Petrochem3,2012

Nr. 03 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 03 – 2012

INSIDE

Wintershall Nederland telt kleintjes absoluut mee • Plantmanagers in gesprek • Als klein team effectief opereren • Thema: Personeel en opleiding

001_cover.indd 1

14-03-12 09:18

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

002_evides.indd 1

13-03-12 15:16

In deze editie 12 ‘Kleintjes tellen absoluut mee’

34 thema: Personeel en oPleiDinG

De olie- en gasvelden op de Noordzee beginnen met de jaren leger te raken. Nieuwe velden, als ze überhaupt te vinden zijn, zijn klein en lastig rendabel te maken. Toch ziet Wintershalldirecteur Gilbert van den Brink genoeg kansen voor de Noordzee.

Ieder jaar hebben werkgevers zo’n honderdduizend vacatures voor mensen met een bèta-opleiding, terwijl jaarlijks maar zestigduizend bèta’s beschikbaar komen. De industrie wil met het Masterplan Bèta en Technologie bereiken dat in 2025 weer voldoende bèta’s afstuderen. Vier van de tien afstudeerders moeten dan een bèta-diploma op zak hebben.

Om in de Rotterdamse regio een goede match tussen onderwijs en arbeidsmarkt te creëren, geeft de platformorganisatie Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam aan waar de grootste knelpunten liggen in dit gebied en welke acties moeten worden ondernomen.

18 De juiste mensen met De juiste minDset In de aanloop naar Deltavisie 2012 met als thema ‘Wij nemen onze verantwoordelijkheid’ is een aantal plantmanagers met elkaar in gesprek gegaan. Cruciale factoren tot succes zijn volgens de plantmanagers veiligheid en de factor mens. De juiste mensen aantrekken, hen op de juiste positie plaatsen, hen groeimogelijkheden aanbieden en gemotiveerd aan het werk houden, spelen hierbij een grote rol.

24 Geen tijD om stil te zitten ‘Ons bedrijf is nog steeds één van de grootste producenten van antibiotica in de wereld, maar onze concurrenten leren snel en proberen ons in te halen. Daarom is niet zozeer belangrijk dat we onze prestaties verbeteren, maar vooral het tempo waarin we dat doen’, zegt Michel Meertens, plantmanager van DSM Sinochem Pharmaceuticals in Delft. Meertens is kandidaat voor de verkiezing Plant Manager of the Year 2012.

insiDe en verDer Commentaar Feiten en cijfers • Groen licht stoomnetwerk in Botlek • Opslagbedrijven in de chemie vormen regiokringen Feiten en cijfers buitenland • Wintershall krikt Duitse olieproductie op • Overeenkomst voor petrochemisch complex in Indonesië binnenstebuiten onbevangen • Chris Aldewereld Petrospect technologie Producten agenda short cut volgende Petrochem Column • Jan Van Doorslaer Fijnchem

5 7

10 22 32 33 43 45 49 51 55 56 57

PETROCHEM 03 – 2012

003_Inhoud.indd 3

3

14-03-12 09:18

Omdat elke druppel telt Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 03 - 2012 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Arnoud Haagsma, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: LANXESS adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag

De strijd om olie wordt de komende jaren heviger, omdat weinig landen in de positie zijn om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen.

Met nauwkeurige en betrouwbare meetinstrumentatie ondersteunt KROHNE haar klanten uit de petrochemie om uit de kostbare reserves kwalitatief hoogwaardige producten te kunnen blijven ontwikkelen en produceren.

De nieuwste generatie massaflowmeters – OPTIMASS 2300 – een uitstekend alternatief voor bulkmeting waarbij de hoogste nauwkeurigheid vereist is.

KROHNE – Petrochemie is onze wereld.

Voor meer informatie zie onze website.

aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 118,45 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opZeggeN: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proefen kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. U ontvangt wel een aanbieding voor een nieuw abonnement aan het einde van uw proefperiode. Opzeggen kan via www. aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

De abonnementenadministratie wordt verzorgd door: abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA UITGEEST Website: www.bladenbox.nl (nieuwe abonnementen) Website: www.aboland.nl (wijzigingen en vragen) Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

OPTIMASS 2300

004_colofon_krohne.indd 4

ISSN: 1380-6386

13-03-12 16:12

‘Aardgas is een mooie transitiebrandstof naar een nog duurzamere energievoorziening. Het is echter geen doel op zich.’

Energy Mixer Onlangs was ik op uitnodiging in het hoofdkwartier van Shell om te praten over de kritiek die ik twee maanden geleden op het concern uitte in mijn commentaar Dure glossy’s of echte lente. Op zich al punten voor Shell dat ze de discussie aangaat met criticasters.

Ik hoorde onlangs op de radio dat bijvoorbeeld ook professor Jan Rotmans was uitgenodigd voor een gesprek. Hij stelt dat bedrijven als Shell duurzame innovatie ronduit tegenwerken.

Zo ver ga ik niet, maar een beetje teleurgesteld was ik toch wel in onze nationale kampioen. Dat Shell kiest voor alleen moleculen en niet ook voor elektronen, vind ik jammer, maar dat is de keuze van het bedrijf. Dat het dan echter ook onwaarheden en halve waarheden in het leven roept over business waar het niet (meer) inzit, kan ik moeilijker verteren.

Mijn gespreksgenoten gaven toe – en dat vond ik sterk van ze – dat in de veelbesproken NRC-bijlage een paar slordige fouten zijn gemaakt. Dat Duitsland momenteel niet een half procent van haar energie uit de zon haalt maar meer dan drie procent, was dus uiteindelijk een fout en niet een manipulatieve actie, zoals ik eerder dacht. De tekst was onvoldoende gecontroleerd toen de bijlage van het reclamebureau terug kwam. Shell-ers zijn toch menselijker dan ik dacht… Wel vervelend als het logo van je bedrijf bij een paar onjuistheden staat.

En ook de halve waarheid over wanneer zonne-energie breakeven is of wordt, werd ruiterlijk door mijn gesprekspartners in het juiste perspectief gezet. Overigens had de rubriek NRC Next Checkt dat al eerder prima uitgeplozen. Zie www.petrochem.nl.

Voor de consument is zonnestroom nu al goedkoper. Voor grote centrale energieproducenten laat dat nog even op zich wachten. Dus er zitten twee zijden aan het verhaal. Echter, als je met de consument wilt communiceren, moet je je wel wat in diens wereld inleven. In dit geval is de energieprijs voor de consument belangrijker dan de kostprijs bij grootschalige opwekking.

Ik ben sowieso van mening dat bedrijven zich vooral moeten beperken tot communicatie over hun eigen kerntaken. En dat is in het geval van Shell al lastig genoeg. Hoewel we momenteel nog zeker niet zonder kunnen, zijn fossiele brandstoffen bij grote groepen van de Nederlandse en Vlaamse bevolking omstreden. Momenteel helemaal met de recordprijzen aan de pomp. Overigens valt het hier nog mee; de brandstofprijzen in de Verenigde Staten worden mogelijk een belangrijke inzet van de presidentsverkiezingen. Dat terwijl ze nog steeds veel minder betalen dan wij in Europa.

Ook het huidige pleidooi van Shell-president Voser voor schaliegas krijgt niet veel bijval. Shaliegas is voor veel burgers

besmet. Onlangs stelde Voser echter dat het winnen van gas uit schalielagen ‘veilig’ is. En misschien heeft hij wel meer gelijk dan de oppositie die een causaal verband met drinkwatervervuiling, aardbevingen en bodemverzakkingen al bewezen acht voordat er werkelijk goed onderzoek naar is gedaan. De waarheid zal wellicht in het midden liggen. Veel zal ook te maken hebben met hoe de winning daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Cowboys doen dat anders dan tuinders…

En ja, als aardgas vooralsnog de snelste manier is om in landen als China en India vieze steenkool- en bruinkoolcentrales misbaar te maken, dan is dat winst. Momenteel zou elektrisch rijden in China geen milieuvoordelen opleveren omdat het overgrote deel van de elektriciteit uit steenkool wordt opgewekt. Presidentdirecteur Dick Benschop zou bij een bezoek aan China door een energieminister zijn bedankt voor de rol die Shell speelt bij de schaliegas-revolutie. Juist omdat die voor China veel milieuvoordelen kan opleveren.

Toch vind ik dat Shell en verschillende andere bedrijven in de slipstream aardgas iets te belangrijk maken. Aardgas is een mooie transitiebrandstof naar een nog duurzamere energievoorziening. Het is echter geen doel op zich. Uiteindelijk is er geen schonere methode om elektriciteit op te wekken dan met één stap via zonnecellen. Elektriciteitproductie uit fossiele bronnen en ook biomassa is en blijft een omweg. Met moleculen kun je bovendien veel mooiere dingen doen dan zo maar verbranden.

De heren van Shell vroegen me om eens aandachtiger de site energyfuture.nl te bekijken die het bedrijf samen met onder andere NRC en Metro in het leven heeft geroepen. Ik moet toegeven dat het leuk is om de Energy Mixer in te vullen. Maar bij de kennistest op de site kreeg ik toch een vervelende déjà vu.

Ik dacht nog even dat Shell zijn fout meteen al had hersteld.

Want bij de vraag welk percentage van de totale energievraag Duitsland uit de zon haalt, stond het goede antwoord - drie procent - er gewoon bij. De site rekent 0,3 procent echter goed. Dat ga ik echt niet invullen, gewoonweg omdat het niet klopt. Naar de iPad 2 kan ik wel fluiten, al heb ik alles goed…

P.S. Net toen ik dit commentaar klaar had, kreeg ik een mailtje van Shell dat drie procent binnenkort wordt goedgerekend op de site. Deze informatie heeft u niet van mij, maar veel plezier als u een iPad wint. #reporter wim raaijen wim@industrielinqs.nl

PETROCHEM 03 – 2012 5

005_commentaar.indd 5

14-03-12 09:18

MOXA... Superieur in Embedded Computers V2401/2402 serie Op X-86 gebaseerde Embedded Computers, voorzien van 4 RS-232/422/485 poorten en 8 RS-232 poorten, 2 LAN’s, 6 USB 2.0 en een CompactFlash aansluiting. De VGA, DVI en LVDS-uitgangen maken deze computers uitermate geschikt in industriële toepassingen.

De Embedded Computer heeft voorgeïnstalleerde Linux, Windows CE of Windows Embedded Standard 2009, waardoor systeemintegratie aanzienlijk vereenvoudigd wordt.

Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl , Synoniem voor kwaliteit !

2

I T Professionals

adv_MoxaA4_embedcomp.indd 1 006_modelec.indd 1

17-01-2011 10:04:23 13-03-12 15:14

FEITEN & CIJFERS

FOTO: BASF

Bij odfjell stroomde medio februari vijfhonderd liter benzine en nafta het terrein op omdat er door de vorst een pakking in een leiding lekte.

Om dit probleem op te lossen heeft het bedrijf het leidingcompartiment met daarin de kapotte pakking van de overige leidingdelen afgesloten, en vervolgens gecontroleerd leeggehaald om de pakking te repareren.

Vervolgens heeft men ook andere leidingdelen geïnspecteerd op lekkages, waarna men twee andere door de vorst vernielde pakkingen aantrof.

BASF Stelt milieudoelen Scherper BASF stelt zichzelf een aantal nieuwe ambitieuze doelen voor milieu, gezondheid en veiligheid. Op het gebied van energie streeft BASF naar een besparing van 35 procent terwijl eerder de lat bij 25 procent werd gelegd. Daarnaast richt het bedrijf zich op het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen met 40 procent, waar dit doel oorspronkelijk 25 procent was.

Daarnaast zijn er nieuwe milieudoelen gesteld voor een verantwoordelijker gebruik van water als hulpbron. Het bedrijf is van plan om tegen 2020 slechts de helft van de huidige hoeveelheid drinkwater bij de productie te gebruiken in vergelijking met 2010.

Daarnaast is het concern ook van plan om duurzame watermanagementsystemen te realiseren op alle productievestigingen in gebieden met waterschaarste.

Bescherming van de gezondheid op het werk wordt gemeten met het wereldwijde BASF-meetinstrument de “Health Performance Index”. De index kijkt naar vijf criteria: gerapporteerde gevallen van beroepsziekten, medische rampplanning, eerste hulp, preventieve geneeskunde en promoten van gezondheid. Om de veiligheid verder te vergroten wil het bedrijf het aantal werkgerelateerde ongevallen voor 2020 terugdringen met tachtig procent (uitgangspunt 2002) en het aantal transportongevallen met zeventig procent (uitgangspunt 2003).

Student tu delFt wint Shell BAchelor mASter prijS De Shell Bachelor Master Prijs is dit jaar uitgereikt aan Maarten de Nier van de Technische Universiteit Delft. Hij ontving vijfduizend euro voor zijn masterscriptie Capturing Solar Energy as Hydrogen using Bismuth Ferrite. Iris Smal, student aan de Universiteit Twente, schreef in de bachelorcategorie de meest innovatieve scriptie: Reducing polymerisation during the hydrodeoxygenation of pyrolysis oil. Zij won daarmee 2.500 euro aan prijzengeld. De Shell Bachelor Master Prijs heeft als doel jong technisch talent te stimuleren om na te denken over en te werken aan technologische oplossingen voor een duurzame toekomst. opSlAgBedrijven in de chemie vormen regiokringen De opslagbedrijven met chemie in opslag gaan meer met elkaar overleggen om zo de veiligheid en het kennisniveau te vergroten. Branchevereniging VNCW gaat binnen haar vereniging de aangesloten bedrijven een overlegstructuur bieden in de vorm van regiokringen. Binnen de vereniging is de behoefte ontstaan meer met elkaar te overleggen.

De opslag van chemische stoffen is volgens VNCW-directeur Lucien Govaert aan veel regels gebonden. De opslag is vooral ook een beladen onderwerp. Er is een voortdurende aandacht voor de bedrijven die chemisch gevaarlijke stoffen in opslag hebben.

Veel van de onderwerpen zijn regiogebonden. Feit is dat de benadering vanuit de overheid vooral afhankelijk is van de controlerende inspecteurs. Per regio kan de benadering en visie van die inspecteurs behoorlijk verschillen.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_feiten-cijfers.indd 7

Het europees parlement heeft een amendement aangenomen om de nieuwe regels voor het zwavelgehalte in scheepsbrandstof te laten gelden voor alle wateren die bij de EU-landen horen. En de milieucommissie van het Europees Parlement stemde voor een voorstel om de zwavelnorm voor zeeschepen te verlagen. De lagere zwavelnorm zou oorspronkelijk alleen gelden in de Noordzee, het Kanaal en de Baltische Zee. Akzo nobel industrial chemicals heeft met hertel een contract gesloten voor isolatieservices op haar drie Nederlandse sites in Rotterdam Botlek, Hengelo en Delfzijl, ook tijdens onderhoud en turnarounds. Het contract heeft een looptijd van vier jaar, met mogelijk daarna nog een verlenging van twee jaar.

Bij het Zeeuwse nieuwdorp is de omgeving van een rangeerterrein enige tijd afgesloten geweest vanwege een lekkende treinwagon. Het bleek te gaan om een kleine lekkage van fosforzuur.

Het bedrijfsleven in Europa wordt verlamd door een golf aan nieuwe regels die de europese commissie voorbereidt als antwoord op de schuldencrisis. Dat zei Shell-topman Peter Voser in een interview met het Financieele Dagblad. Als de regelzucht geen halt wordt toegeroepen, zullen multinationals stoppen met innovatie en hun investeringen elders in de wereld doen, zo vreest de bestuursvoorzitter.

PETROCHEM 03 – 2012

7

14-03-12 09:18

FEITEN & CIJFERS

De Nederlandse advies- en ingenieursbureaus royal haskoning en dhv hebben een fusie aangekondigd.

Door het samengaan van de twee partijen ontstaat een bedrijf met achtduizend werknemers en honderd kantoren in 35 landen. Met Amersfoort als hoofdkantoor zal de fusie adviesdiensten leveren op het gebied van ruimte en mobiliteit, delta- en watertechnologie, havens, luchtvaart, industrie, energie en gebouwen.

De beoogde naam voor het nieuwe bedrijf is Royal Haskoning DHV. Een verzoek tot bestendiging van het predikaat Koninklijk zal daartoe worden ingediend. Bertrand van Ee, de huidige topman van DHV, zal de nieuwe onderneming gaan leiden.

De kraker van Shell in moerdijk draait sinds 1 maart op verminderde capaciteit vanwege problemen met het koelsysteem. Het bedrijf heeft force majeure afgekondigd voor de levering van producten als etheen, propeen en acetyleen aan Shell Chemicals Europe. Force majeure betekent dat er een juridische clausule in werking treedt als Shell zich niet aan zijn contract kan houden. ihc merwede heeft contracten gesloten voor het ontwerp en de bouw van drie pijpenleggers. De opdrachten hebben een totale waarde van 450 miljoen euro. De schepen, die worden gebouwd voor het Maleisische concern SapuraCrest en het Braziliaanse OSX, gaan flexibele pijpen leggen bij oliewinningsprojecten voor de Braziliaanse kust. Twee schepen worden gebouwd in Nederland, het derde in Brazilië.

8

FOTO: DOW

De gas- en oliewinning was in 2010 de bedrijfstak met de hoogste bijzondere beloningen. Deze bedroegen gemiddeld zeventienduizend euro per werknemer, waarvan tweederde bestond uit bonussen. Een goede tweede was de financiële dienstverlening met ruim twaalfduizend euro aan bijzondere beloningen. Ook de bedrijfstakken energievoorziening, informatie en communicatie, en de specialistische zakelijke dienstverlening hadden relatief veel incidentele maar weinig overeengekomen toeslagen.

krAker dow terneuzen veStigt nieuw record De Light Hydrocarbon (LHC) etheenproductie bij Dow Terneuzen heeft een nieuw record gevestigd. Sinds het opstarten van etheenkraker 3, na de laatste onderhoudsstop in maart 2006, draait deze kraker continu productie. Dat betekent bijna zes jaar oftewel meer dan 2.130 dagen, zonder een dag oponthoud. Een tot nu toe ongeëvenaarde prestatie binnen Dow en binnen de chemische industrie. Deze betrouwbaarheid gaat hand in hand met veiligheid. Sinds de ingebruikname in november 2001 hebben zich bij kraker 3 geen persoonlijke ongevallen voorgedaan en geen procesveiligheidsincidenten. rijkSwAterStAAt mAAkt rotterdAmSe hAven Beter BereikBAAr Als Maasvlakte 2 eind 2013 in gebruik wordt genomen, komen er meer zeer grote containerschepen naar Rotterdam toe. Om wachttijden bij het invaren van de Rotterdamse haven te voorkomen, verbreedt Rijkswaterstaat komend voorjaar de Maasgeul. Deze vaargeul op de Noordzee is de toegangsweg naar de haven van Rotterdam. In de zomer van 2012 kunnen de grote schepen het nieuwe deel van de Maasgeul gebruiken.

Zeeschepen met een diepgang van meer dan 14,3 meter gebruiken de Maasgeul om van en naar Rotterdam te varen. Havenbedrijf Rotterdam verwacht dat door de uitbreiding van de haven het aantal zeer grote containerschepen dat de haven in- of uitvaart, toeneemt van ongeveer 60 in 2011 tot zo’n 1.500 per jaar in 2020. Nu is de Maasgeul 500 tot 600 meter breed. Dit is te smal om schepen met een diepgang van meer dan 14,3 meter elkaar op een veilige afstand te laten passeren. Aan de noordzijde verbreedt Rijkswaterstaat de Maasgeul tot gemiddeld 830 meter, zodat ook voor deze grote schepen tweerichtingsverkeer mogelijk wordt.

Het nieuwe deel van de Maasgeul zal worden gebruikt door schepen die de Rotterdamse haven verlaten. Deze schepen vervoeren geen lading en steken daardoor minder diep dan de geladen schepen die de haven binnenkomen. Het nieuwe deel wordt daarom ongeveer drie meter minder diep dan de huidige Maasgeul.

De werkzaamheden om de Maasgeul te verbreden, worden naar verwachting uitgevoerd tussen april en juli 2012 door Van Oord. Naar verwachting kan de havenmeester van Rotterdam het nieuwe deel van de Maasgeul rond 1 augustus 2012 in gebruik nemen. multinAtionAlS trekken SAmen op in duurzAme modellen Nederlandse multinationals gaan bedrijfsmodellen delen en bevorderen die zijn gebaseerd op duurzame groei. Hiervoor hebben ze de Dutch Sustainable Growth Coalition opgericht. Het initiatief, genomen door AkzoNobel, DSM, FrieslandCampina, Heineken, KLM, Philips, Shell en Unilever, krijgt de volle medewerking en steun van VNO-NCW en wordt gefaciliteerd door Ernst & Young. De concerns willen duurzame bedrijfsstrategieen ontwikkelen, gericht op het creëren van toegevoegde waarde voor zowel het bedrijf als haar stakeholders. Onderling willen ze goede voorbeelden delen. Bovendien willen ze het debat aanjagen door leiderschap en het ontwikkelen van beleidsaanbevelingen.

PETROCHEM 03 – 2012

007_8_9_feiten-cijfers.indd 8

14-03-12 09:18

FEITEN & CIJFERS groen licht Stoomnetwerk in Botlek De aanleg van een stoomnetwerk in de Rotterdamse Botlek kan beginnen. De Rotterdamse netbeheerder Stedin, afvalverwerker én stoomleverancier AVR en chemiebedrijf en stoomgebruiker Emerald Kamala Chemical (EKC) tekenden hiervoor een vijftienjarige overeenkomst. EKC produceert voedsel- en drankconserveringsmiddelen, smaak- en geurtussenproducten, weekmakers en andere additieven.

Naast Stedin zijn ook het Havenbedrijf Rotterdam en aannemersbedrijf Visser & Smit Hanab initiatiefnemers bij de ontwikkeling van het Stoomnetwerk. De laatste zal het netwerk in opdracht van Stedin gaan bouwen. Het stoomnetwerk wordt tevens ondersteund en mede gefinancierd door een “Green Deal” met het Rotterdam Climate Initiative.

Het doel van het stoomnetwerk is de stoom van de ene fabriek te transporteren naar omliggende fabrieken die stoom als productiemiddel nodig hebben. Deze fabrieken wekken hun stoom nu tegen hoge kosten op met fossiele brandstof. Met het stoomnetwerk wordt de CO2-uitstoot aanzienlijk teruggedrongen en de luchtkwaliteit verbeterd.

Jeroen de Swart, directeur Stedin: ‘AVR en EKC in Botlek West zijn de eerste klanten.

Het is de bedoeling dat er nog vele bedrijven volgen en dat we het stoomnetwerk kunnen doortrekken naar andere delen van de Botlek.’ De stoomleiding wordt zo’n 1.500 meter lang en zal bestaan uit twee leidingen. De leveringsleiding krijgt een capaciteit van tweehonderd ton stoom per uur op een temperatuurniveau van maximaal vierhonderd graden Celsius en een druk van veertig bar. De retourleiding voor het condensaat is berekend op 25 bar en een kleine tweehonderd graden Celsius.

Shell-topmAn voSer: preStAtieS perniS moeten Beter De raffinaderij van Shell in Pernis, de grootste raffinaderij van Europa, behoort met zijn huidige prestaties niet tot de wereldtop. Daar moet verandering in komen, zei Shell-topman Peter Voser in een interview met het Financieele Dagblad. ‘Pernis moet zijn prestaties verbeteren. Vorig jaar lag bijvoorbeeld de cat cracker, die nodig is om de benzineproductie op te voeren, er een tijd uit en dat soort dingen wil ik niet zien. Pernis moet leidend zijn in zijn sector en daar is nog werk voor te verzetten’, aldus Voser.

De bestuursvoorzitter wil uiteindelijk dat alle raffinaderijen van Shell kunnen meedraaien in de wereldtop. ‘Daar zitten we op sommige gebieden, maar nog niet in alle.

Dus daar moet nog wat aan worden gedaan. Ik heb de verantwoordelijke mensen laten weten wanneer ik dat opgelost wil hebben, maar dat ga ik niet publiekelijk aangeven.’

117 BAnen BAnen op de tocht Bij ineoS teSSenderlo Ineos in Tessenderlo is van plan de komende twee jaar 117 van de 667 banen te schrappen. De vakbonden reageren verontwaardigd en verrast op de aankondiging tot herstructurering. Volgens vakbondsman Rob Urbain van het ABVV is het onmogelijk om op een veilige manier verder te werken als er zoveel banen worden geschrapt. Vooral het voornemen om een aantal jobs te outsourcen, zit de vakbonden hoog. Een deel van de jobs zou worden ingevuld door externe onderaannemers.

BRENT RUWE OLIEKOERS 135

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

129

123

117

111

105

26 27 30 31 1

JANUARI

2

3

6

FEBRUARI

7

8

9 10 13 14 15 16 17 21 22 23 24 27 28 29 1

2

3

4

Voor de zogenoemde topsectorchemiebeurs komen volgend studiejaar maximaal vijf leerlingen in aanmerking die aan de Universiteit Utrecht gaan studeren. Vanaf het studiejaar 20132014 maken maximaal zestig excellente scholieren (40 HBO en 20 WO) kans op een beurs, mits zij een chemiegerelateerde opleiding gaan volgen aan een universiteit of hogeschool. Het beurzenplan is een initiatief van de chemische industrie. Acties zoals deze zijn nodig vanwege het verwachte tekort aan bèta’s en technici, dat onder meer ontstaat door vergrijzing en ontgroening van de arbeidspopulatie.

BEDRIJVENNIEUWS Shell benoemt Andrew Brown per 1 april tot Upstream International Director. Tegelijkertijd zal malcolm Brinded aftreden als Executive Director Upstream International. gerard van harten, voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux, is benoemd tot voorzitter van het nieuwe bestuur van de Roosevelt Academy in Middelburg.

De Roosevelt Academy, opgericht in augustus 2004, is een internationaal hoog aangeschreven Honors college van de Universiteit van Utrecht. Van Harten volgt als voorzitter van het bestuur de voormalig minister van landbouw, Cees Veerman, op. cees los (1956) zal toetreden tot DSM als General Counsel en directeur juridische zaken met ingang van 15 april. Los neemt de taken over van pieter de haan die wegens gezondheidsredenen zijn functie neerlegt.

Los was eerder General Counsel bij LyondellBasell Industries.

Het Braziliaanse Petrobras krijgt voor het eerst een vrouw aan het hoofd. Op voordracht van de Braziliaanse president Dilma Rousseff is maria das graças Foster (58) aangesteld. Zij volgt José Sérgio Gabrielli de Acevedo op. De Braziliaans staat heeft een meerderheidsbelang in het in 1953 opgerichte staatsbedrijf.

MAART

PETROCHEM 03 – 2012

007_8_9_feiten-cijfers.indd 9

9

14-03-12 09:18

FEITEN BUITENLAND

De isla-raffinaderij op Curaçao wordt vanaf 18 april 75 dagen stilgelegd om het hart van de installatie, de cat cracker, en omliggende installaties een volledige onderhoudsbeurt te geven. Met deze turnaround is een bedrag van 63,6 miljoen dollar gemoeid. Het onderhoud komt een jaar later dan gepland. Volgens shutdown maintenance manager Edmundo Mirabal is dat het gevolg van al eerder uitgevoerd onderhoud en de lange tijd dat de Islaraffinaderij stil heeft gelegen in 2010 en 2011. reliance industries heeft Fugro singapore opdracht gegeven voor geotechnisch onderzoek in zee bij de oostkust van India. Fugro zal naast geotechnisch onderzoek ook laboratoriumonderzoek en funderingsstudies verrichten ten behoeve van het ontwerp voor de onderwater infrastructuur voor de Dhirubhai Satellite Fields die zich in waterdiepten tot 1.850 meter bevinden. De satellietvelden zouden de dalende output van het D6-blok kunnen compenseren. Reliance verwacht dat de gasvelden in 2014-2015 in productie kunnen worden genomen en hun piek bereiken in 2016.

In het noorden van china is een chemische fabriek ontploft. Dertien mensen zouden om het leven zijn gekomen, minstens 43 mensen raakten gewond. Dit meldt de Britse omroep BBC. De ontploffing vond plaats in een fabriek op het terrein van Keeper Chemical in Zhaoxian die onder meer guanidinenitraat zou produceren. Guanidinenitraat is een ontvlambare organische verbinding die, door het lage vlampunt en de hevige gasvorming bij verbranding, wordt gebruikt als raketbrandstof.

10

PETROCHEM 03 – 2012

010_11_FCbuitenland.indd 10

FOTO: WINTERSHALL

Het overnamebod van shell op de Britse bodemonderzoeker cove energy heeft stevige concurrentie.

Nadat eerder al een oliebedrijf uit Thailand een bod op Cove uitbracht, is er nu ook interesse vanuit India van de staatsbedrijven Oil and Natural Gas en Gail.

