Pet05 lr by Industrielinqs pers en platform

making the difference

Nr. 05 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

01_2_63_64_A_omslag_aerzen_anndus_SGS__.indd 2

INSIDE

Total E&P Nederland helemaal terug in de strijd • Chemie en raffinage schroeven investeringen op • Finalisten Plantmanager of the Year 2014 • Thema: Innovatie

06-05-14 17:32

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olieen gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het ANDUS Group BV Beukenlaan 117

spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

Andus Corpotate MagAd A4.indd 1

01_2_63_64_A_omslag_aerzen_anndus_SGS__.indd 3

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

29-04-14 12:09

06-05-14 17:32

IN DEZE EDITIE

10 ToTal E&P NEDErlaND hElEmaal TErug IN DE sTrIjD In april nam Total E&P Nederland de onderwaterinstallatie K4-Z officieel in gebruikgenomen. Maar niet alleen dat maakt van Henri-Max Ndong-Nzue, de hoogste baas van het bedrijf, een gelukkig mens. 2014 is volgens hem namelijk het begin van een nieuwe periode voor gaswinning in de Noordzee.

17 ChEmIE EN raffINagE sChroEvEN INvEsTErINgEN oP

36 ThEma: INNovaTIE Zolang een ontdekking het laboratorium niet ontgroeit, blijft het een uitvinding. Pas als het breed wordt toegepast, is het een innovatie. Zo is de toepassing van koolstofvezelcomposiet voor het gehele chassis van de Alfa Romeo 4C een echte innovatie te noemen. En als het aan twee innovatiebedrijven ligt, geldt datzelfde voor de nieuwste digitale snufjes waarmee onderhoudswerk veel eenvoudiger kan zijn. Weg met pen en papier, gebruik je smartphone en google glass om bedrijfsprocessen soepeler en gemakkelijker te maken.

Nederlandse bedrijven in de chemie- en raffinagesector denken dit jaar meer te gaan investeren dan vorig jaar, meldt het CBS. Deze optimistische kijk wordt echter verstoord doordat Shell en Kuwait Petroleum hebben aangekondigd niet te investeren in een basisoliefabriek en een kraker.

22 PlaNTmaNagEr of ThE YEar 2014: DE fINalIsTEN De verkiezing voor de Plant Manager of the Year kreeg dit jaar meer aanmeldingen dan ooit. Uiteindelijk heeft de jury drie finalisten gekozen. Voor haar bezoeken zal de jury afreizen naar drie grote industriecomplexen: Rotterdam, Terneuzen en Geleen.

27 huNTsmaN, Dow EN EsD-sIC oP DElTavIsIE Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. De eerste sprekers van het congres zijn bekend.

28 ambITIEuZE DoElsTEllINg voor vErDuurZamINg looNT Als Plantmanager of the Year nam Cas König zich vorig jaar voor een lans te breken voor meer energie-efficiëntie in industriële ketens. En daarbij van andere bedrijven te leren. Zwaar onder de indruk was hij na zijn bezoek aan de tapijtenfabriek van Interface in Scherpenzeel.

INsIDE EN vErDEr Commentaar feiten en cijfers • Huntsman tekent voor vaste EPCmpartner • Massa-ontslag bij tankopslagbedrijf Odfjell feiten en cijfers buitenland • Gerucht: Bayer wil chemietak afstoten • BP sluit Australische raffinaderij Project-update binnenstebuiten • Jan van Doorslaer online onbevangen • Katrien Bogaerts Producten Technologie agenda Column • Wim Soetaert olie&gas

5 6 9 19 21 32 33 34 35 47 50 51

PETROCHEM 05 – 2014

03_B_Inhoud.indd 3

06-05-14 17:12

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie NUMMER 05 - 2014 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Inge Janse 020 312 2796 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084,

OILTANKING TERNEUZEN GEREALISEERD: 2013 COATINGSPECIFICATIE: HEMPADUR MASTIC 45880 HEMPADUR 15590 HEMPADUR 35760 HEMPATHANE HS 55610

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, René den Heeten, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: Gazprom Neft ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088

BREDE TOEPASSING VOOR TANKLININGS EN TANKCOATINGS 

Bestand tegen  Zwaar corrosieve omgeving  Uitgebreide reeks chemicaliën  Hoge temperaturen



Oplosmiddelvrije systemen



Systemen voor onderhoud



Bewezen duurzaamheid

Hempel, bijna 100 jaar ervaring in duurzame coatingsystemen, technische begeleiding/advisering en maatwerk met hoogwaardige systeem oplossingen conform ISO-12944.

DRUKKERIJ: MediaCentrum Rotterdam ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 Digitaal jaarabonnement (tablet) v 69,99 Digitaal 1 editie (tablet) v 6,99 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Prijswijzigingen voorbehouden.

www.hempel.nl

04_colofon_hempel.indd 4

06-05-14 15:27

COMMENTAAR

‘Interface laat zien dat wanneer je iets wilt en daar duidelijk voor kiest, er haast vanzelf verschillende nieuwe oplossingen op je pad komen.’

Energy Savers Inspiratie haal je vaak uit nieuwe ervaringen. Daarop is het initiatief Safety Buddy gebaseerd en ook Energy Savers, dat het Petrochem Platform samen met de huidige Plant Manager of the Year Cas König in het leven heeft geroepen. Met hem zijn we op bezoek gegaan bij Interface, een bedrijf dat zijn hele business-model heeft opgehangen aan duurzaamheid. Tijdens Deltavisie doet Cas König op 5 juni verslag van zijn bezoek, ondersteund door filmopnames die we daarbij maakten. De naam Interface zet je in eerste instantie op het verkeerde been. Nee, het gaat niet om een bedrijf in de high tech of ICT. Het is een tapijtfabrikant met een grote vestiging in het Gelderse Scherpenzeel. Maar misschien dat de merken Heuga of Heugaveld meer tot de verbeelding spreken. Volhardend Toch wel indrukwekkend als je door de fabriekshallen in Scherpenzeel mag lopen op zoek naar mooie filmshots en vooral interessante voorbeelden van recycling, energieefficiëntie en verduurzaming van de energiebronnen. Concurrent Desso staat erom bekend, maar Interface lijkt op verschillende fronten verder. Niet voor niets is de fabrikant momenteel genomineerd voor de gerenommeerde Koning Willem 1 Plaquette voor duurzame ondernemingen die eens per twee jaar wordt uitgereikt. Interface laat zien dat als je daadwerkelijk wilt en volhardend bent, verduurzaming niet alleen gewoon mogelijk is, maar ook echt kan lonen. Al sinds 1996 is het bedrijf bezig met zijn Mission Zero: het naar nul brengen van de uitstoot van broeikasgassen voor 2020. De grootste stap in energieefficiency zette de tapijtfabrikant enkele jaren geleden nadat het een van zijn meest energie-intensieve machinelijnen in Scherpenzeel moest vervangen. Traditionele leveranciers boden een nieuwe machinelijn aan die het gasverbruik met twintig procent omlaag zou kunnen brengen. Interface speurde echter net zo lang – ook buiten de traditionele netwerken in de tapijtsector – totdat het bedrijf een Zwitserse technische leverancier vond die uiteindelijk een machinelijn leverde met een besparing in het gasverbruik van 45 procent.

Na finetuning kan dit op maar liefst vijftig procent uitkomen. Door deze stap is het tegelijkertijd een stuk gemakkelijker om de overgebleven energievraag volledig duurzaam in te vullen. Zelfs duurder biogas leverde een significante kostenbesparing op ten opzichte van de oude situatie. Afgedankte visnetten Maar de missie van Interface reikt nog verder. Wereldwijd is meer dan 49 procent van de grondstoffen van Interface gerecycled of biobased. Uniek daarbij is het gebruik van afgedankte visnetten als grondstof. Jaarlijks blijft er mondiaal 640.000 ton visnet achter in zee. Door lokale gemeenschappen onder andere op de Filippijnen te mobiliseren voor het verzamelen van deze afgedankte visnetten, helpen Interface en garenfabrikant Aquafil structureel de leefomstandigheden van lokale vissers te verbeteren. Ze kunnen er niet alleen geld mee verdienen, ze werken tegelijkertijd aan een betere leefomgeving en een goede visvangst in de toekomst. Als deze afgedankte visnetten op het strand of in de zee blijven liggen, dan vissen zij als spooknetten nog meer dan zeshonderd jaar ongewenst door en hebben ze een nadelig effect op het milieu en het leven in de zee. En er zit meteen een gezond business-model onder. Interface en Aquafil krijgen de beschikking over hoogwaardig nylon, waarvan deze netten zijn gemaakt, die na recycling weer dient als garen voor nieuwe tapijttegels. Durf Wat vooral opvalt is de vastberadenheid en de durf van Interface. En het bedrijf laat zien dat wanneer je iets wilt en daar duidelijk voor kiest, er haast vanzelf verschillende nieuwe oplossingen op je pad komen. Gewoon omdat je innovatie aantrekt, er meer ontvankelijk voor bent, of omdat je net iets andere routes aflegt. Avontuur loont dus, en het maakt ondernemen een stuk spannender. Wat wil je nog meer? Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 05 – 2014

05_C_commentaar.indd 5

06-05-14 16:04

FEITEN & CIJFERS

PETROCHEM 05 – 2014

06_7_8_D_feiten-cijfers.indd 6

st gelez ee

Odfjell heeft medio april laten weten dat 112 van de 265 functies in Rotterdam komen te vervallen. Deze drastische ingreep moet volgens het bedrijf zorgen voor een ‘duurzame toekomst’. De regionale omroep RTV Rijnmond meldt daarnaast ‘van verschillende kanten’ te horen dat het overgebleven personeel 25 procent salaris en ATVw .p e tro c dagen moet inleveren. In zijn persbericht schrijft Odfjell Terminals Rotterdam dat het op korte termijn weer rendabel moet worden. ‘De beste strategie om dit te bereiken is koploper te worden in de tankopslagsector. Het bedrijf investeert daartoe ook in de komende jaren in veiligheid, herstel van bestaande voorzieningen en de bouw van nieuwe tanks.’ Hoewel ‘koploper worden’ tegenstrijdig klinkt met mensen ontslaan, legt een woordvoerder van Odfjell uit dat hiermee wordt gedoeld op veiligheid en innovatie, níet op de grootte van het tankpark. ‘De investeringen die we nu doen, zijn onder meer bedoeld voor de blusleidingen en het bestaande tankpark. Een derde hiervan is momenteel in gebruik, en daar doen we het op het moment mee.’ En dus heeft Odfjell te veel mensen rondlopen. ‘Mensen worden dwars door de organisatie boventallig verklaard. Het bedrijf moet op korte termijn weer rendabel worden.’ Volgens hem heeft de inkrimping geen gevolgen voor het veiligheidsniveau op de site. Voordat Odfjell overgaat tot ontslagen, moet er volgens de woordvoerder nog heel wat gebeuren. ‘Er ligt nu een adviesaanvraag bij de ondernemingsraad. Dan volgt een definitief besluit en een sociaal plan, en pas daarna vinden de ontslagrondes plaats. We verwachten dat de meeste arbeidsplaatsen in de loop van dit jaar wegvallen, en nog een klein aantal het volgende jaar.’ Op de geruchten van RTV Rijnmond dat er een loonval van 25 procent bij bestaand personeel wordt gevraagd, gaat hij niet in. ‘We zijn met de vakbonden in gesprek over een sociaal plan en een nieuwe CAO voor 2015.’

m .nl

maSSa-oNTSlag bIJ TaNkoPSlagbEdRIJF odFJEll

op ww

Heatmatrix, het bedrijf dat kunststoffen warmtewisselaars maakt voor de terugwinning van restwarmte uit industriële rookgassen, heeft extra groeikapitaal aangetrokken voor de verdere internationale uitbouw van zijn activiteiten. Huidige en nieuwe investeerders hebben voor in totaal 2,4 miljoen euro aan nieuwe belangen in de onderneming genomen. Daarmee kan de onderneming zijn verkooporganisaties in onder meer Duitsland, Oost-Europa, de Scandinavische landen en Aziatische landen als China en Japan verder uitrollen met het oog op een versnelde groei in de komende jaren. De HeatMatrix warmtewisselaar maakt het mogelijk om tot vijftig procent energie terug te winnen uit warme zure industriële rookgassen. Het systeem bestaat uit modules met plastic buisjes die de hitte van industriële rookgassen opvangen. Deze warmte wordt vervolgens hergebruikt bij stoomketels, fornuizen, ovens, en drogers die veel in de industrie worden gebruikt.

HuNTSmaN TEkENT vooR vaSTE EPCm-PaRTNER Huntsman gaat twee partnerschapcontracten aan met Tebodin. De ene overeenkomst betreft alle technische projecten voor Huntsman Holland op basis van EPCm (Engineering, Procurement, Construction management) en de andere heeft betrekking op adviesdiensten. De contracten hebben een looptijd van vijf jaar. Tebodin ondersteunde eerder al met uitgebreide EPCmdiensten de bouw van de MDI Splitter (het Keystone project) in 2013. De installatie is zodanig ontworpen dat MDI (methyleendifenyldi-isocyanaat) als De productie-unit voor flexpolyolen (Capstone grondstof voor polyurethaan project) van Huntsman wordt op z’n plaats gehesen. van overal ter wereld op de locatie in Rotterdam kan worden verwerkt. En terwijl Huntsman nog werkte aan de inbedrijfstelling van de MDI Splitter was Tebodin al begonnen aan de volgende investering; een downstream productie-unit voor flexpolyolen (Capstone project). Het Capstone project wordt binnenkort in bedrijf gesteld en zorgt voor een efficiënte uitbreiding van de productie binnen de bestaande polyolenfabriek. Verder werkt Tebodin bij Huntsman de komende tijd aan de opwaardering van een controlekamer, vervanging van apparatuur en deelinstallaties, en compliance-gerelateerde activiteiten.

De Goudse producent van specialistische halffabricaten Croda opende medio april zijn ultramoderne membraanfiltratie-installatie. Het bedrijf hergebruikt zijn eigen proceswater en werkt dat op tot proces-, ketel- en koelwater. Eerder pompte het bedrijf jaarlijks zo’n vijfhonderdduizend ton water op dat vervolgens werd gezuiverd en als stoom en proceswater werd ingezet. De warmte in het proceswater werd aan het einde van de rit teruggewonnen terwijl het water werd ontdaan van met name vetzuren en esters in twee aerobe waterzuiveringsinstallaties. Waterspecialist Logisticon bouwde op het terrein van Croda een installatie die ultrafiltratie en omgekeerde osmose combineert om het afvalwater tot demiwater op te schonen. Door die keuze is het chemicaliengebruik met meer dan negentig procent gereduceerd. Croda denkt de investering van twee miljoen euro in ongeveer zeven jaar terug te kunnen verdienen.

blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

06-05-14 15:38

EERSTE PRoJECT CIRCulaRITy CENTER: PlaSTIC TERugkRakEN NaaR olIE Plastic reststromen “terugkraken” tot olie en in een tweede stadium ook weer omzetten naar plastics: dat is het eerste project dat het onlangs in Rotterdam opgerichte Circularity Center gaat oppakken. Dit Circularity Center is opgericht door het Havenbedrijf Rotterdam, Rabobank Rotterdam, Bikker & Company en Van Gansewinkel. Het is gericht op kennisontwikkeling en business development in de circulaire economie. De oprichters hebben elkaar gevonden in de ambitie om grondstoffen en materialen te hergebruiken, maar ook om daarmee nieuwe verdienmodellen te creëren en de ontwikkeling naar een circulaire economie te versnellen. Een van de eerste projecten die vanuit het Circularity Center wordt ondersteund, is Plastic to Oil, vertelt de nieuw aangestelde directeur Florens Slob. ‘Er zijn wereldwijd allerlei technieken om van plastic weer olie te maken. Zo stond enige tijd geleden het Nederlandse Petrogas in de krant met een grote order op dit gebied. Wij willen deze technologieën in kaart brengen en er de juiste partners bij zoeken. Het zijn deze partners die de mogelijkheid van een productielocatie gaan onderzoeken, het Circularity Center gaat dat niet zelf ontwikkelen.’ Bij dit project wordt gekeken naar de gemengde afvalstromen van plastic. Er zijn nog meer pijlen die het Circularity Center op zijn boog heeft, weet de directeur. ‘We willen ons ook gaan richten op het terugwinnen van cellulose uit afvalwater. Ook kijken we naar het terugwinnen van niet-herdraagbare textielstromen. Voor herdraagbare kleding is via kledingbakken en tweedehandswinkels voldoende markt, maar veelal verdwijnt de rest in de afvalverbrander, terwijl het nog goed te hergebruiken is.’

De provincie Noord-Brabant heeft na een aanbestedingsprocedure Strukton milieutechniek de opdracht gegund voor de saneringswerkzaamheden van de bovengrond op het terrein van Chemie-Pack. De vloeren, funderingen en rioleringen op het terrein worden gesloopt, waarna selectief alleen de verontreinigde delen van de bovengrond worden afgegraven. De werkzaamheden zijn deze maand begonnen en zullen zo’n zes maanden in beslag nemen. De aanbestedingsprocedure voor de sanering van de ondergrond, het grondwater en de grond onder de grondwaterstand, is ondertussen al in volle gang. De provincie verwacht deze opdracht in 2015 te gunnen.

