Pet02 lr met cbt

Nr. 2 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

‘Zout waar het kan, zoet waar het moet’ • Groen licht voor oefenfabriek • ‘Van veel overnames zakt je broek af’ • Ammoniak heeft schone toekomst • Thema: Onderhoud

14:03

Opmaak omslag enkel.indd 1

03-02-16 15:00 15:44 03-02-16

A

NaNa hethet wereldwijde wereldwijde succes succes van van VDM: VDM:

Tijd Tijdvoor voorvernieuwing vernieuwing Wat Wat is is dede toekomst toekomst van van onze onze verouderende verouderende industrie, industrie,alsalsdeze dezeniet nietvervangen vervangenkan kan worden, worden,maar maarwelwelmoet moetconcurreren concurrerenmet met jonge jonge fabrieken fabrieken uituit opkomende opkomende landen? landen?

Het Het antwoord antwoord is Value is Value Driven Driven Maintenance Maintenance & & Asset Asset Management, Management, kortweg kortweg VDM VDM XL.XL. Wilt Wilt u u weten weten wat wat VDM VDM XLXL voor voor u kan u kan betekenen? betekenen?

Bestel Bestel hethet nieuwe nieuwe boek boek van van Mark Mark Haarman Haarman enen Guy Guy Delahay.

Delahay.

www.mainnovation.com www.mainnovation.com

PET2 PET2 AXL omslag.indd AXL omslag.indd 2185x267.indd 2 adv adv NVDO NVDO 185x267.indd 1 Opmaak omslag enkel.indd 21

09-09-15 09-09-15 08:36 08:3615:44 03-02-16

Andus Andu A4

IN DEZE EDITIE

14 ‘ZOUT WAAR HET KAN, ZOET WAAR HET MOET’ Vanwege de zoetwaterschaarste blijft Dow steeds creatief nadenken over manieren om over betaalbaar, schoon water te kunnen beschikken. Het bedrijf zet wereldwijd een standaard neer voor duurzaam watergebruik en -management. R&D-directeur Henk Pool: ‘Wat wij doen vraagt om een integrale blik op watermanagement.’

19 GROEN LICHT VOOR OEFENFABRIEK Het heeft een tijdje geduurd, maar de kogel is door de kerk voor de nieuwe oefenfabriek op de RDM Campus in Rotterdam.

20 ‘VAN VEEL OVERNAMES ZAKT JE BROEK AF’ De petrochemie kent een roerige geschiedenis van fusies en overnames. Vaak zijn er vraagtekens bij te zetten. Ook de DowDuPont-fusie kan op weinig enthousiasme rekenen van experts.

42 THEMA: ONDERHOUD Hoewel de onderhoudsbranche al langer spreekt over prestatiecontracten, zijn de praktijkvoorbeelden nog niet ruim voorradig.

De aanpak die DSM Emmen koos voor de levensduurverlening van veertig jaar oude drogers, kan een lichtend voorbeeld worden voor de branche.

De NAM gaat haar productieplatforms in de Noordzee eenvoudiger maken. Grote bemande platforms, voorzien van allerlei faciliteiten, kunnen straks onbemand en zonder gasbehandelingsinstallaties doorproduceren naar het moederplatform.

De tankopslagbranche is redelijk conservatief. Veel van de bestaande oplossingen die beheer en onderhoud naar een hoger plan tillen, worden maar mondjesmaat toegepast. Gelukkig steekt een handjevol pioniers zijn nek uit om te zien wat innovatieve techniek voor hun business kan betekenen.

25 START BOUW MEMBRAANELEKTROLYSEFACILITEIT In juni 2015 maakten chemiebedrijven AkzoNobel en Evonik bekend dat ze samen in Duitsland een membraanelektrolyse-faciliteit wilden bouwen voor de productie van kaliumloog en chloor. Inmiddels is de bouw begonnen.

28 BEDRIJVEN MOETEN LICENSE TO OPERATE VERDIENEN Bedrijven kunnen op technisch gebied nog zo het gelijk aan hun kant hebben: als ze de maatschappelijke ‘license to operate’ verliezen, staan ze nergens. Ook Staatstoezicht op de Mijnen het vertrouwen van de burger terug te winnen.

32 AMMONIAK HEEFT SCHONE TOEKOMST Duurzaam geproduceerde ammoniak kan bijvoorbeeld dienen als brandstof voor centrales of als grondstof voor de chemie.

Commentaar 5 Feiten en cijfers • Terneuzen krijgt demonstratiefabriek voor recycling piepschuim • Chloorproductie Delfzijl bestand tegen aardschokken • Mammoet gaat over op schonere diesel • Proef in Gent moet vestiging chemische bedrijven makkelijker maken 7 Producten 27 Innovatie 36 Column • Jan Van Doorslaer 41 Agenda 58

PETROCHEM 2 - 2016 3

PET2 B inhoud.indd 3

03-02-16 14:59

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 2- 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084

THIS IS SAVING TIME

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Cyril Widdershoven, David van Baarle, LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Gazprom Neft ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088

Flared Cone Connection

Betrouwbare buisverbinding Betere prestaties Enorme tijdbesparing

Parker introduceert haar nieuwe FCC technologie: De “Flared Cone Connection”.

Deze nieuwe, zeer betrouwbare buisverbinding biedt systeemontwerpers en installateurs betere prestaties, maar vooral een enorme tijdbesparing. Het FCC systeem is ontworpen voor een werkdruk tot 1550 bar en zorgt ervoor dat het assemblageproces op een veilige en betrouwbare manier flink wordt versneld.

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 170,50 per jaar Introductie NL/B 25% € 128,- per jaar Overig buitenland € 199,Losse verkoopprijs € 21,50 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

solutions.parker.com/LP=4904

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

0119Petrochem_FCC_16022016.indd 1

PET2 C commentaar.indd 4

27-01-16 15:21

03-02-16 15:02

COMMENTAAR

‘Als het lukt om van CO2 en bijvoorbeeld elektrolyse van water grootschalig grond- en brandstoffen te maken, snijdt het mes zelfs aan twee kanten.’

Carbon usage Het Havenbedrijf Antwerpen onderzoekt de mogelijkheid om uit CO2 en met overschotten aan opgewekte elektriciteit methanol te produceren. Dat bleek tijdens het recente rondetafelgesprek van het Petrochem platform.

Het idee en de technologie is niet nieuw. CO2 als grondstof werd al eind jaren negentig geopperd als een mogelijkheid voor de toekomst. Een studententeam van de TU Eindhoven won een kleine tien jaar geleden de door Petrochem uitgeschreven wedstrijd ‘Back From The Future’ met een soortgelijk idee.

Iets later mocht ik in een Delfts laboratorium het ontstaan van brandstoffen en grondstoffen uit CO2 in een proefopstelling aanschouwen en de term ‘Solar Fuels’ ontstond.

Tot een paar jaar geleden leek het echter allemaal toekomstmuziek. De efficiëntie moest toch wel met een factor 1000 worden verbeterd om in de buurt van business cases te komen. Bovendien leek alles minder urgent en hernieuwbare brandstoffen moesten toch vooral via de bioroutes komen. Inmiddels lijkt het een en ander veranderd. De urgentie om minder afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen lijkt nu internationaal wel duidelijk en zeker sinds Parijs. En de bioroute voor brandstoffen biedt geen totaaloplossing.

Proefprojecten Dus waarom niet van de nood een deugd maken? Als het lukt om van CO2 en bijvoorbeeld elektrolyse van water grootschalig grond- en brandstoffen te maken, snijdt het mes zelfs aan twee kanten. Je recirculeert het vermaledijde CO2 en je kunt op die manier overschotten van duurzaam opgewekte energie opslaan.

In de afgelopen jaren is veel nieuw onderzoek op dit vlak begonnen, onder meer in Duitsland, waar Bayer al op demo-niveau grondstoffen uit CO2 maakt. Toen ik in juni de grote Achema-beurs bezocht in Frankfurt werd me in de Innovatie-hal een button opgespeld: ‘CO2 is beautiful’.

Amerikaanse onderzoekers claimden onlangs zelfs dat ze CO2 uit de lucht kunnen halen en direct kunnen omzetten in brandstof of grondstof voor de chemie. George Olah, die in 1994 de Nobelprijs won, experimenteert er al jaren mee. Op basis van zijn eerdere ideeën is op IJsland al een methanolfabriek gebouwd van het bedrijf Carbon Recycling. Die werkt nu nog

op geothermische stoom uit een IJslandse geiser, waar veel meer CO2 in zit dan in lucht.

Ook in Nederland en Vlaanderen worden de mogelijkheden van CO2 als grondstof op verschillende universiteiten onderzocht. En zoals nu ook in de Antwerpse haven blijkt, zijn de eerste proefprojecten aanstaande.

Usage versus storage Misschien duurt het nog wel jaren voordat de eerste sluitende business cases er zijn. En het zou natuurlijk helpen als die wereldwijde CO2-taks eens goed wordt ingevoerd en bovendien de olieprijs weer wat gaat stijgen. Maar het is goed dat we daar niet op gaan wachten. De afspraken in Parijs moeten een extra stimulans zijn om wat te doen met de CO2 die nu nog in grote hoeveelheden in de atmosfeer terecht komt.

Natuurlijk staat de opslag van CO2 momenteel weer volop in het spotlicht. Zo kost het meer geld om kolencentrales op korte termijn te sluiten, dan om de CO2 op te slaan. Maar laten we eerlijk zijn: het opslaan van CO2 kan alleen maar een tijdelijke oplossing zijn. Er lijkt een brede consensus te zijn over de gewenste transitie naar een circulaire economie. En daarin past niet het wegwerken van afvalstromen, maar het hergebruik daarvan. ‘Carbon usage’ in plaats van ‘carbon storage’.

Dus als we de komende jaren dan CO2 grootschalig gaan opslaan, laten we het dan zo doen dat we het er ook weer gemakkelijk uit kunnen halen. Als de technologie straks rijp is, hebben we wellicht grondstof in overvloed.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 2 - 2016 5

PET2 C commentaar.indd 5

03-02-16 15:02

www.moxa.com

Smart GPRS Remote I/O De ioLogik 2500 is een slim draadloos I/O apparaat met unieke hard-en software eigenschappen. Het ondersteunt HSPA/GPRS, Ethernet en seriële communicatie, en biedt derhalve uitstekende oplossingen in diverse industriële data-aquisitie toepassingen.

De ioLogik bestaat uit een 4-poort unmanaged Ethernet switch, twee seriële poorten en 32 GB opslagruimte. Door een uniek concept voor I/O uitbreiding is het mogelijk meer dan 100 I/O kanalen via één I/P adres te benaderden.

Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_SmartGPRS.indd 1 PET2 Advertenties.indd 6

24-11-15 15:42 03-02-16 14:52

FEITEN & CIJFERS TERNEUZEN KRIJGT DEMONSTRATIEFABRIEK VOOR RECYCLING PIEPSCHUIM De komende jaren zal er steeds meer vlamvertragend piepschuimafval uit de sloop en bouw ontstaan. Daarom willen de producenten van piepschuim een demonstratiefabriek bouwen voor recycling op het terrein van ICL-IP in Terneuzen, met hergebruik van broom, zo meldt Chemiemagazine komend nummer. Investering: ongeveer 5 miljoen euro. Het is de bedoeling dat in 2018 de eerste tonnen worden verwerkt.

Piepschuim (EPS) wordt op grote schaal gebruikt als isolatiemateriaal en bevatte tot voor kort vaak de broomhoudende vlamvertrager HBCD. Dat maakt het lastig om EPS te recyclen. Daarom heeft de piepschuimindustrie besloten om hiervoor een gezamenlijk proces te ontwerpen. Het recyclen zal gebeuren op basis van het Fraunhofer/CreaSolve-procedé. Daarbij wordt EPS opgelost in een mengsel van organische oplosmiddelen.

Verontreinigingen en additieven, waaronder HBCD, lossen niet op en worden uit de oplossing gefiltreerd.

De initiatiefnemers zijn Lein Tange van ICL, Jan Noordegraaf van Synbra Technology (producent van EPS), Roman Eberstaller van de Oostenrijkse producent van EPS Sunpor en Edmar Meuwissen van EUMEPS, de European association of Manufactureres of EPS. Op termijn moet EPS-afval uit de bouw op verschillende locaties worden ingezameld.

Dat kunnen gemeentewerven zijn, waar EPS nu al vaak apart wordt ingezameld, maar ook een gespecialiseerde verwerkers van EPS-verpakkingsmateriaal zoals Eco Fill in het Belgische Bornem heeft zijn medewerking al toegezegd. Bij de inzamelaar wordt het EPS geshredderd, gewassen en in elkaar geperst.

Om het draagvlak te verstevigen is eind vorig jaar een kick-of-workshop georganiseerd bij ICL. Daar bleek er industriebreed draagvlak te bestaan voor het idee. Er is een consortium van bedrijven opgericht om de demonstratiefabriek mogelijk te maken. De kosten worden geschat op vijf miljoen euro, waarvan zeventig procent wordt ingebracht door deelnemende bedrijven en andere investeerders. Voor de overige dertig procent hoopt het collectief op subsidie.

PROEF IN GENT MOET VESTIGING CHEMISCHE BEDRIJVEN MAKKELIJKER MAKEN In de haven van Gent is de proef chemiecluster ‘Dockland’ gestart. Dockland wil voor één bepaald bedrijventerrein alle aanvragen voor vergunningen van chemische bedrijven vooraf bundelen. Zo voldoen bedrijven die zich er vestigen meteen aan alle wettelijke vereisten.

Dit nieuwe concept wordt voor het eerst toegepast op de ‘Kuhlmannsite’ in de haven van Gent, op het grondgebied van Gent en de buurgemeente Evergem. Dit past in de visie van het Havenbedrijf Gent wat betreft efficiënt grondbeheer. Het Havenbedrijf investeert 15 miljoen euro en krijgt steun van de Vlaamse Regering.

Dockland richt zich op bedrijven die actief zijn in de chemische sector, de groothandel en distributie van chemische producten en aanverwante sectoren zoals opslag en logistiek.

Het betreft bedrijven die omwille van het gebruik van bepaalde gevaarlijke producten onder de Seveso-wetgeving vallen of in de toekomst kunnen vallen. Deze bedrijven hebben specifieke vereisten en vergunningen voor de vestigingsplaats, de opslag en behandeling van producten en het gebruik ervan.

Normaal moet zo’n bedrijf een hele weg af leggen om de nodige vergunningen te verkrijgen, maar Dockland draait dit om: voor de locatie waar Dockland actief is, zal een holding van bedrijven voor alle te ontwikkelen activiteiten de nodige vergunningen aanvragen en de nodige procedures in één keer doorlopen. Zo willen de initiatiefnemers de (administratieve) drempels verlagen en kunnen bedrijven zich meteen richten op hun activiteiten en verdere industriële ontwikkeling.

De haven van Gent wordt de eerste locatie voor de realisatie van het Docklandconcept.

Aan de Kuhlmannkaai zal zich vanaf 2017 een cluster van chemiebedrijven kunnen vestigen volgens het Docklandconcept.

De Veenstra Group heeft Delta Controls overgenomen van Cofely. De dienstverlener in de industrie gaat wel verder onder zijn eigen naam in Emmen en Spijkenisse.

Door de groeiende vraag heeft Veenstra Group behoefte aan een grotere capaciteit met aanvullende kwaliteiten. Delta Controls kan deze behoefte invullen en is een bekende naam op het gebied van levering, service, onderhoud en modificaties van afsluiters, actuators en bijbehorende control systemen.

Veenstra Group beschikt nu over vestigingen in Coevorden, Emmen, Farmsum en Spijkenisse.

Technisch dienstverlener SPIE neemt de Jansen Venneboer Groep over. Met deze overname verbreedt SPIE Nederland zijn kennis en competentie in de markt van de natte infrastructuur.

Jansen Venneboer is een kennisintensief bedrijf gespecialiseerd in engineering, inspectie en onderhoudsmanagement. Het bedrijf heeft bijna honderd jaar ervaring in de productie, renovatie en het onderhoud van elektromechanische installaties, bruggen, waterkeringen en sluizen. Jansen Venneboer, gevestigd in het Overijsselse Wijhe, telt 96 medewerkers en genereerde een omzet van 17 miljoen euro in 2014.

Er liggen goede kansen voor hybride aandrijving en aardgas als alternatieven voor motorbrandstof. Dat blijkt uit tien afgeronde subsidieprojecten, uitgevoerd tussen 2010 en 2014 door 34 transportbedrijven. Ondanks de lage dieselprijs op dit moment wordt voor met name monofuel LNG-voertuigen de businesscase steeds positiever.

Dit is een van de conclusies in het rapport ‘Brandstofbesparing en CO2-reductie anno 2016’ dat is opgesteld door TNO voor het programma Truck van de Toekomst. Door het verspreiden van kennis en adviezen kunnen transportbedrijven de kansen verzilveren om CO2, brandstof en daarmee geld te besparen.

PETROCHEM 2 - 2016 7

PET2 D feiten en cijfers.indd 7

03-02-16 15:07

adv_SHW2016-210x297mm-bezoekers-2.indd 2 PET2 Advertenties.indd 8

2/1/2016 1:36:15 PM 03-02-16 14:52

CHLOORPRODUCTIE DELFZIJL BESTAND TEGEN AARDSCHOKKEN Uit antwoorden van minister Kamp op Kamervragen blijkt dat AkzoNobel uitvoerig heeft onderzocht hoe de chloorproductie en -transport zich in Delfzijl houden bij aardschokken. AkzoNobel meldt dat recent onderzoek naar de installaties de eerder gerapporteerde robuustheid bevestigen. Momenteel worden alle chemische bedrijven in Delfzijl en omgeving onderzocht op aardbevingsbestendigheid.

Minister Kamp stelt in antwoord op Kamervragen van drie Kamerleden van de PvdA dat het ‘inderdaad gewenst is om zo snel mogelijk een accuraat beeld te krijgen van de mate waarin de chemiebedrijven bestand zijn tegen de maximale aardbevingen die in het gebied kunnen optreden.’ Al eerder stelde de minister dat de grootste potentiële risico’s op het Chemie Park Delfzijl liggen bij de chloorleidingen en chlooropslag van AkzoNobel.

Kamp heeft van AkzoNobel bevestigd gekregen dat er op basis van verwachtingen voor het Chemiepark Delfzijl geen sprake is van een hoger risico voor externe veiligheid. Al eerder sprak AkzoNobel zich optimistisch uit, maar toen was het chemieconcern nog volop in onderzoek. Inmiddels is dat onderzoek afgerond. Wel moeten de gevolgde methodiek en de resultaten moeten nog worden onderzocht door onafhankelijke deskundigen. Bovendien komen ze ter sprake aan de zogenoemde Industrietafel, onder leiding van de Nationaal Coördinator Groningen. Te meer omdat aardbevingsbestendigheid nog niet in de BRZO-wetgeving is opgenomen.

Volgens de minister van Economische Zaken werken deskundigen van NAM, TNO en KNMI, met behulp van internationale deskundigen, aan het verkrijgen van meer duidelijkheid over de aard en omvang van het aardbevingsrisico in Groningen. Deze kennis is nodig om relevante maatregelen te kunnen nemen. Deltares en TNO hebben in opdracht van de minister een methode ontwikkeld waarmee het risico van industriële installaties bepaald kan worden. Inmiddels zijn zeventien bedrijven volgens de methode beoordeeld en binnenkort wordt onderzoek afgerond bij nog eens zestien andere bedrijven, later in het eerste kwartaal van 2016 volgen de resterende vijftien bedrijven.

MAMMOET GAAT OVER OP SCHONERE DIESEL Mammoet stapt voor haar zware transport en hijswerk in Nederland over op Shell GTL Fuel (gas-to-liquids), een vloeibare dieselbrandstof die op synthetische wijze wordt verkregen uit aardgas. Met deze overschakeling wil Mammoet een lagere uitstoot bereiken, om zo bij te dragen aan een verbetering van de lokale luchtkwaliteit. Ook het geluidsniveau van de motoren zal lager zijn dan bij gebruik van conventionele diesel.

‘Veel van onze klanten zijn zich bewust van de noodzaak voor een beter milieu en we denken dat de keuze voor Shell GTL Fuel ook kan bijdragen aan een concurrentievoordeel voor onze klanten’, aldus Sander Splinter, Managing Director van Mammoet Europe.

Mammoet is het eerste bedrijf in zijn sector dat Shell GTL Fuel gaat gebruiken voor zijn materieel in Nederland. In januari 2016 begint het bedrijf met invoering van deze schoner verbrandende brandstof voor alle kranen en trucks. Shell GTL Fuel wordt beschikbaar op drie locaties van Mammoet: Schiedam, Velsen-Noord en Geleen. De oliecentrale zal de levering op de vaste locaties gaan verzorgen. Mammoet beschikt in Nederland over 200 kranen en 50 trucks.

De doorzet van LNG via de Gate Terminal is voor het vierde jaar op rij toegenomen. In 2015 werden 49 schepen door klanten van Gate gelost en geladen. In 2014 waren dit nog 34 schepen.

Het aantal bevoorradingen van grote tankers verdubbelde van zeven naar veertien exemplaren, terwijl het aantal bevoorradingen van zogenoemde small scale tankers (tot 20.000 kubieke meter) toenam tot veertien (2014: dertien). Zeventien schepen meerden in 2015 voor het eerst aan bij Gate terminal. De verscheepte ladingen LNG gingen met grote tankers naar Argentinië, Brazilië, de Verenigde Arabische Emiraten, Mexico, Jordanië, Zuid Korea, Egypte en India. Kleine tankers leverden LNG aan Zweden en Noorwegen. Sinds 2015 biedt Gate terminal overslagdiensten aan haar klanten aan. In 2016 zal de serviceportfolio worden uitgebreid.