Wintershall krikt Duitse olieproDuctie op Wintershall blijft investeren in de binnenlandse olieproductie. Tussen november 2011 en januari 2012 sloeg het bedrijf de drie nieuwe putten Aitingen Süd 2, Schwabmünchen 7 en Aitingen Nord-Ost 1 ten zuiden van Augsburg. De ruwe olie van Aitingen Süd 2 en Schwabmünchen 7 zal vanaf mei 2012 via pijpleidingen worden getransporteerd naar de activiteiten in Aitingen. Daar wordt de olie behandeld voordat het verder gaat naar de raffinaderij in Lingen. De ruwe olie van Aitingen Nord-Ost 1 zal in april eerst aan een test worden onderworpen om informatie te achterhalen over de mogelijke productievolumes. Wintershall investeerde zo’n 7,5 miljoen euro in de drie putten.

De nieuwe bronnen zullen de bestaande jaarproductie verhogen en de plaatselijke productie veiligstellen voor de volgende twintig jaar. Wintershall produceert al sinds 1979 olie ten zuiden van Augsburg. In 2011 leverden Aitingen en Schwabmünchen zo’n 30.000 ton ruwe olie op. In het gebied heeft Wintershall nu tien productieputten.

Het bedrijf gaat nieuwe oliebronnen in het gebied opsporen met een nieuwe techniek die sneller is en minder kost. Daarvoor gaan experts elektromagnetische velden meten vanuit een helikopter. Onder invloed van natuurlijke grondtrillingen genereren koolwaterstoffen en water/zout-mengsels in de grond namelijk karakteristieke trillingspatronen, die op hun beurt speciale elektromagnetische velden creëren. Door die te meten kan de ondergrond in kaart worden gebracht. total neemt nigeriaans olievelD usan in proDuctie De productie van het Nigeriaanse offshore olieveld Usan is begonnen. Usan ligt honderd kilometer ten zuidoosten van de Nigeriaanse kust in waterdieptes die variëren van 750 tot 850 meter. Het veld wordt geproduceerd uit 42 putten met een FPSO die is ontworpen met een capaciteit van 180.000 vaten per dag en een opslagcapaciteit van twee miljoen vaten. Operator Total heeft een belang van twintig procent in het project.

Partners zijn Chevron Petroleum Nigeria (dertig procent), Esso E&P Nigeria (dertig procent) and Nexen Petroleum Nigeria (twintig procent). Nigerian National Petroleum Corporation (NNPC) is de concessiehouder van blok OML138 waar Usan onder valt. air proDucts zet tWeeDe stap in ruslanD Air Products gaat in het Russische Krasny Sulin in de regio Rostov een installatie bouwen en beheren voor het vloeibaar maken van zuurstof, stikstof en argon en een depot voor het vullen van cilinders. De totale investering voor beide installaties bedraagt ruim veertig miljoen euro. De verwachting is dat beide installaties begin 2014 in gebruik kunnen worden genomen.

De investering in Rusland volgt op een eerdere overeenkomst met Voronezhsintekauchuk, onderdeel van staatsbedrijf Sibur, één van de grootste petrochemische bedrijven in Rusland. Het ging toen om de bouw en de exploitatie van een luchtscheidingsinstallatie die naar verwachting komende zomer in gebruik kan worden genomen.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

14-03-12 11:30

FEITEN BUITENLAND BasF neemt elektrolytactiviteiten merck over BASF neemt de elektrolytenactiviteiten van Merck over. Een overnamebedrag is niet bekend gemaakt. De overname omvat de technologieën en producten voor het verbeteren van de prestaties van batterijen, die Merck heeft ontwikkeld, gepatenteerd en op de markt heeft gebracht. Daaronder vallen de elektrolytformuleringen die bekend staan onder de naam Selectilyte en diverse additieven voor elektrolyten die worden gebruikt in lithiumion-batterijen. Daarnaast neemt BASF ook het lopende onderzoek naar nieuwe elektrolyten en additieven over.

Elektrolyten zijn complexe formuleringen die het transport van elektrische ladingen in een batterij mogelijk maken.

Elektrolyten van hoge kwaliteit kunnen essentieel zijn voor het verbeteren van de prestaties van batterijen. BASF richtte in mei vorig jaar al een team op om elektrolyten te ontwikkelen en verkopen. Dit team zal in de loop van 2012 worden geïntegreerd in de nieuwe business unit Battery Materials.

BASF is van plan de komende vijf jaar flink te investeren in de ontwikkeling en productie van materialen voor batterijen. Naast de ontwikkeling van materialen voor lithiumion-batterijen, onderzoekt het concern ook toekomstige batterijconcepten.

Bp vangt 1,2 miljarD Dollar voor gasvelDen BP verkoopt haar belangen in een gasbehandelingsinstallatie en de bijbehorende producerende gasvelden in Kansas aan een dochter van LINN Energy. De transactie levert BP 1,2 miljard dollar op en zal naar verwachting eind maart kunnen worden afgerond.

Onder de overeenkomst vallen alle belangen van BP in ongeveer 2.400 putten in het Hugoton-veld. Ook de Hugoton Jayhawk gasbehandelingsinstallatie met een capaciteit van 450 miljoen kubieke meter gas per dag hoort erbij. BP produceert op dit moment zo’n 110 miljoen kubieke meter gas(equivalenten) in het gebied. overeenkomst voor petrochemisch complex in inDonesië Saudi Aramco en PT Pertamina hebben een overeenkomst gesloten om samen de economische mogelijkheden te onderzoeken voor een geïntegreerd raffinage- en petrochemisch complex in Tuban, Oost-Java (Indonesië). Het zou gaan om een raffinaderij met een capaciteit van driehonderdduizend vaten ruwe olie per dag, die Saudi Aramco op basis van een langetermijncontract zal leveren. Het complex zal vervolgens petrochemische producten leveren om te voldoen aan de toenemende vraag ernaar in het zuidoosten van Azië. conocophillips verkoopt activiteiten vietnam ConocoPhillips verkoopt haar activiteiten in Vietnam voor 1,29 miljard dollar aan een dochter van Perenco. Het gaat om een belang van 23,25 procent in blok 15-1, een belang van 36 procent in blok 15-2 en een belang van 16,3 procent in de Nam Con Son pijpleiding. Naar verwachting kan de overeenkomst worden afgerond in het eerste half jaar van 2012. total koopt oFFshore Belangen in ivoorkust Total heeft een production sharing overeenkomst gesloten met Petroci (Ivoorkust) voor drie nieuwe offshore licenties in ultradiep water. Total zal met een belang van 54 procent operator zijn in de CI-514 licentie. Partners zijn Canadian Natural Ressources International (36%) en Petroci (10%). Daarnaast wordt Total met een belang van 45 procent operator in de CI-515 en CI-516 licenties, naast partners Anadarko (45%) en Petroci (10%).

De licenties liggen ongeveer honderd kilometer offshore van Ivoorkust in waterdieptes van twee- tot drieduizend meter.

Bp heeft een gedeeltelijke schikking getroffen over de olieramp in de Golf van Mexico in 2010. Het bedrijf heeft een overeenkomst bereikt met advocaten van vissers en andere private eisers. Het gaat om een bedrag van 7,8 miljard dollar oftewel 5,9 miljard euro. De Britse maatschappij meldt dat de schikking niet geldt voor publieke eisers als de Amerikaanse regering, kuststaten en lokale overheden.

Het Amerikaanse hooggerechtshof heeft besloten zich opnieuw te buigen over de vraag of shell aansprakelijk is voor mensenrechtenschendingen in nigeria. Twaalf Nigerianen beschuldigen Shell van medeplichtigheid aan schendingen van de mensenrechten tegen hen in Nigeria tussen 1992 en 1995. greenpeace heeft een boorschip van shell in de haven van Taranaki, Nieuw Zeeland geblokkeerd. Het schip stond op punt van vertrekken naar alaska om proefboringen te doen in het Noordpoolgebied.

Greenpeace vindt proefboringen in het Noordpoolgebied riskant omdat een olieramp het kwetsbare milieu zou kunnen verwoesten.

Het massachusetts institute of technology heeft shell geschaard bij de vijftig meest innovatieve bedrijven van 2012. De multinational bevindt zich in het gezelschap van onder meer Apple, Facebook, Google en Better Place. Uit de energiesector zijn naast Shell onder meer Siemens, Suntech en General Electric in de lijst opgenomen. Shell verdient volgens MIT deze positie omdat het olie weet te winnen op plaatsen waar dat voorheen onmogelijk was. shell heeft een rechtszaak aangespannen tegen twaalf milieuorganisaties om acties tegen proefboringen in de Noordelijke IJszee bij alaska te voorkomen. Shell wil in juli beginnen met proefboringen in de Chukchi Zee ten noorden van Alaska. Omdat de zee slechts drie maanden ijsvrij is, wil Shell voorkomen dat de boringen vertraging oplopen door acties van milieuorganisaties.

PETROCHEM 03 – 2012

010_11_FCbuitenland.indd 11

11

14-03-12 11:30

INTERVIEW

‘Kleintjes tellen absoluut mee’

12

PETROCHEM 03 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 12

14-03-12 09:17

FOTO’s: ERIC dE VRIEs

De olie- en gasvelden op de Noordzee beginnen met de jaren leger te raken. Nieuwe velden, als ze überhaupt te vinden zijn, zijn klein en lastig rendabel te maken. Toch ziet Wintershall-directeur Gilbert van den Brink genoeg kansen voor de Noordzee. Kernbegrippen zijn voor hem optimalisatie en nieuwe technologie, zowel op het vlak van exploratie als winning.

Gerard van Nifterik

PETROCHEM 03 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 13

13

14-03-12 09:17

‘Grip op gasvolumes’, zegt Gilbert van den Brink. ‘Optimalisatie van onderhoud en logistiek. De businessplannen die vijf jaar geleden zijn neergelegd, hebben wat dat betreft hun geld dubbel en dwars opgeleverd. Zeker in termen van efficiency. Dat bleek onlangs ook uit een benchmark door EBN; we zijn blijkbaar erg goed in veilig en efficiënt produceren.’

Gilbert van den Brink is directeur van Wintershall Nederland. Wintershall – een honderd procent dochtermaatschappij van BASF – houdt zich in verschillende regio’s ter wereld bezig met het zoeken naar en winnen van aardolie en aardgas. In Europa is de onderneming ook actief in de handel en verkoop van aardgas. Het hoofdkantoor in Nederland is gevestigd in Rijswijk. Vijf jaar geleden investeerde Wintershall Nederland in een hypermoderne centrale voor remote controlled operations (RCO) in Den Helder.

De centrale stuurt inmiddels twintig platforms aan in het Nederlandse deel van de Noordzee. De opzet was om met de centrale controlekamer effectiever te kunnen opereren en velden ook op termijn rendabel te kunnen blijven exploiteren. Dat is helemaal gelukt. Sterker nog, de investeringen van toen hebben nog altijd follow up. De RCO heeft de processen niet alleen efficiënter gemaakt, maar heeft ook een schat aan gegevens opgeleverd. En daar kun je wat mee.

‘Wij vinden dat je altijd wel een project op stapel moet hebben staan. Je kunt niet gokken dat je weer een nieuw Groninger-veld of zoiets vindt.’

14

Anticiperen De volgende stap is de opgedane ervaringen door te koppelen naar de reservoir engineers. Van den Brink: ‘We willen in Rijswijk zelf analyses kunnen maken, puur op basis van datacollectie van de putten. Als je dat goed doet, kun je veel beter en sneller anticiperen op ontwikkelingen offshore. Realtime monitoring is het motto. En eerder anticiperen betekent ook eerder problemen oplossen. Dat is belangrijk. Het gaat in de Noordzee om een mature area. Neem zoutafzettingen in de stijgbuis, een typisch probleem voor oudere velden. Op basis van het soort informatie dat we uit onze procescontrole halen, zijn zulke problemen eerder te detecteren en kunnen we eerder ingrijpen.

Dat is succesvol.’

‘Of dat een voorsprong geeft? Jazeker.

Belangrijk is ook dat we op basis van de kennis die we de laatste vijf, zes jaar hebben verzameld deelprojecten hebben opgezet, zoals de integratie van een waterwasinstallatie op de nieuwe Wingate-installatie net over de grens in

PETROCHEM 03 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 14

14-03-12 09:17

het Engels Continentaal plat. Die heeft zo’n installatie bij de bouw aan de wal gelijk meegekregen. Dat scheelt een hoop kosten en moeite.’

Het Wingate-platform staat in het Britse Wingate veld in blok 44/24b. Bijzonder is dat dit gas niet in Engeland, maar in Nederland wordt aangeland. De bewaking en besturing van het onbemande Wingate-platform gebeurt vanuit de RCO van Wintershall bij Den Helder.

Het is het twintigste platform dat op dit centrum is aangesloten. Het Wingateveld ligt op ongeveer tien kilometer afstand van de grens met de Nederlandse sector. Omdat het gasveld te ver van de Britse pijpleidinginfrastructuur af ligt, is besloten het via het op twintig kilometer afstand gelegen D15-A platform van GDF SUEZ E&P Nederland en het NGT-leidingsysteem naar het Groningse Uithuizen te verpompen.

Wingate kwam vorig jaar in oktober on stream. Het veld begon met een productie van anderhalf miljoen kubieke meter gas en het plan is om deze hoeveelheid begin 2012 te verhogen naar drie miljoen kubieke meter door een tweede put te boren. Deze zal begin maart klaar zijn.

gebracht en of het economisch haalbaar is. Is het interessant, dan plaatsen we het op de zogenaamde conveyor belt.

Met andere woorden, exploratie vraagt om voortdurende screening. Een andere vraag is natuurlijk: blijf je zelf op zoek gaan of koop je in? Bij ons ligt de focus vooralsnog op exploratie, ondanks dat het een mature gebied is.’

Conveyor belt ‘Grote velden vind je allang niet meer’, zegt Van den Brink. ‘Daarom zijn we continu op zoek naar nieuwe projecten om kleine velden toch efficiënt te kunnen exploiteren.

Loopt een project af, dan komt er weer een nieuwe. We noemen dat het conveyor belt principe. Gemiddeld zitten we op één nieuw project per jaar. Vrij recent is bijvoorbeeld de ontwikkeling van de K18 Golf; een kleine unit in het zogenaamde K18-blok. We hopen deze eind februari on stream te zetten. Een ander redelijk nieuw project is de uitbreiding van het bestaande E18 platform, waar we in verband met de zoutproblematiek waterequipment hebben moeten plaatsen. Bij al die nieuwe projecten proberen we zo slim mogelijk gebruik te maken van bestaande kennis en infrastructuur, bijvoorbeeld door meerdere kleine units logistiek aan elkaar te knopen.’

‘Wij vinden dat je altijd wel een project op stapel moet hebben staan. Je kunt niet gokken dat je weer een nieuw Groninger-veld of zoiets vindt. Voor ons geldt dat ook de kleintjes absoluut meetellen. In de eerste plaats gaat het om exploratie. Als er dan een veld wordt gevonden, draagt exploratie het over aan development. Die bekijkt hoe groot het veld is, waar het gas naartoe kan worden

Verschillen Bij de exploratie richt Wintershall zich naast het Nederlandse Continentale plat nadrukkelijk ook op het Engelse en het Deense deel. Dat betekent dat met andere omstandigheden rekening moet worden gehouden. Vooral wet- en regelgeving verschilt enorm ondanks één Europa. Van den Brink: ‘Ieder land heeft zijn eigen regels. Het zijn weliswaar dezelfde intenties, maar iedereen doet het net anders. Wat we daarvan vinden?

Waardeloos natuurlijk. Die verschillen voegen niets toe. Er wordt niet voor niets door overkoepelende organisaties over gepraat, onder andere met Brussel. Eind 2011 hebben we nog bij elkaar gezeten in Stavanger. Iemand van de Britse autoriteiten hield daar een presentatie over een vergelijkend onderzoekje naar de verschillende regelgeving. Daaruit bleek dat er 480 wetjes van toepassing zijn op de Noordzee. Slechts vier daarvan zijn hetzelfde in alle landen. Ze zijn niet heel erg verschillend, maar nét iets anders.’

Hoe dan ook, het kost onnodig veel tijd en het eindresultaat is toch hetzelfde, stelt Van den Brink. ‘Harmonisatie, dat willen we. Er wordt ook aan gewerkt, maar vooral op het vlak van scholing, training en alarmcodering offshore; nog

niet genoeg voor wat betreft regelgeving.

Bovendien, verschillen kun je ook wegnemen door gewoonweg het ijs proberen te breken. Toen wij aan het Wingateproject begonnen, hebben we de Britten bijvoorbeeld uitgenodigd in Den Helder.

Konden ze zien hoe we het doen. Eerst keken ze een beetje vreemd, maar toen ze in de gaten kregen hoe het werkte, vonden ze het fantastisch. Je moet vertrouwen scheppen.’

Production optimalization Voor de nabije toekomst verwacht Van den Brink vooral veel van het verder uitrollen van Wingate en het optimaliseren van de bestaande velden op het Nederlandse Continentale plat en exploratie in het Deense deel. ‘Production optimalization, daarop zetten we de komende jaren in’, zegt Van den Brink.‘Nieuwe technologie is daarbij heel belangrijk. Door verschillende nieuwe seismische technieken kunnen we bijvoorbeeld beter inschatten hoe je een veld kunt benaderen.’

Wintershall ontwikkelt zelf, of in samenwerking met anderen, nieuwe technieken. ‘Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van een subseawellhead, speciaal voor het ondiepe deel in de Noordzee. De reden daarvan is dat het Nederlandse deel van het continentale plat nogal dichtbevolkt is. Er is veel visserij, windmolens en recreatie. Soms kun je daarom geen platform neerzetten. Een subsea-afdichting zou dan een oplossing kunnen zijn. Zulke systemen zijn eigenlijk bedoeld voor grote diepten, maar het idee is ze in een eenvoudigere vorm toe te snijden op ondiep water. Het ver-

PETROCHEM 03 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 15

15

14-03-12 09:17

Tebodin always close Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau

Tebodin vanzelfsprekend prioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

Kostenefficiënt ontwerpen krijgt ook bijzondere aandacht.

Standaardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk. Onze Asset Management en Operational Excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

www.tebodin.nl > markten

016_tebodin.indd 1

13-03-12 15:13

‘Production optimalization, daarop zetten we de komende jaren in.’ schil is ook dat je in diep water werkt met robots, en in ondiep water duikers moet gebruiken. Eigenlijk willen we ook dat niet; duikers lopen altijd een risico.

Gaandeweg zullen we dus steeds minder duikers willen gebruiken en uiteindelijk willen we naar diverless systemen.’

het gas is opgesloten in klassieke dichte zandsteenlagen. Er is een techniek voor; het zogenaamde fraccen, het onder druk openbreken van de dichte zandlaag met

Tight sands Een andere mogelijkheid – maar nog erg ver weg – is schaliegas, stelt Van den Brink. ‘De meeste aandacht is tot dusver uitgegaan naar onshore winning, zoals bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, maar offshore zou ook kunnen. Let wel, er zijn nog veel te veel onzekerheden en de industrie gaat dit als laatste doen. Voor schaliegaswinning zijn meer boortorens nodig en die moeten veel goedkoper worden, er moeten veel meer servicemaatschappijen komen, en als dat allemaal is gelukt zou je aan offshore schaliegaswinning kunnen gaan denken, maar dat is niet in de nabije toekomst op de Noordzee.’

Op korte termijn zal Wintershall vooral kijken naar de ontsluiting van zogenaamde tight gas sands. Dat zijn zeer moeilijk te produceren velden waarbij

Vijf jaar geleden investeerde Wintershall Nederland in een hypermoderne centrale voor remote controlled operations (RCO) in den Helder. de centrale stuurt inmid­ dels niet alleen twintig platforms aan in het Nederlandse deel van de Noordzee, maar heeft ook een schat aan gegevens opgeleverd. En die kennis zet het bedrijf weer in bij nieuwe projecten. Wintershall is con­ tinu op zoek naar nieuwe projecten om kleine velden toch efficiënt te kunnen exploiteren. ‘Loopt een pro­ ject af, dan komt er weer een nieu­ we. We noemen dat het conveyor belt principe’, vertelt directeur Gilbert van den Brink. Voor de komende jaren zet het bedrijf vooral in op productie­ optimalisatie.

BEKNOPT

behulp van horizontaal geboorde gaten.

Door water, zand en een kleine hoeveelheid chemicaliën onder hoge druk in de boorput te pompen, worden scheurtjes volgepompt met zand. De zandkorrels houden de scheurtjes open, waardoor het gas een vrije doorgang heeft naar de boorput. Dit jaar loopt er een proefproject offshore waarvan Van den Brink veel verwacht.

‘Kijk,’ zegt hij, ‘we blijven kleinere velden zoeken, maar de kans is groot dat je mis prikt en dat is duur. De overheid zou in dat verband een handje kunnen helpen, bijvoorbeeld met stimuleringsregelingen. Dat kan ook voor de overheid interessant zijn. EBN haalde vorig jaar een omzet van dertien miljard euro voor de Nederlandse staat. We proberen nu afspraken te maken over vervroegde afschrijving. Sowieso gaan die kleinere velden niet eeuwig mee, en er komt een keer een moment dat we een keuze moeten maken tussen Nederland of investeringen elders. Tot dusver is dat niet aan de orde, want de rendementen op de Noordzee zijn nog altijd goed. Als het aan ons ligt, zijn er nog veel mogelijkheden te benutten.’ W

PETROCHEM 03 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 17

17

14-03-12 09:17

PERSONEEL

De juiste mensen met de juiste mindset In de aanloop naar Deltavisie 2012 met als thema ‘Wij nemen onze verantwoordelijkheid’ is een aantal plantmanagers met elkaar in gesprek gegaan tijdens een Business Linqs bijeenkomst.

Cruciale factoren tot succes zijn volgens het plantmanagerspanel veiligheid en de factor mens. De juiste mensen aantrekken, hen op de juiste positie plaatsen, hen groeimogelijkheden aanbieden en gemotiveerd aan het werk houden, spelen hierbij een grote rol.

Maar door de toenemende vergrijzing is dit niet eenvoudig.

Evi Husson

BEKNOPT Een aantal plantmanagers zocht tijdens de Business Linqs bijeenkomst naar oplossingen voor de uitdagingen waarmee de industrie nu en in de toekomst te maken heeft. Cruciale factoren tot succes zijn volgens hen veiligheid en de factor mens. Het is daarbij belangrijk de juiste mensen op de juiste plek in de organisatie te plaatsen. Op die manier is het eenvoudiger de fabriek up-to-date te houden en een veilige werkomgeving te creëren. De toenemende vergrijzing maakt dit echter complex. Oplossingen voor een nakend personeelstekort zijn bijvoorbeeld inventief automatiseren, het niet meer uitvoeren van een aantal werkzaamheden, regionale acties organiseren voor meer instroom en open communicatie.

18

Tijdens de afgelopen Business Linqs bijeenkomst zocht het publiek samen met een panel van plantmanagers naar oplossingen voor de uitdagingen waarmee de industrie nu en in de toekomst te maken heeft. Deelnemers aan dit gesprek waren Arjen Visser, plantmanager Teijin Aramid Delfzijl, Dik Schipper, productiemanager van de LHC-fabrieken bij Dow Terneuzen, Eward Hofstede, managing director operations, Avebe, Foxhol en Bart Leenders, managing director bij Neste Oil, Rotterdam.

Als plantmanager kun je veel invloed uitoefenen op de organisatie. Je kunt je eigen prioriteiten bepalen. Maar ongeacht de fabriek waaraan je leiding geeft, zijn die prioriteiten in hoofdlijnen: veiligheid, productie en kosten. Dat geldt voor alle plantmanagers. Schipper: ‘Waar je je als plantmanager als eerste zorgen over maakt, is de gezondheid van de mensen.

Veiligheid is prioriteit nummer één en die veiligheid wil je zelf onder controle houden. Hierbij geldt ook: Als het aan je mensen ligt, ligt het aan jou. Je kiest zelf je mensen uit. Heb je geen goede mensen in je bedrijf, dan heb je het zelf niet goed geregeld.’

Hofstede gaat hierop in: ‘Je hebt gelukkig niet zo gauw de verkeerde mensen in een organisatie. Je komt er wel achter, na jaren van opeenvolgende reorganisaties, dat werknemers soms niet meer op de juiste plek zitten of op de verkeerde posities terecht zijn gekomen. Het is de kunst om uiteindelijk alle werknemers weer in hun sterkte te laten functioneren.’

Sense of urgency De toenemende vergrijzing is hierbij een complicerende factor. Zowel in het Noorden (Avebe in Foxhol, Teijin Aramid in Delfzijl) als in Rotterdam (Neste Oil) en Terneuzen (Dow) is dit een gekend probleem. Visser: ‘De markt van goede operators zie je opdrogen. De komende tien jaar gaat ongeveer zestig

procent van onze medewerkers met pensioen. Tegelijkertijd willen we de capaciteit uitbreiden wat eveneens veel nieuwe operators vraagt. Daarbovenop duurt het opleidingstraject van een operator ongeveer drie jaar. Het is met andere woorden noodzakelijk nu al de situatie over drie jaar te kunnen inschatten en hierop te anticiperen. Misschien biedt het oprichten van een opleidingsschool op een centrale plaats in Noord-Nederland een oplossing voor het toenemende personeelstekort.’

Dé kant-en-klare oplossing voor personeelstekort bestaat helaas niet. Het is een combinatie van verschillende deeloplossingen zoals inventief automatiseren en bijvoorbeeld het niet meer uitvoeren van een aantal werkzaamheden. Hofstede geeft een voorbeeld. ‘We voeren zelf ingangscontroles van grondstoffen uit door middel van analyses. Als je ervoor kunt zorgen dat je toeleveranciers van bijvoorbeeld chemicaliën een garantie kunnen geven voor een bepaalde kwaliteit en vooropgestelde specificaties, dan kun je de analyse die je zelf voorheen deed, achterwege laten. Vaak worden dit soort veranderingen pas doorgevoerd als er sprake is van sense of urgency.’

Eetlust ‘Personeelstekort is een serieus probleem voor de toekomst, wat we delen met de hele industrie’, zegt Leenders. ‘Een aantal aspecten speelt hierbij een rol. Ten eerste moet je je afvragen hoe iemand het werk in onze industrie ervaart. Welk beeld heeft hij of zij hierbij? Dit kan heel verschillend zijn.’

Een tweede aspect is de leeftijd. ‘Mijn interesse in techniek is gegroeid toen ik op de middelbare school een filmpje van Royal Haskoning zag over hoe ze dammen en dijken bouwden bij de waterkering. Daar begint het al. Bij het creëren van de eetlust. Vervolgens moeten wij er als industrie voor zorgen dat we ons niet

PETROCHEM 03 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 18

14-03-12 09:16

FOTO’S: NESTE OIL

alleen focussen op kennis. Men roept zo vaak dat Nederland een Kennisland is, maar als we de maakindustrie verliezen in Nederland, verliezen we uiteindelijk ook de toegevoegde waarde. Zonder een stevige basis, gaat ook kennis op de langere termijn verloren’, aldus Leenders.

Ontwikkeling Op jonge leeftijd interesse wekken in techniek is een begin, maar ook ouders en leraren moeten worden overtuigd.

Schipper: ‘Eigenlijk ligt bij de ouders het fundamentele probleem. Zij zijn vaak van mening dat hun kind verder moet studeren in plaats van een vak te leren. Maar ook leraren moet je ervan zien te overtuigen wat het nut is van een technische studie.’ Om dit te realiseren,

is regionale samenwerking nodig tussen industrie, de gemeenten en het onderwijs. Schipper: ‘Regionale initiatieven werken naar mijn idee het beste. Tien jaar geleden zijn we in de regio bijvoorbeeld begonnen met een ontdekkasteel voor jongeren. Hierop werd zeer positief gereageerd. Stilaan is een kentering te merken. Door dergelijke initiatieven lijkt de keuze voor techniek nu, in tegenstelling tot vijf tot tien jaar geleden, in regio Zeeuws-Vlaanderen weer wat te stijgen. Maar het blijft een traject van lange adem.’

Ook de aantrekkelijkheid van het bedrijf speelt een rol bij de aanwas van nieuw jong bloed, meent het panel.

Werknemers moeten zo trots zijn op hun werk dat ze hun dochter of zoon

ook op het bedrijf zouden willen laten werken. Leenders: ‘Iedereen die bij je fabriek werkt, is ambassadeur van het bedrijf. Ook als ze buiten de poort komen, moeten werknemers enthousiast kunnen zijn over hun werk. De medewerkers zijn het mooiste beleid.’

Visser deelt die mening: ‘Wil je je bedrijf aantrekkelijk maken, dan moet je een topwerkgever willen zijn. Dit betekent onder meer werknemers die dat wensen de mogelijkheid bieden zich verder te ontwikkelen richting onderhouds-, technische of leidinggevende functies. Zorg er als werkgever voor dat je hiervoor ruimte creëert en hiervoor ook opleidingen biedt. Je krijgt op die manier, zoals eerder genoemd, de juiste persoon op de juiste plek.’