FOTO: LANXESS

laNxESS SluIT PRoEFFabRIEkEN IN bElgIë Rubberfabrikant Lanxess wil zijn twee proeffabrieken in het Vlaamse Zwijndrecht stopzetten. De reden: het onderzoek is na twee jaar succesvol afgerond. De zestig werknemers van de fabrieken zullen binnenkort geen werk meer hebben. In de zogeheten pilootfabrieken werkte Lanxess aan de ontwikkeling van een compleet nieuwe productietechnologie. ‘Deze fabrieken maken deel uit van een R&D-programma om nieuwe procestechnologie voor butylrubber te ontwikkelen’, meldt Lanxesswoordvoerder Philippe van Wassenhove. ‘Daar is zowat zeven jaar aan gewerkt, waarvan twee jaar in de pilootfabrieken in Zwijndrecht. Dat pilootwerk in Zwijndrecht is afgerond, vandaar dat we ze niet meer nodig hebben en in de mottenballen stoppen.’ De productie van butylrubber is bijzonder complex, aangezien in diverse processtappen de temperatuur varieert tussen extreme vrieskou en stoomhitte. Eén van de belangrijkste doelen van het onderzoek is daarom om minder energie te verbruiken bij het energie-intensieve productieproces. Van Wassenhove: ‘En uiteindelijk ook minder grondstoffen, wat alles samen een gunstige impact heeft op het milieu.’ De eerste fase hiervan is klaar, en dus zijn de twee fabrieken niet langer nodig. In het persbericht meldt Lanxess dat het ‘de sociale gevolgen van deze reorganisatie zo sterk als mogelijk wil reduceren’. Het bedrijf wil onder meer via vervroegd pensioen gedwongen ontslagen voorkomen. Van één van de twee proeffabrieken was al bekend dat deze eind mei de deuren zou sluiten.

Na een staking van zeven weken was 67 procent van het personeel van rubberfabrikant lanxess in Zwijndrecht eind april akkoord met de nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst. Dit zijn 143 positieve stemmen van de 213 stemmers. De nieuwe cao bevat onder meer paragrafen over flexibele starten stoptijden (de zogeheten glijtijden) en de belofte dat er richting de stakers geen sancties zullen volgen. In totaal kost de staking Lanxess negen weken productieverlies: één week voor het stilleggen van de fabriek, zeven voor het staken, en één om de fabriek weer op te starten. Op landelijk niveau is de vraag naar hoogopgeleide technici opnieuw gestegen. Wel zijn er duidelijke regionale verschillen waarneembaar in de vacatureontwikkeling. Ten opzichte van het eerste kwartaal van 2013 is de vraag naar hoogopgeleide technici gestegen met dertien procent. Dit blijkt uit de analyse Trends en ontwikkelingen op de technische arbeidsmarkt over het eerste kwartaal van 2014 vanYacht. Opmerkelijk is de sterke groei in vraag in het westen van het land. In de regio’s Amsterdam en Rotterdam steeg de vraag naar technici met respectievelijk 37 en 26 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van vorig jaar. Deze groei is het gevolg van fors hogere investeringen door bedrijven in onderhoudsprogramma’s.

PETROCHEM 05 – 2014

06_7_8_D_feiten-cijfers.indd 7

06-05-14 15:38

Energie-intensieve bedrijven in vlaanderen krijgen voor zestig miljoen euro compensatie van de overheid voor hun elektriciteitskosten in 2013. Het bedrag is bedoeld om de concurrentiepositie van Vlaanderen te verbeteren. De compensatie gaat naar tweehonderd bedrijven, zoals BASF, Solvay en Nyrstar. Eerder had de overheid al toegezegd om voor 34 miljoen euro te compenseren, maar een herberekening zorgt ervoor dat het bedrag uitkomt op zestig miljoen euro. yara in Sluiskil heeft Royal HaskoningdHv uitgekozen om de komende vijf jaar het assetmanagement van alle niet-primaire assets op de site uit te voeren. Het ingenieursbureau zal conform de ISO 55000-norm te werk gaan. Yara hoopt hiermee tegen lagere kosten te kunnen produceren. Sluiskil bij Terneuzen is Yara’s grootste Europese productielocatie. Het produceert kunstmeststoffen en technische chemicaliën op het 130 hectare grote terrein. Royal HaskoningDHV wordt onder andere verantwoordelijk voor meer dan tweehonderd gebouwen/bouwkundige constructies en bijbehorende installaties, zestig kilometer riolering, twaalf kilometer drinkwaterinfrastructuur, acht kilometer spoorlijn en rollend materieel, en tweehonderdduizend vierkante meter bestrating.

PERSONALIA

vEmW: EuRoPEES ENERgIEbElEId FNuIkENd vooR NEdERlaNdSE INduSTRIE Duitsland mag van de Europese Unie haar energie-intensieve industrie grotendeels blijven vrijstellen van het meebetalen aan de realisatie van het Duitse ambitieuze duurzame-energieprogramma. De Europese Commissie oordeelt dat er hierbij geen sprake is van verboden Staatssteun. Resultaat is dat het gat van twintig procent in de elektriciteitsprijs tussen Nederland en Duitsland nog verder zal toenemen. Volgens VEMW is dit schizofrene Europese energiebeleid fnuikend voor de Nederlandse industrie. Duitsland is een aantal jaren geleden op ambitieuze wijze aan de slag gegaan met de invulling van haar duurzaamheidsdoelstellingen. Het inmiddels enorme vermogen aan windenergie en zon-PV in dat land wordt gefinancierd middels een aanzienlijke opslag op de elektriciteitsmarktprijs. Die opslag wordt betaald door alle elektriciteitsverbruikers in Duitsland, behalve de energie-intensieve industrie. Die heeft een forse korting gekregen, waardoor zij nauwelijks bijdraagt aan de opslag. De Europese Commissie heeft de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar de rechtmatigheid van de korting op de opslag en oordeelt nu, na lange onderhandelingen met Duitsland, dat er geen sprake is van ongeoorloofde Staatssteun. Duitsland mag haar beleid dus voortzetten. Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW meldt hierover: ‘Dit besluit van de Europese Commissie leidt ertoe dat de elektriciteitsprijzen tussen Nederland en Duitsland nog verder zullen gaan divergeren in ons nadeel. Nu al betalen Nederlandse energie-intensieve bedrijven twintig procent meer dan hun Duitse concurrenten. Dit is een zeer zorgwekkende ontwikkeling.’

doW bENElux IN bERoEP TEgEN voNNIS RECHTbaNk Dow Benelux gaat in hoger beroep tegen het vonnis van de rechtbank eind maart. Het bedrijf kreeg een boete opgelegd van 1,8 miljoen euro voor milieu-incidenten in de periode 2005 tot 2008. De officier van justitie eiste vijf miljoen euro, maar de rechter achtte niet bewezen dat de veiligheidscultuur bij Dow niet deugde. De rechtbank was van oordeel dat er bij de reeks incidenten steeds sprake was van menselijke fouten. Onderhoud en controle van installaties lieten te wensen over, medewerkers handelden niet altijd volgens de geldende procedures, vertrouwden te veel op de techniek en reageerden niet of slordig op problemen. De rechtbank herkende echter niet het beeld dat de officier had geschetst van een slecht functionerende veiligheidscultuur in het bedrijf. Mede daarom kwam de rechtbank tot een lagere boete dan de vijf miljoen euro die de officier had geëist. Hoewel voor Dow zwaar telt dat de rechtbank heeft vastgesteld dat er geen sprake is van een gebrekkige veiligheidscultuur, kwam de rechtbank wel tot een veroordeling van 20 van de 22 ten laste gelegde feiten. Het bedrijf vindt dat haar argumenten onvoldoende door de rechtbank zijn meegewogen in het vonnis. Daarom heeft Dow besloten in beroep te gaan.

BRENT RUWE OLIEKOERS 115

110

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

Shell Moerdijk krijgt per 1 juni een nieuwe general manager: Paul buijsingh. Hij volgt Joke driessen op die per 1 maart bij Perstorp is gaan werken. Johan Verburgh, manager Production en Maintenance, blijft tot 1 juni de interim general manager op Shell Moerdijk. Buijsingh heeft dertig jaar ervaring bij Shell en is een bedreven leider in productie en operatie. Hij werkte al eerder bij Shell Moerdijk als MSPO production unit manager. Op dit moment is hij manager Shell Groep Process Safety.

105

100

19 20 21 24 25 26 27 28 31

MAART

9 10 11 14 15 16 17 21 22 23 24 25 28

APRIL

PETROCHEM 05 – 2014

06_7_8_D_feiten-cijfers.indd 8

06-05-14 15:38

FOTO: BAyER

FEITEN BUITENLAND

MDI-productie van Bayer in Tarragona GErUCHT: BAyEr wIL CHEmIETAK AFSTOTEN

op ww

m .nl

Het zijn slechts geruchten, maar wel verdacht hardnekkige: Bayer overweegt zijn chemie-afdeling MaterialScience te verkopen. De Duitse gigant in medicijnen en chemicaliën zou zich meer op het eerste willen focussen, heeft Bloomberg eind april uit even betrouwbare als anonieme bron vernomen. De kleine acht miljard w .p e tro c euro die de divisie waard is, zou voor Bayer goed uitkomen om nieuwe overnames te plegen in de medicijnen en life sciences. Bayer zou op het idee gekomen zijn omdat Evonik Industries enkele maanden geleden zijn interesse in de afdeling kenbaar maakte. Die besprekingen leidden tot niets, behalve dat Bayer de mogelijkheden wat serieuzer ging overwegen. Het onderdeel MaterialScience draaide in 2013 een omzet van 11,2 miljard euro, en had op dertig productiesites wereldwijd ruim 14.000 mensen in dienst. In België bevinden zich hiervan 134 medewerkers die tezamen een jaaromzet van tachtig miljoen euro genereren. In Nederland heeft MaterialScience een productielocatie in Foxhol voor polyurethaan met enkele tientallen medewerkers. st gelez ee

BP SLUIT AUSTrALISCHE rAFFINADErIj

BP gaat haar Bulwer Island-raffinaderij in Brisbane (Queensland, Australië) halverwege volgend jaar sluiten. De relatief kleine raffinaderij heeft een capaciteit van 102.000 vaten per dag. De raffinaderij is tussen 1964 en 1965 gebouwd door Amoco, en BP nam het complex over in 1984. In 2000 is de raffinaderij nog gemoderniseerd om laagzwavelige brandstoffen te kunnen produceren. BP gaat voortaan kerosine importeren en heeft een overeenkomst gesloten met de nabijgelegen Lytton-raffinaderij van Caltex voor de levering van benzine en diesel aan haar klanten. De import jetty, opslagtanks voor kerosine en bijbehorende pijleidingen blijven daarom behouden, terwijl andere opslagtanks en pijpleidingen voorlopig alleen worden onderhouden tot er een beslissing is genomen over de toekomst van het terrein. Datzelfde geldt voor de procesinstallaties die uiteindelijk zullen worden verwijderd. CLArIANT PrODUCEErT BIOBASED PIGmENTEN OP PrODUCTIESCHAAL

Het Zwitserse Clariant heeft op de Frankfurt-Hoechst locatie in Duitsland de eerste batches afgeleverd met biogebaseerde pigmenten. Het gaat om pigmenten die zijn geproduceerd met biobarnsteenzuur. Clariant krijgt deze biobarnsteenzuur geleverd van Myriant, dat gespecialiseerd is in de ontwikkeling van hernieuwbare chemicaliën. Myriants biobarnsteenzuur kan fossiele barnsteenzuur direct vervangen, waardoor de footprint van de eindproducten wordt verbeterd zonder dat het productieproces of de pigmentkwaliteit wordt verminderd, zo laat Clariant weten. Nog dit jaar moet een substantieel deel van de productie van Clariants pigmentmerk Quinacridone worden geproduceerd met biobarnsteenzuur. De pigmenten worden gebruikt in de auto-, bouwen kunststofindustrie, alsmede in de grafische industrie. Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

09_E_FCbuitenland.indd 9

Het Belgische Solvay heeft in korte tijd zowel een nieuw bedrijfsonderdeel aangetrokken als er één verkocht. Begin april wist Solvay de hand te leggen op het Braziliaanse Erca Quimica, maker van gespecialiseerde chemicaliën voor oppervlakte-actieve stoffen die worden gebruikt in huishoudelijke en persoonlijke verzorgingsproducten en de agrochemie. En medio april maakte Solvay bekend dat het de PVC-afdeling Benvic van de hand doet aan OpenGate Capital, een Amerikaans investeringsbedrijf. De productiesites van Benvic staan in Frankrijk, Italië en Spanje. Met dank aan de vele airco’s die de hete zomers leefbaar maken, mogen BP en Shell de komende vijf à zes jaar 2,5 miljoen ton LNG per jaar aan Koeweit leveren. Dat heeft staatsbedrijf Kuwait Petroleum Corporation (KPC) medio april bekendgemaakt. Airconditioning zorgt er namelijk voor dat tussen april en oktober de gasgedreven energiecentrales overuren maken en véél meer gas nodig hebben dan Koeweit tot zijn beschikking heeft. Hoewel het land gezegend is met enorme olievoorraden, komt er slechts mondjesmaat gas aan de oppervlakte. Dat zorgde er onder meer voor dat in 2010 het land de expertise van Shell in liet vliegen om te helpen de moeilijk winbare gasvelden in het noorden van het land te exploiteren. Daarnaast produceert het land in beperkte mate gas dat vrijkomt bij de productie van olie. BP verkoopt haar belangen in vier olievelden in Alaska aan Hilcorp. Het gaat om de velden Endicott en Northstar en om belangen (vijftig procent) in Liberty en Milne Point. De verkoop omvat ook de bijbehorende olieen gaspijpleidingen. BP heeft besloten de vier velden te verkopen om zich te kunnen concentreren op de ontwikkeling en productie van het enorme Prudhoe Bay-veld in Alaska. Het plan is om twee extra boorplatforms in te zetten, een in 2015 en een tweede in 2016, waarmee dertig tot veertig meer putten per jaar kunnen worden geboord in Prudhoe Bay.

PETROCHEM 05 – 2014

06-05-14 16:08

INTERVIEW

Total E&P Nederland:

PETROCHEM 05 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 10

06-05-14 16:21

‘We zijn weer helemaal terug in de strijd’ Feitelijk was er in mei 2014 maar weinig aan de hand bij Total E&P Nederland, de tak van het Franse energiebedrijf dat zich bezighoudt met het vinden en produceren van gas uit de bodem van de Noordzee. Ja, de onderwaterinstallatie K4-Z werd officieel in gebruikgenomen, maar die is sinds 2013 al actief. Toch toont Henri-Max NdongNzue, de hoogste baas van Total E&P Nederland, zich een gelukkig mens. 2014 is volgens hem namelijk het begin van een nieuwe periode voor gaswinning in de Noordzee.

FOTO’S: ERIC DE VRIES

Inge Janse

Offshore winning van olie en gas voelt soms een beetje als schatzoeken. In de reguliere chemie synthetiseer je gewoon producten als er vraag naar is. Maar in de olieen gaswereld ben je vooral aan het hopen dat je grondstoffen vindt. De baas van de Nederlandse schatzoekers van Total Exploration & Production (E&P) is Henri-Max Ndong-Nzue. De van oorsprong Gabonese directeur staat in mei Petrochem te woord omdat zo’n nieuwe schat officieel in gebruik is genomen: het K4-Z-veld. Dit gasveld is relatief klein, en dus is er niet een compleet productieplatform bovenop gezet, maar pompt Total de bron onbemand leeg via een kleine onderwaterinstallatie. Eigenlijk is K4-Z geen nieuwe schat. Het veld is namelijk al sinds 1974 bekend, maar pas in 2013 is de productie ervan gestart. ‘Tussen toen en nu is er veel gebeurd. Ten eerste is de technologie verder ontwikkeld. Hierdoor kunnen we dit veld nu wél economisch verantwoord ontginnen. Bovendien maakt deze technologische vooruitgang het mogelijk om de productie onder water veilig en betrouwbaar uit te voeren.’ Een andere belangrijke ontwikkeling is dat de Nederlandse overheid sinds enkele jaren speciaal beleid voert voor zogeheten kleine gasen olievelden, waardoor bedrijven die het aandurven deze te ontwikkelen financiële steun krijgen. ‘Het is logisch dat die incentive er vroeger niet was. Maatregelen zijn pas nodig als je de industrie moet steunen, en dat was in 2009 het geval vanwege de economische crisis en de dalende olieen gasprijzen. De overheid nam toen de juiste beslissing.’ Veel onzekerheid Betere technologie, steun van de overheid: Total E&P Nederland wist genoeg, haalde K4-Z uit de archiefkast en investeerde tussen de 180 en 190 miljoen euro in de ontwik-

PETROCHEM 05 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 11

06-05-14 16:21

keling ervan. ‘Een gedeelte van deze kosten zit in het boren van putten, een ander gedeelte gaat in de faciliteiten zitten om de productie te verzamelen, dus de onderwaterinstallatie. Bovendien heb je nog alle leidingen die de installatie verbinden met het K5-platform.’ Want dat is een gedeelte van de truc waardoor de kosten relatief laag zijn: het kleine gasveld transporteert zijn opbrengst naar het naburige K5, een fiks behandelplatform van Total dat zorg draagt voor het verwerken en vervoeren van het gas. Dat neemt niet weg dat bijna tweehonderd miljoen euro, zeker ten tijde van economische malaise, geen kleine investering is. Hoe weet de Franse energiereus zeker dat dit geld met winst weer terug de kas in komt? Ndong-Nzue moet er hard om lachen. ‘Dat is precies de vraag die ik altijd stel aan mijn geologen! Wat wordt de opbrengst? Hoeveel gas ga je produceren? Ik zal je daarom precies het verhaal vertellen dat ik van mijn ingenieurs heb gehoord. Zij zeggen dat er veel onzekerheden zijn, omdat we spreken over een bron die drie- tot vierduizend meter onder de grond zit. Seismisch onderzoek laat iets zien van het gasvolume, maar je kunt niet exact voorspellen hoeveel het is. Mijn ingenieurs geven me daarom drie getallen. De eerste noemen zij “bewezen reserves”, dus de voorraad waarvan je met vrij grote zekerheid kunt zeggen dat je het zult produceren. Vervolgens geven ze me een hoeveelheid waarvan de kans vijftig procent is dat je het produceert. Als laatste vertellen ze me het hoogste getal, en daarvan is de kans tien procent dat je het produceert.’

