PET03-2019

Nr. 3 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

XT

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 3 - 2019

‘Chemie wordt vaak alleen als het probleem gezien’ • Onderzoek naar andere waterstofroutes • Plastic afvalberg aanpakken met pyrolyse • Thema: Onderhoud

16:07

PET03 omslag los.indd 1

05-03-19 17:58 18:06 05-03-19

Adv Mainnovation Adv Mainnovation 210x297 210x297 met afloop3mm.indd met afloop3mm.indd 1 1 PET03 PET03 A Cover.indd A Cover.indd 2 2 2 PET03 omslag los.indd

19-09-18 19-09-18 14:5614:56 05-03-19 18:06

iMaintain iMain2

IN DEZE EDITIE

10 ‘ CHEMIE VAAK ALLEEN ALS HET PROBLEEM GEZIEN’ Het eerste cadeau heeft de jarige Belgische federatie Essenscia al binnen. Ineos kondigde in januari een investering van maar liefst drie miljard euro aan in de Antwerpse haven. En er wordt in Vlaanderen nog veel meer geïnvesteerd in nieuwe installaties.

Toch bestaat de vrees dat Europa van de basischemie af wil. De nieuwe Essenscia-voorzitter Hans Casier: ‘We vormen de sleutel naar oplossingen. Toch wordt de chemie vaak alleen als het probleem gezien.’

32 THEMA: ONDERHOUD De turnaround en splitsing van de chloorfabriek van Nouryon in Rotterdam en het zesjaarlijks groot onderhoud aan naftakraker Olefins 4 van Sabic op Chemelot vinden in 2019 plaats.

Met een nieuwe fabriek die nog in de opstartfase zit en twee fabrieken op de planning voor een geplande shutdown, stond Yara eind 2018 voor een behoorlijke uitdaging.

14 ONDERZOEK NAAR ANDERE WATERSTOFROUTES Met methaanpyrolyse wordt waterstof uit aardgas gemaakt met koolstof – en niet CO2 – als waardevol bijproduct. Noem het de turquoise variant. BASF, Shell en ook TNO zien mogelijkheden.

18 PLASTIC AFVALBERG AANPAKKEN MET PYROLYSE Op dit moment hebben we te weinig capaciteit om onze plastic afvalberg te verwerken. De oeroude techniek pyrolyse kan een oplossing zijn om plastic om te zetten in waardevolle producten en grond- of brandstoffen. Steeds meer bedrijven zijn bezig met de techniek.

20 OOK DE LAATSTE AFVALSTOF WAARDEVOL MAKEN Afvalenergiebedrijf AVR in Duiven heeft als ambitie om restafval honderd procent waardevol te maken. Het bedrijf levert al lang warmte en energie, maar gaat vanaf de zomer ook haar CO2 afvangen en leveren aan de kassen in de buurt. In de toekomst zou plantmanager Robert Hageman ook graag wat gaan doen met waterstof.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Zoutproductie groener door stoom uit biomassa-energiecentrale • Onderzoek naar productie waterstof uit waterdamp • Inspectie SZW: ‘Investeer meer in veiligheidscultuur’ 6 Agenda 25 Innovatie 26 Column • Chris Aldewereld 31 Projecten 42

PETROCHEM 3 - 2019 3

PET03 B INhoud.indd 3

05-03-19 17:05

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 3 - 2019 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaijen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 12x per jaar.

Nederland/België € 182,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 136,- per jaar Overig buitenland € 212,Losse verkoopprijs € 23,Studentenabonnement € 42,Proefabonnement 3 mnd € 30,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD

www.hi-force.com

PET03 Advertenties.indd 4

MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

05-03-19 17:32

COMMENTAAR

‘Er is een derde – nog weinig besproken – emissieloze route: de productie van turquoise waterstof.’

Emissieloos waterstof Als je op sociale media het woord waterstof laat vallen, dan heb je meteen de aandacht. Dat hebben ze bij het VPRO-programma Tegenlicht onlangs ook ervaren. Ik sprak de programmamaker een paar dagen nadat zijn documentaire over waterstof te zien was op televisie. Hij was zeer verbaasd over al het stof dat de documentaire in een paar dagen deed opwaaien. Zowel positief als negatief. Veel mensen voelden zich geïnspireerd, anderen beweerden bijvoorbeeld dat het programma zich door Gasunie voor het karretje had laten spannen.

Dat gevoel had hij zelf allerminst. In de uitzending zijn vooral initiatieven gefilmd en naast elkaar gezet. Een reportage in de reinste zin van het woord: wat is er gaande en laat dat zien.

Zonder veel oordelen. Ik begrijp zijn verbazing wel.

In de documentaire zijn vooral de initiatieven in beeld gebracht die het dichtst bij de beleving van de burger staan. Anders kijkt er immers geen kip naar het programma. Het ging dus onder andere over de Hesla, de Tesla die is omgebouwd naar een waterstofauto. En over het dorp dat aardgas wil vervangen voor waterstof om huizen te verwarmen en om op te koken. Ik snap het. Goed voor de beeldvorming. Hoewel ik denk dat dit niet de meest veelbelovende toepassingsgebieden zijn van waterstof.

Kiezen Logischerwijs zal emissieloos geproduceerde waterstof eerst in de procesindustrie een vlucht kunnen nemen. Daar is immers al een markt, die momenteel met veel CO2-uitstoot uit met name aardgas wordt gemaakt. Er zijn weinig tot geen alternatieven voor waterstof. Er is veel nodig om brandstoffen te ontzwavelen, kunstmest te maken en voor de productie van verschillende andere hoogwaardige chemische toepassingen.

Bovendien is waterstoftransport in de chemische industrie geen bijzonder ingewikkelde exercitie. De verschillende chemische clusters zijn al verbonden met het transportnet voor aardgas.

Het lijkt goed mogelijk om de grote transportaders betaalbaar – deels of geheel – om te bouwen naar waterstoftransport.

Voor de huishoudelijke energiebehoefte en het rijden op waterstof ligt dat toch anders. Ten eerste dienen zich al veel meer alternatieven aan voor verduurzaming van de energiebehoefte.

Denk aan warmtenetten in steden, misschien warmtepompen in het buitengebied en bijvoorbeeld batterij-auto’s, die momen-

teel toch een voorsprong hebben genomen. Laten we vooral ook energiebesparende maatregelen niet vergeten, waaronder betere isolatie van huizen en lichtere materialen voor auto’s.

Bovendien is het ombouwen van het fijnmazige aardgasdistributienet veel duurder en complexer dan de ombouw van enkele grote transportaders. En wat te denken van de nodige ombouw van de aardgastoestellen naar waterstof? Indertijd heeft die ombouw van stadsgas naar aardgas heel veel geld gekost.

We zullen voorlopig toch moeten kiezen. Er wordt nog nauwelijks emissieloos waterstof geproduceerd. De plannen zijn er wel. Met name in Noord-Nederland en ook in Rotterdam.

Investeringen worden aangekondigd voor de productie van groene waterstof via elektrolyse van water en blauwe waterstof uit aardgas met de ondergrondse opslag van CO2. Bedrijven en overheden in Noord-Nederland willen maar liefst 2,8 miljard steken in productie en een waterstofinfrastructuur. Mooie, ambitieuze plannen. Maar het gebeurt allemaal niet van vandaag op morgen. Het duurt nog minimaal tien jaar om alleen al de industriële inzet van waterstof grotendeels te vergroenen.

Turquoise waterstof Hoewel… Er is een derde – nog weinig besproken – emissieloze route: de productie van turquoise waterstof. Een mengeling van blauw en groen. Op verschillende plaatsen in de wereld wordt de technologie methaanpyrolyse ontwikkeld. Daarmee kan uit aardgas waterstof worden geproduceerd met koolstof en niet CO2 als tweede product. Dat kan dienen als vulmiddel van autobanden, pigment, maar ook als grootschalige bodemveredelaar. Commerciële toepassing wordt nog voor 2025 verwacht. Deze route is goedkoper en heeft veel minder duurzame stroom nodig dan de groene variant. Gebruik van koolstof is sowieso veel eleganter dan CO2 ondergronds opbergen. De aardgasmolecuul wordt dan ten volle benut. Meer opbrengst tegen mogelijk lagere kosten. Moeten we wel af van versimpelende en uitsluitende termen als ‘van gas los’ en ‘decarbonisatie’? We moeten vooral slimmer en selectiever met aardgas en koolstof omgaan.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 3 - 2019 5

PET03 C Commentaar.indd 5

05-03-19 17:31

FEITEN & CIJFERS

De fabrieken van Albemarle in Amsterdam gaan restwarmte hergebruiken. De producent van katalysatoren schakelt daarvoor Spie in, dat een utility centre gaat bouwen waarmee de site van stoom en lucht zal worden voorzien. Het nieuwe utility centre krijgt drie stoomketels en een persluchtvoorziening, waarbij via compressoren schone en droge perslucht wordt geleverd.

‘Steam as a service’ wordt het proces genoemd, waarmee restwarmte en warmte uit het proces worden hergebruikt. Het benodigde, koude voedingswater voor de stoomketels wordt voorverwarmd, waardoor minder energie nodig is om stoom te produceren. Door dit proces goed te meten en te regelen kan het hoogst mogelijke rendement worden behaald.

Onderzoekers van de KU Leuven kunnen met behulp van zonlicht waterdamp uit de omgeving omzetten in waterstof. Het record is een productie van 250 liter waterstof per dag.

Door waterdamp uit de omgeving te onttrekken en dit met behulp van zonne-energie te splitsen in waterstof en zuurstof, kunnen gezinnen in de nabije toekomst zelf waterstof produceren. Twintig speciale zonnepanelen zouden volgens de onderzoekers een gezin een jaar lang van energie kunnen voorzien.

PETROCHEM 3 - 2019 6

PET03 D Feiten en cijfers.indd 6

SODM INTENSIVEERT TOEZICHT OP MIJNBOUWPUTTEN Er zijn nog te veel gebreken en defecten aan mijnbouwputten. Dat blijkt uit het rapport De integriteit van onshore putten in Nederland van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Daarom gaat SodM het toezicht op mijnbouwputten intensiveren. Met name in de sector geothermie moet de kwaliteit van de putten omhoog om lekkages te voorkomen. Maar ook bij putten voor zout, gaswinning en gasopslag heeft SodM gebreken geconstateerd. Alleen in de sector olie zijn geen gebreken aangetroffen.

Mijnondernemingen gebruiken putten voor olie- en gaswinning, geothermie, zoutwinning of ondergrondse opslag van stoffen. Een put is de verbinding van de bovengrond met de ondergrond. Een put bestaat uit een of meerdere eromheen liggende buizen.

Putten met één buis zijn kwetsbaarder dan putten met een dubbele of zelfs driedubbele verbuizing. Als een eerste buis lekt, kan een tweede buis deze lekkage opvangen zodat de stof niet in de ondergrond terecht komt. Een ander voordeel van meerdere buizen is dat je de tweede buis kunt inzetten als meetpunt van eventuele lekkage. Naast het aantal buizen, is de kwaliteit van de gebruikte materialen van belang.

Het onderzoek, waarvoor SodM zo’n 1.600 putten op land onderzocht, laat zien dat het technisch ontwerp van de putten voor geothermie niet voldoende is. In vrijwel alle gevallen gaat het om een put met een enkele buis. Alle geothermieputten hebben last van corrosie, die onder controle wordt gehouden door anti-corrosiemiddelen te gebruiken.

Ook de zoutputten hebben een enkele buis. In een aantal gevallen was sprake van gebreken aan de put. In Twente hebben daardoor lekkages van pekelwater plaatsgevonden. Deze putten zijn inmiddels allemaal vervangen door putten van betere kwaliteit.

Gasputten zijn voorzien van een dubbele verbuizing. Ook hier zijn er gebreken aan putten geconstateerd. Deze gebreken zaten in de meeste gevallen óf in de eerste óf in de tweede buis, zodat lekkage naar de omgeving niet plaatsvond. Alle ondernemingen in de gassector hebben hun veiligheidsbeheerssysteem op orde waardoor ze snel en gericht kunnen reageren op incidenten.

In de sector olie trof SodM in geen gevallen gebreken aan. De olieputten zijn in goede conditie en de ondernemingen werken systematisch met een veiligheidsbeheerssysteem.

ZOUTPRODUCTIE GROENER DOOR STOOM UIT BIOMASSA-ENERGIECENTRALE De zoutproductie van Nouryon in Hengelo wordt verder verduurzaamd door levering van duurzame stoom uit de biomassa-energiecentrale van Twence. Hiermee kan Nouryon circa 50.000 ton CO2 per jaar besparen. Dat is vergelijkbaar met de uitstoot van meer dan vierhonderd miljoen autokilometers.

Knut Schwalenberg, directievoorzitter Nouryon Nederland: ‘Het zout uit Hengelo is onmisbaar voor de Nederlandse en Duitse industrie, maar de productie heeft veel warmte nodig. Daarom zetten wij onverminderd in op groene energie en zien we deze samenwerking met Twence als een belangrijke stap in de verdere verduurzaming van onze processen en producten.’ Jaarlijks bespaart Nouryon dankzij de stoomtoevoer van Twence 60 tot 80 miljoen kubieke meter aardgas, gelijk aan het gemiddelde verbruik circa 33 tot 45 duizend huishoudens.

Twence levert sinds 2011 stoom vanuit haar afvalenergiecentrale via een pijpleiding aan Nouryon in Hengelo. Deze stoom, die wordt gebruikt voor de indamping van pekel voor de zoutproductie, wordt voor ruim de helft als duurzaam aangemerkt vanwege het biogene gehalte in restafval.

Sinds de ingebruikname van de vernieuwde biomassa-energiecentrale kan Twence ook volledig groen opgewekte stoom leveren.

Warmte uit de biomassacentrale van Twence wordt ook geleverd aan het stadsverwarmingsnet in Enschede en de stoom is beschikbaar voor bedrijven in de omgeving met een grote warmte- of koudevraag. De energie kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor koeling, verwarming van gebouwen of proceswarmte voor industrie.

FOTO: PIXABAY

Het Duitse bedrijf Sonnen komt volledig in handen van Shell. Sonnen richt zich op slimme energieopslagsystemen en innovatieve energiediensten voor huishoudens. Het streven is om de bouw van een klantgericht energiesysteem te versnellen zodat meer huishoudens energie-onafhankelijk kunnen worden en kunnen profiteren van nieuwe kansen op de energiemarkt.

Sonnen levert batterijen en opslagsystemen voor energie. De SonnenBatterie bijvoorbeeld is een thuisaccu die het gebruik van zonne-energie in een huishouden optimaliseert en ’s nachts energie levert met behulp van zonne-energie die overdag wordt opgewekt.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

05-03-19 17:38

INSPECTIE SZW: ‘INVESTEER MEER IN VEILIGHEIDSCULTUUR’ De Inspectie SZW vindt dat bedrijven meer werk moeten maken van veilige arbeidsmiddelen, veiligheidsprocedures en een cultuur van gezond en veilig werken. Het aantal meldingen van een arbeidsongeval is met vier procent gestegen van 4212 in 2017 naar 4368 in 2018. Vorig jaar vielen bij 70 arbeidsongevallen 71 dodelijke slachtoffers, een stijging ten opzichte van de 54 dodelijke slachtoffers die vielen bij ongevallen in 2017.

De meeste van deze fatale ongelukken vonden plaats in de sectoren bouw, vervoer en opslag, handel en industrie. Inspecteur-generaal Marc Kuipers: ‘Dit is een triest bericht.

Het is in ons aller belang dat wie ’s ochtends gezond naar zijn werk gaat, ’s avonds ook weer veilig en gezond thuiskomt. Helaas is veilig werk niet vanzelfsprekend. We zien in deze economie dat er sneller en efficiënter moet worden gewerkt. Gevolg: meer onveilige situaties en meer ongelukken. Ik roep bedrijven op meer werk te maken van veilige arbeidsmiddelen, veiligheidsprocedures en een cultuur van gezond en veilig werken. Bedrijven zouden ervan doordrongen moeten zijn dat veiligheid en gezondheid bij het werk staat of valt met de cultuur in het bedrijf.’

Ongelukken tijdens het werk komen relatief meer voor bij kleine bedrijven met minder dan 10 werknemers. Per honderdduizend werknemers van kleine bedrijven zijn 67 mensen betrokken bij een ongeval. Bij middelgrote en grote bedrijven zijn dat respectievelijk 46 en 11 personen. Jongeren tussen 15 en 24 jaar en ouderen zijn ook vaker betrokken bij arbeidsongevallen. Het vallen van hoogte, ‘gegrepen’ worden door bewegende delen van een machine, geraakt worden door vallende objecten en aanrijdingen zijn de meest voorkomende ongelukken.

De Europese Unie is van plan de regels aan te scherpen voor gaspijpleidingen die gas van buiten de EU importeren. Deze regels zouden de aanleg van de Nord stream 2-leiding in de weg kunnen zitten. ‘Importpijpleidingen’ mogen niet in bezit zijn van een gasproducent en moeten tien procent van de capaciteit aan derden beschikbaar stellen. Dit zijn eisen waar bijvoorbeeld ook TSO Gasunie zich aan moet houden. Hoewel de verscherping van de eisen nog een voorstel zijn, kunnen ze de aanleg van Nord Stream 2 wel vertragen.

De leiding heeft inmiddels de Finse wateren bereikt, maar zal misschien een alternatieve route moeten volgen als de Denen de aanleg tegenhouden.

Aandeelhouders van de leiding zijn naast Gazprom, bedrijven als Shell, Wintershall en Uniper. De komende maanden wordt het wetsontwerp verder bekeken. Als het daadwerkelijk tot een wet komt, hebben lidstaten negen maanden om deze te implementeren in de eigen wetgeving.

