PET05-2019 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 5 - 2019

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 5 - 2019

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’ • Finalisten Plant Manager of the Year 2019 bekend • Thema: Engineering & Contracting

PET05 omslag los.indd 1

08-05-19 17:08 10:12 07-05-19

LO L

www.moxa.com www.moxa.com

EUR EU

Industriële Industriële netwerken netwerken zijn zijn een een specialisme; specialisme; wijwij zijn zijn die die specialisten. specialisten. De De Moxa Moxa industriële industriële netwerkoplossingen netwerkoplossingen zijnzijn ontworpen ontworpen voor voor de de meest meest kritische kritische toepassingen, toepassingen, waarbij waarbij betrouwbaarheid betrouwbaarheid in een in een 24/7 24/7 productie productie omgeving omgeving centraal centraal staat. staat. EenEen applicatie applicatie specifi specifi ek ek netwerkontwerp netwerkontwerp en en confi confi guratie guratie zijnzijn hiervoor hiervoor vanvan hethet allergrootste allergrootste belang. belang. WijWij weten weten hoehoe en en zijnzijn ervan ervan overtuigd overtuigd datdat uwuw kennis kennis vanvan procesautomatisering procesautomatisering en en onsons netwerkspecialisme netwerkspecialisme tot tot niets niets anders anders kankan leiden leiden dandan gezamenlijk gezamenlijk succes. succes.

V a 1 -

www.modelec.nl www.modelec.nl Tel.Tel. 0318-636262 0318-636262 sales@modelec.nl sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_IndustrNetw.indd 18_adv_A4_Moxa_IndustrNetw.indd 1 1 PET PET05 PET A Voorplaat.indd A Voorplaat.indd 2 22 omslag los.indd

I w

15-01-18 15-01-18 15:2115:21 08-05-19 10:12

logisticon logistico ad

IN DEZE EDITIE

10 ‘OLIEBEDRIJVEN HEBBEN GEBREK AAN VOORSTELLINGSVERMOGEN’ Met 4700 kleine aandeelhouders heeft Mark van Baal een duurzamere koers voor Shell op de kaart gezet. Inmiddels weet zijn initiatief Follow This zich ook gesteund door verschillende grote institutionele beleggers. Tijd om de vleugels uit te slaan naar andere oliegiganten. ‘We willen bedrijven helpen bij het ontwikkelen van een goede langetermijnstrategie.’

34 THEMA: ENGINEERING & CONTRACTING Ureumtechnologiebedrijf Stamicarbon koos bewust voor een strategie waar het zijn twaalfhonderd patenten als licenties aanbiedt. Daarmee blijft het bedrijf gedurende alle levensfases van de ureumfabrieken van zijn klanten betrokken bij de prestaties ervan. De kennis die het tijdens die levensfases opbouwt, gebruiken de technische experts voor continue procesoptimalisatie bij al hun fabrieken.

14 FINALISTEN PLANT MANAGER OF THE YEAR 2019 Sander Schiereck (Brenntag), Hanno Schouten (Neste Netherlands) en Marinus Tabak (RWE) zijn dit jaar de finalisten van de Plant Manager of the Year verkiezing. Wie wordt het boegbeeld van de Nederlandse procesindustrie? We stellen de finalisten graag aan u voor.

20 KLEURRIJKE MOGELIJKHEDEN VAN WATERSTOF De energietransitie van fossiele brandstoffen naar emissieloze varianten, noodzaakt de industrie naar andere vormen van energie te kijken. Waterstof is in die plannen een kansrijk alternatief voor de productie van hogetemperatuurwarmte en als grondstof voor de chemie. Via grijze, naar blauwe en turquoise wordt de weg vrijgemaakt voor groene waterstof.

24 PIP VAN DIJK UITGEROEPEN TOT TECHNIEKHELD 2019 Hij vindt dat een goede technicus een installatie zowel moet kunnen bedienen als onderhouden. ‘Als een pomp kapot gaat, dan trek ik iedereen erbij als hij open gaat voor reparatie.’ Het is een van de redenen waarom Pip van Dijk van Cabot op 10 april is uitgeroepen tot Techniekheld 2019.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • BP-raffinaderij zet plannen met groene waterstof voort • Onderzoek naar combinatie magnesium, hennep en aardappel • Opnieuw groene investering in Delfzijl 6 Staalgigant zet gassen hoogovens om in bio-ethanol 19 Agenda 26 Scenariowedstrijd: win een studiereis 27 Innovatie 28 Column • Jan Van Doorslaer 33 Projecten 38

PETROCHEM 5 - 2019 3

PET B Inhoud.indd 3

07-05-19 16:45

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 5 - 2019 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaĳen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 12x per jaar. Nederland/België € 182,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 136,- per jaar Overig buitenland € 212,Losse verkoopprĳs € 23,Studentenabonnement € 42,Proefabonnement 3 mnd € 30,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wĳzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

www.hi-force.com

PET Advertenties.indd 4

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

07-05-19 17:08

COMMENTAAR

‘Openheid kan inspireren en versnellen.’

Langetermijn-activisme Mmmm, het geeft mij als journalist natuurlijk wel te denken. Mark van Baal stelt meer invloed te hebben als vertegenwoordiger van een kleine groep aandeelhouders van Shell dan voorheen als journalist. Met zijn initiatief Follow This heeft hij verschillende institutionele beleggers meegekregen om Shell tot een duurzamere koers aan te zetten. En hij lijkt daarin te slagen. Het concern komt in beweging. Van alle grote oliebedrijven neemt het al de breedste verantwoordelijkheid. Niet alleen voor de eigen CO2-uitstoot, maar ook voor de kooldioxide uitgestoten door zijn energieleveranciers. Shell rekent als enige oliegigant inmiddels de CO2 mee die wordt uitgestoten bij bijvoorbeeld zakenreizen. Scope 3 wordt dat genoemd. Van Baal geeft Shell nu een jaartje adempauze, om andere oliebedrijven in beweging te krijgen. Met enig pijn in het hart, dat wel. Zijn geliefde rol wordt het komende jaar overgenomen door de beleggers die hij de afgelopen jaren heeft meegekregen. Beleggers die ook een langere termijnvisie hebben, omdat ze ook een maatschappelijke rol hebben. Denk aan pensioenfondsen, die mee willen gaan in het langetermijn-activisme van Follow This. Het medicijn tegen kortetermijn-hebberigheid. Positief kritisch Onze rol bij Industrielinqs ligt eigenlijk niet ver af van die van Van Baal. Uiteraard willen we als journalistieke organisatie de ontwikkelingen in de industrie en infrastructuur beschrijven. Maar we gaan wel wat verder dan dat. Met onze artikelen, congressen, nieuws, films, verkiezingen en meer willen we ook duiden en zelfs inspireren. We willen de industrie daarmee helpen te verduurzamen, te transformeren en zeker ook veiliger te maken. Op een positief kritische manier. Dat lukt soms best aardig. We schreven al vroeg over schaliegas, toen er nog geen Nederlandse term was voor shale gas. We hadden het over kleisteengas. Alleen met die term is het artikel eventueel nog terug te vinden. Lang voor de introductie publiceerden we al over de elektrische auto. Een paar maanden geleden publiceerden we een nieuwe hoopgevende route voor emissieloos waterstof. Turquoise hebben we die variant genoemd. Inmiddels krijgen we de term al terug in onze contacten met de markt. Daar kan ik blij van worden. Helemaal als we de boel een klein beetje in beweging kunnen zetten.

Daarom staat Van Baal ook op het podium bij Deltavisie op 20 juni. Ook gaan we 13 jaar na de eerste editie weer een backcasting-wedstrijd organiseren voor studenten en young professionals. Deze keer is de finale in oktober tijdens Eemsdeltavisie (dat we dit jaar samen met Behind the Scenes van de VNCI organiseren). In de Eemsdelta liggen al verschillende plannen voor de langere termijn. Maar hoe ziet die eruit door de ogen van de toekomstige generatie? En welke stappen zijn er volgens de deelnemende teams op relatief korte termijn al mogelijk? Het kan toch niet anders dan dat de wedstrijd inspirerende whitepapers gaat opleveren? Overigens won in 2006 een studententeam van de TU Eindhoven met slimme plannen voor elektrochemie. De studenten waren hun tijd ver vooruit. Inspireren en versnellen Eigenlijk willen we als industriejournalisten het liefst prille of nog onzichtbare ontwikkelingen boven water tillen die hoopgevend zijn. Want haar geslotenheid speelt de industrie steeds meer parten. Onbekend maakt onbemind, zo blijkt bijvoorbeeld uit de ontwikkelingen rond het Klimaatakkoord. De overheersende mening is dat de industrie op haar luie reet zit. Dat is natuurlijk een karikatuur… Er gebeurt namelijk best veel. Misschien nog niet genoeg en misschien nog te langzaam. Maar ook daar kan open communicatie zeer bij helpen. Openheid kan inspireren en versnellen. Overigens kan iedereen op zijn of haar positie daar een rol in spelen. U bijvoorbeeld ook door interessante en hoopgevende ontwikkelingen met ons te delen, zodat wij er weer over kunnen publiceren. En door wat aandelen te kopen van concerns die wel wat langetermijndenken kunnen gebruiken. Daar denk ik ook over! Dat wordt dan participatiejournalistiek.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 5 - 2019 5

PET C Commentaar.indd 5

07-05-19 16:46

FEITEN & CIJFERS

Groen Gas Coalitie: investeer in waterstof en groen gas Om de klimaatdoelen te halen, moet Nederland veel meer inzetten op waterstof en biogas. Die oproep doet de Groen Gas Coalitie, een coalitie van zestien toeleveranciers van de gasinfrastructuur. Ze lanceren daarvoor ook een nieuwe online kennisbank: gasisgroener.nl. Eerder dit jaar bleek uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving dat de klimaatdoelstellingen voor 2020 niet worden gehaald. De coalitie roept het kabinet op om voor de verduurzaming van Nederland nu serieus in te zetten op waterstof en biogas. In de Nederlandse bodem ligt voor meer dan 20 miljard euro aan gasleidingen die, met een paar aanpassingen, snel klaargemaakt kunnen worden voor dit gas. Daarnaast kan waterstof ook als brandstof worden ingezet. Om groen gas in te zetten zijn er volgens de coalitie geringe aanpassingen aan woningen en gebouwen nodig. Dit scheelt aanzienlijk in de kosten voor isolatie, vloerverwarming, ventilatiesystemen en warmtepompen.

PETROCHEM 5 - 2019 6

PET D Feiten en cijfers.indd 6

BP-RAFFINADERIJ ZET PLANNEN MET GROENE WATERSTOF VOORT BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam. De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen. Op dit moment gebruikt de BP-raffinaderij waterstof gemaakt uit aardgas voor de ontzwaveling van producten. Groene waterstof wordt geproduceerd door elektrolyse van water met hernieuwbare elektriciteit van bijvoorbeeld windmolens op zee. ‘Het gebruik van groene waterstof, gemaakt uit water met hernieuwbare energie, heeft de potentie om een aanzienlijke vermindering van emissies in Rotterdam te realiseren’, stelt Ruben Beens, CEO BP Nederland. Nouryon zou de installatie kunnen bouwen en exploiteren. Havenbedrijf Rotterdam kan de lokale infrastructuur faciliteren. Het gaat dan in eerste instantie om de locatie van de electrolyser. De installatie kan worden geplaatst waar de stroom aan land komt, op het BP-terrein of eventueel op een andere locatie. Deze keuze bepaalt wat uiteindelijk wordt getransporteerd: groene stroom of waterstof. Daarnaast gaat het ook om de infrastructuur die nodig is voor aanlevering van water. Een electrolyser heeft immers water nodig om deze H2O-moleculen te splitsen in waterstof en zuurstof. Verder wordt gekeken of dit project de opmaat is naar een ringleiding voor waterstof in het havengebied. Er loopt al een haalbaarheidsstudie naar de bouw van een installatie voor blauwe waterstof, het H-vision project. Hierbij wordt de waterstof geproduceerd op basis van aardgas waarbij de vrijkomende CO2 wordt afgevangen en gebruikt in kassen of opgeslagen in gasvelden onder de Noordzee. Blauwe waterstof geldt als versneller en wegbereider van groene waterstof, onder andere omdat voor de productie van blauwe waterstof zuurstof nodig is. Bij productie van groene waterstof komt juist zuurstof vrij. VRACHTWAGENS RIJDEN IN 2020 OP WATERSTOF DIRECT UIT WIND Na jaren van onderzoek worden de eerste concrete stappen gezet om een waterstoftankstation op te zetten in Alkmaar. Vrachtwagens in Noord-Holland kunnen in 2020 gaan rijden op duurzame waterstof direct uit wind. Het vernieuwende van dit project is dat direct in de windturbine de elektrolyse plaatsvindt, waardoor er meteen waterstof wordt geproduceerd. Dit voorkomt elektrische verliezen, waardoor een waterstofmolen meer en goedkoper energie kan produceren dan een traditionele windmolen. De duurzaam geproduceerde waterstof wordt vervolgens ingezet als groene transportbrandstof. Uit onderzoek blijkt dat rijden op waterstof uit windenergie binnen redelijke termijn goedkoper wordt dan rijden op fossiele brandstof. ‘Op het waterstof uit de molen kunnen minstens honderd vrachtwagens gaan rijden’, stelt Jan Willem Langeraar van Hygro. Dit bedrijf leidt het demonstratieproject. In het consortium zitten daarnaast ook GP Groot, Ravo, ECN part of TNO, Fleetcraft, Composite Analytica en de firma E-Trucks Europe. Zo zal het bedrijf Ravo haar veegmachine ontwikkelen naar een waterstof aangedreven versie. Daarnaast helpen ECN en Composit Analytica mee in de ontwikkeling van een geïntegreerd opslag, transport- en distributiesysteem voor waterstof. Samen met Hygro ontwikkelen ze een model waarmee de waterstofdistributie en tankinfrastructuur kan worden geoptimaliseerd en waaruit de kansen en beperkingen van cold compressed waterstof duidelijk naar voren komen. De verwachting is dat door dit onderzoek waterstof straks goedkoper aan de pomp kan worden aangeboden.

FOTO: HYGRO

USG trapt af met turnaroundestafette op Chemelot Vanaf medio april wordt groot onderhoud uitgevoerd bij een aantal fabrieken op Chemelot. Het gaat om turnarounds bij USG, Anqore, Vynova, Sabic, OCI Nitrogen en Arlanxeo. Bij Sabic en OCI Nitrogen gaat het om twee turnarounds. De fabrieken worden stilgezet om deze van binnen en buiten te inspecteren, schoon te maken en waar nodig onderdelen te repareren, te vernieuwen of te verduurzamen. De onderhoudsstops nemen daardoor in totaal een aantal maanden in beslag, tot na de zomer. Op de piek van de werkzaamheden verwacht Chemelot zo’n 2.500 tijdelijke medewerkers extra op de locatie. USG Industrial Utilities begon de turnaround-estafette in april met onderhoud aan een aantal stoomleidingen. Op Chemelot wordt stoom gebruikt voor het opwekken van energie of direct toegepast als energiebron in diverse fabrieken op het terrein.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07-05-19 16:48

FOTO: SCW

OPNIEUW GROENE INVESTERING IN DELFZIJL Pensioenfonds Zorg en Welzijn heeft een minderheidsbelang genomen in SCW Systems. Met deze kapitaalinjectie kan SCW Systems zijn technologie, waarmee het reststromen kan omzetten in groen gas, gaan opschalen. Volgens Dagblad van het Noorden heeft SCW samen met partner Gasunie al plannen om in Delfzijl een fabriek te bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert. Met de bouw van de fabriek zou een investering zijn gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. SCW Systems zet (natte) organische reststromen, zoals rioolslib, agrarische biomassa, GFT en reststoffen uit de industrie, om in voornamelijk groen gas (methaan) en groene waterstof. Deze omzetting vindt plaats bij hoge druk en temperatuur boven het zogenaamde superkritische punt van water. Een joint venture van SCW Systems en Gasunie New Energy heeft in Alkmaar al een demonstratiefabriek gebouwd waar de technologie op grote schaal wordt uitgeprobeerd. De twee partners willen nu tot 2023 zo’n twee tot driehonderd productie-units bouwen, verspreid over drie locaties, met een totale capaciteit van ongeveer twintig petaJoule. Met deze units kan overigens behalve groen gas ook groene waterstof worden geproduceerd. Ten slotte komt er onder hoge druk een zuivere groene CO2-stroom vrij. Deze kan nuttig worden gebruikt, bijvoorbeeld in de tuinbouw. Maar SCW ontwikkelt ook een nieuw proces voor CO2-hergebruik, waarbij het gasvormig CO2 wordt omgezet in een vaste stof die nuttig kan worden gebruikt als vervanger van cement of kalk. Kort-cyclische CO2 wordt daarmee permanent aan de atmosfeer onttrokken.