OVER HENRI-MAx NDONG-NzuE Sinds 2 september 2013 is Henri-Max Ndong-Nzue managing director van Total E&P Nederland. Ter voorbereiding op zijn carrière rondde hij in 1988 de Ecole Polytechnique af, en twee jaar later de Ecole Nationale de la Statistique et de l’Administration Economique. Sinds 1991 werkt hij bij Total: eerst in Den Haag bij het toentertijd zo geheten Elf Petroland, en daarna in diverse financiële en managementposities bij Total in onder meer Gabon, Noorwegen en Venezuela. Hoewel Ndong-Nzue al enkele jaren in Nederland woont, blijkt het leren van de taal een lastige. ‘Yes, it is, eh, moeilijk omdat jullie spreken andere talen, en jeee.... eeeh...so, eh, basically you speak other languages, so we don’t have the opportunity to really practice the Dutch.’ Was het dus beter geweest om dit interview in het Nederlands te doen? ‘Nee! (gelach) Nog niet! Volgende keer! (harder gelach).’

De directeur wil maar benadrukken: ook al doe je een ontdekking en heb je driedimensionale seismische beelden, dan nog komt er veel onzekerheid bij kijken. In het geval van K4-Z is de Total-directeur gelukkig de twijfel al voorbij. ‘De opbrengst is gegarandeerd hoger dan 190 miljoen euro. Maar dat hangt natuurlijk ook sterk af van hoe de gasprijs zich ontwikkelt.’ Russische dreiging K4-Z lijkt dus een goede investering. Maar waarop baseert Total E&P Nederland zijn nieuwe beslissingen in een wereld die constant in flux is? Het gasconflict in Rusland, de ontwikkeling van schaliegas in de Verenigde Staten, de opkomst van groene bronnen en de afnemende productie in Slochteren: alles lijkt in beweging. Ndong-Nzue onderkent dit probleem direct, maar laat zich daardoor niet uit het veld slaan. ‘Vandaag is het percentage fossiele bronnen voor energie tachtig procent, en wij geloven dat dit in 2030 nog steeds 74 procent is. De

OVER TOTAl IN NEDERlAND De Total Groep in Nederland heeft meer dan 2.500 medewerkers en is actief in het hele spectrum van upstream- en downstream-activiteiten. upstream produceert het gas en energie, downstream is actief in raffinage (via zeeland Refinery) en de chemie (via Atotech en Bostik). Bovendien bezit het ruim acht procent van de markt voor benzine en achttien procent voor smeermiddelen. Wereldwijd is Total nummer vijf op de lijst van de grootste geïntegreerde energiebedrijven. De exploratie- en productietak (E&P) heeft in de Noordzee 22 offshore platforms (vijf bemande complexen, zeventien onbemande satellietplatformen) en vier onderzeese productiefaciliteiten. Daarmee produceert het bedrijf via 64 putten jaarlijks vier miljard kubieke meter aardgas, goed voor tien procent van het gasverbruik in Nederland. Op het hoofdkantoor in Den Haag werken vierhonderd medewerkers, en in Den Helder nog eens twintig. Dagelijks zijn er daarnaast 350 mensen actief op de offshore platforms.

vraag naar gas en olie blijft dus groot.’ Dat komt volgens hem ook doordat heel onze wereld is ingericht op het gebruik van energie. ‘Geen energie gebruiken, is echt onmogelijk.’ Olie, gas en kolen blijven dus nog wel even de energiecentrales in gaan. Maar hoe kan bijvoorbeeld aan de Europese vraag voldaan blijven wanneer landen als Rusland dreigen de gaskraan dicht

Henri-Max Ndong-Nzue: ‘Maatregelen zijn pas nodig als je de industrie moet steunen, en dat was in 2009 het geval.’ te draaien? ‘Als Total geloven we dat er een wederzijdse afhankelijkheid is tussen Rusland en Europa. Europa is voor meer dan 25 procent van zijn vraag afhankelijk van Russisch gas, maar tegelijkertijd is de Russische economie afhankelijk van de omzet die zij daarvoor krijgt. Wij denken daarom dat mensen zich vanwege deze afhankelijkheid verantwoordelijk zullen opstellen.’ Schatzoeken Maar terwijl in Amerika en Rusland het gas schijnbaar voor het oprapen ligt, blijft Total E&P Nederland ook geïnteresseerd in de kleine gasvelden op de bodem van de Noordzee. Op papier lijkt dat alleen weinig voor te stellen, want wie de cijfers bekijkt, ziet dat Total nog maar actief is in twee vergunningsgebieden. Volgens Ndong-Nzue klopt

PETROCHEM 05 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 12

06-05-14 16:21

dat, maar gloort er licht aan de horizon. Total heeft namelijk net een enorm, bijna honderd miljoen euro kostend seismisch onderzoek achter de rug, waarbij het voor zijn toegewezen gebied in de Noordzee opnieuw minutieus in kaart heeft gebracht hoe de ondergrond eruitziet. De data van dit onderzoek uit 2012 worden momenteel geanalyseerd, en de interpretaties zijn bepalend voor Totals nieuwe activiteiten. De eerste resultaten zijn in ieder geval hoopgevend. ‘Hopelijk gaan we dit jaar ontwikkelingsputten boren. Hierna, dus in 2015, ondernemen we een flinke campagne waarin we drie exploratieputten en meerdere nieuwe ontwikkelingsputten gaan boren. 2014 is daarom een transitiejaar, terwijl we aan het einde van 2015 hoogstwaarschijnlijk twee nieuwe boorputten in gebruik hebben genomen. We zijn dan weer helemaal terug in de strijd.’ ‘Bovendien,’ zegt de Total E&P Nederland-directeur, intussen wijzend naar de kaart met wie waar welke boorrechten heeft, ‘bieden ook de blokken die nog van niemand zijn mogelijkheden. Wat we van plan zijn, is om naar

Ndong-Nzue: ‘Dat is precies de vraag die ik altijd stel aan mijn geologen! Wat wordt de opbrengst?’ nieuwe velden te zoeken. Al die witte blokken zijn nog vrij, dus elk bedrijf kan zich daarvoor inschrijven.’ Hij vervolgt zijn uitleg met een grote glimlach: ‘Het is écht schatzoeken, en het is écht

heel spannend, vooral omdat er steeds nieuwe ideeën ontstaan over wat er in de grond zit!’ Daarbij speelt het seismisch onderzoek een grote rol. Met snellere computers en betere meetapparatuur kan

OVER K4-z Op een diepte van 36 meter en 140 kilometer uit de kust van Den Helder is sinds 2013 het onderzeese platform K4-z actief. De potentiële productie is 1.700.000 normaal kubieke meter gas per dag, oftewel zo’n 11.500 vaten olie-equivalenten. Dit gas gaat via de bestaande WGT-pijpleiding naar de terminal in Den Helder. Total is voor de helft eigenaar van K4-z, staatsonderneming EBN bezit de andere helft. De uitdaging van K4-z is om het gasveld, dat maar zestien meter hoog is, goed aan te boren. De onderwaterinstallatie bestaat uit drie onderdelen: het zes meter hoge buitenframe, de christmas tree (de op een kerstboom lijkende bovenkant van de boorput) en het energiestation (dat het platform voedt). De K4-z-installatie bevindt zich op elf kilometer afstand van het K5P-platform, met daartussen een pijpleiding voor het transport van het gas en een umbilical (een onderwaterleiding met daarin meerdere kabels) voor het transport van chemische injectieproducten en voor de communicatie. In de bouw en installatie (dus on- en offshore) zijn bijna één miljoen gewerkte uren gaan zitten, en dat alles zonder lost time incidents.

PETROCHEM 05 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 13

06-05-14 16:21

www.moxa.com

Superieur in PoE Hoogwaardige PoE (voeding via ethernetbekabeling) IEEE 802.3af Ethernet Switches, geschikt voor toepassingen zoals IP-bewakingscameraâ&#x20AC;&#x2122;s, wireless toegangspunten en overige PoE apparatuur op moeilijk te bereiken plaatsen. Managed- en unmanaged switches zijn leverbaar, evenals de PoE+ switches voor toepassingen waar grotere vermogens gevraagd worden. IndustriĂŤle PoE switches Er is zoveel meer over te vertellen... Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

managed EDS-P510

Official

Distribu adv_MoxaA4nw_PoE.indd 1 14_modelec.indd 1

unmanaged EDS-P206A

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

20-12-12 09:19 06-05-14 13:35

‘Als Total geloven we dat er een wederzijdse afhankelijkheid is tussen Rusland en Europa.’ er namelijk elke keer weer beter worden gemeten en geïnterpreteerd, waardoor blokken die oorspronkelijk niets leken te bevatten later alsnog beloftevol blijken te zijn. lINQS Hoe ontwikkel je een onderwaterinstallatie? In deze video laat Total E&P Nederland zien hoe het bedrijf de K4-z-installatie heeft gebouwd, geplaatst en in gebruik heeft genomen: http://bit.ly/K4-Z Seismisch offshore onderzoek in beeld gebracht Fugro Geoteam AS heeft namens Total E&P Nederland driedimensionaal in beeld gebracht wat de ondergrond van de Noordzee nog in petto heeft. De video laat zien hoe dit in zijn werk gaat: http://bit.ly/Geoscience 50 jaar Total E&P in Nederland Omdat Total E&P in 2014 vijftig jaar in Nederland zit, heeft het bedrijf een overzicht gemaakt van zijn werk in de afgelopen halve eeuw: http://bit.ly/Total50

Maximaliseren Tegelijkertijd met de ingebruikname van het K4-Z-veld heeft Total E&P Nederland nóg een reden voor festiviteiten. Het bedrijf is namelijk vijftig jaar actief in Nederland. Betekenen de eerste, beloftevolle resultaten van het seismisch onderzoek dat daar nog vijftig jaar bijkomt? Lachend: ‘Ik hoop het! Maar het belangrijkste is dat we vandaag onze toekomst mogelijk maken. Als olieen gasindustrie kun je maar op één manier die toekomst realiseren, en dat is door de productie uit bestaande velden te maximaliseren. We kunnen nooit honderd procent van het potentieel produceren, maar we kunnen wel de opbrengst van een veld vergroten.’ Volgens Ndong-Nzue kan dat onder meer door kleine velden alsnog te gebruiken, bijvoorbeeld zoals Total doet met de onbemande K4-Z-installatie. ‘Als je een bescheiden, kleine accumulatie van gas hebt, dan moet je proberen deze te verbinden met bestaande faciliteiten om het economisch rendabel te maken. Dat is uitdagend, want we willen er tegelijkertijd voor zorgen dat dit veilig en met respect voor het milieu gebeurt.’ Een andere manier om de opbrengst te maximaliseren, is door via nieuwe data nieuwe inzichten te krijgen over wat er nog meer in de grond zit. ‘Hiermee kun je nieuwe ideeën ontwikkelen over het

TOTAl EN SCHAlIEGAS De focus van Total E&P in Nederland ligt momenteel volledig op de Noordzee, weet Ndong-Nzue. Niettemin houdt hij ook goed in de gaten wat er onshore gebeurt. Het bedrijf is namelijk al op diverse plekken actief in de exploratie en productie van schaliegas, zoals in de VS, Argentinië, China en Engeland. In Nederland doet Total op het moment nog niets met schaliegas, omdat de Nederlandse overheid een moratorium heeft ingesteld op proefboringen. ‘Maar aan het einde van dit moratorium, als de overheid een beslissing heeft genomen waar boringen zijn toegestaan, zullen wij natuurlijk kijken welke mogelijkheden er zijn.’

potentieel van een licentie, waarna je via proefboringen kunt kijken of die ideeën kloppen.’ En deze strategie van maximalisatie werkt, bezweert Ndong-Nzue. ‘Toen we in 2004 voorspelden hoe de toekomst eruit zou zien, dachten we dat onze productie ieder jaar met vijftien procent zou afnemen. Maar door al onze investeringen en inspanningen is het ons gelukt deze afname te beperken tot minder dan vijf procent per jaar. Onze productie in 2014 is daarom twee keer zo hoog als wat we voorspelden in 2004. Het is daarom mijn verwachting voor de komende tien jaar dat we het beter zullen doen dan is voorspeld.’ W

PETROCHEM 05 – 2014

10_11_12_13_15_O_Interview.indd 15

06-05-14 16:21

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord. Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons â&#x20AC;&#x2DC;maatwerk in waterâ&#x20AC;&#x2122; voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

16_evides.indd 1

06-05-14 13:35

ACTUEEL

Chemie en raffinage schroeven investeringen op mie- en raffinagesector denken dit jaar meer te gaan investeren dan vorig jaar, meldt het CBS. Deze optimistische kijk wordt echter verstoord doordat Shell en Kuwait Petroleum hebben aangekondigd niet te investeren in een basisoliefabriek en een kraker. Inge Janse

De chemische industrie en raffinagesector in Nederland verwachten dit jaar meer te gaan investeren dan in 2013. Dat maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in april bekend. De stijging zou volgens de laatste cijfers twaalf procent zijn, goed voor zo’n 2,5 miljard euro. Eind vorig jaar dachten de sectoren juist nog een procent mínder te gaan investeren. Optimistischer Het CBS maakt niet bekend om welke bedrijven het precies gaat, aangezien dit onder geheimhouding valt. Ook vraagt het bureau niet na welke investeringen er op stapel staan. Wel weet de woordvoerder waarom er zo’n groot verschil zit tussen de verwachtingen eind 2013 en begin 2014. ‘Aan het begin van een jaar zijn ondernemingen over het algemeen optimistischer over de investeringen dan aan het einde van het jaar.’ Hij benadrukt daarom dat deze cijfers niet moeten worden gezien als bewijs dat de crisis de afgelopen zes maanden overwonnen is.

De investeringsstijging volgt op een jaar waarin vanwege de crisis juist minder werd uitgegeven aan materiële vaste activa (zoals gebouwen en machines) dan het jaar daarvoor (2,2 miljard in 2013 tegenover 2,8 miljard in 2012). De chemie en raffinage waren daarmee de grootste daler van dat jaar. In 2011 besteedden deze sectoren nog zo’n 2,5 miljard aan zichzelf. Reorganisaties De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) laat weten dat zij het signaal herkent dat er meer geïnvesteerd gaat worden in de chemie, maar zegt niets over namen en rugnummers. Bovendien meldt de woordvoerder dat de VNCI ook verhalen ter ore komen over investeringsplannen die terug de koelkast ingaan vanwege de onzekere marktomstandigheden. Daarnaast benadrukt de vereniging dat met de grotere investeringsbereidheid de crisis nog niet definitief voorbij is. Zij voorspelt dat er nog enkele jaren met geen of weinig groei voor de boeg liggen. Het hoofdthema blijft de komende jaren daarom kostenbesparing, onder meer via reorganisaties. Tegenstrijdige geluiden Ironisch genoeg maakte Het Financieele Dagblad in april bekend dat twee grote spelers in de Nederlandse raffinage, Shell en Kuwait Petroleum, hun investeringen juist gaan terugschroeven. Shell Pernis sluit een basisoliefabriek (in plaats van deze voor 72 miljoen euro te moderniseren), en Kuwait Petroleum betwijfelt of het écht een nieuwe kraker (Project Orange) voor een miljard euro op zijn terrein in Europoort wil bouwen. Shell wijt op Nu.nl de keuze aan de al zestigjarige leeftijd van de basisolie-

FOTO: SHELL

Nederlandse bedrijven in de che-

fabriek, die eigenlijk niet meer kan concurreren met zijn equivalenten in de Verenigde Staten en Azië. Bovendien maakt deze installatie producten waarnaar steeds minder vraag is, en dan is sluiting handiger. Kuwait Petroleum heeft te maken grote financiële verliezen, waardoor grote investeringen kritisch worden bekeken. Bovendien is er momenteel een groot overaanbod van raffinaderijen, en presteren de relatief oude installaties in Europa minder goed dan de nieuwbouw in Rusland en Azië. Het CBS durft nog niet te zeggen of dit nieuws van invloed is op de investeringsplannen van de sector als geheel. ‘Mogelijk zien we dit in latere kwartalen of halfjaren terug, maar daarover valt nu nog niets te zeggen.’ n

PETROCHEM 05 – 2014

17_Q_artikel 2.indd 17

06-05-14 15:38

18_MOB.indd 016_mob.indd 11

06-05-14 13:37 07-03-2011 16:40:39

PROJECT-UPDATE

Project: Installatie voor zwavelarme stookolie Bijzonderheden: Genoil gebruikt voor de productie van 0,1% zwavelarme stookolie een zelf ontworpen katalytisch kraakproces, GHU (Genoil Hydroconversion Upgrader) genaamd. Dit proces is 75 procent goedkoper dan conventionele processen. Opdrachtgever: Genoil Waar: Rotterdam Afronding: begin 2017

Project: Circulaire kunststoffabriek Bijzonderheden: bouw van een fabriek voor de productie van hoogwaardige kunststoffen uit kunststofafval. Opdrachtgever: QCP Waar: Geleen investering: 75 miljoen euro Afronding: eind 2015

Project: Warmtenetwerk Bijzonderheden: aanleg van een acht kilometer lange stoomleiding met stoom op vierhonderd graden Celcius en veertig bar. Opdrachtgever: Energiecluster Doel Waar: Antwerpen investering: 25 miljoen euro

niEUWE kRAkER vOOR sTOOkOliE in ROTTERDAm Het Canadese Genoil gaat in het Rotterdamse havengebied een installatie bouwen voor de productie van 0,1% zwavelarme stookolie. Deze brandstof is voor de scheepvaart goedkoper dan destillaten en voldoet toch aan de toekomstige regelgeving. Het bedrijf verwacht dat de eerste laagzwavelige stookolie binnen drie jaar kan worden geproduceerd. Genoil heeft hiervoor een overeenkomst gesloten met OW Bunker. Dit bedrijf levert volgens de overeenkomst de voeding en koopt elk jaar voor een vastgestelde prijs een miljoen ton zwavelarme stookolie. Genoil gebruikt een zelf ontworpen katalytisch kraakproces, GHU (Genoil Hydroconversion Upgrader) genaamd. De GHU zal de basisolie opwarmen tot meer dan 320 graden Celsius en brengt de olie onder een druk van 120 bar in een waterstofatmosfeer. De olie passeert meerdere katalysatoren waardoor de olie wordt gekraakt in lichtere fracties. Zwavelatomen binden aan het waterstof waarbij waterstofsulfide ontstaat. Na het kraakproces volgen een scheidings- en destillatieproces wat resulteert in de producten nafta, LPG en laagzwavelige stookolie. Het nieuwe proces is bewezen in een grote pilotplant in Two Hills (Alberta). Volgens Genoil is het 75 procent goedkoper dan conventionele processen omdat ‘elk deel van de olie wordt gebruikt’. Zo wordt restolie uit het proces gebruikt voor de productie van waterstof en energie.