FOTO: PIXABAY

FOTO: TOM BOSSEREZ

ONDERZOEK NAAR PRODUCTIE WATERSTOF UIT WATERDAMP Het klinkt als magie: je brengt een speciaal apparaat in contact met lucht, stelt het bloot aan zonlicht en het begint brandstof te produceren, gratis. Dat is de basisgedachte achter het fundamentele onderzoek van Nederlands Instituut voor Fundamenteel Energieonderzoek Differ in samenwerking met Toyota Motor Europe (TME). De samenwerking heeft tot doel een apparaat te ontwikkelen dat waterdamp absorbeert en dit direct met behulp van zonne-energie in waterstof en zuurstof splitst. Het onderzoeksvoorstel Launchpad for Innovative Future Technology (LIFT) ontving een subsidie van het NWO ENW PPS Fund.

De onderzoekers hebben een nieuwe solid-state foto-elektrochemische cel ontwikkeld die in staat is om eerst water uit omgevingslucht te vangen en vervolgens waterstof te genereren bij verlichting door zonlicht. Dit eerste prototype behaalde een indrukwekkende zeventig procent van de prestaties die wordt verkregen wanneer een equivalent apparaat met water wordt gevuld. Het systeem bestaat uit polymere elektrolytmembranen, poreuze foto-elektroden en waterabsorberende materialen, gecombineerd in een speciaal ontworpen apparaat met geïntegreerd membraan.

De volgende stap is daarom om state-of-the-art materialen toe te passen en de systeemarchitectuur te optimaliseren om zowel de waterinname als de hoeveelheid zonlicht die wordt geabsorbeerd te verhogen.

De maatregelen die het kabinet heeft genomen om de gaswinning in Groningen te beëindigen, leiden tot een snellere daling van de vraag naar Groningengas dan vorig jaar al voorzien. Uit de nieuwe raming voor het komende gasjaar, van oktober 2019 tot oktober 2020, blijkt dat het benodigde volume daalt naar 15,9 miljard kuub. Dat is 1,5 miljard kuub onder het huidige schema voor de afbouw van de gaswinning. Uit de raming van netbeheerder Gasunie Transport Services blijkt dat met name de snellere afbouw van de export naar Duitsland en de extra inkoop van stikstof, waarmee hoogcalorisch gas kan worden omgezet naar pseudo-Groningengas, zorgt voor een lagere vraag naar gas uit het Groningenveld in het komende gasjaar. Door de ingebruikname van de nieuwe stikstofinstallatie in Zuidbroek daalt de gaswinning volgens de raming vanaf 2022 tot ruim onder het door Staatstoezicht op de Mijnen geadviseerde niveau van twaalf miljard kubieke meter. In de periode daarna wordt de gaswinning volledig beëindigd.

PETROCHEM 3 - 2019 7

PET03 D Feiten en cijfers.indd 7

05-03-19 17:38

www.moxa.com

IIoT computers; Embedded communicatie Gateways en Front-end processing.

De Moxa industriële IIoT computers zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productieomgeving centraal staat. In te zetten als IIoT Cloud communicatie Gateway, waarbij door de krachtige processoren Front-end computing mogelijk is. Preventief onderhoud, procesoptimalisatie, data-analyse ofwel IIoT. Onze kijk hierop, pragmatisch.

Uw data één van de belangrijkste assets?

Wij begrijpen dat. Ons aanbod: een betrouwbaar en veilig platform.

Ondersteuning van o.a.: Microsoft Azure (Certified), Wonderware Online Insight, Generic MQTT, HTTP, Sparplug en M2X cloud server.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_IIoTcomputers2.indd 1 PET03 Advertenties.indd 8

15-01-18 15:22 05-03-19 17:32

FEITEN & CIJFERS

FOTO: W2C ROTTERDAM

NOORD-NEDERLAND WIL 2,8 MILJARD STOPPEN IN WATERSTOF Bedrijven en overheden in Noord-Nederland willen de komende twaalf jaar 2,8 miljard euro investeren in emissievrije waterstof. Wel vragen ze de landelijke overheid om duidelijke regelgeving en eenduidige certificering van groene waterstof. En uiteraard om de benodigde subsidies. Gedeputeerde Patrick Brouns van de provincie Groningen: ‘Met de voorgenomen investeringen en gerichte steun van het Rijk, kunnen we de productie en het gebruik van CO2-vrije waterstof fors opschalen. Zo vergroenen we de industrie en versterken we de economie in onze regio, in de rest van Nederland en daarbuiten.’

In hun plan verwachten bedrijven en overheden uit Noord-Nederland in 2030 emissievrije waterstof grootschalig en rendabel te produceren, te gebruiken en te transporteren.

Bij het aanbieden van het plan aan de minister van EZK, vroegen de ondertekenaars wel steun van de landelijke overheid in de vorm van duidelijke regelgeving en eenduidige certificering van groene waterstof. Ook benadrukten ze het belang van een SDE+-achtige regeling om tijdelijk een deel van het prijsverschil tussen emissievrije en grijze waterstof te dragen. Deze zogenoemde ‘onrendabele top’ is volgens de noordelijke coalitie tot 2024 naar verwachting honderd miljoen euro per jaar nodig.

SHELL SLUIT AAN BIJ WASTE-TO-CHEMICALS-FABRIEK Shell heeft zich als partner aangesloten bij de waste-to-chemicals-fabriek die in Rotterdam gebouwd moet worden. De geplande fabriek wordt de eerste in zijn soort in Europa die chemicaliën en biobrandstoffen maakt van niet-recyclebaar afval. Het consortium, dat hiervoor een speciale joint venture heeft opgericht, heeft inmiddels al een omvangrijk aantal voorbereidende werkzaamheden achter de rug, zoals een detail-engineering en de aanvraag van de omgevingsvergunning. Het consortium streeft ernaar om in de loop van 2019 de definitieve investeringsbeslissing (FID) te nemen. Ondertussen gaan de ontwikkelingswerkzaamheden door en wordt het selectieproces met betrekking tot de engineering en aanbesteding (EPC) afgerond.

De geplande fabriek kan jaarlijks 360.000 ton afval omzetten in 220.000 ton (270 miljoen liter) biomethanol. Dat is niet alleen een chemische bouwsteen die gebruikt wordt voor de productie van een breed scala aan alledaagse producten, maar ook een hernieuwbare brandstof. Die hoeveelheid komt overeen met de totale jaarlijkse hoeveelheid afval van meer dan 700.000 huishoudens en vermindert de CO2-uitstoot met naar schatting ongeveer 300.000 ton in vergelijking met de productie van methanol uit fossiele brandstoffen. Het consortium bestond al uit Nouryon, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam.

BRENT RUWE OLIEKOERS 78 75

Het voortgezet speciaal onderwijs (vso) krijgt geld voor technisch vmbo.

Het kabinet trekt jaarlijks 100 miljoen euro extra uit voor technisch vmbo.

Twee miljoen euro daarvan gaat dit jaar naar het vso. Per leerling is het bedrag gelijk aan het bedrag voor reguliere vmbo-leerlingen. Dat maakte minister Slob onlangs bekend.

Het vso is een aparte schoolsoort en krijgt daarom niet automatisch geld dat voor het reguliere voortgezet onderwijs bedoeld is. Minister Slob: ‘Sommige jongeren op het vso hebben gaven en talenten voor techniek die we niet onbenut willen laten. Met het extra geld geven we deze leerlingen de kans om hun technische vaardigheden optimaal te ontwikkelen.’

BioMCN gaat een samenwerking aan met Nouryon en Gasunie om groene waterstof af te nemen voor de productie van hernieuwbare methanol uit CO2. De bedrijven zetten hiermee in op een verdere verduurzaming van processen in de industrie.

Nouryon en Gasunie onderzoeken mogelijkheden voor de conversie van duurzame elektriciteit in groene waterstof in een 20-megawatt waterelektrolysefabriek in Delfzijl. De bedrijven verwachten later dit jaar de finale investeringsbeslissing voor het project te nemen. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van hernieuwbare methanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie. In vergelijking met methanol uit fossiele brandstoffen levert dit een CO2-reductie op van 27.000 ton per jaar.

72

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

69 66 63 60 57 54 51 48

28

29

30

31

Januari 2019

1

4

5

6

7

8

11

12

13

14

15

18

19

20

21

22

25

Minister Stientje van Veldhoven, 37 plastic toepassende bedrijven, 17 plastic producerende bedrijven en 20 andere partijen ondertekenden het Plastic Pact NL. Het Plastic Pact focust zich op het sluiten van de kringloop van eenmalige plastic producten en verpakkingen. Mogelijk dat in een later stadium ook vergelijkbare afspraken gemaakt kunnen worden met andere sectoren die veel plastic toepassen, zoals de bouw en de automotive.

Februari 2019

PETROCHEM 3 - 2019 9

PET03 D Feiten en cijfers.indd 9

05-03-19 17:38

INTERVIEW

‘Chemie wordt vaak alleen als het probleem gezien’

PETROCHEM 3 - 2019 10

PET03 O Interview.indd 10

05-03-19 17:40

Het eerste cadeau heeft de jarige Belgische federatie Essenscia al binnen. Ineos kondigde in januari een investering van maar liefst drie miljard euro aan in de Antwerpse haven. En er wordt in Vlaanderen nog veel meer geïnvesteerd in nieuwe installaties. Toch bestaat de vrees dat Europa van de basischemie af wil. De nieuwe Essenscia-voorzitter Hans Casier: ‘We vormen de sleutel naar oplossingen. Toch wordt de chemie vaak alleen als het probleem gezien.’

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Het zijn bijzondere tijden voor Hans Casier, CEO van Ineos Phenol. In januari werd bekend dat Ineos in Antwerpen drie miljard euro gaat investeren in een ethaankraker en een installatie voor de productie van propyleen. Bovendien is hij sinds kort de nieuwe voorzitter van Essenscia, de Belgische federatie van de chemische industrie en life sciences die in 2019 honderd jaar bestaat. Ineos is inmiddels in omvang de tweede werkgever in de Belgische chemische industrie, na het BASF van oud-voorzitter Wouter de Geest. Dat heeft bij de benoeming echter niet meegespeeld. Casier: ‘Het draait bij Essenscia niet alleen om de grote bedrijven. Het merendeel van onze lidbedrijven zijn kmo’s (kleine of middelgrote ondernemingen, red.).’

Voor Ineos lijkt het wel de hoogste tijd om meer uit de schaduw te treden. Casier: ‘Ineos is een van de grootste bedrijven ter wereld, die niemand kent.’ Een multinational met een relatief korte historie, die ruim twintig jaar geleden begon in de Antwerpse haven met de overname van een chemische site in Zwijndrecht. De verkopende partij, BP, zag weinig heil meer in de locatie. ‘Als Ineos de site niet had gekocht, dan was die destijds gesloten’, stelt Casier. Daarna groeide het concern als kool. In eerste instantie door verschillende acquisities, maar tegenwoordig ook door grote investeringsprojecten.

Serieus alternatief Een belangrijke verandering die Ineos indertijd in Zwijndrecht aanbracht, was dat ze de site openstelde voor andere productiePETROCHEM 3 - 2019 11

PET03 O Interview.indd 11

05-03-19 17:40

INTERVIEW bedrijven. Voor die tijd een uniek cositing-concept. Onder andere het Japanse Kuraray en Nippon Shokubai investeerden er vrij snel in relatief kleine productie-installaties. Onlangs hebben beide bedrijven vervolginvesteringen gedaan in beduidend grotere installaties.

Er valt een interessante parallel te trekken tussen de Ineos-site in Zwijndrecht en de groei van het chemische cluster in Antwerpen. De basis voor het chemiecluster in Antwerpen werd gelegd door vestiging van onder andere BASF, Degussa (tegenwoordig Evonik) en Bayer (nu Covestro en Lanxess). Ook zij zijn door vervolginvesteringen verder gegroeid. Een belangrijk voordeel voor deze bedrijven was dat ze in Antwerpen grond konden kopen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Rotterdam, waar alleen kon worden gepacht. Casier: ‘Doordat de bedrijven door de jaren vervolginvesteringen deden, groeide het cluster op een organische wijze. Antwerpen ging zich steeds meer ontwikkelen op het gebied van basischemie en bulk. Er werd veel geïnvesteerd in infrastructuur, kennis en R&D. Daarmee werden ook ander investeerders aangetrokken.’

De huidige investeringsgolf in de Antwerpse chemie lijkt daarom een logisch vervolg op eerdere stappen. Het zijn vooral investeringen van bedrijven die zich al veel eerder vestigden in de haven.

Dat geldt voor de nieuwbouw van Borealis, Covestro en ook van Ineos. Hoewel Rotterdam tot het laatste moment echt een serieus alternatief is geweest.

Neutraal Casier heeft zich daarom enorm verbaasd over de discussie die losbarstte in de Nederlandse pers, nadat Ineos in januari Antwerpen en dus niet Rotterdam koos voor een investering van drie miljard. Bedrijven zouden de Rotterdamse haven mijden vanwege het Nederlandse klimaatbeleid, was de teneur. Casier: ‘Dat is bij ons onderzoek nooit aan bod

gekomen. Rotterdam had bovendien een heel sterk dossier. Het concrete aanbod was misschien zelfs iets beter dan dat van Antwerpen. We zouden daar een groot terrein ter beschikking krijgen, volledig infrastructureel voorbereid. Eerder een blue field dan een green field. En de support van het havenbedrijf was daar ook heel goed, net als overigens in Antwerpen. Geen verschil. Neutraal dus. In de Antwerpse haven is het terrein ook goed, maar iets meer geconcentreerd.

Nee, doorslaggevend was dat er bij vestiging in Rotterdam additionele infrastructuur nodig is.’ De eigen, bestaande installaties van Ineos in Antwerpen zijn straks immers de belangrijkste afnemers van ethyleen en propyleen uit de nieuwe fabrieken. Door te investeren in Antwerpen is geen extra transport nodig. De grondstoffen, de schaliegassen ethaan en propaan komen dan direct in de Antwerpse haven in vloeibare vorm per schip aan en afnemers zijn in de directe omgeving gevestigd.

Het klimaat heeft bij de afweging echt niet meegespeeld, benadrukt Casier nogmaals. ‘Ook op het gebied van CO2 waren de onderlinge posities neutraal.

In België speelt net als in Nederland verduurzaming en CO2-reductie een belangrijke rol. Dat is niet anders. Daarnaast hebben zowel Antwerpen als Rotterdam een sterke ligging in Europa, is er veel knowhow aanwezig en nagenoeg iedereen spreekt Engels.’ Allemaal om het even dus.

Onmetelijke bouwprogramma’s Volgens Casier is de investering van Ineos een enorme opsteker voor de industrie in heel Noordwest-Europa.

Het gaat om nieuwe installaties in het hart van de chemie, die volgens hem een innovatieve impuls kunnen geven aan Antwerpen, maar ook aan de belendende clusters in Nederland en Duitsland.

De afgelopen twintig jaar zijn immers alle grote investeringen buiten Europa

Hans Casier: ‘In Noordwest-Europa hebben we de grootste concentratie chemie in de wereld.

Laten we dat zo houden.’

gedaan, in Azië, het Midden-Oosten en de VS. Dat heeft Europa ook deels aan zichzelf te danken.

Casier verwijst daarmee naar een brief die Ineos-topman sir Jim Ratcliffe onlangs aan de president van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker stuurde. Een collega-CEO van een groot chemisch bedrijf had hem gevraagd of hij gek was geworden nadat de investering van drie miljard wereldkundig was gemaakt, stelt hij in die brief.

De Britse CEO van Ineos maakt zich zorgen over het investeringsklimaat op het Europese continent. Het moet zichzelf volgens hem niet uit de markt prijzen. Ratcliffe: ‘Europa is niet langer concurrerend. Het heeft ‘s werelds duurste energie- en arbeidswetgeving die niet uitnodigend is voor werkgevers.

Maar het ergste van alles zijn de groene belastingen. Die kunnen op zijn best als dwaas worden omschreven omdat ze het tegenovergestelde effect hebben van wat ze beogen.’

Volgens Ratcliffe voorkomt Europa met de belastingen juist de nodige vernieuwing, omdat ze investeringen in de open armen drijven van de VS en China. Ze duwen volgens hem ook de productie naar andere delen van de wereld die minder om het milieu geven. De VS zijn juist wel volledig bezig met vernieuwing.

Ratcliffe: ‘Met onmetelijke bouwprogramma’s installeren ze ‘s werelds beste chemische technologie die een fractie van de uitstoot heeft van de installaties die we een generatie geleden zagen.

Oude eenheden worden uitgeschakeld.

De VS hebben geen groene belastingen, maar dringen wel aan op de allerhoogste milieunormen voordat ze vergunningen voor nieuwe bouwprojecten afgeven.’

Plastic soep Ratcliffe staat bekend om zijn scherpe analyses en stevige uitspraken. Het zou wat on-Vlaams zijn om zijn woorden een-op-een over te nemen. Toch onderschrijft Hans Casier het betoog van zijn CEO. ‘In Noordwest-Europa hebben we de grootste concentratie chemie in de wereld. Laten we dat zo houden.’

De samenleving ziet vaak te weinig in hoe belangrijk de rol is van de chemische industrie. Op dat vlak schiet de industrie zelf blijkbaar ook tekort, stelt de nieuwe voorzitter van Essenscia. ‘Nog

PETROCHEM 3 - 2019 12

PET03 O Interview.indd 12

05-03-19 17:40

steeds slagen we er te weinig in om ons zelf goed te verkopen. Onze producten zitten in iPhones, we maken materialen die auto’s lichter maken en composieten die onmisbaar zijn bij het succes van windmolens. We vormen de sleutel naar oplossingen. Toch wordt de chemie vaak alleen als het probleem gezien.’

De heersende opinie is dat plastics fout zijn. ‘Maar laten we het kind niet met het badwater weggooien. Essenscia was vier jaar geleden de eerste in België die de plastic soep op de agenda zette. Wist je overigens dat het plastic uit de soep vooral afkomstig is van tien grote rivieren in de wereld, acht in Azië en twee in Afrika. Daar moeten we het probleem aanpakken.’

