Petrochem 5, 2012

Nr. 05 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 05 – 2012

INSIDE

Sitemanager legt verantwoordelijkheden laag in organisatie • Sabic wil kraker aan de top brengen • Plantmanager brengt stabiliteit • Thema: Onderhoud

001_A_cover.indd 1

08-05-12 14:49

be bright be sure

0000 01_01 advertentie petro Nsecure A4.indd 1 002_nesecure.indd 1

17-02-2012 14:11:17 08-05-12 14:33

In deze editie 14 ’Delegeren is anDers Dan controleren’

32 thema: onDerhouD

‘Managers moeten zich met de juiste dingen bezighouden, sowieso met hun tengels van installaties afblijven en vooral niet denken dat ze betere oplossingen kunnen verzinnen dan de mensen die er dagelijks mee werken.’ Dat is de overtuiging van Jan Henk Kort, de sitemanager van PVC-producent ShinEtsu. Een groot incident in 2007 gaf hem nieuwe inzichten. ‘Het werd me steeds helderder dat het geen zin heeft een control freak te zijn.’

Maasvlakte Oil Terminal is van een onderhoudsbeheerssysteem, gericht op het naleven van vergunningen overgegaan op een programma voor preventief en periodiek onderhoud.

Daarnaast is er meer samenwerking met partners bij continuverbetering. Ook DSM Fibre Intermediates heeft de onderhoudswerkzaamheden anders aangepakt en maakte daarbij gebruik van nieuwe technologie. Voor aanpassing aan een oven, een restwarmteketel en een aantal grote leidingen werd gebruikgemaakt van een 3D-model van de installatie, om alles in één keer goed te kunnen doen.

20 sabic wil kraker aan De top brengen De in de jaren zeventig gebouwde naftakraker Olefins 4 van Sabic in Geleen wordt in een nieuw jasje gestoken. Gedurende anderhalf jaar worden diverse projecten voorbereid om de kraker na een geplande onderhoudsstop energiezuiniger, veiliger en concurrerender te maken. ‘Na oplevering zal deze kraker meedoen in de top van Europa’, stelt Jacques Slabbers, director Manufacturing Services Europe van Sabic.

26 Van techniek naar mens Na een lange loopbaan bij Dow startte Louis Oostvogels in 2010 als plantmanager bij Styron, een voormalig bedrijfsonderdeel van Dow. Over 2011 verdienen ‘zijn’ fabrieken de Triple zero award: geen ongevallen, geen spills en geen process safety incidenten. Oostvogels is finalist voor de verkiezing Plant manager of the year 2012.

insiDe en VerDer commentaar Feiten en cijfers • Havens gaan samenwerken • Gaswinning Maasvlakte eind dit jaar van start Feiten en cijfers buitenland • Rosneft sluit miljardendeal met Statoil • Noorse olievondst binnenstebuiten onbevangen • Chris Aldewereld petrospect technologie producten agenda short cut column • Henk Leegwater biochem

5 7 11 22 29 31 43 45 47 51 52 53

PETROCHEM 05 – 2012

003_B_Inhoud.indd 3

3

08-05-12 14:52

Omdat elke druppel telt Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 05 - 2012 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Arnoud Haagsma, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: EVONIK adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag

De strijd om olie wordt de komende jaren heviger, omdat weinig landen in de positie zijn om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen.

Met nauwkeurige en betrouwbare meetinstrumentatie ondersteunt KROHNE haar klanten uit de petrochemie om uit de kostbare reserves kwalitatief hoogwaardige producten te kunnen blijven ontwikkelen en produceren.

De nieuwste generatie massaflowmeters – OPTIMASS 2300 – een uitstekend alternatief voor bulkmeting waarbij de hoogste nauwkeurigheid vereist is.

KROHNE – Petrochemie is onze wereld.

Voor meer informatie zie onze website.

aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,50 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opZeggeN: Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proefen kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. U ontvangt wel een aanbieding voor een nieuw abonnement aan het einde van uw proefperiode. Opzeggen kan via www. aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

De abonnementenadministratie wordt verzorgd door: abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA UITGEEST Website: www.bladenbox.nl (nieuwe abonnementen) Website: www.aboland.nl (wijzigingen en vragen) Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

OPTIMASS 2300

004_colofon_krone.indd 4

ISSN: 1380-6386

08-05-12 14:33

‘Elkaar audits afnemen en gezond kritisch naar elkaar zijn, lijkt me helemaal geen slecht idee.’

Peer sourcen Dat ga ik toch maar wat vaker doen: crowd sourcen, zoals dat met een hip woord heet. Via met name sociale media informatie verzamelen, door aan discussies mee te doen, vragen te stellen en slimme mensen te volgen. Sinds we onze nieuwe nieuwssite petrochem.nl hebben, ben ik een stuk actiever geworden op Twitter (reporter_wimraaijen) en meng ik me soms ook in discussies op Linkedin. Overigens deed ik dat laatste al wat langer. Het leuke is dat je veel actiever nadenkt over belangrijke actuele onderwerpen en tot rijpere ideeën komt. Geholpen door de inzichten van anderen.

Zo mengde ik mij onlangs in een discussie die door Inge Janse van de VNCI is gestart in de Linkedin-groep van de vereniging. ‘Hoe verbeteren we de veiligheid van de sector?’

Een vraag die natuurlijk zo oud is als de weg naar Rome, maar wederom zeer actueel is. Een vraag die op 7 juni tijdens Deltavisie ook zeker centraal gaat staan tijdens de discussies en ook bij de verkiezing van de Plant Manager of the Year.

De discussie triggerde me ook, omdat ik net het interview met Jan Henk Kort van Shin-Etsu had uitgewerkt. Breng veiligheid en eigenaarschap terug naar waar het hoort, is zijn overtuiging. Als ervaren productiemensen zich eigenaar voelen van de installaties, zijn ze veel meer verantwoordelijk voor zaken als veiligheid en beschikbaarheid. Het management moet vooral de obstakels wegnemen die het functioneren van ervaren werknemers in de weg staan. Tot dat inzicht is Jan Henk Kort gekomen na een groot incident in 2007. Een inspirerend gesprek was dat.

In het verlengde van verantwoordelijkheid en waar die thuishoort, vond ik de opmerking op Linkedin van mijn gewaardeerde collega-journalist van C2W, Arjen Dijkgraaf, ook bijzonder interessant: ‘Zou het een idee zijn om de leden van ‘de branche’ voortaan elkaar te laten auditen en elkaars veiligheidsbeleid te laten beoordelen? Met als stok achter de deur dat de hele branche de verantwoordelijkheid neemt voor de schade als er ondanks die audits toch nog rotte appels actief weten te blijven? In plaats van dat iedereen in koor roept ‘ONS overkomt zoiets niet’.’

Ik zat zo eens naar de vlijmscherpe woorden van Arjen Dijkgraaf te kijken en begon het idee steeds interessanter te vinden. Te meer omdat bij incidenten de imagoschade door de hele sector wordt geleden, getuige de journalistieke (AD) en politieke (Tweede Kamer) strapatsen onlangs naar aanleiding

van de incidenten bij Odfjell. Dan moet je als sector elkaar ook kunnen aanspreken op onoorbaar gedrag en onveilige situaties. En dan moet je naast de uitreiking van de Responsible Care-prijs, misschien ook de mindere jongetjes van de klas officieel benoemen. Of dat een looser-award moet zijn, zoals Henk Leegwater onlangs in zijn column voorstelde, weet ik niet. Maar hij had natuurlijk wel een punt dat de sector wat meer aan zelfreinigend vermogen kan werken. Zodat opportunistische politici en journalisten minder met stereotypen aan de haal gaan, omdat de chemie dat zelf al doet.

Elkaar auditen en gezond kritisch naar elkaar zijn, lijkt me helemaal geen slecht idee. En als het met voldoende respect gebeurt, kan het ook nog eens zeer inspirerend werken.

Tijdens jurybezoeken en filmbezoeken voor de Responsible Care-prijs en de Plant Manager of the Year merk ik telkens weer hoe inspirerend het kan zijn wanneer mensen ideeën kunnen uitwisselen en bij elkaar kunnen toetsen. En dat hoeft niet alleen als er iets te winnen valt, maar ook als zaken nog niet door een ringetje zijn te halen. Door naar aanleiding van collegiale audits open over problemen en oplossingen te praten, is dat niet alleen leerzaam voor het ontvangende bedrijf, maar ook voor het bezoekende bedrijf.

Wouter Jongepier van Momentive zegt daar ook zinvolle zaken over in de Linkedin-discussie: ‘Bedrijven die zich openstellen voor een audit door collega’s hebben al een enorme stap gezet: namelijk erkennen dat we allemaal een zekere mate van blindheid, gedoogcultuur of ontwijkgedrag ontwikkelen voor onze eigen verbeterpunten. Een externe blik kan dan net dat zetje geven om weer in beweging te komen en de volgende verbeterstap te maken. Of het kan de ogen openen voor een gevaarlijke situatie die we echt hadden gemist.’ Heel hip zou dat peer sourcing kunnen heten…

Om er vervolgens heel Rotterdams aan toe te voegen: ‘Mij lijkt het dat een dergelijke opzet gecoördineerd kan worden door VNCI en/of Deltalinqs en dat er voldoende vrijwilligers met een grote ervaring zijn om een dergelijk systeem tot stand te brengen. Kan de VNCI dit oppakken?’ Volgens mij schetst Jongepier hier een niet te missen kans!

#wimraaijen wim@industrielinqs.nl

PETROCHEM 05 – 2012 5

005_C_commentaar.indd 5

09-05-12 08:55

... vooruitstrevend in Switches LYNX DSS Managed Device Server Switch Layer 2 en Layer 3 Switches met ingebouwde Device Server en uitgerust met het geavanceerde Westermo Operating System (WeOs). Seriële communicatie over het Ethernet transporteren zonder extra apparatuur. 4 10/100 Mbit/s poorten alsmede 2 sloten voor Gbit of 100 Mbit multimode of singlemode SFP transceivers. Eén van de twee seriële poorten is geconfigureerd voor RS-232, de andere RS-232 of RS-422/485.

LYNX DSS: Serial to IP Solution Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

adv_WmoA4_switches.indd 1 006_modelec.indd 1

17-04-12 10:09 08-05-12 14:32

FEITEN & CIJFERS dana petroleum produceerde eind april het eerste gas uit het van nes veld in blok P11b, ongeveer zestig kilometer ten noordwesten van Den Haag. Dana Petroleum heeft een belang van vijftig procent in het veld en is operator. De andere vijftig procent is in handen van EBN. Het Van Nes veld zal naar verwachting zo’n vierduizend vaten olie-equivalenten per dag produceren in 2012.

Havens RotteRdam en moeRdijk gaan samenweRken De havens van Rotterdam en Moerdijk gaan structureel samenwerken, zowel commercieel als operationeel. Doel van de samenwerking is de concurrentiepositie van de twee havens sterker te maken. De havens richten zich nu gezamenlijk op het delen van kennis over marktontwikkelingen, milieu en duurzaamheid, veiligheid en management van het scheepvaartverkeer.

Concreet gaan beide organisaties samen een achterlandstrategie ontwikkelen en onderzoek doen naar een extra pijpleiding tussen beide havens. De havens gaan ook medewerkers met elkaar uitwisselen en het Havenbedrijf Rotterdam levert informatie aan Moerdijk over trendontwikkelingen en groeiverwachtingen die nodig zijn voor het maken van een langetermijnvisie. kabinet gaat tekoRten tecHniscH peRsoneel bestRijden Het kabinet begint samen met het bedrijfsleven een offensief om zoveel mogelijk mensen te verleiden in de technische sector te gaan of blijven werken. Met een reeks maatregelen moet een verwacht tekort aan technisch personeel worden verminderd of tegengegaan. Dat staat in een brief die ministers Maxime Verhagen (Economische Zaken), Henk Kamp (Werkgelegenheid ) en Marja van Bijsterveldt (Onderwijs) naar de Tweede Kamer hebben gestuurd.

Een van de maatregelen is een bezoek van technici aan kinderen op 3.500 basisscholen om hen te enthousiasmeren. ‘Techniek heeft vaak onterecht een slecht imago’, aldus Van Bijsterveldt. Door kinderen in contact te brengen met enthousiaste technici ‘kunnen ze zelf zien en horen wat een carrière in de techniek werkelijk inhoudt’.

Ook moet het techniekonderwijs beter en aantrekkelijker worden. Leerlingen van de mavo of havo krijgen de kans om praktijklessen te volgen naast hun reguliere opleiding. Ook komt er in het mbo meer ruimte voor techniekopleidingen. Dat gaat ten koste van opleidingen die leerlingen weinig kans op een baan bieden. Daarnaast krijgen scholen geld om de interesse van leerlingen in techniek te stimuleren.

Het plan van het kabinet is gemaakt in reactie op aanbevelingen van het bedrijfsleven, die zijn samengevat in een masterplan Bèta en Technologie. Hoeveel het kabinet precies uittrekt voor de stimulering is niet duidelijk, maar het gaat in elk geval om meer dan negentig miljoen euro. gaswinning maasvlakte eind dit jaaR van staRt Oranje-Nassau Energie investeert ongeveer vijftig miljoen euro in een installatie op de Maasvlakte om gas te winnen uit de Noordzee. Proefboringen vorig jaar kostten al een kleine twintig miljoen maar waren succesvol. Het gasveld ligt zo’n drie kilometer uit de kust. De winbare hoeveelheid gas wordt geschat op 820 miljoen kubieke meter, het equivalent van 4,5 miljoen vaten aardolie.

De installatie komt vrijwel naast de Gate LNG Terminal op de Maasvlakte te staan en kan daarom direct aantakken op het hoofdnet van gasleidingen. Oranje Nassau Energie heeft een belang van 47,9 procent in het veld. De andere aandeelhouders zijn de Nederlandse staat (40%), TAQA Energy (10%), en Energy-06 (2,1%)

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Uit metingen van TNO blijkt dat de inwoners van delfzijl en omgeving geen schadelijke gevolgen ondervinden door inwerking van chemische stoffen afkomstig van het chemiepark. Dat heeft de GGD geconcludeerd op basis van metingen. Wel zijn de concentraties van sommige stoffen soms korte tijd hoger, wat vooral kan leiden tot stankoverlast.

Die concentraties zijn volgens de onderzoekers wel merkbaar, maar nog ver beneden een schadelijk niveau.

In het gebied bergermeer bij Alkmaar mag ondergronds gas worden opgeslagen. De Raad van State heeft bezwaren van onder meer de gemeente Bergen, Milieudefensie en particulieren van de hand gewezen. Het kabinet besloot vorig jaar de opslag toe te staan. In het gebied worden nieuwe installaties gebouwd, er komen veertien nieuwe putten en er worden gasleidingen aangelegd. Het is de bedoeling dat onder het gebied Bergermeer gas wordt opgeslagen, dat later kan worden geleverd.

Aan het breekland, ten zuiden van Warmenhuizen, heeft taqa energy een exploratieboring opgestart. In de bodem zou zich een klein gasveld bevinden. Taqa gebruikt hiervoor een 55 meter hoge boorinstallatie van het type T-45 van KCA Deutag Drilling.

Er waren 108 vrachtwagenladingen nodig om deze installatie aan te voeren. Taqa heeft van de gemeente Harenkarspel een vergunning gekregen om de exploratieboring uit te voeren. Na de boring wordt alles weer in de oude staat hersteld.

PETROCHEM 05 – 2012

7

09-05-12 10:32

FEITEN & CIJFERS dsm wil kensey nash overnemen voor 38,50 dollar per aandeel in contanten. Volgens topman Feike Sijbesma zal DSM in totaal ongeveer 360 miljoen dollar oftewel zo’n 274 miljoen euro betalen voor het concern. Kensey Nash is onder meer actief op het vlak van regeneratieve geneesmiddelen. De overname versterkt dan ook DSM’s biomedische activiteiten en zal waarschijnlijk aan het eind van het tweede kwartaal worden afgerond.

Het zwavelverwerkende bedrijf nesar uit Sint-Kruis-Winkel bij Gent is failliet. Nesar nam vorig jaar de activiteiten van Orrion Chemicals Regen over om op de site van het failliet gegane Misa Eco opnieuw zwavelzuur te produceren. Maar doordat de Duitse leverancier zijn exclusieve levering van zwavel eenzijdig stopzette, kwam het bedrijf in moeilijkheden en moest de productie worden stilgelegd.

De rechtbank heeft dupont dordrecht een boete opgelegd van tweehonderdduizend euro. Het bedrijf heeft in 2009 chloorfluorkoolwaterstoffen uitgevoerd naar Kazachstan. Het gaat om stoffen die de ozonlaag afbreken.

Daarnaast heeft het bedrijf opzettelijk nagelaten de Europese Commissie te melden dat er meer van dergelijke stoffen waren uitgevoerd naar Maleisië en Indonesië dan de vergunning toestond.

Total-dochter fiwado heeft een duurzame brandstof voor de binnenvaart gelanceerd. De brandstof met de naam Total Azur diesel verbrandt schoner, verlaagt de onderhoudskosten en werkt brandstofbesparend.

Het nationaal centrum voor chemie gaat verhuizen naar een nieuwe locatie. De afgelopen anderhalf jaar werd vanaf Zuyd Hogeschool gewerkt aan de oprichting en inrichting van het Centrum. Op Chemelot Campus zal hard worden gewerkt om de doelstelling van het Centrum te verwezenlijken: Het versterken van de economische en maatschappelijke positie van de moderne chemie.

8

cHemie en life sciences belgië pResteeRt steRk in 2011 2011 was een sterk jaar voor de chemische industrie, kunststoffen en life sciences in België. De omzet groeide met elf procent tot 58 miljard euro, meteen het hoogste cijfer ooit. Dat de sector uit de crisis is, bewijzen de forse stijging van de investeringen tot 1,8 miljard euro (+37 procent) en de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling tot 2,7 miljard euro (+11 procent). De heropleving vertaalt zich voor de eerste keer sinds de crisis van 2008 ook in een groei van de tewerkstelling met 1.000 banen tot 90.300 directe arbeidsplaatsen. De chemie en life sciences blijft ook veruit de belangrijkste exportsector van het land met een positieve handelsbalans van 26 miljard euro. essenscia verwacht in 2012 een gematigde productiegroei. Voor het relancedebat schuift de federatie drie prioriteiten naar voren: een energiebeleid dat een halt toeroept aan de oplopende meerkosten voor hernieuwbare energie, competitieve loonkosten voor volcontinu-arbeid en een stabiel en rechtszeker fiscaal beleid ter ondersteuning van innovatie en investeringen. epc-contRact vooR vopak midex gReenfield Vopak heeft Verwater opdracht gegeven voor de engineering, inkoop en bouw van extra opslagtanks bij Vopak Terminal Europoort. Het gaat om acht tanks met in totaal een capaciteit van vierhonderdduizend kubieke meter voor de opslag van vliegtuigbrandstof. Daarnaast omvat het EPC-contract een pompstation en bijkomende werken (civiel, mechanisch, piping en E&I) voor het MiDEx Greenfield project. Verwater is al begonnen met de engineering en verwacht de uitbreiding in februari 2014 te kunnen opleveren.

De Europoort-terminal van Vopak heeft nu nog een capaciteit van 3.496.687 kubieke meter. Er staan 99 mild steel tanks op de site met tankvolumes variërend van tweeduizend tot honderdduizend kubieke meter. gReenpeace gaat “windgas” veRkopen Gasunie en Greenpeace Energy gaan samenwerken op het gebied van “windgas”.

Daarbij wordt windenergie omgezet in waterstofgas dat via het gasnetwerk wordt gedistribueerd. Het omzetten van elektriciteit uit windenergie in waterstof vindt plaats met elektrolyse. In een elektrolyse-installatie wordt elektriciteit gebruikt om water te splitsen in zuurstof en waterstof. Het waterstof kan in het gasnet goed worden gemengd met het aanwezige aardgas. Met deze technologie maakt energiemaatschappij Greenpeace Energy uit haar eigen Duitse windenergiepark waterstofgas, dat vervolgens in de gasinfrastructuur van Gasunie in Noord-Duitsland kan worden geïnjecteerd. Gas is gemakkelijk op te slaan en bovendien de goedkoopste vorm van energietransport, aldus de maatschappijen. Op deze manier kunnen de overschotten van windenergie worden opgeslagen voor later gebruik en wordt overbelasting van elektriciteitsnetten voorkomen. pRoefboRing naaR gas in engelen Northern Petroleum Nederland geeft uiterlijk eind dit jaar uitsluitsel of het een proefboring naar gas wil uitvoeren in “Engelen”. Op dit moment voert het bedrijf een zogenaamde bureaustudie uit naar de gaswinning. Het gaat hierbij niet om schaliegas, maar om conventioneel gas dat moeilijker te winnen is dan bijvoorbeeld uit het Slochteren-veld.

In 2009 heeft het Rijk een opsporingsvergunning afgegeven aan Northern Petroleum Nederland. In deze vergunning wordt de naam “Engelen” aangeduid, maar het gebied is veel uitgestrekter en beslaat 97 vierkante kilometer. Het strekt zich uit vanaf Drunen en Heusden tot aan Rosmalen. Waar eventueel een proefboring zal plaatsvinden is nog niet bekend. tHeRmpHos veRvolgd vooR dood dooR scHuld Thermphos in Zeeland wordt vervolgd voor onder meer dood door schuld in verband met de dood van twee mannen. De werknemers kwamen in mei 2009 om door een ongeval met een oven in het bedrijf. Thermphos heeft verzuimd te zorgen voor een veilige werkomgeving, stelde een woordvoerster van het Openbaar Ministerie. Daarnaast heeft Thermphos er niet alles aan gedaan om een zwaar ongeluk te voorkomen, aldus de zegsvrouw. De regiezitting staat gepland voor oktober.

De mannen waren in mei 2009 bezig met werkzaamheden in en bij een oven van het bedrijf. Vermoedelijk raakten ze onwel door een gebrek aan zuurstof door lekkende vaten fosfine die in de oven stonden.

PETROCHEM 05 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

09-05-12 10:32

FEITEN & CIJFERS atlasinvest en vitol kopen RaffinadeRij petRoplus AtlasInvest en oliehandelaar Vitol kopen samen de raffinaderij van het noodlijdende Petroplus in het Zwitserse Cressier. AtlasInvest is het investeringsfonds van Marcel van Poecke, die Petroplus in 1993 samen met Willem Willemstein oprichtte. De raffinaderij in Cressier heeft een capaciteit van 68.000 vaten per dag. De overname wordt naar verwachting eind juni afgerond.

Gunvor, een concurrent van Vitol, heeft de overname van de Petroplus-raffinaderij in Antwerpen inmiddels voltooid. Gunvor nam de raffinaderij inclusief al het personeel over van Petroplus, dat eind vorig jaar in zware financiële problemen kwam en een aantal van zijn raffinaderijen noodgedwongen moest stilleggen. De BRC-raffinaderij in de Antwerpse haven heeft een capaciteit van 107.500 vaten per dag. finalisten plantmanageR of tHe YeaR bekend Uit vijf goede kandidaten heeft de jury drie finalisten gekozen voor de verkiezing van de Plantmanager of the Year. Dat zijn Michel Meertens van DSP (DSM Sinochem Pharmaceuticals) in Delft, Louis Oostvogels van Styron in Terneuzen en Victor van de Pas van Sachem in Zaltbommel.

De jury onder leiding van Jos Benders, voormalig topman van Lyondell in Europa, heeft alle kandidaten bezocht en kwam tot de conclusie dat het niveau erg hoog was dit jaar. Daarom was het ook niet gemakkelijk om drie finalisten aan te wijzen. Het voordeel van de drie finalisten was dat ze momenteel vergevorderd zijn in de veranderingsprocessen die ze zijn ingegaan. Daardoor zijn hun inspanningen goed meetbaar.

Voor Jan Eland van Momentive Special Chemicals kwam de nominatie volgens Jos Benders daarom een of twee jaar te vroeg. ‘Als hij dan kandidaat wordt gesteld, maakt hij volgens de jury ook daadwerkelijk kans op de hoofdprijs.’

Op 7 juni wordt de Plant Manager of the Year 2012 bekendgemaakt in de avond van het congres Deltavisie in Rotterdam. Nieuw dit jaar is dat het publiek mee mag beslissen, via internet en een stemming tijdens Deltavisie. De vakjury, die alle kandidaten heeft bezocht en uitvoerig heeft bestudeerd, mag in totaal 75 punten geven. Bij een close finish, zal het publiek bepalend zijn. Via internet en stemming ter plekke kan zij 25 punten verdelen.

Voor het eerst verschijnen daarom enige tijd voor het evenement nominatiefilmpjes via You Tube op internet. De filmpjes met de meeste bezoeken, doorplaatsingen in social media en ‘likes’ krijgen ook meer punten. Tijdens Deltavisie krijgen de finalisten ook ‘air play’. Ze gaan met elkaar en de zaal in debat over het thema ‘Wij nemen onze verantwoordelijkheid’. De zaal kan hen daarvoor extra belonen met punten.

De verkiezing van de Plant Manager of the Year is een initiatief van Petrochem. Het vakmedium organiseert de verkiezing jaarlijks in nauwe samenwerking met de VNCI. De jury wordt dit jaar gevormd door Jos Benders, Colette Alma (directeur VNCI), Cor Kloet (directeur Spie Nederland) en de voorgaande drie winnaars van de PMY: Edith Romp, Dik Schipper en Eward Hofstede.

BRENT RUWE OLIEKOERS 130

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

125

120

115

110

21 22 23 26 27 28 29 30 2

MAART

3

4

5

10 11 12 13 16 17 18 19 20 23 24 25 26 27 30

1

De vakbonden hebben hun leden bij akzonobel opgeroepen om in mei het werk te onderbreken om een beter sociaal plan af te dwingen. Volgens bestuurder Ron Vos van FNV Bondgenoten biedt de directie van het concern vooral verslechteringen. Bij AkzoNobel lopen diverse reorganisaties, waardoor zo’n 120 banen verloren gaan.