PETROCHEM 03 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 19

19

14-03-12 09:17

020_mob.indd 016_mob.indd 1 1

13-03-12 15:13 07-03-2011 16:40:39

Ervaring Om een topwerkgever te zijn, is het naast het bieden van doorgroeimogelijkheden van belang dat je de werknemers blijft motiveren en scherp houdt om op ieder moment veilig en accuraat te werken. Veiligheid blijft tenslotte prioriteit nummer één. Hofstede: ‘Het is veel eenvoudiger om mensen een nieuwe fabriek aan te leren dan het eenduidig vasthouden van de kennis en veiligheidsprocedures van bestaande fabrieken.’

Mensen doen zaken op de manier zoals ze het altijd al deden, terwijl de fabriek en de organisatie zich verder blijven ontwikkelen. ‘Daar liggen de risico’s.

Het strak instrueren en er consistent op toezien dat mensen de instructies op de gewenste manier uitvoeren en dit ook gemotiveerd blijven doen, is soms een hele opgave maar daarop moet je blijven hameren.’

Permanent blijven opleiden, examineren en certificeren is dus noodzakelijk.

Hofstede: ‘Als je dit doet, zie je mensen consistent beter presteren. Ze ervaren ook dat het werk dat ze doen belangrijk is. Voldoening en motivatie zijn hiervan een positief gevolg.’

Ervaring is geen garantie voor succes en in zekere zin dus zelfs een risico. Visser: ‘Een voorbeeld; veel werknemers hebben de opstart van onze fabriek in 1985 meegemaakt. De procedures die we toen hanteerden, zijn door ervaring en voortschrijdend inzicht aanzienlijk verbeterd.

We hebben inmiddels betere en veiligere werkwijzen geïmplementeerd. Maar toch zie je nu nog steeds een aantal mensen die leunen op hun ervaring van hoe ze het in het begin deden. In een strak gelijnde productie-organisatie is creativiteit op die manier niet gewenst.’

Flexibele pensionering is een mogelijke oplossing voor dit probleem, meent Schipper: ‘Als je kunt, kun je werknemers zelf de keuze geven om eerder met pensioen te gaan. Door ze zelf te laten kiezen, kun je van diegene die willen blijven, verwachten dat ze zich aanpassen aan gewijzigde procedures. Ze weten wat van hen wordt verwacht en vinden het bovendien ook leuk. Wie minder geneigd is veranderingen aan te nemen, zal sneller kiezen voor vervroegd pensioen.’

Defensieve modus Het is van essentieel belang dat procedures worden gevolgd om de veiligheid te garanderen. Leenders: ‘Iedereen die

direct of indirect met installaties te maken heeft, heeft er impact op. En alles wat verkeerd kan gaan, kan ook goed verkeerd gaan, dus moeten procedures strikt worden gevolgd. Dat is de defensieve modus van waaruit je moet vertrekken. Tegelijkertijd moet je mensen aantrekkelijk werk kunnen bieden en de mogelijkheid geven zich

verder te ontwikkelen. De uitdaging is juist deze twee zaken te combineren.

Laat mensen ook groeien en meedenken rond veiligheid. Zoek de juiste mensen, met de juiste mindset. Op die manier hou je de procedures die onontbeerlijk zijn up-to-date en maak je van je fabriek een veilige, succesvolle fabriek met tevreden werknemers.’ W

PETROCHEM 03 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 21

21

14-03-12 09:17

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

Spitsroeden Midden februari berichtte het Vlaamse weekblad Knack (spreek uit knak) dat de spitsroeden in België waren uitverkocht. Volgens het weekblad – nog het best vergelijkbaar met het Nederlandse Elsevier – werden de spitsroeden gebruikt om een vakbondsvoorzitter te kastijden. Het ging om de voorzitter van het socialistische ABVV (Algemeen Belgisch Vakverbond). De man trekt al jaren van leer tegen een voor investeerders gunstige fiscale constructie, de notionele intrestaftrek. Wat bleek nu? Een familiefirmaatje waarin de ABVV-voorzitter zetelde, had die fiscale constructie – overigens volkomen legaal – gebruikt. De voorzitter kreeg uiteraard de pers over zich heen en nam meteen

22

Jan van Doorslaer

ontslag uit zijn familiebedrijfje. Maar het kwaad was al geschied en dat krijgt de vakbondsleider moeilijk nog rechtgezet.

De inconsequentie tussen woorden en daden zullen hem blijven achtervolgen, vrees ik.

Samen met de andere vakbonden riep de socialistische bond eind januari een nationale staking uit in België.

Waartegen? Tegen de verlenging van de pensioengerechtigde leeftijd. Niet meer op 56 of 58 of 60 of 62 op pensioen, maar twee jaar later. In andere Europese landen is dat ofwel al lang beslist ofwel is de pensioengerechtigde leeftijd al opgeschoven na 65. Daar ging het in België nog niet eens over.

De stakingsoproep kreeg een heel

andere maatschappelijke echo door twee opmerkelijke gebeurtenissen. Net voor de stakingsdag lekte uit dat de vakbonden, zeker de christelijke en de socialistische, tijdens de regeringsonderhandelingen terdege geraadpleegd en geïnformeerd waren over de krachtlijnen van een nakend regeringsakkoord. ‘Ze zaten mee aan tafel, en dus waar hebben ze het over in hun protest’, was een confronterende krantentitel. Dat mag geen verbazing wekken met een Waalse socialist en doctor in de chemie in de zetel van formateur-chauffeur. Dat de huidige Belgische premier scheikundige is, deed sommige politieke waarnemers terecht opmerken dat hij precies, om niet te zeggen exact, te werk gaat en hij

PETROCHEM 03 – 2012

022_23_Binnestebuiten.indd 22

14-03-12 11:30

de verbindingen, reacties… nauwgezet wil volgen en controleren.

De tweede “chasse patat” was het initiatief van de rode bond om begrip voor hun actie te winnen via de sociale media. Ramp oh ramp, de vele jongeren die de sociale media gebruiken als communicatieplatform keren zich tegen de vakbondsactie. “Waarom moeten wij jongeren straks opdraaien voor de huidige generatie babyboomers die op pensioen gaan en kost wat kost hun verworven rechten (lees hun soms riante pensioenen) willen veilig stellen”, zo klonk het samengevat. Kortom de boemerang die de bond lanceerde, kwam terug!

Maar er is meer inconsequent gedrag terug te vinden in de Belgische vakbondswereld. Zo bleek de heel sterke christelijke zuil, waarvan de vakbond een heel sterke pijler is, fors haar geldmiddelen belegd te hebben bij Dexia, de bank die door de Belgische staat moest worden gered (genationaliseerd) wegens dreigend bankroet door... overinvesteringen in toxische producten en zuiderse obligaties. Plots bleek dat een van de sterkste vakbonden fors had geïnvesteerd bij de “vijand”, de vaak zo verdoemde financiële sector. Ook dat avontuur zal de bonden blijven achtervolgen.

Ik geef deze illustraties omdat ze mijns inziens de aankondiging kunnen zijn van een herdenken van de sociale verhoudingen. Bonden zullen in hun discours, maar ook in hun gedrag “clean” moeten zijn. Ze zullen moeten argumenteren, eerder dan scanderen, waarom ze voor sommige dossiers opkomen en voor andere helemaal niet. Ze zullen opnieuw oog moeten hebben op een breed gedragen maatschappelijk project en niet enkel voor de verworven rechten van de leden of voor corporaties van leden.

Want in deze snel evoluerende wereld zijn verworven rechten, vaak ingegeven door corporatistische reflexen, alleen maar remmen op verdere evolutie.

Remmen op het zoeken naar nieuwe, creatieve en andere wegen van sociaal overleg en sociale verstandhouding. De jonge en aankomende generatie stelt zich al luidop de vraag of zij – die nog geen of weinig verworven rechten hebben – en hoe lang nog, moeten opdraaien voor de zogenaamd verworven rechten van hun ouders. Het wordt een boeiend debat, zeker in de spektakeldemocratie van vandaag.

Jan Van Doorslaer

VAN BOVEN Vanuit vogelperspectief met behulp van helikopter, parapente, heteluchtballon en straaljager kon de kijker in de tvserie Nederland van Boven goed bekijken dat wij in een aangeharkte samenleving leven. Ik moet eerlijk bekennen dat ik tot nu toe alleen de aflevering “Gevaar” heb gezien. Als voormalig communicator bij een chemiebedrijf in de Botlek en ervaringsdeskundige met verschillende media hoop je dan op een uitzending vol transparantie en Niko van Gent openheid. Een aflevering met “Gevaar” in de titel, daar willen we natuurlijk meer van weten. En tja…Elk mens is een actieve verwerker van informatie die zowel van binnen als van buiten en soms van boven komt.

Via mijn tv-toestel zoemde een grote kaart van Nederland mijn werkkamer binnen.

De digitale landkaart werd ondersteund door tikkende en onrustige muziek. De kaart werd steeds roder en roder ingekleurd. Nog steeds geen mens te zien, maar wel lichtblauw uitgelichte pijpleidingen kriskras door het land. Daarna kwamen de eerste beelden van onrustig telefonerende mensen. Snelle mannen en vrouwen werden overschaduwd door flitsende auto’s, veel auto’s. Ik moest even denken aan het liedje van Herman van Veen. Opzij, opzij, opzij, maak plaats, maak plaats, maak plaats. We hebben ongelofelijke haast. Op dat moment riep een zware stem vanuit mijn toestel: ‘Overal worden we bedreigd. Hoe moeten we ons hier tegen wapenen als we nooit precies weten waar en wanneer het noodlot toeslaat?

Giftige stoffen zoals chlooropslag en kunstmestfabrieken, ontvlambare locaties zoals LPG-stations, maar ook de verpakkingsindustrie, chemische fabrieken, en zware industrie. Zelfs op de hei ondergrondse transportleidingen voor olie en gas.

Opgeteld is er in ons land bijna geen plek te vinden waar het veilig is. Per dag halen vijf mensen de avond niet omdat ze door het noodlot worden getroffen.

Een bedrijfsongeval, moord, een val van de trap, verdrinking of blikseminslag.

Bijna twee verkeersdoden per dag.’ Na herkenbare grauwgrijze beelden van de petrochemische industrie en een close up van de deelgemeente Pernis, klonk de muziek wat minder dramatisch en brak de stem weer in. ‘Thuisblijven is geen optie dus zoeken we iedere dag het gevaar weer op.’

Nederland van Boven ziet er schitterend uit, maar waarom die negatieve aandacht voor de bewoners van Pernis? Omdat de meeste inwoners van Pernis zich bewust zijn van het potentiële gevaar vinden de makers van “Gevaar” de inwoners naïef en wat dat betreft Nederland een risicovolle bevolking. De definitie van “onder de rook van Rotterdam” is een uitdrukking die betekent dat een klein plaatsje in de buurt ligt van een grote plaats. Zelden hoor of lees ik dat Laren of Blaricum onder de rook van Hilversum liggen.

Natuurlijk ben ik het met de programmamakers eens – het kan altijd beter, het kan altijd veiliger – maar media-aandacht heeft ook invloed op de beleving van risico’s. De kans op overlijden als gevolg van een grote ramp is veel kleiner dan die door een verkeersongeval, maar de media-aandacht voor een ramp is veel groter. Daar kunnen ze in Moerdijk over mee praten. Zonder één gewonde beheerste het incident bij Chemie-Pack dagenlang het nieuws. Maar met geen woord repte men in de aflevering “Gevaar” over de veiligheid binnen ziekenhuizen, waar elk jaar ruim drieduizend patiënten overlijden door (vermijdbare) fouten, acht per dag. Natuurlijk moet je in een programma over “Gevaar” keuzes maken, maar de medewerkers in de petrochemische industrie verdienen gezien hun veiligheidscijfers in ieder geval een positiever beeld.

Niko van Gent niko_van_gent@xs4all.nl

PETROCHEM 03 – 2012

022_23_Binnestebuiten.indd 23

23

14-03-12 11:30

KANDIDAAT

Als klein team efficiënt en effectief opereren ‘Ons bedrijf is nog steeds één van de grootste producenten van antibiotica in de wereld, maar onze concurrenten leren snel en proberen ons in te halen.

Daarom is niet zozeer belangrijk dat we onze prestaties verbeteren, maar vooral het tempo waarin we dat doen’, zegt Michel Meertens, plantmanager van DSM Sinochem Pharmaceuticals in Delft. Meertens is kandidaat voor de verkiezing Plant Manager of the Year 2012.

Erik te Roller

MICHEl MEERTENS Plantmanager DSM Sinochem Pharmaceuticals sinds 2008 – heden Productiemanager DSM Anti-Infectives, 2007 Maintenance manager DSM Anti-Infectives Delft, 2004 – 2006 Engineering support en licensing DSM businessgroepen, 1999 – 2004 Process engineer Ingenieursbureau Fluor Daniel, 1996 – 1999 Student chemisch technoloog TU Eindhoven, afgestudeerd in 1996

24

In september vorig jaar heeft DSM zijn wereldwijde antibiotica-activiteiten (anti-infectives) ondergebracht in DSM Sinochem Pharmaceuticals, een 50/50 joint venture met het Chinese chemieconcern Sinochem. Voor DSM is van belang dat Sinochem een sterke positie heeft in China en kan meehelpen bij nieuwe investeringen in de uitbreiding van activiteiten. En voor Sinochem vormen de antibiotica-activiteiten de groeikern van een nieuwe tak van activiteiten.

De oprichting van de joint venture heeft heel wat voeten in de aarde gehad, vooral in Delft. Voorheen waren de activiteiten op het gebied van antibiotica en voedingsingrediënten op de site in Delft namelijk sterk met elkaar verweven. Toen DSM en Sinochem medio 2010 van plan waren een joint venture op te richten, kreeg Michel Meertens, nu plantmanager van DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) in Delft, de taak om op de locatie eerst de activiteiten van DSM Anti-Infectives te ontvlechten. In mei 2011 was hij hiermee klaar.

Toen was het wachten nog op toestemming van de antitrust-autoriteiten.

Uiteindelijk kon DSP in september van start gaan.

Afspraken De splitsing bracht Meertens, van huis uit technoloog met veel kennis van productie en onderhoud, voor het eerst in aanraking met allerlei juridische en financiële aangelegenheden. Hij heeft zich de kennis van deze terreinen razendsnel eigen gemaakt. ‘Voor de ontvlechting moesten we onder meer uitzoeken welke mensen naar DSP zouden overgaan en onder welke voorwaarden’, vertelt Meertens. ‘Met de vakbonden zijn we een overgangs-cao overeengekomen, waarbij de arbeidsvoorwaarden praktisch hetzelfde zijn gebleven. Ook moesten we kijken naar de milieuver-

gunning. De Provincie Zuid-Holland heeft voor de locatie al eerder een overkoepelende milieuvergunning afgegeven en ziet de locatie nog steeds als één geheel. Met DSM hebben we daarom duidelijke afspraken gemaakt over wat we doen als één van de partijen van de vergunning afwijkt. Verder hebben we het eigendom moeten splitsen – van fabrieken tot en met fietsenstallingen – en de mogelijkheden voor toekomstige uitbreidingen zeker gesteld. Daarnaast zijn er tientallen diensten die we over en weer aan elkaar leveren. Wij verzorgen bijvoorbeeld de afvalwaterzuivering voor het hele terrein in Delft. Voor al die diensten hebben we duidelijk op papier gezet wat ze behelzen, wat ze kosten, wie er betaalt als er iets stuk gaat, enzovoorts.’

Meertens benadrukt het belang van zo’n gedetailleerde aanpak: ‘Wil je je als bedrijf volledig op een nieuwe toekomst kunnen richten, dan moeten er geen losse einden zijn. Die leiden je nodeloos af van de kern van het werk: tegen zo laag mogelijke kosten produceren en de strategie volgen. Bekijk het ook eens vanuit Sinochem; dit bedrijf wil naderhand niet met onvoorziene kosten worden geconfronteerd. Veel joint ventures zijn gestrand omdat zaken niet goed vastlagen. Sinochem moet kunnen vertrouwen op een scherpe overeenkomst, DSM ook. Het succes van de joint venture staat of valt immers met het vertrouwen dat beide eigenaren erin stellen.’

Om dezelfde reden werd bij de afsplitsing van DSM niet het onderste uit de kan gehaald. ‘Op de locatie blijven we elkaar nodig hebben, ook al volgen we onze eigen weg en lopen onze belangen niet parallel. Tot nu toe gaat het goed.

De lakmoesproef was het opstellen van de budgetten voor de diensten voor 2012. De gesprekken hierover zijn in een goede zakelijke sfeer verlopen.’

Zelfsturend

PETROCHEM 03 – 2012

024_25_27_T_plantmanager.indd 24

14-03-12 09:15

FOTO’S: CASPER RIlA

Meertens geeft leiding aan een productieteam met managers verantwoordelijk voor de operations (productie), logistiek, kwaliteit, onderhoud en daarnaast veiligheid, gezondheid en milieu, aangevuld met

managers van verschillende delen van de onderneming. Hij staat erom bekend dat hij iedereen in zijn of haar waarde laat en correct behandelt ongeacht het niveau in de organisatie. Bij gesprekken luistert hij

eerst goed naar anderen en neemt dan pas een besluit. Eigenschappen die goed van pas komen bij de platte organisatie van DSP. ‘We hebben een productieclub die zich elke dag moet bewijzen tegenover de

PETROCHEM 03 – 2012

024_25_27_T_plantmanager.indd 25

25

14-03-12 09:16

Jaren lange oplei ding ser va ••• ring ••• ••• Gesp ecial iseer de mod ules

Wist u dat…

U met de ATEX opleidingen van Elsevier Opleidingen ook internationaal goed zit?

Elsevier Opleidingen heeft al 40 jaar ervaring in het opleiden van veiligheidsexperts en mag zich dan ook met recht dé veiligheidsopleider noemen. Naast de meest actuele informatie over de ATEXrichtlijnen biedt Elsevier Opleidingen u ook de mogelijkheid een IECEx 05-persoonscertificaat aan te vragen. Met dit certificaat kunt u wereldwijd aan de slag. Werkt u niet in het buitenland?

Ook dan is dit certificaat waardevol.

1. ATEX VOOR DESKUNDIGEN De opleiding ‘ATEX voor deskundigen’

2. ATEX SPECIALISATIE Met een ATEX specialisatie krijgt

3. VAN ATEX NAAR IECEX 05 Met het behaalde PBNA diploma

is bedoeld voor mensen werkzaam in een explosiegevaarlijke branche*.

In twee dagen tijd worden alle

u meer diepgaande kennis van bijvoorbeeld: - installatie materieel

en een werkgeversverklaring kunt u bij Dekra een IECEx 05 persoonscertificaat aanvragen.

generieke onderwerpen uit de ATEX modules EX002 tot en met EX0010 behandeld.

Hierna kunt u een examen afleggen

- onderhoud materiaal - reparatie & revisie.

Deze modules kunnen ook incompany plaatsvinden.

waarmee u bewijst het overgrote deel aan kennis in huis te hebben.

Duur: 2 dagen Prijs: € 735,- excl. BTW

Duur en prijs: op aanvraag Verwachte startdata: 1 ste helft 2012

* speciaal voor operators is er ‘ATEX voor

1. Elsevier Opleidingen geeft u een bewijs van deelname 2. Bij PBNA kunt u het examen afleggen

Startdata: 23** maart, 3, 12, 14, 18, 21 en 23 april 2012 Locaties: Amsterdam, Zwijndrecht en Utrecht

UW 3 STAPPEN NAAR UW IECEX 05:

3. Dekra kan u een persoonsgebonden certificaat IECEx 05 afgeven

ATEX online? Kijk op www.ATEXelearning.nl

op basis van uw PBNA examen en uw werkgeversverklaring

operators’. Voor meer informatie www.elsevieropleidingen.nl/ATEX ** gegarandeerde startdatum

DIRECT INSCHRIJVEN? WWW.ELSEVIEROPLEIDINGEN.NL/ATEX

Meer weten?

Ga naar www.elsevieropleidingen.nl en schrijf u meteen in voor onze digitale nieuwsbrief!

Over de incompany mogelijkheden informeert onze adviseur Incompany Paul van der Sneppen u graag.

Hij is te bereiken op 06 300 14 657.

ELS.G0109-adv.Petrochem210x297_WT 2.indd 1 026_elsevier.indd 1

Neem contact op met onze relatiebeheerder Brigitte de Wolf.

Zij is te bereiken op tel. (078) 62 53 888 of mail naar brigitte.de.wolf@elsevieropl.nl

07-03-12 18:05 13-03-12 15:13

concurrentie in China. Dat vraagt om een hoogwaardige platte organisatie.’

Tien jaar geleden begon DSM in Delft met zelfsturende teams. Nu breidt Meertens deze manier van werken voor DSP verder uit. De teams bestaan uit een aantal topoperators die in hoge mate verantwoordelijk zijn voor hun dagelijks werk en rechtstreeks rapporteren aan de operations manager. Er zijn dus geen ploegbazen.

Het voordeel is dat de operations manager alle operators regelmatig spreekt. Op die manier slagen ze erin problemen snel op te lossen en productieverbeteringen snel door te voeren. ‘Zelfsturend wil niet zeggen dat ze maar hun eigen gang kunnen gaan. Ze werken binnen een bepaald kader met een mandaat: een zekere ruimte waarbinnen ze zelfstandig kunnen werken’, verklaart Meertens.

Assistent technoloog De meeste operators hebben ook een extra rol. De ene operator is bijvoorbeeld het sterpunt, oftewel aanspreekpunt voor bijvoorbeeld veiligheid, de ander voor personeelszaken en weer een ander voor kwaliteit. ‘Die rollen geven de functies van de operators nog meer inhoud’, aldus Meertens.

Sommige operators werken al tien jaar in de fabrieken van DSP. ‘Die willen we een nieuwe uitdaging bieden. Daarvoor hebben we de functie van assistent technoloog in het leven geroepen. Hierbij ondersteunt de operator een technoloog bij het verbeteren van het productieproces. In dat kader hebben ze zich inmiddels de Six Sigma-aanpak eigen gemaakt.

Anderen volgen nog. Dit helpt ze de problemen nog scherper te definiëren en met behulp van statistiek knelpunten

in het proces te analyseren. Dat is heel anders dan wanneer ze alleen op hun praktijkervaring afgaan. Op deze manier helpen ze mee om alle problemen effectief op te lossen, waardoor we uiteindelijk nog meer product met nog minder grondstoffen kunnen maken.’

DSM SINOCHEM PHARMACEUTICAlS DSM heeft zijn activiteiten op het gebied van antibiotica in september 2011 ingebracht in een 50/50 joint venture met het Chinese staatsbedrijf Sinochem. De joint venture, DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP), telt wereldwijd zo’n 2.000 medewerkers en heeft vestigingen in Nederland, Spanje, Mexico, India en China. De vestiging in Delft maakt deel uit van de businessunit voor Europa en Noord-Amerika, ook wel de gereguleerde wereld genoemd, omdat de geneesmiddelen autoriteiten (FDA in Amerika en EMA in Europa) streng toezien op de werking van de geneesmiddelen en de kwaliteit van de productie ervan. In Delft staat de zogenoemde ZORF-fabriek, die 7-ADCA levert, een belangrijk ingrediënt voor antibiotica van de cefalosporine-familie. Het gaat om een milieuvriendelijk proces, waaraan vrijwel geen organische oplosmiddelen te pas komen. DSP verwerkt de 7-ADCA elders in eigen producten en levert de verbinding ook aan andere bedrijven. In Delft maakt DSP ook de enzymen die de andere DSP-fabrieken inzetten in hun eigen productie.

Concurrentie ‘Onze ultieme uitdaging is om met deze fabrieken die midden in de Randstad staan op kostprijs te concurreren met producenten in China.

Tot nu toe lukt dat, omdat we over een geavanceerd proces beschikken, waarbij we met gebruik van enzymen een aantal productiestappen kunnen overslaan. Maar zoals professor Luk van Wassenhove van de Insead Business School zegt, geven bij de concurrentiestrijd uiteindelijk de mensen en het management de doorslag. Het gaat er dus om dat we als klein team efficiënt en effectief opereren. Tijd om stil te zitten hebben we niet. Iedereen knokt mee, ook bij onderhoud en logistiek.

Ik zeg wel eens: ‘We zijn nog steeds de grootste in ons product, maar als we even met de ogen knipperen worden we links en rechts ingehaald door de concurrentie’. We moeten dus continu in hoog tempo verbeteren en vernieuwen’, aldus Meertens. n

PETROCHEM 03 – 2012

024_25_27_T_plantmanager.indd 27

27

14-03-12 09:16

Bent u op zoek naar hét talent van de toekomst?

Wil jij een carrière in de maritieme of offshore sector?

WOENSDAG 25 APRIL 2012 | BEURS-WTC ROTTERDAM

Exposeer dan op de enige echte maritieme & offshore carrièrebeurs in Nederland met meer dan 125 topbedrijven uit de sector!

Dan kom je naar de enige echte maritieme & offshore carrièrebeurs in Nederland met meer dan 125 topbedrijven uit de sector!

Binnenvaart | Energie | Havens | Jachtbouw | Logistiek | Marine | Maritieme arbeidsbemiddeling | Maritieme dienstverlening Maritieme toeleveranciers | Offshore | Olie & Gas | Opleiding | (Petro) Chemie | Training & Onderwijs | Scheepsbouw en -reparatie Visserij | Waterbouw & Dredging | Watersport | Zeescheepvaart

Bezoek ook het Haven- en Industrieplein op MOCE en ontmoet interessante werkgevers uit de haven! eam Bel ons salest

010 - 209 2600

Voor meer informatie, beursdeelname en voorregistratie voor gratis entree ga je naar:

www.maritimeoffshorecareerevent.com

Created & produced by:

Powered by:

Media partner:

Supported by:

Het Polytechnisch Zakboek is al meer dan 80 jaar een onmisbare vraagbaak voor technici uit vele vakgebieden. Het bevat een unieke verzameling gegevens in de vorm van definities, formules, tabellen, schema’s en grafieken. Nieuwe informatie is toegevoegd over (onder andere) impregneren, trillingsisolatie, wrijving, slijtage en smering. Alle onderwerpen zijn volledig afgestemd op de Eurocodessystemathiek. Het formaat is vergroot en de opmaak is verbeterd, waardoor het aflezen van figuren en tabellen een stuk eenvoudiger is geworden.

Ga voor meer informatie en uw bestelling naar www.sdu.nl/polytechnischzakboek POLYTECHNISCH ZAKBOEK, 52e druk Redactie Prof. Ir. F. van Herwijnen, Prof. Ir. P.H.H. Leijendeckers, Prof. Dr. Ir. G. de Roeck, Ir. G.A. Schwippert, Prof. Ir. Y. Verbakel ISBN 9789062287703 € 175,- excl. verzend- en administratiekosten

028_navingo_pt1.indd 1

14-03-12 11:45

Nieuwe waterstoffabriek spaart energie en emissies Op het terrein van ExxonMobil in de Botlek heeft Air Products haar nieuwe waterstoffabriek officieel in gebruik genomen. De nieuwe fabriek met de naam HyCO4 heeft een capaciteit van bijna driehonderd ton waterstof per fOTO: aiR PROduCTs

dag en is volgens Air Products uitgerust met de modernste technologieën voor een optimale productie en energie-efficiency.

HyCO3, de waterstoffabriek van Air Products in Pernis, mag stilaan met pensioen. Deze omgebouwde ammoniakfabriek waarvan het hart er al staat sinds 1965, geeft de fakkel door aan HyCO4. De nieuwe installatie voorziet ExxonMobil en een aantal andere raffinaderijen in de regio van waterstof. De fabriek is een volgeïntegreerde unit met advanced heat recovery en is voorzien van de laatste nieuw beschikbare technologie. Dankzij de integratie van de fabriek met de ExxonMobil-raffinaderij verbetert de energie-efficiëntie met meer dan vijftien procent en worden gerelateerde CO2-emissies met tweehonderdduizend ton per jaar teruggebracht. Met de nieuwe fabriek wordt de waterstofproductiecapaciteit op de site verhoogd met ongeveer vijftig procent tot bijna driehonderd ton waterstof per dag.

Milieuambities In december 2011 werd de nieuwe waterstoffabriek opgestart. Half februari werd de fabriek officieel geopend door Joop Atsma, staatssecretaris voor Infrastructuur en Milieu, Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam en Hans Smits, CEO van Havenbedrijf Rotterdam.

‘De realisatie van deze fabriek van wereldformaat in zo’n kort tijdsbestek

was alleen mogelijk dankzij de expertise en nauwe samenwerking van alle betrokken partijen. Ook de overheid en lokale autoriteiten speelden een belangrijke rol in de totstandkoming van de fabriek, die zó ontworpen is dat het verlies aan warmte naar het milieu geminimaliseerd en de benodigde hoeveelheid aardgas verminderd worden’, zei Jeff Byrne, Global Vice-President Tonnage Gases en General Manager van Air Products.