‘Koolstof en CO2 zitten onlosmakelijk vast aan het leven. We moeten niet van koolstof af, maar we moeten er vooral slimmer mee omgaan.’

Koolstofslim Sowieso moeten we van het probleem een oplossing maken, stelt Casier. ‘Met de producten van de chemie wordt tijdens de gebruiksfase twee tot vier keer zoveel CO2 bespaard.’ Hij duidt daarbij op bijvoorbeeld lichtere en dus zuinigere auto’s, isolatiematerialen en materialen voor duurzame energieopwekking. ‘We werken zelfs aan CO2 als grondstof. Bij Ineos onderzoeken we bijvoorbeeld hoe we

CO2 uit de productie van ethyleenoxide kunnen zuiveren om het vervolgens vloeibaar te leveren voor tal van toepassingen.’

Een begrip als decarbonisatie moet daarom niet voor de chemie gelden, lijkt hij daarmee te benadrukken. ‘Bij Essenscia hebben we het liever over koolstofslim.

Koolstof en ook CO2 zitten onlosmakelijk vast aan het leven. We moeten niet van koolstof af, maar we moeten er vooral slimmer mee omgaan.’ ■ PETROCHEM 3 - 2019 13

PET03 O Interview.indd 13

05-03-19 17:40

TECHNOLOGIE

Onderzoek naar andere waterstofroutes De doorbraak van waterstof als schone energiedrager en grondstof lijkt nabij. Probleem is echter de CO2-uitstoot bij productie.

Dat is te reduceren door na het traditionele proces kooldioxide af te vangen en ondergronds op te slaan; ofwel de blauwe variant.

Of met groen waterstof, via elektrolyse van water. En er is nog een derde, minder bekende optie.

Met methaanpyrolyse wordt waterstof uit aardgas gemaakt met koolstof – en niet CO2 – als waardevol bijproduct. Noem het de turquoise variant. BASF, Shell en ook TNO zien mogelijkheden.

Wim Raaijen

Momenteel gebruikt de industrie al veel waterstof. Onder andere voor de ontzwaveling van brandstoffen en denk ook aan de productie van ammoniak. Daar wordt dan bijvoorbeeld kunstmest van gemaakt. Deze waterstof wordt tegenwoordig met name gemaakt uit aardgas via steam methane reforming. Dit wordt grijze waterstof genoemd, maar volgens experts zou je het gerust ook diepzwart kunnen noemen. Aardgas wordt bij deze route immers zowel als grondstof als energiebron gebruikt. Zodoende worden enorme hoeveelheden aardgas gebruikt en heel veel CO2 de atmosfeer in gestuurd. Bij productie van een ton waterstof komt maar liefst negen ton CO2 vrij. Met de huidige klimaat-ambities komt deze route steeds daarom steeds meer onder druk te staan. Kunstmestfabrikanten als Yara in Sluiskil en OCI Nitrogen in Geleen, maar ook volledige industriële clusters als Rotterdam, Geleen en de Eemsdelta zijn daarom op zoek naar andere routes.

Grootschalig Wereldwijd wordt momenteel veel onderzoek gedaan naar schonere methodes om waterstof te produceren. Op de korte termijn zetten veel bedrijven in op blauw waterstof, waarbij CO2 bij de schoorsteen wordt afgevangen en ondergronds (CCS) wordt opgeslagen, bijvoorbeeld in uitgeproduceerde olie- en gasvelden. Niet bijzonder elegant volgens velen, maar als we de klimaatdoelen van Parijs en van het concept Klimaatakkoord willen halen, kan weinig worden uitgesloten. Ook CCS niet.

Voor de langere termijn wordt veel verwacht van de elektrolyse van water.

De groene route, mits daar natuurlijk duurzaam opgewekte stroom voor wordt gebruikt. Verschillende partijen, waar-

onder Nouryon en Gasunie, hebben de eerste investeringen in groene waterstoffabrieken inmiddels aangekondigd. Voor een grootschalige toepassing is echter nog veel meer nodig. Zo is een enorme groei aan windmolens en zonnepanelen vereist. Bovendien is deze route nog erg duur. Volgens verschillende onderzoeken kan groene waterstof pas tegen 2030 een significante rol gaan spelen.

Optimistische boodschap Er is nog een derde optie. Een relatief onderbelicht alternatief is methaanpyrolyse. Met een beetje fantasie zou je dit de turquoise route kunnen noemen, een menging van blauw en groen.

Aardgas is nog steeds de voornaamste grondstof, naast mogelijk biomethaan.

De uitstoot kan echter enorm worden gereduceerd en zelfs geneutraliseerd.

Bij deze technologie wordt bij hoge temperatuur bijvoorbeeld in een gesmolten metaallegering methaan gesplitst tot waterstof en pure koolstof. Zonder dat er dus koolstofdioxide wordt gevormd.

Naast deze vermeden emissie wordt dus bovendien extra waarde gecreëerd met het bruikbare koolstof. De toepassingen zijn divers. Denk daarbij aan additief voor staal, vulmiddel in autobanden, grafiet, kleurstof en bodemveredelaar.

Een potentiële groeimarkt. Een bijkomend voordeel van deze turquoise route is dat ook de CO2-emissie die vrijkomt bij de traditionele productie van de koolstof wordt voorkomen.

Internationaal doen veel partijen vooral in de luwte onderzoek naar deze route. De tijd lijkt nu echter rijp om met de resultaten naar buiten te treden.

Zo maakte chemiereus BASF onlangs bekend dat ze serieus de optie met methaanpyrolyse onderzoekt, samen met onder andere gassenproducent Linde,

PETROCHEM 3 - 2019 14

PET03 U Waterstof.indd 14

05-03-19 17:41

FOTO: BASF

staalbedrijf Thyssenkrupp en verschillende Duitse onderzoeksinstellingen. Voor BASF is het een van de beoogde routes van het concern om de komende decennia CO2-neutraal te groeien.

Volgens het chemieconcern gebruikt zijn variant ongeveer een kwart meer energie dan het traditionele steam methane reforming. De groene, elektrochemische weg vraagt om echter een tienvoud, stellen onderzoekers van het concern. BASF bereidt inmiddels de volgende stappen in het onderzoek voor. Over enkele jaren moeten de eerste proeffabrieken worden gebouwd. Commerciële toepassing wordt in de jaren na 2025 verwacht.

Ook Shell lijkt zeer geïnteresseerd in de blauwgroene waterstofroute. Het concern werkt daarbij nauw samen met onderzoekers van de University of California Santa Barbara. Een ruim jaar geleden kwam deze universiteit met een optimistische boodschap naar buiten.

Onderzoeker Eric McFarland stelde dat de toevoeging van een katalysator het haalbaar maakt om op prijs te kunnen concurreren met steam methane reforming. En sowieso goedkoper dan elektrolyse. Daarbij is een eventuele toekom-

Voor BASF is het een van de beoogde routes om de komende decennia CO2-neutraal te groeien. stige CO2-taks niet eens in de berekening meegenomen.

Modulair Dichterbij huis is ook TNO sinds begin vorig jaar bezig met de doorontwikkeling van methaanpyrolyse. ‘Net als heel veel andere partijen. Naast BASF en Shell, zijn bijvoorbeeld Gazprom en verschillende andere multinationals er mee bezig. Momenteel spreken wij met verschillende geïnteresseerde productiebedrijven,’ stelt Willem Frens van het onderzoeksinstituut. Hij en professor Earl Goetheer (TNO en TU Delft) zijn zeer positief over het mogelijkheden van het proces.

Het lijkt allemaal in een stroomversnelling te komen. Goetheer: ‘Rond 2021 willen wij een pilot-installatie bouwen en niet lang daarna kan commerciële toepassing volgen. Opschalen is bij deze technologie namelijk niet bijzonder ingewikkeld. Je moet je voorstellen

dat de reactie plaatsheeft in een bad van ongeveer 900 graden Celsius met gesmolten metaal. Je kunt er meerdere in een fabriek neerzetten en elk molten metal bad is hetzelfde. Fabrieken kun je zodoende modulair opbouwen en uitbreiden.’ En het is ook geen rocket science. Een dergelijke fabriek heeft bovendien veel gelijkenis met inmiddels bestaande installaties, denk aan de productie van aluminium. Bij Aldel Delfzijl wordt bijvoorbeeld aluminium geproduceerd in hete elektrolytische baden.

Filter De kern van de technologie is bij de verschillende onderzoeksteams hetzelfde. Gesmolten metaal vormt de basis van de reactor. Dat wordt gebruikt als katalysator. Denk daarbij aan nikkel, platina of palladium. Het metaal wordt opgelost in een metaal dat katalytisch inert is en een lager smeltpunt heeft. Dat kan indium, gallium, tin, lood of bisPETROCHEM 3 - 2019 15

PET03 U Waterstof.indd 15

05-03-19 17:41

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv A4_Versie februari 2019_210x297.indd 1 PET03 Advertenties.indd 16

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608260 www.logisticon.com 19-02-19 14:50 05-03-19 17:33

Fluctueren Voor het proces van methaanpyrolyse is nog steeds energie nodig, om de baden met gesmolten metaal te verhitten. Hiervoor kan ook stroom worden ingezet.

Als deze duurzaam is opgewekt, dan is de totale CO2-uitstoot dus nihil. Willem Frens: ‘Je hebt per waterstofmolecuul beduidend minder energie nodig dan bij steam methane reforming, dan wel bij elektrolyse van water, waardoor het proces zeer competitief is. Daarom zou de molten metal technologie een oplossing kunnen zijn om met beperkte hoeveel-

FOTO: TNO

mut zijn. Over het algemeen heeft zo’n combinatie een nog lager smeltpunt dan de losse componenten. Voer je methaan hier doorheen, dan komt de waterstof er vanzelf bovenuit. Koolstof is lichter dan de meeste metaallegeringen en komt daardoor bovendrijven waarna je het er min of meer vanaf kunt scheppen. ‘Op dat vlak hebben we bij TNO wel een extra stap gezet,’ stelt Goetheer. ‘Wij kunnen zuivere koolstof leveren door het goed te scheiden van het gesmolten metaal. Daardoor kan het waardevoller zijn voor verschillende toepassingen van de koolstof. Bij veel toepassingen is vervuiling met metaaldeeltjes niet gewenst.

Bovendien wil je ook zuinig omspringen met het metaal.’

De TNO-onderzoekers hebben daarom boven het gesmolten metaal een extra zoutlaag aangebracht, zwaarder dan koolstof, maar lichter dan het metaal.

Als een filter. Boven de zoutlaag ontstaat zodoende de koolstof. Dat is er gemakkelijk van af te scheppen en extra te filteren. Goetheer: ‘Het is een eenvoudige en efficiënte oplossing. Er worden elders ook andere mogelijkheden onderzocht, bijvoorbeeld plasma’s, maar die kosten veel energie.’

Onderzoeker Rajat Bhardwaj met een buis met gesmolten metaal. Rajat is de wetenschapper die bij TNO volledig aan dit methaanpyrolyse werkt.

heid wind- en zonne-energie de grote hoeveelheden waterstof te produceren die nodig zullen zijn.’

Carbon black Voor de industrie biedt methaanpyrolyse helemaal interessante mogelijkheden in clusters waar zowel een grote vraag naar waterstof als koolstof is, zoals bijvoorbeeld in Nederland. Daar waar bijvoorbeeld de staalindustrie en de chemie op een steenworp afstand van elkaar liggen. En denk bijvoorbeeld ook aan Rotterdam, waar raffinaderijen waterstof gebruiken om brandstoffen te ontzwavelen en waar ook een bedrijf als Cabot

carbon black produceert. En wat te denken van de Eemsdelta waar een bedrijf als BioMCN al een beginnetje heeft gemaakt met de productie van methanol uit waterstof en CO2, terwijl iets verderop PPG carbon black produceert. Dat is ook het gebied waar inmiddels veel duurzaam opgewekte stroom aan land komt. Bovendien is Groningen ook een knooppunt van de gasinfrastructuur, dat straks mogelijk ook waterstof naar de verschillende industriële clusters in Nederland, Vlaanderen en Duitsland kan transporteren. Turquoise waterstof en koolstof bieden in ieder geval mogelijkheden voor nieuwe combinaties. ■

WATERSTOFPRODUCTIE BIJ DE POMP Een belangrijke uitdaging voor het rijden op waterstof is de nog ontbrekende infrastructuur. Dat kan volgens Constant van Lookeren Campagne grotendeels met het bestaande gasnet worden opgelost. Het doel van zijn Drive Down project is om bestaande tankstations uit te rusten met een installatie voor methaan pyrolyse. Methaan kan als aardgas door het bestaande net worden aangevoerd. Wordt duurzame elektriciteit gebruikt voor de reactie dan is de CO2-uitstoot nihil. Gebruikt de installatie biogas uit bijvoorbeeld mest of zeewier dan is de CO2- uitstoot zelfs negatief.

De geproduceerde waterstof kan worden getankt door waterstofauto’s. Bovendien kan het decentraal worden omgezet in elektriciteit voor elektrische -auto’s. De pyrolyse-unit levert naast waterstof ook zuivere koolstof dat een interessante marktwaarde heeft als grondstof voor elektrodes, als bodemveredelaar, kleurstof of als toevoeging aan asfalt, rubber en staal.

PETROCHEM 3 - 2019 17

PET03 U Waterstof.indd 17

05-03-19 17:41

RECYCLING

Plastic afvalberg aanpakken met pyrolyse Op dit moment hebben we te weinig capaciteit om onze plastic afvalberg te verwerken. De oeroude techniek pyrolyse kan een oplossing zijn om plastic om te zetten in waardevolle producten en grond- of brandstoffen.

Steeds meer bedrijven zijn bezig met de techniek.

Dagmar Aarts

Op haven- en industrieterrein Moerdijk houden meerdere partijen zich bezig met pyrolyse. Hier staat namelijk de Pyrolyseproeftuin Zuid-Holland, waar wordt onderzocht hoe reststromen met de pyrolysetechniek tot waardevolle producten kunnen worden verwerkt. Bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en lokale overheden werken samen. Tijdens een open dag werd een kijkje in de keuken gegeven.

Pyrolyse is een thermisch kraakproces waarbij plastic, afval of biomassa worden ontleed door het tot een hoge temperatuur te verhitten zonder dat daarbij zuurstof aanwezig is. Daardoor ontstaan gas, olie en een koolachtig residu, die kunnen dienen als brandstof of als grondstof voor producten.

Stoomkraker Ten opzichte van verbranding, mechanische recycling en vergassing heeft pyrolyse een aantal grote voordelen volgens Paul de Wild van ECN part of TNO. ‘Over het algemeen is het een eenvoudige technologie. Het is flexibel toepasbaar op mengstromen, kunststof reststromen en biomassa. Daarnaast is het ook energie-efficiënt, zijn er hele goede decentrale productiemogelijkheden en is de energiedichtheid vaak hoger dan van het uitgangsmateriaal. Bovendien is pyrolyseolie die uit biomassa of kunststof komt schoner dan originele uitgangsmaterialen.

De reden is dat anorganisch of inorganisch materiaal achter blijft in de char.’

De bedrijven in de Pyrolyseproeftuin zijn nog bezig met pilotinstallaties. Maar anderen zijn al een stap verder. Zo maakte Sabic onlangs bekend in Geleen een commerciële fabriek te bouwen die afvalplastic van lage kwaliteit om kan zetten in grondstoffen voor haar stoomkraker.

Een paar jaar geleden is in Hengelo een

pyrolysefabriek geopend die olie wint uit resthout. FrieslandCampina gebruikt die olie om stoom mee te maken. En in de proeftuin op haven- en industrieterrein Moerdijk wordt onderzocht hoe reststromen met de pyrolysetechniek tot waardevolle producten kunnen worden verwerkt. Hier werken bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en lokale overheden samen.

Waardeketens Hoewel pyrolyse een oude techniek is, is zo’n proeftuin toch nog nodig legt Manon Baartmans (manager commercie Havenbedrijf Moerdijk) uit. ‘We richten ons heel erg op waardeketens. Hoe krijg je een haalbare businesscase? Daarvoor bekijken we waar je voldoende en betaalbare feedstock of bestaande afvalproducten kunt vinden, hoe krijg je die stromen betaalbaar vervoerd en hoe zit de inzamelstructuur van zo’n product in elkaar.

Ook kijken we naar de waarde van de producten die uit dat proces komen.

Wat kan de chemische industrie met de vrij ruwe olie en gassen die ontstaan na pyrolyse? Wat kost het bijvoorbeeld om nabewerkingen te doen en is dat product dan nog steeds economisch interessant?’

Het uiteindelijke doel van de proeftuin is om commerciële pyrolyse-installaties en commercieel succesvolle eindproducten op de markt te brengen. Denk bijvoorbeeld aan biobrandstof, basisgrondstoffen voor de chemische industrie, bodemverbeteraars of barbecuekooltjes.

De afgelopen twee jaar zijn al proeven gedraaid en is al veel informatie over afvalstromen, kwaliteit van producten na pyrolyse en de kosten verzameld.

Footprint Nu zijn er nog twee grote uitdagingen over. Baartmans: ‘De eerste is om op te

PETROCHEM 3 - 2019 18

PET03 R Pyrolyse.indd 18

05-03-19 17:42

FOTO: HAVENBEDRIJF MOERDIJK

schalen naar een commerciële schaal. De tweede uitdaging is het finetunen van de input die de installaties in gaat. Als je er een grote verscheidenheid aan mixed plastics aan de voorkant instopt dan krijg je een heel divers eindproduct. Maar als je er aan de voorkant wat meer specifieke stromen weet aan te trekken, dan komen er aan de achterkant ook meer voorspelbare producten uit. We moeten onderzoeken of het beter is dat de inzamelaars van plastic meer scheiden of dat de chemie de producten meer moet nabewerken.’

Baartmans: ‘De verwachting is dat we met pyrolyse een grotere CO2-reductie behalen dan met verbranden.’