Vanaf midden 2016 kunnen small scale tankers worden geladen aan de speciale laadarm van LNG Break Bulk Rotterdam (LBBR) die momenteel wordt gebouwd.

In de tweede subsidieronde van het programma Groen stelt NWO (de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) 4,3 miljoen euro beschikbaar voor negen projecten in de agrarische sector. Een van die projecten richt zich op anaerobe bioreactoren.

Recent is ontdekt dat met deze reactoren methanol en verzuurd supermarktafval ingezet kunnen worden voor de productie van zogenoemde ‘vertakte’ chemicaliën.

Er is momenteel veel onderzoek naar herwinning van grondstoffen uit reststromen. Anaerobe bioreactoren kunnen daarbij zeer van pas komen. Vooral als ze met onbekende gemengde populaties van micro-organismen werken, bieden ze goede kansen voor nieuwe productieprocessen van chemische grondstoffen.

PETROCHEM 2 - 2016 9

PET2 D feiten en cijfers.indd 9

03-02-16 15:07

201303adv A4 18-03-13 08:39 Pagina 1

VAN DER LINDEN & VELDHUIS

● INDUSTRIËLE ISOLATIE ● BRANDBESCHERMING ● STEIGERBOUW ● ASBESTVERWIJDERING

Is o l a t ie a l s t w e e de na t u u r Van der Linden & Veldhuis Isolatie B.V., Edisonstraat 5, 3133 KG Vlaardingen Postbus 232 - 3130 AE Vlaardingen, Telefoon 010 - 445 66 00, Telefax 010 - 435 64 80 Vestigingen: Sas van Gent en Wormerveer www.lindveld.nl PET2 Advertenties.indd 10

03-02-16 14:53

FOTO: NAM

OVERHEID EN INDUSTRIE NEMEN SAMEN SPECIALE BLUSINSTALLATIE IN GEBRUIK NAM heeft een speciale mobiele schuimblusinstallatie in gebruik genomen in Den Helder. De installatie wordt geplaatst bij de brandweer, die de installatie ook in kan zetten bij andere industriële locaties in de regio.

In Den Helder staat een van de grootste gasbehandelingsinstallaties van de wereld. Voor de veiligheid en risicobeheersing op deze locatie en omgeving werken de gemeente Den Helder, de brandweer en NAM intensief samen. Een van de concrete resultaten van de samenwerking is de ontwikkeling van een speciale mobiele schuimblusinstallatie, ter bestrijding van complexe vloeistofbranden.

De samenwerking aan veiligheid is in de gemeente Den Helder cruciaal voor een goed vestigingsklimaat voor bedrijven met een hoog risicoprofiel.

Op de gasbehandelingsinstallatie van NAM in Den Helder komt circa de helft van het Nederlandse aardgas dat op zee wordt gewonnen aan land. Na behandeling wordt het aardgas gebruikt door de Nederlandse industrie van energie te voorzien en om de Nederlandse huizen te verwarmen. Voor een veilige en efficiënte aardgasproductie en –behandeling is de inzet van innovatie en de nieuwe technieken belangrijk. Dit geldt ook voor de brandbestrijdingsmiddelen zoals de nieuwe schuimblusinstallatie die branden kan bestrijden van opslagtanks op de NAM-locatie. De installatie is door betrokken partijen zo ontwikkeld dat deze snel aan een brandweerauto gekoppeld kan worden en zeer eenvoudig te bedienen is.

De brandweer kan de installatie hierdoor breed in de regio inzetten.

Een ander voorbeeld van de samenwerking tussen overheid en industrie is het verhogen van expertise op het gebied van risicobeheersing en –bestrijding op industriële locaties en op schepen. Bij deze samenwerking speelt de marinebrandweer ook een cruciale rol.

RECYCLING VAN PET WEDEROM IN DE PRIJZEN Drie innovatieve ondernemers hebben tijdens het Nieuwjaarsevent van MVO Nederland de Ambitie 2020 Challenge gewonnen: Tonnis Hooghoudt van Ioniqa, Fiona Jongejans van SUR+ en Jeroen Kroese, bedenker van de Scoort-formule. MVO Nederland gaat de winnaars helpen hun business idee te realiseren.

Ioniqa, dat ook al de Herman Wijffelsprijs won en finalist was bij de Enlightenmentz-verkiezing afgelopen jaar, werkt aan hoogwaardig hergebruik van plastic. De spin-off van de TU Eindhoven heeft een innovatieve techniek ontwikkeld waarmee het PET-plastic kan recyclen tot de oorspronkelijke grondstof. Tot nu toe kon PET alleen in dezelfde kleur worden hergebruikt. Het bedrijf heeft als enige partij wereldwijd het proces in handen om op een energie- en kostenefficiënte manier kleur uit PET te halen.

Dat maakt de weg vrij voor een volledig circulaire PET-kringloop, waarbij PET eindeloos wordt hergebruikt.

Het project SUR+ wil een eind maken aan voedselverspilling en voedselarmoede door het verbeteren van de samenwerking in de keten. In de eerste fase richt SUR+ zich met een intelligent digitaal platform op de verbinding tussen telers die een overschot hebben en lokale voedselbanken. Zij hebben namelijk moeite om voldoende verse groente en fruit te krijgen. Het platform geeft inzicht in de beschikbaarheid van voedsel dat tekorten bij de voedselbanken kan wegnemen. Als SUR+ eenmaal is gelanceerd kunnen ook producenten mee gaan doen met het platform en in latere fases ook transportbedrijven en vrijwilligersorganisaties.

Kroese pakt de werkloosheid aan door middel van een bedrijvencompetitie. De organisatie zet een netwerk van bedrijven in om werk te zoeken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In de regio Deventer kwamen op deze manier al 300 mensen aan een baan. Initiatiefnemer Sallcon wil de formule landelijk gaan uitrollen.

Ruim honderd Vlaamse chemie-, kunststof- en farmabedrijven hebben het voorbije decennium gezamenlijk evenveel energie bespaard als het jaarlijkse energieverbruik van ongeveer 1.500.000 huishoudens. Dat blijkt uit het vorige maand gepubliceerde eindrapport van de energiebeleidsovereenkomsten tussen de sector en de Vlaamse overheid.

Door permanente investeringen – zoals de uitwisseling van warmte tussen installaties, het inzetten van warmtekrachtkoppeling of energiemanagement – heeft de Vlaamse industrie de laatste tien jaar 29 miljoen ton aan CO2-uitstoot bespaard, terwijl de energie-efficiëntie met meer dan 10 procent is toegenomen. Dat is het eindresultaat van de eerste generatie energiebeleidsovereenkomsten opgestart in 2002.

In 2015 heeft een recordaantal mammoettankers met stookolie de Rotterdamse haven aangedaan. Maar liefst 51 very large crude carriers (VLCC’s) hebben stookolie gelost en/of geladen. Dat zijn er 22 meer dan vorig jaar en twaalf meer dan recordjaar 2012.

In totaal werd vorig jaar zo’n 28,3 miljard liter stookolie vanuit Rotterdam verscheept. De VLCC’s hebben een waterverplaatsing van 200.000320.000 ton.

De goederenoverslag in Rotterdam is in 2015 in totaal 4,9 procent gestegen tot 466,4 miljoen ton. Die stevige groei komt bijna volledig voor rekening van de toegenomen overslag van ruwe olie en olieproducten.

Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam: ‘De lage olieprijs zorgt voor hoge marges bij de raffinaderijen, zodat ze veel ruwe olie laten aanvoeren om te raffineren.’

Naast een forse toename van de overslag van stookolie, werd meer gasolie en diesel aangevoerd voor de Europese markt. De overslag van LNG nam maar liefst 91,3 procent toe. Absoluut gezien is dit echter met 2,3 miljoen ton nog een klein segment.

PETROCHEM 2 - 2016 11

PET2 D feiten en cijfers.indd 11

03-02-16 15:08

2016

Het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform Datum: 17 maart 2016 | Locatie: AHOY Rotterdam

[SAV

E TH

E DA TE]

THEMA: IN THE LEAD De Nederlandse industrie heeft alles in zich om koploper te zijn en te blijven. Maar dat komt niet vanzelf.

Tijdens iMaintain 2016, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform, kijken we hoe de Nederlandse maintenancesector bijdraagt om ‘in the lead’ te blijven.

www.nvdo.nl

Welke factoren maken het verschil in food en farma, infra, fleet, procesindustrie en de gebouwde omgeving?

De juiste mix van gedrag, innovatie, techniek, operational excellence en samenwerking kan zorgen dat de Nederlandse maintenancesector ook de komende decennia onze industrie ‘in the lead’ houdt.

DOELGROEP

Beslissers en verschilmakers van: • Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties • Aanbieders van onderhoudsdiensten • Leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied van onderhoud • Overheden en kennisinstituten

www.imaintain.info/congres PET2 Advertenties.indd 12 151201_iLinqsIMA2016_Congres.indd 1

03-02-16 02-12-15 14:53 10:01

OVERSLAGRECORD GRONINGEN SEAPORTS Groningen Seaports kijkt terug op een succesvol jaar voor wat de overslag betreft. Met een overslag van ruim 11 miljoen ton is er een stijging gerealiseerd van ruim 11 procent ten opzichte van 2014, dat al een topjaar was. De voorlopige winstprognose ligt voor het havenbedrijf op circa 2,5 miljoen euro.

Wel bleef de uitgifte van bedrijventerreinen achter op de prognose: 4,5 hectare werd er verkocht, mede doordat het contract met SunPort over het in gebruik nemen van circa 30 hectare terrein net niet voor 1 januari werd afgerond.

In 2015 zijn veel lopende projecten afgerond. Zo werd Aldel in maart herstart en investeren diverse chemische bedrijven in Delfzijl. Het grote infrastructurele project ‘Uitbreiding Beatrixhaven’ in de Eemshaven is klaar. In de afgelopen maanden is veel werk besteed aan de voorbereiding van de nieuw aan te leggen stoomleiding - tussen Eneco en AkzoNobel - op het industrieterrein Oosterhorn. De stoomleiding draagt bij aan verdere optimalisering van het chemiecluster Delfzijl en is ook belangrijk voor de realisatie van de groene havenvisie.

Groningen Seaports verwacht voor de komende jaren groeikansen in de sectoren data centers, offshore wind, biobased chemie en recycling en ziet daarnaast potentie op het gebied van duurzame initiatieven. De bouw van het Gemini windpark ten noorden van Schiermonnikoog zal in 2016 gereed komen. Onderhoudsfirma’s spelen hier volop op in. Daarom is ook de beschikbaarheid van een heliport van cruciaal belang. De verwachting is dat eind 2016 de bouw van de heliport kan beginnen. Verder is de bouw van de eerste fase van het Google datacentrum medio 2016 klaar. Dit jaar start de aanleg van de COBRAkabel, een onderzeese hoogspanningskabel tussen de Eemshaven en Denemarken, bedoeld om pieken en dalen in de (groene) stroomvraag op elkaar af te kunnen stemmen. Tenslotte wordt in 2016 begonnen met de verdieping en de verruiming van de vaargeul tussen Eemshaven en de Noordzee. Hierdoor wordt de Eemshaven ook voor schepen met een grotere diepgang (van veertien meter) bereikbaar.

BRENT RUWE OLIEKOERS 40

De overname van de raffinaderij van Kuwait Petroleum in Europoort (KPE) door Gunvor is afgerond. Beide bedrijven maakten in oktober 2015 al bekend dat de Zwitserse grondstoffenhandelaar de raffinaderij in Rotterdam zou overnemen. Op 1 februari 2016 maakte Gunvor bekend dat de overname definitief is. In het vervolg zal KPE door het leven gaan als Gunvor Petroleum Rotterdam. De raffinaderij wordt geïntegreerd in Gunvors bestaande netwerk van raffinaderijen, waartoe verder vestigingen in Antwerpen en Ingolstadt behoren.

Uit vrijgegeven cijfers van begin februari blijkt dat de onderliggende winst van olieconcern BP in 2015 is gehalveerd tot 5,9 miljard dollar. In 2014 bedroeg de winst nog 12,1 miljard dollar. De winst over het vierde kwartaal van 2015 bedroeg 196 miljoen dollar, terwijl dit het jaar voordien nog 2,2 miljard was. De omzet daalde van 358,7 naar 226 miljard dollar. Het verlies is grotendeels te wijten aan de sterk gedaalde olie- en gasprijzen.

Naast het verlies door de gedaalde olie- en gasprijs was BP nog 12 miljard dollar kwijt aan de nasleep van de olieramp die in 2010 in de Golf van Mexico plaatsvond. In totaal kostte de ramp BP al 55,5 miljard dollar. Om het hoofd te bieden aan de slechte omstandigheden verkoopt BP bedrijfsonderdelen en worden er banen geschrapt. In 2016 zullen 4000 banen verdwijnen, in de loop van 2017 loopt dit aantal op tot 7000.

36

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

PERSONALIA 32

28

24

20

15 16 17 18 21 22 23 24 28 29 30 31 4

DECEMBER 2015

5

6

7

8

11 12 13 14 15 18 19 20 21 22 25

Op 16 december 2015 heeft de Raad van Bestuur van oliemaatschappij Total Patrick Pouyanné verkozen tot voorzitter. Pouyanné was al CEO van het bedrijf en zal beide functies combineren. Zoals gebruikelijk bij een dergelijke constructie heeft de Raad van Bestuur een Lead Independant Director benoemd in de persoon van Patricia Barbizet.

JANUARI

PETROCHEM 2 - 2016 13

PET2 D feiten en cijfers.indd 13

03-02-16 15:08

INTERVIEW

‘Zout waar het kan, zoet waar het moet’

PETROCHEM 2 - 2016 14

PET2 O interview.indd 14

03-02-16 15:03

Vanwege de zoetwaterschaarste in Terneuzen blijft Dow steeds creatief nadenken over manieren om over betaalbaar, schoon, zoet water te kunnen beschikken. Het bedrijf zet daarmee wereldwijd een standaard neer voor duurzaam watergebruik en -management. R&D-directeur Henk Pool: ‘Wat wij hier doen, is geen ‘rocket science’, maar het vraagt wel om een integrale blik op watermanagement.’

FOTO'S: PAUL VAN BUEREN

David van Baarle

Dow Terneuzen vierde in oktober zijn vijftigjarige bestaan.

Hoewel R&D-directeur Henk Pool de begindagen van de Amerikaanse chemiereus in Zeeland niet meemaakte, weet hij wel dat de toegang tot proceswater een rode draad vormt in de geschiedenis. ‘Vanaf het begin was duidelijk dat we ons vestigden in een erg gevoelig gebied waar water niet zomaar voorhanden was’, zegt Pool. ‘Het zilte grondwater is niet geschikt om als proceswater in te zetten, maar we gebruiken wel veel water voor onze productie. Dow Terneuzen moest dan ook wel samenwerken met het waterschap, de toenmalige waterleidingmaatschappij, de gemeente Terneuzen en de provincie Zeeland om de watervoorziening veilig te stellen.’

Dat begon met het gebruik van Belgisch polderwater dat via de regionale spaarbekkens in Terneuzen terecht komt. De toenmalige waterexperts van Dow beseften dat het aantrekkelijker was om dat water als basis te gebruiken voor de productie van stoom of als koelwater dan het zilte water uit de Westerschelde.

‘Destijds waren we dan ook de eerste partij die de term industriewater gebruikte en daarmee waren we, zij het noodgedwongen, onze tijd ver vooruit. We gebruiken dat polderwater overigens nog steeds, maar het is lang niet voldoende om te kunnen voorzien in de circa 21 miljoen kuub water die we jaarlijks gebruiken. De waterschaarste in dit gebied maakt het noodzakelijk om constant creatief te blijven nadenken over manieren om op een betaalbare manier de beschikking te houden over schoon, zoet water.’

Misschien wel de meest innovatieve oplossing die Dow alweer een tijd gebruikt, is de inzet van effluent als productiewater.

Op RWZI (rioolwaterzuiveringsinstallatie) De Drie Ambachten zuivert het Waterschap Zeeuws-Vlaanderen het huishoudelijke afvalwater van de gemeente Terneuzen. Huisleverancier Evides Industriewater bouwde een pompinstallatie bij de afvalwaterPETROCHEM 2 - 2016 15

PET2 O interview.indd 15

03-02-16 15:03

INTERVIEW zuivering, vanwaar het water via een leiding naar haar eigen waterinstallatie nabij het terrein van Dow wordt verpompt. Sinds februari 2007 stroomt daar ruim 450 kuub effluent per uur doorheen. Het bedrijf bouwde op het Dow-terrein een membraanbioreactor (MBR) om het water geschikt te maken als ketelwater voor de stoominstallaties van Dow. ‘Dat water gaat ook nog eens twee keer rond’, zegt Pool. ‘We hergebruiken namelijk ons eigen productiewater ook weer als koelwater. Op die manier gebruiken we het water dus drie keer: één keer door de gemeente Terneuzen en twee keer door Dow.’ Watervisie De vestiging in Terneuzen is niet de enige Dow-site met waterschaarste. Pool: ‘De situatie in Saudi-Arabië is vergelijkbaar met die in Terneuzen. Ook daar is voornamelijk zilt water voorhanden en zoekt men naar duurzame oplossingen.

De watervisie van Dow is daar zeer helder in: we spelen een leiderschapsrol in de wereldwijde watercrisis door een nieuwe standaard neer te zetten voor duurzaam watergebruik en -manage-

ment. Dat we daar in Terneuzen verder mee zijn dan in Saudi-Arabië heeft vooral te maken met die lange historie en het feit dat we qua partnerships veel meer vervlochten zijn met de publieke en private partijen in de directe omgeving.

Dat vraagt om een betrokken en actieve houding van het management, maar ook om capabele bestuurders bij onze partners.’ De R&D-directeur is lid van het managementteam van Dow Benelux en Pool verzekert dan ook dat de watervoorziening hoog op de strategische agenda staat. ‘Het thema water heeft een apart hoofdstuk in het jaarlijkse duurzaamheidsverslag en we steken behoorlijk wat geld in onderzoek en samenwerking naar oplossingen voor de waterproblematiek.’

Pool wil dan ook graag de awareness verhogen bij vergelijkbare bedrijven die de komende tien jaar wellicht voor dezelfde problemen worden gesteld als Dow Terneuzen. ‘Veel industriële bedrijven gaan ervan uit dat water altijd beschikbaar is en er zijn er bij die geen alternatieve infrastructuur hebben voor het geval dat er bronnen wegvallen. Het feit dat wij vooroplopen heeft vooral te maken met de urgentie die hier vanaf het begin was

Pool: ‘We hebben de maatschappelijke plicht om onze voetafdruk te verkleinen.’

voor het spreiden van de risico’s voor de zoetwatervoorziening. Maar die spreiding is niet alleen uit noodzaak geboren.

Technisch gesproken is het voor ons mogelijk om al ons water uit de Biesbosch te halen. Die single source-aanpak zorgt echter niet alleen voor een kwetsbare watervoorziening, maar is ook verre van duurzaam. Dow Terneuzen gebruikt ongeveer vijf keer meer water dan de bewoners van Terneuzen bij elkaar. We hebben de maatschappelijke plicht om onze voetafdruk te verkleinen. Bedrijven zullen altijd moeten kijken wat ze kunnen besparen, waar ze water in de eigen processen kunnen hergebruiken, maar ook naar wat de omgeving ze biedt. Wat wij hier doen, is geen ‘rocket science’ en we delen onze kennis en ervaring breeduit. Er wordt wel eens beweerd dat het voor bedrijven lastig is om met publieke partijen samen te werken, maar Dow Terneuzen bewijst dat het wel kan.’

Samenwerking Pool heeft geen geheim recept voor een vruchtbare publiek private samenwerking, maar kan wel de randvoorwaarden aangeven die het succes mede bepalen.

‘Een advies dat ik daarbij wil meegeven, is dat de samenwerkende partijen zich bij hun leest moeten houden. Wij kennen ons eigen proces en organisatie het beste en datzelfde geldt voor een waterschap of een provincie of een kennisinstelling.

Blijf je richten op je ‘span of control’ en vergroot de scope door meer partijen te betrekken bij de samenwerking. De eerste stap die je als bedrijf sowieso moet nemen, is een interne check uitvoeren of je fysiek in staat bent over de eigen

WATERVISIE CONGRES Henk Pool gaat tijdens het Watervisie Congres dieper in op de strategische waarde van water voor Dow Terneuzen en waarschijnlijk kan hij dan ook dieper ingaan op de resultaten van het E4Water-project. Wie geïnspireerd wil raken om zijn eigen processen te verduurzamen en wil weten welke rol industriewater in de circulaire economie speelt, is 18 februari welkom in Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen (ICDuBo), Rotterdam. Kijk ook op www.watervisie.com.

PETROCHEM 2 - 2016 16

PET2 O interview.indd 16

03-02-16 15:03

grenzen heen samen te werken. Voldoet de bestaande infrastructuur en zo niet ben je bereid daarin te investeren? Vervolgens zal je je moeten verdiepen in de bestaande watersystemen. Wat is er al voorhanden? Kan je je eigen processen daarin integreren.’