De nam is begonnen met het verwijderen van overbodig geworden leidingen tussen de locaties Scheemderzwaag en Midwolda. De leidingen zijn schoongemaakt. Het leidingtracé, met een lengte van zo’n zes kilometer, kruist vooral agrarische percelen.

BEDRIJVENNIEUWS De aandeelhouders van Akzo Nobel hebben ton büchner benoemd tot lid van de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen benoemde Büchner vervolgens meteen tot CEO. Tegelijk trad Hans wijers terug uit zijn functie van CEO en lid van de Raad van Bestuur. keith nichols werd voor een nieuwe termijn van vier jaar benoemd in de Raad van Bestuur en leif darner, die in 2014 de reguliere pensioengerechtigde leeftijd voor Bestuursleden bereikt, werd voor een termijn van twee jaar herbenoemd in de Raad van Bestuur. Per 1 mei 2012 treedt Rob frohn terug uit de Raad van Bestuur. dolf van den brink en peter ellwood zijn voor nog een termijn van vier jaar benoemd in de Raad van Commissarissen. Daarnaast werden sari baldauf en ben verwaayen voor een periode van vier jaar benoemd in de Raad van Commissarissen. virginia bottomley trad terug als lid van de Raad van Commissarissen na de maximale termijn van twaalf jaar te hebben bereikt.

DSM heeft jos op Heij benoemd tot senior vice president Corporate Control and Accounting vanaf 1 augustus. Hij volgt dan loek Radix op. Wat Radix gaat doen, maakt DSM te zijner tijd nog bekend.

APRIL

PETROCHEM 05 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

9

09-05-12 10:32

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

010_evides.indd 1

08-05-12 14:32

FEITEN BUITENLAND De Amerikaanse vliegmaatschappij delta air lines koopt een eigen raffinaderij. Het bedrijf betaalt 150 miljoen dollar (113 miljoen euro) voor een raffinaderij van conocophillips.

De onderneming denkt dat het zo honderden miljoenen kan besparen op kerosine.

Het is voor zover bekend de eerste keer dat een luchtvaartmaatschappij zijn vleugels uitslaat naar de olieindustrie. De raffinaderij in de staat Pennsylvania lag sinds september stil, in afwachting van een verkoop.

De installatie produceert 185.000 vaten olie per dag.

Rosneft en exxonMobil sluiten belangRijke deal

Rosneft en ExxonMobil hebben overeenkomsten gesloten om in Rusland samen naar olie en gas te zoeken en de gevonden velden te ontwikkelen. Zij zullen daarbij hun technologie en expertise delen. In augustus 2011 kondigden de twee bedrijven al aan deze samenwerking te onderzoeken, nu zijn hun voornemens officieel geworden.

De twee bedrijven zullen joint ventures vormen voor exploratieprogramma’s in de Kara zee en de Zwarte zee. In de overeenkomsten zijn ook de voorwaarden voor investeringen vastgelegd die de partners in Russische offshore projecten zullen doen.

De initiële kosten van de eerste verkenning wordt geschat op meer dan 3,2 miljard dollar.

Los hiervan heeft Neftegaz, een dochter van Rosneft, een belang van dertig procent genomen in het aandeel van ExxonMobil in het La Escalera Ranch project in West Texas (Verenigde Staten). Neftegaz heeft ook het recht gekregen om een belang van dertig procent te nemen in twintig blokken van ExxonMobil in het westelijke deel van de Golf van Mexico.

Cardium Oil, eveneens een dochter van Rosneft, heeft een belang van dertig procent genomen in het aandeel van ExxonMobil in het Harmattan-areaal van de Cardiumformatie in Alberta (Canada). De Cardium-formatie herbergt onconventionele olie.

Winning van deze olie kan een bron van nieuwe technologieën zijn, die ook kunnen worden ingezet bij onconventionele reservoirs in Rusland.

Rosneft en ExxonMobil hebben eveneens afgesproken samen technieken te ontwikkelen voor de productie van tight oil in West-Siberië. Later zullen de twee bedrijven bekijken of ze meer gezamenlijke projecten op dit gebied gaan oppakken in Rusland.

exxonMobil ontdekte eind april een lek in een pijpleiding in het noorden van de staat Louisiana, waaruit naar schatting 1.900 vaten ruwe olie zijn gelekt. Het concern heeft de autoriteiten op de hoogte gesteld van de lekkage, maar heeft de aanleiding daarvan nog niet kunnen vaststellen.

In juli vorig jaar morste ExxonMobil olie in de Yellowstone River, die door het gelijknamige natuurgebied in de staat Montana stroomt. De kosten van die lekkage waren volgens het bedrijf ongeveer 135 miljoen dollar.

In het hoge noorden van Rusland zou uit een boorgat zeker 2.200 ton olie zijn weggelekt. Het zou volgens de Russische staatstelevisie meer dan twee dagen hebben gelekt. Het gaat om een olieveld in een Russische regio bij Nova Zembla. Het olieveld wordt geëxploiteerd door de grote Russische oliemaatschappij Lukoil en het kleinere Basjneft. Hoe het lek is ontstaan, is nog niet bekend. De lekkage zou onder controle zijn, aldus bronnen. Het olieveld bevat in totaal ongeveer 153 miljoen ton olie.

basf doet weeR acquisitie op gebied van batteRijen

BASF neemt het Amerikaanse Novolyte Technologies over. Novolyte is fabrikant van elektrolytformuleringen van lithium-ion batterijen en van specialty chemicals voor verschillende marktsegmenten. Bij Novolyte werken 167 werknemers. Het bedrijf heeft vestigingen in de Verenigde Staten en China.

De overname bestaat uit Novolyte’s Energy Storage activiteiten gericht op de ontwikkeling, productie en marketing van elektrolytformuleringen voor lithium-ion batterijen. BASF koopt daarnaast ook het bedrijfsonderdeel van specialistische chemicaliën in Noord-Amerika. Het portfolio omvat aryl fosfinen, high-performance oplosmiddelen en custom-made specialiteiten. BASF zal daarnaast de joint venture die Novolyte met het Koreaanse Foosung had, continueren. Foosung produceert Lithium Hexafluorophosphate (LiPF6), een belangrijke grondstof voor de productie van electrolyten voor lithium-ion batterijen.

kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

011_13_E_FCbuitenland.indd 11

Het Australische woodside petroleum heeft een belang in het browsegasproject verkocht aan een consortium van Japanse bedrijven voor omgerekend 1,5 miljard euro.

Woodside, grootaandeelhouder in het LNG-project, verkocht een belang van 14,7 procent aan Mitsui en Mitsubishi. Het Browse-project heeft naast Woodside ook BHP Billiton, BP, Chevron en Shell als aandeelhouders.

PETROCHEM 05 – 2012

11

08-05-12 14:56

DE KUNST VAN HET VERSTAAN

...

...

VEILIGE RADIOCOMMUNICATIE START MET LUISTEREN Elkaar verstaan is essentieel in situaties waar mensenlevens op het spel staan. Gebrek aan bereik, bezette gesprekskanalen of zelfs uitval van apparatuur zijn zaken die fatale gevolgen kunnen hebben.

Verstaan begint bij goed luisteren. Daarom zijn we vooral geïnteresseerd in uw wensen en eisen. We combineren dat met onze kennis én kwalitief hoogstaande (ATEX) apparatuur. Het resultaat: op úw bedrijf toegespitste radiocommunicatie waar u op kunt vertrouwen.

012_flash.indd 1

Zo kunt u advies, bereikmetingen, maatwerk en apparatuurkeuze in één hand houden. Dat kan resulteren in een geïntegreerd systeem met (explosieveilige ATEX) portofoons en koppelingen naar paging, meldkamersystemen, telefooncentrales en slagboominstallaties. En kopen hoeft niet. Huren kan ook.

www.flash-services.com

08-05-12 14:32

FEITEN BUITENLAND winteRshall doet nooRse olievondst

Wintershall heeft olie gevonden in het Skarfjell prospect in de noordoostelijke Noordzee.

Het gaat om lichte olie van goede kwaliteit. De voorlopige schattingen wijzen op zo’n 60 tot 160 miljoen vaten winbare olie. Meer boringen zijn nodig om de oliebron beter te kunnen beoordelen op grootte en commerciële haalbaarheid om de olie te winnen.

Skarfjell ligt ongeveer zeventien kilometer ten zuidwesten van het Gjøa-veld. Partners in de licentie naast operator Wintershall Norge (35 procent) zijn: Agora Oil & Gas (20 procent), Edison International Norway (15 procent), Bayerngas Norge (20 procent) en RWE Dea Norge (10 procent). gazpRoM wil MeeR lng op YaMal

Gazprom en Novatek overwegen twee joint ventures op te zetten voor het verhogen van de LNG-productiecapaciteit op het schiereiland Yamal en voor het ontwikkelen van bronnen op het schiereiland Gydan. Gazproms Tambey-velden moeten de basis vormen van de extra LNG-productie op Yamal. In deze joint venture zou Gazprom een belang hebben van 75 procent terwijl 25 procent in handen van Novatek zou zijn. De tweede joint venture zou Novateks Utrenneye (Salmanovskoye) veld als basis hebben voor het verder ontwikkelen van bestaande activiteiten op Gydan. Dit zou een 50/50 joint venture zijn.

MiljaRdeninvesteRing shell in nigeRia

Shell overweegt vier miljard dollar (drie miljard euro) te investeren in zijn activiteiten op het Nigeriaanse vasteland. Het concern wil het geld vooral besteden aan het afvangen van gas dat nu nog wordt afgefakkeld bij de productie van olie in de Niger Delta. Een definitieve investeringsbeslissing is nog niet genomen, aldus Shell.

Volgens een woordvoerder heeft het samenwerkingsverband SPDC van Shell op het vasteland van Nigeria al drie miljard dollar geïnvesteerd in het afvangen van gas om zo het fakkelen terug te dringen. shell veRhoogt bod op cove eneRgY

Shell heeft een hoger bod uitgebracht op Cove Energy dan het voorstel dat het olieconcern in februari bij de Britse bodemonderzoeker op tafel legde. Het bod wordt gesteund door het bestuur van Cove Energy. Shell stelt de aandeelhouders van het Britse bedrijf 220 pence per aandeel in het vooruitzicht. Dat brengt de totale overnamesom op 1,12 miljard pond (1,37 miljard euro). In februari stelde Shell 195 pence per aandeel voor oftewel ruim 992 miljoen pond in totaal. De aankoop is voor Shell vooral interessant omdat het er toegang mee krijgt tot gasvelden in Mozambique en Kenia en aanvullende posities in Oost-Afrika.

tessenderlo group heeft een nieuwe cts-productie-eenheid in het Chinese Changsu officieel geopend. De nieuwe fabriek zal hoogwaardige thermoplastische elastomeren en slush molding compounds produceren voor toepassingen in de automobielindustrie. De thermoplastische elastomeren hebben een lagere dichtheid dan traditionele rubberoplossingen zoals EPDM. Voor sommige specifieke onderdelen is de gewichtsbesparing meer dan dertig procent waardoor auto’s minder brandstof verbruiken.

De Amerikaanse president Barack Obama wil het manipuleren van de oliemarkt steviger aanpakken. Het Witte Huis heeft voorgesteld dat de maximumboete op manipulatie van de zogenoemde termijnmarkt voor olie tien keer zo hoog moet worden. Op de termijnmarkt wordt ruwe aardolie gekocht of verkocht met verschillende leveringstermijnen. De boetes zouden omhoog moeten gaan van één miljoen dollar naar tien miljoen dollar. groot-brittannië heeft enorme voorraden schaliegas in zee en kan een van de grootste producenten ervan ter wereld worden, stellen Britse geologen. De voorraden in zee worden geschat op meer dan vijf keer zoveel als op het land. De winning van schaliegas is nu nog erg kostbaar, maar met nieuwe technologie zou het op de langere termijn rendabel kunnen worden.

aRgentijnse RegeRing nationaliseeRt Ypf

De Argentijnse regering heeft ondanks internationale protesten de nationalisatie van het oliebedrijf YPF, een dochteronderneming van het Spaanse Repsol, doorgezet.

President Cristina Fernández de Kirchner ondertekende de wet die dat regelt, nadat beide Kamers van het Argentijnse parlement in grote meerderheid met de nationalisatie hadden ingestemd.

De wet voorziet in de onteigening van 51 procent van de aandelen van YPF. Repsol behoudt 7 procent van de aandelen, 26 procent van de aandelen is in handen van de Argentijnse ondernemersfamilie Eskenazi, de rest wordt verhandeld op de beurzen van Buenos Aires en New York.

Fernández de Kirchner rechtvaardigde de nationalisatie door Repsol te verwijten de laatste jaren te weinig te hebben geïnvesteerd in extra productie, terwijl de vraag naar energie sterk toeneemt en importen steeds duurder worden. Repsol verwerpt die kritiek en zegt dat het twintig miljard dollar in Argentinië heeft geïnvesteerd sinds het een meerderheidsbelang in YPF verwierf in 1998. Het voormalige staatsbedrijf werd in de jaren negentig geprivatiseerd en verkocht door de liberale regering van Carlos Menem.

De Spaanse regering toonde zich eerder laaiend over de aangekondigde onteigening en heeft inmiddels als eerste tegenmaatregel de invoer van biodiesel uit Argentinië beperkt. Ook de Europese Unie protesteerde fel.

bp heeft overeenstemming bereikt over een schikking met meer dan honderdduizend private partijen die schade hebben geleden door de olieramp in 2010 in de golf van Mexico.

Het concern verwacht in totaal ongeveer 7,8 miljard dollar oftewel 6 miljard euro uit te keren.

De nieuwe fabriek van solvay in Bernburg (Duitsland) is begonnen met de levering van ultrazuiver fosforzuur van halfgeleiderkwaliteit. Dit uiterst zuivere zuur is een aanvulling van de productportfolio van ultrazuivere natte chemicaliën voor de elektronische en de halfgeleiderindustrie zoals waterstoffluoride en peroxides.

PETROCHEM 05 – 2012

011_13_E_FCbuitenland.indd 13

13

08-05-12 14:56

INTERVIEW

‘Delegeren is echt wat anders dan controleren’

‘Managers moeten zich met de juiste dingen bezighouden, sowieso met hun tengels van installaties afblijven en vooral niet denken dat ze betere oplossingen kunnen verzinnen dan de mensen die er dagelijks mee werken.’ Dat is de overtuiging van Jan Henk Kort, de sitemanager van PVC-producent Shin-Etsu. Een groot incident in 2007 gaf hem nieuwe inzichten. ‘Het werd me steeds helderder dat het geen zin heeft een control freak te zijn.’

Wim Raaijen

14

PETROCHEM 05 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 14

08-05-12 14:50

FOTO’s: ERIC dE VRIEs

‘De kerntaak van een manager is om alles weg te nemen wat goed functioneren in de weg staat.’

PETROCHEM 05– 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 15

15

08-05-12 14:51

Toen Jan Henk Kort werd aangedragen als kandidaat voor de Plant Manager of the Year voelde hij zich zeker vereerd.

Hij wilde ook graag meedoen aan die competitie, zeker in het jaar dat ShinEtsu alweer 12,5 jaar in Rotterdam is gevestigd. Echter tegelijkertijd met het debat tussen de genomineerden en de bekendmaking van de winnaar tijdens Deltavisie op 7 juni zit hij een belangrijk internationaal congres voor over veiligheid in de PVC-industrie. ‘Daar heb ik me heel hard voor gemaakt. Ik kan dan niet verstek laten gaan, hoe belangrijk ik die verkiezing ook vind.’

Op zulke momenten is het jammer dat een mens zich niet in tweeën kan delen, weet hij nu ook. Want hij had zeker uitgekeken naar het nominatietraject.

Bijvoorbeeld naar de komst van de gerenommeerde jury. Altijd goed om je ideeën te toetsen. Maar ook om je te laten horen, stelt de gedreven Kort. ‘Ik had het bijvoorbeeld heel goed gevonden om eens van gedachten te wisselen met de directeur van de VNCI. Vooral omdat de VNCI zo hamert op voorbeeldgedrag, op inspecties en rondjes lopen over de site. Op zich is er niets mis met rondjes lopen, maar ik ben er veel meer voor om in verbinding te staan met je mensen. Daarbij is controle niet het eerste doel, maar veel meer het luisteren naar wat er speelt en het wegnemen van barrières, zodat je mensen hun werk beter kunnen doen. Om op die manier ook verantwoordelijkheid neer te leggen waar die thuishoort: bij de mensen die het meeste verstand hebben van de installaties. Ik heb veel bewondering voor Johan Cruijff, die dat als geen ander begrijpt en uitvoert. Je moet wel een koers en kaders uitzetten, maar de mensen met de kennis het werk laten doen. De juiste mensen op de juiste plaats. De kerntaak van een manager is om alles weg te nemen wat goed functioneren in de weg staat.

Cruijff is daar een meester in.’

‘De verantwoordelijkheid voor continu verbeteren moet zo laag mogelijk in de organisatie worden gelegd: Plan, Do en vooral Check and Act.’ 16

Grootste Jan Henk Kort heeft ook heel lang gedacht dat de topdown-benadering het beste werkte. Misschien wel omdat hij lange tijd geen tijd kreeg voor reflectie.

‘De eerste jaren hier was het hollen.

Toen we 1 januari de VCM- en de PVC-fabrieken van AkzoNobel en Shell overnamen, hadden die een ontwerpcapaciteit van 520 kiloton en 295 kiloton per jaar. De jaren daarvoor hadden de installaties echter 380 kiloton en 250

PETROCHEM 05 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 16

08-05-12 14:51

kiloton gedraaid. Als kleine Europese speler waren AkzoNobel en Shell zeer behoudend en wilde men niet te agressief in de markt optreden. Het Japanse hoofdkantoor van Shin-Etsu keek heel anders tegen productie en verkoop aan.

Ik moest juist alles uit de productie halen. “Wat jullie produceren, verkopen wij”, was de boodschap. De Japanners hebben een rotsvast vertrouwen in PVC en Shin-Etsu is verreweg de grootste PVC-speler in de wereld. En ze verkochten ook daadwerkelijk de hele productie.

De eerste twee jaar waren we alleen maar bezig met het op ontwerpcapaciteit brengen van de installaties.’

Toen dat werd bereikt, volgden extra investeringen en enkele debottleneckings.

De ontwerpcapaciteit steeg daardoor naar de huidige 620 kiloton VCM en 450 kiloton PVC per jaar. Beide plants behoren daarmee tot de grootste binnen Europa.

Afgeleerd In 2007 kwam het hollen echter hardhandig tot staan door een groot incident.

Doordat een tandwielkast van een koelcompressor volledig in de soep draaide, moest de VCM-fabriek worden gestopt.

Resultaat was dat de VCM-productie een maand lang stil kwam te liggen. ‘Dat was een serieus probleem, zeker als je tot doel hebt alles uit de installaties te halen.

Japan was daar natuurlijk niet blij mee.’

Het heeft Jan Henk Kort zeer aan het denken gezet. ‘Domme pech bestaat niet.

Dat wordt in de industrie al veel te vaak geroepen. Tegelijkertijd ben ik ook realist genoeg. Het pad naar succes is smal. Het werd me steeds helderder dat het geen zin heeft een control freak te zijn. Als je bovendien processen alleen van bovenaf wilt sturen, komt iedereen telkens bij jou om de uiteindelijke beslissingen te nemen. Dat terwijl ze zelf veel beter oplossingen kunnen bedenken en direct kunnen uitvoeren. Kortom de verantwoordelijkheid voor continu verbeteren moet zo laag mogelijk in de organisatie worden gelegd: Plan, Do en vooral Check and Act. Voordeel daarvan is dat er geen prachtige oplossingen worden bedacht door met name managers, waarvoor soms nog geen probleem is gevonden. In de afgelopen vijf jaar hebben we dat echt afgeleerd.’

Busje Bemoeizucht is uit den boze. ‘Managers moeten zich met de juiste dingen

bezighouden, sowieso met hun tengels van installaties afblijven en vooral niet denken dat ze betere oplossingen kunnen verzinnen dan de mensen die er dagelijks mee werken. Delegeren is echt wat anders dan controleren. Daar is overigens niks softs aan, want we blijven wel sturen op resultaten. Soms moeten we ook afscheid nemen van iemand die verantwoordelijkheid niet aankan of niet de juiste expertise heeft.’

Bevoegdheden moeten bij de juiste mensen liggen en die moeten ook beslissingen kunnen nemen. Jan Henk Kort is ervan overtuigd geraakt dat het incident in 2007 niet was gebeurd als het personeel volledig verantwoordelijk was geweest voor de processen binnen hun domein. ‘Het heeft sterk met eigenaarschap te maken. Het moet duidelijk zijn wie eigenaar is. We hadden op de site een transportbusje dat door iedereen werd gebruikt. Maar niemand voelde zicht verantwoordelijk voor het busje.

Het werd volledig uitgewoond, totdat het uiteindelijk niet meer van zijn plaats kwam. Toen we de aanvraag voor een nieuw busje binnenkregen, hebben we duidelijk gesteld dat die niet hetzelfde lot mocht krijgen als zijn voorganger. Dan heb je twee keuzes: je gaat als management allerlei procedures opstellen waaraan de mensen zich moeten houden en

controleren of ze zich daaraan houden, of je zegt: “Je krijgt in de toekomst geen nieuw busje meer als je het niet gebruikt als ware het je eigen busje. Hoe jullie dat regelen, is jullie verantwoordelijkheid.”

We hebben gekozen voor de laatstgenoemde keuze. Het busje wordt nu goed onderhouden en schoongehouden.

Tiptop, alleen al omdat iedereen zich een beetje eigenaar voelt.’

Weekmakers Het leggen van verantwoordelijkheden en eigenaarschap bij de vakmensen, vraagt om een open cultuur. Het management moet veel meer direct in contact treden met de vakmensen, vooral om te kunnen beoordelen wat de blokkades zijn om goed te kunnen functioneren. Daar is de laatste jaren ook hard aan gewerkt bij Shin-Etsu.

Niet erg Japans misschien, een open cultuur… ‘Daar heb ik me geen zorgen over hoeven te maken. Vanaf de eerste dag, 12,5 jaar geleden, zat dat goed. De Japanners snapten direct dat ik het niet op zijn Japans moest doen in Nederland.

We kregen veel vrijheid, zolang we daar prestaties tegenover stelden. Dat was indertijd ook heel verfrissend. Vervolgens was dat heilige geloof van de Japanners in PVC heel prettig en inspirerend.’

Door de jaren heen is de negatieve naam

PETROCHEM 05– 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 17

17

08-05-12 14:51

Veilig werken op hoogte Wij staan in de startblokken om uw onderhoud en nieuwbouwproject succesvol te laten verlopen. Met Harsco heeft u één aanspreekpunt voor isoleren, steigerbouw, hoogwerkers, fireproofing, stralen en conserveren. Alle disciplines dus onder één dak.

Met een groot potentieel aan monteurs en materialen. Met een strakke planning en vakkennis on-site. En boven alles met een scherp oog voor uw veiligheid!

22414

Neem voor meer informatie contact op: T (0900) 742 00 00 E info@harsco-i.nl www.harsco-i.nl

018_harsco.indd 1

08-05-12 15:38

‘Als we drie jaar achter elkaar met de productie de ontwerpcapaciteit halen, overweegt het hoofdkantoor opnieuw te investeren.’ van PVC ook wat weggeëbd. Kort: ‘Die negatieve naam had niet zozeer te maken met het PVC zelf, maar met sommige weekmakers die bij de verwerking van PVC worden gebruikt. Daarom zijn er andere toevoegingen ontwikkeld. PVC heeft bovendien veel duurzame toepassingen, zoals in buisleidingsystemen die nu al bewijzen meer dan vijftig jaar en soms zelfs honderd jaar mee te gaan. Of in deuren en kozijnen. Ook wordt PVC steeds meer gerecycled. Zo heeft Wavin een heel systeem voor recycling.’

Veel nieuwe toepassingen voor PVC zijn er echter niet. Er wordt gekeken naar composieten met bijvoorbeeld hout. De gezamenlijke PVC-industrie onderzoekt nieuwe mogelijkheden, maar de markt zal de komende jaren worden bepaald door bestaande toepassingen. Kort: ‘Het is geen markt in Europa waar je slapend rijk wordt.’

Moeilijkheidsgraad Toch is het niet uitgesloten dat ShinEtsu nog eens in Botlek en Pernis gaat uitbreiden. Als grootste PVC-speler in de wereld blijft het bedrijf actief naar mogelijkheden zoeken om de business te versterken. De Japanners zijn daar heel

nuchter en duidelijk over. ‘Als we drie jaar achter elkaar met de productie de ontwerpcapaciteit halen, overweegt het hoofdkantoor opnieuw te investeren.’

En dat ziet er goed uit voor de beide

BEKNOPT ‘Je moet wel een koers en kaders uitzetten, maar de mensen met de kennis het werk laten doen’ dat is in een notendop hoe Jan Henk Kort, sitemanager van shin-Etsu, zijn mensen aanstuurt. Hij liet zijn oorspronkelijke topdown-aanpak varen na een groot incident in 2007, waardoor de VCM-fabriek een maand stil kwam te liggen. Hij besefte toen dat verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie moeten worden gelegd. de structuur- en cultuurveranderingen hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen, met voor de toekomst een stimulerend vooruitzicht. ‘Als we drie jaar achter elkaar met de productie de ontwerpcapaciteit halen, overweegt het hoofdkantoor opnieuw te investeren.’

locaties. De structuur- en cultuurveranderingen hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen. ‘De laatste vijf jaar is de VCM-productie stabiel gegroeid. In 2010 was die 573 kiloton, in 2011 607 kiloton. Door dat jaar gaat de eerste krul, omdat het verschil met de ontwerpcapaciteit miniem is. Ook de PVC plant draaide in 2011 op ontwerpcapaciteit. Als deze lijn doorzet, mogen we eind 2013 dus een investeringsbeslissing verwachten.’