In zijn toespraak zei staatssecretaris Atsma dat het belang van de nieuwe fabriek niet onderschat mag worden.

‘Fabrieken als deze hebben we nationaal en internationaal nodig om onze Europese milieuambities voor de middellange en lange termijn te behalen. Vandaag laten Air Products en ExxonMobil zien dat door gericht te investeren en industriële processen te integreren, een aanzienlijke energiebesparing en vermindering van CO2uitstoot behaald wordt.’

Met de geopende waterstoffabriek van Air Products neemt de waterstofproductie in het Rotterdamse havengebied verder toe. Het project past volgens het Havenbedrijf volledig in de plannen van de haven. ‘De nieuwe fabriek van Air Products is groter en efficiënter dan de

bestaande. Dat betekent dat deze fabriek een wezenlijke bijdrage levert aan de verdere modernisering en verduurzaming van het Rotterdamse industriecomplex zoals is verwoord in de Havenvisie 2030’, stelde Hans Smits, presidentdirecteur van het Havenbedrijf.

Toekomst Waterstof kent al verschillende toepassingen. De belangrijkste in het Rotterdamse havengebied is dat waterstof nodig is voor het ontzwavelen van brandstoffen. Door strengere milieueisen investeren olieconcerns veel in schonere productieprocessen. De schonere brandstoffen zorgen ervoor dat de uitstoot van zwaveldioxide door bijvoorbeeld auto- en scheepsmotoren omlaag gaat.

Daarnaast is waterstof een belangrijke grondstof voor de chemische industrie.

Maar dit alles haalt het volgens velen niet bij de potentie van waterstof als brandstof van de toekomst. Zo ziet Air Products een grote rol voor elektrische auto’s met brandstofcellen, die waterstof omzetten in elektriciteit. Overal ter wereld opent het bedrijf inmiddels stations voor het tanken van waterstof. Naast Air Products produceert ook Air Liquide in Rotterdam op grote schaal waterstof. W

PETROCHEM 03 – 2012

029_S_artikel.indd 29

29

14-03-12 09:15

Datum: 7 juni 2012 • Locatie: RDM Campus Rotterdam

HĂŠt evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WIJ NEMEN ONZE VERANTWOORDELIJKHEID U IN SCHRIJF U N

/

/

De wereldbevolking groeit, in de Rijn/Schelde-delta neemt de vergrijzing toe en blijven mensen tot op hoge leeftijd werken. Daarnaast blijft er

PROGRAMMA 11.45 12.30 13.00 14.00 14.30

uur uur uur uur uur

15.30 16.30 17.00 18.00 19.00

uur uur uur uur uur

focus op het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de industrie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, net als de Plant Manager of the Year in respectievelijk 2011, 2009, 2010. Zij hebben bijzondere prestaties geleverd op het gebied van onder andere veiligheid, productiviteit, kwaliteit en MVO. Tijdens Deltavisie2012 wordt onderzocht welke oplossingen bedrijven kunnen inzetten om maatschappelijk verantwoord te kunnen

Registratie Plenaire opening Masterclass ronde 1 Pauze Plenaire sessie met kandidaten Plant Manager of the Year-verkiezing Masterclass ronde 2 Pauze Plenair debat Borrel Diner en Plant Manager of the Year-verkiezing 2012

ondernemen. Aanvullend op het dagprogramma wordt in de avond tijdens het diner voor de vijfde keer de Plant Manager of the Year verkozen.

Kijk op de website voor een impressie van 2011

21.30 uur Sluiting

Deltavisie2012 is een samenwerkingsverband van:

www.deltavisie2012.nl 03_A4_spread_Deltavisie.indd 2

14-03-12 09:56

MASTERCLASSES MC1: Match tussen arbeidsmarkt en onderwijs De industrie is grotendeels afhankelijk van de mensen die er werken. Deze mensen moeten daarom goed zijn opgeleid en beschikken over de juiste competenties. Huub Kleinrouweler, directeur KMR, zoekt met de deelnemers aan deze masterclass de match tussen de arbeidsmarkt en de uitstroom vanuit het onderwijs in de Rotterdamse regio. Het is nu, gezien de toenemende vergrijzing, meer dan ooit belangrijk om voldoende en goed opgeleid personeel te vinden en te behouden zodat kennis wordt geborgd.

Huub Kleinrouweler, directeur Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam

MC2: Informatielekken Vijftig procent van de Nederlandse werknemers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Dat blijkt uit een landelijk onderzoek dat werd verricht door Intelink in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Ook in het Rotterdamse havengebied is regelmatig sprake van het onbewust verspreiden van vertrouwelijke gegevens. Om dit te voorkomen is het belangrijk dat werknemers zich hiervan bewust worden. Serge dos Santos Gomes, CEO van Intelink, licht in deze masterclass toe hoe dat kan worden aangemoedigd.

Serge dos Santos Gomes, CEO Intelink

MC3: Final hours van de Plantmanager van 2011 Een paar uur voordat haar opvolger bekend wordt, deelt Plantmanager of the Year 2011 Edith Romp van Teijin Aramid in Delfzijl nog eens uitgebreid haar kennis. Als plantmanager ben je verantwoordelijk voor de plant en je mensen. Maar hoe stuur je als coachend leider aan op continue verbetering? Edith Romp heeft belangrijke verbeteringsstappen gemaakt op HSEkosten- en productiemanagementgebied. Daarnaast legt zij uit hoe ze met multifunctionele teams aan zowel kortetermijn- als aan langetermijnverbeteringen heeft gewerkt en snel goede resultaten heeft bereikt.

Edith Romp, plantmanager Teijin Aramid, Delfzijl

MC4: De slag om de wereldmarkt De omzet van de wereldwijde chemische industrie zal de komende twintig jaar verdubbelen.

De groei vlakt echter wel af, waardoor de winstmarges ernstig onder druk komen te staan.

De komende jaren zullen dan ook worden gedomineerd door een strijd om marktaandeel, die met name zal worden uitgevochten in Azië. Met directe toegang tot de groeiende Aziatische markt staan de Oosterse chemiebedrijven op 1-0 voorsprong op hun Westerse concurrenten. Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants, geeft in deze masterclass aan hoe de industrie in de Rijn/Schelde-delta zijn verantwoordelijkheid kan nemen en haar positie veilig kan stellen.

Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants

Goudsponsors:

MEER INFORMATIE OVER SPONSORING OF HET CONGRES: Kiki Nelson • 020- 31 22 791 • kiki@industrielinqs.nl

03_A4_spread_Deltavisie.indd 3

14-03-12 09:57

ONBEVANGEN Mensen dwingen veiliger te werken is mooi, maar het motiveren van mensen om uit zichzelf naar meer veiligheid te streven, is beter.

Toetsing Heeft u hem gelezen, de column van Henk Leegwater in Petrochem nummer 2 van dit jaar? Hij geeft in dat artikel een chemisch bedrijf op haar donder, omdat het de kantjes ervan afloopt op het gebied van veiligheid. Hij spreekt van het niet nemen van verantwoordelijkheid en dat ook branche-organisaties meer mogen doen om de branche te zuiveren van rotte appels.

Hoe ironisch is het dat juist deze column in het Petrochemnummer met als thema industriële veiligheid staat. Het steekt schril af tegen een ander artikel in datzelfde nummer, dat juist over het verminderen van de toezichtlast van de overheid gaat na het sluiten van een convenant. Bij beide artikelen gaat het om de veiligheidscultuur. Het ene bedrijf vindt het juist logisch om verantwoordelijkheid te nemen en gaat ook heel ver in die verantwoordelijkheid, terwijl het andere juist een heel ander beeld lijkt te hebben van verantwoordelijkheid. De cultuur van beide bedrijven ligt mijlenver uit elkaar.

Hoewel het woord regelmatig wordt gebruikt, is veiligheidscultuur eigenlijk niet echt iets tastbaars. Het is een samenloop van vele verschillende factoren, met als belangrijkste aspect de attitude ten aanzien van veiligheid. Dat maakt het lastig om er een goed oordeel over te geven. Het komt vaak neer op onderbuikgevoelens, die niet altijd gestoeld zijn op harde feiten. En dat maakt het voor bedrijven lastig inzicht te krijgen in de eigen cultuur. Vaak heerst de gedachte dat het toch wel goed zit, omdat er aandacht, tijd en geld aan veiligheid wordt besteed. En er vinden toch niet zo veel serieuze incidenten plaats. Mensen gedragen zich toch veilig en volgen de regels, voor zover men weet…

Niet alleen het gedag, maar juist het aanzetten tot gedragsverandering is het gevolg van een goede veiligheidscultuur.

32

Mensen dwingen veiliger te werken is mooi, maar het motiveren van mensen om uit zichzelf naar meer veiligheid te streven, is beter. Cultuur is iets wat je onbewust meekrijgt binnen een bedrijf en wat je vanzelf over begint te nemen.

Managementsystemen zijn certificeerbaar, zoals ISO 9001, 14001 en 18001, maar veiligheidscultuur kent geen standaard waartegen wordt gewogen. En juist zonder een goede houding heeft een gecertificeerd managementsysteem niet het effect dat het zou moeten hebben. Misschien wordt het tijd dat er een dergelijke certificering gaat komen, of een gerenommeerde check, op veiligheidscultuur. Het benoemen en controleren van aspecten die een duidelijke aanwijzing zijn hoe de cultuur binnen een bedrijf is. Maar dat vraagt om een langdurige, diepgaande en lastige audit, waar veel bedrijven niet om zullen zitten te springen.

Toch zou een dergelijke toetsing voor bedrijf en overheid voordelen kunnen opleveren. Niet alleen weet een bedrijf dan waar het staat en wat er mogelijk kan worden verbeterd. Ook zou een certificering op veiligheidscultuur kunnen leiden tot meerdere soortgelijke convenanten als hierboven genoemd, met vervolgens minder inspectielast door de overheid tot gevolg.

De overheid op haar beurt hoeft dan minder controles uit te voeren, maar wel meer steekproefsgewijze controles op de cultuur en de uitvoering van de certificering.

Aldewereld@gmail.com Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

PETROCHEM 03 – 2012

032_N_onbevangen.indd 32

14-03-12 09:15

NANOTEChNOLOgIE IN EEN jASjE

Onderzoekers van de Wake Forest University in de Verenigde Staten zijn erin geslaagd door slim gebruik van koolstofnanobuisjes een materiaal te maken dat warmte omzet in elektriciteit.

Door koolstofnanobuisjes in dunne plasticvezels te verwerken, is het de wetenschappers gelukt om een als zachte stof aanvoelend materiaal te maken dat lijkt op vilt. De technologie gebruikt het temperatuursverschil tussen bijvoorbeeld kamertemperatuur en lichaamstemperatuur om op die manier een stroompje op te wekken. Er is echter nog veel werk aan de winkel vóór deze technologie überhaupt kan worden gebruikt in de praktijk. Het geteste kleine stukje stof van een paar vierkante centimeter en 72 laagjes leverde niet meer op dan 137 nanowatt.

Het onderzoeksteam is nu druk bezig de laagjes van meer nanobuisjes te voorzien en dunner te maken, om meer vermogen te kunnen genereren.

Nu al zien de techneuten enorm veel gebruiksmogelijkheden. Stoelen van elektrische auto’s zouden er bijvoorbeeld mee kunnen worden bekleed. Of een jas kan worden voorzien van een thermo-elektrische binnenkant waardoor de lichaamswarmte genoeg elektriciteit opwekt om bijvoorbeeld een smartphone op te laden.

VIrTuELE MBO STAd

Om VMBO-leerlingen te helpen bij de keuze tussen de verschillende MBOopleidingen is MBO Stad (www.mbostad. nl) ontwikkeld. MBO Stad is een digitale stad waar alleen maar MBO’ers werken. Er staan kantoren, huizen, bedrijven, winkels en boerderijen. De VMBO-leerlingen kunnen door de stad ‘lopen’ en ontdekken wat bepaalde beroepen inhouden. Wat doet bijvoorbeeld een laborant? Door op een poppetje te klikken, ontdekken ze wat een baan inhoudt en welke MBO-opleiding daarvoor nodig is. Ook kunnen de jongeren filmpjes van het beroep bekijken en krijgen ze verwijzingen naar andere sites met informatie over het beroep.

MBO Diensten, de MBO Raad, stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven en Skills Netherlands startten met dit gezamenlijke project om studenten in het MBO nog beter te ondersteunen met loopbaanoriëntatie en -begeleiding.

PETROSPECT PLASTIC SOEP II Beste lezer, Laatst vertelde ik over die troep, Plastic soep. Hier heb ik het ook over de rommel die de McDonalds veroorzaakt. Lees maar verder!

PLANTVILLE

In Plantville – een online game ontwikkeld door Siemens – ontdekken ervaren spelers wat er komt kijken bij het runnen van een fabriek. Het spel dat in de Verenigde Staten al meer dan twintigduizend spelers kent, wordt nu ook hier geïntroduceerd.

Naast een voorbeeldige fabriek die honderd procent scoort op alle indicatoren, zijn er drie andere fabrieken in Plantville – een vitaminenfabriek, een flessenfabriek en een treinenfabriek – ieder met hun eigen problemen. Spelers moeten die problemen proberen op te lossen.

Alles draait in het spel om KPI’s. Net als in een echte productieomgeving zijn indicatoren als kwaliteit en leverbetrouwbaarheid in Plantville van belang.

Door bepaalde doelen te behalen of processen te verbeteren, scoort de speler op zijn KPI’s. Niet alleen omzet en productie zijn belangrijk, ook KPI’s als energyefficiency, veiligheid en medewerkertevredenheid spelen een belangrijke rol.

VAN POTVIS NAAr STrOOM

Van het vet van de potvis die in februari op het strand van het Belgische KnokkeHeist is aangespoeld, wordt groene stroom gemaakt. De walvis van naar schatting 25 ton bestaat voor de helft uit vetten. Het vet wordt bewerkt tot biomassa en daarna verbrand in een biobrandstofcentrale van Electrawinds in Oostende.

De potvis kan mogelijk 50.000 kilowattuur groene stroom opleveren, goed voor het jaarverbruik van veertien gezinnen. De centrale in Oostende gebruikt voor de productie van stroom vet van slachthuizen en bedrijven die dierlijk afval verwerken.

McRommels Laatst ging ik met mijn moeder, vader en zusje naar Groningen.

Lekker een dagje uit. We gingen de ene winkel in, de andere winkel uit, en wat ik zeker niet mag vergeten, is dat we naar de film van de Muppets gingen. Uiteindelijk gingen we ook nog uit eten, maar mijn zusje wilde superrrrr graaaaag naar McDonalds!

En eerlijk gezegd vind ik het ook leuk om naar de McDonalds te gaan.

Maar dit keer viel het best tegen, want ik zag dat de McDonalds weer een nieuwe rage heeft bedacht: Rode plastic huisjes bij de Happy meals. En dat gaat natuurlijk weer enorm veel rommel opleveren, dus echt Happy word ik daar niet van…

Bovendien moet je bij McDonalds altijd heel veel verpakkingen weggooien. Alle jonge kinderen krijgen zo het voorbeeld dat het heel normaal is om veel verpakkingen weg te gooien en dat vind ik niet goed.

Toen we wegreden, lag er ook nog een McDonalds zak met rommel op de oprit van de autoweg. Daar kan McDonalds natuurlijk niets aan doen, maar de jongelui van 16/17 denken er toch niet bij na. En als mensen spullen op de weg gaan gooien, dan gaan anderen dat ook doen en voor je het weet leven we met z´n allen op een grote vuilnisbelt. Toen we thuiskwamen, bleek mijn zusje ook niet meer zo geïnteresseerd in het McDonalds huisje, dus dat zal binnenkort ook wel in de vuilnisbak liggen…

McRommels of McDonalds, wat denk jij?

Leonie Sloot (12 jaar)

PETROCHEM 03 – 2012

033_F_petrospect.indd 33

33

14-03-12 09:15

THEMA

Personeel en opleiding

‘We hebben de perceptie dat een groot deel van de jongeren de hele haven en het industrieel complex niet op het netvlies heeft staan als een wereld of mogelijkheid waarin zij later zou kunnen werken.’

34

PETROCHEM 03 – 2012

034_35_X_Themaspread.indd 34

14-03-12 09:15

Ieder jaar hebben werkgevers zo’n honderdduizend vacatures voor mensen met een bèta-opleiding, terwijl jaarlijks maar zestigduizend bèta’s beschikbaar komen. De industrie wil met het Masterplan Bèta en Technologie bereiken dat in 2025 weer voldoende bèta’s afstuderen. Vier van de tien afstudeerders moeten dan een bèta-diploma op zak hebben. Om in de Rotterdamse regio een goede match FOTO: NEsTE Oil

tussen onderwijs en arbeidsmarkt te creëren, geeft de platformorganisatie Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam aan waar de grootste knelpunten liggen in dit gebied en welke acties moeten worden ondernomen. ‘Door verbindingen te leggen en activiteiten te clusteren, kunnen we meters maken en het probleem effectief aanpakken’, zegt Huub Kleinrouweler, directeur KMR.

PETROCHEM 03 – 2012

034_35_X_Themaspread.indd 35

35

14-03-12 09:15

THEMa

Industrie neemt actie om bèta-tekort aan te pakken Ieder jaar hebben werkgevers zo’n honderdduizend vacatures voor mensen met een bètaopleiding, terwijl jaarlijks maar zestigduizend bèta’s beschikbaar komen. De industrie wil met het Masterplan Bèta en Technologie bereiken dat in 2025 weer voldoende bèta’s afstuderen. Vier van de tien afstudeerders moeten dan een bèta-diploma op zak hebben.

Erik te Roller

BEKNOPT Het is vrijwel zeker dat de vraag naar chemici de komende jaren zal toenemen omdat de chemische industrie de komende twee decennia flink zal groeien. De industrie vreest daarom voor een ernstig tekort aan chemici. Het Masterplan Bèta en Technologie stelt als doel dat vier van de tien afstudeerders een bèta-opleiding heeft en dat daarmee vraag en aanbod in 2025 weer in evenwicht zullen zijn. Om dit doel te bereiken is het belangrijk dat zowel overheid als industrie meehelpen om de uitstroom van bèta’s te vergroten.

De overheid kan meer doen om het volgen van een bèta-opleiding aan te moedigen en bedrijven kunnen bijvoorbeeld stage- en leerplekken beschikbaar stellen.

36

In de Human Capital Agenda van de topsector Chemie staat dat er momenteel ongeveer 57.500 chemici werkzaam zijn in de petrochemie, kunststofverwerkende industrie en laboratoria. Hiervan hebben 50.000 een MBO-diploma en 7.500 een HBO- of WO-diploma. In de komende tien jaar heeft de industrie behoefte aan zo’n duizend extra mbo-ers per jaar en ongeveer zeshonderd extra HBO-ers en academici per jaar. De totale vraag per jaar komt neer op ongeveer 3.050 MBO-ers en zo’n negenhonderd HBO-ers en academici. Hierbij is rekening gehouden met het uittreden van 25 procent van de chemici door pensionering in de komende tien jaar en een groei van het aantal banen voor chemici.

Nu het weer slechter gaat met de economie is het echter de vraag of het aantal banen voor chemici de komende paar jaren wel zo snel zal groeien. Hoe het ook zij, tegenover de jaarlijkse vraag naar chemici staat volgens de Human Capital Agenda een aanbod voor de industrie van tweeduizend afstuderende MBO-ers (techniek) per jaar en 297 afstuderende HBOers en WO-ers. De industrie heeft dus hoe dan ook met een tekort aan chemici te maken. De grootte daarvan hangt af van de groei van het aantal banen voor chemici in de komende jaren. Dit jaar wil de chemiesector de behoefte aan chemici van grote en kleine bedrijven en in verschillende regio’s meer in detail onderzoeken.

In totaal is de behoefte aan chemici nog groter, want veel afgestudeerde chemici komen ook in de voedingsmiddelenindustrie, de farmacie, de overheid en het onderwijs terecht.

Groeiverwachtingen ‘Met de cijfers van de Human Capital Agenda moet je voorzichtig omgaan’, zegt Eveline van Hoppe van de regiegroep Chemie. ‘De groeiverwachtingen komen uit 2010 toen er sprake was van flinke groei in de chemische industrie.

De verwachtingen zullen nu vanwege de economische recessie wel weer wat zijn getemperd. Als je vraag en aanbod van chemici goed in beeld wilt krijgen, moet je hetzelfde onderzoek eigenlijk ieder jaar of eens in de twee jaar herhalen.

De cijfers over de vraag naar chemici zijn dus niet hard. Wel vrij hard zijn de cijfers over het aanbod van bèta’s, omdat je die redelijk kunt voorspellen aan de hand van het aantal studenten dat momenteel een bèta-opleiding volgt.’

Toch is het vrijwel zeker dat de vraag naar chemici de komende jaren zal toenemen, omdat de chemische industrie de komende twee decennia flink zal groeien, stelt Van Hoppe. ‘Door de opkomst van nieuwe industrielanden in de wereld neemt de vraag naar chemische producten fors toe.

Daarvan profiteert ook de Nederlandse chemische industrie.’ Van Hoppe verwijst naar de visie van de VNCI en Deloitte over de toekomst. Zij verwachten dat de omzet van de Nederlandse chemiesector in de komende twintig jaar met minimaal de helft zal toenemen en mogelijk zelfs zal verdubbelen. ‘Daarnaast leidt de verschuiving van fossiele naar groene grondstoffen tot nieuwe processen en nieuwe producten. Voor het ontwikkelen daarvan zijn extra chemici nodig’, aldus Van Hoppe.

Realistisch doel Het Masterplan Bèta en Technologie stelt als doel dat vier van de tien afstudeerders een bèta-opleiding heeft en dat daarmee vraag en aanbod in 2025 weer in evenwicht zullen zijn. Nu heeft slechts vijfentwintig procent van de afstudeerders zo’n opleiding. ‘Het gaat niet alleen om de behoefte aan harde bèta’s, zoals onderzoekers, ingenieurs, operators of laboranten, maar ook om de behoefte aan zachte bèta’s die in het onderwijs of bij de overheid aan de slag gaan’, licht Van Hoppe toe.

‘Het Masterplan Bèta en Technologie bevat goede elementen’, zegt profes-

PETROCHEM 03 – 2012

036_37_39_z_thema_artikel.indd 36

14-03-12 11:32

sor Jaap Schouten, decaan van de Faculteit Scheikundige Technologie van de Technische Universiteit Eindhoven.

‘Het streven naar vier bèta’s op elke tien afstudeerders is een realistisch doel. Maar halen we dat al in 2025? Dat zal nog een hele toer zijn. Belangrijk is dat zowel overheid als industrie meehelpen om de uitstroom van bèta’s te vergroten. Dat klinkt als een open deur, maar dat is het niet. Zo moet de overheid het volgen van een bèta-opleiding niet ontmoedigen, maar juist aanmoedigen. Feit is, dat een bèta-studie gemiddeld moeilijker is dan een andere studie, waardoor de kans op uitval groter is. Met het sociaal leenstelsel maakt de overheid uitval financieel

onaantrekkelijk. Ook zijn er tegenwoordig veel meer ouders die geen technische achtergrond hebben en daarom een dure technische studie wellicht minder waarderen. Dat alles draagt niet bij aan de keuze van jongens en meisjes voor een bètaopleiding. Als de overheid meer bèta’s wil, zal ze dit ook financieel moeten stimuleren. Studenten en hun omgeving zijn zeker gevoelig voor financiële prikkels.’

Ook de bedrijven zullen volgens Schouten de daad bij het woord moeten voegen door bijvoorbeeld voldoende stage- en leerplekken beschikbaar te stellen en opfriscursussen voor docenten en leraren te organiseren. ‘Bedrijven moeten niet wachten op wat de over-

TEKORT aaN OPERaTORs Volgens het Kenniscentrum PMLF komt de industrie (chemie, voedingsmiddelen, metaal, textiel, et cetera) 1.700 operators per jaar tekort. ‘De chemische industrie zit vooral verlegen om MBO-ers met een niveau 3 of 4 en bij voorkeur van de beroepsopleidende leerweg (BOL), dus studenten die hebben geleerd op school’, zegt Eveline van Hoppe van de regiegroep Chemie. ‘Van de operators die in opleiding zijn, volgt echter negentig procent een beroepsbegeleidende leerweg (BBL), waarbij ze werken en een paar dagen in de week naar school gaan. De meeste kiezen bovendien voor niveau 2, sommigen ook voor niveau 3 en slechts enkelen voor niveau 4 en dat terwijl er juist grote behoefte is aan operators van niveau 4.’

In samenwerking met ROC’s bieden bedrijven hun operators van niveau 2 nu aan om een niveau-3-diploma te halen. Voor niveau 4 is dat nog niet geregeld.

Bij het laboratoriumonderwijs is het anders. Daar volgen de meeste deelnemers een BOL-opleiding en 25 tot 30 procent een BBL-opleiding.

Aantal operators in opleiding (cijfers 2011/2012) Niveau BBL BOL Duur (jaren) Uitstroom per jaar * 2 3.600 150 2 1.875 3 2.800 220 3 1.006 4 1.050 300 4 338 *) Naast het aantal afstuderende operators is nog behoefte aan 1.700 extra operators verdeeld over meerdere industriesectoren.

heid gaat doen, maar zelf ook zichtbaar in actie komen. Voor het imago van de bèta-opleidingen is het heel belangrijk dat bedrijven laten zien hoe belangrijk ze het vinden om bèta’s in dienst te nemen’, verklaart Schouten.

Van Hoppe stelt dat omgekeerd de overheid niet moet afwachten tot het bedrijfsleven de eerste stappen zet.

‘Met wet- en regelgeving kan de overheid al gauw meer tot stand brengen, dan de industrie met al haar promotieprogramma’s voor bèta-studies bij elkaar.

Denk aan het beperken van de instroom van studenten bij studies waarvan nu al vaststaat dat ze studenten weinig kansen bieden om straks op de arbeidsmarkt aan de slag te komen. Het gedeeltelijk opheffen van de numerus fixus bij geneeskundeopleidingen is een recent voorbeeld van een goede overheidsmaatregel. Er is zoveel vraag naar medici, dat een numerus fixus niet meer nodig is.

Een slechte maatregel daarentegen is om scheikunde niet meer verplicht te stellen in de basisvorming op de VMBO theoretische leerweg en MAVO. De meeste leerlingen komen daardoor niet meer in aanraking met de scheikunde.

Maak daar gewoon weer een standaard vak van. Dat zal meer bijdragen aan het wekken van interesse voor chemie dan promotie-activiteiten.’

Zichtbaar In gesprekken tussen overheid en bedrijfsleven is gebleken dat het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen vindt dat de industrie nog te weinig doet om de techniek aan de man of vrouw te brengen. Van Hoppe is het daar niet mee eens: ‘Als je kijkt naar een initiatief PETROCHEM 03 – 2012

036_37_39_z_thema_artikel.indd 37

37

14-03-12 09:20

Management De weg naar professioneel inkopen Sourcing Supplier Inkoop, een nieuw paradigma Relationship Management Business owned domains Bestellen? Ga naar www.sdu.nl In

introduceert Gerco Rietveld

een nieuw inkoopconcept, als vervanging van de huidige

klassieke inkooppraktijk. Pleidooien hiertoe bestaan al lang, maar de weg daar naartoe is niet eerder beschreven.

Hoogste tijd dus om inkoop businessgedreven te maken en

Winnaar managementboek van het jaar 2010!

de business inkoopgedreven.

Gerco Rietveld ISBN 978 90 12 58124 0 € 59,00

PROTECTIVE COATINGS

PHENGUARD™ 930/935/940

THE OPTIMAL SOLUTION FOR HOSTILE CHEMICAL AND REFINED PRODUCT STORAGE

PHENGUARD is a three-coat system containing no harmful isocyanates with low product absorption and fast release. The coating maximises tank utilisation, reduces downtime and delivers a smooth surface enabling more efficient cleaning.

• Simple and efficient application by standard airless spray equipment • Suitable for high-purity, high-value products • Resistant to an exceptionally wide range of chemicals and refined products including methanol, ethylene dichloride (EDC) and fatty acids

www.sigmacoatings.com/protective

038_ppg_pt2.indd 1

14-03-12 10:53

als TechniekTalent.nu, een samenwerkingverband tussen bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen om de instroom van jonge mensen in de techniek te bevorderen, dan kun je zeker niet zeggen dat de industrie stil zit. In totaal draagt de industrie wel zes miljoen euro per jaar bij aan dit initiatief. Daarnaast maken de bedrijven mensen vrij om excursies voor scholieren te organiseren, als gastdocent lessen te laten verzorgen of stages te begeleiden. Daarin gaan heel wat uren zitten.

Misschien is het allemaal niet zichtbaar genoeg. Voor de industrie ligt er dan een taak om het beter zichtbaar te maken.’