De laatste, maar misschien wel meest belangrijke stap is de bestuurlijke samenwerking, stelt Pool. ‘Je zult op gelijkwaardige bestuurlijke niveaus moeten bouwen aan de relatie met de betrokken partijen.

Alleen als je dezelfde taal spreekt en elkaar vertrouwt, krijg je daadwerkelijk dingen voor elkaar. Wij zijn bewust eerst de samenwerking aangegaan met de gemeente en het waterschap om vervolgens samen naar een oplossing te zoeken. We hebben allemaal belang bij een robuust watersysteem, maar wel vanuit onze eigen scope. Als je elkaars belangen respecteert, kunnen daar de mooiste oplossingen uit voortkomen.’

Onderzoek Pool zou geen R&D-directeur zijn als hij niet even een paar onderzoeksprojecten zou kunnen noemen waar Dow bij betrokken is. Op het gebied van industriewater kan hij uit een rijke bron tap-

‘Alleen als je dezelfde taal spreekt en elkaar vertrouwt, krijg je daadwerkelijk dingen voor elkaar.’ pen. ‘Sinds vorig jaar zijn we betrokken bij het Water Nexus Project dat wordt geleid door NWO-STW. Dit is een zeer intensief onderzoekstraject naar watervoorziening in waterschaarse kustgebieden waar we samen met Shell de industriële watergebruikers vertegenwoordigen. Het mooie van dit project is dat integraal wordt gekeken naar de waterbalans voor zowel de industrie als de landbouw, de omgeving en de lokale bevolking. Ook op kennisgebied worden alle krachten gebundeld. Zowel Wageningen Universiteit als de technische universiteiten, kennisinstituten zoals Deltares en RHDHV zetten hun kennis in om de individuele componenten die al bekend zijn om te vormen tot een model voor het gehele watersysteem. Het credo van dit vijfjarige onderzoek is dan ook: zout waar het kan, zoet waar het moet.’

Concreet wordt er bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar wat een wetlandomgeving kan bijdragen aan het watersysteem.

Een deel van het water kan op natuur-

lijke wijze worden voorbehandeld vóór het daadwerkelijke ontziltingsproces plaatsvindt. ‘Inmiddels hebben we al wat resultaten geboekt, maar het is nu nog te pril om echte resultaten te noemen.

Laten we zeggen dat we wat ‘technology readiness’ op een niveau van drie à vier zitten. Er zijn dus wel stappen gezet, maar er moet nog wel wat modelleerwerk worden gedaan.’

Ook het E4water-project is een interessant onderzoek naar de behandeling van brak water. Het onderzoek dat in 2012 startte, loopt bijna ten einde en volgens Pool zijn de resultaten hoopgevend.

‘Kortgezegd komt het er op neer dat we het volume van het effluent uit de RWZI van de gemeente Terneuzen willen vergroten. In het project zijn twee nieuwe ontziltingstechnieken onderzocht bij de Evides Waterfabriek. Het is helaas nog te vroeg om daar al veel over te zeggen, maar het is wel duidelijk dat een van de twee technieken dicht tegen de beloofde kostprijs van veertig cent per kuub zit.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 17

PET2 O interview.indd 17

03-02-16 15:03

PET2 Advertenties.indd 18 Naamloos-2 1

03-02-16 02-02-16 14:54 13:05

ACTUEEL

Groen licht voor oefenfabriek Het heeft een tijdje geduurd om alle partijen bij elkaar te krijgen en de financiering rond te krijgen, maar de kogel is door de kerk voor de nieuwe oefenfabriek op de RDM Campus in Rotterdam. Hier wordt het komend jaar een gedemonteerde rubberfabriek van Shell weer in elkaar gezet om vanaf begin 2017 te dienen als trainingsfaciliteit voor de procesindustrie.

Wim Raaijen

In totaal is 4,5 miljoen euro bij elkaar gebracht door contractors, petrochemische bedrijven, Gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam en het ministerie van SZW. Daarmee is de opbouw en exploitatie voor vijf jaar veilig gesteld. Uniek is dat zoveel bedrijven en instellingen de handen in elkaar hebben geslagen om de oefenfabriek mogelijk te maken. Verschillende industriële aannemers, georganiseerd in de VOMI, gaan gezamenlijk de plant opbouwen.

Bedrijven als Cofely, Spie en Mourik moeten er voor zorgen dat de fabriek er voor het einde van het jaar staat.

Momenteel ligt de fabriek in delen klaar op de plaats waar het op het RDM-terrein moet worden gebouwd.

partijen het moment om gezamenlijk groen licht te geven voor het project.

In de lifesize-trainingsomgeving kunnen straks allerlei trainingen worden gevolgd in werkelijke omgevingen, zoals hogedrukspuiten, het aanbrengen van isolatiemateriaal op pijpen en buizen, het aandraaien van flenzen of het bouwen van steigers.

Voor de RDM Campus is gekozen, omdat daar ook een school zit met veel techniek-opleidingen. Hierdoor kunnen jongeren praktijkgericht worden opgeleid. Voor de gemeente is het van belang dat er ook een aantal zij-instromingen komen. Bijvoorbeeld het omscholen van mensen die al een tijd werkloos zijn via een opleiding in de techniek. Het gaat om een partnership tussen het bedrijfsleven, overheden en het onderwijs.

FOTO: WIM RAAIJEN

Partnership De plannen liggen er al een poosje en verschillende mensen hebben zich er de afgelopen jaren sterk voor gemaakt.

De nieuwe oefenfabriek is een mooie omgeving om leerlingen te interesseren voor een loopbaan in de procesindustrie. Een stap die prima past bij het overheidsbeleid ter bevordering van de exacte opleidingen. Toen het ministerie van SZW nog net in het oude jaar over de brug kwam, was dat voor de andere

Exploitatie Al eerder brak Cees Jan Asselbergs van Deltalinqs een lans voor de komst van de oefenfabriek. ‘Wij vinden dat als je bepaalde trainingen volgt, met als doel ergens aan de slag te gaan, je dit ook op de best mogelijke manier moet kunnen doen. Een rijbewijs behaal je ook in de auto en niet op de fiets. Bepaalde vaardigheden moet je oefenen in de omstandigheden waarin je later komt te werken.’ Wat Asselbergs vooral verbaasde is dat verschillende werkgevers verschillende eisen stellen voor hetzelfde werk.

‘In de procesindustrie zegt bedrijf a ‘bij mij mag je dat werk doen met dat certificaat’, maar bedrijf b vraagt voor precies hetzelfde werk een ander certificaat.

Zo krijg je rare verschillen. We moeten bepaalde zaken kunnen standaardiseren.’

Nu alle partijen bij elkaar zijn gebracht, kan de bouw beginnen. Ook zijn de besprekingen begonnen over de exploitatie van de trainingsplant. ■ PETROCHEM 2 - 2016 19

PET2 U oefenfabriek.indd 19

03-02-16 14:43

FUSIES

‘Van veel overnames zakt je broek af’ De petrochemie kent een roerige geschiedenis van fusies en overnames. Soms was het bittere noodzaak, maar vaak zijn er vraagtekens bij te zetten.

Ook de op handen zijnde fusie van Dow en DuPont kan op weinig enthousiasme rekenen van experts.

Inge Janse

In de chemie is het al jarenlang hip om onderdelen af te stoten. Grootmachten als DSM, AkzoNobel, Dow en DuPont willen niet langer een Zwitsers zakmes van bedrijvigheid zijn, maar zich juist focussen op hun kern of die focus verschuiven. Je zou daardoor bijna vergeten dat fusies en overnames nog steeds plaatsvinden. Neem de voorgenomen samensmelting van de grootmachten Dow en DuPont, of energiereus Shell die zijn branchegenoot BG Group wil opeten.

Wie naar de historie kijkt, ziet dat vooral in de olie- en gassector overnames cruciaal waren om tot het huidige landschap te komen. Maar waarom lijven bedrijven uit de petrochemie hun concullega’s in?

Hoe slim is dat om te doen? En wat zijn de prognoses voor de megafusie Dow en DuPont?

Niet waar te maken We steken ons licht eerst op bij Steven Laurier, Senior Manager Operational Transaction Services bij Ernst & Young.

Hij was onder meer betrokken bij de overname door Eastman van Taminco in 2014 en de afsplitsing van DSM-onderdelen in 2015. Er zijn volgens Laurier meerdere redenen om te fuseren. ‘Bedrijven hebben geld en willen daar iets mee. Als ze in zichzelf investeren en zo organisch groeien, dan kan dat leiden tot overcapaciteit, waardoor de prijs daalt.

Ze nemen daarom liever een concurrent over om zo meer winst te boeken.’ Wat ook kan, is fuseren om in de kosten te snijden. ‘Bij DowDuPont is dat heel duidelijk het geval. Er zit veel overlap tussen die bedrijven, dus het is zeer aannemelijk dat er jobs gaan verdwijnen.’

Meer winst, minder kosten: het lijkt wel alsof er enkel goud gloort. Toch kennen overnames en fusies veel risico’s, benadrukt de expert. ‘Alle aandacht gaat meestal uit naar de deal zelf. Bedrijven onderschatten hoe moeilijk het is om onderdelen vervolgens te integreren. Dat duurt al snel twee jaar en kost gemiddeld veertien procent van de overnameprijs.’

Bovendien brengt het veel werk met zich mee, terwijl de normale activiteiten gewoon door moeten gaan. ‘Hierdoor hebben bedrijven te weinig oog voor de integratie. Beloftes over synergievoordelen worden lang niet altijd waargemaakt.’

Of een overname of fusie lukt, verschilt per geval. Bij Laurier gaan alarmbellen rinkelen als een bedrijf veel meer voor een concurrent betaalt dan de aandelen waard waren. ‘Dan moeten er wel grote aannames gedaan zijn over kostenreductie en groei.’ Bij DowDuPont is hij minder bang voor onrealistische groeiprognoses, aangezien de focus vooral ligt op kostenreductie. ‘Dat is spijtig voor de

PETROCHEM 2 - 2016 20

PET2 S mergers.indd 20

03-02-16 14:47

FOTO'S: EXXONMOBIL EN HELGE HANSEN|STATOIL

mensen die worden ontslagen, maar voor de korte termijn is het effect duidelijk.

De vraag blijft natuurlijk of deze kostenreducties het bedrijf niet op de langere termijn schaden.’

Schenk: ‘Binnen tien jaar realiseren ze zich dat de fusie oneconomisch was. De helft van de gefuseerde bedrijven gaat daarom weer uit elkaar.’

Explosieve golfvorm ‘Veel overnames die ik om me heen zie, nou, daar zakt je broek van af.’ Het is al snel duidelijk dat ook Hans Schenk, hoogleraar Economie aan de Universiteit Utrecht, niet onverdeeld positief is over hun nut. Hij heeft recht van spreken, want met zijn vakgroep heeft hij duizenden fusies en overnames onderzocht.

Wat blijkt: in 65 tot 85 procent van de gevallen draait het gefuseerde bedrijf minder goed dan de losse onderdelen het zouden doen.

Waarom blijven bedrijven dan toch fuseren? ‘Ik hoor altijd ‘we kunnen anders het hoofd niet boven water houden’ of ‘vanwege de synergie-effecten’. Dat zijn vaak gelegenheidsargumenten.’ Volgens

Schenk is het namelijk trivialer. ‘Bedrijven willen gewoon niet achterblijven als soortgenoten de kat de bel hebben aangebonden. Door dit besmettingseffect vinden fusies altijd plaats in een explosieve golfvorm.’ Dat veel fusies overhaast plaatsvinden én te veel geld kosten, blijkt als je de bedrijven volgt. ‘Binnen tien jaar realiseren ze zich dat de fusie oneconomisch was. De helft van de gefuseerde bedrijven gaat daarom weer uit elkaar.’

Toch blijven bedrijven ermee doorgaan.

Dat heeft twee redenen, weet de hoogleraar. ‘Ten eerste is er geen leereffect.

Iedere CEO wil weer van zich laten horen, zonder dat er een deugdelijke evaluatie van eerdere acquisities beschikbaar is.’ Ten tweede denken bestuurders dat

ze sterker zijn dan de statistiek. ‘Net zo goed als ook meer dan de helft van alle automobilisten zegt een betere chauffeur te zijn dan de rest.’

En de fusies die wel lukken? ‘Tsja. Ik moet iets heel treurigs bekennen: ons onderzoek heeft daar geen oorzaken voor blootgelegd. Deed een bedrijf ooit een succesvolle fusie, dan heeft het geen grotere kans dat dit in de toekomst nogmaals lukt. De juiste CEO, de juiste adviseur, de juiste partijen: het is allemaal behoorlijk onderhevig aan het toeval.’ Dan, schertsend: ‘De gegevens suggereren dat bedrijfskundigen voor niets in de studiebanken zitten.’

Ook in het geval van Dow en DuPont is Schenk niet direct enthousiast. ‘Bij beide PETROCHEM 2 - 2016 21

PET2 S mergers.indd 21

03-02-16 14:47

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste!

Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

Anzeige 190x130.indd 1

25.02.14 14:14

www.yokogawa.com/nl Co-Innovating-ad185x132.indd 1

PET2 Advertenties.indd 22

18/01/16 15:48

03-02-16 14:54

bedrijven is veel nuttig vet weggesneden.

Ze hebben ernstig bezuinigd op R&D en productontwikkeling. Vroeger waren het de Googles van hun tijd, maar innovatie en klantfocus zijn onder invloed van het financiële kortetermijndenken op een laag pitje gedraaid.’ De Utrechtse professor vermoedt dat de drie nieuwe bedrijven die waarschijnlijk uit de fusie voortkomen daarom vlees noch vis zijn.

‘Zolang er niets verandert aan het aandeelhoudersdenken, zijn ze te groot om snel en innovatief te zijn en te klein om een deuk in een pak boter te slaan.’

Motivatie Ook Taco Reus, hoogleraar Global Strategy aan de Erasmus Universiteit, betwijfelt het nut van fusies. Uit zijn onderzoek blijkt dat niet alleen rationale redenen als bezuinigingen en schaalvergroting een rol spelen bij de keuze voor een fusie. Zo zorgen (te) veel zelfvertrouwen of eigenbelang van directeuren ervoor dat zij sneller geneigd zijn om een vakgenoot over te nemen.

Laurier: ‘Bedrijven onderschatten hoe moeilijk het is om na de deal onderdelen te integreren.’

Wat grote fusies ook lastig maakt, merkt Reus in zijn onderzoek, is dat bedrijven vaak alleen ervaring hebben met kleine overnames. ‘Dat geldt ook voor Dow, dat in de afgelopen tien jaar meer dan 120 overnames deed voor totaal 42 miljard dollar. De overnamemachine van het bedrijf is dus gericht op kleine projecten. Nu gaan er twee enorme bedrijven helemaal op de schop, terwijl de bestaande ervaring en routines ontwikkeld zijn via kleine overnames.’

En dan is er nog de ruim honderd jaar rivaliteit tussen Dow en DuPont. Reus, lachend: ‘Mild gesteld maakt dat de integratie van overlappende onderdelen heel moeilijk.’ De bedrijven benadrukken bovendien vooral dat de fusie goed

20 JAAR FUSIES IN DE PETROCHEMIE Schaalvergroting De piek van de fusiedrift vond eind jaren negentig plaats. De financiële crisis in Azië zorgde in 1997 voor een wereldwijde economische recessie, waarna ook de olieprijs een duikvlucht nam. Oliebedrijven moesten daarom stevig gaan bezuinigen, iets wat paradoxaal genoeg vooral kan door je schaal te vergroten en zo theoretisch alvast - te profiteren van efficiencyvoordelen door afdelingen samen te voegen. In korte tijd ontstonden daarom de reuzen van nu.

BP neemt het voortouw in augustus van 1998 als het voor 48,2 miljard dollar Amoco koopt, een Amerikaanse olie- en chemiegigant van ruim een eeuw oud. Een jaar later verruilen de Britten 27 miljard dollar voor Arco, een ander Amerikaans oliebedrijf. Tussendoor voert Exxon de grootste klapper ooit uit. Voor 80 miljard dollar neemt het Mobil over, waarna ExxonMobil plotsklaps het grootste beursgenoteerde oliebedrijf ter wereld is. Saillant detail daarbij is dat eerder BP probeerde Mobil over te nemen, maar die gesprekken liepen nergens op uit.

Andere hoogtepunten uit die periode zijn het voor 43,6 miljard dollar opgekochte Texaco door Chevron in 2001 en de fusie van Conoco en Phillips in 2002, goed voor 18 miljard dollar aan transfergeld. En dan is er nog het lokale overnamegeweld: in 1999 neemt het Franse Total de Belgische concurrent Petrofina over voor 13 miljard dollar, gevolgd door de aanschaf van het 52 miljard dollar kostende Elf.

Reserves opbouwen Maar ook de afgelopen jaren stond de wereld bepaald niet stil, hoewel overnames nu vooral bedoeld zijn om meer olie- en gasvelden te verkrijgen. Het nieuwbakken ConocoPhillips lijft in 2005 bijvoorbeeld Burlington Resources in voor 35 miljard dollar, inclusief zijn enorme aantal gasvelden in Noord-Amerika.

Petrobas en Halliburton voeren een soortgelijke truc uit. In 2010 kopen de Brazilianen voor 43 miljard dollar olie- en gasvelden van de Braziliaanse overheid, terwijl de Amerikanen in 2014 voor 35,5 miljard dollar schalievelden aantrekken van concurrent Baker Hughes. Het meest radicaal pakt Shell het aan. In 2015 vertelt het Nederlands-Britse bedrijf dat het de Britse gasproductent BG Group over wil nemen voor dik 64 miljard euro. De overname krijgt dit jaar zijn beslag en draagt bij aan de expansieplannen die Shell heeft voor de LNG-markt en het winnen van olie en gas in diepwatervelden. Met het grondbezit van BG, zo becijfert Shell, ziet de fossiele reus zijn gas- en oliereserves met 25 procent groeien.

Maar er zijn ook andere redenen om te fuseren. In 2006 besluit Statoil, het Noorse gas- en oliebedrijf dat grotendeels in handen is van de overheid, zijn concullega Hydro Nordisk op te kopen voor 30,5 miljard dollar. De samenvoeging is volgens het bedrijf nodig om een vuist te kunnen maken tegen de Europese concurrentie van BP, Total en Shell.

Nog exotischer is de reden dat Rosneft, het Russische staatsbedrijf voor de productie van olie en gas, in 2012 dik 55 miljard dollar neerlegt voor THK-BP. BP had dit bedrijf om 2003 opgericht om in Rusland aan de slag te gaan met upstream-activiteiten. Dat leverde de Britten jaarlijks vele miljarden ponden op, tot er in 2008 gesteggel ontstaat tussen de Westerse en Oosterse partijen. Diverse hooggeplaatste BP-medewerkers, tot CEO Bob Dudley aan toe, krijgen opeens geen Russisch visum meer. Het conflict wordt op papier bijgelegd, maar BP snapt ook wel dat Rusland op geroutineerde, al zij het minder plezierige wijze het bedrijf kan verplichten zijn assets op te geven.

is voor investeerders. ‘Ik vraag me sterk af of er wel voldoende is nagedacht over wat de werknemers van Dow en DuPont

ervan vinden. Uiteindelijk moeten zij het doen, maar hoe gemotiveerd zijn zij hiervoor?’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 23

PET2 S mergers.indd 23

03-02-16 14:47

ROTTERDAM 16 JUNI 2016

THEMA:

CLUSTER 2.0 www.deltavisie2016.nl

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor adv Deltavisie2016 half liggend.indd 36

02-02-16 10:17

_advA5_www_petrochem.indd 43 PET2 Advertenties.indd 24

20-10-14 14:28 03-02-16 14:54

ACTUEEL

Start bouw membraanelektrolyse-faciliteit In juni 2015 maakten chemiebedrijven AkzoNobel en Evonik bekend dat ze samen in Duitsland een membraanelektrolyse-faciliteit wilden bouwen voor de productie van kaliumloog en chloor. Inmiddels is de joint venture Neolyse goedgekeurd door de regelgevende instanties en is de bouw begonnen. Medio januari ging de eerste spade in de grond. De fabriek wordt naar verwachting eind 2017 in gebruik genomen.

Wim Raaijen

De nieuwe fabriek vervangt oude fabrieken die werken met kwikamalgaam.

Deze productiemethode is vanaf eind 2017 verboden. De membranen die AkzoNobel en Evonik toepassen maken een milieuvriendelijkere productie van chloor en kaliumloog mogelijk. Overigens wordt deze technologie al langer gebruikt voor de productie van chloor op de Nederlandse locatie van AkzoNobel in Rotterdam. Het verschil is dat het nu in combinatie met kaliumloog wordt geproduceerd. Het Membraan Electrolyse Bedrijf (MEB) in Rotterdam produceert chloor in combinatie met natronloog, bleekloog en waterstof.

Kaliumloog, of kaliumhydroxide, is een ontsmettingsmiddel en wordt gebruikt als gootsteenontstopper. Daarnaast is het een basisgrondstof voor veel andere chemische producten. Hetzelfde geldt voor chloorgas. Beide stoffen zijn gelijktijdig te maken door de elektrochemische ontleding van het zout kaliumchloride.

Neolyse De 50-50 joint venture Neolyse is opgericht voor de bouw en exploitatie van

een speciale fabriek op de bestaande locatie van AkzoNobel in Ibbenbüren, vijftig kilometer over de grens bij Oldenzaal. De fabriek zal een jaarlijkse nominale capaciteit van ongeveer 130.000 ton kaliumhydroxide en 82.000 ton chloor hebben, waarmee volgens de bedrijven de leidende marktposities van beide ondernemingen worden versterkt.