In de proeftuin worden ook lifecycle analyses gedaan om te kijken wat de footprint is van een gepyrolyseerd product. Die wordt vergeleken met de footprint van alternatieve toepassingen. Veel plastics worden verbrand in Nederland.

Baartmans: ‘De verwachting is dat we met pyrolyse een grotere CO2-reductie behalen dan met verbranden. Daarbij

is pyrolyse ook een volgende stap op de ladder van Lansink (een standaard die aangeeft hoe milieuvriendelijk een afvalverwerkingswijze is, red.). Met onze proeftuin willen bijdragen aan het vinden van de milieuvriendelijkste verwerkingswijzen zodat we als Nederland koploper blijven op dit gebied.’ ■

DIESEL UIT PLASTIC Patpert Teknow Systems is een van de partijen met een pilotplant op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Het bedrijf zet plastic restafval om in brandstof of grondstoffen voor de (petro)chemische industrie.

In India is Patpert al twaalf jaar bezig in India en heeft daar 22 fabrieken. Er varen ook al schepen op haar diesel. Toch moet het bedrijf hier in Nederland weer opnieuw beginnen met een pilotinstallatie. ‘Dat doen we vooral vanwege de wetgeving’, legt Laurens Trebes uit.

Patpert zet plastic afval dat niet mechanisch kan worden gerecycled om in diesel en monomeren voor de kunststofindustrie.

Trebes: ‘Wat wij doen noemen we geen pyrolyse, want dat is volgens het wetboek het omzetten van biomassa. Wij zetten via een zuurstofloze verbranding plastics om van polymeren naar monomeren en daarom noemen we het depolymerisatie.’

Begin 2020 wil Patpert haar eerste fabriek in Nederland bouwen. Trebes: ‘Het wordt geen grote, denk aan vijf kiloton per jaar. Het risico voor een mega-installatie is te groot, omdat de afvalmarkt in Nederland is versnipperd. We kunnen beter een paar kleine installaties neerzetten dan één grote, want dan weten we zeker dat we genoeg plastic restafval kunnen krijgen.’

Volgens Trebes willen veel chemische bedrijven zijn olie hebben. We hebben een lifecycle analysis gemaakt waaruit blijkt dat onze diesel zestig procent minder CO2-uitstoot heeft dan normale diesel. Dat heeft te maken met de hele keten van de normale diesel. Die moet worden opgeboord, getransporteerd, opgeslagen en geraffineerd. Grote chemische bedrijven willen onze olie gebruiken en verder verwerken, door het bijvoorbeeld om te zetten naar etheen.’

PETROCHEM 3 - 2019 19

PET03 R Pyrolyse.indd 19

05-03-19 17:42

PLANTMANAGER

Ook de laatste afvalstof waardevol maken Afvalenergiebedrijf AVR in Duiven heeft als ambitie om restafval honderd procent waardevol te maken. Het bedrijf levert al lang warmte en energie, maar gaat vanaf de zomer ook haar CO2 afvangen en leveren aan de kassen in de buurt. In de toekomst zou plantmanager Robert Hageman ook graag wat gaan doen met waterstof.

Dagmar Aarts

AVR werkt met ‘de rest van de rest’, afval dat niet meer kan worden gerecycled. Dat wordt verbrand en daar maakt het bedrijf warmte en elektriciteit van.

Hageman: ‘Het mooie is dat je van één vuilniszak zeven keer warm kunt douchen of je kan 1200 keer je mobiele telefoon opladen. En van de reststoffen die na het verbranden nog over blijven, maken we betonklinkers.’

Toch blijft er nu nog steeds een afvalstof over en dat is CO2. Maar ook daarvoor heeft AVR nu een oplossing. Ze bouwt een grootschalige CO2-afvanginstallatie.

De CO2 die wordt afgevangen gaat naar tuinders die het nodig hebben om hun gewassen te laten groeien. Plantmanager Robert Hageman: ‘Waar iedereen over praat in het Klimaatakkoord draait gewoon over een paar maanden hier.’

Kom maar halen Supergaaf noemt Robert Hageman de CO2-afvanginstallatie. ‘We kunnen vanaf de zomer 60.000 ton CO2 afvangen wat we vervolgens leveren aan de kassen hier in de buurt. De CO2 die de tuinders nodig hebben, halen ze nu uit aardgas.

Met onze installatie sla je dus twee vliegen in één klap. Zij gaan van het gas af en wij hebben minder CO2-uitstoot.’

Het gaat om een investering van meer dan twintig miljoen euro. Een CO2-afvanginstallatie op deze schaal bij een afvalenergiebedrijf is uniek. ‘Wij zitten echt vooraan bij dit soort zaken’, zegt

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren?

Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

Hageman. ‘We willen dat alles hier met waarde weg gaat. De laatste afvalstof die hier vrij kwam, was CO2. Straks kunnen we vijftien procent van onze CO2-uitstoot afvangen en aan tuinders leveren.

We zouden graag honderd procent CO2 afvangen, maar we hebben er nog geen afnemers voor. Wie het nodig heeft, mag het bij ons komen halen.’

Maar Hageman gaat niet alleen maar zitten wachten totdat een bedrijf zich meldt.

Hij heeft ook samenwerking gezocht met de Radboud Universiteit. ‘Samen houden we een hackathon waarbij de studenten zich 48 uur opsluiten om slimme toepassingen te bedenken voor onze installatie.

Zo proberen we wetenschap en studenten aan ons te binden.’

Opleidingen Dat is hard nodig volgens de plantmanager, want het is steeds moeilijker om technisch personeel te vinden. ‘Daarom proberen we hier nu ook statushouders aan het werk te krijgen. In februari hebben we een bijeenkomst gehad met achttien statushouders. Ze hebben hun papieren niet meegenomen vanuit hun thuisland en hun opleidingen zijn hier niet erkend waardoor ze nergens aan het werk komen. We bieden ze een vierjarige mbo-studie aan met een baangarantie tot operator. Ze zijn blij dat ze wat kunnen doen en wij zijn blij met hen als werknemers. Als er minder vissen in de vijver zitten, moet je op een andere manier gaan vissen.’

Daarnaast kijkt AVR samen met andere bedrijven uit de regio hoe ze de opleiding operationele techniek in Apeldoorn overeind kunnen houden. Deze studie is bij 25 leerlingen break-even, maar heeft nu maar vijftien leerlingen, waardoor sluiting dreigt. Hageman maakt zich zorgen, want het zou betekenen dat er

PETROCHEM 3 - 2019 20

PET03 Q Plantmanager.indd 20

05-03-19 17:43

FOTO’S: DAGMAR AARTS

geen opleiding voor operators meer is in de regio. ‘Wij hebben deze studenten nodig in de toekomst net als andere grote bedrijven hier. We kijken of we kunnen zorgen dat er meer leerlingen op die school komen of in het ergste geval kopen we de opleiding. Dan maar vijftien leerlingen. Misschien moeten wij het verschil bijleggen.’

Alles wat een techneut wenst Uit andere delen van het land zullen afstudeerders minder snel naar Duiven afreizen voor hun werk denkt Hageman.

‘Mensen vinden het toch gaver om Shell op hun loonstrookje te hebben dan een afvalverwerker. We zijn misschien ook minder bekend. Maar als ze eenmaal binnen zijn, blijven ze. Want het mooie van afval verbranden is dat wij hier alle dingen uit het procestechniekhandboek doen: verbranden, thermische technieken, fysisch-chemische waterzuivering, rookgaszuivering, turbines, stoom en

Hageman: ‘Waar iedereen over praat in het Klimaatakkoord draait gewoon over een paar maanden hier.’ hoogspanning. We hebben alles wat een techneut kan wensen. Dat is bij een raffinaderij vaak beperkter. Maar we hebben ook een bunker met afval en dat is niet zo sexy.’

Dat afval zorgde ook voor een wat ‘stoffig’ imago van het bedrijf, maar daar is hard aan gewerkt. Hageman: ‘Nu hoor je wel weer vaak dat mensen vinden dat afval verbranden slecht is en dat we een circulaire economie moeten hebben.

Maar de circulaire economie heeft ook een reststroom. Een goed voorbeeld daarvan is papier. Dat recyclen wij al tientallen jaren. Na zeven keer recyclen is de papiervezel echter te kort om er weer papier van te maken. Die te korte vezel moeten we uit het afval halen. Met

onze biomassa-installatie maken we er een cement (topcrete genaamd, red.), warmte en elektriciteit van. Ik hoop zelf ook dat wij op een gegeven moment niet meer nodig zijn, maar de komende vijftien tot twintig jaar is dat nog niet het geval.’

Projecten Voor de toekomst van het bedrijf heeft hij dan ook nog wel wat dromen. ‘We onderzoeken nu of we nog een installatie voor papierpulp kunnen bouwen en als er meer afnemers van CO2 zijn, zou ik graag nog een CO2-afvanginstallatie bouwen. En net als op onze locatie in Rozenburg zou ik hier een scheider willen hebben, die plastics en drankenPETROCHEM 3 - 2019 21

PET03 Q Plantmanager.indd 21

05-03-19 17:43

Match uw vraag met onze technici Bekijk de mogelijkheden op www.stratt.nl

DONDERDAG 16 MEI ROTTERDAM [Sa ve th e da te]

BRILJANTE MISLUKKINGEN www.hetnieuweproduceren.nu/jaarcongres

Halve pagina advertentie HNP.indd 1

PET03 Advertenties.indd 22

04-03-19 16:09

05-03-19 17:33

kartons uit restafval haalt. Maar dan moeten we een gemeente hebben die mee wil doen. Ik denk aan bijvoorbeeld Oss en Den Bosch. Zij leveren hier restafval aan, maar doen nog niet zoveel aan bronscheiding.’

In de toekomst gaat het bedrijf volgens Hageman ook wat met waterstof doen.

Nu is het daar nog te vroeg voor. ‘Op dit moment moet er nog geld bij. Pas als er haalbare businesscases zijn, gaan we er mee aan de slag. Met de elektriciteit die wij produceren, kunnen we door middel van elektrolyse groene waterstof maken. We zouden daar bijvoorbeeld stadsbussen op kunnen laten rijden. De bussen van de gemeente Arnhem staan hier vlakbij op een rangeerterrein. Als de gemeente op waterstofbussen wil rijden, wil ik wel een contract afsluiten dat de bussen bij ons groene waterstof kunnen tanken.’

Smart grid In Duiven zijn ze dus volop bezig met de energietransitie. Er wordt namelijk ook nog warmte geleverd aan het stadswarmtenetwerk van Arnhem, Duiven en Westervoort. ‘Wij willen dat netwerk graag uitbreiden’, vertelt Hageman. ‘Als het groot genoeg is, kan je het open maken en kunnen nieuwe toetreders meedoen.

Je kan er bijvoorbeeld een datacentrum op aansluiten dat warmte over heeft of geothermiebronnen.’

Aansluiten gebeurt vaker bij AVR. Op het industrieterrein waar het bedrijf zich bevindt, begint een eigen elektriciteitsnet te ontstaan doordat het bedrijf met anderen samenwerkt. ‘Onze buurman 4PET, die PET-flessen recyclet, had een elektriciteitsleiding nodig. Dat zou ze enkele honderden duizenden euro kosten om een kabel te trekken. Wij hebben echter ook een hoogspanningsaansluiting. Nu hebben ze een kabel naar ons getrokken om van ons elektriciteit af te nemen en dat was aanzienlijk goedkoper.

Zo hebben ze een hoop geld bespaard.

We kijken ook naar aansluitingen van zonnepanelen en windmolens van het waterschap. Zo ontstaat een eigen elektriciteitsnetwerk oftewel het begin van een smart grid. Als hier op een gegeven moment een overschot is aan elektriciteit, gaan we van het overschot waterstof maken. Ik denk dat dat over tien jaar werkelijkheid is.’ ■

‘We hebben alles wat een techneut kan wensen, maar ook een bunker met afval en dat is niet zo sexy.’

STIJL Robert Hageman (44 jaar) is plantmanager bij afvalenergiebedrijf AVR in Duiven.

Van origine is hij milieutechnoloog en daarna studeerde hij ook nog bedrijfskunde. Bij AVR heeft hij verschillende functies gehad voor hij plantmanager werd: hij werkte op de milieuafdeling, was hoofd onderhoud en hoofd productie. Vervolgens werd hij operations manager bij AVR in Rozenburg en op een gegeven moment had hij tegelijk ook Duiven onder zijn hoede. ‘Maar dat laatste past niet bij mijn stijl van leiding geven’, zegt Hageman. ‘Ik geef leiding vanuit betrokkenheid. In Duiven zijn honderd medewerkers en die ken ik allemaal. Een aantal jaar geleden waren het er 180 over twee locaties en dat is niet aan mij besteed. Dan zijn er mensen die ik een heel jaar niet zie en dat is niet mijn stijl.’

PETROCHEM 3 - 2019 23

PET03 Q Plantmanager.indd 23

05-03-19 17:43

Gelijk�jdig met

27-28 maart 2019 Antwerp Expo

REGISTER

NOW! REGISTREER VOOR GRATIS TOEGANG MET CODE: 2000 via www.maintenance-expo.be Main Media Partners:

Knowledge Partners:

Media Partners:

Maintenance Ads 2018-visitors.indd 3

28/01/19 14:31

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

PET03 Advertenties.indd 24

05-03-19 17:33

AGENDA Maart 25 maart 2019 Theater de Stoep, Spijkenisse www.managementproducties.com

Nationale CO2 Conferentie 2019 De industrie zet zich in voor de volgende stap in de transitie. Met mooie initiatieven gaan we richting de gestelde doelen. Op de derde editie staan kansen en uitdagingen centraal. Onder leiding van energie-expert Remco de Boer, gaat de conferentie in op het thema: ‘De rendabele top, inzetten op vernieuwing & opschalen productie’.

26 - 28 maart 2019 Rotterdam Ahoy www.easyfairs.com/stocexpo-europe-2019

StocExpo Europe The 3-day exhibition and conference is renowned for attracting the largest global representation of industry professionals due to its strategic positioning within the ARA region. Thousands of professionals, experts and analysts from over 70 countries worldwide will attend for business, networking and knowledge sharing.

27 en 28 maart Antwerpen Expo www.maintenance-expo.be

Maintenance 2019 Maintenance is het grootste event rond productiegericht onderhoud in industriële hotspot Antwerpen. Innovaties die helpen oplossingen voor uitdagingen nog beter te beheren, een kijk op de toekomst op de Robot Demo Zone of de Virtual Maintenance zone. Gevarieerd aanbod aan masterclasses powered by Bemas met als thema ‘smart maintenance’.

27 en 28 maart 2019 Antwerp Expo www.easyfairs.com/nl/m-r-2019

M+R 2019 M+R is het futureproof forum voor procesinstrumentatie, in het hart van Europa’s grootste (petro)chemiecluster: Antwerpen. Krijg een overzicht van innovatieve meet- en regeltechnieken voor het doeltreffend beheren en optimaliseren van industriële processen. Ontdek de mogelijkheden van intelligente instrumentatie (met digitale data-input) voor procescontrole, veiligheid, energiebeheer, condition monitoring en diagnostiek.

April 9 - 11 april 2019 Rotterdam Ahoy www.maintenancenext.nl

Maintenance NEXT 2019 Maintenance NEXT vervult een spilfunctie binnen de branche van industrieel onderhoud. Het is een ontmoetingsplaats voor asset owners, serviceproviders, OEM-ers,

contractors en leveranciers. Het programma van Maintenance NEXT is gebaseerd op drie trends: smart industry, people en ageing assets. Naast de beurs met het grootste vloeroppervlak aan innovaties, wordt gelijktijdig het congres Beheer & Onderhoud georganiseerd. Dit congres is uitgegroeid tot het jaarlijkse trefpunt voor opdrachtgevers, opdrachtnemers en ingenieursbureaus met expertise op het gebied van beheer en onderhoud werkzaam in de sectoren rail, grond-, weg- en waterbouw. Hoe speelt data een rol bij de grote vervangingsopgave in de infrastructuur? Daarbij komt ook data driven asset management aan bod met voorbeelden van binnen en buiten de sector!

Schrijf nu in!

10 april 2019 Rotterdam Ahoy www.techniekheld.nl

Techniekheld 2019 Zonder goede vakmensen zijn we nergens. En de mensen die net een beetje meer doen dan van ze wordt gevraagd, zijn de ware helden, al zullen ze zichzelf nooit zo noemen. Het is tijd om deze vakmensen in de spotlight te zetten! Wie van hen krijgt tijdens de beurs de award? Kom woensdagmiddag tijdens de beurs langs bij de uitreiking!

Mei 15 mei 2019 Van der Valk, Dordrecht pscongres.nl

Process Safety Op 15 mei 2018 wordt in Dordrecht het jaarlijkse congres Process Safety gehouden. Bij process safety gaat het om het managen van processen met gevaarlijke stoffen. In deze wereld kan een kleine stap van onzorgvuldigheid of onoplettendheid grote gevolgen hebben. Is dit te voorkomen? En hoe managen we de gebeurtenis en de gevolgen ervan als er toch iets gebeurt? Sprekers zijn onder andere: astronaut André Kuipers, Hans-Peter Schildberg (BASF), Dirk Roosendaal (Total) en Gus Carroll (Centrica).

Juni SAVE THE DATE! 20 juni 2019 Innovatiekracht, Spijkenisse www.deltavisie2019.nl

Deltavisie 2019: Human element Donderdag 20 juni vindt in Innovatiekracht in Spijkenisse Deltavisie 2019 plaats. Tijdens dit jaarcongres van het Petrochem platform draait het om het thema ‘human element’ in de procesindustrie. In de avond wordt tijdens een diner de opvolger van Niels Smits gekozen, tijdens de bekendmaking van de Plant Manager of the Year 2019.

Ook wordt voor de vijfde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen dus!