‘Het Masterplan Bèta en Technologie levert niet direct een grotere instroom op’, verwacht Van Hoppe. ‘Er zit veel tijd tussen het moment van investeren en wanneer dat zich laat uitbetalen. Het plan omvat activiteiten beginnend bij het primaire onderwijs en eindigend bij de arbeidsmarkt om personeel voor de chemie te behouden. Het effect van wat je nu doet op basisscholen zie je pas over tien tot vijftien jaar terug op de arbeidsmarkt.’

Affiniteit Van Hoppe bepleit dat kinderen op de basisschool les in techniek krijgen van docenten met affiniteit voor het vak.

‘Van docenten met een cultuur- en maatschappijprofiel kun je niet verwachten dat ze met veel enthousiasme les in techniek geven. Dat kunnen ze beter overlaten aan docenten met affiniteit voor natuur en techniek, die dan meerdere groepen bedienen, net zoals dat met gymlessen gebeurt.’

Schouten vindt dat bèta-leraren in het secundair onderwijs extra steun verdienen. ‘Voor de bèta-vakken zijn niet alleen kwalitatief goede maar vooral inhoudsbekwame leraren nodig. Eerstegraads docen-

ten -voor HAVO en VWO zijn een must.

Geef bestaande docenten een upgradeopleiding en trek de salarissen van bètadocenten op naar marktconforme niveaus, want nu zijn die salarissen te laag.’

Elders zijn de salarissen van chemici aan de maat en marktconform, zo constateert ook Van Hoppe. ‘Uit het feit dat mensen de chemiesector niet zo gemakkelijk verlaten, kun je opmaken dat de salarissen en het werk concurrerend zijn.’

Schouten vindt verder dat de bestaande initiatieven doorgezet moeten worden met extra aandacht voor meisjes en allochtonen, omdat die in bèta-studies duidelijk ondervertegenwoordigd zijn.

Vorig jaar pleitte Schouten vanwege de lage instroom van scheikundestudenten voor een beurzenstelsel, waarbij de benodigde zevenhonderd eerstejaars chemiestudenten per jaar een beurs van de chemische industrie zouden kunnen krijgen van 2.500 euro per jaar. De chemiesector heeft dit niet meteen omarmd, maar maakt wel een bescheiden begin: de twintig beste leerlingen van HAVO en VWO krijgen vanaf het collegejaar 2013

MasTERPLaN BèTa EN TECHNOLOgIE Met het Masterplan Bèta en Technologie streven de negen innovatieve topsectoren ernaar dat in 2025 vier van de tien afstudeerders een bètadiploma heeft. Nu heeft maar een kwart van hen een bèta-diploma. Dit doel willen de topsectoren langs vier verschillende wegen bereiken: de instroom van mensen met een bètadiploma in de topsectoren vergroten (jongens en meisjes interesseren voor een loopbaan in bèta en technologie), continue afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt (bijvoorbeeld op het gebied van stageplaatsen), het binden en boeien van de technische beroepsbevolking (goed werkgeverschap, life long learning, flexibele arbeidsvoorwaarden) en ten slotte het vergroten van het internationale loopbaanperspectief voor de topsectoren.

een extra beurs tijdens hun opleiding chemie. Bovenop het normale studieprogramma werken ze tijdens de zomervakantie bij een chemiebedrijf en krijgen ze extra cursussen. Dit concept is ontleend aan een talentenprogramma van de Hogeschool Arnhem Nijmegen, waar zeventien tot twintig studenten vijfhonderd uur per jaar extra studeren. ‘Goed dat de chemische industrie eerst ervaring met een beurzenstelsel wil opdoen. Als het succesvol is, moet de industrie echter een volgende stap zetten, want er is niet een tekort aan tientallen, maar aan honderden chemiestudenten.’

Internationale uitwisseling Het tekort aan chemici kunnen bedrijven in de komende jaren deels opvangen door chemici, zoals kenniswerkers en operators, uit het buitenland aan te trekken. Naar verwachting trekken ze de helft van de zeshonderd benodigde extra chemici op HBO/VWO-niveau per jaar aan uit het buitenland. Ook de universiteiten trekken studenten uit het buitenland aan, evenals masters om promotie-onderzoek te doen. ‘Met internationale uitwisseling kun je het tekort aan chemici deels opvangen en de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek en de R&D in de bedrijven deels verhogen’, stelt Van Hoppe. ‘Netto werkt internationale uitwisseling in het voordeel van de instroom. Daar hoort dan wel passende wet- en regelgeving bij, want als buitenlandse studenten na hun stage in hun eigen land niet eens meer terug mogen komen om hun diploma hier op te halen, zijn we in Nederland wel verkeerd bezig.’ W PETROCHEM 03 – 2012

036_37_39_z_thema_artikel.indd 39

39

14-03-12 09:20

THEMa

Meer instroom door samenwerking De industrie is grotendeels afhankelijk van de mensen die er werken. Deze mensen moeten daarom goed zijn opgeleid en beschikken over de juiste competenties. Huub Kleinrouweler, directeur KMR, geeft aan waar de grootste knelpunten liggen in de Rotterdamse regio, wat hiervan de oorzaken zijn en welke acties moeten worden ondernomen. ‘Door verbindingen te leggen en activiteiten te clusteren kunnen we meters maken en het probleem effectief aanpakken.’

Evi Husson

BEKNOPT In de regio Rotterdam-RijnmondDrechtsteden legt de platformorganisatie Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam verbindingen tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven om te zorgen voor een goede doorstroom vanuit het onderwijs richting de arbeidsmarkt. Het grootste knelpunt ligt momenteel op maintenancegebied. De oorzaak hiervan ligt gedeeltelijk in het feit dat het een werkgebied is zonder een echt eigen gezicht. De opleiding en de wereld waarin jongeren terecht kunnen komen moet daarom transparant en appellerend worden voorgesteld. Een voorbeeld van samenwerking dat hiertoe kan bijdragen betreft de ontwikkelingen op de RDM Campus. Over een jaar zal hier op maintenance-gebied in het MBO en HBO veel meer te beleven zijn dan nu het geval is.

40

De afgelopen maand zijn in de media tientallen berichten verschenen over het tekort aan personeel in de industrie.

Gaande van berichtgevingen over extra werkkrachten die noodzakelijk zijn in de bèta- en techniekhoek, techniek dat sexy moet worden gemaakt, overeenkomsten die worden gesloten tussen onderwijs en bedrijfsleven en de massaal verwachte uitstroom van ouderen in de techniek.

Je kunt wel roepen of schreeuwen dat er een tekort is, maar zonder daadwerkelijke acties komen er geen oplossingen.

En zonder goed in kaart te brengen waar precies de tekorten zich situeren, geen effectieve acties.

De platformorganisatie Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam (KMR) heeft daarom voor de regio RotterdamRijnmond-Drechtsteden vorig jaar een uitgebreide analyse gemaakt van de verwachte tekorten aan gediplomeerden voor de arbeidsmarkt van mainport en industrie. Doel van het rapport Aansluiting Onderwijs – Arbeidsmarkt Mainport en Industrie 2011-2014 was de voorziene knelpunten concreet voor het voetlicht te brengen. Veel belangrijker nog is dat de KMR mede op basis van dit onderzoek een beleid heeft opgesteld om in de toekomst een goede aansluiting te kunnen garanderen tussen gediplomeerde schoolverlaters en de arbeidsmarkt.

Zo wil de KMR tegen 2014 onder meer veertig procent meer instroom in de VMBO techniek-opleidingen die het afgelopen decennium sterk zijn “verschraald”. Het platform wil twintig procent meer instroom in de technische en logistieke opleidingen die bijdragen aan het oplossen van knelpunten op de arbeidsmarkt. Daarnaast wil het platform twintig procent meer “verzilvering” van VMBO-MBO-HBO opleidingen.

Dus meer jongeren moeten na hun opleiding ook daadwerkelijk kiezen voor een baan binnen de mainport of

industrie. En tot slot is er de ambitie om in totaal 2.500 werkzoekenden, na heroriëntatie, weer te laten instromen in de mainport en industrie.

Maximale talent Een behoorlijke ambitie die gezien de verwachte tekorten hoog nodig is.

Uit het rapport blijkt namelijk dat het bestaande tekort zich voornamelijk in vier specifieke beroepsgroepen bevindt. Koploper is Maintenance op MBO-niveau 2-4 (gemiddeld jaarlijks tekort bedraagt ongeveer 190), gevolgd door Werktuigbouwkunde op HBOniveau ( jaarlijks tekort is 75), havenlogistieke beroepen op MBO-niveau 4 (jaarlijks tekort is 50) en operators op MBO-niveau 4 (jaarlijks tekort is 30).

‘Dergelijke resultaten geven aan dat we volop moeten blijven inzetten op het aantrekken en opleiden van jongeren voor de beroepengroepen waar de tekorten zijn’, vertelt Huub Kleinrouweler, directeur van het KMR. ‘Daarnaast moeten we naar de toekomst toe het maximale talent uit onze jeugd zien te halen en te ontwikkelen. Alleen op die manier kan het onderwijs de kwantitatieve aansluiting gaan vinden op de vraag naar gediplomeerde schoolverlaters.’

Interesseren Een van de oorzaken van de tekorten is volgens Kleinrouweler niet een slecht imago, maar juist het ontbreken van een imago. ‘We hebben de perceptie dat een groot deel van de jongeren het hele haven en industrieel complex niet op het netvlies heeft staan als een wereld of mogelijkheid waarin zij later zou kunnen werken. Jongeren hebben geen weet van deze wereld. Door middel van landelijke campagnes wordt geprobeerd jongeren voor techniek te interesseren, maar landelijke acties alleen zijn niet voldoende. Ook regionaal moet dit worden aangepakt.’

PETROCHEM 03 – 2012

040_41_42_Y_thema_artikel.indd 40

14-03-12 09:21

Een nadeel daarbij is dat techniek een te abstract containerbegrip is, gaat Kleinrouweler verder. ‘Vaak zien jongeren wel de resultaten van techniek maar bitter weinig komt het proces van techniek in beeld. Dat is volgens mij een belangrijke reden waarom we er tot op heden niet in zijn geslaagd jongeren voldoende voor de wereld waar die techniek speelt, te interesseren.’

De ligging van de Rotterdamse industrie speelt hierbij een rol. ‘Het havenindustrieel complex ligt vanaf zeg tien kilometer van Rotterdam af. Dat lijkt voor ons dichtbij, maar voor jongeren is het een heel andere wereld die ver af staat van hun dagelijkse bezigheden en omgeving. Bovendien heeft de sector strenge veiligheidsvoorschriften. Snel even met een groep op bezoek bij een bedrijf gaat minder eenvoudig dan bij andere sectoren met bedrijven op loopafstand van de scholen en zonder veiligheidsvoorschriften. Je moet daarmee dus creatief omgaan door zaken goed georganiseerd en voorbereid aan te pakken. Dan kan er een heleboel.’

Samenwerking is daarbij meer dan ooit noodzakelijk. Kleinrouweler: ‘We merken gelukkig dat de awareness bij zowel bedrijfsleven als overheid en onderwijsinstellingen aanwezig is. Het momentum is daar om effectief veranderingen door te voeren. Ook onderwijsinstellingen onderling zien elkaar niet langer primair als concurrenten maar meer en meer als partners die gezamenlijk willen of moeten optreden.’

Positieve haakjes Kleinrouweler geeft nog een voorbeeld waarbij activiteiten worden verbonden.

‘In het Rotterdamse is JINC actief om jongeren in de bovenbouw primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs heel concreet beroepen en werelden te laten ervaren door middel van bijvoorbeeld bliksemstages of bedrijfsbezoeken en deze op school aan de hand van lesmateriaal goed voor te bereiden. Ze willen jongeren niet alleen even laten kijken, maar door participatie daadwerkelijk laten proeven. Een deel van de aanpak van KMR bestaat erin om hierbij een verbinding te leggen met andere belangrijke activiteiten, zoals bijvoorbeeld die van het Educatief Informatie Centrum (EIC), dat jaarlijks ongeveer twintigduizend jongeren laat kennismaken met het haven en industrieel complex. Het zijn twee initiatieven, die als ze elkaar goed weten te vinden, in het verlengde van elkaar kunnen liggen en elkaar dan kunnen versterken. Door samenwerking kunnen er dan nog meer meters worden gemaakt.’

Een ander voorbeeld om jongeren in aanraking te brengen met een hen onbekende wereld is de jeugdserie Naranjina en de kadekapers. Deze jeugdserie draait om Naranjina, een doortastend meisje dat de halve wereld over heeft gevaren om haar ouders te vinden. Tijdens haar zoektocht is ze beland in de Rotterdamse haven. Deze serie is geproduceerd door Bloomingfilm in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en

Delta Lloyd. Kleinrouweler: ‘Het is dus geen lespakket, maar je probeert op die manier wel positieve associaties met de haven te creëren bij de kijkers. Wanneer de jeugd op een later moment dan met de haven in aanraking komt, gaan hopelijk positieve haakjes werken. Je moet dus de jeugd interesseren, maar daarnaast en tegelijkertijd ouders en docenten informeren en op scholen decanen en voorlichters voldoende juiste kennis meegeven. Geleidelijk worden verbanden gelegd en groeit de interesse in techniek.

Maintenance Uit het rapport blijkt dat de situatie rond maintenance het meest prangend is. Volgens Kleinrouweler is de oorzaak hiervan gedeeltelijk te vinden in het feit dat het een werkgebied is zonder een echt eigen gezicht. ‘Een hele tijd is dit een knelpunt geweest. Maintenance is een sector die aanwezig is in een erg brede werkomgeving. Het is bijgevolg noodzakelijk om de opleiding en de wereld waarin jongeren terecht zullen of kunnen komen, transparant en appellerend voor te stellen. Er moet daarvoor ook een herkenbare en bovenal aantrekkelijke opleidingsinfrastructuur worden gecreëerd.

Daar zijn we momenteel druk mee bezig.’

Een voorbeeld hiervan betreft de ontwikkelingen op de RDM Campus.

Studenten en toekomstige studenten moeten niet alleen kunnen zien wat maintenance is, ze moeten het ook kunnen ervaren. ‘Ik verwacht dat over een jaar op maintenance-gebied in het MBO PETROCHEM 03 – 2012

040_41_42_Y_thema_artikel.indd 41

41

14-03-12 09:21

en HBO zeker veel meer te beleven zal zijn dan nu het geval is.’

Positief gestemd Er lijkt veel te gebeuren, maar het arbeidstekort is nog niet meteen weg-

gewerkt. Het duurt even voor de ondernomen acties echt effect hebben.

Schooltrajecten nemen nu eenmaal enige jaren in beslag. ‘Gedeeltelijk zijn de effecten van huidige acties mogelijk al te merken door andere keuzes van jongeren

RaPPORT De komende jaren wordt in de regio Rotterdam-Rijnmond-Drechtsteden een gemiddelde vraag naar nieuwe medewerkers voorzien van ruim 2.260 per jaar.

Daarvan zijn er ongeveer 460 op HBO-niveau en ongeveer 1.800 op MBO-niveau.

Van deze gemiddelde jaarlijkse behoefte aan nieuwe medewerkers is ruim een derde in principe in te vullen door gediplomeerde schoolverlaters, dus een vraag naar deze groep in een jaarlijkse omvang van ruim 800. De kwantitatieve aansluiting van het onderwijs op dit vraagpotentieel is nog lang niet volledig gerealiseerd. Het verwachte gemiddelde jaarlijkse tekort bedraagt ruim 350 banen (oftewel bijna 45 procent van de vraag).

De bestaande kwantitatieve disbalans bevindt zich bij vier beroepsgroepen: • Maintenance op MBO-niveau 2-4 (gem. jaarlijks tekort: ongeveer 190) • Werktuigbouw op HBO-niveau (gem. jaarlijks tekort: 75) • Haven-logistieke beroepen op MBO niveau 4 (gem. jaarlijks tekort: ca. 50) • Operators op MBO niveau 4 (gem. jaarlijks tekort: ca. 30) Op maintenance na doen de tekorten zich voornamelijk voor op de hogere niveaus (MBO niveau 3+4 en HBO). Uit de analyse komt naar voren dat er in de haven op korte termijn nauwelijks tot geen tekorten zijn voor de beroepengroepen op niveau 2 en 3. Dit impliceert dat men volop moet blijven inzetten op het aantrekken en opleiden van jongeren voor de beroepengroepen waar de tekorten zijn en naar de toekomst toe ook het maximale talent uit de jeugd moet gaan halen en ontwikkelen. alleen op die manier kan het onderwijs de kwantitatieve aansluiting gaan vinden op de vraag naar gediplomeerde schoolverlaters. Maar ook voor de beroepgroepen waar er op dit moment (nog) geen tekorten zijn, is er geen reden om achterover te gaan leunen. De absolute aantallen nieuw gediplomeerden die jaarlijks worden gevraagd, rechtvaardigen ook voor die beroepgroepen een continue aandacht.

Bron: Rapport Aansluiting Onderwijs- Arbeidsmarkt Maintport en Industrie 2011-2014

42

in de richtingen in de bovenbouw. Maar een keuze voor de richting maintenance in de bovenbouw werkt tegelijkertijd kannibaliserend op de behoefte die er ook in andere sectoren is. Het is dus een gezamenlijke uitdaging.’

Een structurele oplossing is alleen mogelijk door een grotere instroom. Dat heeft tijd nodig waardoor de gestelde doelen in 2014 vermoedelijk nog niet helemaal worden gehaald. Kleinrouweler: ‘Ik wil de gestelde ambities overeind houden, maar de tijdshorizon waarin we ze hebben geplaatst, is misschien iets te ambitieus geweest. Het zou mogelijk meer tijd kunnen kosten, ook gezien de economische tijd waarin we ons nu bevinden.

Een voorbeeld uit de vorige recessie; diverse bedrijven gaven toen aan dat ze het zich door de economische crisis op dat moment niet konden veroorloven geld uit te geven aan het bewerken van de toekomstige arbeidsmarkt. Vooral het MKB denkt nu eerst aan de business van vandaag in plaats van de business van morgen. Hopelijk keert dit tij snel. Toch ben ik positief gestemd. We zullen best nog hobbels en valkuilen tegenkomen met elkaar, maar je moet ambitieus en met volle moed aan de slag wil je echt iets realiseren. Ik heb het gevoel dat we de goede kant op gaan.’

Huub Kleinrouweler zal tijdens Deltavisie 2012 een masterclass geven over de match tussen arbeidsmarkt en onderwijs. Meer informatie op www.deltavisie2012.nl W

PETROCHEM 03 – 2012

040_41_42_Y_thema_artikel.indd 42

14-03-12 09:21

TECHNOLOGIE Meer strooM uit plastic zonnecellen

Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen, de universiteit van Cambridge (Engeland) en Mons (België) hebben onderzoek gedaan naar het natuurkundige mechanisme waarmee plastic zonnecellen stroom leveren. Ze ontdekten een cruciale stap in de ladingsoverdracht, die verklaart waarom slechts een deel van de overdracht heel efficiënt is.

De werking van een plastic zonnecel is gebaseerd op de omzetting van zonlicht in elektrische stroom door de overdracht van elektronen tussen twee verschillende types moleculen; de donor en de acceptor. Tot nu toe was niet goed bekend hoe de elektronoverdracht precies plaatsvindt en welke materiaaleigenschappen de efficiëntie bepalen. Algemeen werd aangenomen dat het energieverschil tussen de twee types moleculen beslissend is voor de efficiëntie van ladingsoverdracht en dus stroomgeneratie. Het onderzoek laat nu echter zien dat dit verschil weliswaar nodig, maar niet doorslaggevend is. Wel bepalend is een zeer kortlevende ladingsoverdrachttoestand. In die toestand zijn de plus- en min-ladingen op verschillende moleculen slechts zwak aan elkaar gebonden.

Daardoor kunnen zij gemakkelijk van elkaar scheiden en daarmee stroom leveren.

Als de plastic zonnecel licht vangt, wordt een deel van het licht direct omgezet in ladingdragers via de kortlevende toestand. Een groot deel van het ingevangen zonlicht komt echter in een andere elektronisch aangeslagen toestand terecht. Van daaruit worden slechts zeer inefficiënt ladingsdragers voortgebracht. Met geavanceerde lasertechnieken laten de onderzoekers zien dat deze inefficiënte elektronisch aangeslagen toestand met behulp van korte pulsen infrarood licht kan worden omgezet naar de efficiënte kortlevende ladingsoverdrachttoestand. Dat heeft een substantiële verhoging van het aantal ladingsdragers en dus meer elektrische stroom tot gevolg.

oleD bereikt hoge energie-efficiëntie Solvay en Holst Centre hebben zeer energie-efficiënte Organic Light Emitting Diodes (OLED) verlichtingstegels met een oppervlakte van 69 vierkante centimeter ontwikkeld.

Deze tegels bevatten verschillende lagen die vanuit vloeibare toestand zijn aangebracht bij Holst Centre, en bijkomende lagen die door Solvay met het gebruikelijke vacuümprocedé werden aangebracht.

OLED is een nieuwe verlichtingstechnologie die het mogelijk maakt platte bronnen te maken die diffuus licht afgeven en complementair zijn aan gewone (niet-organische) LED-verlichting. De huidige OLEDsystemen worden op pilotschaal gemaakt door met een vacuümprocedé vele lagen op glas neer te laten slaan. Solvay en Holst Centre slaagden erin verschillende lagen van de OLED neer te laten slaan vanuit een vloeistof. Dit brengt het gebruik van druktechnieken voor de aanmaak van OLED-systemen veel dichterbij.

Dit zal ook bijkomende eigenschappen meebrengen; dunne, soepele en potentieel zelfs transparante verlichtingssystemen die in het plafond, de muren of de vensters kunnen worden geïntegreerd.

uVa Verkoopt patent nieuwe katalysator

De Universiteit van Amsterdam heeft haar patent op een nieuwe katalysator, inclusief alle bijbehorende intellectuele eigendomsrechten, overgedragen aan DSM. De katalysator, die ontdekt is aan het Van ’t Hoff Institutes for Molecular Sciences van de UvA, draagt bij aan een duurzamere manier om chemicaliën en farmaceutische tussenproducten te maken en aan het produceren van polymeren. Bij de overeenkomst is een vijfjarig samenwerkingsproject tussen UvA en DSM inbegrepen, om de toepassing van de katalysator verder te ontwikkelen.

Vergeleken met de huidige in de industrie gangbare processen reduceert de nieuwe katalysator het aantal bijproducten aanzienlijk, wat resulteert in milieuvriendelijkere processen.

De katalysator is ontdekt door dr. Raveendran Shiju van de groep Heterogene Katalyse en duurzame chemie, die wordt geleid door prof. dr. Gadi Rothenberg. Rothenberg is enthousiast over de toepassingsmogelijkheden: ‘Het gebeurt zelden dat een wetenschappelijke ontdekking leidt tot een echte verandering in een industrieel proces. Samen met DSM kunnen we deze vinding nu op grote schaal verder ontwikkelen en testen.’

Biogas stopcontact succesVol uitgetest

TNO heeft een prototype ontwikkeld van een biogas socket (biogas stopcontact) dat de warmte van een biogasvlam omzet in elektriciteit. Het concept is met succes uitgetest in Rwanda en Bangladesh. Het is een robuust product, vereist geen onderhoud, de prijs past bij de doelgroep en het is in co-creatie gemaakt met lokale ondernemers en eindgebruikers.

Veel huishoudens in Azië en Afrika zijn niet aangesloten op het elektriciteitsnetwerk.

Meer en meer huishoudens ontdekken de voordelen van koken op biogas, opgewekt uit koeienpoep of organisch afval. TNO ontwikkelde daarom een innovatief product dat elektriciteit uit biogas kan opwekken op huishoudschaal.

Bacterie geeft licht Bacteriën kunnen een biofilm vormen die het vermogen van een microbiële brandstofcel verdubbelt. Dat schrijft Jinwei Zhang van Newcastle University in Environmental Science & Technoloy. Uit een monster van een rivierbedding isoleerden de onderzoekers 74 bacteriën die zij testten op hun vermogen om elektriciteit op te wekken in een microbiële brandstofcel. Door de 25 beste elektriciteitgenererende bacteriën samen te nemen in zo’n cel ging het vermogen daarvan omhoog van 105 mWatt naar 200 mWatt.

Een microbiële brandstofcel werkt op eenzelfde manier als een gewone batterij, ware het niet dat in dit geval bacteriën organische moleculen omzetten via biokatalytische oxidatie.

De elektronen die hierbij vrijkomen, genereren de elektriciteit van de brandstofcel.

PETROCHEM 03 – 2012

043_Technologie.indd 43

43

14-03-12 09:23

Specialist in Heat Treatment Lokaal elektrisch voorwarmen / spanningsarm gloeien Gloeien in stationaire gloeiovens Verhuur / verkoop ovens en gloeiapparatuur

Drogen van vuurvast beton / coatings Gloeien in tijdelijke mobiele ovens Inductie & weerstand

www.delta-heat-services.nll info@delta-heat-services.nl +31 (0) 187 - 49 69 40

Supported by:

Gorinchem 27, 28 & 29 maart 2012 van 12.00 tot 20.00 uur

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

044_delta_evenementenhal.indd 1

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 E gorinchem@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

13-03-12 15:10

PRODUCTEN Digitale PortoFoons Koning & Hartman introduceert een nieuw portofoonsysteem. De NX300E4 portofoons van Kenwood bieden een hoge geluidskwaliteit en beveiliging tegen ongewenst meeluisteren. Door de componenten situatieafhankelijk te combineren en te configureren kunnen ze in uiteenlopende communicatietoepassingen worden gebruikt. De portofoons ondersteunen analoge communicatie en kunnen worden toegepast voor de communicatie in transport & logistiek, havens, bouwconstructie, beveiliging, BHV en evenementen.

De digitale portofoon heeft een display, zes functietoetsen, een noodoproeptoets, een loan worker functie, een optie voor man-down en is stof en waterdicht.

Paging oproepen, noodoproepen en groepoproepen activeren is mogelijk door middel van voice encryptie. Daarnaast bezit de portofoon de mogelijkheid om te SMS’en, het heeft een GPS-functie, een connectie RFID en een barcode scanner.

Meerdere portofoonsystemen kunnen worden geïntegreerd tot een digitaal trunkingsysteem met Multi-site IP-connectie.

Meer informatie bij Koning & Hartman: www.koningenhartman.com warmteBeelDcamera’s Fluke heeft vijf modellen warmtebeeldcamera’s. De Ti-100 serie beschikt over een IR-OptiFlex focussysteem, wat het gebruiksgemak van een focusvrij systeem combineert met de flexibiliteit van een handmatige focus. IR-Fusion-technologie maakt het mogelijk om warmtebeelden en digitale beelden te mixen.

Naast het vastleggen van statische beelden kan de Ti-100 serie ook focusvrij video-opnamen maken in infrarood en zichtbaar licht met toepassing van IR-Fusion. De instrumenten zijn eenvoudig te bedienen met één hand en hebben een ergonomisch design. De warmtebeeldcamera overleeft probleemloos een val van twee meter. Verder maken IR-PhotoNotes (hulpfoto’s) en een voicerecorder het mogelijk om additionele informatie vast te leggen en op te slaan.

Meer informatie bij Euro Index: www.euro-index.nl.

BeschermenD Balgsysteem Om de DNCE-zuigerstangen te beschermen tegen stof, spanen of vloeistoffen – zoals olie, emulsies en brandstof – ontwikkelde Festo het beschermende balgsysteem EADB. Deze standaard beschikbare accessoire betreft een absoluut lekkagevrij systeem dat voorzien is van een ontluchtingsgat voor de aan- en afvoerlucht. Componenten worden niet zelden in zware omgevingen toegepast waar zij in aanraking komen met uiteenlopende stoffen en materialen. Om de DNCEzuigerstangen en kogelomloopgeleidingen hiertegen te beschermen, voorziet het DNCE-programma standaard in een balgsysteem waarmee een beschermingsklasse van IP65 is te realiseren. Het balgsysteem is vervaardigd van nitrilrubber en uitgevoerd met verbindingsstukken van aluminiumkneedlegering www.festo.nl

veiligheiDstemPeratuurBegrenzer en -Bewaker

JUMO heeft een nieuwe veiligheidstemperatuurbegrenzer (STB) en -bewaker (STW) op de markt gebracht.

Veiligheidstemperatuurbegrenzers hebben de primaire opgave warmtetechnische processen correct te bewaken en de installaties bij storing in de veilige toestand te zetten.

Het apparaat heeft een display met tekstweergave en achtergrondbelichting. Alle veiligheidsrelevante proceswaarden worden weergegeven in een overzichtelijke menustructuur waarbij de voornaamste functies worden afgebeeld door eenvoudige pictogrammen. Voor de configuratie via een PC of Laptop is er een Mini-USB-stekker beschikbaar.