AkzoNobel zal de verkoop van chloor en waterstof op zich nemen en deze producten daarnaast ook direct op de vestiging in Ibbenbüren verwerken. Evonik zal de verkoop en verwerking van kaliumloog op zich nemen op de eigen vestiging in Lülsdorf waar kaliumloog wordt verwerkt tot producten zoals kaliumcarbonaat.

Alle productie van chloor, kaliumloog en natronloog op basis van elektrolyse met kwikamalgaam moet eind 2017 worden stopgezet als gevolg van wettelijke bepalingen. In de nieuwe fabriek voor membraanelektrolyse zal een duurzaam proces worden toegepast dat een positiever milieuprofiel heeft en beduidend energiezuiniger is. ■

FOTO: AKZONOBEL

In de nieuwe fabriek wordt een duurzaam proces toegepast met een positiever milieuprofiel.

PETROCHEM 2 - 2016 25

PET2 P chloor.indd 25

03-02-16 14:50

2016

15 - 17 MAART 2016 - ANTWERP EXPO, ANTWERPEN

’s Werelds grootste internationale evenement voor de tankterminal industrie

SCHRIJF U GRATIS IN Ontmoet de leveranciers, vind de laatste producten en blijf op de hoogte van de tendens in het industrie. www.stocexpo.com Ten dienste van de tankopslag community werelwijd

SCHRIJF U NU IN gg www.stocexpo.com

Organised by

StocExpo-2016-Advert185x132RegDutch.indd 1

12/01/2016 13:28:46

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

PET2 Advertenties.indd 26

03-02-16 14:55

PRODUCTEN

INDUSTRIËLE STEKKERS (IEC) Gebruikers van industriële stekkers willen stekkers die een veilige connectie garanderen, weersbestendig zijn en tegen een stootje kunnen. De nieuwe P17 tempra PRO stekkers van Legrand voldoen aan al deze wensen en eisen. Deze stekkers kunnen in binnen- en buitentoepassingen worden toegepast en ze voldoen aan alle veiligheids- en kwaliteitseisen. Installatiegemak is het uitgangspunt bij dit assortiment. Een gepatenteerd snelopenings-/snelsluitsysteem van de stekker en de koppelstukken zorgen voor een snelle aansluiting van de producten.

Meer informatie: www.legrand.nl EFFICIËNTE WORKFLOW VOOR TANKVULLING Met de Plant Assist Manager (PAM) hebben de automatiseringsspecialisten van de firma Rösberg Engineering GmbH voor het elektronische bedienermenu een op de praktijk gerichte Client-Server-oplossing ontwikkeld die dankzij de gestandaardiseerde OPC-interface aan elk besturingsysteem gekoppeld kan worden. PAM slaat de gegevens van de werkprocessen in een database op en maakt rapporten, statistieken, lange termijn evaluaties en analyses. Hier is ook de logica voor de werkprocessen en de opdrachtdefinitie bewaard. Via het bestaande IT-netwerk of via een bijkomende WLAN kunnen stationaire PC's evenzeer in het systeem geïntegreerd worden als mobiele toestellen of, wanneer nodig, netwerkprinters, bijvoorbeeld om de rapporten te printen.

Meer informatie: www.roesberg.com/en/ INNOVATIEVE DRUKMETING De Rosemount 3051S kan in combinatie met het dubbele vulvloeistof-afdichtingssysteem van de nieuwe thermal range expander de druk betrouwbaar meten bij een extreem hoge procestemperatuur en een lage omgevingstemperatuur. Het Electronic Remote Sensors (ERS)-systeem berekent de verschildruk via een digitale architectuur en is nu ook geschikt voor SIL 2 en SIL 3 toepassingen.

De High Static Differential Pressure Transmitter levert betrouwbare flowmetingen in toepassingen bij een hoge druk. De transmitter is geschikt voor een druk tot 1034 bar.

Meer informatie: www.emersonprocess.com ZUURSTOFSENSOR De OLCT 100 is een 4-20 mA analoge gastransmitter, bestemd voor industriële toepassingen op gevaarlijke locaties. Het nieuwe ontwerp is loodvrij en heeft een levensduur van vijf jaar. Het meetbereik is 0–30 O2 vol% en de sensor werkt stabiel bij een temperatuur van -40 °C tot 50 °C. Dit creëert nieuwe mogelijkheden voor toepassing bij lage temperaturen.

Meer informatie: www.oldhamgas.com

BUISMEMBRANEN MET VERHOOGDE FLUX De X-Flow ultrafiltratie (UF) membranen met de Helix-technologie lossen het belangrijkste knelpunt op tijdens het zuiveren van afvalwater met veel vaste stoffen, namelijk de concentratie polarisatie en de resulterende koekopbouw op de wanden van de membranen, met verminderde performance tot gevolg. Een spiraalvormige wand op het membraanoppervlak veroorzaakt turbulentie en hiermee verbetert de menging en efficiënte koekverwijdering bij aanzienlijk lagere langsstroom snelheden.

Er gaat meer permeaat door het membraan waardoor de productiviteit hoger is en de operationele kosten lager zijn.

Meer informatie: xflow.pentair.com WEGWERPOVERALL Honeywell kondigt de eerste High-Visibility (HV) wegwerpoverall aan met gecertificeerde chemische bescherming. De nieuwe overall is ideaal voor werknemers in branches met een hoog risico zoals de spoorwegen, luchtvaart, bouw en olie en gas. Hoge zichtbaarheid wordt bereikt door het gebruik van 100% fluorescerend oranje polyester met reflecterende stroken.

Meer informatie: www.honeywellsafety.com LUCHTBEHANDELINGSSYSTEMEN De P31- en de P32-serie Global FRL’s luchtbehandelingssystemen van Parker leveren een uitstekende doorstromingswaarde in relatie tot de omvang van de FRL. Deze nieuwe generatie systemen zijn standaard geschikt tot 10 bar (polycarbonaat beker) en, met de toevoeging van een aluminium beker, tot wel 17 bar. Het nieuwe design, vervaardigd uit robuust en lichtgewicht aluminium, is modulair te combineren met de huidige Global FRL serie. De P31 minireeks kan standaard worden ingezet tussen -10°C en 52°C. Meer informatie: www.parker.nl

PETROCHEM 2 - 2016 27

PET02 producten.indd 27

03-02-16 15:09

INSPECTIE

Bedrijven moeten license to operate verdienen Bedrijven kunnen op technisch gebied nog zo het gelijk aan hun kant hebben: als ze de maatschappelijke ‘license to operate’ verliezen, staan ze nergens. In die nieuwe werkelijkheid probeert ook Staatstoezicht op de Mijnen het vertrouwen van de burger terug te winnen. Inspecteur-generaal Harry van der Meijden blijft dan ook gezond wantrouwig: ‘Om het vertrouwen terug te winnen, moeten we bad actors er eerder uitzeven.’

David van Baarle

De nieuwe Inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) Harry van der Meijden heeft een uitdagende opdracht. De oud Shell-directeur was nog maar net aangesteld in zijn functie toen het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid verscheen rondom de aardbevingen in Groningen.

Aardbevingen die worden veroorzaakt door de gaswinning in het gebied. Als toezichthouder kreeg SodM samen met de andere betrokkenen het verwijt dat het de gaswinning boven de veiligheid van de inwoners van Groningen stelde.

Een verwijt dat Van der Meijden niet licht opneemt: ‘Als er een hoofdboodschap kan worden getrokken uit de perikelen rondom de gaswinning in Groningen, dan is dat wel dat een onderneming of sector die in de samenleving werkt, de situatie moet creëren dat die samenleving hem wil hebben en houden. De politiek, dus eigenlijk de samenleving, bepaalt welke risico’s acceptabel zijn en bedrijven die buiten die grenzen treden, lopen een risico hun ‘license to operate’ te verliezen. En dan heb ik het niet eens over het technisch risico, maar veel meer over de sociale risico’s. Je kunt technisch nog zoveel het gelijk aan je kant hebben, als de burger iets niet wil, zal je je daar bij moeten neerleggen. De toezichthouder krijgt daar ook een nieuwe rol in en moet nog meer dan anders laten zien dat hij er voor de burger is.’

Van der Meijden houdt zich dan ook druk bezig met de versterking van SodM die de toezichthouder klaar moet maken voor die nieuwe rol in de maatschappij.

Van der Meijden: ‘Om het vertrouwen terug te winnen, moeten we bad actors er eerder uitzeven.’

‘We hebben ons ruim tweehonderd jaar met name gebogen over de technische aspecten van het winnen van delfstoffen zoals steenkool, aardolie en aardgas, maar steeds nadrukkelijker wordt van ons verwacht dat wij ook inzicht verschaffen in de risico’s en oog hebben voor de maatschappelijke impact van mijnbouwactiviteiten. Dat kan alleen maar door open en transparant te werken en zichtbaar op te treden als grenzen worden overschreden.

Dat betekent waarschijnlijk ook dat onze organisatie moet groeien, omdat we meer met eigen ogen willen zien dat bedrijven zich aan de afspraken houden.’

Sociale media De samenleving is de afgelopen decennia een stuk meer omgevingsbewust geworden en dankzij de mogelijkheden van nieuwe media is ze ook doorgaans veel beter geïnformeerd en verspreidt nieuws zich sneller. ‘Wij merken dat ook’, zegt Van der Meijden. ‘Het afgelopen jaar is het aantal burgervragen dat wij hebben gekregen verdubbeld. Ze weten ons via diverse kanalen te bereiken, zo krijgen we toenemende vragen via de sociale media over delfstoffenwinning, wat de risico’s daarvan zijn en welke risico’s we acceptabel vinden. Met name die laatste vraag wordt mede door de maatschappij zelf bepaald. Het is onze taak om goede informatie te verschaffen en transparantie te brengen in de criteria die we in onze overwegingen hebben meegenomen.’

Hij vervolgt: ‘Het is niet altijd eenvoudig om een wetenschappelijke onderbouwing te geven voor je keuzes. In het Groningendossier zijn er bijvoorbeeld meer onzekerheden dan zekerheden. Dat feit ontslaat je echter niet van de verplichting om een afweging te maken. Met de kennis en ervaring die we de afgelopen jaren

PETROCHEM 2 - 2016 28

PET2 Q staatstoezicht.indd 28

03-02-16 14:49

Derde levensfase Dat die veiligheid onder druk staat, is ook een uitvloeisel van de leeftijd van de Nederlandse fossiele energiebronnen.

‘Inmiddels produceren we zo’n veertig à vijftig jaar gas en veel velden zitten momenteel in hun derde (en laatste) levensfase. Waar voorheen bij wijze van spreken een put in de grond hoefde te worden geslagen waarna het aardgas of olie er uit stroomde, staan veel velden nu op hun laatste benen. Er moet meer moeite worden gedaan om gas of olie er uit te krijgen, terwijl de volumes afnemen. Als gevolg daarvan zie je nieuwe, onbekende maatschappijen de markt betreden en dat levert weer bijzondere uitdagingen op. Daar komt nog bij dat de olieprijs momenteel ook nog eens laag is, waardoor het verleidelijk wordt om de onderkant van de marges op te zoeken.

Bedrijven kijken waar het mogelijk is om onderhoud uit te stellen of helemaal niet uit te voeren. Veiligheid, gezondheid en milieu zijn echter de belangrijkste pijlers waarop de vergunningen worden verleend en die moeten nooit of te nimmer in het geding komen.’

FOTO: SODM

hebben opgebouwd, kunnen we in ieder geval een gewogen advies geven aan de samenleving.’

Uiteindelijk bepaalt de toezichthouder niet de normen, dat doet de politiek.

Die schept een kader waarbinnen SodM toetst of iedereen zich aan de regels houdt. ‘We hebben ook de rol van reflectief toezichthouder, wat wil zeggen dat we zien hoe bedrijven met de normen omgaan en tegen welke problemen ze aanlopen. We kunnen de minister dan ook eventueel van advies voorzien om normen aan te scherpen dan wel te laten vieren. Uiteindelijk gaat het altijd over risico’s: hoe schatten wij die in en wat vindt de maatschappij nog acceptabel?

De sector reageert vaak krampachtig op veranderingen en schiet al snel in de verdediging. Ik denk echter dat het de sector zou moeten aanspreken dat wij open en transparant opereren. We hopen dan ook dat we gelijk met de sector kunnen optrekken omdat we uiteindelijk hetzelfde doel nastreven: zo veilig mogelijk werken.’

Een andere voorwaarde voor het verlenen van concessies is dat bedrijven moeten streven naar doelmatige winning.

Om daaraan te kunnen voldoen, zullen ze zorgvuldig met hun assets moeten omgaan. ‘In sommige gevallen zijn velden echt uitgeprutteld en gaan ze zelfs hun vierde levensfase in. Het land wordt teruggegeven aan de natuur en ook dat moet zorgvuldig gebeuren.’

In dit spanningsveld hoeven de belangen

van de bedrijven en de toezichthouder niet in lijn te liggen. Sterker nog, soms botsen de economische motieven met de publieke belangen. ‘Economisch kan het interessant zijn om onderhoud op te rekken, maar dat kan onaanvaardbare risico’s opleveren voor werknemers, omwonenden of de natuur. En dus hebben we systemen ingericht om de veilige en doelmatige productie te toetsen aan de door de overheid gestelde normen.

PETROCHEM 2 - 2016 29

PET2 Q staatstoezicht.indd 29

03-02-16 14:50

Onderhoud aan de installaties van Zeeland Refinery wordt al jaren uitgevoerd door medewerkers van Actemium. Dit heeft voordelen voor het opvangen van pieken en dalen in de benodigde manpower, terwijl de kwaliteit gewaarborgd blijft. Sterker nog, dankzij de transparante werkwijze, betrokkenheid, kennisdeling en ondernemerschap van Actemiumtechnici, worden zij gezien als vaste medewerkers van Zeeland Refinery. Wij vinden dat heel normaal, precies zoals het hoort zelfs. Onze medewerkers leveren een belangrijke bijdrage aan een maximale beschikbaarheid van de productie-units. Mede dankzij onze mensen blijven de installaties van Zeeland Refinery 24/7 beschikbaar voor productie.

Heerlijk voorspelbaar.

Geen omkijken naar onderhoud Meer informatie?

Bezoek onze website maintenance.actemium.nl

De meest voorspelbare onderhoudspartner van Nederland

• PREHEAT AND STRESS RELIEF

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

• INDUCTION AND RESISTANCE • CERTIFIED OFFSHORE TECHNICIANS • RENTAL AND SALES OF EQUIPMENT • STATIONARY AND MOBILE FURNACES • DRY OUT AND CURING

WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

PET2 Advertenties.indd 30

INFO@DELTA-HEAT-SERVICES.COM

+31 (0) 187 - 49 69 40

03-02-16 14:55

Druk Hoeveel vertrouwen SodM ook heeft in de professionaliteit van de Nederlandse industrie, de ‘modus operandi’ is toch een gezond wantrouwen. ‘Allereerst checken we of de systemen die de veiligheid moeten garanderen in orde zijn en ook worden gehanteerd, maar we voeren wel degelijk ook inspecties uit. Waar we afwijkingen constateren, zullen we de betreffende operator daarop aanspreken. Maar als een ding duidelijk is uit de ervaringen uit het verleden, is het dat we sneller zullen interveniëren waar we zien dat het mis gaat. Om het vertrouwen terug te winnen, moeten we bad actors er eerder uitzeven. Dat is soms een dunne scheidslijn.

Zelfs als een bedrijf de technische risico’s heeft afgedekt, kan het toch zo zijn dat het in de ogen van de samenleving niet goed presteert. Als de veiligheidscultuur binnen een bedrijf niet deugt, kan het zijn ‘social license to operate’ verliezen.

Risico-identificatie en risicomanagement zijn van levensbelang. En dan is er ook nog een verschil hoe een partij risico’s op papier managet en hoe dit wordt vertaald naar de dagelijkse praktijk.’

De druk op de inspectiediensten neemt dus toe, met name omdat ze binnen de onzekerheden die mijnbouw met zich meebrengt moeten werken. ‘We zullen dan ook nog beter dan daarvoor moeten communiceren over nieuwe ontwikkelingen, maar ook het publiek betrekken bij discussies over nuances en onzekerheden in de cijfers en onderzoeken. Je kunt immers nooit exact het gedrag van de ondergrond of de integriteit van assets

FOTO: NAM

Dat doen we door systeemgericht en risicogestuurd toezicht te houden waarbij de risico’s met een kleine kans, maar die grote gevolgen kunnen hebben, net zoveel aandacht krijgen als de voor de hand liggende risico’s.

We moeten daarbij vertrouwen op de professionaliteit van de operator. Die moet uiteindelijk het werk doen en die heeft de meeste kennis over de eigen processen. Het voordeel van SodM is dat wij een totaaloverzicht hebben van de Nederlandse olie- en gaswinning waardoor we trends kunnen ontdekken en daar actie op ondernemen.’ voorspellen. Er blijven altijd onzekerheden. Dat vraagt ook binnen onze organisatie om andere competenties. Onze inspecteurs moeten niet alleen technisch competent zijn, maar ook sociaal vaardig en tot op zekere hoogte empathisch. Als we vragen krijgen over de veiligheid van waterinjectie in Schoonebeek dan nemen we die serieus. Men maakt zich zorgen over de integriteit van de pijpleiding of de putten of vraagt zich af wat de kans is dat ze gaan lekken. En wat zijn dan de risico’s? Daar moeten we antwoorden op hebben en ook inzicht kunnen geven op waterinjecties in het algemeen.’

Van der Meijden kijkt vooruit: ‘We zijn momenteel bezig met een herijking van SodM om te zien in hoeverre wij klaar zijn voor het toezicht van morgen. Dat betekent ook dat we moeten bijblijven op het gebied van nieuwe technieken.

Als er inspectiemethoden zijn die de integriteit van een pijpleiding kunnen aantonen zonder dat de isolatie eraf moet worden gehaald, dan juichen we dat van harte toe. Maar dan moet zo’n techniek zich wel eerst bewijzen. En dus willen we in veel gevallen toch weten of de metingen overeenkomen met datgene dat we kunnen zien, voelen en horen. Als er zich nog steeds lekkages voordoen, is dat een teken dat de integriteit in het geding is.

Het is mede een taak van SodM hierop te wijzen, maar het is aan de operator om het op te lossen.’

Combineren Het adagium van de belastingdienst ‘leuker kunnen we het niet maken, wel

makkelijker’, lijkt ook wel een beetje te gelden voor SodM. ‘We kunnen de druk bij bedrijven niet verlagen door minder te inspecteren’, zegt Van der Meijden.

‘We kijken wel waar we zaken kunnen combineren. Zo hebben we begin vorig jaar nog een convenant ondertekend met de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa, red.) waarbij is afgesproken dat SodM inspectiebezoeken uitvoert op het gebied van CO2-emissiehandel. SodM combineert de inspectiepunten voor de NEa met haar eigen inspecties op offshore-productie-installaties.

De samenwerking vermindert de toezichtlast voor het bedrijfsleven, verbetert de efficiency van de overheid en bespaart daarmee ook kosten. Misschien nog wel het belangrijkste is dat we ook daarmee de veiligheid verbeteren. We kunnen daarmee immers het aantal helikoptervluchten reduceren, wat uiteindelijk ook een risicofactor is. Die samenwerking is overigens niet uniek; we voeren al voor meerdere inspectiediensten inspecties uit, zoals voor SZW, de Inspectie voor Leefomgeving en Transport en de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit.’

‘We willen niet de bromsnor zijn die alleen het vingertje opheft als iemand iets fout doet’, besluit Van der Meijden.

‘We zijn een toezichthouder die ook adviezen geeft om veiligheid en doelmatigheid te verbeteren. De wereld van delfstoffen is uiteindelijk relatief klein en de specialistische kennis is maar beperkt aanwezig. Zowel wij als de bedrijven moeten van die kennis kunnen profiteren.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 31

PET2 Q staatstoezicht.indd 31

03-02-16 14:50

DUURZAAMHEID

Ammoniak heeft schone toekomst De aloude chemische bouwsteen ammoniak heeft wellicht toekomst als drager van duurzame energie. Duurzaam geproduceerde ammoniak kan bijvoorbeeld dienen als brandstof voor centrales of als grondstof voor de chemie. De uitdaging hierbij is om het zowel duurzaam als economisch te produceren. Fokko Mulder van de TU Delft en Earl Goetheer van TNO vertellen over de mogelijkheden.

Erik te Roller

Een van de manieren om ammoniak duurzaam te maken is om water met behulp van elektriciteit van bijvoorbeeld windmolens te splitsen in waterstof en zuurstof en daarna de waterstof met stikstof te binden tot ammoniak met behulp van het klassieke Haber-Bosch-proces bij hoge temperatuur en druk. De huidige ammoniakfabrieken gebruiken aardgas als grondstof en als energiebron. ‘Met duurzame energie en elektrolyse kun je het gebruik van aardgas vermijden.

Dat is al behoorlijk uitdagend, want het omzetten van aardgas in ammoniak is wel relatief het goedkoopst’, zegt Fokko Mulder, hoogleraar materialen voor duurzame energiesystemen aan de TU Delft. Hij doet onderzoek naar het omzetten en opslaan van hernieuwbare energie, zoals aan elektrolyse. ‘Daar is nog veel aan te verbeteren.’