Havens willen samen CO2 opslaan

FOTO: PIXABAY

ONDERZOEK NAAR COMBINATIE MAGNESIUM, HENNEP EN AARDAPPEL Wat kun je met de combinatie van magnesium, hennep en aardappel? Dat gaan studenten, wetenschappers en medewerkers van Avebe, HempFlax en Nedmag onderzoeken in de Innovatiehub Oost-Groningen die op 26 april is geopend bij Nedmag in Veendam. Het centrum komt voort uit een oproep van Groningse wetenschappers (Aard Groen, Willem Jonker en de gebroeders Heeres). Zij zien kansen voor een gezamenlijke innovatieve aanpak om de Noordelijke economie te versterken. Eind november 2017 leidde hun oproep tot een verkenning onder leiding van kwartiermaker Jacob Zwinderman. Drie bedrijven, Avebe, HempFlax en Nedmag, zagen een gezamenlijke benadering van aardappels, hennep en magnesium zitten en zijn belangrijke partners in dit samenwerkingsverband. Studenten van de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool zijn begin mei gestart met een project waarin ze harsen en lijmen uit aardappels combineren met magnesium voor een brandvertragende werking. In combinatie met hennepvezels levert dit volledig afbreekbare isolatiemateriaal op. Het is de bedoeling dat de studenten, wetenschappers en bedrijven zich ook over andere innovaties gaan buigen.

HES Botlek Tank Terminal bestelt zes nieuwe tanks HES Botlek Tank Terminal (HBTT) heeft SJR Tank Construction opdracht gegeven om zes hoogwaardige tanks te bouwen voor de opslag van biobrandstoffen. De opslagtanks hebben ieder een inhoud van 3.400 kubieke meter, een diameter van twaalf meter en een hoogte van dertig meter. De eerste vier tanks worden momenteel in de geconditioneerde productieloods van SJR gebouwd en zullen snel worden gevolgd door de laatste twee tanks. De compleet afgebouwde tanks worden vervolgens over het water getransporteerd en bij HBTT in de Botlek op de fundatie geplaatst. De civiele werkzaamheden zijn uitbesteed aan De Vries en Verburg Bouw en ook al in volle gang. De bouw van de zes tanks maakt deel uit van een flinke uitbreiding van de tankopslag bij HBTT. In 2017 is de capaciteit verdubbeld naar 490.000 kubieke meter. Met de oplevering van de zes nieuwe tanks wordt de totale opslagcapaciteit verhoogd naar 510.000 kubieke meter. Naar verwachting worden de opslagtanks in augustus 2019 opgeleverd.

De havens Rotterdam, Antwerpen en North Sea Port (Gent en Vlissingen) willen samen een project opzetten om grootschalig CO2 op te vangen, te vervoeren en op te slaan op de Noordzee. Voor dit project, CO2TransPorts genaamd is bij de Europese Commissie een Project Of Common Interest status aangevraagd. De drie partijen willen CO2 (10 miljoen ton) middels pijpleidingen vervoeren naar lege gasvelden in de Noordzee. Hiervoor dient er tussen de havens een CO2-pijpleidinginfrastructuur te worden gerealiseerd. De industrie in de havens zal in lijn met de klimaatdoelstellingen van Parijs haar CO2-uitstoot vergaand moeten reduceren. Als tussenstap wordt ingezet op opslag van CO2 (Carbon Capture and Storage). Hergebruik van CO2 zal op de langere termijn een steeds grotere rol spelen.

PETROCHEM 5 - 2019 7

PET D Feiten en cijfers.indd 7

07-05-19 16:48

[Sch

INNOVATIEKRACHT | SPIJKENISSE | 20 JUNI

rijf

nu i

THE HUMAN ELEMENT Ondanks de toenemende automatisering, digitalisering en robotisering blijven mensen een cruciale rol spelen in de industrie. Maar die verandert wel. Wat wordt er in de nabije en verdere toekomst verwacht van medewerkers? Welke nieuwe functies ontstaan en welke verdwijnen? En hoe kunnen mens en machine er voor zorgen dat het werk nog veiliger wordt gedaan? Welke beslissende rol spelen mensen bij de gewenste verduurzaming van processen?

Programma

Tijdens Deltavisie 2019 onderzoeken we The Human Element.

13.30 uur Aanvang middagprogramma • Plenair debat ‘Andere tijden, andere mensen?’ • Pitches VOMI Safety eXperience Award

In de avond wordt de opvolger van Niels Smits gekozen, tijdens de bekendmaking van de Plant Manager of the Year 2019. Ook wordt voor de vijfde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen! Initiatiefnemer:

Contentpartners:

10.15 uur

Ontvangst en registratie

11.00 uur Aanvang ochtendprogramma • Openingslezing Mark van Baal (Follow This) • Keynote Alice Krekt (Deltalinqs) 12.30 uur

15.30 uur

Netwerklunch

Korte pauze

16.00 uur Vervolg middagprogramma • Keynote Ronald Hoenen (DSM Engineering) • Pitches finalisten Plant Manager of the Year 17.15 uur

Netwerkborrel

18.30 uur Aanvang avondprogramma met diner • Uitreiking VOMI Safety eXperience Award 2019 • Bekendmaking Plant Manager of the Year 2019 Partners:

www.deltavisie2019.nl Advertentie PET Advertenties.indd Deltavisie hele 8 pagina.indd 1

02-05-19 17:08 07-05-19 10:00

SABIC TRAINT IN NIEUW CENTRUM VOOR ONDERHOUDSSTOP Sabic Bergen op Zoom traint de komende vijftien weken ruim twaalfhonderd medewerkers in haar nieuwe safety skills center. In de nagebootste fabriekshal worden de medewerkers getraind op het gebied van veiligheid. Aanleiding is de turnaround die in oktober plaats vindt. Het groot onderhoud aan de vier chemische fabrieken vindt eens in de vier jaar plaats. Uit de vorige evaluatie bleek bij de verschillende betrokken bedrijven behoefte te zijn om het project samen voor te bereiden. Niet alleen op inhoud, maar ook op het samenwerken als team. In diverse compartimenten van de loods komen tijdens de trainingen de ‘life saving rules’ aan bod, vastgestelde normen om veilig te werken. Zo wordt er uitleg gegeven, opdrachten uitgevoerd en geoefend met acteurs, om het veiligheidsbewustzijn bij iedere medewerker aan de onderhoudsstop zo maximaal mogelijk te krijgen. Het trainingscentrum is opgezet door Sabic in samenwerking met Symbiosis, een samenwerkingsverband van alle aannemers die op het Sabic-terrein werken. Dat zijn dagelijks een paar honderd medewerkers. In de toekomst wordt dit centrum, dat op het terrein van Sabic Bergen op Zoom staat, ook voor andere trainingen op het gebied van veiligheid gebruikt. ONJUISTE WERKINSTRUCTIE OORZAAK LEK BIJ SHIN-ETSU Tijdens een vier uur durende emissie kwam in augustus 2016 bij Shin-Etsu in Rotterdam-Botlek de brandbare en carcinogene stof vinylchloride vrij in de atmosfeer. De emissie ontstond tijdens werkzaamheden aan een niveaumeter, waarbij onbedoeld een opening in de daaraan gekoppelde opslagtank ontstond. Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid ontbrak een goede werkinstructie en misten de technici een adequate opleiding voor deze specifieke klus. De directe oorzaak van de vinylchloride-emissie is het losraken van de radarprobe van de niveaumeter uit de flens op een opslagtank voor vinylchloride. Als gevolg van corrosie kwam bij het losschroeven van de transmitterkop onbedoeld ook de radarprobe los, waardoor vinylchloride kon uitstromen. Volgens de Raad waren de technici niet specifiek opgeleid en hadden zij geen werkinstructie voor het verwisselen van de transmitterkop. De technici hebben door hun eigen reactie kunnen voorkomen dat zij in direct contact kwamen met het brandbare en toxische vinylchloride. Volgens de Onderzoeksraad hoort een Brzo-bedrijf zowel de mogelijkheid van corrosie of tenminste het falen van de flens als het optreden van een onbedoelde emissie tijdens het werken aan een tank als mogelijke scenario’s te onderkennen en daarop voorbereid te zijn. BRENT RUWE OLIEKOERS 78 75

FOTO: SABIC

FEITEN & CIJFERS

BASF neemt steamcracker uit bedrijf voor turnaround BASF Antwerpen neemt van 2 mei tot en met 15 juni zijn steamcracker uit bedrijf voor groot onderhoud. De steamcracker is het kloppende hart van BASF Antwerpen. De installatie is 25 jaar oud. In totaal worden 11.750 verschillende werkzaamheden verricht. Een groot aantal apparaten wordt vernieuwd, acht grote machines worden gereviseerd en een aantal optimalisatieprojecten worden geïntegreerd. Energieverbruik daalt Het energieverbruik in Nederland was 3100 petajoule in 2018, ongeveer 50 petajoule minder dan een jaar eerder. Er werd vooral minder steenkool verbruikt, 40 petajoule minder dan in 2017. Het verbruik van andere energiedragers bleef ongeveer gelijk. Er werd vorig jaar voor het eerst meer aardgas in- dan uitgevoerd. Dat meldt het CBS op basis van de laatste cijfers. In 2018 was het totale energieverbruik in Nederland ongeveer 1,5 procent lager dan in 2017. Aardgas is de laatste jaren goed voor ruim 40 procent van het energieverbruik, aardolie voor een kleine 40 procent. De bijdrage van steenkool is in 2018 gedaald naar 11 procent. Gezamenlijk waren de drie fossiele bronnen vorig jaar goed voor 90 procent van het energieverbruik, 2 procent minder dan in 2017. De overige energiebronnen zijn hernieuwbare energie, kernenergie, afval en netto invoer van elektriciteit.

PERSONALIA

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

69 66 63 60 57 54 51 48

Janneke Hermes (1978) wordt per 1 oktober de nieuwe CFO van Gasunie, eigenaar en beheerder van de gas- en opslaginfrastructuur in Nederland en Duitsland. Zij treedt hiermee ook toe tot de Raad van Bestuur. Hermes is op het moment Manager Corporate Finance en Riskmanagement bij Gasunie. In deze rol is zij verantwoordelijk voor onder meer treasury, projectwaarderingen en risicomanagement. Hermes volgt CFO René Oudejans op.

April 2019

PETROCHEM 5 - 2019 9

PET D Feiten en cijfers.indd 9

07-05-19 16:48

INTERVIEW

‘Oliebedrijven hebben gebrek aan voorstellingsvermogen’

PETROCHEM 5 - 2019 10

PET O Interview.indd 10

07-05-19 16:50

Met 4700 kleine aandeelhouders heeft Mark van Baal een duurzamere koers voor Shell op de kaart gezet. Inmiddels weet zijn initiatief Follow This zich ook gesteund door verschillende grote institutionele beleggers. En Shell komt ook in beweging, zo lijkt het. Tijd om de vleugels uit te slaan naar andere oliegiganten. ‘We willen bedrijven helpen bij het ontwikkelen van een goede langetermijnstrategie. Om het Kodak-scenario te voorkomen.’ 20 juni verzorgt Van Baal een keynote tijdens het congres Deltavisie 2019. Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Een paar jaar geleden had AkzoNobel hem en zijn aandeelhouderscollectief Follow This er graag bijgehad. Als tegenwicht tegen de activistische aandeelhouders die vooral op de korte termijn zijn gericht. Dat is de stellige overtuiging van initiatiefnemer en voormalig journalist Mark van Baal. De activistische aandeelhouders zagen een - voor hen lucratieve - overname door PPG wel zitten. Maar wat zou er dan gebeuren met de duurzame ambities van het verfconcern? Die zouden zeker beter worden beschermd door de aandeelhouders van Follow This. Van Baal: ‘Wij worden ook wel langetermijn-activistisch genoemd. Ja, we willen dat Shell haar koers verandert, maar we willen ook een gezond concern op de lange termijn. Een bedrijf dat niet te veel vervuilt en nog steeds financieel gezond is. Dat kan ook. Wat wij willen is echt geen verplicht corvee. Er is steeds meer innovatieve technologie beschikbaar om te transformeren en die wordt ook steeds goedkoper.’ Een optimistisch scenario. Bedrijven als AkzoNobel, maar ook Unilever en DSM, zetten volgens Van Baal al stappen in de goede richting. Misschien zou Follow This deze bedrijven ook kunnen helpen om nog meer verschil te maken. Hij kan gewoonweg niet overal tegelijk zijn. De grootste urgentie zit bij de oliemaatschappijen, stelt Van Baal. ‘Voor 2050 moeten we van de olie af. De focus van bedrijven en aandeelhouders moet daarom niet op het komende kwartaal zijn gericht, maar op de volgende generatie.’ Vliegtickets Daarom heeft hij besloten om zijn pijlen nu te richten op andere olieconcerns. Follow This heeft inmiddels al aandelen in andere olieconcerns. Het Noorse Equinor (voorheen Statoil), BP, Chevron en ook ExxonMobil, kunnen hun borst nat PETROCHEM 5 - 2019 11

PET O Interview.indd 11

07-05-19 16:50

INTERVIEW maken. Hij wil ze op een soortgelijke manier als bij Shell op een ander spoor zetten. Dat concern is volgens hem inmiddels al veel beter bezig dan in 2015, toen Van Baal met Follow This begon. ‘Shell is het enige bedrijf in de wereld dat Scope 3 onderschrijft.’ Binnen het Greenhouse Gas Protocol is Scope 3 het meest omvattende. Daarbij wordt de CO2-uitstoot van een bedrijf breder getrokken dan het gevolg van eigen activiteiten. En dan gaat het niet alleen om de indirecte uitstoot als gevolg van elders opgewekte elektriciteit of warmte. In Scope 3 wordt alle indirecte uitstoot van CO2 in de keten meegenomen. Bijvoorbeeld de uitstoot bij de productie of winning van ingekochte grondstoffen of materialen en uitbestede werkzaamheden zoals goederenvervoer. En denk ook aan vliegtickets.’ Shell is dus in beweging. ‘Onze eerdere resoluties hebben daar zeker aan bijge-

dragen’, stelt Van Baal. Het gaat inmiddels zo de goede kant op dat de derde resolutie er voorlopig niet van komt. ‘We geven Shell nu adempauze door onze nieuwste resolutie in te trekken’, verklaart Van Baal begin april in een persbericht. 65 procent Follow This besloot dat na overleg met de zes van de tien grootste Nederlandse institutionele beleggers die de vorige resolutie steunden. Dat zijn Aegon, NN Investment Partners, MN, Van Lanschot Kempen, Actiam en Blue Sky Group. ‘Alleen jammer dat Robeco en APG tegen stemden. Dat mag echt wel hardop worden gezegd. Hopelijk komen die ook nog in beweging.’ Van Baal heeft met de genoemde beleggers de steun van 6,3 procent van de aandeelhouders en vijf procent onthield zich van stemming. Van Baal: ‘Dat lijkt misschien weinig, maar het is blijkbaar

Mark van Baal, Follow This: ‘Normaal gesproken is een algemene aandeelhoudersvergadering een applausmachine.’

genoeg om een concern als Shell in beweging te krijgen. Elf procent stemt niet mee met het bestuur. Dat is wel iets. Normaal gesproken is een algemene aandeelhoudersvergadering een applausmachine.’ Follow This en de genoemde beleggers eisen in de ingetrokken klimaatresolutie dat Shell haar CO2-uitstoot flink vermindert. De oliegigant belooft nu een emissiereductie van dertig procent in 2050, maar dat vindt Follow This te weinig. De actiegroep vindt dat energiebedrijven hun CO2-uitstoot met minstens 65 procent moeten verminderen. Of de beleggers ook zo’n grote uitstootvermindering eisen van Shell, is nog niet duidelijk. Zij maken binnenkort bekend wat zij precies van Shell verwachten om milieuvriendelijker te produceren. De doelen moeten in elk geval ‘ambitieuzer’ zijn dan de 30 procent vermindering waar Shell nu op mikt. Van Baal: ‘Shell geeft zelf een hoger percentage aan, maar vertelt daar niet bij dat het concern ook nog 40 procent wil groeien. Volgens IPPC is wereldwijd minimaal 65 procent reductie nodig om de gemiddelde temperatuur met maximaal 1,5 graden Celsius te laten stijgen. En 100 procent reductie zou nog veel beter zijn.’ Alsnog Van Baal noemt het intrekken van de resolutie de moeilijkste beslissing uit de nog korte geschiedenis van Follow This. ‘Spannend. Want wat gaan bijvoorbeeld de inmiddels 4700 aandeelhouders doen die Follow This bij Shell vertegenwoordig? Ik wil natuurlijk niet dat ze gaan opzeggen. Maar de samenwerking met investeerders is momenteel de beste stap richting onze missie’, stelt hij. Terwijl de klimaatresolutie voor Shell is ingetrokken, staat hij dus in mei bij andere aandeelhoudersvergaderingen op de agenda. Zo wordt erover gestemd bij het oliebedrijven Equinor (15 mei), BP (21 mei) en Chevron (29 mei). Van Baal hoopt dat ook beleggers bij deze bedrijven de klimaatresolutie steunen. Dat zal het komende jaar al zijn aandacht opslokken. Hij benadrukt wel dat Shell echt in actie moet komen. Als het oliebedrijf niet genoeg doet om CO2-uitstoot te verminderen, dient Follow This in 2020 alsnog een nieuwe klimaatresolutie in.