Lichtdiodes geven aan of de installatie correct functioneert of dat er een waarschuwingssignaal respectievelijk een grenswaarde-alarm aanwezig is.

De meetingang met een groot aantal lineariseringen is vrij configureerbaar voor weerstandsthermometers en thermo-elementen maar ook voor stroom-, spannings- en differentiemeting. Twee relaisuitgangen (waarschuwingssignaal en grenswaardealarm) schakelen het proces in geval van een foutmelding in de veilige toestand. Bij de begrenzerfunctie wordt de installatie door een interne of externe reset-toets weer vrijgegeven. Met de standaard analoge uitgang kunnen proceswaarden aan bijvoorbeeld een registratieinstrument of regelaar worden doorgegeven. Aanvullende functies, zoals een beveiligde toegang d.m.v. een wachtwoord, en vergrendelingen van de niveaus zorgen voor een verhoogde bedieningsveiligheid en daarmee voor meer veiligheid in het proces.

Meer informatie bij Jumo: www.jumo.nl PETROCHEM 03 – 2012 45

045_47_G_producten.indd 45

14-03-12 09:13

ONZE BREEKPLATEN BIEDEN U:  Een oplossing voor elke toepassing  Optimale gebruiksvriendelijkheid  Lekdichte montage, geschikt voor gebruik met ieder veiligheidsventiel  Flexibele keuze uit breed gamma uitvoeringen  Ondersteuning door meer dan 60 jaar ervaring

Fike Europe: voor uw veiligheid en ons milieu

Fike Europe Bvba fike-europe@fike.com www.fike.be

DIT TIJDSCHRIFT DEUGT Het tijdschrift dat u nu leest, is lid van H O I , het instituut dat de oplagen van gedrukte media controleert. Daardoor speelt dit tijdschrift open kaart met al haar adverteerders.

Omdat die harde oplagecijfers keurig houvast bieden voor wat de advertentietarieven moeten waarmaken. Dat is eerlijk zaken doen. En inderdaad, dat geeft nogal te denken over uitgevers die zich niet hebben aangesloten bij H O I ...

DE HARDE CIJFERS Postbus 314, 1180 AH Amstelveen T 020 661 36 26 E info@hoi-online.nl W www.hoi-online.nl

Onmisbaar zakboek voor de KAM-coördinator KAM staat voor Kwaliteit, Arbo en Milieu. Het PT KAM-Zakboek geeft een uitgebreid overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van kwaliteits-, arbo-, milieu- en integratiemanagement.

In deze vakgebieden verandert veel en worden nieuwe standaarden gezet.

Het PT KAM-Zakboek is uniek omdat niet alleen de drie werkgebieden uitgebreid worden beschreven. Ook is er veel aandacht voor de integratie van kwaliteit, arbo en milieu. In het PT KAM-Zakboek zijn de meest actuele ISO 9001:2008-norm en ISO 9004:2009-richtlijn verwerkt.

Het PT KAM-Zakboek is in eerste instantie bedoeld voor kwaliteits-, arbo- en milieucoördinatoren.

Maar het is ook voor anderen die te maken hebben met kwaliteit, arbo of milieu een waardevolle informatiebron.

BESTELLEN? GA NAAR WWW.SDU.NL/KAM-ZAKBOEK

046_pt3_fike.indd 1

13-03-12 15:09

PRODUCTEN nieuwe chemienormPomPen KSB introduceert binnenkort een nieuwe generatie MegaCPK chemienormpompen. De nieuwe pompen van het type MegaCPK hebben een verhoogde capaciteit bij gelijkblijvende pompgrootte en een zeer zuinig energieverbruik. Bij identieke bedrijfscondities kan de gebruiker nu een kleinere pompgrootte selecteren in vergelijking met eerdere generaties. Om het risico van een eventueel optredende cavitatie te verkleinen, is bij de ontwikkeling veel aandacht besteed aan een goed aanzuiggedrag met een lage NPSHwaarde. Als resultaat blijven de pompen ook onder zware bedrijfsomstandigheden rustig en stabiel lopen. Dat garandeert de betrouwbaarheid en verhoogt de beschikbaarheid.

Met behulp van de eindige-elementen-methode (finite elements analysis - FEA), een berekeningsmethode voor structurele simulatie, was het mogelijk de stijfheid van het aggregaat te verhogen. Aan een verbeterde stijfheid wordt verder bijgedragen door de geoptimaliseerde, eendelige lagerstoel. Dankzij gemakkelijk te onderhouden mechanische asafdichtingen, ingesloten huisafdichtingen en een minimale axiale schuifkracht, bereiken de pompen lange standtijden.

Meer informatie bij KSB Nederland: www.ksb.nl gatewaystation

Drukverschiltransmitter

Met de recente SIL2 veiligheidscertificering beschikt de nieuwe generatie Deltabar M van Endress+Hauser over alle in de praktijk gewenste toelatingen en testen, zoals voor toepassing in explosiegevaarlijke gebieden of voor veldbustoepassingen. De robuuste Deltabar M met zijn hoge turndown van 100:1 is een uitstekende keuze voor utiliteitstoepassingen, zoals perslucht, stoom, water en distributiesystemen, stikstofmeting evenals verwarming- en koelsystemen. Met een drukverschilmeetbereik van tien mbar tot veertig bar, een nauwkeurigheid vanaf 0,075 procent en het lichtgewicht en compacte ontwerp biedt de PMD55 maximale flexibiliteit, waardoor het ideaal is voor OEMtoepassingen. Een uitgebreid assortiment diensten als in-house onderhoud, installed-base management, reparatie en kalibratie is beschikbaar. www.nl.endress.com Piëzo-elektrische Doseertechnologie

Yokogawa introduceert een uitgebreide versie van het geïntegreerde productiebesturingssysteem CENTUM VP. De nieuwste versie ondersteunt het gebruik van het redundante Unified Gateway Station (UGS). Dit station fungeert als interface tussen CENTUM VP en andere besturingssystemen. Daarnaast wordt nu ook een alarmmonitoringfunctie geboden waarmee alarminformatie van andere besturingssystemen op de HMI (human machine interface) van het besturingssysteem kan worden getoond.

Met de ondersteuning voor de redundante UGS kan nu een uiterst betrouwbaar systeem worden gerealiseerd zonder dat daarvoor speciale software is vereist; eenvoudig programmeerwerk is voldoende. Door de nieuwe alarmmonitoringfunctie kunnen nu naast procesalarmen van het hoofdproces ook alarmmeldingen van andere besturingssystemen worden getoond. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een OPC-A&E server. OPC is een standaard specificatie voor de aansluiting van meetinstrumentatie en besturingssystemen. De sub-specificatie OPC-A&E wordt gebruikt voor alarmmeldingen en events.

Meer informatie bij Yokogawa: www.yokogawa.com/nl

meer producten op www.petrochem.nl

045_47_G_producten.indd 47

Nordson heeft een nieuw Piëzoelektrisch doseersysteem geïntroduceerd. Piëzo-elektrische doseersystemen bieden een methode om flux op hoge snelheid en met een zeer hoge nauwkeurigheid aan te brengen zonder vervuiling van fluxbaden.

De snelle reactie van de piëzoelektrische actuatoren maakt het mogelijk om vloeistof te doseren met snelheden tot 150 cycli per seconde.

Afhankelijk van de vloeistof kan het systeem consistente shots tot slechts twee nanoliter doseren. De hoge resolutie (0,01 milliseconde) van de controller maakt het mogelijk om de dotgrootte van de vloeistof ‘met een uitzonderlijke precisie’ te bepalen.

Meer informatie bij Nordson: www.nordson.com

PETROCHEM 03 – 2012 47

14-03-12 09:13

Woe 28 m nsdag aart Jaarb 2012 eu Utrec rs ht

CAREER EVENT IN CHEMIE, LIFE SCIENCES, LABORATORIUMEN PROCESTECHNOLOGIE, FARMA EN FOOD POWERED BY

TOEGANG IS GRATIS v

Programma: Lezing: Solliciteren via social media Workshop: Aan de slag met solliciteren!

Hbo lezing: Doorstuderen of niet?

Lezing: De voor- en nadelen van promoveren Beursvloer: Meer dan 50 bedrijven en organisaties Carrièreadvies en CV check Stagemarkt Hogeschool Utrecht Master voorlichting En nog veel meer!

TOT ZIENS OP 28 MAART!

REGISTREER NU: WWW.C2WCAREEREXPO.NL Partners

Organisatie UR

AN

YM

US

CCE Adv 2012 210x297 Bezoekers.indd 1 048_betapublisher.indd 1

ran

Ut

S.

rec

.

V.V

U

ht

Sponsors

ym u

s Hogesc

ho

ol

07-02-12 14:55 12:03 13-03-12

CURSUS Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

AGENDA CoaChend leidersChap Hoe kan ik effectief leidinggeven? Hoe stuur en begeleid ik mijn mensen het beste? Wat is coachen en hoe kan ik dat met leiderschap combineren? Op deze vragen krijgt de cursist antwoord in deze training.

Doel van de training is onder meer een grotere betrokkenheid van de medewerkers en dus een beter rendement en het creëren van een prettigere werksfeer. De cursist krijgt daarnaast inzicht in de eigen rol als leidinggevende en de manier van aansturen van medewerkers.

11 april Eindhoven

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR evenementenhal Gorinchem www.evenementenhal.nl

on & offshore On & Offshore is een gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame, petrochemische- en baggerindustrie. Met deze vakbeurs wordt een netwerkplatform geboden aan ondernemers en bedrijven om onder andere huidige en potentiële relaties uit deze branche te ontmoeten en producten en/of diensten onder de aandacht te brengen.

27 - 29 maart Gorinchem

partners in Kunststof & rubber http://partnersinkunststof.nl/

‘Waar staat uW bedrijf MorGen?’ Het vermarkten van slimme, duurzame producten, het verhogen van de arbeidsproductiviteit, een betere inzet van kenniswerkers en aansluiting van het midden- en kleinbedrijf zijn van essentieel belang om als Nederland bij de top-5 kenniseconomieën van de wereld te behoren in 2020. De Nederlandse rubber- en kunststofindustrie voelt zich thuis in die (internationale) beweging. Wat nodig is om de concurrentiekracht te behouden en verder uit te bouwen is op 19 april onderwerp van discussie.

19 april Eindhoven

navingo www.maritimeoffshorecareer­ event.com

MaritiMe & offshore Career event Dit evenement heeft als doel exposanten en werkzoekenden uit de maritieme en offshore sector met elkaar in contact te brengen om op die manier een werk-/opleidingsrelatie tot stand te brengen. Tijdens deze zesde editie worden net als andere jaren onder andere bedrijfspresentaties verzorgd in de aparte bedrijfspresentatiezalen. Onderwerpen die aan bod komen variëren van een algemeen verhaal over het bedrijf, over een speciaal project of over de arbeidsvoorwaarden en carrièremogelijkheden binnen de sector of een specifiek bedrijf.

25 april Rotterdam

nederlands­duitse handelskamer (dnhK) www.biobasedeconomy.nl/

het nederlands­duitse foruM biobased eConoMy Nederland behoort samen met Duitsland tot de Europese koplopers bij het verwerken van biologische grondstoffen in industriele processen.

Op 9 mei wordt het Nederlands-Duitse forum Biobased economy – biologische grondstoffen voor de industrie georganiseerd. Dit forum brengt Nederlandse en Duitse ondernemers en experts met elkaar in contact.

9 mei Amersfoort

industrielinqs pers en platform www.deltavisie2012.nl

Wij neMen onze verantWoordelijKheid De wereldbevolking groeit, terwijl in de Rijn/Schelde-delta de vergrijzing toeneemt en mensen tot op hoge leeftijd blijven werken.

Daarnaast blijft er aandacht voor het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de organisatie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen.

Maar hoe kan en wil de industrie dat doen? En hoe kunnen bijvoorbeeld site-, productie- of plantmanagers deze ontwikkelingen vertalen naar hun organisaties? Tijdens dit congres worden hierop in plenaire sessies en masterclasses antwoorden gezocht.

7 juni Rotterdam

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

049_K_agenda.indd 49

PETROCHEM 03 – 2012

49

14-03-12 09:13

Vrijdag 25 mei en zaterdag 26 mei 2012

Landelijke dag van het Onderhoud Zien • Leren • Doen

Iedereen profiteert dagelijks van de hoge kwaliteit van ons onderhoud in Nederland. Van infrastructuur tot procesindustrie. Van melkfabriek tot elektriciteitscentrale. En toch is dat voor het grote publiek niet altijd duidelijk. Om te laten zien wat goed onderhoud betekent voor de Nederlandse samenleving, openen allerlei bedrijven hun poorten tijdens de Landelijke Dag van Het Onderhoud.

Het doel van de Landelijke Dag van het Onderhoud is Nederland bekend te maken met het belang van goed onderhoud voor iedereen! Bovendien wil de organisatie jongeren interesseren voor een opleiding of baan in de techniek in het algemeen en onderhoud in het bijzonder. Het thema van de aanstaande Landelijke Dag van het Onderhoud is dan ook “Zien, Leren, Doen” Op vrijdag 25 mei worden scholieren ontvangen door bedrijven die de collega’s van de toekomst onder begeleiding rond willen leiden. Zaterdag 26 mei is bedoeld voor iedere geïnteresseerde bezoeker.

050_adv_dagvanhetonderhoud_A4.indd 1

Is er bij uw bedrijf genoeg te zien, te leren en te doen?

Werk dan mee aan de Landelijke Dag van het Onderhoud.

De Landelijke Dag van het Onderhoud is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) en wordt georganiseerd in samenwerking met Dutch Institute World Class Maintenance, Profion, VOMI en het vakblad iMaintain. Diverse andere brancheverenigingen sluiten aan bij dit initiatief.

Voor meer informatie: www.dagvanhetonderhoud.nl dagvanhetonderhoud@nvdo.nl

13-03-12 14:54

SHORT CUT

Short Cut ‘Small oneS certainly do count’ Five years ago, Wintershall Nederland invested in a hypermodern plant for remote controlled operations (RCO) in Den Helder.

The plant now not only controls twenty platforms in the Dutch part of the North Sea, but has also yielded an enormous amount of data. The company uses this knowledge for new projects.

Wintershall is continuously searching for new projects to be able to efficiently exploit small fields. ‘When a projects ends, a new one commences. We call this the conveyor belt principle’, explains Director Gilbert van den Brink. For the years to come, the company will focus mainly on production optimisation. more influx through action The Kennisinfrastructuur (Knowledge Infrastructure) Mainport Rotterdam platform organisation develops links in the Rotterdam-Rijnmond-Drechtsteden region between government, education and businesses, in order to ensure a good flow from education to the labour market. The largest bottleneck is currently found in the area of maintenance. This is partly caused by the fact that it concerns a working area without its own identity. The education and business world in which youngsters can end up must therefore be both transparent and appealing. An example of collaboration that can contribute to this is the developments at the RDM Campus.

In one year’s time, a lot more will be happening in the area of maintenance in the MBO (intermediate vocational education) and HBO (higher vocational education) than today.

meaSureS to reduce Shortage of betaS It is more or less certain that the demand for chemists will increase in the coming years, as the chemical industry will greatly expand in the next two decades. The industry therefore fears a serious lack of chemists. The target of the Masterplan Beta and Technology is that four out of ten graduates will graduate from a beta education, which will balance out the supply and demand in 2025. To reach this goal, it is important that both government and industry assist in increasing the outflow of betas. The government can do more to encourage people to opt for a beta education and companies can, for instance, create trainee and work experience posts. the right people with the right mindSet During the Business Linqs event, several plant managers searched for solutions to the challenges that the industry will be confronted with both now and in the future. According to them, crucial factors for success are safety and the human factor. It is in this case important to put the right people in the right place within the organisation. It then becomes easier to keep the factory up to date and to create a safer work environment. However, the increasing ageing of the population makes this a complex matter. Solutions for a great shortage of staff are, for example, inventive automation, no longer carrying out certain activities, organising regional activities for more influx, as well as open communication.

PETROCHEM 03 – 2012

051_I_ShortCut.indd 51

51

14-03-12 09:11

Market review 3D meten en 3D scannen

GlobeZenit

Langestraat 221 B-2240 Zandhoven Tel: +32 3 466 05 05 Fax: +32 3 466 05 00 E-mail: infogz@globezenit.be Website: www.globezenit.be

aanDrijftechniek en GereeDschappen

Blast ValVes

compensatoren

Vokes-air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

chemicals

Dekomte BeneluX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

hertel industrial sealings bv.

Van eyle & ruygers – schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL RoTTERdAm Postbus 35040 3005 dA RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

afDichtinGen, afsluiters slanGen en kunststoffen

chemicals, lime, recycling and automotive De noord chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIddERKERK Postbus 257 2980 AG RIddERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciVil, pipinG anD architectural Works

eriks bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

alGemeen

sGs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

VBk Groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

DemontaGe

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

enGineerinG & contractinG

Grontmij Belgium nV

Industry, Water & Energy Servicesm. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXplosieVeiliGe Deurtechniek & aanDrijVinGen

DDm Demontage B.V.

demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 Zm dE mEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

DetacherinGsBureau, technisch

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

Dictator proDuctie B.V. Energieweg 11 8304 AJ EmmELooRd Postbus 57 8300 AB EmmELooRd Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXplosieVeiliGe hanDlampen

safety-lux nederland B.V. Rokerijweg 8 1271 AH HUIZEN Tel: +31 (0)35 - 691 44 76 Fax: +31 (0)35 - 691 54 74 E-mail: info@safety-lux.nl Website: www.safety-lux.nle

52

PETROCHEM 03 – 2012

052_53_54_marketreview.indd 52

13-03-12 14:54

Market review eXplosieVeiliGe VerlichtinG & siGnalerinG

kunststof leiDinGen

maGion process control engineering B.V.

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN dEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN dEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

GloBal caD center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie Vloeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

manufacturinG eXecution systems (mes)

minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 dE RoTTERdAm HooGVLIET Postbus 493 3190 AK RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

mechanical contractinG

leiDinGsystemen

engineering, pijpleidingen, montage en apparatenbouw Versteden leidingsystemen B.V.

Kooiweg 24 4631 SZ HooGERHEIdE Postbus 39 4630 AA HooGERHEIdE Tel: +31 (0)164 - 61 46 50 Fax: +31 (0)164 - 61 21 77 E-mail: info@versteden.com Website: www.versteden.com

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

pipe supports

loonreiniGinG process equipment

IndusClean indusclean nV

Kluizenhof 31 B-9170 Sint Gillis Waas België Tel: +32 (0)3 - 234 95 26 Fax: +32 (0)3 - 234 94 87 E-mail: general@indusclean.com Website: www.indusclean.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERdAm Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

hanwel

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

process equipment

alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BREdA Postbus 9377 4801 LJ BREdA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

alfa laval Benelux nV

Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

project, construction, safety & shutDoWn manaGement

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

PETROCHEM 03 – 2012

052_53_54_marketreview.indd 53

53

13-03-12 14:54

Market review projectplanninG & control

VerBinDinGstechniek

aquilex Welding services b.v.

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/d IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

marconiweg 16 3225 LV HELLEVoETSLUIS Tel: +31 (0)882 - 78 45 44 E-mail: info-intl@aquilex.com Website: www.aquilex.com

Verhuur

ptfe

tank Guard tank container verhuur polyfluor plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

staalconstructies

Achterzeedijk 57 2992 SB BARENdRECHT Postbus 458 2999 AL BARENdRECHT Tel: +31 (0)180 - 61 06 10 Fax: +31 (0)180 - 62 01 77 E-mail: tankguard@tankguard.com Website: www.tankguard.com

VerZekerinGen

intramar insurances

frijns industrial Group

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKENBURG A/d GEUL Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

Voortman staalbouw

Industriële staalconstructies & dak en Wandbeplatingen Plaagslagen 16 Postbus 83 7460 AB RIJSSEN Tel: +31 (0)5 - 4853 90 00 E-mail: a.mensing@voortmanstaalbouw.nl Website: www.voortmanstaalbouw.nl

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad dEN HELdER Postbus 891 1780 AW dEN HELdER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WarmteBehanDelinG

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENdAm Postbus 52 3250 AB STELLENdAm Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

WarmteWisselaars reiniGinG

melspring international

Uw partner in Koolstofbronnen, metaalzouten en Polymeren melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com www.watermelspring.com

siemens nederland n.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

WaterBehanDelinG

eurowater B.V.

de Belder 27A 4704 RK RooSENdAAL Tel: +31 (0)88 - 000 50 00 Fax: +31 (0)88 - 000 50 05 E-mail: info@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 Tm HENGELo Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

54

PETROCHEM 03 – 2012

052_53_54_marketreview.indd 54

13-03-12 14:54

VOLGEND NUMMER

Petrochem 4 verschijnt 21 april

Slurrytechnologie haalt meer uit olie

ambitieS van avantium

Raffinaderijen moeten steeds flexibeler zijn om economisch rendabel te kunnen blijven opereren. Het Italiaanse ENI heeft een technologie ontwikkeld waarmee de gehele voeding van de raffinaderij kan worden omgezet in synthetische olie.

Bijproducten zijn er niet of nauwelijks en er worden geen cokes geproduceerd. Uiteraard is het proces geschikt voor de verwerking van diverse typen olie. Sinds 2005 draait een demonstratie-eenheid in Taranto met een capaciteit van twaalfhonderd vaten per dag. Eind dit jaar moet op de raffinaderij van Sannazzaro de eerste fullscale installatie worden opgeleverd.

Avantium heeft een overeenkomst gesloten met The Coca-Cola Company om samen een fles te ontwikkelen op basis van PEF in plaats van PET. Het bedrijf opende begin december een pilotplant in Geleen voor de productie van deze bioplastic. Over drie tot vier jaar verwacht het bedrijf op commerciële schaal PEF te kunnen produceren. Het bedrijf streeft er ook naar om het proces te kunnen voeden met diverse grondstoffen, zoals suikerriet, plantenresten en granen.

inSiDe

Plant manager of the year 2012 De derde kandidaat voor de verkiezing Plantmanager of the Year 2012 is Jan Henk Kort van Shin-Etsu PVC. Door een verbeterprogramma heeft Shin Etsu in de Botlek forse verbeterstappen gerealiseerd. Dat resulteerde vorig jaar onder andere in productiejaarrecords. ‘Geweldig inspirerend om een dergelijk traject mee te maken. Vooral de veranderingen bij je mensen.

Want enige bescheidenheid is op zijn plaats: het zijn je mensen die uiteindelijk het verschil maken’, stelt Kort. ‘Het is niet zozeer de beste visie die het succes bepaalt, maar de mate waarin je uitvoering weet te geven aan realisatie van deze visie.’

thema’S 2011/2012 Petrochem 4 Petrochem 5 Petrochem 6 Petrochem 7/8 Petrochem 9 Petrochem 10 Petrochem 11 Petrochem 12

Efficiency Onderhoud Utilities Duurzaamheid en imago (MVO) Kennis en Innovatie Projectmanagement Milieu Opslag, logistiek en infrastructuur

PETROCHEM 03 – 2012

055_Volgende Pet.indd 55

55

14-03-12 11:33

‘Ook een ondernemer of een onderneming heeft recht op falen en mislukken als de markt niet meteen appetijt vertoont voor de innovatie.’

You can’t beat the market Enkele weken geleden ging er een siddering doorheen de industriële wereld van België. Bekaert, een van de sterke en succesrijke industriële groepen van België, met roots in het ondernemende West-Vlaanderen, kondigt een zware herstructurering aan. Eén job op vier in België (vooral Vlaamse vestigingen) zal verdwijnen en nog veel meer in buitenlandse, vooral Chinese, vestigingen. Bekaert, een wereldspeler in de productie van staaldraad voor allerlei toepassingen, van omheiningen en autobandenversteviging tot speciale zaagdraden en geleiders voor zonnepanelen, zal vooral dit laatstgenoemde segment in elkaar stuiken. De vraag implodeert, het aanbod blijft, de prijzen kelderen en de rendabiliteit komt onder zware druk, gaat zelfs in de rode cijfers. Veel keuze heeft het management dan niet, zeker niet als er geen zicht is op een ommekeer van de marktsituatie.

‘You can’t beat the market’, antwoordt Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen en voorzitter van essenscia, de federatie van chemie & life sciences in België, als ik hem confronteer met het weinig opbeurende nieuws uit de Belgische industrie.

Wouter De Geest is sinds eind vorig jaar ook voorzitter van de Industrieraad Vlaanderen. Een adviesorgaan dat de Vlaamse bewindsvoerders moet raadgeven over een industrieel beleid voor Vlaanderen. Een van die sporen is innovatiebeleid, sowieso een heikel thema.

Het stoort hem zichtbaar dat pers en politici naar aanleiding van de Bekaertsanering plots vragen dat Bekaert haar recent gekregen innovatiesteun zou terugbetalen omdat ze geen werkgelegenheidsgarantie kan aanhouden. Innovatiesteun willen koppelen aan werkgelegenheid is voor hem illusies kweken en is het ontkennen van de economische realiteit.

Ondernemingen moeten innovatief zijn, maar die innovatie kan soms haaks staan op (lokale) werkgelegenheid. Innovatie heeft soms te maken met nieuwe producten of nieuwe toepassingen en dus met nieuw marktaandeel, nieuwe afzet en dus bijkomende productie en bijkomende of blijvende jobs.

Innovatie kan ook te maken hebben met efficiënter produceren en dus een sterkere concurrentiepositie opbouwen, maar

56

wellicht met minder jobs.

‘Innovatie willen koppelen aan jobgarantie is onhoudbaar en bovendien wurgend voor een ondernemersklimaat’, zegt Wouter De Geest. En hij gaat meteen door: ‘Het is alsof je van bedrijven zou verlangen dat ze onfeilbaar zijn, alsof alles wat een onderneming aan innovatie start voor eeuwig kan worden aanzien. Niets is minder waar en ook een ondernemer of een onderneming heeft recht op falen en mislukken als de markt niet meteen appetijt vertoont voor de innovatie. Innovatie moet gericht zijn op transformatie, zeker in onze contreien waar we niet alleen meer kunnen inzetten op volumegroei, maar moeten mikken op slimme en dus duurzame groei. Maar als we die keuze maken – en we moeten die maken – kunnen we niet ontkomen aan het dilemma dat onze creativiteit ook destructief kan zijn en oude vormen en gedachten kan afbreken of omgooien. Als we willen dat we niets veranderen aan de bestaande dingen, dan moeten we maar zwijgen over innovatie en over ondersteuning van innovatie. Maar voor een maatschappij geldt hetzelfde als voor een onderneming: wie stilstaat, gaat achteruit!’

Wat hem bijzonder raakt, is dat in dergelijke discussies over steun aan ondernemingen en direct verwacht resultaat de kapiteins aan de wal de ondernemers wel eens snel typeren als “bedelaars” in het beste geval of “boeven” in het slechtste.

Deze mindsetting is niet van aard om uit de crisis van vandaag te geraken. Een crisis die eens te meer aantoont dat innovatie moet worden opgevolgd, want je kunt ook innoveren in toxische producten zoals de bankwereld ons leerde. Maar dat is niet de te volgen weg…

‘Als je gelooft in innovatie, dan moet je ook rekenen met vallen en opstaan, met groeipijnen. Als je daar niet voor gaat, stop dan met innovatiebeleid en hou het bij de orde van de dag. Anderen economieën zullen ons dan wel tonen wanneer we te laat waren… ‘You can’t beat the market.’

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 03 – 2012

056_M_column.indd 56

14-03-12 09:10

01 12

Inside Magazine voor de fijnchemie

Batterijmaterialen bieden veelbelovende kansen

057_cover.indd 2

> HAAST MET REACH > VAN MICROREACTOR NAAR MICROFABRIEK

14-03-12 09:31

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld

Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • • •

•

De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

058_adv_www_petrochem.indd 43

13-03-12 14:54

08

Batterijmaterialen Bieden kansen

> Rijden er nu nog slechts een handvol elektrische auto’s rond, de komende tien jaar zal dat aantal verveelvoudigen volgens de prognoses.

Al deze elektrische auto’s moeten worden uitgerust met geavanceerde batterijen, waarvoor geavanceerde materialen nodig zijn. De chemische industrie ziet kansen en investeert in batterijmaterialen. BASF zette er een speciale business unit voor op.

12

haast met reach

> Veel kleine en middelgrote chemiebedrijven lopen achter met het registreren van chemische stoffen volgens de Europese stoffenwet Reach. Tijdens de tweede ronde van Reach gaat het om de registratie van stoffen die ze in hoeveelheden van honderd tot duizend ton per jaar produceren of importeren. Michael Cleuvers van Knoell Group en Leendert van Dijk van Eastman waarschuwen dat de achterblijvers direct aan de slag moeten gaan, willen ze de deadline van mei 2013 nog kunnen halen.