CONSORTIUM ONDERZOEKT DUURZAME AMMONIAKPRODUCTIE Eind januari is het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) met tien partijen van start gegaan met het project ‘Power to Ammonia’. Het gaat om Stedin Infradiensten, Nuon, ECN, Technische Universiteit Delft, Universiteit Twente, Proton Ventures, OCI Nitrogen (meststofproducent), CE Delft (adviesbureau) en AkzoNobel. Het consortium gaat onderzoeken in hoeverre in Nederland met duurzame elektriciteit lokaal ammoniak kan worden geproduceerd. Door de toename van het aantal windturbines en zonnepanelen neemt het aanbod van duurzame elektriciteit de komende jaren fors toe. Op momenten dat er een overschot is aan duurzame elektriciteit, kan deze met kleinschalige installaties ter plekke worden omgezet in ammoniak. Energiebedrijven kunnen de opgeslagen ammoniak net als aardgas op elk gewenst moment als brandstof inzetten voor de elektriciteitsopwekking. Ammoniak verbrandt tot water en stikstof. Er komt geen CO2 bij vrij. Verder kan de industrie de ammoniak als duurzame grondstof inzetten voor de productie van onder andere kunstmest. Ten slotte valt te denken aan windturbines die louter stroom leveren voor de duurzame ammoniakproductie en niet aan het elektriciteitsnet gekoppeld zijn, bijvoorbeeld op zee, wat kilometers dure stroomkabels bespaart.

De verwachting is dat de ammoniakproductie kan bijdragen aan een snelle verduurzaming van de energievoorziening en een vergroening van de energie-intensieve industrie.

‘Als je waterstof voor de ammoniakproductie met elektrolyse maakt, is dat al een stap in de goede richting, want behalve aardgas vermijd je ook de uitstoot van CO2. Bij de conventionele productie komt namelijk per ton ammoniak 1,8 ton CO2 vrij’, verklaart Earl Goetheer, principal scientist van TNO. ‘Maar waterstof maken met behulp van elektrolyse is tien tot vijftien keer zo duur als waterstof maken uit aardgas en daarom iets voor de lange termijn.’

Er is nog een tweede manier om ammoniak te maken: het direct omzetten van water en stikstof in ammoniak met behulp van elektrolyse. ‘Dit krijgt veel aandacht in de wereld, maar staat nog in de kinderschoenen en leent zich daarom goed voor universitair onderzoek. In theorie kunt je hiermee een hoge efficiëntie halen’, legt Mulder uit.

Strategische voorraad Voor de hand ligt om duurzaam geproduceerde ammoniak als grondstof te gebruiken voor meststoffen en andere chemicaliën. Maar er is meer. Mulder: ‘Ammoniak kan ook als opslagmedium voor duurzame energie dienen. Bij 8,5 bar en kamertemperatuur is het vloeibaar. Dat gebeurt al in de praktijk. Een ammoniaktank bevat ongeveer 60.000 ton ammoniak. In vier van die tanks kun je evenveel energie opslaan als in alle zogenoemde ‘pumped hydro’-stuwmeren ter wereld. Dit zijn de stuwmeren waar elektriciteitsbedrijven energie in opslaan door water vanaf een laag niveau omhoog te pompen om dat later weer te gebruiken voor het aandrijven van een turbine en generator. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Noorwegen. Overigens bedraagt die opslagcapaciteit maar een paar procent van de capaciteit waarmee waterkrachtcentrales met behulp van

PETROCHEM 2 - 2016 32

PET2 T ammoniak.indd 32

03-02-16 15:01

FOTO'S: SJEF HOUTENBOS EN TRIADA

toestromend water uit bergen en rivieren elektriciteit opwekken’, zo relativeert hij.

Een ander voorbeeld: Nederland houdt een strategische oliereserve aan die kan voorzien in de nationale behoefte aan olie voor negentig dagen. Die olie bevindt zich in tanks en ondergrondse opslagplaatsen verspreid over het land.

‘In plaats van die olie zou Nederland ook ammoniak als strategische voorraad kunnen opslaan. De energiedichtheid van ammoniak is weliswaar de helft van die van olie, waardoor je tweemaal zoveel tanks nodig hebt, maar dat is doenlijk en maakt een economie zonder koolstof mogelijk. De stikstof voor ammoniak haal je uit de lucht, die immers voor 78 procent uit stikstof bestaat en de waterstof uit water’, aldus Mulder.

Waterstofbron Dat ammoniak onder veel lagere druk is op te slaan dan waterstof pleit ook voor het gebruik van ammoniak als brandstof voor de auto. Goetheer: ‘De energiedichtheid van ammoniak is met 20 megajoule per kilogram ongeveer de helft van die van benzine. Verder heeft Nederland al een infrastructuur voor het transport en de opslag van ammoniak in Nederland.

Mulder: ‘Het mooie van ammoniak is dat je er duurzame energie mee kunt opslaan en het als grondstof voor de chemie kunt gebruiken.’

Ammoniak is giftig, maar je ruikt het al bij zeer lage concentraties in de lucht, zodat je lekkages meteen opmerkt. Bij de verbranding komt geen CO2 vrij, maar wel NOx, afhankelijk van hoeveel lucht je bijmengt en bij welke temperatuur je dat doet. Als je de motor goed tunet en een katalysator gebruik, komt er praktisch geen NOx vrij. Technisch gezien zijn er best wel mogelijkheden om ammoniak als autobrandstof te gebruiken, maar omdat ammoniak zo duur is, zie ik het er voorlopig niet van komen.’

Mulder vindt de giftigheid van ammoniak een heikel punt. ‘Daarom kun je met ammoniak het beste in een industriële omgeving werken waar je weet hoe je met de risico's moet omgaan. Ammoniak inzetten voor transport is dus niet de eerste optie, hoewel er al een hybride Toyota is die op ammoniak kan rijden.

Bij auto's ligt het meer voor de hand om gebruik te maken van batterijen en elektromotoren.’

Goetheer: ‘Elektriciteit gebruiken om waterstof te maken en dat weer omzetten in ammoniak is niet zo efficiënt.

Je kunt de elektriciteit beter meteen in batterijen opslaan. Daar komt nog bij dat veel mensen ammoniak als gevaarlijk beschouwen. Meer kans maakt ammoniak als brandstof voor vrachtwagens, omdat de energiedichtheid van ammoniak hoger is dan van batterijen.’

Mulder ziet nog een andere toepassing van ammoniak, namelijk als hulpstof om de uitstoot van stikstofoxiden van vrachtwagens en schepen te onderdrukken. ‘De NOx kun je met ammoniak bij de juiste temperatuur en met een geschikte katalysator afbreken tot stikstof en water. Hierbij vormt ammoniak in feite een waterstofbron, die het mogelijk maakt NOx om te zetten in water en stikstof ’, legt Mulder uit.

Energieopslag Meer toekomst ziet Mulder in het PETROCHEM 2 - 2016 33

PET2 T ammoniak.indd 33

03-02-16 15:01

TALENT GEZOCHT!

BENT U ACTIEF IN HET UITZENDEN OF UITZENDONDERNEMER IN DE VOLGENDE BRANCHES? Metaal & Techniek Electro & Installatie techniek Productie Bouw Industrieel schilderwerk

HEEFT U DE WENS EEN EIGEN ONDERNEMING OP TE STARTEN, MAAR ZIET U OP TEGEN DE RISICO’S VAN HET ONDERNEMEN? NEEM DAN EENS CONTACT OP MET GRUPACON! Wij bieden u een combinatie aan van “agentschap” en “franchise”, waarbij u zorgeloos ondernemer kunt zijn en Grupacon ondersteuning levert op het gebied van financiën en overige randzaken.

Wij ontzorgen, zodat u tijd heeft voor de leuke kanten van het ondernemerschap: klantcontact, begeleiden van projecten en uiteraard de marge maken.

SIMPELE FORMULE Onze formule is simpel: het behaalde resultaat op de activiteiten wordt gedeeld. Dus geen bijdrages voor de franchise formule, dan wel doorbelastingen met opslagen.

Grupacon groeit snel en is actief in Polen, Nederland, België, Litouwen, Duitsland en opkomende Scandinavische landen. Onze ambitie is groot: een top 5 speler zijn in de landen waar we actief zijn.

PARTNERS GEZOCHT Wij zoeken partners met een aantoonbaar “trackrecord” van minimaal 7 jaar als Manager met budget verantwoording. We zijn op zoek naar hét talent in de markt; de ambitieuze ondernemende manager die na jaren nu voor het eigen geluk wenst te gaan.

MEER WETEN? Neem dan contact met ons op voor een vrijblijvend persoonlijk gesprek waarbij we onze ideeën kunnen toelichten.

Jan Willem Gaal jw.gaal@grupacon.com

BENT U AL UITZENDONDERNEMER MAAR ZIET U HET NIET MEER ZITTEN OM ER ALLEEN VOOR TE STAAN? NEEM DAN EENS CONTACT OP MET GRUPACON!

Wij kunnen u steunen zodat u weer de ondernemer kan zijn die u wilt zijn!

GRUPACON is op zoek naar Partners met een “trackrecord” van minimaal 5 jaar als eigen ondernemer.

Alle randzaken die uw aandacht weghalen van uw klanten, projecten en werknemers worden ontzorgt en doen wij.

WWW.GRUPACON.COM

MEER WETEN? Neem dan contact met ons op voor een vrijblijvend persoonlijk gesprek waarbij we onze ideeën kunnen toelichten.

Jan Willem Gaal Jw.gaal@grupacon.com

Joulz Predictive Asset Management — Optimale beschikbaarheid voorop — Predictive Asset Management zorgt voor een optimale beschikbaarheid van assets

bij lagere kosten. Dit kan bijvoorbeeld door ontwerp, bouw, onderhoud en hergebruik slimmer uit te voeren.

Voordelen - Verhogen veiligheid en bedrijfszekerheid

- Door slimme conditiebepaling

door hogere optimale beschikbaarheid

- Leidt tot lagere OPEX en uitstel

- Lagere kosten tijdens de life-cycle van assets

PET2 Advertenties.indd 34

alleen onderhoud indien nodig van CAPEX

Joulz is de specialist op het gebied van complexe midden- en hoogspanning.

Als zelfstandig onderdeel binnen de Eneco Groep helpt Joulz netbeheerders, energieopwekkers en zakelijke klanten met uitdagingen die de energietransitie met zich meebrengt. Betrouwbaarheid, continuïteit en betaalbaarheid van energievoorziening vormen daarbij onze uitgangspunten. www.joulz.nl

03-02-16 14:56

gebruik van ammoniak als opslagmedium om de winter mee door te komen.

‘Tijdens de zomer sla je hernieuwbare energie op in de vorm van ammoniak.

In de winter kun je er gascentrales mee stoken en de rookgassen eventueel met ammoniak nabehandelen om de NOx eruit te halen.’ In principe kunnen de gasturbines op ammoniak draaien. Bij hoge temperatuur ontleedt de ammoniak in waterstof en stikstof, waarna de waterstof verbrandt. ‘Dat is niet veel anders dan bij een waterstofgedreven gasturbine, die bijvoorbeeld in de jaren zeventig het snelste vliegtuig van NASA voortstuwde. Het laten draaien van een gasturbine in energiecentrales op ammoniak is echter nog nieuw en vergt net als alle nieuwe toepassingen nog het nodige ontwikkelingswerk’, aldus Mulder.

Goetheer ziet eveneens voor ammoniak een mogelijke rol weggelegd als buffer bij de elektriciteitsvoorziening: aanmaken als er een overschot aan elektriciteit is en verbranden in de gasturbines van centra-

Goetheer: ‘Meer kans maakt ammoniak als brandstof voor vrachtwagens, omdat de energiedichtheid van ammoniak hoger is dan van batterijen.’ les als er een grote vraag is naar elektriciteit. ‘Maar dat is duur, gezien de moeite die je moet doen: water met elektrolyse splitsen en de waterstof met stikstof uit

AMMONIAK VAN DE BOER Proton Ventures uit Schiedam is pionier op het gebied van ammoniakopslag en levert ammoniakfabriekjes aan onder andere boeren in de Verenigde Staten. Die gebruiken de elektriciteit van hun windturbines om ammoniak te maken, waarop ze hun tractoren laten rijden. Ze gebruiken de ammoniak ook als meststof en injecteren die direct in de grond. 'De ammoniakinstallaties maken vooral een kans daar waar energie heel goedkoop is en transport van energie via pijpen of hoogspanningskabels vanwege de grote afstand te duur is’, zegt Hans Vrijenhoef, directeur van Proton Ventures.

Tot nu toe heeft hij in Amerika installaties met een capaciteit van 1000 ton ammoniak per jaar verkocht. Binnenkort verwacht hij een installatie van 5000 ton per jaar te kunnen verkopen voor boeren die de ammoniak als meststof willen gebruiken.

In Nederland belemmert de wetgeving nog een dergelijke bemesting.

Voor Nederland ziet Vrijenhoef meer kansen in het toepassen van ammoniak als energiedrager. ‘Bij 700 graden Celsius verbrandt ammoniak heel schoon tot water en stikstof. Pas bij een hogere temperatuur ontstaan er stikstofoxiden.’

In principe kan ammoniak met bestaande installaties geheel duurzaam worden geproduceerd. er wordt gebruik gemaakt van een exotherme reactie, waardoor je alleen bij het opstarten van zo'n installatie warmte uit een andere bron nodig hebt.

Bij een kleine installatie heb je bovendien als voordeel dat je die met buitenlucht kan koelen, dus zonder koelwater.’

Volgens Vrijenhoef kan het bedrijf de installaties ‘morgen al’ leveren voor de decentrale productie van ammoniak, bijvoorbeeld bij windparken op het land of op een olieplatform op zee dat buiten gebruik is. ‘Je hebt dan niet allerlei kabels nodig om de energie aan land te brengen, maar hoeft alleen de ammoniak van tijd tot tijd per schip naar de wal te vervoeren.’

de lucht omzetten in ammoniak. Dat is niet alleen vanwege de elektriciteitskosten, maar ook vanwege de kapitaalsinvesteringen die je moet terugverdienen.

Wil dit aantrekkelijk zijn, dan moeten de kosten flink omlaag.’ Bij een eerste toepassing van duurzaam geproduceerde ammoniak denkt hij vooral aan kunstmest. ‘Daar valt heel wat CO2-uitstoot mee te vermijden. Vergeet daarom de mobiele toepassingen van ammoniak.’

Wel ziet hij mogelijkheden voor het elektrochemisch produceren van waterstofperoxide op de middellange termijn en het elektrochemisch omzetten van CO2 in koolwaterstofverbindingen.

Mulder is echter sceptisch over het maken van brandstoffen uit CO2. ‘Voorlopig kun je die CO2 nog gemakkelijk uit de schoorsteen van een kolen- of gascentrale halen. Maar als de elektriciteitsopwekking eenmaal grotendeels groen is, zal de CO2 uit de lucht moeten komen. Die bevat slechts 400 ppm CO2.

Dat is vanuit klimaatoogpunt bezien best veel, maar voor commerciële industriële productie veel te laag.’

Mulder: ‘Het mooie van ammoniak is dat je er duurzame energie mee kunt opslaan en het als grondstof voor de chemie kunt gebruiken, dat al bekend is hoe je ammoniak moet opslaan en dat er geen koolstof aan te pas komt, dus ook geen CO2 bij vrijkomt.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 35

PET2 T ammoniak.indd 35

03-02-16 15:02

INNOVATIE iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

RUIM ZES TON IN 3,5 UUR VOOR INNOVATIEVE ONTGASSINGSINSTALLATIE Het Rotterdamse bedrijf Bruinsma Freriks Transport heeft begin januari in 3,5 uur tijd via crowdfinance 659.000 euro opgehaald voor zijn innovatieve, mobiele ontgassingsinstallatie Don Quichot. Niet eerder werd in Nederland in zo’n korte tijd zoveel geld opgehaald via crowdfinance.

Eerder kreeg het havennetwerk via de nieuwe iTanks Crowdfinance Portal al de mogelijkheid om als eerste te investeren in het innovatieve project. Met elkaar bracht het netwerk 441.000 euro bijeen. Daarna ging de leningaanvraag van in totaal 1.100.000 euro via het platform van Collin Crowdfund live voor het publiek. In slechts 3,5 uur werd de resterende 659.000 euro opgehaald.

De Don Quichot is een varende ontgassingsinstallatie voor binnenvaartschepen, chemicaliëntankers, boord/boord overslag en tankerterminals. Bruinsma Freriks Transport ontwikkelde de installatie mede met het oog op de aangescherpte regelgeving: vanaf 2016 mogen binnenvaartschepen in Nederland niet langer ontgassen op de binnenwateren.

De dampen vormen een serieuze belasting voor de luchtkwaliteit en gezondheid van omwonenden, de bemanning van de schepen en het milieu.

Met de Don Quichot kunnen schepen en tankers voortaan op het water snel en effectief vervuilende dampen afvangen en recyclen. Zo hoeven zij niet naar een haven te varen om daar gedurende één à twee dagen te ontgassen en wordt veel tijd en geld bespaard.

Diverse grote internationale olietankers hebben al aangegeven gebruik te willen maken van de installatie. De Don Quichot is op dit moment in aanbouw en is naar verwachting in de zomer gereed voor gebruik.

MIERENZUUR ALS BRANDSTOF VOOR AUTO Studenten van de TU Eindhoven bouwen een auto die rijdt op mierenzuur. Mierenzuur kan als opslag dienen voor de milieuvriendelijke brandstof waterstof. In januari zetten de studenten de eerste, concrete stap met de presentatie van een schaalmodel van één meter groot dat eigenhandig rijdt op mierenzuur.

Met het gebruik van mierenzuur als brandstof hopen de studenten, verenigd in Team FAST, de sterke punten van elektrische en waterstofauto’s te combineren, maar dan zonder de nadelen. Elektrische auto’s zijn afhankelijk van batterijen en hebben daardoor een beperkt bereik. Met waterstof kan een elektrische auto langer doorrijden op één tank, maar waterstof heeft als nadeel dat het vervoer en opslag ervan duur is en dat het onder hoge druk moet worden vervoerd.

Mierenzuur – zo genoemd omdat mieren en andere insecten het kunnen produceren – biedt de mogelijkheid om waterstof eenvoudig op te slaan. Via een chemische reactie kan waterstof met CO2 bliksemsnel worden omgezet in mierenzuur, en andersom.

Dankzij het vloeibare karakter kan waterstof dus gemakkelijk en goedkoop worden vervoerd. Team FAST ziet mogelijkheden om deze reacties in een auto te laten plaatsvinden, waarbij het waterstof wordt gebruikt om een elektromotor aan te drijven. Mierenzuur zal daarom voor de consument vergelijkbaar zijn met het gebruik van benzine. Mierenzuur kan bovendien als energiedrager veel breder worden ingezet, want energie uit zon en wind kan ook worden opgeslagen in het zuur.

Het team wil in 2017 ’s werelds eerste auto hebben die rijdt op mierenzuur. Dat doen ze door een bestaande waterstofauto om te bouwen. In januari presenteerde het team een schaalmodel.

Voor het eind van dit jaar hopen ze het rijden op mierenzuur in een bus te demonstreren.

PETROCHEM 2 - 2016 36

PET2 G innovatie.indd 36

03-02-16 14:44

GOEDKOPE KATALYSATOR VOOR WATERSTOFPRODUCTIE Hoe mooi zou het zijn om met zonne- of windenergie waterstof te kunnen maken uit water? Dat is nu al wel mogelijk, maar daarvoor zijn materialen als platina nodig, en die zijn schaars en duur. Daardoor is deze technologie niet geschikt om wereldwijd op grote schaal toe te passen.

De onderzoeksgroep van prof. dr. Joost Reek van het Van ’t Hoff Institute for Molecular Sciences van de UvA heeft nu echter een goedkope katalysator ontwikkeld die geschikt is voor efficiënte waterstofproductie. Zij lieten zich daarbij inspireren door de natuur.

Daarin produceren zogenoemde hydrogenase enzymen waterstof, bijna net zo goed als platina. Helaas zijn zulke enzymen lastig te isoleren en ze werken ook niet goed in aanwezigheid van zuurstof. Door goed naar de structuur van het natuurlijke enzym te kijken, wisten de onderzoekers een katalysator te maken die erg lijkt op het actieve centrum van het enzym. Hun katalysator doet het echter wel prima bij aanwezigheid van zuurstof.

De katalysator is gebaseerd op ijzer en daardoor een belangrijke stap voor de grootschalige toepassing als waterstofgenerator. De Amsterdamse katalysator is bovendien de eerste die goed werkt in water, terwijl eerder ontwikkelde enzym-achtige katalysatoren alleen in organische oplosmiddelen werkten. ‘In ons laboratorium is de nieuwe katalysator al bijzonder efficiënt en productief gebleken’, licht Reek toe.

‘Dat komt onder andere door een belangrijk chemisch detail. Aan het actieve centrum van onze katalysator koppelden we een specifieke fosforhoudende molecuulgroep die als een soort elektronenreservoir fungeert. Echte enzymen hebben ook zo'n reservoir en voor zowel de nieuwe katalysator als het enzym heeft dit reservoir een belangrijke functie in het reactiemechanisme.’

MILJOENENSUBSIDIE VOOR ONDERZOEK RONDOM BIO-AROMATEN Aromaten zijn een van de belangrijkste grondstoffen voor de chemische industrie. Op dit moment worden aromaten gewonnen uit aardolie. De winning van aromaten uit plantaardig restmateriaal vermindert de afhankelijkheid van aardolie, leidt tot minder CO2-uitstoot en het biedt een winstgevend én duurzaam perspectief voor de chemische industrie en de toeleverende industrie.