PETROCHEM 3 - 2019 25

PET03 H Agenda.indd 25

05-03-19 17:44

INNOVATIE

Iv-Industrie

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PORTHOS ZOEKT PARTNERS CARBON STORAGE AND USAGE ROTTERDAM Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en EBN bereiden gezamenlijk een Carbon Capture Usage and Storage (CCUS) project voor waarbij CO2 van de industrie wordt getransporteerd naar en opgeslagen in lege gasvelden diep onder de Noordzeebodem. De drie bedrijven werken gezamenlijk aan de voorbereiding van dit project onder de naam Porthos: Port of Rotterdam CO2 Transport Hub & Offshore Storage. Partners die mee willen doen met het project, kunnen hun interesse kenbaar maken.

Het Porthos-project wordt ontworpen als algemeen toegankelijke transport- en opslag infrastructuur waarop meerdere partijen CO2 kunnen aanleveren. Om helder te krijgen welke bedrijven hierin geïnteresseerd zijn en wanneer zij hoeveel CO2 zouden willen en kunnen aanleveren is een zogeheten Expression of Interest proces gestart. Bedrijven kunnen hun interesse voor 1 april 2019 kenbaar maken.

Het Expression of Interest proces is onderdeel van de voorbereidingen van het Porthos project. Een beslissing over realisatie van Porthos zal naar verwachting in de loop van 2020 worden genomen.

De drie partners rondden vorig jaar een haalbaarheidsstudie af waaruit bleek dat het afvangen en transporteren van CO2, en het opslaan ervan diep onder de Noordzee, technisch haalbaar is. Het bleek ook kosteneffectief in vergelijking met andere maatregelen die bijdragen aan het realiseren van de klimaatdoelen van het kabinet. De drie bedrijven hebben onderzocht of op basis van de onderdelen techniek, marktsituatie, milieu, kosten, beleid en maatschappelijke acceptatie een volgende stap in het project gemaakt kan worden. Dat is positief uitgevallen.

ROTTERDAM PORT FUND INVESTEERT IN ROBOT VOOR OLIE- EN GASINSPECTIES Investeringsfonds Rotterdam Port Fund neemt een belang in ExRobotics.

Hier worden robots gemaakt die inzetbaar zijn in explosie-gevaarlijke omgevingen. De modulaire robots – gecertificeerd voor ATEX/IECEx Zone 1 – maken het mogelijk om olie- en gasinstallaties op afstand te inspecteren.

Dat is veiliger, sneller en efficiënter dan mensen ter plaatse sturen.

Door de deelname van Rotterdam Port Fund kan ExRobotics haar productiecapaciteit te vergroten en internationale expansie te versnellen. Niet alleen door de financiële bijdrage is daarbij belangrijk, ook de toegang tot het netwerk van het fonds is bevorderend. Voor het Rotterdam Port Fund past het bedrijf in het investeringsprofiel. ‘De potentiële toepassingsmogelijkheden van de robots in de olie- en gasindustrie raken voor ons belangrijke thema’s als veiligheid, onderhoud en digitalisering’, zegt Frans van der Harst van het investeringsfonds.

Deelneming door het Rotterdam Port Fund geeft ExRobotics de mogelijkheid om haar robot wereldwijd te gaan verkopen. Het Rotterdam Port Fund is een initiatief van het Havenbedrijf Rotterdam, NIBC Bank, InnovationQuarter, Koninklijke Doeksen en de Rotterdamse ondernemers Peter Goedvolk en Luc Braams.

FOTO: EXROBOTICS

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

PETROCHEM 3 - 2019 26

PET03 G_Innovatie.indd 26

05-03-19 17:48

BROUWERIJ SWINKELS GAAT METAALPOEDER INZETTEN ALS BRANDSTOF Swinkels (voorheen Bavaria) gaat als proef metaalpoeder gebruiken als duurzame brandstof om stoom te produceren voor haar brouwproces. De proefinstallatie wordt mogelijk gemaakt door een financiering van 2,4 miljoen euro. De provincie Noord-Brabant legt daarvan 1 miljoen euro bij. De installatie moet in juli dit jaar werken.

De installatie gaat stoom leveren aan het stoomnetwerk van Swinkels en zal goed zijn voor 100 kW. Dit komt overeen met het vermogen van de cv-ketels van vijf huishoudens. Het doel van dit project is vooral het aantonen van de potentie van de installatie, met het oog op verder onderzoek naar de technologie. De installatie wordt gebouwd door de TU Eindhoven, Metalot en de technologiebedrijven EMGroup, Romico en HeatPower.

Studenten en onderzoekers van de TU Eindhoven hebben een systeem ontworpen om de energie die vrijkomt bij het verbranden van metaalpoeder, praktisch te gebruiken. Daarmee pakken ze twee problemen aan: het opslaan van energie en het vermijden van CO2-uitstoot. De energie die vrij komt, kan gebruikt worden voor het opwekken van stoom, dat weer stoomturbines kan aandrijven voor elektriciteit of aandrijvingen van industriële processen.

Dit is een circulair proces, doordat het roestpoeder gemakkelijk is af te vangen en met duurzaam opgewekte energie weer kan worden ‘geregenereerd’ tot schoon metaalpoeder.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

0/0/0/100 69/18/2/0

FOTO: BASF

0/0/0/4

FOTO: TU/E| BART VAN OVERBEEKE

WETENSCHAPPERS ZETTEN CO2 OM IN VASTE KOOLSTOF Wetenschappers van de RMIT University in Melbourne, Australië zetten vloeibare metalen in voor de conversie van koolstofdioxide naar vaste koolstof. De nieuwe techniek kan CO2 weer omzetten in koolstof bij kamertemperatuur via een proces dat efficiënt en schaalbaar is. Een bijkomend voordeel is dat de koolstof elektrische lading kan bevatten en een supercondensator kan worden, zodat deze mogelijk als onderdeel in toekomstige voertuigen kan worden gebruikt.

De huidige technologieën voor CO2-afvang en -opslag richten zich op het comprimeren van CO2 in vloeibare vorm, het transporteren naar een geschikte locatie en het ondergronds injecteren. Onderzoeker Dorna Esrafilzadeh van RMIT ontwikkelde de elektrochemische techniek om atmosferische CO2 te vangen en om te zetten in vaste koolstof. Ze ontwierp een vloeibare metaalkatalysator met specifieke oppervlakte-eigenschappen die het extreem geleidbaar maakt en het oppervlak chemisch activeert. Het kooldioxide wordt opgelost in een beker gevuld met een vloeibare elektrolyt en een kleine hoeveelheid van het vloeibare metaal, dat vervolgens wordt geladen met een elektrische stroom. De CO2 wordt langzaam omgezet in vaste koolstofschilfers, die van nature van het oppervlak van het vloeibare metaal worden losgemaakt, waardoor de continue productie van koolstofhoudende vaste stof mogelijk is.

Een bijkomend voordeel van het proces is dat de koolstof elektrische lading kan bevatten, waardoor het een supercondensator wordt, zodat het kan worden gebruikt als tijdelijke stroomopslag in bijvoorbeeld elektrische voertuigen. Bovendien wordt tijdens het proces synthetische brandstof geproduceerd, dat kan worden gebruikt als grondstof voor de industrie.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 3 - 2019 27

PET03 G_Innovatie.indd 27

05-03-19 17:48

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Bedrijven sluiten bij Green Maritime Methanol-project aan Een consortium van maritieme bedrijven, ondersteund door het Maritiem Kenniscentrum, bundelt de krachten om de haalbaarheid van methanol als duurzame alternatieve transportbrandstof in de maritieme sector verder te onderzoeken. Onderzoek naar de infrastructuur en de toeleveringsketen is ook in gang gezet door de havens van Rotterdam en Amsterdam, samen met methanolleveranciers BioMCN en Helm Proman en brancheorganisatie The Methanol Institute. Het project, ondersteund door het ministerie van EZK, wordt binnen twee jaar afgerond.

De NEREUS pilot is verhuisd

De NEREUS pilot is wegens faillissement van stadsboerderij Uit Je Eigen Stad (UJES) verhuisd van Rotterdam naar de onderzoekshal op het terrein van Delft Blue Innovations op RWZI Harnaschpolder (HNP). De afgelopen drie jaar is er onderzoek gedaan naar het terugwinnen van grondstoffen en is gietwater geleverd dat geproduceerd is uit afvalwater. Een gedeelte van het NEREUS onderzoek vond al plaats op RWZI HNP. Met de verhuizing van de pilotinstallaties, werkt het team weer op ĂŠĂŠn locatie wat de samenwerking vergemakkelijkt.

Engie zet materialenpaspoort in Engie gaat het Madaster materialenpaspoort inzetten bij het circulair onderhoud en beheer van technische installaties. Madaster fungeert als online bibliotheek waarin materialen en gebouwen worden gedocumenteerd en bedrijven kunnen een materialen-paspoort van hun gebouw(en) laten maken. Dit bevat informatie over de kwaliteit en de herkomst van de materialen, de losmaakbaarheid van producten en hun huidige locatie. Dit maakt hergebruik bij verbouwingen of het terugwinnen van materialen eenvoudiger.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET03 L_Platform.indd 28

05-03-19 17:50

‘EXPERTQU TES’ De overheid heeft de sleutels in handen om voor een echte transitie te zorgen. Het is niet jullie taak om de klimaatproblemen in concreto op te lossen en technologische keuzes te maken.

Politici moeten enkel de omstandigheden creëren waardoor oplossingen voor het klimaatprobleem kunnen groeien en bloeien. De belangrijkste maatregel is het afdoende belasten van alle CO2-emissies.’

Spoortransport is voor onze sector een cruciale transportmodus, maar bedrijven hebben nood aan meer efficiëntie en gebruiksgemak. We vragen aan de overheid en de spoorbeheerder niet zozeer investeringen, maar vooral een mentaliteitswijziging met een duidelijke focus op goederentransport via spoor. Dit stuwt niet alleen onze economie vooruit, het is ook een basisvoorwaarde voor een veilig en milieuvriendelijk transport.’

Wim Soetaert, Universiteit Gent, in een column op Knack.be

Het laten keuren van medicijnen is een zwaar traject. Dit is uiteraard nodig, omdat mensen moeten kunnen vertrouwen op de middelen die zij innemen. Iedereen verwacht beter te worden van medicijnen, niet zieker, doordat er allerlei sporen van vervuiling in zitten. We kunnen in Nederland dan ook echt wel vertrouwen op onze pillen.’

Frank Beckx, Essencia, over Rail Freight Forward, een coalitie van Europese spoorvrachtoperatoren en -verenigingen, om het vrachtvervoer via spoor in Europa tegen 2030 te verdubbelen.

Chris Aldewereld in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Plant Manager of the Year 2015

Jeroen van Woerden Cabot, general manager, Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2017

PET03 L_Platform.indd 29

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

05-03-19 17:50

MAINTENANCE NEXT | ROTTERDAM AHOY | 10 APRIL [Sch

rijf

Wij zoeken techniekhelden. Technici die om bepaalde redenen onmisbaar zijn voor het bedrijf of die iets bijzonders doen of hebben gedaan met grote impact. Mannen en vrouwen die hun vak verstaan en hier op bijna bovennatuurlijke wijze uitvoering aan geven. Techniekhelden dus.

Op de vraag wat de belangrijkste assets van een bedrijf zijn, volgt regelmatig het antwoord: de medewerkers. Terecht, want zonder goede vakmensen zijn we nergens. En de mensen die net een beetje meer doen dan van ze wordt gevraagd, zijn de ware helden, al zullen ze zichzelf nooit zo noemen. Ze doen in alle bescheidenheid gewoon hun werk.

Toch willen we deze medewerkers in het zonnetje zetten. Deze mannen en vrouwen verdienen een podium. Dat willen we doen met de verkiezing van de Techniekheld. Op 10 april 2019 wordt, tijdens de beurs Maintenance NEXT in Rotterdam Ahoy, de Techniekheld 2019 bekend gemaakt.

De winnaar wordt bepaald op basis van internetstemmen (20 procent), de bezoekers van de awarduitreiking (20 procent) en door de jury (60 procent). De jury bestaat uit Ruud van Doorn (VOMI), Jacques Reijniers (Apollo Consultancy) en Henk Leegwater (Lexxin).

nu i

n]

Programma 15.45 uur

Inloop en ontvangst in ‘Maintenance Theater’

16.15 uur

Aanvang awarduitreiking

17.45 uur

Netwerkborrel met muziek

18.45 uur

Einde awarduitreiking

U kunt bij de uitreiking aanwezig zijn!

Bent u benieuwd wie wordt uitgeroepen tot Techniekheld?

U kunt de awarduitreiking gratis bezoeken tijdens Maintenance NEXT. Om gratis toegang te krijgen, is het echter wel nodig om u te registreren.

Registreer gratis op www.techniekheld.nl.

Sponsor:

Onderdeel van:

www.techniekheld.nl PET03 Advertenties.indd 30 Hele pagina advertentie Techniekheld 2019.indd 1

05-03-19 19-02-19 17:34 11:58

COLUMN

‘Bijzonder dat de consument zich zo onverschillig opstelt tegenover de herkomst van de door haar genuttigde genotsmiddelen, terwijl die zelfde consument zich kritisch opstelt ten opzichte van de kwaliteit van zijn dagelijkse medicijnen.’

Consumentveiligheid Afgelopen jaar was het meerdere malen in het nieuws. Er waren problemen met het leveren van medicijnen. De meest bekende ‘crisis’ was het tekort aan de anticonceptiepil die door vele vrouwen in Nederland structureel wordt geslikt. Bijna al die vrouwen ondervonden de gevolgen hiervan, doordat zij (tijdelijk) over moesten op een ander type of merk van de pil.

Vertrouwen Een tekort aan medicijnen is niet iets dat we in Nederland vaak meemaken, maar zoals afgelopen jaar bleek, niet ondenkbaar is.

Deze tekorten kwamen door verschillende leveringsproblemen bij meerdere leveranciers. Dit varieerde van productieproblemen tot afgekeurde partijen. Naar verluidt zou bij één partij de herkomst van een deel van de grondstoffen niet volledig kunnen worden achterhaald, waardoor de gehele partij werd afgekeurd voor gebruik.

Dit is iets dat binnen de chemische, plasticproducerende industrie niet gebruikelijk is. Zolang het product voldoet aan de specificaties, is het geschikt voor de verkoop. Kleine sporen aan (onbekende) stoffen zijn voor deze markt meestal niet zo relevant en daar waar niet teveel aan bepaalde stoffen in het product mag zitten, bijvoorbeeld vanwege de toepassing in de voedingsindustrie, zijn normen opgenomen in de specificaties waaraan wordt getoetst. Binnen de farmacie is dat strenger. Daar zijn zelfs mogelijke sporen van stoffen ontoelaatbaar, ook als ze niet direct aantoonbaar zijn. Dat is vastgelegd in de onze nationale regels.

Die strenge regelgeving brengt ons bij een ander medicijnprobleem dat afgelopen jaar in het nieuws was: de zeer dure medicijnen. Het zal niemand verbazen dat dergelijk strenge eisen aan het product de prijs opdrijft. Echter rijst de prijs van enkele specifieke medicijnen totaal de pan uit, tot onuitlegbare hoogte. Met als gevolg dat er apothekers zijn die zelf deze medicijnen willen gaan maken. Maar het is niet zo dat iedereen met enige kennis van de chemie zelf medicijnen kan gaan maken en verkopen. Zoals eerder vermeld, dient de herkomst van de grondstoffen te worden gegarandeerd. En mogen er geen twijfels zijn over de opwerking en kwaliteit van de medicijnen. Het laten keuren van medicijnen is een zeer zwaar traject. Dit is uiteraard nodig, omdat mensen moeten kunnen vertrouwen op de middelen die zij innemen. Iedereen verwacht

beter te worden van medicijnen, niet zieker, doordat er allerlei restanten oplosmiddelen, opwerkingschemicaliën of sporen van vervuiling in zitten. We kunnen in Nederland dan ook echt wel vertrouwen op onze pillen.

Verantwoordelijkheden Anders is dat met de pillen die voor de fun worden gebruikt.

Het gebruik van partydrugs op festivals en in het uitgaansleven neemt toe. Er lijkt sprake te zijn van een toename in tolerantie bij gebruikers, waardoor het gebruik als normaal wordt bestempeld. Maar hier wordt vergeten dat deze pillen niet aan dezelfde strenge eisen voldoen als de bij ons zo vertrouwde medicijnen.

Er zit geen goed gereguleerde industrie met experts op het gebied van chemie achter deze pillen. Partydrugs komen uit een duister, illegaal circuit. Niet geproduceerd in fabrieken met metalen reactoren, waar de conversie tot in de puntjes wordt gecontroleerd, de achtergrond van de gebruikte chemicaliën wordt uitgezocht en het product uitvoerig wordt getoetst aan zeer strenge normen. Nee, dit komt uit kookpotten en plastic kuipen die in schuren en kelders staan opgesteld, waar roerwerken bestaan uit houten lepels en de opwerking en zuivering op zijn minst twijfelachtig te noemen is. Hier vindt geen controle plaats op restanten van ongereageerde basischemicaliën of oplosmiddelen. Van veiligheid is in die ‘schuurfabriekjes’ al helemaal geen sprake. Naar de kennis van de producent kunnen we enkel gokken en de ‘responsible care’ kennen we uit de vele dumpingen die regelmatig het nieuws halen.

Bijzonder toch dat de consument zich zo onverschillig opstelt tegenover de herkomst van de door haar genuttigde genotsmiddelen, terwijl diezelfde consument zich kritisch opstelt ten opzichte van de kwaliteit van zijn dagelijkse medicijnen.

Het voelt voor mij in elk geval prettig betrokken te zijn in een industrie die wel geeft om consumentveiligheid en zorgvuldig te werk gaat. Het doet mij dan ook deugt te zien dat de chemie in dezen haar verantwoordelijkheden niet uit de weg lijkt te gaan. Ik ben benieuwd of het illegale circuit ook zoiets zou kunnen. Wat denk u?