ChEmElOT kRiJgT CiRCUlAiRE kUnsTsTOffABRiEk Het nieuwe bedrijf QCP gaat een fabriek voor de productie van hoogwaardige kunststoffen bouwen op het Chemelot Industrial Park in Geleen. Daarbij dienen gebruikte kunststoffen afkomstig van huishoudens en industrie als grondstof. In totaal wordt 75 miljoen euro geïnvesteerd in de nieuwe installatie. De productiecapaciteit zal uiteindelijk jaarlijks 100.000 ton bedragen. De fabriek wordt in drie fasen gerealiseerd. Van de totale investering gaat ruim 35 miljoen euro naar de eerste fase, die eind 2015 zal worden afgerond. QCP is een initiatief van de ondernemers Huub Meessen en Marc Houtermans, beiden met een ruime ervaring in de petrochemie. Ze wisten een sterk consortium op de been te brengen dat naast henzelf bestaat uit SITA, Chemelot Ventures en NV Industriebank LIOF. Een substantieel deel van de kunststoffen die zullen worden verwerkt in de fabriek is afkomstig van de sorteerinstallatie voor kunststof verpakkingsafval van SITA in Rotterdam. Daarnaast zijn de kunststoffen afkomstig van industriële klanten.

vlAAmsE ChEmiE BOUWT DUURzAAm WARmTEnETWERk De chemiebedrijven Lanxess, Ashland, Monument Chemical en De Neef Chemical Processing gaan in Antwerpen een gezamenlijk warmtenetwerk uitbouwen zodat zij voor hun productieproces warmte kunnen gebruiken van de verbrandingsinstallaties van Indaver en Sleco. Het nieuwe warmtenet zal bestaan uit een stoomleiding met stoom op vierhonderd graden Celcius en veertig bar en een condensaatleiding voor de terugloop van het warme water. De aan te leggen leiding zal, heen en terug, acht kilometer lang zijn. De totale investeringskosten bedragen meer dan 25 miljoen euro. De bedrijven die op het warmtenetwerk aansluiten, beloven om minimaal tien jaar maximaal warmte af te nemen via het warmtenetwerk. De hoeveelheid energie die Indaver en Sleco nu al via de stoomleiding aan buurbedrijven leveren, komt overeen met het jaarlijkse energieverbruik van 170.000 gezinnen.

meer projecten op www.petrochem.nl

19_I_Projectenupdate.indd 19

PETROCHEM 05 – 2014 19

06-05-14 15:38

The Power of Knowledge Engineering Delivering profit through reliability

•Asset Management •Global Maintenance Benchmarking •Maintenance Strategy Review (RCM) •Engineering Consultancy •Condition Based Maintenance •Spare Parts Optimization •Lubrication Management

20_SKF.indd 1

06-05-14 13:37

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Jan van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijkt hij alles van buitenaf.

Tijd- en nog meer verlies Jan van Doorslaer, expert van het Petrochem Platform

De laatste week van april kwam er in Antwerpen een eind aan een zeven weken durende staking in het chemiebedrijf Lanxess Rubber in Zwijndrecht. Het was een van de hardste en langste sociale conflicten in de chemiesector van de voorbije jaren. Directie en een felle vakbondskern botsten frontaal tijdens de onderhandelingen over een nieuw loonakkoord. De vakbondsleden eisten meer dan de in België nationaal afgesproken loonnorm. De directie wilde daarin niet meegaan. Ze ging zelfs verder en wilde de vrijheid nemen om loon- en arbeidsvoorwaarden terug in vraag te stellen als daartoe economische nood was. Dit laatste werkte als de spreekwoordelijke rode lap op de stier en de vertegenwoordigers van de 240 arbeiders begonnen een staking waarbij de productie van butylrubber werd stilgelegd.

len over de fabriek in Zwijndrecht. De directie liet dat publiekelijk ook verstaan want Lanxess heeft inmiddels bijkomende butylrubbercapaciteit gebouwd in Azië. Ook de chemiefederatie Essenscia riep op het conflict bij te leggen en op te lossen. Dialoog En dat lukte uiteindelijk. Ik heb niet kunnen achterhalen wie hoeveel water in zijn wijn heeft moeten doen, maar eind goed al goed. Al zullen er weer wonden geslagen zijn door dit sociale conflict. De sociale dialoog zal er een knauw hebben gekregen, het vertrouwen heeft wellicht plaats gemaakt voor wantrouwen, zelfs onder de arbeiders en medewerkers. Want door de harde actie krijg je een soort van

Om verschillende standpunten te verzoenen, is sociale dialoog nodig. En in een dialoog is er altijd bereidheid tot luisteren. temeer omdat er onder de 240 arbeiders toch heel wat werkwilligen waren die in een open brief vroegen om een verzoening. Zij vreesden dat de groepsdirectie wel eens het doek zou kunnen laten val-

FOTO: LANXESS

Bewogen geschiedenis Kenners van de Antwerpse chemie verbazen zich niet over dit conflict. Lanxess Rubber heeft een bewogen sociale geschiedenis. In 1963 startte Polysar de eerste butylrubberfabriek op in Antwerpen, met een capaciteit van dertigduizend ton per jaar en 163 medewerkers. Nu, vijftig jaar later, is de capaciteit 150.000 ton

met 435 medewerkers. In 1990 kwam Polysar in handen van Bayer. Vervolgens splitste Bayer in 2005 zelf haar activiteiten op en kwam de burylrubberproductie terecht bij Lanxess. Terug naar vandaag. Het Polysar van destijds kreeg al snel een hard sociaal imago. Een militante arbeiderskern voerde harde sociale onderhandelingen en zette zich schrap tegen elke poging om haar “verworvenheden” aan te tasten. Vorige maand was dat niet anders. De zeven weken staking betekenen voor Lanxess een verlies van tientallen miljoenen, maar ook de stakers leveren zowat 1.200 euro maandloon in, want ze vallen terug op een stakingsvergoeding van 900 euro. Dit is een verlies-verlies-situatie,

gijzeling, beginnen beide kanten te dreigen en onder dreiging zijn er nog niet veel goede compromissen gesloten. Het is altijd een afwegen langs de twee kanten. De directie moet beoordelen of zij een staking en het bijhorende productie- en dus financieel verlies wil slikken, de medewerkers moeten beoordelen of ze naast direct loonverlies nog meer troeven, zoals jobzekerheid, prijsgeven. Om die verschillende standpunten te verzoenen, is sociale dialoog nodig. En in een dialoog is er altijd bereidheid tot luisteren. In dit conflict is mijns inziens vooral tijd en misschien nog meer verloren en daarmee is niemand gebaat, denk ik zo. Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 05 – 2014

21_P_Binnestebuiten.indd 21

06-05-14 15:38

PLANT MANAGER OF THE YEAR

Plantmanager of the Year 2014: de finalisten De verkiezing voor de Plant Manager of the

haar bezoeken moet de jury nu afreizen naar drie

Year kreeg dit jaar meer aanmeldingen dan ooit.

toonaangevende industriecomplexen: Rotterdam,

Uiteindelijk heeft de jury onder leiding van oud-

Terneuzen en Geleen. En vanaf half mei kunt u met

Lyondell-topman Jos Benders uit zeven genomi-

uw stem op www.petrochem.nl uw favoriete kandi-

neerden, drie finalisten gekozen voor de verkie-

daat een zetje in de rug geven. Nu alvast wat meer

zing van de Plant Manager of the Year 2014. Voor

informatie over de finalisten.

Wim Raaijen

MENSELIJKE RONNY VAN DE LAVOIR STELT TEAMPRESTATIE CENTRAAL Collega’s hebben de goedlachse Ronny van de Lavoir niet vaak chagrijnig gezien. De plantmanager van de polyoleninstallaties van Dow Chemical in Terneuzen staat positief in het leven. En dat is ook merkbaar wanneer hij zijn team wil inspireren om tot betere prestaties te komen.

Hij is er daarom heel trots op dat de afgelopen jaren de veiligheid door gezamenlijke inspanning beduidend is verbeterd. Bovendien verhoogde zijn team de productiecapaciteit met maar liefst elf procent, zonder extra investeringen. Dat lukt volgens hem alleen maar met een goed op elkaar ingespeelde groep mensen die honderd procent gefocust is. Volgens zijn collega’s speelt Van de Lavoir daarin een cruciale rol. Door zijn menselijk leiderschap en het stellen van heldere doelen stimuleert hij anderen om meer uit zichzelf te halen. De mens en de teamprestatie staan voor hem centraal. Hij vindtt het daarom een hele eer dat anderen hem hebben voorgedragen voor de verkiezing van de Plant Manager of the Year. Toch maakt de plantmanager zich ook wel eens zorgen. Met name over de negatieve publiciteit die de chemische industrie de laatste jaren meer dan eens krijgt. 22

Natuurlijk moeten zaken die niet deugen voor het voetlicht worden gebracht. Maar soms lijkt het alsof er helemaal niets meer deugt aan de industrie. En dat klopt natuurlijk niet, stelt Van de Lavoir. Mocht hij Plant Manager of the Year 2014 worden, dan wil hij zich er graag voor inzetten om het negatieve imago wat op te vijzelen. Want de chemische industrie verdient een positievere benadering. Er werken heel veel goede mensen in die serieus werk maken van veilige chemische productie, en die zich dagelijks inspannen om de productie kwalitatief te verbeteren

en te verduurzamen. Dat mag volgens hem ook wel eens worden gezien. Overigens denkt hij dat je een beter imago niet bereikt door tegen de negatieve berichtgeving in te gaan. De industrie moet juist vooral haar successen in de openbaarheid te brengen. Misschien moeten mensen met gevoel voor communicatie de chemiebedrijven daarbij helpen, maar openheid over wat er dagelijks op vele plaatsen in de industrie gebeurt, moet toch een tegenwicht kunnen bieden aan de negatieve publiciteit. En daaraan wil Van de Lavoir graag een steentje bijdragen

PETROCHEM 05 – 2014

022_23_25R_artikel 4.indd 22

06-05-14 17:35

DOORZETTER ARJEN FIERET WIL MET ZIJN CARRIÈRE JONGEREN INSPIREREN Als het om de installaties van Air Products gaat, kun je plantmanager Arjen Fieret niets wijsmaken. Hij heeft zich bij de producent van industriële gassen de afgelopen vijfentwintig jaar opgewerkt van procesoperator tot zijn huidige functie van plantmanager van de fabrieken op de Botleklocatie. Hij kent daardoor de fabrieken als geen ander.

Ook de nieuwe waterstoffabriek op het terrein van Exxon kent hij van haver tot gort. Hij was daar vanaf de opstart plantmanager, voordat hij de fabrieken op de Botlek-site onder zijn hoede kreeg, vanwaar nu ook de waterstoffabriek wordt bestuurd. Evenals een fabriek op een NAM-locatie in Drenthe. Besturing op afstand dus. Zijn collega’s noemen hem gedreven en ambitieus. Dat kan natuurlijk niet anders, wil je zo’n carrière maken. Daarvoor is veel doorzettingsvermogen en extra studie nodig geweest. Momenteel heeft hij zijn aandacht volledig gericht op de fabrieken en de mensen die hij onder zijn hoede heeft. Volgens zijn collega’s is zijn leiderschap persoonlijk en stáát hij voor zijn team.

Tegelijkertijd is hij veeleisend en direct. Voor zichzelf, maar ook voor zijn medewerkers. Daarbij helpt het dat hij zoveel kennis heeft van de installaties. En nog steeds houdt hij alles goed in de gaten, zelfs vanachter zijn computer thuis, waarop hij van afstand de processen in de fabriek kan volgen. En dat doet hij dan ook met plezier. Trots is hij vooral op de veiligheidssystemen die hij de afgelopen jaren met zijn team heeft doorgevoerd, ook bij de integratie van de waterstoffabriek en het op afstand besturen van de Drentse fabriek. Momenteel is hij vooral bezig om het veiligheidsbewustzijn van zijn team te vergroten. Want veiligheid staat voor hem serieus op de eerste plaats. Echter, ook betrouwbaarheid staat hoog in het vaandel. Logisch, want veel klanten in de Botlek zijn afhankelijk van de toelevering van industriële gassen door Air Products. Stokt die, dan komen hele fabrieken stil te liggen. Mocht Arjen Fieret Plant Manager of the Year 2014 worden, dan wil hij zich graag inzetten voor een beter imago van de chemische industrie. Niet om onder het kleed te schuiven wat bij enkele bedrijven misgaat, want als veiligheid in het geding is, moet je bereid zijn om tot het uiterste te

gaan. Zelfs als dan fabrieken moeten worden stilgelegd. Maar tegelijkertijd zijn er volgens Fieret veel bedrijven waar met veel passie aan veiligheid wordt gewerkt. De procesindustrie is volgens hem een fantastische sector om te werken. En er zijn genoeg mogelijkheden om een mooie carrière op te bouwen. Daar is hij zelf een goed voorbeeld van. Kansen genoeg voor mensen die ervoor willen gaan. Dat verhaal kan hij niet vaak genoeg vertellen.

Scan de foto en bekijk het filmpje Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

PETROCHEM 05 – 2014

022_23_25R_artikel 4.indd 23

06-05-14 16:32

Applus RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieën en diensten voor Niet Destructief Onderzoek, inspecties en certificatie. Onze mensen zullen u, met onze innovatieve technieken, helpen om uw belangrijkste doelstellingen op het gebied van operationele efficiëntie en het verminderen van risico’s te behalen.

Be responsible Be the best

Be valuable

Wij bieden u een helder inzicht in de integriteit van uw installaties.

Be interested Be open

T +31 10 716 60 00

www.ApplusRTD.com

E info.netherlands@applusrtd.com

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie? Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water. Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services • 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

24_applus_eco.indd 1

06-05-14 13:37

‘TOFFE PEER’ FRANS SCHEEREN WIL METERS MAKEN IN FIRMAVEILIGHEID Frans Scheeren bij OCI Nitrogen ziet zijn finaleplaats voor Plant Manager of the Year vooral als een teamprestatie. Zo is er tijdens normale productie in de afgelopen tien jaar geen enkel veiligheidsincident geweest. Dat kan alleen maar het resultaat van goed teamwork zijn.