PETROCHEM 5 - 2019 12

PET O Interview.indd 12

07-05-19 16:50

Kodak Van Baal houdt er rekening mee dat bij het bij de andere oliemaatschappijen veel taaier zal verlopen. ‘In Nederland gaat alles best soepel. Partijen vechten elkaar niet de tent uit. De cultuur hier is vooral op overleg gericht.’ Dat kan in de VS, Groot-Brittannië en ook in Noorwegen heel anders zijn. Misschien lijkt de cultuur in Noorwegen nog het meest op die van Nederland, maar Equinor is voor twee-derde in handen van de Noorse overheid, stelt Van Baal. ‘Die is als de dood voor Scope 3.’ ‘Natuurlijk krijg ik in Nederland ook wel kritiek uit de milieubeweging. “Jij helpt Shell’’, wordt wel eens gezegd.’ Dat zal hij overigens ook niet bestrijden. ‘De milieubeweging vind ik vaak ook te extreem. We willen bedrijven niet afbreken, maar ze juist helpen bij het ontwikkelen van een goede langetermijnstrategie. Juist om het Kodak-scenario te voorkomen. Misschien is dat wel het geijkte voorbeeld, maar dat bedrijf heeft te lang alleen aan papier vastgehouden. In 1977 kwam een eigen ingenieur met het idee voor een cassettebandje met foto’s. De Raad van Bestuur schoot het idee af, want wie gaat er ooit foto’s op een tv bekijken. Op dat moment haalde

‘Met veiligheid worden geen risico’s genomen. Maar waarom nemen dezelfde bedrijven wel zoveel risico met de aarde?’

Kodak nog tachtig procent van haar omzet uit papier.’ Woedend Oliemaatschappijen hebben momenteel ook een gebrek aan voorstellingsvermogen, stelt van Baal. ‘We kunnen echt veel eerder van olie af dan zij denken. De olieprijs gaat met pieken en dalen over de lange termijn omhoog, terwijl de duurzame bronnen steeds goedkoper worden. Duurzaam opgewekte elektriciteit wordt overvloedig en nog goedkoper. Alleen is opslag nog een uitdaging, maar ook daar zijn steeds meer oplossingen voor. Denk aan een goed Europees netwerk, dat balancerend kan werken. Of batterijen in elektrische auto’s die decentraal energie kunnen opslaan. Warmtenetten, waterstof. Technisch hoeft weinig nieuw uitgevonden te worden. Er is gewoon een gebrek aan voorstellingsvermogen. Het is toch ongelooflijk dat na het verschijnen van The Unconvienient

Truth van Al Gore nog steeds in Nederland kolencentrales zijn bijgebouwd? De enige grote energieproducent die daar niet in heeft geïnvesteerd is Eneco.’ Van Baal ziet ook een tegenstrijdigheid. ‘Wat wordt je het eerste verteld als je een productieterrein van Shell, BP of Exxon opkomt? Precies, dat je de trapleuning moet vasthouden en je auto achteruit in moet parkeren. Met veiligheid worden geen risico’s genomen. Maar waarom nemen dezelfde bedrijven wel zoveel risico met de aarde? Nieuwe energievormen passen juist heel goed bij het risicomijdende gedrag van de oliebedrijven.’ Bij een van de spaarzame momenten dat Van Baal Shell-topman Van Beurden echt boos kreeg, ging het om het voorstellingsvermogen. Of eigenlijk het gebrek daaraan. ‘Dat ik urgentie miste en commitment, daar kon hij nog wel mee omgaan. Maar toe ik zei dat ik voorstellingsvermogen miste, om echt voorbij olie en gas te denken, werd hij woedend.’ ■ PETROCHEM 5 - 2019 13

PET O Interview.indd 13

07-05-19 16:50

DELTAVISIE 2019

Finalisten Plant Manager of the Year 2019 Sander Schiereck (Brenntag), Hanno Schouten (Neste Netherlands) en Marinus Tabak (RWE) zijn dit jaar de finalisten van de Plant Manager of the Year verkiezing. Wie wordt het boegbeeld van de Nederlandse procesindustrie? We stellen de finalisten graag aan u voor. Dagmar Aarts

De verkiezing van de Plant Manager of the Year wordt jaarlijks georganiseerd en is een initiatief van het Petrochem Platform in samenwerking met de VNCI, Votob, Deltalinqs, Nogepa, het Havenbedrijf Rotterdam en het kennisplatform Het Nieuwe Produceren.

Hanno Schouten, Neste Netherlands

Hanno Schouten (45 jaar) is ontzettend trots op wat Neste Netherlands heeft weten te bereiken, op het gebied van veiligheid, duurzaamheid, de productieresultaten en bovenal de cultuur. Dat is gelukt doordat medewerkers zelf verantwoordelijkheid krijgen en nemen. Hij

stimuleert ze en helpt hen om te groeien en verbeteren. Schouten is site director van de sites van Neste Netherlands in Rotterdam en Sluiskil. Hij gelooft sterk in de waarden van het bedrijf: veiligheid, duurzaamheid, innovatie en medewerkerswelzijn. Dat hij genomineerd is, vindt hij vooral mooi voor het bedrijf en zijn team. ‘Met z’n allen hebben we enorme stappen weten te zetten om de wereld duurzamer te maken. Dat is echt ongelooflijk.’ Neste is een raffinage- en marketingbedrijf dat olieproducten produceert waarbij alles draait om duurzame oplossingen. Het bedrijf is de grootste producent van hernieuwbare diesel. Een belangrijke missie van Neste is om de olieraffinage-industrie uit te dagen door steeds schonere brandstofoplossingen en toepassingen op basis van hernieuwbare grondstoffen aan te bieden. Schouten: ‘Hier op de Maasvlakte in Rotterdam staat de eerste hernieuwbare propaanproductie-eenheid ter wereld. Hernieuwbaar propaan vermindert de uitstoot van broeikasgassen bij LPG-gebruik.’ De grootste De site director is ervan overtuigd dat alle medewerkers de ambitie van Neste onderschrijven en dat het daardoor lukt om enorme stappen te zetten, ook in de toekomst. ‘Met onze producten kunnen we tot negentig procent CO2 besparen.

FOTO: WIM RAAIJEN

Hanno Schouten: ‘Ik wil de verduurzaming in Nederland verder op de kaart zetten.’

PETROCHEM 5 - 2019 14

PET Q Plantmanager.indd 14

07-05-19 16:51

Verduurzaming op de kaart Volgens Schouten kan het bedrijf groeien doordat de medewerkers dat echt graag willen. ‘Ze krijgen en nemen eigen verantwoordelijkheid. Als je dat weet te stimuleren, gebeuren er allemaal dingen die veel sneller gaan dan je ooit had kunnen bedenken. Dat is fantastisch om te zien. Ik kijk hoe ik kaders kan verbreden en hoe ik ze kan ondersteunen om groei mogelijk te maken. Dat zit in allerlei zaken.’ Neste heeft recent haar ambitieuze groeistrategie wereldkundig gemaakt en daarvoor is iedereen hard nodig. Als hij de verkiezing wint, wil Schouten zich sterk maken voor de verduurzaming waar Neste ook voor staat. ‘Ik wil die verduurzaming in Nederland verder op de kaart zetten. Ik denk dat iedereen er bij gebaat is, als we de hernieuwbare alternatieven beter voor het voetlicht kunnen brengen.’

Sander Schiereck, Brenntag

Sander Schiereck (41 jaar) is trots op de open cultuur die bij Brenntag heerst. ‘Ik wil een bijdrage leveren aan het werkplezier van anderen.’ Daarnaast is hij bezig om het bedrijf technisch en organisatorisch klaar te maken voor toekomstige groei. Schiereck is plant manager bij Brenntag Benelux in Rotterdam. Het bedrijf richt zich op de distributie van chemicaliën. Brenntag vormt een schakel tussen producenten en afnemers van chemicaliën. Producten worden ingekocht, chemicaliën uit grote bulkvolumes worden herverpakt in kleinere eenheden en Brenntag zorgt voor vullen, etiketteren, pelletiseren en fijnmazige distributie naar klanten in binnen- en buitenland. De rol van Schiereck is heel breed. Hij is eindverantwoordelijke op het gebied van veiligheid, houdt zich bezig met het

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

Onze klanten hebben in 2018 7,9 miljoen ton CO2 bespaard en dit willen we stap voor stap omhoog brengen naar 20 miljoen ton in 2030. Dat vraagt nogal wat. We weten dat we een heleboel kunnen, dat we van kleine hernieuwbare dieselproducent de grootste in de wereld zijn geworden. Ook produceren we al hernieuwbare propaan. We weten dat we kunnen diversifiëren en kunnen groeien en dat willen we verder uitbouwen.’

Sander Schiereck: ‘Ik wil mij hard maken om meer verbinding te creëren tussen bedrijven,opleidingsinstituten en scholen.’ personeelsbeleid, projecten, onderhoudsvraagstukken, de dagelijkse logistieke en productie-uitdagingen en is daarnaast gastheer voor nieuwe medewerkers en klanten. Openheid Sinds september 2017 zit hij op zijn post en heeft hij geprobeerd om een open cultuur te creëren. ‘Dit heb ik gedaan door in het begin met bijna iedereen koffie te drinken om te horen wat er speelt’, legt Schiereck uit. Ik probeer goed te luisteren en mensen, afdelingen en zaken met elkaar te verbinden. Ik moedig medewerkers aan om zelf naar een oplossing toe te werken. Daarmee probeer ik mensen beter samen te laten werken, maar ook processen beter op elkaar af te stemmen. Ik merk dat doordat ik zelf open ben over wat ik doe, wat er speelt, wat mijn uitdagingen zijn en wie ik ben, dat daar een stukje openheid vanuit de organisatie voor terug komt.’

Zo’n goede organisatie is nodig, want de volumes groeien nog elk jaar op de tien jaar jonge site. Schiereck: ‘Mijn doel is om technisch en organisatorisch klaar te zijn voor toekomstige groei. We moeten een volgende stap maken in processen, in opleidingsniveau van mensen en zorgen dat we de organisatie goed hebben staan voor de komende tien jaar. Daarnaast willen we op technisch gebied bij blijven met de nieuwste technische ontwikkelingen, zodat we nog efficiënter kunnen werken. Vandaar dat we investeren in mensen en machines.’ Jeugd Als hij de verkiezing wint, wil Schiereck zich inzetten voor de jeugd. ‘Ik wil mij hard maken om meer verbinding te creëren tussen bedrijven en opleidingsinstituten en scholen. Wij geven hier al praktijkrondleidingen, maar ik zou bijvoorbeeld ook gastcolleges willen geven met name bij mbo-opleidingen. Ik PETROCHEM 5 - 2019 15

PET Q Plantmanager.indd 15

07-05-19 16:52

INOX INTELLIGENCE

THE ART OF STAINLESS STEEL STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf. Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze

producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften. Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes. Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen?

STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon@stappert.biz noxon.stappert.biz

Inkoopgemak of kosten efficiency?

Absoluut betrouwbaar. Zelfs onder zware omstandigheden. DE NIEUWE MMS ÂŽ INSPECTION SERIE

MMS ÂŽ INSPECTION DFT: de nieuwe standaard voor laagdiktemeting van zware corrosiebescherming. Meet zowel op stalen- als aluminiumsubstraten met de flexibele dubbele sonde. Geheel in overeenstemming met internationale normen, waaronder SSPC-PA2. Maakt elke inspectie gemakkelijk met LED-, trillings- en geluidssignalen. Bestand tegen stoten, stof en waterstralen. www.helmut-fischer.com

PET Advertenties.indd 16

07-05-19 17:08

wil jongeren laten zien dat je een mooie werkplek kan vinden in de industrie op elk mbo-niveau. Ook als ik niet win, wil ik mij sterk maken voor de jeugd. Maar het zou mooi zijn als ik het kan koppelen aan de titel Plant Manager of the Year.’

Vrienden vragen Marinus Tabak wel eens waarom hij in hemelsnaam bij een kolencentrale werkt, terwijl hij zo bezig is met duurzaamheid. ‘Als je echt wat wil doen aan klimaatverandering en de CO2-uitstoot moet je juist hier gaan werken’, zegt de plant manager van de Eemshavencentrale van RWE. ‘Actions speak louder than words’ is een uitspraak die Tabak vaak gebruikt. ‘Je kunt veel kletsen over de energietransitie, maar het is beter om echt wat te doen. Wij hebben hier een project lopen om van kolen over te schakelen op biomassa en daarmee besparen wij 1,5 miljoen ton CO2 per jaar. Dat is enorm. We laten zien wat we kunnen doen en doen het ook.’ CO2-negatief Tabak is sinds twee jaar plant manager van de centrale en hij is ‘supertrots’ op het team. Wij hebben deze energiecentrale van de grond af opgebouwd en binnen vier tot vijf jaar is hier een team ontstaan die gewoon de grootste energiecentrale van Nederland laat draaien. Het was dan ook even slikken toen het nieuws kwam dat de Eemshavencentrale mogelijk zou moeten sluiten. Tabak: ‘Terwijl er allemaal argumenten zijn waarom wij er wel moeten zijn. Stroom moet betaalbaar en betrouwbaar worden geleverd en dit is de modernste en schoonste energiecentrale ter wereld. In de toekomst heb je naast wind en zon CO2-vrij regelbaar vermogen nodig. Het interessante van deze centrale is dat wij met biomassa CO2-neutraal kunnen worden en hiermee CO2-vrij regelbaar vermogen kunnen leveren. Daarna willen we zelfs CO2-negatief worden en acht miljoen ton CO2 per jaar absorberen, door de CO2 uit biomassa af te vangen. Dat geeft andere industrieën de tijd en de ruimte om de uitvindingen te doen die nodig zijn om CO2 neutraal te worden.’

FOTO: WIM RAAIJEN

Marinus Tabak, RWE Eemshaven-centrale

Marinus Tabak: ‘We moeten laten zien wat we leveren, wat we kunnen en ook vertellen wat onze uitdagingen zijn.’ Brug slaan Als Tabak de Plant Manager of the Year verkiezing wint, dan vindt hij het belangrijk om het beeld van de industrie te veranderen. ‘Ik wil dat mensen met een positieve blik naar de industrieen energiesector kijken. Als je nu het publieke debat bekijkt, is het net of wij als industrie niet nodig zijn en alsof mensen er alleen maar last van hebben. Dat is onzin. Wij zijn cruciaal en fundamenteel in de Nederlandse economie. Ik

wil dat op een positieve manier belichten en laten zien wat voor rol wij kunnen spelen.’ Om het beeld te laten veranderen, moet de industrie volgens Tabak meer laten zien wat ze al doet. ‘We moeten daar veel opener over zijn. We moeten laten zien wat we leveren, wat we kunnen en ook vertellen wat onze uitdagingen zijn. En we moeten om hulp vragen aan de maatschappij. We hebben elkaar nodig en die brug moeten we weten te slaan.’ ■

DELTAVISIE 2019 Een vakkundige jury beoordeelt de kandidaten onder andere op maatschappelijke betrokkenheid, leiderschap en communicatieve vaardigheden. Tijdens het congres Deltavisie 2019 op 20 juni presenteren de finalisten zich aan het publiek. In de avond wordt de winnaar bekend gemaakt. In 2018 verkoos de jury Niels Smits van Dow Terneuzen tot Plant Manager of the Year. Ook bij Deltavisie aanwezig zijn? Meld u snel aan via www.deltavisie2019.nl

PETROCHEM 5 - 2019 17

PET Q Plantmanager.indd 17

07-05-19 16:52

Petrochem

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten Multimediale bedrijfspresentaties Wekelijkse nieuwsbrief Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • U kunt naar aanleiding van uw abonnement ook besluiten om bedrijfslid van het Petrochem platform te worden. Hierbij krijgt u onder andere voor twee personen toegang tot het jaarcongres Deltavisie. Meer weten? Kijk op www.petrochem.nl/bedrijfslidmaatschap

Ga direct naar petrochem.nl/abonneren en blijf iedereen voor PET_half_liggend.indd 1

13-12-17 12:46

Process Automation Solutions is een wereldwijd opererende , merkonafhankelijke Solution Provider. Met meer dan 1500 medewerkers ontwerpen en realiseren wij uw proces controle systemen, (DCS) veiligheidssystemen (SIS) en historians (MES). Process Automation Solutions beschikt over een door de Functional Safety management systeem volgens IEC61511 Process Automation Solutions B.V. Nikkelstraat 2 4823 AB Breda, Nederland Phone +31 (0) 76 58 76 738 www.pa-ats.com/nl/ Info.nl@pa-ats.com

PET Advertenties.indd 18

Process Automation Solutions NV Schaarbeekstraat 23C 9120 Melsele, België Phone +32 (0) 37 109 970 www.pa-ats.com/be/ Info.be@pa-ats.com

07-05-19 17:08

SOMS IS KIEZEN MOEILĲK …

… BĲ NIVEAUMETING IS HET 80GHZ-RADAR!