De Green Chemistry Campus, Chemelot Institute for Science & Technology (InSciTe) en Brightlands Chemelot Campus hebben daarom een miljoenensubsidie ontvangen om in Zuid-Nederland het onderzoek rondom bio-aromaten te organiseren, af te stemmen en op te schalen. Campus vestigers Biorizon, Progression Industry en Nettenergy maken onderdeel uit van dit project.

In het project, SCeLiO-4B (Suikers, Cellulose en Lignine Opschaling naar BioBased Building Blocks) genaamd, gaan de partners samenwerken aan het inventariseren, ontwikkelen, testen en opschalen van innovatieve processen en (bij)producten op het gebied van bio-aromaten. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het hart van het proces, de chemische reactie, maar ook naar het scheidingsproces om procestechnologie te realiseren die de biobased ingrediënten kan leveren met de juiste productspecificaties.

In het project wordt enerzijds gewerkt aan de omzetting van lignine in hoogwaardige producten zoals fenol, brandstof en -additieven, en anderzijds aan de conversie van suikers naar furanen, die als intermediair dienen voor (gefunctionaliseerde) bio-aromaten en andere groene bouwstenen. Het SceLiO-4B project heeft een budget van 11,3 miljoen euro.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 2 - 2016 37

PET2 G innovatie.indd 37

03-02-16 14:44

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Evides start project proceswaterzuivering Evides Industriewater is in samen­ werking met de Universiteit Gent en negen bedrijven in het grensgebied Nederland­Vlaanderen gestart met ‘Improved’, een project dat moet bij­ dragen aan de verbetering van pro­ ceswaterzuiveringen.

Voor het onderzoek ontwerpt, bouwt en test Evides een pilotinstallatie bij verschillende grote industriële water­ verbruikers: Dow, Yara en BASF. Het project duurt tot eind 2018.

Yokogawa neemt datadiensten over Yokogawa heeft haar aanbod aan geavanceerde oplossingen voor de procesindustrie verder versterkt door de overname van Industrial Evolution Inc. De overname van de aanbieder van cloud­gebaseerde datadiensten is gedaan door Yokogawa Venture Group Inc. Deze Yokogawa­dochter is recent opgericht om overnames te doen en samenwerkingen aan te gaan op het gebied van industriële automa­ tiserings­ en besturingstechnologie.

Uitbreiding van dit werkveld is een belangrijk onderdeel van Yokogawa’s Transformation 2017 businessplan.

Nieuwe directeur Procesindustrie & Massagoed Havenbedrijf Rotterdam Yvonne van der Laan is de nieu­ we directeur Procesindustrie & Massagoed bij het Havenbedrijf Rotterdam. Van der Laan (44) heeft ruim twintig jaar ervaring in de petro­ chemie, waarvan de laatste twaalf jaar in diverse managementfuncties. Zij volgt Bas Hennissen op die eerder in 2015 vertrok. Van der Laan startte haar carrière in 1995 bij DSM Specialty Intermediates. Vanaf 2000 werkte zij in diverse functies voor SABIC. Momenteel werkt zij als Director Olefins Europe bij SABIC Olefins & Gasses.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

CONTENTPARTNER

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl ­ 020 3122 797

PET2 Platform.indd 38

03-02-16 15:05

‘EXPERTQU TES’ Door in gesprek te gaan met de eigen medewerkers komen er veel ideeën los. Bij een bedrijf dat ik bij dat soort gesprekken heb geholpen, kwamen er al snel veel problemen en ideeën boven tafel. De meeste kwamen van de lassers en onderhoudsmedewerkers, want zij lopen tegen bepaalde zaken aan. Het is dan wel zaak om deze ideeën uit te voeren, want anders raken ze gedemotiveerd. Maar op deze manier breng je een cultuurverandering teweeg.’

Chemie is overal en de chemiesector heeft belangrijke sleutels in handen voor een duurzame toekomst. MVO Nederland werkt met een groep koplopende en grensverleggende ondernemers uit deze sector aan duurzame innovaties.’

Elsbeth Roelofs in een blog op de website van Grensverleggers. Grensverleggers zijn Nederlandse ondernemers die maatschappelijk verantwoord zaken (gaan) doen in Azië, Afrika en Latijns Amerika.

Cor van de Linde, directeur iTanks, tijdens een rondetafel­ gesprek van het iMaintain platform over innovaties.

Vlaanderen heeft een voorsprong opgebouwd in de biobased economy. Maar als we niet blijven investeren, raken we die voorsprong kwijt.’

Wim Soetaert van het Gentse innovatiecentrum Bio Base Europe en professor aan de Universiteit Gent in een artikel op knack.be.

De media staan vol met negatieve visies over de olieprijs en de toenemende productie wereldwijd. De rol van Iran als nieuwe olieproducent en de kracht van alternatieven worden echter overschat. Schrikbarend lage investeringen, grootschalig stilleggen van nieuwe projecten en toenemende vraag resulteren eind dit jaar in hogere prijzen.’

Cyril Widdershoven van TNO in een opiniestuk in het Reformatorisch Dagblad.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET2 Platform.indd 39

Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Jan Bout Bout&Co, partner

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Elsbeth Roelofs MVO Nederland sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs Algemeen adviseur

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder, BASF Antwerpen

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Ruud Schenk Cofely West Industrie, algemeen directeur

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Karin Husmann Plant One, managing director

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Steffen Walgien Tebodin, manager Engineering Oil & Gas

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

03-02-16 15:05

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelijk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fijnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Anouk Bouwmeester 020 3122 797 anouk@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

petroplatform.petrochem.nl PET2 Advertenties.indd 40 150928 iLinqs PET congres.indd 1

03-02-16 28-09-15 14:56 14:40

COLUMN

‘België heeft nooit onder stoelen of banken gestoken dat ze afspraken over ‘belastingen op overwinsten’ maakte. Op internationale handelsmissies pronkte België met dit systeem en noemde het Only in Belgium.’

Januaristorm Sinds begin januari wordt de Belgische ondernemerswereld geconfronteerd met een hardnekkige storm. Niet van weerkundige, maar van fiscale aard. De Deense EU-commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager decreteerde toen dat België onrechtmatige belastingreducties had toegekend aan multinationale ondernemingen. De Belgische staat kreeg de opdracht om die ‘onrechtmatige steun’ terug te vorderen. Eerder waren Nederland, Ierland en Luxemburg al genoodzaakt om fiscale incentives terug te vorderen van enkele ondernemingen.

Vertrouwensbreuk In België gaat het om een bedrag van in totaal zevenhonderd miljoen euro dat de minister van Financiën zou moeten terugvragen aan 36 multinationale ondernemingen. Die kregen belastingvermindering - zogenaamde ‘excess profit rulings’ - tijdens de afgelopen tien jaar. In de ruling stond dat internationaal actieve bedrijven een deel van hun winst niet belast zagen omdat dit winstdeel kon worden toegeschreven aan het internationale karakter van de activiteiten. Vestager verwijt de Belgische staat dat ze de fiscale incentives niet heeft voorgelegd aan de Commissie en de belastingreductie dus ‘in den duik’ gebeurde en niet transparant.

Onder de 36 multi’s bevinden zich zowel grote groepen uit de chemie, farma, machinebouw en de voedingsindustrie als kleinere spelers uit de ICT, de bouwsector, de toelevering voor de autobouw. Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) reageerde snel en furieus. ‘Dit is een vertrouwensbreuk. De rulings anders bekijken dan een incentive kan best, maar moet de EU-commissie daar tien jaar over doen om dat te ontdekken? Met terugwerkende kracht van tien jaar iets terugeisen, vertroebelt het stabiele investeringsklimaat waar ondernemingen op willen kunnen rekenen.’

Staatssteun De ondernemingswereld heeft met dit argument een sterk punt. Tot de randvoorwaarden waarbinnen beslissingen over investeringen worden beoordeeld, hoort de fiscaliteit thuis net zoals de personeels-, energie- en kapitaalkost, de reglementen en vergunningen, etc. Wat onder de radar blijft van de pers is dat tegenover die rulings wel investeringsprojecten stonden die

voor sommige ondernemingen opliepen tot meer dan 1 miljard euro. Er is een machinebouwgroep die zegt dat ze haar wereldwijd actieve serviceafdeling naar België kon halen dankzij een met de fiscus gemaakte afspraak. Alleen dat dossier is goed voor duizend jobs. Ook andere bedrijven voeren aan dat vanuit internationale groepen mede dankzij de rulings investeringsprojecten aan hun Belgische filialen werden toegewezen.

Daarover rept de EU-commissaris met geen woord, althans in de Belgische media toch niet. Ook dat er geen transparantie was, is maar ten dele correct. België heeft nooit onder stoelen of banken gestoken dat ze afspraken over ‘belastingen op overwinsten’ maakte. Op internationale handelsmissies pronkte België met dit systeem en noemde het ‘Only in Belgium’. Naar mijn bescheiden mening moeten de beambten dat toch ook geweten hebben en konden ze veel vroeger ingrijpen. Nu startte Europa het onderzoek pas in 2014 en duurde het tot begin 2016 voor de conclusie werd getrokken. Het lijkt me geen illustratie van degelijk bestuur in hoofde van de EU-commissie en dito administratie.

Bovendien blijft rechtstreekse staatssteun in andere gevallen wel mogelijk. Uitgerekend een week nadat de fiscale storm opstak, maakte autobouwer Audi bekend dat het zijn nieuwe elektrische SUV in haar fabriek in Vorst (agglomeratie Brussel) gaat bouwen vanaf 2018. Daarvoor krijgt het liefst 140 miljoen euro steun voor de nodige heropleiding van personeel en voor de ontwikkeling van innovaties. Ook andere autobouwers die in België een vestiging hebben, konden rekenen op dergelijke, door Europa niet betwiste, steun.

Hoe deze saga zal aflopen is nog onduidelijk. België kan in beroep gaan tegen de beslissing van de Commissie en ook de ondernemingen zelf kunnen naar de rechter stappen, zo melden fiscale specialisten. In Spanje is een onderneming er al in geslaagd om van de rechter gelijk te krijgen in een analoog dossier. Zeker inzake fiscaliteit is er in Europa nog veel werk aan de winkel en is de sleutelvraag of de 28 lidstaten wel bereid zijn mee te werken aan zo’n gemaakt fiscaal systeem. De fiscaliteit blijft immers nog een van de weinige instrumenten waarmee EU-landen tegenover elkaar kunnen concurreren.

Jan Van Doorslaer PETROCHEM 2 - 2016 41

PET2 I column.indd 41

03-02-16 14:45

PETROCHEM 2 - 2016 42

PET2 X themaspread.indd 42

03-02-16 14:46

THEMA ONDERHOUD

• Hoewel de onderhoudsbranche al langer spreekt over prestatiecontracten, zijn de praktijkvoorbeelden nog niet ruim voorradig. De aanpak die DSM Emmen koos voor de levensduurverlening van veertig jaar oude drogers, kan een lichtend voorbeeld worden voor de branche.

FOTO: KSB

• De NAM gaat haar productieplatforms in de Noordzee eenvoudiger maken. Grote bemande platforms, voorzien van allerlei faciliteiten, kunnen straks onbemand en zonder gasbehandelingsinstallaties doorproduceren naar het moederplatform.

• De tankopslagbranche is redelijk conservatief. Veel van de bestaande oplossingen die beheer en onderhoud naar een hoger plan tillen, worden maar mondjesmaat toegepast. Gelukkig steekt een handjevol pioniers zijn nek uit om te zien wat innovatieve techniek voor hun business kan betekenen.

PETROCHEM 2 - 2016 43

PET2 X themaspread.indd 43

03-02-16 14:46

ONDERHOUD

Innovatief prestatiecontract voor levensduurverlenging Hoewel de onderhoudsbranche al langer spreekt over prestatiecontracten, zijn de praktijkvoorbeelden nog niet ruim voorradig.

De aanpak die DSM Emmen koos voor de levensduurverlening van zijn veertig jaar oude drogers, kan dan ook een lichtend voorbeeld worden voor de branche.

Hoewel de praktijk nog moet uitwijzen of de samenwerking tot de gewenste voordelen leidt, is de aanpak in ieder geval veelbelovend.

David van Baarle

Op het Emmtec-industrieterrein in Emmen staan drie fabrieken van DSM Engineering Plastics die onder andere zeer innovatieve polymeren produceren.

Met name de ontwikkeling van polymeren voor de elektronische industrie, de medische wereld en voor de productie van organische LED’s zijn zo succesvol dat men de productie van dit product, dat zowel in Geleen als in Emmen wordt geproduceerd en verwerkt, wil opschroeven. Die uitbreiding wordt een extra uitdaging voor de 29 drogers die, nadat het product de extruders heeft verlaten, ervoor zorgen dat het materiaal als droge korrels kan worden verpakt en vervoerd.

Toen recent een droger vastliep, was dit voor maintenance & engineering manager Paul Casteleijn dan ook direct een trigger om de fysieke staat van de andere drogers uitgebreid in kaart te brengen.

De resultaten van dat onderzoek zijn duidelijk: de veertig jaar oude drogers komen aan het einde van hun technische levensduur. Casteleijn greep de kans aan om samen met DSM Sourcing, Stork

als maintenance partner en Tebodin als engineering partner een meerjarenplan te maken voor levensduurverlenging van de drogers.

‘Natuurlijk hebben we overwogen de drogers te vervangen’, zegt Casteleijn.

‘We liepen echter tegen de fysieke beperking op dat de drogers behoorlijk groot zijn en ook nog eens zijn ingebouwd tussen andere drogers en procesinstallaties.

Een nieuwe zouden we er niet zomaar in kunnen hijsen. Bovendien hebben we berekend dat we de levensduur van de bestaande drogers voor een derde tot een kwart van de kosten van een nieuwe kunnen verlengen.’

Kleine verschillen De drogers zijn eigenlijk heel grote trommels die aan twee assen hangen en ronddraaien. Thermische olie in de dubbele wand zorgt ervoor dat het medium een productveredeling krijgt in de trommel en droogt tot korrels. Met name de assen krijgen op den duur te maken met vermoeiingsverschijnselen, vooral scheuren rond en aan de astappen, en dan lopen de drogers op den duur vast. ‘Dat vastlopen is niet zo heel spectaculair’, zegt Casteleijn. ‘Langzaamaan is er geen beweging in de droger te krijgen. Maar vervelend is het wel omdat we daarmee productie derven. We gebruiken de volledige capaciteit en dus is er alles aan gelegen om de OEE (overall equipment effectiveness) zo hoog mogelijk te krijgen.’

Casteleijn wilde eerst per droger exact weten in wat voor technische staat hij verkeerde. ‘Dat is op zich al best een uitdaging omdat er geen tekeningen meer beschikbaar zijn van de veertig jaar oude drogers en de OEM (original equipment manufacturer) bestaat inmiddels ook al lang niet meer. We konden gelukkig bij

PETROCHEM 2 - 2016 44

PET2 X1 DSM.indd 44

03-02-16 14:48

FOTO'S: DSM

ct

de eerste vastgelopen droger al veel zien, meten en berekenen. Maar toen we nog twee drogers moesten reviseren, kwamen we er gaandeweg achter dat de configuraties per droger toch net iets anders zijn.

Zo blijken de drogers verschillende uitvoeringen van astappen te hebben. Soms zijn het maar kleine verschillen, maar die zijn wel belangrijk in de uiteindelijke betrouwbaarheidsstatistieken.’

Tebodin gebruikte de gegevens om een eindige elementenanalyse (finite element method, FEM) op de drogers los te laten die al snel de hotspots in de installaties prijsgaf. Casteleijn: ‘We hebben nu een referentiemodel dat we per droger kunnen aanpassen zodat we precies de status kennen van iedere droger. We gebruiken de kennis die we nu vastleggen over de fysieke staat van de drogers om een levensduuroplossing te ontwikkelen, zodat we de total cost of ownership in de toekomst kunnen verlagen.’

Modulair De werkzaamheden zijn behoorlijk arbeidsintensief en het kost snel al zo’n tien weken tijd om een droger volledig te reviseren. Maar het voordeel is dat er veel repetitie in de werkzaamheden zit.

Casteleijn verwacht dan ook een posi-

Casteleijn: ‘We gebruiken de kennis die we nu vastleggen over de fysieke staat van de drogers om een levensduuroplossing te ontwikkelen.’ tieve leercurve gedurende het volledige renovatietraject. ‘Doordat we van tevoren al zoveel weten van de conditie van de drogers, is het mogelijk modulair te werken. Dat wil zeggen dat je de drogers kunt opdelen in losse componenten om daar vervolgens een vaste werkwijze bij te specificeren. Doordat de werkzaamheden van tevoren bekend zijn, kun je ook de doorlooptijd per project heel nauwkeurig voorrekenen. De gekozen aanpak geeft tevens de mogelijkheid meer gebruik te maken van standaard onderdelen. Met die statistische bagage wordt het heel interessant om het project, of eigenlijk 26 deelprojecten, op innovatieve wijze aan te besteden. We kenden Stork al als huisleverancier van zowel mechanische als elektrotechnische diensten en we hebben ze dan ook letterlijk gevraagd wat zij konden inbrengen aan kennis en kunde.

Nieuw hierbij is dat we niet alleen advies inwonnen, maar daarna ook vroegen of ze hun advies dan ook in de praktijk konden brengen. Uiteindelijk bleek onze visie zo goed op elkaar aan te sluiten dat

we een partnership zijn aangegaan waarin DSM Emmen, DSM Sourcing uit Geleen, Stork en Tebodin op gelijkwaardig niveau samenwerken om de meeste toegevoegde waarde te krijgen. Het prestatiecontract is juridisch nog niet eens dichtgetimmerd, maar alle partijen hebben het vertrouwen dat we hetzelfde doel nastreven.’

Prestatiecontract Het uiteindelijke doel van de samenwerking is om de hoogste trede te bereiken in het maintenance maturity model dat DSM hanteert. ‘Het ultieme resultaat dat we kunnen halen, is om plant maintenance op het niveau van performance based asset management te krijgen’, zegt Casteleijn. ‘Dat betekent dat we na de revisie een gedetailleerd asset management systeem hebben waarin de prestaties worden afgemeten tegen de risico’s en kosten. Basis daarvoor is reliability centered maintenance gebaseerd op root cause analyses.’

De belangrijkste pijler die dwars door PETROCHEM 2 - 2016 45

PET2 X1 DSM.indd 45

03-02-16 14:48

KENNIS DIRECT TOEPASBAAR MAKEN PAO Techniek en Management is de nieuwe naam voor twee bekende en gewaardeerde merken in de technische opleidingswereld: Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO) en PAO Techniek.

Enkele voorbeelden van cursussen in de vakgebieden Procestechniek en Persoonlijke vaardigheden die u dit jaar bij ons kunt volgen: Process Control voor procestechnologen Het complete overzicht: van conventionele regelingen tot smart control solutions Chemical engineering Volg het gehele traject of kies uw modules

Op welk gebied wilt Ăş voorloper zijn?

ZOEK UW CURSUS OP WWW.PAOTM.NL!

PAOTM advertentie PetroChem februari 2016.indd 1

PET2 Advertenties.indd 46

Explosieveiligheid Beheersen van gas-, damp- en stofexplosierisico’s Leiderschapsontwikkeling voor ingenieurs Volg het gehele traject of kies uw modules INSCHRIJVEN? Schrijf u in voor een cursus op www.paotm.nl Vragen? 015 278 46 18 of info@paotm.nl

20-1-2016 14:55:36

03-02-16 14:56

alle betrouwbaarheidsprestaties loopt, is de veiligheidsprestatie. Casteleijn: ‘Geen enkel werk is zonder risico en dat geldt ook voor dit intensieve onderhoudsprogramma. Uiteindelijk zit er twee meter ruimte tussen de verschillende drogers en dus zorgen we dat een te reviseren droger volledig is omhuld door steigers en branddoeken. Uiteraard schrijven we uitgebreide werkinstructies voor met bijbehorende persoonlijke beschermingsmiddelen. Zo zal het laswerk gebeuren met gebruikmaking van persluchtpakken. Uiteindelijk kan er niet meer dan vijf à zes man tegelijk aan een droger werken en we zullen dan ook in twee continudiensten moeten draaien om de klus op tijd af te krijgen. De safety-, health en environment (SHE)-prestatie is een belangrijke KPI voor Stork, maar wij zijn net zo verantwoordelijk voor de veiligheidsprestaties en doen er alles aan ongevallen te voorkomen.’

Een snelle rekenaar kan al zien dat het totale project meerdere jaren in beslag zal nemen. ‘Uiteindelijk moet de ervaring met iedere nieuwe droger zijn toegenomen en we verwachten dan ook dat de prijs per revisie zal afnemen’, zegt Casteleijn. Het prestatiecontract houdt dan ook rekening met die kostprijsdaling en Casteleijn legt vast dat de beloning per opgeleverde droger omlaag gaat naarmate de eindstreep dichterbij komt.

Dat wil niet zeggen dat Stork niet wordt beloond als het beter presteert dan mag worden verwacht. Category Manager John van Wijk van DSM heeft wat dat aangaat een duidelijke visie. ‘We hebben de KPI’s vooral output gericht ingevuld.