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid

PETROCHEM 3 - 2019 31

PET03 I Column.indd 31

05-03-19 17:51

PETROCHEM 3 - 2019 32

PET03 X Thema.indd 32

05-03-19 17:52

THEMA: ONDERHOUD

FOTO: WIM RAAIJEN

• De turnaround en splitsing van de chloorfabriek van Nouryon in Rotterdam en het zesjaarlijks groot onderhoud aan naftakraker Olefins 4 van Sabic op Chemelot vinden in 2019 plaats. Ze hebben ieder hun eigen bijzonderheden, maar gemene delers zijn een zeer gedegen voorbereiding en een strak tijdschema.

•M et een nieuwe fabriek die nog in de opstartfase zit en twee fabrieken op de planning voor een geplande shutdown, stond Yara eind 2018 voor een behoorlijke uitdaging. Het team van operators, maintenance-experts en shutdown managers wist het desondanks voor elkaar te krijgen de turnaround volgens planning te laten verlopen.

PETROCHEM 3 - 2019 33

PET03 X Thema.indd 33

05-03-19 17:52

ONDERHOUD

Gedegen voorbereiding basis voor slagen turnaround Eens in de zoveel jaar is iedere plant toe aan groot onderhoud. Vaak lang van tevoren gepland en voorbereid, zoals de turnaround en splitsing van de chloorfabriek van Nouryon (voorheen AkzoNobel Specialty Chemicals) in Rotterdam en het zesjaarlijks groot onderhoud aan naftakraker Olefins 4 van Sabic op Chemelot. Beide turnarounds vinden in 2019 plaats. Ze hebben ieder hun eigen bijzonderheden, maar gemene delers zijn een zeer gedegen voorbereiding en een strak tijdschema waarbij de grootste uitdaging ligt in het tijdig vastleggen van contractors en andere resources.

Monique Harmsen

In de Rotterdamse haven zijn meerdere bedrijven direct afhankelijk van de chloorfabriek van Nouryon. Het chloor, natronloog, bleekloog en waterstof die het bedrijf produceert, zijn belangrijke ingrediënten voor de omliggende chemiebedrijven in het Botlekgebied waaronder Huntsman, Hexion en Shin-Etsu.

In 2019 staat een grote turnaround van de plant op het programma waarbij de gehele fabriek wordt onderhouden en deels vernieuwd. Daarnaast is het project gestart voor de bouw van een nieuwe chloorfabriek. Alles is erop gericht om de productie van chloor nog betrouwbaarder te maken en door te laten gaan tijdens toekomstige onderhoudsstops.

Nu ligt de productie stil tijdens een onderhoudsstop en na de splitsing zal er altijd een deel van de productie kunnen blijven doordraaien.

De planning van de operatie, die drie tot vier weken duurt, doet denken aan een verfijnd Zwitsers uurwerk. Alle radertjes moeten precies in elkaar vallen, niet alleen bij Nouryon, maar ook bij de andere bedrijven in de keten die tegelijk een onderhoudsstop inlassen.

Schakels ‘Alles heeft met elkaar te maken’, zegt Victor Salet, site director van Nouryon Rotterdam. ‘We zitten met pijpleidingen aan elkaar vast. Omdat we vrij kleine buffers hebben, moeten onze klanten op het moment van onze onderhoudsstop ook een stop inlassen. Wij leveren aan Shin-Etsu dat vinylchloride en pvc maakt, en zij zitten op hun beurt weer vast aan de ethyleen van Shell Moerdijk.

Als een van de bedrijven dus een grote onderhoudsstop inlast, zullen de anderen vanzelf moeten volgen. Vooral de chloor- en ethyleenproductie zijn daarin leidend.’

In de praktijk is deze ketenproductie heel efficiënt. Alle logistiek wordt eruit geknipt en er is een goede kringloop tussen producenten mogelijk. ‘Huntsman gebruikt bijvoorbeeld alleen de energie van het chloormolecuul en stuurt de rest weer terug als HCl naar de fabrieken van Nouryon waar het wordt verwerkt en doorgestuurd naar Shin-Etsu voor de vinylchlorideproductie. Hetzelfde geldt voor Hexion. ‘Het nadeel of gevaar is dat de keten altijd zo sterk is als de zwakste schakel. Als er gedurende het jaar technische interrupties zijn, dan merk je dat meteen in de keten’, concludeert Salet.

Stoomnetwerk Het vergroten van de betrouwbaarheid is een belangrijke reden voor de opsplitsing van de bestaande fabriek in twee onafhankelijke productielijnen. Met de splitsing van de fabriek komt er vanaf 2021 bovendien een eind aan de chloortransporten tijdens onderhoud die nu nog incidenteel in Nederland plaatsvinden.

De huidige fabriek heeft een productiecapaciteit van 630.000 ton chloor, daar komt straks een tweede, veel kleinere productielijn naast. Dat laatste is volgens Salet voldoende om tijdens stops een basisproductie te draaien waarvoor eerder aanvoer via wagons nodig was.

Behalve voor de levering van grondstoffen zijn Nouryon en Shin-Etsu ook via een stoomnetwerk aan elkaar verbonden. Een keer in de vier jaar gaat deze steam supply uit bedrijf tijdens het groot onderhoud.

Tandje bijzetten Zo’n grote stop vergt veel planning in de keten. ‘Je moet elkaar laten weten welke weken je stopt en wanneer je weer start.

In zo’n korte tijd heb je maar weinig speelruimte om tegenvallers op te van-

PETROCHEM 3 - 2019 34

PET03 X1 Onderhoud.indd 34

05-03-19 17:53

FOTO: NOURYON

gen. Dat is heel spannend’, aldus Salet.

‘Elke keer weer zie je tegenvallers en moet je puzzelen. Er zit zeer weinig buffer in de plannen. De grote onderhoudsklussen, de zogenoemde rode draden van een turnaround, zijn qua tijdspad zeer kritisch. Sommige klussen zijn al gepland op 24 uur per dag zeven dagen in de week of twee keer 10 uur per dag. Je probeert zoveel mogelijk op vijf dagen per week in de dagdienst te plannen, maar bij sommige klussen red je het niet in drie weken. Als je niet goed start, schuift alles een beetje op.

Daarom wordt per dag gekeken naar de voortgang en indien nodig een tandje bijgezet.’

Geen afspraken over inhuur Terwijl alle partijen elkaar op de hoogte houden van het begin en einde van de stop, mogen zij geen onderlinge afspraken maken over het inhuren van de benodigde contractors voor het onderhoud. ‘Dat is lastig. Je mag wel afspraken maken over wanneer je geen product kunt leveren, maar niet over hoe je dat onderling gaat regelen, dan kun je worden beschuldigd van prijsafspraken. Het enige dat we wel doen is als individueel bedrijf het Havenbedrijf laten weten wat we verwachten aan extra logistieke

Salet: ‘In zo’n korte tijd heb je maar weinig speelruimte om tegenvallers op te vangen. Dat is heel spannend.’ stromen van mensen. En voor de rest is het vooral tijdig beginnen. We proberen twee jaar van tevoren de contractors vast te leggen.’

In totaal werken er tijdens de turnaround vijf- tot zeshonderd externen.

De concurrentie in Europa is volgens Salet behoorlijk zwaar. ‘Er worden in deze regio ook steeds meer mensen vanuit Zuid- en Oost-Europa aan het werk gezet. Wij verwachten hier in Nederland bepaalde veiligheidsstandaarden en kennis en kunde en je moet goed met elkaar kunnen communiceren. We willen dan ook mensen die minimaal Engels, Duits of Nederlands spreken, zodat we zelf kunnen communiceren met die personen. Als je kijkt naar veiligheid, dan is dat een cruciale factor.’

Goede voorraad en afspraken Ook bij het plannen van de turnaround van de naftakraker Olefins 4 van Sabic op Chemelot is ruim twee jaar uitgetrokken voor de voorbereidingen. Terwijl in het Botlekgebied het hele ecosysteem rond de chloorfabriek meegaat in de

onderhoudsstop, draaien de installaties van de afnemers van Olefins 4 gewoon door. De productie van de grootste naftakraker op Chemelot en de grootste grondstoffenleverancier op het complex, wordt opgevangen door een goede voorraadplanning en afspraken met externe grondstoffenleveranciers zodat de eindafnemers gegarandeerd blijven van hun producten.

Normaal doordraaien Er zijn strakke afspraken dat, op het moment dat Olefins 4 buiten bedrijf is, alle installaties op normale capaciteit kunnen doordraaien. ‘Je zorgt er aan de voorkant voor dat je voldoende grondstoffen kunt blijven aanbieden. Dat maakt het ook complex. Je moet vanuit alle facetten kijken of je aan de voorkant hebt nagedacht over wat er mis kan gaan en wat je allemaal nodig hebt’, legt Rene Ebus, senior manager turnarounds Sabic-site Geleen, uit. ‘Zo maken we maximaal gebruik van de ondergrondse pijpleiding die vanaf Antwerpen komt en via onze site richting het Ruhrgebied PETROCHEM 3 - 2019 35

PET03 X1 Onderhoud.indd 35

05-03-19 17:53

Alles onder controle.

Samen op weg naar veiligheid en efficiëntie Bezoek ons op Maintenance NEXT Hal 2 Stand 107

Uw inspectiepartner voor Industrial Services

Vinçotte is uw partner in iedere fase van de levensduur van uw installatie. Onze mensen kunnen u bijstaan vanaf de ontwerpfase tot en met het beheer. Samen zorgen we voor een meerwaarde voor uw bedrijfsvoering, uw mensen en uw installaties. We bieden onze services aan bij alle partijen binnen hoogwaardige industriële sectoren.

www.vincotte.nl

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1

PET03 Advertenties.indd 36

13-12-17 12:46

05-03-19 17:34

Afstemming Omdat de omvang van de turnaround zo groot is, er zijn ongeveer 2400 externe mensen nodig, wordt deze in nauwe samenwerking met andere gebruikers op de site gepland zodat er een minimale overlap van onderhoud is. ‘Het is een enorme belasting zowel voor de eigen als externe organisatie. Van de ongeveer negenhonderd medewerkers op de site Geleen zijn tweehonderd personen actief betrokken bij de turnaround en de rest wordt ingehuurd. Dat betekent dat andere activiteiten van de Sabic-plants tot een minimum worden beperkt. Voor heel Chemelot is er tot 2024 een overzicht van alle turnarounds waarbij ernaar wordt gestreefd deze niet gelijktijdig te laten plaatsvinden.’

Een vergelijkbaar overleg vindt ook plaats met collegabedrijven die verder weg liggen. ‘We weten dat in Antwerpen en Rotterdam gelijktijdig met onze turnaround een aantal grotere onderhoudsstops wordt uitgevoerd. Daarom is het voor ons belangrijk om voor eind november de afspraken met contractors rond te hebben.’

Vakvolwassenheid De grootste uitdaging voor het slagen van de turnaround is voor Ebus het vinden van de juiste kwaliteit resources.

‘Je wilt maximaal gebruik maken van de spelers die ook nu op de site actief zijn en waar je een langjarige relatie mee hebt. In het verleden konden we de benodigde resources min of meer lokaal betrekken, maar we zijn steeds meer genoodzaakt mensen van buiten de regio binnen te halen.’

Deze mensen moeten beschikken over de juiste attitude ten aanzien van veiligheid en over de juiste skills. Ebus: ‘We zijn samen met de contractors bezig om dit aan de voorkant zeker te stellen. Zo zijn we samen de mogelijkheden aan het onderzoeken voor het inrichten van een safety en skills centrum waar iedereen aan de voorkant wordt gescreend op SHE- en vakvolwassenheid zodat we

FOTO: SABIC

gaat. Daarnaast is er nog een leiding die verbonden is met Rotterdam en we kunnen schepen verladen aan de Maas.

Deze afspraken worden door de business gemaakt om iedereen te kunnen blijven voorzien van de juiste producten.’

Ebus: ‘Leveranciers houden geen voorraden meer aan. Je moet vroegtijdig onderdelen en materialen bestellen.’ op voorhand weten dat alle ingehuurde krachten de juiste veiligheidsinstelling hebben en beschikken over kennis en kunde op het juiste niveau.’

Naast menskracht, zijn er tal van andere zaken die geregeld moeten worden. Ebus is ook al druk bezig met het bestellen van de benodigde materialen. ‘Leveranciers houden geen voorraden meer aan.

Je moet vroegtijdig onderdelen en materialen bestellen. De eerste materialen worden al geleverd en het is een continu proces tot juni 2019. Ons streven is om alles voor de zomervakantie in huis te hebben. De management- en coördinatie-organisatie is nu voor tachtig procent ingericht.’

Voor de hele turnaround, deze keer zonder al te grote bijzonderheden volgens Ebus, staat 47 dagen. ‘In die tijd heb je

heel weinig momenten om te corrigeren. De instelling is dat er geen uitloop mogelijk is omdat je dan problemen krijgt met het bevoorraden van de afnemers. Je kunt niet onbeperkt gebruik maken van back-up scenario’s.’

Ebus vergelijkt de turnaround met een mammoettanker. ‘Die volgt een vaste koers en op het moment dat je tijdens de reis de koers wilt veranderen, moet je een enorme inspanning verrichten om dat alsnog mogelijk te maken. De basis van het succes van een turnaround wordt gelegd in de kwaliteit van de voorbereiding. Een goed plan van aanpak, een strakke risicobeheersing en cost control zijn daarbij onmisbaar. Maar minstens zo belangrijk is goede communicatie om alle werkzaamheden soepel en op de juiste wijze te laten verlopen.’ ■ PETROCHEM 3 - 2019 37

PET03 X1 Onderhoud.indd 37

05-03-19 17:53

ONDERHOUD

Succesvolle turnaround Yara met kleinere ploeg Met een nieuwe fabriek die nog in de opstartfase zit en twee fabrieken op de planning voor een geplande shutdown, stond Yara eind 2018 voor een behoorlijke uitdaging. Het team van operators, maintenance-experts en shutdown managers wist het desondanks voor elkaar te krijgen de turnaround volgens planning te laten verlopen. Een nieuw planning- en digitaal vergunningensysteem hielp zeker mee, maar vlak in het succes de flexibiliteit en kundigheid van de medewerkers niet uit.

David van Baarle

Yara meldde in de zomer van 2018 de Ureum 8-granulatiefabriek in gebruik te hebben genomen. De inbedrijfname betekende een interessante nieuwe stap voor de grootste productiesite van het Noorse bedrijf in Sluiskil. De ureumproductie van de priltoren ging gepaard met een forse stofemissie, waarover Yara en de Zeeuwse Milieufederatie (ZMf ) in een convenant afspraken maakten om deze te stoppen door de bouw van een volledig nieuwe fabriek. De 240 miljoen euro kostende Ureum 8 maakt granulaatkorrels vanuit de ureumoplossing van de Ureum 7-fabriek, waarbij veel minder stof ontstaat. Net als overigens de reeds bestaande Ureum 5 granulatie-fabriek.

Door het stoppen van de laatste priltoren en de inbedrijfname van Ureum 8 werd de totale stofemissie van de gehele site gehalveerd.

Omdat de oplevering van Ureum 8 verlaat werd, was de reeds geplande turnaround van Ureum 7 en Ureum 5 extra uitdagend. Beide fabrieken moeten eens in de vier jaar worden stilgelegd voor schoonmaak, inspectie en revisie. Nog geen drie maanden na de oplevering van het granulatiedeel van Ureum 8, zouden Ureum 7 en Ureum 5 uit bedrijf moeten. Ellen Cocquyt was vanuit de productie-unit medeverantwoordelijk voor het verloop van de onderhoudsstop.

‘De tijdsdruk was goed te voelen’, zegt Cocquyt. ‘Deze onderhoudsstop duurde negentien dagen. We hebben dan nog vier dagen nodig voor het vooraf veilig stellen van de procesinstallaties en vier dagen voor het opnieuw in bedrijf nemen. Maar al lang voordat de plant daadwerkelijk wordt stilgelegd, zijn we bezig met voorbereidingen, het bouwen van stellingen enzovoorts.’ In het veld is de stop dus wekenlang zichtbaar.

‘Omdat veel collega’s hadden meege-

werkt aan de oplevering van de Ureum 8 fabriek, die zelfs nog niet volledig in gebruik is, beschikten we over een kleinere ploeg dan we gewend waren. Een aantal productiecoördinatoren, wij noemen ze proco’s, waren bovendien nieuwe in hun functie en coördineerden voor het eerst een dergelijk omvangrijk project.’

Digitale planning Ondanks, of misschien wel dankzij deze tijdsdruk, werd alles op alles gezet om de turnaround zo spoedig en effectief mogelijk te laten verlopen. Cocquyt: ‘Ook al hadden we weinig tijd voor de voorbereiding, is toch besloten om gebruik te maken van het digitale Primavera project planningsysteem. Met als voornaamste reden dat we gebruik wilden maken van de standaardisatiemogelijkheden van het systeem dat bovendien de voortgang en opvolging optimaliseerde. Ook de stabiliteit van het programma gaf voor ons voldoende aanleiding om door te zetten met Primavera. Door wijzigingen, vertragingen of versnellingen in de uitvoering in het systeem door te voeren, wist iedereen continu de actuele stand van zaken wat betreft de turnaround.’

Een versnellende factor was het feit dat uit het systeem direct de elektronische werkvergunningen konden worden getrokken. ‘Als er sprake was van gelijkaardige werkzaamheden, bundelden we de vergunningen. Om een beeld te geven: tijdens deze stop hadden we zevenhonderd stoppunten, ofwel werkzaamheden die tijdens de stop worden uitgevoerd, in werkpakketten vastgelegd.

Daardoor hoefden we uiteindelijk maar driehonderd werkvergunningen af te geven. Door digitalisering konden we eenvoudig per contractor de werkpakketten uitgeven inclusief de benodigde vergunningen en taak risicoanalyses (TRA’s,

PETROCHEM 3 - 2019 38

PET03 X2 Yara.indd 38

05-03-19 17:54

FOTO’S: YARA

red.). Daardoor bespaarden we de contractors heel wat wachttijden en konden ze direct met hun werk beginnen.’

