making the difference
Nr. 03 – 2014
www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50
Managementblad voor de olie- en chemische industrie
SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.
sgs gRoUP NETHERLANDs
sgs gRoUP BELgiUm
Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com
SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com
www.sgs.com
001_2_59_60_A_omslag___.indd 2
INSIDE
Topman Dow Benelux: ‘We moeten onze eigen kansen creëren’ • Spectaculair transport polyolenfabriek Huntsman • Thema: Opslag en logistiek
11-03-14 14:21
ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction
Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services
Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime
Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het ANDUS Group BV Beukenlaan 117
spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.
5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com
001_2_59_60_A_omslag___.indd 3
Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.
11-03-14 14:21
IN DEZE EDITIE
10 ‘WE moETEN EIgEN kaNsEN crEërEN’
30 ThEma: opslag EN logIsTIEk
Dow Benelux gaat gebukt onder de hoge prijzen voor grondstoffen en energie, zeker in vergelijking met concurrenten in Amerika. De chemiereus gaat daarom samenwerken met elf andere zware bedrijven uit de Zuidwestelijke deltaregio. Dat moet ook wel, vertelt Willem Huisman, voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux: ‘Bij de 100 meter sprint beginnen onze tegenstanders met 20 meter voorsprong.’
In de Havenvisie 2030 heeft het Havenbedrijf als doel opgenomen dat het Europoortgebied zich verder zal ontwikkelen als dé hub voor brandstoffen in Europa. De nieuwe tankterminal van Shtandart TT speelt daarin een belangrijke rol. Nu VTTI zich heeft teruggetrokken uit het project is nog onduidelijk of de Summa Group de kar alleen gaat trekken. Intussen bestudeert het 4C4Chem-project of het haalbaar is om een onafhankelijke, ARG-achtige partij op te richten, die de voorraden en transportstromen van verschillende producenten optimaliseert. Een case-studie voor styreenmonomeer bij Shell is inmiddels afgerond.
14 spEcTaculaIr TraNsporT Halverwege februari vertrok de nieuwe polyolenfabriek van Huntsman vanuit het Noord-Brabantse Heijningen naar Rotterdam. Voor het transport was de installatie in vier modules gescheiden, anders zou het transport veel duurder uitvallen.
17 DoW hEkElT ExporT lNg uIT Vs ‘Door onze energiebronnen te verschepen naar het buitenland, zonder goed te begrijpen wat de implicaties zijn voor de maakindustrie in eigen land, bedreigen we potentieel deze industriele renaissance.’ Was getekend, Dow Chemical.
22 plaNT oNE opENT markTplaaTs Om de energie-intensieve industrie beter bewust te maken van wat er allemaal al mogelijk is om energie te besparen, is de Marktplaats Energie-Efficiency opgezet. Hier kunnen vaste en wisselende exposanten hun energiebesparende apparatuur en installaties aan potentiële afnemers demonstreren.
25 WEl DE lusTEN, NIET DE lasTEN Veel chemiebedrijven zijn vanwege de crisis terughoudend met investeren. En áls ze het doen, staan energiebesparende maatregelen vaak niet bovenaan hun lijstje. Dat is jammer, want besparen op energie betekent ook besparen op kosten. Veel ondernemers weten bovendien niet dat er een alternatieve financieringsconstructie voor deze investeringen bestaat: leasen.
INsIDE EN VErDEr commentaar Feiten en cijfers • BASF en DSM keren Europa ten dele de rug toe • Olieproductie grote maatschappijen neemt steeds verder af Feiten en cijfers buitenland • Shell krijgt steun voor CO2-opslag in Schotland • Ineos krijgt in 2015 Amerikaans schaliegas projecten update Binnenstebuiten • Niko van Gent online onbevangen • René den Heeten Technologie producten agenda column • Jan van Doorslaer Biochem
05
06
09 19 21 27 29 39 41 43 46 47
PETROCHEM 03 – 2014
003_B_Inhoud.indd 3
3
11-03-14 14:52
Managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 03 - 2014 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Inge Janse 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084,
VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, René den Heeten, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: Gijs Hoekstra ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKKERIJ: DeltaHage, Den Haag ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 Digitaal jaarabonnement (tablet) v 69,99 Digitaal 1 editie (tablet) v 6,99 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prijswijzigingen voorbehouden.
© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. ISSN: 1380-6386
004_colofon_krohne.indd 4
11-03-14 15:59
COMMENTAAR
‘Het bedrijfsleven snakt naar potige politieke acties, maar in de beste Europese traditie vertaalt zich dat naar publieksvriendelijk polderen.'
Europese chemie met de broek op de knieën Het gebeurt niet vaak dat je een directeur van een internationaal bedrijf in de media hoort praten en denkt: zo, da’s ferme taal. Met dank aan het immer uitdijende leger communicatieadviseurs, pr-professionals en imagodeskundigen is met zo veel mogelijk woorden zo min mogelijk zeggen tot kunstvorm verheven, waarbij het publiek meestal glazig achterblijft en maar weer snel doorklikt naar nu.nl/achterklap. Hoe oud is dat nieuwe vriendje van Pamela Anderson? Echt waar joh? En gelijk heeft het. Gelukkig heeft de chemie Jim Ratcliffe, enfant terrible annex voorzitter en CEO van Ineos. Ratcliffe, die zich vorig jaar nog onsterfelijk maakte door zijn werknemers in het Schotse Grangemouth te bedreigen (inclusief het kaltstellen van een lastige vakbondsman) met een fabriekssluiting, richtte begin maart zijn communicatieve pijlen op de Europese Commissie. Nu doen belangen- en lobbyclubs als Cefic (namens de chemie) en OPG (namens de olie- en gasproducerende bedrijven) dat met de regelmaat van de klok, maar nooit met de felheid van Ratcliffe. De Ineos-voorzitter drukt José Manuel Barroso, president van de Europese Commissie, namelijk in een open brief op het hart dat het niet goed gaat met de chemische industrie in Europa. Sterker nog: Ratcliffe voorspelt dat veel Europese chemiebedrijven in de komende tien jaar de deuren moeten sluiten. Want, zo weet hij: ‘We zijn konijnen die in de koplampen van een aanstormende auto staren, en zitten met onze broek op de knieën.’ Excentriek Da’s onverwacht felle taal, maar Ratcliffe is het dan ook goed zat, en zijn brief maakt duidelijk waarom. In Europa is de winst van Ineos de afgelopen drie jaar namelijk gehalveerd,
terwijl deze in de Verenigde Staten juist verdrievoudigd is. De argumenten hiervoor zijn inmiddels bekend: in de VS zorgen schaliegas en -olie voor goedkope energie en grondstoffen, in Azië is de afzetmarkt groter, en in Europa modderen we maar een beetje door met de crisis. Het bedrijfsleven snakt daarom naar potige politieke acties, maar in de beste Europese traditie vertaalt zich dat naar publieksvriendelijk polderen. Maar ja. Hoe moet dat dan worden opgelost? Gek genoeg zegt de excentrieke Brit daar niets over: ‘Ik moedig u aan om urgente stappen te nemen om de Europese chemische industrie te beschermen.’ Ja, urgente stappen, dat willen we allemaal. Maar hoe zat het ook alweer met Pamela Anderson? Tien kleine negertjes Nee, dan Willem Huisman, topman van Dow Benelux. In gesprek met Petrochem is ook hij ongewoon helder over wat de problemen zijn die “zijn” bedrijf ervaart, maar verbindt daar ook oplossingen aan. Volgens hem is het geen oplossing om massaal over te stappen op groene grondstoffen, want die shocktherapie betekent het einde van Europese maakindustrie. Ook de import van schaliegas via LNG vindt hij niet zaligmakend, want dat blijft een dure hobby. Huisman zet daarom zijn kaarten op het creëren van eigen kansen, en slimme keuzes maken in dat waarin je al goed bent. Concreet wil hij dat doen door samen te werken met andere sectoren (zoals de food en energie) en door zo efficiënt mogelijk om te gaan met grondstoffen en energie. Op die manier wil hij Dow’s concurrenten in Europa te slim af zijn. ‘Oftewel: ervoor zorgen dat jij de laatste bent van de tien kleine negertjes.’ Klinkt slim én uitvoerbaar. Nu maar hopen dat Barroso Petrochem ontvangt, en niet heel de dag de achterklappagina ververst. Inge Janse, adjunct-hoofdredacteur Petrochem
PETROCHEM 03 – 2014
005_C_commentaar.indd 5
5
12-03-14 08:42
6
m .nl
he
m
en
FME, het ministerie van Economische Zaken, TNO, VNO-NCW en de nieuwe Kamer van Koophandel hebben samen met bedrijven een initiatief genomen om de industrie fit for the future te maken. Dat gebeurt met een verkenning naar de internationale en technologische ict-ontwikkelingen. Het doel: beter zicht krijgen op de impact die de technologische ontwikkelingen wereldwijd voor de Nederlandse industrie hebben. Daarbij gaat het in eerste instantie om hightech, chemie, agrofood en mogelijk ook andere sectoren. De initiatiefnemers hebben de gezamenlijke ambitie om de Nederlandse industrie in de wereldtop te laten excelleren. Deze verkenning is een eerste stap om de wereldwijde ontwikkelingen en de kansen en bedreigingen voor de Nederlandse industrie in kaart te brengen. Ook komt er een overzicht van activiteiten die de nationale en decentrale overheden en branches nu al uitvoeren en welke aanvullingen daarop wenselijk zijn.
BASF en DSM keren europA ten Dele De rug toe DSM en BASF doen beide waar al jaren voor wordt gevreesd: voor st gelez ee investeringen vooral naar gebieden buiten Europa kijken. De hoge kosten voor ETS, energie en grondstoffen, aangevuld met de teleurstellende economie in Europa en de moeite om goede werknemers te vinden, blijken van de vrees een realiteit te maken. w .p e tro c Het Duitse BASF maakte eind februari bekend dat het de komende vijf jaar voor het eerst in zijn geschiedenis meer geld investeert buiten Europa dan erin. De redenen spreken voor zich: in Europa is de energieprijs hoog, terwijl de vraag naar producten vooral bestaat in Noord-Amerika en opkomende economieën als China. Bovendien is produceren buiten Europa veel aantrekkelijker, aangezien de Verenigde Staten (schaliegas) en China (kolen) volop goedkope energie beschikbaar stellen. BASF is daarom van plan de komende vijf jaar nog maar 49 procent van zijn twintig miljard euro kapitaalgeld in Europa te investeren, en de rest daarbuiten. Kijk je naar de periode daarvoor, dan besteedde het chemiebedrijf nog tweederde van zijn investeringskapitaal (inclusief overnames) in het oude continent. Ook DSM hint onomwonden op investeringen in het buitenland én verplaatsing van bestaande productiecapaciteit. In een gesprek met het Financieele Dagblad meldt topman Feike Sijbesma dáár te willen zijn waar de klanten zitten, en dat is vooral buiten de Europese grenzen. Bovendien, meldt Sijbesma, is de arbeidsmarkt in Europa ‘star’. Waar de klappen vallen, en hoe groot die zijn, dat is nog niet bekend. In ieder geval zit Duitsland in de hoek waar de klappen vallen, want daar verdwijnt de productie van vitamine B6 ten faveure van een locatie in China. Het doekje voor het bloeden is dat de DSM-topman bezweert Europa niet helemaal de rug toe te keren, al was het maar omdat hier veel onderzoek plaatsvindt.
op ww
De nederlandse rubber- en kunststofindustrie (NRK) maakt een statement voor duurzaamheid door de Mvo-filosofie ISO 26000 in te voeren. Collectief werkt de sector aan een basisversie van de zelfverklaring. Daarvoor worden MVO-issues en -acties in kaart gebracht. Denk daarbij aan biobased materials, recycling en duurzame producten, maar ook aan persoonlijke veiligheid. De NRKleden delen hun kennis en ervaring. Hierdoor besparen de bedrijven tijd en geld. Bovendien leert men van elkaar.
FOTO: BASF
Shell en de nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) hebben een langdurig contract afgesloten met induserve, een combinatie van Mourik Services, Reym en Van Gansewinkel. Het contract omvat de inzameling en verwerking van alle afvalstromen en daarnaast de industriële reiniging. Het contract is geldig voor de sites van Shell Pernis, Shell Moerdijk en de NAM-locaties en heeft een looptijd van vijf jaar plus twee optiejaren.
olieproDuctie grote MAAtSchAppijen neeMt SteeDS verDer AF De zeven grote Westerse oliemaatschappijen verliezen marktaandeel, want terwijl zij steeds minder olie produceren, neemt de wereldwijde productie toe. Dat blijkt uit een analyse van vakmedium Platts, dat de productiecijfers tussen 2009 en 2013 vergeleek van ExxonMobil, Shell, BP, Chevron, Total, ConocoPhillips en Eni. Volgens Platts waren de zeven in 2009 nog goed voor 12,7 procent van de 86 miljoen vaten olie die per dag werden opgepompt, terwijl zij in 2013 “slechts” 10,4 procent van de 92 miljoen vaten per dag produceerden. Dat betekent dat in vier jaar tijd hun collectieve output is afgenomen met ruim twaalf procent. Die terugval wordt onder meer gecompenseerd door kleine partijen die in de Verenigde Staten naar schalie-olie boren en – vooral – het Russische energiebedrijf Rosneft, dat in zijn eentje ruim vier miljoen vaten per dag uit de grond pompt. Volgens Platt wordt de afgenomen olieproductie veroorzaakt doordat er bijna geen olievelden meer zijn om in te investeren. Het geld is er, de technologie ook, maar veel bezitters van grote olievelden geven niet of nauwelijks toegang aan internationale bedrijven. Een anonieme bron van één van de grote oliemaatschappijen meldt dat zij alleen naar moeilijke bronnen mogen boren, zoals in diep water of in hardnekkige schalielagen.
PETROCHEM 03 – 2014
006_7_D_feiten-cijfers.indd 6
12-03-14 08:43
Dupont DorDrecht gevoeD Door StooMleiDing hvc Begin maart is de stoomleiding tussen DuPont en afvalenergiecentrale HVC in Dordrecht in gebruik genomen. Via deze leiding kan het chemiebedrijf stoom hergebruiken die de afvalverbrander toch al maakt. Het project, betaald door beide partijen, kostte in totaal acht miljoen euro. De stoom die HVC maakt bij het verbranden van afval moet eerst via een stoom/stoomwarmtewisselaar geschikt worden gemaakt voor de productieprocessen van DuPont. In eerste instantie vindt de uitwisseling alleen plaats in het weekend, waardoor DuPont dan zijn eigen energiecentrale kan uitschakelen. Daardoor stoot het bedrijf dertig procent minder CO2 uit, goed voor vijftigduizend ton op jaarbasis. Tegelijkertijd stijgt het energetisch rendement van de HVC-centrale met tien procent.
eSSenSciA hoopt vurig op vrijhAnDelSAkkoorD eu-vS Essenscia hoopt dat er zo snel mogelijk een vrijhandelsakkoord komt tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. De voordelen: afschaffing douanetarieven (bespaart geld), meer overeenstemming in wetgeving (bespaart tijd), en toegang tot de grondstoffenmarkt van de VS (levert geld op). Essenscia ziet enkel voordelen in het trans-Atlantisch handels- en investeringspartnerschap (TTIP), zoals het blok dat de VS en de EU zo samen kunnen vormen om de groeiende concurrentie in Azië het hoofd te bieden. Bovendien hebben veel chemiebedrijven locaties in beide gebieden. Momenteel moet een bedrijf nog betalen om bijvoorbeeld vanuit de VS producten te leveren aan een vestiging in de EU (en vice versa), iets wat volgens Essenscia de Belgische chemische industrie jaarlijks driehonderd miljoen euro kost. Ook de verschillen in wet- en regelgeving in beide continenten zorgen voor veel administratieve rompslomp, en dat zou met een vrijhandelsakkoord kunnen worden aangepakt. Maar mogelijk nog belangrijker is de toegang die een vrijhandelsakkoord geeft tot de Amerikaanse energie- en grondstofmarkt, die met de rijkelijk beschikbare schaliegas en -olie veel te bieden heeft. Essenscia benadrukt daarom dat een handelsakkoord een ‘significante impact’ zal hebben op de competitiviteit van de chemie. Een goede vraag is of de insteek voor het TTIP aan beide zijden van de Atlantische Oceaan dezelfde is. Begin 2013 gaf president Barack Obama te kennen dat de winst voor de Amerikaanse chemie vooral zit in het ‘significant snijden in de kosten voor verschillen in wetgeving en standaarden’. En de American Chemistry Council, de spreekbuis van de chemie in de VS, gaf toen aan een vrijhandelsakkoord ‘sterk te steunen’ vanwege de vereenvoudiging van wet- en regelgeving. Dit zou namelijk de export van de chemische industrie met twee miljard dollar laten stijgen.
De berekening die de Europese Commissie maakt om emissierechten toe te kennen aan de industrie, is niet in overeenstemming met de bestaande regels. Met die klacht hebben twintig bedrijven in januari aangeklopt bij de Raad van State, waaronder Shell Nederland, Dow Benelux, Esso Nederland, Yara Sluiskil, DSM Delft en Chemelot. De zaak is inmiddels inhoudelijk behandeld, maar een uitspraak laat nog enkele maanden op zich wachten. onegas heeft de samenwerking met AMec, jacobs engineering en Stork (AJS) met vijf jaar verlengd. Het geïntegreerde team van drie bedrijven doet samen het onderhoud en voert investeringsprojecten uit op de assets van ONEgas in de zuidelijke Noordzee. ONEgas is een gecombineerde business unit van Shell UK Exploration & Production en de NAM.
PERSONALIA Corbion krijgt een nieuwe CEO en CFO. gerard hoetmer en koos kramer dragen hun verantwoordelijkheden over na afloop van de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders op 12 mei. Het bedrijf draagt dan tjerk de ruiter voor als CEO en eddy van rhede van der kloot als CFO. Samen met de nieuwe CTO Sven Thormählen zullen zij, na goedkeuring door de aandeelhouders, de raad van bestuur van Corbion vormen.
BRENT RUWE OLIEKOERS 115
110
PRIJS PER VAT IN US DOLLARS
De procesindustrie krijgt twintig miljoen euro voor scholing en het begeleiden van ontslagen werknemers naar een nieuwe baan. Minister Asscher draagt de helft bij. De rest is voor rekening van de werkgevers en vakbonden in de sectoren.
105
100 22 23 24 27 28 29 30 31 3
JANUARI
4
5
6
FEBRUARI
7 10 11 12 13 14 18 19 20 21 24 25 26 27 28
3
Matthias Zachert, nu nog CFO bij Merck, wordt per 1 april de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur van Lanxess. Hij neemt de taken over van CFO Bernhard Duettmann.
MAART
PETROCHEM 03 – 2014
006_7_D_feiten-cijfers.indd 7
7
12-03-14 08:43
... vooruitstrevend met layer 3 managed Ethernet switch Alleen al de uitstraling van de Lynx+, layer 3 Ethernet switch met ingebouwde firewall en routingprotocols, is een reden deze te integreren in zware industriële netwerktoepassingen. Unieke switch functionaliteiten als FRNT-redundantie (< 20ms hersteltijd), IPsec, VLAN, IGMP snooping en QoS. De IP-40 behuizing en het werkingstemperatuurgebied, -40°C tot +70°C, staan garant voor toepassingen in extreme omstandigheden.
