Petrochem 4, 2012

Nr. 04 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 04 – 2012

INSIDE

‘Conservatieve industrie biedt ons kansen’ • Fouten maken mag • HSE in de genen • Nieuwe industriële revolutie aanstaande • Thema: Efficiency

001_A_cover.indd 1

11-04-12 15:22

002_aerzen.indd 1

11-04-12 13:53

In deze editie 12 Waanzinnige kansen voor avantium

38 tHema: efficiency

Het gaat Avantium voor de wind. Naast een samenwerkingsverband met The Coca-Cola Company heeft het bedrijf eind maart een tweede grote partnerschap ondertekend, met Danone. Het Amsterdamse bedrijf wil een honderd procent biologische PEFfles ontwikkelen.

Raffinaderijen moeten steeds flexibeler zijn om economisch rendabel te kunnen blijven opereren. Het Italiaanse ENI heeft een technologie ontwikkeld waarmee de gehele voeding van de raffinaderij kan worden omgezet in synthetische olie. Bijproducten zijn er niet of nauwelijks en er worden geen cokes geproduceerd.

Ook DSM Coating Resins heeft een efficiëntieslag gemaakt. Het bedrijf kan tegenwoordig de kosten in de supply chain voor poedercoatings naar beneden brengen nieuwe software.

18 een lerende organisatie Trainen, communiceren, verantwoordelijkheid nemen, herkennen en erkennen dat niet alles even goed kan, en respect en vertrouwen hebben voor en naar elkaar. Dat zijn volgens Jos Leuveld, plantmanager van Zeolyst in Delfzijl, vijf belangrijke voorwaarden om een goede bedrijfscultuur te creëren.

22 ‘Breng oude leidingen in kaart’ Een artikel dat 31 maart verscheen in het Algemeen Dagblad, waarin wordt vermeld dat er naast Odfjell ook bij andere chemiebedrijven in het Rotterdamse een hoop mis is, heeft heel wat stof doen opwaaien.

26 industriële revolutie aanstaande Documentairemaker Rob van Hattum ging op pad voor Vpro’s Tegenlicht en zag overal de voortekenen van een nieuwe industriële revolutie.

30 ‘Hse zit ons in de genen’ Zijn dossierkennis, stijl van leidinggeven en drive om de fabriek steeds efficiënter te laten produceren, maken van Victor van de Pas (Sachem Europe) een geschikte kandidaat voor de verkiezing van de Plantmanager of the Year 2012.

inside en verder commentaar feiten en cijfers • Ondergrondse CO2-opslag veilig • Akkoord met Vlaanderen over zeesluis feiten en cijfers buitenland • China wil met schaliegas steenkool verdringen • Inpex neemt belang in Prelude-project Binnenstebuiten Petrospect onbevangen • Katrien Bogaerts technologie Producten agenda short cut volgende Petrochem column • Van Hoogenhuyze olie&gas

05 07

10 24 33 35 49 51 57 61 63 64 65

PETROCHEM 04 – 2012

003_B_Inhoud.indd 3

3

11-04-12 15:22

Vaste Gasdetectie Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 04 - 2012 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Arnoud Haagsma, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven

Uitgebreide portfolio voor vaste gasdetectie Honeywell Analytics is een producent van een breed scala aan vaste gasdetectie met een hoge betrouwbaarheid, lage aanschafen onderhoudskosten.

• De Unipoint is een eenvoudige op een DIN-rail te monteren controller, welke flexibel en betaalbaar is. De Unipoint is geschikt voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof en kan worden geïntegreerd in diverse regelsystemen.

• De Sensepoint (met junction box) is een flexibele en betaalbare oplossing voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof en kan zowel in binnen- en buitenruimtes gebruikt worden waar explosiegevaar kan ontstaan.

• De Signalpoint is een goedkope oplossing voor het detecteren van brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof. Deze detector wordt standaard geleverd met een intergrale vooraf bedrade aansluitdoos voor toepassing in binnenruimtes.

• De Sensepoint XCD kan brandbare en toxische gassen, alsmede zuurstof detecteren in explosie gevaarlijke omgevingen zowel binnen als buiten.

Deze detector heeft een driekleurig LCD scherm met achtergrond verlichting die duidelijk de status van de unit aangeeft en zelfs van een grote afstand zichtbaar is. De Sensepoint XCD heeft lage onderhoudskosten.

• De Searchpoint Optima Plus is een geavanceerde infrarood gasdetector voor het detecteren van brandbare gassen, zelfs als er geen zuurstof aanwezig is.

De unit is geschikt voor gebruik in explosie gevaarlijke omgevingen voor zowel binnen als buiten en heeft een zeer korte reactiesnelheid.

Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: SIBUR adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,50 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opZeggeN: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proefen kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. U ontvangt wel een aanbieding voor een nieuw abonnement aan het einde van uw proefperiode. Opzeggen kan via www. aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

De abonnementenadministratie wordt verzorgd door: abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA UITGEEST Website: www.bladenbox.nl (nieuwe abonnementen) Website: www.aboland.nl (wijzigingen en vragen) Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

Neem vandaag nog contact met ons op voor meer informatie over de producten en diensten van Honeywell Analytics Tel: +41 (0)44 943 4300 Fax: +41 (0)44 943 4398 E-mail: gasdetection@honeywell.com Website: www.honeywellanalytics.com

004_colofon_honeywell.indd 4

11-04-12 13:53

‘Leg vanaf het begin goed uit wat er mis is gegaan en vertel direct wat je eraan gaat doen, open en eerlijk.’

Stront aan de knikker Vuile was moet je altijd zelf buiten hangen, anders gaat het stinken, rotten, verspochten of wat voor naars dan ook. Dat gebrekkige communicatie heel frustrerend kan zijn voor belanghebbenden, heb ik zelf onlangs aan den lijve ondervonden. Trouwe lezers weten dat ik mijn enthousiasme over mijn nieuwe auto, de elektrische Opel Ampera, niet onder stoelen of banken steek.

En ik kon onlangs gelukkig weer blij tweeten: ‘Ziet u vanaf vrijdag 13/4 ergens tussen Amsterdam en Harderwijk een matzwarte elektrische Opel Ampera, zwaai gerust naar me! #petrochem.nl.’ En omdat het niet binnen 140 tekens paste: ‘De glimlach zal die dag niet van mijn gezicht te strijken zijn :-)’ Maar die lach is lang uitgebleven. Toen ik de auto begin oktober 2011 bestelde, was de verwachte levertijd drie maanden. Begin december las ik echter dat de batterijen van een Chevrolet Volt, het iets lelijkere tweelingbroertje van de Ampera, vlam hadden gevat, drie weken na intensieve botsproeven. Dat kwam doordat koelvloeistof op de kapotte batterijen lekte. Daar gaat mijn levertijd, dacht ik meteen.

Vijf januari verscheen toch een bericht van Opel Nederland, waarvan ik de inhoud op de site van Autoweek moest lezen, nadat vrienden me er opmerkzaam op hadden gemaakt.

‘General Motors voert enkele modificaties door aan de batterij en het koelsysteem van de Ampera en Volt. Daarmee moet de ongerustheid van Amerikanen over mogelijk brandgevaar worden weggenomen. Het gevolg is dat kopers van een Volt of een Ampera ook hier langer op hun auto moeten wachten.

“Onze klanten worden zo snel mogelijk geïnformeerd over de nieuwe levertijd van hun auto”, aldus de woordvoerder van Opel in Nederland.’

Op zich niks mis met deze berichtgeving. Opel vertelde helder wat er aan de hand was en wat er aan zou worden gedaan.

Bovendien werd proactief aan de veiligheid van de auto gewerkt. Goed, acceptatie.

Alleen het laatste zinnetje moest Opel wel waarmaken. Niet dus… De dealer hield mij geenszins op de hoogte over nieuwe levertijden en al helemaal niet over de oorzaak. Toen we er half januari zelf achteraan gingen, kregen we begin februari als levertijd door.

Omdat mijn auto nog matzwart “gewrapt” moest worden, zou het half februari worden. Ik bleef vrolijk. Maar de stemming daalde toen ik half februari nog niets van de dealer, of van Opel Leasing had gehoord. Bellen maar weer. De betrokken persoon was niet aanwezig en zou zeker terugbellen. Niet dus.

Een paar dagen later weer bellen. Toen werd me verzekerd dat

de levering half maart zou geschieden. Half maart verstreek, en…. geen bericht.

Het werd tijd om eens wat harder aan de boom te schudden.

Vooral omdat de eerste Ampera’s inmiddels werden geleverd.

Voldoende voer voor speculaties. Zouden anderen worden voorgetrokken? Of zou General Motors met de Ampera en Volt alleen maar willen laten zien dat elektrisch rijden niks is?

Zouden de makers van Who killed the electric car toch gelijk hebben? Het begon aardig te stinken.

Na wederom een belrondje zonder respons, nam ik maar eens contact op met Opel Nederland. Daar kreeg ik allereerst het originele persbericht van 5 januari met nog duidelijkere informatie. En de verzekering dat de auto er 12 april zou zijn. Wel schrok de woordvoerder van de slechte communicatie door de dealer. Daar ligt de verantwoordelijkheid om proactief te communiceren met de klant. ‘Voor mij is het allemaal Opel’, gaf ik hem nog mee.

Gerust was ik allerminst. Ik hoorde mezelf al cynisch worden.

‘Ampera, de auto van het jaar 2012? Hopelijk krijg ik hem nog in 2012.’ De vertraagde levering heeft zelfs financiële consequenties. Later ingaan van de 0 procent bijtelling, in Amsterdam zijn veel financiële voordelen voor elektrisch rijden per 1 april afgeschaft en meer… Na een boos belletje met de directie van de dealer is de contactpersoon er tussenuit gehaald, een andere wrapper gekozen die eerder dan 17 april tijd had en rijd ik vanaf vrijdag de dertiende (!) met een glimlach elektrisch.

Dus…. mensen van Odfjell en alle andere bedrijven in de Rijnmond en ver daarbuiten: als er echt stront aan de knikker is, kun je er het beste vanaf het begin proactief over communiceren en zorgen dat alle belanghebbenden goed worden ingelicht. En haal er geen externe communicatiedeskundige bij als alles al een eigen leven is gaan leiden. Leg vanaf het begin goed uit wat er mis is gegaan en vertel direct wat je eraan gaat doen, open en eerlijk. En probeer je in de omwonenden, klanten en anderen te verplaatsen. Zorg ervoor dat iedereen begrijpt wat er is gebeurd en dat je het gaat oplossen. Of meer Cruijfiaans: Mensen snappen het pas, als ze het doorhebben.

Dan wordt het ook niet groter dan het is en kweek je eerder begrip, dan frustratie en angst. En je geeft politieke opportunisten ook minder munitie om er een slag mee te slaan. #wimraaijen wim@industrielinqs.nl

PETROCHEM 04 – 2012 5

005_C_commentaar.indd 5

11-04-12 15:22

complexe processen grote risico’s integraal onder controle

AMprover software borgt uw totale risicobeheersing in één pakket ®

Bij verantwoorde risicobeheersing draait alles om het borgen van uw veiligheid en kwaliteit. Dat begint bij uw product en het functioneren van fysieke bedrijfsmiddelen. Maar kijkt ook naar processen, systemen, mensen, regelgeving en milieu. AMprover® software geeft overzicht en inzicht in de diverse risicovraagstukken en de kosteneffectieve maatregelen die het best aansluiten op uw bedrijfsspecifieke situatie. AMprover® is ontwikkeld door Traduco, de mensen die Asset Management opnieuw hebben gedefinieerd. En dat biedt u een ander perspectief. www.traduco.nl

10

YEAR

a wider perspective, focused on you

006_traduco.indd 1

11-04-12 13:53

FEITEN & CIJFERS

FOTO: BASF

Op het chemiepark in delfzijl zijn medio maart vier mensen gewond geraakt, nadat bij werkzaamheden een kleine hoeveelheid zoutzuur was ontsnapt. Het ongeval gebeurde bij teijin Aramid.

BASF Breidt cApAciteit cyclohexAAnoxidAtie uit BASF breidt de capaciteit van haar cyclohexaanoxidatie op de Antwerpse Verbundsite uit met ongeveer vijftigduizend ton op jaarbasis. Het totale investeringsbedrag bedraagt tien miljoen euro. Cyclohexaanoxidatieproducten zijn tussenproducten voor caprolactam en adipinezuur; basisbouwstenen voor polyamide 6 en polyamide 6.6. Deze polyamides worden gebruikt in lichtgewicht auto-onderdelen, in flexibel verpakkingsmateriaal voor voeding, in vislijnen en -netten tot in textielvezels voor buitensportkleding en tapijten. De uitbreiding is een onderdeel van twee reeds lang geplande onderhoudsbeurten en zou voltooid moeten zijn tegen het einde van 2014.

Q8 inveSteert in rAFFinAderij europoort De Board van Kuwait Petroleum in Kuwait heeft goedkeuring gegeven aan een investering met belangrijke gevolgen voor de toekomst van Kuwait Petroleum Europoort (KPE), de raffinaderij in het Rotterdamse havengebied. De goedkeuring behelst het ontwerp en de specificatie voor uitbreiding van de installatie en modernisering van een aantal bestaande onderdelen. Deze investering maakt onderdeel uit van het Q8 Europoort Refinery Improvement Project (Q8-ERIP), waarmee honderden miljoenen euro’s gemoeid zijn.

Wael Salmeen, managing director KPE: ‘Bij KPE zijn we gecommitteerd aan een duurzame toekomst voor de raffinaderij. We zijn daarom bijzonder blij met de goedkeuring van onze Board in Kuwait. Dit bevestigt ons vertrouwen in een veilige, betrouwbare en winstgevende toekomst, hier in de strategisch gelegen Rotterdamse haven.’ inviStA Bouwt nylonzoutFABriek Invista is begonnen met de bouw van een fabriek voor de productie van nylonzout in Rozenburg. De fabriek moet eind 2012 operationeel zijn. Nylonzout wordt gemaakt uit adipinezuur en hexamethyleendiamine; producten die Invista produceert op andere vestigingen in de wereld.

Na polymerisatie wordt nylonzout nylonpolymeer. De al bestaande fabriek in Rozenburg produceert op dit moment nylonpolymeer voor gebruik in vezels en plastic applicaties, evenals engineeringpolymeren voor de auto-industrie en voor elektronische, elektrische, industriële en consumententoepassingen. eurochem rondt overnAme vAn BASF meStStoFFenActiviteiten AF BASF heeft de verkoop van haar meststoffenactiviteiten in Antwerpen (België) aan EuroChem afgerond. De bevoegde mededingingsautoriteiten hebben hun goedkeuring gegeven voor de transactie. De totale aankoopprijs bedraagt ongeveer 830 miljoen euro.

De transactie betreft installaties voor de productie van KAS/AN-meststoffen (calcium ammonium nitraat/ammonium nitraat), NPK-meststoffen (stikstof-fosfaat-kalium) en nitrofosforzuur alsook drie daaraan verbonden salpeterzuurinstallaties. De activiteiten werden afgesplitst in een aparte onderneming die nu EuroChem Antwerpen NV heet.

Ongeveer 330 medewerkers zijn overgegaan naar de nieuwe onderneming.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

De havens van Hamburg, Antwerpen en Rotterdam stemmen in met het voornemen van het Europese Parlement om de internationale regelgeving over het zwavelgehalte in scheepsbrandstoffen om te zetten naar Europese regelgeving. Deze omzetting past in de ambitie van de drie grootste Europese havens om de luchtkwaliteit in Europa te verbeteren, transport te verduurzamen en een gelijk speelveld voor alle Europese havens te creëren. dSm neemt enkele onderdelen en licenties op het vlak van voedselenzymen en de verwerking van plantaardige olie over van het Amerikaanse verenium voor 37 miljoen dollar. De omzet van deze activiteiten komt naar verwachting uit op 15 miljoen dollar, aldus DSM in een persverklaring. Als onderdeel van de transactie krijgt een aantal werknemers van Verenium de mogelijkheid om over te stappen naar DSM. De technologische industrie blijft volop innoveren, ondanks de economische situatie. Dit blijkt uit het onderzoek Technologie & Innovatie dat de Vereniging Fme-cwm heeft gepubliceerd. Van de bedrijven die hebben deelgenomen aan deze tweejaarlijkse enquête geeft 61 procent aan dat hun R&D-budget in de afgelopen twee jaar gelijk is gebleven.

Ruim dertig procent meldt zelfs een toename van het R&D-budget.

Het Duitse lanxess, dat zijn wereldwijde EPDM-rubber business vanuit Geleen leidt, heeft het officiële startsein gegeven voor de bouwwerkzaamheden van het nieuwe EPDMhoofdkantoor in Sittard-Geleen.

Het gebouw, dat aan 120 medewerkers plaats kan bieden, zal op de Chemelot Campus worden gebouwd en begin 2013 in gebruik worden genomen.

PETROCHEM 04 – 2012

7

12-04-12 08:52

FEITEN & CIJFERS De uitstoot van dioxinen en zware metalen zoals cadmium heeft geen ernstige of grote effecten op de gezondheid van omwonenden en werknemers van fosforfabriek thermphos in Vlissingen-Oost of omliggende bedrijven. Dat blijkt uit de resultaten van onderzoek van de GGD en het RIVM. Wel komt er een vervolgonderzoek naar problemen met de luchtwegen van kinderen. Het is nog niet duidelijk of die zijn veroorzaakt door de uitstoot van stoffen door Thermphos.

BiS industrial Services haalde in 2011 het beste veiligheidsresultaat bij dow in Terneuzen. Altrad Balliauw en BISRoB eindigden op respectievelijk de tweede en derde plaats. De award voor de beste overall prestatie, waarbij naast veiligheid ook bijvoorbeeld planning en kwaliteit meewegen, ging naar Altrad Balliauw.

De zeehavenbedrijven van Amsterdam, Groningen, Rotterdam en Zeeland hebben de Branche organisatie zeehavens (BOZ) opgericht. De organisatie voorziet in de behoefte aan een platform om de gezamenlijke belangen van de Nederlandse zeehavens te behartigen nu op 1 januari de Nationale Havenraad is opgeheven.

Een consortium van NoordNederlandse partijen wil technologie ontwikkelen voor de productie van benzeen, tolueen en xyleen (BTX) uit biomassa. Onder leiding van BioBTX, een dochter van onderzoek- en adviesbureau KNN, wordt de komende vijftien maanden onderzocht hoe de productie van BTX kan worden geoptimaliseerd. Naast BioBTX leveren Syncom en de Rijksuniversiteit Groningen hieraan een belangrijke bijdrage.

De Shell-reclame “250 jaar schoon gas” is misleidend en kan onvoldoende hard worden gemaakt, stelt de Reclame Code Commissie in antwoord op een formele klacht van de stichting Peak Oil Nederland. De commissie beveelt Shell aan om niet meer op een dergelijke manier reclame te maken.

8

nu ook virtuele plAntmAnAger oF the yeAr Naast de verkiezing van de Plantmanager of the Year komt er dit jaar ook een virtuele versie. Samen met Siemens organiseert Petrochem een speciale Nederlands/Vlaamse league in de online game Plantville. De winnaar wordt gelijktijdig met de PMY bekendgemaakt tijdens Deltavisie, 7 juni in Rotterdam.

Altijd al eens een eigen fabriek willen runnen? Dat kan. In Plantville – ontwikkeld door Siemens – ontdekken en ervaren spelers wat er komt kijken bij het leiden van een fabriek. Het spel dat in de Verenigde Staten al meer dan twintigduizend spelers kent, is onlangs ook in Nederland geïntroduceerd. Naast een voorbeeldige fabriek die honderd procent scoort op alle indicatoren, zijn er drie andere fabrieken in Plantville: een vitaminenfabriek, een flessenfabriek en een treinenfabriek. Ieder met hun eigen problemen. Spelers moeten die problemen proberen op te lossen.

Alles draait in het spel om key performance indicators, KPI’s. Net als in een echte productieomgeving zijn indicatoren als kwaliteit en leverbetrouwbaarheid in Plantville van belang. Door bepaalde doelen te behalen of processen te verbeteren, scoort de speler op zijn KPI’s. Niet alleen omzet en productie zijn belangrijk, ook energie-efficiëntie, veiligheid en medewerkertevredenheid spelen een belangrijke rol.

De Nederlands/Vlaamse competitie begint op 24 mei om 9.00 uur en eindigt dinsdag 5 juni om 20.00 uur. Spelers worden tijdens deze periode drie keer op de hoogte gehouden over hun positie op de ranglijst. Spelers die op vrijdag 1 juni om 12.00 uur in de top tien van de competitie staan, strijden uiteindelijk om de winst en worden uitgenodigd om bij het diner en de uitreiking aanwezig te zijn. Het diner wordt jaarlijks georganiseerd rond de bekendmaking van de Plantmanager of the Year. Een inititiatief van Petrochem en de VNCI. Iedereen kan zich opgeven voor deelname aan de Virtual Plantmanager of the Year door een mail te sturen naar redactie@petrochem.nl. U ontvangt inloggegevens ruim voor aanvang van de competitie. eu-onderzoek: ondergrondSe co2-opSlAg veilig De afgelopen zes jaar werden in EU-verband verschillende projecten uitgevoerd met ondergrondse CO2-opslag van CO2. De resultaten zijn onlangs in Parijs gepresenteerd. Belangrijkste conclusie: ondergrondse CO2-opslag kan veilig plaatsvinden want het koolstofdioxide bleef in alle onderzochte opslagprojecten doeltreffend opgeslagen.

Meer dan dertig partners waren betrokken bij het zesjarige programma, waarbij vier grote en enkele kleinere CO2-projecten werden uitgevoerd in Noorwegen, Algerije, Canada, Polen, Duitsland en Nederland. Het Nederlandse project vond plaats in het gasveld K12-B, dat zich in het Nederlandse deel van de Noordzee op zo’n honderd kilometer ten noordwesten van Den Helder bevindt. De onderzoekers van de verschillende landen ontwikkelden, combineerden en testten verschillende tools, instrumenten en modellen om ondergrondse CO2-opslag zo veilig mogelijk te maken.

Het eerste grootschalige CCS-demonstratieproject in Nederland zal dat van E.on Benelux en GDF Suez Energie Nederland zijn. Dit Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD) zal CO2 afvangen van de nieuwe kolengestookte elektriciteitscentrale van E.on op de Maasvlakte en in gasreservoirs onder de Noordzee opslaan. Naar verwachting gaat de bouw van de installaties later in 2012 van start.

Tussen 2015 en 2020 zal dit project 1,1 miljoen ton CO2 per jaar afvangen en opslaan.

Het gaat om 0,6 procent van de jaarlijkse CO2-uitstoot in Nederland.

Als demonstratieproject gaat ROAD bestaande CCS-technologieën, die zich op kleinere schaal hebben bewezen, integreren en op industriële schaal toepassen. ROAD krijgt van de Nederlandse regering en de Europese Unie 180 miljoen euro aan subsidie.

Het project heeft inmiddels een lichte vertraging opgelopen, omdat nog niet alle vergunningen rond zijn, maar volgens E.on kan het streefjaar 2015 nog steeds worden gehaald.

De twee energiebedrijven moeten de definitieve besluiten nog nemen. Daarbij speelt het kostenaspect een belangrijke rol. Ook loopt nog de procedure waarbij partijen bezwaren tegen het project kunnen indienen. Dat zal naar verwachting minder problematisch verlopen dan bij onshore opslagprojecten, zoals onder een woonwijk van Barendrecht.

PETROCHEM 04 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

12-04-12 08:52

FEITEN & CIJFERS In het eerste kwartaal van 2012 is de vraag naar technici wederom gestegen met veertien procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2011. Het toenemende tekort aan technici biedt een comfortabele uitgangssituatie voor bèta’s. Dit blijkt uit de analyse Trends en Ontwikkelingen op de Technische Arbeidsmarkt 1e kwartaal 2012 van Stijn Berden, competence director Techniek bij Yacht.

Akkoord met vlAAnderen over zeeSluiS Nederland en België zijn het eens over de bouw van een zeesluis in Terneuzen in het kanaal naar Gent. Dat hebben de ministers Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur) en haar Vlaamse collega Hilde Crevits laten weten na een laatste overleg op het gemeentehuis in Terneuzen. De zeesluis kost ongeveer één miljard euro. Nederland betaalt daarvan maximaal 142 miljoen euro, België de rest.

Nederland betaalt nog eens 150 miljoen euro voor aanpassingen aan het Kanaal van Gent naar Terneuzen.

De zeesluis is al jarenlang een droom voor de haven van Gent. Die kan daardoor veel meer en grotere schepen aantrekken. Na planstudies moet in 2014 of 2015 de eerste spa de grond in. In 2021 zou dan het eerste schip kunnen worden geschut. Daarna zal Vlaanderen ook nog voor ongeveer dertig jaar het onderhoud aan de sluis ophoesten.

Nederland betaalt mee aan de sluis, omdat die naar verwachting zal zorgen voor een economische impuls in de kanaalzone van de Zeeuwse havens.

BEDRIJVENNIEUWS hans wijers, topman van AkzoNobel, volgt lord kerr of kinlochard op als vice-voorzitter van de board of directors van Shell. Lord Kerr gaat in mei met pensioen. Wijers is al sinds 2008 commissaris bij Shell en is voorzitter van de remuneratiecommissie die het beloningsbeleid bij het concern opstelt. Wijers is daarnaast lid van de commissie die zich bezighoudt met opvolging.

Per 1 augustus 2012 wordt marijn meijer de nieuwe directeur van Stichting c3. Meijer is de opvolger van Arne mast. ‘Ik vind het na meer dan tien hele mooie, leuke en succesvolle jaren directeur te zijn geweest goed als C3 eens een nieuwe directeur krijgt’, aldus Arne Mast. Hij zet zijn carrière voort in het onderwijs.

BRENT RUWE OLIEKOERS 135

130

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

Het onafhankelijk onderzoek naar de mogelijke schadelijke gevolgen van boringen naar schaliegas is niet voor de zomer klaar. Aanleiding voor het onderzoek was het plan van het Britse bedrijf Cuadrilla om in Boxtel en Haaren naar schaliegas te gaan boren. Verhagen zei eerder dat zolang de uitkomst van het onderzoek onbekend is, er niet naar schaliegas geboord mag worden.

Wintershall-topman rainer Seele is de nieuwe voorzitter van de DuitsRussische Kamer van Buitenlandse Handel.

125

120

115

24 27 28 29 1

FEBRUARI

2

5

MAART

6

7

8

9 12 13 14 15 16 19 20 21 22 23 26 27 28 29 30 2

3

Vanwege de toevoeging van Styron als opdrachtgever, heeft de Verenigde Dow Partners haar naam gewijzigd in de verenigde maintenance partners.

APRIL

PETROCHEM 04 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

9

12-04-12 08:52

FEITEN BUITENLAND

Bodemonderzoeker Fugro neemt emu over; een Brits onafhankelijk onderzoeksbureau met een jaaromzet van zo’n twintig miljoen euro. EMU is gevestigd in Southampton en heeft onder meer kantoren in Frankrijk en Australië. Het bedrijf levert diensten aan de publieke sector, de olie- en gasindustrie en de markten voor windenergie, civiele waterbouw. kuwait petroleum en total hebben een voorlopige overeenkomst gesloten over participatie bij de bouw van een raffinage- en petrochemiecomplex in China. Het gaat om het Zhanjiang-project dat in samenwerking met sinopec zal worden opgezet. Er zal een raffinaderij worden gebouwd met een capaciteit van driehonderdduizend vaten per dag, die Koeweitse olie zal verwerken.

Bewoners van het CaribischNederlandse eiland sint eustatius zijn fel gekant tegen de komst van nieuwe olieterminals van het Amerikaanse bedrijf nustar. Op het eiland wonen 3.500 mensen.

Er zijn inmiddels meer dan 1.300 bezwaarschriften tegen de uitbreiding ingediend. De bewoners vinden de uitbreiding slecht voor het milieu, te dicht bij hoofdstad Oranjestad gepland en de gevaren van een ramp te groot. Ook zou het bedrijf te weinig betalen voor het gebruik van het eiland. Omdat Sint Eustatius onder Nederland valt, zal het Nederlandse ministerie van Infrastructuur en Milieu de bezwaarschriften behandelen.

10

PETROCHEM 04 – 2012

010_11_E_FCbuitenland.indd 10

FOTO: SHELL

Het Taiwanese staatsbedrijf cpc heeft een van haar krakers op de Kaohsiung-site moeten stilleggen vanwege een lek in een pijpleiding en een daaropvolgende explosie.

De kraker heeft een capaciteit van 500.000 ton per jaar. Waarschijnlijk heeft de explosie zich voorgedaan bij een butadieentank op de site. De daaropvolgende brand is in ongeveer twee uur gedoofd en volgens de eerste berichten zijn er geen slachtoffers gevallen.

Inpex neemt belang In prelude-project Het Japanse Inpex heeft een belang van 17,5 procent genomen in het Prelude FLNGproject van Shell. De transactie moet nog wel worden goedgekeurd door de Australische overheid. Het project omvat het Prelude-gasveld en het Concerto-gasveld, 475 kilometer uit de westkust van Australië. Deze gasvelden zullen worden ontwikkeld met een drijvende LNG-fabriek (FLNG) en zullen ten minste 3,6 miljoen ton LNG per jaar produceren, evenals 0,4 miljoen ton LPG per jaar en 36.000 vaten condensaten per dag bij piekproductie.

Inpex werkt als operator ook aan de ontwikkeling van het Abadi LNG-project in Indonesië. Het bedrijf koos daarbij Shell als strategische partner. Inpex verwacht dat deelname aan het Prelude-project haar ervaringen met FLNG zullen versterken en dat dit ten goede zal komen aan het Abadi-project. momentIve sluIt duItse sIte Momentive Specialty Chemicals gaat in oktober de Duitse site Wesseling sluiten Met deze actie zou het concern een beter evenwicht vinden tussen de Europese marktvraag naar epoxyharsen en de bestaande assets van Momentive. De andere Europese productie-installaties van Momentive waar epoxyharsen worden geproduceerd, worden niet beïnvloed door de sluiting van de Wesseling-site.

De site wordt via een lease-regeling beheerd door LyondellBasell. Momentive werkt nauw samen met LyondellBasell om passende ontslagvergoedingen en andere ondersteuning te kunnen bieden. De sluiting heeft invloed op ongeveer dertig medewerkers. chIna wIl met schalIegas steenkool verdrIngen China gaat zich richten op de winning van gas uit schalie. Het land wil de huidige marginale jaarlijkse productie verhogen tot 6,5 miljard kubieke meter in 2015 en nog eens tien keer zoveel in 2020. Door de grotere productie van schaliegas wil China zijn afhankelijkheid van kolencentrales, die ongeveer zeventig procent van de elektriciteit in het land genereren, verminderen.