Wij hechten er waarde aan als het project snel en veilig verloopt. Zo’n prestatiecontract gaat echter niet alleen over harde, meetbare zaken. De grote winst is vaak te halen op het zachte vlak: het opbouwen van vertrouwen en samenwerking met productie. Zo zijn er ook KPI’s die innovatie en vernieuwende initiatieven moeten bevorderen. We gaan wel uit van een hoog basisniveau. Dat betekent in de praktijk dat we van een contractor verwachten dat ze een zeven scoren op de afgesproken prestatie-indicatoren. Scores daar boven worden pas echt interessant

Van Groningen: ‘De kennis die we nu opdoen, is voor de beheer- en onderhoudsfase zeer waardevol.’ voor ons en voor Stork. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de maintenance manager wordt ontzorgd. Het is aan de creativiteit van Stork om daar zo goed mogelijk voor te zorgen.’

Hesse van Groningen is de counterpart van Van Wijk en Casteleijn in de samenwerking. ‘Het is voor Stork niet de eerste keer dat we een dergelijk prestatiecontract aangaan, maar deze vorm van samenwerking is wel redelijk uniek.

Voor ons is het belangrijk de continuïteit te garanderen en de kennis die we tijdens de revisie op doen te borgen in systemen. We streven er naar om als de drogers straks zijn opgeleverd ook de inspectieplannen gereed te hebben, net als de projectuitvoeringsplannen, SHE-plannen, werkinstructies enzovoorts. De kennis die we nu opdoen, is voor de beheer- en onderhoudsfase zeer waardevol. Stork investeert dan ook mee in het onderhoudsconcept en zorgt ervoor dat de drogers na de revisie ready to operate zijn.’

Erkenning De manier van samenwerken tussen DSM, Stork en Tebodin viel ook de DSM-directie op. Het internationaal opererende life & material sciences bedrijf organiseert jaarlijks een Key Supply Management (KSM) competitie waar Stork ook aan heeft deelgenomen. Van

Wijk: ‘De hoge contractwaarde, duidelijke kostenbesparingen en de koppeling aan het maintenance maturity model is een voorbeeld voor de markt. Daarmee worden de prestaties direct meetbaar en geef je de contractor de ruimte proactief mee te denken met het optimaliseren van de processen. We gaan van een reactieve onderhoudsorganisatie naar een preventieve, kennisgedreven organisatie waarbij de leverancier direct is gekoppeld aan de prestaties van de assets. We waren dan ook zeer vereerd dat we tweede werden bij de uitreiking van de KSM Awards.

Zo’n award sterkt ons in ons geloof in de nieuwe aanpak en is toch een stuk erkenning voor wat we hebben bereikt.’

Casteleijn: ‘Medio april moeten we de status kennen van alle 26 overige drogers en beginnen de voorbereidingen voor een meerjaren revisieplanning. Tot nog toe doorlopen we een Lean werkproces volgens het boekje, dus ik heb er vertrouwen in dat we straks kunnen profiteren van gestandaarde werkvergunningen, werkinstructies, veiligheidsinstructies enzovoorts.’ Van Groningen: ‘Nog belangrijker is dat we de kernwaarden blijven volgen: samenwerking, ondernemerschap en vakmanschap. Mensen moeten snappen waar ze mee bezig zijn, maar het ook leuk vinden om samen te werken. En om te excelleren, moeten we elkaar scherp blijven houden.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 47

PET2 X1 DSM.indd 47

03-02-16 14:49

INNOVATIE

Slopen en gas doorproduceren De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gaat haar productieplatforms in de Noordzee eenvoudiger maken. Grote bemande platforms, voorzien van allerlei faciliteiten, kunnen straks onbemand en zonder gasbehandelingsinstallaties doorproduceren naar het moederplatform waar het aardgas pas zal worden bewerkt. Op deze manier wil NAM met lagere operationele kosten en effectieve inzet van personeel nog langer actief blijven in de Noordzee. De installaties worden op een innovatieve manier van de platforms verwijderd zodat er gewoon door kan worden geproduceerd.

Dagmar Aarts

NAM moet op een slimmere en effectievere manier gas uit de Noordzee winnen om ook uit de steeds kleinere gasvelden succesvol gas te kunnen produceren voor Nederland. Daarom wordt er hard gewerkt aan kostenbesparing en innovatieve technieken. Momenteel worden grote bemande productieplatforms waarop alle faciliteiten staan voor gasbehandeling eenvoudiger gemaakt. Alle installaties voor gasbehandeling worden ervan afgehaald. Het gas zal pas later op een centraal gelegen platformcomplex, K14 geheten, worden behandeld. Dat ‘moederplatform’ is inmiddels zo ingericht dat het ook nat gas van de achterliggende platforms kan ontvangen en vervolgens naar Den Helder kan transporteren.

Platform L13C is als eerste aan de beurt voor een vereenvoudiging. Nick Spiertz (38 jaar) is hoofd mijnbouwinstallatie L13C en is verantwoordelijk voor de installatie en het personeel dat er werkt.

Op dit platform liepen twee productieprocessen parallel. Een van die twee is al afgekoppeld, omdat de ander het werk over kon nemen. Spiertz: ‘We zijn toen al begonnen om de installaties van het proces dat we niet meer gebruiken op te ruimen, maar we liepen tegen een aantal

zaken aan. Je wilt doorproduceren, maar dat gaat niet als je met een snijbrander installaties aan het weghalen bent. We moesten dus op zoek naar een alternatief.

Via een lange weg zijn we uiteindelijk bij watersnijden uitgekomen.’

Watersnijden Bij watersnijden wordt water gemengd met speciaal zand onder hoge druk op staal gespoten. De techniek bestaat al tientallen jaren. Er worden grote hoeveelheden water gebruikt (twintig tot dertig liter per minuut) en het snijwerk kan niet nauwkeurig genoeg worden uitgevoerd om offshore te werken. Het bedrijf Curved Cuts uit Alkmaar heeft een watersnijmethode ontwikkeld waarbij zeer precies gesneden kan worden met kleine hoeveelheden water (twee liter per minuut).

Spiertz was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe methode. ‘Curved Cuts durfde het aan om met al onze veiligheidseisen rekening te houden. Op die manier hebben we een compact, verfijnd en veilig product kunnen ontwerpen dat offshore flexibel is in te zetten.

Het apparaat past in een container en is makkelijk te bedienen. Met slechts twee

FEITEN EN CIJFERS NAM • Aantal NAM-platforms in de Nederlands wateren : 28. Hiervan zijn 9 bemand en 17 onbemand, waarvan 3 monotowers • Aantal producerende putten: 130 (2014) • Aantal offshore velden van NAM: 41 • Op zee wordt circa 14 miljard kubieke meter gas gewonnen, circa 2,5 miljard daarvan wordt voor NAM gewonnen • NAM is in omvang de derde operator op zee Jaarlijks wordt circa tien miljard kubieke meter aardgas verwerkt in Den Helder. Dit is een van de grootste gasbehandelingslocaties ter wereld, waar ook het aardgas van andere operators op de Noordzee wordt verwerkt.

PETROCHEM 2 - 2016 48

PET2 X2 watersnijder.indd 48

03-02-16 14:51

FOTO'S: NAM

man kan je hierdoor hele grote installatieonderdelen opruimen.’

Geen beweging Voorheen werd er met ongeveer 35 medewerkers gedurende drie à vier maanden gewerkt om installaties van een platform te verwijderen. In die tijd kon er niet geproduceerd worden vanwege ‘heet werk’ door slijpen. Spiertz: ‘De twee man die de apparatuur nu verwijderen kunnen op afstand staan terwijl ze snijden. Dat is veel veiliger, want je bent niet meer met heet werk in de buurt van gasinstallaties bezig en er kan heel precies worden gesneden.’ Doordat er slechts twee man aan het werk zijn in plaats van 35, ontstaat er een overzichtelijke werksituatie. Losgesneden onderdelen blijven door het nauwkeurig uitlijnen van de kettingtakels en de precieze snijtechniek op hun plek hangen en kunnen door een klein team worden afgevoerd. Volgens Spiertz bespaart de nieuwe techniek ook veel tijd. ‘Het gaat veel sneller. Waar we nu in een half uur met water doorheen snijden, waren we eerst een hele dag aan het zagen.’

Om ook de installaties van het tweede productieproces te kunnen verwijderen, moet er eerst een ‘open hart operatie’ worden gedaan, omdat alles van de

Spiertz: ‘Het voordeel van onbemande platforms is dat je veel efficiënter met je resourcing en personeel om kan gaan.’ bestaande productieplant moet worden omgeleid. Spiertz: ‘Daarvoor gaan we in mei in een productiestop. Eind juni kunnen we dan het eerste natte gas naar K14 produceren. Daarna gaan we ook de installaties van het tweede produc-

tieproces opruimen en het platform verder gereedmaken om in de toekomst onbemand verder te kunnen gaan. Dat traject zal ongeveer een jaar duren. Vervolgens gaan we hetzelfde doen bij andere bemande platforms, dus de komende jaren zijn we er nog wel zoet mee.’

Kostenreductie Het eenvoudiger maken van de platforms levert een reductie van operationele kosten van zestig procent op. Kosten worden bespaard door onder andere minder onderhoudswerkzaamheden, effectievere inzet van medewerkers en minder transport van mens en materieel.

Spiertz: ‘Het voordeel van onbemande platforms is dat je veel efficiënter met je resourcing en personeel om kan gaan.

In plaats van dat we hier elke dag zijn, hoeven we straks maar vier keer per jaar langs te gaan voor onderhoud. De installatie is zo ontworpen dat wij die ook vanaf het vaste land heel goed kunnen monitoren. Daarnaast kan er ook bijna niks kapot, want er staat bijna geen equipment.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 49

PET2 X2 watersnijder.indd 49

03-02-16 14:51

OPSLAG

Pioniers maken tankopslag veiliger De tankopslagbranche is redelijk conservatief, zo mag wel worden geconcludeerd. Veel van de bestaande oplossingen die beheer en onderhoud naar een hoger plan tillen, worden maar mondjesmaat toegepast.

Laat staan dat partijen in de rij staan om te experimenteren met nog niet in de praktijk bewezen technologie. Gelukkig steekt een handjevol pioniers zijn nek uit om te zien wat innovatieve techniek voor hun business kan betekenen.

David van Baarle

De opslag van brandbare stoffen in tanks brengt risico’s met zich mee. In 2005 woedde er een grote brand in het Engelse Buncefield bij de Hertfordshire Oil Storage Terminal, een bedrijf met een groot aantal opslagtanks voor aardolieproducten. De brand was ontstaan door ontsteking van brandstof die uit een overvulde opslagtank stroomde. De ramp was voor de Nederlandse inspectie aanleiding om de regelgeving aan te scherpen om zo te voorkomen dat iets dergelijks in Nederland zou gebeuren.

Desondanks stelde de overheid in 2012 ernstige problemen vast bij tankopslagbedrijf Odfjell, dat de werkzaamheden op een gegeven moment zelfs helemaal moest neerleggen. Naar aanleiding van die misstanden besloot men de overige tankopslagbedrijven ook te inspecteren en de resultaten waren niet heel bemoedigend. Bij achttien bedrijven werden geen overtredingen vastgesteld, maar bij de overige 73 bedrijven werden in totaal 323 overtredingen aangetroffen. Nu waren niet alle overtredingen even ernstig, maar bij een viertal bedrijven moest de toezichthouder direct ingrijpen en 28 bedrijven kregen een dwingende sanctie opgelegd.

Regeldruk Het inzicht in de veiligheidsprestaties is inmiddels verbeterd, zegt beleidsadviseur duurzaamheid en veiligheid Hennie Holtman van Votob. Het bedrijf ontwikkelde een zogenaamde safety maturity tool (SMT, red.), een driedaagse audit waarbij de veiligheidscultuur, managementprocedures en de hardware zoals tanks, drukvaten en leidingen van Votob-bedrijven worden gescreend. ‘Veiligheid hangt nauw samen met onderhoud en door inspecties uit te voeren, borg je de integriteit van installaties.

Gelukkig zijn uit die SMT-audits geen zaken gevonden die de betrouwbaarheid direct in gevaar brengen, maar verbetering is altijd mogelijk.’

Holtman ziet bijvoorbeeld dat er verbetering mogelijk is in de onderhoudsbeheersystemen. ‘Dit soort methoden is in de industrie al gangbaar, maar de onderhouds- en inspectieresultaten van veel opslagbedrijven moeten nog uit verschillende systemen komen. Met name de wat oudere terminals hebben te maken met bestaande systemen die doen wat ze moeten doen, maar die standalone draaien. Een volgende stap zou zijn om die systemen te integreren, maar tot nog toe voelen veel bedrijven de noodzaak niet. Als tankterminals al investeren, dan is het vaker in uitbreiding van capaciteit dan in systemen die de efficiency verbeteren.’

Desondanks ziet Holtman steeds meer bedrijven die innovatieve diensten aanbieden om de taken van de plant- en maintenance manager te verlichten. Bedrijven zoals Rosen, die pijpleidingen inspecteren met behulp van robots. ‘Ook de leveranciers van procesbesturingssystemen bieden steeds meer intelligente systemen die informatie kunnen geven over de technische status van de assets. Door in dit soort systemen te investeren, ervaringen uit te wisselen en kennis te delen, win je het vertrouwen terug en laat je zien ‘in control’ te zijn. Daarmee kan op den duur ook de regeldruk afnemen.’

Drijfveer Dat de veiligheid, efficiency en het maatschappelijk verantwoord ondernemen kan worden verbeterd, daar is Ivo van der Gaag van overtuigd. De maintenance manager bij de Nederlandse vestigingen van VTTI investeert dan ook wel degelijk in innovatieve technieken die

PETROCHEM 2 - 2016 50

PET2 X3 VTTI.indd 50

03-02-16 15:09

Drone ‘Innovatie betaalt zich uiteindelijk wel terug’, vindt Van der Gaag. ‘Als door

FOTO'S: PETROBOTPROJECT.EU EN A.HAK

hem helpen in zijn dagelijkse werk. ‘Het klopt dat de tankopslagwereld redelijk conservatief is. Maar intussen gebeurt er genoeg. De meeste bedrijven willen echter pas meedoen als de technologie zich in de praktijk heeft bewezen. Bovendien gaat het al jaren goed op de manier waarop ze de terminals hebben bedreven, dus waarom zou je veranderen? De meeste innovaties komen dan ook niet vanuit de branche zelf, maar vanuit startups of mkb’ers met een goed idee. Binnen VTTI proberen we die partijen ruimte te geven om hun ideeën in de praktijk te toetsen.’

De drijfveer voor innovatie is vooral ingegeven door verbetering van de veiligheid en de productiviteit. ‘Onze klanten zijn voornamelijk traders die de markt volgen, voorspelbaarheid en beschikbaarheid zijn hier erg belangrijk. Het is daarom voor ons als terminal de kunst om een balans te vinden tussen die beschikbaarheid, maar wel conform richtlijnen en wet- en regelgeving.’

Als BRZO-bedrijf worden er eisen gesteld door toezichthouders met betrekking tot veiligheid, gezondheid, milieu en compliance. Het kunnen aantonen dat je conform de regels werkt, is een grotere drijfveer voor innovatie. ‘Het inspectieregime is veranderd na ontwikkelingen binnen de industrie. Je merkt dat het veiligheidsbewustzijn is toegenomen en de rolverdeling is gewijzigd.

De toezichthouder heeft meer afstand genomen en laat de bewijslast dat de veiligheid is geborgd over aan de organisaties. Dat betekent dat de assets moeten worden onderhouden conform wet- en regelgeving, en ik vind dat terecht.’

Van der Gaag: ‘We vinden dat we een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om zo duurzaam mogelijk te opereren.’ inzet van technologische ontwikkelingen personeelskosten omlaag kunnen, heeft dit toegevoegde waarde voor de organisatie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan inspectierondes door operators. Als technologie deze ronde overneemt, kan de persoon die momenteel de rondes uitvoert, worden ingezet om een schip te lossen.’

Het voorbeeld is niet uit de lucht gegrepen, want met het volwassen worden van de technologie voor drones, nemen ook de mogelijkheden toe voor gebruik in de omgeving van tankterminals. ‘We spelen met het idee om regelmatig een drone via een vast schema te laten opstijgen die vervolgens geheel automatisch een inspectieronde uitvoert. Je kunt die drones uitrusten met hyperspectrale camera’s die heel nauwkeurige opnamen maken.

Daarmee wordt het mogelijk om afwijkingen op detailniveau te constateren.

Zo kan je lekkages al detecteren voordat ze een echt probleem gaan vormen. Of wat bij tanks ook belangrijke informatie is: de differentiële zetting. Tanks kunnen verzakken doordat de grond inklinkt en op een gegeven moment bereikt dat een kritische grens. Met een drone zou je dat heel goed in de gaten kunnen

houden. Diezelfde drone kan ook worden uitgerust met een thermografische camera zodat we isolatie op pijpleidingen kunnen controleren op eventuele lekken.

We hebben ook tracés met stroomkabels en als de weerstand te groot wordt, is dat een teken van degradatie. Ook dat is eenvoudig te meten met een thermografische camera.’

Het gaat Van der Gaag overigens te ver om zo’n drone zelf aan te schaffen. ‘Onze kerntaak is het op- en overslaan van vloeistoffen. Maar als er partijen zijn die dit soort inspecties als dienst aanbieden, houd ik me aanbevolen.’

Duurzaam schoonmaken Een innovatie waar Van der Gaag veel belangstelling voor heeft, is die van magnetische ankerpunten van McNetiq.

‘Dit is typisch zo’n innovatie die op den duur veel geld kan besparen. Je hoeft dan niet meer te boren om een stelling te verankeren. Je zou zelfs mensen aan zo’n anker kunnen laten hangen. Omdat je echter met de veiligheid van mensen experimenteert, vind ik het nog te vroeg om het in onze omgeving toe te passen.

Daar ligt wat mij betreft de grens. Maar als de leverancier de veiligheidscijfers kan PETROCHEM 2 - 2016 51

PET2 X3 VTTI.indd 51

03-02-16 15:09

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie geld verdienen?

• Hoeveel kan onderhoud bijdragen aan het bedrijfsresultaat?

• Wat is Excellent Onderhoud en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BRE GEN IN DE NIEUWE NGEN BA WERKTUIGBOU CHELOR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

EXTRA START 2016 MEDIO APRIL OLOGIE ECHN ONDERHOUDST EEN. IN HOOGEV

INFORMEER!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. In de afgelopen jaren zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Onderhoud bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Management (OM) • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Start 5 oktober 2016 Start 6 oktober 2016 Start 6 oktober 2016 Start februari/september

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

PET2 Advertenties.indd 52FC_A4.indd 1 Europoortkringen 2015-10

03-02-16 16-09-15 14:57 10:30

overhandigen en meer voorbeeldcases kan laten zien, dan kan het voor ons heel veel tijd en geld schelen.’

Ook het schoonmaken van tanks is onderwerp van onderzoek. ‘Normaal gesproken gebruiken we chemische oplosmiddelen om de residuen uit de tanks te halen. We hebben nu op kleine schaal geëxperimenteerd met het gebruik van enzymen met de firma Produsafe.

Dit is een veel milieuvriendelijkere oplossing voor mens en milieu. We hebben het nu op kleine schaal getest bij een aantal IBC’s en de resultaten van die proef zien er positief uit. We zouden dan ook graag een tank op dezelfde manier willen aanpakken. Uiteindelijk blijven we er wel naar streven dat een tank zo snel mogelijk beschikbaar is, dus als het schoonmaken sneller kan dan weegt dat zwaar mee in de beoordeling van een nieuwe technologie. Maar we vinden ook dat we een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om zo duurzaam mogelijk te opereren.’

Inspectierobot Wensen heeft Van der Gaag ook nog wel.

‘Een inspectie van de bodem kost ons nog veel geld omdat we een tank volledig leeg moeten halen. Idealiter zou je een robot in een tank moeten kunnen laten afdalen die de inspectie kan doen terwijl het medium nog in de tank zit. Als hij kritieke waarden detecteert, moet de tank alsnog leeg worden gehaald. Maar als hij ziet dat de bodem nog jaren mee kan, is dat zeer waardevol.

Overigens hoeft dat niet per se met een robot. Ook sensoren worden steeds goedkoper en beter. Als je in een auto rijdt, krijg je op den duur vanzelf een waarschuwing als het oliepeil te laag wordt of de bandenspanning terugloopt.

Een sensor op de bodem of de wand van

Van de Linde: ‘Je moet op de hoogte blijven van nieuwe technieken, anders haalt de concurrentie je links en rechts in.’ een tank die de dikte in de gaten houdt, zou al veel informatie kunnen opleveren voor het maintenance managementsysteem.’

Cor van de Linde van iTanks kan de wensen van Van der Gaag direct vervullen. Er wordt momenteel namelijk al een dergelijke inspectierobot getest.

De Petrobot is ontwikkeld binnen het zevende raamwerkprogramma van de EU en onder andere Vopak, A.Hak en Shell zijn vanuit Nederland bij de ontwikkeling betrokken. ‘Hetzelfde geldt voor de sensoren’, vervolgt Van de Linde. ‘Ook daar zijn we samen met twee contractors bezig met testen bij Vopak. Het is goed mogelijk om scheefstand en bijvoorbeeld wanddiktes met sensoren te meten.’ iTanks is een innovatiecluster dat speciaal is opgericht om de tankwereld te helpen bij hun zoektocht naar efficiencyverbetering. ‘We hebben het over innovatie’, zegt Van de Linde, ‘Maar soms zijn kleine verbeterstapjes net zo waardevol.