Robuust en betrouwbaar in zware industriële omgevingen Er is zoveel meer over te vertellen ... Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl
www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl
adv_WmoA4_lynx.indd 1 008_modelec.indd 1
11-01-13 13:57 11-03-14 10:42
FOTO: SHELL
FEITEN BUITENLAND
ShELL KRIJGT STEUN VOOR CO2-OpSLAG IN SChOTLAND
De Britse overheid geeft steun aan het Peterhead Carbon Capture and Storage (CCS) project van Shell. Doel van het project is om tien miljoen ton CO2 af te vangen gedurende tien jaar. Shell is leider van het project en werkt samen met SSE (Scottish and Southern Energy), de eigenaars van de Peterhead gascentrale in Aberdeenshire. De CO2 zal worden afgevangen bij de gascentrale en per pijpleiding worden getransporteerd naar het uitgeproduceerde Goldeneye-gasveld, zo’n honderd kilometer uit de kust. Daarin zal het broeikasgas worden opgeslagen op een diepte van meer dan twee kilometer onder de bodem van de Noordzee. Shell werkt het komende en volgende jaar aan de front-end engineering en design. Daarna zal een investeringsbeslissing worden genomen, waarna het vergunningentraject nog moet worden doorlopen. Als alles voorspoedig gaat, zou het project tegen 2020 klaar kunnen zijn. Peterhead is niet het enige CCS-project waaraan Shell werkt. Het concern doet onder andere ook mee in het Australische Gorgon-project. Samen met Chevron en ExxonMobil wil het bedrijf daar de CO2, die meekomt met de winning van aardgas uit het Gorgon-veld, afvangen en injecteren in een diepe zandsteenformatie. In Nederland heeft Shell ervaring met CCS opgedaan bij het Barendrecht-project. Het plan was om CO2 van de raffinaderij in Pernis op te slaan in twee oude gasvelden onder de regio rond Barendrecht. Het zou gaan om tien miljoen ton CO2 gedurende een periode van 25 jaar. Het plan stuitte echter op grote weerstand bij de lokale gemeenschap. Uiteindelijk besloot de Nederlandse overheid eind 2010 met het project te stoppen vanwege een gebrek aan draagkracht onder de lokale bevolking.
st gelez ee
he
op ww
w
m .nl
en
m
EUROpESE pRImEUR: INEOS KRIJGT IN 2015 AmERIKAANS SChALIEGAS
.p e tro c
Ineos krijgt vanaf 2015 schaliegas uit de Verenigde Staten geleverd. Het Britse chemiebedrijf ontvangt hiermee als eerste in Europa Amerikaans schaliegas. Ineos wil dit ethaan gebruiken voor zijn Rafnes-kraker in het Noorse Stathelle, en doet bovendien onderzoek naar de mogelijkheden om een soortgelijke ethaanterminal te bouwen voor zijn krakers in het Britse
Grangemouth. Het schaliegas wordt geleverd door Consol Energy, dat via de Mariner Eastpijpleiding het schaliegas vanuit het schalierijke Marcellus-veld in het westen van Pennsylvania transporteert naar het distributiecentrum Marcus Hook. Daar wordt het schaliegas vloeibaar gemaakt en als LNG per boot vervoerd naar Europa. Om deze deal mogelijk te maken, moest Ineos heel wat stappen zetten. Zo kreeg het via Sunoco Logistics toegang tot capaciteit in de Mariner East-pijpleiding en de bijbehorende terminal, werd Range Resources ingeschakeld om ethaan op te kopen, bouwde Evergas speciale transportboten, en tekende TGE Engineering voor de opslagtank bij de Rafnes-kraker. Dat Ineos schaliegas weet los te wrikken uit de Verenigde Staten, is al een prestatie op zich. Veel energie-intensieve bedrijven zien het rijkelijk beschikbare schaliegas namelijk als een uitgelezen kans om via lage prijzen voor energie en grondstoffen de concurrentie in andere continenten de loef af te steken. Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl
009_E_FCbuitenland.indd 9
Statoil en Borealis hebben opnieuw een langetermijncontract gesloten voor het leveren van ethaan aan de flexibele stoomkraker van Borealis in Stenungsund (Zweden). Statoil levert de ethaan vanuit haar gasfabriek in het Noorse Kårstø. Het contract heeft een duur van zeven jaar en gaat volgend jaar oktober in. De kraker in Stenungsund is een van de meest flexibele krakers in Europa. Naast ethaan kan de installatie ook nafta, propaan en butaan kraken. Statoil levert al veertien jaar ethaan aan de kraker. Technip heeft met Open Joint Stock Company (OJSC) Kazanorgsintez een contract getekend voor het leveren van technologie en services voor een nieuw te bouwen kraakfornuis in Kazan in de Republiek Tatarstan, Rusland. Het project omvat het ontwerp en de inkoop van materialen voor een zogenoemd SMK dubbelcel kraakfornuis. Deze kan met hoge capaciteit goedkoop ethaan en propaangas kraken. Technip leverde in 2007 ook al zo’n fornuis aan het bedrijf. De fornuizen zijn onderdeel van de etheenproductiefaciliteit op de fabriek, waarvan het product gebruikt wordt als voeding voor andere installaties. Afronding van dit project is gepland voor 2015. Shell heeft olieraffinaderij Geelong en het pompstationnetwerk in Australië verkocht aan oliehandelaar Vitol en Abu Dhabi Investment Council. Zij leggen voor de installaties zo’n 1,6 miljard euro neer. De Geelong-raffinaderij is relatief klein, met een productie van zo’n 120.000 vaten per dag, en staat al sinds april 2012 in de etalage. De raffinaderij is één van de grootste en meest complexe in Australië en is verantwoordelijk voor dertig procent van de brandstof in het zuiden van Australië. In september 2012 deed Shell ook al zijn raffinaderij in Clyde, met een capaciteit van 79.000 vaten per dag, van de hand, maar toen deed Shell dat door deze om te bouwen naar een importterminal voor grondstoffen.
PETROCHEM 03 – 2014
9
11-03-14 15:33
INTERVIEW
Dow Benelux gaat gebukt onder de hoge prijzen voor grondstoffen en energie, zeker in vergelijking met concurrenten in Amerika. De chemiereus gaat daarom samenwerken met elf andere zware bedrijven uit de Zuidwestelijke deltaregio. Dat moet ook wel, vertelt Willem Huisman, voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux: ‘Bij de 100 meter sprint beginnen onze tegenstanders met 20 meter voorsprong.’
10
Inge Janse
PETROCHEM 03 – 2014
010_11_12_13_O_Interview.indd 10
11-03-14 14:49
‘We moeten onze eigen kansen creëren’ Het nieuws werd in februari bekendgemaakt: chemiebedrijf Dow in Terneuzen gaat samen met elf andere energie- en grondstofintensieve bedrijven uit de Zuidwestelijke deltaregio samenwerken. De deelnemers aan het zogeheten Smart Delta Resources-platform, waaronder bedrijven uit de chemie, energie, metaal en levensmiddelen, willen zo bijvoorbeeld rest- en afvalstromen uitwisselen. Dat moet ook wel, want de Europese industrie dreigt vermalen te worden tussen het goedkope schaliegas in de Verenigde Staten en de rijkelijk beschikbare grondstoffen in het MiddenOosten. Ondertussen pleit Dow’s moederbedrijf ervoor om voorzichtiger om te gaan met de export van natural gas en klinkt in eigen land steeds luider de roep om radicale vergroening van de zware industrie. Hoog tijd dus voor een gesprek met Willem Huisman, sinds juli 2012 voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux. Hoe ervaart hij de concurrentie vanuit de andere werelddelen? Welke rol gaat het Smart Delta Resources-platform spelen om hiermee om te gaan? En wat kan een eredivisiespeler als Dow nog meer doen om de tegenstanders toch te snel af te zijn? De bedoelingen van het Smart Delta Resources-platform klinken goed. Maar hoe willen jullie dat concreet bereiken?
Waar alle deelnemers het over eens zijn, is dat we steeds meer druk ervaren door de kosten van energie en grondstoffen. Tot nu toe zagen we dat bedrijven vooral in eigen huis dingen verbeterden. Je kijkt naar je verticale ketens, praat met je eigen value chain, en optimaliseert dáár zaken. De kern van het platform is dat
we juist dwars over moeten gaan, dus cross-sectoraal kijken naar wat de buren doen. Hoe kun je door slimme samenwerking nieuwe slagen maken? Daar zit muziek in, vinden alle deelnemers. Vorige zomer vonden de eerste sonderingen plaats. Hoe kunnen de reststromen van de één door de ander voor iets nuttigs worden gebruikt? We moeten dat heel goed in kaart brengen, en daar hebben we de komende zes tot negen maanden voor uitgetrokken. Er zijn al ideeën, maar we moeten eerst dieper graven om de echte game changers in beeld te brengen. Ik moest denken aan de stoompijp in het Rotterdamse gebied, waarbij restwarmte van de één nuttig is voor de ander. Is dat een mogelijke uitkomst, verbindingen tussen bedrijven die er eerder niet waren?
Dat is een oplossing, pijpleidingen die verschillende bedrijven met elkaar verbinden, of een pijp met warmte die naar de lokale community gaat. We claimen niet dat we waanzinnig revolutionaire dingen gaan doen. We proberen goede business cases te bouwen, en dat doe je heel vaak door projecten te kopiëren die ergens anders al worden gedaan, en die slim met elkaar te verbinden. Daar zit het nieuwe in. De aanleiding voor het platform is de slechte concurrentiepositie van energie- en grondstofintensieve bedrijven in Nederland. Hoe ziet die situatie er concreet uit voor Dow Benelux?
Een heel groot deel van wat wij maken, wordt geëxporteerd. Daarbij kom je concurrenten tegen die, als je pech hebt, hun producten maken in Amerika of het Midden-Oosten. Daar kost energie een factor drie minder, daar zijn de
‘Vergelijk het maar met meedoen aan de 100 meter sprint, waarbij je tegenstander met 20 meter voorsprong begint.’
grondstoffen goedkoper, en daar moet je dan tegenop boksen. De mondiale concurrentiepositie van Europa is gewoon naar achteren gehobbeld, en daar hoort Nederland bij. Vergelijk het maar met meedoen aan de 100 meter sprint, waarbij je tegenstander met 20 meter voorsprong begint. Haal dat maar weer eens in. Hebben wij in Europa iets dat onze eigen 20 meter voorsprong geeft?
Zeker. Europa heeft altijd een heel erg goede procestechnologie gehad, waarin we heel erg efficiënt omgaan met energie en grondstoffen. Ook qua innovatie zijn we nog steeds top, met een hoge concentratie aan kennis op korte afstand van elkaar. Daarmee konden we lang tóch competitief zijn. Maar met de ontwikkelingen die we op dit moment zien, wordt dat heel erg moeilijk. Wat moet er daarom, naast het platform, nog meer gebeuren in Nederland en Europa om de situatie beter te maken voor Dow Benelux?
Het eenvoudigste is natuurlijk dat je plotseling goedkope grondstoffen en energie krijgt, maar dat zien we binnenkort niet gebeuren. Als Dow, maar ook als Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, pleiten we er daarom voor om het in ieder geval niet nóg erger te maken. Zet ons niet op min 10 meter! Leg uit?
We krijgen van de ene kant, bijvoorbeeld van het ministerie van Economische Zaken, hulp. Zij zegt dan: we gaan de clustervorming ondersteunen en we geven compensatie binnen het SERenergieakkoord voor indirecte ETSkosten. Maar voor je er erg in hebt, komt er een ander ministerie dat het weer wegpakt! Neem die discussie over de belasting op leidingwater en de steeds strenger wordende regelgeving en handhaving. We worden helemaal dichtgeregeld, en dat maakt het moeilijker,
PETROCHEM 03 – 2014
010_11_12_13_O_Interview.indd 11
11
11-03-14 14:49
complexer en duurder. Het geeft ons het gevoel dat Den Haag denkt: ach, de industrie heeft het goed, dat is een melkkoe waar we weer eens wat vanaf pakken. Ik mis de sense of urgency, de wil om de maak- en procesindustrie te beschermen, en de industriepolitiek om ergens dwars voor te gaan liggen zodat een bedrijf niet leegloopt. Ondertussen zijn er ook beleidsmakers die zich hardop afvragen of we nog wel een zware, energie-intensieve industrie moeten hebben. Volgens hen moet de industrie vergroenen. Wat zou u tegen hen willen zeggen?
Eén van de grootste problemen is dat heel veel mensen ‘verduurzamen’ gelijkzetten met ‘groen’. Zij missen dan alleen de derde ‘p’, want je hebt planet, people én profit. Als jij geen profit hebt, dan ben je niet duurzaam bezig, want dan is het op afzienbare tijd einde verhaal. We kunnen als maatschappij wel zeggen dat het geweldig is om te vergroenen, maar het kost gewoon twee keer zoveel! Dat gaat nie-mand kopen, en dáár gaat het allemaal om! Waarom bestaat dat idee van vergroenen dan nog, als het zoveel duurder is? Neem het recente onderzoek in Wageningen, dat stelt dat de overstap naar groene grondstoffen mogelijk is zonder dat daar duurdere producten uit volgen of subsidie voor nodig is. Blijkbaar is die overstap heel makkelijk te maken, toch?
Die mening deel ik niet. Je kunt misschien in je laboratorium wel bewijzen dat iets duurzaam is, maar wat als je het gaat upscalen? Maak er maar eens een fabriek van waar je niet twee litertjes kunt maken, maar duizenden tonnen. En dan praten we nog over heel weinig, want zelfs daar kun je weinig mee doen. Het loopt spaak op de toevoer van je grondstoffen, die je plotseling van ver-
‘Ik kan wel bij de pakken gaan neerzitten en een rondje huilen, maar dat helpt niks.’
der moet gaan halen. En dit is met heel veel berekeningen om iets te vergroenen het geval. Wij hebben ook zelf, samen met de universiteit van Wageningen, Cargill en de Suiker Unie, onderzocht of we polyethyleen konden maken uit suikerbieten via bio-ethanol. Het kan, maar het rekent gewoon niet. Helemaal niet! Is dat zo? Het andere kamp zegt dat verduurzaming juist in één keer moet, zodat de prijzen naar beneden gaan.
Er zijn twee scholen van how to manage a transition. Als je het aan mij vraagt, dan is shocktherapie de nekslag voor de maakindustrie in Europa. Het rekent gewoon niet, en nog minder nu we qua energie- en grondstofprijzen op achterstand staan. Je kunt het wel proberen, maar uiteindelijk heb je te maken met een consument bij wie er steeds minder in zijn portemonnee zit, en die maakt knal-harde keuzes. Waarom staat er anders zoveel made in China in de winkelrekken? Kijk zelf maar naar wat je koopt. De paradox is dat terwijl Dow Benelux lijdt onder de hoge grondstof- en energieprijs, Dow in Amerika juist profiteert van het goedkope schaliegas en de export hiervan tegenhoudt, hoezeer Dow Benelux daar ook van zou profiteren. Het lijkt wel alsof een ouder het zijn kind expres moeilijk maakt.
Het beeld is genuanceerder dan hoe je het nu schildert. Het klopt dat onze firma in Amerika luid protesteert tegen de export van gas, maar daar zitten een paar dingetjes achter. Er komt een enor-
OvER WIllEM HuISMaN Willem Huisman studeerde chemie in Zurich en promoveerde op materiaalwetenschap bij het Institute for Nonmetallic Materials. In 1995 ging Huisman aan de slag bij Dow als field sales trainee voor Thermosets in Zwitserland. Sinds juli 2012 is hij voorzitter van de Raad van Bestuur van Dow Benelux. Hiermee volgde hij Gerard van Harten op, die na 35 jaar Dow-dienst eind 2012 met pensioen ging. Huismans laatste functie vóór zijn voorzitterschap was die van sales director basic chemicals & polyurethanes West-Europa.
12
me golf aan investeringen in fabrieken aan, en die gaan allemaal koken op natural gas. Dow heeft daarom gezegd: laten we niet méér exporteren dan het nu afgesproken plafond van 8 billion cubic feet per dag voordat we alle risico’s voor de economie kunnen overzien. Want als we over die grens gaan, dan is dat ook voor de lange termijn. In 2003 tot 2005 werd niet voorzien wat de maakindustrie plus huishoudens nodig had, waardoor de gasprijs verviervoudigde. Het gevolg was dat de hele maakindustrie in Amerika, met de petrochemische industrie voorop, op sterven na dood was. Als je nu hetzelfde probleem krijgt, dan overleef je dat niet nog een keer. Ten tweede, en dan praat ik helemaal uit de Amerikaanse optiek, heeft Amerika nú een voordeel. Het land is minstens zo sterk als het Midden-Oosten, en de situatie is zoals in de jaren zestig en zeventig, toen de hele industrie ontstond. Welvaart wordt gemaakt door banen, en die kun je alleen maar creëren als je ervoor zorgt dat je de derivaten óók in eigen land maakt. Je pakt dus de grondstoffen plus de goedkope energie, dat converteer je door de value chain heen, en pas dan ga je exporteren. Daar komt nog bij dat gas exporteren vreselijk onhandig, duur en anti-energiebesparend is, terwijl plastic korreltjes verschepen juist heel makkelijk is. Dat is dus de hele redenering. Maar hoe staat u daar als Dow Benelux tegenover?
Als Dow Benelux vind ik dit vre-se-lijk jammer. Maar ik begrijp het helemaal. En ook al komt er heus wel export van schaliegas, ook daar zit een rem op. Er zijn wel voordelen, maar het is niet zo dat schaliegas dat in Amerika vier dollar kost, hier even duur is. Je moet er behandelingsstappen bijtellen, en dan kost het minstens tien dollar. Wij moeten het hier dus doen met wat we hebben, en dat betekent dat je slim met elkaar gaat samenwerken en dat je kijkt naar hoe we nóg efficiënter met onze resources om kunnen gaan.
PETROCHEM 03 – 2014
010_11_12_13_O_Interview.indd 12
12-03-14 08:44
Hoe houdt u dan toch moed als Dow Benelux?
Ik kan wel bij de pakken gaan neerzitten en een rondje huilen, maar dat helpt niks. Wij creëren daarom onze eigen kansen. De ene kans is door te kijken of we slim kunnen samenwerken. De andere is door zo efficiënt mogelijk om te gaan met je materialen en zo het beste kostenplaatje te hebben van je concurrenten in Europa. Oftewel: ervoor zorgen dat jij de laatste bent van de tien kleine negertjes. Het realiseren daarvan
ligt helemaal bij ons, en daar zijn we heel druk mee bezig. Bovendien proberen we in Europa te produceren wat Europa nodig heeft, dus zonder dat je tegen internationale competitie oploopt. Dus meer produceren voor het eigen achterland, en minder met een mondiaal perspectief?
Dat is inderdaad een mogelijkheid, een beetje schroeven aan het portfolio. Dat is dan weer wél het mooie aan een internationaal bedrijf, dat je met je sourcing
lINQS Meer weten over de problemen die Dow Benelux ervaart? Op Petrochem.nl houden we de situatie nauwgezet in de gaten. De belangrijkste berichten van de afgelopen tijd waren: * Zware Industrie Zuidwest-Nederland vs De Wereld (bit.ly/smart-delta) * Dow Chemical hekelt export lNG uit verenigde Staten (bit.ly/export-lng) * Dow en Yara pleiten voor Nederlands schaliegas (bit.ly/dow-schaliegas) * “Terneuzen is het lelijke eendje van Dow” (bit.ly/lelijk-eendje)
points kunt spelen. Als dat goedkope spul met een lage toegevoegde waarde in Amerika wordt gemaakt, dan importeren we dat, en gebruiken we onze capaciteiten hier voor andere producten. Maar, let op: of we hier al mee bezig zijn, dat is wat anders. Maar kan Dow Terneuzen wel iets aanpassen in zijn portfolio? Terneuzen is in uw eigen woorden het lelijke eendje van Dow. Wil het moederbedrijf wel investeren om dit mogelijk te maken?
(diepe zucht) Die investeringen, die zijn er op dit moment níet. Al het geld gaat ergens anders naartoe, dus daarin heb je een erg beperkte flexibiliteit. Je moet wel een heel erg goede business case aandragen, wil je succes hebben. Maar dan zijn we weer terug bij wat ik zei: we moeten onze eigen kansen creëren, doen wat je kunt doen, en daarin slimme keuzes maken. W
PETROCHEM 03 – 2014
010_11_12_13_O_Interview.indd 13
13
11-03-14 14:49
PROJECT
Spectaculair transport polyolenfabriek Huntsman Halverwege februari vertrok de vierhonderd ton wegende nieuwe polyolenfabriek van Huntsman vanuit het NoordBrabantse Heijningen naar Rotterdam. Voor het transport was de installatie in vier modules gescheiden, anders zou het transport veel duurder uitvallen. De dag nadat alle onderdelen bij Huntsman waren aangekomen, werden ze op hun plaats gezet.
Project Capstone, de uitbreiding van de polyolenfabriek van Huntsman Rotterdam, maakt flink vaart. Pas in september vorig jaar is aannemer FB Group met de bouw begonnen op haar eigen terrein in Heijningen. In de olie-en gaswinning is deze manier van bouwen de gewoonste zaak van de wereld. In de chemische industrie is een dergelijke grootschalige prefabricatie niet gewoon, maar het lijkt wel grote voordelen te hebben als er snelheid moet worden gemaakt. Voor het bouwen op een fabrieksterrein is namelijk een tijdrovend vergunningentraject nodig. Dat terwijl lassers, fitters en installateurs net zo goed hun werk kunnen doen op een bouwplaats elders, in een minder kwetsbare omgeving. Echt goedkoper is het misschien niet, maar doordat de tijd tussen investeringsbeslissing en daadwerkelijke pro14
FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: WIM RAAIJEN EN GIJS HOEkSTRA
Wim Raaijen
PETROCHEM 03 â&#x20AC;&#x201C; 2014
014_15_Q_artikel 2.indd 14
11-03-14 15:35
ductie significant wordt verkort, kan sneller op de markt worden gereageerd. En tijd is ook geld.