In Geleen is Scheeren plantmanager van twee ammoniakfabrieken, die toeleveren aan de eigen kunstmest- en melaminefabrieken, maar ook aan derden. Het zijn fabrieken die vroeger van DSM waren, maar nu op het chemiepark Chemelot in handen zijn van het van oorsprong Egyptische OCI Nitrogen. Behalve dat het bedrijf nog enkele activiteiten in het Noord-Afrikaanse land heeft, is er overigens nog maar weinig Egyptisch aan. OCI Nitrogen heeft haar hoofdkantoor in Geleen en is genoteerd aan de AEX. Dus ja, je mag het gerust een Nederlands bedrijf noemen. Scheeren is er blij mee dat

de focus van OCI Nitrogen op kunstmest en melamine ligt. Dat voelt toch anders dan een onderdeeltje te zijn van een groot bedrijf met verschillende activiteiten. Volgens zijn collega’s is Scheren een prettige leider, ‘gewoon een toffe peer’. Hij geeft zijn mensen veel vertrouwen en begrijpt dat zij het beste functioneren als ze in staat worden gesteld om zelf hun taken goed uit te voeren. Hij stelt soms vragen, maar geeft de mensen veel eigen verantwoordelijkheid. Hij schept daarmee een prettige en vertrouwde omgeving en als het echt nodig is, staat hij er gewoon. Scheeren is er trots op dat zijn team erin is geslaagd de afgelopen jaren keer op keer de productie te verhogen, emissies te reduceren en echt stappen te maken in duurzamere productie. Maar de resultaten op het gebied van veiligheid zijn voor hem toch wel het meest bijzonder. Tien jaar geen ongeval tijdens normale productie is dan ook een hele prestatie. Toen hij tien jaar geleden net aantrad als

plantmanager van de ammoniakfabrieken vond het laatste incident plaats. Alleen tijdens grote onderhoudstops, met veel mensen op de site, zijn er drie kleine incidenten gemeld met letsel: twee verzwikte enkels en een snijwond. Hoewel het om klein en niet-chemie-gerelateerd letsel gaat, zijn het er voor hem nog steeds drie te veel. Zou hij Plant Manager of the Year worden, dan zou hij net als Michel Meertens twee jaar geleden deed veel aandacht willen geven aan veiligheid in de chemische industrie en in het bijzonder aan wat ze op Chemelot firmaveiligheid noemen. Daarbij gaat het vooral om safety in de samenwerking met contractors. Zij leveren de services op de site en laten volgens Scheeren daadwerkelijk de handjes wapperen. Zij moeten hakken en er vallen nog te veel spaanders. Ook werknemers van contractors moeten veilig en ongeschonden weer naar huis terugkeren. Op dat vlak zijn er volgens Scheeren nog wat meters te maken in de industrie.

PETROCHEM 05 – 2014

022_23_25R_artikel 4.indd 25

06-05-14 16:32

GF Ad_185x130_NL.indd 1

01/05/14 12:09

VAKBEURS VOOR PROCESAPPARATUUR, -ENGINEERING EN -AUTOMATISERING

SAVE THE DATE • De grootste vakbeurs voor de totale natte en droge

30 SEPTEMBER - 3 OKTOBER 2014 JAARBEURS UTRECHT WWW.INDUSTRIALPROCES SING.NL

procesindustrie in de Benelux • 200 exposanten presenteren hun nieuwste producten en diensten • Gelijktijdig met World of Technology & Science • 4 dagen alle industriële trends en ontwikkelingen voor u samengebracht

IP2014_adv_185x132.indd 1

26_flir_VNU.indd 1

29-04-14 10:55

06-05-14 13:37

CONGRES

Huntsman, Dow en ESD-SIC op Deltavisie

Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het internationale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren? De eerste sprekers van het congres zijn inmiddels bekendgemaakt. Inge Janse

Het jaarlijkse congres van het Petrochem Platform, Deltavisie, heeft de eerste namen bekendgemaakt van de sprekers: Richard Verhagen (Huntsman Europe), Cas König (ESD-SIC) en Dik Schipper (Dow Terneuzen). Bovendien zijn er masterclasses over big data, duurzame innovaties, social media, groene grondstoffen en veiligheid, en wordt bekendgemaakt wie de Plant Manager

of the Year wordt. Het congres vindt op 5 juni plaats op de RDM Campus in Rotterdam. Samenwerking Keynote speaker is Richard Verhagen, director raw materials Hunstman Europe. Hij zal vertellen hoe de industrie door samenwerking efficiënter kan omgaan met energie, water en grondstoffen. Onder de noemer Energy Savers vertelt de huidige Plant Manager of the Year, Cas König van ESD-SIC, over hoe zijn bedrijf energie bespaart door slim met zijn keten om te gaan. Hij ging daarvoor onder meer op werkbezoek bij Interface, dat zo duurzaam mogelijk vloerbedekking maakt. Dik Schipper (Dow Benelux, Plant Manager of the Year 2010) scoort juist met veiligheid door onder de noemer Safety Buddy met plantmanagers van andere bedrijven te praten. Wat kan de industrie van hen leren? Big data & social media Tijdens Deltavisie vinden er daarnaast masterclasses plaats, zoals over

Enlightenmentz (energie-efficiënte oplossingen uit de Rotterdamse haven en industrie), wat chemie kan leren van ketens in de elektronica en aerospace (door hoogleraar Henk Akkermans), big data voor de industrie (onderzoekers van Ortec), goed gebruik van social media (Lisette van der Pijl van Port-Able) en de (on)mogelijkheden van groene grondstoffen (lector Ad de Kok van de Hogeschool Rotterdam in combinatie met diverse bedrijven). Belangrijk punt Bovendien krijgen de finalisten voor de Plant Manager of the Year-competitie een laatste kans om hun kandidatuur kracht bij te zetten. In een column geeft iedere kandidaat een belangrijk punt aan dat veel aandacht nodig heeft ter versterking van de Nederlandse procesindustrie. Waarvoor gaan de kandidaten zich een jaar lang inzetten, mochten zij de winnaar worden? ’s Avonds wordt bekendgemaakt wie volgens de jury en het publiek de beste plantmanager is. n Bekijk het programma en schrijf u in via www.deltavisie2014.nl

PETROCHEM 05 – 2014

27_T_artikel 4.indd 27

06-05-14 15:38

ENERGY SAVERS

Ambitieuze doelstelling verduurzaming loont Zwaar onder de indruk was Cas König na zijn bezoek aan de tapijtenfabriek van Interface in Scherpenzeel. Als Plantmanager of the Year nam hij zich vorig jaar voor een lans te breken voor meer energie-efficiëntie in industriële ketens. En daarbij van andere bedrijven te leren. König: ‘Het is indrukwekkend hoe Interface een radicaal doel stelt, en alleen daarmee al een grote stap zet.’ Aan de hand van filmopnames doet König verslag van zijn bezoek tijdens het congres Deltavisie op 5 juni in Rotterdam. Wim Raaijen

Na Michel Meertens die met Safety Buddy de veiligheid in de industrie hoger op de agenda wilde zetten, is Cas König de tweede Plantmanager of de Year met een specifieke opdracht. Energie-efficiëntie is volgens hem niet alleen essentieel op het vlak van milieu en duurzaamheid, voor zijn bedrijf ESD-SIC is het besparen van energie zelfs van levensbelang. De op zeven na grootste afnemer van elektriciteit in Nederland ziet in besparing van energie ook meteen de mogelijkheid om kosten te reduceren. Een voorwaarde voor de continuïteit van zijn bedrijf, dat met aluminiumfabrikant Aldel onlangs al een energieintensieve buurman heeft verloren. Toch wilde König met het concept Energy Savers zich niet alleen maar richten op mogelijkheden om energie te besparen. Hij wilde vooral onderzoeken hoe hele industriële ketens tot energiebesparing en duurzaamheid kunnen worden aangezet. Veel vertrouwen in overheden heeft hij niet. De trage internationale politieke besluitvorming en complexe, vaak tegenstrijdige regels staan stimulering van energie-efficiëntie en duurzamere keuzes meer dan eens in de weg. Het moet dus grotendeels vanuit de industrie zelf komen. Met de hefboom aan het einde van de ketens. Of om preciezer te zijn: de wisselwerking tussen consumen-

ten en producenten van eindproducten. Deze wisselwerking wordt momenteel steeds duidelijker. Grote bedrijven als BMW, Coca-Cola en Ikea zien grote marktkansen in het verduurzamen van hun producten. Zodra zij met goede en betaalbare duurzamere alternatieven komen, lijken veel consumenten daarin mee te gaan. Eemshaven Veel industriële bedrijven staan echter ver af van de consument. Denk aan chemiebedrijven en toeleveranciers van grondstoffen en halffabricaten. Als het om een duurzamere afzetmarkt gaat, zijn ze dus afhankelijk van de bedrijven die aan het einde van de keten staan. König kent die afhankelijkheid maar al te goed. Zo wordt het siliciumcarbide van ESD verwerkt in roetfilters van dieselauto’s. Er is echter geen autofabrikant die bij zijn bedrijf uitkomt omdat hij het product mondiaal op de meest duurzame manier produceert. Het mooiste was natuurlijk als hij voor Energy Savers in contact kon komen met een autofabrikant, om te laten zien hoe verderop in de keten nog veel te winnen is op het gebied van energie-efficiëntie en verduurzaming. Het viel echter niet mee om een autofabrikant zo ver te krijgen. Daarom besloot hij samen met de redactie van Petrochem inspiratie in een andere keten op te doen. Tapijtenfabrikant Interface was wel direct bereid om aan Energy Savers mee te werken. Daarbij is het de bedoeling dat Cas Konig bij Interface een kijkje in de keuken neemt en Interface-directeur Rob Bogaard bij ESD-SIC op bezoek gaat. Inmiddels is König al bij Interface op bezoek geweest. Aan de hand van filmopnames doet König verslag van zijn bezoek tijdens het congres Deltavisie op 5 juni in Rotterdam. En Bogaard zal deze zomer

PETROCHEM 05 – 2014

28_29_S_artikel 4.indd 28

06-05-14 16:49

naar het Delfzijlse reizen om een kijkje te nemen bij ESD-SIC. Daarvan zal verslag worden gedaan tijdens het nieuwe congres EemsDeltavisie op 19 september in Eemshaven.

Niet voor niets is de fabrikant momenteel genomineerd voor de gerenommeerde Koning Willem 1 Plaquette voor duurzame ondernemingen die eens per twee jaar wordt uitgereikt.

Plaquette König was tijdens zijn bezoek duidelijk onder de indruk van de duurzame ambities van Interface en de concrete acties die inmiddels waren ondernomen. En hij merkte ook dat het niet om holle frasen gaat bij de tapijtenproducent. Zo is het bedrijf zich er zeer van bewust dat de eigen productie slechts negen procent beslaat van het totale energieverbruik in de hele productieketen van het tapijt. Maar liefst 91 procent zit in de rest van de keten. Wil Interface dus de footprint van haar producten werkelijk verbeteren, dan moet ze voor de grootste klappers buiten het eigen bedrijfsdomein zijn. Met name in de toeleverende industrie en de logistiek. Wel heeft de tapijtenfabrikant zelf al reuzenstappen gezet. Het Amerikaanse Interface heeft een grote vestiging in het Gelderse Scherpenzeel. De naam Interface zal bij weinigen een belletje doen rinkelen, maar misschien dat de merken Heuga of Heugaveld meer tot de verbeelding spreken. En wellicht staat concurrent Desso er bekend om, Interface lijkt op verschillende fronten verder met de verduurzaming van de tapijtproductie.

Biogas Interface laat zien dat als je daadwerkelijk wilt en volhardend bent, verduurzaming niet alleen mogelijk is, maar ook echt lonend kan zijn. Al sinds 1996 is Interface bezig met haar Mission Zero: het naar nul brengen van de uitstoot van broeikasgassen voor 2020. De grootste stap in energieefficiency zette de tapijtfabrikant enkele jaren geleden nadat het zijn meest energieintensieve machinelijnen in Scherpenzeel moest vervangen. Traditionele leveranciers boden een nieuwe machinelijn aan die het gasverbruik met twintig procent omlaag zou brengen. Daarmee kon het bedrijf met zijn ambitieuze doelstellingen geen genoegen nemen. Terecht blijkt achteraf. Interface speurde net zo lang – ook buiten de traditionele netwerken in de tapijtsector – totdat het bedrijf een Zwitserse technische leverancier vond die uiteindelijk een machinelijn leverde met een besparing in het gasverbruik van maar liefst 45 procent. Na finetuning kan dit op maar liefst vijftig procent uitkomen. Door deze stap is het tegelijkertijd een stuk gemakkelijker om de overgebleven

Traditionele leveranciers boden een nieuwe machinelijn aan die het gasverbruik met twintig procent omlaag zou brengen.

energievraag volledig duurzaam in te vullen. Zelfs het duurdere biogas leverde een significante kostenbesparing op ten opzichte van de oude situatie. Interface neemt nu duurzaam gas af uit de biovergister van zeevisgroothandel A. van de Groep uit Spakenburg. Tapijttegels De missie van Interface reikt echter nog verder. Wereldwijd is meer dan 49 procent van de grondstoffen van Interface gerecycled of biobased. Uniek daarbij is het gebruik van afgedankte visnetten als grondstof. Jaarlijks blijft er mondiaal 640.000 ton visnet achter in zee. Door lokale gemeenschappen onder andere op de Filippijnen te mobiliseren voor het verzamelen van deze afgedankte visnetten, helpen Interface en garenfabrikant Aquafil structureel de leefomstandigheden van lokale vissers te verbeteren. Ze kunnen er niet alleen geld mee verdienen, ze werken tegelijkertijd aan een betere leefomgeving en een goede visvangst in de toekomst. En er zit meteen een gezond business-model onder. Interface en Aquafil krijgen de beschikking over hoogwaardig nylon, waarvan deze netten zijn gemaakt, die na recycling weer dienen als garen voor nieuwe tapijttegels. Al met al een goede partner voor Cas König om te onderzoeken waar mogelijkheden liggen bij energiebesparing en verduurzaming in hele industriële ketens. En daarom wil hij tijdens de congressen Deltavisie en EemsDeltavisie ook anderen inspireren om over de grenzen van hun eigen bedrijven heen te kijken. Op zoek naar verbeteringen. n

PETROCHEM 05 – 2014

28_29_S_artikel 4.indd 29

06-05-14 16:49

Datum: 05|06|14 • Locatie: RDM Campus, Rotterdam

Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WINNENDE KETENS Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Wat kan de industrie hiervan leren? Tijdens het congres vertellen kopstukken en experts uit de industrie hoe zij via slim gebruik van energie, grondstoffen en de keten overeind blijven. Bovendien belicht Deltavisie diverse Enlightenmentz, lichtende voorbeelden uit de Rotterdamse haven en industrie voor efficiënte productieprocessen.

‘s Avonds wordt de winnaar van de Plant Manager of the Year bekendgemaakt.

Meer Informatie Congresinformatie: Marjolein Veeninga • marjolein@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 797

Deltavisie2014 is een samenwerkingsverband van:

Mediapartners:

www.deltavisie2014.nl 03_spread_Deltavisie 2.indd 2

Schrijf nu in! 06-05-14 16:13

PROGRAMMA Het programma van Deltavisie 2014 bestaat uit een combinatie van inspirerende sprekers, interactieve masterclasses en dynamische discussies.

KEYNOTE SPEAKER Max van der Meer, directeur Huntsman Holland Al eerder riep Max van der Meer op om tot meer synergie in de Rotterdamse industrie te komen. Door over hun eigen hekken heen te kijken kunnen bedrijven nog veel bereiken voor energie-efficientie en het optimaal gebruik van water en grondstoffen. Wat zijn zijn ideeën?

MASTERCLASSES • Enlightenmentz Pitches van lichtende voorbeelden uit de Rotterdamse haven en industrie. • Wat kan chemie leren van ketens in de elektronica en aerospace? Met professor Henk A. Akkermans van de Universiteit van Tilburg en het Dutch Institute World Class Maintenance. • Hoe kunnen industriële ketens profiteren van wiskunde? Sprekers van consultancybureau Ortec vertellen alles over de mogelijkheden die big data en life cycle analysis de industrie te bieden hebben. • Hoe kun je als industrie Twitter, Facebook en LinkedIn optimaal inzetten? Met Lisette van der Pijl, adviseur social media bij Port-Able, die vertelt over de (on)mogelijkheden van social media voor crises, omgevingscommunicatie, marketing en HR. • Welke kansen bieden groene grondstoffen de industrie? Met Ad de Kok van de Hogeschool Rotterdam in combinatie met diverse bedrijven. Wat is er wel en niet mogelijk voor vergroening van de industrie?

Deltavisie is het jaarlijkse evenement van het Petrochem Platform voor de industrie in Nederland en België.

Schrijf nu in op www.deltavisie2014.nl Automatisch op de hoogte blijven? Stuur dan een e-mail naar info@industrielinqs.nl of schrijf u in voor de nieuwsbrief van Petrochem via www.petrochem.nl

• Port Angels Binnen en buiten het netwerk Port Angels maakt de Rotterdamse wethouder Korrie Louwes zich sterk voor meer vrouwen in de haven. Samen met Shell legt ze uit hoe dat tot winnende ketens kan leiden.

ENERGY SAVERS & SAFETY BUDDY Cas König (ESD SIC), Plant Manager of the Year (PMY) 2013, zette het afgelopen jaar energie-efficiëntie nadrukkelijk op de agenda. Hij ging onder andere op bezoek bij tapijtenproducent Interface in Scherpenzeel en was zeer onder de indruk van de zero emissiondoelstellingen van dit bedrijf. Verder heeft Safety Buddy een vervolg gekregen. Zo ging Michel Meertens (DSM, PMY 2012) afgelopen jaar op bezoek bij Dik Schipper (Dow Benelux, PMY 2010). Ook gingen directeur Bart Leenders van Neste Oil en buurman Frank Tazelaar van de ultramoderne containerterminal van APM op de Tweede Maasvlakte bij elkaar op bezoek. Wat kunnen zij van elkaar en anderen van hen leren?