Volgens verschillende schattingen heeft China meer aardgas in schalielagen dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten. De VS is door de winning van onconventioneel gas netto-exporteur geworden van aardgas in plaats van importeur. Shell heeft eind vorig jaar ook daadwerkelijk schaliegas gevonden in China. Dat maakte PetroChina, waarmee Shell samenwerkt, in december 2011 bekend op basis van de resultaten van proefboringen. PetroChina praat inmiddels met Shell en Hess Corp over de winning van olie uit rotslagen in het Santanghu-bassin in het noordwesten van China. De partijen overleggen nog over hoe de werkzaamheden moeten worden verdeeld en welke doelstellingen moeten worden gerealiseerd in de exploratieperiode. Het Santanghu-bassin ligt in de noordwestelijke provincie Xinjiang.

Shell heeft ook een contract getekend met het Chinese staatsbedrijf CNPC voor de gezamenlijke zoektocht naar en ontginning van schaliegas in China. De Chinese overheid moet nog akkoord gaan met de verbintenis, volgens Shell het eerste zogeheten production sharing contract voor schaliegas in China. Het gebied waarin Shell en CNPC gaan zoeken beslaat circa 3.500 vierkante kilometer.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

11-04-12 15:21

FEITEN BUITENLAND dow gaat nog meer Investeren In saoedI-arabIë Dow Chemical gaat een nieuwe fabriek voor de productie van coatingmaterialen bouwen in Jubail Industrial City, Saoedi-Arabië.

De aangekondigde investering is de nieuwste in een reeks projecten van Dow in SaoediArabië. Het concern maakte eerder al investeringsplannen bekend voor een moderne fabriek voor de productie van elementen voor ongekeerde osmose in Saoedi-Arabië.

En in juli vorig jaar kondigden Dow en Saudi-Aramco een joint venture aan; Sadara Chemical. Deze joint venture zal een groot, geïntegreerd chemiecomplex bouwen in Jubail Industrial City. Het complex zal beschikken over flexibele krakercapaciteiten en zal meer dan drie miljoen ton hoogwaardige chemische producten en plastics gaan produceren. Naar verwachting kunnen in de tweede helft van 2015 de eerste productie-eenheden in gebruik worden genomen. Alle units zullen vermoedelijk in 2016 in bedrijf zijn. De totale investering in het project, inclusief investeringen van derden, wordt geschat op twintig miljard dollar. Het complex zal bestaan uit 26 productie-eenheden. total verbIndt zIch aan vIer r&d-projecten Total neemt deel aan vier R&D-projecten die onder een stimuleringsprogramma van de Franse overheid vallen. Het zijn publiek-private projecten die allemaal gericht zijn op de toekomstige energievoorziening. Zo is Total een van de trekkers van een project op het gebied van zonne-energie. Er zal daarvoor een R&D-instituut worden opgezet in de buurt van Parijs, die bij de top vijf van de wereld moet gaan horen. Ook op het gebied van geotechnologie zal Total zich inzetten. Het Geodenergies-project richt zich op koolstofopslag, energie-opslag en geothermische energieprocessen. Daarnaast participeert Total in het Greenstars-project dat volgende-generatiebiobrandstoffen en producten van mico-algen gaat ontwikkelen. Tot slot neemt Total deel aan het PS2E-project dat is gericht op energie-efficiency. vopak overweegt FacIlIteIten buIten straat van hormuz Vopak overweegt opslagfaciliteiten voor ruwe olie te bouwen buiten de Straat van Hormuz. De faciliteiten zouden kunnen aansluiten op de toenemende Iraakse olie-export en de oliepijpleiding die wordt gebouwd door de Verenigde Arabische Emiraten (VAE).

Deze leiding moet olie uit de Perzische Golf vervoeren. Vopak heeft al opslagfaciliteiten aan de oostkust van de VAE, maar zou plannen hebben voor faciliteiten aan de Golf van Oman. Opslagfaciliteiten buiten de Straat van Hormuz worden steeds belangrijker vanwege de sterke vraag naar olie vanuit Azië. Ook heeft Iran al gedreigd de straat af te sluiten. bIomcn stelt leverIng glycerIne veIlIg BioMCN heeft een overeenkomst gesloten met ED & F Man voor de inkoop, het risicomanagement en de levering van ruwe glycerine uit Argentinië. Dit land is hard op weg om de grootste producent van biodiesel en bijproduct glycerine te worden.

BioMCN produceert en verkoopt biomethanol uit hernieuwbare grondstoffen, waaronder glycerine. Biomethanol kan direct worden bijgemengd in benzine, maar kan ook worden gebruikt als grondstof voor brandstoffen als bio-MTBE, biodiesel en bio-DME. Daarnaast kan het ook worden gebruikt bij de productie van bijvoorbeeld plastics en verven. repsol-ypF overhoop met argentIjnse regerIng Oliemaatschappij Repsol-YPF heeft opnieuw rechten op olie- en gasprojecten in Argentinië verloren. Het bedrijf, voor 57 procent in handen van het Spaanse Repsol, heeft al acht concessies voor Argentijnse olie- en gasprojecten verloren. Volgens de Argentijnse autoriteiten investeert het bedrijf te weinig in extra productie, terwijl de vraag naar energie in Argentinië sterk toeneemt en importen steeds duurder worden.

De Argentijnse president Cristina Fernández de Kirchner heeft gedreigd het bedrijf te nationaliseren als niet meer olie en gas wordt geproduceerd. Repsol-YPF bezit meer dan de helft van de raffinagecapaciteit van Argentinië. bouw polycarbonaatcomplex In chIna van start Sinopec Sabic Tianjin Petrochemical heeft in de Tianjin Binhai New Area (China) de basis gelegd voor een polycarbonaatproductiecomplex met een capaciteit van 260.000 ton per jaar. Eerder werkten Sinopec en Sabic op de site al samen aan een etheenkraker met een capaciteit van één miljoen ton per jaar. Deze is al in januari 2010 in productie genomen.

Een brand bij de cdt-fabriek van evonik in Marl (Duitsland) heeft het leven gekost van twee werknemers.

CDT (cyclododecatrieen) is een uitgangsmateriaal voor de productie van plastics. Het wordt gebruikt om laurolactam te maken, dat vervolgens als monomeer wordt gebruikt in polyamide 12. Een team van experts onderzoekt de brand nog.

Het Amerikaanse exxonmobil is niet langer ’s werelds grootste olieproducent. Het Chinese petrochina heeft het bedrijf ingehaald. De productie van PetroChina is vorig jaar opgelopen tot 886,1 miljoen vaten. Dat komt neer op 2,43 miljoen vaten per dag.

ExxonMobil produceerde in 2011 ongeveer 2,3 miljoen vaten per dag.

In 2010 waren de rollen nog omgekeerd. Toen produceerde ExxonMobil 2,42 miljoen vaten per dag, tegen 2,35 miljoen voor PetroChina.

Het Internationaal energie agentschap (IEA) vindt het nog niet nodig om strategische olievoorraden aan te spreken om de hoge olieprijzen tegen te gaan. Het instituut maakt zich wel zorgen over de hoge olieprijzen en staat klaar om te handelen indien nodig. De Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië zouden overwegen hun strategische olievoorraden aan te spreken om de hoge prijzen te drukken.

De duitse karteldienst is een onderzoek begonnen naar de vijf grote exploitanten van tankstations. Shell, BP/Aral, Esso, Jet en Total hebben zich mogelijk schuldig gemaakt aan prijsafspraken. De groep bedrijven zou opzettelijk benzine en diesel met verlies hebben verkocht om onafhankelijke benzinepompen uit de markt te drukken.

De Europese Unie, de Verenigde Staten en Japan hebben een gezamenlijke klacht ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) tegen de beperking van de export van zeldzame grondstoffen door china. De Chinese overheid wil met de beperking onder meer voorkomen dat de voorraad te snel opraakt.

PETROCHEM 04 – 2012

010_11_E_FCbuitenland.indd 11

11

11-04-12 15:21

INTERVIEW

‘Conservatieve chemische industrie biedt ons waanzinnige kansen’

Het gaat Avantium voor de wind. Naast een samenwerkingsverband met The Coca-Cola Company heeft het bedrijf eind maart een tweede grote partnerschap ondertekend, met Danone. Samen met deze iconische bedrijven wil het kleine Amsterdamse bedrijf, dat niet lang geleden vooral contractonderzoek deed, een honderd procent biologische PEF-fles ontwikkelen. Een transitie van PET naar PEF lijkt dichterbij dan ooit. En Avantium wordt een speler om rekening mee te houden.

Evi Husson/Wim Raaijen

12

PETROCHEM 04 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 12

11-04-12 15:20

FOTO’s: WIM RAAIJEN

PETROCHEM 04 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 13

13

11-04-12 15:20

Voor Avantium en CEO Tom van Aken lijkt een jongensdroom uit te komen. Het bedrijf startte in 2005 met een concept rond furanen uit koolhydraten en begon in 2006 met een klein team te werken aan onder meer de zogenoemde YXYtechnologie. YXY is een snelle en efficiënte chemisch-katalytische technologie om koolhydraten uit biomassa om te zetten in een breed spectrum van polymeren, waarvan onder meer PEF-flessen, fibers en films kunnen worden gemaakt. ‘We vroegen ons in eerste instantie af of het mogelijk was om op een economische manier bouwstenen voor polymeren te maken van koolhydraten uit biomassa. We dachten hierbij nog niet aan eventuele toepassingen en hadden nog geen besef van de goede eigenschappen’, vertelt Van Aken.

Om van koolhydraten – de belangrijkste biomassacomponent – tot de biogebaseerde PEF-fles te komen, worden de C6-suikers uit de koolhydraten eerst katalytisch gedehydrateerd tot een furaanmolecuul. Dit intermediair wordt vervolgens met een katalysator omgezet in furaandicarbonzuur wat qua eigenschappen sterk lijkt op het petrochemische tereftaalzuur.

Door toevoeging van ethyleenglycol kan dit worden omgezet in PEF. ‘De eerste onderzoeksresultaten bleken erg positief te zijn. Vanaf 2008 is de onderzoeksgroep sterk gegroeid en kwam het project echt op gang.’

‘Een aantal grote spelers is er zelfs van overtuigd dat er pas over vijftig jaar van een transitie sprake kan zijn. Dat beeld klopt volgens mij niet.’

14

Verbeterde eigenschappen In november 2009 introduceerde the Coca-Cola Company de PlantBottle, een PET-fles die voor twintig procent bestaat uit biobased PET, door het gebruik van ethyleenglycol uit suikerriet. Van Aken: ‘Deze frisdrankgigant voegde er bij die presentatie meteen aan toe de ambitie om te vergroenen door te willen trekken naar honderd procent biogebaseerde kunststof flessen tegen 2015. Bijna iedereen dacht hierbij meteen aan tereftaalzuur uit biomassa, maar dat is wat ons betreft een erg conventionele gedachtegang. Het is namelijk niet efficiënt en zeer complex om van een C6 feedstock – koolhydraten – naar C8 monomeren – tereftaalzuur – te gaan.

Dat levert bovendien veel CO2 op. Liever niet. De technologie die wij gebruiken, heeft dit probleem niet. We blijven bij elke stap met C6-moleculen werken.’

De introductie van de PlantBottle zette Avantium aan het denken. ‘Een eerste stap die we hebben gezet, is het maken van een biogebaseerde PEF-fles. Mocht deze minder goede eigenschappen hebben dan de

PETROCHEM 04 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 14

11-04-12 15:20

conventionele PET-fles, dan zou het moeilijk worden. Echter, uit de resultaten bleek dat onze biofles beter is dan een van PET. Hij heeft betere functie-eigenschappen zoals betere barrière- en temperatuureigenschappen en heeft een efficiënter en dus goedkoper productieproces.’

Vooral de barrière-eigenschappen zijn belangrijk; cola met te weinig prik vindt de consument niet lekker. Ook kan je met PEF een dunnere fles maken en worden kleinere verpakkingen mogelijk waarvoor nu nog aluminium blikjes worden gebruikt. En helemaal belangrijk voor Coca Cola: ‘Een recente studie van het Copernicus instituut van de Universiteit van Utrecht heeft aangetoond dat PEF vijftig tot zestig procent minder CO2 verbruikt dan het op oliegebaseerde PET. Aangezien vijftig procent van de carbon footprint van Coca-Cola wordt veroorzaakt door de kunststof fles, is deze reductie een enorme verbetering.’

Kansen Een biofles met betere eigenschappen. Te mooi om waar te zijn? Van Aken: ‘Nog steeds zijn er heel weinig mensen in de chemische wereld die geloven dat biobased producten verbeterde eigenschappen kunnen hebben ten opzichte van fossiel gebaseerde producten. Iedereen lijkt gefixeerd te zijn op de producten en processen die we nu hebben. Maar de ontdekking van deze verbeterde eigenschappen en de zeer conservatieve chemische industrie bieden ons juist waanzinnige kansen om hiermee verder te gaan. Een aantal grote iconische fastmoving consumer goods bedrijven zijn qua groene gedachte een enorme stap verder dan de chemische industrie. Ook maken deze bedrijven zich zorgen over de beschikbaarheid en prijzen van oliegebaseerde producten. Bij hen is de sense of urgency wat dat betreft veel groter dan in de chemie. Met onze bevindingen werden we bij deze bedrijven dan ook met open armen ontvangen.’

Ook The Coca-Cola Company verwelkomde Avantium hartelijk, maar was in eerste instantie toch erg sceptisch, gaat Van Aken verder. Een fles die honderd procent biobased is én betere eigenschappen heeft dan PET, dat is moeilijk te geloven. ‘De frisdrankgigant liet weten al zo vaak te zijn teleurgesteld door mensen die met een geweldige uitvinding kwamen, maar die uiteindelijk niet reproduceerbaar bleek te zijn. Daarom wilde het bedrijf eerst materiaal om alle uitgevoerde testen nogmaals uit te voeren.’

Na enkele maanden grondig testen door een groot Coke-team vielen de resultaten nog positiever uit dan die van Avantium.

‘We waren bewust wat voorzichtig geweest met de resultaten die we hen in het begin lieten zien. Het enthousiasme van Coca Cola werd nog meer aangewakkerd. Eind 2011 hebben we met Coca Cola een meerjarig contract getekend om de technologie nog verder te ontwikkelen. Dat was geweldig goed nieuws’, vertelt de CEO enthousiast. In maart volgde een tweede grote partnerschap met Danone. ‘Als we ons aan iconische merken als Coca Cola en Danone kunnen verbinden, is dat enorm goed voor de ontwikkeling van het bedrijf.

Een grote partij uit de chemische industrie vindt een dergelijke samenwerking misschien normaal, maar voor ons is het een kans die we met beide handen grijpen.’

Mentaliteitsverandering Een ander verschil met grotere chemische bedrijven is de flexibiliteit van Avantium.

‘We zijn met onze 120 medewerkers veel kleiner en daardoor per definitie ook afhankelijk van samenwerking met andere partijen. Tegelijkertijd zijn we veel wendbaarder en sneller dan een groot chemisch concern. Bijna alle grote chemische partijen, waaronder BASF, hebben ons laten weten dat het hele traject in hun handen zeker drie tot vier jaar langer zou hebben geduurd om in het stadium te belanden waar we op dit moment zijn. We zijn ook minder bedreigend voor klanten als Coca Cola dan grote concerns en nemen risico’s die anderen niet durven nemen.’

Zo heeft Avantium onlangs een pilot plant geopend in Geleen, met een productiecapaciteit van veertig ton PEF per jaar voor applicatie-ontwikkeling. ‘Grote bedrijven zouden eerst alle risico’s hebben willen uitsluiten voor ze een pilot plant zouden gaan bouwen. Dan gaat het heel langzaam.’ Een Shell-directeur stelde bij de opening dat Avantium het toch slimmer had aangepakt dan Shell indertijd met Carilon. Dit materiaal had de belofte in zich dat het een nieuwe grote kunststof zou worden, met unieke eigenschappen. Maar rendementseisen, de opstelling van Shell om alles in eigen hand te houden in plaats van samenwerkingen aan te gaan en andere risicomijdende factoren hebben het succes van Carilon geblokkeerd. Shell stopte indertijd met het project. PEF lijkt als interessante kunststof in betere handen.

Ook de erkenning dat we met ons allen moeten vergroenen, speelt bij de rest van de chemische industrie nog te weinig,

vindt Van Aken. ‘Steeds vaker worden er bijeenkomsten georganiseerd rond de biobased economy en de cruciale rol die de chemische industrie hierin speelt.

Tegelijkertijd zijn er veel mensen uit de chemische industrie die wel ja knikken als het om de plannen van de VNCI en de Regiegroep chemie gaat, maar uiteindelijk zijn ze niet echt actief bezig met veranderingen. Een aantal grote spelers is er zelfs van overtuigd dat er pas over vijftig jaar van een transitie sprake kan zijn. Dat beeld klopt volgens mij niet. De transitie zal veel sneller gaan verlopen, met name door de consumer goods bedrijven. Bedrijven zoals Coke willen in tien jaar tijd helemaal zijn overgeschakeld op bioplastics.’ Met andere woorden, welke richting het opgaat, daar is iedereen het over eens, maar wat betreft de snelheid van verandering, daar zijn de meningen sterk verdeeld.

Avantium is op dit moment ook bezig met de validatie van het gebruik van bestaande supply- en recycle-ketens zodat ze binnen drie tot vijf jaar volledig over zouden kunnen gaan schakelen op bio-gebaseerde PEF-flessen.

Routes Avantium zit volgens van Aken strak op koers. Coca Cola wil vanaf 2015 honderd procent biobased flessen gaan gebruiken.

Dat betekent dat we in 2013 met de bouw van de eerste fabriek moeten beginnen.

‘Tot nu toe loopt alles erg goed. De opstart van de pilot plant in Geleen gaat volgens planning. Zodra de beslissing valt om de PEF-fles te commercialiseren zodat ze in de winkelschappen komt, is er in snel tempo opschaling nodig. Een aantal fabrieken moet worden ontworpen en gebouwd die massaproductie aankunnen. Er is nu al heel veel interesse van ingenieursbureaus om in te stappen bij deze ontwikkeling, want het gaat tenslotte om een nieuwe grote kunststof. En voordat we genoeg kunnen maken om Coca Cola te beleveren, zijn we al een aantal fabrieken verder.’

Een belangrijke stap om de eerste fabriek te bouwen, is het vinden van de juiste investeerders. En als de eerste fabriek eenmaal draait, dan kan het Amsterdamse bedrijf licenties op de YXY-technologie verkopen of bijvoorbeeld joint ventures vormen. ‘Er zijn genoeg business modellen, mogelijkheden of routes die we in dat geval kunnen volgen.’

Slimme contracten Mocht Coca Cola er uiteindelijk voor kiezen om toch niet met Avantium de

PETROCHEM 04 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 15

15

11-04-12 15:20

De energiebesparende persluchtoplossingen van Atlas Copco:

Een hogere productiviteit en lagere bedrijfsproceskosten

Atlas Copco is een begrip op het gebied van perslucht en loopt voorop als het gaat om kwaliteit, betrouwbaarheid en innovatie. Ons doel is uw productie te optimaliseren en uw bedrijfsproceskosten te verlagen. Wij maken ons sterk om u de beste energiebesparende persluchtoplossingen te bieden. Zo leveren we samen een bijdrage aan een gezonde toekomst voor onze wereld.

Wilt u weten wat onze persluchtoplossingen kunnen betekenen voor de verlaging van uw energieverbruik en CO2-uitstoot? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.

Op basis van uw specifieke situatie krijgt u een advies op maat.

Tijdelijke oplossing nodig?

U wilt ons product in een proefopstelling testen of u hebt slechts tijdelijk behoefte aan een van onze persluchtoplossingen? Atlas Copco Rental biedt uitkomst.

Kijk voor onze verhuurmogelijkheden op www.atlascopcorental.nl of neem contact op via het gratis nummer: 0800 1768 1768.

Atlas Copco Compressors Nederland Merwedeweg 7, 3336 LG Zwijndrecht Postbus 200, 3330 AE Zwijndrecht Tel (078) 6230 230 Fax (078) 6100 670 www.atlascopco.nl

016_atlas.indd 1

11-04-12 13:53

PEF-fles te vercommercialiseren, dan zijn er volgens Van Aken voldoende andere partijen waarbij het bedrijf met z’n technologie kan aankloppen. ‘Het is de bedoeling dat PEF de nieuwe standaard gaat worden voor kunststof flessen, dus dan moeten ook andere frisdrankfabrikanten de technologie kunnen gaan gebruiken. Zo is dat ook contractueel vastgelegd. Om die reden hebben we naast Coke ook Danone aan boord kunnen halen. De bedoeling is om nog een aantal partijen aan ons te binden voor de ontwikkeling van de PEF-fles.’

Maar aan het mislukken van een verdere samenwerking met Coca Cola wil Van Aken niet denken. ‘We zullen er alles aan doen om de samenwerking met Coke succesvol te laten zijn; zij zijn immers de grootste gebruiker van PET flessen in de wereld. Als ik zie met welk enthousiasme zij aan PEF werken, dan is de toekomst voor ons erg rooskleurig. En we zijn ervan overtuigd dat we de beste route hebben om PEF te maken.’

Daarnaast heeft ook Coca Cola de overeenkomst slim aangepakt. ‘Ze hebben niet alleen met ons, maar ook nog met twee andere partijen overeenkomsten gesloten, met Virent en Gevo, die de focus leggen op biogebaseerde PETflessen. Door een overeenkomst te sluiten met ons en met deze twee andere partijen heeft Coca Cola zich ervan

verzekerd dat zij als eerste een honderd procent biobased fles kunnen lanceren, en dat ze dat sneller doen dan hun aartsrivaal Pepsi.’

Nederland Het Amsterdamse bedrijf kan dankzij de samenwerkingsovereenkomsten met Coca Cola en Danone snel ontwikkelen

BEKNOPT ‘Nog steeds zijn er heel weinig mensen in de chemische wereld die geloven dat biobased producten verbeterde eigenschappen kunnen hebben ten opzichte van fossiel gebaseerde producten’, stelt Tom van Aken, CEO van Avantium. Dit bedrijf heeft een technologie ontwikkeld waarmee koolhydraten uit biomassa kunnen worden omgezet in een breed spectrum van polymeren, waarvan ondermeer PEF-flessen kunnen worden gemaakt. De eigenschappen van het materiaal overtuigden Coca Cola zozeer dat eind 2011 een meerjarig contract werd getekend om de technologie verder te ontwikkelen. In maart volgde een tweede grote partnerschap van Avantium met Danone.

en handelen, maar hoopt dat meerdere bedrijven de transitie snel serieus nemen en stappen zullen maken. Van Aken: ‘Er is nog zoveel te doen. Ik denk overigens dat heel veel innovatie in de chemische industrie echt van kleine bedrijven zal komen en minder van de grote, gevestigde concerns. In Amerika zie je het nu al gebeuren, het aantal start-ups in renewable chemicals is daar immens. Dat houd je nauwelijks bij en is erg leuk om te zien. In Europa hebben we nog een weg te gaan om op dat niveau te komen.’

Toch hebben Europa en Nederland volgens Van Aken nog een voorsprong op China en India. ‘Het grote verschil met Aziatische landen is dat de medewerkers de neiging hebben om te luisteren naar wat de baas zegt. Hier, zeker binnen ons bedrijf, heb je veel vaker controversiële ideeën van werknemers die echt gehoord worden. En dat is een kiem voor innovatie. Met andere woorden, we hebben een goede basis in Nederland. We hebben goede bedrijven, universiteiten en dergelijke dus de kansen zijn er. Alleen de sense of urgency moet nog groeien.

Als die er is, is een transitie echt dichtbij.’ W Tijdens Deltavisie op 7 juni zal Tom van Aken een masterclass geven. Het thema van Deltavisie is: We nemen onze verantwoordelijkheid.

PETROCHEM 04 – 2012

012_13_14_15_17_O_Interview.indd 17

17

11-04-12 15:21

KANDIDAAT

Fouten maken mag in een lerende organisatie Trainen, communiceren, verantwoordelijkheid nemen, herkennen en erkennen dat niet alles even goed kan, en respect en vertrouwen hebben voor en naar elkaar. Dat zijn volgens Jos Leuveld, plantmanager van Zeolyst in Delfzijl, vijf belangrijke voorwaarden om een goede bedrijfscultuur te creëren. Een cultuur waarin fouten maken mag. Op die manier kom je volgens hem tot een lerende organisatie. Leuveld is voorgesteld als kandidaat voor de verkiezing Plant Manager of the Year 2012.

Evi Husson

BEKNOPT De zeolietenvraag neemt toe waardoor bij Zeolyst Delfzijl de productielocatie wordt uitgebreid. Jos Leuveld, plantmanager van Zeolyst in Delfzijl en kandidaat voor de verkiezing Plant Manager of the Year leidt de bestaande fabrieken en de uitbreiding. Hij stuurt hierbij vooral op resultaat en hanteert een soort uitkeringssysteem. Daarnaast houdt hij vast aan vijf elementen: trainen, communiceren, verantwoordelijkheid nemen, zwakheden herkennen en erkennen en respect en vertrouwen hebben voor en naar elkaar. Op die manier kom je volgens hem tot een lerende organisatie.

18

Het gaat Zeolyst Delfzijl voor de wind.

Begin maart is deze productielocatie van Zeolyst International begonnen met de bouw van een nieuwe fabriek voor zeolieten. Zeolyst International is een joint venture van CRI Catalyst Company, een dochteronderneming van Shell waarin alle katalysatoractiviteiten zijn ondergebracht, en van het Amerikaanse PQ Corporation, producent van waterglas, opgelost silicium en afgeleiden daarvan.

De zeolieten die momenteel in Delfzijl worden gemaakt, worden voornamelijk gebruikt in krakers. De uitbreiding van de productielocatie zorgt ervoor dat er ook andere soorten zeolieten kunnen worden geproduceerd, geschikt voor andere katalytische processen. Niet alleen in de petrochemie, maar ook in de fijnchemie of zelfs daarbuiten, variërend van persoonlijke verzorging tot aan de automobielindustrie. Leuveld: ‘Een van de redenen dat de zeolietenvraag de laatste tijd zo stormachtig groeit, is het reduceren van NOx-emissie in uitlaatgassen, waarvoor zeolieten worden gebruikt. Het gebruik van zowel ruwe olie als brandstoffen moet steeds efficiënter en duurzamer, met zo weinig mogelijk emissie van milieuschadelijke stoffen. Er zit dus een vrij fundamentele ontwikkeling achter deze groei.’

China De keuze voor uitbreiding van de productielocatie in Delfzijl, kwam er niet zomaar. Delfzijl heeft met zijn expertise op het gebied van zeolietenproductie een redelijke voorsprong op andere locaties, terwijl er daarnaast bewust voor is gekozen de productie in Europa te houden. ‘In verband met risicospreiding en de toenemende vraag in Europa is het logistiek aantrekkelijk om een productielocatie in Europa te hebben. China is bovendien nooit aan de orde geweest, wat eigenlijk wel bijzonder is. Onze huidige CEO – en ik ben het hierin

volledig met hem eens – gelooft niet in het verplaatsen van productie naar China of andere lagelonenlanden. Je moet in de eerste plaats binding houden met de maatschappij waarin je opereert.

Daarnaast kun je naar mijn idee niet zonder maakindustrie. Er zijn een hoop mensen die misschien denken dat je met kennis alleen je brood kunt verdienen, maar waarde toevoegen en creëren doe je – ook al is daarvoor vaak veel kennis nodig – uiteindelijk door producten te maken. We zullen er dus voor moeten zorgen dat we de concurrentie met lagelonenlanden aankunnen, ook wat betreft productie.’

Instroom De nieuwe fabriek betreft een investering van tientallen miljoenen euro. De uitbreiding levert aan elf mensen extra werk op zodat er binnenkort 66 mensen werken bij Zeolyst in Delfzijl. ‘De algemene verwachting in de chemische industrie is dat het steeds moeilijker wordt om geschikte mensen aan te trekken. Maar tot nu toe is het aantal reacties op vacatures die we hebben geplaatst erg groot. Kwalitatief is het nog vroeg om hierover meer te zeggen, maar het aantal reacties viel dus erg mee. Toch vind ik het nog hoogst onzeker. Wat we zien gebeuren, is dat er weliswaar nog voldoende aanbod in de regio is, maar dat wordt voor een deel ingegeven door het feit dat her en der bedrijven wat inkrimpen. Het aanbod is niet afkomstig van een ruimer aanbod aan instroom.

De nieuwe instroom is verontrustend laag, wat in de toekomst mogelijk voor problemen zal zorgen.’

Fouten maken mag De juiste mensen aantrekken is één stap, ze goed aansturen is een volgende. Leuveld: ‘Over het algemeen stuur ik de mensen aan zoals ik zelf zou willen worden aangestuurd. Waar

PETROCHEM 04 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 18

11-04-12 15:20

fOTO's: JAN KANNINg/TOP sHOTs

ik zelf een vreselijke hekel aan heb, is dat men mij precies vertelt wat ik op welke manier moet doen zodat er geen uitdaging of ruimte voor creativiteit meer overblijft. Ik stuur daarom vooral op het resultaat, op de zaken die moeten worden gerealiseerd en niet op de weg die ze daarvoor moeten kiezen.

Dit werkt naar mijn idee motiverend.

Mocht de werkwijze waarop het doel wordt gehaald erg omslachtig blijken, dan grijp ik uiteraard in, maar vaak is dat niet nodig.’

Op deze manier komt volgens Leuveld een lerende organisatie tot stand. ‘Enige tijd geleden hebben we een puzzel samengesteld waarin wordt aangegeven hoe we met elkaar willen samenwerken.

We hanteren hiervoor vijf elementen.

Trainen, communiceren, verantwoordelijkheid nemen voor de eigen resultaten, herkennen en erkennen dat niet alles even goed kan en respect en vertrouwen hebben voor en naar elkaar. Door deze vijf elementen te hanteren, creëer je een cultuur waarin fouten maken mag. Als je dat toestaat – met veiligheidsnormen in acht genomen – voelen werknemers zich vrij om zich buiten de bewandelde paden te begeven en eens wat uit te pro-

beren. Dat is voorwaarde één voor een lerende organisatie.’