Vier delen Om de modules in Rotterdam te krijgen, splitsen specialisten van Huntsman,
aannemer FB Group en ingenieursbureau Tebodin de installatie, die zoâ&#x20AC;&#x2122;n vierhonderd ton weegt, op in vier delen. Na aankomst werd meteen begonnen met de integratie van de installatie in de huidige polyolenfabriek. De installatie wordt in het tweede kwartaal voorbereid op ingebruikname. Dertig kiloton per jaar De gemoderniseerde fabriek moet via de nieuwe technieken en snellere doorlooptijd de productiecapaciteit voor polyolen verhogen met dertig kiloton per jaar. Eerder liet Huntsman ook twee opslagtanks bouwen voor de opslag van het product. Deze tanks werden al in januari op de site in Rotterdam geplaatst. Huntsman gebruikt polyolen als monomeer in combinatie met di-isocyanaten voor de productie van polyurethanen. Dit product wordt onder meer gebruikt in matrassen, stoelbekleding, gebouwisolatie en koelkasten. n
PETROCHEM 03 â&#x20AC;&#x201C; 2014
014_15_Q_artikel 2.indd 15
15
11-03-14 15:35
016_mob.indd 016_mob.indd 1 1
11-03-14 10:41 07-03-2011 16:40:39
MARKT
‘Door onze energiebronnen te verschepen naar het buitenland, en dat te doen zonder goed te begrijpen wat de implicaties zijn voor de maakindustrie in eigen land, bedreigen we potentieel de industriële renaissance en economische groei.’ Was getekend: Dow Chemical. Inge Janse
Dow Chemical ziet met lede ogen aan hoe de Amerikaanse overheid steeds vaker toestaat dat vloeibaar gas, LNG, de Verenigde Staten verlaat richting landen als Japan, India en Engeland. In februari was er weer zo’n moment, want toen besloot de Department of Energy (DOE) dat de Cameron-LNG-installatie van Sempra Energy in Louisiana dagelijks 48 miljard liter LNG mag exporteren. Dat brengt, als de terminals van Cameron zijn gebouwd en op volle capaciteit draaien, het totaal aan Amerikaans exportvermogen op 241 miljard liter per dag, tien procent van de dagelijkse eigen consumptie. Gasproducenten willen graag exporteren, want de gasprijs ligt in het buitenland veel hoger dan in de VS. Niettemin verloopt de besluitvorming traag, en is er tot nu toe nog maar zes keer groen licht gegeven door de DOE. Druk maken Toch vond Dow het nodig om te reageren, want met het overschrijden van de 225 miljard liter per dag is volgens het bedrijf een grens gepasseerd. ‘Veel onderzoekers en financiële analisten hebben geconcludeerd dat hierdoor de prijs van natuurlijk
gas drastisch toeneemt, wat zware gevolgen heeft voor de Amerikaanse economie.’ Dow pleit er daarom voor dat de DOE pas op de plaats maakt met het toestaan van LNG-export en zich realiseert wat de lange-termijneffecten zijn van deze licenties. ‘Vanwege de nieuwe overvloed aan natuurlijk gas in Amerika, haasten bedrijven vanuit de hele wereld zich om in de VS te investeren, waardoor onze economie groeit en banen ontstaan. Maar door onze eigen energiebonnen te verschepen, bedreigen we deze renaissance.’ Dow maakt zich al langer druk om de export van LNG. Eind 2013, net na een nieuwe toestemming van de DOE, waarschuwde Dow al dat het toenmalige niveau van bijna tweehonderd miljard liter per dag aan de hoge kant zat van wat optimaal is voor export. Bovendien is het niet alleen de VS waar Dow zich druk om maakt, want ook in Australië ergert het chemiebedrijf zich aan de gasbronnen die niet of nauwelijks beschikbaar zijn voor gebruik in eigen land. Weggegooid geld Maar er zijn ook tegengeluiden, zoals vanuit de American Fuel & Petrochemical Manufacturers (AFPM), een vereniging die opkomt voor de petrochemische industrie. In gesprek met vakblad ICIS vertelt vice-president Brendam Williams dat er niet zomaar een rem op export moet komen. Volgens hem moeten politici beleid maken dat oog heeft voor de infrastructuur die producenten en makers nodig hebben. Als dat gebeurt, dan kunnen de grote voorraden aan ruwe olie en natuurlijk gas optimaal worden ingezet voor zowel export als de thuismarkt. ‘Het congres moet hier echt holistisch naar kijken, zodat we in staat worden gesteld beide te doen. Ik denk dat de
FOTO: DOW
Dow hekelt export LNG uit Verenigde Staten
voorraden er zijn. We moeten nu alleen nog het beleid goed krijgen.’ Ook Act on LNG, een belangenclub die de export van gas promoot, ziet goede redenen om meer transport toe te staan. Zo zouden de Verenigde Staten internationale handelsovereenkomsten hebben die tot export verplichten, plus dat er miljarden winst worden weggegooid als Amerika niet profiteert van de vele mogelijkheden die de wereldwijde gasmarkt biedt. Uitermate geschikt Naast gas wil de VS ook steeds meer olie verschepen naar andere continenten. Uit onderzoek bleek in februari dat het land voor het eerst in jaren weer ruwe olie naar Europa exporteert. Het ging hierbij om uitvoer naar Engeland en Italië, terwijl de aanvraag vanuit Duitsland nog wacht op goedkeuring. Voor Europa zou een opheffing van de ban op export een zegen zijn, aangezien de hoge energie- en grondstofprijzen in dit continent funest zijn voor energie- en grondstofintensieve sectoren als de chemische industrie. Bovendien is de relatief lichte schalie-olie uitermate geschikt voor de raffinaderijen in Europa. n
PETROCHEM 03 – 2014
017_U_artikel.indd 17
17
11-03-14 14:59
Real people. Real benefits.
De industriële activiteiten van Cegelec gaan verder onder de naam Actemium
U kunt voortaan bouwen op een veel groter kennisnetwerk met meer expertise. Alle dienstverlening rondom de industrie vanuit VINCI Energies is nu gebundeld binnen Actemium. Kortom: we veranderen van naam en breiden ons netwerk én uw mogelijkheden uit. Maar we blijven wel onszelf! Lees meer informatie op actemium.nl/cegelec
12893 ACT_Cegelec_Adv_A4_staand.indd 1 018_cegelec.indd 1
11-03-14 12:27 11-03-14 15:10
PROJECTEN UPDATE
Bijzonderheden: De nieuwe liquid isoformer unit voor de aromatenfabriek van ExxonMobil in de Botlek maakt gebruik van een innovatieve isomerisatie-technologie waarmee de milieuprestaties en energieefficiëntie van de fabriek worden verbeterd. Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Botlek Rotterdam Afronding: begin 2015
NiEUWE PRODUCTiE-UNiT vOOR ExxONMOBil BOTlEk-siTE ExxonMobil Chemical Holland is begonnen met de bouw van een nieuwe unit voor zijn Rotterdam Aromatics Plant (RAP) om de milieuprestaties en energie-efficiëntie van de fabriek te verbeteren. De installatie voor de productie van paraxyleen maakt gebruik van een innovatieve en gepatenteerde isomerisatie-technologie, die binnen ExxonMobil is ontwikkeld. De nieuwe unit wordt naar verwachting begin 2015 in gebruik genomen. De liquid isoformer unit zal het jaarlijkse energiegebruik van de RAP flink verminderen, vergelijkbaar met het energieverbruik van dertigduizend Nederlandse huishoudens. Hierdoor zal ook de jaarlijkse CO2-uitstoot aanzienlijk afnemen, vergelijkbaar met ongeveer 23.000 auto’s minder op de Nederlandse wegen. Het project maakt deel uit van voortdurende inspanningen om de energieprestaties van de Rotterdamse fabriek en haar strategische positie binnen ExxonMobil’s wereldwijde aromaten-business te verbeteren. De investering in de liquid isoformer volgt op een aantal eerdere investeringen op ExxonMobil’s Botlek-site, waaronder een unit voor de productie van laagzwavelige diesel, de capaciteitsuitbreiding van de aromatenfabriek en de integratie met de waterstoffabriek van Air Products. De Rotterdam Aromatics Plant is gevestigd op dezelfde locatie als de ExxonMobilraffinaderij, in het Botlek-gebied. De RAP werd in 1964 gebouwd en heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een van de grootste aromatenfabrieken ter wereld, met een productiecapaciteit van 1,8 miljoen ton per jaar. Paraxyleen is de bouwsteen voor de productie van textiel zoals polyester, en van verpakkingsmaterialen zoals PET-flessen. FOTO: EXXONMOBIL
Project: Paraxyleen-unit voor Rotterdam Aromatics Plant
UiTBREiDiNgEN BiJ vOPAk
Opdrachtgever: Vopak Waar: Europoort, Vlissingen en Antwerpen Afronding: derde kwartaal 2015
Project: Nieuw vul- en distributiecentrum voor cilindergassen Bijzonderheden: Het nieuwe vul- en distributiecentrum beschikt straks over state-of-the-art apparatuur en installaties om cilinders met atmosferische gassen als zuurstof, argon en stikstof te vullen. Opdrachtgever: Air Products Waar: Haarlem
FOTO: VOPAK
Bijzonderheden: Vopak breidt de opslagcapaciteit voor olieproducten, LPG en chemicaliën uit in de Rijn/Schelde-delta.
Vopak heeft diverse projecten lopen om terminals uit te breiden. In Europoort bouwt het bedrijf vierhonderdduizend kubieke meter extra capaciteit bij voor de opslag van olieproducten. Afronding van dit project is gepland voor het tweede kwartaal van dit jaar. In Vlissingen wordt de opslagcapaciteit voor LPG uitgebreid. Er komt 36.800 kubieke meter bij, die naar verwachting in het vierde kwartaal van dit jaar in gebruik kan worden genomen. En in Antwerpen kan Vopak in het derde kwartaal van volgend jaar veertigduizend kubieke meter extra chemicaliën opslaan.
vUl- EN DisTRiBUTiECENTRUM vOOR CiliNDERgAssEN Air Products bouwt een nieuw vul- en distributiecentrum voor cilindergassen op bedrijventerrein Polanenpark bij Haarlem. Op de nieuwe locatie worden stalen cilinders gevuld met atmosferische gassen als zuurstof, argon en stikstof, en vervolgens naar de directe klanten en verkooppunten getransporteerd. Het nieuwe centrum zal de bestaande vestiging in Amsterdam-Noord vervangen en beschikt straks over state-ofthe-art apparatuur en installaties. Daardoor kunnen gassen met een zeer hoge zuiverheid worden geleverd en verloopt de handling van cilinders veel efficiënter.
Meer projecten op www.petrochem.nl
019_I_Projectenupdate.indd 19
FOTO: AIR PRODUCTS
Project: Uitbreidingsprojecten Vopak
PETROCHEM 03 – 2014 19
11-03-14 15:33
WE MAKE IDEAS WORK –––––– Een goed idee is een mooi begin, maar een nuttige investering wordt het pas met een technische realisatie die echte waarde toevoegt. Met de kennis en kunde van 4.900 professionals wereldwijd werkt Tebodin elke dag aan ideeën én oplossingen die leiden tot operational excellence. De praktische benadering en integrale aanpak van Tebodin hebben zich bewezen in tal van industriële markten. Onze slimme combinaties van consultancy en engineering zijn het antwoord op de toenemende complexiteit van internationaal concurreren. De basis voor veiligheid, compliance, duurzaamheid en winstgevendheid wordt gelegd tijdens de ontwerpfase. Maar alleen als u de juiste partner kiest. Onze expertise in value engineering zorgt voor kostenefficiënt asset management en betere prestaties. ––––––
Tebodin is onderdeel van de internationale ‘engineering en services’ onderneming Bilfinger SE www.tebodin.nl/olie-gas www.bilfinger.com
5416_TB_AD_PetroChem_210x297.indd 2 020_tebodin.indd 1
3/6/14 17:09 PM 11-03-14 10:41
BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Niko van Gent midden in de chemische sector. Nu bekijkt hij alles van buitenaf.
Maak industrie zichtbaar In de vorige eeuw werkte ik met veel plezier bij het Britse chemiebedrijf ICI. Het moederbedrijf, Imperial Chemicals Industries, had naast een monumentaal verkoopkantoor in hartje Rotterdam een kleurrijke productielocatie in Rozenburg en verschillende mooie dochters verspreid over ons land. Drie bruisende jaren heb ik als communicator ICI Nederland mogen vertegenwoordigen. Regelmatig had ik chemie met mijn nieuwe collega’s in Eijsden en Gouda, en genoot ik van hun omgeving. Het zijn twee chemiebedrijven die trots hun pijpleidingen, opslagtanks, schoorstenen en bedrijvigheid aan hun buurtbewoners tonen, en dat in twee historische steden die blij zijn dat de maakindustrie midden in de bewoonde wereld staat te “ronken pronken”. Burenraden die zich eens in de zoveel tijd via bedrijfsbussen laten vervoeren, zijn overbodig. Daar wandelen, fietsen of skaten bewoners langs hun buurbedrijven.
Niko van Gent, expert Petrochem Platform
De eerste panden vullen we met boeken, we maken er ontmoetingsplekken van, maar ook leerplekken voor laaggeletterden. Verstopt We klagen tegenwoordig steen en been dat weinig jongeren voor techniek kiezen, maar wanneer worden zij geconfronteerd met de maakindustrie? Waar zien ze dat mensen hun brood verdienen door iets tastbaars te maken? Wij hebben onze maakindustrie verbannen naar saaie, verlaten industrieterreinen. Laten we daarmee ophouden. Breng de maakindustrie terug naar de samenleving. We kunnen niet zonder. En wie verstopt nu iets dat je niet wilt missen? Ik heb verschillende locaties van Huntsman in Duitsland bezocht. En wat viel mij op? De Duitse maakindustrie staat letterlijk en figuurlijk midden in de samenleving. Bepaalde processen en chemische leidingen passen niet in winkelstraten, dat snap ik, maar leegstand van winkels beïnvloedt in negatieve zin de economische en sociale vitaliteit van binnensteden. Moeten regels dan maar worden afgeschaft? Nee, natuurlijk niet, maar de Hinderwet heeft de industrie vaak onnodig verbannen naar die onbewoonde wereld. Laten we opnieuw kijken welke vormen van industrie wél mogelijk zijn in de stadsharten. De basis Ik denk dat er volop kansen liggen voor de maakindustrie in de binnenstad. Misschien is het nog even wennen voor de vastgoedinvesteerders, maar geef de lege winkelpanden weer een stadshart en MAAK industrie zichtbaar. Organiseer “binnenstadmaakbijeenkomsten” met
onderwijsinstellingen en verleid jonge ondernemers met betaalbare ruimten en zo min mogelijk regels. Laten we beginnen bij de basis. We hebben in Nederland meer dan één miljoen laaggeletterden. Toch hebben we in de afgelopen tien jaar driehonderd bibliotheekvestigingen gesloten. Hoe welvarend we ook zijn: vorig jaar is voor het eerst de armoede onder jonge mensen gestegen. Het betekent dat in de toekomst meer mensen slechter zullen lezen, niet aan de eisen van de kenniseconomie kunnen voldoen en als drop-outs buiten de boot vallen. Dat willen we niet, dus de eerste panden vullen we met boeken, we maken er ontmoetingsplekken van, maar ook leerplekken voor laaggeletterden. Steeds meer gemeenten halen hun bronzen kunstwerken uit de openbare ruimte en slaan ze op in afgelegen depots. Dat betekent dat de steden alleen maar saaier en saaier worden. Vind je het vreemd dat er steeds meer winkels leeg komen te staan? Weg met die verschraling! Een paar winkels bouwen we om tot kunstenaarsateliers. Deze kunstenaars werken met de meest moderne technieken en gebruiken kunststof als het nieuwe huftervrije brons. Natuurlijk willen deze kunstenMAKERS graag boven hun trotse ruimten wonen en komt er automatisch meer dan e-mailverkeer. MAAK ruimte…! Reageren? niko_van_gent@xs4all.nl
PETROCHEM 03 – 2014
021_P_Binnestebuiten.indd 21
21
11-03-14 15:00
ENERGIE
Plant One opent marktplaats energie-efficiëntie strie beter bewust te maken van wat er allemaal al mogelijk is om energie te besparen, is de Marktplaats Energie-Efficiency opgezet. Hier kunnen sinds februari vaste en wisselende exposanten hun energiebesparende apparatuur en installaties aan potentiële afnemers demonstreren. Inge Janse
LINQS Meer informatie over de Marktplaats Energie-Efficiency is te vinden op de site van Plant One: www.plant-one. nl. Daar is ook te zien welke bedrijven deelnemen op de marktplaats. Op dit moment zijn dat er twaalf.
22
Op de Marktplaats Energie-Efficiency in het Botlek-gebied kunnen industriële bedrijven energie- efficiënte oplossingen van toeleveranciers bekijken en bespreken. Volgens de initiatiefnemers (Plant One, Rotterdam Climate Initiative, Deltalinqs, Havenbedrijf Rotterdam en het Institute for Sustainable Process Technology) sluit de marktplaats aan op de wens van industriële bedrijven om samen met toeleveranciers te bespreken hoe innovatieve apparatuur en technologie hen kan helpen energie-efficiënter te werken. Dat moet ook wel, want de Rotterdamse industrie heeft zich tot doel gesteld om elk jaar twee procent efficienter om te gaan met energie. Bij de opening in februari mochten alle marktkoopmannen hun waar onder de
aandacht brengen, waarbij energiezuinigheid en winst hand in hand gaan. Zo vertelde Colt over de financiële voordelen van een schone, frisse fabriek die via zijn apparatuur realiseerbaar is. HeatMatrix liet zien hoe je de hitte van uitgestoten rookgas kan omzetten in herbruikbare warmte, en EnergyGQ toonde apparatuur om operators er beter bewust van te maken hoe zij hun processen zo energiezuinig kunnen uitvoeren. Milieuvergunning Bij de opening van de fabriek meldde Alexandra van Huffelen, Rotterdams wethouder duurzaamheid, dat Rotterdam ‘snoeigoed’ bezig is met duurzaamheid. Zij pareerde daarmee de kritiek dat bijvoorbeeld het Rotterdam
FOTO’S: ROyBORgHOuTSFOTOgRaFIE
Om de energie-intensieve indu-
PETROCHEM 03 – 2014
022_23_S_artikel 4.indd 22
11-03-14 15:00
Climate Initiative een wassen neus is. ‘Rotterdam heeft als eerste plek in Nederland een marktplaats die laat zien wat er mogelijk is in de markt. Dit is dé plek waar je moet zijn voor nieuwe kennis over energie-efficiency.' Aan de andere kant benadrukte Van Huffelen dat de marktplaats ook noodzakelijk is. ‘U als industrie heeft beloofd energieefficiënter te gaan werken, en dat lukt alleen als we het met z’n allen doen.’ Ook Maarten de Hoog, hoofd Haven en Industrie van DCMR, zag de noodzaak van meer energie-efficiëntie. Want hoewel de milieudienst zich niet specifiek met energie bezighoudt, ziet hij wel de link tussen milieu en energie. Volgens hem is het voor veel industriële bedrijven lastig een milieuvergunning te krijgen, onder meer omdat er in de Rijnmond te veel stikstof wordt uitgestoten. Een groot deel hiervan komt voor rekening van de tuinbouw in het Westland die gasmotoren gebruikt voor de verwarming van kassen. Hij raadde bedrijven daarom aan restwarmte te leveren aan de kassen, zodat zij minder stikstof uitstoten, en bedrijven op hun beurt meer ruimte hebben voor industriele activiteiten. Vijftigduizend auto’s Maar er zit ook gewoon veel geld in energie-efficiëntie, illustreerde Bart Voet, directeur van Shell Pernis en bestuurslid van Deltalinqs. Zo heeft zijn raffinaderij door besparingen een hoeveelheid ener-
‘U als industrie heeft beloofd energie-efficiënter te gaan werken, en dat lukt alleen als we het met z’n allen doen.’ gie bespaard die gelijkstaat aan het van de weg halen van vijftigduizend auto’s. ‘Alhoewel dat een beetje gek is om te vertellen als directeur van een raffinaderij, maar goed.’ Voet trok ook de parallel met de voormalige afdeling windenergie van Shell, waarvan hij directeur was. Een park, dat in zijn tijd 250 miljoen euro had gekost, leverde evenveel energie op als zijn energiemaatregelen bij Shell Pernis besparen. De industrie als geheel kan profiteren van grootschalige samenwerking, ging Voet verder. ‘De energievoorziening is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Het delen van kennis hierover is essentieel. Ik ben ervan overtuigd dat een open houding van de bedrijven naar elkaar toe de positie van de industrie zal versterken.’ Dat neemt niet weg dat het een lastige tijd is om te innoveren. ‘Het gaat bij energie doorgaans om grote investeringen, en dat in een tijd waarin deze mondiale industrie in zwaar weer verkeert. Daarmee moeten we dus bewust omgaan. Deze marktplaats kan daar bij helpen.’ Katalysatoren Plant One opende in 2011 zijn deuren als testfaciliteit voor duurzame procestechnologie in de regio Rijnmond.
Bedrijven kunnen hier eenvoudig nieuwe technieken uitproberen, onder meer vanwege de gemeenschappelijke milieuvergunning en aanwezigheid van benodigde infrastructuur. Volgens Karin Husmann, directeur van de proeffabriek, blijft dit ook de kern van Plant One. ‘De marktplaats is iets wat we erbij doen. Wij bieden nog steeds faciliteiten aan voor testen en opschalen, en daar hebben we inmiddels meerdere projecten voor gedaan.’ Een bekend voorbeeld van zo’n project komt van Huntsman, dat in 2012 een installatie voor het testen van milieuvriendelijkere katalysatoren van Amerika naar Rotterdam verplaatste. In de Verenigde Staten was de testfabriek te duur om te laten draaien, maar met steun van onder meer Havenbedrijf Rotterdam kwam de energie-efficiënte fabriek in Rotterdam wél uit. Plant One bleek daarbij de uitgewezen locatie voor zo’n samenwerking. Het is de bedoeling dat Huntsmans testfabriek twee jaar draait, zodat het bedrijf zeker weet dat de technologie kan worden opgeschaald naar productieformaat. Mocht dat werken, dan mogen andere bedrijven de testfabriek gebruiken om zelf nieuwe processen voor energie-efficiency uit te proberen. n
PETROCHEM 03 – 2014
022_23_S_artikel 4.indd 23
23
11-03-14 15:00
e lin n t o tIS S I SS G r A A K u oC er n r W: istre U E g NI re
Bezoek ons op
ISO Köln
8-9 mei 2014
Technische isolatie, vormgegeven door experts. t ExpEr tool
Bereken met ROCKASSIST eenvoudig en snel warmteverliezen, CO2-emissies en energiebesparing. www.rockwool-rti.com
Haal meer voordeel uit onze kennis. De combinatie van kwaliteitsproducten en gedreven specialisten is de sleutel tot het succes van ROCKWOOL Technical Insulation. Dankzij onze expertise en ruim 75 jaar ervaring kunnen onze klanten rekenen op duurzame ROCKWOOL ProRox steenwoloplossingen. Deze bieden een optimale brandveiligheid, warmte- en geluidisolatie, energiebesparing en reductie van CO2-emissies. We delen onze kennis ook graag met u. Bel 0475 35 36 18 of ga naar www.rockwool-rti.com voor onze nieuwste expert tools die uw projecten vorm helpen geven.
www.rockwool-rti.com 140775 RTI ADV PETROCHEM NL.indd 1 024_rockwool.indd 1
26/02/14 14:23 11-03-14 10:41
ENERGIE
Industrieel leasen: wel de lusten, niet de lasten Veel chemiebedrijven zijn vanwege de crisis terughoudend met investeren. En áls ze het doen, staan energiebesparende maatregelen vaak niet bovenaan hun lijstje. Dat is even begrijpelijk als jammer, want besparen op energie betekent ook besparen op kosten. Veel ondernemers weten bovendien niet dat er een alternatieve financieringsconstructie voor deze investeringen bestaat: leasen. Imke Hamacher / Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Leasen biedt bedrijven de mogelijkheid om bedrijfsmiddelen aan te schaffen zonder zelf te hoeven investeren. Jac van Trijp, adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl - het voormalige Agentschap NL), spreekt daarom van een kansrijke ontwikkeling. ‘De meeste bedrijven investeren het liefst in groei en primaire productieprocessen. Energiebesparing verdwijnt dan vaak naar de achtergrond. Leasen kan hiervoor een oplossing zijn. Bedrijven kunnen zo state of the art-voorzieningen in huis halen en besparen op energie, zonder zelf de verantwoordelijkheid voor de investering te hoeven dragen.’ Persluchtcompressor Een goed voorbeeld van wat de potentie is van leasen voor de chemische industrie biedt DSM Pharma Chemicals in Venlo.