COLUMNS KANDIDATEN PLANT MANAGER OF THE YEAR De finalisten voor de Plant Manager of the Year 2014 krijgen een laatste kans om hun kandidatuur kracht bij te zetten. In een column geeft iedere kandidaat een belangrijk punt aan dat veel aandacht nodig heeft ter versterking van de Nederlandse procesindustrie. Waar gaan de kandidaten zich een jaar lang voor inzetten, mochten zij de nieuwe PMY worden?

AVONDPROGRAMMA: PLANT MANAGER OF THE YEAR ‘s Avonds vindt de verkiezing plaats van de Plant Manager of the Year. Onder het genot van een diner maakt de jury bekend wie het komende jaar deze prestigieuze titel mag dragen.

Tijden 10.30 11.45 12.30 18.00 18.30

Business cases door Platform Partners Registratie en lunch Aanvang dagprogramma Netwerkborrel Diner en Plant Manager of the Year-verkiezing

Partners Petrochem Platform:

03_spread_Deltavisie 2.indd 3

06-05-14 16:13

ONLINE Petrochem verzamelt iedere maand via zijn Twitteraccount @_petrochem_ de beste meningen, foto’s, video’s en artikelen over chemie die op internet verschenen. Ook een suggestie doen? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl of via Twitter @_petrochem_ FOTOS

MENINGEN Prioriteiten: Nederland moet snel van het gas af, energie-intensieve industrie vergroenen en gebouwde omgeving energieneutraal Jan Rotmans (@janrotmans) Maria van der Hoeven (IEA) wil dat we schaliegas gaan winnen. Om op te stoken in die stilstaande gascentrales soms? Joris Wijnhoven (@JorisW_GP)

Onderaan een koeltoren bij OCI Nitrogen Wim Raaijen (@wimraaijen)

Welcome in #NLRTM !“@Gotham3: How many ships could a ship ship ship if a ship ship could ship ships? #NLRTM (@NL_RTM)

@_Petrochem_ Odfjell reageert bij jullie niet echt op ´geruchten´. Vakbonden wel…. Blijkbaar meer dan ‘geruchten’ www.rijnmond.nl Leo Roubos (@leoroubos) Keert nu t tij? Chemische industrie net banken of zadenindustrie. “Wetenschappers ontdekken oorzaak bijensterfte” www.demorgen.be Joris Luyendijk (@jorisluyendijk) Concurrentie in #Zuidas wie de meeste zonnepanelen heeft. @AmsterdamRAI gaat aan kop. @AkzoNobelNL volgt met bouw nieuw kantoor. #duurzaam Hello Zuidas (@hellozuidas)

L7 Central Complex #L7CC comprises 4 platforms linked by bridges. First #gas produced in 1977. Total E&P Nederland (@TOTALEPNL)

ARTIKELEN

Prelude is now recruiting production and maintenance technicians. Find your perfect role. Shell Careers (@Shell_Careers)

VIDEO

Internationaal vakblad ICIS weet dat Shin-Etsu in Louisiana een ethyleenplant van 500.000 ton per jaar wil bouwen http://bit.ly/shin-etsu-ethyleen Olie-exporterende landen voorspellen sterke stijging #olieprijs, concluderen de onderzoekers van Roland Berger http://bit.ly/olie-export-roland Mooie interactieve animatie van het Planbureau voor de @Leefomgeving: Are global CO2 emissions still rising? http://bit.ly/planbureau-co2

Slecht nieuws voor #schaliegas: al voor het fracken kan er heel veel #methaan ontsnappen. Dag milieuvoordelen gas! www.c2w.nl Petrochem (@_Petrochem_)

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

Hoe werkt het? 1) Only in Russia 4 minuten lang explosies als in Rusland een vrachtwagen met gascilinders in brand vliegt (via @gevaargoed)

2) 3) 4)

Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ Start de app op uw smartphone of tablet Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

PETROCHEM 05 – 2014

32_F_online.indd 32

http://bit.ly/rusland-explosie

06-05-14 15:41

ONBEVANGEN

Uiteraard moet je regels volgen en de mensen waarmee je samenwerkt goed behandelen, maar het kan toch geen toeval zijn dat hoe strenger de regels worden, hoe meer zelfstandigen en bedrijven onderuit gaan?

Frustratie over bouwwerken Of je nu een zwembad, brug, fabriek of huis bouwt, het is gewoonweg on-ge-loof-lijk wat er allemaal bij komt kijken. Ben je nog maar net begonnen met enthousiast plannen maken, word je al gedwarsboomd door allerlei regels en richtlijnen die je moét volgen. Waarom juist, dat kan niemand je vertellen, ook niet de mensen die ervoor worden betaald. Ah neen, want die hebben belangrijker zaken te doen. Wat juist, kan al helemaal niemand je vertellen, dat is een strikt en goed bewaard geheim van de overheid. Ik mag zoiets zeggen, want mijn ouders werken allebei voor de overheid, en mijn jongste broer ondertussen ook. Ze zijn wel niet van het 9-tot-5-type, maar toch. Loslaten Als gewone hardwerkende mens trek je thuis hiervan je haren uit je hoofd en zou je dan daarna ook nog een paar keer tegen de dichtstbijzijnde muur bonken in de hoop van de frustratie verlost te raken. Als werknemer die verantwoordelijk is voor een bouwproject, kan je het (hopelijk dan toch) iets meer loslaten. Maar ik helaas niet. Dus heb ik op het werk evenveel frustratie over een project als over de bouwwerken van mijn eigen huis. Zou niet mogen natuurlijk, maar jullie begrijpen het ongetwijfeld wel. En als je erbij nadenkt, is het toch jammer: op het werk krijg je meerdere kansen en bouw je ervaring op om het daarna eens zo goed te doen bij een volgend project. Een huis bouw je maar één keer. Tenminste, wij Vlamingen doen dat liefst één keer, maar we doen het wel. Toch een verschil met onze bovenburen. Nederlanders kunnen de baksteen thuis gerust laten liggen waar ie hoort: vanachter in de tuin als op-zijn-plaatshouder van het plastic van de vijver die de huurbaas nog in orde moet maken. Maar wij Belgen, wij moeten bouwen! Geef ons 3D-plannen, mortel en gereedschap en we zijn vertrokken. Of dat zouden we toch zijn, zonder alle regels en richtlijnen. Thuis moet je elke stap melden aan de overheid, foto’s nemen

om later (als ze tijd hebben om je te controleren) te bewijzen dat je huis volgens de tegenwoordig strenge energienorm is gebouwd. Deze norm is natuurlijk geen slechte zaak, maar de omgang hiervan met de overheid en controleurs die geen alternatieve en soms betere maatregelen willen aanvaarden, is dat wel. Niche-services Fabrieksgewijs valt het nogal mee: eens de milieu- en bouwvergunning binnen zijn, kan je eraan beginnen. Maar dan komt het aspect ‘bedrijf ’ er nog aan te pas. Alles wat je wilt laten uitvoeren, moet gebeuren door een reeds gekende firma. Ook al is die eigenlijk te duur en niet honderd procent betrouwbaar, ze is tenminste gekend bij verschillende bedrijven. Je moet in zee met firma’s waar je niet volledig achterstaat omdat ze één van de enigen in Europa zijn die een specifieke service leveren: je kàn gewoonweg geen kant uit. Ik stel mij dan spontaan de vraag waarom er niet meerdere mensen op het idee komen om écht niche-services te bieden. Komt er zoveel bij kijken? Is de knowhow dan zo specifiek en gecentraliseerd bij de reeds bestaande bedrijven? Of is het tegenwoordig veel te moeilijk om zo’n bedrijf nog op te richten? Uiteraard moet je regels volgen en de mensen waarmee je samenwerkt goed behandelen, maar het kan toch geen toeval zijn dat hoe strenger de regels worden, hoe meer zelfstandigen en bedrijven onderuit gaan? Ongunstig klimaat? Strengere regels? Te veel concurrentie? Wie zal het zeggen. Voor mij is het niet weggelegd. Ik ben al blij als ik ’s avonds op tijd ben om mijn dochter op te pikken uit de crèche. En binnenkort in ons eigen huis kan wonen! Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij het Petrochem Platform.

PETROCHEM 05 – 2014

33_N_onbevangen.indd 33

06-05-14 15:37

PRODUCTEN

STABIELE EN NAUWKEURIGE VERMOGENSREGELING Bij diverse industriële installaties is het belangrijk dat de temperatuur exact wordt geregeld om te kunnen voldoen aan industriële regelgeving. Hierbij moet de producttemperatuur binnen bepaalde grenzen blijven. In een industriële omgeving waar grote machines spanningsfluctuaties veroorzaken, kan dit een uitdaging zijn. Bij Ohmse verwarmingselementen kan bij een schommeling van tien procent in de voedingsspanning een variatie van twintig procent in het vermogen ontstaan, wat resulteert in ongewenste temperatuurfluctuaties. De EFit SCR Vermogensregelaar voorkomt deze problemen door een ingebouwde spanningsregeling die zorgt voor een stabiele en lineaire vermogensregeling met een afwijking kleiner dan ±2% van het maximale vermogen. Het resultaat: een betrouwbaar, herhaalbaar verwarmingsproces en eindproducten die voldoen aan de geldende richtlijnen binnen de heat treatment-industrie. Meer informatie bij Invensys Eurotherm: www.eurotherm.nl EFFICIËNTE INLINE MAGNEETPOMP HMD Sealless Pumps introduceert onder de typeaanduiding GSPV een nieuwe serie verticale inline magneetpompen. Alle pompen uit deze serie voldoen aan de laatste editie API685 en aan BS 4082. Deze magneetpompen zijn leverbaar voor capaciteiten tot 230 kubieke meter per uur, opvoerhoogtes tot 120 meter en temperaturen van -40 tot 205 graden Celsius. De pompen zijn uitgevoerd met een diffusor en kunnen dus steeds in het Best Efficiency Point worden uitgelegd. In combinatie met de Zero-loss-scheidingsbus resulteert dit in een uiterst efficiënte oplossing. Doordat de pompen voldoen aan BS 4082 zijn ze een moderne en milieuvriendelijke vervanger van andere pompen volgens API-610 / BS 4082, voorzien van enkel mechanical seals. Verder zijn deze pompen een uitstekend alternatief voor pompen met dubbele seals. Ze zijn aanzienlijk compacter en dus geschikt voor toepassingen waar de ruimte beperkt is. Bovendien zijn ze zonder aanpassingen eenvoudig in het leidingwerk te installeren. Deze pompen kunnen worden geleverd met vermogensbewaking en met een systeem waarmee drooglopen van de pomp wordt uitgesloten. Meer informatie bij Geveke Pompen: www.geveke-pompen.nl COMPACTE ISOLATIEWEERSTANDTESTER Euro-Index introduceert met de nieuwe Megger MIT1525 een 15 kilovolt isolatieweerstand-tester met een meetbereik tot 30 TΩ. Het instrument wordt gebruikt voor middenspanningtoepassingen en is geschikt voor gebruik bij grondkabels, transformatoren, elektromotoren, generatoren, relais en aanverwante applicaties. Met testspanning van 1.000 tot 15 kilovolt biedt het instrument diverse diagnostische tests, waaronder polarisatie-index, diëlektrische absorptieratio, diëlektrische discharge, step voltage en een doorslagtest. Het model bevat een Li-Ion accu met een lange gebruiksduur (4,5 uur bij 15 kV en 100 MΩ) en een snelle laadtijd van 2,5 uur. De tester is compact en weegt slechts 6,5 kilogram. De behuizing bestaat uit een robuuste draagkoffer met beschermingsklasse IP65. Meer informatie bij Euro-Index: www.euro-index.nl

PETROCHEM 05 – 2014

34_G_producten.indd 34

TIJDELIJK DATA LOGGEN

TService heeft een autonome datalogger die voor verschillende toepassingen in de chemische industrie te gebruiken is. De MSR255 is vooral geschikt voor analyse van problemen waarbij voor een bepaalde periode data moeten worden gelogd. Het instrument kan eenvoudig op een DIN-rail worden gemonteerd en heeft een opslagcapaciteit van meer dan twee miljoen lezingen. De gebruiker bepaalt de meettaken van de datalogger. Hij heeft keuze uit temperatuur, vochtigheid, luchtdruk en lichtsensoren (inwendig of uitwendig) en een sensor voor versnelling in alle drie de coördinaatassen. De versnellingswaarden kunnen worden gemeten bij 3.200 Hz en opgenomen door een digitaal filter met 50 Hz. Het is ook mogelijk de spanningssignalen van de vier kanalen of andere externe analoge sensoren op te nemen. De analoge ingangen zijn voorzien van een alarmuitgang, schakelende voeding en input voor het starten en stoppen van gegevensregistratie. Meer informatie bij TService: www.tservice.nl VLOTTERDOORSTROOMMETERS

Kobold stelt met de vlotterdoorstroommeters van het type BGN/ BGF een betrouwbare serie instrumenten beschikbaar, waarmee zeer nauwkeurig vloeistof- en gasstromen kunnen worden gemeten. Deze doorstroommeters zijn ook voor ingewikkelde applicaties een prima oplossing. De robuuste instrumenten zijn volledig van roestvaststaal. De vlotterdoorstroommeters functioneren ook onder grote druk en bij hoge temperaturen perfect. Ze zijn leverbaar in een meetbereik van 0,5 tot 130.000 liter per uur. Meer informatie bij Kobold: www.koboldmessring.info

Meer producten op www.petrochem.nl

06-05-14 16:14

TECHNOLOGIE

ZICHT Op ELasTIsCH maar OOk sTErk kuNsTrubbEr

Kunstrubbers, zoals elastiek, zijn zo soepel dat ze na vervorming weer in hun oorspronkelijke staat terugkeren. De kracht die zulke stoffen aankunnen zonder dat ze knappen, is echter beperkt. Aan de andere kant zijn er ontzettend sterke kunststoffen, maar die missen dan weer elastische eigenschappen. In rubberen banden wordt dit probleem deels ondervangen door roetdeeltjes toe te voegen, maar dat heeft nadelen, bijvoorbeeld voor het milieu. Daarom proberen onderzoekers meerdere polymeertypes, met verschillende eigenschappen, te vervlechten. Daarbij zorgt het ene type voor de elasticiteit en het andere levert een stijf netwerk dat de stof sterker maakt. TU/e-hoogleraar Rint Sijbesma nam deel aan zo’n onderzoek en bouwde zogeheten crosslinkers in. Dit zijn moleculen die de polymeerketens met elkaar verbinden. De gebruikte crosslinker zendt een lichtflitsje uit als deze breekt. Hierdoor kunnen de onderzoekers achterhalen waar breuken ontstaan als het materiaal wordt belast. ‘Het uitgezonden licht laat precies zien waar de ketens breken’, legt Sijbesma uit. ‘Bij meervoudige netwerken gebeurt dat in een veel groter gebied dan bij enkelvoudige netwerken. Dat is de reden dat er veel meer energie nodig is om zo’n materiaal stuk te krijgen.’ En dat maakt het materiaal per definitie sterker. Wel zullen na verloop van tijd steeds meer ketens van de stijve component breken, waardoor de stof veroudert. Met behulp van de lichtgevende crosslinkers kan gericht worden gezocht naar materialen met de juiste eigenschappen voor specifieke toepassingen, zoals autobanden, elastische handschoenen of schokdempers. rEaCTOr HELpT OpTImaLE CONdITIEs TE bEpaLEN

Het is bijzonder nuttig om goed te kunnen onderzoeken wat de ideale condities zijn voor specifieke chemische reacties. En dat is nu mogelijk, want onderzoekers van onderzoeksinstituut MESA+ van de Universiteit Twente hebben een nieuwe type microreactor ontwikkeld waarmee dit kan. Met de reactor kun je de invloed van een extern elektrisch veld op een chemische reactie bepalen. Met zo’n elektrisch veld kun je onder meer de activeringsenergie van een reactie (de energiedrempel die je moet overwinnen om een reactie op gang te brengen) verlagen of de selectiviteit verbeteren, waardoor je bijvoorbeeld zuiverdere eindproducten krijgt. De reactor, die enkele centimeters groot is, bevat een dun kanaaltje (met een doorsnede van negenhonderd nanometer tot twee micrometer) waarin de reactie plaatsvindt. Loodrecht op dit kanaaltje kun je een variabel elektrisch veld aanbrengen dat de reactie in het kanaaltje beïnvloedt. Met behulp van een specifieke vorm van infrarood-spectroscopie kun je vervolgens nauwkeurig de reactie volgen terwijl deze aan de gang is. Hierdoor is het mogelijk om de microreactor in te zetten om de optimale procescondities te bepalen voor specifieke chemische reacties.

kErOsINE uIT ZONLICHT Samen met verschillende Europese onderzoeksinstellingen heeft Shell Global Solutions een technologie ontwikkeld om met geconcentreerd zonlicht vliegtuigbrandstof te produceren uit kooldioxide en water. In het Solar-JET-project wordt in een eerste fase geconcentreerd licht gebruikt om koolstofdioxide en water om te zetten in synthesegas (syngas). Dat gebeurt in een hogetemperatuurreactor op zonne-energie, ontwikkeld in ETH Zürich. Het syngas, een mengsel van waterstof en koolmonoxide, wordt vervolgens door Shell omgezet in kerosine waarbij gebruik wordt gemaakt van het Fischer-Tropschproces. Brandstoffen die afkomstig zijn van het Fischer-Tropsch-proces zijn reeds gecertificeerd en kunnen worden gebruikt bij bestaande voertuigen en vliegtuigen zonder dat er aanpassingen aan hun motoren of brandstofinfrastructuur nodig zijn. In de volgende fase van het project is het de bedoeling van de partners de zonnereactor te optimaliseren en na te gaan of de technologie ook op grotere schaal en tegen concurrerende prijzen kan werken. mILIEuVrIENdELIJkE IsOLaTIE Er zijn grote verschillen in milieuimpact tussen verschillende isolatiematerialen. Toch is het niet mogelijk een rangschikking op te stellen, omdat de resultaten sterk verschillen van producent tot producent en omdat ze afhankelijk zijn van de volledige wandopbouw. Dat blijkt uit een studie naar de milieu-impact van verschillende isolatieproducten op de Belgische markt. In de uitgebreide LCA-studie (Life Cycle Assessment) vergeleken de onderzoekers van onder andere VITO en KU Leuven de milieu-impact van tien isolatiematerialen: glaswol, steenwol, EPS, XPS, PUR, papiervlokken, hennepwol, vlaswol, houtvezel en schapenwol. Conclusie: er was niet één materiaal dat op alle milieueffecten goed of slecht scoorde. Elk materiaal scoorde voor een bepaalde milieu-impact wel beter of slechter dan een ander.

