGSBEWIJS GA NAAR WWW.MAINTENANCENEXT.NL EN VOER DE REGISTRATIECODE (Z.O.Z.) IN.

Strategische partners

Organisatie

Kennis moet je onderhouden: Maintenance NEXT 2017!

Dinsdag 11 april tot en met donderdag 13 april in Rotterdam Ahoy

Maintenance NEXT 2017, dé belangrijkste technologie- en onderhoudsexpo van de Benelux. Hier komt de hele sector drie dagen bijeen met als doel het Nederlandse installatiepark zo optimaal mogelijk te laten functioneren.

Maintenance NEXT is niet alleen de broedplaats voor innovaties van slimme onderhoudsoplossingen, maar ook het platform voor het delen van kennis en ervaring op het gebied van asset management. “Niet geweest is een gemiste kans!”

Ga naar www.maintenance.nl voor het overzicht van alle exposanten en het actuele programma.

OPENINGSTIJDEN Dinsdag 11 april Woensdag 12 april Donderdag 13 april

10:00 - 18:00 uur 10:00 - 18:00 uur 10:00 - 22:00 uur

LOCATIE Rotterdam Ahoy Hal 2 t/m 6 Ahoyweg 10

Deze uitnodiging wordt aangeboden door:

Persoonlijke registratiecode:

www.maintenancenext.nl

• 29/03/2017: 10.00 - 17.00 • 30/03/2017: 10.00 - 17.00

Gelijktijdig met / en même temps que

Main Media Partner:

Partners: Antwerp Expo Jan Van Rijswijcklaan 191 2020 Antwerpen / Anvers

The future of Measurement & Control Technology

UITNODIGING � INVITATION Organised by EASYFAIRS

29-30/03 - Antwerp Expo

2017

Krijg een overzicht van innovatieve meet- en regeltechnieken voor het doeltreffend beheren en optimaliseren van uw industriële processen.

“Futureproof forum voor procesinstrumentatie, in het hart van Europa’s grootste (petro)chemiecluster”

If you can measure it then you can master it

Obtenez un aperçu des techniques de mesurage et de réglage innovantes pour une gestion et une optimisation efficaces des processus industriels.

Ontdek de mogelijkheden van intelligente instrumentatie (met digitale data-input) voor procescontrole, veiligheid, energiebeheer, condition monitoring en diagnostiek tijdens de Digital Innovation Tour.

Découvrez les possibilités de l’instrumentation intelligente (avec entrée de données numériques) pour le contrôle de processus, la sécurité, la gestion de l’énergie, le contrôle et le diagnostic du conditionnement, lors du Digital Innovation Tour.

Ontdek het programma op / Consultez le programme sur www.mr-expo.be

Neem deel aan conferenties over IoT & ATEX/SIL door gerenommeerde wetenschappers en procesingenieurs.

Ontmoet collega’s en creëer ‘warm leads’.

Participez aux conférences sur IoT et ATEX/SIL présentées par des scientifiques et ingénieurs de processus renommés. Rencontrez des collègues et créez des « prospects prometteurs ».

« Forum sur l’avenir de l’instrumentation de processus, au cœur du plus grand cluster (pétro)chimique d’Europe »

REGISTREER NU VOOR UW GRATIS TOEGANG

Met uw persoonlijke registratiecode.

ENREGISTREZ�VOUS MAINTENANT POUR VOTRE ENTRÉE GRATUITE Avec votre code d’enregistrement personnel.

3000 VIA / SUR WWW.MR�EXPO.BE Deze uitnodiging wordt u aangeboden door: Cette invitation est offerte par :

Petrochem