Als Shin-Etsu zich blijft richten op de continue verbetering van de uitvoering zal dat volgens Jan Henk Kort goed komen. ‘Natuurlijk kan de wereldmarkt veel roet in het eten gooien; PVC wordt voor tachtig procent gebruikt in de bouw en daarmee gaat het niet goed.

Dat zijn echter zaken die we niet als Shin-Etsu kunnen beïnvloeden. In de productie moeten we ons blijven concentreren op de uitvoering. Net als bij turnen kun je ook kampioen worden door een perfecte uitvoering van een sprong met niet de hoogste moeilijkheidsgraad. Ons telkens met kleine stapjes verbeteren, daar gaan we voor.’

Dus toch nog wat Japans? Lachend: ‘Ja, Kaizen. Heel Japans. We kunnen heel grote management-ambities hebben, bij de wereldtop willen horen in operational excellence, maar laten we gewoon teruggaan naar de basis en elk jaar laten zien dat we onze prestaties verbeteren.’ W

PETROCHEM 05– 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 19

19

08-05-12 14:51

PROJECT

Sabic wil Geleense kraker aan de top brengen De in de jaren zeventig gebouwde naftakraker Olefins 4 van Sabic in Geleen wordt in een nieuw jasje gestoken.

Gedurende anderhalf jaar worden diverse projecten voorbereid om de kraker na een geplande onderhoudsstop energiezuiniger, veiliger en concurrerender te maken. ‘Na oplevering zal deze kraker meedoen in de top van Europa’, stelt Jacques Slabbers, director Manufacturing Services Europe van Sabic.

Evi Husson

BEKNOPT Sabic steekt 135 miljoen euro in de Geleense naftakraker Olefins 4 om deze energiezuiniger en veiliger te maken en meer te laten produceren.

Verbeteringen en aanpassingen gebeuren op diverse plekken in de kraker. Een van de grotere projecten is de implementatie van een verwijderingsinstallatie voor verontreinigingen. Ook de verbetering aan de kraakgas-compressor zal een belangrijke rol spelen. Door aanpassingen aan de schroeven van de compressor wordt deze energie-efficiënter.

20

De economie staat momenteel zwaar onder druk. Misschien niet de meest ideale periode om grote investeringen te doen. Toch heeft Sabic aan haar site in Geleen groen licht gegeven om te investeren in naftakraker Olefins 4. Een investering van 135 miljoen euro om de kraker energiezuiniger en veiliger te maken en meer te laten produceren.

‘Het is bijzonder dat we in een economisch moeilijke periode het vertrouwen hebben gekregen om dit soort bedragen in Europa te besteden’, vertelt Jacques Slabbers, director Manufacturing Services Europe van Sabic. ‘Sabic heeft als concern de wereldwijde strategie om tot de top in de chemie te gaan behoren.

Daarnaast is ook uitgesproken dat we van Geleen een topsite in Europa willen maken. Daar past deze investering in.’

Van de 135 miljoen euro zal ongeveer honderd miljoen worden besteed aan verbeterprojecten. De kraker moet daardoor acht procent energiezuiniger worden. Daarnaast is het doel de productiecapaciteit te verhogen met ongeveer twee procent. Bovendien zal een aantal veiligheidsbeheerssystemen worden verbeterd.

‘In september-oktober 2013 staat een turnaround van zes weken gepland waar ongeveer veertig miljoen euro wordt besteed aan onderhoudswerkzaamheden.

In die periode wordt de kraker stilgelegd en kunnen we de projecten die we op dit moment voorbereiden, aansluiten op de bestaande installatie.’

Manjaren De engineeringfase is nagenoeg achter de rug, vertelt Slabbers. ‘Op 11 april zijn we begonnen met de werkzaamheden in de fabriek zelf. We zijn nu funderingspalen aan het boren en storten.

Over een aantal weken beginnen we met staalconstructies om vervolgens de equipment te plaatsen. Over anderhalf jaar worden dan de daadwerkelijke aansluitingen gemaakt.’

Een projectteam van ongeveer 35 mensen is momenteel fulltime met het project bezig. In z’n totaliteit zal de komende anderhalf jaar ongeveer 350 tot 400 manjaren werk worden weggezet. Dit gebeurt met eigen medewerkers en met bedrijven uit de omgeving.

Zorgvuldig Verbeteringen en aanpassingen gebeuren op diverse plekken. Het gaat vooral om kleine aanpassingen aan diverse punten van de installatie die tot een beter resultaat moeten leiden. Een aantal grotere projecten zijn verbeteringen aan de kraakgas-compressor en de implementatie van een verwijderingsinstallatie voor verontreinigingen. Slabbers: ‘Een bekend fenomeen in krakers is dat sommige voedingsstromen verontreinigingen bevatten. We gaan nu een uitgebreide verwijderingsinstallatie bouwen voor deze verontreinigingen.’

Ook de verbetering aan de kraakgascompressor zal een belangrijke rol spelen. ‘Door aanpassingen aan de schroeven van de compressor kun je de compressor energie-efficiënter maken.

Eenvoudig gezegd plaatsen we hier andere schroeven, maar in de realiteit is dit erg complex. We opereren in het hart van de machine en dat moet uiterst zorgvuldig gebeuren tijdens de geplande turnaround.’

Andere krakers In anderhalf jaar tijd moet er nog veel gebeuren. Het meest uitdagende op dit moment is dan ook om alle werkzaamheden uit te voeren voor de turnaround plaatsvindt. ‘Daarna is het uiteraard de vraag of de verwachtingen ook daadwerkelijk worden ingelost. Op een aantal plekken zullen we vernieuwingen aanbrengen, die zijn gebaseerd op de ervaringen die we hebben. We hebben hierop een aantal eigen berekeningen losgelaten waardoor het spannend blijft

PETROCHEM 05 – 2012

020_21_T_artikel.indd 20

08-05-12 14:56

FOTO: SABIC

of dit ook daadwerkelijk het resultaat zal opleveren dat we voor ogen hebben.’

Een aantal vernieuwingen zal naar ver-

wachting ook in andere krakers worden geïmplementeerd. ‘We zijn momenteel bijvoorbeeld bezig met de voorbereidin-

OlEFINS 3 VERSuS OlEFINS 4 De tijd tussen twee stops is de laatste decennia steeds langer geworden. In de jaren tachtig werden krakers elke twee jaar stilgelegd. Olefins 3 en Olefins 4 hebben momenteel een interval van zes jaar.

In maart 2011 kreeg Olefins 3 een grote onderhoudsstop. Bijzonder aan deze fabriek is dat hij relatief compact is gebouwd, waardoor de apparaten dicht op elkaar staan. Dit vroeg om een strakke logistieke planning en extra aandacht wat betreft de veiligheid. Olefins 4 heeft dit probleem minder. Deze kraker is een paar jaar na Olefins 3 gebouwd en veel ruimer van opzet. Er is dus veel meer ruimte om nieuwe apparatuur te installeren.

gen voor een vergelijkbaar energieoptimalisatieproject voor een kraker van Sabic in Engeland.’

Na de turnaround zal Olefins 4 meedoen in de top van Europa, beweert Slabbers. ‘Van de krakers die Sabic in Europa heeft, wordt dit dan de meest duurzame en kostenefficiënte kraker.’

Een kraker die toch al bijna veertig jaar meegaat. ‘Om goede resultaten te kunnen behalen, blijven we voortdurend de apparatuur onderhouden en vernieuwen. De kraker is in de jaren zeventig gebouwd, maar kan zeker nog tientallen jaren mee. Dit vraagt er uiteraard wel om dat we continu investeren en vernieuwen.’ W

PETROCHEM 05 – 2012

020_21_T_artikel.indd 21

21

08-05-12 14:56

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

Kracht van de natuur de dag vaak modern ingerichte studio’s waarvoor prijzen worden gevraagd van 500 euro en meer per maand! Ik kan het weten, want ik woon in zo’n studentenwijk in Gent, dé studentenstad bij uitstek in Vlaanderen.

Maar het gaat hier langs de oever van de Schelde niet om studenten. Het gaat om twee kleine gehuchten in de buurt van het kernpark van Doel (vier reactoren), waar nog zo’n vijftig gezinnen wonen, waarvan enkele landbouwers.

De Vlaamse Regering legde eind april de toekomstige ruimtelijke ordening vast voor dat gebied waar tegen 2020, als de wereldeconomie wat meewil, opnieuw duizend hectare ontwikkelingszone ter beschikking moet komen voor de Antwerpse haven. Het wordt wel geen Tweede Maasvlakte – want Antwerpen

ligt inlands en op tachtig kilometer van de zee – maar het doet er toch wat aan denken.

Wat moet er in die nieuwe ontwikkelingszone komen: een tweede getijdendok (Saeftinghedok), een tweede zeesluis voor het Deurganckdok en een verlenging van het Verrebroekdok met aanlandende percelen waar zich logistieke en/ of industriële watergebonden activiteiten kunnen vestigen. Kortom: de verdere ontwikkeling van het Linkeroevergebied.

Dat zo’n vijftig families een ander onderkomen moeten zoeken binnen de komende vijf tot zeven jaar doet uiteraard denken aan de grote uitbreiding van de Antwerpse haven in de jaren zestig van de vorige eeuw. Toen werden duizenden hectaren onteigend om plaats te maken voor de industrie, vooral de

FOTO: HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

Rapenburg en Ouden Doel. Deze twee namen van kleine gehuchtjes op de Linkerscheldeoever boven (ten noorden dus) van Antwerpen waren tot eind april ook in Vlaanderen nagenoeg totaal onbekend. Rapenburg kennen de Nederlanders heel wat beter. Er zijn Rapenburgwijken in Amsterdam, Leeuwarden en Neede, maar de bekendste Rapenburg is die van Leiden.

Op het Rapenburg van Leiden is er – zo ontdekte ik via het internet – een sterke studentenbewoning, ja, zelfs ook de kinderen van het Oranje-koningshuis vonden er een “studentenkot” zoals wij dat in Vlaanderen zeggen. Met een studentenkot wordt allang geen kot meer bedoeld in de letterlijke zin van het woord want studentenkoten zijn vandaag

Jan van Doorslaer

22

PETROCHEM 05 – 2012

022_23_P_Binnestebuiten.indd 22

08-05-12 14:56

chemische. Toen verdwenen dorpen als Lillo, Oorderen, Wilmarsdonk en Oosterweel van de Belgische landkaart en moesten duizenden bewoners een ander onderkomen zoeken.

Het werd een soms verbeten, maar zeker emotionele strijd. Begrijpelijk, want wie wordt nu graag ontworteld en dan nog voor het “grootkapitaal”. Vooral landbouwers en havenarbeiders die in de dorpen woonden, moesten plaats ruimen voor de industrie. Zwarte vlaggen verschenen, volksvergaderingen werden gehouden, protestbijeenkomsten samengeroepen, maar niets hielp. Antwerpen wilde haar haven ombouwen van een pure overslaghaven naar een industrieel bruggenhoofd en daar moest veel voor wijken. En zo geschiedde ook.

Duizenden hectaren voedzame poldergrond werden ondergespoten met zand om de chemie op te bouwen. Dat was de donkere zijde van de medaille, de andere zijde blinkt – tenminste economisch gezien – wat sterker. Waar vroeger enkele honderden gezinnen een inkomen vonden in de polder, werden dat er na verloop van enkele jaren duizenden, vandaag tienduizenden.

Het rare van de aangekondigde onteigening van de twee gehuchten Rapenburg en Ouden Doel is dat ze niet moeten verdwijnen voor industriële of logistieke activiteiten zoals in de zestiger jaren; ze moeten verdwijnen voor de natuur.

En daar krijgt het verhaal een wat rare kronkel en nare bijsmaak. Omdat havenuitbreiding inteert op natuur, moet natuur worden gecompenseerd en moeten bewoners en landbouwers de baan ruimen.

Het is – mijns inziens – het gevolg van een soort fundamentalistische houding om geen natuur meer verloren te laten gaan en dat te allen prijzen, ook ten nadele van de mens en zijn bewoning.

Wat me daarin stoort, is de enge kijk van sommigen die de natuur beginnen te benaderen en proberen te besturen als “klerken”, “kruideniers” erger nog “boekhouders”. Alsof de landbouwers, die er nu weg moeten, niet met de natuur (in de brede zin) bezig zijn. De houding om elke kubieke centimeter natuur te willen compenseren als die moet worden geofferd aan menselijke activiteiten (industriële, handel of logistiek) is eigenlijk een miskenning en onderschatting van de kracht van die natuur. Laat oude industriële sites stilvallen en binnen de kort-

STANK VOOR DANK Op 1 september 2012 bestaat DCMR Milieu Dienst Rijnmond officieel veertig jaar. Dat lustrum mag wat mij betreft groots worden gevierd. Helaas denken sommige bedrijven in het Rijnmondgebied daar anders over. Juist in dit jubileumjaar moet de DCMR meer onaangekondigde controles uitvoeren bij risicobedrijven. Moet, want enkele grote bedrijven lieten in 2011 zelfs een toename zien van overlastgevende incidenten, van structurele overlast, en in Niko van Gent dat jaar steeg ook het aantal meldingen van de bewoners uit het Rijnmondgebied. De milieudienst kreeg in 2011 twintig procent meer meldingen dan in 2010: 22.122 tegen 18.647.

De afgelopen vijf jaar daalde het aantal milieumeldingen, maar die positieve trend is over. Ik vind dit een slechte ontwikkeling en hoop dat de bedrijven dat met mij eens zijn. Aan de ene kant pompen de petrochemische bedrijven bakken met geld in imagocampagnes om jongeren enthousiast te maken voor de haven en aan de andere kant zijn de werkgevers bang dat de integriteit van de hele sector ten onrechte in twijfel wordt getrokken door de misstanden bij één bedrijf. Waarom bang? We leven in 2012 en niet meer in de jaren zeventig.

Ik ga even met u terug naar de vorige eeuw. In de zomer van 1970 zette ik als medewerker van de afdeling personeelszaken van ICI Holland mijn eerste stappen aan de overkant van de Nieuwe Waterweg. In die jaren hing er boven de “Botlek” een geur die regelmatig voor veel irritaties zorgden. In de jaren 60 en 70 werd het milieu in het Rijnmondgebied door de groeiende bedrijvigheid steeds zwaarder belast, ook door geluidsoverlast, en dat kwam niet alleen door de opkomst van The Beatles en The Rolling Stones. Veel van mijn vrienden waren in 1970 werkzaam in het onderwijs, vonden een correcte spelling vele malen belangrijker dan techniek en waren fel tegen de chemie. Ik heb daarvan nooit een punt gemaakt en zwaaide op de NS-stations Vlaardingen of Maassluis enthousiast naar mijn stadsgenoot Remi Poppe, die samen met zijn maten “de Gifkikker” stond te flyeren.

Remi Poppe, voormalig Tweede Kamerlid voor de SP, is al sinds de jaren zestig als luis in de pels actief voor de veiligheid van de mens.

In 1971 besloot het Openbaar Lichaam Rijnmond tot de oprichting van een milieudienst; de grondlegger van de DCMR. In de jaren zeventig was de uitdrukking “geld stinkt” zeker in het Rijnmondgebied van toepassing. Als het in Vlaardingen stonk, zeiden de inwoners dat er aan de overkant geld werd verdiend. Ik moest regelmatig in de verdediging en heb daarvan nooit spijt gehad. Vanaf 1993 werd communiceren met de omgeving mijn professie en hoefde ik nooit meer te werken.

Ik heb van 1993 tot en met 2010 nauw met de DCMR samengewerkt en ken de milieudienst als een kritische, vakkundige, prettige en zeer betrouwbare partner die ik net als u betere resultaten gun. In 1996 hebben we samen met de DCMR en verschillende grote chemische bedrijven rond Rozenburg de Klankbordgroep Samen Veilig Werken en Wonen opgericht. Samen met de bedrijven, omwonenden en DCMR heeft deze dialoog geleid tot minder arrogantie bij de bedrijven en gingen we van gesloten bolwerken naar veel meer openheid. De bedrijven vergeten nog wel eens dat hun medewerkers ook inwoners zijn en op een verjaardag graag met trots over hun bedrijf willen blijven praten.

Niko van Gent, niko_van_gent@xs4all.nl

ste keren is de natuur er weer heer en meester. Het meesterschap van de natuur ontkennen, getuigt van bekrompenheid en die kunnen we in deze wereld wel

missen. En laat ons diegene die de aarde wil stilzetten, onmiddellijk naar de maan sturen.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 05 – 2012

022_23_P_Binnestebuiten.indd 23

23

08-05-12 14:56

Datum: 7 juni 2012 • Locatie: RDM Campus Rotterdam

HĂŠt evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WIJ NEMEN ONZE VERANTWOORDELIJKHEID en ontvang n i u n u f j 3 Schri g op de iPad e 199 kortin

|

|

De wereldbevolking groeit, in de Rijn/Schelde-delta neemt de vergrijzing toe en blijven mensen tot op hoge leeftijd werken. Daarnaast blijft er

PROGRAMMA 11.45 12.30 13.00 14.00 14.30

uur uur uur uur uur

15.30 16.30 17.00 18.00 19.00

uur uur uur uur uur

focus op het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de industrie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen, net als de Plant Manager of the Year in respectievelijk 2011, 2009, 2010. Zij hebben bijzondere prestaties geleverd op het gebied van onder andere veiligheid, productiviteit, kwaliteit en MVO. Tijdens Deltavisie2012 wordt onderzocht welke oplossingen bedrijven kunnen inzetten om maatschappelijk verantwoord te kunnen

Registratie Plenaire opening Masterclass ronde 1 Pauze Plenaire sessie met kandidaten Plant Manager of the Year-verkiezing Masterclass ronde 2 Pauze Plenair debat Borrel Diner en Plant Manager of the Year-verkiezing 2012

ondernemen. Aanvullend op het dagprogramma wordt in de avond tijdens het diner voor de vijfde keer de Plant Manager of the Year verkozen.

Kijk op de website voor een impressie van 2011

21.30 uur Sluiting

Deltavisie2012 is een samenwerkingsverband van:

www.deltavisie2012.nl 024_25_spread_Deltavisie.indd 2

08-05-12 14:29

MASTERCLASSES MC1: Hoe zorg je voor aanwas op de arbeidsmarkt?

Het is nu meer dan ooit belangrijk om voldoende en goed opgeleid personeel te vinden en te behouden zodat kennis wordt geborgd. Huub Kleinrouweler, directeur Kennisinfrastructuur Mainport, zoekt de match tussen de bedrijven en de uitstroom vanuit het onderwijs in de Rotterdamse regio.

Huub Kleinrouweler, directeur Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam MC2: Hoe stop je informatielekken?

Vijftig procent van de Nederlandse werknemers lekt onbewust bedrijfsvertrouwelijke informatie. Ook in het Rotterdamse havengebied is daar sprake van. Om dit te voorkomen is het belangrijk dat werknemers zich hiervan bewust worden. Serge dos Santos Gomes, CEO van Intelink, licht toe hoe dat kan worden aangemoedigd.

Serge dos Santos Gomes, CEO Intelink MC3: Hoe stuur je als coachend leider aan op continue verbetering?

Edith Romp van Teijin Aramid in Delfzijl en Plant Manager of the Year 2011 geeft aan hoe zij als coachend leider aanstuurt op continue verbetering. Ze laat zien hoe ze met multifunctionele teams aan zowel kortetermijn- als langetermijnverbeteringen heeft gewerkt en snel goede resultaten heeft bereikt.

Edith Romp, plantmanager Teijin Aramid, Delfzijl MC4: Hoe blijft de Delta staande in de slag om de wereldmarkt?

De omzet van de wereldwijde chemische industrie zal de komende twintig jaar verdubbelen, maar de winstmarges komen ernstig onder druk te staan. Met directe toegang tot de groeiende Aziatische markt hebben Oosterse chemiebedrijven een voorsprong op hun Westerse concurrenten. Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants, geeft aan hoe de industrie in de Rijn/Schelde-delta verantwoordelijkheid kan nemen en haar positie kan veiligstellen.

Jan-Pieter Ebben, senior manager Roland Berger Strategy Consultants MC5: Hoe creëer je ruimte voor nieuwe bedrijvigheid?

De aanleg van Maasvlakte 2 is in volle gang. Met dit megaproject wil Rotterdam en in het bijzonder het Havenbedrijf extra ruimte bieden aan bedrijvigheid. Daarmee wordt een enorme verantwoordelijkheid genomen. René van der Plas komt vertellen hoe het project vordert en welke infrastructurele beslissingen worden en zijn genomen bij de aanleg.

René van der Plas, Hoofd Realisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam MC6: Hoe kun je succesvol ondernemen met duurzame oplossingen?

Het gaat het relatief kleine bedrijf Avantium voor de wind. Samen met iconische bedrijven als The Coca Cola Company en Danone wil het Amsterdamse bedrijf een honderd procent biologische PEF-fles ontwikkelen. Een transitie van PET naar PEF lijkt dichterbij dan ooit.

CEO Tom van Aken komt vertellen hoe de terughoudendheid van de chemische industrie bedrijven als Avantium juist in het zadel helpt.

Tom van Aken, CEO Avantium MC7: Hoe ontwerp je een duurzame toekomst? (Eng) Op de Frankfurter Autoshow 2011 wist een hippe elektrische stadsauto veel aandacht te trekken. De conceptcar Smart Forvision kent veel technische hoogstandjes, zoals transparante zonnecellen en kunststoffen velgen. De conceptcar werd mede mogelijk gemaakt door BASF. Door duurzame producten mee te ontwikkelen, geeft BASF richting aan technologische ontwikkeling. Richard Amberger, Manager Automotive Communication BASF, laat zien wat er technisch al mogelijk is.

Richard Amberger, Automotive Communication BASF

Platinasponsor:

Goudsponsors:

Participanten:

MEER INFORMATIE OVER SPONSORING OF HET CONGRES: Kiki Nelson • 020- 31 22 791 • kiki@industrielinqs.nl

024_25_spread_Deltavisie.indd 3

08-05-12 14:30

KANDIDAAT

Van technische baas naar people manager Na een lange loopbaan bij Dow startte Louis Oostvogels in 2010 als plantmanager bij Styron, een voormalig bedrijfsonderdeel van Dow. Over 2011 verdienen ‘zijn’ fabrieken de Triple zero award: geen ongevallen, geen spills en geen process safety incidenten. Toch blijft hij een nuchtere boerenzoon: ‘Mijn positie is het makkelijkst te vervangen van heel de organisatie: als ik morgen vertrek, draait de fabriek echt niet minder.’ Oostvogels is finalist voor de verkiezing Plant manager of the year 2012.

Jos de Gruiter

bEKNOPT Louis Oostvogels, finalist voor de verkiezing Plant Manager of the Year 2012, is plantmanager bij Styron in Terneuzen. Rust en stabiliteit in de organisatie brengen was een van zijn belangrijkste ambities bij zijn aantreden. Met effect. Sinds zijn aantreden wordt efficiënter gewerkt, het kwaliteitsniveau is verbeterd en de betrouwbaarheid van de fabrieken is gestegen. Kenmerkend voor Oostvogels is dat hij direct is, kort van stof en niet op besluiten terugkomt. Dat is volgens hem wel eens confronterend, maar die aanpak heeft in elk geval geresulteerd in het winnen van de Triple zero award 2011.

26

‘Vroeger hadden we helden. Iemand die bij een beginnend incident een ruimte binnenging en een afsluiter dichtdraaide, met alle risico’s van dien voor zijn eigen gezondheid. Dat lijkt fantastisch, maar we zoeken geen helden. Mensen moeten met plezier naar hun werk komen, maar ’s avonds ook weer gezond naar huis gaan. De veiligheidsvoorzieningen moeten heldengedrag overbodig maken.’

Deze uitspraak typeert Louis Oostvogels, plantmanager bij Styron in Terneuzen.

Deze nuchtere Brabantse boerenzoon is finalist voor de verkiezing ‘Plant Manager of the Year2012’. Beide benen op de grond, no nonsense, lange ervaring, kennis van procestechniek en oog voor de noden van zijn medewerkers. Aan die combinatie van kwaliteiten heeft hij zijn kandidatuur te danken.

Het verbaasde hem wel. ‘Mijn eerste reactie was: wat moet ik daarmee?’ Maar al snel kreeg trots de bovenhand. ‘Het is toch een erkenning van je werk.’

Een ontboezeming die uiteraard wordt gevolgd door de obligate vaststelling dat hij zijn taak niet zou kunnen vervullen zonder inzet van zijn medewerkers.

Tot ziens Na zijn HTS-opleiding (chemisch-technisch ingenieur) en anderhalf jaar verplichte inzet voor de krijgsmacht, trad hij 27 jaar geleden in dienst van Dow in Terneuzen. Een bewuste keuze. ‘Ik zocht een bedrijf met carrièrekansen, liefst internationaal.’ Hij vond beide. Hij was onder meer betrokken bij nieuwbouwprojecten in China, Brazilië, Duitsland en de Verenigde Staten, was vaker onderweg dan thuis, maar belandde uiteindelijk met zijn gezin in Wales, waar hij de poort moest sluiten van de kwakkelende lokale Dow-vestiging. Hij werd vervolgens ingezet bij onderzoek naar de mogelijkheden om de bedrijfsonderdelen polystyreen en copolymeren te saneren.

Ook dat leidde tot bedrijfssluitingen.