PETROCHEM 05 – 2014

35_J_Technologie.indd 35

06-05-14 16:15

PETROCHEM 05 – 2014

36_37_X_Themaspread.indd 36

06-05-14 17:21

THEMA INNOVATIE

• Zolang een ontdekking het laboratorium niet ontgroeit, blijft het een uitvinding. Pas als het breed wordt toegepast, is het een innovatie. Zo is de toepassing van koolstofvezelcomposiet voor het gehele chassis van de Alfa Romeo 4C een echte innovatie te noemen. • Als het aan twee innovatiebedrijven ligt, geldt datzelfde voor de nieuwste digitale snufjes waarmee onderhoudswerk veel eenvoudiger kan zijn. Weg met pen en papier, gebruik je smartphone en google glass om bedrijfsprocessen soepeler en gemakkelijker te maken.

PETROCHEM 05 – 2014

36_37_X_Themaspread.indd 37

06-05-14 17:21

INNOVATIE

Aan de slag met apps en Google Glass Terwijl de wereld in rap tempo digitaliseert, gebeurt veel werk nog ouderwets met pen en papier. Doodzonde, vinden de innovatiebedrijven Somehow en Changer. Beide leveren de nieuwste digitale snufjes om veiligheids- en onderhoudswerk te versimpelen, variërend van incidentmeldingen via mobiele apps tot het videobellen van een hulplijn via Google Glass. Inge Janse

Gek eigenlijk. Vrijwel iedereen heeft een smartphone of tablet, en zonder problemen navigeren we daarmee thuis door de werelden van Twitter, Facebook, LinkedIn en WhatsApp. Tegelijkertijd doen we op de werkvloer vaak alsof er nooit internet bestaan heeft. Dat is jammer, want er is veel mogelijk, zeker voor de onderhoudswereld.

objecten juist slimme datadragers maken. Hoe dat werkt, weet Wilbert Baan, één van de oprichters en strategen van het bedrijf. Hij werkte onder meer aan een app voor de busremise van het Gemeentelijk Vervoers Bedrijf in Amsterdam. ‘In de remise komen de hele dag bussen binnen voor onderhoud en reiniging. De app herkent de bus, weet hoe lang deze al rondrijdt, en vertelt de monteur vervolgens welk onderhoud er al is uitgevoerd en wat er nog moet gebeuren.’ Dat herkennen van objecten kan volgens Baan via zogeheten QR-codes

Slim object Neem Somehow, een tweekoppig Amsterdams bureau dat uitkijkt over het IJ. Zijn missie: nieuwe technologieën inzetten om bedrijfsprocessen soepe-

‘Een monteur kan zelf onderdelen bestellen en zijn gegevens gelijk registreren, in plaats van dit via via doorgeven aan het kantoor.’

FOTO: SOMEHOW

ler en makkelijker te maken. Het duo focust daarbij op draagbare technologie zoals smartphones en Google Glass, maar ook sensoren die van domme

(een soort streepjescode die je met een telefoon kunt scannen) en NFC-tags (een chip die een signaal naar je telefoon uitzendt). De smartphone geeft de code door aan een database, waarna die bijvoorbeeld weet om welke bus het gaat. De app krijgt dan informatie terug over het laatste onderhoud, de te verwachten problemen en de geplande werkzaamheden die nog nodig zijn. Vervolgens kan de monteur na zijn werk aangeven dat dit ook gebeurd is, waarna de database precies weet wat de status van de bus is. Baan: ‘Je kunt zo van alles een slim object maken, simpelweg door er een stickertje op te plakken.’ De rode draad van nieuwe media voor onderhoud is volgens Baan dat het hoofdkantoor ten dele overbodig wordt, en de monteur zelfstandiger kan werken. ‘Een monteur kan nu zelf onderdelen bestellen en zijn gegevens gelijk registreren, in plaats van dit via via doorgeven aan het kantoor. Als je je mensen goed uitrust, dan kan een stuk van het proces weg.’

PETROCHEM 05 – 2014

38_39_41X1_thema_artikel 2.indd 38

06-05-14 15:37

FOTO: SOMEHOW

Met Google Glass kan iemand zijn handen vrij houden terwijl hij via zijn bril support krijgt van een technicus, ongeacht waar die zich bevindt.

Nieuwe fouten Dat klinkt allemaal goed, maar erg radicaal is de inzet van de nieuwe media nog niet. Volgens Baan is het vooral het digitaliseren van bestaande werkwijzen, en niet een compleet andere aanpak van de werkzaamheden. Zijn bedrijf kijkt daarom ook al hoe bijvoorbeeld Google Glass, de slimme bril die op het scherm informatie geeft aan de drager, kan worden gebruikt. ‘Glass maakt het heel gemakkelijk om een expert van buitenaf erbij te halen. Vaak is er sprake van een complex apparaat, of heeft iemand de

juiste kennis niet in huis. Met Glass kan iemand zijn handen vrij houden terwijl hij via zijn bril support krijgt van een technicus, ongeacht waar die zich bevindt. Stel dat je in een schakelkast kijkt en je weet niet hoe je verder moet, dan is het heel handig als je met een expert kunt bellen en tegelijkertijd je werk kunt doen.’ Maar goed, ieder voordeel heeft z’n nadeel, toch? Dat beaamt Baan. ‘Met nieuwe techniek maak je nieuwe fouten, want technologie in je proces betekent niet dat je mensen anders worden.

GEnERAl ElECTRiC vOORSPElT PROBlEMEn Als er één bedrijf al veel doet met nieuwe media om het werk te vereenvoudigen, dan is het General Electric. Zo werkt dit techniekbedrijf met Predix, een softwareplatform dat in verbinding staat met alle machines van GE, variërend van windturbines en ziekenhuisapparatuur tot vliegtuigmotoren. Predix houdt bij welk apparaat wat doet, en voorspelt (op basis van de ervaringen met soortgelijke machines die hij monitort) wanneer er onderhoud nodig is en wanneer welke machine kapot gaat. Bovendien experimenteert GE met Google Glass voor zijn onderhoudsmonteurs, zodat zij efficiënter te werk kunnen gaan. Bekijk ook de video: http://bit.ly/predix

Wil je dus vooroplopen bij de toepassing, dan heb je veerkracht nodig. En met Glass zit Google er als partij tussen, wat een punt van zorg kan zijn voor de privacy. Bovendien, wat doe je als het internet uitvalt?’ Volgens hem zijn de kosten het probleem niet. ‘Wij kijken altijd wat een bedrijf kan en wil, en bepalen vervolgens wat het oplevert en wat het kost. Er is altijd een kloppende business case.’ En de werknemers zelf, zit die wel te wachten op al die nieuwerwetse apps? Daar zit volgens Baan een belangrijk aandachtspunt, want werp je barrières op, dan raak je je gebruiker gegarandeerd kwijt. ‘Onderhoudsmonteurs zijn geen wizards die even lekker software willen installeren.’ Bovendien, weet Baan, is gebruiksvriendelijkheid de standaard. ‘Consumenten zijn eraan gewend dat apps makkelijk en logisch werken, en dus moeten bedrijfsapps dat ook doen.’ Hij benadrukt daarom dat het werken met de app ook echt iets moet opleveren voor de gebruiker. ‘Als de app werkt als een handig gereedschap, dan komt het vanzelf goed.’ PETROCHEM 05 – 2014

38_39_41X1_thema_artikel 2.indd 39

06-05-14 15:37

Untitled-2 1

07-05-14 12:50

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olieen chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor 40_abo_dexter.indd 1 _advA5_www_petrochem.indd 43

07-05-14 14:36 13:16 05-05-14

Veiligheidscultuur verbeteren Ook Changer, een startup uit Delft, houdt zich bezig met het ontwikkelen van apps (zowel mobiel als webgebaseerd) voor de industrie, zoals voor het doorgeven van incidenten, uitvoeren van audits en helpen bij procedures. Pieter Nederveen, salesmanager van Changer, vertelt: ‘Het is onze visie dat je als consument je telefoon heel intensief gebruikt om via apps informatie te delen en op te halen, terwijl je dat op de werkvloer nog veel te weinig doet. Door hier apps in te zetten, maak je de drempel veel lager voor het doorgeven van een incident of het uitvoeren van een last minute risk analysis.’ Iets waar Nederveen veel in ziet, is het eigen incident management portal, inclusief mobiele app. Nederveen: ‘Je kunt hiermee een near miss of incident melden via je smartphone, en direct hiervan een video maken, foto nemen of audio inspreken. Ook kun je aangeven hoe ernstig het ongeval is. De app pakt intussen de juiste tijd en locatie via gps.’ Oftewel: geen onhandige papieren formulieren die via de supervisor naar het kantoor gaan, maar direct via de telefoon in je broekzak een incident melden. Maar wat levert het op, zo’n mobiele app in plaats van bijvoorbeeld je bestaande Access-database met meldingen? Volgens Nederveen kun je via

‘Via apps kun je incidenten voorkomen, en dus de veiligheidscultuur naar een hoger niveau tillen. Het is moeilijk daar een prijskaartje aan te hangen.’

mobiele software de veiligheidscultuur verbeteren. ‘Onze app is niet alleen gebruiksvriendelijker, maar maakt ook meer mogelijk, zoals trendanalyses en het opvolgen van problemen. Zo kunnen we notificaties versturen, waardoor de melder van een probleem ziet

dat er daadwerkelijk iets mee gebeurt. Hierdoor zal hij eerder geneigd zijn nog eens een melding te doen.’ Een ander voordeel is dat het portaal het mogelijk maakt om kennis te delen. Zo kan dit een melding versturen naar medewerkers in fabriek B als er een incident plaatsvindt in de vergelijkbare fabriek A. Die medewerkers weten dan wat daar misging, en hoe zij dat kunnen voorkomen. En, als laatste: hoe sneller je een incident kan doorgeven, des te minder schakels en ruis ertussen zitten, en des te betrouwbaarder de melding is. Hapklare brokken Beperkingen zijn er natuurlijk ook aan apps, weet Nederveen. Zo zijn smartphones niet toegestaan in explosiegevaarlijke Atex-omgevingen, en kan het doen van privé-zaken afleiden van het werk. En ook Nederveen onderstreept het belang van de user experience van de app. ‘Juist voor laagopgeleiden moet het doorgeven en ontvangen van informatie zo gemakkelijk en intuïtief mogelijk zijn. Dat betekent juist geen

ellenlange procedures, maar hapklare brokken. Daarom is het ook zo mooi dat je direct een foto kan nemen, wat op papier veel bewerkelijker is.’ En de kosten? Nederveen: ‘Dat hangt natuurlijk af van de grootte van het bedrijf. Bij een grote organisatie kan het richting een ton gaan, maar we leveren ook producten van onder de tienduizend, zoals de audit-tool voor de Veiligheidsregio RotterdamRijnmond.’ De winst die je daarmee boekt, is soms lastig in geld uit te drukken. ‘Via apps kun je incidenten voorkomen, en dus de veiligheidscultuur naar een hoger niveau tillen. Het is moeilijk daar een prijskaartje aan te hangen.’ Er zijn niettemin ook gevallen waar de winst heel concreet is. ‘Een klant van ons doet kwaliteitsinspecties van hydraulische cilinders, en gebruikt een app in het productieproces. Voorheen moesten de testgegevens worden ingeklopt, en nu verschijnen deze direct in de app. Dat scheelt twee fte aan administratie, dus dan verdien je de investering zo terug.’ W PETROCHEM 05 – 2014

38_39_41X1_thema_artikel 2.indd 41

06-05-14 15:37

INNOVATIE

TenCate trekt markt composiet-auto’s open Decennialang hebben onversterkte kunststoffen auto’s lichter en dus zuiniger gemaakt. Maar de toepassing beperkte zich vooral tot dashboards, stoelen en andere onderdelen die niet tot de basisconstructie van de auto horen. Daarin willen chemiereuzen als BASF en DuPont maar al te graag verandering brengen. Het initiatief lijkt echter te liggen bij een Nederlands bedrijf met een lange historie: TenCate. Wim Raaijen

LINQS Eind februari kwam TenCate volop in het nieuws door een succes in de automobielindustrie. Na de opening in De Telegraaf besteedde zelfs de NOS uitgebreid aandacht aan het van origine Twentse bedrijf dat exclusieve leverancier van koolstofvezels is geworden voor de Alfa Romeo 4C. De Italiaanse Adler Group ontwikkelde op basis van de geavanceerde TenCate-composieten het centrale passagierscompartiment, volledig van thermoset composiet. Kijk naar films hierover via bit.ly/ RTV-item en bit.ly/C4-chassis

De inzet van thermoplasten kan de autoindustrie de komende jaren behoorlijk opschudden. Alom wordt veel verwacht van deze composieten. Onlangs werd tijdens de Hannover Messe de opkomst van thermoharders nog aangemerkt als een van de belangrijkste trends voor materialen. Ze kunnen door hun eigenschappen en uitgebreide mogelijkheden om ze te bewerken onder andere de weg banen voor met name de massaproductie van volledig kunststoffen personenauto’s. Een belangrijke front runner hierin is TenCate Advanced Composites uit Nijverdal. ‘In Europa kon Alfa Romeo hooguit vijf telefoonnummers bellen, toen het partners zocht voor de ontwikkeling van de monocoque van de 4C die volledig van thermoset composiet moest worden gemaakt. Dat het uiteindelijk bij ons terechtkwam, vind ik logisch’, stelt Frank Meurs. Volgens de directeur van TenCate Advanced Composites loopt het bedrijf door de decennialange levering van geavanceerde composieten voor de vliegtuigindustrie echt voorop. En helemaal als het gaat om toepassing van thermoplasten. Inmiddels kijken verschillende autofabrikanten naar de inzet van composiet in personenauto’s. Zo hebben Daimler en BASF enkele jaren geleden een volledig kunststoffen concept car ontwikkeld, de Smart Forvision, waarin zelfs in de velgen geen spoortje metaal was te vinden. Dat bleef echter nog bij een studie. Met de lancering van de elektrische i3 heeft BMW een concrete sprong in de toekomst gemaakt. De auto is grotendeels van thermoset carbon en kan in redelijk grote aantallen worden geproduceerd. Formule-1 Terecht krijgt BMW daarvoor veel erkenning, maar volgens Meurs valt er nog een veel grotere stap te maken: naar volledige massaproductie van composiet

auto’s. ‘Willen we naar echt grote getallen, dan zal dat met thermoplastische composieten moeten. Het is bijzonder knap dat BMW met thermoset al een behoorlijke productie bereikt. Dat mag best revolutionair worden genoemd. Maar thermoplasten bieden veel meer mogelijkheden voor industriële bewerking. Lassen, persen en spuitgieten, het gaat allemaal veel gemakkelijker bij de bewerking van thermoplasten. Bovendien hebben we het hier over thermoplasten in twintig seconden te vervormen zijn. Dat versnelt het productieproces aanzienlijk want gerobotiseerde productiehandelingen kunnen elkaar dan snel opvolgen.’ Helemaal nieuw in de automotive is TenCate niet. Het bedrijf levert al een decennium onder andere composieten voor de Formule-1- en andere zeer luxe sportauto’s. Deze auto’s worden nog niet grootschalig en industrieel geproduceerd, hooguit in kleine series. Toepassing in de Formule 1 heeft wel veel informatie opgeleverd, waarvan de fabrikant nu profijt heeft. Meurs: ‘Heel positief is dat bij botsingen de energieopname van composiet vele malen hoger is dan van traditionele materialen als metalen. Composiet-auto’s zijn gewoon veiliger en hebben in de Formule 1 het aantal ongelukken met dodelijke afloop sterk teruggebracht.’ Design De belangrijkste potentiële succesfactor voor composiet-auto’s is echter het milieu. De steeds strengere CO2-eisen dwingen autofabrikanten om op alle terreinen naar innovaties te zoeken. Meurs: ‘Ze zijn natuurlijk al een tijdje bezig met het downsizen van motoren. Die worden steeds efficiënter. Daarnaast kunnen de autoproducenten en producenten van autobanden de rolweerstand aanpakken. Maar de derde weg is natuurlijk reductie van het gewicht. En bedrijven als