Chemisch reinigen Want werk was er genoeg. Cocquyt: ‘Naast de wettelijke keuringen, regulier schoonmaakwerk, preventief onderhoud en een veertigtal plantmodificaties, hadden we vier grote projecten op de planning staan. Allereerst moesten we een aantal grotere machines reviseren.

Daarnaast stond er nog een keuring van de stripper op het programma. Bovendien wilden we voor de eerste keer een verhitter chemisch reinigen en tenslotte gebruikten we de onderhoudsstop om de beveiligingen te testen. De geboden hulp van buiten Yara Sluiskil, zoals van de licentiehouder van onze ureumtechnologie Stamicarbon en een aantal experts op het gebied van ureum equipment, was meer dan welkom.’

Verhitter Met name het chemisch reinigen van de verhitter bleek een zeer succesvolle keuze. ‘De verhitter is een zogenaamde ‘shell en tube heat exchanger’ waar aan de binnenzijde product doorheen gaat en stoom aan de buitenkant zorgt voor de verhitting. We hadden al eerder geconstateerd dat de pijpen te lijden hadden

Cocquyt: ‘We hebben meer dan tweeduizend kilo ijzeroxide uit de verhitter gehaald, waardoor de prestaties enorm zijn verbeterd.’ van oxidatie, waardoor de warmteoverdracht terugliep en de verhitter minder goed functioneerde. Een Canadese vestiging van Yara had eerder een vergelijkbaar probleem gehad en ervaring opgedaan met chemisch reinigen. Twee collega’s van de site in Belle Plaine kwamen naar Sluiskil om ons te helpen met deze klus.’

De warmtewisselaar werd insitu (van binnenuit, red.) gereinigd waarbij batchgewijs steeds stoom, stikstof en chemicaliën door het systeem werden geleid. Hoewel het een gesloten systeem betrof, moesten extra veiligheidsmaatregelen worden getroffen om de andere werkzaamheden in de plant veilig door te kunnen laten gaan. ‘Uiteindelijk hebben we op deze manier meer dan tweeduizend kilo ijzeroxide uit de verhitter gehaald, waardoor de prestaties enorm zijn verbeterd. Een volgende keer zullen we deze nieuwe methode waarschijnlijk opnieuw toepassen.’

Ook de keuring van de stripper nam behoorlijk wat tijd in beslag. ‘We hebben onder andere wervelstroomonderzoek

uitgevoerd van de meer dan vijfduizend pijpjes in de stripper. Deze zijn stuk voor stuk doorgemeten, wat een enorme klus is’, aldus Cocquyt.

Inspecties In de reactor wordt het tussenproduct carbamaat omgezet in ureum en water.

Cocquyt: ‘Carbamaat is echter dermate corrosief dat we in het hogedrukdeel van het syntheseproces een speciale beschermingslaag nodig hebben. De corrosiviteit van de producten waarmee we in deze fabriek werken vereist een grondige inspectie van de installatie. In de meest kritische delen gebruiken we de meest hoogwaardige staalsoorten, maar in andere delen ook koolstofstaal.

Wanddiktemetingen zijn dan ook standaardinspecties die in ieder geval tijdens de turnaround worden uitgevoerd.’

Over de test van de beveiliging kan Cocquyt kort zijn: ‘Ondanks dat het een enorme hoeveelheid werk was, is dit onderdeel goed verlopen. Wat ook belangrijk is, is dat we alles zeer goed hebben gedocumenteerd in onze systePETROCHEM 3 - 2019 39

PET03 X2 Yara.indd 39

05-03-19 17:54

(advertentie)

Totaalaannemer voor civiel, mechanisch en E&I

Ballast Nedam Industriebouw beheerst alle facetten van industriebouw, van iedere denkbare omvang en complexiteit: van onderhoud, verbetering en verbouwing tot volledige en (grootschalige) nieuwbouw, al of niet op bestaande installaties. Wij zijn specialisten op het gebied van civiele en bouwkundige constructies , boven- en ondergrondse infratechnieken alsmede de mechanische- en elektronische installaties en piping werkzaamheden. Ondernemers nemen ons in de arm om werkzaamheden in en om hun installaties uit te voeren, variërend van afvalverbrandingsinstallaties en energiecentrales tot steigers, containerterminals, opslagtanks en (petro)chemische fabrieken. Door ons volledige aanbod zijn wij in staat om u multidisciplinaire projecten aan te bieden. Zo wordt u volledig ontzorgd door het gehele traject heen.

Daarnaast betekent het ontzorgen van de klant voor ons meer dan alleen het eindproduct afleveren.

Veiligheid, betrouwbaarheid, snelheid, flexibiliteit en het leveren van hoge kwaliteit tegen lage kosten zijn essentieel bij ons bedrijf. Het waarborgen van veiligheid en betrouwbaarheid heeft onze hoogste prioriteit, met minimale verstoring van het bedrijfsproces en respect voor de belangen van uiteenlopende stakeholders.

Door onze jarenlange ervaring en kennis van de markt, die meer en meer internationaliseert, zijn we in staat dit te realiseren.

Samen sterker: door samen te werken, zowel binnen Ballast Nedam als daarbuiten en door de gehele keten, zijn we in staat complete oplossingen aan te bieden. Ballast Nedam beschikt over expertise op uiteenlopende vlakken, die wordt versterkt door onze interne netwerken van dochterbedrijven en strategische partners. De combinatie van een sterke moeder met lokale expertise zorgt ervoor dat we optimale producten en diensten kunnen aanbieden, zodat de bedrijfsprocessen van onze klanten ongestoord blijven verlopen.

Bekijk onze website www.industriebouw.ballast-nedam.nl en zie wat wij voor u kunnen betekenen.

Welplaathoek 20 • Botlek - Rotterdam • www.industriebouw.ballast-nedam.nl • 010 235 0111

PET03 Advertenties.indd 40

05-03-19 17:34

men wat betreft werkprocessen, procedures en tijdslijnen. Tijdens zo’n stop kom je altijd wel onverwachte dingen tegen, maar door ervaringen vast te leggen, begin je een volgende stop met een voorsprong. Het is niet dat we daarmee de stoptijd drastisch kunnen verkorten, maar we kunnen het onszelf wel een stuk eenvoudiger maken.’

Opstart Naast dat de onderhoudswerkzaamheden zonder ongevallen en binnen de afgesproken tijd werden opgeleverd, heeft het TUR-team de fabriek in één keer opgestart, of eigenlijk twee keer in één keer opgestart. Cocquyt: ‘Het opstarten van een ureumfabriek luistert heel nauw. Met name het punt waarop we het synthesedeel met ammoniak en koolstofdioxide opvullen is kritiek, omdat we veel acties tegelijk moeten ondernemen op het moment dat de reactor overloopt. We moeten dan continu de druk monitoren en bijsturen als deze teveel oploopt. We deden dit in één keer goed en hebben op enkele onderdelen de procedures aangepast om dit een volgende keer nog beter te doen. Helaas ontstond bij de opstart wel een lekkage elders in het proces. We moesten die lekkage eerst oplossen en konden daarna opnieuw de hernieuwde procedures doorlopen voor de opstart. Voor de lekkage zijn we in de week na de opstart nog kort uit bedrijf gegaan. Uiteraard nemen we alle lessen mee naar de volgende turnaround, die over vier jaar weer staat gepland.’ ■

UREUM 8 De Ureum 8-fabriek, die net nieuw is, moest ook enkele keren worden uitgeschakeld. Commissioning manager Wim Kerkaert is dagelijks bezig met het oplossen van de kinderziektes die de fabriek nog kent. ‘Ureum 8 verwerkt de ureumoplossing van de Ureum 7-fabriek. Aangezien deze fabriek uit 2011 aan zijn derde shutdown toe was, moest ook Ureum 8 de productie stoppen, omdat de oplossing die wij verwerken uit Ureum 7 komt.’ Kerkaert doelt op de productie van ureumgranules.

Hij laat het verschil zien tussen de fijnere prilkorrels die het bedrijf tot vorig jaar nog produceerde en de grovere granules.

‘Prils produceer je door de verzadigde ureumoplossing bovenin de priltoren te vernevelen, waarbij gedurende de val van de druppeltjes een gekristalliseerd korreltje ontstaat, de zogenaamde pril. Granulaatkorrels zijn gangbaar voor met name de landbouwtoepassingen, terwijl pril alleen nog voor enkele industriële toepassingen worden gebruikt.

De granulaatkorrels die wij met Ureum 8 produceren zijn van dermate kwaliteit dat ze ook voor industriële toepassingen kunnen worden gebruikt.’ Inmiddels draait de productie van Ureum 8-granulatie plant volop.’

De fabriek moet ook sulfaathoudend ureum gaan produceren: een meststof met een hogere toegevoegde waarde waar vanuit de landbouwer een toenemende vraag naar is. ‘De nieuwe pijpreactor, die Yara zelf in Sluiskil ontwikkelde, is hier speciaal voor ontworpen’, zegt Kerkaert. ‘Wij zijn echt een voorloper op het gebied van deze technologie, wat zoals met veel innovaties ook betekent dat we nog veel moeten finetunen en leren. Het is voor de eerste keer dat een dergelijk proces op industriële schaal wordt toegepast en dus zien we nog uitdagingen op het gebied van de processen, instrumentatie en besturing. Momenteel maken we dagelijks voortgang om de kinderziektes eruit te krijgen, en zo het proces volledig onder de knie te krijgen.’

PETROCHEM 3 - 2019 41

PET03 X2 Yara.indd 41

05-03-19 17:54

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2020

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton. De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruikt kan worden genomen. De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Dow Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow gaat de MDI-capaciteit in Delfzijl uitbreiden en flexibeler maken om meer soorten MDI te kunnen produceren, die beter aansluiten op vragen uit de markt. Voor de opslag van ruwe grondstoffen wordt een derde, nieuwe opslagtank gebouwd om minder kwetsbaar te zijn in de aanvoer van grondstoffen per schip. Verder worden er diverse verbeteringen doorgevoerd in het productieproces, het koelwatersysteem en de automatisering.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen.

De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert 3 miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker krijgt een capaciteit van 1.250.000 ton etheen per jaar.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen en Zwijndrecht Investering: 4 miljoen en 40 miljoen Afronding: begin 2019

Ineos Oxide breidt de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uit. Via een debottlenecking wordt de capaciteit van de fabriek vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Begin 2019 moet de debottlenecking zijn afgerond. Daarnaast investeert het bedrijf veertig miljoen euro in een nieuwe productie-unit, Alkox 6.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 150 miljoen euro Afronding: begin 2019

Ineos Oxide investeert honderdvijftig miljoen euro in diverse projecten op haar site in Zwijndrecht, Antwerpen. Zo komt er tweeduizend ton opslagcapaciteit voor ethyleenoxide bij. Daarnaast worden diverse fabrieken gedebottlenecked en wordt de productiecapaciteit voor derivaten van ethyleenoxide uitgebreid. Daarvoor wil het bedrijf een zesde alkoxyleringseenheid opstarten.

PETROCHEM 3 - 2019 42

PET03 K_Projecten.indd 42

05-03-19 17:55

PROJECTEN Opdrachtgever: Ioniqa Waar: Geleen Investering: 12 miljoen euro Afronding: 2019

Ioniqa bouwt op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen zijn eerste upcyclingfabriek voor PET-plastic, waarin dit afval volledig circulair worden omgezet naar een hoogwaardige grondstof voor PET. De aanvoer van het benodigde afval is voor de fabriek al verzekerd, evenals de afzet van de nieuwe, pure PET-grondstof. De fabriek krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 en 15 miljoen euro Afronding: eind 2018 en begin 2019

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn. Daarnaast investeert het vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn. De uitbreiding wordt begin 2019 afgerond.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit verhoogd worden naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd een krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning zal de productie medio 2020 van start gaan.

Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek zal PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Sabic Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2020

Sabic gaat de productie van polyfenyleenether (PPE) in Bergen op Zoom hervatten. Het bedrijf sloot de PPE-fabriek in 2014, maar wil deze volgend jaar opnieuw in productie nemen. PPE is de basis voor Noryl en de capaciteitsuitbreiding is dan ook bedoeld om aan de toenemende vraag naar Noryl kunststoffen te voldoen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd.

Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning is de fabriek begin 2020 operationeel.

PETROCHEM 3 - 2019Â Â 43

PET03 K_Projecten.indd 43

05-03-19 17:55

PROJECTEN Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: eerste kwartaal 2019

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De uitbreiding van de spin-capaciteit staat gepland voor het eerste kwartaal van 2019.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

Opdrachtgever: Vynova Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Vynova breidt in Tessenderlo de capaciteit voor de productie van natriumhydroxide aanzienlijk uit. De uitbreiding zal tegelijkertijd extra capaciteit van chloor opleveren, die kan worden gebruikt voor de productie van ethyleendichloride. De voltooiing van het project wordt begin 2019 verwacht.

GROEN EN BIO NIEUW PROJECT Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: medio 2020

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol. C-Shift kan straks in Gent zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: begin 2019

BioMCN renoveert een productielijn voor methanol, die sinds 2005 in de mottenballen lag. De herstart voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit. Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op.

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: begin 2019

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshoreplatforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

PETROCHEM 3 - 2019 44

PET03 K_Projecten.indd 44

05-03-19 17:55

PROJECTEN RAFFINAGE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter p/u. De debottlenecking gebeurt zonder de fabriek stil te leggen. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen euro Afronding: begin 2019

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: JPB Logistics Waar: Delfzijl Investering: ruim 10 miljoen euro Afronding: najaar 2019

JPB Logistics bouwt op Chemiepark Delfzijl gefaseerd in totaal 36.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit bij. In de eerste fase zijn al vijf RVS duplex tanks gebouwd, met een totale opslagcapaciteit van 21.200 kubieke meter. Daarna volgen vier stalen tanks van 1.100 kubieke meter per stuk in de bestaande tankpit voor licht ontvlambare producten. Tijdens de laatste fase worden nog eens drie RVS duplex tanks van 3.500 kubieke meter per stuk gebouwd. Ook worden de diepzeesteiger uitgebreid en vier nieuwe laadarmen geplaatst.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

PETROCHEM 3 - 2019 45

PET03 K_Projecten.indd 45

05-03-19 17:55

ADOPTEER EEN PUP

THIS IS SAVING TIME

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

ADVERTENTIE-INDEX Flared Cone Connection

Betrouwbare buisverbinding Betere prestaties Enorme tijdbesparing

Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Advituro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Applus RTD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Ballast Nedam Industriebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 BASF Belgium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Parker introduceert haar nieuwe FCC technologie: De “Flared Cone Connection”.

Deze nieuwe, zeer betrouwbare buisverbinding biedt systeemontwerpers en installateurs

Easyfairs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 54 Eco Ketelservice Verhuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Environmental Technology Publications . . . . . . . . . . . . . . 54 Flir Commercial Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Het Nieuwe Produceren: 16 mei 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . 22

betere prestaties, maar vooral een enorme

Hi-Force Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

tijdbesparing. Het FCC systeem is ontworpen

Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek. . 59

voor een werkdruk tot 1550 bar en zorgt ervoor

KNGF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

dat het assemblageproces op een veilige en

Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

betrouwbare manier flink wordt versneld.

Mainnovation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Modelec Data-Industrie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Parker Hannifin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Process Automation Solutions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Rockwool Technical Insulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Stratt+ Industrial Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

parker.nl

Techniekheld: 10 april 2019. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Vakmedianet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Vinçotte Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

0279Petrochem_FCC_19032019.indd 1 PET03 Advertenties.indd 46

01-03-19 09:05 05-03-19 17:34

PROJECTEN Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding wordt in het tweede kwartaal van 2020 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: begin 2019

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak investeert in twee nieuwe gasbullets bij haar gasopslag in Vlissingen. In totaal wordt er 9.200 kubieke meter opslagcapaciteit bijgebouwd. De verwachting is dat deze uitbreiding in het tweede kwartaal van 2020 in gebruik kan worden genomen.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, zal afvangen en gebruiken als grondstof in haar productieproces. De productie-unit zal naar verwachting in 2020 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof wordt gebruikt om geïmporteerd aardgas geschikt te maken voor gebruik in Nederland. Naar verwachting begint Air Products in het najaar van 2019 met de bouw, nadat het vergunningentraject is afgerond en het terrein naast de bestaande stikstofinstallatie bouwrijp is gemaakt. De fabrieken gaan 180.000 kubieke meter stikstof per uur produceren zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel gaat een nieuwe stoomketel bouwen die ervoor zal zorgen dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren zullen de drie ketels op elkaar worden afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

PETROCHEM 3 - 2019 47

PET03 K_Projecten.indd 47

05-03-19 17:56

Advitu

o

Fiber Optic Accel Smart Proximity Probes Àlle electronica in de probe!

STAND 3.407 Leeuwenveldseweg 5f 1382 LV Weesp M: 06 37424600 www.advituro.com

RTD IWEX

APPLUS+ RTD PRESENTS:

A PROVEN AND QUALIFIED 3D DEFECT IMAGING TECHNOLOGY THE LATEST INNOVATION IN ‘FULL MATRIX CAPTURE’ AUT: RTD IWEX

We deliver reliable solutions for non-destructive testing (NDT), inspection and certification to capital-intensive, high risk oil & gas, energy, chemical and power industries and provide a one-stop solution, covering NDT, Inspection and certification from initial design, manufacturing, construction, commissioning, during operations and after repair.

> RTD Rayscan (RTR)

> RTD Trekscan (DTI)

Our capabilities:

New weld inspection (NC) • Inline in-service inspection (ILI)Maintenance and Repair (MRO) • Engineering (ECA) services and consultancy • Third party services • Review NDT reports and QAQC audits • Training services

applus.com

PET03 Advertenties.indd 48

05-03-19 17:35

PROJECTEN Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: begin 2019

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wijster Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze Groen-gas-Booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: begin 2019

De stoomleiding tussen Nouryon en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan Nouryon. De uitbreiding van de leiding moet in begin 2019 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en Nouryon aangesloten..