Uiteindelijk keerde hij terug naar de plaats waar het allemaal begon en die hij had verlaten met de belofte ‘tot ziens’: de in maart 2010 door Dow aan private equity firma Bain Capital Partners verkochte divisie Styron (Styrenics Naturals, Compounding & Blends, Latex, Styreen en Ethylbenzeen).

Het verzelfstandigde Styron boekt een jaaromzet van 3,5 tot 4 miljard dollar.

Het concern telt meer dan veertig over de hele wereld verspreide fabrieken en biedt werk aan tweeduizend mensen. De vestiging in Terneuzen telt er 350. Het productenpakket omvat styrenen (PS, ABS, SAN en EPS), emulsiepolymeren (papier en tapijtlatex), polycarbonaat, compounds, mengsels, synthetische rubber en kunststoffen voor de autoindustrie. Daarnaast is Styron actief in styreen-monomeeractiviteiten.

Triple zero award ‘Natuurlijk kreeg ik vragen wat ik hier kwam doen’, herinnert Oostvogels zich.

‘Mijn nieuwe collega’s wisten waarmee ik me de voorafgaande jaren had beziggehouden.’ Maar Styron doet het goed, stelt hij gerust. ‘De marges staan onder druk door de hoge olieprijzen, maar het volume is op peil gebleven.’

Rust en stabiliteit in de organisatie brengen, was een van zijn belangrijkste ambities bij zijn aantreden. ‘Er was veel verloop en dat bracht onrust met zich mee. Ik heb geprobeerd duidelijkheid te scheppen: wat is je rol in de organisatie en welke vrijheden en verantwoordelijkheden horen daarbij. Ik heb daarnaast geprobeerd de saamhorigheid te bevorderen. Ik denk dat we daarmee op de goede weg zijn. We werken efficiënter, het kwaliteitsniveau is verbeterd en de betrouwbaarheid van de fabrieken is gestegen. Volgens mij logische gevolgen als mensen goed in hun vel zitten en

PETROCHEM 05 – 2012

026_27_Q_plantmanager.indd 26

09-05-12 09:01

FOTO: DuO-FOTO

duidelijkheid over hun functie hebben.’

Zijn stijl van leidinggeven karakteriseert hij als volgt: ‘Je moet je niet anders voordoen dan je bent. Ik ben direct, kort van stof en ik kom niet op besluiten terug. Dat is wel eens confronterend, maar je bent aangesteld om beslissingen te nemen.’ Dat niet iedereen het daarmee altijd eens is, moet je incalculeren volgens hem. ‘Dat geeft niet, als je een beslissing maar goed onderbouwt.’

Die aanpak heeft in elk geval geresulteerd in het winnen van de Triple zero award 2011: de door Oostvogels geleide fabrieken werden vorig jaar niet geteisterd door ongevallen, spills en incidenten. ‘Ons rapportageniveau ligt erg laag.

Vorig jaar waren er over alle vestigingen van Styron in de wereld niet meer dan vier personal injuries.’

Veranderingen De fabriek heeft geen financiële banden meer met Dow, maar ligt wel op het uitgestrekte terrein van de chemiereus in Terneuzen. Dat heeft consequenties.

‘Voor de overheid zijn we één bedrijf, we opereren onder dezelfde vergunning’, illustreert Oostvogels. Daarnaast zijn er handelsrelaties: ‘De grondstoffen, producten en diensten gaan over en weer.’

Oostvogels voelt zich thuis bij Styron. ‘Ik ben opgegroeid in deze bedrijfstak en heb altijd in de productie in de chemische industrie gewerkt. Ik stuur nu een redelijk grote organisatie aan, maar ik begrijp in grote lijnen nog wat er gebeurt.’ Toch ziet hij de veranderingen. ‘Vroeger was de plantmanager de technische baas, nu is hij een people manager. De functie gaat weg van de dagelijkse techniek. Ik weet echt

niet meer in welke volgorde de afsluiters dicht moeten voordat ik een pomp kan starten. Dat zou ook niet goed zijn. Ik ben bezig met het aansturen van de organisatie, maar ik moet ook op de hoogte zijn van de milieuwetgeving en de meldingplichten die daarmee samenhangen. Daarnaast maak ik deel uit van het Europese asset managementteam van de business, waardoor ik samen met mijn teamleden ook oog moet hebben voor zaken als verkoop, productontwikkeling en marketing. In die zin is de functie van plantmanager veel breder geworden.’ Hij realiseert zich daardoor ook de betrekkelijkheid van zijn baan. ‘Mijn positie is het makkelijkst te vervangen van de hele organisatie. Als ik morgen vertrek, draait de fabriek echt niet minder. Als dat wel het geval zou zijn, was het niet best georganiseerd.’ n

PETROCHEM 05 – 2012

026_27_Q_plantmanager.indd 27

27

09-05-12 09:01

028_mob.indd 016_mob.indd 1 1

08-05-12 14:28 07-03-2011 16:40:39

ONBEVANGEN Waarom durven de meeste bedrijven het niet aan om die burgers, die zo hard roepen dat het onveilig is, binnenshuis te halen?

Beeldvorming Enige weken geleden ben ik aanwezig geweest bij een publieke bijeenkomst over een nieuw te verlenen milieuvergunning van een chemisch bedrijf. Daar werd weer eens duidelijk hoe het grote publiek aankijkt tegen de chemische sector. Het ontbreken van kennis op het gebied van chemie en inhoudelijk onbekend zijn met de processen die zich binnen de industrie afspelen, leiden gegarandeerd tot een vertekende en foutieve beeldvorming. Zo werden die avond alle gasvormige stoffen met een moeilijke naam automatisch gifgassen, werden er op basis van het woord “gasontsnapping” vergelijkingen getrokken met Bhopal en leidde het opslaan van containers (met tot vloeistofverdichte gassen in plaats van vuurwerk) tot een vergelijking met Enschede.

Voor iemand met achtergrondkennis al snel hilarische taferelen, maar blijkbaar voor het grote publiek tot de verbeelding sprekende zaken. Mijn frustratie was dan ook groot dat mensen heel hard dingen riepen waarover zij blijkbaar totaal geen kennis hebben. Tot groot genoegen zag ik de dag erna een stuk hierover in de lokale krant, maar na het lezen ervan was mijn verbazing compleet. De schrijvende journalist bleek namelijk eveneens weinig verstand te hebben van hetgeen waarover hij schreef; ook dat stuk stond bol van de gifgassen, lozingen en misvergelijkingen.

Een dergelijke sessie toont maar weer eens pijnlijk aan hoe belangrijk het is dat burgers een duidelijk beeld krijgen van de industrie. Wordt dat beeld nu vooral beheerst door incidenten als Moerdijk, terwijl dat zou moeten worden geassocieerd met veiligheid, duurzaamheid en verantwoording naar de omgeving? Initiatieven als burgercomités en regionieuwsbladen lijken hier toch weinig grip op te hebben. Dus misschien moet het aan de basis worden aangepakt. Meer geld naar het onderwijs en verplicht scheikunde in de eindexamenpakketten. Dan snappen mensen tenminste iets van hetgeen binnen de chemische industrie gebeurt.

U snapt wel dat dit geen haalbare kaart is. Dus moeten bedrijven uitleg geven aan hun omgeving in een taal die zij snapt, zeg maar Jip-en-Janneke-taal. Daarnaast moet er worden gewerkt aan het beeld dat er heerst. Alleen pronken met borden bij de ingang waarop staat hoeveel dagen zonder inciden-

ten er wordt gewerkt en verwijzen naar het veiligheidsbeheerssysteem is niet voldoende. Dit zijn zaken waar een gewone burger niets aan heeft en wellicht ook niets van snapt. Waarom durven de meeste bedrijven het niet aan om die burgers, die zo hard roepen dat het onveilig is, binnenshuis te halen? Waarom worden die mensen niet uitgenodigd om eens ter plaatse te komen kijken? Werk aan hun beeldvorming. Laat ze zaken ervaren en laat ze werkelijk zien dat er veilig wordt gewerkt.

Waar kan dat beter dan op de productiesite zelf?

Eens in de tig jaar heeft elk bedrijf wel eens een open dag, maar dat is meestal toch voor de familie van werknemers en direct omwonenden die het bedrijf toch al een warm hart toedragen.

Hiermee alleen bereik je de oproerkraaiers niet. Die moet je actief op de feiten wijzen. Zij die het hardst roepen, zouden als eerste een persoonlijke uitnodiging moeten krijgen om eens binnen te komen kijken. En als iemand niet bereid is een keer de zaak te komen aanschouwen, dan heeft diegene geen recht van spreken. Als mensen geen kennis van zaken hebben, worden zij niet langer als serieus beschouwd. En breng dat beeld dan naar buiten. Zet die mensen dan maar buitenspel.

Ditzelfde geldt voor de media. Ook die moeten maar eens langskomen om uitleg te krijgen over hetgeen zij schrijven.

Want zolang je foto’s afbeeldt van koeltorens, met teksten erbij over uitstoot van gevaarlijke stoffen, maak je je naam als kwaliteitskrant in elk geval niet waar. En juist deze media hebben een groot aandeel in de beeldvorming van de bevolking.

Daarom is een correcte uitleg en onderbouwing in de artikelen van het allergrootste belang.

Als het u lukt die kleine groep mensen, die zo hard over uw bedrijf roept, te overtuigen van uw beeld, kunnen zij dat juist weer verder naar buiten brengen. Zoals ze nu hele volksstammen kunnen laten geloven dat het onveilig is bij uw bedrijf, kunnen ze vast ook mensen overtuigen van de veiligheid. Maar daarvoor moet wel eerst aan hun beeld worden gewerkt.

Aldewereld@gmail.com Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

PETROCHEM 05 – 2012

029_N_onbevangen.indd 29

29

08-05-12 14:55

NEEM EEN ABONNEMENT EN KIES UW KADO! PT Industrieel Management is het magazine voor de maakindustrie. Engineering, manufacturing en supply chain management zijn de pijlers onder dit gezaghebbende tijdschrift. Als productiviteit en flexibiliteit uw uitdagingen zijn, dan leest u PT Industrieel Management. Neem nu een abonnement en profiteer van onze unieke aanbieding! w 50% KORTING op uw abonnement g gedurende het eerste jaar

€ 64,- korting op uw abonnement en het P Polytechnisch Zakboek tt.w.v. € 175,- GRATIS x

Bestel via www.sdu.nl/pti of vul de bon in en stuur hem naar Sdu Klantenservice, postbus 20014, 2500 EA Den Haag

Bes t el b on Ja, ik neem ___ abonnement(en) op PT Industrieel Management (PTI) en betaal slechts € 185,-* in plaats van € 249,Bovendien ontvang ik gratis de laatste uitgave van het Polytechnisch Zakboek (9789062287703) t.w.v. € 175,- (3825LP201)

Ja, ik neem ___ abonnement(en) op PT Industrieel Management (PTI) en ontvang 50% korting op mijn abonnement gedurende het eerste jaar. Ik betaal het eerste jaar slechts € 124,50* in plaats van € 249,- (3825LP202)

Organisatie______________________________________________________________________________________________________________________________________ Afdeling _______________________________________________________________________________________________________________________ Naam ___________________________________________________________________________________________________________________________________ m/v Adres_____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Postcode en plaats ______________ _________________________________________________________________________________________________________ Telefoon __________________________________________________________________________________________________________________________________________ E-mail____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Deze aanbieding is geldig tot 31-12-2012

* excl. btw, verzend- en administratiekosten

Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst en om u van informatie te voorzien over Sdu Uitgevers en andere zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Als u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit melden bij Sdu Klantenservice, postbus 20014, 2500 EA Den Haag. Abonnementen gelden voor minimaal één jaar. Onze uitgaven zijn ook verkrijgbaar in de boekhandel. Voor meer informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op www.sdu.nl.

030_SDU.indd 1

08-05-12 14:26

Vogels weg bij Chemie-PaCk

Vogels kunnen maar beter wegblijven op het terrein van Chemie-Pack, want als ze zich nestelen, worden ze weggejaagd.

Broedende vogels worden namelijk wettelijk beschermd en kunnen daarom de schoonmaakwerkzaamheden op het terrein van Chemie-Pack belemmeren. Om die reden is een ecoloog ingehuurd om nestelende vogels weg te houden.

Ondanks de ogenschijnlijk slechte leefomgeving voor vogels worden er kauwen, eksters en meeuwen waargenomen bij Chemie-Pack. Risico’s zijn er overigens niet alleen voor vogels die in aanraking komen met de ravage die na de grote brand van vorig jaar nog steeds op het terrein ligt. Ook de mensen die werkzaam zijn op het terrein zijn niet geheel veilig als de vogels broeden. Worden er namelijk wél jonge meeuwen geboren, dan is de kans groot dat de oudermeeuwen de medewerkers aanvallen. Dat zou volgens de gemeente kunnen leiden tot schrikreacties en onzorgvuldig werken waardoor de kans op calamiteiten weer toeneemt.

Rood zand oP maasVlakte 2

iets ten zuiden van de meest zuidelijke strandopgang van het nieuwe recreatiestrand op Maasvlakte 2. Het zand kan en mag gewoon worden belopen. Net als wind en regen zijn recreanten volgens de kunstenaars hier een natuurlijke factor die invloed hebben op de ontwikkeling van het werk. Het zand is gewoon zand met een dun laagje kleurstof. Het is uitgebreid getest en gecertificeerd en is onschadelijk voor mens en milieu. shell bijna 1 miljoen FaCebookFans

‘Nederland telt steeds minder bedrijven die met unieke producten concurreren op de wereldmarkt. De meerderheid is bezig met het imiteren en bijbenen van de leiders.’

TU-econoom Alfred Kleinknecht in Chemie Magazine ‘Je kunt de mond vol hebben van innovatie, maar zolang je het onderwijs uitkleedt, zijn dat loze woorden.’

Opnieuw Kleinknecht ‘Als we onze maakindustrie niet koesteren, verdwijnen de engineering en de innovatie.’

Jan-Pieter Klaver, CEO Heerema Marine Contractors, in De Ingenieur

Topman Peter Voser van Shell vond dat het bedrijf zichtbaarder moest zijn op sociale media. Pas een jaar geleden kwam er een Facebookpagina, waar aanvankelijk niets gebeurde. Shell heeft zich toen het doel gesteld een miljoen fans te creëren en een aantal externe experts aangetrokken die aangaven welke onderwerpen internetgebruikers bezighouden. Niet olie-exploitatie, maar automotoren, Alaska en toekomstige energiescenario’s deden het goed. Voor ieder land werd een eigen strategie bepaald en het resultaat mocht er zijn. Ongeveer 800.000 fans kwamen er binnen twee maanden.

Saillant detail is dat Nederland nog steeds slecht zou scoren met slechts duizend volgers. En dat terwijl het bedrijf hier is gevestigd met tienduizend werknemers. meeR benzinedieVen

Het Brits-Duitse kunstenaarsduo HeHe zal eind mei 2012 een kleurrijk kunstproject realiseren op het strand van Maasvlakte 2 in Rotterdam. Voor het project met de titel RODUIN wordt ongeveer 75 ton rood zand over het strand verspreid waar het een grote rode vlek vormt die in de loop van de tijd door de invloed van wind, regen en zee verdwijnt. Of dat kort of lang duurt, is ongewis en hangt af van de weersomstandigheden. De kunstenaars wilden naar eigen zeggen met het rode zand het spanningsveld tussen natuur en menselijk ingrijpen accentueren. De 75 ton rood zand, zo’n 50 kuub, ligt

PETROSPECT

Sinds begin dit jaar zien deurwaarders een significante stijging van het aantal benzinediefstallen. Volgens Bovag, belangenorganisatie BETA en verschillende deurwaarders is het eenvoudig: ‘Hoe duurder de brandstof, des te meer diefstallen.’

Ook incassobureau Flanderijn ziet een forse toename. Daar steeg het aantal vorderingen met twintig procent. Flanderijn en Groenewegen zijn samen met PB Tankcollect de grootste bedrijven die incasso’s van bestolen pomphouders afhandelen. Flanderijn kreeg dit jaar tot nu toe 500 opdrachten tot incasso binnen, tegenover 400 in de eerste vier maanden van vorig jaar.

‘Willen we de milieudoelstellingen realiseren, dan moeten we eerlijk durven zijn en het lef hebben om te zeggen: zonder CCS redden we het niet.’

Hans Alders, voorzitter Energie Nederland, in Shell Venster ‘We kunnen een ingrijpende transitie niet met conventionele middelen realiseren, daarvoor is innovatie nodig.’

Opnieuw Alders ‘De Aziatische consumptie van Iraanse olie is de enige ‘veiligheidsklep’ die er nog is om te voorkomen dat het Internationaal Energie Agentschap verschrikkelijk voor schut komt te staan.’

Matthew Hulbert, Senior Research Fellow bij het Clingendael International Energy Programme, in European Energy Review ‘Veiligheid is niet goedkoop, maar een ongeval is veel duurder. Als je veilig wilt werken, zijn cursussen en procedures niet voldoende. Dan moet je je mensen intrinsiek weten te motiveren tot veilig werken. Dat is de echte competentie.’

Dirk de Knecht, productmanager veiligheid Vapro, in Chemie Magazine ‘Als er een transitie komt, dan is zon daar zonder enige twijfel heel sterk in vertegenwoordigd.’

Wim Sinke, manager programmaontwikkeling zonne-energie bij ECN, in Energie Actueel

PETROCHEM 05 – 2012

031_F_petrospect.indd 31

31

08-05-12 14:55

THEMA

Onderhoud

Maasvlakte Oil Terminal pakt het onderhoud op een andere manier aan dan in het verleden. Van een onderhoudsbeheerssysteem, gericht op het naleven van vergunningen, is het bedrijf overgegaan op een programma voor preventief en periodiek onderhoud. Daarnaast is er meer samenwerking met partners bij continuverbetering wat leidt tot tijdswinst en betere resultaten. Ook DSM Fibre Intermediates heeft de onderhoudswerkzaamheden anders aangepakt. Voor aanpassingen aan een oven, een restwarmteketel en een aantal grote leidingen werd gebruikgemaakt van een 3D-model van de installatie, om alles in één keer goed te kunnen doen.

32

PETROCHEM 05 – 2012

032_33_X_Themaspread.indd 32

08-05-12 14:55

‘Overleg met partners bij maintenance levert enorme tijdwinst op’ PETROCHEM 05– 2012

032_33_X_Themaspread.indd 33

33

08-05-12 14:55

THEMa

Kennis delen levert winst op ‘Vroeger gaven we aannemers opdrachten en deden de lassers en schilders vervolgens hun werk. Tegenwoordig zitten we met ze om de tafel. Zij hebben vaak goede ideeën over hoe het werk beter en sneller kan worden uitgevoerd. Dat levert een enorme tijdwinst op’, zegt Cor van de Linde, technical manager van MOT, die onlangs is uitgeroepen tot Maintenance Manager van het jaar.

Erik te Roller

BEKNOPT Maasvlakte Oil Terminal pakt het onderhoud op een andere manier aan dan in het verleden. Van een onderhoudsbeheerssysteem, gericht op het naleven van vergunningen, is het bedrijf overgegaan op een programma voor preventief en periodiek onderhoud. Om kennis te borgen heeft het bedrijf daarnaast een database opgezet waarin verschillende onderwerpen worden gekoppeld aan de juiste mensen. Ook wil de MOT de innovatie in de natte bulksector op het gebied van techniek en veiligheid bevorderen. Hiervoor werd het kenniscentrum iTanks opgericht. Een andere belangrijke ontwikkeling bij het bedrijf is de samenwerking met partners bij continuverbetering. Een goede samenwerking levert zowel tijdwinst op als betere resultaten.

34

Maasvlakte Oil Terminal (MOT) neemt ruwe olie in van supertankers en slaat die op in 39 grote tanks. Van daaruit verpompt het bedrijf de ruwe olie naar de raffinaderijen van Shell, Esso, BP, Q8 en Total. Het gaat om veertig miljoen ton olie per jaar, ongeveer veertig procent van de olie-invoer in Rotterdam. MOT is een joint venture van de genoemde raffinaderijen en het tankopslagbedrijf Vopak. Sinds 1972 houdt MOT zich keurig aan zijn missie en visie: het excellent uitvoeren van het logistieke proces, waarbij kwaliteit, veiligheid, betrouwbaarheid, beschikbaarheid en continue verbetering sleutelbegrippen zijn.

Ogenschijnlijk lijkt er niet veel te zijn veranderd in het veertig jarig bestaan van MOT, maar de schijn bedriegt. Het bedrijf pakt bijvoorbeeld het onderhoud tegenwoordig op een heel andere manier aan dan in het verleden en technical manager Cor van de Linde zit boordevol ideeën over hoe alles nog beter kan. Ook stimuleert hij de mensen bij MOT en bij de contractor om met nieuwe ideeën te komen en ‘out of the tank’ te denken.

Vanuit het managementteam van MOT geeft hij leiding aan de afdeling maintenance die ongeveer tien mensen telt. Zij besteden een groot deel van het werk uit aan firma’s als Spie (ingenieursbureau) en Verwater (tankbouw en -onderhoud), waardoor er soms wel tweehonderd mensen op het terrein aan het werk zijn.

Preventief Vroeger werkte MOT met een onderhoudsbeheerssysteem dat vooral gericht was op het naleven van vergunningen.

‘Na mijn komst zijn we op een nieuw systeem overgegaan. We hebben eerst de meest kritische systemen en onderdelen van het bedrijf in kaart gebracht en zijn nagegaan wat de risico’s op falen waren.

Aan de hand daarvan hebben we een programma voor preventief onderhoud

opgezet, dus een programma voor wat we jaarlijks moeten doen om de veiligheid, betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de installaties te waarborgen.

Ook hebben we vastgesteld wat we tijdens de levensduur van twintig jaar van een tank aan onderhoud moeten doen om die betrouwbaar en beschikbaar te behouden. Veel onderdelen inspecteren we eens per jaar, zoals tankmixers.

Sommige onderdelen ook twee keer per jaar. Aan pompen doen we trillingsmetingen en aan de hand van het trillingsniveau bepalen we of onderhoud nodig is, dus of we de pomp moeten openmaken of niet’, aldus Van de Linde.

Met periodiek en preventief onderhoud komt het bedrijf ook tegemoet aan de eisen van de ATEX-richtlijn voor explosieveiligheid. Voorkomen moet worden dat pompen en tankmixers door defecten oververhit raken en zo gevaar voor explosies opleveren. Apparatuur is daartoe aangepast en temperatuurbeveiligingen zijn aangebracht. Daarnaast inspecteert en onderhoudt het bedrijf de apparatuur regelmatig, waarbij het onder andere gaat om het tijdig smeren ervan.

Kenniscentrum De kennis van ATEX en andere zaken deelt het bedrijf met andere bedrijven in de regio Rotterdam. ‘MOT heeft het initiatief genomen tot het oprichten van het kenniscentrum iTanks, waar mensen die werkzaam zijn in de natte bulk hun kennis en ideeën kunnen uitwisselen’, zegt Van de Linde. ‘Hiermee willen we de innovatie in de natte bulksector bevorderen, vooral op het gebied van techniek en veiligheid. Eén van de onderwerpen waar we naar kijken is het schoonmaken van tanks. De schoonmakers brengen nu zes tot zeven weken in een tank door.

Het is daar vuil, vies en glad. Om hun gezondheid te beschermen dragen ze adembescherming, maar dat is zwaar werken. Om de twee uur moeten ze de tank

PETROCHEM 05 – 2012

034_35_37_Y_thema_artikel.indd 34

08-05-12 14:54

FOTO's: MOT

uit om te pauzeren. Ik vraag me af of we in de toekomst nog gemakkelijk mensen kunnen krijgen die dit soort werk willen doen. Het zou mooi zijn als er helemaal geen mensen de tanks in hoefden te gaan om schoon te maken. Er zijn al machines op de markt om tanks schoon te maken, maar die zijn nog niet geschikt voor het formaat tanks dat wij hebben.

De komende tijd zoeken we uit wat de mogelijkheden zijn. Dat doen we samen met specialisten van de raffinaderijen die eigenaar zijn van MOT.’ Database Het kenniscentrum iTanks is een stichting die werkt zonder winstoogmerk.

‘Op deze manier garanderen we onaf-

hankelijkheid. De mensen willen niet het idee hebben dat ze de kans lopen voor andermans karretje te worden gespannen. Veel mensen moeten nog wennen aan het delen van kennis. Ze vragen zich nog steeds af wat ze wel en niet kunnen zeggen. Uiteraard zijn ze aan hun werkgever en ook de mededingingswetgeving verplicht om bepaalde informatie geheim te houden, maar op het gebied van veiligheid en techniek kun je informatie doorgaans zonder problemen delen.’

Ook de informatie waarover contractors beschikken, is van groot belang, gaat Van de Linde verder. ‘Sommige contractors werken al twintig jaar op ons terrein. Mochten die vertrekken, dan ben

je ook meteen hun kennis kwijt. Ooit is uit onderzoek naar voren gekomen dat kennis voor drie procent in de computer zit, voor zeventien procent in de archieven en voor tachtig procent in de hoofden van mensen. Die kennis moet je toegankelijk maken en houden. Als ik specifieke informatie wil hebben over bepaalde onderwerpen, zoals bijvoorbeeld corrosie, moet ik weten bij welke mensen ik moet zijn. Op dit moment zijn we bezig een database op te zetten die verschillende onderwerpen koppelt aan de juiste mensen. We letten erop, dat dit ook specialisten zijn, want een consultant kan wel beweren dat hij bij wijze van spreken van alle markten thuis is, maar dat is natuurlijk niet reëel.’