Deze farmaceutische tak van DSM installeert via een leaseconstructie een nieuwe persluchtcompressor, die in de fabriek verantwoordelijk is voor de aandrijving van pneumatische kleppen en beademingstoestellen. Improve manager Hans Geijselaers: ‘We hebben drie redelijk verouderde compressoren staan, waarvan we er sowieso één moeten vervangen. Omdat de investering groot is en de budgetten schaars, kiezen we voor een leaseconstructie.’ DSM heeft besloten een grotere compressor te leasen dan nodig is, zodat deze de hele fabriek kan voorzien van perslucht. De twee overgebleven oude exemplaren dienen dan alleen nog als back-up. ExPERTiSECENTRuM Vanwege het nieuwe SEREnergieakkoord komt er in 2014 een expertisecentrum gericht op financiering. Hier kunnen bedrijven terecht voor advies. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland raadt bedrijven daarom aan om zich te abonneren op de nieuwsbrief Duurzaam Ondernemen (www.rvo.nl/aanmelden). Bedrijven die structureel hun energie-efficiency verbeteren met een Meerjarenafspraak Energie-efficiency krijgen steun van het MJA-programma van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (www.rvo.nl/mja).
Geijselaers legt uit: ‘Nieuwe compressoren zijn veel zuiniger en vragen veel minder energie. De meerkosten van één grotere compressor zijn relatief laag tegenover de energiewinst die deze oplevert. Die compenseert grotendeels de leasekosten.’ De leaseconstructie is voor DSM een weg uit de investeringsimpasse, stelt Geijselaers. ‘Of het interessant is, hangt af van de situatie. Soms is investeren voordeliger. Wees creatief en vervang apparaten niet blindelings één op één. Bekijk wel het hele plaatje, want bij leasen komt ook een onderhoudscontract kijken. Die kosten tellen ook mee.’ Over de streep RVO.nl-adviseur Van Trijp hoopt dat de opkomst van lease en andere nieuwe constructies meer bedrijven over de streep trekken om energiebesparende maatregelen te nemen. ‘Met onderzoek en voorbeeldcases proberen we goedwerkende nieuwe financieringsvormen onder de aandacht te brengen bij bedrijven. We verkennen momenteel ook de mogelijkheden met energieservicebedrijven voor grootschalige investeringen in de industrie, in bijvoorbeeld een heel nieuw ketelhuis of warmteen koudeopslagsystemen. De marktpartij financiert dan de investering, het bedrijf betaalt voor de warmte of stoom. Belangrijk is dat de businesscase klopt. Ideaal is als zowel aanbieder als afnemer eraan verdient.’ n
PETROCHEM 03 – 2014
025_T_artikel.indd 25
25
11-03-14 14:59
Woe n 9 apr sdag il 2 Jaarb 014 eu Utrec rs ht
CAREER EVENT IN CHEMIE, LIFE SCIENCES, FARMA, FOOD, LABORATORIUM- EN PROCESTECHNOLOGIE POWERED BY
Programma: • Openingslezingen over chemie, life sciences en food • Workshop: Netwerken via LinkedIn • Hbo Lezing: Doorstuderen of niet? • Workshop: Elevator pitch Beursvloer: • Meer dan 50 bedrijven en organisaties • Advies van carrièrecoaches • CV check • Stagemarkt mbo, hbo, wo • En nog veel meer!
TIS A R G ANG TOEG
TOT ZIENS OP 9 APRIL!
REGISTREER NU : WWW.C2WCAREEREXPO.NL Sponsors
026_beta.indd 1
Partners
Organisatie
11-03-14 10:41
ONLINE Petrochem verzamelt iedere maand via zijn Twitteraccount @_petrochem_ de beste meningen, foto’s, video’s en artikelen over chemie die op internet verschenen. Ook een suggestie doen? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl of via Twitter @_petrochem_ FOTOS
MENINGEN Woede over ‘men only’ sprekerslijst bij conferentie over kwantumchemie. Petitie al 1000 keer ondertekend. Harm Ikink (@harmikink) Realistische kijk van Willem Huisman @DowTerneuzen op radicale #vergroening: De noodzakelijke p van profit ontbreekt. www.petrochem.nl Jeffrey Oudeman (@jeffreyoudeman)
#Sevenwaves bij #Huisman in #Wiltonhaven. Gaaf! @IHCMerwede @PortOfRotterdam #NLRTM De Fotovlieger (@fotovlieger)
#Seafox2 #Total E&P photo by #offshoremenno Menno Mulder (@offshoremenno)
Shell-topman @DickBenschop waarschuwt ibk-studenten: ‘Jullie concurrenten wonen in Brazilië en China.’ Profielen (@profielen) De “indirecte sluipmoordenaar” aan het werk. DSM kondigt verschuiving in investeringen buiten NL en EU Hans Grünfeld (@Hans_Gruenfeld) Lees en Huiver: hoe minister Kamp de zware energie-intensieve industrie overeind houdt met miljoenen steun http://bit.ly/1hgta69 Jan Rotmans (@janrotmans)
Werken in de olie en gasindustrie: je hoeft niet altijd een ‘tough guy’ te zijn. #ValentinesDay NOGEPA (@NOGEPA)
ARTIKELEN
;-) RT @imtechnederland: Techniek, het blijft een vak RoyalHaskoningDHV (@RHDHV_NL)
VIDEO
EnergieBusiness.nl geeft Jeremy Leggett (ex-Shell) het woord: “Verdienmodel olie – en gassector ten dode opgeschreven” bit.ly/olie-gas-dood Op Energiepodium.nl weet Catrinus Jepma: “Ook met nieuwe plannen Commissie kan CO2-prijs alle kanten op” bit.ly/co2-prijs De VNCI uit in Chemie Magazine haar zorgen over de Europese chemie bit.ly/vnci-europa
Duurzame energie is enige toekomst, gas stoot echter 1/3 tot helft minder co2 uit dan kolen, fossiel is nodig in de transitie die we maken. Jan Vos (@janvos_pvda)
SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.
Hoe werkt het? Elf minuten video geeft een prima introductie in de wereld van de katalyse. Nederlands ondertiteld. Chemiewijs (@chemiewijs)
1) 2) 3) 4)
Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ Start de app op uw smartphone of tablet Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet
PETROCHEM 03 – 2014
027_F_online.indd 27
27
11-03-14 14:37
Conditiebewaking Veiligheid Maintenance Expertise - Techniek Netwerk en?
n! a a e j Meld vdo.nl www.n ap atsch
> lidma
Deel kennis en ervaring >> word lid! Ervaar netwerken in groter verband
De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud
houdsprofessionals biedt de NVDO een ongeëvenaard
(NVDO) is de toonaangevende branchevereniging op het
netwerk van branchegenoten. De NVDO kent diverse bran-
gebied van onderhoud. Het overdragen van kennis en het
che- en aspectgerichte secties en regionale kringen. De
realiseren en in stand houden van het grootste onder-
vereniging draagt bij aan (wetenschappelijk) on-
houdsnetwerk van Europa, ziet de NVDO als belangrijke
derzoek en brengt trends, ontwikkelingen en visies
doelstelling. Met een groeiend aantal leden van onder-
binnen de branche in kaart.
Lidmaatschap van de NVDO biedt vele voordelen • • • • • • • • • •
Professioneel netwerk op het gebied van onderhoud Kringbijeenkomsten en seminars over specifieke thema’s Cursussen over onderhoudsmanagement Studiedagen met actuele thema’s Secties en werkgroepen gericht op specifieke onderhoudsaspecten Vacaturebank Lidmaatschap van de NVDO Group op LinkedIn (wetenschappelijke) Onderzoeken NVDO Corrosie Helpdesk Jongerenboard
• • • •
NVDO Onderhoudskompas Platform Materiaalkunde (wetenschappelijke) publicaties, waaronder Visiedocumenten Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy • Korting op NVDO-studiedagen • (gratis) abonnement op de vakbladen iMaintain/MaintNL en MaintWorld Asset Management, Duurzaamheid en Veiligheid zijn belangrijke thema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!
Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan... NVDO - Lange Schaft 7G - 3991 AP Houten | Postbus 138 - 3990 DC Houten Telefoon 030 - 634 60 40 | Fax 030 - 634 60 41 | E-mail info@nvdo.nl | www.nvdo.nl
028_nvdo.indd 1
11-03-14 10:41
ONBEVANGEN
Een journalist die bericht over kolencentrales moet toch in staat zijn het verschil te zien tussen een kolencentrale en bijvoorbeeld een raffinaderij?
Ergernissen Soms stel ik mij voor dat ik op tv zou zijn, dat heel Nederland zit te wachten op mijn mening. Ik zou graag één keer per maand bij De Wereld Draait Door naast Matthijs gaan zitten en mijn ergernissen spuien. Ik brand namelijk van jaloezie als ik Jan Mulder dit iedere maand zie doen. Het gaat zelfs zo ver, dat ik voor mijzelf deze maand een lijstje heb gemaakt voor het geval Matthijs belt. “Bijna eind van de maand. Weer tijd voor de Ergernis Top 5. Wat voor maand was het, René?” “Nou, Matthijs, ik heb me weer rot geërgerd, aan van alles en nog wat, maar deze maand wil ik het hebben over kleine irritaties bij het lezen van korte nieuwsberichten." Nummer vijf: Een kort nieuwsbericht op de website van RTV Rijnmond beschrijft dat uit de regio Capelle aan den IJssel klachten over een chloorlucht zijn binnengekomen bij de DCMR Milieudienst Rijnmond. De chloorlucht werd ook wel omschreven als een geur van verbrand plastic. Dit vind ik al irritant. Je kan veel zeggen over chloorlucht, maar niet dat het op verbrand plastic lijkt. Het bericht gaat verder: in de loop van die dag bleek uit metingen dat de bron van de geur in de omgeving van Zwijndrecht zou liggen. De website rondt het artikel af met de mededeling dat de DCMR nog onderzoekt wie de veroorzaker van de stank is geweest. Mooi stuk journalistieke berichtgeving zou je zeggen. Ware het niet dat bij dit artikel een foto is geplaatst van een polyurethaanproducent in het Botlek-gebied. We wisten toch niet wie het had veroorzaakt? En dat bedrijf ligt nota bene zo’n veertig kilometer van Zwijndrecht! Vanwaar deze foto? Je kan als bedrijf nog zo je best doen, dit soort acties zorgen voor negatieve beeldvorming. Nummer vier: In een opiniestuk, geplaatst in de Rotterdam-editie van dagblad Metro, uit de auteur zijn zorgen over de bouw van twee kolencentrales in de regio in relatie met de uitstoot van fijnstof. In een gepassioneerd relais hoopt de auteur dat de Rotterdammers een voorbeeld nemen aan de Groningers die massaal in opstand zijn gekomen tegen de gaswinning in het noorden na een serie van aardschokken. Het artikel wordt geïllustreerd met een mooie foto van…de petrochemische industrie. Daar komt die beeld-
vorming weer om de hoek kijken. Een journalist die bericht over kolencentrales moet toch in staat zijn het verschil te zien tussen een kolencentrale en bijvoorbeeld een raffinaderij? Nummer drie: Het Openbaar Ministerie beschrijft in een persbericht de resultaten van nader onderzoek naar aanleiding van de vondst van mosterdgas in de kelder van een overleden natuurkundeleraar. Het mosterdgas is waarschijnlijk door de leraar zelf gemaakt. Hij bleek 56 verschillende chemische stoffen te bezitten. "Ja, Matthijs: 56 chemische stoffen maar liefst! Wat een gevaar moet dat zijn geweest!" Helaas wordt niet bericht om wat voor chemische stoffen het – buiten het mosterdgas – gaat. Dit is toch wel van belang, aangezien iedereen in zijn keukenkast of schuur aardig wat chemische stoffen of mengsels daarvan zal hebben. Om wat te noemen: aceton, ethanol, ammonia, natriumchloride, natriumhypochloriet, soda, thinner en terpentine. Twee: “Vermijd de Randstad op 24 en 25 maart”, meldden verschillende nieuwssites onlangs. Rijkswaterstaat raadt namelijk af om op deze dagen naar dit deel van het land te reizen. Die twee dagen is er een nucleaire top in Den Haag en komen er veel wereldleiders naar ons land. Vele wegen worden afgesloten en door de veiligheids- en verkeersmaatregelen wordt ernstige hinder verwacht. Ik vraag mij af hoe Rijkswaterstaat dit voor zich ziet. Ongeveer de helft van alle Nederlanders woont of werkt in de Randstad. Hoe moeten zij dit vermijden? Moeten we alle bedrijven in het Rotterdamse Havengebied twee dagen stilleggen? Hebben ze enig idee wat het kost als onze fabrieken twee dagen stil liggen? (En lekker Nederlands: wie betaalt dat?). Makkelijk gegeven advies, maar niet erg realistisch of uitvoerbaar. Het komt op mij over als een manier om alle klachten die wellicht kunnen komen over overlast af te doen met: “We hebben je gewaarschuwd.” Eén: En ergernis nummer één: dat berichtgeving over chemie en de chemische industrie helaas niet is voorbehouden aan vakjournalisten. René den Heeten is process chemist bij Huntsman Polyurethanes Rotterdam, en expert bij het Petrochem Platform
PETROCHEM 03 – 2014
029_N_onbevangen.indd 29
29
11-03-14 14:51
THEMA
Opslag en logistiek
In de Havenvisie 2030 heeft het Havenbedrijf als doel opgenomen dat het Europoortgebied zich verder zal ontwikkelen als dĂŠ hub voor brandstoffen in Europa. De nieuwe tankterminal van Shtandart TT speelt daarin een belangrijke rol. Nu VTTI zich heeft teruggetrokken uit het project is nog onduidelijk of de Summa Group de kar alleen gaat trekken. Intussen bestudeert het 4C4Chemproject of het haalbaar is om een onafhankelijke partij op te richten, die de voorraden en transportstromen van verschillende producenten optimaliseert. Een case-studie voor styreenmonomeer bij Shell is inmiddels afgerond.
30
PETROCHEM 03 â&#x20AC;&#x201C; 2014
030_31_X_Themaspread.indd 30
11-03-14 14:52
FOTO: BASF
‘Toepassing van het model in de Europese styreenmonomeerindustrie zou besparingen opleveren van zes procent in logistieke kosten en elf procent in CO2-uitstoot.’ PETROCHEM 03 – 2014
030_31_X_Themaspread.indd 31
31
11-03-14 14:52
OPSLAG
VTTI stapt uit project voor grote olieterminal VTTI heeft zich teruggetrokken uit Shtandart TT, de joint venture die een grote tankterminal in de haven van Rotterdam wil bouwen. Het bedrijf heeft haar belang van 25 procent ‘vanwege interne overwegingen’ overgedaan aan joint venture-partner Summa Group. VTTI heeft daardoor niet langer een financieel belang in het Tank Terminal Europoort West project. Liesbeth Schipper
LINQS Meer weten over de ontwikkeling van Tank Terminal Europoort West van Shtandart TT? Op www.shtandart-tt.com kunt u meer informatie en het laatste nieuws over het project vinden.
32
Ruim twee jaar geleden al sloot het Havenbedrijf een vijftigjarige overeenkomst met Shtandart TT voor de huur en exploitatie van 55 hectare op de Kop van de Beer in de Europoort. De joint venture van de Russische Summa Group (75%) en het Nederlandse VTTI (25%) wilde er een terminal bouwen met een opslagcapaciteit van 3,2 miljoen kubieke meter. Zo’n 2 tot 2,5 miljoen kuub daarvan zou bestemd zijn voor ruwe olie, de rest voor stookolie en andere olieproducten. Milieuvergunningen Het oorspronkelijke plan was om na de vergunning- en ontwerpfase al in 2013 te beginnen met de bouw. De start van de operaties werd voorzien in 2015. Het project liep echter vast door problemen met vergunningen. Overleg tussen minister Henk Kamp (Economische Zaken) en de Russische vicepremier Arkady Dvorkovich trok de zaak in april vorig jaar weer vlot. Met name bij het aanvragen van milieuvergunningen stuitten de Russen op obstakels, maar die zouden toen uit de weg zijn genomen. Begin dit jaar zou de bouw van de terminal dan toch echt beginnen. Investering: ongeveer achthonderd miljoen euro, waaraan de haven tussen de 130 en 150 miljoen euro bijdraagt voor onder meer de kade. De Shtandartterminal zou naar verwachting in 2016 klaar zijn. In een gesprek met RTV Rijnmond stelt Maarten de Hoog van de DCMR dat uit de eerste vergunningaanvragen van Shtandart TT bleek dat de geuroverlast onvoldoende zou kunnen worden beperkt. DCMR heeft daarop diverse bedrijven in binnen- en buitenland
bezocht om te kijken welke technieken er zijn om geuroverlast te kunnen tegengaan. In de ontwerpbeschikking worden deze maatregelen opgenomen om geuroverlast te voorkomen. ‘Dat zal leiden tot behoorlijke investeringen van het bedrijf bovenop het oorspronkelijke plan.’ Voortschrijdend inzicht Over geur staat in de Milieu Effect Rapportage, die Shtandart in juli vorig jaar indiende bij de DCMR, dat er sprake zal zijn ‘van een geursituatie waarbij hinder ter hoogte van geurgevoelige locaties (woonbebouwing in Hoek van Holland) zal ontstaan. In het voorlopig voorkeursalternatief worden maatregelen getroffen om de geuremissie vanuit de tanks voor de opslag van ruwe olie, stookolie en diesel fors te reduceren en om de emissie bij het beladen van schepen met ruwe olie, stookolie en diesel te voorkomen.’ Blijkbaar vond DCMR deze maatregelen niet afdoende en zijn extra investeringen nodig om geuroverlast tegen te gaan. Uit de Milieu Effect Rapportage blijkt overigens dat Shtandart de oorspronkelijke plannen voor de nieuwe terminal heeft uitgebreid. ‘Door voortschrijdend inzicht in de marktontwikkelingen wordt in deze MER uitgegaan van een opslagcapaciteit van 4,1 miljoen kubieke meter.’ Daarvan is 2,8 miljoen bestemd voor ruwe olie en 1,3 miljoen voor andere olieproducten zoals diesel en stookolie. Shtandart bouwt daarvoor 23 tanks voor de opslag van ruwe olie, zeven tanks voor diesel en vier tanks voor stookolie. Bovendien worden twee tanks gebouwd die flexibel kunnen worden ingezet voor
‘Dat zal leiden tot behoorlijke investeringen van het bedrijf bovenop het oorspronkelijke plan.’