De wil om te veranderen heeft vooral te maken met bedrijfscultuur. Natuurlijk zijn er altijd risico’s verbonden aan innovatie, maar je hoeft ook niet direct

je hele tankpark om te gooien. Probeer eerst in een veilige omgeving of een goed idee ook in de praktijk goed werkt. Dan kan je daarna kijken of de businesscase interessant genoeg is.’ iTanks zit zelf vaak risicodragend in dit soort innovatietrajecten, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van een spuitpistool en van een lastoorts met afzuiging. Van de Linde: ‘Ook de contracters worstelen met de implementatie van verbetertrajecten of innovatie. En ook zij kunnen beter samenwerken met hun opdrachtgevers of innovatieve mkb-ers om de investering zo laag mogelijk te houden en de risico’s te spreiden. Mijn ervaring is dat je in dat soort trajecten altijd waardevolle kennis opbouwt, of je de businesscase nu rond krijgt of niet. Een veel gehoord excuus is dat men niet zeker weet of de veiligheid in het geding is. Natuurlijk moet de veiligheid goed zijn, maar het moet geen excuus zijn om dan maar niets te doen.

Zo’n robot komt er toch wel. Je moet wel op de hoogte blijven van dat soort technieken en kijken wat die voor jouw business kunnen betekenen. Anders haalt de concurrentie je links en rechts in.’ ■ PETROCHEM 2 - 2016 53

PET2 X3 VTTI.indd 53

03-02-16 15:09

MARKET REVIEW ALGEMEEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

ABTECH ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

n, uw

Abtech

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatec.com Website: www.abheatec.com E-mail: info@konuskessel.com Website: www.konuskessel.com

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 2 - 2016 54

56

PETROCHEM 1 – 2016

PET2 Advertenties.indd 54 56 PET12_MartketReview.indd

03-02-16 12:04 14:58 06-01-16

PET12_M

1-16 12:04

MARKET REVIEW MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

STUDBOLTS

WARMTEBEHANDELING

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

PIPE SUPPORTS

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

PROCESS CONTROL

ADVERTENTIE-INDEX

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Abonnees.........................................................24 Actemium ........................................................30 Ahoy....................................................................8 Andus Group....................................................59 Brand Energy & Infrastructure Services........60 CBT Trainingen & Opleidingen................ bijlage Delta Heat Services..........................................30 Deltavisie congres 2016...................................24 Duport Lubricare easyFairs.............................56 easyFairs...........................................................56 easyFairs UK....................................................26 Eco Ketelservice Verhuur.................................26 Emerson Process Management n.v.

Rosemount Group...........................................18 Grupacon .........................................................34

Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek.........................................................52 iMaintain congres 2016................................... 12 Joulz..................................................................34 Leemberg ........................................................46 Mainnovation.....................................................2 Market review............................................54, 55 MODELEC Data-Industrie..................................6 Mourik Services...............................................57 PAO Techniek en Management.......................46 Parker Hannifin..................................................4 Petrochem Platform.............................38, 39, 40 Van der Linden & Veldhuis Isolatie................. 10 Witzenmann Benelux .....................................22 Yokogawa Europe Solutions...........................22

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 2 - 2016 55 PETROCHEM 1– 2016

PET2 Advertenties.indd 55 57 PET12_MartketReview.indd

57

03-02-16 06-01-16 14:58 12:04

®

www.panolin.nl • Biologisch • afbreekbare • synthetische • hydrauliek-olie • Zeer lange • levensduur

Hydrauliekolie met een

• 10.000 draaiuren • zonder olie • te verversen

natuurlijk karakter Duport Lubricare - Archimedesstraat 9 7701 SG Dedemsvaart - 0523-619892 info@panolin.nl

U vindt er uw oplossing op maat op vlak van: Industrieel onderhoud | Asset management | Pompinstallaties | Productiebetrouwbaarheid | Uitrusting voor industriële processing Alle grote spelers en innovaties op 1 locatie en 2 beursdagen

20 & 21 april 2016 | Antwerp Expo MAIN MEDIA & CATALOGUE PARTNERS

STRUCTURAL MEDIA PARTNERS

185x132_Adv_MainPva_102NL.indd 1

PET2 Advertenties.indd 56

MEDIA PARTNERS

KNOWLEDGE PARTNERS

Registreer u voor uw gratis bezoek met code: 102 op www.easyfairs.com/mai-pumps2016

25/01/16 14:08

03-02-16 14:58

TANK CARE

Is meer dan alleen een verfbeurt

www.mourik.com

Uw tanks en installaties vereisen reiniging, onderhoud en vernieuwing.

Uw voorwaarden zijn simpel: duurzaam, veilig en goed.

Daar zijn wij sterk in. Wij verzorgen uw tanks met maximale ‘efficiency’ en minimale ‘leegstand’.

Wij weten waar over twee jaar onderhoudskosten voorkomen kunnen worden. Dat vertellen we u nu, zodat u daar niet dan pas achter komt.

Uw vooruitziende ‘maintenance’ begint vandaag. Met Mourik. 010–296 54 00.

Mourik Nederland T +31-10-296 54 00 E industrie@mourik.com

@MourikHolding /MourikHolding /company/mourik

INFRASTRUCTUUR – INDUSTRIEBOUW – UTILITEITSBOUW – INDUSTRIËLE REINIGING – CATALYST HANDLING MILIEUTECHNIEK – ASBESTSANERING – ENGINEERING – MECHANICAL – CONSTRUCTIE W, E & I INSTALLATIES – BETONREPARATIE – CONSERVERINGEN – TOTAL TANK CARE

PET2 Advertenties.indd 57

03-02-16 14:58

AGENDA CONGRES / BEURS / EVENEMENT Easyfairs www.stocexpo.com

STOCEXPO 2016 StocExpo, consisting of a three-day conference and exhibition, gives visitors the chance to meet industry leaders in tank design, construction and maintenance, as well as innovations in metering & measuring, pumps & valves, automation, loading equipment and inspection & certification services.

Running alongside the three-day exhibition, the world renowned conference provides a unique platform for the global tank storage industry to come together to exchange best practice solutions, review forecasts, discuss how to make the most of opportunities and how to overcome challenges.

15 -17 maart 2016 Antwerp Expo, Antwerpen

iMaintain platform www.imaintain.info/congres

IMAINTAIN 2016 De Nederlandse industrie heeft alles in zich om koploper te zijn en te blij­ven.

Maar dat komt niet vanzelf. Tijdens iMaintain 2016, het jaarcongres van de NVDO en het iMaintain platform, kijken we hoe de Nederlandse maintenancesector bijdraagt om ‘in the lead’ te blijven.

Welke factoren maken het verschil in food en farma, infra, fleet, procesindustrie en de gebouwde omgeving? De juiste mix van gedrag, innovatie, techniek, operational excellence en samenwerking kan zorgen dat de Nederlandse maintenancesector ook de komende decennia onze industrie ‘in the lead’ houdt.

17 maart 2016 Ahoy, Rotterdam

Ahoy www.safetyandhealthatwork.nl

SAFETY&HEALTH@WORK Safety&Health@Work is het platform waar alle professionals samenkomen om zich te verdiepen in alle aspecten van veilig, gezond en verantwoord werken. Van persoonlijke beschermingsmiddelen tot signage en van bedrijfskleding tot virtual training; leveranciers presenteren nieuwe methoden, technieken en producten om risico’s in kaart te brengen en te voorkomen.

Innovaties, trends en ontwikkelingen staan centraal gedurende 2 dagen, zowel op de stands van de exposanten als tijdens inspirerende presentaties en workshops.

5 - 6 april 2016 Ahoy, Rotterdam

Easyfairs www.easyfairs.com

MAINTENANCE 2016 De onderhoudsbeurs van België biedt u een overzicht van trends en ontwikkelingen binnen alle domeinen van de onderhoudssector: gereedschappen, smeermiddelen, reinigingsmaterialen, reserveonderdelen, meettoestellen, reliability, field services, veiligheidsmanagement, asset management, energiebeheer, onderhoudssoftware, etc.

Net als in 2012 en 2014 wordt Maintenance dit jaar ook gelijktijdig georganiseerd met Pumps & Valves, de technologiebeurs voor pompinstallaties en uitrusting voor industriële processing.

20 - 21 april 2016 Antwerp Expo, Antwerpen

Nederland Innoveert www.nederlandinnoveert.com

NEDERLAND INNOVEERT - TECHNIEK WERKT! Tijdens de derde editie van het nationaal techniekfestival Nederland Innoveert maken jongeren, studenten, young professionals en docenten twee dagen lang kennis met een breed scala aan innovaties van Nederlandse bodem en krijgen ze tegelijk inzicht in de maatschappelijke impact van al die ontwikkelingen.

De organisatie wil hen enthousiast maken voor een opleiding of carrière in de techniek en daarmee het groeiend tekort aan bèta’s in Nederland terugdringen.

Onderdeel van het festival is de nationale testdag van Shell Eco-marathon.

21 - 22 april 2016 Onderzeebootloods, RDM Rotterdam

iTanks www.itanks.eu

ITANKS PITCH ONTBIJT XL iTanks organiseert samen met techniekfestival Nederland innoveert een Pitch Ontbijtje XL. Het pitch ontbijt zal midden in het circuit van de Shell Eco-Marathon Testdag zijn, die in de onderzeebootloods van RDM Rotterdam plaatsvindt. iTanks wil als partner van het festival laten zien hoeveel innovatie er plaatsvindt in de haven en welke uitdagingen en carrièrekansen daar te vinden zijn voor technici.

21 april 2016 Onderzeebootloods, RDM Rotterdam

PETROCHEM 2 - 2016 58

PET2 H agenda.indd 58

03-02-16 15:06

36 08:36

ANDUS ANDUSgroup group companies: companies: Manufacturing Manufacturing FIBFIB Industries Industries Gouda Gouda Refractories Refractories Nedstaal Nedstaal Special Special Steel Steel VanVan Voorden Voorden Castings Castings

Serv Serv ices ices && Maintenance Maintenance

Gouda Gouda Feuerfest Feuerfest Deutschland Deutschland Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Belgium Belgium Gouda Gouda Vuurvast Vuurvast Services Services ISSISS Projects Projects Lengkeek Lengkeek Staalbouw Staalbouw

Contracting Contracting Armada Armada Janse Janse Armada Armada Mobility Mobility HSM HSM Offshore Offshore HSM HSM Steel Steel Structures Structures RijnDijk RijnDijk Construction Construction

Serving Servingthe theindustry industry OnsOns kernwoord: kernwoord: klanttevredenheid. klanttevredenheid.

Onze Onze kerncompetenties: kerncompetenties: productie productie vanvan hoogwaardig hoogwaardig staal, staal, vuurvaste vuurvaste bekledingen, bekledingen, grootschalige grootschalige industriĂŤle industriĂŤle staalgerelateerde staalgerelateerde projecten, projecten, industrieel industrieel gietwerk, gietwerk, sluizen sluizen en bruggen, en bruggen, olie-olieen gasplatforms, en gasplatforms, scheepsschroeven, scheepsschroeven, drukvaten, drukvaten, warmtewisselaars, warmtewisselaars, opslagtanks, opslagtanks, kelderbierinstallaties, kelderbierinstallaties, systemen systemen voorvoor filtratie filtratie en separatie, en separatie, luchttechniek, luchttechniek, lichtreclame, lichtreclame, reizigers reizigers gerelateerde gerelateerde voorzieningen, voorzieningen, bovenleidingsystemen bovenleidingsystemen voorvoor het het spoor, spoor, service service en en onderhoud. onderhoud.

Nationaal Nationaal en internationaal en internationaal gecertificeerd, gecertificeerd, werkend werkend volgens volgens de hoogste de hoogste veiligheidsveiligheidsen kwaliteitsnormen. en kwaliteitsnormen.

ANDUS ANDUS Group Group BV BV | Voorstraat | Voorstraat 56, 56, 4132 4132 AS AS Vianen Vianen | T | +31 T +31 (0)30 (0)30 - 211 - 211 58 00 58 00 | E | info@andusgroup.com E info@andusgroup.com

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op www.andusgroup.com. op www.andusgroup.com.

Andus Andus A4omslag Corporate A4 Corporate MagAd.indd MagAd.indd 1 Opmaak enkel.indd 59 1

25-01-16 25-01-16 13:4415:01 13:44 03-02-16 03-02-16 15:01 15:44

25736 BRAND adv our services_ PETROCHEM-LR.indd 1 Opmaak omslag enkel.indd 60 PET2 A omslag.indd 1

29-01-16 14:03 03-02-16 15:44

cbt

Nr. 2 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

maximalisatieposter 2016

resultaten waar je u tegen zegt

Ma

Di

Wo

Do

13

14

10

15

16

Plan

Volg Maxime in Q1: Storen aan storingen

17

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

5

1

2

3

4

5

6

7

6

8

9

10

11

12

13

14

7

15

16

17

18

19

20

21

8

22

23

24

25

26

27

28

9

29

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1

2

3

4

5

6

De operators moeten verder leren kijken, breder denken om de werkelijke oorzaak te vinden.

En dat heeft resultaat!

Connected production Publicatie week 6 Onze productie is onderdeel van een veel groter proces.

8

9

10

11

12

13

15

16

17

18

19

20

steeds meer buiten mijn eigen productiemuren kijken.

12

21

22

23

24

25

26

27

Dat levert naast een gestroomlijnd proces ook nog eens

13

28

29

30

31

Ma

Di

Wo

Do

4

5

6

7

Za 2

Zo 3

8

9

10

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

17

25

26

27

28

29

30

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Autonome operators zijn de olie in het proces

Schatkaart én afvoerputje van je productieproces

Publicatie week 16 De jongens op de werkvloer nemen nu zelf actie in

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

20

16

17

18

19

20

21

22

21

23

24

25

26

27

28

29

22

30

31

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1

2

3

4

5

23

6

7

8

9

10

11

12

24

13

14

15

16

17

18

19

26

20

21

22

23

27

28

29

30

Ma

Di

Wo

Do

Za

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

28

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

30

25

26

27

28

29

30

31

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

31

1

2

3

4

5

6

7

32

8

9

10

11

12

13

14

33

15

16

17

18

19

20

21

34

22

23

24

25

26

27

28

35

29

30

31

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1

2

3

4

8

9

10

11

5

6

7

37

12

13

14

15

16

17

18

38

19

20

21

22

23

24

25

39

26

27

28

29

30

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za 1

2

40

3

4

5

6

7

8

9

41

10

11

12

13

14

15

16

42

17

18

19

20

21

22

23

43

24

25

26

27

28

29

30

44

31

oktober november

1

Wo 2

Do

Vr

Za

zijn we voor ergere ‘schokken’ bespaard gebleven. We nemen nu geen risico’s meer. Daar zijn wel wat eye-openers voor nodig geweest. Gelukkig hebben we ervan geleerd.

Volg Maxime in Q3: Flow controle

Publicatie week 28

Publicatie week 34

Als verantwoordelijk leidinggevende moet je kijken naar de oorzaken achter de cijfers. Toen in ons ziekteverzuim een bepaald patroon zichtbaar werd, ben ik gaan graven. Leuk is anders, maar de risico’s die daardoor boven water kwamen…...

juli

Dat ‘lean’ niet alleen een theoretisch principe is, blijkt wel uit de huidige flow op de werkvloer.

De opvolging van ploegen verliep moeizaam, waardoor interne klant bracht daar verandering in.

september

Electric fantastic Publicatie week 32 Of ze het kunnen is niet de vraag. Mogen ze het ook?

Certificeringen zijn misschien niet het meest dynamische aspect van mijn werk. Wel noodzakelijk. Als een machine

Do

er fouten en vertragingen ontstonden. Denken vanuit de

augustus

Veiligheid is TOP sport Publicatie week 36 Veiligheid en Techniek: check. Veiligheid en Organisatie: check. Veiligheid en Personen: euhh. Komt dat door de mensen op de werkvloer? Daar ligt niet de oorzaak, wel de oplossing.

thermisch moet worden gereset, dan wel graag door de

Bij ons tenminste. Een andere veiligheidscultuur begint binnen

juiste persoon. Zo’n trainingsmatrix was daarbij wel handig.

het MT en werkt door in productie. Of iedereen dat zo ziet...?

4

5

6

8

9

10

11

12

13

16

17

18

19

20

47

21

22

23

24

25

26

27

48

28

29

30

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1

2

3

4

Q3

Check

Act

Volg Maxime in Q4:

Plan

Plan Do Check Act & repeat

5S voor sloddervossen en pietjes-precies

Publicatie week 40

hele lijn een grote vertraging opleveren. We zijn liever

3

Q2

Plan

Ziekteverzuim en andere signalen van explosiegevaar

bezig met terugkerende verbeteringen. Hierdoor is ons

15

52

veiligheidsdenken boven rendementsdenken te plaatsen,

de klantbehoefte op onze productie.

Zo

7

48

Act

Het was even een cultuurshock, maar door

nog beter op de klantbehoefte afgestemd én ook

storingen die misschien snel zijn opgelost, maar over de Di

14

51

werkvloer te brengen. Zo hebben wij de productie

Ongemerkt sluipen ze in je proces. Van die terugkerende

46

50

je dat in praktijk? Door de klant letterlijk op de

Check

Zo

45

49

Publicatie week 20

De klant centraal, natuurlijk, maar hoe breng

Publicatie week 48 “Orde en netheid op de werkvloer begint met het motiveren van gedrag en discipline.” Zo begon mijn blog een jaar geleden. Nu blikken we terug op onze aanpak werkplaatsinrichting en het resultaat in

productieproces nu continu in ontwikkeling.

oktober

verduurzamen

44

De schokkende realiteit van machineonderhoud

Publicatie week 14

ontwikkelen

Ma

Klant in productie

verduurzamen

29

36

juni

Zo

27

35

Do

mei

26

Vr

39

december

25

het leverde ook daadwerkelijk wat op. Een uitgestippelde, waardeverlies door nodeloze voorraden.

bekwamen

september

augustus

juli

26

24

verduurzaamheidstraject. Niet alleen vanwege het feestje, inzichtelijke waardestroom én een stop in het afvoerputje van

april

ontwikkelen

juni

22

Publicatie week 24 Operatie ‘Production pirates’ was misschien wel het leukste

met inzicht en verantwoordelijkheidsgevoel.

maximaliseren

4

25

ze voor zijn. Een gesmeerd proces dankzij operators

1 3

Q1

Plan

kleine reparaties of foutmeldingen. De technische

2

Act

Volg Maxime in Q2:

Zo

19

waarop we foutmeldingen registreerden. Daar hebben we nu motiverend waardoor we iedereen meekregen.

Do

veiligheid en (milieu)besparing.

november

maximaliseren

mei

18

Allereerst moet je het zien. Onze blinde vlek zat in de manier een ander systeem voor vanuit een positieve drive. Dat werkte

hele leuke contacten op!

dienst heeft nu eindelijk de ruimte om te doen waar 17

Publicatie week 12 Hoe doorbreek je bepaalde gedragspatronen?

verduurzamen

11

16

Als schakel tussen leverancier en klant moet ik dus

maart

Maak fouten zichtbaar

ontwikkelen

15

te leggen op de interne relaties, liggen de

Check

7

1

anders gaan communiceren. Door de focus

februari

14

Vr

Do

en niet alleen bij de operators. Ook ik moest

gedachten rondom onderhoud nu op één lijn.

januari

11

13

Publicatie week 8

briesend aan de productielijn. Dus tijd voor maatregelen.

10

14

TPM, polderen of presteren?

Publicatie week 4

bekwamen

21

verduurzamen

20

maximaliseren

19

Ma

april

9

Het managementblad voor de olieendienstchemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nu staat voor de zoveelste keer de technische Er moest iets veranderen rondom maintenance,

9

maart

12

3

8

18

4

februari

11

7

Zo

bekwamen

3

6

5

2

maximaliseren

2

4

Za

1

december

Catch the Rhythm

Onderhoud in goede staat

Publicatie week 38

Publicatie week 44

bekwamen

1

Vr

ontwikkelen

januari

53

Je wilt het maximale uit je processen en medewerkers halen? Volg dan Maxime van de Meer op cbtvoorresultaten.nl/maxime en op Linkedin. Zij deelt haar ervaringen en inzichten uit de dagelijkse praktijk die jou als manager op weg helpen. Ga aan de slag met de kennis van Maxime voor meetbare en zichtbare resultaten waar je u tegen zegt.

Q4

Check

Act

‘Zout waar het kan, zoet waar het moet’ • Groen licht voor oefenfabriek • ‘Van veel overnames zakt je broek af’ • Ammoniak heeft schone toekomst • Thema: Onderhoud 5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

25

19

20

21

22

23

24

26

27

28

29

30

31

Onze productie leek soms wel eens op een jazz-orkest.

Hoppen van opdracht naar opdracht. Heel inefficiënt.

Nu hebben we een logistieke hartslag, waardoor

Hoe breng je het uitvalpercentage met 70% terug?

Het effect is gigantisch. Zowel in rendement als in de

rust die het geeft op de werkvloer en bij de technische

iedereen in hetzelfde ritme opereert. Het resultaat?

dienst. Door onze operators ‘eigenaar’ te maken van de

Onze doorlooptijd is met de helft verkort.

machine hebben we dit kunnen realiseren.

Niets missen van Maxime? Connect op linkedin.com/in/maximevandemeer. Weten hoe je met cbt het maximale uit je processen en mensen haalt? Kijk op cbtvoorresultaten.nl of bel 0800 – 228 72 46.