PETROCHEM 05 – 2012

034_35_37_Y_thema_artikel.indd 35

35

08-05-12 14:54

Tebodin always close Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau Tebodin vanzelfsprekend topprioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

De huidige economische situatie vraagt om bijzondere aandacht voor kostenefficiënt ontwerpen. Technische elementen zoals stand-aardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk tijdens het ontwerp. Onze Asset Management en Operational Excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

www.tebodin.nl/olie-gas

036_tebodin.indd 1

08-05-12 14:26

Afstemmen Een belangrijke ontwikkeling bij MOT, waar Van de Linde pal achterstaat, is de samenwerking met partners bij continuverbetering. ‘We zijn met Verwater een partnership aangegaan, waarbij we de opbrengst van een verbetering delen.

Als we bijvoorbeeld bij de uitvoering van een project een ton lager uitkomen dan begroot, delen we het verschil en hebben we ieder 50.000 euro gewonnen. Het voordeel hierbij is dat beide partners bij zo’n aanpak dezelfde focus hebben: veiligheid, een betrouwbare planning en beheersing van de kosten.

Vroeger gooiden we een opdracht over de schutting en moesten de mensen van Verwater zelf bedenken hoe ze de opdracht het beste konden uitvoeren en er genoeg aan over konden houden.

Nu is de voortgang van een project een gezamenlijke uitdaging. Deze aanpak heeft effect gesorteerd. Bij het schoonmaken van een tank hebben we de doorlooptijd met tien weken omlaag weten te brengen. Daarom plannen we nu alles integraal. We leggen de agenda’s van de afdelingen operations en maintenance en die van de contractor naast elkaar. Op deze manier hebben we zo’n 400 kleine acties gepland. Doordat we de werkzaamheden van schoonmaken, wassen en

schilderen van tanks op elkaar hebben afgestemd, hoeven mensen minder vaak op elkaar te wachten en winnen we veel tijd. Een voorwaarde voor het succes van deze aanpak is uiteraard dat mensen zich aan de afspraak houden. Morgen klaar is morgen klaar.’

Een andere belangrijke voorwaarde is, dat je elkaar als partners kunt vertrou-

DIgITaLE MONTEuR Op een van de workshops in de nattebulksector is Van de Linde op het idee gekomen van de digitale monteur. ‘als we de jeugd voor techniek willen interesseren moeten we aansluiting vinden bij hun wereld en iets met smartphones of iPads doen om het werk aantrekkelijker te maken. Op dat idee borduur ik nu voort bij het uitwerken van de Europese richtlijn voor emissiebeheersing en Milieukwaliteitsnormen (MKN). Een monteur moet met een minimum aan gegevens aan de slag kunnen gaan, waarbij hij bij verschillende bedrijven dezelfde soort gegevens krijgt aangereikt onder dezelfde contractvoorwaarden. Dat levert tijdwinst op.’ Het idee is ontstaan uit het programma Pieken in de Delta van het ministerie van EL&I. ‘Bij MOT willen we hiervan een praktijkcase maken. We volgen een roadmap om uiteindelijk te komen tot het vaststellen van een set gegevens waarmee monteurs met de nodige digitale hulpmiddelen snel aan de slag kunnen gaan.’

Begeleiding van nieuwe mensen blijft uiteraard nodig, maar als ze de gegevens van bijvoorbeeld de vele procedures snel en overzichtelijk bij elkaar kunnen vinden, scheelt dat heel wat tijd en energie. ‘Bij ons kunnen we de mensen in een kleine groep relatief snel inwerken. Maar bij grote bedrijven hebben mensen wel een jaar om de weg binnen het bedrijf te leren kennen. Die tijd moet je zien te bekorten. Tegelijk moet je het voor jonge mensen aantrekkelijker maken dit werk te doen. Operators en monteurs zijn steeds moeilijker te krijgen. Jongeren hebben nog vaak het idee dat het werk in de industrie vies is, maar dat is helemaal niet zo. Onze uitdaging is om een ander beeld van de industrie aan de jeugd over te brengen.’

wen. ‘Als de aannemer efficiënter werkt, kan hij minder uren factureren en maakt hij dus minder omzet en dreigt hij er dus bij in te schieten. Bij ons mag hij dat echter compenseren met een hogere marge. Als het werk bijvoorbeeld in de helft van de tijd gedaan is en daar een hogere marge tegenover staat, houdt de contractor toch nog evenveel aan de klus over. Het voordeel voor de contractor is dat hij zijn mensen in de uitgespaarde tijd weer op een andere klus kan zetten en zo meer geld kan verdienen. Deze ontwikkeling is ook interessant in het licht van de vergrijzing. Als we in de natte bulk en de procesindustrie bij een teruglopend aantal technische mensen en toenemende schaarste aan personeel de productiviteit flink kunnen verhogen, is dat zeer welkom.’

Van de Linde wijst ook op de cultuurverandering die de partnerships vragen.

‘Nu we deze aanpak drie maanden hebben gevolgd, komen de ideeën los.

Voorheen deden lassers en schilders wat van hen gevraagd werd. Nu bespreken we de werkzaamheden vooraf. Dat heeft verschillende ideeën opgeleverd, zoals de inzet van goede verlichting op lasapparatuur en de start van een innovatie op het gebied van lasapparatuur. In plaats van jarenlang te werken volgens de aanwijzingen van hun baas kunnen ze nu aangeven hoe het werk handiger kan worden aangepakt. Dat leidt tot de nodige verbeteringen waar beide partijen van profiteren.’ W PETROCHEM 05 – 2012

034_35_37_Y_thema_artikel.indd 37

37

08-05-12 14:55

WWW.

.COM

thERMISCh REINIGEN VaN WaRMtEWISSElaaRS, uW VOORdElEN: > 100% schoon tot in de kern > Uitermate effectief, zowel in als rond de bUizen > werkt ook perfect bij bUndels met een vaste mantel > snelle levertijden, ook bij bitUmineUze vervUilingen > verwijdert bovendien ook cokesaanslag

BEtERE REINIGING = kOStEN SpaREN! MEER INFO: +32 (0)13 53 90 60 • INFO@thERMOClEaN.COM

038_thermo.indd 1

08-05-12 14:26

THEMa

3D-scan voorkomt onaangename verrassingen Nieuwe technieken bepalen het onderhoud van de toekomst. Zo kan een 3D-scan van een fabriek de stop nu al enorm vergemakkelijken. Zeker als er dan ook nog informatie aan de scan wordt toegevoegd, zoals de pijpof klepklasse en de dimensies.

Een klik op een leiding in de scan maakt zo in een klap duidelijk wat voor type het is.

Erik te Roller / Jeroen Akkermans

BEKNOPT Tijdens een onderhoudsstop van drie weken heeft DSM Fibre Intermediates onlangs een oven, een restwarmteketel en een aantal grote leidingen laten vervangen. Voor aanpassing van onderdelen was tijdens de korte turnaround geen tijd. Daarom heeft de onderhouds­ contractor een 3D­model van de installatie gebruikt, om alles in één keer goed te kunnen doen.

Bijkomend voordeel was dat steeds meten op locatie niet nodig was, wat veel tijd scheelde. Maar de mogelijk­ heden van 3D­laserscanning zijn nog veel breder. Zo zou een “geboor­ tecertificaat” van een fabriek asset management een stuk simpeler kun­ nen maken als aan de 3D­scan ook informatie toegevoegd.

Te weinig bedrijven hebben nog in de gaten dat een dagje laserscannen een boel rompslomp bespaart, stelt Willem van Spanje, directeur van DelftTech.

‘Met een scan breng je tot op millimeters nauwkeurig de afmetingen van een ruimte inclusief alle objecten in kaart.

Het resultaat is een virtuele 3D-kopie van de fabriek. Daarmee kan elk onderdeeltje prefab worden gemaakt. Dat maakt beheer en onderhoud goedkoper en neemt veel overlast op de werkvloer weg.’

3D-laserscanning is pakweg een decennium oud en is ontwikkeld binnen de olie- en gasindustrie. Een object wordt opgedeeld in tientallen miljoenen punten waarvan de laserstraalreflecties met een diode worden opgevangen. Van elk punt worden de coördinaten tot op de millimeter nauwkeurig vastgelegd.

Passend DSM Fibre Intermediates heeft onlangs een oven, een restwarmteketel en een aantal grote leidingen laten vervangen.

Om dit tijdens een onderhoudsstop van drie weken in één keer goed te doen, heeft het uitvoerende bedrijf – Sitech – dankbaar gebruikgemaakt van een 3D-model van de installatie. ‘We zijn eerst uitgegaan van 2D-documenten en hebben op basis daarvan de eerste bestellingen gedaan’, vertelt Jo Limpens van Sitech. ‘We vroegen ons echter af of alles wel in één keer passend zou zijn, want tijdens de onderhoudsstop van drie weken zouden we onvoldoende tijd hebben om nog vanalles aan te passen. Ik heb toen aan de projectmanager en het projectteam voorgesteld een 3D-scan te laten maken en daar ook de 2D-tekeningen en verdere informatie van de installatie in op te nemen’, vertelt Limpens.

Om de complexe installatie in een 3D-beeld te kunnen brengen, is een laserscanner op tientallen plaatsen opge-

steld. Hiermee is het oppervlak van de complete installatie punt voor punt driedimensionaal in kaart gebracht. ‘De installatie is zowel in warme als in koude toestand gescand, zodat we ook weten hoe ver de leidingen uitzetten en krimpen bij wisseling van de temperatuur.

Nu we de scan eenmaal hebben, kunnen we op de computer simpelweg op onderdelen van de installatie inzoomen om deze op te meten. We hoeven niet met het meetlint aan de gang, wat ook praktisch niet mogelijk is vanwege het gevaar van de hete delen van de installatie, wanneer deze in bedrijf is’, aldus Limpens.

Verschillen Nadat de 2D-tekeningen in het programma waren opgenomen, was het ook mogelijk te zien waar er verschillen waren tussen de tekeningen en de werkelijkheid. Bepaalde pijpen en flenzen weken qua afmetingen af. Dit gaf Sitech meteen door aan de contractor, zodat die de bestelde pijpen en flenzen meteen in de juiste maat kon maken. ‘En je kunt met een druk op de knop een 3D-tekening uitprinten, zodat de bestelling voor de contractor nog duidelijker is’, legt Limpens uit.

Ook kon het bedrijf aan de hand van de verschillen tussen de warme en koude scan controleren of bepaalde delen bij uitzetting wellicht klem zouden komen te zitten. Bovendien was het mogelijk met het 3D-model een virtuele proefmontage uit te voeren om te kijken of er bijvoorbeeld bij hijswerk complicaties zouden kunnen optreden.

Verder konden de uitvoeringsactiviteiten voorbereid worden in het TAM-3Dprogramma en daarna in het planningsprogramma Primavera worden “ingelezen”. ‘Hiermee waren we in staat de uitvoeringsactiviteiten in de juiste volgorde te plannen en te voorkomen dat de tachtig medewerkers elkaar tijdens het PETROCHEM 05 – 2012

039_41_Z_thema_artikel.indd 39

39

09-05-12 09:00

Alle assets onder controle

De voor uw organisatie belangrijke assets vertegenwoordigen een grote waarde. Door het professioneel beheren van de installaties, transportmiddelen, gebouwen, IT-middelen of infra assets vergroot u het overzicht, beheerst en bespaart u kosten, verhoogt u de levensduur en toont u aan dat u aan normen en wet- en regelgeving voldoet.

Ultimo is een gebruiksvriendelijke Asset Management oplossing. Dankzij de modulaire opbouw, flexibiliteit en waar nodig branchespecifieke eigenschappen is de software geschikt voor elke organisatie en branche.

SO F T WAR E SO LU TIO NS | W W W.U LTI M O. N E T

ultimo_adv_nl04102011_297x210_01_proef.indd 1 040_ultimo.indd 1

05-10-11 14:26 11:12 08-05-12

FOTO: DELFTTECH

project in de weg zouden lopen of elkaar gevaar zouden berokkenen. Het voordeel van een 3D-scan is dat je de fabriek op je bureau hebt. Bij het voorbereiden van een project hoef je niet steeds de fabriek in om foto’s te maken en zaken op te meten. Dat scheelt een heleboel tijd.’

Bovendien moesten de pijpdiameters kloppen. ‘Voor aanpassing was tijdens de korte turnaround geen tijd. De 3D-scan heeft ons geholpen om alles in één keer goed te doen. Daardoor hebben we het hele project op tijd en binnen budget kunnen uitvoeren’, aldus Limpens.

Geboortecertificaat De mogelijkheden van 3D-laserscanning zijn echter nog veel breder. Zo maakt de techniek het onder meer mogelijk verzakkingen en verschuivingen van pijpleidingen en tanks te registreren.

Uitgangspunt is een geboortecertificaat, legt Van Spanje uit. ‘Dat houdt in zijn simpelste vorm in: hoe ligt de tank er direct na oplevering bij? Het geboortecertificaat is de referentie voor alle inspectiemetingen daarna. Ook hebben we ontdekt dat er een fysische relatie is tussen de scheefstand van een tank en de conditie van de bodem ervan. Een tank hoeft dus niet meer te worden leeg

geschraapt voor inspectie en je vermijdt stilstand.’

Of stel dat een fabriek een tank bestelt in China. De simpele vraag is dan: past deze wel in de fabriek? Van Spanje mat onder meer voor AkzoNobel een object in China op. De 3D-scan werd vervolgens overgeheveld naar de virtuele fabriek. Zo’n operatie kan onaangename verrassingen voorkomen. ‘Een tank pakt bijvoorbeeld met gemak groter uit dan op papier is overeengekomen. De maten en de vormgeving kloppen zelden.’

DelftTech pleit sinds kort ook voor een geboortecertificaat van een fabriek, wat asset management een stuk simpeler moet maken. Met een 3D-scan wordt alleen de geometrische situatie vastgelegd. Het idee is om hieraan informatie toe te voegen, bijvoorbeeld de pijp- of klepklasse en de dimensies. Een klik op een leiding in de scan maakt zo in een klap duidelijk wat voor type het is.

‘In feite integreer je de database in de 3D-scan.’ Onder meer AkzoNobel en Shell hebben interesse in zo’n documentatiesysteem.

Serious gaming Maar 3D-laserscanning komt ook van pas bij serious gaming. Zo maakte

DelftTech een virtuele kopie van elektriciteitscentrales van netbeheerder Stedin.

De netbeheerder bouwde vervolgens probleemsituaties, boobytraps en valkuilen in. ‘Het onderhoudspersoneel krijgt nu training in een virtuele ruimte.’

Daarnaast belooft 3D-laserscanning een handige tool te zijn als het gaat om augmented reality, een techniek om computergemaakte beelden toe te voegen aan de realiteit. De beelden komen bijvoorbeeld terecht op het vizier van een helm. Bij complexe taken als assemblage, onderhoud en inspecties vormen de beelden een ondersteuning, aldus Van Spanje. ‘Je ziet lagen in de machine of pijp die je van buitenaf niet ziet of je wordt stap voor stap door iets heengeleid.’

Volgens Van Spanje sijpelt het besef van wat 3D-laserscanning vermag maar langzaam door. Dat komt deels doordat het nog een relatief jonge techniek is.

Bedrijven weten simpelweg niet dat het bestaat. Maar de trend is wel kerende.

Dat heeft waarschijnlijk te maken met de crisis. Nieuwbouw ligt nog steeds op zijn gat, onderhoud wint daarmee aan belang. ‘En dan zie je dat bedrijven meer open staan voor andere technieken.’ W PETROCHEM 05 – 2012

039_41_Z_thema_artikel.indd 41

41

08-05-12 14:54

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3 motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij WEG kunt u vandaag al een superefficiĂŤnte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

042_weg.indd 1

08-05-12 14:25

TECHNOLOGIE

Verrassend inzicht in werking palladium-katalysator

Inmiddels hangt hij alweer jaren onder iedere benzine-auto: de katalysator, die giftig koolstofmonoxide in de uitlaatgassen omzet in kooldioxide (en daarnaast ook nog benzinemoleculen en stikstofoxiden onschadelijk maakt). Toch is niet duidelijk hoe dat nu precies werkt, zegt Richard van Rijn die in mei aan de Universiteit Leiden promoveerde op onderzoek naar deze chemische reactie. Wel in grote lijnen: in een katalysator stromen de uitlaatgassen langs deeltjes van het edelmetaal palladium. Op het palladiumoppervlak komen de koolmonoxide-moleculen en zuurstofatomen elkaar tegen, zodat ze een chemische reactie met elkaar aangaan. Maar in detail is nog veel onduidelijk: de precieze invloed van de temperatuur, druk, en bijvoorbeeld de ruwheid van het metaaloppervlak zijn nog lang niet te voorspellen. Trial and error spelen de hoofdrol in het ontwikkelen van katalysatoren voor andere chemische processen.

Metingen van Van Rijn boden een verrassend inzicht in de raadselachtige schommelingen die de palladium-katalysator soms laat zien. De snelheid waarmee het koolmonoxide wordt omgezet wisselt om de honderd seconden van hoog naar laag, en terug.

Van Rijn liet zien waarom: de palladium-katalysator begint als een puur metaaloppervlak, en wordt tijdens de reactie gestaag bedekt met zuurstofatomen, ofwel een palladium-oxide. Van Rijn: ‘Iedereen in het vakgebied “weet” dat een oxide slechter katalyseert dan het metaal, maar uit onze proeven blijkt dat het juist beter gaat.’

De röntgenmetingen wezen ook uit dat het oxidelaagje geleidelijk dikker en ruwer werd. Tot het chemisch instabiel werd, en binnen een paar seconden transformeerde tot puur palladium-metaal. Dat is dan eerst nog erg ruw, maar de atomen verspreiden zich gemakkelijk, zodat het oppervlak nu juist geleidelijk gladder wordt. Totdat de hele cyclus na honderd seconden opnieuw begint. nieuwe enzymen Voor productie Van aminozuren

Aminozuren zijn interessante bouwstenen voor de productie van chemicaliën en medicijnen. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen pasten het enzym methylaspartaat ammonia lyase aan door middel van ‘gerichte evolutie’ in het laboratorium. Zo ontwikkelden ze biokatalysatoren voor de synthese van nieuwe aminozuren – een methodiek die belangrijke voordelen biedt voor het milieu.

In de aangepaste vorm kan het enzym worden gebruikt voor de synthese van een groot scala aan nieuwe gesubstitueerde aspartaatmoleculen. Dat zijn aminozuren die van nut kunnen zijn in onderzoek naar hersenziekten als Alzheimer en Parkinson; onderzoek dat kan leiden tot het ontwikkelen van medicijnen voor de preventie van deze ziekten. Maar ook de voedingsindustrie heeft belangstelling voor aspartaatderivaten die als bouwstenen voor de productie van nieuwe zoetstoffen (als alternatief voor aspartaam) kunnen dienen. Bovendien biedt de biotechnologie voordelen voor het milieu, omdat de enzymen in water werken en chemische oplosmiddelen overbodig zijn.

De onderzoekers gaan nu werken aan het verhogen van de activiteit en stabiliteit van de enzymen zodat ze ook industrieel kunnen worden toegepast.

omzetting van co2 met glycerol CO2 staat bekend als broeikasgas, maar kan ook de grondstof zijn voor nuttige en winstgevende producten, zoals schuimrubber of coatings. In het CyclicCO2R-consortium onderzoekt TNO samen met Europese bedrijven en kennisinstellingen hoe dat op een energiezuinige en duurzame manier kan.

Het idee van CyclicCO2R, de afkorting staat voor Cyclic Carbonates from CO2 using Renewable Feedstocks, is om CO2 te gebruiken voor de vorming van cyclische carbonaten. Deze zijn niet alleen bruikbaar voor de productie van schuimrubber of coatings, maar bijvoorbeeld ook als oplosmiddel en als toevoeging aan cosmetica of wasmiddelen. Bovendien kun je ze inzetten om chemische processen beter te laten verlopen. De ontwikkelde technologie is vervolgens ook op andere gebieden te gebruiken, mogelijk zelfs voor brandstofproductie.

De omzetting van CO2 in cyclische carbonaten is nu nog een proces dat veel energie kost en daarom niet duurzaam is, vertelt TNO’er Coen Schuurbiers: ‘Als je CO2 duurzaam wilt inzetten als grondstof, dan kan dat volgens ons het beste als je het combineert met duurzame grondstoffen, zoals bijvoorbeeld glycerol.

Daarmee werk je dubbel duurzaam: je (her)gebruikt niet alleen CO2, maar ook glycerol, dat tegenwoordig ruimschoots beschikbaar is als bijproduct van de productie van biobrandstoffen. Het voordeel van glycerol is onder andere dat het energie toevoegt, die nodig is voor de vorming van cyclische carbonaten.’

TNO heeft voor CyclicCO2R samen met bedrijven en andere kennisinstellingen een consortium opgericht.

Schuurbiers: ‘Dat zijn onze Noorse zusterorganisatie SINTEF, de universiteiten van Newcastle, Aken en Twente en de (mkb)-bedrijven CRI uit IJsland, FeyeCon uit Nederland en Evonik uit Duitsland. TNO treedt op als trekker. We schrijven samen aan een projectvoorstel, dat we aan de EU gaan presenteren. De EU is voortdurend op zoek naar manieren om CO2 op een duurzame manier te verwerken.

PETROCHEM 05 – 2012

043_J_Technologie.indd 43

43

08-05-12 14:54

MC2012-010

Kalibratie door Endress+Hauser = kwaliteitsborging Net zoals een piano perfect moet worden afgestemd, geldt dat eveneens voor een proces met kritische meetinstrumenten.

Kalibratieservices van Endress+Hauser leveren de expertise en tools die nodig zijn om uw kwaliteit, veiligheid en milieu-eisen te borgen.

Meerdere redenen waarom Endress+Hauser uw kalibratiepartner kan worden: • Als instrumentatieproducent hebben we de meeste kennis van het instrument en de applicatie waarin het wordt toegepast, zodat na kalibratie zeker is dat uw bedrijfsvoering optimaal is. Mocht het noodzakelijk zijn, dan zijn we tevens in staat om direct na de kalibratie te repareren en/of te justeren.

• Indien u instrumenten van andere merken gebruikt worden deze tevens door Endress+Hauser gekalibreerd.

U heeft daarmee maar één aanspreekpunt nodig voor on-site of laboratoriumkalibratie volgens uw geplande onderhoudsschema.

• Alle kalibratieresultaten en bijbehorende instrumentinformatie wordt consistent digitaal in een W@M Portal en op papier beschikbaar gesteld zodat u bent voorbereid op eventuele kwaliteitsaudits. www.nl.endress.com/kalibratie

Uw instrumenten tot in perfectie gestemd

044_eco_endres.indd 1

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

Tel. (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

08-05-12 14:25

PRODUCTEN nieuwe generaTie vezelverSTerkerS Omron heeft een nieuwe generatie E3XHD vezeloptische versterkers op de markt gebracht. De versterkers maken het gebruik van nieuwe vezeloptische detectiemethoden mogelijk die hogere prestatie- en gebruiksgemakniveaus bieden in een breed scala van industriële toepassingen. De versterker kan worden ingezet onder zware omstandigheden of op plaatsen met beperkte installatieruimte.

Met het nieuwe Smart Tuning-systeem dat wordt gebruikt in dit type versterkers, worden de lichtemissie en drempelwaarde in één enkele stap vastgelegd, met name door het eenmaal indrukken van een knop met een aanwezig doel en eenmaal zonder een aanwezig doel. Bij conventionele versterkers zijn twee stappen nodig om een optimale instelling te verwezenlijken. Bij de nieuwe versterkers wordt gebruikgemaakt van dezelfde drukknop voor bijna alle instellingen. Dit elimineert de noodzaak van menusystemen. Om de hoogst mogelijke betrouwbaarheid en stabiliteit tijdens de lange levensduur te verzekeren, zijn de versterkers uitgerust met LED-lichtbrontechnologie, aangevuld met dynamische drempelcontrole.

Meer informatie bij Omrom: www.industrial.omron.nl conTinue reacTieproceSSen Fluitec Georg AG heeft een nieuw modulair systeem ontwikkeld waardoor complete reactieprocessen op een eenvoudige manier zijn te testen op laboratoriumschaal.

Door middel van het toepassen van verschillende bouwstenen is het mogelijk het proces snel en eenvoudig aan te passen om met de optimale opstelling te kunnen experimenteren. Injectiepunten, druk- en temperatuurmetingen zijn op diverse punten in het systeem aan te brengen. De modulaire opbouw maakt het systeem uiterst flexibel. Het systeem is opgebouwd uit koppelbare elementen waardoor een eindeloze reactor kan worden gevormd. De elementen zijn gevuld met statische mixers of mixer-warmtewisselaars. Op die manier kan de juiste verhouding tussen oppervlakte/volume (M2/M3) worden verkregen. De modules zijn er in twee standaardlengten van 500 en 1000 millimeter. Door het variëren van het aantal modules en de diameter per module kan de verblijftijd worden beïnvloed. Zo kan het systeem worden geoptimaliseerd voor de meeste chemische reacties. De modules kunnen worden gevuld met statische mixers of met mixer-warmtewisselaars. Bij deze laatste kan warmte worden onttrokken of ingebracht direct daar waar de reactie plaatsvindt.

De diameters van de modules variëren standaard van 6 tot 32 millimeter.

Het systeem kan op twee verschillende manieren worden ontworpen. Het ContiPlant LAB systeem is geschikt voor reacties met hoge warmte-effecten. Dit systeem is voornamelijk bedoeld voor fundamenteel onderzoek en geschikt voor capaciteiten van minder dan 2 kg/hr. Het ContiPlant PILOT systeem is geschikt voor capaciteiten van 1 tot 50 kg/hr en is opschaalbaar tot volledige productiecapaciteit.