PETROCHEM 03 – 2014
032_33_X1_thema_artikel 2.indd 32
11-03-14 14:58
FOTO: PORT OF ROTTERDAM
zowel stookolie als diesel, en één tank voor de opslag van blend-component. Dit wordt gebruikt om met de stookolie te mengen om deze op een uniforme kwaliteit te brengen. Alle tanks krijgen een dak bestaande uit een dome met daaronder een drijvend dak. Marktontwikkelingen Of de Summa Group doorgaat met de bouw van de nieuwe terminal nu VTTI eruit is gestapt, is onduidelijk. Het havenbedrijf Rotterdam zegt het rustig af te wachten. Voor Summa zal het afhangen van de marktontwikkelingen, die van invloed zijn op de te behalen doorzet van ruwe olie en olieproducten. In de Milieu Effect Rapportage wordt hierover gemeld dat het onzeker is of en in welke mate de oliesoort CPC Blend wordt verhandeld via de tankterminal. CPC Blend is een type ruwe olie die gewonnen wordt rond de Kaspische zee. De terminal is echter niet alleen bedoeld voor ruwe olie van het type CPC Blend, maar vooral voor Oeral ruwe olie. Dit is
een mengsel van verschillende Russische ruwe oliën, zoals zware ruwe olie uit de Oeral en de Wolga-regio en lichte ruwe olie uit West-Siberië. Deze ruwe olie, stookolie en diesel zullen vanuit de Russische zeehaven Primorsk (nabij Sint Petersburg) met een pendeldienst van olietankers naar Rotterdam worden vervoerd. Gegarandeerd Primorsk ligt aan de Finse Golf, aan het einde van het Baltisch Pijpleidingsysteem dat jaarlijks ruim zeventig miljoen ton olie kan aanvoeren uit meerdere regio’s in Rusland. De haven kan niet met heel grote olietankers worden bereikt vanwege een ondiep gedeelte in het Kattegat. Bovendien moeten de schepen in de winter tegen bepaalde ijscondities bestand zijn. De haven is daarom niet geschikt als internationaal handelscentrum. Summa is de operator van de haven in Primorsk. Het bedrijf wil speciale ijsklasse-tankers gaan bouwen om olie
VTTI VTTI werd in 2006 opgericht door Vitol, één van ’s werelds grootste handelsbedrijven in brandstoffen. Sinds 2010 is 50 procent van de aandelen van VTTI in handen van het Maleise MISC Berhad, de scheepstak van Petronas. Rotterdam is de thuisbasis van VTTI. Daar begon het in 2006 met 286.000 kuub opslagcapaciteit op de nieuwe Europoort Tank Terminal. Inmiddels heeft het bedrijf er een opslagcapaciteit van 1.100.000 kubieke meter, verdeeld over 26 tanks. Het bedrijf heeft nog veel meer terminals, waaronder een terminal in Amsterdam (1,395,000 kuub) en Antwerpen (952,000 kuub).
naar Rotterdam te vervoeren. De tankers worden extra breed zodat ze met dezelfde diepgang meer olie kunnen vervoeren. Dankzij de pendeldienst wordt aanvoer van Oeral ruwe olie naar de Rotterdamse terminal gegarandeerd. Tegelijkertijd vergroot de nieuwe terminal voor Summa de mogelijkheid om ruwe olie, stookolie en diesel te leveren aan de Europese raffinaderijen, maar ook aan andere afnemers over de gehele wereld, door de centralere ligging van Rotterdam ten opzichte van Primorsk. De verwachte doorvoercapaciteit van de tankterminal is 72 miljoen ton per jaar (vijftig miljoen ton ruwe olie, vijf miljoen ton stookolie en zeventien miljoen ton diesel). Open hub De Havenvisie 2030 stelt als doel opgenomen dat het Europoortgebied zich verder zal ontwikkelen als dé hub voor brandstoffen voor Europa. De nieuwe terminal speelt daarin een belangrijke rol. Het wordt een ‘open hub terminal’ voor het opslaan en doorvoeren van ruwe olie. Dat wil zeggen: open voor alle leveranciers en afnemers van ruwe olie. Met de Shtandart-terminal zal het volume ruwe olie dat de Rotterdamse haven wordt in- en uitgevoerd fors groeien. Nu al komen 30 procent van de ruwe olie en 45 procent van de olieproducten uit Rusland. Daarmee is het land verreweg de belangrijkste leverancier van olie voor de Rotterdamse haven. W PETROCHEM 03 – 2014
032_33_X1_thema_artikel 2.indd 33
33
11-03-14 14:58
LOGISTIEK
Project neemt hordes voor efficiënter transport weg De logistiek van commodities wordt veel efficiënter als verschillende producenten gezamenlijk hun voorraden en transportstromen optimaliseren. Daarvoor zou een onafhankelijke, ARG-achtige partij moeten worden opgericht. Binnen het 4C4Chem-project wordt bestudeerd of dit haalbaar is. Francis Voermans
LINQS Meer informatie over het 4C4Chemproject, inclusief het uitgebreide projectplan, is te vinden op www. dinalog.nl onder de knop 'projecten' en 'R&D Projecten'. Dinalog is het Nederlandse Instituut voor geavanceerde logistiek.
34
ARG opereert een pijpleidingnetwerk voor het transport van etheen in Nederland, België en Duitsland. Elke partij die etheen wil transporteren – een producent, afnemer of een derde partij – kan gebruikmaken van de pijpleiding, mits hij aan de voorwaarden voldoet. De joint venture, opgericht door enkele grote producenten en afnemers, zorgt al meer dan veertig jaar voor efficiënt etheentransport in de regio, met goedkeuring van de mededingingsautoriteiten. Een soortgelijk businessmodel zou kunnen worden opgezet voor het beheer van de logistiek van bepaalde commodities. Voor deze horizontale samenwerking in de supply chain zou een onafhankelijke black-box partij, genaamd 4C4Com, worden opgericht. 4C4Com verzamelt informatie van shippers en optimaliseert de keten door commodities fysiek te bundelen, geografisch te swappen en te combineren in gezamenlijke opslagfaciliteiten. Shell Een case-studie naar het model voor styreenmonomeer bij Shell is afgerond. De resultaten zijn veelbelovend, vertelt Josué Velázquez Martínez, projectmanager van het 4C4Chem-project: ‘Er zijn break-even points, maar als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, zijn de voordelen aanzienlijk. Toepassing van het model in de Europese styreenmonomeerindustrie zou besparingen opleveren van zes procent in logistieke kosten en elf procent in CO2-uitstoot.’ De tweede fase van het project, waarin het concept wordt gegeneraliseerd, is nu gaande. Doel van het 4C4Chem-project is om
innovatieve logistieke concepten te ontwikkelen die de chemische supply chain aanzienlijk efficiënter kunnen maken. Dat is nodig, want de chemische logistieke sector staat voor een grote uitdaging. De kleine marges op chemieproducten dwingen producenten om de transportkosten te verlagen. Tegelijkertijd zijn er allerlei ontwikkelingen die de prijzen opdrijven, zoals strengere milieuregels, toenemende veiligheidseisen, congestie en een tekort aan chauffeurs. Optimaliseren De sector heeft in het verleden al veel aandacht besteed aan het optimaliseren van de transportstromen. Het aandeel van transport per spoor en binnenvaart is bijvoorbeeld veel groter dan in andere sectoren. Specifieke cijfers voor Nederland zijn er niet, maar in Europa gaat 44 procent van het chemisch transport over de weg (uitgedrukt in tonkilometers), terwijl dat gemiddeld over alle sectoren 73 procent is. Ondanks dat is de logistiek in de chemie zeker niet optimaal. ‘De LCU (Load Capacity Utilisation, red.) voor chemisch transport ligt op slechts zestig procent in deze regio. Dat komt mede door een gebrek aan samenwerking. In het 4C4Chem-project ontwikkelen we nieuwe concepten voor samenwerking in de keten, zowel verticaal, tussen chemiebedrijven, logistieke dienstverleners, transporteurs en afnemers, als horizontaal, tussen partijen met dezelfde producten. Op die manier kunnen we die veertig procent onbenutte capaci-
‘Een eerste analyse wijst uit dat de besparing twintig procent kan zijn. Bovendien is het eenvoudig te implementeren.’
PETROCHEM 03 – 2014
034_35_X2_thema_artikel 3.indd 34
11-03-14 14:57
FOTO: SHELL
teit flink verlagen’, vertelt Velázquez. Het project is een gezamenlijk initiatief van de TU Eindhoven en Dinalog, het Nederlands Instituut voor geavanceerde logistiek. Het wordt uitgevoerd in samenwerking met Sabic, Shell, Dow, Den Hartogh, CargoGator en de VNCI. Inefficiëntie Het is niet eenvoudig de benuttingsgraad te verhogen, want bij het plannen van transport spelen allerlei belangen en factoren die inefficiëntie in de hand werken. Zo zorgen strategische keuzes van chemiebedrijven – meestal voor het centraliseren van productie – voor onbalans tussen productie en consumptie. Een andere factor is dat het optimaliseren van transport vaak strijdig is met een ander streven, namelijk om voorraden te minimaliseren. Kleine voorraden zorgen, in combinatie met kortetermijnveranderingen in de vraag, dat transport op een dagelijkse basis wordt geoptimaliseerd. Daarbij komt dat vervoerders ook hun faciliteiten maximaal willen inzetten, zodat zij een beperkte flexibiliteit hebben om ladingen te veranderen en te combineren. Een andere aspect in de chemie is dat er strenge eisen verbonden zijn aan het schoonmaken van een truck wanneer een andere lading wordt
vervoerd. De kosten en tijd die daarvoor nodig zijn, maken het soms aantrekkelijker om een truck leeg terug te sturen, zodat deze dezelfde lading nog eens kan vervoeren. Het 4C4Chem-project wil door betere samenwerking tussen partijen verschillende hordes voor efficiënter transport wegnemen. Het project volgt drie sporen: plannen, combineren en bundelen. Elk van deze sporen is ondergebracht in een eigen subproject. Voorspelling Het opzetten van de eerder genoemde horizontale samenwerking valt onder het “Combine”-subproject. Een tweede subproject “Plan” richt zich op een betere planning van de transportbewegingen. Dat kan enerzijds door op de middellange termijn een betere voorspelling te maken van business cycles. Op basis daarvan kunnen de transportstromen worden geoptimaliseerd. In het project is een dynamisch model ontwikkeld met de supply chain van Sabic als uitgangspunt. Het model wordt in een pilot getest. In het Plan-spoor wordt naar de kortetermijnplanningen gekeken. De sleutel daarvoor is meer flexibiliteit en betere afstemming van de logistiek op en buiten de site. ‘Er spelen allerlei situaties
die voor zowel de transporteur als de shipper ongunstig zijn, zoals een late aankomst, wachtrijen bij het laden of ontladen en veel papierwerk. Door alle processen te analyseren, kunnen we een methode ontwikkelen waarbij de bewegingen meer synchroon verlopen’, verwacht Velázquez. Het doel is om de wachttijd van trucks op sites met vijftig procent terug te brengen, terwijl de benuttingsgraad van de logistieke faciliteiten gelijk blijft. Dat zal leiden tot vijf procent extra lading per truck. Bundelen Het derde spoor richt zich op het bundelen van transportstromen via de binnenvaart. De binnenvaart is voor veel chemische transporten te duur. Een obstakel is dat het eerste of laatste stuk van de route toch vaak nog over de weg moet en de kosten van het wisselen van modaliteit aanzienlijk zijn. Daarnaast wordt de binnenvaart snel ongunstig bij volumefluctuaties. Door stromen te bundelen kan het kostenplaatje er veel gunstiger uit komen te zien. Velázquez: ‘Een eerste analyse wijst uit dat de besparing twintig procent kan zijn. Bovendien is het eenvoudig te implementeren. We willen zo snel mogelijk met een pilot beginnen.’ W PETROCHEM 03 – 2014
034_35_X2_thema_artikel 3.indd 35
35
11-03-14 14:57
Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem (elf edities per jaar), de website www.petrochem.nl (dagelijkse updates), rondetafelbijeenkomsten (vier per jaar) en het jaarcongres Deltavisie.
DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM
SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.
03_advertentie_PETplatform_3p.indd 38
Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app â&#x20AC;&#x2DC;iLinqsâ&#x20AC;&#x2122; 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet
11-03-14 15:48
overige partners petrochem platform:
leden petrochem platform:
KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA PANTONE
CMYK
ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505
ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0
Wilt u meer Weten over lidmaatschap of partnering van het petrochem platform? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797
HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar
RenĂŠ den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist
Michel Meertens DSM, director manufacturing competences
Jos Benders voormalig topman Lyondell
Eward Hofstede AVEBE, managing director operations
Dik Schipper Dow Benelux, production leader
Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer
Karin Husmann Plant One, managing director
Jaap Schouten TU Eindhoven, professor
Jan Bout Bout&Co, partner
Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions
Wim Soetaert Universiteit Gent, professor
Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen
Cor Kloet Verwater Group, interim CEO
Wouter Stam Flowid, managing director
Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland
Bart Leenders Neste Oil, managing director
Roelf Venhuizen Profion, voorzitter
Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor
03_advertentie_PETplatform_3p.indd 40
De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.
11-03-14 15:48
TECHNOLOGIE
FOTO: TECHnOFORCE
KEramISCH mEmbraaN KaN HETE GaSSEN SCHEIdEN
SCHEIdEN ONdEr OpTImaLE prOCESCONdITIES
In nagenoeg alle productieprocessen moet op een gegeven moment iets van elkaar worden gescheiden. Dat kan het eindproduct zijn, een residu of een oplosmiddel dat wordt gerecycled. Op industriële schaal is het vaak niet meteen duidelijk welke scheidingstechniek het meest geschikt is om in een fabriek of installatie toe te passen. Daarom heeft Technoforce Solutions, fabrikant van fysische scheidingsapparaten, een proeffabriek in gebruikgenomen op de Chemelot Campus in Sittard-Geleen. In de pilotplant kan het bedrijf voor klanten vaststellen welke scheidingstechniek en -installatie de beste oplossing is. Technoforce heeft zes verschillende testunits opgesteld, waarmee de meest geschikte scheidingstechnologie en de optimale procescondities kunnen worden bepaald. De units kunnen op extreme proceswaarden worden ingesteld, zoals een temperatuur van -20 tot +300 graden Celsius en een zeer diep vacuüm tot 0,001 millibar. De testresultaten worden vervolgens gebruikt om scheidingsapparaten op industriële schaal te ontwerpen en te bouwen. Het Indiase bedrijf past verschillende fysische scheidingstechnieken toe, zoals moleculaire destillatie, drogen, strippen, kristallisatie en extractie. In India heeft het al langer een testfaciliteit waar negen units opgesteld staan. Drie daarvan, de conical stripper, de annular centrifugal extractor en de plug flow crystallizer, komen binnenkort ook nog naar Geleen, verzekert Ben Bovendeerd, directeur Technology & Business van Technoforce. ‘Ik verwacht dat deze in 2015 operationeel zullen zijn.’ Het bedrijf werkt voor verschillende industrieën en producten, zoals farmaceutische producten, voedingsmiddelen, oliën en vetten, polymeren, en agro-, petro- en biochemicalien. Bovendeerd: ‘Op dit moment werken we bijvoorbeeld aan een case voor de purificatie en decontaminatie van omega3-vetzuren uit visolie. En we zijn bezig met het opschonen van de grondstof voor kaarsen om het brandgedrag te verbeteren.’ NIEuw OpLOSmIddEL vOOr papIErINduSTrIE
Met een nieuw oplosmiddel van TU/e-hoogleraar Maaike Kroon kan de papierindustrie waarschijnlijk veel energiezuiniger produceren en meer waarde halen uit haar grondstoffen. De Europese papierindustrie heeft er hoge verwachtingen van. ‘Dit is een game changer’, stelt Henk van Houtum, voorzitter van de vereniging van Nederlandse papier- en kartonfabrieken. Kroon ontdekte dat houtvezels makkelijk oplossen in bepaalde deep eutectic solvents (DES). In de productie van papier moet het plantaardige basismateriaal (lignocellulose), zoals houtsnippers of andere biomassa, worden gescheiden in lignine en cellulose. Van de cellulose wordt uiteindelijk papier gemaakt. Het probleem is dat die twee componenten moeilijk te scheiden zijn. Dit proces vergt nu nog hoge drukken en temperaturen en is duur. Het oplossen van de houtsnippers was tot nu toe geen optie, doordat lignine niet oplost. Met het nieuwe oplosmiddel van Kroon, die er een patent op heeft, kan dat wél. Bovendien is het nieuwe oplosmiddel volledig plantaardig en afbreekbaar. Nog een voordeel: het nieuwe proces levert zeer zuivere lignine op, die de papiersector kan inzetten bij het ontwikkelen van nieuwe toepassingen en markten, bijvoorbeeld de productie van afbreekbare plastics.
De chemische industrie is verantwoordelijk voor een derde van het energiegebruik in Nederland. Ongeveer veertig procent van de energie wordt gebruikt voor scheidingsprocessen om de producten van chemische reacties van elkaar te scheiden. Onderzoekers van de Universiteit Twente hebben nu een nieuw type membraan ontwikkeld waarmee gassen zeer energiezuinig van elkaar kunnen worden gescheiden, en dat onder extreme condities. Het scheiden van gassen vindt nu bijvoorbeeld plaats met behulp van cryogene destillatie, waarbij gassen vloeibaar worden gemaakt door ze zeer sterk af te koelen, of door absorptieprocessen. Het grootste nadeel van deze methodes is dat ze vaak veel energie kosten. Met membranen die het ene gas wel doorlaten en het andere niet, is het mogelijk gassen energie-efficiënter te scheiden. Tot voor kort waren er echter geen geschikte membranen beschikbaar die ook bij hogere temperaturen en hoge druk goed functioneren. De normale (organische) membranen zijn gemaakt van polymeren en zijn bij hogere temperaturen niet stabiel genoeg. Onderzoekers van de Universiteit Twente ontwikkelden een membraan dat ook bij hogere temperaturen (tot driehonderd graden Celsius) en bij hoge druk zijn functie behoudt. Dit is zeer gunstig voor gasscheiding in de chemische industrie, omdat bij veel processen sprake is van hoge temperatuur en druk. Op de vinding is patent aangevraagd. Het membraan is ongeveer honderd nanometer dik en bestaat uit keramische nanodeeltjes die op meerdere plekken zijn verbonden door ketenvormige organische moleculen. Doordat je zelf kunt bepalen hoe lang de organische moleculen zijn die je inzet, kun je voor allerhande toepassingen eenvoudig een geschikt membraan ontwerpen. Bijkomend voordeel is dat je de hybride membranen relatief eenvoudig kunt produceren.
PETROCHEM 03 – 2014
039_J_Technologie.indd 39
39
11-03-14 14:35
NDT G6 Welders Bolt Tensioning Industrial Rope Techniques
Special Lifting
Providing Providing long-term long-term solutions solutions everyday. everyday. PCE their business relaPCEand andJamesbury Jamesburystrengthen strengthen their business PCE andtoJamesbury strengthen their business tionship provide more ball valve solutions to their relationship to provide more ball valve solutions relationship to provide more ball valve solutions customers worldwide. to their customers worldwide. ! to their customers worldwide. ! Features and of of Jamesbury ball valves: Features andbenefits benefits Jamesbury ball valves: Features benefits of longer Jamesbury ball valves:performance boundaries, Xtremeand seat provides life, expanded - -- Xtreme seat provides longer life, expanded performance Xtreme seatvalue.! provides longer life, expanded performance boundaries, and greater boundaries, and greater value. and greater value.! - Polymeric flexible lip-seat design offers tight shut-off in either direction Polymeric flexible design offersoffers tight shut-off in either in direction - - Polymeric flexible lip-seat design tight shut-off either and extended cyclelip-seat life with minimum maintenance. and life minimum maintenance. andcycle extended cycle maintenance. - direction Newextended patented stem sealwith system islife live with loadedminimum and engineered to assure Newsealing patented sealseal system is liveisloaded and engineered to assure long life.stem - - New patented stem system live loaded and engineered long sealing life. to assure long sealing life.
Powered by: PCE Benelux Powered by:BV Nieuwland ParcBV 330 PCE Benelux 2952 DD Nieuwland Parc 330 Alblasserdam 2952 DD The Netherlands Alblasserdam TThe +31Netherlands 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk T +31 788907373 www.processcontrolequipment.co.uk
Painting
Powered by: PCE Benelux BV
Nieuwland Parc 330 • 2952 DD Alblasserdam • The Netherlands T +31 788907373 • www.processcontrolequipment.co.uk
Rescue Teams Paint Inspection
Heat Treatment
Speciale oplossingen voor bijzondere uitdagingen Uw partner in: AVIT British Filters Brunox
Rope Access? SKY-ACCESS!