16

ruBrieken 05

commentaar

06

nieuws

van microreactor tot microfaBriek

> De farmaceutische industrie en de fijnchemie maken hun producten traditioneel in batchprocessen. Maar door de snelle technologieontwikkelingen maken ze steeds vaker gebruik van continue microreactoren.

Onderzoekers werken intussen hard aan de volgende stap; van microreactor naar microfabriek.

03 | 11

059_inhoud.indd 3

3

14-03-12 09:31

Petrochem_90x132_0211 08/02/12 13:32 Page1

ROPE ACCESS?

Explosieve omgevingen ATEX gecertificeerde behuizingen Ontdek de nieuwe serie contacten ansluitdozen van MARECHAL Electric die de veiligheid van de elektrische installatie verhogen in zware, natte en gevaarlijke omgevingen zoals raffinaderijen en de chemische industrie. De MXBS en MXBJ series maken het mogelijk om contactdozen, meerpolige connectoren en Ex veilige aansluitklemmen te combineren.

Veilig, betrouwbaar en robuust.

SKY-ACCESS

MARECHAL Electric naar Hannover 23-27 april 2012 Hall 13 - Stand E80

www.marechal.com contact@marechal.com

SCHENK Verhuur • Vloeistofdichte en ontwateringscontainers • 80m³ buffercontainers • Afvalinzamelsystemen

Primeur SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetcontainer van Nederland. Zeer geschikt voor opslag van vloeistoffen.

Verkrijgbaar in open-top en gesloten versie.

lsb Sky-Access BV

SCHENK Verhuur regelt, indien u wenst het transport.

Hofdwarsweg 1, Geleen The Netherlands T. +31 (0)46 - 474 24 10 info@lsb-sky-access.com

www.LSB-SKY-ACCESS.COm

060_lsb_mare_schenk.indd 1

Groothandelsweg 8, 6515 AJ Nijmegen • Tel. +31 (0)24 – 348 25 93

www.schenkgroep.nl

13-03-12 15:18

VingEr in DE pAp Autojournalisten uit heel Europa kozen begin maart aan de vooravond van de Autosalon van Genève de Opel Ampera tot Auto van het Jaar 2012. Een auto waar ik binnenkort vast een keer in zal meerij­ den met hoofdredacteur Wim, naar een congres, vergadering of afspraak. Ik ben benieuwd of het enthousiasme ook op mij zal overslaan. De elek­ trische auto lijkt stilaan meer terrein te winnen in Nederland en in de wereld. Er is op dit moment al keus uit meer dan twintig modellen, van de Fiat 500 tot de exuberante Tesla Roadster.

Maar of we met z’n allen echt de elektrische autotoer op zullen gaan, hangt niet alleen af van de auto­industrie. De chemische industrie heeft ook een dikke vinger in de pap, bijvoorbeeld met de ontwikkeling van batterijtechnologie. Onderzoek heeft al geleid tot betere batterijen, maar daarnaast moet ook de productiecapaciteit van batterijmateri­ alen omhoog om aan de groeiende vraag vanuit de auto­industrie te kunnen voldoen.

BASF speelt hierop gretig in. Het chemieconcern begon drie jaar geleden haar activiteiten op het gebied van kathodematerialen. Sinds vorig jaar is het bedrijf actief op het gebied van ontwikkeling en productie van elektrolyten en half februari liet het Duitse concern weten het Amerikaanse Ovonic te hebben gekocht. Ovonic is wereldleider in de produc­ tie en ontwikkeling van oplaadbare nikkel­metaalhy­ dride­batterijen. Daarnaast investeerde BASF in Sion Power en nam het onlangs de elektrolytactiviteiten

van Merck over. Een hoop investeringen in een markt met potentie.

Een andere vinger in de pap is mogelijk voor de rubberindustrie. Op een elektrisch vehikel kan namelijk tot dertig procent van de energie door de banden worden verslonden. Michelin bracht al een speciale Energy E­V voor Renault ZOE­modellen op de markt, met een specifieke rubbersamenstel­ ling en ontwerp om de opgewekte temperatuur tijdens het rijden te verminderen. En de tendens om lichtgewicht materialen in auto’s te gebruiken, is inmiddels ook al een tijdje in opmars.

Daarnaast schieten de laadpalen in Nederland als paddenstoelen uit de grond. Op dit moment telt Nederland zo’n 1.800 publieke oplaadpalen. Essent heeft onlangs een app gelanceerd die niet alleen alle openbare laadpunten in Nederland toont, maar ook laat zien hoe ver de accu inmiddels is opge­ laden. Handig om te weten of je nog even op een terrasje “moet” blijven zitten of al kunt gaan rijden.

Het is mooi om te zien hoe op verschillende ter­ reinen technologieën en ontwikkelingen groeien die hopelijk straks echt allemaal zullen samenkomen.

En wie weet is een rij geparkeerde auto’s aan de laadpaal straks een normaal straatbeeld. Toch komt dit, ondanks alle positieve ontwikkelingen, voor mij op dit moment nog steeds vreemd over, een auto met een stekker. Maar alles went… #evihusson

Hoofdredacteur Wim Raaijen 020 3122 281

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@industrielinqs.nl

Eindredacteur Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Vormgeving Gabriele Köbbemann Medewerkers Jacqueline van Gool, Erik te Roller, Francis Voermans Cover AkzoNobel

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij DeltaHage, Den Haag

© Industrielinqs pers en platform

01 | 12

061_commentaar.indd 5

CO LO FO N

FIJNCHEM 01|12

5

14-03-12 09:31

Lanxess vangt CO 2 af Om in prOduCtieprOCes te vOeden > Lanxess investeert veertig miljoen euro in een CO 2 concentratie-eenheid op haar site in Newcastle (ZuidAfrika). Op deze site produceert

FOTO: LANXESS

Lanxess haalt chroomerts uit haar mijnen in rustenburg

het concern natriumdichromaat dat vervolgens elders verder wordt verwerkt tot chroomproducten die worden gebruikt bij het looien van leer. Dit productieproces vraagt om een permanente toevoer van zeer geconcentreerd CO2.

De bouw van de nieuwe eenheid zal beginnen in het eerste kwartaal van 2012. De oplevering

van de eenheid is gepland in de tweede helft van 2013. Met een eigen CO2-concentratieeenheid vermindert Lanxess haar afhankelijkheid van externe leveranciers. Het concern is ook al onafhankelijk van chroomertsleveranciers door haar eigen mijnen in Rustenburg.

Lanxess heeft een productiecapaciteit van zeventigduizend ton natriumdichromaat per jaar in Newcastle. De CO2 wordt gebruikt bij de omzetting van natriummonochromaat in natriumdichromaat. De nieuwe eenheid zal de afgassen van de stoomproductie op de site afvangen en filteren, waarna de CO2 tot 99 procent wordt geconcentreerd en in het productieproces kan worden gebracht. Doordat de afgassen worden gebruikt, verlaagt Lanxess de CO2-emissie van de fabriek in Newcastle met 25 procent.

Basf stOpt met LOOdChrOmaatpigmenten > BASF stopt uiterlijk eind 2014 met de productie van loodchromaatpigmenten en zal zich concentreren op de productie en marketing van alternatieve producten. Het

concern heeft al alternatieven voor de gele en rode kleuren, maar deze worden – vooral in de coatingsindustrie – nog niet ten volle benut. Een honderd procent vervanging van loodhoudende pigmenten bestaat nog niet.

De loodchromaatpigmenten gaan eruit vanwege REACH.

6

062_63_nieuws.indd 6

Onlangs begon de registratie voor deze stoffen en vanaf mei 2015 mogen ze niet meer worden verkocht zonder toestemming van de autoriteiten. BASF produceert loodchromaatpigmenten alleen op haar site in Besigheim (Duitsland). Op deze site zal de toekomstige productie van alternatieve producten geleidelijk worden ontwikkeld en uitgebreid.

BiOgeBaseerde epiChLOOrhydrinefaBriek Opgestart > Vinytha, de Thaise partner van Solvay, heeft een biogebaseerde epichloorhydrinefabriek in Map Ta Phut (Thailand) met succes opgestart. Deze fabriek met

een productiecapaciteit van honderdduizend ton per jaar zal voorlopig kunnen voldoen aan de groeiende vraag in de regio Azië - Stille Oceaan. Epichloorhydrine is een belangrijke grondstof voor de productie van epoxyharsen die steeds vaker worden gebruikt in corrosiebestendige coatings en in de elektronische, de automobiel- en de vliegtuigindustrie.

De fabriek maakt gebruik van Solvay’s epiceroltechnologie, gebaseerd op de transformatie van glycerine. Dit is een bijproduct uit de raffinage van plantaardige oliën tot biobrandstof.

De technologie wordt beschermd door in totaal duizend octrooien, waarvan een aantal al verleend zijn in diverse landen. De bouw van de fabriek vergde een investering van 120 miljoen euro.

01 | 12

14-03-12 09:31

Basf investeert in terpenenprOduCent > BASF Venture Capital heeft 15,5 miljoen euro geïnvesteerd in het Amerikaanse Allylix, een onderneming die specialties produceert uit hernieuwbare grondstoffen. Zo produceert

CapaCiteitsuitBreiding kOLB mOerdijk > De Nederlandse vestiging van

Lanxess verstevigt pOsitie ftaLaatvrije weekmakers

Kolb op het Industrieterrein Moerdijk wordt uitgebreid met een vierde reactorset. De totale

> Lanxess investeert tien mil-

capaciteit van de fabriek zal door deze uitbreiding stijgen naar een jaarproductie van 220.000 ton ethoxylaten. De nieuwe reactorset krijgt dezelfde layout als de derde reactor die in 2009 in bedrijf werd genomen. De toen gebouwde reactor werd uitgerust met een innovatief systeem voor energieterugwinning, waardoor de reactiewarmte kan worden opgeslagen om te worden ingezet voor het verwarmen van de grondstoffen voor een volgende batch. Deze ontwikkeling trok internationaal de aandacht en Kolb won er de Responsible Care Award van de VNCI mee.

De engineering van de nieuwe fabriek is uitgevoerd door Royal Haskoning in samenwerking met de eigen afdeling Procestechnologie. De fabriek zal in het najaar van 2012 in gebruik worden genomen. Door deze uitbreiding zal ook de toevoer van vetalcoholen naar Europa vanuit het Maleisische moederbedrijf KLK-oleo sterk stijgen. Door deze uitbreiding wordt de positie van Kolb als leverancier van grondstoffen voor was- en reinigingsmiddelen in Europa verder versterkt en zal de Kolb-vestiging in Zwitserland zich in de toekomst nog meer gaan richten op ontwikkeling en productie van specialty chemicals.

barnsteenzuur uit hernieuwbare grondstoffen zoals maïs. Samen hebben de twee bedrijven een proces voor de productie van weekmakers uit biobarnsteenzuur ontwikkeld, die een duurzaam alternatief kunnen zijn voor ftalaathoudende formuleringen.

De marktintroductie van de weekmakers wordt later dit jaar verwacht. De investering levert Lanxess een minderheidsaandeel in BioAmber op en een zetel in de raad van bestuur.

BioAmber produceert barnsteenzuur door de fermentatie van hernieuwbare grondstoffen.

Het bedrijf heeft een proces ontwikkeld dat veel minder energie verbruikt dan de productie van barnsteenzuur uit fossiele brandstoffen. Op dit moment heeft het bedrijf een fabriek in Pomacle (Frankrijk) met een capaciteit van drieduizend ton biobarnsteenzuur per jaar. In 2013 komt daar nog zeventienduizend ton bij als een nieuwe productiefaciliteit in Sarnia (Ontario, Canada) op de site van Lanxess in productie kan worden genomen. Op termijn wil BioAmber afval uit de landbouwindustrie en suikerrietverwerking als grondstof voor haar proces gebruiken.

het bedrijf terpenen en hun derivaten voor diverse industrieën, waaronder de smaak- en geurstoffenindustrie en de cosmeticabranche. De technologie van Allylix is gebaseerd op vergisting van duurzame grondstoffen en levert zeer zuivere verbindingen op die voorheen alleen beschikbaar waren in kleine hoeveelheden van natuurlijke hulpbronnen.

joen dollar in het Amerikaanse BioAmber. Dit bedrijf produceert

rOquette Opent franse BiOpLastiCsfaBriek > Roquette heeft in het France Lestrem een fabriek voor de productie van plastics op basis van plantaardig materiaal officieel geopend. De fabriek heeft een

productiecapaciteit van 25.000 ton en werd eind vorige jaar al opgeleverd. Roquette heeft hiermee na jaren van onderzoek en ontwikkeling de stap gezet naar industriële productie en verkoopt de plastics onder de naam GAIALENE.

80 miLjOen vOOr grOOtsChaLige OnderzOeksfaCiLiteiten > Met tachtig miljoen euro voor vijf grootschalige onderzoeksfaciliteiten geeft staatssecretaris Zijlstra van OCW een forse impuls aan toponderzoek naar kanker en andere verouderingsziekten, de werking van eiwitten, nieuwe materialen, magneetvelden en de structuur en chemie van het heelal.

28 grote onderzoeksprojecten hebben een plaats gekregen op de nieuwe Nationale Roadmap voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Vijf hiervan hebben al te horen gekregen dat ze financiering ontvangen hiervoor. De bijdrage is voor de bouw of een substantiële aanpassing van een grote onderzoeksfaciliteit in Nederland, maar met een internationale uitstraling.

Deze Roadmap is gebaseerd op een advies dat de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft laten opstellen door de commissie Meijer.

01 | 12

062_63_nieuws.indd 7

7

14-03-12 09:31

Batterijmaterialen bieden veelbelovende kansen De prognoses wijzen allemaal dezelfde kant op; de elektrische auto gaat de markt eindelijk veroveren.

Rijden er nu nog slechts een handvol elektrische auto’s rond, de komende tien jaar zal dat aantal verveelvoudigen. Al deze elektrische auto’s moeten worden uitgerust met geavanceerde batterijen, waarvoor geavanceerde materialen nodig zijn. De chemische industrie ziet kansen en investeert in batterijmaterialen. BASF zette er een speciale business unit voor op.

Vrijwel alle grote autofabrikanten brengen hun versie van de elektrische auto op de markt. Het aantal oplaadpunten voor de oplaadbare batterijen stijgt gestaag. Al zijn het nu nog met name de “liefhebbers” die elektrisch rijden, daar zal snel verandering in komen.

‘Elektrische auto’s zijn tot nu toe niet echt een succesverhaal’, zei Dieter Zetsche, CEO van Daimler en president van de European Automobile Manufacturers’ Association, twee jaar geleden tijdens een bijeenkomst van het Informal Competitiveness Council van de Europese Raad. ‘De technologie is bijna net zo oud als de auto zelf. In de afgelopen honderd jaar hebben we verschillende pogingen gezien om met elektrische auto’s het monopolie van de verbrandingsmotor te breken’, aldus Zetsche.

Volgens Zetsche lukte dat tot nu toe niet omdat de elektrische auto’s te duur waren, er niet ver genoeg mee kon worden gereden en de infrastructuur ervoor ontbrak. Zetsche denkt dat elektrische aandrijving nu wel een economisch alternatief voor de traditionele auto kan worden. Olie wordt duurder en er is progressie geboekt op technologisch vlak. Ondanks de economische crisis,waaronder met name de auto-industrie te lijden had, investeerde de sector in 2009 twintig miljard euro in R&D. Onder meer dankzij de ontwikkeling van geavanceerde lithium-ionbatterijen kan elektrische

Jacqueline van Gool

8

064_65_67_FI_artikel.indd 8

energie beter worden opgeslagen. Zetsche verwacht de komende tien tot vijftien jaar voor de batterijen alleen al een markt van meerdere miljarden euro’s.

Vraag Alle prognoses geven aan dat de markt voor elektrische auto’s de komende tien jaar een grote groei zal doormaken. En voor veel elektrische auto’s zijn veel batterijen nodig. Onderzoek heeft wel geleid tot een verbetering van de batterijen, maar de huidige productiecapaciteit van batterijmaterialen loopt volgens verschillende analisten achter op de vraag van de wereldwijde auto-industrie. De chemische industrie heeft niet de financiële en technologische middelen om fabrieken te bouwen met een capaciteit die voldoet aan de vraag van de auto-industrie in de komende tien jaar, als er niet snel goedkopere, schaalbare productietechnologieën worden geïntroduceerd.

Volgens een voorspelling van het Amerikaanse onderzoeksbureau IDC Energy Insights stijgt de wereldwijde vraag naar lithium-ionbatterijen de komende jaren explosief. IDC verwacht dat de wereldwijde productie in 2015 met meer dan vierhonderd procent zal zijn toegenomen. Op het moment worden die batterijen met name toegepast in kleine consumentenelektronica, zoals laptops en mobiele telefoons. Maar de auto-industrie zal verantwoordelijk zijn voor het leeuwendeel van de groei.

Recovery Act De Verenigde Staten investeren 2,4 miljard dollar in projecten op het gebied van elektrisch rijden. Onder het Vehicle Technologies Program van de Recovery Act van het ministerie van Energie kregen 48 projecten een bijdrage. President Obama heeft het programma ingesteld om in 2015 een miljoen elektrische auto’s op de weg te hebben. Om dit mogelijk te maken, wordt geïnvesteerd in nieuwe productiecapaciteit voor batterijmaterialen. De Verenigde Staten willen in 2015 een aandeel van veertig procent hebben in de productie van batterijen voor elektrische auto’s.

Ook is er aandacht voor de infrastructuur. Voor de Recovery Act werd ingesteld, waren er in de Verenigde

01 | 12

14-03-12 09:30

FOTO'S: BASF

n

Staten slechts vijfhonderd laadpunten voor elektrische auto’s. Met de nieuwe wet moeten dat er in 2012 meer dan twintigduizend worden. Dat is overigens niet zo heel veel, vergeleken met de situatie in Nederland. Het streven van de Nederlandse overheid is dat er in 2015 twintigduizend elektrische auto’s in Nederland rondrijden. In 2020 moeten dit er tweehonderdduizend zijn. In 2025 een miljoen. Op het moment zijn er zo’n 1.800 publieke oplaadpalen. Volgens de ANWB moeten er aan het eind van dit jaar in Nederland tienduizend oplaadpunten zijn.

Business unit Voor de chemische industrie betekent de ontwikkeling en productie van nieuwe materialen voor batterijen voor elektrisch vervoer een nieuwe groeimarkt.

Verschillende chemische bedrijven hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in nieuwe kathodematerialen en elektrolyten, specifiek voor gebruik in elektrisch aangedreven voertuigen.

Zo zette BASF recentelijk een speciale business unit op voor batterijmaterialen, met name voor toepassingen in elektrische auto’s. Het bedrijf kondigde aan om de komende vijf jaar ‘een drie-cijferig miljoen euro’ te investeren in onderzoek, ontwikkeling en productie van geavanceerde batterijmaterialen. ‘Het opzetten van een wereldwijde operating unit voor batterijmaterialen

‘In 2020 verwachten we dat tussen de vijf en twintig procent van de nieuw verkochte auto’s elektrisch zullen worden aangedreven, full-electric of hybride.’ maakt een meer geïntegreerde benadering mogelijk, gericht op oplossingen voor producenten van brandstofcellen en batterijen. Dat geeft onze middelen en expertise een hefboomwerking, verenigd en gefocust’, aldus Markus Hoelzle, general manager van de Battery Materials Business Unit.

Drie jaar geleden begon BASF haar activiteiten op het gebied van kathodematerialen en sinds vorig jaar is het bedrijf ook actief op het gebied van ontwikkeling en productie van elektrolyten. ‘BASF wil een wereldwijde systeemleverancier worden voor batterijmaterialen.’

Groei Hoelzle voorziet de komende jaren een groeiende markt voor elektrische auto’s en daarmee een groeiende vraag naar batterijmaterialen. ‘In 2011 werden 77 miljoen auto’s geproduceerd. Dat was een stijging van drie procent ten opzichte van 2010. Voor 2012 verwacht BASF een groei van ongeveer vijf procent, een totaal van 81 miljoen auto’s. In 2020 verwachten we dat tussen de vijf en twintig procent van de nieuw verkochte auto’s elektrisch zullen worden aangedreven, full-electric of ➤ 01 | 12

064_65_67_FI_artikel.indd 9

9

14-03-12 09:30

bedrijfsprofielen DEKOMTE BElgiuM BVBA

gEMÜ VAlVEs BVBA

Koning Albert I laan 64 1780 Brussel Tel: +32 (0)2 702 09 00 Fax: +32 (0)2 705 55 03 E-mail: info@gemue.be Website: www.gemue.be Simon Stevinstraat 8 BE-8400 Oostende Tel: +32 59 51 07 55 Fax: +32 59 51 07 87 E-mail: info@dekomte.be Website: www.dekomte.eu Al meer dan 30 jaar ontwerpt, fabriceert en monteert DeKomTe Benelux kwalitatief hoogwaardige compensatoren. U bent bij DeKomTe Benelux aan het juiste adres voor een volledige opvolging, van ontwerp tot en met inbedrijfstelling. Onze eigen productie en onze gekende 24/24 service zijn onze grootste troef voor het oplossen van problemen binnen de kortste termijn.

Onze nieuwe productie-entiteit van metaalcompensatoren in Denemarken garandeert u hightech metaalcompensatoren met korte levertijden en uitstekende service. Dit alles volledig volgens de Europese regelgeving, gecontroleerd met moderne meetapparatuur en met de nodige certificaten.

Wij hebben tevens een zeer uitgebreide voorraad van standaard rubbercompensatoren, gaande van DN32 t.e.m. DN250. Zelf vervaardigen wij ook industriële rubbercompensatoren, volledig op maat en volgens de behoefte van de klant.

Wij zijn ISO en VCA gecertificeerd.

GEMÜ een wereldwijd toonaangevende fabrikant van hoogwaardige kleppen-, meet- en regelsystemen, biedt oplossingen aan voor een groot aantal toepassingen in de procestechniek en de industrie.

Het brede producten gamma van GEMÜ dekt vele applicaties in de chemische industrie, zoals bijvoorbeeld in de meststoffen productie, basischemie, fijnchemie en biotechnologie.

Betreft het een afsluiter met kwartdraai- of lineaire aandrijving, kunststof of staal, wij hebben de juiste klep en de bijbehorende instrumentatie.

• Membraan- en volle doorlaat membraanafsluiters voor de basis- en grondstoffen chemie • Aseptische membraankleppen voor de fijnchemie en de biotechnologie • Klepaflsuiters voor het sturen en regelen van vloeistoffen en stoom • Kogelkranen en vlinderkleppen voor grote debieten • Elektromagnetische kleppen voor een snelle omschakeling • Op maat gemaakte en geïntegreerde klepautomatisering • Debietmeters en velbustechnologie • Explosieveilige toestellen (ATEX)

nMF TEchniEK BV

Woortmansdijk 30 NL-9608 TB Westerbroek Tel: +31 (0)50 527 57 77 Fax: +31 (0)50 527 59 05 E-mail: kanning@nmftechniek.com Website: www.nmftechniek.com NMF’s klantspecifieke afdichtoplossingen worden wereldwijd gebruikt. Door toepassen van moderne, vaak revolutionaire afdichtingstechnieken verlagen de onderhoudskosten door het behalen van langere standtijden.

Bijvoorbeeld: meerdere flensverbindingen in de chemie en petrochemie zijn niet goed of verkeerd afgedicht en vertonen daardoor lekkage. Met onze speciale afdichtingen worden flensverbindingen doelmatig afgedicht, eventueel gecertificeerd volgens TA-Luft, BAM of Fire-Safe. Vóór levering en montage worden flenzen en afdichtingen berekend met ons TÜV goedgekeurde berekeningsprogramma.

Onze speciale KNS-afdichting type Carrier afdichting wordt geplaatst en indien nodig van bevering onder de bouten voorzien.

Documentatie en calculatie wordt door de TÜV gecertificeerd. Zeer geschikt voor mangaten, warmtewisselaars en flenzen en zeker bij situaties waar grote temperatuur- en drukverschillen heersen. De Carrier afdichting is uitblaasveilig.

Eenvoudig, bedrijfszeker, kostengunstig, recht-toe recht-aan, NMF Techniek

glynwED BV

advertentie-index

Postbus 53, 4797 ZH Steenpad 5, 4797 SG Willemstad Tel: +31 168-477053 Website: www.glynwed.nl Glynwed is verantwoordelijk voor advies en verkoop van pompen en afsluiters uit corrosiebestendige en slijtvaste materialen (keramiek, hoogwaardige legeringen en kunststoffen). Wij hebben uitgebreide knowhow op het gebied van materiaalsoorten en afdichtingstechnologieën en processen waar corrosie- en abrasiebestendige materialen vereist zijn. Wij beschikken over een merkonafhankelijke service afdeling (onderhoud, reparatie, optimalisatie), zowel op locatie als in eigen werkplaats, 7 dagen per week, 24 uur per dag.

066_bedrijvsprofielen_index.indd 66

PetrOCHeM

Market review 52 t/m ............................ 54

Andus Group ......................................... 75

MODELEC Data-Industrie ....................... 6

Beta Publisher ....................................... 48

Navingo ................................................. 28

Delta Heat Services............................... 44

PPG Protective & Marine Coatings...... 38

Deltavisie congres 2012 .................. 30, 31

Sdu uitgevers ............................ 28, 38, 44

Easy Fairs België ............................bijlage

SGS Nederland ..................................... 76

Elsevier Opleidingen ............................ 26

Tebodin Netherlands ............................ 16

Evenementenhal Hardenberg.............. 44

Traduco ............................tussen 42 en 43

Evides ...................................................... 2

Fike Europe BVBA ................................. 46

FiJnCHeM

IIR ....................................................bijlage

Bedrijfsprofielen Pumps & Valves ....... 10

Krant van het onderhoud ..................... 50

LSB Sky Access ....................................... 4

Krohne Nederland .................................. 4

Maréchal Electric .................................... 4

M.O.B. .................................................... 20

Schenk Verhuur ....................................... 4

14-03-12 11:42

hybride’, rekent Hoelzle voor. Het bedrijf verwacht een marktpotentie van twintig miljard euro en een verkoop voor BASF van vijfhonderd miljoen.

BASF bouwt momenteel een nieuwe fabriek voor geavanceerde kathodematerialen in Elyria in Ohio.

De fabriek, die eind dit jaar wordt opgeleverd, zal kathodematerialen voor lithium-ionbatterijen produceren. ‘Kathodematerialen zijn de materialen achter de positieve pool van een lithium-ionbatterij. Dat zijn typisch gemengde metaaloxides die lithium bevatten.

Kathodematerialen maken zo’n twintig tot dertig procent uit van de totale kosten van lithiumbatterijcellen en bepalen ook de energiedichtheid van de batterij. Ze spelen eveneens een rol in de veiligheid en levensduur van de batterij’, legt Hoelzle uit.

De fabriek krijgt een capaciteit van 2.500 ton nikkel-cobalt-mangaan kathodemateriaal, aldus het Amerikaanse ministerie van Energie, dat onder de Recovery Act 24,6 miljoen dollar aan het project bijdraagt. In totaal vergt de nieuwe BASF-fabriek een investering van ongeveer vijftig miljoen dollar. De nieuwe fabriek maakt gebruik van gepatenteerde technologie van het Argonne National Laboratory.

Drie investeringen Sinds begin dit jaar deed BASF bovendien drie belangrijke investeringen die bij de Business Unit Battery Materials worden ondergebracht. Zo nam het bedrijf het Amerikaanse Ovonic Battery Company over, dat gespecialiseerd is in de ontwikkeling van nikkel-metaalhydride batterijen (NiMH) en de productie van kathode-actieve materialen voor dit type batterij. Ovonic ontwikkelt ook kathodematerialen voor lithium-ionbatterijen en volgende generatie batterijen zoals metaalhydride-lucht

(Proton-ion) batterijen. Ook deed het Duitse bedrijf een investering van vijftig miljoen dollar in Sion Power.

Deze investering moet het komende decennium leiden tot een versnelde marktintroductie van de Li-S batterijtechnologie voor elektrische voertuigen. Het gaat hier om een volgende generatie batterij. Hoelzle geeft aan dat deze technologie de komende jaren nog niet commercieel op de markt zal worden gebracht.

Daarnaast nam BASF de elektrolytactiviteiten van Merck over. De overname betreft de technologie en de producten om de prestaties van batterijen te verbeteren. Het gaat hierbij om complete elektrolytformuleringen die onder de merknaam Selectilyte op de markt zijn. Daarnaast gaat het om een serie additieven voor elektrolyten, die worden gebruikt om Lithium-ionbatterijen te maken. Bovendien betreft de overname ook de onderzoeksportfolio van Merck op het gebied van nieuwe elektrolyten en additieven.