Eén sensor voor vloeistoffen.

GEMAKKELĲK: Eén sensor voor stortgoederen. Klinkt eenvoudig, is ook eenvoudig!

RADARNIVEAUMETING MET 80 GHZ Industriële processen worden steeds specifieker en complexer. Het is dan gemakkelĳk als het juiste meetinstrument kan worden gekozen. De radarsensoren VEGAPULS 64 voor vloeistoffen en VEGAPULS 69 voor stortgoederen zĳn dé oplossing voor een betrouwbare niveaumeting.

DYNAMISCH BEREIK

120 dB

Slecht reflecterende media? Stof, condens of aangroei? De 80GHz-radarsensoren behouden het volledige zicht.

PROCESAANSLUITING VANAF

FOCUSSERING

3°

Geen stoorsignalen bĳ ingebouwde obstakels: zendhoek vanaf 3° bĳ meting van vloeistoffen en 4° bĳ meting van stortgoederen.

¾"

Met kleine schroefdraad en in compacte uitvoering: de VEGAPULS 64 voor de kleinste vloeistoftanks.

NAUWKEURIGHEID

+/-1 mm

De VEGAPULS 64 scoort, juist bĳ hoogwaardige vloeistoffen, tot op de druppel nauwkeurig.

BEDIENING 80GHz-radarsensoren kunnen ook draadloos met de smartphone of via tablet worden bediend. Overigens: alle VEGA-niveausensoren vanaf 2002 kunnen achteraf nog met Bluetooth worden uitgerust. Universele weergaveen bedieningsmodule PLICSCOM vervangen. Klaar!

Meer informatie: www.vega.com/radar Telefoon +31 33 450 25 02 | E-mail info.nl@vega.com

PROJECT

Staalgigant zet gassen hoogovens om in bio-ethanol Op de site van ArcelorMittal Belgium in Gent worden twee nieuwe installaties gebouwd die primair zijn bedoeld om de koolstofuitstoot terug te dringen. De Torero-installatie verwerkt houtafval tot biokoolstof en met de Steelanol-installatie kan een deel van de koolstofhoudende gassen van de hoogovens worden omgevormd tot bio-ethanol. De installaties zullen in de eerste fase ongeveer 400.000 ton CO2-emissie per jaar vermijden.

FOTO: MARCO DELNOIJ

Laura van der Linde

ArcelorMittal behoort tot de grootste staalproducenten van de wereld. Mede dankzij de sterkte van het materiaal en de recyclebaarheid is staal een zeer duurzaam product. Bovendien wordt staal gebruikt voor de realisatie van windmolens en zonnepanelen. Wel is het zo dat bij de productie van een ton staal, sprake is van 2,5 ton CO2-emissie. Dit zijn Europese cijfers. ArcelorMittal Gent heeft dit al kunnen reduceren tot 1,7 CO2-emissie per ton staal. CEO ArcelorMittal Belgium Manfred Van Vlierberghe is trots dat Gent in dit opzicht vooroploopt, maar de lat wordt nog hoger gelegd. ‘Het streven is om uit te groeien tot duurzaam staalbedrijf van de toekomst. Nieuwe baanbrekende technologieën zoals Torero en Steelanol dragen bij tot het versterken van onze koppositie op het vlak van CO2- en energie-efficiëntie in de staalsector.’ Het is de langetermijnambitie om een afvalvrij bedrijf te worden door deze innovaties verder op te schalen, waarbij alle materialen die worden gebruikt of ontstaan tijdens de productie van staal worden hersteld, behandeld en hergebruikt in de productieketen of als grondstof dienen voor andere sectoren. Hierbij wil ArcelorMittal zich niet beperken tot haar eigen afval. Het bedrijf wil ook een rol spelen bij het verwerken van afval uit andere sectoren. Steelanol Met de nieuwe Steelanol-installatie, die eind 2020 in gebruik wordt genomen, wordt een deel van de koolstofhoudende gassen van de Gentse hoogovens omgevormd tot bio-ethanol. Dit kan vervolgens worden gebruikt als brandstof voor transport of voor de productie van kunststoffen. ‘We zijn vijftien jaar geleden gestart met dit project’, vertelt

Carl De Maré, hoofd van de afdeling technology strategy van de ArcelorMittal Group. ‘Niemand dacht dat het mogelijk was om dit op industriële schaal uit te rollen. Ook moesten we twee werelden bij elkaar brengen. Wij zijn staalmakers die niets wisten van biotechnologie.’ Op 2 mei is, in aanwezigheid van de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois, de eerste schop in de grond gezet voor de bouw van deze installatie die 25.000 vierkante meter in beslag gaat nemen. Met de realisatie is een investering van 130 miljoen euro gemoeid en de installatie is goed voor een jaarlijkse productie van 80 miljoen liter bio-ethanol. De technologie in het gasconversieproces is ontwikkeld door het bedrijf LanzaTech uit Chicago. Deze technologie maakt gebruik van microben die zich voeden met koolstofmonoxide om bio-ethanol te produceren. Torero De naam Torero, de tweede installatie die de komende maanden wordt gebouwd in Gent, is afgeleid van de omschrijving van het doel: TORefying wood with Ethanol as a Renewable Output. De Torero-installatie gaat houtafval verwerken tot biokoolstof die geschikt is voor het hoogovenproces. Hierdoor kan de injectie van fossiel poederkool worden verminderd, waardoor de CO2-uitstoot daalt. Dit biedt eveneens een alternatief voor het huidige verbranden van deze bijzonder moeilijke houtafvalstroom. De technologie van het torrefactieproces is ontwikkeld door het bedrijf Torr-Coal. Er wordt 30 miljoen euro geïnvesteerd in deze installatie, die naar verwachting eind 2020 in gebruik wordt genomen. In de beginfase zet de Torero-installatie jaarlijks 120.000 ton afvalhout om in ongeveer 50.000 ton biokool. ■ PETROCHEM 5 - 2019 19

PET Z ArcelorMittal.indd 19

07-05-19 16:53

ENERGIETRANSITIE

Kleurrijke mogelijkheden van waterstof De energietransitie van fossiele brandstoffen naar emissieloze varianten, noodzaakt de industrie naar andere vormen van energie te kijken. Waterstof is in die plannen een kansrijk alternatief voor de productie van hogetemperatuurwarmte en als grondstof voor de chemie. Groene waterstof is daarbij het einddoel. Maar voordat echt emissieloos kan worden geproduceerd, zijn er talloze tussenvarianten mogelijk. Via grijze, naar blauwe en turquoise zal uiteindelijk de weg worden vrijgemaakt voor groene waterstof.

David van Baarle

In bijna alle transitiescenario’s speelt waterstof een rol. Waterstof is een energiedrager die zowel kan worden verbrand om er (hogetemperatuur) warmte uit te winnen of dat weer in stroom kan worden omgezet via een brandstofcel. Waterstof is tevens een grond- of hulpstof voor veel chemische processen. Nu is waterstof op zichzelf kleurloos, maar aan de weg ernaartoe wordt soms wel een kleur toegekend. Zo is grijze waterstof de aanduiding voor waterstof dat uit fossiele bronnen wordt gehaald. Het wordt als blauw aangeduid als de bij de splitsing overgebleven waterstof wordt afgevangen en ondergronds opgeslagen. Groene waterstof is een product van het op elektrolytische wijze splitsen van water in waterstof en zuurstof. Hoe groen dit is, is afhankelijk van de elektriciteitsbron. En dan zijn er nog hybride vormen waarbij de bij de productie van blauwe waterstof gesplitste kooldioxide als grondstof wordt gebruikt. Deze zogenoemde turquoise waterstof, een combinatie van groen en blauw, biedt een duurzamer alternatief voor CCS. Balanceren Een bijzondere vorm van waterstofproductie, waaraan specifiek geen kleur is toegekend, is die van chloorelektrolyse. Een aantal chemische bedrijven gebruikt zout als basis voor de productie van chloor. Chloor is een grondstof voor tal van chemische producten en kunststoffen. Bij de elektrolytische splitsing van keukenzout, natriumchloride, ontstaat aan de pluspool chloor en aan de minpool waterstof. Producenten zoals Nouryon verkopen dit waterstof weer aan bedrijven in de buurt. De energie voor dit proces komt tot nog toe voornamelijk van fossiele centrales, maar Nouryon investeert inmiddels wel in verduurza-

ming van zijn elektrisch vermogen. De chloorindustrie kan zelfs een bijdrage leveren aan het balanceren van volatiele windstroom. Transitiebrandstof Waterstof wordt gepositioneerd als ideale transitiebrandstof en aanvulling op een elektrische energievoorziening. Windturbines en fotovoltaïsche systemen produceren duurzame stroom. Het nadeel van stroom is echter dat deze direct moet worden gebruikt. Stroom is op te slaan in batterijen, maar deze zijn relatief duur of kunnen de energie voor kortere tijd vasthouden. Waterstof is een gas dat lang kan worden opgeslagen en via pijpleidingen kan worden getransporteerd. Gasunie liet onlangs nog onderzoeken of zijn bestaande infrastructuur geschikt kon worden gemaakt voor het transport van waterstof, wat met een aantal aanpassingen inderdaad mogelijk zou zijn. Temperen Toch moet er een kanttekening worden gemaakt bij de verwachtingen voor groene waterstof. In de meeste overzichten voor industriële decarbonisatie zijn er goedkopere alternatieven voor hogetemperatuurwarmte. In de transitiescenario’s begint groene waterstof pas rond 2035 echt interessant te worden. Dat wil niet zeggen dat er voor die tijd niets gebeurt. Om de waterstofeconomie naar volwassenheid te leiden, moeten stappen worden gezet naar productie-units met megawatt capaciteit. Inmiddels heeft het eerste Nederlandse consortium zich gemeld dat streeft naar een megawatt electrolyser. Hoewel de weg ernaartoe belangrijker is dan de werkelijke realisatie, denken de partijen dat Nederland uitstekend geschikt is voor dergelijke installaties, zeker in industriële gebieden.

PETROCHEM 5 - 2019 20

PET V Waterstof.indd 20

07-05-19 16:54

Grijze waterstof De grootste huidige markten voor waterstof zijn als feedstock voor ammoniak kunstmest. Kunstmestproducenten Yara Sluiskil en OCI Nitrogen gebruiken momenteel zo’n zestig procent van de huidige grijze waterstof. De raffinagesector gebruikt de overige veertig procent in kraakprocessen en voor hydrotreatment in de biobrandstof-industrie. In totaal produceren de bedrijven jaarlijks 9,2 miljard kuub waterstof, ofwel 828 kiloton. Het grootste deel, tachtig procent, wordt geproduceerd via steamreforming van aardgas. De overige twintig procent komt van de chloorchemieprocessen. Bij productie van een ton waterstof komt maar liefst negen ton CO2 vrij. Tot nog toe gebruikt de raffinagesector alleen de waterstof. De kooldioxide die na scheiding overblijft, verdwijnt de lucht in. De kunstmestindustrie gebruikt een deel van de CO2 onder andere voor de productie van kunstmest, additieven en levert het koolzuurgas ook aan de frisdrankindustrie. Bij gebruik van de producten komt de CO2 wel weer vrij. Blauwe waterstof Het steamreforming proces levert een zeer zuivere kooldioxidebron op. Het is redelijk eenvoudig om dit koolzuurgas af te voeren en ondergronds op te slaan. De VNPI rekende uit dat de raffinagesector op deze manier in 2030 4,1 megaton CO2 ondergronds zou kunnen opslaan. Ook Nuon heeft plannen om blauwe waterstof in te zetten als alternatieve voeding voor een van de ketels van de Magnum-centrale. In het project zitten ook Gasunie en Statoil. Gasunie wil graag ervaring opdoen met het transport van waterstof. Statoil heeft al ervaring met het afvangen en ondergronds opslaan van CO2 in het Sleipner (sinds 1996) en Snøhvit (sinds 2008) gasveld. Toen Nuon het project in 2017 aankondigde moest men nog onderzoeken of ze aardgas wilden importeren, reformen en de CO2 terugsturen of direct waterstof zouden importeren. Inmiddels denkt het bedrijf ook na over de opslag van het gas, wat wellicht in de vorm van ammoniak eenvoudiger is. Het van tevoren afvangen van CO2 (pre-combustion) in plaats van aan de schoorsteen (post-combustion) wordt in de scenario’s als goedkopere optie gezien.

Als de CO2 nuttig kan worden ingezet, carbon capture and utilisation (CCU), biedt een zuivere CO2-stroom, zoals bij post-combustion het geval is, ook meer toegevoegde waarde. Turquoise waterstof Een relatief onderbelicht alternatieve methode voor de productie van waterstofgas is methaanpyrolyse. Met een beetje fantasie zou je dit de turquoise route kunnen noemen, een menging van blauw en groen. Internationaal doen veel partijen in de luwte onderzoek naar deze route. De kern van de technologie is bij de verschillende onderzoeksteams hetzelfde. Gesmolten metaal vormt de basis van de reactor. Dat wordt gebruikt als katalysator. Het metaal wordt opgelost in een metaal dat katalytisch inert is en een lager smeltpunt heeft. Over het algemeen heeft zo’n combinatie een nog lager smeltpunt dan de losse componen-

ten. Voer je methaan hier doorheen, dan komt de waterstof er vanzelf bovenuit. Koolstof is lichter dan de meeste metaallegeringen en komt daardoor bovendrijven, waarna je het er min of meer vanaf kunt scheppen. In dit proces ontstaat dus geen kooldioxide maar koolstof, wat een waardevol additief is in staal, een vulmiddel in autobanden, de grondstof voor de productie van grafiet, een kleurstof en bodemveredelaar. BASF maakte onlangs bekend dat ze serieus de optie met methaanpyrolyse onderzoekt, samen met onder andere gassenproducent Linde, staalbedrijf Thyssenkrupp en verschillende Duitse onderzoeksinstellingen. Over enkele jaren moeten de eerste proeffabrieken worden gebouwd. Commerciële toepassing wordt in de jaren na 2025 verwacht. Ook Shell lijkt geïnteresseerd in de blauw-groene waterstofroute. Het concern werkt nauw samen met onderPETROCHEM 5 - 2019 21

PET V Waterstof.indd 21

07-05-19 16:54

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste! Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

Anzeige 190x130.indd 1

25.02.14 14:14

Hempaline Defend betrouwbaar in uitdagende omgevingen Wij begrijpen dat agressieve omgevingen met extreme pH-variaties, zware belasting en wisselende temperaturen kunnen leiden tot grote schade. Hempaline Defend tanklininings zijn ontwikkeld om deze problemen te bestrijden en uw tank(s) binnen 24 uur weer gebruiksklaar te maken. â&#x20AC;˘ Snelle levering en technische ondersteuning op locatie. â&#x20AC;˘ Snel in bedrijf dankzij onze snel drogende systemen. â&#x20AC;˘ Gereduceerde downtimekosten en langere onderhoudsintervallen. Vertrouw voor de zwaarste beproevingen op Hempaline Defend. Neem vandaag nog contact met ons op via hempaline@hempel.com voor meer informatie. hempaline.hempel.com