Meer informatie bij Flowlink: www.flowlink.nl compound voor exTreme omSTandigheden olie- en gaSvelden Trelleborg Sealing Solutions Netherlands introduceert Isolast J9510, een compound die speciaal is ontwikkeld om te functioneren in de zwaarste en meest veeleisende procesomgevingen in de olie- en gasindustrie. De compound is speciaal samengesteld voor chemische compatibiliteit en presteert goed in hogedrukomgevingen. Het product wordt ook aanbevolen voor EDR-toepassingen (Explosive Decompression Resistance oftewel bestendigheid tegen explosieve decompressie). De compound is inzetbaar in nagenoeg alle chemische stoffen en is thermisch stabiel in een bereik van -10 tot +250 graden Celsius. Het product is goedgekeurd in een onafhankelijk EDR-testprotocol van Shell.

Meer informatie bij Trelleborg Sealing Solutions Netherlands: www.tss.trelleborg.com/nl

meer producten op www.petrochem.nl

045_G_producten.indd 45

Thermografiecamera

De nieuwe thermografiecamera SAT-G96 is voorzien van een UFPA detector met 640x480 pixels. Elk van de 307.200 pixels biedt een nauwkeurige temperatuurmeting met een resolutie van 0,06 graden Celsius voor een haarscherp beeld. Het beeld wordt weergegeven op een vijf inch LCD. Het display kan ook los van de camera worden gebruikt, waarbij de bediening via een keyboard op het display mogelijk is. Standaard is de camera voorzien van een composiet videouitgang voor PAL en NTSC met een beeldfrequentie van vijftig Herz. Het beeld wordt daarnaast ook weergegeven via een ingebouwde optische zoeker.

De thermografiecamera is voorzien van een videocamera. Het visuele beeld kan over het thermische beeld worden gelegd voor een betere herkenbaarheid. Naast de standaard optiek zijn verschillende lenzen leverbaar voor groothoek-, tele- of macrobeelden.

Het temperatuurbereik van de camera is standaard van -20 tot +600 graden Celsius en is uitbreidbaar tot 2.000 graden Celsius.

Meer informatie bij Mera Benelux: www.merabenelux.nl Schroefdraadreiniger

Douwes International heeft de schroefdraadreiniger Alki Thread Boy in z’n assortiment opgenomen.

Het is een persluchtgedreven schroefdraadreiniger die geschikt is voor diameters van 16 tot 48 millimeter.

Het instrument is in bijna alle takken van industrie en toepassingsgebieden te gebruiken. De borstels zijn zowel in brons als staal leverbaar.

Meer informatie bij Douwes International: www.douwes.nl/montage/alki.htm

PETROCHEM 05 – 2012 45

08-05-12 14:50

Samen kunnen we

de veiligheid verhogen.

PED en CE Parker biedt een reeks innovatieve, PED-gecertificeerde HPRV overdrukventielen die een universele oplossing bieden voor alle gangbare instrumentatietoepassingen.

Voor PED-toepassingen worden ventielen geleverd met een fabrieksmatig ingestelde barstdruk. Dit zorgt voor een eenvoudige 'Fit and Forget'-oplossing. De ventielen worden ingezet voor het toevoegen van een betrouwbare veiligheids-, omgevings- en/of machinebescherming

TURN-KEY ANALYZERS

GC

aan een breed scala van proces- en laboratorium instrumentatieapplicaties.

Meer weten?

Scan de QR-code!

www.parker.com/nl

046_jeol_parker.indd 1

www.ontdekparker.nl

08-05-12 14:34

CURSUS

AGENDA

Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

ZelfManageMent Deze vierdaagse cursus is bedoeld voor leidinggevenden, engineers, projectleiders en projectmedewerkers die hun effectiviteit in het realiseren van gestelde doelen willen vergroten. Na de training kan de cursist beter omgaan met belemmeringen en deze omzetten naar kansen.

Hij of zij heeft meer zicht op de te realiseren doelen en heeft meer grip op de werksituatie.

IIR www.iir.nl

MasteRclass VeIlIgheId bIj Opslagtanks Is de PGS29, de richtlijn voor bovengrondse opslag van brandbare vloeistoffen in verticale cilindrische tanks wel de goede manier om anno 2012 veiligheid te waarborgen? Is er voldoende vertrouwen om veiligheid te verhogen door het risicogericht denken te stimuleren of moeten er wettelijke eisen worden gesteld? Tijdens deze tweedaagse masterclass krijgt de cursist inzicht in welke maatregelen precies verplicht zijn. Ook leert hij of zij hoe een implementatieplan naar een succesvolle uitvoering komt.

pao techniek http://cursus.paotechniek.nl

IndustRIële Meng- en ROeRpROcessen Deze cursus richt zich op de oorzaken van het niet perfect mengen en de valkuilen van het verwaarlozen van de invloed van mengen op chemische reacties. De cursist krijgt een beter begrip van de onderliggende mechanismen en principes van mengen en roeren. De cursus is bedoeld voor mensen met een academische of HBO-achtergrond die werken als technoloog, engineer of research-chemicus in de chemische of aanverwante industrie.

24 mei Eindhoven

30 en 31 mei Rotterdam

6,7 en 8 juni Amersfoort

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR Management producties www.dutchoffshore.com

dutch OffshORe IndustRy 2012 Deze netwerkmeeting voor de Nederlandse offshore industrie heeft als thema ‘Groter, sterker en dieper!’ Naast een overzicht van de marktontwikkelingen voor olie, gas, wind, getijde, zonne-energie en dredging worden presentaties gehouden van pioniers en ondernemers in de offshore industrie. Sprekers zijn onder meer: Mirek Kaminski, Cyril Widdershoven, Dolf Elsevier van Griethuysen, Johan Pennekamp, Gerard Kroese en Joop Roodenburg.

22 mei Rotterdam

Industrielinqs pers en platform www.deltavisie2012.nl

WIj neMen OnZe VeRantWOORdelIjkheId De wereldbevolking groeit, terwijl in de Rijn/Schelde-delta de vergrijzing toeneemt en mensen tot op hoge leeftijd blijven werken.

Daarnaast blijft er aandacht voor het verbeteren van veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit in de organisatie. Om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden, moeten bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen.

Maar hoe kan en wil de industrie dat doen? En hoe kunnen bijvoorbeeld site-, productie- of plantmanagers deze ontwikkelingen vertalen naar hun organisaties?

7 juni Rotterdam

eu-pearls http://www.eu-pearls.eu/

bIORubbeR fOR euROpe In glObal peRspectIVe Deze bijeenkomst brengt onderzoekers, vertegenwoordigers uit de industrie en beleidsmakers uit Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika samen om te discussiëren over de ontwikkelingen rond alternatieve bronnen voor natuurlijk biorubber.

24 - 25 september Wageningen

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

047_K_agenda.indd 47

PETROCHEM 05– 2012

47

08-05-12 14:53

Market review 3D meten en 3D scannen

GlobeZenit

Langestraat 221 B-2240 Zandhoven Tel: +32 3 466 05 05 Fax: +32 3 466 05 00 E-mail: infogz@globezenit.be Website: www.globezenit.be

aanDrijftechniek en GereeDschappen

Blast ValVes

compensatoren

Vokes-air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

chemicals

Dekomte BeneluX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

hertel industrial sealings bv.

Van eyle & ruygers – schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL RoTTERdAm Postbus 35040 3005 dA RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

afDichtinGen, afsluiters slanGen en kunststoffen

chemicals, lime, recycling and automotive De noord chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIddERKERK Postbus 257 2980 AG RIddERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciVil, pipinG anD architectural Works

eriks bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

alGemeen

sGs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

48

VBk Groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

DemontaGe

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V.

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

enGineerinG & contractinG

Grontmij Belgium nV

Industry, Water & Energy Services m. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXplosieVeiliGe Deurtechniek & aanDrijVinGen

DDm Demontage B.V.

demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 Zm dE mEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

DetacherinGsBureau, technisch

star oil Gas power

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

Dictator proDuctie B.V. Energieweg 11 8304 AJ EmmELooRd Postbus 57 8300 AB EmmELooRd Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXplosieVeiliGe VerlichtinG & siGnalerinG

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN dEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN dEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl PETROCHEM 05 – 2012

048_49_50_marketreview.indd 48

08-05-12 15:55

Market review GloBal caD center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie Vloeren inspectie

leiDinGsystemen

Versteden leidingsystemen B.V.

Kooiweg 24 4631 SZ HooGERHEIdE Postbus 39 4630 AA HooGERHEIdE Tel: +31 (0)164 - 61 46 50 Fax: +31 (0)164 - 61 21 77 E-mail: info@versteden.com Website: www.versteden.com

loonreiniGinG process equipment

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

engineering, pijpleidingen, montage en apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

pipe supports

Kluizenhof 31 B-9170 Sint Gillis Waas België Tel: +32 (0)3 - 234 95 26 Fax: +32 (0)3 - 234 94 87 E-mail: general@indusclean.com Website: www.indusclean.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERdAm Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 dE RoTTERdAm HooGVLIET Postbus 493 3190 AK RoTTERdAm Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

manufacturinG eXecution systems (mes)

hanwel

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

process control

maGion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BREdA Postbus 9377 4801 LJ BREdA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

alfa laval Benelux nV

project, construction, safety & shutDoWn manaGement

star oil Gas power

kunststof leiDinGen

thermo-clean n.v.

process equipment

Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

IndusClean indusclean nV

kiwa nederland B.V.

mechanical contractinG

middenweg 6 4782 Pm moERdIJK P.o. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power

Helperpark 282E 9723 ZA GRoNINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

star oil Gas power n.V. maGion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK dEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

PETROCHEM 05 – 2012

048_49_50_marketreview.indd 49

49

08-05-12 15:55

Market review projectplanninG & control

WarmteBehanDelinG

frijns industrial Group

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/d IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

ptfe

polyfluor plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKENBURG A/d GEUL Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

Voortman staalbouw

Industriële staalconstructies & dak en Wandbeplatingen Plaagslagen 16 Postbus 83 7460 AB RIJSSEN Tel: +31 (0)5 - 4853 90 00 E-mail: a.mensing@voortmanstaalbouw.nl Website: www.voortmanstaalbouw.nl

VerBinDinGstechniek

staalconstructies

aquilex Welding services b.v.

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

marconiweg 16 3225 LV HELLEVoETSLUIS Tel: +31 (0)882 - 78 45 44 E-mail: info-intl@aquilex.com Website: www.aquilex.com

VerZekerinGen

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENdAm Postbus 52 3250 AB STELLENdAm Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

WarmteWisselaars reiniGinG

thermo-clean n.v.

dellestraat 45 B - 3550 HEUSdEN-ZoLdER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

WaterBehanDelinG

eurowater B.V.

de Belder 27A 4704 RK RooSENdAAL Tel: +31 (0)88 - 000 50 00 Fax: +31 (0)88 - 000 50 05 E-mail: info@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 Tm HENGELo Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

melspring international

Uw partner in Koolstofbronnen, metaalzouten en Polymeren melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com www.watermelspring.com

siemens nederland n.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

intramar insurances

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad dEN HELdER Postbus 891 1780 AW dEN HELdER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

50

PETROCHEM 05 – 2012

048_49_50_marketreview.indd 50

08-05-12 15:55

SHORT CUT

Short Cut Sharing knowledge yieldS profit Maasvlakte Oil Terminal is tackling maintenance differently than in the past. The company has switched from a maintenance management system, aimed at compliance with licences, to a programme for preventive and periodic maintenance. To safeguard knowledge, the company has also set up a database in which different subjects are linked to the right people. The MOT also wants to improve innovation in the wet bulk sector with regard to technology and safety. Knowledge centre iTanks has been established for this purpose. Another important development for the company is the collaboration with partners on the issue of continuous improvement. A good collaboration provides both time saving and better results.

Sabic wantS to get cracker to the top Sabic is investing 135 million Euros in the naphtha cracker Olefins 4 in Geleen, in order to make it more energy-efficient, safer and more productive. Improvements and adjustments take place in several places in the cracker. One of the more extensive projects is the improvement of the cracked gas compressor. This becomes more energy-efficient by adjustments to the rotary screws (rotors) of the compressor.

from technical boSS to people manager Louis Oostvogels, candidate for the election of ‘Plant Manager of the Year 2012’ works as a plant manager at Styron in Terneuzen. Bringing tranquillity and stability into the organisation was one of his most important ambitions following his appointment, and with a great effect. Since his appointment, work is carried out more efficiently, the level of quality has improved and the reliability of the factories has increased. What characterizes Oostvogels is that he is direct, brief and does not change decisions once these have been made. According to him, this may at times be somewhat confronting, but this approach has certainly resulted in winning the Triple zero award 2011: the factories managed by Oostvogels were not troubled by accidents, spills and incidents last year.

PETROCHEM 05 – 2012

051_I_ShortCut.indd 51

51

08-05-12 14:52

Een columnist laat zich niet zomaar de mond snoeren.

Geen dialoog Voor een columnist is het fijn te merken dat mensen geraakt worden door zijn column. Dat was zeker het geval met mijn vorige column over veiligheid. Twee van de reacties kwamen van de partijen die ik in mijn column noemde. Beide deelden niet mijn mening over het gebrek aan zelfreinigend vermogen van de chemische procesindustrie. Met Odfjell heb ik een e-mailwisseling gevoerd, die heeft geresulteerd in een afspraak met de site manager en een bezoek aan de terminals. Het kostte weliswaar wat moeite, maar de dialoog gaat op gang komen en dat stel ik zeer op prijs.

Dat is niet gelukt met de VNCI. Nogal verongelijkt stuurden zij een ingezonden brief aan Petrochem. De redactie gaf mij de gelegenheid hierop te reageren. Vervolgens hebben zij, het principe van hoor en wederhoor toepassend, aan de VNCI mijn reactie vooraf laten lezen. Wat blijkt? Het is met de VNCI nog erger gesteld dan ik al dacht. Als mijn weerwoord zou worden geplaatst, dan trokken zij hun ingezonden brief in.

Geen dialoog in dit blad dus en daarmee ook geen gelegenheid tot verbetering.

Merkwaardig toch? Juist in de chemische industrie waar we elkaar in een dialoog al vragend aanspreken op (onveilig) gedrag. Zo leren we van elkaar en boeken we vooruitgang.

Odfjell lijkt dit nu begrepen te hebben, maar onze ‘eigen’ VNCI? Onder invloed van de VNCI is mijn mening in de vorige editie van Petrochem weggecensureerd. Naïef vindt u niet? Een columnist laat zich immers niet zomaar de mond snoeren.

Ik schreef al dat ik dacht dat de tijd van de Pravda voorbij was, bij de VNCI in ieder geval niet. Hun enige kritiek is dat ik de VNCI ten onrechte verwijt alleen positieve berichten op hun site te zetten. Is deze kritiek terecht? Inderdaad, op de VNCIwebsite staan zowel positieve als negatieve berichten. Als het echter om negatieve berichten gaat, betreffen het uitsluitend

52

verwijzingen naar sites zoals die van De Telegraaf, Metro, provinciale kranten of die van politieke partijen zoals Groen Links. Het lijkt dan toch meer op iemand die zegt een grote weldoener te zijn, omdat hij veel mensen kent die geld overmaken aan goede doelen. Totaal geen eigen mening dus. Die blijkt de VNCI overigens wel te kunnen hebben als het om positieve zaken gaat.

Aan de essentie van mijn kritiek wordt geen aandacht besteed.

De essentie is dat er helaas bedrijven zijn, zoals Chemie-Pack en Odfjell, die door het stelselmatig overtreden van regels de hele bedrijfstak te schande zetten. De VNCI die toch staat voor deze bedrijfstak, durft hierop zelf niet inhoudelijk te reageren, toont zich niet geschrokken of ontdaan. Waar is men bang voor? Toon meer lef, zou ik zeggen, conform de volgende anekdote. Het bekende slimme Jantje vraagt aan de juf tijdens een aardrijkskundeles: ‘Juf, hoe zwaar weegt de aarde?’ De juf weet zich geen raad. De aarde trekt toch massa aan, kan die zelf dan wat wegen? Zij denkt af te gaan door geen antwoord te kunnen geven. Haar slimme ingeving: ‘Goede vraag Jantje, laten we daar allemaal over nadenken en kijken wie morgen het goede antwoord heeft.’ Juf googelt zich die avond suf en leert het verschil tussen massa en gewicht. De volgende dag mogen de kinderen met hun oplossing komen. Niemand heeft het goed en met grote trots en vol zelfvertrouwen schrijft de juf het juiste getal, dat zij zorgvuldig uit haar hoofd heeft geleerd, op het bord. Het wordt even indrukwekkend stil in de klas totdat Jantje weer zijn vinger opsteekt: ‘Juf, is dat met of zonder mensen?’

Duidelijk zo? Of zou de VNCI, die ik niet kan betrappen op veel begrip, dit beter snappen: Don’t shoot the messenger. henk.leegwater@lexxin.com is onafhankelijk consultant

PETROCHEM 05 – 2012

052_M_column.indd 52

08-05-12 14:49

02 12

Inside Inside Magazine Magazine voor voor de de biochemie biochemie

Innovatiegolf in biobased chemie 053_BA_cover.indd 1

> BLAUWALG MAAKT ZICH NUTTIG > BIO-AROMATEN

08-05-12 14:57

More than a solution.

• • • • •

Elektrotechniek Meet- en regeltechniek Data- telecommunicatie Brandmeldinstallaties Veiligheidsinstallaties

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen • Ondersteuning Technische Diensten • Verhuur Zone 0 Verlichting

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Petrochemie

041-1 Pietersen PetroChemie Adv 185x132mm FC.indd 1

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

22-02-12 10:33

PROTECTIVE COATINGS

SIGMAGUARD™ RANGE

RESILIENT TANK LINING SOLUTIONS FOR ALL PRODUCT TYPES

SIGMAGUARD is a complete range of two-component tank linings offering maximum protection for new tanks and maintenance projects. These coatings provide outstanding protection that prolong tank service life and reduce the need for extensive repairs and costly replacements.

• Solvent-free and solvent-borne coatings • Suitable for fuels like gasoline with ethanol blends • Excellent corrosion and chemical resistance for all types of cargo and stored products

www.sigmacoatings.com/protective

054_pietersen_protective.indd 1

08-05-12 14:34

08

InnovatIegolf In bIobased chemIe

De scepsis lijkt achter de rug.

Biobased chemie is niet langer een groene hobby, maar een veelbelovende markt met grote mogelijkheden. Steeds meer bedrijven richten zich op de nieuwe markt.

Een steeds groter scala aan nieuwe materialen en tussenproducten wordt ontwikkeld. Maar het is niet eenvoudig om een idee te ontwikkelen tot een succesvol product.

14

blauwalg maakt zIch nuttIg

18

aromaten uIt bIomassa

Steeds meer chemicaliën zijn biobased. Vaak betreft het ingewikkelde moleculen voor nichemarkten. Tot nu toe was er nog weinig aandacht voor de productie van een groep belangrijke basischemicaliën, de lichte aromaten, uit biomassa. BioBTX ontwikkelt samen met de Rijksuniversiteit Groningen en Syncom een proces om benzeen, tolueen en xyleen uit hernieuwbare grondstoffen te produceren.

rubrIeken 05

commentaar

06

nIeuws

22

column

In maart werd aan de Universiteit van Amsterdam de eerste Photanol-proeffabriek geopend.

Photanol BV produceert bio-melkzuur en andere chemicaliën uit cyanobacteriën, oftewel blauwalgen. Voor het proces is alleen CO2, water en zonlicht nodig. Of het proces economisch haalbaar is, zal nog moeten blijken.

02 | 12

055_BB_inhoud.indd 3

3

08-05-12 14:57

Management De weg naar professioneel inkopen Sourcing Supplier Inkoop, een nieuw paradigma Relationship Management Business owned domains Bestellen? Ga naar www.sdu.nl In

introduceert Gerco Rietveld

een nieuw inkoopconcept, als vervanging van de huidige

klassieke inkooppraktijk. Pleidooien hiertoe bestaan al lang, maar de weg daar naartoe is niet eerder beschreven.

Hoogste tijd dus om inkoop businessgedreven te maken en

Winnaar managementboek van het jaar 2010!

de business inkoopgedreven.

Gerco Rietveld ISBN 978 90 12 58124 0 â‚Ź 59,00

DIT TIJDSCHRIFT DEUGT Het tijdschrift dat u nu leest, is lid van H O I , het instituut dat de oplagen van gedrukte media controleert. Daardoor speelt dit tijdschrift open kaart met al haar adverteerders. Omdat die harde oplagecijfers keurig houvast bieden voor wat de advertentietarieven moeten waarmaken. Dat is eerlijk zaken doen.

En inderdaad, dat geeft nogal te denken over uitgevers die zich niet hebben aangesloten bij H O I ...

DE HARDE CIJFERS Postbus 314, 1180 AH Amstelveen T 020 661 36 26 E info@hoi-online.nl W www.hoi-online.nl

056_HOI_SDU.indd 4

08-05-12 14:34

NAïEf? Steeds meer iconische reuzen als Coca-Cola, Danone en zelfs McDonalds volgen een groene gedachte. Ze beseffen dat de jongere generaties – de jeugd van tegenwoordig oftewel de digitale inboorlingen – duurzaamheid hoger op de prioriteitenladder zullen zetten dan huidige of oudere generaties en willen leven in een biobased society. Wie hier als bedrijf niet in meegaat, zal er uiteindelijk bekaaid vanaf komen.

CocaCola heeft inmiddels al de PlantBottle op de markt gebracht, een PET-fles die voor twintig procent bestaat uit biobased PET door het gebruik van ethyleenglycol uit suikerriet. Over drie jaar willen ze een honderd procent biogebaseerde kunststof fles produceren. Een enorme uitdaging, die misschien onmogelijk lijkt, maar in elk geval veelbelovend is.

Het lijkt erop dat de tijd van innovatie en technologische vooruitgang in laboratoria stilaan doorgroeit naar opschaling en implementatie. Steeds meer kleine bedrijven, start-ups of mkb-ers, willen een plek veroveren in een nog relatief nieuwe markt, terwijl de conservatieve chemische bedrijven nog een beetje lijken te slapen.

Ook de boerderijen doen een duit in het groene zakje. De omzet in de multifunctionele landbouw is tussen 2007 en 2011 met 52 procent toegenomen tot 491 miljoen euro. Boerderijen worden steeds belangrijker en worden zelfs al eens de “goudmijn van de toekomst” genoemd. Er is een toenemende vraag naar landbouwproducten, biomassa en afval en boerderijen kunnen innoveren door de productie van groene energie via onder andere mestvergisting, zonnepanelen en windmolens. Agro en chemie zullen steeds meer met elkaar samenwerken waardoor de chemie geleidelijk aan minder afhankelijk wordt van oliegiganten. Van kraken naar scheiden.

De vraag is nu vooral wanneer er van een transitie sprake is. Wanneer kunnen we spreken van een biobased economy? Over tien, twintig of vijftig jaar?

Tien jaar lijkt me niet realistisch, maar wat ik wel geloof, is dat ik, nog vóór ik met pensioen ben, zal leven in een biobased society. Naïef? Ik ben natuurlijk nog jong ;-)

#evihusson

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Eindredacteur Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083 Vormgever Gabriele Köbbemann Medewerkers Els van den Brink, Jacqueline van Gool, Francis Voermans, Wim Soetaert Cover Lanxess

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

02 | 12

057_BC_commentaar.indd 5

Co lo fo n

BioChem 02|12 Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: biochem@industrielinqs.nl

5

08-05-12 14:53

Solvay wil biogebaSeerde chemie uit Suikerriet ontwikkelen > Solvay heeft bekendgemaakt dat Rhodia en het National Bioethanol Science and Technology Laboratory (CTBE) in Brazilië een overeenkomst hebben ondertekend op het domein van biogebaseerde chemie. Het doel is om chemi-

sche routes en procedés naar moleculen met een hoge toegevoegde waarde uit suikerriet te ontwikkelen. Het akkoord voorziet dat het CTBE (een onderzoeks-, ontwikkelings en innovatie-instituut op het domein van suikerriet-ethanol) met de steun van onderzoekers van beide partijen onderzoek zal uitvoeren. Ze zullen samenwerken aan de ontwikkeling van de chemieblokken die in verschillende toepassingen en markten worden gebruikt waarin Solvay actief is. Dit met het oog op de vervanging in de productieprocessen van deze stoffen van de niet-hernieuwbare grondstoffen door biomassa.

Het hoofd van het onderzoek bij CTBE, Maria Teresa Barbosa, zegt dat de ontwikkeling van

6

058_59_BD_nieuws.indd 6

deze technologieën tijdens de twee eerste jaren in het laboratorium zullen worden uitgevoerd, gevolgd door opschalingonderzoek in de pilotfabriek voor procedéontwikkeling van het CTBE. Dit vernieuwende project van biogebaseerde chemie in het CTBE omvat ook het gebruik van computersimulaties door de virtuele suikerrietraffinaderij (BVC).

Het project wordt gesteund door de Braziliaanse publieke ontwikkelingsbank, de Banco Nacional do Desenvolvimento Econômico e Social - BNDES, met 2,8 miljoen euro aan subsidies over drie jaar.

Naast deze steun zal Rhodia zijn expertise in de chemie inbrengen voor de ontwikkeling van nieuwe routes naar moleculen met een hoge toegevoegde waarde.

cSm richt zich volledig op biobaSed > CSM gaat zich transformeren naar een gespecialiseerde producent en leverancier van biobased ingrediënten. De focus

komt te liggen bij de bedrijven Purac en Caravan Ingredients.