Brede dekking De strategie van BASF is zowel op organische groei als op fusies en overnames gebaseerd, vertelt Hoelzle.‘Naast onze in-house onderzoeksactiviteiten hebben we ook veel onderzoek uitgevoerd met een groot aantal externe partners. We hebben onlangs bovendien een aantal belangrijke stappen gezet om de positie van het bedrijf te versterken en richting het doel te werken. Verdere initiatieven en investeringen zullen volgen. Door deze acties hebben we onze operatieve structuur versterkt en zijn we begonnen om een brede dekking voor batterijmaterialentechnologie op te bouwen. Hiermee kunnen we de toekomstige elektromobiliteit aansturen. We zullen dan ook continu in ➤ deze business blijven investeren’, aldus Hoelzle.

01 | 12

064_65_67_FI_artikel.indd 11

11

14-03-12 09:30

Achterblijvers Reach moeten haast maken Veel kleine en middelgrote chemiebedrijven lopen achter met het registreren van chemische stoffen volgens de Europese stoffenwet Reach. Tijdens de tweede ronde van Reach gaat het om de registratie van stoffen die ze in hoeveelheden van honderd tot duizend ton per jaar produceren of importeren.

Michael Cleuvers van Knoell Group en Leendert van Dijk van Eastman waarschuwen dat de achterblijvers direct aan de slag moeten gaan, willen ze de deadline van mei 2013 nog kunnen halen. Zo niet, dan kunnen ze hun stoffen na die datum niet meer verkopen.

Bij de eerste ronde van de Europese stoffenwet Reach, die liep van juni 2008 tot december 2010, ging het om de registratie van stoffen die bedrijven in hoeveelheden van duizend ton per jaar of meer produceren of impor­ teren. Grote bedrijven met veel kennis in eigen huis hebben toen het meeste werk verzet. ‘Bij de nu lopende tweede ronde zijn er veel nieuwkomers; chemiebedrij­ ven die niet aan de eerste ronde van Reach hebben meegedaan’, zegt Michael Cleuvers. Hij is hoofd van de business unit industriële chemicaliën van Knoell Group en helpt chemiebedrijven met de registratie van hun stoffen.

Uit een onderzoek van de VCI, de Duitse branche­ vereniging van de chemische industrie, blijkt dat de nieuwkomers moeite hebben om mee te komen. Ze zijn zich niet bewust van de verplichtingen die uit REACH voortvloeien en de hoeveelheid werk die de registratie met zich meebrengt. Bij REACH behoren producenten die dezelfde stof maken automatisch tot een substance information exchange forum (SIEF), een forum waarbinnen ze gegevens over de stof­ fen met elkaar kunnen delen en eventueel kunnen samenwerken bij het opstellen van het registratie­

Erik te Roller

12

068_69_70_FG_artikel.indd 12

dossier. Ze moeten echter zelf het initiatief nemen om een SIEF tot leven te wekken en tot samenwer­ king te komen.

Cleuvers schat dat minstens een kwart van de SIEF’s nog niet actief is. ‘Die SIEF’s komen zonder hulp van een ervaren bedrijf of dienstverlener moeilijk van de grond.

Iedereen wacht tot de ander in actie komt. Maar als nie­ mand beweegt, komt er van de registratie niets terecht.

Als de bedrijven de deadline van 31 mei 2013 willen halen, zullen deze SIEF’s direct moeten starten.’

Bij de tweede ronde van Reach staan bedrijven voor een zo mogelijk nog grotere uitdaging dan bij de eerste ronde. Ze moeten stoffen registreren, waarvan over het algemeen minder bekend is. Ook zijn ze minder goed toegerust dan de grote bedrijven, die vooral in de eerste ronde actief waren. ‘De kleine bedrijven hebben meestal wel een afdeling veiligheid en gezondheid, maar met te weinig kennis van toxico­ logie en wetgeving om de registratieprocedure tot een goed einde te brengen. Zij kunnen veel hulp gebrui­ ken’, stelt Cleuvers.

Voortouw Eén van de koplopers bij de registratie is het Amerikaanse chemiebedrijf Eastman. ‘Per 1 januari waren we al halverwege met de registratie van twintig stoffen, waarbij wij in de betreffende SIEF’s het voor­ touw hebben genomen. We verwachten hiermee eind dit jaar klaar te zijn’, zegt Leendert van Dijk, products issue manager van Eastman. ‘Doordat we al aan de eerste ronde van Reach hebben meegedaan, zijn we bekend met de protocollen, de communicatie met andere bedrijven en het sluiten van overeenkomsten voor het delen van gegevens en kosten. Daarvan maken we nu dankbaar gebruik.’

In 2010 heeft Eastman vijftig registraties ingediend bij ECHA, het Europese agentschap voor chemicaliën in Helsinki. Die registraties omvatten 45 stoffen. Voor achttien daarvan was Eastman de zogenoemde lead registrant, oftewel het bedrijf dat het voortouw nam.

Nu, in de tweede ronde, wil het bedrijf veertig registra­

01 | 12

14-03-12 09:30

ties doen en neemt het bij twintig de leiding. Bij de overige registraties gaat het merendeels om registraties van stoffen die tijdens de eerste ronde van Reach al zijn gedaan door grotere producenten van die stoffen.

Door gegevens over die stoffen van de grote bedrijven te kopen, kan Eastman vrij gemakkelijk een eigen dos­ sier aanmaken.

Als Eastman eerste of tweede producent van een stof in de markt is, dan werpt het bedrijf zich binnen een SIEF op als leider. ‘Mijn collega’s en ik doen dat in nauw overleg met het betreffende businessonderdeel van Eastman. Als we geen leider zijn en dichter bij de honderd ton dan de duizend ton van de stof pro­ duceren, ligt het voor de hand om de vraag te stel­ len of het nog wel zin heeft zo’n stof te registreren.

Of tegenover de kosten van de registratie voldoende inkomsten uit de verkoop van die stof staan. De kos­ ten van de registratie kunnen namelijk nog oplopen als er vooraf weinig over de toxiciteit van de stof bekend is en er aanvullende studies moeten worden uitgevoerd. Sommige stoffen zijn minder belangrijk

voor ons. Maar als er in de SIEF niemand anders opstaat, moeten wij toch iets doen, tenzij we de stof daadwerkelijk uit onze portfolio willen schrappen’, licht Van Dijk toe.

Eigenaar Tot nu toe zijn er geen stoffen uit de portfolio geval­ len, stelt Van Dijk. ‘Wel heeft de business tijdens deze tweede ronde hard moeten nadenken over enkele stof­ fen met weinig toxicologische gegevens. Uiteindelijk is de business akkoord gegaan met de registratie, zij het onder bepaalde voorwaarden, zoals de mogelijkheid om de kosten van extra studies naar de eigenschappen van die stof te delen met andere producenten.’

Hij onderstreept de uitspraken van Cleuvers, dat klei­ nere bedrijven er verstandig aan doen om experts van­ uit verschillende disciplines in te schakelen en vooral ook de business erbij te betrekken. ‘De business is fei­ telijk eigenaar van de stoffen en alleen de business kan uitmaken of tegenover de kosten van de registratie voldoende baten staan.’ ➤ 01 | 12

068_69_70_FG_artikel.indd 13

13

14-03-12 09:30

Preparaten Niet tijdig registreren brengt ook klanten in de proble­ men, omdat die een bepaald product opeens niet meer kunnen krijgen. De onzekerheid hierover speelt volgens Cleuvers vooral bij de import van preparaten. Dat zijn mengsels van chemicaliën, waarvan al die chemicaliën doorgaans moeten worden geregistreerd. Leveranciers

‘Reach leidt tot betere communicatie tussen leverancier en klant over de risico’s van blootstelling aan stoffen en het veilig omgaan met stoffen.’

van buiten de Europese Unie hebben er meestal moeite mee om te vertellen welke stoffen in hun preparaten zitten, omdat ze bang zijn te veel informatie over hun receptuur prijs te geven en zo de concurrentie in de kaart te spelen. Maar zolang Europese importeurs of klanten niet weten wat er in de mengsels zit, kunnen ze ook niet tot registratie overgaan. Een alternatief is dat de buitenlandse producent zelf de registratie verzorgt.

Deze kwestie kan in het voordeel van Europese pro­ ducenten werken. Cleuvers: ‘Tot nu toe kozen som­ mige bedrijven ervoor preparaten uit landen buiten de Europese Unie te importeren, omdat ze daar goedkoper waren. Als de registratie van die importen niet op tijd

WAT is REACh?

De Europese stoffenwet Reach verplicht elke producent of importeur om aan te geven wat de risico’s van hun stoffen zijn voor de gezondheid en het milieu en hoe klanten met die stoffen moeten omgaan. Voor elke stof dienen ze die gegevens in een dossier te zetten en te sturen naar ECHA, het Europees agentschap van chemicaliën in Helsinki. Dit heet registratie. ECHA beoordeelt naderhand of de dossiers aan de eisen voldoen. De registratieperiode van 2008 tot 2018 verloopt in drie fasen: eerst de stoffen die bedrijven in hoeveelheden van meer dan duizend ton per jaar produceren of importeren (deadline 1 december 2010), daarna de stoffen met volumina tussen de honderd en duizend ton per jaar (deadline 31 mei 2013) en ten slotte de stoffen met volumina van één tot honderd ton (deadline 1 juni 2018). Zonder registratie mogen de stoffen niet worden verhandeld.

Voor CRM-stoffen (kankerverwekkend, schadelijk voor de voortplanting of mutageen) en milieugevaarlijke stoffen (persistent, bioaccumulatief of zeer giftig) gelden aparte en zeer strenge regels, die de producenten en importeurs moeten stimuleren ze in te ruilen voor betere alternatieven.

14

068_69_70_FG_artikel.indd 14

rond komt of er straks te weinig informatie is over het veilig verwerken van deze preparaten, dan stappen die klanten waarschijnlijk over op een Europees product dat wel aan alle eisen voldoet. Dat kan zeker leiden tot een verschuiving in de toeleveringsketen.’

Achteraf Andere kwesties zijn volgens hem van geringer belang.

Die gaan voornamelijk over de interpretatie van de Reach­voorschriften en over de manier waarop de risico’s van blootstelling aan bepaalde stoffen moet worden vast­ gesteld. ‘Dit hoeft echter geen beletsel te zijn om stoffen te registreren. ECHA kan altijd nog achteraf vragen stellen. De antwoorden komen dan in een update van het registratiedossier te staan. We steken nu al onze ener­ gie in het finaliseren van de dossiers. De invulling van wetenschappelijke details komt later’, aldus Cleuvers.

Volgens Van Dijk kan het aanmaken van een dossier variëren van enkele weken tot enkele maanden. ‘Als we studies uit het buitenland moeten laten komen, duurt het langer. En studies van andere bedrijven kunnen we pas inzien als we een contract hebben gesloten, zodat het andere bedrijf ervan verzekerd is dat we voor de gegevens betalen. Ook komt het vaak voor dat we voor gegevens zijn aangewezen op Japanse rapporten die we eerst moeten laten vertalen. Dan duurt het enkele maanden voordat we de gegevens bij elkaar hebben en ze hebben geëvalueerd.’

Experts Om achter de toxische eigenschappen van de stof­ fen te komen zijn dierproeven niet altijd nodig. Voor 2010 heeft Eastman voor slechts vijf van de achttien registraties dierproeven voorgesteld. Inmiddels heeft ECHA ingestemd met twee daarvan. Op de andere voorstellen moet het agentschap nog reageren. ‘We proberen eerst door zogeheten read across aan de nodige data te komen. Hierbij kijken we naar stoffen met een vergelijkbare molecuulstructuur waarvan veel toxische eigenschappen bekend zijn en voorspellen we op basis daarvan wat de toxische eigenschappen van onze stof in kwestie zijn. Dat is overigens werk voor experts.’

Kleinere bedrijven zullen die experts moeten inhuren.

‘Bij Eastman verkeren we in de luxe, dat ons moeder­ bedrijf in de Verenigde Staten ervaren toxicologen in dienst heeft, die zo nodig externe consultants kunnen inschakelen die zich in de loop van de jaren hebben bewezen. We schakelen ook experts in voor het opstellen van blootstellingsscenario’s ten behoeve van de klanten.

Er zijn veel aanbieders van expertise op de markt, maar er zit ook veel rommel tussen. Je moet dus goed weten met wie je in zee gaat’, waarschuwt Van Dijk.

Hoe kijkt het Amerikaanse moederbedrijf tegen Reach aan? ‘Af en toe schudden ze wel eens hun

01 | 12

14-03-12 09:30

hoofd vanwege de gecompliceerde regelgeving. Toch ben ik onder de indruk van hun bereidheid ons te ondersteunen. De Amerikaanse collega’s beantwoorden onze vragen altijd binnen enkele dagen. Ook zijn de toxicologen daar met Reach volledig bekend. Al met al beschikken we over een goed draaiend team, waardoor we ook ruim op schema lopen met de registraties’, aldus Van Dijk.

Lusten Na de tweede ronde van Reach lijkt de derde ronde van 2013 tot 2018 een peulenschilletje te zijn, maar het tegendeel is waar. Van Dijk: ‘Het gaat over de registratie van een groot aantal specialties. Bij Eastman verwachten we in die periode nog eens meer dan honderd stoffen te zullen registreren. Een deel daarvan zal al tijdens de eer­ ste en tweede fase van Reach door andere bedrijven zijn geregistreerd, maar een deel ook niet. Je praat dan over een heel ander landschap met nog minder spelers voor eenzelfde stof en nog minder informatie per stof en dus

‘De business is feitelijk eigenaar van de stoffen en alleen de business kan uitmaken of tegenover de kosten van de registratie voldoende baten staan.’

meer knelpunten. De business zal hier nog nauwer bij betrokken moeten zijn, zodat we de juiste afwegingen kunnen maken.’

Hebben bedrijven behalve lasten ook lusten van Reach?

Cleuvers: ‘Klanten vragen steeds vaker naar Reach­ registratienummers en veiligheidsinformatiebladen.

Producenten en importeurs die hun huiswerk goed heb­ ben gedaan, kunnen hun klanten snel informeren en zijn in het voordeel ten opzichte van bedrijven die hun huiswerk minder goed hebben gedaan. Klanten willen tenslotte weten waar ze aan toe zijn en zetten hun leve­ ranciers zo nog onder druk om aan Reach te voldoen of stappen over naar andere leveranciers. Een ander voor­ deel van Reach is, dat dit leidt tot betere communicatie tussen leverancier en klant over de risico’s van blootstel­ ling aan stoffen en het veilig omgaan met stoffen’, stelt Cleuvers.

Daarnaast stelt ECHA via zijn website ook informa­ tie beschikbaar over de classificatie en etikettering van stoffen (in verband met het verpakken ervan) volgens de Europese CLP­verordening. ‘In begin­ sel een goed initiatief. Maar er zitten nog miljoenen notificaties van bedrijven bij die niet wetenschap­ pelijk zijn gecheckt. Dat kan tot grote verwarring leiden, want wat gebeurt er als een NGO of een

consument daar leest dat zo’n stof, bijvoorbeeld een bestanddeel van een geneesmiddel, kankerverwek­ kend is terwijl dat niet grondig is beoordeeld? Dit ondergraaft de geloofwaardigheid van de ECHA­ ➤ databank’, aldus Cleuvers.

01 | 12

068_69_70_FG_artikel.indd 15

15

14-03-12 09:30

Microreactor groeit door tot microfabriek De farmaceutische industrie en de fijnchemie maken hun producten traditioneel in batchprocessen. Maar door de snelle technologieontwikkelingen maken ze steeds vaker gebruik van continue microreactoren. Onderzoekers werken intussen hard aan de volgende stap; van microreactor naar microfabriek.

Lonza gaat in het Zwitserse Visp een “fabriek van morgen” bouwen. De fabriek zal Lonza’s eigen FlowPlate microreactoren gaan combineren met “gewone” continue bedreven procesapparatuur. Daarmee ontstaat een flexibele fabriek die verschillende producten kan maken, voornamelijk voor de farmaceutische industrie. ‘De nieuwe unit maakt het mogelijk om complete, continue processen te integreren met onze bestaande microreactorsystemen. We kunnen de hele reeks van continue reactoren integreren, zoals een continu geroerde tankreactor en ultrasone reactoren.

En we kunnen complete processen optuigen, inclusief opwerkingsprocessen, zoals vloeistof/vloeistof-extractie en destillatie. Ook hogedruktoepassingen worden mogelijk, bijvoorbeeld gas/vloeistof-reacties in ozonen HCN-chemie’, aldus Dominique Roberge, hoofd Business Development van Lonza’s Continuous Flow/ Microreactor Technology.

De fabriek, die in juni in bedrijf moet gaan, is een volgende stap in een omwenteling in de farmaceutische en fijnchemie industrie. Waar de relatief kleine volumes (typische enkele tonnen) in deze sectoren voorheen altijd met batchreactoren werden gemaakt, wordt nu steeds vaker overgeschakeld naar continue processen.

Francis Voermans

Aantrekkelijk Een continu productieproces brengt duidelijke voordelen met zich mee. Zo is de selectiviteit hoger dan in een batchproces, doordat de reactiecondities en verblijftijden nauwkeurig kunnen worden geregeld. Ook is de repro16

072_73_74_FH_artikel.indd 16

duceerbaarheid hoger, en daarmee de kwaliteit van het product. Omdat een continu proces meer apparaten nodig heeft dan een batchproces, was batchproductie voor kleine volumes altijd goedkoper. Maar door de ontwikkeling van microreactoren wordt ook voor kleinere hoeveelheden een continu proces aantrekkelijk.

Lonza is één van de koplopers op het gebied van microreactoren. Het bedrijf ontwikkelde de FlowPlate microreactor; een plaatvormige reactor met kanaaltjes waar de reactanten en het oplosmiddel doorheen stromen. Onderweg worden de stromen gemengd en opgewarmd, reageren ze en worden ze weer afgekoeld.

Ook ontwikkelde het bedrijf een ultrasoon de-plugging-systeem, waarmee opstoppingen – een belangrijk euvel van microreactoren – worden verholpen. Lonza gebruikt de microreactoren al om verschillende producten te maken, in hoeveelheden tot enkele tonnen.

Met de nieuwe “fabriek van morgen” krijgt het bedrijf veel meer mogelijkheden. ‘Het biedt een uitbreiding van de ontwerpruimte en het type reacties die kunnen worden uitgevoerd. De nieuwe unit is bedoeld voor fase 1 en 3 klinische studies in de farmaceutische sector en voor eerste productiecampagnes in de orde van multitonnen. Hij zal ook worden gebruikt als pilot voor continu productie voor andere industrieën’, vertelt Roberge.

De fabriek is met name bestemd voor chemische reacties onder extreme omstandigheden. ‘Hij is specifiek gericht op hogetemperatuurtoepassingen – tot driehonderd graden Celsius – en cryogene processen. We zien een duidelijke vraag naar reactoren waarin veeleisende en gevaarlijke reacties kunnen worden uitgevoerd.

Microreactortechnologie maakt het mogelijk om gevaarlijke chemie te beheersen en sturen.’

Na deze fabriek in Visp wil Lonza mobiele modulaire units bouwen die op verschillende Lonza-locaties kunnen worden geplaatst en in fabrieken worden geïntegreerd. ‘Specifieke fabrieken waar zo’n unit komt, zijn nog niet bepaald, maar er zijn ook geen locaties uitgesloten’, zegt Roberge. Behalve voor de eigen productie wil Lonza ook voor externe klanten de engineering van dit soort units verzorgen.

01 | 12

14-03-12 09:30

FOTO: BAYER TECHNOLOGY SERVICES

Doorgedrongen Een andere pionier op dit gebied is DSM dat eveneens al meerdere producten maakt met behulp van microreactoren. ‘DSM begon in 2002 met onderzoek naar microreactoren. In 2005 volgde de eerste toepassing bij DSM in Linz, voor de productie van een hulpstof bij de fabricage van polymeren. Dat was meteen best een groot proces, met een capaciteit van 1,7 ton per uur’, vertelt Raf Reintjens van DSM. Sindsdien zijn de ontwikkelingen snel gegaan, vervolgt hij. ‘We hebben veel meer begrip van microreactoren gekregen. We weten hoe we ze moeten gebruiken en ontwerpen. In 2005 waren we afhankelijk van een partnerbedrijf voor het maken en ontwerpen. Intussen kunnen we zelf het binnenwerk ontwerpen. In de afgelopen vijf jaar zijn de farmacie en fijnchemie de basispost geweest. Maar inmiddels zijn de mogelijkheden van microreactoren in elk onderdeel van DSM doorgedrongen.’

Het is volgens Reintjens nu vooral de industrie die de ontwikkelingen drijft. ‘In het begin was het de academische wereld die met microreactoren voor het voetlicht trad. Daar is een aantal spin-off bedrijven uit voort gekomen. Maar zij bleken moeite te hebben om de reactoren van het lab naar een goed prototype voor de industrie te vertalen. Nu heeft de academische wereld zich wat teruggetrokken. We werken nu met leveranciers die de goede maaktechnologieën en kennis van constructiematerialen hebben, maar die eerst zelf niet wisten dat ze microreactoren konden maken. Samen met die leveranciers hebben we de kosten/performance-ratio steeds verder kunnen verbeteren. En zo wordt het gemakkelijker om toepassingen te genereren waarmee zowel DSM

als de equipment supplier een goede business case kan hebben. Bedrijven met geschikte maaktechnologie en materialenkennis mogen mij altijd benaderen.’

Dat wil niet zeggen dat de academische wereld zich niet meer met het onderwerp bezighoudt. De aandacht is echter opgeschoven, van microreactoren naar complete micro-fabrieken. ‘Over het algemeen is een derde van een fabriek voor de reactie en tweederde is voor de opwerking. Een volgende stap is dat ook scheidings- en zuiveringsprocessen in micro-apparatuur kan worden uitgevoerd. Voor die eerste onderzoeksfase hebben we weer de hulp nodig van de academische wereld.’

Bulkchemie Microreactoren zijn momenteel vooral interessant voor de farmaceutische en fijnchemische industrie.

De technologie heeft echter de potentie om de hele chemische productie een nieuwe dimensie te geven.

Dat komt doordat de productiviteit in microreactoren hoger is dan in grootschalige reactoren. Niet zomaar een aantal procenten maar een factor honderd tot zelfs duizend. Procesintensificatie heet dat. De reden is dat de temperatuur in microreactoren veel hoger kan worden gemaakt, terwijl de reactie toch beheersbaar blijft. Arrhenius leert dat de reactiesnelheid bij hogere temperaturen exponentieel toeneemt. En zo gaat de benodigde reactietijd van uren naar seconden. En het reactorvolume van kubieke meters naar liters.

De voordelen van die procesintensificatie liggen op verschillende vlakken, legt Reintjens uit. ‘De reactoren zijn veel kleiner. De beveiliging is gemakkelijker omdat een microreactor door het kleine volume bijna inherent veilig is. Ook kun je in een microreactor de ➤ 01 | 12

072_73_74_FH_artikel.indd 17

17

14-03-12 09:30

FOTO: DSM

procescondities beter beheersen. Dat zorgt dat de selectiviteit toeneemt, waardoor je soms nog efficiënter met grondstoffen kunt omgaan en minder afval hebt. De geringe afmetingen en modulaire bouw van de reactoren zorgt dat je een reactor mobiel kunt maken. Op die manier is een fabriek veel minder locatiegebonden en kunnen hele nieuwe businessconcepten ontstaan.’

Voor elke toepassing zullen de verschillende voordelen anders wegen. Duidelijk is dat de grootste voordelen in de farmacie en fijnchemie liggen. Maar ook toepassingen in de bulkchemie zijn volgens Reintjens niet ondenkbaar. ‘Dat zijn wel de harde noten om te kraken. Het zijn processen die al tientallen jaren bestaan en verregaand zijn geoptimaliseerd. Maar ook daar zijn voordelen te behalen, bijvoorbeeld op energiegebied. De bulkchemie genereert veel laagwaardige restwarmte waarmee niets meer kan worden gedaan. In een microreactor kun je exotherme reacties op een hogere temperatuur en in een kortere tijd uitvoeren. De warmte komt dan op een hoger niveau vrij, en kan nuttig worden gebruikt.’

Waar en wanneer de microreactoren hun intrede zullen doen, kan Reintjens niet voorspellen. ‘We staan aan het begin van grootschalige toepassing. De microreactor zal niet meer weggaan uit de industrie. Maar het zal ook niet zo zijn dat het alle bestaande reactoren zal vervangen. Het is een zeer welkome aanvulling op bestaande productie processen.’

Impuls Eén van de vooraanstaande wetenschappers op microreactorgebied is Volker Hessel. Hij is hoogleraar Micro Flow Chemistry & Process Technology aan de TU Eindhoven en daarnaast verbonden aan Institut für Mikrotechnik in Mainz. Hij is de initiator en mede-coördinator van de projecten COPIRIDE en POLYCAT, waarin meerdere partijen werken aan de ontwikkeling van een modulaire continue chemische fabriek. ‘De laatste drie jaar is er een enorme impuls geweest vanuit de industrie. Er werken nu enkele malen meer mensen aan microreactoren, zowel bij universiteiten als bij bedrijven.’

18

072_73_74_FH_artikel.indd 18

De microreactor is inmiddels een commercieel product geworden, stelt Hessel: ‘Je kunt een microreactor kopen, zij het wel voor kleinschalige toepassingen als een lab- of pilot-opstelling. Voor grotere schaal zijn ze nog in ontwikkeling. De commerciële toepassingen zijn in de fijnchemie, waar microreactoren vooral zorgen voor kostenbesparing, en in de farmaceutische industrie, waar een snellere time-to-market van een product het belangrijkste voordeel is. Microreactoren worden ook gebruikt voor de productie van nanodeeltjes en voor biotechnologische syntheses met behulp van enzymen, maar dat heeft niet zo’n grote commerciële betekenis.’

Hessel werkt binnen zijn projecten onder meer samen met Evonik aan een compacte, modulaire fabriek die in een container kan worden geplaatst. ‘Een reactor is één ding, maar een complete continu-fabriek is wat anders.

Een fabriek bestaat typisch uit twintig tot dertig apparaten. Tot dusver is slechts één daarvan een microreactor.’

Scheidingsapparatuur op microschaal is tot nu toe een missende schakel, maar onderzoekers maken volgens Hessel snel vorderingen op dat gebied. ‘Zo’n twee jaar geleden was er nog niets. Nu zijn er al interessante resultaten geboekt met extractie en destillatie in microapparaten. Over twee tot drie jaar zullen die ook commercieel beschikbaar komen.’

Verkiezing Met microscheidingsapparaten is er nog steeds geen fabriek. Ze moeten worden geïntegreerd in het proces om een werkende productie-unit te krijgen. Dat vergt de ontwikkeling van speciale interfaces en processchema’s.

En ook de procesregeling moet worden afgestemd op de micro-fabriek. ‘Het proces is veel sneller en de tijd komt nauw. Er is snelle real time procesregeling nodig, met speciale apparatuur en rekenmodellen’, aldus Hessel.

Aan al die aspecten wordt gewerkt in verschillende onderzoeksprojecten. Dat zal er zeker toe leiden dat de toepassing van micro-apparatuur verder wordt uitgebreid. Maar in hoeverre de microsystemen de conventionele installaties gaan vervangen, durft Hessel niet te voorspellen. ‘Het is als een verkiezing, waarbij microsystemen een partij zijn met tien procent van de stemmen.

Het kan de volgende keer 25 procent zijn, maar ook 4 procent. Het is te vroeg om te zeggen dat microreactoren ooit de grootste partij in de procesindustrie zullen worden. Daar zijn nog geen stevige aanwijzingen voor.’

In ieder geval lijkt microreactortechnologie een economische waarde van betekenis te krijgen. En Nederland heeft daarin volgens Hessel een sterke positie. ‘Er zijn in Nederland drie of vier leveranciers van microreactoren. Op de universiteiten wordt er veel onderzoek naar gedaan, naast hier in Eindhoven ook in Delft, Nijmegen en Twente. Gezien dat het zo’n klein landje ➤ is, zou je Nederland leidend kunnen noemen.’

01 | 12

14-03-12 09:30

ANDUS group companies: Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction P&K Rail Oil & Gas HSM Offshore Process FIB Industries Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche.

Maatwerk, vakmanschap en veiligheid (VCA-P) staan hoog in het vaandel. Het bedrijf heeft meer dan 75 jaar ervaring in staalbouw en is gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie- en nieuwbouwwerkzaamheden in de energiemarkt en in de zware en (petro)chemische industrie. Denk daarbij aan staal- en trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc. Ook onder de meest moeilijke omstandigheden worden on-site inspectie-, reparatie- en montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid van levering en flexibiliteit voorop staan.

Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de Construction divisie van Andus Group.

De overige drie divisies zijn Oil & Gas, Process en Refractories. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 10 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Lengkeek Staalbouw BV Oppermanstraat 80 3194 AC Hoogvliet NL T +31 (0)10 - 416 16 44 E info@lengkeek-staalbouw.nl

Lengkeek Ad 210x297.indd 1 075_andus.indd 1

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.com of www.andusgroup.com

06-02-12 15:17 12:37 13-03-12

076_sgs.indd 1

13-03-12 15:17