Betere prestaties Zeolyst is dus een lerende organisatie waar fouten mogen worden gemaakt en waar de weg naar het doel zelf mag worden ingevuld. Deze manier van werken sluit volgens Leuveld goed aan op het managementsysteem waar wordt gestuurd op het stellen, halen en bijsturen van doelen. Het bedrijf maakt hierbij onder meer gebruik van een specifiek uitkeringssysteem. ‘Ik ben plantmanager sinds 1996. Sinds 1998 zijn we begonnen met praten om een soort uitkeringssysteem te introduceren dat aansluit bij het streven om te sturen op doelen. Het systeem werkt als volgt. We stellen heel duidelijk doelen op vijf verschillende gebieden: HSE, HRM, technologie, financieel en order fulfillment, oftewel het leveren van producten. Op die vijf assen leggen we doelen vast en aan de belangrijkste doelen koppelen we een geldbedrag. Deze methode helpt om mensen gefocust te krijgen en om hen duidelijk te maken dat we die aspecten ontzettend belangrijk vinden als management.’

Leuveld geeft hierbij een voorbeeld.

Ongeveer drie jaar geleden is een observatieprogramma geïmplementeerd, waarbij een geldbedrag is gekoppeld aan het goed uitvoeren van observaties.

‘Bij een goede observatie observeert een persoon zichtbaar een ander. Er wordt uitleg gegeven wat de bedoeling is en welke handelingen moeten worden verricht. Daarna wordt dit doorgesproken en gezamenlijk wordt gekeken waar verbeterpunten mogelijk zijn. Om dit goed uit te voeren hebben we de medewerkers met trainingen begeleid. In eerste instantie werden goede observaties als lastig of vervelend ervaren, maar door er een target van te maken, namen ze dit aspect gaandeweg toch serieus. Zeker als ze weten dat de consequentie het verliezen van een half procent van hun jaarsalaris inhoudt. Gaandeweg krijgt het meer erkenning en gaan ze het ook meer waarderen dat dit gebeurt. Het observatieprogramma is nu veel beter geïntegreerd, met betere prestaties, werkwijzen en veiliger werken tot gevolg.’

Om veilig te werken en ongevallen te voorkomen spelen het risicobewustzijn en niet het veiligheidsbewustzijn een belangrijke rol, gaat Leuveld verder.

PETROCHEM 04 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 19

19

11-04-12 15:20

Op zoek naar de beste en veiligste manier om uw machines efficiënt te bedienen?

• Robuust en ergonomisch • Digitale en/of proportionele aansturing • Veilig en betrouwbaar • Zowel standaard als op maat gemaakte installaties • Eigen productie, servicedienst en werkplaats voor herstellingen

Pauwelsdreef 100, B-2940 Hoevenen (B) - Tel. + 32 (0)3 660 14 00 - info@awsystems.be

Radiografische afstandbesturingen in ATEX uitvoering adv. AWSystems Ex A4.indd 5

16/12/09 15:02

020_awsystems.indd 1

11-04-12 13:53

ook op de CO2-footprint kan letten.

Daarnaast is Zeolyst samen met twee andere bedrijven betrokken in een algenpilotproject. In een proefopstelling worden algen in een gesloten systeem gekweekt waarbij de CO2 uit rookgassen van het bedrijf komt. Leuveld: ‘Er worden zoveel ontzettend optimistische verhalen over algen verkondigd. Als de helft daarvan waar zou zijn, zou het een fantastische productie van zowel eiwitten als biomassa voor de energie zijn. Ik vind het belangrijk dat dit verder wordt uitgezocht op een niveau hoger dan op labschaal en wil daarom graag grond en CO2 uit rookgassen ter beschikking stellen voor dit project.’

‘Mensen moeten zich realiseren welke risico’s er zitten aan de handelingen die ze doen. Veiligheidsbewustzijn lijkt te suggereren dat je je bewust bent dat de situatie waarin je werkt veilig is, terwijl je juist ervan bewust moet zijn dat de situatie waarin je werkt intrinsiek niet veilig is. Je moet daar waar nodig het risico door beheersmaatregelen tot een acceptabel niveau terugbrengen. Risico’s bij voorbaat vermijden is niet goed, aangezien dat zou kunnen leiden tot een cultuur waarin wordt gedaan wat gebruikelijk is en niet wordt afgeweken van de paden. Dat strookt niet met een lerende organisatie. Dus ik vind het prima dat mensen initiatief nemen en nieuwe zaken uitproberen zolang ze heel erg bewust de risico’s inventariseren.’

Motivatie Een lerende organisatie waarin teamwork belangrijk is, werkt goed in tijden van groei, maar in een crisisperiode is dit niet eenvoudig. In 1998 begon Zeolyst met empowerment, met de verwachting dat werknemers zelf meer verantwoordelijkheid nemen. Er werkten op dat moment 47 medewerkers in het bedrijf.

In 2001 zat er een enorme dip in de zeolietenmarkt met een reorganisatie tot gevolg. Het personeelsbestand werd met een derde teruggebracht tot 34 medewerkers wat een grote impact had op de organisatie. ‘Als je tijdenlang hebt geroepen dat je als team verantwoordelijkheid moet dragen en moet samenwerken, wordt dit ineens lastig als je je collega’s ziet vertrekken. Deze ontslagronde was op zich wel uit te leggen, maar tege-

lijkertijd wringt dit gevoelsmatig. Het heeft in de organisatie een hoop angst gebracht. Mensen trokken zich terug.

Vanaf 2002 hebben we veel moeite moeten doen om de mensen uit dat dal te krijgen. Momenteel zitten we gelukkig echt weer op kruissnelheid. Iedereen is supergemotiveerd. Dit komt door een constante groei de laatste jaren en door de uitbreiding met een nieuwe fabriek die niet trendgebonden, maar structureel is. Daarnaast ziet en hoort men dat het her en der moeilijk gaat in de omgeving.

De medewerkers herkennen en erkennen onze goede situatie en dat werkt positief en motiverend.’

Planet De nieuwe fabriek is voor Zeolyst een grote uitdaging. ‘Na de opstart zullen we moeten komen tot een efficiënte productie. De markt voor de automobielindustrie is op dit moment nog erg technologiegedreven. Mensen willen graag betalen om de NOx-emissie te verminderen. Gaandeweg verwacht ik dat dit veeleer een milieutoepassing wordt dan een technologiegedreven toepassing. Het gaat dan niet meer om waardecreatie, maar om vermindering van luchtverontreiniging die geleidelijk aan als vanzelfsprekend wordt gezien waardoor het in de markt z’n waarde verliest. Dit zal een druk op de kosten teweegbrengen.’

Zelf doet Zeolyst als organisatie ook tal van milieuverbeterprojecten. Het bedrijf is aangesloten op een persluchtnetwerk en heeft sinds 2011 van al haar producten een CO2-footprint laten opstellen zodat het bij ieder product

Samenwerken Ook is de productielocatie aangesloten op een stoomnetwerk. Leuveld: ‘Het probleem met een stoomnetwerk is dat het niet eenvoudig is dit soort ketens voor elkaar te krijgen. Bedrijven die mee zouden kunnen doen aan zo’n keten, zijn voor stoom afhankelijk van een ander. Hierdoor zijn ze in eerste instantie geneigd het liever zelf te doen.

Een gezamenlijk stoomnetwerkproject voldoet vaak ook niet aan de hoge rendementseisen die van bovenaf worden opgelegd. Met andere woorden, om het van de grond te laten komen, heb je een organisatie of intermediair nodig die bijvoorbeeld het pijpleidingnetwerk wil aanleggen en bereid is de langetermijnkosten wat te dempen.’

Het SBE, de Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta – Leuveld is voorzitter van de industriegroep binnen het SBE – is hiervoor in gesprek gegaan met de gemeentes en Groningen Seaport, het havenbedrijf in de Eemsdelta. Door goede samenwerking en afspraken heeft uiteindelijk Groningen Seaport zowel de aanleg van de perslucht- als de stoomnetwerkleidingen voor haar rekening genomen. Op deze manier werden deze projecten veel interessanter. Het stoomnetwerk is inmiddels aangelegd en heeft vijf afnemers en één producent, afvalverbrander E.on, buurman van Zeolyst.

‘Op deze manier is onze stoom ook deels groen. Maar minstens zo belangrijk is dat je door samenwerking met anderen vaak tot betere resultaten komt.

Net zoals we intern het werken in teams belangrijk vinden, is dit ook over de bedrijfsgrenzen heen van belang. Samen sta je vaak sterker dan alleen.’ W

PETROCHEM 04 – 2012

018_19_21_Q_artikel.indd 21

21

11-04-12 15:20

VEILIGHEID

‘Breng oude leidingen en tanks in kaart’ Een groot artikel dat 31 maart verscheen in het Algemeen Dagblad, waarin wordt vermeld dat er naast Odfjell ook bij veel andere chemiebedrijven in de Rotterdamse haven een hoop mis is, heeft gezorgd voor onrust.

Onrust bij bewoners in de Botlek, onrust of ongenoegen bij chemiebedrijven en onrust in de Tweede Kamer.

Evi Husson

Odfjell is de laatste maanden veel in het nieuws geweest. Eind vorig jaar werd een aanzienlijke hoeveelheid benzeenemissie geconstateerd. Begin dit jaar heeft door aanhoudende vorst een pakking in een leiding gelekt waardoor een aanzienlijke hoeveelheid benzine en nafta op het terrein terechtkwam. Ook eerder werd al een aantal overtredingen bij het Rotterdamse bedrijf geconstateerd. In totaal 64 in de afgelopen tien jaar.

Naar aanleiding van deze constateringen traden Inspectie SZW, DCMR en brandweer, Veiligheidsregio RotterdamRijnmond handhavend op. Bij Odfjell loopt een strafrechtelijk onderzoek naar een butaangasontsnapping en een naar benzeenemissies. Daarnaast legde de DCMR namens de provincie Odfjell twee dwangsommen op in 2011. Een dwangsom voor het niet melden van incidenten en een dwangsom voor het uitstoten van vluchtige organische stoffen waaronder benzeen.

Bij een inspectie is vastgelegd dat Odfjell onvoldoende onderhoud en onvoldoende

orde op het bedrijfsterrein heeft. Daarom legt de DCMR Odfjell momenteel nog een derde dwangsom op. Onder dreiging met een exploitatieverbod door de Inspectie SZW is een dampverwerkingsinstallatie uit bedrijf genomen; bij een tweede installatie zijn voorlopige maatregelen door de inspectie afgedwongen.

Audit De intensieve aanpak van de gezamenlijke overheden leidde tot enkele maatregelen bij het bedrijf. Odfjell heeft meetapparatuur aangeschaft en heeft personeel aangetrokken voor milieu en veiligheid. Het meldgedrag van het bedrijf is verbeterd.

De dampverwerkingsinstallatie DVS 1, die niet voldeed aan de milieu- en veiligheidseisen, is volgens afspraak eind vorig jaar buiten bedrijf gesteld. Bij de tanks met verhoogde benzeenemissies zijn deze teruggebracht. Ook laat het bedrijf een grootschalig onderzoek doen naar de veiligheid bij het bedrijf. Het onderzoek moet deze zomer klaar zijn en wordt uitgevoerd door

INGEZONDEN bRIEf – HOOGTE- éN DIEPTEPuNTEN ‘En de VNCI? Ook op hun website alleen maar positieve berichten.’ Was getekend: Henk Leegwater in de februarieditie van Petrochem, naar aanleiding van het nieuws over tankopslagbedrijf Odfjell. Volgens hem heeft de chemische (proces)industrie te weinig zelfreinigend vermogen. Als eindredacteur voor de VNCI-website moest ik even met de ogen knipperen. Met veel plezier én inzet bepalen mijn collega’s en ik dagelijks welke nieuwsberichten waardevol zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in de chemische industrie.

Dat zijn zowel hoogte- als dieptepunten. Een greep uit het koppenaanbod van de afgelopen tijd: ‘Technici zitten straks op het pluche’, ‘Regering zet veiligheid chemiebedrijven op het spel’, ‘Nederlandse chemie überproductief’ en, jawel, ‘Arbeidsinspectie: terrein Odfjell gevaarlijk’. Als belangenvereniging van de chemische industrie zien we het namelijk juist als onze taak om de sector een spiegel voor te houden.

Hoe ziet de omgeving ons? Wat doen we volgens de maatschappij goed, en wat kan beter? Door dat te doen, dragen we ons steentje bij aan een sector die zo goed mogelijk

22

opereert in en communiceert met zijn omgeving. Dat gaat logischerwijs met vallen en opstaan, en ook als branchevereniging moeten we regelmatig lastige knopen doorhakken en terugkomen op eerder gemaakte keuzes. Wij vinden niettemin dat op de lange termijn iedereen gebaat is bij een reële voorstelling van de zaken. Het zou daarom goed zijn als Henk Leegwater dat adagium ook in zijn achterhoofd zou houden bij het schrijven van zijn columns.

Inge Janse (janse@vnci.nl) is eindredacteur oude en nieuwe media bij de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). Op www.vnci.nl en twitter.com/vnci presenteren zijn collega’s en hij dagelijks het laatste nieuws van en over de chemische industrie.

Henk Leegwater heeft inmiddels al gereageerd op de ingezonden brief van de VNCI. ‘Voor een columnist is het fijn te merken dat mensen worden geraakt door je column. De VNCI stuurt zelfs een ingezonden brief. Maar is hun kritiek terecht?...’ Zijn reactie is te lezen in de linkedin-groep Petrochem. Hier kan ook verder worden gediscussieerd over dit onderwerp.

PETROCHEM 04 – 2012

022_23_U_artikel.indd 22

12-04-12 08:53

TNO, in samenwerking met Universiteit Leiden, AdviSafe Risk Management en Risk Management Pro. De focus van deze audit is gericht op de veiligheid van mensen en processen op de terminal. Daarbij wordt gekeken naar zowel de integriteit van de installatie, het gedrag en de houding van de mensen als naar de cultuur, structuur en processen van de organisatie.

Onrust De genoemde feiten en constateringen hebben er samen met de ramp bij Chemiepack toe geleid dat de landelijke media en ook de politiek het Rotterdamse Botlekgebied onder het vergrootglas nemen. In het Algemeen Dagblad van 31 maart verscheen een artikel, met de koppen ‘Sommige buizen zijn zo dun als aluminiumfolie’ en ‘Vrees voor ongelukken door achterstallig onderhoud installaties’. Volgens het artikel zou het Rotterdamse havengebied synoniem zijn voor een tikkende tijdbom. Het AD schreef: ‘Duizenden tanks gevuld met olie en levensgevaarlijke chemicaliën, enorme fakkels, raffinaderijen die stoom afblazen.

Het Rotterdamse havengebied is synoniem voor herrijzend Nederland. Gebouwd na de Tweede Wereldoorlog gaf het onze economie een enorme impuls. Vijftig jaar later oogt het nog even imposant als toen.

Schijn bedriegt: een tikkende tijdbom voor milieu, omwonenden en personeel.’

Het artikel heeft heel wat tongen losgemaakt en ballen aan het rollen gebracht. Zo heeft een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar aanleiding van de berichtgeving in het AD meteen na het verschijnen van het artikel laten weten samen met de Inspectie SZW de signalen over achterstallig onderhoud in de petrochemische industrie te willen onderzoeken en aanpakken. ‘We krijgen steeds meer signalen, ook vanuit andere petrochemische complexen. We constateren vaker ook zelf dat het mis is. We gaan in overleg met andere toezichthouders en de sector harder aanpakken.’

Het AD-artikel zorgde ook voor onrust in de Tweede Kamer. Michiel Holtackers van het CDA wil de onderste steen boven, hetgeen ook geldt voor Richard de Mos van de PVV. Voorstel Kort hierop stelden de gemeenteraadsfracties van GroenLinks en Leefbaar Rotterdam voor om in de haven van

Rotterdam alle verouderde leidingen en opslagtanks van chemiebedrijven in kaart te brengen. Volgens fractieleider Arno Bonte van GroenLinks zouden bij sommige bedrijven in de haven de leidingen en opslagtanks in zo’n slechte staat zijn, dat de risico’s op ongelukken flink toenemen.

‘Veel opslagtanks en leidingen zijn al meer dan een halve eeuw oud. Ze zijn soms in zo’n slechte staat dat monteurs er niet eens aan durven te werken’, zegt Bonte. ‘Het onderhoud is jarenlang verwaarloosd. De veiligheid en gezondheid van duizenden werknemers en omwonenden wordt daardoor onnodig in gevaar gebracht.’

Het voorstel van Bonte werd donderdag 5 april in de gemeenteraad besproken.

Coalitiepartijen PvdA en CDA stemden in met de motie van de oppositiepartijen GroenLinks en Leefbaar Rotterdam.

Uiteindelijk heeft de meerderheid van de gemeenteraad naar aanleiding van dit voorstel besloten om alle oude leidingen en opslagtanks van chemiebedrijven in de Rotterdamse haven in kaart te brengen.

Daarnaast maakt de gemeente, samen met het havenbedrijf en de chemiebedrijven, een plan van aanpak om het achterstallig onderhoud aan de leidingen en tanks in te lopen.

Klokkenluiders Opvallend is dat in de landelijke media over dit plan van aanpak weinig berichtgeving is te vinden. Wel staat een week na het artikel dat zoveel ophef maakte, in het AD wederom een artikel over Rotterdam, dit keer met een interview met directeur Jan van den Heuvel van de milieudienst DCMR. In dit artikel staat dat DCMR strenger gaat controleren bij petrochemische bedrijven in de regio Rijnmond.

Lag in het verleden de nadruk op “papierwerk”, de dienst gaat nu vaker zelf fysieke controles uitvoeren op installaties. Van den Heuvel: ‘We gaan bovendien alle risicovolle bedrijven jaarlijks onderwerpen aan een

grootschalige controle. Daarnaast kunnen bedrijven ook meer onverwachte inspecties van milieuambtenaren verwachten’, aldus Van den Heuvel.

De inspecteurs kunnen niet alles controleren, stelt hij in het artikel. ‘Er liggen honderdduizenden leidingen in het gebied.

We kunnen moeilijk bij elke tank en installatie een inspecteur neerzetten.’ Hij vraagt klokkenluiders zich te melden als ze misstanden waarnemen.

Onrust De industrie zelf vindt het jammer dat berichtgevingen zoals in het AD van 31 maart het brede publiek bereiken aangezien ze bij de bewoners voor veel onrust zorgen. Zo gaf directeur Cees-Jan Asselbergs van Deltalinqs een reactie.

Hij vindt het vervelend wat er allemaal gebeurd is bij Odfjell. ‘Maar ik maak me wel boos dat in berichtgeving gegeneraliseerd wordt naar de andere bedrijven. We nemen alle signalen serieus. Daarom wordt er veel met de bedrijven gesproken over hoe de veiligheidssituatie kan worden verbeterd.’ Ook Shell kwam met een reactie: ‘Wij hebben het AD-artikel gelezen. Een dergelijk artikel kan bezorgdheid oproepen. Het gaat echter niet rechtstreeks over ons en er worden vooral anonieme bronnen opgevoerd. … Ons bedrijf is er helemaal op ingericht om risico’s te beheersen en zo nodig de effecten van eventuele incidenten te beperken. We doen dit met zorg voor onze medewerkers, omwonenden en het milieu. Daarnaast hanteren wij een beleid van zo snel mogelijk melden. Dit doen we uit oogpunt van veiligheid. Liever direct melden en dan achteraf in bepaalde gevallen accepteren dat de melding in feite overbodig was.’

De Klankbordgroep Rozenburg zal tijdens hun bijeenkomst in april eveneens bespreken wat er in de media is verschenen.

Op deze manier kan eventuele onrust bij omwonenden worden weggenomen. W

PETROCHEM 04 – 2012

022_23_U_artikel.indd 23

23

12-04-12 08:53

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

Niko van Gent

Doorlaten in plaats van lekken Vijftig procent van de Nederlandse medewerkers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Dat blijkt uit een landelijk onderzoek dat in 2011 werd verricht door Intelink in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Het Rotterdamse adviesbureau deed vervolgens ook een onderzoek naar informatielekken in de Rotterdamse haven. Dit onderzoek werd gesteund door Deltalinqs, belangenbehartiger van logistieke en industriële bedrijven in het Rotterdamse haven- en industriegebied. Hoe letterlijk moeten we het woord lekken eigenlijk nemen?

Natuurlijk kan het prijsgeven van informatie – onbewust of bewust – tot scha-

delijke gevolgen leiden. Natuurlijk is het verstandig om resultaten en aanbevelingen uit dit onderzoek te gebruiken voor het ontwikkelen van een praktische tool waarmee organisaties in het Rotterdamse haven- en industriegebied dit bewustzijn verder kunnen stimuleren en versterken.

Maar persoonlijk vind ik het woord lekken in het Rotterdamse haven- en industriegebied geen optie. Ik stel daarom een synoniem voor; doorlaten. Ik hoop dat u mij nog kunt volgen?

Ik wil het in dat verband met u hebben over de lekkages bij tankopslagbedrijf Odfjell. Zou het niet veel verstandiger, gezonder en goedkoper zijn geweest

wanneer één of meerdere medewerkers van Odfjell tijdig met hun directie over de ruim zestig lekkages hadden gecommuniceerd? Waarom zou dat niet zijn gebeurd, hoor ik u denken. U hebt gelijk, daar gaan we vanuit. Daarom vind ik het woord ‘lekken’ in dit geval onjuist.

In het voorbeeld van het tankopslagbedrijf vind ik dat ‘lekken’ alles te maken heeft met bezorgdheid, maar zeker ook met betrokkenheid. Wat wil een directie nog meer? Bezorgdheid om de gezondheid van jou en je collega’s, maar ook die van tienduizenden omwonenden en om het voortbestaan en het imago van jouw bedrijf. Doorlaten dus.

De Maeslantkering sluit alleen bij onveilige situaties.

24

PETROCHEM 04 – 2012

024_25_P_Binnestebuiten.indd 24

11-04-12 15:19

Door de komst van onder meer sociale media delen we steeds meer informatie met vrienden en collega’s, maar ook met volstrekt onbekenden. En dat geldt ook voor zakelijke informatie. Deze ontwikkeling biedt ons volop kansen om op een vernieuwende en moderne manier met elkaar te communiceren. Soms heeft dat echter vervelende gevolgen, voor uzelf of voor de organisatie waar u werkt. Een brandweercommandant is ontslagen vanwege seksuele uitlatingen op zijn Hyves-pagina. Een politiechef is door de burgemeester op zijn vingers getikt na een Tweet, en recent zorgde een Haagse politicus nog voor een lekkage door het kiezen van een iets te grote circulatielijst van zijn e-mail.

Tegenwoordig is scheiding van werk en privé een vast onderdeel op workshops en presentaties over sociale media. Ook willen bedrijven en instanties steeds vaker weten hoe de scheiding tussen privé en werk bij hun medewerkers is.

Hoe gaan ze daarmee om? Wat melden ze op sociale media over hun werkzaamheden? Welk online imago hebben mijn medewerkers eigenlijk?

Doorlaten Wat kan een bedrijf of instantie wel en wat niet doorlaten aan informatie?

Natuurlijk komt het gewoon neer op gezond verstand, maar dit terzijde.

Goede communicatie betekent loyale medewerkers en heeft een aantoonbaar effect op omzet en winst, maar ook op imago, arbeidsvreugde en de manier waarop anderen tegen je aankijken.

Communicatie is meer dan zenden alleen. Ik wil dit graag met een voorbeeld toelichten. Recent lanceerde een deelnemer binnen een sociaal VNCInetwerk de stelling: de chemische industrie heeft een slecht imago! Die stelling is niet nieuw, maar gezien de vele digitale reacties leeft die stelling nog steeds.

Natuurlijk is het verstandig om met deskundigen binnen een beschermd sociaal netwerk over dit onderwerp legaal te lekken. Laat ik duidelijk zijn, de meeste reacties vind ik om in te lijsten, maar deel deze informatie op veel grotere schaal. Het is toch jammer dat een groep deskundigen die het al met elkaar eens is hier zoveel tijd en energie in stopt.

Deel deze bezorgdheid met de ruim zeventigduizend ambassadeurs binnen de Nederlandse Chemische Industrie. Zorg dat deze medewerkers ook op de hoogte

OUDE SPREUkEN BlIjVEN ACTUEEl In heel Vlaanderen werd zondag 25 maart uitgeroepen tot “Grote Opkuisdag”. Bedoeling was een grote lenteschoonmaak te organiseren van straten, pleinen, wegels, voet- en fietspaden… We wilden niet alleen het zwerfvuil opkuisen maar ook de bevolking aanzetten tot iets meer discipline inzake orde en netheid. ‘Als iedereen voor eigen stoep veegt, blijft de hele straat proper’, is een weliswaar oude spreuk, maar met heel veel actualiteitswaarde.

Jan van Doorslaer Ruim achttienduizend Vlamingen deden mee en raapten ieder zowat tien kilogram zwerfvuil, zo berichtten de kranten de dag nadien. Da’s zeer weinig (0,15 procent). Moeten we daar dan aandacht aan besteden? Toch wel en waarom? Omdat, zo weet ik uit mijn industriële ervaring, orde en netheid het begin zijn van veiligheid. Tegenwoordig noemen we dat good housekeeping.

Ik heb in mijn rijke ervaring in de chemie (BASF Antwerpen) heel wat bouwwerven kunnen volgen en ik herinner me er één alsof het gisteren was: de bouw van een nieuwe ammoniakfabriek. Het was een stevig project want de installatie moest behoren tot de top 10 van de wereld. Het werd gegund aan een relatieve nieuweling in de branche die zijn prijs scherp had kunnen stellen door nogal wat “outsourcing”. Ik vat nu wel heel veel en lange discussies samen in twee zinnen.

Maar waar het mij om te doen is: die werf was qua orde en netheid een ramp.

Onoverzichtelijk, ongeordend, totaal geen housekeeping…en wat bleek alras, een werf met heel veel, te veel ongevallen.

Deze ervaring deed me de voorbije dagen ook denken aan het proces rond de brand bij Chemie-Pack begin 2011. Wat ik lees – uiteraard via de media – essentieel in de aanklacht van het Openbaar Ministerie is bad housekeeping, de wanorde die er heerste, om goedkoop kostenmanagement en dus goedkoop winstbejag. Slechte raadgevers, want als het misloopt, keren ze terug als een boemerang.

En dan juich ik initiatieven als grote openbare schoonmaak wel toe. Want met discipline en vooral individuele discipline begint alles en zeker de afbouw van die zogenaamde drijvende plastic eilanden op de oceanen. Die zijn er maar gekomen omdat we met velen onze rommel zomaar wegkieperden en niet nadachten over alternatieven. Maar we zijn op de goede weg en mijn thuisstad verwoordt dat perfect in de slogan “Schoon Gent, iedereen content”. En “content” staat niet voor inhoud maar voor tevreden.

Jan Van Doorslaer

zijn van wat er binnen deze mooie bedrijfstak leeft, maar laat ze ook meedenken én aan het woord. Dat is geen lekken van informatie, maar informatie doorlaten waar het thuishoort. Deze grote groep vakmensen zit te snakken naar deze informatie. Niet uit nieuwsgierigheid, maar puur uit betrokkenheid. Zij willen als eerste van dat slechte imago af.

Binnen de Nederlandse chemische industrie is een grote groep communicatiedeskundigen werkzaam. Zij kunnen zorgen dat het onbekende bekend en

bemind wordt. Benut de kennis van al die duizenden enthousiaste medewerkers en laat eens een operator in het Chemie Magazine of Petrochem aan het woord.

Zorg voor een digitale nieuwsbrief voor al die kanjers en geef ze de mogelijkheid om te reageren, desnoods via het team communicatiedeskundigen binnen de VNCI. Het leven is chemie…!

Niko van Gent niko_van_gent@xs4all.nl

PETROCHEM 04 – 2012

024_25_P_Binnestebuiten.indd 25

25

11-04-12 15:19

DUURZAAM

Nieuwe industriële revolutie aanstaande Een nieuwe industriële revolutie lijkt onafwendbaar. Met cleantech is de wereld in het komende tijdperk – de energieen klimaateeuw – gezonder, rijker, innovatiever, productiever en veiliger te maken.

Documentairemaker Rob van Hattum ging op pad voor Vpro’s Tegenlicht en zag overal de voortekenen, van China tot de Verenigde Staten en van Europa tot Thailand.

Wim Raaijen

BEKNOPT Documentairemaker Rob van Hattum laat in zijn aankomende documentaires zien dat het verduurzamen van industriële processen en producten onvermijdelijk is. Cleantech zal binnen vijftien jaar volledig geïntegreerd zijn in de processen van bedrijven. Een voorbeeld dat Van Hattum geeft is het Nederlandse bedrijf Dyecoo, dat op basis van vloeibare CO2 onder hoge druk snel en schoon enorme hoeveelheden textiel kan verven. Ook BYD wordt als voorbeeld aangedragen. Het bedrijf houdt zich onder andere bezig met het ontwerp van CO2-neutrale energieconcepten voor hele steden.

26

Met zijn Tegenlicht-documentaires Here comes the sun en Voedsel als afval wist Rob van Hattum al veel mensen aan de buis te kluisteren. Hij liet voor het grote publiek soms onzichtbare stromen zien, die uiteindelijk een grote invloed zullen hebben op de ontwikkeling van de energievoorziening, het klimaatprobleem en hoe we met afval en grondstoffen omgaan. En dat duurzame technologische ontwikkelingen sneller kunnen gaan dan veel reactieve krachten willen doen geloven.

Met twee nieuwe documentaires trekt Van Hattum de lijn door. Op 23 april zendt de Vpro zijn documentaire Cleantech: de schone toekomst uit en een week later volgt de documentaire Groen Goud: hoe we de planeet kunnen redden.

Samen met Nick Parker, de geestelijk vader van het begrip cleantech, laat Tegenlicht zien dat het verduurzamen van industriële processen en producten onvermijdelijk is. Van Hattum: ‘Parker stelt dat cleantech binnen vijftien jaar helemaal geen item meer is. Dan is schone technologie volledig geïntegreerd in de processen van bedrijven. Bedrijven die daar niet in meegaan, krijgen steeds minder bestaansrecht.’