De onderneming is tot dit besluit gekomen omdat het onvoldoende

financiële capaciteit heeft om de twee bestaande poten – de biobased-bedrijven en de Bakery Supplies-bedrijven – te laten groeien. CSM zal daarom een grootschalig desinvesteringsproces voor de Noord-Amerikaanse en Europese Bakery Suppliesbedrijven beginnen. Hierdoor kan kapitaal worden vrijgemaakt voor de biobased activiteiten.

biobaSed coatingS binnenkort realiteit > Verffabrikanten en hun grondstofleveranciers hebben een branche innovatiecontract gesloten met TNO dat moet leiden tot toename van kennis in de keten over coatings op basis van biologische grondstoffen. De verfindustrie streeft

ernaar dat in 2030 in Nederland de helft van alle coatings op biomateriaal is gebaseerd. Deze ketensamenwerking zal een belangrijke bijdrage leveren aan die ambitie, is de verwachting van directeur Martin Terpstra van de Vereniging van Verf- en drukinktfabrikanten (VVVF).

Het branche-innovatiecontract, dat loopt tot eind 2013, is ondertekend door de VVVF, VNCI en TNO. De samenwerking moet leiden tot meer en beter inzicht in de stand van de technologie in de keten en de mogelijkheden voor verdere ontwikkeling van coatings. Op korte termijn speelt het overdragen van kennis een belangrijke rol. Op de lange termijn zal het innovatiecontract richting geven aan onderzoek

02 | 12

08-05-12 14:58

Shell en iogen Schrappen biobrandStoffabriek > Iogen Energy en Shell zien af van de bouw van een biobrandstoffabriek in de Canadese provincie Manitoba. Dat is het

en innovatie door de bedrijven wat uiteindelijk zal leiden tot duurzame beschermende en decoratieve verfproducten. Dit moet gebeuren zonder dat er concessie wordt gedaan aan de prestaties van de verf.

Biobased coatings speelt in op de groeiende vraag naar duurzame en slimme materialen en producten voor onder meer de bouw, onderhoud en schadeherstelbedrijven. Het project sluit aan bij de visie van de topsector Chemie, die met ‘groene chemie’ en ‘slimme materialen’ een internationaal leidende positie wil halen.

unilever inveSteert in palmoliefabriek > Unilever gaat ruim honderd miljoen euro investeren in een nieuwe palmoliefabriek in Indonesië. In de fabriek zal

palmolie worden bewerkt voor gebruik in de producten van Unilever. De gesprekken met de Indonesische autoriteiten over de bouw van de fabriek op Sumatra zijn volgens Unilever in een vergevorderd stadium. Met de nieuwe fabriek hoopt het concern onder meer te bezuinigen op transportkosten. Daarnaast wordt het voor het concern eenvoudiger om de herkomst van palmolie die het gebruikt te traceren.

Unilever meldde ook dat het de eerder gestelde doelstelling om alle gebruikte palmolie te betrekken door middel van zogeheten GreenPalm certificaten eind dit jaar zal halen. Daarmee loopt het bedrijf drie jaar voor op schema.

Het gaat volgens een woordvoerder om een ‘tussenstap naar de volledige verduurzaming van de palmolie-industrie’. Nu heeft de onderneming een nieuwe doelstelling gesteld om in 2020 alle palmolie te kopen van een traceerbare duurzame bron. Op dit moment is het nog zo dat de gecertificeerde palmolie niet per se duurzaam is, maar dat de certificaten die erbij worden gekocht helpen de productie te verduurzamen. Certificaten betekenen bijvoorbeeld meer geld voor boeren die op een duurzame manier werken.

Samenwerking ontwikkeling bio-economie > De directies van het Duitse cluster voor industriële biotechnologie CLIB2021 en het Nederlandse cluster BE-Basic hebben tijdens het BIO World Congress een intentieverklaring ondertekend voor samenwerking bij de ontwikkeling van de bio-economie.

De samenwerking zal gericht zijn op partnerschap in nieuwe waardeketens en op onderwijs in de bio-economie. Politieke, economische, maatschappelijke, technologische, juridische en ecologische aspecten worden holistisch benaderd. Stakeholders vanuit al deze terreinen zullen profiteren van de gezamenlijke knowhow van de twee samenwerkende open innovatieclusters. Zo stimuleren de leden en partners van de clusters de bio-economie in Europa en ver daarbuiten.

gevolg van een strategische herijking, aldus Iogen.

Shell maakte in juli 2008 bekend een aanzienlijke investering te doen in een gezamenlijk ontwikkelingsprogramma met Iogen. De twee wilden ethanol maken uit cellulose, dat bijvoorbeeld in stro zit. Iogen stelt dat Shell op verscheidene manieren blijft zoeken naar oplossingen om biobrandstof op een industriële schaal te ontwikkelen.

naSa’S methode algengroei voor biobrandStof in praktijk > NASA heeft de nieuwste onderzoeksen technologieontwikkelingen om algen te laten groeien in schoon afvalwater in de praktijk gebracht. Bij een zuiverings-

installatie in San Fransisco is een drijvend fotobioreactorprototype geïnstalleerd, met de naam OMEGA (Offshore Membrane Enclosure for Growing Algae). De algen groeien op het rioolwater, reinigen het direct en het schone, zoete water wordt in zee geloosd.

nieuwe kanSen voor leverancierS en afnemerS van lignine > TNO nodigt leveranciers en afnemers van lignine uit om deel te nemen aan een nieuw platform: ‘CHAPLIN: CHemistry

Applications LIgniN’. Dit platform heeft als doel samen te werken aan de ontwikkeling van winstgevende processen en producten rond lignine.

‘Het gaat daarbij niet om kant-en-klare toepassingen’, zegt Jan Harm Urbanus, die manager is van het Programma ‘Bio Based Building Blocks’ van TNO. Er zijn nog veel ontwikkelingen nodig. Dat vraagt om intensieve samenwerking tussen het bedrijfsleven en TNO als kennisinstituut.

TNO neemt het initiatief en nodigt leveranciers en afnemers van lignine uit om deel te nemen aan CHAPLIN. Samen kunnen we nieuwe en winstgevende producten ontwikkelen. TNO heeft de processen om lignine zonder zwavel uit biomassa te halen ook al voorhanden.’

02 | 12

058_59_BD_nieuws.indd 7

7

08-05-12 14:58

Innovatiegolf in biobased chemie De scepsis lijkt achter de rug. Biobased chemie is niet langer een groene hobby, maar een veelbelovende markt met grote mogelijkheden. Steeds meer bedrijven richten zich op de nieuwe markt.

Een steeds groter scala aan nieuwe materialen en tussenproducten wordt ontwikkeld. Maar het is niet eenvoudig om een idee te ontwikkelen tot een succesvol product.

productiecapaciteit die de komende vier jaar wordt bijgebouwd. Die projecten gaan niet allemaal door, Nexant verwacht dat een derde afvalt. Maar dan nog zou de wereldwijde productie in 2015 bijna zijn vertienvoudigd ten opzichte van vorig jaar.

Allerlei partijen staan te dringen om een plek te veroveren in de nieuwe markt. Grote chemiebedrijven, start-ups, mkb-ers, grondstofleveranciers, uit alle hoeken komen bedrijven en kennisinstellingen die aan biobased materialen werken. Het aantal nieuwe biobased materialen en tussenproducten dat wordt ontwikkeld, is haast ontelbaar.

Afzetmogelijkheden Veel van die initiatieven zullen de markt nooit bereiken. Het is namelijk niet eenvoudig om een biobased materiaal te ontwikkelen tot een goed product. Het vraagt veel innovatie- en doorzettingsvermogen, ervoer bijvoorbeeld Rodenburg Biopolymers, dat een lange weg aflegde om haar bioplastic Solanyl op de markt te brengen. Het bedrijf begon in 1999 met onderzoek naar het maken van plastics uit afvalstromen van de aardappelverwerkende industrie. ‘Eerst hebben we het geprobeerd met aardappelschillen. Het plastic daarvan

Biobased materialen en chemicaliën zijn een groeispurt aan het maken. Het IEA verwacht dat de productievolumes de komende jaren zullen verdubbelen, aldus het onlangs uitgebrachte rapport Biobased Chemicals – Value Added Products from Biorefineries.

Biobased materialen hebben een ‘tipping point’ bereikt, stelt het rapport. Ook consultancy bedrijf Nexant meent dat biobased chemie op het snelle spoor terecht is gekomen. Het bedrijf inventariseerde welke projecten zijn aangekondigd en kwam uit op zes miljoen ton per jaar aan nieuwe biobased FOTO’S: AVANTIUM

Francis Voermans

8

060_61_63_65_BI_artikel.indd 8

02 | 12

08-05-12 14:57

bleek geur af te geven, doordat er nogal wat eiwitten in zitten. Daarna zijn we met het zetmeelhoudende snijwater aan de slag gegaan. Dat plastic was geurloos, maar door de wisselende samenstelling van de afvalproducten was het moeilijk om een product te maken van constante kwaliteit. We hebben zelf een proces ontwikkeld, waarmee we de kwaliteit onder controle hebben gekregen’, vertelt Aaik Rodenburg, directeur van Rodenburg Plastics. Nog steeds wordt het proces verbeterd en aangepast om de afzetmogelijkheden uit te breiden. De laatste twee jaar is gewerkt aan blaasfolies, die nu in de markt worden geïntroduceerd. Daarmee wordt weer een nieuwe reeks toepassingen mogelijk.

Overtuigen Rodenburg begon met bioplastics omdat het een stabielere afzetmarkt zocht voor haar producten. Het bedrijf verwerkte de afvalstromen destijds tot veevoer, waarvan de prijzen sterk fluctueerden. Rodenburg is inmiddels helemaal gestopt met de productie van veevoer, omdat beide activiteiten niet goed konden worden gecombineerd in het kleine familiebedrijf. De nieuwe afzetmarkt is stabieler, maar erg winstgevend is het tot dusver niet. De grootste horde is dat het plastic nog altijd flink duurder is dan de petrochemische alternatieven. Met name door schaalvergroting denkt Rodenburg de prijs te kunnen laten dalen.

En dat wordt mogelijk, want Rodenburg ziet de belangstelling voor de bioplastics gestaag toenemen.

‘Eerst moesten we mensen overtuigen dat een biobased plastic goed was voor de planeet, maar sinds An Inconvenient Truth van Al Gore is het denken veranderd. Hierdoor en dankzij de hoge olieprijs groeit het bewustzijn van de klant dat we toch wat anders moeten.’

Unicum Een andere pionier in biobased materials is Synbra Technology, producent van EPS oftewel ‘piepschuim’.

Het bedrijf ging in 2006 op zoek naar een alternatief voor de petrochemische grondstoffen vanwege de volatiele prijzen. ‘We wilden niet meer afhankelijk zijn van één type sourcing. En als we dan toch een alternatief zochten, kon dat het beste groen zijn’, vertelt Peter De Loose, technical sales manager van Synbra. Ook Synbra stuitte op problemen bij de ontwikkeling. Het beschikbare PLA bleek niet geschikt om een goed schuim van te maken. Synbra besloot daarop zelf een polymerisatieproces te ontwikkelen, samen met Purac en Sulzer.

Het PLA dat hieruit komt, is wel goed schuimbaar en kan in de bestaande machines worden verwerkt. Vorig jaar nam Synbra in Etten-Leur een polymerisatieplant met de nieuwe technologie in bedrijf met een capaciteit van 5.000 ton per jaar. Het is de eerste grootschalige PLA-fabriek in Europa. ‘Behalve de grondstof voor schuim maakt hij als spin off ook links en rechtsdraaiend melkzuurpolymeer, dat ingezet wordt voor het maken van hittebestendig PLA Synterra, een unicum in de wereld.’

Ondanks dat er veel nieuwe technologie moest worden ontwikkeld, heeft Synbra in korte tijd haar idee naar productie weten te vertalen. Dat is te danken aan de daadkrachtige organisatie binnen Synbra, verklaart De Loose: ‘We zijn een middelgroot bedrijf, met een structuur waarbij het management en de uitvoerenden dicht bij elkaar zitten. De managing director doet zelf aan ontwikkeling. De beslissingstrajecten zijn kort, er zijn geen twintig handtekeningen voor nodig. En we hebben alles in eigen huis, een eigen lab en een eigen productontwikkelingafdeling die geïntegreerd werken.

• Dan kan het snel gaan.’

02 | 12

060_61_63_65_BI_artikel.indd 9

9

08-05-12 14:57

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld

Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • • •

•

De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

062_www_petrochem.indd 43

08-05-12 14:34

Couveuse Het geschuimde PLA, BioFoam geheten, wordt vermarkt door zusterbedrijven Synprodo en IsoBouw.

Het heeft vergelijkbare eigenschappen en in potentie dezelfde toepassingenmogelijkheden als EPS in verpakkingen en als isolatiemateriaal. Het soortelijk gewicht is wat hoger, zodat het een wat zwaarder product is, maar mechanisch en fysisch ziet het er hetzelfde uit.

BioFoam kan, net als EPS, worden gerecycled, en is daarnaast industrieel composteerbaar. Het wordt daarom lichtgroen gemaakt, zodat het wel van EPS kan worden onderscheiden. ‘Klanten kiezen voor BioFoam omdat het groen is. Het is Cradle-to-Cradle gecertificeerd. De interesse in het product groeit. Bedrijven zetten meer en meer in op duurzaamheid’, aldus De Loose.

Qua prijs komt BioFoam steeds dichter in de buurt van EPS, maar het is nog wel duurder, vervolgt hij: ‘EPS is volledig uitontwikkeld, BioFoam komt juist uit de couveuse. De hogere prijs van BioFoam komt met name door de kleinschaligheid van de productie. Als we meer gaan produceren, zal de prijs omlaag gaan.

Tegelijk zal de prijs van het petrochemische product alleen maar omhoog gaan. Ergens gaat er een kruising komen, al is het niet te zeggen wanneer.’

Amerikaanse markt Biobased piepschuim is een nieuwe toepassing van polymelkzuur (PLA), momenteel het grootste bioplastic wat productievolume betreft. Polymelkzuur heeft een lang ontwikkelingstraject achter de rug. Cargill, de grootste producent, begon in 1989 met onderzoek naar polymelkzuur, met als doel om meer waarde uit zetmeel te halen. Dat leidde in 2002 tot de in bedrijfname van een fabriek in Blair, Nebraska. Met een capaciteit van 140 kiloton per jaar is het nog altijd de grootste PLA-fabriek ter wereld. Cargill zag verschillende partners komen en weer afhaken, maar zette de ontwikkeling zelf door. NatureWorks, het dochterbedrijf waarin Cargill de PLA-activiteiten heeft ondergebracht, is tot dusver echter geen winstgevende business.

Maar het tij is aan het keren, verwacht prof. Johan Sanders, hoogleraar Biobased Commodity Chemicals aan de WUR. ‘De fabriek van NatureWorks heeft heel wat jaren niet op volle capaciteit gedraaid, maar ik heb de indruk dat hij nu wel vol zit. Dan kan er winst worden gemaakt.’

Polymelkzuur zit volgens Sanders in de lift. ‘Ook andere producenten breiden uit. Purac is bijvoorbeeld aan het bijbouwen. De producenten hebben een niche gevonden in textiel en voedselverpakkingen, deze laatste met name in de Amerikaanse markt. Ze spelen in op het feit dat de monomeren van plastics uit fossiele grondstoffen giftig zijn. Amerikanen slaan wit uit als er 1 ppm monomeer in voedsel terechtkomt. Als er een molecuul melkzuur in zit, geeft het niks.’

Uitgangspunt Dat de doorbraak van PLA zo lang heeft geduurd, komt doordat het een nieuw materiaal is, verklaart Sanders. ‘Het is moeilijk om een grootschalig gepro-

‘Het heeft me verrast hoeveel meer bedrijven aan biobased materialen zijn gaan werken.’ duceerd polymeer in kostprijs en kwaliteit te overtreffen met een nieuw materiaal. Er zijn mensen die menen dat je nieuwe en betere materialen moet maken uit biomassa, maar ik denk dat die initiatieven het moeilijk krijgen. Er is al zo veel aan chemie. Als klein bedrijf kun je het niet goed voor elkaar krijgen om daar tussen te komen. Mijn overtuiging is dat het beter is om eerst bestaande producten te maken met biocomponenten. Dan heb je geen introductieproblemen met het aantonen van producteigenschappen.’

Een derde mogelijkheid is om componenten te maken die niet precies hetzelfde zijn, maar die wel veel lijken op bestaande componenten, en die gemakkelijk te • 02 | 12

060_61_63_65_BI_artikel.indd 11

11

08-05-12 14:57

ROPE ACCESS? SKY-ACCESS

mobiele koeling verhuur Koeling bij storing, onderhoud of verbouwingen | bij gepland onderhoud | als alternatief bij uitfasering R22

lsb Sky-Access BV Hofdwarsweg 1, Geleen The Netherlands T. +31 (0)46 - 474 24 10

Datacenters | UPS Industriële Proceskoeling Opslaghallen | Beurzen Vliegvelden | Ziekenhuizen

info@lsb-sky-access.com Koudwatermachines Luchtbehandelingunits Mobiele airco‘s Koeltorens | Drycoolers

www.LSB-SKY-ACCESS.COm

15 vestigingen in Europa

24u – 088 258 258 0 www.coolenergy-rentals.nl

064_cool_lsb.indd 1

08-05-12 14:33

maken zijn uit biomassa. ‘Ook dat is een goede weg.

Het is bijvoorbeeld wat Avantium doet. Zij maken een bouwsteen voor PEF, een alternatief voor PET. Ze claimen dat hun PEF zelfs beter is dan PET. Dat zal vast gelden voor bepaalde toepassingen onder bepaalde omstandigheden, maar als je met die toepassingen begint, heb je een goed uitgangspunt’, meent Sanders.

Animo De ontwikkeling van biocomponenten die in bestaande routes passen, gaat veel sneller dan die van nieuwe materialen zoals PLA, stelt Sanders. Een voorbeeld is de productie van epichloorhydrine, een grondstof voor epoxyharsen, uit glycerine. Solvay ontwikkelde hiervoor een proces en opereert sinds 2007 een pilotplant in Frankrijk. Onlangs startte het bedrijf een grote fabriek – honderd kiloton per jaar – op met de technologie in Thailand. Er zijn meer bedrijven die soortgelijke epichloorhydrineprocessen hebben ontwikkeld, zoals Dow dat een grootschalige fabriek bouwt in Shanghai.

Een ander voorbeeld is 1,3-propaandiol. DuPont, Tate & Lyle en Genencor bedachten een innovatieve techniek om dit uit maïs te maken. Ze opereren sinds 2006 in Loudon, Tennessee, een fabriek die momenteel wordt uitgebreid naar zo’n zestig kiloton per jaar.

Andere biobased bouwstenen die een snelle opmars maken, zijn isopreenrubber en tereftaalzuur.

‘Die producten zijn in zo’n vijf jaar ontwikkeld, het gaat echt heel snel. Het heeft me verrast hoeveel meer bedrijven aan biobased materialen zijn gaan werken.

Sabic bijvoorbeeld heeft zich tot doel gesteld om over tien à vijftien jaar twintig procent van zijn producten uit biomassa te maken. Dat is een bedrijf dat bovenop de olie zit. Het wil wat zeggen als zo’n speler dat zegt’, zegt Sanders. Hij gelooft niet dat het window-dressing is. ‘Ze zijn er echt mee bezig. In Bergen op Zoom werken ze samen met Cargill, Cosun en de agro-industrie om daar biobased materialen te gaan produceren.’

De groeiende belangstelling uit de chemische industrie wordt duidelijk gemerkt op de Wageningse univer-

siteit. Sanders: ‘Drie jaar geleden is het programma Biobased performance materials begonnen, waaraan 40 tot 50 chemische bedrijven deelnemen. Voor een aantal bedrijven was dat mogelijk nog “een vinger aan de pols houden”. In zo’n gezamenlijk onderzoek kunnen bedrijven bijblijven voor weinig geld. Maar nu komen chemische bedrijven naar ons toe voor bilaterale projecten, zelfs zonder subsidie omdat ze het onderzoek geheim willen houden. Het gaat om grote projecten.

Dat is zeker geen vinger aan de pols houden. De tijd is in een paar jaar drastisch veranderd.’

Inhalen Samen met de chemiegroep van Food & Biobased Research, is de Wageningse universiteit nationaal en internationaal een belangrijke kennisinstelling op het gebied van biobased chemie en materialen. Het onderzoek wordt een steeds grotere tak binnen de universiteit. ‘Mijn nieuwe leerstoel die sinds december vorig jaar bestaat, is daar een voorbeeld van. Het is een volledige leerstoel, geheel gericht op biobased bulkchemicaliën. Er zijn ook leerstoelen specifiek voor bioraffinage en algen. Dat de rector hiervoor durft te kiezen, getuigt van visie dat landbouw er niet meer alleen is voor de productie van voedsel, maar ook voor chemie.’

De goede positie van de WUR kan een belangrijke factor zijn voor de ontwikkeling van biobased chemie in Nederland. De meeste initiatieven ontplooien zich momenteel in Amerika, waar de biobased start-ups als paddenstoelen uit de grond schieten. Sanders: ‘In Amerika wordt veel venture capital gepompt in nieuwe bedrijven. Maar het gaat niet alleen om geld.

Veel bedrijven pakken het verkeerd aan. Een valkuil is dat te dicht bij chemische productieprocessen wordt gebleven. Dat leidt tot hoge kapitaal kosten en een laag rendement. Wij kunnen het slimmer doen en de Amerikanen in vijf jaar inhalen. Belangrijk is dat we niet vast blijven zitten aan de bestaande industriële infrastructuur. We moeten ons realiseren dat processen totaal anders worden.’

• 02 | 12

065_BI_artikel.indd 13

13

09-05-12 09:03

Niet-giftige blauwalg maakt zich nuttig In maart werd aan de Universiteit van Amsterdam de eerste Photanol-proeffabriek geopend. Photanol BV produceert bio-melkzuur en andere chemicaliën uit cyanobacteriën, oftewel blauwalgen. Voor het proces is alleen CO2, water en zonlicht nodig.

Of het proces economisch haalbaar is, zal nog moeten blijken.

Els van den Brink

Hoewel er de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd in de productie van biobrandstoffen van de eerste, tweede en derde generatie, zijn deze processen nog altijd vrij inefficiënt. Zonne-energie wordt eerst benut om complete planten- of algencellen te laten groeien, terwijl uiteindelijk alleen de vetzuren of polysachariden uit deze cellen worden verwerkt tot respectievelijk biodiesel en bio-ethanol. ‘In het Photanol-proces laten we dat ingewikkelde proces helemaal weg’, vertelt Klaas Hellingwerf, een van de oprichters van Photanol BV. ‘We gebruiken de cyanobacterie als een katalysator om CO2 en water met behulp van zonlicht direct om te zetten in ethanol of andere chemicaliën. Als het proces optimaal werkt, groeien de cyanobacteriën nauwelijks, en gebruiken ze bijna al hun energie voor de uitvoering van de gewenste reactie.’

Blauwalg Hellingwerf en zijn collega professor Joost Teixeira De Mattos, beide werkzaam bij de afdeling Moleculaire Microbiële Fysiologie van het Swammerdam Instituut van de Universiteit van Amsterdam, zijn de bedenkers van het Photanol-concept. Ze combineerden de expertise van Hellingwerf op het gebied van fotosynthese met de expertise van Teixeira De Mattos op het gebied van fermentatie. Zo kwamen ze samen op het idee om de eigenschappen van fotosynthetische en fermenterende bacteriën te combineren in een “fotofermenterende bacterie’.

14

066_67_69_BG_artikel 2.indd 14

Voor de fotosynthetische kant kwamen ze al snel uit op cyanobacteriën. Hellingwerf legt uit: ‘We hadden cellen nodig die water gebruiken als elektronendonor voor de fotosynthese. Anders zijn ze niet geschikt voor grootschalige toepassing. Een dergelijke oxygene fotosynthese gebeurt alleen bij planten, algen en cyanobacteriën. Van die drie zijn cyanobacteriën het meest eenvoudig. In principe zou je met algen hetzelfde kunnen doen, maar die zijn veel lastiger genetisch te modificeren.’

Cyanobacteriën, oftewel blauwalgen, zijn vooral bekend doordat ze ’s zomers regelmatig zwemwater verontreinigen. ‘We maken gebruik van een niet-giftige variant’, stelt Hellingwerf meteen gerust. De naam blauwalg is overigens wel verwarrend, omdat blauwalgen eigenlijk geen algen zijn. Net als algen maken ze wel gebruik van fotosynthese om te kunnen leven, maar blauwalgen zijn net als bacteriën eenvoudige cellen, en geen ingewikkelde eukaryote cellen met een celkern en verschillende organellen zoals andere (bijvoorbeeld groene) algen.

Hetzelfde tussenproduct Om een fotofermenterende bacterie te creëren, introduceerden Hellingwerf en zijn collega’s genen uit een fermenterende bacterie in een cyanobacterie. Daarbij maakten ze gebruik van het feit dat beide bacteriesoorten gebruikmaken van hetzelfde tussenproduct, namelijk glyceraldehyde 3-fosfaat (GAP). Bij een normale cyanobacterie is GAP een tussenproduct in de omzetting van water en CO2 naar zuurstof en suiker.

De bacterie gebruikt deze suiker om nieuwe cellen aan te maken. Fermenterende bacteriën gebruiken suiker juist als energiebron. Zij zetten suiker om in ethanol of andere chemicaliën. Ook die route verloopt via GAP. Dit bood de mogelijkheid om de reactie kort te sluiten, zodat de cyanobacterie water en CO2 nog wel omzet naar GAP, maar daarna een alternatieve route kiest.

Dankzij genen uit de fermenterende bacterie zet de cyanobacterie de GAP dan om in ethanol of een andere organische stof.

02 | 12

08-05-12 14:57

FOTO’S: J.C. ArenTS

Aan/uit-knop Binnen Europa is het concept van Photanol uniek.