PET Advertenties.indd 22

07-05-19 17:09

zoekers van de University of California Santa Barbara. Onderzoeker Eric McFarland stelde vorig jaar dat de toevoeging van een katalysator het haalbaar maakt om op prijs te kunnen concurreren met steam methane reforming. Dichterbij huis is ook TNO sinds begin 2018 bezig met de doorontwikkeling van methaanpyrolyse. De TNO-onderzoekers hebben boven het gesmolten metaal een extra zoutlaag aangebracht, zwaarder dan koolstof, maar lichter dan het metaal. Boven de zoutlaag ontstaat zodoende de koolstof. Dat is er gemakkelijk van af te scheppen en extra te filteren. Groene waterstof De meeste hoop wordt gevestigd op groene waterstof, al is de route daar naartoe wel de langste. Door groene stroom te gebruiken om water elektrolytisch te splitsen in waterstof en zuurstof ontstaat een duurzame variant van waterstofgas. Als de zuurstof ook nuttig kan worden ingezet, neemt de waarde alleen nog maar toe. Grootste struikelblok tot nog toe zijn de electrolysers die het water moeten splitsen. Elektrolysers moeten concurrerend worden met waterstofproductie uit aardgas. Op dit moment zijn de systeemkosten echter te hoog. Bij veel processen nemen die kosten af naarmate de schaalgrootte toeneemt, maar de elektrolyse-processen hebben een fysische grens die de omvang van de elektrolyseplaten beperkt. De fysische grens ligt rond de één vierkante meter en als je hem groter maakt, neemt de efficiency juist af. Nu kun je wel modulaire systemen bouwen, maar die zijn weer relatief duur. Dat neemt niet weg dat grote bedrijven en consortia de plannen hebben klaarliggen voor systemen tot op gigawatt-niveau. De meest recente aankondiging is van een consortium onder leiding van het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) dat denkt in 2025-2030 een één gigawatt fabriek te kunnen bouwen. Het Gigawatt Elektrolyser project brengt de technologische knelpunten in kaart bij het opschalen van grote aantallen stacks in een geïntegreerde fabriek. Bij deze opschaling is het van belang dat de fabriek dynamisch operationeel kan zijn. De fabriek zal immers veel elektriciteit van wind- of zonneparken afnemen, en daardoor afhankelijk zijn van variaties in

Fabrikant Pipelife gaat met Groningen Seaports vier kilometer aan infrastructuur aanleggen om groen waterstof te transporteren.

de levering van elektriciteit. Een ander belangrijk aspect van de gigawattfabriek betreft de productie van warmte en zuurstof als waardevolle ‘nevenproducten’ van de elektrolyse van water. Bij het technisch ontwerp van de fabriek is het van belang dat deze producten goed zijn af te voeren en te leveren, op een manier die hand in hand gaat met de operationele strategie die bij deze opschaling van belang is. Met de huidige stand der technologie en de huidige marktprijzen zou de investering voor een gigawatt elektrolysefabriek ongeveer een miljard euro bedragen. De partners in het project streven ernaar om dat bedrag met een factor drie à vier te kunnen reduceren. Wanneer een totale fabriek zo’n 350 miljoen euro zou kosten, is er een concurrerend alternatief voor de conventionele ‘fossiele’ waterstoftechnologie. Noord-Nederland Ook BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam maakten plannen bekend voor een elektrolyse-installatie. Deze zou slechts een vermogen hebben van 250 megawatt, goed voor de productie van maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar met hernieuwbare energie. De opzet is dat Nouryon de installatie

gaat bouwen en exploiteren. Havenbedrijf Rotterdam gaat de lokale infrastructuur faciliteren en onderzoekt opties voor verdere ontwikkeling van een groene waterstof hub in het gebied. De partners zijn van plan om in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project te nemen. Noord-Nederland had zich al eerder geprofileerd als waterstofregio en de bedrijven en overheden kondigden onlangs nog aan de komende twaalf jaar 2,8 miljard euro te investeren in emissievrije waterstof. Naast deze aankondiging meldde BioMCN al dat het hernieuwbare methanol wil gaan maken uit groen waterstof en CO2. De waterstof moet komen van een nog te bouwen twintig megawatt waterelektrolysefabriek in Delfzijl. Door plannen en projecten te bundelen wil Noord-Nederland een grote stap zetten naar een toekomstbestendige groene industrie. Doel is om installaties te ontwikkelen voor de productie van groene waterstof met een vermogen van minstens honderd megawatt. Daarnaast willen de partijen de infrastructuur voor transport en opslag van waterstof realiseren en de processen in de industrie en elektriciteitsproductie herinrichten om het gebruik van waterstof mogelijk te maken. ■ PETROCHEM 5 - 2019 23

PET V Waterstof.indd 23

07-05-19 16:55

TECHNIEKHELD

Pip van Dijk uitgeroepen tot Techniekheld 2019 Hij vindt dat een goede technicus een installatie zowel moet kunnen bedienen als onderhouden. ‘Als een pomp kapot gaat, dan trek ik iedereen erbij als hij open gaat voor reparatie. Inmiddels is dat voor de mannen geen kwestie meer van moeten, maar van willen. Ze willen weten hoe iets werkt.’ Het is een van de redenen waarom Pip van Dijk van Cabot op 10 april is uitgeroepen tot Techniekheld 2019.

Laura van der Linde

Pip van Dijk – die eigenlijk Peter heet, maar door iedereen Pip wordt genoemd – is sinds zeven jaar werkzaam als voorman bij Cabot. Op de productielocatie in Rotterdam Botlek produceert het bedrijf carbon black voor de versterking van elastomeren, denk aan het gebruik in autobanden en in waterdichte afdichtingsrubbers, en speciale carbon black voor een brede verscheidenheid aan toepassingen. Een ontwikkeling van de laatste jaren is de toepassing van speciale carbon black in batterijen voor bijvoorbeeld mobiele telefoons en elektrische auto’s. In de gel van de lithium-ion accu’s komt carbon black als toevoeging en dit draagt bij aan de laaddichtheid. Dit is voor de snelheid van laden en ontladen heel belangrijk. Met de opmars van het elektrisch rijden en de razendsnelle ontwikkeling op het gebied van mobiele telefonie is de vraag naar deze technologie in een kort tijdsbestek enorm gegroeid. Kennis delen Volgens operations manager Arthur van Berge Henegouwen is Pip van Dijk als geen ander in staat om ervoor te zorgen dat mensen begrijpen hoe dingen werken en om mensen te laten samenwerken. In zijn beleving zijn dit twee eigenschappen die onontbeerlijk zijn als je je gaat bezighouden met nieuwe technologieën. ‘In de techniek zie je vaak dat mensen heel erg met hun eigen ding bezig zijn. Hun eigen vakgebied, hun eigen afdeling, taak of opdracht. Wij hebben gezien wat er kan gebeuren als je de disciplines bij elkaar brengt, als je mensen vanuit verschillende afdelingen met elkaar laat samenwerken. Iedereen brengt zijn eigen kennis in om uiteindelijk te komen tot verbeteringen. Pip is hierin een belangrijke schakel.’

Van Dijk ziet dit zelf ook als een onderdeel van zijn werk. ‘Techniek is voor mij weten hoe je iets kunt bedienen en weten hoe het werkt, maar minstens zo belangrijk is dat je daarin niet alleen staat. Ik wil heel graag mijn kennis delen en ervoor zorgen dat iedereen er zo in staat.’ Zijn collega’s noemen hem een inspirerende en motiverende voorman. Van Dijk vindt het gewoon mooi om te verbinden. ‘Ik praat met de mensen. Als we er niet uit komen, gaan we even bij elkaar zitten en dan heeft iedereen ideeën. Samen los je een probleem op.’ Samenwerking De 61-jarige Van Dijk heeft gezien dat het werk in de afgelopen decennia sterk is veranderd. ‘Vroeger liepen er kleinere ploegjes op een fabrieksterrein die inspecties uitvoerden en dan onderhoud pleegden. In de jaren negentig werd dit meer gecentraliseerd. Er kwamen controlekamers voor de hele fabriek, computergestuurd. Doordat mensen zelf minder op de vloer aanwezig zijn, weten ze niet wat de oorzaak is van een storing. Dan volgt er een algemene melding dat de ventilator het niet doet. Maar als je kennis van zaken hebt, als je weet hoe dingen werken, dan kun je specifieker zijn. Dan weet je bijvoorbeeld dat de oliekering eruit ligt. Dat stukje kennis, als je dat hebt en deelt, dan scheelt dit werk.’ Van Dijk probeert dit zijn collega’s te leren. ‘Dan gaat het over technische kennis, maar ook over de samenwerking binnen een bedrijf. Als je niet samenwerkt tussen verschillende afdelingen, gaat er zo veel fout.’ Van Berge Henegouwen geeft een voorbeeld hoe Van Dijk ervoor zorgt dat de medewerkers weten hoe iets technisch in elkaar zit. ‘Voorheen, als er een pomp kapot ging, dan werd de technische

PETROCHEM 5 - 2019 24

PET Z Techniekheld.indd 24

07-05-19 16:56

FOTO: WIM RAAIJEN

dienst erbij gehaald. Pip vond dat de operators mee moesten kijken, moesten helpen met het openmaken.’ In het begin was er wel een beetje weerstand. ‘Maar inmiddels vinden de mannen het fantastisch. Soms kunnen ze zelf de pomp herstellen. Ze herkennen nu ook de voortekens en signaleren tijdig dat iets kapot dreigt te gaan. En als er dan toch een storing is, kunnen ze gerichter aangeven waar het aan ligt. Dat voelt voor iedereen goed.’ Verbeteren Als je begrijpt hoe het werkt en kunt meedenken over oplossingen, dan kun je ook meedenken over verbeteringen, vindt Van Dijk. ‘We hebben onlangs een nieuwe reactor ontwikkeld die een speciaal soort carbon black maakt.’ Het proces begint met fluffy, een vaste stof dat zich gedraagt als water. Dit komt in een tank. ‘Na iedere volle tank veranderen de instellingen. Dit komt zo nauw dat die tank eerst leeg moet, voordat we een volgende batch kunnen maken en dat kost veel geld.’ Van Dijk heeft toen samen met de unit-engineers gekeken of dat niet anders kon. ‘Nu hebben we in de leiding die naar het filter gaat, dus

Pip van Dijk: ‘Als we er niet uit komen, gaan we even bij elkaar zitten. Samen los je een probleem op.’

voor het in de tank terechtkomt, een monsterpunt gemaakt zodat we daar kunnen meten. Dat hoeft dan niet in de tank en dat scheelt enorm veel geld.’ Van Berge Henegouwen is blij met zoveel innovativiteit en zelfinitiatief in zijn team. ‘De industrie is behoorlijk aan wetten en regels gebonden en dat kan wat beknellend voelen. Toch moet je als management ruimte geven aan verbeteringen. Die zijn goed voor je proces, maar ook voor de moraal op de werkvloer. Als de mensen toch een bepaalde mate van vrijheid hebben, dan geeft dit veel voldoening.’ Passie voor techniek Vanwege al zijn kwaliteiten is Pip van Dijk tijdens de beurs Maintenance NEXT in Rotterdam Ahoy uitgeroepen tot Techniekheld 2019. Volgens de jury waren er vier geweldige kandidaten waarmee duidelijk werd dat er in de

Nederlandse industrie nog altijd veel passie voor techniek aanwezig is. Nevendoel van deze verkiezing is om jongeren te inspireren om ook te kiezen voor techniek. Van Dijk is hier op zijn eigen terrein al mee bezig. ‘Als we een stagiair binnen krijgen, dan moet je zo iemand niet inzetten voor de suffe klusjes. Hem van het kastje naar de muur en weer terug laten lopen, dat is niet opleiden. Zorg ervoor dat zijn stage zinvol is. Laat hem in alle werkzaamheden mee lopen. Misschien is het wel een toekomstige techniekheld, maar dan moet je dat vlammetje wel aanwakkeren.’ Van Dijk vindt eigenlijk dat het interesseren voor techniek al op de lagere en middelbare school moet beginnen. Nu hij zichzelf Techniekheld 2019 mag noemen, wil hij deze taak graag op zich nemen. ‘Passie steekt passie aan. Dus als je, net als ik, plezier hebt in je werk, draag dit uit. Wees trots op je vak.’ ■ PETROCHEM 5 - 2019 25

PET Z Techniekheld.indd 25

07-05-19 16:56

AGENDA Juni 4 juni 2019 Antwerp Expo, Antwerpen www.managementproducties.com

Energie Platform Vlaanderen Een gezamenlijke visie op de uitdagingen van de energietransitie, hoe gaan we de gestelde doelen halen? Is er nog laaghangend fruit om te verduurzamen? In welke innovaties in energieproductie, -distributie en -opslag investeren we? Hoe maken we de business case om CO2 uitstoot te reduceren, af te vangen en te hergebruiken? Is groene waterstof de brandstof van de toekomst? Op dinsdag 4 juni gaan we hier op in tijdens het strategische Energie Platform Vlaanderen met bestuurders uit de energie, industrie en overheden. 6 juni 2019 DeFabrique, Utrecht atexcongres.nl

ATEX & Process Safety Congres Het congres toont de laatste ontwikkelingen op het gebied van explosieveiligheid en procesveiligheid. Thema: Kennis, Kunde & Houding. Wanneer u als professional te maken heeft met (explosie)gevaarlijke stoffen, dan is het essentieel om te beschikken over de juiste kennis ten aanzien van explosieveiligheid, procesveiligheid en ATEX-richtlijnen. Deze objectieve kennis bepaalt samen met de kunde van u als individu en dat van uw team, hoe succesvol u deze explosie- en procesveiligheid kunt toepassen in de praktijk. De laatste – en zeker niet de onbelangrijkste – schakel daarbij is houding. Niet alleen die van de individuele professional of het team, maar juist die van de gehele organisatie.

robots en robots die aangestuurd worden door gedrag te kopiëren. De laatste generatie robots, de collaboratieve robot (cobot), maakt een opmars. Hoe integreert u deze ontwikkelingen en innovaties op de werkvloer? Vision, Robotics & Motion is de vakbeurs waar u alles vindt om betrouwbaarder, veiliger en sneller te produceren dankzij automatisering, robotica, machine vision en motion control. 18 juni 2019 De Run, Veldhoven www.virtual-revolution.nl

Virtual (R)Evolution for Industry Virtual, augmented en mixed reality winnen steeds meer terrein en hebben de toekomst. De mogelijkheden van Virtual, augmented en mixed reality worden voor de industrie steeds omvangrijker, denk aan toepassing bij trainingen, in het ontwerpproces, bij verkooptrajecten, in het onderhoud en bij productielijnen. Tijdens Virtual (R)evolution ontdekt u in één dag de mogelijkheden van de laatste virtual, mixed en augmented reality technologieën voor uw bedrijf. 18-20 juni 2019 Fokker Terminal, Den Haag www.gasanalysisevent.com

Gas Analysis 2019 GAS Analysis is een internationaal evenement op het gebied van analyse van gassen. Tijdens GAS Analysis 2019 worden grensverleggende analytische ontwikkelingen gepresenteerd en besproken met betrekking tot processen, energie, veiligheid, gezondheid en milieu. Deelnemers komen meer te weten over procesefficiëntieverbetering, consistentie, veiligheidsaspecten en emissiebeheersing, naast veel andere belangrijke aspecten.

6-7 juni 2019 Blijdorp, Rotterdam nh3event.com

Power to Ammonia

Schrijf nu in!

Dit tweedaagse congres is een ontmoetingsplek waar het bedrijfsleven en academici, waar mondiale experts, developers en onderzoekers hun resultaten, behaalde prestaties, toepassingsgebieden en zakelijke voorspellingen rondom ammoniak als duurzame (energie)oplossing delen. Keynote speakers zijn Prof. Dr. Ad van Wijk (TU Delft), Edward Cussler (University of Minnesota), David Viano (CSIRO), Rick Musleh (Ministry of Trade and Export Development – Government of Saskatchewan) en Cédric Philibert (International Energy Agency).

20 juni 2019 Innovatiekracht, Spijkenisse www.deltavisie2019.nl

12-13 juni 2019 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven www.vision-robotics.nl

Vision, Robotics & Motion 2019 Robotica is niet meer weg te denken binnen de industrie. Waar de aansturing van robots vroeger een complex verhaal met veel programmeerwerk was, wordt het werken met robotica steeds toegankelijker. Zo zijn er zelflerende

Deltavisie: The Human Element Ondanks de toenemende automatisering, digitalisering en robotisering blijven mensen een cruciale rol spelen in de industrie. Maar die verandert wel. Wat wordt er in de nabije en verdere toekomst verwacht van medewerkers? En hoe kunnen mens en machine er voor zorgen dat het werk nog veiliger wordt gedaan? Tijdens dit jaarcongres van het Petrochem platform draait het om het thema ‘The human element’ in de procesindustrie. Met lezingen van Mark van Baal (Follow This), Alice Krekt (Deltalinqs) en Ronald Hoenen (DSM Engineering). In de avond wordt tijdens een diner de Plant Manager of the Year 2019 gekozen. Wordt het Hanno Schouten (Neste), Sander Schiereck (Brenntag) of Marinus Tabak (RWE)? Ook wordt voor de vijfde maal de VOMI Safety eXperience Award uitgereikt. Een dag om niet te missen!