Duurzame paden Verschillende recente berichten ondersteunen de theorie van Parker en Tegenlicht. Grote bedrijven kiezen nu al voor duurzame paden die uiteindelijk hun eigen voortbestaan moeten garanderen. Zo investeert Lego vierhonderd miljoen euro in een Duits windmolenpark, om de klanten te kunnen voorhouden dat hun blokjes groen zijn geproduceerd. Apple bouwt naast het datacentrum voor de iCloud een zonnecentrale, gecombineerd met brandstofcel, om de Apple-fans ook een groen gevoel te geven. En Coca Cola wil binnen enkele jaren een colaflesje dat

volledig uit biomassa is geproduceerd.

Een van de mogelijke productieroutes ontwikkelt de colagigant momenteel met het Nederlandse Avantium. In het hoofdinterview in deze Petrochem legt Tom van Aken, CEO van Avantium, uit hoe een Nederlands bedrijf met het grote Coca Cola samenwerkt. En hoe het bedrijf in een paar processtappen tot een honderd procent biofles komt, die de huidige PET-fles kan vervangen en ook nog betere eigenschappen heeft.

Watervervuiling In de Cleantech-documentaire gebruikt Van Hattum het voorbeeld van een ander Nederlands bedrijf, Dyecoo, dat onlangs een soortgelijk megacontract aanging met Nike. Al veel eerder had Van Hattum dat bedrijf op de korrel, toen hij bij de TU Delft een deur verder moest filmen voor het wetenschapsprogramma Noorderlicht Nieuw. Op dat moment had de, toen nog, start-up een heel mooie technologie om op basis van vloeibare CO2, onder hoge druk snel en schoon enorme hoeveelheden textiel te verven. Maar het had nog geen business case. ‘Ik vond het zo interessant dat we er meteen een item van hebben gemaakt.

Een paar dagen na de uitzending had Dyecoo een investeerder en inmiddels heeft het een productiemachine geleverd in Thailand.’

En toen kwam Nike. Volgens het sportmerk heeft deze technologie het potentieel om de textielindustrie radicaal te veranderen. Zo kan de CO2-technologie wereldwijd een enorme hoeveelheid water besparen. Elk jaar wordt ruim zestig miljard kilo textiel geproduceerd over de hele wereld, waarvan bijna de helft wordt geverfd. De huidige textielverfmachines gebruiken per kilo 100 tot 150 kilo water, maar met de machine van Dyecoo is dat niet langer nodig. Naast waterbesparing helpt de technologie ook watervervuiling tegen-

PETROCHEM 04 – 2012

026_27_29_S_artikel.indd 26

11-04-12 15:19

fOTO's: wiM RAAijEN

gaan. Volgens de Wereldbank is de waterverfindustrie verantwoordelijk voor zeventien tot twintig procent van de watervervuiling wereldwijd. Een ander voordeel is dat de Dyecoo-machine niet afhankelijk is van waterbronnen, waar-

door de productie kan worden verplaatst naar gunstigere plekken in een land.

Complexer Steeds meer industriële bedrijven komen tot de ontdekking dat de keuze voor

schone technologie niet alleen ideëel is, maar ook commercieel aantrekkelijk. De consument wil schoner geproduceerde producten. Die behoefte lijkt in Azië misschien nog wel sterker dan in het Westen, merkte Van Hattum. ‘Wij den-

PETROCHEM 04 – 2012

026_27_29_S_artikel.indd 27

27

11-04-12 15:19

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie?

Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water.

Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services • 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com

MC2011-315

Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

Stop energieverlies Verbeter uw concurrentievermogen op lange termijn door uw energieverbruik te monitoren en daar waar mogelijk besparingen te realiseren. Endress+Hauser helpt met alles betreffende energieverbruik. Als een toonaangevende, wereldwijde full-range leverancier, bieden wij alles wat u nodig heeft om volledig voordeel te halen uit uw potentiële energiebesparing: van nauwkeurige meetinstrumenten met datatransmissie tot softwarepakketten voor het analyseren en evalueren van de energiestromen. www.nl.endress.com/ems Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

028_eco_endres.indd 1

Tel. (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

11-04-12 13:52

ken nog steeds dat de overheid in China allesbepalend is. Maar dat ligt toch wel wat complexer. De consument is daar steeds belangrijker aan het worden.’

Jongere generaties Chinezen vinden schone producten heel belangrijk. Daar kan men in China niet omheen. En ook willen ze betere arbeidsomstandigheden.

‘Wie denkt dat de hele discussie over zeldzame aardmetalen slechts wordt aangewakkerd door het protectionisme van het centraal geleide China heeft het mis.

De Chinezen weten als geen ander dat de winning van die metalen in erbarmelijke omstandigheden gebeurt en dat die steeds minder acceptabel zijn.’

Energieconcepten Van Hattum ging ook op bezoek bij de van origine batterijenfabrikant BYD, Build Your Dreams, een privaat bedrijf waarin ook de Amerikaanse miljardair Warren Buffet aandelen heeft. BYD kwam een paar jaar geleden in het nieuws toen ze haar plannen ontvouwde om elektrische auto’s op de markt te brengen.

Om alvast te oefenen begon het met de productie van normale auto’s. In steden als Xi’an bestaat het hele taxipark inmiddels uit BYD’s. En het bedrijf produceert ook op grote schaal zonnecellen. Van Hattum: ‘Maar BYD gaat veel verder

dan dat. Ze houdt zich bijvoorbeeld bezig met het ontwerp van CO2-neutrale energieconcepten voor hele steden. Denk aan smart grids en enorme batterijen om duurzaam opgewekte elektriciteit op te slaan.’ Daarmee lijkt het bedrijf haar bijna religieuze naam ook daadwerkelijk waar te willen maken. Ze wil duurzame dromen realiseren.

GROEN GOUD Voor de documentaire Groen Goud van 30 april koos Rob van Hattum de ecologische invalshoek. De voormalige BBC Cameraman john D. Liu werd vijftien jaar geleden gegrepen door de vergroening van het Loess Plateau in China. sindsdien bestudeert hij wereldwijd natuurherstelprojecten en helpt hij landen om hun woestijnen te veranderen in vruchtbare natuurgebieden.

Van Hattum bezocht samen met john D. Liu jordanië, dat in bijbelse tijden bekend stond als een vruchtbaar gebied. Maar wie er nu komt, ziet vooral enorme woestijnvlakten. Dor, droog, onvruchtbaar. Van Hattum: ‘Dat is mede zo gekomen door eeuwen gegraas door de kuddedieren. Doordat veel biomassa is verdwenen, wordt er ook minder water vastgehouden. Bomen en struiken zijn namelijk uitstekende waterreservoirs en trekken bovendien ook nog eens water aan.’

De jordaanse prinses Basma Bint Ali heeft daarom het initiatief genomen om weer een groenrijk gebied aan te leggen, ontoegankelijk voor de grazers en afgesloten van de openbare ruimte. Van Hattum: ‘ik ben er geweest en het is indrukwekkend wat ze al voor elkaar hebben gekregen. Blijkbaar was alles nog aanwezig om er weer een vruchtbaar gebied van te maken.’ De prinses riep de hulp in van john D. Liu om op veel grotere schaal jordanië weer groen te maken. ‘Als we onze wereld leefbaar willen houden dan moeten we op mondiale schaal aan natuurherstel werken’, stelt Liu. ‘functionele ecosystemen zijn ons Groene Goud, zonder dat zijn we verloren.’

Ook in China zijn er initiatieven op dit gebied, wat eens te meer de indruk geeft dat het land serieus met duurzaamheid aan de slag is. En wat nog maar eens aantoont dat de wereld aan het veranderen is.

Maandag 30 april, Tegenlicht Groen Goud, 20.55 uur Nederland 2

Maar ook in dit geval is het bedrijf niet alleen ideëel. Er moet gewoon brood op de plank komen. Het feit alleen al dat meesterinvesteerder Warren Buffet geld steekt in het Chinese bedrijf geeft aan dat cleantech gewoon geld oplevert. En mogelijk heel veel.

Ongebreidelde consumptie Toch wil Tegenlicht niet alleen een hosannaverhaal over cleantech verkondigen. Daarom komt ook de Indiase filosoof Chandran Nair (zie ook: www. global-inst.com) aan het woord, die stelt dat er ook grenzen aan consumptie zitten. Alleen al in China en India willen bijna 2,4 miljard mensen hetzelfde welvaartsniveau als de mensen in het westen. Volgens hem kan dat gewoon niet. Van Hattum: ‘In Azië lopen miljarden mensen met mobiele telefoons rond, maar wist je dat slechts een deel van hen direct toegang heeft tot goede sanitaire voorzieningen?’

De veranderende wereld vraagt volgens Chandran Nair ook om aanpassing van economische systemen. Ongebreidelde consumptie is gewoon niet mogelijk, zo stelt Nair in zijn nieuwe boek Consumptionomics. Van Hattum: ‘Nair vindt dat China daar heel goed over nadenkt en veel landen tot voorbeeld is.

Welke landen wilde hij helaas niet zeggen.’ W Maandag 23 april, Tegenlicht Cleantech: de schone toekomst, 20.55 uur Nederland 2

PETROCHEM 04 – 2012

026_27_29_S_artikel.indd 29

29

11-04-12 15:19

KANDIDAAT

‘HSE zit ons in de genen’ Zijn dossierkennis, frisse stijl van leidinggeven en drive om de fabriek steeds efficiënter te laten produceren, maken van Victor van de Pas een geschikte kandidaat voor de verkiezing van de Plantmanager of the Year 2012. De plantmanager bij Sachem Europe maakt echter ook verschil door te bouwen aan een hechte relatie met de omgeving. ‘Zo kweek je begrip voor je bedrijf.’

Ronald Sterk

VICTOR VAN DE PAS Plantmanager Sachem Europe juli 2006 – heden Manager VMG-QA Sachem Europe januari 2002 – juli 2006 R&D Sachem Europe 2000 – 2002 Product specialist/R&D Laporte Performance Chemicals 1995 – 1999

30

Op het kantoor van directeur Frank Groenen hoorde Victor van de Pas, plantmanager bij Sachem Europe, dat hij genomineerd was voor de verkiezing Plantmanager of the Year 2012.

Hij voelde zich vereerd, maar ziet zijn nominatie vooral als een compliment naar zijn mensen. Van de Pas: ‘Ik heb gezegd dat die nominatie voor mij niet zo nodig hoeft, maar als het goed is voor het bedrijf, wil ik wel meedoen. Ik ben vooral trots op wat we hier met elkaar presteren.’

Van de Pas noemt zijn plant – met vijftig man in de productie – relatief klein, maar dat maakt het niet minder interessant. Want alle facetten komen er aan de orde. ‘Ik ben in gesprek met de provincie, waterschappen en klanten.

En we hebben aansluiting bij de VNCI: ik vertegenwoordig de vereniging in een commissie die praat over brandveiligheid. Die diversiteit maakt mijn job zo boeiend. We hebben hier prachtige techniek en ervaren mensen die hun expertise willen delen. Chemie is een vak met veel schakels; alleen samen kun je succes boeken.’

Cultuuromslag Van de Pas werkt al 24 jaar bij Sachem.

Hij begon als analytical labengineer en heeft de hele ontwikkeling van het bedrijf meegemaakt, waarin het jaar 2000 wel de grootste mijlpaal was.

Laporte Performance Chemicals, zoals het bedrijf toen nog heette, werd in dat jaar ingelijfd bij het Amerikaanse Sachem, wat een forse cultuuromslag betekende: ‘We gingen in één klap van een Rijnlands naar een Angelsaksisch model, en uiteindelijk van lokale producent naar wereldspeler. De overname heeft ons goed gedaan. De Amerikanen stimuleren ons nieuwe markten te veroveren en innovatieve producten te ontwikkelen. Inmiddels maken we een breed scala aan specialties. Vooral

quaternaire ammoniumzouten. Onze producten worden gebruikt bij het maken van onder andere LCD tv’s, computerchips, katalysatoren, medicijnen, papier en autolak.’

Lopend door de fabriek in Zaltbommel valt op dat alles schoon en opgeruimd is.

We zien roestvrijstalen vaten, maar ook glazen pijpen. ‘Glas is sterk, resistent en schoon’, zegt Van de Pas, die relaxed door de fabriek kuiert en af en toe een praatje maakt met een operator. Alles onder controle. ‘We zijn goed in house­ keeping’, zegt Van de Pas.’ Dat blijkt uit audits. En toen onze verzekeraar de zaak kwam inspecteren, zei die letterlijk: “Excellent housekeeping!” Toch kan het altijd beter, en het is mooi om te zien dat veel veranderingen van de werkvloer komen. Als een operator ziet dat iets schoner, slimmer of veiliger kan, mag hij dat uitwerken.’

‘Waar we de meeste winst mee boeken?

Met het goed aansturen van de productie. We zijn gaan inventariseren hoeveel grondstof we gebruiken, hoe lang processen duren, hoeveel output er is, hoeveel afval. Op die cijfers zijn we gaan sturen. Ineens zag je meer interactie tussen de productie support group en de werkvloer. Zo hebben we fantastische resultaten behaald: vijftig procent van de afvalstroom kunnen we weer recyclen, en we doen veel processen in vijftien procent minder tijd. Zo is de kostprijs verlaagd en onze concurrentiepositie verbeterd.’

Bewust maken Van de Pas is de eerste die toegeeft dat succes kan verwateren. Hij zegt dat je good housekeeping moet blijven onderhouden. Hij spreekt zijn operators dan ook regelmatig aan op kwaliteit en veiligheid. En iedereen weet dat daarover geen compromissen worden geduld.

Afwijkingen? Direct bijsturen! ‘Een vat niet gelabeld? Uit den boze, geen ja-

PETROCHEM 04 – 2012

030_31_R_artikel.indd 30

12-04-12 09:08

FOTO: RONALD STERK

maar’, zegt Van de Pas resoluut. HSE komt bij Sachem niet uit een rapport, maar zit tussen de oren bij de operators. Het is het resultaat van bewust maken, iets dat hij dagelijks doet. Ooit kreeg Victor “schoolmeester” naar zijn hoofd geslingerd. Hij kan er wel om lachen. Het enige dat hij wil zeggen tegen zijn mensen: ‘Jij bent zélf verantwoordelijk voor HSE. Zorg dus dat je de kennis en middelen hebt om dat waar te maken.’

Door die scherpe houding heeft Sachem nu klanten die doorgaans geen zaken doen met een chemisch productiebedrijf. Van de Pas: ‘We werken heel zuiver en maken zo bijvoorbeeld stofjes tegen hartritmestoornissen. We maken ook quaternaire ammoniumzouten voor het scheiden van eiwitten, waarmee medicijnen worden ontwikkeld. En we hebben een bijzondere molecuulreeks gemaakt ten behoeve van displacement chroma­ tography, het zuiveren van proteïnen op basis van lading. Een Amerikaanse

universiteit heeft de toepasbaarheid getest. Een aantal patenten staat op mijn naam. We verwachten veel van deze ontwikkeling. Je kunt er zeer zuiver stoffen mee isoleren, die vervolgens aan patiënten kunnen worden toegediend.

Uitzonderlijk voor een productiebedrijf als Sachem! We zijn een gewaardeerde partner voor farmaceuten omdat we hygiëne en veiligheid zo serieus nemen.’

Half woord Van de Pas is een man van de dialoog.

Geen rapporten schrijven in een ivoren toren, maar het liefst op de werkvloer.

En vooral, de wijde wereld in. Victor stopt veel energie in het overleg met de provincie: ‘Die snapt daardoor beter wie we zijn, wat we doen, wat we willen.

Ik hoor vaak: “Oh, jullie willen zaken verbeteren, dan was het zeker eerst niet goed?” Dan zeg ik: “Nee, wij verbeteren onze processen om de continuïteit van Sachem veilig te stellen.” Inmiddels kennen we elkaar zo goed dat we aan een

half woord genoeg hebben. Ze weten ook dat we niets te verbergen hebben.

Zo krijgen we niet méér voor elkaar, maar krijgen we wel eerder begrip en medewerking.’

In die buitenwereld merkt Van de Pas regelmatig dat het imago van de chemische industrie nog niet bepaald florissant is. En dat raakt hem persoonlijk. De laatste jaren werd hij op verjaardagen redelijk met rust gelaten, want het waren vooral de mensen die bij banken en verzekeraars werken, die zich moesten verdedigen. Nu de financiële crisis over zijn hoogtepunt heen is, is wederom de chemie in z’n algemeenheid – en hij in het bijzonder – pispaaltje. ‘Dat is stigmatiseren. Natuurlijk, er worden in onze bedrijfstak fouten gemaakt, maar dat maakt niet de hele sector slecht. Veel mensen die in de chemie werken, voelen zich sterk verantwoordelijk voor het milieu en zetten zich daar ook voor in.

Ik ben er trots op dat ik in deze sector mag werken.’ W

PETROCHEM 04 – 2012

030_31_R_artikel.indd 31

31

12-04-12 09:08

Weer een I/O wijziging? Ok. Ook een nieuw bedradingschema.

Een nieuw marshalling ontwerp.

En een ook nieuwe kast.

Kon ik dat allemaal maar laten verdwijnen...

U KUNT DAT

Electronic Marshalling- geen extra werk, geen nieuw ontwerp en geen hoofdpijn meer.

Met DeltaV Electronic Marshalling kunt u I/O wijzigingen doorvoeren, waar en wanneer u wilt, zonder engineeringskosten en opschorten van de planning. Onze nieuwe DeltaV CHARacterisation Module (CHARM) elimineert kruisbedrading van het marshallingpaneel naar de I/O kaart, ongeacht het signaaltype, zodat u geen voorgeschreven specificaties nodig hebt. Al deze kabels, weg. De extra tijd en engineering, weg. U kunt zelf zien hoe eenvoudig het is door te kijken op www.IOondemandcalculator.com of via +31 70 413 66 66

Bezoek de Emerson Global Users Exchange in DĂźsseldorf!

www.EmersonExchange.org/emea Het Emerson logo is een merknaam en een service merknaam van Emerson Electric Co. Š2012 Emerson Electric Co.

115696 ins8_DeltaVeraseYCDT_Petro.indd 1 032_emerson.indd 1

16/03/2012 14:20 11-04-12 13:50

CO2-uitstOOt maaKt diK

Wetenschappers uit Denemarken suggereren dat CO2-emissies ons dik maken, zo meldt de site Science Nordic.

Een langdurig onderzoek toont aan dat niet alleen obesitas in de laatste decennia is toegenomen, ook dunnere mensen hebben een hoger vetpercentage.

Vermoedelijke oorzaak: verhoogde concentraties CO2 in de atmosfeer.

Het gaat om serieus onderzoek. De theorie is dat CO2 onze waakhormonen zo beïnvloedt dat we later naar bed gaan. Hierdoor wordt ons metabolisme dusdanig gewijzigd dat we zwaarder worden.

Ook wordt onze eetlust aangewakkerd.

Het inademen van CO2 zorgt ervoor dat ons bloed zuurder wordt, wat onze hersenpatronen zo beïnvloedt dat we meer willen eten. Dergelijk verbanden waren overigens ook al in onderzoek bij dieren gevonden.

Overigens is het Deense onderzoek nog niet afgelopen. Ook willen de onderzoekers graag hun onderzoeksresultaten bespreken met de internationale wetenschappelijke gemeenschap, om nog meer helderheid te krijgen in de verbanden.

VerVOlg graP dObber islaNd

Het Vara-programma Vroege Vogels en het vakblad De Ingenieur hebben meegewerkt aan de 1 aprilgrap van Dobber Island. Mensen werden opgeroepen om voor honderd euro te

investeren in een eiland voor de kust van Zandvoort, dat gemaakt zou worden van de ‘plastic soup’ uit de zee. Binnen een week zouden meer dan vijfhonderd inschrijvingen zijn binnengekomen.

Echter, een nieuwe en unieke technologie om plastic afval uit zee op te vissen en er drijvende blokken van te maken voor de bouw van de eilanden, zoals werd beweerd, bestaat nog niet.

En ook de aandelen komen er niet.

Wel is naar aanleiding van deze aprilgrap een wedstrijd uitgeschreven. Wie de best bruikbare technologie bedenkt om plastic afval uit zee te halen, wint een onderzoeksbudget voor de nadere uitwerking. De aprilgrap was volgens de initiatiefnemers bedoeld om aandacht te vragen voor het immense probleem van plastic afval in zee.

Chemiebedrijf iN drugs

Een chemicaliënbedrijf uit Twello zou hebben meegewerkt aan de productie van harddrugs. Dat stelt het Openbaar Ministerie, dat een boete van 25.000 euro voor het bedrijf eist en vier jaar gevangenisstraf voor de twee eigenaren.

Van 2006 tot en met april 2010 zouden er grote partijen aceton (mogelijk om cocaïne te wassen), jodium en rode fosfor (voor de productie van speed en xtc) richting een afnemer zijn gegaan die de chemicaliën zou gebruiken voor zijn handel in kunst. In Zuid-Amerika zou de afnemer pre-Colombiaanse Incakunst laten produceren. De eigenaar van het chemicaliënbedrijf vond dat niet vreemd en keek er niet van op dat er altijd contant werd betaald. De zaak kwam aan het licht, nadat de politie in 2009 diverse drugslaboratoria oprolde in het hele land. Her en der werd verpakkingsmateriaal gevonden van het Twellose bedrijf. Bij doorzoekingen van het chemicaliënbedrijf in Twello werd onder meer een aanhanger vol laboratoriumspullen gevonden, die ook worden gebruikt voor de productie van drugs. Er kleefden restanten van xtc aan. De verdachten zeiden daar niets van te weten.

PETROSPECT Naranjina en de Kadekapers

In oktober is op tv-zender Nickelodeon een nieuwe serie voor kinderen begonnen: Naranjina en de Kadekapers. Begin maart kreeg de serie een vervolg. De reeks gaat over een onstuimig meisje dat enkele jaren geleden in de haven van Rotterdam is beland. Het programma is geproduceerd door Bloomingfilm en wordt mede mogelijk gemaakt door Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en Delta Lloyd.

Positief beeld Laatst keek ik eens naar de serie ‘Naranjina’ op Nickelodeon. Naranjina is een meisje dat leeft in de havens van Rotterdam. Ze weet niet waar haar ouders zijn, dus ze vraagt zich altijd af waar die zouden kunnen zitten. Samen met haar vrienden (de kadekapers) beleeft ze behoorlijk wat daar.

Ik vind dat deze serie kinderen een goede indruk kan geven van de haven. Alleen al omdat het ze een positief beeld geeft: de haven kan goed worden gebruikt om te overleven en geld te verdienen! En je kunt er spullen vinden, dus die kun je hergebruiken. Maar ik vind ook dat de serie niet erg geschikt is voor de kinderen van mijn leeftijd (12).

Het wordt vooral een beetje nep gespeeld, iets te simpel dus.

Leonie Sloot (12 jaar)

PETROCHEM 04 – 2012

033_F_petrospect.indd 33

33

11-04-12 15:18

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

034_evides.indd 1

11-04-12 13:48

ONBEVANGEN Je moet er maar eens even bij stilstaan hoe vaak je bezig bent met alleen communiceren en niet met het werk op zich. En toch kunnen fouten langs ons glippen zonder dat we het beseffen.

Hallo!

Soms denk je dat het aan jezelf ligt. Dat je het niet goed hebt verstaan, dat je niet aan ’t opletten was toen ze jou iets vroegen. Fout geïnterpreteerd, kan iedereen wel eens overkomen.

Soms denk je dat het aan iemand anders ligt. Dat het zo klaar als een klontje was. Je kon het toch niet beter uitleggen en het was toch allemaal duidelijk voor iedereen? En indien niet, je bent steeds bereikbaar via telefoon, mail of GSM. Toch loopt het vaak nog mis. De moderne communicatie zorgt ervoor dat we op elk moment bereikbaar zijn, als we dat willen. Maar ze zorgt er tegelijkertijd ook voor dat er wel eens wat misloopt. Want je kan een afspraak maken via de telefoon, maar als die achteraf wijzigt via mail en je kijkt enkele uren niet, heb je het al gemist. Informatie vliegt via verschillende kanalen rond je oren en om alles onder controle te hebben, moet je al die mogelijkheden continu in de gaten houden. Je zou er nog stress van krijgen!

We maken af en toe verkeerde afspraken, lopen allemaal wel eens iets leuks mis of komen te laat bij oma en opa. Maar als tijdens de werkuren een job niet goed is doorgesproken en de afspraken niet goed zijn gemaakt, kan er gevaar optreden voor de omgeving. Of nog erger, voor de personen die het werk moeten uitvoeren. Iedereen heeft het wel eens meegemaakt of heeft het van horen zeggen: blindflenzen die ontbreken, pompen die nog vol product zitten tijdens een herstelling, stroom die nog niet is afgeklemd, kleine lekken die plots veel groter worden, een handeling die wordt uitgevoerd op de verkeerde leiding en ga zo maar door. De gevolgen hiervan zijn een pak groter dan het missen van het etentje bij oma en opa. Maar de manier waarop dit misverstand tot stand is gekomen, niet.

Je moet er maar eens even bij stilstaan hoe vaak je bezig bent met alleen communiceren en niet met het werk op zich. En toch kunnen fouten langs ons glippen zonder dat we het beseffen. Ik ben zelf nog een product van de jaren tachtig, maar ik

heb de opmars van (in de juiste volgorde voor mijn leefwereld) internet, mail, chat, GSM, MySpace, facebook en Twitter heel bewust meegemaakt. (Godzijdank dat Post-It-notes al bestonden!) Begrijp me niet verkeerd, ik ben niet de persoon om te zeggen dat vroeger alles beter was. Integendeel, ik vind het wel leuk omdat je nu verschillende nuances kan leggen door het juiste communicatiemiddel te gebruiken. Toch kan het soms verwarrend en tijdrovend zijn, laat staan voor iemand die de eerste dertig jaar van zijn leven hier nooit van gehoord had.

Omgekeerd kan natuurlijk ook: het kindje van een vriendin is nog geen twee jaar en hoewel hij nog niet zonder pamper door het leven kan, weet hij perfect hoe hij een Ipad moet bedienen om Bumba te kunnen kijken.

Misschien zal hij later dezelfde problemen ervaren, namelijk geen tijd hebben om door deze waaier van de dan waarschijnlijk nog uitgebreidere communicatiemogelijkheden te gaan.

Misschien wordt het voor hem simpeler omdat er over enkele jaren een soort platform gecreëerd is waar al deze middelen worden samengevoegd, wie weet… Voor mij lijkt de oplossing simpel: ik probeer tijdens de werkuren alleen mijn telefoon te gebruiken. Diegene die aan een draad hangt, voor alle duidelijkheid. Maar dan staat er niets “op papier” en kan je achteraf problemen krijgen. Dus alles wat te maken heeft met productiewijzigingen mail ik nog een keertje nadat ik heb gebeld. En eigenlijk doe ik hetzelfde voor de belangrijke werken die moeten worden uitgevoerd. En ’s avonds bel ik nog eens met mijn GSM om de laatste puntjes te overlopen. Om dan voor het slapengaan mijn mails te checken om te zien of er ondertussen nog iets is veranderd. Zucht…

Katrien Bogaerts werkt sinds 2009 als productieingenieur op het MDI-bedrijf bij BASF Antwerpen

PETROCHEM 04 – 2012

035_N_onbevangen.indd 35

35

11-04-12 15:17

Datum: 7 juni 2012 • Locatie: RDM Campus Rotterdam

HĂŠt evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WIJ NEMEN ONZE VERANTWOORDELIJKHEID

/SCHRIJF

U NU IN

/

De wereldbevolking groeit, in de Rijn/Schelde-delta neemt de vergrijzing toe en blijven mensen tot op hoge leeftijd werken. Daarnaast blijft er

PROGRAMMA 11.45 12.30 13.00 14.00 14.30

uur uur uur uur uur

15.30 16.30 17.00 18.00 19.00

uur uur uur uur uur

focus op het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de industrie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, net als de Plant Manager of the Year in respectievelijk 2011, 2009, 2010. Zij hebben bijzondere prestaties geleverd op het gebied van onder andere veiligheid, productiviteit, kwaliteit en MVO. Tijdens Deltavisie2012 wordt onderzocht welke oplossingen bedrijven kunnen inzetten om maatschappelijk verantwoord te kunnen

Registratie Plenaire opening Masterclass ronde 1 Pauze Plenaire sessie met kandidaten Plant Manager of the Year-verkiezing Masterclass ronde 2 Pauze Plenair debat Borrel Diner en Plant Manager of the Year-verkiezing 2012

ondernemen. Aanvullend op het dagprogramma wordt in de avond tijdens het diner voor de vijfde keer de Plant Manager of the Year verkozen.

Kijk op de website voor een impressie van 2011

21.30 uur Sluiting

Deltavisie2012 is een samenwerkingsverband van:

www.deltavisie2012.nl 03_A4_spread_Deltavisie.indd 2

11-04-12 13:55

MASTERCLASSES MC1: Hoe zorg je voor aanwas op de arbeidsmarkt?

Het is nu meer dan ooit belangrijk om voldoende en goed opgeleid personeel te vinden en te behouden zodat kennis wordt geborgd. Huub Kleinrouweler, directeur Kennisinfrastructuur Mainport, zoekt de match tussen de bedrijven en de uitstroom vanuit het onderwijs in de Rotterdamse regio.

Huub Kleinrouweler, directeur Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam MC2: Hoe stop je informatielekken?

Vijftig procent van de Nederlandse werknemers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Ook in het Rotterdamse havengebied is daar sprake van. Om dit te voorkomen is het belangrijk dat werknemers zich hiervan bewust worden. Serge dos Santos Gomes, CEO van Intelink, licht toe hoe dat kan worden aangemoedigd.

Serge dos Santos Gomes, CEO Intelink MC3: Hoe stuur je als coachend leider aan op continue verbetering?

Edith Romp van Teijin Aramid in Delfzijl en Plant Manager of the Year 2011 geeft aan hoe zij als coachend leider aanstuurt op continue verbetering. Ze laat zien hoe ze met multifunctionele teams aan zowel kortetermijn- als langetermijnverbeteringen heeft gewerkt en snel goede resultaten heeft bereikt.

Edith Romp, plantmanager Teijin Aramid, Delfzijl MC4: Hoe blijft de Delta staande in de slag om de wereldmarkt?

De omzet van de wereldwijde chemische industrie zal de komende twintig jaar verdubbelen, maar de winstmarges komen ernstig onder druk te staan. Met directe toegang tot de groeiende Aziatische markt hebben Oosterse chemiebedrijven een voorsprong op hun Westerse concurrenten. Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants, geeft aan hoe de industrie in de Rijn/Schelde-delta verantwoordelijkheid kan nemen en haar positie kan veiligstellen.

Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants MC5: Hoe creëer je ruimte voor nieuwe bedrijvigheid?