Europartner Gautier IDG KSD KSD NMF Techniek Spetech VR Dichtungen
Filters Multi-spray, anti-corrosie Draaikoppelingen Roterende koppelingen Mechanical seals Flens calculatie software Draaikoppelingen PTFE afdichtingen Pantserafdichtingen Carrier afdichtingen Klaptrappen, slangenlaadarm metalen afdichtingen Radiale lipafdichtingen
T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM
Woortmansdijk 30 t NL-9608 TB Westerbroek Telefoon: +31 (0)50 527 57 77 t Fax: +31 (0)50 527 59 05 Mail: info@NMF-Group.com t www.NMF-Group.com
040_sky_nmf_pce.indd 1
11-03-14 15:43
PRODUCTEN
EffiCiëNTERE EN gROTERE flOwsENsORs Vanwege de toenemende vraag naar efficiëntere en grotere flowsensors (voor perslucht) heeft SMC een reeks digitale flowsensors met tweekleurige display gelanceerd. De nieuwe modellen uit de PFMB-serie hebben niet alleen een breder en hoger meetbereik per unit, maar zijn ook compacter. Ze halen hogere reactiesnelheden (tot 0,05 seconden) en beschikken over een breder meetbereik (100:1). De flowsensors zijn verkrijgbaar in drie verschillende maten. De nieuwe serie heeft een bypass-structuur, waardoor vochtige lucht en vreemde materialen minder kans hebben om de sensor te bereiken. Dat komt de levensduur van het instrument ten goede. Meer informatie bij SMC: www.smcpneumatics.nl VERTiCalE iNliNE magNEETgEkOPPElDE CENTRifUgaalPOmP Magneetpompen hebben een absoluut lekvrije magneetkoppeling, waardoor asafdichtingen en ondersteunende systemen niet nodig zijn. Ze hebben geen emissie en een lage onderhoudsinterval. Nieuw van HMD Kontro is de serie GSPV verticale inline magneetgekoppelde centrifugaalpompen conform API 685. Ze hebben een uiterst klein vloeroppervlak en zijn dus zeer geschikt voor toepassingen waar de ruimte beperkt is, zoals op een platform. De pompen zijn leverbaar in capaciteiten tot 230 kubieke meter per uur, met opvoerhoogte tot 120 meter en temperaturen van -40 tot 205 graden Celsius. Ze zijn uitermate geschikt voor toepassing in de (petro) chemische industrie en de olie- & gasindustrie. Meer informatie bij Geveke Process Technology: www.geveke-process.be ONliNE TOOl VOOR TEChNisChE isOlaTiE Rockassist is een gratis programma waarmee de ideale isolatiedikte voor technische installaties kan worden berekend om de energie-efficiëntie te optimaliseren en energiekosten te beperken. Het programma bepaalt dit op basis van de voornaamste parameters, zoals oppervlaktetemperatuur, omgevingstemperatuur en maximaal warmteverlies. Er zijn zeven manieren om de technische isolatie te berekenen. Zo geeft de Quick Check direct een aanbeveling over de te gebruiken isolatie en de dikte ervan. In dit geval zijn alleen de vorm en afmetingen van het te isoleren object en de bedrijfstemperatuur van het medium nodig om in te voeren. Bij de Detailed Check kunnen de specifieke objectparameters zelf worden ingevoerd. De technische isolatie wordt dan berekend op basis van de precieze toepassing die is gespecificeerd. Meer informatie bij Rockwool: www.rockwool-rti.com VOORaf iNgEsTElDE iN-liNE DRUkREgElaaR Bij het gebruik van luchtgereedschap leidt een overmatige werkdruk tot een grotere kans op slijtage, storing of schade. Dit resulteert in extra energieverlies of productieonderbrekingen. De Toolreg is een slimme drukregelaar waarmee dit kan worden voorkomen. Het is een vooraf ingestelde in-line drukregelaar die op elk luchtgereedschap of in elk persluchtsysteem kan worden gemonteerd. De regelaar garandeert een maximale uitlaatdruk, ongeacht de voordruk. De voorgeschreven maximale werkdruk wordt in de fabriek ingesteld en kan niet meer worden gewijzigd. De ToolReg wordt standaard uitgevoerd in aluminium, met RVS op aanvraag. De maximaal toelaatbare druk is 25 bar. De regelaar is leverbaar in verschillende aansluitingen en met diverse vooraf ingestelde drukken. Meer informatie bij Ter Horst: www.terhorst.com
NOg bREDER iNzETbaRE OsCillERENDE zUigERPOmP De Mouvex A-serie is een oscillerende zuigerpomp die veiligheid combineert met brede inzetbaarheid ongeacht de locatie van de installatie. De zuigerpomp is sinds kort nog breder inzetbaar, want hij wordt nu standaard uitgevoerd in nodulair gietijzer en is voorzien van ISO PN16- en ANSI 150flenzen. Hierdoor kan dezelfde pomp gemakkelijk worden ingezet voor zowel de Europese als Amerikaanse markt. De ATEX-certificering maakt toepassingen in explosiegevaarlijke omgeving mogelijk. De robuuste en betrouwbare pomp heeft een constante pulsatievrije flow, ook als de viscositeit van het medium verandert. Producten tot 80 graden Celsius vormen geen probleem. Daarnaast is de pomp droog zelfaanzuigend en ook in staat lucht te comprimeren om zowel de zuig- als de persleiding te strippen, zodat zo min mogelijk product wordt verloren. Meer informatie bij Verder: www.verder.nl NiEUwE VERsiE assETmaNagEmENTsOfTwaRE
Infor introduceert Enterprise Asset Management (EAM) Enterprise Edition versie 11.0. De nieuwste versie is speciaal ontworpen om het gebruikersgemak te verhogen en om samenwerking en innovatie te bevorderen. Gebruikers kunnen nog beter en in realtime beslissingen nemen, en met versie 11 is het bovendien gemakkelijker om mensen, assets en processen te organiseren. Onder de belangrijkste vernieuwingen behoren onder andere: een moderne gebruikersinterface, betere mobiliteit en analytics, ‘zero downtime’ upgrademogelijkheden en een verbeterde safety management module. Meer informatie bij Infor: nl.infor.com
meer producten op www.petrochem.nl
041_G_producten.indd 41
PETROCHEM 03 – 2014 41
11-03-14 14:36
Gorinchem
25, 26 en 27 maart 2014
OFFSHORE NL
Openingstijden 12.00 - 20.00 uur
The world of construction, exploration & innovation Offshore NL (voorheen On & Offshore) is dé gespecialiseerde vakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame-, petrochemische- en baggerindustrie in Nederland. Deze bedrijven leveren dé producten, materialen en kennis om olie-, gasen windenergie mogelijk te maken. Leveranciers uit de volgende sectoren zijn vertegenwoordigd: scheepsbouw, aandrijftechniek, lifting materials, pijpleidingen, metaalbewerking, las- en snijtechniek, hydrauliek, elektrotechniek, kabelsystemen, meet- en regelapparatuur en meer. Dit is voor u als bezoeker hét moment om in een sfeervolle ambiance te netwerken en zaken te doen.
Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/ offshore-go met onderstaand registratienummer en ontvang twee gratis entreebewijzen voor Offshore NL 2014.
7140006081
Evenementen
HAL
Evenementenhal Gorinchem
T 0183 - 68 06 80 I www.evenementenhal.nl HARDENBERG E gorinchem@evenementenhal.nl GORINCHEM @Offnl_EH VENRAY
Supported by:
Ons evenement.
UW MOMENT.
TEAMPLAYER Onze flexibele specialisten werken het best in teamverband. Op elkaar afgestemd zorgen zij voor compensatie, ondersteuning en ophanging van buisleidingen. Dit alles garandeert de klant kostengunstige oplossingen en zorgt voor een lange levensduur! HyDra – Quality by Witzenmann.
Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be
Anzeige 185x132.indd 1
042_evenegroningen_witzenmann.indd 1
25.02.14 14:24
11-03-14 10:38
AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Technotrans www.technotrans.nl
HAZOP-STUDIE Een van de beste manieren om potentieel gevaarlijke situaties te identificeren, is het gebruik van HAZOP (HAZard & OPerability) studies. Deze HAZOP-cursus is afgestemd op technische functionarissen en industriële processen en biedt een praktische training waarmee de deelnemer direct aan de slag kan. Onderdelen van de eendaagse cursus zijn: HAZOP-methodieken, het gebruik van verschillende methodieken voor verschillende productieprocessen, rapportage, follow-up en het voorzitten van een HAZOP-studie.
24 april Antwerpen/Bergen op Zoom
CONGRES / BEURS / EVENEMENT Evenementenhal Gorinchem www.evenementenhal.nl/ gorinchem
OFFSHORE NL De vakbeurs Offshore NL is voor professionals in de olie- en gas-, duurzame, petrochemische en baggerindustrie. Zij treffen er toeleveranciers van producten, materialen en kennis die hen op de hoogte kunnen houden van noviteiten en ontwikkelingen.
25-27 maart Gorinchem
Easyfairs www.easyfairs.com
PUMPS & VALVES Deze vakbeurs geeft een overzicht van alle technologieën en innovaties voor industriële pompen, (regel)kleppen, dichtingen, filters en filtratie, processing-apparatuur zoals mengers en roerders, leidingen en pijpleidingen. Er is tijdens de beurs ook veel aandacht voor onderhoud via het congresprogramma. Zo organiseert Bemas, de Belgian Maintenance Association, het grote Bemas-onderhoudsdebat en zal voor de vierde keer de Safe Maintenance Award Benelux worden uitgereikt.
26-27 maart Antwerpen
Management Producties www.biobasedcongres.nl
BIOBASED INDUSTRY 2014 Congres over de strategische ontwikkelingen in de biobased industrie. Het programma biedt diverse onderwerpen, zoals groene chemie, tweede-generatie biobrandstoffen, kansen van de biobased economy en innovatie.
27 maart Rotterdam
Society of Petroleum Engineers www.intelligentenergyevent. com
SPE INTELLIGENT ENERGY De conferentie heeft dit jaar als thema: Aspirations and Accomplishments. Er wordt onder andere gekeken naar de bereikte efficiënties en prestaties door de technologische ontwikkelingen in dit digitale tijdperk en het geavanceerde gebruik van de enorme hoeveelheden gegevens die worden gegenereerd. Maar er wordt ook vooruit gekeken naar hoe digitalisering de blootstelling aan risico’s steeds verder kan verminderen, terwijl processen verbeteren en de asset value toeneemt.
1-3 april Utrecht
Petrochem Platform www.deltavisie2014.nl
DELTAVISIE Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het internationale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren? En hoe kunnen industriële ketens duurzame alternatieven aanbieden en zo nieuwe markten creëren? Toonaangevende bedrijven als Ikea, BMW, Coca-Cola en Unilever zijn daar al mee bezig. Maar kijkt de industrie voldoende naar de duurzaamheid van haar toeleveranciers?
5 juni Rotterdam
Meer agendapunten op www.petrochem.nl
043_K_agenda.indd 43
PETROCHEM 03 – 2014
43
12-03-14 08:45
Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen
ALgeMeen
deMOntAge
kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)
sgs nederland b.v.
Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl
Afdichtingen
Lamons nederland BV
Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com
Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen
malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com
BLAst VALVes
Vokes-Air BV
Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com
cheMicALs
chemicals, Lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v.
klingerBV
Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl
Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl
ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks
Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen
eriks bv
toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl
VBk groep
Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl
indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising, robbin hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden. 44
ddM demontage B.V.
Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu
eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering
Victor Lighting
Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl
flexxcon B.V.
Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com
MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)
MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl
MechAnicAL cOntrActing
gLOBAL cAd center
proclass b.v.
Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl
engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl
MiLieU & enVirOnMent
ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com
instALLAtie VLOeren inspectie
n.r. koeling
kiwa nederland B.V.
Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl
Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl
PETROCHEM 03 – 2014
044_45_marketreview_index.indd 44
11-03-14 12:05
Market review pipe sUppOrts
prOcess siMULAtiOn
Bea nederland B.V. protomation bv dutramex BV
Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com
In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com
Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com
Lamons nederland BV
Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com
prOcess cOntrOL
MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl
prOcess eQUipMent
primaplan B.V.
Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl
ptfe
Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com
stAALcOnstrUcties
minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl
stUdBOLts
eUrOWAter B.V.
Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl
python BV
Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl
polyfluor plastics BV
Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@sgd-nl.eu Website: www.sgd-nl.eu
WAterBehAndeLing
prOjectpLAnning & cOntrOL
hanwel
smit gloeidienst B.V.
Verzekeringen
jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl
intrAMAr insurances Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl
WArMteBehAndeLing
Bc Basco Alfa Laval Benelux BV
Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com
Alfa Laval Benelux nV
Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com
mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING
Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com
elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings
delta heat services B.V.
Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl
PETROCHEM 03 – 2014
044_45_marketreview_index.indd 45
45
11-03-14 12:05
COLUMN
Iedere innovatie zal wel risico’s in zich dragen, maar die bij voorbaat hoog inschatten en omzetten in normering en reglementering, maakt innovatie impotent of legt haar lam.
Openheid van geest Soms prijs ik me heel gelukkig dat ik in 1950 werd geboren. Ikzelf heb daar natuurlijk geen enkele inbreng noch verdienste aan gehad, want ik was het product van mijn ouders. Ik werd geboren middenin de twintigste eeuw, die nergens beschre ven werd als een waanzinnige eeuw, maar qua technologische evolutie zo wel kan worden genoemd. En ik maak dan nog abstractie van de twee wereldoorlogen en de technologische boost die dit wapengekletter heeft teweeggebracht. Denk alleen al aan de ontwikkeling van het vliegwezen en de doorbraak van de nucleaire technologie. Ik wil daarmee de evolutie van de wetenschappen en de tech nologische innovatie in de eerdere eeuwen niet onderwaarde ren, maar toch. In mijn helft van de twintigste eeuw was ik getuige van de komst van de televisie, de cassettebandjes, de cd’s en dvd’s, de pc’s, de gsm’s, de mp3’s, de tablets, de smart phones, maar evenzeer van de gesofisticeerde auto’s, de flat screens, de zonnepanelen, de domotica, en nieuwe materialen als siliconen, acrylaten, polyurethanen… Kortom, te veel om op te noemen, maar toch genoeg om even bij stil te staan. Innovation principle Veel van die nieuwe vindingen of innovaties konden niet meer alleen worden toegeschreven aan het Europese vernuft. Europa was heel lang, zelfs tot ver in de negentiende eeuw met de beroemde industriële revolutie, de bakermat van wetenschap en technische ontwikkeling, maar dat geldt niet meer voor de twintigste eeuw. Nieuwe economieën als de Verenigde Staten en Japan, zeker na de Tweede Wereldoorlog, staken Europa qua vindingrijkheid naar de kroon. De recente decennia kwamen daar nog de Aziatische Tijgers bij, zoals ZuidKorea en China, die technologische innovaties wisten om te zetten in massapro ductie en dus ook toegevoegde economische waarde. In mijn kwartaalgesprek met Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen, belandden we op het thema innovatie. Hij wees me op een indringend schrijven in oktober vorig jaar van twaalf CEO’s van grote wereldwijd actieve bedrij ven (onder meer Bayer, BASF, Dow, Solvay, IBM, Philips, Novartis en Syntenga) aan de top van de Europese instellingen: Barosso (voorzitter EUCommissie), Van Rompuy (voorzit 46
ter EURaad) en Schulz (voorzitter EUparlement). Het was onder mijn persradar gebleven De CEO’s maakten zich zorgen over het beleid inzake inno vatie en stelden voor een innovation principle in te voeren. Ze drongen er bij de opperste EUgoden op aan om toch een rationele en geen emotionele afweging te maken tussen innovaties en de eventuele risico’s die nieuwe ontwikkelingen kunnen meebrengen en bij het hanteren van het voorzorgs of voorzichtigheidsprincipe. Voorzorgsprincipe Vaak, stellen de ondertekenaars van het manifest, wordt de kracht van innovatie in de kiem gesmoord door het voor zorgsprincipe. Onder het moto ‘mogen we ons die risico’s wel veroorloven?’ wordt heel wat creativiteit en innovatiekracht letterlijk ontmand of gesteriliseerd. Iedere innovatie (recent nog nanotechnologie en biotechnologie) zal wel risico’s in zich dragen, maar die bij voorbaat hoog inschatten en omzetten in normering en reglementering, maakt innovatie impotent of legt haar lam. Let wel, deze scherpere formulering is de mijne, niet van de CEO’s. Het lijkt wel of de klepel van de ongebreidelde innovatie in de tweede helft van de twintigste eeuw dreigt om te slaan in de ongebreidelde voorzichtigheid van de eenentwintigste eeuw. En moeten we dit soort irrationele reflexen niet stoppen? Dat vroegen de twaalf CEO’s zich af. Mijn inziens hebben ze een sterk punt. Wouter De Geest for muleerde het in een column voor de Vlaamse zakenkrant De Tijd (samengevat) als volgt: ‘Er is geen innovatie zonder risico. De maatschappij moet daarmee leren en kunnen omgaan wil ze de vruchten en toegevoegde waarde van innovatie en tech nologische vooruitgang plukken. Laten we de openheid van geest koesteren en over de bijdrage en risico’s van innovaties een dialoog voeren gebaseerd op feiten en waarden, en niet op basis van percepties en angsten die innovatie en ontwikkeling afremmen. Dat moet het innovation principle zijn.’ Jan Van Doorslaer is ex-woordvoerder van BASF Antwerpen, en expert bij het Petrochem Platform
PETROCHEM 03 – 2014
046_M_column.indd 46
11-03-14 14:35
01 14
Inside Inside Magazine Magazine voor voor de de biochemie biochemie
Eindelijk tweedegeneratie bio-ethanol
047_BA_cover.indd 1
Amsterdam krijgt tweede biodieselfabriek
11-03-14 14:33
EVENEMENTENHAL GORINCHEM
R V ROESTVAST STAALDAGEN S 2014
20, 21 en 22 mei 2014
Dé vakbeurs voor de technische industriële branche & hét vakevenement op het gebied van roestvast staal en andere hoogwaardige legeringen
Vraag twee gratis entreebewijzen aan via onderstaande gegevens
WWW.EVENEMENTENHAL.NL/TIVRVS-GO CODE 7140175371
NIEU W
or p le in vob ra n c h e : Th e m a m in iu m d e a lu
NIUM ALUMIA R E N A 2014
Evenementen
HAL
HARDENBERG GORINCHEM VENRAY
Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem www.evenementenhal.nl
Ons evenement.
UW MOMENT.
Petrochem.nl
geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •
Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted
Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren
petrochem.nl
Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 43 048_evenehardenberg_nieuwebladen.indd 1
10-03-14 11-03-14 16:52 10:43
08
tweedegeneratie bio-ethanol
Sceptici kregen geen gelijk. De productie van cellulose-ethanol is niet langer een illusie. Sinds een jaar draait ’s werelds eerste commerciële installatie in Noord-Italië. En de komende maanden wordt ook in de Verenigde Staten een aantal tweede generatie bio-ethanolfabrieken opgestart.
12
amsterdam krijgt biodieselfabriek
rubrieken
Waarschijnlijk na de zomer begint Simadan met de bouw van een tweede biodieselfabriek in Amsterdam, die gebruikte frituurolie zal omzetten in biodiesel. Het bijproduct glycerine wordt in een eveneens nieuwe destillatiefabriek opgewerkt tot farmaceutische kwaliteit.
05
Commentaar
07
nieuws
Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793
Eindredacteur Inge Janse 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083 Vormgever Gabriele Köbbemann Medewerkers Jacqueline van Gool Cover BetaRenewables
Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij DeltaHage
01 | 14
049_BB_inhoud_colofon.indd 3
Co lo fo n
bioChem 01|14 Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: biochem@industrielinqs.nl
3
11-03-14 14:53
ADVERTENTIE-INDEX Abonnees ............................................................................48 Aerzen International Rental .................................................2 Ahoy ............................................................................ bijlage Andus Group .......................................................................59 BETA Publishers..................................................................26 Bray Controls Benelux........................................................50 Cegelec ................................................................................18 Deltavisie congres 2014......................................................52 Euroforum ................................................................... bijlage Evenementenhal Gorinchem............................................... 42, 48 Glynwed ..............................................................................50 Krohne Nederland ................................................................4 M.O.B. ..................................................................................16
Market review ...............................................................44, 45 MODELEC Data-Industrie .....................................................8 NMF Techniek ......................................................................40 NVDO ...................................................................................28 PCE Benelux ........................................................................40 Petrochem Platform................................................ 36 t/m 38 Rockwool Technical Insulation ...........................................24 Schenk Verhuur ...................................................................50 SGS Nederland ...................................................................60 Sky Access...........................................................................40 Tebodin Netherlands ..........................................................20 Witzenmann Benelux .........................................................42
SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie. SCHENK Verhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten. • Vloeistofdichte containers (14, 20, 28 en 40 m3) • Ontwateringscontainers • Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers NIJMEGEN • Leidingwerk, appendages en aansluitingen • Transport van containers t +31 (0)24 - 348 25 93
www.schenkgroep.nl
Pumps & Valves Antwerpen Hal 4, standnummer G4080
High Performance, Zero Leakage www.glynwed.be www.glynwed.nl Glynwed is verantwoordelijk voor advies en verkoop van pompen en afsluiters uit corrosiebestendige en slijtvaste materialen (keramiek, hoogwaardige legeringen en kunststoffen). Wij hebben uitgebreide know-how op het gebied van materiaalsoorten en afdichtingstechnologieën en processen waar corrosie- en abrasiebestendige materialen vereist zijn. Wij beschikken over een merkonafhankelijke service afdeling (onderhoud, reparatie, optimalisatie), zowel op locatie als in eigen werkplaats, 7 dagen per week, 24 uur per dag.
Serie 40/45
Bray Vlinderkleppen Bray Controls Benelux Joulestraat 8 1704 PK Heerhugowaard
050_bray_glynmed_schenk_index.indd 1
T: +31 72 572 1410 bcbe.sales@bray.com www.bray.com
The High Performance Company
Bezoek Glynwed bv op 26 en 27 maart op de Pumps & Valves in Antwerpen. Deze vakbeurs geeft een compleet overzicht van alle technologieën en innovaties op het gebied van: Industriële pompen, regelkleppen, kleppen, dichtingen, filters en filtratie, processing apparatuur, leidingen & pijpleidingen, diensten voor industrie, over & pijpleidingbeheerders.