PETROCHEM 5 - 2019 26

PET H Agenda.indd 26

07-05-19 16:57

EEMSDELTAVISIE 2019

Scenariowedstrijd: win een studiereis Met de industrie-agenda en het overleg over het Klimaatakkoord zijn de afgelopen jaren stevige doelstellingen geformuleerd voor de Eemsdelta. Scope is daarbij 2050 en 2030. Maar wat zijn de stappen die nu moeten worden gezet? Dat is de centrale vraag van de scenariowedstrijd Northern Back from the Future. Eemsdeltavisie op 16 oktober is de finaledag van deze wedstrijd voor studenten en young professionals. Teams van drie personen beschrijven de toekomst van het industriecluster in de Eemsdelta en ze formuleren stappen die nu en op de middellange termijn nodig zijn. Het winnende team krijgt een geheel verzorgde

Belangrijke data • Aftrapsymposium 12 juni 2019 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Met presentaties van de industrie in de Eemsdelta. • Uiterste inschrijfdatum teams: 17 juni • Uiterste inleverdatum whitepapers: 1 september • Begin september voorronde • 16 oktober finale en bekendmaking winnaar Aanmelden Teams kunnen zich aanmelden met een mail aan hoofdredacteur Wim Raaijen (wim@industrielinqs.nl). Vermeld daarin de namen van de teamleden, hun e-mailadressen en de onderwijsinstelling, bedrijf of organisatie waaraan zij verbonden zijn. Geef verder aan wie begeleider is en of er interesse is in ondersteuning uit de industrie. Kijk voor alle informatie op: www.petrochem.nl/schrijf-scenariowedstrijd-eemsdelta-en-win-studiereis

Prijs en publicatie Voor de studiereis wordt gedacht aan een bezoek aan de procesindustrie in Japan

FOTO: WIM RAAIJEN

studiereis.

of de VS. Van deze reis wordt uitgebreid verslag gedaan in onze publicaties. Ook is het de bedoeling dat kwalitatief goede whitepapers worden gepubliceerd, bijvoorbeeld via de media van Chemport Europe, Groningen Seaports en meer.

Van de teams wordt gevraagd om eerst hun eigen beeld te schetsen van de Eemsdelta in 2050. Daarbij worden ze onder andere geholpen door veel informatie uit de Industrie-agenda en de resultaten van het klimaatoverleg. In een whitepaper van maximaal 5000 woorden moeten zij schetsen welke stappen het industriële cluster in de Eemsdelta op de korte en middellange termijn moet en kan zetten om de doelstellingen voor de periode 2030-2050 te halen. De wedstrijd wordt georganiseerd door Industrielinqs, uitgever van Het Nieuwe Produceren en Petrochem. Mede-initiatiefnemer is EemsdeltaGreen, platform voor het ontwikkelen van nieuwe groene projecten of ondersteuning bij het versnellen van lopende projecten. De wedstrijd wordt mede ondersteund door Chemport Europe, Groningen Seaports, Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI).

Eemsdeltavisie Jaarlijks organiseert Petrochem het congres Eemsdeltavisie. Mede-initiatiefnemers zijn Chemport Europe, Groningen Seaports, SBE en Eemsdelta EZ. Het congres brengt ieder jaar 120-150 beslissers bij elkaar rond inspirerende thema’s. Dit jaar wordt het evenement samen georganiseerd met de VNCI, die gelijktijdig en geïntegreerd met Eemsdeltavisie haar programma Behind the Scenes houdt. ■ PETROCHEM 5 - 2019 27

PET Y Wedstrijd.indd 27

07-05-19 16:58

INNOVATIE ZON ZET CO2 OM NAAR METHAAN TNO en de Universiteit Hasselt (België) hebben een concept ontwikkeld om zonlicht direct te gebruiken als ‘brandstof’ om chemische processen aan te drijven. De organisaties zijn er zelfs al in geslaagd om CO2 met zonlicht als energiebron om te zetten naar methaan. Deze innovatie kan niet alleen bijdragen aan de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energie, maar ook aan minder uitstoot van CO2. Het zonlicht wordt volgens de twee partijen met een uitzonderlijk hoge efficiëntie van 55 procent gebruikt. Dat komt doordat conventionele fotokatalysatoren meestal alleen het UV-deel van het zonlicht gebruiken, waardoor een groot deel van het licht niet wordt benut en de efficiëntie veel lager is. Met het door TNO en de Universiteit Hasselt ontwikkelde concept wordt methaan geproduceerd bij lage temperatuur en lage druk, met alleen zonlicht als energiebron. Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of bijvoorbeeld ook farmaproducten of synthesegas op deze manier kunnen worden geproduceerd. Synthesegas wordt nu al veelvuldig als bouwsteen in conventionele chemische processen gebruikt. Beide onderzoeksgroepen hebben de intentie verder samen te werken aan de ontwikkeling van een geschikte reactor voor dit soort fotochemische processen.

FOTO’S: PIXABAY

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Iv-Industrie

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

0/0/0/100

69/18/2/0 0/0/0/4

MACHINE HELPT FOTONICA START-UPS OPSCHALEN Fotonicachips, chips die werken met licht, zijn sterk in opkomst. Bijvoorbeeld voor snelle communicatienetwerken, voor onder meer datacenters, zelfrijdende auto’s en de komende 5G-standaard. Op de campus van de Universiteit Twente opent het Fraunhofer Project Center een speciale incubator voor bedrijven die actief zijn op het gebied van fotonica. De incubator beschikt over een flexibel inzetbare micro-assemblagemachine die het mogelijk maakt om van prototype naar kleine series te gaan en vervolgens op te schalen. Vergeleken met de elektronica-industrie die een volwassen maakindustrie heeft voor extreem grote aantallen, staat fotonica nog in de kinderschoenen. Met enkele werkende chips is de stap naar de markt nog niet te maken, de chips worden vaak ook nog eens handmatig geassembleerd. De incubator van Fraunhofer gaat bedrijven helpen dit proces te automatiseren. Dat hoeft niet meteen om heel grote volumes te gaan, het kan al beginnen met honderd stuks. De drempel ligt laag. Het Fraunhofer Project Center heeft een flexibele machine ontwikkeld, voor micro-assemblage. Met een precisie beter dan twintig nanometer, kunnen fotonische componenten en glasvezels uiterst precies worden gepositioneerd en bevestigd. Het is zelfs mogelijk om het fotonisch systeem tijdens de assemblage in te schakelen, zodat het meteen feedback geeft aan de machine. Dat past ook in de filosofie van Industry 4.0: het maakt het productieproces transparant, ook de klant kan meekijken.

PETROCHEM 5 - 2019 28

PET05 G_Innovatie.indd 28

07-05-19 17:00

GROOTSTE DRIJVEND ZONNEPARK VAN NEDERLAND OP MAASVLAKTE Rijksvastgoedbedrijf (RVB), Rijkswaterstaat (RWS) en Havenbedrijf Rotterdam gaan starten met de aanleg van het grootste drijvend zonnepark van Nederland. Dit zonnepark, dat in potentie een vermogen van honderd megawattpiek gaat leveren, wordt aangelegd op de Slufter, een depot voor verontreinigd sediment op de Maasvlakte. De uiterst westelijke ligging maakt genoemde locatie tot een van de meest zonrijke plekken in Nederland. Het is een ideale plaats voor de opwekking van zonne-energie. Naar schatting is het mogelijk om van de 250 hectare circa 100 hectare beschikbaar te stellen voor het aanleggen van het zonnepark. Het drijvend zonnepark past in het beleid van het Havenbedrijf dat intensief werkt aan de energietransitie van de haven en het gebruik van zonnepanelen en windturbines stimuleert. Het project ‘Zon op de Slufter’ is onderdeel van het pilotprogramma ‘Hernieuwbare energie op Rijks(waterstaat)-areaal’, een programma van RWS, RVB en de Rijksdienst Ondernemend Nederland. Doel van dit programma is om te leren hoe rijksgronden zo optimaal mogelijk kunnen worden ingezet voor de opwekking van hernieuwbare energie. Om dit zonnepark aan te kunnen leggen, wordt een geschikte exploitant gezocht. Na marktconsultatie start begin 2020 een tenderprocedure. Naar verwachting wordt in 2022/2023 daadwerkelijk begonnen met de aanleg van het drijvend zonnepark.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

SMOOTHIE FABRIKANT INNOCENT BOUWT CO2-NEUTRALE FABRIEK IN ROTTERDAM Innocent, fabrikant van smoothies en vruchtensappen, start dit najaar met de bouw van haar eigen CO2-neutrale fabriek in de Rotterdam Food Hub. Dit is een nieuw bedrijventerrein van 60 hectare aan het Calandkanaal dat door Havenbedrijf Rotterdam speciaal wordt ingericht voor bedrijven uit de ‘agrofood’ sector. Innocent, dochteronderneming van Coca-Cola, heeft vier jaar gewerkt aan de bouwplannen van deze fabriek die CO2-neutraal gaat worden. Uiteindelijk is gekozen voor Rotterdam als nieuwe thuisbasis. Voor Innocent is dit is de duurzaamste locatie om de fabriek te bouwen, mede omdat de productie hierdoor zo dicht mogelijk plaatsvindt bij de plek waar de ingrediënten arriveren. Door het besparen van vele kilometers wegverkeer en het verminderen van de koolstofvoetafdruk met tien procent, wil Innocent verder bouwen aan haar ambities en voorbeeldfunctie in duurzame productie. De fabriek gaat zo’n vierhonderd miljoen flesjes gekoeld sap per jaar produceren voor zeventien Europese landen en zorgt voor zo’n tweehonderd nieuwe banen.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 5 - 2019 29

PET05 G_Innovatie.indd 29

07-05-19 17:00

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

360° virtual tour in IMPROVED Samen met negen partners zet Evides Industriewater zich, met het project IMPROVED (Integrale Mobiele PROceswatervoorziening Voor een Economische Delta), in voor een duurzame aanpak van de industriële proceswaterketen. Speciaal daarvoor is een mobiele installatie ontworpen en gebouwd, waarin verschillende waterzuiveringstechnieken aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Hiervan is nu een 360° virtual tour gemaakt die te bekijken is op www. evidesindustriewater.nl

VOTOB en VOMI werken samen aan borgen van veiligheid Veiligheid is topprioriteit bij het werken in en rond opslagtanks. Maar hoe veilig werken ketenpartners samen? En wat zijn verbeterpunten? Goede communicatie is essentieel en waar kan het beter? In de Safetydeal Samen veilig werken in de keten, gefinancierd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, hebben Votob, Vereniging van Nederlandse tankopslagbedrijven, en VOMI, brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie, de handen ineen geslagen. Samen delen ze een ultiem einddoel: de veiligheid in de keten steeds verder verbeteren. Download de brochure via www.vomi.nl Business Pressure Cooker bij Stratt+ 25 internationale studenten van de Rotterdam Business School kregen een week de tijd om Stratt+ te analyseren en een visie los te laten op de toekomst van het bedrijf tijdens de Business Pressure Cooker. De Rotterdam Business School en het bedrijfsleven zorgen er gezamenlijk voor dat de studenten niet alleen in de boeken zitten, maar echt uitgedaagd worden om praktijkgerichte oplossingen te bedenken. Aan het eind van de dag werden de innovatieve concepten gepresenteerd aan het management.

ENGIE logotype_solid_BLUE_RGB 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 R0 G170 B255

Zone de protection 2 Zone de protection 3

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET05 L_Platform.indd 30

07-05-19 17:04

‘EXPERTQU TES’ We beschikken in Vlaanderen over een chemiecluster van wereldformaat. Hoewel de voorbije twintig jaar de productie is verdubbeld, is de uitstoot van broeikasgassen gehalveerd. Bovendien helpen onze producten om CO2 te besparen in andere sectoren. De chemie-industrie is dus een sleutelsector in het streven naar een koolstofslimme economie en samenleving.’

Talloos zijn de projecten waar wij, zeker als chemische industrie, inzetten op een nieuwe industriële revolutie. Een nieuwe vorm van industrie met nieuwe grondstoffen als groene waterstof, met wellicht de elektrificering van de chemische processen om op een andere manier met molecules aan de slag te gaan. Maar om die 24/7 te laten draaien, nee daar zijn we nog niet, maar dat hebben we wel voor ogen.’

Frank Beckx in een artikel op de website van De Vlaamse Ondernemer over het nieuwe Moonshot-innovatieprogramma.

Jan Van Doorslaer over de klimaatspijbelaars op in zijn column in deze editie van Petrochem.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Plant Manager of the Year 2015

Jeroen van Woerden Cabot, general manager, Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2017

PET05 L_Platform.indd 31

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning Iv-Industrie, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts EPSC, operations director

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

07-05-19 17:04

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 170308 iLinqs Platformadv.indd 1 PET Advertenties.indd 32

08-03-17 17:09 16:02 07-05-19

COLUMN

‘De klimaatspijbelaars beseffen dat ze het wellicht met iets minder comfort zullen moeten stellen, dat onmetelijke mobiliteit een prijs zal hebben, dat andere vormen van samenwonen, ons verplaatsen, ons vermaken noodzakelijk zullen worden.’

‘T’ van transitie en tijd We konden er de voorbije maanden – zeker in Belgenland – niet naast kijken: het succes van de klimaatspijbelaars. Tieners onder aanvoering van doorzettende en communicatief sterke leiders trokken door de straten van menig Europese centrumstad om aandacht op te eisen voor het klimaat en de noodzaak om aan de steeds duidelijk wordende klimaatverandering iets te doen. Ze waren met duizenden, soms met tienduizenden, die bewust hun lesuren lieten vallen om hun stem op straat en in de media te verheffen. De klimaatspijbelaars, bijgestaan door alle andere generaties, willen dat er sneller en vakkundiger opgetreden wordt om de klimaatverandering minstens onder controle te houden, liefst te stoppen. Hun verwijt aan de vorige generaties (die van hun ouders en grootouders): ‘Jullie hebben het te ver laten komen en te weinig gedaan.’ De acties leverden op de sociale (sic) media voldoende stof tot asociale verwijten en negationistische reacties. Meebouwen Wouter De Geest begrijpt als ‘captain of industry’ en inmiddels ook als zestiger volkomen de bezorgdheid van de jeugd voor haar toekomst. Maar dat het snel zal kunnen worden geregeld, nee, dat is volgens hem jeugdige overmoed. ‘Ook klimaatwetten zullen het niet redden. We hebben overigens al wetten genoeg en de doelstellingen om de CO2-uitstoot terug te dringen zijn er. We moeten ze alleen nog sneller en concreter omzetten in trajecten en die trajecten effectief uitvoeren. Daarin neemt de industrie en zeker de chemische industrie het voortouw en moet ze ook de leiding nemen. Met haar producten, innovaties en concepten allerhande en zeker met de kunststoffen worden aan de andere sectoren zoals de bouwsector, de transportsector, de landen tuinbouwsector sleutels aangereikt voor de beperking van de broeikasgassen. De industrie zal mede de transitie van onze samenleving vorm moeten geven, maar transitie begint met een ‘t’ en die staat ook aan het begin van tijd. Transitie zal tijd vergen, wat alles behalve betekent dat we moeten wachten’, meent hij. Toch wordt in de publieke discussie die in het zog van de klimaatspijbelaars ontstaan is rond de klimaatproblematiek vaak de industrie met de vinger gewezen als een van de grote ‘boosdoeners’. ‘Alleszins is de boodschap van de spijbelaars en de

klimaatmarcheerders aangekomen en moeten we als industrie beter uitleggen dat wij ons bewust zijn van onze rol in de maatschappelijke transitie. Wij zijn als industriëlen geen ‘klimaatnegationisten’. Talloos zijn de projecten waar wij, zeker als chemische industrie, inzetten op een nieuwe industriële revolutie. Een nieuwe vorm van industrie met nieuwe grondstoffen als groene waterstof, met wellicht de elektrificering van de chemische processen om op een andere manier met molecules aan de slag te gaan. Maar om die 24/7 te laten draaien, nee daar zijn we nog niet, maar dat hebben we wel voor ogen. Tegelijk beseffen de spijbelaars dat ze het wellicht met iets minder comfort zullen moeten stellen, dat onmetelijke mobiliteit een prijs zal hebben, dat andere vormen van samenwonen, ons verplaatsen, ons vermaken noodzakelijk zullen worden. Ik kan hen maar een bijkomende raad geven: kies een STEM-studeerrichting (Science, Technology, Engineering & Mathematics) en bouw zelf mee aan die nieuwe en andere toekomst.’ Frank Zappa De Geest denkt dat, naar analogie met het Emissions Trading System (ETS), waarbij wordt betaald voor de uitstoot van broeikasgassen op basis van benchmarks die de beste beschikbare technologie promoten, een prijssysteem van CO2 moet worden ingevoerd voor andere sectoren, zoals de transportsector. Zelfs de woonsector moet er bij worden betrokken. ‘Op die manier krijg je aanzetten om andere en vooral energiebesparende concepten op te zetten of het woonpark versneld te moderniseren of broeikasgasarm te maken. Zelfs de bankensector kan hier een rol spelen met financieringsformules. Op dat vlak is nog heel veel innovatie mogelijk’, bedenkt hij. Met die gedachte dwaal ook ik als ‘68’-er terug naar de tijd dat wij als twintigers de straat opgingen om ons verlangen naar een ander maatschappelijk bouwwerk kenbaar te maken. Ik moet daarbij terugdenken aan een van onze pophelden, Frank Zappa. Hij zei ooit: ‘Mind is like a parachute. It only works when it’s open.’ Tja hoe heette zijn groep ook alweer? Juist: ‘The Mothers of Inventions’. Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 5 - 2019 33

PET I Column.indd 33

07-05-19 17:02

THEMA: ENGINEERING & CONTRACTING

Optimalisatie verduurzaamt ureumproductie Ureumtechnologiebedrijf Stamicarbon koos bewust voor een strategie waar het zijn twaalfhonderd patenten als licenties aanbiedt. Daarmee blijft het bedrijf gedurende alle levensfases van de ureumfabrieken van zijn klanten betrokken bij de prestaties ervan. De kennis die het tijdens die levensfases opbouwt, gebruiken de technische experts weer voor continue procesoptimalisatie bij al hun fabrieken.