De aanleg van Maasvlakte 2 is in volle gang. Met dit megaproject wil Rotterdam en in het bijzonder het Havenbedrijf extra ruimte bieden aan bedrijvigheid. Daarmee wordt een enorme verantwoordelijkheid genomen. René van der Plas komt vertellen hoe het project vordert en welke infrastructurele beslissingen worden en zijn genomen bij de aanleg.

René van der Plas, Hoofd Realisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam MC6: Hoe kun je succesvol ondernemen met duurzame oplossingen?

Het gaat het relatief kleine bedrijf Avantium voor de wind. Samen met iconische bedrijven als The Coca Cola Company en Danone wil het Amsterdamse bedrijf een honderd procent biologische PEF-fles ontwikkelen. Een transitie van PET naar PEF lijkt dichterbij dan ooit.

CEO Tom van Aken komt vertellen hoe de terughoudendheid van de chemische industrie bedrijven als Avantium juist in het zadel helpt.

Tom van Aken, CEO Avantium MC7: Hoe ontwerp je een duurzame toekomst? (Eng) Op de Frankfurter Autoshow 2011 wist een hippe elektrische stadsauto veel aandacht te trekken. De conceptcar Smart Forvision kent veel technische hoogstandjes, zoals transparante zonnecellen en kunststoffen velgen. De conceptcar werd mede mogelijk gemaakt door BASF. Door duurzame producten mee te ontwikkelen, geeft BASF richting aan technologische ontwikkeling. Richard Amberger, Manager Automotive Communication BASF, laat zien wat er technisch al mogelijk is.

Richard Amberger, Automotive Communication BASF

Goudsponsors:

MEER INFORMATIE OVER SPONSORING OF HET CONGRES: Kiki Nelson • 020- 31 22 791 • kiki@industrielinqs.nl

03_A4_spread_Deltavisie.indd 3

11-04-12 13:56

THEMA

Efficiency

Raffinaderijen moeten steeds flexibeler zijn om economisch rendabel te kunnen blijven opereren. Het Italiaanse ENI heeft een technologie ontwikkeld waarmee de gehele voeding van de raffinaderij kan worden omgezet in synthetische olie. Bijproducten zijn er niet of nauwelijks en er worden geen cokes geproduceerd. Ook DSM Coating Resins heeft een efficiĂŤntieslag gemaakt. Het bedrijf wilde de kosten in de supply chain voor poedercoatings naar beneden brengen. Dankzij een tool kan het bedrijf nu eenvoudiger strategische keuzes maken en kosten besparen.

Uiteraard zonder dat het ten koste gaat van de tevredenheid van klanten.

38

PETROCHEM 04 – 2012

038_39_X_Themaspread.indd 38

11-04-12 15:17

‘Als we de tool in 2009 hadden gebruikt, hadden we 1,5 miljoen euro aan kosten kunnen besparen zonder afbreuk te doen aan de tevredenheid van onze klanten.’

PETROCHEM 04 – 2012

038_39_X_Themaspread.indd 39

39

11-04-12 15:17

THEMA

Slurrytechnologie haalt meer uit zware olie De raffinagesector ondergaat momenteel een serie aan veranderingen die nopen tot investeringen. Het Italiaanse concern ENI waardeert zijn raffinaderij in het Noord-Italiaanse Sannazzaro de’ Burgondi op met onder andere een nieuwe hydrocracker die gebruikmaakt van innovatieve slurry-technologie.

Jacqueline van Gool

BEKNOPT Raffinaderijen moeten steeds flexibeler zijn om economisch rendabel te kunnen blijven opereren. Het Italiaanse ENI heeft een technologie ontwikkeld waarmee de gehele voeding van de raffinaderij kan worden omgezet in synthetische olie. Bijproducten zijn er niet of nauwelijks en er worden geen cokes geproduceerd. Uiteraard is het proces geschikt voor de verwerking van diverse typen olie. Sinds 2005 draait een demonstratie-eenheid in Taranto met een capaciteit van twaalfhonderd vaten per dag. Eind dit jaar moet op de raffinaderij van Sannazzaro de eerste fullscale installatie worden opgeleverd.

40

Oliemaatschappijen investeren steeds vaker in de winning van onconventionele olie, zoals uit de oliezanden in Canada en de Orinoco Belt in Venezuela. Deze zware olie is niet alleen moeilijker te winnen dan conventionele olie, ook voor het opwerken zijn conventionele technologieën niet altijd toereikend. Een andere kwestie waarmee raffinaderijen te maken hebben, is de steeds veranderende vraag naar olieproducten. De vraag naar producten als stookolie daalt, terwijl er meer vraag is naar transportbrandstof en bijvoorbeeld smeerolie.

Daarbij komen nog de steeds strenger wordende milieuspecificaties, wat betekent dat er meer verontreinigingen uit de olie moeten worden gehaald.

Volgens analist Frost&Sullivan moeten raffinaderijen steeds flexibeler zijn om economisch rendabel te kunnen blijven opereren. Volgens Frost zijn de recente problemen van Petroplus terug te leiden naar het gebrek aan flexibiliteit en is het raffinagebedrijf hierin niet de enige. De meeste Europese raffinaderijen zijn niet ingesteld op een fluctuerende vraag naar olieproducten en aanbod in voeding. De analist denkt dat in de huidige context, waarin het vraag- en aanbod patroon snel verandert, een kleiner aantal grote flexibele raffinaderijen het beste wapen zijn. Frost denkt dat alleen ondernemingen met een sterke vertegenwoordiging in olie- en gaswinning de investeringen om hun raffinaderijen te upgraden het hoofd kunnen bieden. De consultants voorzien dat meerdere ondernemingen hun downstreamactiviteiten in de vitrine zullen zetten.

Nieuwe hydrocracker Italië heeft met zestien raffinaderijen een grotere raffinagecapaciteit dan het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk of Duitsland. Een van de raffinaderijen die momenteel een upgrade ondergaat, is de raffinaderij van oliebedrijf ENI

in Sannazzaro de’ Burgondi in NoordItalië. Een belangrijke investering op die raffinaderij is de constructie van een nieuwe hydrocracker die gebruikmaakt van de zogeheten ENI Slurry Technology (EST). Daarnaast worden de bestaande installaties opgewaardeerd om de capaciteit aan te passen en de uitstoot ervan te verminderen. Het gaat hierbij om het vervangen van een procesoven en branders van andere installaties. Bovendien wordt geïnvesteerd in de veiligheid en het onderhoud van de installaties. Ook loopt er een project voor de bouw van een waterstoffabriek die gebruikmaakt van de nieuwe technologie SCTCPO (Short Contact Time – Catalytic Partial Oxidation) Met het EST-project, waarmee een totale investering van 1,1 miljard euro is gemoeid, speelt ENI in op de noodzaak om zware olie met een hoog rendement om te zetten in hoogwaardige vloeibare producten. De EST-technologie past nanokatalysatoren toe voor de hydrogeneringen en het processchema is zodanig opgesteld dat de gehele voeding kan worden omgezet in synthetische ruwe olie. Bijproducten zijn er niet of nauwelijks. Een groot voordeel is dat er geen cokes worden geproduceerd. Bovendien is het proces geschikt voor de verwerking van diverse typen olie.

Katalysatorvervuiling Extra-zware olie bevat veel asfaltenen en zware olie-residuen. Het zwavel- en stikstofgehalte is hoog evenals de concentratie van metalen zoals nikkel en vanadium. Door de aanwezigheid van aromaten en polaire verbindingen is de H/C-verhouding erg laag, vergeleken met de H/C-verhouding van de transportbrandstoffen waarin de olie zou moeten worden omgezet. Er zijn talloze processen ontwikkeld om zware olie te upgraden. De H/C-verhouding kan worden verhoogd door koolstof te ver-

PETROCHEM 03 – 2012

040_41_43_Y_artikel 2.indd 40

11-04-12 15:25

fOTO'S: ENI

wijderen of door waterstof toe te voegen.

Het verwijderen van koolstof gebeurt door bijvoorbeeld visbreaking of coking.

Het nadeel is dat hierbij een lage kwaliteit destillaten ontstaat en veel bijproducten, zoals cokes. Hydrocracking zorgt voor goede product grades, maar de bekende vast bed of kokend bed reactoren zijn niet zo flexibel voor wat betreft de voeding. Daarbij komt het probleem van de vervuiling van katalysatoren.

Metaaldeeltjes en cokes verstoppen de poreuze drager waarop de katalysatoren zijn aangebracht. Als de voeding erg vervuild is, moeten de reacties bij milde omstandigheden plaatsvinden. Het resultaat is dat er veel zware stookolie wordt geproduceerd.

In slurryreactors speelt het probleem van de katalysatorvervuiling minder, omdat de katalysator niet op een support is aangebracht. De actieve katalysator wordt in kleine deeltjes in de reactor gedispergeerd.

ENI claimt dat het gebruik van de slurryreactor erg effectief is om cokesvorming

tegen te gaan, terwijl neerslag en fouling onder controle blijft, ook bij hoge omzettingsgraden. Tot nu toe is slurry hydrocracking nog niet op commerciële schaal toegepast, omdat bij hoge omzettingsgraden geen excellente producten werden verkregen. Ook waren er problemen met de katalysatorbehandeling.

Nano-deeltjes Begin jaren negentig begon Eni met de ontwikkeling van een nieuw slurryproces om zware olie om te zetten. Het geheim van deze nieuwe technologie is het terugwinnen en hergebruik van de katalysator. Het hart van het proces wordt gevormd door een slurryfase hydrocracking reactor die bij temperaturen boven de 410 graden Celsius en drukken van 16 MPa opereert. Hierin wordt de zware voeding opgewaardeerd en gedeeltelijk omgezet in destillaten. De reactie wordt uitgevoerd in de aanwezigheid van een molybdenum katalysator (molybdeniet, MoS2) die als nano-deeltjes in de vloei-

SANNAzzARO RAffINADERIj Totale Capaciteit: EST-unit: 2 Topping plants (primaire destillatie): 2 Reforming plants 3 Destillaat ontzwavelingsplants 1 Catalytic cracking plant 1 Hydrocracking plant

180.000 vaten per dag 23.000 vaten per dag 10 miljoen ton per jaar 1,5 miljoen ton per jaar 3,5 miljoen ton per jaar 2,0 miljoen ton per jaar 1,8 miljoen ton per jaar

stoffase is gedispergeerd. De deeltjes katalyseren het neerslaan van de metalen, de ontzwaveling, stikstofverwijdering en de zogeheten Conradson Carbon Residue Reduction (verminderen van de koolstofneerslag bij hoge temperatuur).

De uitstroom van de reactor wordt gefractioneerd in C1-C2 gas, LPG, atmosferische- en vacuüm destillaten, terwijl het bodemproduct uit de destillatiekolom aan de Solvent DeAsphalting unit wordt gevoed. Deze unit gebruikt propaan als oplosmiddel en het product is DeAsphalted Oil. Het niet omgezette residu wordt gemengd met nieuwe voeding en wordt opnieuw in reactie gebracht, om zo de conversie te verhogen. Hierbij wordt ook de katalysator gerecycled. Na een aantal recycles komt het systeem in een steady state, met een constante recycle/voeding-ratio, waardoor de voeding uiteindelijk volledig wordt omgezet. Eni heeft aangetoond dat de activiteit van de MoS2-katalysator onveranderd is, ook na een groot aantal recycles. Bovendien bevestigden laboratorium- en pilotproeven dat de technologie toepasbaar is voor verschillende typen zware voeding, zoals vacuümresidu uit de Oeral, Arabian heavy, zware olie uit de Orinoco belt in Venezuela en Athabasca bitumen.

Testrun Eni vergeleek het EST-proces met de meest gebruikte state-of-the-art technologie voor de upgrading van zware

PETROCHEM 03 – 2012

040_41_43_Y_artikel 2.indd 41

41

11-04-12 15:25

In 1888 ontwikkelde James Walker de eerste stopbuspakking, die een grote vooruitgang betekende in het tijdperk van de stoommachines.

Innovatie staat nog steeds hoog in het vaandel bij James Walker!

Met een netwerk in meer dan honderd landen en een tiental fabrieken behoort de James Walker Groep tot de meest toonaangevende afdichtingproducenten ter wereld. Onze wereldwijde kennis en jarenlange ervaring in diverse industriesectoren stelt ons in staat om op professionele wijze in te spelen op de behoeftes van onze klanten met kwalitatief hoogwaardige producten, oplossingen en diensten.

SPECIALIST IN AFDICHTINGEN James Walker Benelux richt zich vanuit haar vestigingen in Oud-Beijerland, Nieuwleusen, IJmuiden, Wilrijk, Wachtebeke en Naninne op het leveren van zowel statische als dynamische afdichtingen, onderhouds- en rubberproducten. Het brede assortiment aan afdichtingsproducten biedt elk

wat wils. Door de ontwikkelingen in de procesindustrie neemt echter de vraag naar duurzaam maatwerk aanzienlijk toe.

Onze advies- en ontwerpafdeling zet uw specifieke wensen om in een sluitende oplossing.

PAKKEND ADVIES Een hoge persoonlijke betrokkenheid staat centraal bij James Walker. Daarom zijn we erop gespitst u van een goed onderbouwd advies te voorzien. Elke toepassing verdient volgens ons een specifieke aanpak. Zo bent u ervan verzekerd dat elke afdichting aan uw wensen voldoet.

UITGEBREIDE SERVICE James Walker Benelux is gespecialiseerd in merkonafhankelijke revisie van mechanical seals. Onze korte

communicatielijnen staan borg voor een snelle levering en service. We staan 24 uur per dag voor u klaar via onze servicedienst. Daar kunt u terecht voor technische ondersteuning tot het direct inschakelen van onze hulpdienst bij calamiteiten.

ACCUSENSE HELIUM HEAT EXCHANGER LEAK DETECTION Helium is inmiddels wereldwijd volledig geaccepteerd als detectiegas in bijna alle industriesectoren. Doordat het eenvoudig is aan te brengen en te detecteren met een Helium lekkagedetector (mass detectometers) is deze methode favoriet ten opzichte van andere testmethodes.

Accusense is gepatenteerd om platenwisselaars met een positieve druk helium te testen. Deze druk zal maximaal 1 bar bedragen en is daardoor niet destructief.

Reviseren van warmte wisselaars.

Mocht in een accusensetest blijken dat er in een warmtewisselaar lekkage is opgetreden, dan kan eenvoudig het lek opgespoord -en verholpen worden door het platenpakket merkonafhankelijk te reviseren. Door het samenwerkingsverband van James Walker met WCR Benelux wordt onze klant van a tot z ontzorgd door onze one-stop-shoppingformule.

Voor meer informatie omtrent de Accusense-testmethode en/of onze andere produkten kunt u contact opnemen met James Walker Benelux B.V., telefoon 0186 633111.

James Walker Benelux B.V. Rรถntgenstraat 7-11 3261 LK Oud-Beijerland Postbus 1506 3260 BA Oud-Beijerland T +31 (0)186 633111 F +31 (0)186 633110 E info.nl@jameswalker.biz W www.jameswalker.biz

High Performance Sealing Technology

042_james.indd 1

11-04-12 13:47

olie, te weten delayed coking. De hogere investeringen en bedrijfskosten (er is meer aardgas nodig voor waterstofproductie), worden breed terugverdiend door de hogere productie (21 procent) van hoogwaardige producten.

Berekeningen van Eni geven aan dat deze technologie een extra marge van drie dollar per vat voeding kan opleveren ten opzichte van de huidige technologieën.

Deze resultaten deden Eni besluiten een commerciële demonstratie installatie te bouwen. Sinds 2005 draait deze in de raffinaderij in het ZuidItaliaanse Taranto, met een capaciteit van twaalfhonderd vaten per dag. ‘De demonstratie-installatie in Taranto heeft ons de mogelijkheid gegeven om de procesparameters te ontwikkelen en verfijnen. Ook hebben we enige aanpassingen ontwikkeld voor de installaties die we in de industriële plant toepassen’, aldus een woordvoerder van ENI. In april 2006 werd de eerste testrun afgesloten na meer dan 2.500 uur continu te hebben gewerkt. Er werd een vacuümresidu van ruwe olie uit de Oeral gebruikt. Een tweede test werd uitgevoerd met Athabasca bitumen. De installatie werd vier maanden lang continu geopereerd om de optimale procescondities te vinden. ‘De fabriek in Taranto is in wezen het belangrijkste laboratorium voor de fine-tuning van de technologie, van de procesprocedures, voor de tests voor de verschillende beladingen en voor de training van het personeel.’

Zonder database Eind dit jaar moet op de raffinaderij van Sannazzaro de eerste fullscale installatie worden opgeleverd. De taak van het projectteam van ENI Refining & Marketing was niet gemakkelijk.

‘Er was tijdverlies vanwege het verkrijgen van de milieuvergunningen. Om

OMzETTINgSPROCESSEN Het Canadian Research Center for Mineral and Energy technology ontwikkelde het Canmet HCR proces voor de raffinaderij van PetroCanada in Montreal. Dit proces werd ontwikkeld om zware teer met klei te hydrocracken. Er wordt een additief van ijzersulfaat toegevoegd om cokes-formatie tegen te gaan. Kolen en een katalysator worden met het petroleum vacuümresidu of bitumen in een slurry gebracht en gemengd met waterstof. Reactortemperaturen liggen tussen de 440 en 460 graden Celsius en drukken tussen tien en vijftien megapascal. De omzetting van de zware olie kan oplopen tot zo’n zeventig procent. De effectiviteit is erg afhankelijk van de juiste katalysator.

UOP ontwikkelde het zogenaamde Uniflex proces, dat deels gebruikmaakt van de Canmet technologie. Het Uniflex proces heeft een conversiegraad van meer dan negentig procent.

In 2008 kondigde ook Chevron aan dat het een slurrytechnologie had ontwikkeld voor het opwerken van zware olie. De technologie, Vacuum Resid Slurry Hydrocracking, heeft de potentie om de zwaarste voeding tot honderd procent om te zetten. Het bedrijf had plannen voor een pre-commerciële installatie, met een capaciteit van 3.500 vaten per dag, op de raffinaderij in Pascagoula, Mississippi. Eind 2008 zou worden begonnen met de bouw van de installatie, maar Chevron legde het project stil.

deze tijd in te halen, hebben we in de constructiefase gebruik moeten maken van onconventionele middelen. De volledige bouw wordt nu binnen twee jaar afgerond. Dit is mogelijk door zoveel mogelijk gebruik te maken van prefabrikaten van apparaten en structuren die vervolgens direct op de bouwplaats, parallel met de metaalconstructies worden geplaatst. Het toepassen van deze methode betekent dat we al in de ontwerpfase technische oplossingen moesten bedenken die de modulariteit van de structuren en installaties toestond’, zegt de woordvoerder.

‘Op dit moment is de bouw voor meer dan vijftig procent gerealiseerd en loopt vol op schema’, aldus de woordvoerder.

Er waren tot nu toe enige technische en organisatorische moeilijkheden tijdens de constructie. ‘De engineering van de slurrysectie kreeg te maken met nieuwe aspecten betreffende het equipment en beperkingen van de technologie, waarmee de raffinagesector nog geen ervaring heeft. De plant is zodoende ontworpen, uitgaande van de technische ontwerpcriteria, zonder een database te kunnen raadplegen van vergelijkbare installaties.’ W

PETROCHEM 03 – 2012

040_41_43_Y_artikel 2.indd 43

43

11-04-12 15:25

THEMa

Efficiëntere supply chain resulteert in fikse besparing Op zoek naar mogelijkheden om de kosten te verlagen, heeft DSM Coating Resins een tool ontwikkeld die helpt bepalen in welke fabriek wereldwijd een bepaalde klant het doelmatigst is te bedienen. ‘Als we de tool in 2009 hadden gebruikt, hadden we 1,5 miljoen euro aan kosten kunnen besparen zonder afbreuk te doen aan de tevredenheid van onze klanten’, vertelt Bart Oosterlee van DSM. Teus Molenaar

BEKNOPT DSM Coating Resins wilde de kosten in de supply chain voor poedercoatings naar beneden brengen en ging daarom na hoe haar supply chain precies in elkaar stak om inzicht te krijgen in welke factoren allemaal een rol spelen. Vervolgens liet het bedrijf een tool ontwikkelen om strategische keuzes te kunnen maken.

Toen het het nieuwe model uiteindelijk werd gekwantificeerd door het toe te passen op een ijkjaar, was het resultaat verbluffend. Het bedrijf had in dat jaar 1,5 miljoen euro aan kosten kunnen besparen zonder dat het ten koste zou zijn gegaan van de tevredenheid van klanten.

44

‘Wereldwijd hebben we driehonderd klanten die door vijf fabrieken worden bediend’, vertelt Ed Kooijman, locatiedirecteur van DSM Coating Resins in Zwolle. Het bedrijf heeft een fabriek in Nederland, een in Spanje, een in de Verenigde Staten, een in China en een in Taiwan. ‘We hebben altijd gewerkt volgens het principe local for local; de fabriek in China produceert voor de Aziatische markt, die in Nederland voor Noord-Europa, enzovoorts. Maar de vraag is of dat wel de meest doelmatige manier is.’

Tot voor enkele jaren geleden waren Excel-spreadsheets de basis voor dergelijke productiebeslissingen. Dit bleek tijdrovend, foutgevoelig en ook te beperkt te zijn. Kooijman vertelt dat forecasting de kurk was waarop besluiten over de productie dreven. ‘Maar forecasting is erg moeilijk en dwingt je in een keurslijf.

Wij willen snel kunnen reageren op wijzigingen in de markt. En dan heb ik het niet alleen over bijvoorbeeld de klantvraag, maar ook over koerswisselingen en veranderende grondstofprijzen.

Bovendien zorgt forecasting voor enorme voorraden in de wereld. Wij werken namelijk met batches die afhankelijk zijn van het volume van de reactors. Als we een order hebben van bijvoorbeeld tien ton, en we laten die produceren door een reactor van twintig ton, dan hebben we een tijdelijke voorraad van tien ton. Je kunt een reactor niet maar voor de helft vullen. Wereldwijd hebben de fabrieken reactoren met verschillende volumes in huis. Daarmee zou je dus moeten kunnen spelen.’

DSM Coating Resins stond voor de uitdaging om de kosten in de supply chain voor poedercoatings naar beneden te brengen. Kooijman: ‘Wij wilden daarom weten hoe onze supply chain in elkaar steekt. Je hebt te maken met de prijzen van grondstoffen, met verschillende

energieprijzen, koerswisselingen, transportkosten. We wilden weten wat de dynamiek van onze keten is.’ Hij voegt eraan toe dat DSM Coating Resins een belangrijk voordeel heeft ten opzichte van de concurrenten; het productieproces is in elke fabriek vrijwel hetzelfde.

‘Wij kunnen onze klanten dus vanuit elke fabriek bedienen. Wij beschikken over uitwisselbaarheid. Dat is een voorwaarde om het geostrategische sourcingspel te kunnen spelen.’

Dynamiek snappen Er is een aantal variabelen dat bepaalt of bijvoorbeeld een klant in Zuid-Amerika het beste kan worden bevoorraad vanuit de fabriek in de Verenigde Staten – wat vanuit het principe local for local voor de hand ligt – of wellicht vanuit China of Spanje. ‘We wilden eerst inzicht krijgen in welke factoren allemaal een rol spelen’, vertelt Bart Oosterlee, hoofd supply chain voor poedercoatings. ‘We wilden de dynamiek snappen. Dan moet je eerst vaststellen wat de te beïnvloeden kosten zijn. Wij hebben te maken met kosten voor grondstoffen, voor transport, voorraad, magazijnkosten en aging cost. Dat laatste is voorraad die door ouderdom niet meer bruikbaar is. Op al die aspecten wil je sturen.’ Wat verder meespeelt, zijn natuurlijk de bezettingsgraad van een fabriek en de reactorvolumes van een fabriek. ‘En we hebben gemerkt dat de wisselkoersen een sterk bepalende factor zijn.’

Het is gebleken dat op de kosten van grondstoffen en transport door geografische strategie vijf procent te besparen was. Maar wat nog meer gewicht in de schaal legde; slimme sourcing verminderde de aging stock met vijftig procent.

‘Die eerste verkenningen bleken zo veelbelovend te zijn dat we een tweede fase in het leven hebben geroepen; het operationeel maken van een model om

PETROCHEM 04 – 2012

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 44

12-04-12 09:08

FOTO: DSM COaTING RESINS

g

de strategische keuzes te kunnen maken.

Die tool is Chameleon geworden, gebaseerd op de analysesoftware van Mobius.

We beschikken daarmee eigenlijk over een real time Supply Management Learning Program.’

Verbluffend Vervolgens wilde DSM Resins het nieuwe model ook kwantificeren. ‘We wilden weten hoeveel het gebruik van de tool ons zou opleveren als we het in de praktijk zouden toepassen. Als ijkjaar

hebben we 2009 genomen. We hebben alle sourcing-beslissingen van dat jaar helder gemaakt en zijn nagegaan welke beslissingen we zouden hebben genomen als we toen over Chameleon hadden beschikt. Het resultaat was verbluffend.

Als we de tool in 2009 hadden gebruikt, hadden we 1,5 miljoen euro aan kosten kunnen besparen zonder afbreuk te doen aan de tevredenheid van onze klanten.’

Over de implementatie van de nieuwe tool hoefde DSM daarna eigenlijk niet meer na te denken. De koppelingen met

het SAP-systeem en een enkel ander ERP-systeem van een van de fabrieken zijn gemaakt opdat het systeem wordt gevoed met operationele gegevens. ‘Stel dat we nu een order krijgen uit ZuidAmerika. Normaal gesproken doen we dat vanuit Amerika, maar die fabriek zit vol. Dan kunnen we met Chameleon nagaan vanuit welke fabriek we nu het beste kunnen leveren’, vertelt Oosterlee, terwijl hij het systeem demonstreert.

Ook als de dollarkoers wijzigt, biedt de tool de helpende hand. Op het scherm PETROCHEM 04 – 2012

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 45

45

11-04-12 16:30

046_polfin.indd 1

11-04-12 13:47

is de wereldkaart te zien waarop klanten als gekleurde stippen staan afgebeeld.

Elke kleur correspondeert met de kleur van een van de vijf fabrieken. In ZuidAmerika hebben de klanten de kleur van de fabriek in de Verenigde Staten.

Vervolgens voert Oosterlee een nieuwe dollarkoers in die vijf eurocent hoger ligt. Na enkele seconden rekenwerk verschijnt de wereldkaart weer op het scherm; de klanten van Zuid-Amerika hebben de kleur aangenomen van de fabriek in Taiwan. ‘Blijkbaar is het onder die omstandigheden gunstiger een andere sourcing-strategie te volgen.

Overigens nemen wij altijd wel zelf de beslissing, want er kunnen ook andere factoren meespelen. Zo kan er een klant zijn, die beslist niet wil worden beleverd vanuit China. Maar we kunnen nu in elk geval een beredeneerd besluit nemen’, stelt Oosterlee.

Oekaze Overigens gaat de invoering van een dergelijk systeem niet zonder slag of stoot. De fabrieksdirecteuren hebben elk hun eigen profit & loss verantwoording.

Zij sturen op een maximale ketelbezetting van de fabrieken, omdat dat lokaal het hoogste rendement oplevert. Toch kan een lokale beslissing soms niet in het belang zijn van het wereldwijde ren-

Deze afbeelding toont het verschil tussen de sourcing strategie zonder (boven) en met gebruik van Chameleon. De kleuren van klanten verwijzen naar de fabriek die ze het beste kan bevoorraden. Aan de kleurverschillen is duidelijk te zien dat de tool een andere strategie voorstelt.

Bron: DSM Coating Resins

dement van de onderneming. De tool legt dat bloot. ‘Onze mensen zijn slim genoeg om te snappen dat het bedrijfsbelang boven dat van een individuele

alTIjD INNOVaTIEF Gedwongen door (Europese) regelgeving maar vooral omdat DSM zijn winsten ziet op gespecialiseerde markten, is innovatie de drijfveer van DSM Resins.

Directeur Ed Kooijman: ‘Wij zijn wereldwijd marktleider bij de productie van bindmiddelen voor verf en poedercoating. De verffabrikanten, zoals akzoNobel, voegen pigment en oplosmiddelen toe aan de hars om er verf van te maken. Vanwege de milieueisen doen wij naarstig onderzoek naar oplosmiddelvrije verven, en we testen die ook. Voor binnenshuis is alles al wel watergedragen verf, hoewel daar ook nog een beetje oplosmiddel in zit. We werken eraan ook dat een beetje te elimineren. als wij niet innoveren, als wij geen waarde toevoegen, dan kunnen we niet de prijs voor onze producten vragen, die we willen vragen.’

Ook op het vlak van poedercoatings zit DSM Resins niet stil. ‘Daar heb je eigenlijk verf zonder drager. Poeder brengen we aan op een metaal dat elektrisch geladen is. Vervolgens verhitten we het geheel in een oven tot 180 graden Celsius, waardoor een chemische reactie optreedt en het poeder zich als een verf aan het metaal hecht. Wij zijn nu bezig om de poedertechnologie ook toe te passen op andere materialen. Dat is lastig omdat je hout bijvoorbeeld niet elektrisch kunt laden. We hebben al grote stappen gezet bij het gebruik met MDF. En we proberen de oventemperatuur te temperen, want dat scheelt veel CO2-uitstoot, energie en productietijd. We kunnen operationeel al naar 160 graden Celsius en op laboratoriumschaal naar honderd graden Celsius.’

Volgens Kooijman hebben concurrenten, als gevolg van de crisis, hun innovatieprogramma’s in de koelkast gezet. ‘Wij gaan door. Ik moet zeggen dat het ons geen windeieren legt. Ons bedrijf is redelijk succesvol’, klinkt het onderkoeld.

fabriek gaat’, zegt Oosterlee. ‘Maar dat betekent niet dat je een dergelijke tool als een oekaze mag afkondigen. We hebben er veel aandacht aan besteed om uit te leggen waarom we deze tool gebruiken, hoe hij werkt, en wat de gevolgen kunnen zijn. Dat heeft geen enkele weerstand opgeroepen, hoewel een besluit soms voor een bepaalde fabriek nadelig kan uitvallen.’