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

PILOTS EN PLANNEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: AEB Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

AEB Amsterdam onderzoekt de haalbaarheid van stoomlevering aan Argent Energy, dat de stoom wil gebruiken voor de productie van biobrandstof. AEB produceert al stoom voor stadswarmte en elektriciteit. Door een deel van de stoom af te vangen en direct te leveren aan externe gebruikers als buurman Argent Energy verhoogt AEB het rendement van de verbrandingsinstallatie. Een investeringsbeslissing valt nadat het haalbaarheidsonderzoek medio 2019 afgerond is. De pijpleiding kan dan vervolgens in 2021 klaar zijn.

PETROCHEM 3 - 2019 49

PET03 K_Projecten.indd 49

05-03-19 17:56

GFx320 ad 185x132 NL.indd 1

9/10/18 12:04

Training TÜV Rheinland Functional Safety Engineer SIS “SIL is meer dan certificaten verzamelen”

Wilt u zich verder verdiepen in Functional Safety? De verschillende fasen van het implementeren van een Safety Instrumented System (SIS) begrijpen en beheren volgens de norm IEC/EN 61511 ED2.0?

Dan mag u deze training niet missen.

Deze training vindt plaats van 2 tot en met 5 april 2019 in het EVOLUON in Eindhoven. Nadere informatie of direct deelnemen? Mailen naar info.nl@pa-ats.com Process Automation Solutions– An ATS Company Nikkelstraat 2, 4823 AB Breda, the Netherlands Tel +31 (0)765 876738 www.pa-ats.com

PET03 Advertenties.indd 50

05-03-19 17:35

PROJECTEN Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant, die ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal produceren.

Opdrachtgever: Avantium Waar: onbekend Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, Nouryon en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers.

De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15kW/60kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX heeft een demofabriek op het Zernikepark in Groningen gebouwd om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Afronding: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

PETROCHEM 3 - 2019 51

PET03 K_Projecten.indd 51

05-03-19 17:56

Onderhoud, bescherming en herstelling voor industriĂŤle omgevingen BASF Master Builders Solutions levert geavanceerde oplossingen voor het onderhoud van uw industrie. Van herstellingen en beschermingen van betonstructuren, het verankeren van machines tot hoog chemisch resistente vloeistofdichte vloeren.

Bezoek ons op Maintenance Next 9/4 – 11/4/2019 Ahoy Rotterdam, stand 5115 Voor gratis entreekaart: https://info.master-builders-solutions.basf.com/nl/maintenancenext2019

industrie_210x297.indd 1 PET03 Advertenties.indd 52

26/02/19 13:22 05-03-19 17:35

PROJECTEN Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Cumapol, DSM-Niaga, Morssinkhof Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2019

Cumapol, DSM-Niaga en Morssinkhof gaan een pilotplant bouwen en onderzoeken daarmee de technische en financiële haalbaarheid van de nieuwe technologie CuRe om polyester te recyclen. In een continu proces dat relatief weinig energie vergt kan zowel polyester uit verschillende afvalstromen als gekleurd polyester worden verwerkt tot kleurloze polyester pellets. De productielijn krijgt een capaciteit van 25 kiloton per jaar.

Opdrachtgever: Dow Benelux Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

De beslissing is nog niet gevallen maar Dow in Terneuzen maakt wel kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het hoofdkantoor overweegt de mogelijkheden en kijkt daarbij naar de businesscase en naar welke soorten plastics Dow in Terneuzen kan maken op basis van de aanwezige grondstoffen.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas.

Dow kan in Terneuzen daarvan plastics maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: onbekend

Gunvor wilde 300 miljoen dollar steken in een upgrade van zijn Rotterdamse raffinaderij, maar heeft het project stilgelegd. Door verandering van omstandigheden kan de geplande investering in schonere brandstoffen niet meer uit. Gunvor zoekt een partner of een andere manier om het project toch door te laten gaan.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren.

Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

PETROCHEM 3 - 2019 53

PET03 K_Projecten.indd 53

05-03-19 17:56

The future of Measurement & Control Technology

27-28/03 ANTWERP EXPO REGISTER

NOW!

REGISTREER NU VOOR GRATIS TOEGANG

code: 2003

via www.mr-expo.be

www.mr-expo.be MR19-advertentie.indd 4

28/01/19 14:36

CONFERENCE && SEMINARS 3rd InternationalEXHIBITION Conference Exhibition 29th - 30th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM

CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS

29th - 30th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM

22nd - 23rd MAY 2019 AHOY EXHIBITION CENTRE, ROTTERDAM

No wasted time! Meet Manufacturers and suppliers of Petrochemical and Oil Analysis Instruments all in one place and at one time, compare products, technology and applications.

Rotterdam is an ideal location for visitors as it is placed in the heart of Europe with easy access by car and by rail with excellent Air links for visitors from Europe, the Middle East, Africa, Asia and the Americas.

PEFTEC will take place inEXHIBITION Rotterdam in the Heart of the ARRA cluster (Antwerp-Rotterdam-Rhine-Ruhr CONFERENCE & SEMINARS Area). Five oil refineries , 45 chemical companies, 5 biofuel producers, 2 biochemical factories and various 29th - 30th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM power stations are located locally in Europe’s biggest port, Rotterdam.

CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS

Peftec 2019 is a focused international Conference and Exhibition for Industry professionals specialising in 29 th - 30 th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM monitoring and analytical technologies for the Petroleum, Refining and Environmental Industries.

Peftec offers international visitors and experts an extensive conference and seminar programme on case studies, regulation, standards and analytical techniques with a focussed exhibition of product and service providers. The need to produce accurate analytical and monitoring data is essential to industry.

For more information email: info@peftec.com

www.PEFTEC.com

PEFTEC 185x133.indd 1

PET03 Advertenties.indd 54

Topics and products featured will include: • Laboratory Testing and Measurement • Petrochemical Analysis • Emissions Monitoring in Air, Water and Soil • Portable and Field Sampling • Process Monitoring • Methane Measurement • Reference Materials • Oil Analysis • Calibration • Regulation and Standards

23/01/2019 09:18

05-03-19 17:36

PROJECTEN Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningen-gas..

Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

Opdrachtgever: Nouryon en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Nouryon en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

Nouryon wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: o.a. Nouryon Waar: IJmuiden Investering: onbekend Afronding: 2023-2024

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021 De bouw zou dan rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol bouwt met Nouryon een demonstratiefabriek in Delfzijl, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo, die worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Als met de demofabriek een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Synvina Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Synvina, ontstaan als joint venture van Avantium en BASF maar inmiddels volledig onder beheer van Avantium, wil een furaandicarbonzuurfabriek bouwen voor de productie van biologische plastics. De fabriek heeft een beoogde capaciteit van 50.000 ton per jaar. Sinds BASF uit de joint venture is gestapt, is onduidelijk waar de fabriek zal worden gebouwd.

PETROCHEM 3 - 2019 55

PET03 K_Projecten.indd 55

05-03-19 17:57

Veiligheids Zakboekje 2019 Voorkom onveilige situaties op de werkvloer Alles over veilig werken, direct op de werkvloer!

In de bouw gebeuren nog altijd veel ongelukken. Heeft u te maken met het beoordelen van (on)veilige situaties op de werkvloer? Met het Veiligheids Zakboekje heeft u een handig hulpmiddel, waarmee u eenvoudig gevaarlijke situaties herkent en voorkomt.

In het boek komt aan de orde:

• • • • • • •

Persoonlijke bescherming Werken op hoogte De werkplek Gereedschap en machines Werkzaamheden Transport Regels en instructies

Met behulp van honderden tips, voorschriften en checklist voor bijna alle werksituaties verhoogt u het niveau van veilig werken.

Ga voor informatie of uw bestelling naar: www.vakmedianetshop.nl/veiligheid

PET03 Advertenties.indd 56

05-03-19 17:36

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. TU Delft Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2019

Het demonstratieproject Zero Brine in de Rotterdamse haven moet laten zien dat hergebruik van zout, industrieel water op grote schaal mogelijk is. De bouw van een proefinstallatie in Rotterdam begint in de loop van 2019 en nog hetzelfde jaar kan de installatie beginnen met de behandeling van het industriewater. Doel is om magnesium, calcium, natriumchloride en schoon water terug te winnen met bestaande technologieën.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van de ‘groene brandstof’ mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 die bij Twence al beschikbaar is vanuit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie om direct uit CO2 en water mierenzuur te maken. Mierenzuur heeft een zeer hoge en kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit in de brandstofcel van voertuigen. Voor de chemische industrie hebben CO2 en mierenzuur de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Opdrachtgever: Utility Support Group Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Utility Support Group doet een haalbaarheidsonderzoek naar een demonstratie powerto-heat installatie. Het onderzoek richt zich specifiek op elektrische stoomketels en gloeispiralen en wordt naar verwachting begin 2019 afgerond. Bij een positieve uitkomst wordt een investeringsvoorstel uitgewerkt voor de realisatie van een demo P2H-installatie.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vijf waterschappen, HVC en Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: 2021

In het pilot-project PHARIO maakten bacteriën uit afvalwater het bioplastic PHA, een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Een demo-installatie gaat nu voldoende materiaal voor de kunststofindustrie maken om de verwerking en de toepassing te testen. De demo-installatie wordt gebouwd bij de slibverbranding van HVC naast de rioolwaterzuivering Dordrecht

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2021

Een samenwerkingsverband van Nouryon, Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Zitta Biogas Chemelot Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zitta Biogas Chemelot wil een grootschalige biogasinstallatie bouwen op het industrieterrein Chemelot. De installatie zal 700.000 ton mest verwerken tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot. Een definitieve investeringsbeslissing volgt nog.

PETROCHEM 3 - 2019 57

PET03 K_Projecten.indd 57

05-03-19 17:57

MARKET REVIEW ALGEMEEN

INDUSTRIE ISOLATIE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V.

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

IN DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STAALCONSTRUCTIES

DEMONTAGE

MAGION Process Control Engineering B.V. DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

58

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Frijns Steel Construction b.v.

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

SMIT Heat Treatment

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

PETROCHEM 3 – 2019

PET01_MartketReview-liggend2019.indd 58 PET03 Advertenties.indd 58

25-02-19 17:36 14:27 05-03-19

9-18 14:5614:56

KENNIS KENNISMOET MOETJEJE OOK OOKONDERHOUDEN. ONDERHOUDEN. • Wat • Wat is Asset is Asset Management?

Management?

• Hoeveel • Hoeveel onderhoud onderhoud is juist is juist genoeg? genoeg?

• Kunnen • Kunnen wewe met met de de onderhoudsfunctie onderhoudsfunctie waarde waarde creëren? creëren?

• Wat • Wat is de is de rolrol vanvan onderhoud onderhoud binnen binnen hethet Asset Asset Management?

Management?

• Wat • Wat is Predictive is Predictive Maintenance Maintenance en en hoehoe geef geef ik dit ik dit vorm? vorm?

DEZDEEOZPELOEPIDLIN EIDIN ZIJNZIJINNTINE BTREEBRGEENGEN NG NG IN DINE BDAECBHAECLHELEN EN OR OR WEW RKETRUKIGTUBIG OUBWOUKW UNKDUND DEEDLETEIJLDT.IJD. E E

INFINOFROMREMEREE! R!

EXTERXATSRTAASRTTART 19 19 MEDMIOEDMIOEIM2E0I 20LOGLIEOGIE ECHENCOHNO ONDOENRDHEORUHDOSUTDSTE NE.EN. IN HINOOHGOEOVGEV

OREMERE!ER! INFINORFM

WAARDECREATIE WAARDECREATIE DOOR DOOR GOED GOED ONDERHOUD ONDERHOUD EenEen onderhoudsopleiding onderhoudsopleiding bij bij Hogeschool Hogeschool Utrecht Utrecht helpt helpt u inu uw in uw eigen eigen bedrij bedrij f def de antwoorden antwoorden te vinden te vinden op op deze deze vragen. vragen.

Aan Aan de de hand hand vanvan kaders kaders gesteld gesteld door door hethet Institute Institute of Asset of Asset Management Management (IAM) (IAM) en en de de European European Federation Federation of National of National Maintenance Maintenance Societies Societies (EFNMS) (EFNMS) zijnzijvele n vele mooie mooie resultaten resultaten en en forse forse besparingen besparingen bereikt bereikt bij bij de de deelnemende deelnemende bedrij bedrij ven. ven.

Door Door de de brede brede scope scope opop zowel zowel Materiaalkunde, Materiaalkunde, Engineering, Engineering, Inspectie Inspectie alsals Maintenance Maintenance Management Management bieden bieden onze onze opleidingen opleidingen opop hethet gebied gebied vanvan Onderhoud Onderhoud precies precies diedie (integrale) (integrale) kennis kennis diedie nodig nodig is om is om verder verder te kunnen te kunnen kijken kijken dandan hethet eigen eigen vakgebied, vakgebied, en en daardoor daardoor aantoonbaar aantoonbaar betere betere resultaten resultaten te boeken. te boeken.

• Post-MBO • Post-MBO Onderhoudstechniek Onderhoudstechniek (OTK) (OTK) • Post-HBO • Post-HBO Onderhoudstechnologie Onderhoudstechnologie (OT) (OT) • Post-HBO • Post-HBO Onderhoud Onderhoud en en Asset Asset Management Management • Master • Master of Engineering of Engineering in Maintenance in Maintenance & Asset & Asset Management Management

Start Start 2 oktober 2 oktober 2019 2019 Start Start 3 oktober 3 oktober 2019 2019 Start Start 3 oktober 3 oktober 2019 2019 Start Start 2 september 2 september 2019 2019

Alle Alle genoemde genoemde opleidingen opleidingen kunnen kunnen naar naar wens wens in-company in-company (op(op maat) maat) verzorgd verzorgd worden. worden.

Informeer Informeer naar naar de de mogelij mogelij kheden. kheden.

Meer Meer weten? weten?

BelBel 088 088 481481 88 88 88,88, mail mail naar naar info@cvnt.nl info@cvnt.nl of kij of kkijop k op www.cvnt.nl. www.cvnt.nl.

ER ERVALT VALTNOG NOGGENOEG GENOEGTE TELEREN LEREN

iMaintain iMaintain 2019-FC-210x297mm.indd 2019-FC-210x297mm.indd 1 1 PET03 omslag los.indd 59

18-02-19 18-02-19 13:53 13:53 05-03-19 05-03-19 17:58 17:58 05-03-19 18:06

M M ai e Bo nte et u n ot an s a h n ce t r: 2. NEX 30 T 4

Don’t let water take hold of your pipes Petrochem Nr. 3 - 2019

Combat the risk of corrosion under insulation CUI is a major issue in the industry.

It leads to higher maintenance costs and can cause pipe leaks or even ruptures. According to NACE*, water-leachable salt, water retention, permeability and wettability all play a major role in mitigating the risk of CUI. Our next generation ProRox mandrel wound stone wool pipe sections with WR-Tech™ (Water Repellency Technology) get to grips with CUI. They absorb less water, dry faster, are more durable and have a very low water-leachable salt content.

Minimising the risk of corrosion under insulation.

See for yourself at rti.rockwool.com.

NEW ProRox PS 960/970 mandrel wound pipe sections ®

Best in class solution to help mitigate CUI

PATENT PENDING

*National Association of Corrosion Engineers - NACE SP0198-2010 (2.1.2)

TECHNICAL INSULATION

PET03 los.indd1 60 PET03 omslag A Cover.indd OFF_1714778_RW-TI_Advertisement_CUI_A4.indd 2

05-03-19 18:06 26/02/2019 16:07

UITNODIGING REGISTREER VOOR EEN GRATIS BEZOEK! Zien we u op Maintenance NEXT 2019?

Ga dan naar www.maintenancenext.nl en voer de registratiecode (z.o.z) in.

STRATEGISCHE PARTNERS

CONGRESPARTNERS

ORGANISATOR

Maintenance NEXT 2019: platform voor industrieel onderhoud Maintenance NEXT is van 9 t/m 11 april 2019 de belangrijkste ontmoetingsplaats van de Benelux voor iedereen die te maken heeft met industrieel onderhoud.

SMART INDUSTRY

PEOPLE

AGEING ASSETS

Deze actuele thema’s staan de komende editie van Maintenance NEXT centraal. Ontmoet de exposanten, neem deel aan de presentaties en maak kennis met de veelbelovende start-ups op het Innovatieplein. Ga naar www.maintenancenext.nl voor een overzicht van alle exposanten en het actuele programma.

OPENINGSTIJDEN Dinsdag 9 april

10.00 - 17.00 uur

Woensdag 10 april

10.00 - 21.00 uur NIEUW!

Donderdag 11 april

10.00 - 17.00 uur

WWW.MAINTENANCENEXT.NL DEZE UITNODIGING WORDT U AANGEBODEN DOOR:

PERSOONLIJKE REGISTRATIECODE:

900111

The future of Measurement & Control Technology

27-28/03 ANTWERP EXPO

REGISTER

NOW!

Registreer nu voor uw gratis toegang met code:

via www.mr-expo.be

www.mr-expo.be

Gelijktijdig met:

The future of Measurement & Control Technology

27-28/03 ANTWERP EXPO

REGISTER

NOW!

Enregistrez-vous pour un accès gratuit avec le code :

sur www.mr-expo.be

www.mr-expo.be

Simultanément avec :

27-28 maart 2019 Antwerp Expo

REGISTER

NOW! REGISTREER VOOR GRATIS TOEGANG MET CODE: via www.maintenance-expo.be www.maintenance-expo.be

Gelijktijdig met

en

27-28 mars 2019 Antwerp Expo

REGISTER

NOW! ENREGISTREZ-VOUS POUR UN ACCÈS GRATUIT AVEC LE CODE : sur www.maintenance-expo.be www.maintenance-expo.be

Simultanément avec

et