David van Baarle

De Nederlandse kunstmestbranche ligt momenteel onder een vergrootglas. De onderhandelingen rond het Klimaat akkoord en de dreiging van een CO2-be lasting zet de top tien van CO2-uitstoters onder druk. Niet geheel toevallig staan de twee Nederlandse kunstmestfabrikanten Yara Sluiskil en OCI Nitrogen in dit rij tje: Yara is met een gemiddeld jaarvolume van 1,8 miljard kuub de grootste aardgas verbruiker van Nederland, OCI zit daar met ruim één miljard kuub iets onder. De basis voor een groot deel van de wereldwijd gebruikte technologie voor de productie van ureum-kunstmest, ligt opvallend genoeg in Nederland. Inmid dels is Stamicarbon onderdeel van het Italiaanse Maire Tecnimont, maar de wortels liggen in Limburg. De naam is afgeleid van de Staatsmijnen (Stami), dat begon als steenkoolbedrijf (Carbon). Stamicarbon werd in 1947 opgericht door DSM, dat zijn patenten in een apart bedrijf wilde stoppen om die wereldwijd te kunnen vermarkten. In 2009 is het bedrijf verkocht aan Maire Tecnimont Groep, een internationaal technologie- en engineeringsbedrijf dat zich focust op de petrochemie en energieverwerkingsmarkt. Daarbij is wel voor een duidelijke koers gekozen richting hernieuwbare, duurzame energie en groene grondstoffen. Lifecycle support Het hoofdkantoor van Stamicarbon staat nog steeds in Sittard, hoewel het bedrijf in meer dan vijftig landen actief is. Alleen al vorig jaar meldde het engineeringsbedrijf een vijftal nieuwe projecten in onder andere Rusland, Aus tralië, Brunei en China. CEO Pejman Djavdan legt uit hoe het bedrijf niet alleen als licentieverlener (licensor) van de technologie werkt, maar betrokken blijft bij de gehele levenscyclus van de

ureumfabrieken. ‘Ureum is nog steeds de meest gebruikte kunstmest ter wereld’, zegt Djavdan. ‘Jaarlijks wordt wereldwijd 180 miljoen ton ureum geproduceerd. Wij leveren aan ongeveer de helft van die bedrijven de technologie voor de productie van deze kunstmest. Om bedrijven gedurende de hele levenscyclus van een fabriek te ondersteunen, delen we onze activiteiten op in drie fases: Launch, Evolve en Advance. Launch is de fase waarin nieuwe fabrieken door een EPC-contractor worden gebouwd terwijl wij ze opstarten. Hierbij trainen we ook het personeel dat deze fabrieken moet gaan bedrijven. Als de fabrieken een aantal jaren in bedrijf zijn, voeren we de nodige modificaties uit om bijvoorbeeld de capaciteit te vergroten, het energie verbruik terug te dringen of de impact op het milieu te verlagen (Evolve, red.). Daarnaast leveren we gedurende de hele levenscyclus ook de nodige services om de effectiviteit van fabrieken te verbete ren (Advance, red.).’ De keuze van Stamicarbon om tech nologie alleen in licentie te verkopen, betekent in de praktijk dat zij eigenaar van de gepatenteerde technologie blijft. Discretie is dan ook een sleutelwoord in de samenwerking met klanten, contrac tors en leveranciers. Tegelijkertijd kan het bedrijf wel de kennis die het opbouwt bij het oplossen van een probleem in de ene fabriek, inzetten voor verbetering van andere fabrieken. Djavdan: ‘We nemen geen afscheid wanneer we een fabriek opleveren, maar ondersteunen ook bij shutdowns en turnarounds. Ook voor complexe technische vragen weten klan ten ons te vinden.’ Prestaties vergroten Stamicarbon heeft experts in dienst die de wettelijk verplichte inspecties aan

PETROCHEM 5 - 2019 34

PET X Stamicarbon.indd 34

07-05-19 17:04

FOTO’S: STAMICARBON

Ureumfabriek in Turkmenistan, Turkije

hogedrukapparatuur mogen uitvoeren. De bevindingen van inspecties, maar ook input van klanten en partners in open innovatie worden gebruikt om de tech nologie te blijven ontwikkelen. ‘Dit heeft inmiddels tot een portefeuille van ruim twaalfhonderd patenten geleid. De va riëteit hierin is redelijk groot, van nieuwe processen tot materialen. Zo ontwikkel den we begin jaren negentig samen met het Zweedse staalbedrijf Sandvik ons eigen soort super duplex staal: Safurex.’ Een speciaal staal is geen overbodige luxe in een omgeving waar met zeer corrosie ve stoffen wordt gewerkt. In sommige productiefases moet er zelfs een neutrale buffer worden gemaakt, meestal met behulp van zuurstof, tussen de wand en het medium. Tel daarbij hoge temperatu ren en drukken op en het mag duidelijk zijn dat de procesequipment aardig wat te verduren krijgt. Inmiddels zijn er drie soorten Safurex staal verkrijgbaar, met elk zijn eigen toepassing. Dankzij de inzet van deze staalsoorten neemt niet alleen de corrosieproblematiek af, maar verbetert ook de warmteoverdracht van

warmtewisselaars. Bovendien hoeft er minder zuurstof te worden ingezet, wat ook de prestaties en de veiligheid van de fabrieken vergroot. Verscherpte wetgeving Djavdan: ‘Veel van onze innovatie wordt gedreven door lokale en internationa le weten regelgeving, maar ook de omstandigheden waaronder de bedrijven moeten opereren, leveren wel eens een onverwachte innovatie op. Momenteel is het energieverbruik van de fabrieken bijvoorbeeld een hot topic. Met de energietransitie naar een duurzame ener gievoorziening staat de kunstmestsector onder druk zijn energieverbruik te ver lagen. Met name in bestaande fabrieken is nog veel te winnen. We ontwikkelden een nieuwe technologie die we het UltraLow Energy concept noemen. Het is gelukt om het stoomverbruik met veertig procent terug te dringen. Inmiddels zijn al twee fabrieken in China volgens dit nieuwe concept ontworpen en onder constructie en de potentie is groot om op deze manier verder te gaan.’

In de Verenigde Staten stond een fa briek voor een uitdaging toen bleek dat de granulatiefabriek teveel ureum en ammoniakdeeltjes uitstootte. Normaal gesproken is een uitstoot van vijftig milligram per kuub acceptabel, maar de lokale autoriteiten eisten een emissie van slechts twintig milligram per kuub. Djavdan: ‘We vonden uiteindelijk een oplossing in een heel andere industrie, die van cement en verbrandingsovens, en ontwikkelden samen met het Ame rikaanse EnviroCare een nieuwe eigen scrubber die met een emissie van tien milligram per kuub ruim onder de norm blijft. Inmiddels is de MicroMist Venturi scrubber al bij twee fabrieken operationeel en bij vier fabrieken onder constructie en in principe kunnen we emissies van alle granulatiefabrieken op deze manier verminderen.’ Kleinere capaciteiten Een voorbeeld van een bijzondere omstandigheid die tot een winstgevende innovatie heeft geleidt, komt uit Bangla desh. Djavdan: ‘De klant wilde een PETROCHEM 5 - 2019 35

PET X Stamicarbon.indd 35

07-05-19 17:04

ADOPTE R E N PUP ADOPTEER EEN PUP ADOPTEER EEN PUP

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze aardgasoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: www.omv-gas.nl

90x132_omv_gas_nl_0219_rz.indd 1

28.02.19 13:25

[Sa ve t i.s.m. Behind the scenes (VNCI) he d ate EVENEMENTENHAL DELFZIJL | 16 OKTOBER ]

NATURAL STEPS www.eemsdeltavisie.nl Halve pagina advertentie EDV19 -ism Behind the scenes.indd 1

PET Advertenties.indd 36

03-05-19 12:44

07-05-19 17:11

ureumfabriek bouwen in de buurt van een vliegveld. Het probleem dat daarmee ontstond was dat de fabriek een beperking in de hoogte kreeg. We moesten de installaties dan ook zo herontwerpen dat de fabriek slechts 42 meter in plaats van 60 meter hoog werd. Dit leidde tot een geheel nieuw concept met integratie van een condensor en verticale reactor naar een horizontale pool condensor. Een bijkomend voordeel was dat door de geringere hoogte minder constructie en staal nodig was en met één hogedruk apparaat minder de fabriek veel goedkoper kon worden gebouwd. Ook dit concept konden we weer verder ontwikkelen tot een poolreactor-variant voor kleinere capaciteiten, en vermarkten.’ Horizon Djavdan merkt op dat de kunstmestmarkt een zeer competitieve wereldmarkt is, waar kopers voor een paar centen prijsverschil van de ene naar de andere producent kunnen overstappen. ‘Het grootste deel van de kunstmestindustrie draait om commodity’s. De efficiency verbeteringen die producenten doorvoeren, doen ze met name om de prijs te drukken. Om zich te onderscheiden moeten ze of de prijs drukken door de opex te verlagen of zich meer richten op specialties. De horizon van die bedrijven is, net als bij de meeste commerciële industrietakken, niet heel ver. Hoewel een groot deel van die bedrijven onze technologie gebruikt, komt het onder scheid vaak van andere technologie elders in de keten. Toch zijn veel verbeteringen eerder incrementeel dan technologische doorbraken. Wij kunnen het ons als technologiebedrijf veroorloven om verder in de toekomst te kijken en onze R&D-inspanningen daarop in te richten. Dat is ook nodig aangezien strategische innovaties een lange termijn vergen.’ Opvallend genoeg gaat die toekomst visie niet zozeer over de ureumproductie, maar meer over veranderingen in zowel de feedstock als in de toepassing en samenstelling van de meststoffen. ‘De enorme bevolkingsgroei en de druk op grondstoffen en energie dwingt de agrarische sector om zorgvuldiger om te gaan met zijn meststoffen’, zegt Djav-

Ureumfabriek in Bangladesh

dan. ‘Van het ureum dat nu op het land wordt uitgestrooid, gaat zo’n veertig tot vijftig procent verloren, omdat het in de lucht of het water belandt. Er wordt nu gewerkt aan speciale coatings op de ureumkorrels die de meststof geleidelijk loslaten en zo voor de plant beschikbaar komt als het nodig is. De permeabiliteit van de coating is afhankelijk van temperatuur en vochtigheid en laat meststof daardoor sneller of juist langzamer los.’ Coatingfabriek Het engineeringsbedrijf ziet de behoefte aan meer nutriënten toenemen. Naast stikstof hebben planten ook zink, magnesium, koper of ijzer nodig. ‘Ureum is een mooie drager voor deze stoffen en je zou in zo’n coating, mixen kunnen maken van deze stoffen. Uiteraard gaan wij die niet volledig zelf ontwikkelen, maar hebben we een aandeel gekocht in het Amerikaanse Pursell Agri-Tech, dat hier al actief in was. Samen ontwikkelen we deze technologie verder en vervolgens willen we wel zelf de coatingfabriek ontwerpen en neerzetten die dit mogelijk maakt.’ Groene waterstof Ook aan de grondstoffenkant zal de komende dertig jaar veel veranderen. Zoals gezegd is de kunstmestsector een van de grootste gasverbruikers ter wereld en alternatieven voor fossiele waterstof zijn dan ook welkom. Djavdan: ‘Water-

stof is ook te produceren via elektrolyse met behulp van groene stroom. Maire Tecnimont is inmiddels al bij drie onderzoeksprojecten betrokken voor de inzet van met name zonne-energie voor de productie van groene waterstof. De productie van ammoniak uit groene waterstof vraagt om een aantal modificaties, maar is zeker mogelijk. Belangrijker is dat de groene variant het prijsniveau krijgt van grijze waterstof. De projecten waar ons Italiaanse moederbedrijf zich op richt, concentreren zich met name op Afrika en Midden-Amerika, waar veel zon is en dus goedkope elektriciteit.’ Dat wil overigens niet zeggen dat de fabrieken elders geen stappen kunnen nemen. Djavdan: ‘Digitalisering brengt een groot aantal nieuwe mogelijkheden met zich mee om fabrieken die al ver zijn geoptimaliseerd toch nog een stap verder te brengen. We rondden een paar jaar geleden een project bij OCI Nitrogen af, waarbij we digitale technieken gebruikten voor procesoptimalisatie. Door de reeds in de DCS beschikbare procesdata te analyseren en daar slimme algoritmen voor te ontwikkelen, konden we de capaciteit met vier procent verhogen en het energieverbruik met vier procent verlagen met onze Advance Optimizer. Op basis hiervan hebben we nu een platform van zogenaamde soft-sensors ontwikkeld waarmee we dit ook online kunnen doen voor alle fabrieken.’ ■ PETROCHEM 5 - 2019 37

PET X Stamicarbon.indd 37

07-05-19 17:04

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit. De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: 2020

Borealis breidt de capaciteit van zijn polypropeenfabriek in Kallo uit met tachtig kiloton. De verwachting is dat de toegevoegde capaciteit in 2020 in gebruikt kan worden genomen. De capaciteitsverhoging is bedoeld om ten volle te profiteren van de nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Kallo.

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2022

Covestro wil driehonderd miljoen euro investeren in de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2022. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim.

Opdrachtgever: Dow Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow gaat de MDI-capaciteit in Delfzijl uitbreiden en flexibeler maken om meer soorten MDI te kunnen produceren, die beter aansluiten op vragen uit de markt. Voor de opslag van ruwe grondstoffen wordt een derde, nieuwe opslagtank gebouwd om minder kwetsbaar te zijn in de aanvoer van grondstoffen per schip. Verder worden er diverse verbeteringen doorgevoerd in het productieproces, het koelwatersysteem en de automatisering.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding kan Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2024

Ineos investeert 3 miljard euro in een nieuwe ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek in Lillo (Antwerpen). De propaanhydrogeneringsfabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en de ethaankraker krijgt een capaciteit van 1.250.000 ton etheen per jaar.

Opdrachtgever: Ioniqa Waar: Geleen Investering: 12 miljoen euro Afronding: 2019

Ioniqa bouwt op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen zijn eerste upcyclingfabriek voor PET-plastic, waarin dit afval volledig circulair kan worden omgezet naar een hoogwaardige grondstof voor PET. De aanvoer van het benodigde afval is voor de fabriek al verzekerd, evenals de afzet van de nieuwe, pure PET-grondstof. De fabriek krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen euro Afronding: 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn.

PETROCHEM 5 - 2019 38

PET05 K_Projecten.indd 38

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit worden verhoogd naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd en krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning gaat de productie medio 2020 van start.

Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek gaat PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren.

Opdrachtgever: Sabic Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2020

Sabic gaat de productie van polyfenyleenether (PPE) in Bergen op Zoom hervatten. Het bedrijf sloot de PPE-fabriek in 2014, maar wil deze volgend jaar opnieuw in productie nemen. PPE is de basis voor Noryl en de capaciteitsuitbreiding is dan ook bedoeld om aan de toenemende vraag naar Noryl kunststoffen te voldoen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd. Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning is de fabriek begin 2020 operationeel.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: eerste kwartaal 2019

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De uitbreiding van de spin-capaciteit staat gepland voor het eerste kwartaal van 2019.