Elke maand zet DSM Coating Resins de tool aan het werk; een medewerker voert de actuele gegevens in en gaat vervolgens na of de sourcing-strategie moet worden aangepast. De global planner is hierin leidend. Die werkt op het hoofdkantoor in Zwolle. De tool is ook inzetbaar om bij geplande onderhoudsstops van een fabriek op een strategische plaats voorraad aan te leggen. ‘We kunnen niet aangeven hoeveel de tool elke maand oplevert; er is gewoonweg geen referentie waarin je geen of andere beslissingen neemt. De transparantie, snelheid en acceptatie van de allocatiebeslissingen zijn echter van onschatbare waarde en heeft de supply chain organisatie in de driver seat van de business gezet. Ik ben ervan overtuigd dat de tool zijn geld dubbel en dwars waard is’, zegt Oosterlee. W PETROCHEM 04 – 2012

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 47

47

11-04-12 16:30

WWW.

.COM

thERMISCh REINIGEN VaN WaRMtEWISSElaaRS, uW VOORdElEN: > 100% schoon tot in de kern > Uitermate effectief, zowel in als rond de bUizen > werkt ook perfect bij bUndels met een vaste mantel > snelle levertijden, ook bij bitUmineUze vervUilingen > verwijdert bovendien ook cokesaanslag

BEtERE REINIGING = kOStEN SpaREN! MEER INFO: +32 (0)13 53 90 60 • INFO@thERMOClEaN.COM

048_thermo.indd 1

11-04-12 13:47

TECHNOLOGIE Meer energie uit zonlicht

Het rendement van zonnecellen kan enorm worden verhoogd door energieverliezen te reduceren. Voordat het invallende zonlicht elektriciteit heeft weten op te wekken, gaat een groot deel van de energie van het licht namelijk verloren aan opwarming van de zonnecel. Onderzoekers van Technologiestichting STW, NanoNextNL, de Universiteit van Amsterdam en de Technische Universiteit Delft hebben nu experimenteel inzicht gekregen in een quantumproces in nanokristallen van silicium, dat overtollige energie van licht overdraagt aan naburige nanokristallen, zodat energieverlies in de vorm van warmte wordt vermeden.

Dit mechanisme is pas recent voorgesteld. De metingen van de onderzoekers laten zien dat het zich werkelijk gedraagt zoals theoretisch geopperd. Dat opent de weg naar zonnecellen met een aanzienlijk hoger rendement dan de 25 procent die nu in de praktijk wordt gehaald.

Snellere productie van biowaterStof

Bacteriën kunnen heel efficiënt waterstof uit biomassa produceren, al duurt dat proces lang. In het nieuwe Europese project HyTIME gaan negen partijen – kennisinstellingen en bedrijven – de komende drie jaar manieren onderzoeken om de waterstofproductie te verhogen. Het project zet in op een continu fermentatieproces dat één tot tien kilo waterstof per dag produceert. Wageningen UR Food & Biobased Research zal het project leiden. Andere deelnemers in het project zijn: Heijmans Techniek & Mobiliteit en HyGear (Nederland), Awite Bioenergie en RWTH Aachen University (Duitsland), het Environment Park SPA (Italië), Vienna University of Technology (Oostenrijk), Wiedemann-Polska Projekt (Polen) en Veolia Environment Recherche & Innovation (Frankrijk).

In HyTIME willen de onderzoekers de biomassa die overblijft na de productie van waterstof in een anaerobe stap omzetten naar biogas en methaan. Biomethaan kan worden gebruikt als een biobrandstof; in een warmtekrachtcentrale voor de productie van warmte en elektriciteit of als transportbrandstof. Het project werkt aan een volledig werkend systeem op basis van de momenteel meest efficiënte technologieën en via optimalisatie van de fermentatieprocessen. uva gaat proefdraaien Met photanol-proceS

De Universiteit van Amsterdam opende in maart haar Photanol-proeffabriek. De komende tijd wordt daar getest hoe de nieuwe biobrandstof Photanol het beste op grote schaal kan worden geproduceerd.

Het basisprincipe van Photanol, ontworpen door de twee UvA-hoogleraren Klaas Hellingwerf en Joost Teixeira de Mattos, is wezenlijk anders dan dat van andere biobrandstoffen. Zij voorzagen een blauwalg van het vermogen om suiker om te zetten in bijvoorbeeld ethanol of melkzuur (of vele andere producten). Het organisme gebruikt daarbij alleen CO2 en zonlicht. Eerder is al aangetoond dat het systeem werkt (proof of concept) en economisch rendabel kan zijn (proof of principle).

Het proces is veel efficiënter dan biofuel-productie met behulp van planten of het grootschalig kweken van algen voor de productie van biodiesel. Er zijn verschillende voordelen. Zo hoeven de cellen niet te worden geoogst: het proces is continu.

Bovendien zijn er praktisch geen andere stoffen nodig: het systeem verbruikt uitsluitend zonlicht en CO2. Ook doet het proces geen beroep op landbouwgronden. Het concurreert dus niet met voedselgewassen, in tegenstelling tot andere biofuel-processen. Tot slot heeft de productie van Photanol een negatieve CO2-footprint.

Moleculen aan- en uitzetten Het is mogelijk om de de elektrische geleiding van bepaalde moleculen sterk te veranderen. Dat tonen wetenschappers van onder meer de Universiteit Leiden aan in een artikel in Nature. Moleculaire stroomdraadjes die je als het ware aan en uit kunt zetten, vinden op termijn wellicht hun toepassing in de nanotechnologie.

Eerst de theorie; als je een molecuul zodanig construeert dat elektronen er langs twee routes doorheen kunnen, bestaat er kans op lagere geleiding.

Volgens de kwantummechanica gedraagt een elektron zich als een golfje. Alle golfjes volgen hun eigen route en treffen elkaar bij de uitgang.

Als ze dan precies in tegenfase lopen (de een gaat net omhoog terwijl de ander net omlaag gaat) heffen die golven elkaar op. Dit effect heet destructieve interferentie. Er kunnen dan veel minder elektronen door het molecuul lopen. Omdat elektronen de elektrische stroom verzorgen, wordt die daarmee ook heel klein.

Om de theorie aan de praktijk te toetsen, maakten de onderzoekers vijf moleculaire “stroomdraadjes”.

Drie hadden een zogenoemde lineair geconjugeerde structuur, waar de elektronen slechts via één route doorheen konden. De andere twee verbindingen waren kruisgeconjugeerd. Die hadden twee zijarmen, met een dubbele koolstof-zuurstof binding, symmetrisch rond het midden. Hierdoor ontstonden twee mogelijke routes die een elektron door het molecuul kon nemen. Recht door het midden of met een omweg via een van de zijarmen.

Uit de experimenten bleek een duidelijk verschil tussen de twee soorten moleculen. De twee kruisgeconjugeerde moleculen, de moleculen met meerdere routes dus, lieten veel minder stroom door dan de moleculen met één route. Het scheelde ongeveer een factor honderd. Het team gaat nu kijken of het mogelijk is om een moleculaire “schakelaar” te maken, waarin je de interferentie aan- en uitzet. Dat maakt bijvoorbeeld ultrakleine computerbitjes mogelijk, maar nu zijn de molecuulverbindingen daar nog te instabiel voor.

PETROCHEM 04 – 2012

049_I_Technologie.indd 49

49

11-04-12 15:16

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3 motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij WEG kunt u vandaag al een superefficiĂŤnte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

050_weg.indd 1

11-04-12 13:46

PRODUCTEN draagbare stroom In Je bInnenZak

Voor iedereen die draagbare stroom kan gebruiken, heeft Signa Chemistry nu een slimme oplossing in de vorm van een draagbare brandstofcel-technologie voor zowel kleine als grote toepassingen. De Powertrekk is te zien als een soort miniwaterstofgenerator die in een binnenzak, tas of koffer past. Het levert vijf watt aan vermogen en kan apparaten rechtstreeks van stroom voorzien, maar ook de accu opladen van een aangesloten smartphone of ander elektronisch apparaat. Het watertankje wordt gevuld met water en daar tegenover wordt een rond brandstofcelletje geplaatst in de vorm van een kleine hockeypuck ‘Pukk’. Zodra de gevulde Pukk is geplaatst, is de minigenerator klaar voor gebruik. Alle apparaten die hun stroom via USB ontvangen, zijn te laden of van stroom te voorzien met dit instrument. Mocht een gadget voorzien zijn van een afwijkend type USB-aansluiting of een Apple dock connector, dan worden verloopstukken bijgeleverd.

Meer informatie bij Signa Chemistry: www.signachem.com massastroom- en drukapparatuur In gevaarlIJke omgevIngen Alicat Scientific biedt zijn massastroommeters, massastroomregelaars en drukinstallaties aan met een door ATEX goedgekeurde X-optie. Met deze beoordeling zijn de precisie-instrumenten gemakkelijk te integreren in een groot aantal gevaarlijke omgevingen of toepassingen, zonder aan functionaliteit in te boeten.

Alle door ATEX goedgekeurde massastroomapparatuur beschikt over dertig door de gebruiker te kiezen gaskalibraties voor gassen als acetyleen, zuurstof, waterstof en propaan, naast zestien andere gassen en tien gasmengsels. De apparaten beschikken ook over een traceerbare kalibratie en een certificaat van NIST. Meer informatie bij Alicat Scientific: www.alicatscientific.com

meer producten op www.petrochem.nl

051_53_G_producten.indd 51

massafloWmeter

Om aan de groeiende vraag naar overslag van olie en chemische stoffen te kunnen voldoen heeft Endress+Hauser een Coriolis massaflowmeter ontwikkeld. De Promass X is de eerste Coriolis massaflowmeter met vier meetbuizen. De meter is erg compact en kan zonder extra ondersteuning in een bestaande leiding worden opgenomen. Het concept met vier meetbuizen geeft de meter een goede balans, waardoor externe invloeden de meter niet beïnvloeden. Het apparaat werkt ook met ingesloten gasbellen.

Meer informatie bij Endress+Hauser: www.nl.endress.com persluchtZekerIng

Wiltec introduceert met de ‘Hose Guard’ een persluchtzekering die ervoor zorgt dat medewerkers veilig met perslucht kunnen werken. De zekering voldoet aan de norm EN ISO 4414. Als er plotseling een breuk in een persluchtsysteem of persluchtleiding ontstaat, blokkeert de ‘luchtzekering’ de persluchttoevoer automatisch. De slang gaat dus niet gevaarlijk rondzwiepen.

De druk is er meteen van af. Als de gebruiker daarna de leiding of het systeem herstelt, wordt de ‘luchtzekering’ automatisch gereset waardoor het systeem meteen weer veilig kan worden gebruikt.

Meer informatie bij Wiltec: www.wiltec.nl

PETROCHEM 04 – 2012 51

11-04-12 15:16

Change up a gear.

Engineer your life

MAGION, the company with over 20 years of experience in Process Control Engineering & Industrial Automation MAGION for your expertise in:

• Process Control & Safeguarding Engineering • Production Process Optimization • Production Information & Intelligence Visit our website to learn more about our solutions We are looking for enthusiastic engineers to strengthen our team!

Check out our website to read all about our career opportunities.

www.magion.nl

SCHENK Verhuur • Vloeistofdichte en ontwateringscontainers • 80m³ buffercontainers • Afvalinzamelsystemen

Primeur MicroClipXT multigas detector Kleinste en lichtste 4 gasdetector – beste in zijn klasse, grootte en gewicht voor een echte 4 gasdetector – geen gecombineerde sensoren.

SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetcontainer van Nederland. Zeer geschikt voor opslag van vloeistoffen.

Verkrijgbaar in open-top en gesloten versie.

SCHENK Verhuur regelt, indien u wenst het transport.

Één knops bediening – simpel in gebruik vereist geen opleiding wegens eenvoudig bediening met één knop.

Lage onderhoudskosten, maximale inzet tijd – elimineerd onderhoudskosten Te combineren met het automatische kalibratie en teststation MicroDock II - vraag ons hoe!

Wear yellow, work safe …. and stay ahead

bwesales@gasmonitors com www.gasmonitors.com

052_magion_schenk_bw.indd 1

UK Tel: +44 (0) 1295 700300 Voor informatie in Nederland: henk.borst@honeywell.com +31 653 166 408

Groothandelsweg 8, 6515 AJ Nijmegen • Tel. +31 (0)24 – 348 25 93

www.schenkgroep.nl

11-04-12 13:46

PRODUCTEN Zorgeloos smeren Het automatische smeersysteem van OKS Viba introduceert ChronoLube als aanvulling op het assortiment speciaalsmeermiddelen en onderhoudsproducten.

Het smeersysteem is voorzien van een door batterijen aangedreven motor die met behulp van een plunjer een vetpatroon met een inhoud van 120 milliliter leegdrukt.

Het smeerinterval kan door een combinatie van microschakelaars op de motor worden ingesteld. Gedurende een periode van een, drie, zes of twaalf maanden wordt het smeerproduct gelijkmatig gedoseerd, waarbij kleine leds de status van het systeem aangeven en te kennen geven wanneer het patroon leeg is. De patronen worden geleverd met een serie speciale vetten en oliën, waarvan enkele gecertificeerd voor de voedingsindustrie. Op verzoek kunnen de patronen ook met een ander type smeermiddel worden afgevuld.

Meer informatie bij Viba: www.viba.nl dIgItale draagbare kleurenoscIlloscoop Met de nieuwe 2-kanaals draagbare oscilloscoop UTD1025C van UNI-T heeft de technicus een universeel instrument in handen. Een kleurendisplay geeft de aangesloten signalen tot 25MHz weer. Direct op het display kan, door het activeren van de cursorfunctie, een uitgebreide analyse worden gedaan. Ook kan op de gemeten signalen een rekenkundige functie worden uitgevoerd zoals optellen, vermenigvuldigen of FFT. Naast deze oscilloscoop-functies, beschikt het instrument over een aantal multimeterfuncties die met één druk op de knop te activeren zijn. De gemeten waarden worden op het scherm weergegeven. Ook is het mogelijk om de meetwaarden als een trendlijn (logfunctie) in het scherm zichtbaar te maken.

Meer informatie bij Havé-Digitap: www.have-digitap.nl grafIsche bedIenIngspanelen Koning & Hartman breidt het aanbod in de GOT1000-serie grafische bedieningspanelen van Mitsubishi Electric uit met de GT14. Hiermee wordt de nieuwe standaard gezet voor middelgrote 5,7”-paneel-mount terminals. Er is keuze uit een zestien grijstinten STN-scherm en een full color TFT-model met 320x240 pixels. Beide schermen zijn ontworpen voor een lange levensduur met analoge touch functies, USBpoort, programmeerpoort aan de voorzijde, een SD-interface, IP67-fronten, Ethernetpoort en LED-achtergrondverlichting met lange levensduur. Standaard beschikt de GT14 over een RS232, RS422/485 en Ethernet-poort. De USB-device programmeerpoort maakt eenvoudige overdracht van het besturingssysteem en projectgegevens mogelijk aan de voorzijde van het paneel. Hiervoor is het niet nodig om de schakelkast te openen.

Meer informatie bij Koning & Hartman: www.koningenhartman.com

Infrarood temperatuurmeter met foto- en vIdeofunctIe

Euro-Index introduceert met de Elektro Lijn HT3320 een infrarood temperatuurmeter met foto- en videofunctie. Het apparaat heeft een meetbereik van -50 tot 1000 graden Celsius en een spotgrootte van 50:1.

Op het display wordt in het camerabeeld het meetresultaat weergegeven en bij opslag van de beelden als foto of video wordt ook de meetwaarde opgenomen. De temperatuurmeter bevat een interne sensor voor meting van de omgevingstemperatuur en de relatieve luchtvochtigheid. Uit deze meetgegevens calculeert het instrument het dauwpunt en de ‘natte bol temperatuur’. Indien gewenst kan een K-type thermokoppel worden aangesloten om een contactmeting uit te voeren (oppervlakte, vloeistof, gassen). De meetresultaten met foto’s en/ of video’s kunnen worden opgeslagen in het interne geheugen of op een MicroSD kaartje. Met de bijgeleverde USB-kabel kunnen de gegevens naar een PC worden gedownload.

Meer informatie bij Euro-Index: www.euro-index.nl

testmethode mIcrobIologIsche vervuIlIng

Flexchemie introduceert de Easiculttestmethode voor het vaststellen van microbiologische vervuiling. Easicult is een on-site testmethode die is ontwikkeld voor de kwaliteitsbewaking van industriële processen waar met vloeistoffen wordt gewerkt. Te denken valt daarbij aan metaalbewerkingvloeistoffen, watergedragen verf, cosmetica of bij de papier- of kartonfabricage. Maar ook daar waar de kwaliteit van brandstoffen moet worden gegarandeerd zijn kwaliteitscontroles van belang. De methode detecteert en registreert de aanwezigheid van micro-organismen en de mate van microbiologische vervuiling.

Meer informatie bij Flexchemie: flexchemie@flexchemie.nl

PETROCHEM 04 – 2012 53

051_53_G_producten.indd 53

11-04-12 15:16

Onveilige situaties voorkomen?

Alles over veilig werken. Direct toepasbaar op de werkvloer!

Met het volledig geactualiseerde veiligheidszakboekje herkent én voorkomt u gevaarlijke situaties. De Arbowet verplicht u te zorgen voor voorlichting en een veilige inrichting van de werkplek.

Dit zakboekje is daarbij een uitstekend hulpmiddel. Het bevat honderden tips, voorschriften en checklists voor bijna alle werksituaties, zodat de beoordeling van (on)veilige situaties op werkvloeren en bouwplaatsen veel eenvoudiger wordt.

Bestemd voor Iedereen die te maken heeft met de beoordeling van (on)veilige werksituaties en werkprocessen, waaronder aannemers, arbocoördinatoren, veiligheidskundigen, uitvoerders, voormannen en KAM-coördinatoren.

Nieuw bij Sdu!

Meer informatie of direct bestellen?

Ga naar www.sdu.nl/veiligheidszakboekje of bel (070) 37 89 880.

_A5_biz

F O N

® WORLDWIDE LEVEL AND FLOW SOLUTIONS

Magnetrol International is een wereldwijde leider in niveau- en debietinstrumentatie. Ons succes is gebaseerd op vakkennis en het begrijpen van onze klanten. Magnetrol biedt de meest volledige lijn van niveau- en debietmeters om op een veilige, betrouwbare, doeltreffende en kostefficiënte manier industriële processen te helpen realiseren.

Ad420x137,5(Petrochem)NL.indd 1 054_55_magnetrol_bizz56_PT1.indd 2

11-04-12 13:45

Eu pr He 92 Te Fa eww

Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: Bizz56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan!

Het doordachte stramien van Bizz56” zorgt ervoor dat u en de filmers van Movielinqs zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. En bovenal zorgt Bizz56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. Bizz56”-video’s zijn multiinzetbaar: op uw site, via smartphones en tablets en op social media.

Bizz56” is een product van Movielinqs, een onderdeel van Industrielinqs pers en platform

Scan de QR-code voor een voorbeeld van Bizz56”

Meer weten?

Neem contact op met Ellen van den Burg (020-3122088) of movielinqs@industrielinqs.nl

_A5_bizz56.indd 43

15-03-12 14:46

HEAVY DUTY ECLIPSE®

FOCUS OP NIVEAUMETING

Volledige mechanische overvulveiligheid, geschikt voor SIL 2, en ontworpen voor zowel zuivere als vervuilde vloeistoffen (tot 10.000 cP) zijn de basisingrediënten voor de Eclipse “heavy duty” reeks. Met een minimum aan sondes kan een maximum aantal toepassingen bediend worden, gaande van sterk aanklevende vloeistoffen met lage diëlectrische konstante, hoge of cryogene temperaturen, of van volledig vacuüm tot 430 bar. Eclipse is sinds 1998 de eerste en onbetwiste leider in 2-draads Golfgeleide Radartechnologie.

SA

FE T Y I

NT

V EL LE

is

EGRITY

n

De nieuwe standaard in webvertising

Europees hoofdkwartier & produktie - Zele, België Heikensstraat 6 9240 Zele, Belgium Tel: +32 (0)52 45 11 11 Fax: +32 (0)52 45 09 93 e-mail: info@magnetrol.be www.magnetrol.com 13/01/12 13:26 054_55_magnetrol_bizz56_PT1.indd 3

11-04-12 13:45

Specialist in Heat Treatment Lokaal elektrisch voorwarmen / spanningsarm gloeien Gloeien in stationaire gloeiovens Verhuur / verkoop ovens en gloeiapparatuur

Drogen van vuurvast beton / coatings Gloeien in tijdelijke mobiele ovens Inductie & weerstand

www.delta-heat-services.nll info@delta-heat-services.nl +31 (0) 187 - 49 69 40

Applus RTD is de wereldwijde referentie voor Asset Integrity Services met een solide basis in Niet-Destructief Onderzoek en Inspecties. Onze focus ligt op het leveren van totaal oplossingen op het gebied van testen, inspecteren en certificeren, die de integriteit van uw installatie waarborgen. Dit doen we al sinds 1937. Onze Asset Integrity Services, standaard en op maat gemaakt, verzekeren de integriteit en conformiteit van uw installaties.

Applus RTD Nederland Delftweg 144 3046 NC Rotterdam T + 31 10 716 60 00

Postbus 10065 3004 AB Rotterdam E sales.benelux@applusrtd.com

www.ApplusRTD.com

056_applus_delta.indd 1

11-04-12 13:44

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR

AGENDA

Navingo www.maritimeoffshorecareerevent.com

MaritiMe & OffshOre Career eveNt Dit evenement heeft als doel exposanten en werkzoekenden uit de maritieme en offshore sector met elkaar in contact te brengen om op die manier een werk-/opleidingsrelatie tot stand te brengen.

Tijdens deze zesde editie worden net als andere jaren onder andere bedrijfspresentaties verzorgd in de aparte bedrijfspresentatiezalen.

Onderwerpen die aan bod komen variëren van een algemeen verhaal over het bedrijf, over een speciaal project of over de arbeidsvoorwaarden en carrièremogelijkheden binnen de sector of een specifiek bedrijf.

25 april Rotterdam

Nederlands-Duitse handelskamer (DNhK) www.biobasedeconomy.nl

het NeDerlaNDs-Duitse fOruM BiOBaseD eCONOMy Nederland behoort samen met Duitsland tot de Europese koplopers bij het verwerken van biologische grondstoffen in industriele processen. Op 9 mei wordt het Nederlands-Duitse forum Biobased economy – biologische grondstoffen voor de industrie georganiseerd. Dit forum brengt Nederlandse en Duitse ondernemers en experts met elkaar in contact.

9 mei Amersfoort

7 juni Rotterdam

industrielinqs pers en platform www.deltavisie2012.nl

Deltavisie: Wij NeMeN ONze veraNtWOOrDelijKheiD De wereldbevolking groeit, terwijl in de Rijn/Schelde-delta de vergrijzing toeneemt en mensen tot op hoge leeftijd blijven werken.

Daarnaast blijft er aandacht voor het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de organisatie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen.

Maar hoe kan en wil de industrie dat doen? En hoe kunnen bijvoorbeeld site-, productie- of plantmanagers deze ontwikkelingen vertalen naar hun organisaties?

eu-Pearls www.eu-pearls.eu

BiOruBBer fOr eurOPe iN GlOBal PersPeCtive Deze bijeenkomst brengt onderzoekers, vertegenwoordigers uit de industrie en beleidsmakers uit Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika samen om te discussiëren over de ontwikkelingen rond alternatieve bronnen voor natuurlijk biorubber.

24 - 25 september Wageningen

Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

zelfMaNaGeMeNt Deze vierdaagse cursus is bedoeld voor leidinggevenden, engineers, projectleiders en projectmedewerkers die hun effectiviteit in het realiseren van gestelde doelen willen vergroten. Na de training kan de cursist beter omgaan met belemmeringen en deze omzetten naar kansen.

Hij of zij heeft meer zicht op de te realiseren doelen en heeft meer grip op de werksituatie.

24 mei Eindhoven

iir www.iir.nl

MasterClass veiliGheiD Bij OPslaGtaNKs Is de PGS29, de richtlijn voor bovengrondse opslag van brandbare vloeistoffen in verticale cilindrische tanks wel de goede manier om anno 2012 veiligheid te waarborgen? Is er voldoende vertrouwen om veiligheid te verhogen door het risicogericht denken te stimuleren of moeten er wettelijke eisen worden gesteld? Tijdens deze tweedaagse masterclass krijgt de cursist inzicht in welke maatregelen precies verplicht zijn. Ook leert hij of zij hoe een implementatieplan naar een succesvolle uitvoering komt.

30 en 31 mei Rotterdam

CURSUS

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

057_J_agenda.indd 57

PETROCHEM 04 – 2012

57

11-04-12 15:15

Market review 3D meten en 3D scannen

GlobeZenit

Langestraat 221 B-2240 Zandhoven Tel: +32 3 466 05 05 Fax: +32 3 466 05 00 E-mail: infogz@globezenit.be Website: www.globezenit.be

aanDrijftechniek en GereeDschappen

Blast ValVes

compensatoren

Vokes-air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

chemicals

Dekomte BeneluX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

hertel industrial sealings bv.

Van eyle & ruygers – schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL RoTTERdAm Postbus 35040 3005 dA RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

afDichtinGen, afsluiters slanGen en kunststoffen

chemicals, lime, recycling and automotive De noord chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIddERKERK Postbus 257 2980 AG RIddERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciVil, pipinG anD architectural Works

eriks bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

alGemeen

sGs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

58

VBk Groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

DemontaGe

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

enGineerinG & contractinG

Grontmij Belgium nV

Industry, Water & Energy Services m. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXplosieVeiliGe Deurtechniek & aanDrijVinGen

DDm Demontage B.V.

demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 Zm dE mEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

DetacherinGsBureau, technisch

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

Dictator proDuctie B.V. Energieweg 11 8304 AJ EmmELooRd Postbus 57 8300 AB EmmELooRd Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

PETROCHEM 04 – 2012

058_59_60_marketreview.indd 58

11-04-12 13:44

Market review eXplosieVeiliGe VerlichtinG & siGnalerinG

kunststof leiDinGen

maGion process control engineering B.V.

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN dEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN dEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

GloBal caD center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie Vloeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

manufacturinG eXecution systems (mes)

minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 dE RoTTERdAm HooGVLIET Postbus 493 3190 AK RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

mechanical contractinG

leiDinGsystemen

engineering, pijpleidingen, montage en apparatenbouw Versteden leidingsystemen B.V.

Kooiweg 24 4631 SZ HooGERHEIdE Postbus 39 4630 AA HooGERHEIdE Tel: +31 (0)164 - 61 46 50 Fax: +31 (0)164 - 61 21 77 E-mail: info@versteden.com Website: www.versteden.com

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

pipe supports

loonreiniGinG process equipment

IndusClean indusclean nV

Kluizenhof 31 B-9170 Sint Gillis Waas België Tel: +32 (0)3 - 234 95 26 Fax: +32 (0)3 - 234 94 87 E-mail: general@indusclean.com Website: www.indusclean.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERdAm Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

hanwel

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

process equipment

alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BREdA Postbus 9377 4801 LJ BREdA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

alfa laval Benelux nV

Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

project, construction, safety & shutDoWn manaGement

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

PETROCHEM 04 – 2012

058_59_60_marketreview.indd 59

59

11-04-12 13:44

Market review projectplanninG & control

VerBinDinGstechniek

aquilex Welding services b.v.

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/d IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

marconiweg 16 3225 LV HELLEVoETSLUIS Tel: +31 (0)882 - 78 45 44 E-mail: info-intl@aquilex.com Website: www.aquilex.com

Verhuur

ptfe

tank Guard tank container verhuur polyfluor plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

staalconstructies

Achterzeedijk 57 2992 SB BARENdRECHT Postbus 458 2999 AL BARENdRECHT Tel: +31 (0)180 - 61 06 10 Fax: +31 (0)180 - 62 01 77 E-mail: tankguard@tankguard.com Website: www.tankguard.com

VerZekerinGen

intramar insurances

frijns industrial Group

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKENBURG A/d GEUL Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

Voortman staalbouw

Industriële staalconstructies & dak en Wandbeplatingen Plaagslagen 16 Postbus 83 7460 AB RIJSSEN Tel: +31 (0)5 - 4853 90 00 E-mail: a.mensing@voortmanstaalbouw.nl Website: www.voortmanstaalbouw.nl

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad dEN HELdER Postbus 891 1780 AW dEN HELdER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WarmteBehanDelinG

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENdAm Postbus 52 3250 AB STELLENdAm Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

WarmteWisselaars reiniGinG

melspring international

Uw partner in Koolstofbronnen, metaalzouten en Polymeren melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com www.watermelspring.com

siemens nederland n.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

WaterBehanDelinG

eurowater B.V.

de Belder 27A 4704 RK RooSENdAAL Tel: +31 (0)88 - 000 50 00 Fax: +31 (0)88 - 000 50 05 E-mail: info@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 Tm HENGELo Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

60

PETROCHEM 04 – 2012

058_59_60_marketreview.indd 60

11-04-12 13:44

SHORT CUT

Short Cut More efficient supply chain DSM Coating Resins wanted to decrease the costs in the supply chain for powder coatings and therefore researched how its supply chain was organised, in order to gain an insight into all of the factors that play a role in this. The company then had a tool developed for making strategic decisions. When the new model was finally quantified by applying it to a benchmark year, the result was astonishing. The enterprise could have saved 1.5 million Euros on costs in that year, without affecting customer satisfaction.

GettinG More out of heavy oil Refineries continuously have to increase their flexibility, so as to be able to keep operating profitably. The Italian ENI has developed a technology that can be used to convert the entire feed of the refinery into synthetic oil. There are no, or barely any, by-products and cokes are not produced. The process is suitable for processing various types of oil. A demonstration unit in Taranto with a capacity of twelve hundred barrels per day has been running since 2005. The first full-scale installation will be delivered to the Sannazzaro refinery at the end of this year.

Better properties with Bio Based products ‘There are still only a handful of people in the chemical world that believe that bio based products can have improved properties in relation to fossil based products’, says Tom van Aken, CEO of Avantium. This company has developed a technology that can convert carbohydrates from biomass into a broad spectrum of polymers that can, for instance, be used to produce PET bottles. The properties of the material convinced Coca Cola to such an extent that at the end of 2011, a multiannual contract was signed to further develop the technology.

A second large partnership between Avantium and Danone followed in March.

Mistakes are allowed Training, communication, taking responsibilities, recognising and acknowledging that things cannot always be carried out perfectly, and having respect for, and confidence in each other. According to Jos Leuveld, Plant Manager of Zeolyst in Delfzijl, these are five important conditions for creating a good business culture, a culture in which one is allowed to make mistakes. He believes that this will lead to a learning organisation.