In de Verenigde Staten zijn twee bedrijven met vergelijkbare plannen. Joule Unlimited in Massachusetts heeft al langere tijd een proeffabriek en is bezig met de voorbereiding van een productiefaciliteit van zo’n vier hectare. Het bedrijf Algenol (Florida) spreekt zelfs al over twaalf hectare, waarmee ze jaarlijks bijna vierhonderdduizend liter bio-ethanol willen produceren. ‘Het verschil met Photanol is dat zij zich alleen richten op de productie van bio-ethanol, terwijl wij dat minder interessant vinden vanwege de (lage) prijs van ethanol.

Wij focussen vooral op andere organische stoffen, zoals melkzuur, etheen en butanol’, vertelt Hellingwerf.

Die verschillende chemicaliën kunnen niet allemaal met dezelfde bacterie worden geproduceerd. Voor elke organische stof is een aparte cyanobacterie nodig, met andere toegevoegde genen. ‘We hebben tot nu toe recombinante cyanobacteriën ontwikkeld voor de productie van melkzuur, ethanol en etheen. Voor melkzuur was dat relatief eenvoudig en hadden we maar één extra enzym nodig. Voor andere chemicaliën is dat ingewikkelder. Voor de productie van butanol moet je waarschijnlijk wel vijf of zes enzymen inbrengen’, vertelt Hellingwerf. Dat laatste is dan ook de ultieme uitdaging op dit gebied. Twee AIO’s en een postdoc werken in de Moleculaire Microbiële Fysiologie groep aan de ontwikkeling van een butanol-producerende

‘Soms is het beter om de cellen eerst goed te laten groeien, en daarna “op het knopje te drukken”, waardoor de cellen omschakelen en als katalysator gaan functioneren.’

cyanobacterie. ‘Dankzij DNA-databases kunnen we in principe genen inbrengen uit alle mogelijke organismen. Maar we zoeken in eerste instantie naar genen uit bacteriën, omdat dat waarschijnlijk het snelste resultaat oplevert. Andere organismen beschikken vaak over heel andere regulatiemechanismen. Dat kan problemen geven’, vertelt Hellingwerf.

Een van de ideeën is nog om een extra gen in te brengen dat kan fungeren als een soort aan/uit-knop. Dat betekent dat de ingebrachte genen pas actief worden als dit gen wordt “aangezet”. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. Sommige genen zijn bijvoorbeeld gevoelig voor een verandering in de temperatuur, de hoeveelheid licht of de concentratie van een bepaalde stof, zoals koper of stikstof. Hellingwerf legt uit: ‘We beschouwen de cellen in essentie als een katalysator, maar het is niet altijd zo handig als dat het enige is wat een cel kan doen. Soms is het beter om de cellen eerst goed te laten groeien, en daarna “op het knopje te drukken”, waardoor de cellen omschakelen en als • 02 | 12

066_67_69_BG_artikel 2.indd 15

15

08-05-12 14:57

|

ALVAST RESERVEERAGENDA IN UW

|

Energy 4 Next Generations Designing a Sustainable Future

Amsterdam • Science Centre NEMO • 1 en 2 november 2012

Locatie: Datum:

Science Centre NEMO Amsterdam 1 november

thema: Sustainable Urban Design 2 november

thema: Sustainable Product Design Onderdeel van: Enlightenmentz-festival Organisatie: Industrielinqs, in samenwerking met NEMO

Designing a sustainable future Duurzame keuzes hoeven niet noodzakelijk in te houden dat je inlevert in comfort, design en mogelijkheden.

Nieuwe technologie kan zo worden ontworpen dat duurzame producten ook op andere vlakken goed scoren.

Soms mag het zelfs iets meer kosten, omdat je er dan ook meer voor terugkrijgt. Verschillende onderzoekers en industriële bedrijven begrijpen steeds beter dat de combinatie van design en duurzaamheid straks essentieel is voor hun eigen voortbestaan. In de documentaire

Cleantech, de Schone Toekomst, laat vpro’s Tegenlicht zien dat een nieuwe industriële revolutie zelfs onafwendbaar is. ‘Met schone technologie is de wereld in het komende tijdperk - de energie- en klimaateeuw - gezonder, rijker, innovatiever, productiever en veiliger te maken.’

Energy 4 Next generations II wil voorbeelden naar boven brengen, waarbij goed ontwerp van beschikbare technologie leidt tot duurzame en comfortabele oplossingen. Daarbij heeft elke dag een andere invalshoek.

Op 1 november zal het om duurzame stedelijke ontwikkeling gaan, terwijl op 2 november duurzame productontwerpen met de x-factor centraal staan.

Meer Informatie Congresinformatie: Kiki Nelson • kiki@industrielinqs.nl • 020-31 22 791 Sponsorinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020–31 22 797

www.energy4nextgenerations.com Initiatiefnemers:

A4_staand.indd 1

09-05-12 10:25

katalysator gaan functioneren. We hebben op het lab al aangetoond dat dit werkt. In dat geval konden we de genen activeren door een verandering in de hoeveelheid aanwezige stikstof.’

Plantenkas Hellingwerf en Teixeira De Mattos hadden hun concept in 2008 gepatenteerd. Toen zich de kans voordeed voor een subsidie van Agentschap NL op het gebied van bioraffinage, hebben ze die benut voor het ontwerpen en bouwen van een proeffabriek, in samenwerking met de firma Colsen. De fabriek heeft een schaal van vijftig tot zestig vierkante meter, met een werkvolume van 1.500 tot 2.000 liter. ‘We maken gebruik van buizenreactoren, omdat het zonlicht dan nergens een lange weg hoeft af te leggen in de algencultuur’, legt Hellingwerf uit. Door de buizen, met een diameter van ongeveer acht centimeter, stromen de blauwalgen continu rond. De reactoren staan opgesteld in een plantenkas. ‘Voor een opstelling in de open lucht heb je eigenlijk een klimaat nodig met hogere temperaturen’, zegt Hellingwerf.

Eén van de vijf reactoren wordt verlicht met LEDpanelen, de rest moet het met gewoon zonlicht doen.

‘We hebben ruimte om daarnaast nog andere typen reactoren te testen. Plastic zakken zijn bijvoorbeeld een optie. In de literatuur over algenkweek is daar de laatste tijd veel aandacht voor.’ De belangrijkste uitdaging is nu om de reactorcondities optimaal in te stellen. In het ideale geval gebruiken de cyanobacteriën al hun energie voor de productie van de gewenste chemicaliën, en niet voor hun eigen groei. ‘Dat zal in de praktijk nooit helemaal lukken, maar misschien halen we wel een rendement van 95 à 98 procent.

Overigens was het nodig om de buizenreactoren tijdens de feestelijke opening van de proeffabriek te testen met gewone, niet-gemodificeerde cyanobacteriën, omdat de vereiste vergunning voor het werken met recombinante soorten nog niet beschikbaar was. Ook de Amerikaanse concullega’s ondervinden soms weerstand op dit gebied. Inmiddels is de vergunning rond en mag Photanol ook recombinante cyanobacteriën kweken in de proeffabriek.

Haalbaar Een membraanreactor kan de cyanobacteriën scheiden van het medium, met daarin de geproduceerde ethanol of andere organische stof. ‘We moeten nog onderzoeken hoe we het product verder kunnen opzuiveren.

Daarbij kunnen we goed gebruikmaken van bestaande kennis op dit gebied. In principe is de zuivering niet anders dan bij andere productieprocessen voor biobrandstoffen. Een van de aandachtspunten is nog wel het feit dat de concentraties relatief laag zijn. Misschien dat we daardoor nog een voor-concentreringsstap

nodig hebben. De methoden hebben we al op de plank liggen, de enige vraag is of het geheel economisch haalbaar is.’

De onderzoekers willen ook een recycling inbouwen voor de (kleine hoeveelheid) mineralen die de cyanobacteriën nodig hebben. ‘Dat is ook een belangrijk verschil met eerste generatie biobrandstof productieprocessen. Daar is terugwinnen een dure operatie omdat de plek waar de planten worden geoogst vaak ver weg is van de vergister, en sommige plantendelen helemaal niet te vergisten zijn. Bij cyanobacteriën gaat dat een stuk eenvoudiger’, stelt Hellingwerf.

Belangstelling ‘Ik ben ervan overtuigd dat dit de meest efficiënte manier is om biobrandstoffen en bulkchemicaliën te produceren. De vraag is alleen of het op dit moment al economisch haalbaar is. Misschien is het een proces dat geleidelijk moet worden ingevoerd.’

Tot voor kort had Hellingwerf nog weinig medestanders. Andere bedrijven hadden weinig belangstelling voor het Photanol-concept. Hellingwerf: ‘Het heeft lang geduurd voordat ze zich realiseerden wat we eigenlijk voorstelden. Heel lang heeft in Nederland het idee geheerst dat je beter bioafval kunt verwerken tot bio-

‘Ik ben ervan overtuigd dat dit de meest efficiënte manier is om biobrandstoffen en bulkchemicaliën te produceren.’ brandstoffen. Maar wat men zich vaak niet realiseerde, is dat zodra je daarvoor een proces ontwikkelt, de prijs van het bioafval omhoog gaat. De enige uitzondering daarop is CO2.’

Ondertussen heeft Photanol BV vergaande contacten met een investeerder, ICOS Capital, en hebben ook andere bedrijven al laten weten interesse te hebben.

Zelf wil Hellingwerf alleen in beperkte mate betrokken blijven: ‘Ik ben universitair hoogleraar en ben niet in de wieg gelegd om in een subtropisch klimaat een groot bedrijf te gaan leiden.’

• 02 | 12

066_67_69_BG_artikel 2.indd 17

17

08-05-12 14:57

Aromaten uit biomassa Steeds meer chemicaliën zijn biobased. Vaak betreft het ingewikkelde moleculen voor nichemarkten. Tot nu toe was er nog weinig aandacht voor de productie van een groep belangrijke basischemicaliën, de lichte aromaten, uit biomassa.

BioBTX ontwikkelt samen met de Rijksuniversiteit Groningen en Syncom een proces om benzeen, tolueen en xyleen uit hernieuwbare grondstoffen te produceren.

Jacqueline van Gool

De wereldmarkt voor benzeen, tolueen en xyleen bedraagt tientallen miljoenen tonnen. Deze aromaten worden sinds jaar en dag via katalytische reforming of stoomkraken uit olie gemaakt. Waarom zijn er tot nu toe eigenlijk geen pogingen ondernomen om deze belangrijke bouwstenen voor de chemische industrie uit hernieuwbare grondstoffen te maken? Dat vroeg Niels Schenk, technisch directeur van BioBTX (een dochter van het Groningse adviesbureau KNN) zich af.

Voor de productie van aromaten uit biomassa is nog niet veel technologie beschikbaar. Schenk verwondert zich daar wel over. ‘Biomassa bevat veel aromaten. Dit zijn erg stabiele moleculen die bovendien gemakkelijk ontstaan. Aromaten zijn bulkchemicaliën en goed voor

‘Als je op relatief korte termijn iets economisch aantrekkelijks wilt doen met biomassa, zijn building blocks een goede optie.’ een marktomvang van ongeveer 3,5 miljard euro in Nederland. Het is dus niet zo’n gekke gedachte om benzeen, tolueen en xyleen – BTX – uit biomassa te maken. Er is nu wel een universitaire groep in de Verenigde Staten mee bezig, maar de biomassaconversiesector is voornamelijk bezig met de ontwikkeling 18

070_71_73_BH_artikel 3.indd 18

van transportbrandstoffen terwijl de lichte aromaten een hogere waarde hebben.’

Schenk voerde een uitgebreide verkenning en een haalbaarheidsonderzoek uit om uit te vinden welke mogelijkheden biomassa biedt en welke processen economisch het meest rendabel zijn. We hebben berekend dat het gebruik van biomassa voor de productie van BTX economisch rendabel kan zijn’, zegt Schenk.

Samen met de Rijksuniversiteit Groningen en Syncom ontwikkelt Schenk nu een methode om BTX uit biomassa te vervaardigen.

Drop-in moleculen ‘Het grote voordeel is dat de aromaten uit biologische grondstoffen chemisch identiek zijn aan de oliegebaseerde aromaten. Deze zogenaamde drop-in moleculen zijn direct in de huidige petrochemische infrastructuur te gebruiken.’ De Wetenschappelijke en Technische Commissie (WTC) presenteerde vorig jaar de Kennisen Innovatieagenda voor de biobased economy. In het rapport wordt gepleit voor een transitie in fasen. Eerst moeten de bouwstenen voor de chemische industrie, waaronder BTX worden geproduceerd uit hernieuwbare grondstoffen.

Vorig jaar stelden Alle Bruggink en Herman van Wechem, beiden lid van de WTC, in Chemie Magazine, dat dit onvermijdelijk is in West-Europa.

‘De installaties zijn grotendeels afgeschreven en zullen nog wel een tijd operationeel zijn. Immers, optimaliseren is goedkoper dan investeren in compleet nieuwe installaties. Dat betekent dat je biomassa moet omzetten in eenvoudige moleculen die de eenvoudige moleculen uit aardolie en aardgas kunnen vervangen’, zei van Wechum. Bruggink tekende wel aan dat de groene bulkchemicaliën wegens de hogere kosten voorlopig alleen verkoopbaar zijn als niche-product en als grondstof voor chemische specialiteiten en gevoelige consumentenproducten.

Ook vindt Bruggink dat de volgende stap dan wel moet zijn om groene grondstoffen niet af te breken tot eenvoudige building blocks, maar de complexiteit

02 | 12

08-05-12 14:57

van biomoleculen te benutten. Schenk beaamt dit.

‘Maar als je op relatief korte termijn iets economisch aantrekkelijks wilt doen met biomassa, zijn de building blocks een goede optie. Op de korte termijn bieden deze meer perspectief dan de specialty chemicals.’

Schenk berekende dat de terugverdientijd momenteel nog niet economisch aantrekkelijk is. ‘We hebben hierbij wel gerekend met erg conservatieve getallen betreffende de olieprijs en ook de prijs van biomassa is gaan fluctueren.’

Katalytisch Speciaal voor de commercialisering van dit proces richtte KNN het bedrijf BioBTX BV op, dat nu samen met Syncom en de onderzoeksgroep van Erik Heeres van de Rijksuniversiteit Groningen de productie van benzeen uit biomassa verder zal ontwikkelen. Syncom is gespecialiseerd in organische chemie. Organischchemische processen spelen een cruciale rol in de conversie van biomassa tot lichte aromaten. Deze kennis is van belang voor het inzicht in de fundamentele • 02 | 12

070_71_73_BH_artikel 3.indd 19

19

08-05-12 14:57

De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: Bizz56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan!

Het doordachte stramien van Bizz56” zorgt ervoor dat u en de filmers van Movielinqs zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. En bovenal zorgt Bizz56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. Bizz56”-video’s zijn multiinzetbaar: op uw site, via smartphones en tablets en op social media.

Bizz56” is een product van Movielinqs, een onderdeel van Industrielinqs pers en platform

Scan de QR-code voor een voorbeeld van Bizz56”

Meer weten?

Neem contact op met Ellen van den Burg (020-3122088) of movielinqs@industrielinqs.nl

_A5_bizz56.indd 43

15-03-12 14:46

advertentie-index PetrOCHeM

Parker Hannifin ......................................................................... 46

Coolworld International .............................tussen pag. 42 en 43

SDU ............................................................................................ 30

Deltavisie congres ...............................................................24, 25

Tebodin Netherlands ................................................................ 36

Eco Steam Rental Solutions..................................................... 44

Thermo-Clean ........................................................................... 38

Endress + Hauser ...................................................................... 44

Ultimo Software Solutions ...................................................... 40

Evides .........................................................................................10

WEG Netherlands ..................................................................... 42

Flash Services Nederland .........................................................12

Harsco.........................................................................................18

BiOCHeM

Havep Workwear ...............................................................Bijlage

BIZZ56" ...................................................................................... 20

JEOL Europe ............................................................................. 46

CoolEnergy.................................................................................12

Krohne Nederland .......................................................................4

Energy for the Next Generations II congres ............................16

M.O.B. ........................................................................................ 28

LSB Sky Access ..........................................................................12

Market review ................................................................ 48 t/m 50

Pietersen Electriciteit ...................................................................2

MODELEC Data-Industrie ............................................................6

PPG Protective & Marine Coatings.............................................2

Nsecure ........................................................................................2

SDU ...............................................................................................4

072_index_bizz.indd 66

08-05-12 14:37

processen, waardoor de reacties beter kunnen worden gestuurd. De groep van Heeres heeft veel ervaring op het gebied van katalytische chemie en reactorconcepten voor katalytische processen, met een sterke nadruk op de conversie van lignocellulose naar energie, biobrandstoffen en biobased chemicaliën.

Kraakproces Over de technische details van het proces wil Schenk niet veel kwijt. ‘We willen de technologie eerst goed afschermen door middel van octrooien.’ Wel vertelt Schenk dat het gaat om een thermochemische conversie, met behulp van katalysatoren. ‘Het betreft een katalytische pyrolyse, analoog aan het petrochemische kraakproces. Er is een wezenlijk verschil tussen bioraffinage en ons proces. Bij raffinage worden waardevolle stoffen selectief uit biomassa gehaald door verschillende zuiveringsstappen toe te passen. Ik ben opgeleid als organisch chemicus en weet uit ervaring dat je de meeste tijd kwijt bent aan het zuiveren van de producten. Daarom hebben we ervoor gekozen de biomassa te kraken en de zuivering simpel te houden. Het product is een gas dat na condensatie een zuiveringsstap ondergaat. Maar dat is relatief eenvoudig omdat de aromaten erg stabiel zijn.’

Toch is het “kraken van biomassa” niet zo gemakkelijk. ‘In biomassa zit veel zuurstof, die als water uit het proces verdwijnt. Dat levert de nodige conversieverliezen op.’

Binnenkort bouwt het projectteam een proefopstelling met een inputcapaciteit van een halve kilo per dag.

‘Voor de laboratoriumexperimenten maken we gebruik van houtachtige biomassa, zuiver lignocellulose, omdat lignine veel aromaten bevat.’ In de proefopstelling zullen verschillende grondstoffen worden getest, maar het betreft altijd afvalstromen die niet concurreren met de voedselproductie. Vooral in de eerste fase van de ontwikkeling van dit project sprak Schenk met veel mensen vanuit de biomassakant. ‘Het was lastig om uit te leggen dat bioBTX een interessant product kon zijn. Daar lag ook een deel van de uitdaging; de markt/ technologie-koppeling. Nu is er veel aandacht voor de productie van chemicaliën uit biomassa, maar dat was tot vijf jaar geleden niet zo’, aldus Schenk. ‘We zijn nu in gesprek met een grote aanbieder van biomassa maar we zijn daarnaast zeker nog geïnteresseerd in andere leveranciers van verschillende stromen die we kunnen testen.’

Stimuleringsmaatregel Er is interesse getoond door verschillende afnemers, maar ook hier is Schenk voorzichtig in het geven van details. ‘Drop-in chemicaliën zijn interessant voor de petrochemische industrie, want ze kunnen direct worden toegepast in de bestaande installaties, er hoeven

geen nieuwe fabrieken of speciale installaties te worden gebouwd. BTX gemaakt uit biologische grondstof is immers chemisch identiek aan BTX uit olie. Het enige wat een afnemer interesseert, is de milieuprestatie en de prijs van het biobased product.’

Vooralsnog is oliegebaseerde BTX goedkoper dan de biologische variant. ‘We zouden dan ook graag een stimuleringsmaatregel zien voor bijvoorbeeld groene bijmenging. Op het moment zijn er nog te weinig concrete maatregelen voor het gebruik van biobased

‘We hebben ervoor gekozen de biomassa te kraken en de zuivering simpel te houden.’

grondstoffen voor de productie van bulkchemicaliën.

Daarbij is het level playing field ook verstoord omdat de bio-energie sector wel subsidie krijgt. Hierdoor is voor ons de prijs van biomassa hoog.’

In deze fase van ontwikkeling ontving het bioBTX project een bijdrage van de Provincie Groningen en de Europese Unie. ‘Het project loopt nog tot de zomer van 2013 en dan hopen we de technologie via octrooien beschermd te hebben en een keuze voor de grondstof te hebben gemaakt. Daarna willen we een echte business case opstarten.’

• 02 | 12

070_71_73_BH_artikel 3.indd 21

21

08-05-12 14:57

wim SoeTaerT

Technologie moeT wereld redden

Prof. Wim Soetaert

is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent

22

074_BF_column.indd 22

Tot voor kort was al wie de groene gedachte aanhing tegen technologie. Een technologische oplossing voor onze milieuproblemen? Dat was helemaal verkeerd, dat was de gevolgen van de technologie bestrijden met nog meer technologie. Een echte groene was vierkant tegen zo een “technology fix”. In plaats daarvan moesten we allemaal Anders Gaan Leven, en dat mocht je best letterlijk nemen. De groene partij heette toen in Vlaanderen niet voor niets AGALEV. Maar vandaag heet die partij gewoon Groen!. En niet alleen hun naam is veranderd, er is ook iets veranderd in hun gedachtegoed. Want Groen! gelooft vandaag in technologie! Groene jongens blijken vandaag de grootste voorstanders van zonnepanelen, windmolens, warmtepompen en andere vormen van duurzame energie. Zonnepanelen en windmolens, dat zijn hightech oplossingen voor onze problemen. Het groene gedachtegoed gaat hier vandaag helemaal in mee; ze zijn van mening veranderd zonder het zelf goed te beseffen denk ik.

Vooral de zonnepanelen die zo stilaan op eenieders dak liggen, hebben volgens mij de klik veroorzaakt. Ze zijn zeer gewoon geworden en maken deel uit van het straatbeeld. Het valt ook niet te zien of te horen dat er technologie achter zit. Ze liggen er vredig bij en doen in alle stilte hun goede werk. Ik vergelijk dit met de opgang van computers die een paar decennia geleden ook op grote weerstand stuitten bij alternatievelingen.

Ook dat is helemaal voorbij: die computers en andere mobiele speeltjes vinden vandaag gretig aftrek bij diezelfde mensen. En ook hier speelt hetzelfde effect: van zodra iets nieuws algemeen ingeburgerd raakt, smelten de initiële angst en weerstand als sneeuw voor de zon.

En dat is gewoon menselijk gedrag. Wat de boer niet kent, dat wil hij niet. En van zodra iets doodgewoon is geworden, staat niemand er nog bij stil.

Toch is gans die dynamiek niet zonder gevolgen gebleven. Het gevolg was dat de meeste jongeren met een groen gedachtegoed vooral filosofie, politieke wetenschappen of kunsten gingen studeren. Het werden zeker geen ingenieurs of wetenschappers. Ik heb me ooit nog moeten verantwoorden hoe het nu kon dat

een groene jongen (die ik toen was en eigenlijk nog steeds ben) voor ingenieur wou gaan studeren. Kunst ging toen de wereld redden, door de technologie ging de wereld naar de vaantjes, dat was de teneur.

Daar is veel talent verloren gegaan. Maar vandaag lijkt iedereen het eens: technologie moet de wereld redden. De wereld heeft vandaag meer dan ooit nood aan nieuwe en duurzame technologische oplossingen.

Maar die oplossingen groeien niet aan de bomen. Om die te ontwikkelen, hebben we nood aan geld, tijd en talent. En dat laatste wordt zo langzamerhand wel het meest schaarse goed.

De meeste jongeren hebben vandaag hoegenaamd geen probleem met nieuwe technologie. Als je ze bezig ziet met hun tablet of smart phone heerst er duidelijk

om oplossingen te ontwikkelen, hebben we nood aan geld, tijd en talent. en dat laatste wordt zo langzamerhand wel het meest schaarse goed. niet dezelfde dynamiek als vroeger. Desalniettemin stel je in alle ontwikkelde landen nog steeds hetzelfde vast: vrijwel niemand wil nog positieve wetenschappen gaan studeren. Er wordt massaal gekozen voor psychologie, rechten, economie of dierenverzorger.

Dat laatste vooral onder invloed van de televisie uiteraard. Daar valt iets mee te doen. Ik denk dat we dringend een televisieserie moeten maken over werken in pakweg de alternatieve energiesector. Met heroïsche beelden van frisse jongens die windmolens beklimmen en repareren, die grote zonnepanelen installeren, die wetenschappelijke doorbraken realiseren in hun laboratorium, enzovoorts. En uiteraard is die serie voor minstens de helft bevolkt door actieve meisjes.

Wedden dat het wat uithaalt? We gaan het absoluut nodig hebben. Anders moeten we binnenkort niet alleen de zonnepanelen zelf, maar ook de installateur uit China laten overvliegen.

02 | 12

08-05-12 14:57

ANDUS group companies: Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction P&K Rail Offshore HSM Offshore Process FIB Industries Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry FIB Industries BV te Leeuwarden ontwerpt en produceert kwalitatief, hoogwaardige proces- en drukvaste apparatuur zoals: • • • •

Drukvaten en reactoren Kolommen en scrubbers Reactor internals en kolom internals Warmtewisselaars

• • •

Industriële vergassingsbranders (vergassing en Lo-NOx) In- en uitlaatsystemen van gasturbines Modules voor rookgasreiniging (DeNOx)

De producten worden gebouwd in alle roestvast staalsoorten, duplex, lean duplex, super duplex, hoog nikkellegeringen en exotische materialen zoals titanium en zirkonium. FIB Industries werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers, zowel nationaal als internationaal, in alle sectoren van de procesindustrie.

FIB Industries BV Einsteinweg 18 8912 AP Leeuwarden NL T +31 (0)58 - 294 59 45 E info@fib.nl

075_andus.indd 1

FIB Industries is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de Process divisie van Andus Group. De overige divisies zijn Construction, Offshore en Refractories. Andus Group is een internationale onderneming met circa 800 medewerkers en 10 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.fib.nl of www.andusgroup.com

08-05-12 14:33

076_sgs.indd 1

08-05-12 14:33