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

PETROCHEM 5 - 2019 39

PET05 K_Projecten.indd 39

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: Vynova Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Vynova breidt in Tessenderlo de capaciteit voor de productie van natriumhydroxide aanzienlijk uit. De uitbreiding levert tegelijkertijd extra capaciteit van chloor op, die kan worden gebruikt voor de productie van ethyleendichloride. De voltooiing van het project wordt begin 2019 verwacht.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: medio 2020

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol. C-Shift kan straks in Gent zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: begin 2019

BioMCN renoveert een productielijn voor methanol, die sinds 2005 in de mottenballen lag. De herstart voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit. Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op.

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: begin 2019

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: Sabic en Plastic Energy Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2021

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: SCW Systems en Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshoreplatforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

PETROCHEM 5 - 2019 40

PET05 K_Projecten.indd 40

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 wordt de nieuwe reactor verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022

Alpha Terminals investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter p/u. De debottlenecking gebeurt zonder de fabriek stil te leggen. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: HES Botlek Tank Terminal Waar: Rotterdam Botlek Investering: onbekend Afronding: augustus 2020

HES Botlek Tank Terminal breidt zijn capaciteit uit met zes hoogwaardige tanks voor de opslag van biobrandstoffen. De opslagtanks hebben ieder een inhoud van 3.400 kubieke meter, een diameter van twaalf meter en een hoogte van dertig meter. Daarmee wordt de totale opslagcapaciteit verhoogd naar 510.000 kubieke meter. Naar verwachting worden de opslagtanks in augustus 2019 opgeleverd.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal, die eind 2019 gereed is.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen euro Afronding: begin 2019

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

Opdrachtgever: JPB Logistics Waar: Delfzijl Investering: ruim 10 miljoen euro Afronding: najaar 2019

JPB Logistics bouwt op Chemiepark Delfzijl gefaseerd in totaal 36.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit bij. In de eerste fase zijn al vijf RVS duplex tanks gebouwd, met een totale opslagcapaciteit van 21.200 kubieke meter. Daarna volgen vier stalen tanks van 1.100 kubieke meter per stuk in de bestaande tankpit voor licht ontvlambare producten. Tijdens de laatste fase worden nog eens drie RVS duplex tanks van 3.500 kubieke meter per stuk gebouwd. Ook worden de diepzeesteiger uitgebreid en vier nieuwe laadarmen geplaatst.

Opdrachtgever: Katoen Natie Waar: Limburg Investering: 80 miljoen euro Afronding: medio 2020

Katoen Natie investeert 80 miljoen euro op diverse plaatsen in Limburg. Zo wordt er een nieuwe opslagterminal op Chemelot gebouwd, met 54.500 vierkante meter magazijnruimte en 207 silo’s. Deze moet in het tweede kwartaal van 2020 operationeel zijn. Daarnaast krijgt de bestaande logistieke terminal in Nuth er 10.000 vierkante meter magazijnruimte en zestig silo’s bij. Dit project wordt naar verwachting eind 2019 opgeleverd.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

PETROCHEM 5 - 2019 41

PET05 K_Projecten.indd 41

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 2 van de uitbreiding wordt in het tweede kwartaal van 2020 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: begin 2019

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2020

Vopak investeert in twee nieuwe gasbullets bij haar gasopslag in Vlissingen. In totaal wordt er 9.200 kubieke meter opslagcapaciteit bijgebouwd. De verwachting is dat deze uitbreiding in het tweede kwartaal van 2020 in gebruik kan worden genomen.

UTILITIES Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: 80 miljoen euro Afronding: 2020

Air Liquide investeert tachtig miljoen euro in de bouw van een waterstoffabriek op de site van Covestro in Antwerpen. Bijzonder is dat Covestro een deel van de CO2 die bij de productie vrijkomt, afvangt en gebruikt als grondstof in haar productieproces. De productie-unit wordt naar verwachting in 2020 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof wordt gebruikt om geïmporteerd aardgas geschikt te maken voor gebruik in Nederland. Naar verwachting begint Air Products in het najaar van 2019 met de bouw, nadat het vergunningentraject is afgerond en het terrein naast de bestaande stikstofinstallatie bouwrijp is gemaakt. De fabrieken gaan 180.000 kubieke meter stikstof per uur produceren zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

PETROCHEM 5 - 2019 42

PET05 K_Projecten.indd 42

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: BP Geel Waar: Geel Investering: onbekend Afronding: 2021

BP Geel gaat een nieuwe stoomketel bouwen die ervoor zorgt dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. Tegen 2021 moet dat proces rond zijn.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: begin 2019

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wijster Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze groen-gas-booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: begin 2019

De stoomleiding tussen Nouryon en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan Nouryon. De uitbreiding van de leiding moet in begin 2019 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en Nouryon aangesloten..

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

PETROCHEM 5 - 2019 43

PET05 K_Projecten.indd 43

07-05-19 17:06

PROJECTEN PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AEB Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

AEB Amsterdam onderzoekt de haalbaarheid van stoomlevering aan Argent Energy, dat de stoom wil gebruiken voor de productie van biobrandstof. AEB produceert al stoom voor stadswarmte en elektriciteit. Door een deel van de stoom af te vangen en direct te leveren aan externe gebruikers als buurman Argent Energy verhoogt AEB het rendement van de verbrandingsinstallatie. Een investeringsbeslissing valt nadat het haalbaarheidsonderzoek medio 2019 afgerond is. De pijpleiding kan dan vervolgens in 2021 klaar zijn.

Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Asbeter Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Asbeter heeft een proces ontwikkeld waarmee het asbestplaten veilig, betaalbaar en circulair kan vernietigen met behulp van zure industriële reststromen. Het bedrijf heeft een pilotinstallatie in Rotterdam. In het voorjaar van 2020 wil het bedrijf een demoplant van 8.000 ton per jaar hebben gerealiseerd. Volgens Asbeter is er in Nederland een goede businesscase voor twee fabrieken van 50.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: 20 miljoen euro Afronding: tweede helft 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. De ingebruikname van de demofabriek, die een capaciteit van ongeveer tien ton MEG krijgt, is gepland voor de tweede helft van 2019.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, Nouryon en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die kunnen dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers. De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15 kW/60 kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX heeft een demofabriek op het Zernikepark in Groningen gebouwd om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

PETROCHEM 5 - 2019 44

PET05 K_Projecten.indd 44

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Afronding: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BP, Nouryon, Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

BP, Nouryon en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken samen de haalbaarheid van een waterelektrolyse-installatie van 250 megawatt. Daarmee zou maximaal 45.000 ton groene waterstof per jaar kunnen worden geproduceerd voor de raffinaderij van BP in Rotterdam. De partners willen in 2022 een definitieve investeringsbeslissing over het project nemen.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek krijgt een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Cumapol, DSM-Niaga, Morssinkhof Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2019

Cumapol, DSM-Niaga en Morssinkhof gaan een pilotplant bouwen en onderzoeken daarmee de technische en financiële haalbaarheid van de nieuwe technologie CuRe om polyester te recyclen. In een continu proces dat relatief weinig energie vergt kan zowel polyester uit verschillende afvalstromen als gekleurd polyester worden verwerkt tot kleurloze polyester pellets. De productielijn krijgt een capaciteit van 25 kiloton per jaar.

Opdrachtgever: Dow Benelux Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

Dow in Terneuzen maakte kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het hoofdkantoor heeft de mogelijkheden overwogen en nu gekozen voor de bouw een fabriek de bouw aan de Golfkust in de Verenigde Staten. Een eventuele investering in Terneuzen is voorlopig ‘on hold’ gezet.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas. Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: onbekend

Gunvor wilde 300 miljoen dollar steken in een upgrade van zijn Rotterdamse raffinaderij, maar heeft het project stilgelegd. Door verandering van omstandigheden kan de geplande investering in schonere brandstoffen niet meer uit. Gunvor zoekt een partner of een andere manier om het project toch door te laten gaan.

PETROCHEM 5 - 2019 45

PET05 K_Projecten.indd 45

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Neste overweegt een fabriek voor duurzame kerosine op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam te bouwen. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De tweede fabriek zou een investering van ruim honderd miljoen euro vergen. De fabriek kan echter ook worden gebouwd in Finland, waar het bedrijf eveneens een raffinaderij heeft.

Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

Opdrachtgever: Nouryon en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Nouryon en Gasunie New Energy onderzoeken een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit elektriciteit omzetten in drie kiloton groene waterstof per jaar. BioMCN gaat de waterstof combineren met CO2 uit andere processen voor de productie van biomethanol, een grondstof voor biobrandstoffen en de chemische industrie.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

Nouryon wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

PETROCHEM 5 - 2019 46

PET05 K_Projecten.indd 46

07-05-19 17:06

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Nouryon Waar: IJmuiden Investering: onbekend Afronding: 2023-2024

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief besluit wordt verwacht in 2021. De bouw zou dan rond 2023-2024 klaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol bouwt met Nouryon een demonstratiefabriek in Delfzijl, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren, zo’n 10.000 tot 15.000 kilo, die worden gebruikt in de MCA-fabriek van Nouryon. Als met de demofabriek een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou twintig tot dertig miljoen kilo produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: onbekend

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw start begin 2019. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Port of Antwerp brengt verschillende spelers uit het havengebied samen voor de duurzame productie van methanol. Het plan is om CO2 af te vangen en vervolgens met groene waterstof om te zetten in methanol. Het project mikt op vier- tot achtduizend ton methanol per jaar. De betrokken partijen zijn Indaver, Oiltanking, Engie, Helm-Proman en de Vlaamse Milieuholding.

Opdrachtgever: Synvina Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Synvina, ontstaan als joint venture van Avantium en BASF maar inmiddels volledig onder beheer van Avantium, wil een furaandicarbonzuurfabriek bouwen voor de productie van biologische plastics. De fabriek heeft een beoogde capaciteit van 50.000 ton per jaar. Sinds BASF uit de joint venture is gestapt, is onduidelijk waar de fabriek zal worden gebouwd.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: TNO/Voltachem Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: onbekend

Met methaanpyrolyse wordt waterstof uit aardgas gemaakt met koolstof – en niet CO2 – als waardevol bijproduct. Het is betaalbaarder dan de alternatieven, kost relatief weinig energie en levert een extra waardevol product op. TNO/Voltachem verwacht dat deze technologie over enkele jaren marktrijp is. Het ontwikkelt bovendien een methode om koolstof zuiver uit de reactor te scheppen.

Opdrachtgever: o.a. TU Delft Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2019

Demonstratieproject Zero Brine moet laten zien dat hergebruik van zout, industrieel water op grote schaal mogelijk is. De bouw van een proefinstallatie bij Plant One in Rotterdam is begin 2019 begonnen. Ook zijn de eerste testen gestart. Doel is om magnesium, calcium, natriumchloride en schoon water terug te winnen met bestaande technologieën.

Opdrachtgever: o.a. Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: 2020

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van de ‘groene brandstof’ mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 die bij Twence al beschikbaar is vanuit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie om direct uit CO2 en water mierenzuur te maken. Mierenzuur kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit in de brandstofcel van voertuigen. Voor de chemische industrie hebben CO2 en mierenzuur de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

PETROCHEM 5 - 2019 47

PET05 K_Projecten.indd 47

07-05-19 17:06

‘MET INHOUD MAKEN WE VERSCHIL’ U kent ons wel van de platforms Petrochem, iMaintain of Het Nieuwe Produceren. De kwaliteit van onze informatie en sterke onderlinge relaties hebben daarbij steeds onze prioriteit. Met diezelfde inzet verzorgen we ook inhoudelijke producties

Inspirerende opdracht Voor onze partner Van Meeuwen maken we bedrijfsfilms en diverse andere producties. Zo he000bben we ook een bedrijfsmagazine geproduceerd. Wij werkten daarbij nauw samen met de directie van het bedrijf, wat resulteerde in een gezamenlijke redactie. Geweldig om te merken hoe gemakkelijk de partners van Van Meeuwen mee wilden werken aan een journalistiek inhoudelijke productie. Voor ons was het een inspirerende opdracht!

voor onze klanten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsmagazines, filmproducties, whitepapers, projectreportages, de organisatie van congressen en strategisch advies. Met combinaties daarvan kunnen we complete content-campagnes opbouwen.

‘Het team heeft goed samengewerkt en een mooi magazine gecreëerd, waarop we uit de markt ook zeer positieve reacties krijgen.’ Rogier van Meeuwen, managing director Van Meeuwen Industries

Ook samenwerken met Industrielinqs? Neem dan contact op met Janet Robben:

Of kijk op onze website: www.industrielinqs.nl

Liesbeth Schipper

Laura van der Linde

Miriam Rook

janet@industrielinqs.nl

eindredacteur

vakjournalist

eindredacteur

020-3122085

www.industrielinqs.nl Advertentiepagina Van Meeuwen.indd 1 PET Advertenties.indd 48

13-02-19 07-05-19 17:05 17:11

PROJECTEN Opdrachtgever: Utility Support Group Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Utility Support Group doet een haalbaarheidsonderzoek naar een demonstratie powerto-heat installatie. Het onderzoek richt zich specifiek op elektrische stoomketels en gloeispiralen en wordt naar verwachting begin 2019 afgerond. Bij een positieve uitkomst wordt een investeringsvoorstel uitgewerkt voor de realisatie van een demo P2H-installatie.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

Opdrachtgever: Vijf waterschappen, HVC en Paques Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: 2021

In het pilot-project PHARIO maakten bacteriën uit afvalwater het bioplastic PHA, een natuurlijk polyester van hoge kwaliteit. Een demo-installatie gaat nu voldoende materiaal voor de kunststofindustrie maken om de verwerking en de toepassing te testen. De demo-installatie wordt gebouwd bij de slibverbranding van HVC naast de rioolwaterzuivering Dordrecht

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2021

Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: W2C Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2021

Een samenwerkingsverband van Nouryon, Shell, Air Liquide, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie gaat uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

Opdrachtgever: Zitta Biogas Chemelot Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Zitta Biogas Chemelot wil een grootschalige biogasinstallatie bouwen op het industrieterrein Chemelot. De installatie verwerkt 700.000 ton mest verwerken tot 60 miljoen kubieke meter biogas, en verder nog gedroogde mestkorrels en zuiver water. Het biogas wordt ingezet ter vervanging van aardgas voor de kunstmestproductie op Chemelot. Een definitieve investeringsbeslissing volgt nog.

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

KNGF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Aerzen Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Logisticon Water Treatment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Deltavisie: 20 juni 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Eemsdeltavisie: 2 oktober 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Helmut Fischer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

OMV Gas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Hempel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Process Automation Solutions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Hi-Force Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Stappert Noxon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

VEGA Meet en Regeltechniek. . . . . . . . . . . . Na pagina 18

Industrielinqs pers en platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

PETROCHEM 5 - 2019 49

PET05 K_Projecten.indd 49

07-05-19 17:06

MARKET REVIEW ALGEMEEN

INDUSTRIE ISOLATIE

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

CHEMICALS

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V.

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

IN DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

DE NOORD CHEMICALS

A member of the STOCKMEIER Group

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STAALCONSTRUCTIES

Frijns Steel Construction b.v. De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

SMIT Heat Treatment

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

PETROCHEM 5 - 2019 50

PET01_MartketReview-liggend2019.indd 50 PET Adv MarketReview.indd 50

02-05-19 13:39 07-05-19 17:07

1-18 15:2115:21

LOGISTICON LOGISTICONVERHUUR VERHUUR Opslag en dosering Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S EUROPA’SGROOTSTE GROOTSTEVERHUURVLOOT VERHUURVLOOTVOOR VOORWATERZUIVERINGEN WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie Ultrafiltratie

Flotatie Flotatie

Chemicaliën Chemicaliën

Omgekeerde Omgekeerde osmose osmose

Uitgebreide Uitgebreidekeuze keuze Voor Voor de de levering levering vanvan installaties installaties voor voor zowel zowel korte korte alsals lange lange termijn termijn verhuur, verhuur, met met capaciteiten capaciteiten vanvan /h3voor /h voor toepassingen toepassingen als:als: 1 tot 1 tot meer meer dandan 2000 2000 m3m - -Capaciteitsuitbreiding Capaciteitsuitbreiding en/of en/of back-up back-up - -Proefneming Proefneming - -Kwaliteitsverbetering Kwaliteitsverbetering Informeer Informeer naar naar Europa’s Europa’s grootste grootste verhuurvloot verhuurvloot voor voor waterzuiveringen. waterzuiveringen. logisticon logisticon adv A4_Versie adv A4_Versie februari februari 2019_210x297.indd 2019_210x297.indd 1 1 PET05 omslag los.indd 51

Logisticon Logisticon Verhuur Verhuur b.v.b.v. +31 +31 (0)184 (0)184 608260 608260 www.logisticon.com www.logisticon.com 19-02-19 19-02-19 14:5014:50 07-05-19 07-05-19 17:09 08-05-19 10:1217:09

Petrochem Nr. 5 - 2019

PET05 los.indd 152 PET A omslag Voorplaat.indd

08-05-19 10:12