PETROCHEM 04 – 2012

061_K_ShortCut.indd 61

61

11-04-12 15:15

www.jeolbenelux.com sales@jeolbenelux.com

serving advanced technology, also in mass spectrometry

JEOL JMS-T100GCv High Resolution Gas Chromatography Time Of Flight Mass Spectrometer

DANI Master TOF Ultra High Speed Time Of Flight GC/MS

Management De weg naar professioneel inkopen Sourcing Supplier Inkoop, een nieuw paradigma Relationship Management Business owned domains Bestellen? Ga naar www.sdu.nl In

introduceert Gerco Rietveld

een nieuw inkoopconcept, als vervanging van de huidige

klassieke inkooppraktijk. Pleidooien hiertoe bestaan al lang, maar de weg daar naartoe is niet eerder beschreven.

Hoogste tijd dus om inkoop businessgedreven te maken en

Winnaar managementboek van het jaar 2010!

de business inkoopgedreven.

Gerco Rietveld ISBN 978 90 12 58124 0 â‚Ź 59,00

062_jeol_pt3.indd 1

12-04-12 08:49

VOLGEND NUMMER

Petrochem 5 verschijnt 18 mei

Realisatie van een visie telt Door een verbeterprogramma – Shin-Etsu 2015 – heeft het bedrijf in de Botlek forse verbeterstappen kunnen realiseren.

Dat heeft vorig jaar geresulteerd in onder andere productiejaarrecords. ‘Geweldig inspirerend om een dergelijk traject mee te maken, vooral de veranderingen bij je mensen. Want enige bescheidenheid is op zijn plaats: het zijn je mensen die uiteindelijk het verschil maken’, stelt sitemanager Jan Henk Kort. ‘Het is niet zo zeer de beste visie die het succes bepaalt, maar de mate waarin je uitvoering weet te geven aan realisatie van deze visie.’

Plant ManageR of the YeaR 2012 De laatste kandidaat voor de verkiezing Plant Manager of the Year is Louis Oostvogels. Hij is plantmanager van de Co-Polymers plant (ABS/SAN) van Styron in Terneuzen.

De fabriek heeft een uitstekend jaar achter de rug, zowel op veiligheidsgebied als op andere kernpunten. Oostvogels heeft volgens zijn collega’s als plantmanager een enorme bijdrage geleverd aan de goede prestaties.

D-MoDel besPaaRt RoMPsloMP Als een fabriek op de schop gaat, blijkt soms dat bouwtekeningen meters afwijken van wat in de praktijk is opgetrokken. Een 3D-model van de installatie kan echter een boel rompslomp besparen. Dat wist ook DSM Fibre Intermediates.

Dit bedrijf wilde een oven, een restwarmteketel en een aantal grote leidingen vervangen. Om dit tijdens een onderhoudsstop van drie weken in één keer goed te doen, heeft het bedrijf dankbaar gebruikgemaakt van een 3D-model van de installatie.

insiDe theMa’s 2011/2012 Petrochem 5 Petrochem 6 Petrochem 7/8 Petrochem 9 Petrochem 10 Petrochem 11 Petrochem 12

Onderhoud Utilities Duurzaamheid en imago (MVO) Kennis en Innovatie Projectmanagement Milieu Opslag, logistiek en infrastructuur

PETROCHEM 04 – 2012

063_L_Volgende Pet.indd 63

63

11-04-12 15:15

Innovatie is ook in de farma-industrie een groot goed en noodzaak, maar er moet een evenwichtige afweging zijn tussen de belangen van miljoenen patiënten en het recht om een redelijke winstmarge te behalen.

Belangen Voor het eerst heeft India, waar ik momenteel verblijf, aan Big Farma een gevoelige tik uitgedeeld. Het gepatenteerde anti-kankermiddel Nexavar van Bayer (lever- en nierkanker) is getroffen door een compulsory licence voor het Indiase bedrijf Natco Pharma. Die mag het middel nu generiek gaan maken.

Het effect op de prijs is schokkend. Verkocht Bayer het middel voor zo’n 4.400 euro voor 120 doseringen (goed voor een kuur van een maand), de prijs gaat nu naar ongeveer 135 euro per maand; een prijsdaling van maar liefst 97 procent!

De compulsory licence prodecure kan volgens de Indiase wet en conform de Doha-handelsafspraken worden ingeroepen als een medicijn niet voldoende beschikbaar is voor het publiek.

In een wetswijziging heeft India daar nog aan toegevoegd: ‘niet tegen een redelijke, betaalbare prijs’. In dit geval kan India drie jaar na de ingang van het patent de clausule toepassen tot het patent afloopt. Voor Nexavar is dat in 2021.

Wereldwijd is het de tweede keer dat een land deze handelswijze volgt. Thailand vaardigde in 2006 en 2008 vier soortgelijke compulsory licence uit voor medicijnen voor aids en hart- en vaatziekten. Maar voor de Westerse farmahuizen is India met zijn grote generieke farma-industrie (bedrijven als Cipla, Dr Reddie, Natco) een grotere bedreiging dan Thailand. Sommige huizen, zoals Pfizer en GlaxoSmithKline, zijn bij de verkoop van hun aids/hiv-medicijn al een joint venture aangegaan met een Indiase partner.

De aanval op de superdure patentmedicijnen is niet nieuw en al ruim een decennium aan de gang. Overal ter wereld proberen overheden de uit de hand lopende medicijnkosten in te perken. De gevestigde farma-industrie zegt dat het ontwikkelen en testen van nieuwe medicijnen een uiterst dure en riskante zaak is. Dat is ongetwijfeld waar, maar tegelijkertijd is er een sterk argument om medicijnen voor massakwalen (aids, malaria) voor een redelijke prijs ter beschikking te stellen. Zelfs tegen de lagere generieke prijzen is de markt in geld voor deze middelen groot. Op dit moment wordt de Indiase markt voor kankerbestrijding geschat op zo’n zeshonderd miljoen dollar per jaar, en deze markt is sterk groeiend. Het is dan ook geen toeval dat bedrijven als Pfizer, GlaxoSmithKline en Novartis 64

hun ogen hebben laten vallen op India en China.

Er is een stevige discussie gaande tussen voorstanders van winstmaximalisatie onder alle omstandigheden en zij die vinden dat een zo groot mogelijke groep mensen moet profiteren van de medische vooruitgang. Woordvoerders van de laatste groep, zoals de econoom Stiglitz, wijzen erop dat het beperken van medische kennis ten behoeve van een paar superrijken niet alleen economisch inefficiënt is, maar ook het leven zelf bedreigt. Dat geldt bijvoorbeeld voor gentherapie bij borstkanker. In arme landen zou deze therapie voor miljoenen vrouwen niet beschikbaar zijn en in theorie zouden farmahuizen een soort eigendomsclaim op behandelde personen kunnen vestigen, een soort Brave New World scenario.

De eerste reactie van Bayer op de compulsory licence was natuurlijk om met behulp van dure advocaten te proberen de Indiase uitspraak ongedaan te maken. Maar in een volgende fase zou een vorm van samenwerking misschien de voorkeur verdienen. Natco Pharma wil zes procent royalty betalen over elke verkochte dosis Nexavar. Dat is meer dan niets. En zoals gezegd bieden de grote groeimarkten India en China grote kansen.

Bayer zelf is overigens een aardig voorbeeld wat betreft de productie van generieke producten die, hoewel oud, nog steeds een bron van inkomsten vormen. Is Bayer’s aspirientje niet al 110 jaar oud? Innovatie is ook in de farma-industrie een groot goed en noodzaak, maar er moet een evenwichtige afweging zijn tussen de belangen van miljoenen patiënten en het recht om een redelijke winstmarge te behalen.

Een vorm van samenwerking tussen Bayer en de Indiase overheid, waarbij de laatste erkent dat innovatie een beloning vereist en op specifieke terreinen bijvoorbeeld in een publiekprivate vorm zou kunnen worden gegoten, is een mogelijkheid.

Waarbij overigens geldt dat de wet van de afnemende meeropbrengst in de farmasector soms sterk is. Het wordt steeds moeilijker om betere middelen tegen dezelfde kwaal te vinden, die werkelijk significant vooruitgang beloven.

Bert van Hoogenhuijze

PETROCHEM 04 – 2012

064_M_column.indd 64

12-04-12 09:07

02 12

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Wintershall duikt in tight gas Noordzee 065_OA_cover.indd 2

> GROOT GASVELD > GAZPROM WINT TERREIN

11-04-12 15:14

B O O S T Y O U R B U S I N E S S AT O F F S H O R E E N E R G Y 2 0 1 2

BOO2T6H0!0 R U O Y BOOK )10 209

400 EXHIBITORS, 6,500 VISITORS & 600 DELEGATES FROM OVER 30 NATIONALITIES

1 (0

CALL +3

OFFSHORE OIL AND GAS E&P | TRANSPORT AND STORAGE MARITIME SERVICES | OFFSHORE WIND | OFFSHORE SUPPLY OFFSHORE CONTRACTING | OFFSHORE VESSELS

Created and produced by

Supported by

Media Partners:

W W W. O F F S H O R E - E N E R G Y. B I Z

Onmisbaar zakboek voor de KAM-coรถrdinator KAM staat voor Kwaliteit, Arbo en Milieu. Het PT KAM-Zakboek geeft een uitgebreid overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van kwaliteits-, arbo-, milieu- en integratiemanagement.

In deze vakgebieden verandert veel en worden nieuwe standaarden gezet.

Het PT KAM-Zakboek is uniek omdat niet alleen de drie werkgebieden uitgebreid worden beschreven. Ook is er veel aandacht voor de integratie van kwaliteit, arbo en milieu. In het PT KAM-Zakboek zijn de meest actuele ISO 9001:2008-norm en ISO 9004:2009-richtlijn verwerkt.

Het PT KAM-Zakboek is in eerste instantie bedoeld voor kwaliteits-, arbo- en milieucoรถrdinatoren.

Maar het is ook voor anderen die te maken hebben met kwaliteit, arbo of milieu een waardevolle informatiebron.

BESTELLEN? GA NAAR WWW.SDU.NL/KAM-ZAKBOEK

066_navingo_pt2.indd 1

11-04-12 13:44

08

TighT gas Noordzee

Begin maart begon Wintershall Noordzee met de productie van gas uit het K18-G veld. Het was de eerste keer dat Wintershall een tight gas veld ontwikkelde op de Noordzee. ‘We zoeken naar methodes om het gas beter te laten stromen en naar mogelijkheden om de kosten van de put terug te dringen’, vertelt Gilbert van den Brink, directeur van Wintershall Noordzee.

12

16

NederlaNd als gashub

De komende jaren zullen veel nieuwe spelers een marktaandeel najagen op de Nederlandse markt.

Het Russische Gazprom is hiervan wel het duidelijkste voorbeeld.

Na een aantal jaren van moeilijke discussies tussen Nederland en Rusland met betrekking tot het openen van de respectievelijke markten, schijnen de Russen nu een Duitse aanvalsroute te hebben gekozen.

rubriekeN 05

commeNTaar

06

Nieuws

FliNke gasbel meevaller

De gaswinning in Nederland is sinds begin jaren tachtig op een redelijk constant niveau gebleven.

Dankzij innovaties en optimalisatie weten de producenten de gasproductie flink op te rekken. En soms zijn er meevallers. Zoals het onverwacht grote gasveld dat de NAM onlangs vond in Friesland.

02 | 12

067_OB_inhoud.indd 3

3

11-04-12 15:14

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld

Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • • •

•

De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

_adv_www_petrochem.indd 43 068_www.indd 1

05-04-12 13:43 13:53 11-04-12

RisiCo’s Misschien valt het alleen mij op, maar de olie- en gassector lijkt de afgelopen maanden veel in het nieuws te zijn. Naast positief nieuws als de bouw van een nieuw Spar-platform en de koppeling van een Duitse gasopslag aan het Nederlandse gasnet, vielen vooral een aantal minder optimistische berichten op. Een stroeve olie-export van Iran, een verkrapping van de oliemarkt, een hoge olieprijs en niet in het minst, een gaslek op een platform van Total in de Noordzee. Dit gaslek ontstond vermoedelijk door schade aan de buitenkant van de put bij pogingen de bron af te sluiten. Bij het incident vielen geen gewonden onder de 238 medewerkers die werden geëvacueerd.

Terwijl het gas dagelijks rijkelijk blijft vloeien – naar schatting zo’n 200.000 kubieke meter per dag – heeft een team van acht specialisten en experts op het platform informatie verzameld om het lek onder controle te krijgen. Een risicovolle onderneming, met zo’n groeiende gaswolk boven je hoofd.

Uit de prognoses blijkt dat het mogelijk nog zes maanden kan duren vooraleer het lek volledig is gedicht. En ook het dichten zal behoorlijk wat risico’s met zich meebrengen. Ik moest bij het lezen van dit bericht meteen denken aan wat een plantmanager me onlangs vertelde over veiligheid

en risico’s. Hij had het in zijn fabriek nooit over veiligheidsbewustzijn, maar over risicobewustzijn.

‘Je moet je er juist bewust van zijn dat de situatie waarin je werkt intrinsiek niet veilig is. En daar waar nodig het risico door beheersmaatregelen tot een acceptabel niveau terugbrengen.’

Bij het dichten van dit gaslek zullen alle mogelijke risico’s in kaart worden gebracht om ze vervolgens volledig uit te sluiten. Want je moet er niet aan denken wat de gevolgen kunnen zijn wanneer er iets misgaat. Niemand wil een gasvariant van de ramp in de golf van Mexico. De milieuschade die er nu is, is al ernstig genoeg.

De voorbereidingen om het lek te dichten zijn, bij het ter perse gaan van deze Petrochem volop gaande. Volgens ingewijden zou de reparatie van het gasplatform Total ongeveer 750.000 euro per dag kosten. Maar waar ik in geen enkele berichtgeving iets over kon terugvinden, is of men bij de werkzaamheden vóór het lek voldoende heeft gedacht aan de risico’s. Had dit lek door risicobewustzijn kunnen worden voorkomen?

#evihusson evi@industrielinqs.nl

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam

Eindredacteur Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgever Gabriele Köbbemann

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Tsaerd Zoethout

CO LO fO n

OLIE & GAS 02|12 Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Wintershall

02 | 12

069_OC_commentaar.indd 5

5

11-04-12 15:13

Platform Noordzee oNtruimd wegeNs gaslek > Vanwege een gaslek bij het Elgin-veld, ongeveer 240 kilometer ten oosten van het Schotse Aberdeen, moest Total eind maart het personeel van productieplatform Elgin PUQ in de Noordzee evacueren. Bij

> Het Noorse Statoil heeft Aker Solutions de opdracht gegeven om ’s werelds grootste Spar-platform te ontwerpen voor het Aasta Hansteen-veld in de Noorse Zee. Het platform krijgt een lengte van 193 meter en zal niet alleen de grootste in zijn soort zijn, maar zal ook als eerste opslagcapaciteit voor condensaat hebben. Het ontwerp moet in het derde kwartaal van dit jaar klaar zijn. Over de grootte van de investeringssom zijn geen mededelingen gedaan.

Het Aasta Hansten veld werd in 1997 ontdekt en ligt driehonderd kilometer uit de kust in het Vøring-gebied. De licentiepartners zijn Statoil (75 procent), ExxonMobil (15 procent) en ConocoPhillips (10 procent). De geschatte hoeveelheid winbare gas in dit veld is veertig tot zestig miljard kubieke meter.

FOTO: TOTAL

het incident zijn geen gewonden gevallen onder de 238 medewerkers. De productie van de gasvelden Elgin, Franklin en West Franklin werd stopgezet. De gemiddelde dagelijkse productie van de Elgin- en Franklin-velden is 230.000 vaten olie-equivalenten per dag (gas en condensaten). Het Elgin-veld is in maart 2001 in productie genomen.

Franklin volgde in augustus van dat jaar.

Uit voorzorg evacueerde ook Shell personeel van nabijgelegen platforms. Een deel van het personeel op het olie- en gasproductieplatform Shearwater in de Noordzee is geëvacueerd en het bedrijf heeft ook deels het

statoil laat ’s werelds grootste sParPlatform bouweN

nabijgelegen Noble Hans Deulplatform ontruimd. De productie op Shearwater kon doorgaan. De werkzaamheden op het Noble Hans Deulplatform werden stilgelegd.

Volgens Total is het lek het gevolg van schade aan de buitenkant van de put. Het ontstond na pogingen de bron af te sluiten, aldus de maatschappij. Total denkt dat het gas afkomstig is uit een rotsformatie die boven het producerende veld ligt. Een team van acht specialisten en experts hebben op het platform informatie verzameld, die zal worden gebruikt bij de voorbereidingen voor de implementatie van apparatuur om het lek onder controle te krijgen.

Daarnaast overweegt Total nog steeds een zogenoemde relief well te boren. Bij een relief well wordt een nieuwe put geboord op veilige afstand van de beschadigde put, waardoor de druk daarop afneemt. Dat kan volgens Total wel zes maanden gaan duren.

eNi voegt Nog meer PoteNtieel toe aaN mamba-comPlex > Het Italiaanse Eni heeft een groot gasveld gevonden voor de kust van het Afrikaanse Mozambique. Het veld ligt in

Area 4 van het Mamba North East1 prospect. Mamba North East 1 ligt vijftig kilometer uit de kust van Cabo Delgado in waterdieptes van 1.848 meter. De nieuwe vondst verhoogt de reserve van Area 4 op z’n minst met tien biljoen kubieke meter gas,

6

070_71_OD_nieuws.indd 6

02| 12

11-04-12 15:13

oekraïNe wil > DSM heeft zijniNvestereN activiteiten opiN het gebied van voedingsenzymen uitgebreid kasPische gasleidiNg de overname activiteiten > met Oekraïne is bereidvan 790alle miljoen euro te van het Amerikaanse biotechnologiebeinvesteren in de trans-Kaspische gaspijpdrijf Valley leiding als er Research. een extra De afsplitsing wordt producten van aangelegd de Zwarte de nieuwenaar aanwinst wordenZee. gebruikt in Met de

waarvan acht biljoen is opgeslagen in reservoirs die exclusief in Area 4 liggen. In totaal worden de reserves van het Mamba-complex geschat op veertig biljoen kubieke meter gas.

De boring is ongeveer vijftien kilometer ten noordoosten van de Mamba South 1 vondst uitgevoerd, en twaalf kilometer ten zuidwesten van Mamba North 1.

De velden zijn qua gasdruk met elkaar verbonden. Eni is van plan dit jaar nog vier extra boringen uit te voeren om het potentieel van Mamba goed te kunnen beoordelen. Operator van Area 4 is Eni met een belang van zeventig procent. Partners zijn Galp Energia (tien procent), KOGAS (tien procent) en ENH (tien procent).

kubieke meter gas per uur worden verpompt.

Wingas is op dit moment druk bezig met de aanleg van de gasopslaglocatie bij Jemgum.

Deze zal bestaan uit meerdere zoutcavernes, waarvan de eerste in 2013 in gebruik zal worden genomen. Het bedrijf gaat bij Jemgum aardgas uit zowel Rusland als de Noordzee opslaan en wil dit gaan leveren aan haar afnemers in West-Europa. De opslaglocatie zal hiervoor ook op het Duitse aardgasnet worden aangesloten. De opslagcapaciteit van Jemgum zal naar verwachting ruim 1 miljard kubieke meter gas bedragen.

duitse gasoPslag gekoPPeld aaN NederlaNds gasNet

> Irak heeft sinds 1980 niet meer zo veel olie geëxporteerd als in maart. Er gingen in totaal

> Het Duitse Wingas heeft van de Nederlandse overheid toestemming gekregen om de ondergrondse opslaglocatie voor aardgas bij de Duitse grensplaats Jemgum aan te sluiten op het Nederlandse gasnetwerk. De aansluiting zal

71,8 miljoen vaten olie het land uit, wat neerkomt op 2,3 miljoen vaten per dag. De uitvoer zal naar verwachting de komende tijd nog blijven stijgen, zo maakte een woordvoerder van het ministerie van Olie bekend.

De olie-export leverde in maart bijna 8,5 miljard dollar op. Dat bedrag vloeide voor een groot deel in de staatskas en was de belangrijkste inkomstenbron voor de overheid. Irak heeft eerder gezegd de olieproductie zo te willen opvoeren dat er in 2017 twaalf miljoen vaten per dag worden uitgevoerd. Maar volgens het Internationaal Monetair Fonds is die doelstelling te ambitieus.

plaatsvinden bij Oude Statenzijl, ten noorden van het Groningse Nieuweschans. Hiervoor wordt een veertien kilometer lange gastransportleiding met een diameter van negentig centimeter aangelegd.

De werkzaamheden zijn in april van start gegaan en zullen een half jaar in beslag nemen. Via de leiding kan maximaal 1,8 miljoen

irak exPorteert recordhoeveelheid olie

voedingssupplementen, zuivel, sappen aanleg van de gaspijpleiding zou de bouwen wijnen.

Valley Research wordt onderdeel van de Nabucco-pijpleiding, waarmee Europa vanminder DSM Food Specialties. zich afhankelijk wil maken van gas uit Rusland, dichterbij kunnen komen.

De trans-Kaspische leiding moet gaan lopen vanuit Turkmenistan, door de Kaspische Zee, via> Azerbeidzjan en Georgië Turkije. in Shell doet een nieuwe naar investering Oekraïne zegt nuHet mee te willen betalen aan bio-ethanol. olieconcern wil vaart demaken leidingmet als er Georgië ook een de vanuit ontw ... afsplitsing komt naar een haven aan de Zwarte Zee, van waaruit vloeibaar gas per tanker naar Oekraïne kan worden gebracht.

Rusland en Iran verzetten zich tegen de aanleg van de pijpleiding. Die zou niet mogen worden gebouwd omdat er onduidelijkheid zou zijn over de territoriale aanspraken in de Kaspische Zee. Maar volgens Azerbeidzjan kunnen die bezwaren worden omzeild.

Als eenmaal de trans-Kaspische leiding is aangelegd, zou vanuit Turkije verder de Nabuccopijpleiding kunnen worden gebouwd. Die zou naar onder meer Oostenrijk moeten lopen via Bulgarije, Roemenië en Hongarije. Op deze manier wordt Rusland bij de levering van gas uit landen zoals Turkmenistan en Kazachstan omzeild. De aanleg van Nabucco, waarop verscheidene Europese landen en energiemaatschappijen al jaren broeden, heeft de afgelopen tijd vertraging opgelopen. Gepland wordt nu om volgend jaar met de bouw te beginnen.

Moskou stelt de zogenoemde South Streamleiding als alternatief voor. Die zou eveneens vanuit het zuiden van Rusland onder de Zwarte Zee naar Bulgarije moeten lopen en van daaruit naar Zuidoost- en CentraalEuropa. Oekraïne heeft aan Rusland eerder voorgesteld om de leiding via het vasteland van Oekraïne aan te leggen, waardoor de kosten vele malen lager zouden uitkomen.

PereNco kooPt belaNgeN Noordzee vaN bP > BP verkoopt haar belangen in SGA (southern gas assets) in de Engelse Noordzee aan Perenco UK. De transactie levert BP een

bedrag van 400 miljoen pond op. De betrokken autoriteiten moeten nog wel hun goedkeuring geven, maar BP verwacht de verkoop voor het eind van 2012 rond te hebben.

02 | 12

070_71_OD_nieuws.indd 7

7

11-04-12 15:13

Wintershall duikt in tight gas Noordzee Begin maart begon Wintershall Noordzee met de productie van gas uit het K18-G veld. Het was de eerste keer dat Wintershall een tight gas veld ontwikkelde op de Noordzee. Tight gas is lastig uit een gasveld te winnen. Dat betekent ook dat de terugverdientijd van de investering veel langer is. ‘Daarom zoeken we naar methodes om het gas beter te laten stromen en naar mogelijkheden om de kosten van de put terug te dringen’, vertelt Gilbert van den Brink, directeur van Wintershall Noordzee.

In 2004 ontdekte Wintershall Noordzee het gasveld K18-G. Het bleek te gaan om een zogeheten tight gas veld. Dat betekent dat het gas niet zo gemakkelijk uit het reservoir stroomt. Om het gasveld toch economisch rendabel te ontwikkelen, is een uitgebreidere voorbereiding noodzakelijk. Een “normaal” gasveld kan gemiddeld na drie tot vier jaar vanaf de ontdekking in productie worden genomen. In het geval van tight gas is het niet zo recht-toe-recht-aan, stelt Gilbert van den Brink, directeur van Wintershall Noordzee. ‘Nadat we in 2004 het veld hadden ontdekt, hebben we eerst een sidetrack geboord om te zien hoe het veld zich ongeveer uitstrekt. Op basis van geologische modellen is daarna een appraisel put geboord. Daaruit konden we opmaken hoe groot het reservoir is. Dat is voor het winnen van het gas ook van belang.’

In de periode 2007-2008 werden vervolgens gedetailleerde geologische modellen gemaakt. ‘Naar aanleiding daarvan hebben we een concept voor het project ontworpen. Dit gebeurde in nauw overleg met de partners.

We hebben geologische kennis vergeleken en technische overeenstemming gezocht over de uitvoering van het project, maar ook over bijvoorbeeld de route van de pijpleidingen die het gas moeten vervoeren.’

Jacqueline van Gool

8

072_73_75_OG_artikel 3.indd 8

Levertijd Omdat dit gasreservoir in een militair oefengebied ligt, was het niet mogelijk direct boven de put een gasbehandelingsplatform te installeren. Daarom is op de zeebodem een speciale subsea-constructie neergezet, die via pijpleidingen is verbonden met een gasproductieplatform. ‘Dit impliceerde dat er keuzes moesten worden gemaakt. Naar welk platform transporteren we het gas en via welke route? Hoe landt het gas daar aan?

Aangezien nabijgelegen platforms door andere operators worden gerund, volgden toen ook commerciële onderhandelingen’, aldus van den Brink.

Eind 2010 werd overeenstemming bereikt met de partners en konden de boorproducten worden besteld.

‘Op de subsea-installatie, de wellhead enzovoorts zitten levertijden van wel elf tot twaalf maanden. En zo konden we in 2011 beginnen met het boren van de put en het aanleggen van de pijpleidingen. Tegelijkertijd is een aparte toren neergezet bij het K15FA-platform ten behoeve van de aanlanding van het gas. Dat was een separaat project.’ Het ging daarbij om een Riser Access Tower (zie ook Petrochem 11 - 2011) Permeabiliteit Het gemak waarmee gas uit een veld stroomt, wordt aangeduid met de permeabiliteit van het gasveld, uitgedrukt in de eenheid darcy. Een normaal, gemakkelijk te winnen gasveld heeft een permeabiliteit van vijf tot tien darcy.

Tight gas heeft daarentegen een permeabiliteit van minder dan 1 mdarcy. ‘Een hoge permeabiliteit geeft een hoge productiviteit. Bij een lage permeabiliteit stroomt het gas moeizaam naar de put. Dat betekent ook dat de terugverdientijd van een investering veel langer is. Dit veld blijft zo’n twintig jaar in productie. Er moet natuurlijk wel een gezonde balans bestaan tussen geïnvesteerd vermogen, dat aanzienlijk kan zijn, en de opbrengsten, oftewel de gasproductie. Daarom zoek je enerzijds methodes om het gas beter te laten stromen en anderzijds naar mogelijkheden om de kosten van de put terug te dringen’, stelt van den Brink. ‘Zonder hierbij natuurlijk milieu- en veiligheidsaspecten te verwaarlozen’, voegt van den Brink toe.

02 | 12

11-04-12 16:31

Voor Wintershall Noordzee is het K18-G veld het eerste tight gas veld dat is ontwikkeld. ‘De keuze voor K18-G heeft er mede mee te maken dat de permeabiliteit van dit gasveld nog relatief hoog is voor een tight gas zand. Het volgende tight gas veld in de Noordzee dat we zullen ontwikkelen, is het Rotliegend zand. Dat veld heeft een permeabiliteit die slechts een fractie is van die van K18-G.’

Auto-sleeve Voor het opstarten van de productie paste Wintershall een speciale technologie toe om het reservoir te stimule-

Spannend Een van de methodes om het gas sneller te winnen, is door het veld horizontaal aan te boren. De put is dan over een groter oppervlak in contact met het gas. ‘Een veld ligt nooit perfect horizontaal maar altijd onder een bepaalde hoek. Dat maakt het belangrijk om goede geologische modellen te hebben op basis waarvan je de put kunt ontwerpen. Dat kost veel meer tijd dan het ontwerpen en boren van een standaard verticale put.’

Horizontaal boren is sinds zo’n vijftien jaar in opkomst. Tot die tijd werden met name de “gemakkelijke velden” ontgonnen. ‘Je ziet nu steeds meer horizontale putten; de technologie gaat vooruit. Eerst was het al spannend om onder een hoek van dertig graden te boren. Nu kunnen we gestuurd en horizontaal, onder een hoek van negentig graden, over een afstand van anderhalve kilometer boren’, zegt van den Brink.

ren. Onder hoge druk werden water en zand in de boorput gepompt, waardoor het zandsteen waarin het gas is opgeslagen werd opengebroken en het gas gemakkelijker naar de put stroomt. ‘Op verschillende plekken voeren we de injectie uit door de tubing (buis) te openen en daarna weer te sluiten. Dit kan gebeuren met behulp van een coiled tubing, echter in dit geval had deze operatie dan zo’n dertig dagen in beslag genomen.’

Wintershall paste daarom een nieuwe technologie toe, die de stimuleringsoperatie tot achttien dagen terugbracht. In plaats van de coiled tubing werd een autosleeve toegepast. Hierbij wordt een bal door de leiding gestuurd. Deze opent en sluit de openingen in de leiding waardoor de injectie plaatsvindt. Wintershall is van plan om in een volgend tight gas project chips te gebruiken in plaats van een bal die de openingen bedienen, zo zou nog meer tijdswinst kunnen worden behaald. ➜

‘De keuze voor K18-G heeft er mede mee te maken dat de permeabiliteit van dit gasveld nog relatief hoog is voor een tight gas zand.’

02 | 12

072_73_75_OG_artikel 3.indd 9

9

11-04-12 16:31

Vrijdag 25 mei en zaterdag 26 mei 2012

Landelijke dag van het Onderhoud Zien • Leren • Doen

Iedereen profiteert dagelijks van de hoge kwaliteit van ons onderhoud in Nederland. Van infrastructuur tot procesindustrie. Van melkfabriek tot elektriciteitscentrale. En toch is dat voor het grote publiek niet altijd duidelijk. Om te laten zien wat goed onderhoud betekent voor de Nederlandse samenleving, openen allerlei bedrijven hun poorten tijdens de Landelijke Dag van Het Onderhoud.