11-03-14 15:43
Geen woorden maar daden Langzamerhand begin ik wat allergisch te worden voor hippe termen die uiteindelijk toch niet zullen overleven. Gewoon omdat je er uiteindelijk niet zo veel mee kunt, of omdat ze vroegtijdig worden afgeschoten. De term ‘biobased economy’ loopt dat gevaar. Discussies over de concurrentie met de voedselvoorziening hebben al behoorlijk wat schade aan-gericht. En de kolossale intentie van het begrip, maakt het een gemakkelijke schietschijf. Niet te missen. Begrijp me niet verkeerd. Ik denk dat er heel veel interessante en veelbelovende productieroutes zijn, gebaseerd op biogrondstoffen en biochemische processen. En voor vergroening van de chemie – wat dat ook precies moge zijn – voel ik heel veel. Maar vooralsnog is niet iedere bioroute of inzet van biogrondstoffen een verbetering. En dat impliceert de term biobased economy bijna wel…
Verschillende opties Uiteindelijk zijn begrippen als efficiëntie, emissiereductie, beschikbaarheid en ook duurzaamheid veel bruikbaarder dan een vooropgezette nieuwe economie. Mits ze duidelijk worden omschreven, geven deze termen veel meer richting aan de industrie dan een totalitair ingegeven revolutie. We willen efficiënter produceren omdat we dan energie, water en vaak ook geld besparen. Wellicht komen we als we continu verbeteringen aanbrengen, steeds dichter in de buurt van een biogebaseerde industrie, maar dan wel als resultaat van verschillende keuzes die processen duurzamer, efficiënter en veiliger maken en de uitstoot verminderen. Als we voor de meest duurzame route willen kiezen, dan willen we verschillende opties hebben. En dan moeten we geen alternatieven uitsluiten omdat ze niet bio zijn. Sowieso is het produceren van materialen uit aardolie of aardgas bijna altijd hoogwaardiger en duurzamer dan directe verbranding. Ook zijn veel fossiele routes nog steeds efficiënter dan alternatieve bioroutes, gewoonweg omdat de huidige infrastructuur meer daarop is gebaseerd. En vaak ook omdat er voor verschillende eindproducten vanuit olie of gas
minder processtappen nodig zijn. Een snellere route zorgt er ook al gauw voor dat die energie- en waterefficiënter is dan routes met meer stappen.
radicaal Natuurlijk zijn er ook bioroutes die nu al efficiënter zijn. Die in één stap plastic uit aardappelen maken bijvoorbeeld. Maar die kunnen nog niet een hele revolutie dragen. En daar ligt misschien wel het grootste gevaar van termen als 'biobased economy'. Omdat die meteen zo radicaal is. Ideaal voor de conservatieve stroom in de chemie en olie-industrie om bio maar als geheel af te schieten. Bedrijven als Avantium, BioBTX en Neste Oil lijken daarom ook niet in te zetten op een revolutie met grote termen. Ze weten maar al te goed dat ze met bioroutes moeten komen die gewoon op alle fronten een beter alternatief zijn, en niet alleen maar omdat ze biogebaseerd zijn. Met vertegenwoordigers van deze bio-georiënteerde bedrijven kun je hierover goede gesprekken voeren. Ze zijn constant in de weer om hun processen zo te verbeteren dat ze uiteindelijk efficiënter, duurzamer en hopelijk betaalbaar zijn. Je snoert pas echt de mond van criticasters als de PEF-fles op alle fronten de PET-fles verslaat. Als biogebaseerd benzeen uiteindelijk gewoon betaalbaar en in grote hoeveelheden beschikbaar is. En als biodiesel schoner is dan normale diesel en bovendien niet ten koste gaat van de voedselvoorziening. Zij weten dat je bio niet moet baseren op een bubble, maar op een degelijke ontwikkeling met betere alternatieven voor een duurzame toekomst. Om op alle fronten goed onderzoek te kunnen doen en innovaties mogelijk te maken, moeten criticasters met scherp worden bestreden. Met daden in plaats van grote woorden. Met een bombastische term als 'biobased economy' geef je ze alleen maar de mogelijkheid om het kind met het badwater weg te gooien. En dat zou jammer en zeer onterecht zijn. Reageren? @wimraaijen 01 | 14
051_BC_commentaar.indd 5
5
11-03-14 16:03
Datum: 05|06|14 • Locatie: Rotterdam
Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta
WINNENDE KETENS Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Het Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het internationale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren? En hoe kunnen industriële ketens duurzame alternatieven aanbieden en zo nieuwe markten creëren? Toonaangevende bedrijven als Ikea, BMW,
tum
Reser veer de da
Coca Cola en Unilever zijn daar al mee bezig. Maar kijkt de industrie voldoende naar de duurzaamheid van haar toeleveranciers? Deltavisie is het jaarlijkse evenement van het Petrochem Platform voor de industrie in Nederland en België. Reserveer 5 juni 2014 alvast in uw agenda voor Deltavisie. Automatisch op de hoogte blijven? Stuur dan een e-mail naar info@industrielinqs.nl of schrijf u in voor de nieuwsbrief van Petrochem via www.petrochem.nl
Meer Informatie Congresinformatie: Hilde Westerink • hilde@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 797
Deltavisie2014 is een samenwerkingsverband van:
Mediapartners:
Partners Petrochem Platform:
www.deltavisie2014.nl 01_A4_Deltavisie.indd 2
10-03-14 10:34
‘Isobutanol uIt suIker economIsch nog nIet haalbaar’ > Het is economisch nog niet haalbaar om de chemische grondstof isobutanol uit suiker te maken. Wel is de omzetting
technisch mogelijk, en kost de conversie veel minder energie dan wanneer er fossiele grondstoffen worden gebruikt. Dat concluderen de onderzoekers van het Iso Butanol Platform Rotterdam. De vervolgstap is nu om ook te kijken naar andere bio-grondstoffen en naar procesoptimalisaties om toch financieel uit te komen. De onderzoekers, onder meer van Suiker Unie, de universiteiten van Wageningen en Delft, en ECN, keken naar diksap en bietenpulp als groene grondstof. Het probleem van diksap is dat er maar een beperkte hoeveelheid grondstof wordt omgezet in isobutanol, waardoor de opbrengst (zowel in hoeveelheid als in geld) te klein is. Bij bietenpulp is de opbrengst beter, maar kosten de benodigde enzymen voor de conversie te veel om het financieel interessant te maken. Bottlenecks
George Brouwer, programmamanager van het Iso Butanol Platform Rotterdam, legt per e-mail uit wat de bottlenecks waren. ‘Met de huidige stand van de techniek zijn de fermentatiekosten te hoog doordat bietenpulp en enzymen één op één moeten worden gebruikt. Bovendien kunnen de enzymen niet opnieuw worden gebruikt. Daarvoor is eerst fundamenteel
onderzoek nodig. Als laatste is de marktprijs van suiker hoog.’ Wat de onderzoekers wél hoopvol stemde, is dat de omzetting van suiker veertig tot zestig procent minder energie kost dan wanneer fossiele grondstoffen worden gebruikt, wat omgerekend betekent dat er 65 tot zeventig procent minder broeikasgas wordt uitgestoten bij de productie van isobutanol. Ook technisch blijken er geen beren op de weg te zijn. Niettemin kunnen beide voordelen er niet voor zorgen dat het proces economisch levensvatbaar wordt.
stoffen (SkyNRG) als deelnemers. Zij kozen voor isobutanol omdat dit de basis kan zijn voor aromaten (zoals p-xyleen voor de kunststofindustrie), vliegtuigbrandstof en voor de fijnstofonderdrukker GTBE, dat via bijmenging aan diesel wordt toegevoegd. Isobutanol lijkt namelijk veel op het fossiele 1-butanol.
Fase twee
Volgens de jury is het bedrijf wereldwijd het meest waardevol in de toepassing van biomaterialen voor zijn producten. DSM ging naar huis met de hoofdprijs in de categorie Breakthrough Technology Platform. Aanleiding hiervoor is zijn gist om cellulose om te zetten in bio-ethanol. Het bedrijf heeft in Denemarken een pilot plant staan die van C6- en C5-suikers bio-ethanol maakt.
Het Iso Butanol Platform Rotterdam gaat nu kijken of andere biomassamaterialen wél voor een rendabele situatie zorgen, zoals lignocellulose uit hout. Ook is er interesse om micro-organismen te ontwikkelen die suiker direct omzetten in isobuteen. ‘In fase twee werken we samen met de mkb-bedrijven GTBE Company en ZiIRK technology en met de kennisinstellingen TU Delft, Universiteit Utrecht, Wageningen UR en ECN. We willen in het derde kwartaal 2015 deze fase afronden met de technische en financiële specificaties voor een pilot.’ Brouwer benadrukt dat andere partijen altijd welkom zijn om zich aan te sluiten bij het onderzoek.
sustaInable bIo awards voor bIobased economIe > Coca-Cola heeft de Industry Champion Award ontvangen tijdens de uitreiking van de Sustainable Bio Awards.
Aromaten
Het platform is een initiatief van industriële bedrijven in Rotterdam onder leiding van Deltalinqs, en met partijen uit de chemie (Indorama), food (Suiker Unie), afval (AVR) en biobrand01 | 14
053_BD_nieuws.indd 7
7
12-03-14 08:46
Eindelijk tweedegeneratie bio-ethanol Sceptici kregen geen gelijk. De productie van cellulose-ethanol is niet langer een illusie. Sinds een jaar draait ’s werelds eerste commerciële installatie in Noord-Italië. En de komende maanden wordt ook in de Verenigde Staten een aantal tweedegeneratie bio-ethanolfabrieken opgestart.
Lange tijd leek het erop dat de productie van tweedegeneratie bio-ethanol vooral “veelbelovend” zou blijven. Maar nu draaien dan toch echt de eerste industriële installaties. Ongeveer een jaar geleden werd de eerste cellulose-ethanolfabriek ter wereld opgestart. Bij het Noord-Italiaanse dorpje Crescentino, gelegen aan de Po, produceert BetaRenewables 75 miljoen liter tweedegeneratie bio-ethanol per jaar (op volle capaciteit). Halverwege vorig jaar startte ook de productie van de installaties van Ineos Bio in Vero Beach in Florida in de VS. Drie andere grote projecten in de
Jacqueline van Gool
oVEr
BetaRenewables is een joint venture van Biochemtex, een dochterbedrijf van het ingenieursbedrijf MossiGhisolfi Group, de Amerikaanse private investeerder Texas Pacific Group (TPG) en het Deense bedrijf Novozymes. BetaRenewables is eigenaar van de Proesa-technologie en is operator van de fabriek in Crescentino.
CrESCENTINo
Investering: 150 miljoen euro Capaciteit:momenteel 40.000 ton per jaar, maximaal 60.000 ton per jaar Maximale hoeveelheid biomassa: 270.000 ton per jaar Elektrisch vermogen biomassacentrale: 13 megawatt Werknemers: ongeveer 100 fulltime
8
054_55_56_57_BH_artikel.indd 8
Verenigde Staten – Abengoa in Hugoton Kansas, DSM/Poet in Emmetsburg Iowa en DuPont in Nevada Iowa – worden de komende maanden opgestart. PET Dat de eerste industriële installatie in Europa staat, is wellicht verwonderlijk te noemen. ‘West-Europa is zeker niet het goedkoopste gebied om een dergelijk project uit te voeren’, zegt Michele Rubino, commercieel directeur van BetaRenewables. ‘Maar we wilden de fabriek juist hier bouwen. Alle kennis en innovaties die in de fabriek zijn doorgevoerd, zijn hier ontwikkeld. Omdat de technologie nieuw was, wilden we dit hier doen, waar we de ontwikkelingen goed konden controleren.’ Het initiatief om een cellulose-ethanolfabriek te bouwen, ontstond zo’n acht jaar geleden bij de MossiGhisolfi group. Dit bedrijf is een belangrijke speler in de productie van PET. ‘De initiële drive was om PET-flessen te produceren uit hernieuwbare grondstoffen, die niet concurrerend zijn met de voedselketen. MossiGhisolfi heeft 150 miljoen euro geïnvesteerd in onderzoek naar de productie van tweedegeneratie biobased chemicals. Kijkend naar de economische haalbaarheid is als eerste product gekozen voor ethanol. Op de locatie van het bedrijf in Tortona (Noord-Italië, red.) is in 2006 een pilot- en demonstratie-installatie gebouwd.’ Nadat de demonstratie-installatie drie jaar had gedraaid, werd besloten op te schalen tot een commerciële productie-installatie. In 2010 zijn de vergunningen aangevraagd en halverwege 2011 begon de bouw. ‘Van groundbreaking tot start up van de installaties heeft achttien maanden geduurd, dat is relatief kort. Het enige kritieke punt vormde de levering van de long lead time equipment, zoals de ketels’, aldus Rubino. In januari 2013 werd de installatie opgestart. ‘Vanaf het opstarten van de installatie tot de officiële opening in oktober hebben we verschillende soorten biomassa getest en de installaties getuned. Een aantal installaties
01 | 14
11-03-14 16:08
Foto's: BetaRenewaBles
draait nu op volle capaciteit, een aantal andere installaties zijn we nog op kleine punten aan het debottlenecken. Ik verwacht dat de hele fabriek over zes maanden op honderd procent capaciteit draait.’ rijstproductie Op de site in Crescentino, waar nu de tweedegeneratie bio-ethanolfabriek staat, stond eerst een metaalgieterij van Fiat. Deze site beschikte over de logistiek waarnaar werd gezocht. Er is een spoorwegverbinding specifiek voor deze industriële site en een wegennet dat de bewoonde centra niet doorkruist. Een goede logistiek is van cruciaal belang voor een biomassa-verwerkende fabriek, want er wordt dagelijks gemiddeld duizend ton biomassa verwerkt. Biomassa is bovendien volumineus. Opslag en transport zijn hierdoor belangrijke kostenposten. Bij de keuze voor de site is daarom ook gekeken naar de beschikbaarheid van grondstoffen in de nabije omgeving. Het gebied rondom Crescentino is van oudsher op landbouw gericht. De installatie maakt momenteel gebruik van graanstengels. ‘Afhankelijk van de oogstperiode maken we gebruik van graanresten
of afval van de rijstproductie. We zijn nu ook bezig met het opzetten van een keten voor het energiegewas ArundoDonax oftewel Pijlriet.’ Prijs Abengoa meldt op haar website dat lokale boeren in de buurt van de cellulose-ethanolfabriek in Hugoton (Kansas) een contract kunnen afsluiten om hun biomassa te verkopen. Het bedrijf betaalt ongeveer vijftien dollar per droge ton biomassa op het veld. Rubino denkt dat die prijs reëel is. ‘Maar voor het bedrijf komen daar de kosten voor de logistiek, het transport en de opslag bij. Bij het gebruik van een speciaal energiegewas zijn de totale kosten per ton biomassa lager omdat de dichtheid per grondoppervlakte dan veel groter is.’ BetaRenewables past de door Biochemtex ontwikkelde Proesa-technologie toe in de fabriek in Crescentino. Biochemtex is een dochterbedrijf van MossiGhisolfi en aandeelhouder van BetaRenewables. De ingenieurs van Biochemtex berekenden dat de Proesa-technologie concurrerend is bij een olieprijs van zestig à zeventig • dollar per vat. 01 | 14
054_55_56_57_BH_artikel.indd 9
9
11-03-14 16:08
Zelfvoorzienend De eerste stap om cellulose-biomassa om te zetten in ethanol is de voorbehandeling van de biomassa. In Proesa wordt het zogeheten smart cooking proces toegepast om ervoor te zorgen dat lignine, cellulose en hemicellulose worden gescheiden. Er wordt eenzelfde
P o E T- D S M
Eén van de installaties die dit jaar in de VS worden opgestart, is het samenwerkingsverband tussen de Amerikaanse ethanolproducent POET en DSM. Joost Dubois, woordvoerder van DSM op het gebied van cellulose-ethanol, denkt dat de eerste ethanol nog in de eerste helft van dit jaar zal worden geproduceerd. ‘In het eerste kwartaal zullen we beginnen met de opstart van de installatie. We denken dat we de fabriek aan het einde van de zomer officieel zullen openen.’ In de afgelopen maanden kreeg de fabriek vorm. ‘Er is de afgelopen periode vooral veel gelast. De extreem koude winter in Iowa zorgde wel voor een uitdaging voor de bouw. Ook is er nog een aantal stappen gemaakt om de enzymen nog kostenefficiënter te kunnen produceren. Onze R&D afdeling stond behoorlijk onder druk.’ ‘Ook de andere projecten zijn in de laatste constructiefase. Het is interessant om te zien dat de fabrieken die nu worden opgestart, allemaal andere processen gebruiken. We kijken allemaal met interesse naar elkaar. In deze fase voelt de concurrentie heel anders aan dan in een volwassen markt. We willen met zijn allen heel nauwkeurig begrijpen welke technologie het beste werkt onder welke omstandigheden.’ Op de locatie van de POET-DSM-fabriek produceert POET al ethanol uit maïs. De nieuwe installatie maakt gebruik van de resten van de maïsplanten, de lege kolven, de bladeren en de stengels. Ongeveer 25 procent van het beschikbare materiaal wordt gebruikt. De rest blijft op de bodem voor erosiecontrole, als voedingsstof voor de bodem en andere redenen die voor de landbouw van belang zijn. Dubois onderstreept het voordeel van de gecombineerde productie van eerste- en tweedegeneratie biobrandstof. ‘Een goede logistiek is een van de belangrijkste voorwaarden voor succes. We kunnen hier bouwen op een bestaand systeem.’ Ook andere projecten in de VS volgen dit idee en bouwen hun tweedegeneratie bioethanolfabriek naast een bestaande ethanolfabriek. Maar de EnvironmentalProtection Agency zou hier roet in het eten kunnen gooien. De EPA wil namelijk een aantal veranderingen doorvoeren voor de Renewable Fuels Standard (verplichte bijmenging van bio-ethanol). Eén daarvan is dat er minder ruimte is voor eerstegeneratiebioethanol. Hierdoor wordt het minder aantrekkelijk om een nieuwe tweedegeneratie-fabriek te bouwen naast een eerstegeneratie-installatie.
10
054_55_56_57_BH_artikel.indd 10
efficiency behaald als bij stoomexplosie, een proces wat veelal wordt toegepast om biomassa voor te behandelen. Er is echter minder stoom nodig en er worden minder inhibitors gevormd. In het Proesa-proces wordt de hydrolyse van cellulose en hemicellulose tegelijkertijd uitgevoerd met de fermentatie van de C5- en C6-suikers tot ethanol. Hierdoor worden de kosten en complexiteit van het proces gereduceerd. Bovendien wordt de inhibitie van de enzymactiviteit verminderd omdat de suikers direct worden gebruikt en er dus geen productophoping is. De biokatalysator die de complexe suikers tot suikermonomeren kan omzetten, is ontwikkeld door Novozymes. Na de fermentatie wordt het ethanol gedestilleerd en gezuiverd om de gewenste specificaties te behalen. Het lignine wordt teruggewonnen door filtratie en wordt gebruikt als grondstof voor de biomassacentrale, die de site van energie voorziet. Deze heeft een elektrisch vermogen van dertien megawatt. De ethanolfabriek is op deze manier zelfvoorzienend in energiegebruik. Compleet De fabriek is flexibel voor wat betreft de grondstof. ‘Er hoeven geen aanpassingen te worden gedaan in het proces als een ander type biomassa wordt gebruikt, want de enzymen zijn multipurpose. Het is ook niet zo dat je iedere dag een andere soort biomassa gebruikt. De oogst gaat in campagnes, dus dat kan in de fabriek goed worden gepland. Er hoeven geen speciale stops plaats te vinden.’ Rubino benadrukt echter dat het grootste voordeel niet alleen zit in de innovaties binnen het proces: ‘Het belangrijkste pluspunt is niet alleen een nieuw reactorontwerp of een nieuw enzym. De nieuwe technologie is ingebouwd in een compleet pakket voor de productie van chemicaliën uit biomassa, dat in licentie kan worden toegepast.’ overeenkomsten BetaRenewables heeft geen plannen zelf producent van biobrandstoffen te worden. Het doel van het bedrijf is om de Proesa-technologie in licentie te verkopen. De installatie in Crescentino dient als concreet praktijkbewijs. De eerste overeenkomsten zijn al gesloten. Met het Braziliaanse bedrijf Granbio is een overeenkomst gesloten voor de bouw van een fabriek met een capaciteit van 82 miljoen liter per jaar. De verwachting is dat deze fabriek in de eerste helft van dit jaar wordt opgestart. Eind vorig jaar kondigde M&G Chemicals aan dat het een tweedegeneratie bioraffinaderij in Fuyang in China gaat bouwen voor de productie van bio-ethanol en bio-glycolen op basis van de Proesa-technologie. Deze fabriek zal vier keer zo groot worden als de fabriek in Crescentino. Het is de bedoeling dat de installatie hal-
01 | 14
11-03-14 16:08
verwege 2015 op volle capaciteit draait. Met de bouw van deze fabriek is een investering van ongeveer vijfhonderd miljoen dollar gemoeid. Ook sloot BetaRenewables vorig jaar een overeenkomst met het Californische bedrijf Canergy om een cellulose-biobrandstoffenfabriek te bouwen met een capaciteit van zo’n 95 miljoen liter per jaar. Als grondstoffen worden energiegewassen gebruikt. De planning is om deze fabriek in 2016 op te starten. En van het Amerikaanse ministerie van landbouw kreeg Biochemtex een leengarantie van honderd miljoen dollar voor de ontwikkeling van een bioraffinaderij die gebruik maakt van de Proesa-technologie. Het is de bedoeling dat deze wordt gebouwd in Clinton in North Carolina. Rubino denkt dat de bouw dit jaar nog zal beginnen en de fabriek in 2016 kan worden opgestart. De installatie moet een capaciteit van 75 miljoen liter per jaar krijgen. Maar de technologie is ook toepasbaar voor de productie van andere chemicaliën. Zo wordt samen met
Codexis een proces opgeschaald voor de productie van detergentalcoholen. Met het Amerikaanse Genomatica wordt gewerkt aan een proces voor BDO-productie en met Gevo aan een proces voor isobutanol. ‘Deze processen zijn echter nog niet commercieel beschikbaar en zijn nog in de ontwikkelingsfase’, zegt Rubino. oost-Europa Rubino ziet niet alleen buiten Europa mogelijkheden voor cellulose-ethanolproductie. ‘Je moet ad hoc naar duurzame ketens kijken, dan is ook hier nog veel mogelijk. Zo is er in Oost-Europa een grote graanproductie. Daarvan zou je gebruik kunnen maken. Maar ik denk dat ook in West-Europa ruimte is voor meerdere projecten. Er is een markt voor de producten. En er zijn stimuleringsmaatregelen op Europees niveau, zoals de blending-mandaten, al zijn die nog niet helemaal duidelijk. Toch zie ik dat de Europese Unie rich• ting geeft aan tweedegeneratie biobrandstoffen.’ 01 | 14
054_55_56_57_BH_artikel.indd 11
INEoSbIo
Halverwege vorig jaar werd in de VS de installatie van IneosBio opgestart in Vero Beach (Florida). De installatie kan verschillende types biomassa verwerken en zal ongeveer 24 miljoen liter cellulose-ethanol produceren. Het duurt volgens IneosBio langer dan verwacht om de installaties stabiel on line en op volle capaciteit te krijgen. Er is een aantal aanpassingen en upgrades gedaan om het proces te verbeteren en het bedrijf hoopt in 2014 de fabriek op volle capaciteit te kunnen laten draaien. IneosBio gebruikt haar zelf ontwikkelde vergassings- en fermentatietechnologie om plantaardig en houtafval om te zetten in bio-ethanol. Het project is een joint venture van IneosBio en New Planet Energy.
Du PoNT
DuPont bouwt een installatie in Nevada (Iowa). In de tweede helft van dit jaar zal de fabriek worden opgestart. Als grondstof worden maïsstengels gebruikt. De ontwikkeling begon in 2000 in samenwerking met het National Renewable Energy Laboratory (NREL) van het Amerikaanse Ministerie van Energie om de prestaties van cellulose-ethanolenzymen en fermentatietechnologie te verbeteren. In 2009 werd een demonstratiefaciliteit opgestart samen met Genera Energy en de Universiteit van Tennessee. De fabriek van DuPont wordt naast een bestaande ethanolfabriek gebouwd. De bouw begon in 2012.
AbENgoA
Abengoa bouwt een fabriek in de buurt van Hugoton Kansas voor de productie van cellulose ethanol uitmaïsresten, tarwestro en sorghum-residuen. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 95 miljoen liter per jaar en zal binnenkort worden opgestart.
11
11-03-14 16:08
Amsterdam krijgt tweede biodieselfabriek Waarschijnlijk na de zomer begint Simadan met de bouw van een tweede biodieselfabriek in Amsterdam, die gebruikte frituurolie zal omzetten in biodiesel. Het bijproduct glycerine wordt in een eveneens nieuwe destillatiefabriek opgewerkt tot farmaceutische kwaliteit. Simadan Holding steekt 65 miljoen euro in een nieuwe tweede-generatie biodieselfabriek in Amsterdam. Hiermee vergroot het bedrijf zijn productiecapaciteit met 150 duizend ton biodiesel per jaar. Dochteronderneming Biodiesel Amsterdam zal de fabriek exploiteren. De investering omvat ook een destillatiefabriek voor glycerine, die jaarlijks vijftigduizend ton farmaceutische kwaliteit bioglycerine kan produceren. En voor de aanvoer van grondstoffen en de afvoer van biodiesel worden onder begeleiding van Havenbedrijf Amsterdam een kade en een jetty gebouwd.
Liesbeth Schipper
Kleine modificaties De bestaande biodieselfabriek van Biodiesel Amsterdam nam het bedrijf in 2010 in gebruik. Deze heeft een capaciteit van honderdduizend ton biodiesel per jaar. ‘Het concept van de nieuwe fabriek wordt in grote lijnen hetzelfde als de eerste, met wat kleine modificaties omdat we in de tussentijd weer wat wijzer zijn geworden, natuurlijk’, zegt Chris Linderman, CEO van Simadan. Simadan wil na de zomer beginnen met de bouw van de nieuwe fabriek, maar Linderman houdt een slag om de arm, ‘want dat is nog afhankelijk van het vergunningentraject’. De bouw zal vervolgens twaalf tot veertien maanden duren. Het Oostenrijkse BDI-BioDiesel, dat eerder ook al de eerste biodieselfabriek opleverde, gaat de fabriek turnkey bouwen. Datzelfde geldt voor de destillatiefabriek voor glycerine. Dit bijproduct van de biodieselproductie wordt nu nog omgezet in biogas, maar Simadan wil het product via destillatie opwerken 12
058_BG_artikel.indd 12
tot honderd procent zuivere bioglycerine van farmaceutische kwaliteit. Greenmills De nieuwe fabriek wordt onderdeel van het industriele complex Greenmills. De locatie van twaalf hectare omvat nu al de eerste biodieselfabriek, een tankopslagterminal, een recyclingfabriek, een biogasfabriek en een tankreinigingsbedrijf. Alle organische afvalstoffen op het complex worden omgezet in biodiesel, groene energie en nieuwe biogrondstoffen. Meer dan 99 procent van het binnenkomende organisch afval wordt omgezet in nuttige tweede-generatie producten. Grondstoffen De grondstoffen voor de biodieselfabrieken komen van moederbedrijf Simadan, dat handelt in oliën en vetten. Dochter Rotie, met een recyclingfabriek op het Greenmills-terrein, zamelt gebruikte frituurolie en organisch afval van restaurants en de voedingsindustrie in. De olie wordt vervolgens omgezet in biodiesel en het organisch afval wordt omgezet in biogas en groene stroom. Een deel van de warmte die bij de processen vrijkomt, wordt gebruikt in de fabrieken en de rest gaat het warmtenet van Amsterdam in. Het grootse deel van de afvalstromen komt uit Nederland en de grensstreken in België en Duitsland. Maar Simadan koopt ook vetten in die zijn verzameld door derde partijen. Het particuliere bedrijf heeft meer dan 250 medewerkers in Nederland en boekt een omzet van vierhonderd miljoen euro per jaar. •
01 | 14
11-03-14 15:01
ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction
Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services
Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime
Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het ANDUS Group BV Beukenlaan 117
spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.
5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com
001_2_59_60_A_omslag___.indd 3
Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.
11-03-14 14:21
making the difference
Nr. 03 – 2014
www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50
Managementblad voor de olie- en chemische industrie
SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.
sgs gRoUP NETHERLANDs
sgs gRoUP BELgiUm
Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com
SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com
www.sgs.com
001_2_59_60_A_omslag___.indd 2
INSIDE
Topman Dow Benelux: ‘We moeten onze eigen kansen creëren’ • Spectaculair transport polyolenfabriek Huntsman • Thema: Opslag en logistiek
11-03-14 14:21
â&#x2013;˛
digitale bijlagen
Samen
voorbereid op onverwachte uitdagingen
uitnodiging Registreer nu voor een gratis toegangsbewijs! Ga naar www.emergencyexpo.nl en voer uw registratiecode (z.o.z.) in.
EmErgEncy Expo Bezoek Emergency Expo op 8, 9 en 10 april 2014 in Ahoy Rotterdam en wissel kennis uit omtrent rampenbestrijding, risicomanagement en crisisbeheersing. Ontdek oplossingen van exposanten op het gebied van preventie, bestrijding en nazorg van calamiteiten. Kom naar het theater op de beursvloer waar iedere dag een toonaangevende keynote spreker is en doe kennis op over relevante veiligheidsonderwerpen als opleiding, innovatie, bedrijfscontinuïteit, maatschappelijke risico’s en de prijs van veiligheid. Ga naar www.emergencyexpo.nl voor een overzicht van exposanten en het kennisinhoudelijk programma of download de app met bookmarkfunctie.
EmErgEncy confErEncE Emergency Conference vindt plaats gedurende Emergency Expo. Hoofdthema’s van het congresprogramma zijn: wat bedreigt Nederland en hoe erg is dat? Wat moeten wij kunnen en wat hebben we nodig? Zijn we er klaar voor? Deze vragen vormen de kern van de crisisbeheersing in Nederland, analoog aan de Strategie Nationale Veiligheid. Emergency Conference wordt georganiseerd door Congres- en Studiecentrum VNG. Voor meer informatie, zie: www.emergencyexpo.nl/conference.
SafEty&HEaltH@Work Met uw entreebewijs van Emergency Expo heeft u tevens toegang tot Safety&Health@Work dat op dinsdag 8 en woensdag 9 april plaatsvindt in Hal 1 van Ahoy Rotterdam. Zie www.safetyandhealthatwork.nl.
opEningStijdEn Dinsdag 8 april: Woensdag 9 april: Donderdag 10 april:
locatiE 10:00 – 18:00 uur 10:00 – 18:00 uur 10:00 – 18:00 uur
Deze uitnodiging wordt u aangeboden door:
Dit is uw registratiecode:
490163
Ahoy Rotterdam, Hal 3, 5, 6 Ahoyweg 10 3084 BA Rotterdam
Official hOst:
last yeaR OveR 28 cOuntRies & 350 PaRticiPants!
13th & 14th Of may 2014 amsteRdam aRena
the smart city Revolution: be inspired and get connected! KeynOte sPeaKeRs:
Rob van gijzel
yOuR chaiRmen:
anthony townsend
Mayor, City of Eindhoven Author of the book (elected as the Smart“SMART CITIES: Big Data, est Region of the World), Civic Hackers and the Chairman, Intelligent Quest for a New Utopia” Community Forum
carlo Ratti Director, MIT Senseable City Lab, and Partner, Carlo Ratti Associati
dan hill, Urbanist Innovator, CEO, Fabrica
ger baron
maarten bouwhuis
Program & Cluster Manager, Amsterdam Economic Board
Journalist BNR Radio
Represented cities on stage: Santander q Singapore q Malaga q Manchester q Amsterdam q Eindhoven q Gent q Antwerpen q Groningen q Sant Cugat del Valles q Jubail q Helsinki q London q Barcelona q Peterborough q Aarhus q and many more
HET BEGINT BIJ GLASVEZEL
WWW.smaRtcityevent.cOm WWW smaRtcityevent.cOm
13th of may 2014 09.00
Registration
09.15
Opening of the Smart City Event 2014 by the chairmen Ger Baron, Program & Cluster Manager, Amsterdam Economic Board Maarten Bouwhuis, Journalist BNR Radio
Welcome KEYNOTE SPEECH 09.20
all stakeholders together at the smart city event 2014 The Smart City Event takes place for the 4th time, with Amsterdam Smart City as the official host. Last year more then 350 participants were present from 28 different countries. The Smart City Event has the mission to bring together the diversity of stakeholders. You hear the concrete ideas and implementation experiences from cities and areas all over the world. You have the possibility to discuss your own specific topics with experienced colleagues. Besides inspiration and knowledge you are also directly connected with a many industries, governmental organizations and knowledge institutions. Which can lead to new business opportunities and collaborations.
central themes “the roadblocks towards setting up a smart city” q Smart Cooperation q Smart Society q Smart Goverance q Smart Business cases q Smart Investing smaRt data
smaRt lighting
KEYNOTE SPEECH 09.50
smart cities: big data, civic hackers, and the Quest for a new utopia Anthoney Townsend, Research Director in the Technology Horizons Program for the Silicon Valleybased Institute for the Future and author
10.20
Working together towards atlantis; ‘the smartest city of 2020’
10.45
Smart break
11.15
the program of these 2 days exists of a variety of elements: q 4 Keynote Speeches q 60 Round Table Sessions q 12 Inspiring Labs q 10 Co-Creation sessions q 5 Excursions q 1 Breakfast meeting
smaRt mObility & infRastRuctuRe
the road towards the smart city
the roadblocks which have to be taken – address the challenges
smart program elements
smaRt eneRgy
Welcome to all international guests at the smart city e event 2014 in the netherlands at the arena tribune Rob van Gijzel, Mayor, City of Eindhoven (elected as the Smartest Region of the World). Chairman Intelligent Community Forum With subsequently a discussion with the Mayor and: Carlo Ratti, Director, MIT Senseable City Lab Representative on behalf of the citizens Representative on behalf of the entrepreneurs
smaRt health
WWW.smaRtcityevent.cOm
the smart city Road map of london – working together with a diversity of stakeholders Kit Malthouse, Deputy Mayor, City of London
INTERVIEW 11.35
‘the best of smart spain’ Iñigo de la Serna Hernáiz, Mayor, City of Santander, President, SNSC (Spanish Network of Smart Cities) Francisco de la Torre Prados, Mayor, City of Malaga
11.55
challenges in developing a smart city & suggestions on how to overcome Lim Teck Leong, Director (Physical Planning, West Department), Redevelopment Authority, City of Singapore
12.15
the value of early engagement between business and cities to manage inter-connected challenges Matthew Lynch, Director Urban Infrastructure Initiative, World Business Council for Sustainable Development
12.35
vision of dalkia on smart cities
13.05
how to tRansfORm towards a smart energy city? Ronald van Warmerdam, Senior Project Manager, Amserdam Joost Brinkman, Lead, Accenture Sustainable Services
13.15
14.15 15.00 15.45 16.15
city of Peterborough - achieving greater benefits through integration Steve Bowyer, Head of Economic Development, Opportunity Peterborough
9
city of aarhus - smart aarhus - a scandinavian third way Jonas Kroustrup, Regional Development Officer, Head of Smart City strategy, Smart Aarhus
10
sdK Project – city service development Kit Katalin Gallyas, Open Innovation Officer, City of Amsterdam
11
tRansfORm Project - Transform is a cooperation of six European cities, Hamburg, Genoa, Grand Lyon, Vienna, Copenhagen and Amsterdam. Ronald van Warmerdam, Senior Project manager, Project Management Bureau, City of Amsterdam, Coordinator TRANSFORM, Lecturer, Technical University of Delft Joost Brinkman, Lead, Accenture Sustainable Services
12
Open data in gent, eindhoven and amsterdam is a smart city smart without open data? Bart Rosseau, Coordinator Expert eStrategy, City of Gent Gaby Stawoski, Strategic Project Leader, City of Eindhoven Katalin Gallyas, Open Innovation Policy Officer, City of Amsterdam
13
smart santander, including sounds for smart environment Philippe Cousin, Deputy Project Manager, EAR-IT Luis Muñoz, Professor, University of Cantabria, Technical Coordinator, Smart Santander
14
the sameen project - energy transition projects with students Toine Bartelet, Member of the Board, SAMEEN
Smart Food at the Innovation Plaza
Roundtable sessions 14.15
8
Roundtable sessions 25 roundtable sessions with 10 people each. The theme of each table will first be introduced by 1 concrete case experience, a presentation of 15 minutes. Then the participants can exchange experiences. RounD 1 RounD 2 Smart break RounD 3 Choose the table which fits your interests
1
city of helsinki - forum virium helsinki Jarmo Eskelinen, CEO, Forum Virium Helsinki
2
spanish network of smart cities - how collaboration and sollidarity can make smart cities happen Iñigo de la Serna Hernáiz, Mayor, City of Santander, President, SNSC (Spanish Network of Smart Cities)
3
city of singapore - moving the smart city agenda forward in a meaningful way Lim Teck Leong, Director (Physical Planning, West Department), Redevelopment Authority, City of Singapore
4
city of manchester - Open data city of manchester Julian Tait, Head of Innovation Projects, Future Everything
5
city of Jubail - smart infrastructure for buildings management within a smart city Sultan Al Khuraissi, Director, Buildings Department, Royal Commission for Jubail
6
city of sant cugat del vallès - experiences in creating a smart city Mercè Conesa Pagès, Mayor, City of Sant Cugat del Vallès
7
For the complete list of round tables look at www.smartcityevent.com
masterclass Parallel with the roundtable sessions masterclass alliance management Geert Duysters, Professor of Entrepreneurship and Innovation, Tilburg University. In 2010 awarded a distinguished Chutian Professorship at Wuhan University of Technology (China). Worked as alliance expert of the European Commission and the OECD
KEYNOTE SPEECH 17.00
inspiring interview Rudolf Das, Futurist, Designer, Author of the book ‘The Future of Energy’
17.25
Smart Cocktail
18.15
Smart Dinner with live music in the City Centre of Amsterdam
city of malaga - a sustainable management model for cities of the future Representative on behalf of the City of Malaga
14th of may 2014 08.15
09.15
Optional breakfast meeting: Participants from different taskforces co-create their case for Atlantis City. Opening by the chairmen Ger Baron, Program & Cluster Manager, Amsterdam Economic Board Maarten Bouwhuis, Journalist BNR Radio
KEYNOTE SPEECH 09.20
inspiring Opening speech: smart citizenship Dan Hill, Urbanist, Innovator, CEO, Fabrica At 10.00 various programs start. Choose the elements which fit your interest best. You can also switch between the different programs.
insPiRing labs
10.00 - 12.00
inspiring labs Practical cases of projects focused on smart energy, smart data, smart lighting or smart safety. choose your session. 10.00 Round 1 1A. Smart Energy 1B. Smart Data 1C. Smart Lighting 10.30 Round 2 1A. Smart Energy 1B. Smart Data 1C. Smart Lighting
Round 3 1A. Smart Energy 1B. Smart Data 1C. Smart Safety
smaRt health
10.15 - 17.00
a program concerning all latest developments and front running international projects within smart health. The program is development together with the City of Eindhoven, Brainport Eindhoven and the Smarter Living Region. Besides cities also health organizations are highly presented. Look at www.smartcityevent.com for the program. official hosts:
10.15 â&#x20AC;&#x201C; 17.00
a program concerning all latest developments in the field of smart mobility The number of electronic transport users keeps increasing: cyclists, scooters, cars, etc.. The prognoses for the growth of electric transport differs, but just one thing is similar: they all show growth! The loading networks are starting to become mature. The biggest growth in the direction of the consumer market is expected to take place around the year 2015. - How are we going to organize this in a professional way? - Who is going to pay these costs? - How are we going to achieve the best results? - What are the front running successful cases within Europe? Look for the complete program at www.smarticityevent.com Join the EV experience powered by
HET NIEUWE RIJDEN
Elektrisch Vervoer Centrum Het Nieuwe Rijden
Elektrisch Vervoer Centrum
cO-cReatiOn sessiOns
12.00 - 13.15
co-creation sessions Choose the topic that fits best with your questions regarding your Smart Projects. In small groups, together with other specialists, you will share knowledge and experiences, generate solutions and discover new insights. Each session will begin with a kickoff on the topic given by a relevant speaker. Next, you will jointly exchange experiences and discover new, concrete solutions! co-creations sessions from: 1. Amsterdam Smart City 2 . Dalkia - Developing, constructing and operating greener and more economical energy solutions 3. Alliander - What is the influence of our society on the Energy system for the future? â&#x20AC;&#x201C; Alliander, Watt is Watt project, City of Haarlem. Look for the complete list of sessions at our website.
11.00 Smart Break 11.30
smaRt mObility
13.15
Smart Lunch
excuRsiOns tO smaRt PROJects Within amsteRdam 14.15 - 17.00 smart excursions At 14.15 different busses leave the Amsterdam Arena to a diversity of Smart Projects within Amsterdam. If you register for the conference, you get a list of excursions in which you can take part in. 2 weeks prior to the event you will be asked to choose which excursion site you would like to visit. The bus will bring you back to the Amsterdam Arena at 17.00. In the upcoming weeks, you will find a complete list of excursions at our website.
WWW.smaRtcityevent.cOm
Official hOst:
Would you also like to be a partner of the smart city event? Please contact: Joris van Boxtel Senior Sales Manager Tel: 040 - 2 974 935 Email: j.van.boxtel@euroforum.nl
Official hOst
function r r r r r r r
eventPaRtneR
CEO/Vice President/Director/General Manager Secretary General/Strategic Director/Senior Manager Mayor/Alderman Commercial Manager/Sales Manager/Accountmanager Business Development Manager/Senior Marketeer/ Communication Manager Project Manager/program Manager Others
PaRtneRs
HET BEGINT BIJ GLASVEZEL
line of section r r r r r r r r r
Government Utilities Mobility Datacom/Telecom University Engineering agency Healthcare Management consultancy Others
mediaPaRtneRs
Definitief Logo (Liggend)
Project: 070 DUURZAAMBEDRIJFSLEVEN.NL BRANDING
Reactions of participants last year I have been to many European city focused conferences, and this stood out as a very good event, with high level speakers and participants Dr. Jenni Viitanen, University of Manchester
Sharing ideas with people from 28 nationalities gives great insights
KLEURENSCHEMA — PANTONE, CMYK, RGB & HEX Pantone 287C
C 99 M 75 Y 8 K 1 R 0 G 83 B 155 HEX #00539B
Pantone 284C
C 55 M 20 Y 0 K 0 R 108 G 173 B 223 HEX #6CADDF
LETTERTYPE SELECTIE Logo Font — (Terminal) Doses (Light) Lettertype Onderschrift — Open Sans (Extra Bold) Corporate Lettertype — Open Sans (10 Styles + 2 Styles Condensed)
Wouter Mellaart, Eurofiber
I enjoyed hearing the feedback and experiences of the cities so directly Mihaela Thuring, VITO – Belgium
Duurzaambedrijfsleven.nl logo identity designed and developed by gonzodesign 2012
Postbus 845 | 5600 AV Eindhoven
Gegevens onjuist? Retourneren is niet nodig. Geef uw wijzigingen door aan de klantenservice via www.euroforum.nl
68318
3 easy ways to register yourself!
dates and location: 13th & 14th of may 2014 Amsterdam Arena For your road description look at www.smartcityevent.com
1. Internet:
www.smartcityevent.com
2. E-mail:
inschrijving@euroforum.nl
3. Telephone:
+31 - 40 - 2 974 977
Your confirmation will be sent to you as soon as possible. When your e-mail address is known by us, you will receive the confirmation of your participation within one working day by e-mail.
Personal conference advice For information or an attractive discount scheme, please contact: Mark Claessens m.claessens@euroforum.nl +31 40 297 2742
smaRt eneRgy
smaRt mObility & infRastRuctuRe
smaRt data
costs The costs for this conference are € 499,- (excl. VAT) per person per day. The costs for both days are€ 699,- (excl. VAT) per person. This amount includes coffee, tea, lunch and drinks. You will also have access to a valuable digital reference document. The additional costs for the canal cruise with dinner are € 99,- (excl. VAT) per person. unable to attend? If you are unable to attend, a colleague in the possession of your ticket will be able to replace you without additional costs. If you wish to cancel, you can only do this in writing up to one month before the event. In case of cancellation after that time, we will charge the full amount.
smaRt lighting
smaRt health
mailing and contact We would like to keep you informed of any special offers for our products and services that you may find interesting. As a result, we have added you to our address database or a database we acquire from a third party. Additionally, we may make your address details available to third parties. For this we take your personal preferences into account as much as possible. If your details are incorrect or if you do not want your details to be used for these purposes, please contact our customer services, tel. +31 (0)40 2 974 977 or send an e-mail to inschrijving@euroforum.nl. about euroforum Euroforum is the market leader in the field of conferences, courses and training for professionals and managers of companies, government agencies and non-profit organisations. Euroforum is part of Informa, a global conference and publication group listed on the London stock exchange. More Information on: www.euroforum.nl.
WWW smaRtcityevent.cOm WWW.smaRtcityevent.cOm