Het doel van de Landelijke Dag van het Onderhoud is Nederland bekend te maken met het belang van goed onderhoud voor iedereen! Bovendien wil de organisatie jongeren interesseren voor een opleiding of baan in de techniek in het algemeen en onderhoud in het bijzonder. Het thema van de aanstaande Landelijke Dag van het Onderhoud is dan ook “Zien, Leren, Doen” Op vrijdag 25 mei worden scholieren ontvangen door bedrijven die de collega’s van de toekomst onder begeleiding rond willen leiden. Zaterdag 26 mei is bedoeld voor iedere geïnteresseerde bezoeker.

_adv_dagvanhetonderhoud_A4.indd 1 074_dvho.indd 1

Is er bij uw bedrijf genoeg te zien, te leren en te doen?

Werk dan mee aan de Landelijke Dag van het Onderhoud.

De Landelijke Dag van het Onderhoud is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) en wordt georganiseerd in samenwerking met Dutch Institute World Class Maintenance, Profion, VOMI en het vakblad iMaintain. Diverse andere brancheverenigingen sluiten aan bij dit initiatief.

Voor meer informatie: www.dagvanhetonderhoud.nl dagvanhetonderhoud@nvdo.nl

19-01-12 13:43 09:15 11-04-12

Krap Deze tijdswinst was in het geval van dit project van belang. ‘De tijdsplanning was krap’, vertelt Van den Brink. ‘Omdat de put en leidingen onder militair oefengebied door gaan, kregen we van defensie maximaal 150 dagen de tijd om de werkzaamheden uit te voeren, van het spudden (aanvang van het boren) tot de afwerking van de put. In optimale omstandigheden kost de aanleg, afwerking en aansluiting van de put 120 dagen. Daarbij moet je er rekening mee houden dat de boortoren niet altijd klaar staat. Het slepen van de boortoren naar jouw locatie duurt zo’n drie tot vier dagen, afhankelijk van waar deze op dat moment in de Noordzee staat. Vervolgens duurt het zo’n twee tot drie dagen voordat de toren vaststaat, hij moet zichzelf namelijk vastzetten. Ook het “afbreken” van de toren duurt drie tot vier dagen. Alles bij elkaar opgeteld is een tijdspanne van maximaal 150 dagen best krap en is het spannend of het lukt binnen die tijd.’

Koelingloop Tijdens de voorbereidingen kwam aan het licht dat het gas uit het K18-G veld zo’n drie tot vier procent CO2 bevat. Bij de temperatuur en druk waarmee het gas wordt gewonnen, is CO2 corrosief. ‘Dat betekent dat we de pijpleidingen niet van gewoon koolstofstaal zouden kunnen maken. Duplexstaal is wel geschikt, maar een stuk duurder dan koolstofstaal. Als we over de hele lengte duplexstaal hadden moeten gebruiken, was het project niet meer economisch rendabel geweest’, legt van den Brink uit. ‘Alles in de put hebben we uitgevoerd in een chroomlegering; dat is niet corrosiegevoelig. Op de putafwerking hebben we een speciale “dome” geplaatst, een soort stalen piramide van vijftien à twintig meter hoog. Hierin hebben we een koelingloop van duplex staal aangebracht. Het gas uit de put wordt in de koelingloop afgekoeld tot een temperatuur waarbij het CO2 minder corrosief is. Het gas wordt vervolgens via een normale koolstofstalen zeeleiding verder vervoerd naar het productieplatform. In plaats van acht tot negen kilometer hoefden we nu slechts vierhonderd meter in duplex uit te voeren.’

Aansturing Wintershall past op veel van haar winpunten remote controlled operations toe, wat betekent dat de reservoirs en de productieplatforms vanaf een controlecentrum in Den Helder worden aangestuurd, zonder dat er offshore personeel aan te pas hoeft te komen. ‘Aangezien het gas uit dit veld met behulp van een subsea-installatie wordt gewonnen, is communicatie via antennes niet mogelijk. Het gas gaat via een pijpleiding naar een gasproductieplatform dat wordt gerund door een andere operator (NAM, red.). Daarvan kunnen we de besturing van het proces natuurlijk niet overnemen.

Wat we wel op afstand doen, is de aansturing van de umbilical die van het hoofdplatform naar de put loopt.

Via deze leiding worden de kleppen hydraulisch aangestuurd en gaat meetinformatie vanuit de put naar het hoofdplatform. Ook injecteren we via die leiding een corrosie-inhibitor en een kinetic hydrate inhibitor’, vertelt Van den Brink. Dit laatste moet er voor zorgen dat

‘Als we over de hele lengte duplexstaal hadden moeten gebruiken, was het project niet meer economisch rendabel geweest.’ de condensaten en het water in de gasstroom onder de hoge druk niet bevriezen tot een soort sneeuwvlokken waardoor de leiding verstopt raakt.

Lange productieprofielen De productie van het K18-G veld zal bij aanvang ongeveer tien tot vijftien procent van de totale productie van Wintershall Noordzee zijn. Deze zomer boort Wintershall een tweede put in het reservoir om de productie op niveau te houden. Van den Brink verwacht dat de productie van dit veld de komende twintig jaar blijft stromen. ‘Tight gas reservoirs hebben lange productieprofielen. Ze produceren niet zoveel gas per dag, maar wel gedurende een lange periode.’

Wintershall heeft gepland om eind dit jaar ook de voorbereidingen te starten voor de winning van tight gas uit het Rotliegend veld. Dit veld heeft zoals gezegd een nog lagere permeabiliteit dan het K18 G veld, wat betekent dat het gas nog moeizamer stroomt. ‘Het voordeel is dat dit veld onder een bestaand platform ligt, waardoor er direct kan worden geproduceerd en er geen zeeleidingen hoeven te worden aangelegd.’

Concept-approval staat gepland voor de periode 20132015. Nu een aantal velden in de Noordzee in decline is, willen we de komende jaren nog meerdere van dergelijke velden ontwikkelen. We bouwen hierbij op de goede ervaringen van dit project’, aldus Van den Brink. ▲ 02 | 12

072_73_75_OG_artikel 3.indd 11

11

11-04-12 16:31

Flinke gasbel stimulans opsporingsactiviteiten Gaswinning in Nederland wordt steeds moeizamer.

Het Groningen-gasveld is voor ruim zestig procent leeg en de voorraden in kleine velden nemen af.

Toch is de winning sinds begin jaren tachtig op een redelijk constant niveau gebleven. Hoe lang de industrie dit productieniveau nog kan volhouden is niet te voorspellen. Dankzij innovaties en optimalisatie weten de producenten de gasproductie flink op te rekken. En soms zijn er meevallers. Zoals het onverwacht grote gasveld dat de NAM onlangs vond in Friesland.

Op de nieuwjaarsreceptie van de NAM had directeur Bart van de Leemput goed nieuws te melden. In het Friese Ee had het bedrijf een nieuw gasveld aangeboord met naar schatting ruim vier miljard kuub aardgas.

Het is de grootste gasvondst die de NAM op land deed sinds 1995. ‘Dit is een fantastisch resultaat en dat geeft ons energie om door te gaan op de ingeslagen weg’, aldus Van de Leemput.

Van augustus tot oktober vorig jaar boorde de Synergy boortoren van de NAM een 3.932 meter diepe put naar het nieuwe gasveld Metslawier-zuid. Op basis van gegevens uit seismisch onderzoek verwachtte de NAM ongeveer een miljard kuub aan te treffen. ‘Met vier miljard kuub overtrof het veld onze verwachtingen’, vertelt Chiel Seinen, woordvoerder van de NAM. ‘De gesteentelaag bleek dikker dan we vooraf hadden ingeschat. En ook de doorlaatbaarheid is groter dan gedacht, zodat we meer van het gas kunnen winnen.’

Dezelfde put zal vanaf midden dit jaar worden gebruikt om gas te produceren. Momenteel wordt het veld klaargemaakt voor productie. Een nieuwe gasleiding wordt aangelegd, die het gas naar een bestaande gasbehandelingsinstallatie zal voeren. De tijdelijke afsluiter die nu op de put zit, zal worden vervangen door een

Francis Voermans

12

076_77_79_OI_artikel.indd 12

Kiss skid, een productie-unit die ervoor zorgt dat het aardgas gecontroleerd naar boven komt. De NAM verwacht vijftien jaar gas te kunnen winnen uit het veld.

Beter inschatten Het is bijzonder dat er nog zo’n groot veld wordt aangetroffen in de Nederlandse ondergrond, vertelt Seinen. ‘Het Groningen-veld was buitencategorie.

Daarna zijn in de jaren zestig, zeventig en tachtig velden met een grootte van twintig tot dertig miljard kuub gas aangeboord en in productie genomen.

Tegenwoordig boren we velden aan waarin we zo’n 0,5 tot 2 miljard kuub gas verwachten.’

De NAM speurt dus naar steeds kleinere velden, maar daar staat tegenover dat het bedrijf beschikt over steeds meer ervaring en technieken. ‘De hele ondergrond van Nederland is geologisch in kaart gebracht. Met nieuwe technieken en computers analyseren we de bestaande data opnieuw. Er worden 3D en 4D animaties gemaakt, waarbij geologen als het ware door de ondergrond lopen. Op die manier kunnen ze beter inschatten waar gas zit. De gegevens van de honderden putten die we hebben geboord worden daarbij meegenomen.

We leren nog steeds van elke put die wordt geboord’, vertelt Seinen.

Uit de analyses volgt dat er nog genoeg interessante plekken in Nederland zijn waar de NAM naar gas wil gaan zoeken. ‘We hebben nog een heel aantal velden op het oog, maar we hebben slechts een beperkt aantal boorinstallaties en mensen. Van die lijst beginnen we met de velden met de grootste kans.’

De beschikbaarheid van boortorens is een belangrijke limiterende factor. Een boring duurt gemiddeld drie maanden en NAM heeft twee of drie boortorens in gebruik op land. Daarmee voert het bedrijf tien tot vijftien boringen per jaar uit. Dat zijn niet allemaal exploratieboringen, soms wordt ook een extra put in een bestaand veld geboord om de productie op gang te houden. Zo boort de Synergy nu een put in een nieuw deel van een bestaand gasveld in het Friese Munnekezijl.

02 | 12

11-04-12 15:13

Boring naar een nieuw gasveld (Winsum, najaar 2011)

Efficiënter De kans dat de NAM nog eens een veld van vier miljard kuub zal aanboren is niet erg groot. De reserves in resterende velden in de Nederlandse bodem worden geschat in de orde van 0,5 tot een miljard kuub gas.

De financiële risico’s van de exploratie worden daarmee steeds groter. De exploratiekosten zijn immers onafhankelijk van de grootte van het veld. Seinen: ‘De kosten voor een klein veld zijn relatief hoger, maar tegelijkertijd weten we steeds kostenreducties door te voeren.

Omdat geologen beter kunnen aangeven waar moet worden geboord en de moderne boortorens steeds gerichter kunnen boren, zijn de foutmarges klein. Elke boring kost miljoenen euro’s, dus je wilt ook wel zeker weten dat er gas zit.’

Naast de exploratie, gebeurt ook de gaswinning tegenwoordig een stuk efficiënter dan voorheen. Dat komt bijvoorbeeld door de introductie van de KiSS Skid, een compacte en mobiele productie-unit die de NAM speciaal voor kleine velden ontwikkelde. De KiSS (Keep it Smart and Simple) skid kan snel worden geïnstalleerd en, als het veld uit bedrijf gaat, naar een volgend veld worden verhuisd.

Daarnaast is door nieuwe technieken om meer gas uit een veld te halen (enhanced gas recovery) de rentabiliteit van kleine velden groter geworden. In een nieuw

veld komt het gas in eerste instantie vanzelf omhoog, maar als na verloop van tijd de druk afneemt, komt het gas niet meer door het productiewater heen. Vooral bij kleine velden kan de productie snel ophouden. Enkele jaren geleden heeft de NAM daarom een nieuwe techniek geïntroduceerd, waarbij zeep in de put wordt gepompt. Dankzij de zeep gaat het water schuimen en gaat het aardgas weer stromen. De NAM past de techniek steeds meer toe en heeft inmiddels al een miljard kuub extra aardgas gewonnen dankzij zeepinjectie. De kosten waren in het begin vrij hoog, maar die heeft de NAM inmiddels flink terug weten te brengen. Zo rijdt er sinds begin dit jaar een schuimtruck langs gaswinningslocaties. De truck voert alle activiteiten uit waar voorheen meerdere teams voor nodig waren, en is zo veel efficiënter.

De NAM investeert veel in de ontwikkeling van dit soort technieken, zegt Seinen. ‘Het is een tak van sport die zeker de moeite waard is. Elke procent extra is meegenomen, zeker als je de maatregelen kunt doorvoeren bij andere velden.’

Infrastructuur Belangrijk voor rendabele gaswinning uit de kleine velden is dat er voldoende activiteiten blijven.

Dankzij de aanwezige infrastructuur kan een veld ➜ 02 | 12

076_77_79_OI_artikel.indd 13

13

11-04-12 15:13

Afval wordt door de meeste mensen als ongewenst beschouwd. Als iets zonder waarde. Wij denken daar heel anders over. Want in het afval van vandaag groeit de kiem voor de producten van morgen. Wij maken er zelfs graag iets moois van. Dat gaat niet vanzelf. Het begint met een gedegen kennis van grondstoffen en materialen. Vervolgens vangen wij alle afval zo vroeg mogelijk af. Dus kennen wij elke schakel van het ontwerp- en productieproces. Wij noemen dat een tweede huid die wij rondom het bedrijfsproces leggen. Op deze manier ontstaat er zo min mogelijk afval.

Maar het afval dat wel overblijft wordt door ons gekoesterd. Want daar begint het tweede leven. Zoals Coolrec laat zien door afval in prachtige metalen en kunststoffen om te zetten. En Maltha door er schitterend glaswerk van te maken. En het allerlaatste afval dat dan nog overblijft?

Dat wordt door AVR in zijn geheel gebruikt om er energie voor honderdduizenden huishoudens mee op te wekken. Steeds meer mensen ontdekken dan ook het credo van de Van Gansewinkel Groep. Afval bestaat niet.

Wij maken er liever iets moois van.

advertentie-index PetrOCHeM

Krohne ...................................................................tussen 50 en 51

Aerzen Nederland .........................................................................2

Magion Process Control Engineering .......................................52

Applus RTD .................................................................................56

Magnetrol European Headquarters ....................................54, 55

Atlas Copco Nederland .............................................................. 16

Market review ................................................................. 58, 59, 60

AW Systems ................................................................................20

POLFIN Sp.j. ................................................................................46

Bizz 56".........................................................................................54

Schenk Verhuur ...........................................................................52

BW Technologies by Honeywell.................................................52

Sdu Uitgevers .......................................................................55, 62

Coolworld ..............................................................tussen 34 en 35

SGS Nederland ...........................................................................84

Dag van het Onderhoud ............................................................. 10

Thermo-Clean .............................................................................48

Delta Heat Services.....................................................................56

Traduco ..........................................................................................6

Deltavisie congres 2012 ........................................................36, 37

Valuepark Terneuzen ...................................................................83

Eco Steam Rental Solutions.......................................................28

WEG Netherlands .......................................................................50

Emerson Process Management ................................................32

Endress + Hauser ........................................................................28

OLie en GaS

Evides ..........................................................................................34

Dag van het Onderhoud 2012 .................................................... 10

Honeywell Analytics .....................................................................4

Ganzewinkel ................................................................................ 14

James Walker Benelux ...............................................................42

Navingo .........................................................................................2

JEOL Europe ...............................................................................62

Sdu Uitgevers ...............................................................................2

078_index_GANZEWINKEL.indd 66

11-04-12 13:43

Een KISS-skid op locatie

met een half miljard kuub gas al economisch in productie worden genomen. ‘In de middle of nowhere is het niet rendabel om een veld van een half miljard kuub in productie te nemen. In Nederland kan het wel, door de aanwezige infrastructuur en koppeling aan bestaande installaties. Die installaties hebben ook meer aanvoer nodig, omdat de productie in andere velden afneemt’, zegt Seinen.

De NAM blijft, als operator van het Groningengasveld, de belangrijkste speler op de Nederlandse gasmarkt. Het bedrijf wint zo’n zestig miljard kuub per jaar, oftewel zo’n 75 procent van de totale gasproductie in Nederland. De rest wordt vooral gewonnen door relatief kleine bedrijven, waarvan er het laatste decennium steeds meer actief zijn geworden in het speuren naar gas in kleine velden. Maar die zitten niet in het vaarwater van de NAM, zegt Seinen. ‘We zitten elkaar niet in de weg. Wij hebben onze handen vol

jard euro per jaar, maar schommelen de laatste jaren rond de tien miljard euro. In het topjaar 2008 waren de aardgasbaten zelfs vijftien miljard euro. Vooral de inkomsten over verleende concessierechten zijn de laatste jaren sterk toegenomen. In 2000 bedroegen deze nog 1,9 miljard euro, in 2010 7,2 miljard.

De gasbaten vormen een substantieel deel van de totale inkomsten van het rijk. In 2010 ging het om iets minder dan zeven procent. Ongeveer een derde deel van de aardgasbaten (exclusief belastinginkomsten) wordt aangewend voor investeringen, de rest gaat naar de algemene middelen. bron: De Nederlandse economie 2010, CBS

aan ons portfolio. Daarnaast zijn er genoeg mogelijkheden voor kleine partijen om gezonde activiteiten te ontplooien.’

Sommige nieuwkomers proberen het winnen van onconventionele gasbronnen als schaliegas en methaangas van de grond te krijgen in Nederland.

De NAM doet daar vooralsnog niet aan mee. ‘Onze beide moedermaatschappijen – Shell en ExxonMobil – zijn wel actief in onconventioneel gas, maar de NAM heeft geen plannen op dat gebied’, aldus Seinen. In conventioneel gas zit zeker nog toekomst in Nederland, stelt hij: ‘Het Groningen-gasveld wordt vaak gezien als een aflopende zaak. Het is ook zo dat de druk afneemt, maar zoals we nu inschatten zullen we tot 2070 gas uit het veld kunnen winnen. Daarbij zijn er nog veel kleine velden die kunnen worden ontwikkeld. Gaswinning in Nederland is een levendige ▲ industrie die nog heel wat jaren vooruit kan.’

02 | 12

076_77_79_OI_artikel.indd 15

GASwINNING IN NEDErlAND

De winning van aardgas in Nederland is nog steeds aantrekkelijk voor productiemaatschappijen, maar is daarnaast ook belangrijk voor de Nederlandse staatskas. De staat heeft inkomsten uit de aardgaswinning via dividenden, vennootschapsbelasting en inkomsten uit grond en minerale reserves. Bij dividend gaat het om uitkeringen van EBN, Gasunie en Gasterra, waarin de staat (volledig of deels) aandeelhouder is. Bij vennootschapsbelasting gaat het om belasting over de winst die de betrokken bedrijven maken. Bij inkomsten uit grond en minerale reserves gaat het om geld voor verleende concessierechten.

De totale aardgasbaten zijn in het afgelopen decennium flink toegenomen. Deze bedroegen jarenlang zo’n vijf mil-

15

11-04-12 15:13

Nederland als gashub De komende jaren zullen veel nieuwe spelers een marktaandeel najagen op de Nederlandse markt.

Het Russische Gazprom is hiervan wel het duidelijkste voorbeeld. Na een aantal jaren van moeilijke discussies tussen Nederland en Rusland met betrekking tot het openen van de respectievelijke markten, schijnen de Russen nu een Duitse aanvalsroute te hebben gekozen. Joint ventures van Gazprom met Wintershall en RWE zullen een rol van betekenis gaan spelen in de gehele Benelux.

Cyril Widdershoven

De grootste Duitse olie- en gasproducent Wintershall heeft een zeer succesvol jaar achter de rug. De Duitsers hebben voor de eerste keer meer dan één miljard netto gedraaid, met name door een groei van twaalf procent in hun sales, waardoor hun nettowinst na belastingen met vijftien procent groeide tot 1,1 miljard euro. Deze sterke cijfers hadden nog beter kunnen zijn als Wintershall door de Libië-crisis niet een aantal tegenslagen had. CEO Rainer Seele ziet de toekomst echter met vertrouwen tegemoet. De Duitsers willen met name gaan groeien op de Noordzee en in Siberië (Rusland). Deze twee groeistrategieën zijn voor een groot deel afhankelijk van hun samenwerking met het Russische Gazprom. Daarnaast wil Wintershall grootschalig gaan uitbreiden in de Arabische wereld, vooral in Abu Dhabi en Qatar.

Financieel gezien ziet Wintershall weinig beren op de weg. De toenemende spanning rondom Iran en de onrust in het Midden-Oosten hebben de olieprijzen omhoog gestuwd. Volgens Seele blijft de wereldeconomie de komende jaren voor een groot deel afhankelijk van olie, terwijl de vraag naar gas wereldwijd ook substantieel zal toenemen. Hij verwacht dat de vraag naar olie zal blijven groeien tot rond 2035. Voor Europa verwacht Wintershall een groeiende tendens om energie-diversificatie te gaan doorvoeren. De aandacht voor

16

080_81_83_OH_artikel 2.indd 16

wind-, zon- en bio-energie zal toenemen, maar nog steeds zal gas de belangrijkste energiebron zijn. Voor de versterking van de energievoorzieningszekerheid heeft Wintershall ingezet op het aangaan van grootschalige internationale samenwerkingsverbanden, zoals met Rusland en Gazprom. Rusland is al sinds meer dan twintig jaar Duitslands grootste olie en gasleverancier.

Diversificatie Wintershall heeft voor de eigen projectdiversificatie ook het besluit genomen om meer nieuwe projecten te krijgen in het Midden-Oosten. Nieuwe gasreserves offshore Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten hebben de meeste aandacht. Na jaren van een focus op Noord-Afrika worden nu grote stappen gezet om equity te krijgen in de Perzische Golf-regio. Sinds 2010 heeft Wintershall al een kantoor in Abu Dhabi.

De internationale diversificatie van Wintershall heeft echter geen gevolgen voor de bestaande projecten in Europa. Wintershalls grootste investeringsprojecten zijn op dit moment in Noorwegen en Rusland. Olie- en gasproductie in deze twee regio’s zullen substantieel gaan groeien, waarbij ook veel aandacht zal worden gegeven aan de Noordzee-regio. Wintershall wil rond de twee miljard euro in Noorwegen en Groot-Brittannië gaan investeren. In Noorwegen heeft het concern veertig licenties en is het operator van twintig projecten. Seele zei dat Wintershall de dagelijkse productie op de NoorsBritse velden wil verhogen van vierduizend tot vijftigduizend vaten per dag. Van nieuwe gasproductie op de zuidelijke Noordzee (VK) wordt ook veel verwacht.

Samenwerking Analisten zijn echter vooral geïnteresseerd in de groeiende samenwerking tussen Gazprom en Wintershall.

In oktober 2011 hebben de twee partijen besloten om een MOU en swap-overeenkomst te sluiten voor de velden in Rusland en de Nederlandse Noordzee.

Volgens de plannen zullen Gazprom en Wintershall gezamenlijk twee blokken in de Achimov-formatie van het Urengoy-gasveld in Siberië gaan ontwikkelen.

02 | 12

11-04-12 15:13

FOTO’S: WINTERSHALL

Wintershall krijgt een belang van 25 procent in blokken IV en V, met een optie om het aandeel te verhogen tot 50 procent. De MOU houdt ook in dat Gazprom eenzelfde deel krijgt van Wintershall’s exploratie- en productieconcessies op de Noordzee. Deze strategie is voor beide partijen zeer interessant. Wintershall krijgt op deze manier directe toegang tot een van de grootste gasprojecten in Rusland, Urengoy, en Gazprom wordt een E&P-speler van formaat op de Noordzee.

Wintershall is ook met Gazprom werkzaam in de Europese gashandel. Via diverse joint ventures, zoals WINGAS, WIEH en WIEE, zijn beide een grote speler op de Europese gasmarkt. Wintershall wil de totale volumes de komende jaren substantieel doen groeien.

WINGAS heeft op dit moment al een marktaandeel van twintig procent in Duitsland, maar wordt ook een grote speler in Nederland, Frankrijk, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk en België. WINGAS heeft al aangegeven dat naast groei in België en het Verenigd Koninkrijk, een van de speerpunten Nederland zal zijn. Niet alleen via haar directe gasleveranties heeft WINGAS een positie in Nederland, Wintershall is ook nog eens aandeelhouder in Nord Stream, de Baltische Russische gaspijpleiding waaraan ook Gasunie deelneemt. En de Duitsers willen eveneens deelnemen aan de bouw van South Stream, de Zwarte Zee gaspijpleiding. Deze zal vanaf 2015 Russisch gas transporteren naar Zuid-Europese staten.

Wintershall krijgt op deze manier directe toegang tot een van de grootste gasprojecten in Rusland, Urengoy, en Gazprom wordt een E&P-speler van formaat op de Noordzee.

Jemgum De agressieve groeistrategie van Wintershall werd onlangs nog eens onderstreept door de aankondiging dat het concern een bouwvergunning heeft gekregen voor aansluiting van de gasopslag Jemgum (Duitsland) op het Nederlandse systeem van aardgasleidingen. Jemgum zal nu worden verbonden met het Nederlandse gasnet in Oude Statenzijl aan de Nederlands-Duitse grens via een veertien kilometer lange pijpleiding. Volgens Artour Chakhdinarov, directeur van WINGAS, is de caverne-opslag Jemgum geografisch ideaal gelegen in het Europese aardgasnetwerk.

‘En met de aansluiting op het leidingensysteem in het buurland benutten we nu ook dit potentieel.’

Niet alleen de Nederlandse markt wordt zo bediend maar ook België en Groot-Brittannië. WINGAS zal in Jemgum niet alleen aardgas opslaan uit Rusland dat naar het oosten wordt vervoerd, maar ook aardgas uit de Noordzee en de Nederlandse spotmarkten. De werkcapaciteit van de opslag is rond de één miljard ➜ 02 | 12

080_81_83_OH_artikel 2.indd 17

17

11-04-12 15:13

Met zijn aardgasopslagplaatsen behoort de WINGASGroep tot de grootste opslagbedrijven van Europa.

In het Noord-Duitse Rehden beschikt WINGAS onder andere over de grootste aardgasopslagplaats van West-Europa. En het circa 2.700 kilometer lange leidingnetwerk van dochtermaatschappijen GASCADE Gastransport en OPAL NEL TRANSPORT verbindt de grote gasreserves van Siberië en de aardgasbronnen in de Noordzee met de groeiende afzetmarkten in West-Europa.

De Benelux-markt is sowieso ook interessant omdat zestig procent van de opgewekte stroom er uit gascentrales komt. kubieke meter. WINGAS verwacht het eerste gas in de caverne rond de zomer van 2013. Momenteel zijn al zeven cavernes ontzilt en de eerste cavernes dus over een jaar klaar voor de opslag van aardgas. Ook de bovengrondse gastechnische installaties zijn al volop in aanbouw.

18

080_81_83_OH_artikel 2.indd 18

Leveringsvergunning De groeiende samenwerking tussen Wintershall en Gazprom staat niet op zichzelf. In augustus vorig jaar kreeg Gazprom van de Energiekamer van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een leveringsvergunning om gas en stroom te verkopen. Analisten verwachten dat binnenkort, zeker gezien de groeiende samenwerking tussen Wintershall, RWE en Gazprom, de laatste snel gas zal gaan leveren aan Nederlandse partijen. Volgens de berichten toen heeft de NMa een vergunning voor zowel gas als stroom afgegeven aan het Gazprom-onderdeel Marketing & Trading (UK).

De Nederlandse markt is voor Gazprom van strategisch belang. Niet alleen is er een goed georganiseerde gasen stroommarkt aanwezig, Nederland is ook nog eens de natuurlijke doorvoerhaven voor Russisch gas naar Groot-Brittannië en België. De komende jaren is de verwachting dat Gazprom zich het eerst zal manifesteren als gasleverancier aan grote partijen. De samenwerking met Wintershall/WINGAS, RWE en zelfs het Bergermeer Project van TAQA spelen hierbij een belangrijke rol. De Benelux-markt is sowieso ook interessant omdat zestig procent van de opgewekte stroom er uit gascentrales komt.

Voor de versterking van de Nederlandse energievoorzieningszekerheid is deze ontwikkeling niet geheel negatief te noemen. Een structurele aanwezigheid van een van ’s werelds grootste gasproducenten op het Nederlands grondgebied is zeker toe te juichen. Kritiek kan er echter ook worden gegeven. De noodzaak tot diversificatie van gasleveranciers is natuurlijk in het geding. Op dit moment is Nederland in groeiende mate afhankelijk van twee buitenlandse producenten: Gazprom en Noorwegen. Deze ontwikkeling is niet meer tegen te houden. Misschien kunnen we nog wel gebruikmaken van de groeiende internationalisering van partijen als Wintershall en Shell om ook derden te interesseren voor gasleveranties aan Nederland. De ad-hoc LNG-leveranties aan GATE zijn niet de moeite waard. Jammer dat Sonatrach, QatarGas of ELNG niet konden worden overtuigd om een aandeel te nemen in GATE. Dan hadden we tenminste nog enigszins kunnen roepen dat het licht zonder Moskou niet uitgaat. ▲

02 | 12

11-04-12 15:13

Valuepark Terneuzen beschikt over 140 hectare ideaal gelegen terrein. Als bedrijf profiteert u van de nabijheid van gevestigde proces industrie waaronder Dow Benelux BV, de ondersteuning van Zeeland Seaports en diensten van service bedrijven die zich hier al gevestigd hebben.

NOG 80 HECTARE BESCHIKBAAR!

Op zoek naar een unieke locatie voor uw proces industrie?

Waarom Valuepark Terneuzen kiezen?

- In het hart van de Noord/West-Europese industrialisatie; - Diepzeehaven met directe toegang tot de Noordzee (100.000 dwt); - Uitstekende verbindingen met het achterland via weg, spoor en binnenwateren; - Rail en shortsea container terminal; - Granulaatopslag en -overslag; - Opslagtanks en verwerking; - Diverse utiliteiten inclusief centrale brandbluswatersystemen.

www.vpterneuzen.com Valuepark Terneuzen is een gezamenlijke onderneming van Zeeland Seaports en Dow Benelux.

083_valuepark.indd 1

park your added value where it can grow

11-04-12 13:43

084_sgs.indd 1

11-04-12 13:42