PETROCHEM 05 – 2014

42_43_X3_thema_artikel 4.indd 42

06-05-14 15:37

TenCate kunnen autofabrikanten helpen om auto’s lichter en daarnaast sterker en veiliger te maken.’ TenCate kan daarbij bogen op decennialang opgebouwde ervaring. In de vliegtuigindustrie is gewicht van het materiaal al veel langer een issue. Elke kilo besparing levert een meervoud aan bespaarde

echt op detailniveau gaan kijken om te zien wat de veranderingen in ontwerp zijn. Vliegtuigen zijn natuurlijk ook investeringen die een paar decennia lang mee moeten.’ Bij auto’s speelt design een veel grotere rol. Bij nieuwe modellen kan het ontwerp doorslaggevend zijn. Meurs: ‘Het zou een gemiste kans zijn

‘Willen we naar echt grote getallen, dan zal dat met thermoplastische composieten moeten.’ kerosine op. Niet alleen vanuit milieuoverwegingen is dat belangrijk, maar besparing op brandstofkosten levert ook een significant economisch voordeel op. Een bijkomend voordeel van composieten is dat ze in het ontwerp veel mogelijkheden bieden. Voor de vliegtuigindustrie is dat minder interessant dan voor de automobielindustrie. Meurs: ‘Vliegtuigen zien er aan de buitenkant al heel lang nagenoeg hetzelfde uit. Je moet

als composiet-auto’s net zo worden ontworpen als hun voorgangers. De BMW i3 is ook qua ontwerp anders dan we gewend waren.’ Uitdeuken Composiet biedt nieuwe mogelijkheden, en daar ligt misschien ook wel de grootste uitdaging. Als de komende jaren steeds meer autofabrikanten overgaan naar het gebruik van composiet

in structuurdelen van auto’s, dan zullen ze hun productieprocessen moeten aanpassen. Dat kost natuurlijk tijd en geld. Daarnaast zal ook het een en ander veranderen in het auto-onderhoud. Na een botsing is het niet meer een kwestie van uitdeuken, maar moeten hele onderdelen worden vervangen. Dat kan een duur grapje worden, zeker als onderdelen nog niet massaal kunnen worden geproduceerd. Het gebruik van een verscheidenheid aan materialen lijkt daarom voorlopig de beste keuze, vindt ook Meurs. Bij de BMW i3 is het inzittendencompartiment weliswaar gemaakt uit koolstofversterkt kunststof, maar zijn de kreukzones onderdeel van de aluminium chassisstructuur. Meurs: ‘Ik verwacht niet dat we binnen twee of drie jaar enorm veel composiet-auto’s op de weg zullen hebben. Maar wel dat steeds meer onderdelen van composiet worden gemaakt.’ En zo zal de grootschalige toepassing van composieten in middenklasse auto’s steeds dichterbij komen. W PETROCHEM 05 – 2014

42_43_X3_thema_artikel 4.indd 43

06-05-14 15:37

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olieen chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

ITANKS-LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 38

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

07-05-14 11:52

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cor van der Linden iTanks, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Karin Husmann Plant One, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet Verwater Group, interim CEO

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wouter Stam Flowid, managing director

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen. De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 39

07-05-14 09:49

4  5 JUNI 2014 Jaarbeurs Utre

De vakbeurs vo

cht

or professiona

ls in het labora torium

TOEGANG IS GR Registreer nu v ATIS www.labtechnoia logy.nl/registra tie BEURSVLOER

PROGRAMMA

Op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology 2014 is de nieuwste laboratoriumtechnology te vinden. Naast innovatieve technologie is er ruimte voor producten ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. Een overzicht van de exposanten is te vinden op www.labtechnology.nl

DERDE EDITIE

Net als tijdens voorgaande edities zal er op beide dagen een interessant inhoudelijk programma zijn. In samenwerking met de Sectie Analytische Chemie (KNCV) en andere partners zullen er veel actuele thema’s worden belicht. Hoofdthema’s zijn: milieu/analyse, voedselveiligheid, life cell imaging. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a.: analysetechnieken (GC, HPLC, MS, LC), biobanking, robotics, materiaalanalyse (Raman, NMR) en laboratoriuminrichting.

Na twee succesvolle edities vindt de derde editie van Labtechnology plaats op 4 en 5 juni in de Jaarbeurs Utrecht. Het concept blijft hetzelfde: kennisoverdracht tussen leverancier en eindgebruiker/afnemer, wederom op de uitgebreide beursvloer en in combinatie met een interessant inhoudelijk programma.

Toegang tot Labtechnology 2014, inclusief de beursvloer en het programma is gratis. Registreer vandaag nog via www.labtechnology.nl/registratie

partners:

46_beta.indd 1 265_ADV_Labtechnology_A4.indd 1

REGISTREREN

organisatie:

07-05-14 09:27 19-03-14 15:23

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Technotrans www.technotrans.nl

MulTiDiscipliNAir MAiNTENANcE TEchNiciAN Deze cursusreeks is bedoeld voor onder andere onderhoudsengineers, reliability engineers en operators met onderhoudstaken die hun inzicht in de chemische procesketen willen verbreden. Het programma bestaat uit vijf modules die allemaal of per stuk kunnen worden gevolgd. De modules zijn: Asset management en proceskennis chemie; Static equipment; Rotating equipment; Electrical equipment en instrumentatie; Materialen en bescherming.

16 september – 4 november Antwerpen/Breda

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Management producties www. managementproducties.com

OffshOrE iNDusTry 2014 Netwerkbijeenkomst voor de offshore industrie. Met onder andere Coby van der Linde, directeur van het Clingendael International Energy Programme, die vertelt hoe zij de toekomst van de mondiale energievoorziening ziet. Wat zijn de mogelijkheden voor de offshore industrie daarin? En welke ontwikkelingen verwacht Ruud Zoon, managing director GDF SUEZ E&P Nederland en voorzitter van Nogepa, voor gas? Hoe ziet hij de groeiende afhankelijkheid van andere landen als het om gas gaat?

22 mei Rotterdam

petroleum and chemical industry committee Europe www.pcic-europe.com

pETrOlEuM AND chEMicAl iNDusTry cONfErENcE EurOpE Conferentie om ervaringen uit te wisselen over instrumentatie voor de (petro)chemische en olieen gasindustrie. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere energie-efficiency, veiligheid en kwalificatie van personeel, nieuwe standaarden, equipment, systemen en componenten, toepassingen in extreme condities, en onderhouds- en operationsmanagement

3 - 5 juni Amsterdam

petrochem platform www.deltavisie2014.nl

DElTAvisiE Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en andere havengebieden. Wat kan de industrie hiervan leren? Tijdens het congres vertellen kopstukken en experts uit de industrie hoe zij via slim gebruik van energie, grondstoffen en de keten overeind blijven. Bovendien belicht Deltavisie diverse Enlightenmentz, lichtende voorbeelden uit de Rotterdamse haven en industrie voor efficiënte productieprocessen.

5 juni Rotterdam

Management producties www.rotterdamenergyport.nl

rOTTErDAM ENErGy pOrT Havenbreed energiedebat voor directeuren en managers werkzaam in het Rotterdamse haven- en industrieel complex. Met onder andere Ed Nijpels, voorzitter Borgingscommissie Energieakkoord, over het SER Energieakkoord. Dit zet in op energie-efficiëntie en een jaarlijkse energiebesparing van 1,5 procent, om zo duurzame ontwikkelingen te stimuleren en de concurrentiekracht in Nederland te versterken. Hoe gaan we dat realiseren? Daar gaat ook Allard Castelein, president-directeur Havenbedrijf Rotterdam, op in. Rotterdam gaat immers een grote bijdrage leveren aan de ambitieuze doelstellingen van het nationale energieakkoord. Op welke manier pakt de haven dit op? Voor welk energiescenario wil de haven gaan?

1 juli Rotterdam

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

47_K_agenda.indd 47

PETROCHEM 05 – 2014

06-05-14 15:36

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

ALgeMeen

deMOntAge

kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)

sgs nederland b.v.

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen

Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BLAst VALVes

Vokes-Air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

cheMicALs

chemicals, Lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v.

klingerBV

Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks

Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

VBk groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising, robbin hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden. 48

ddM demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering

Victor Lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MechAnicAL cOntrActing

gLOBAL cAd center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl

engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MiLieU & enVirOnMent

ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

inspectie, tAnks drUkAppArAten, VLOeren

n.r. koeling

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

PETROCHEM 05 – 2014

48_49_marketreview.indd 48

06-05-14 13:36

Market review pipe sUppOrts

prOcess siMULAtiOn

Bea nederland B.V. protomation bv dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Lamons nederland BV

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

prOcess cOntrOL

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

prOcess eQUipMent

primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

ptfe

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

stAALcOnstrUcties

minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

stUdBOLts

eUrOWAter B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

polyfluor plastics BV

Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@sgd-nl.eu Website: www.sgd-nl.eu

WAterBehAndeLing

prOjectpLAnning & cOntrOL

hanwel

smit gloeidienst B.V.

Verzekeringen

jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

intrAMAr insurances Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WArMteBehAndeLing

Bc Basco Alfa Laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

Alfa Laval Benelux nV

Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

PETROCHEM 05 – 2014

48_49_marketreview.indd 49

06-05-14 13:36

COLUMN

Een echte crisis zou ons verplichten keuzes te maken. Slimme keuzes. Inzetten op meer innovatie en slimme en duurzame groei. Maar ik zie het nog niet gebeuren.

Groei Het lijkt er sterk op dat de Europese economie stilstaat en vastzit in een soort wachtmodus. Onze economie is nog steeds aan het bekomen van de crisis en van groei is niet of nauwelijks sprake. Er zijn dan ook weinig perspectieven voor die groei. Fundamenteel staan de meeste economische parameters in Europa op negatief, zodat er weinig animo is voor investeringen. Dit staat in schril contrast met de dynamiek in de Verenigde Staten waar men zelfs spreekt van een industriële renaissance onder invloed van de schaliegasrevolutie. In Europa daarentegen liggen de meeste gascentrales stil of worden zelfs gesloten, omdat het vandaag erg oneconomisch is om elektriciteit te maken uit duur gas. Jammer, want de snel inzetbare gascentrales zijn erg complementair met duurzame energie. Onder invloed van de Oekraïne-crisis komt nu ook de bevoorradingszekerheid van dat gas weer op de voorgrond. Rusland blijkt een gevaarlijke partner die er niet voor terugdeinst de gaskraan dicht te draaien als hem dat zo uitkomt. Problemen zat dus. Stabiliteit En anderzijds gaat het toch nog vrij goed. De Europese economie doet het behoorlijk, de treinen rijden op tijd en het licht gaat niet uit. Maar de economische groei is zeer bescheiden. In klassieke economische schema’s vormt dat een groot probleem, groei is immers essentieel voor ons economisch systeem. Maar is dat wel zo? Onze groeipercentages zijn inderdaad niet te vergelijken met die van de groeilanden, waar je soms zelfs kan spreken van een spektakeleconomie, zo snel kan de groei daar zijn. Ook de boom and bust-economie van de Verenigde Staten is ons vreemd. De Europese economie blijkt een stabiele en gediversifieerde machine die traag maar zeker groeit. De Europese groei is ook eerder kwalitatief dan kwantitatief. In wezen is er vooral sprake van substitutie waarbij we evolueren naar steeds hoogwaardiger producten en jobs. En dat is goed, dat zorgt voor stabiliteit en onze economie blijkt dan ook verbazend robuust te zijn. Verandering De keerzijde van de medaille is dat onze economie niet goed kan omgaan met verandering. De filosoof Karl Popper 50

beschreef reeds de dynamiek van piecemeal engineering, waarbij een steeds verfijnder beleid in alsmaar kleinere stapjes steeds complexere systemen voortbrengt. Dat werkt goed zolang de reis in dezelfde richting gaat, maar het is volstrekt onbruikbaar om grote veranderingen te beheersen. Rustig beleidswerk verandert niets, het brengt vooral meer van hetzelfde voort. Dat ligt niet aan de mensen maar aan de systemen. Systemen die zo in elkaar zitten dat er alleen bij crisis echt iets verandert. Slimme keuzes Op korte termijn levert de veerkracht van onze economie ons voordelen op. Maar op lange termijn is dat erg gevaarlijk omdat de sense of urgency ontbreekt. We dreigen daarbij vooral de boot van de innovatie te missen en dan gaat het structureel fout. Innovatie gaat in wezen om verandering en daar spant het schoentje. Verandering komt alleen tot stand onder druk van de omstandigheden. Ik hoef niemand van het belang van innovatie te overtuigen, het draagvlak voor innovatie is erg groot. Maar de realiteit is weerbarstig en in de praktijk wordt er vandaag vooral bespaard op innovatie, zowel bij de overheid als bij de bedrijven. Innovatie, dat willen we allemaal, maar nu even niet. De korte termijn is vooralsnog sterker dan de lange termijn. Dat moet dringend veranderen. Jammer dat de economische crisis niet dieper bijt, want vaak moet het eerst slechter gaan alvorens het weer beter kan worden. Never waste a good crisis. Een echte crisis zou ons verplichten keuzes te maken. Slimme keuzes. Inzetten op meer innovatie en slimme en duurzame groei. Maar ik zie het nog niet gebeuren. En ondertussen rijdt de trein der traagheid gewoon verder. Hopelijk niet de afgrond tegemoet.

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent, en expert bij het Petrochem Platform.

PETROCHEM 05 – 2014

50_M_column.indd 50

06-05-14 15:39

02 14

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Aardbevingen door gasen oliewinning in VS

51_OA_olie_cover.indd 2

Gascrisis legt nood aan EU-energiebeleid bloot

06-05-14 15:46

Polytechnisch Zakboek Uw encyclopedie op het gebied van technische informatie

Het Polytechnisch Zakboek is al lang geen zakboek meer. In dit boek vindt u technische informatie uit uiteenlopende vakgebieden in de vorm van definities, formules, tabellen en tekeningen. Uw voordelen: • Onmisbaar vanwege de verplichte Eurocode systematiek. • Alle naslaginformatie van diverse technische vakken gebundeld in één boek. • Praktische korte en bondige teksten afgestemd op de dagelijkse praktijk. • De tabellen zijn duidelijk leesbaar door groter formaat boek. • Inhoud is betrouwbaar, onafhankelijk en compleet. Ook voor de Vlaamse markt! • Ook op cd-rom. Auteurs: F. van Herwijnen, G. de Roeck, G.A. Schwippert, P.H.H. Leijendeckers en Y. Verbakel Ga voor meer informatie en uw bestelling naar www.bimmedia.nl/PTZB

52_PT.indd 1

07-05-14 09:58

NIEUWS

Eerste olie en gas van mega-project Gudrun ∙ Drie Noordzee-velden in minder dan drie jaar ontwikkeld ∙ Eerste fase Gasopslag Bergermeer afgerond ∙ Onderzoeksbureau: VS rennen achter LNG-feiten aan ∙ NAM vernieuwt HSE-contract

AArdbEvINgEN door gASWINNINg

Seismologen wijzen de Amerikaanse olieen gassector aan als de veroorzaker van een toenemend aantal aardbevingen in het midden van het land. Niet de extractie van olie en gas, maar juist het injecteren van afvalwater lijkt de boosdoener.

gEvrAAgd: EU-ENErgIEbElEId

De Nederlandse visie dat Rusland een zekere gastoeleverancier is voor de toekomst, is niet uitgekomen. De laatste vijftien jaar heeft Rusland laten zien dat het gas-export als machtspolitiek instrument wil en zal gebruiken. Een actief EU-energiebeleid is daarom broodnodig.

Uitgave van Industrielinqs pers en platform bv Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam

Eindredacteur Inge Janse 020 3122 796 liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim raaijen 020 3122 281

Vormgever gabriele Köbbemann

Uitgever Mark oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Teake Zuidema, Cyril Widdershoven Cover Gazprom Neft

Advertentieverkoop Jetvertising bv Postbus 1890, 2280 dW rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij MediaCentrum rotterdam

02 | 14

53_OB_olie_inhoud.indd 3

Co lo fo N

olIE & gAS 02|14

06-05-14 15:47

EErstE oliE En gas van mEga-projEct gudrun

kan worden gebruikt als de vraag weer groeit. Onder andere Statoil, EDF en Vattenfall hebben opslagcapaciteit ingekocht. Het project omvat in totaal veertien putten in Bergen, naast de gasbehandelingsinstallatie in Alkmaar en een acht kilometer lange pijleiding die de twee locaties met elkaar verbindt. Taqa en EBN, het Nederlandse staatsenergiebedrijf, hebben samen 850 miljoen euro geïnvesteerd in het project. In ruil voor opslagcapaciteit levert Gazprom het kussengas dat nodig is om het reservoir op druk te brengen.

EErstE fasE gasopslag BErgErmEEr afgErond > Gasopslag Bergermeer is operationeel. Compressoren injecteren gas in vijf putten die zijn geboord in het eerder leeggeproduceerde Bergermeerveld. Hiermee is de eerste fase van het project veilig, op tijd en binnen budget afgerond. Naar verwachting zal de gasopslag in april volgend jaar volledig operationeel zijn. Dan heeft Bergermeer een opslagcapaciteit van 46 terawattuur of 4,1 miljard kubieke meter gas, vergelijkbaar met het jaarlijkse gasverbruik van 2,5 miljoen Nederlandse huishoudens. Deze opslagcapaciteit zal in de zomer worden gebruikt om gas op te slaan als de vraag laag is, waarna het in de winter

groEn licht voor KaomBo-projEct in angola

FOTO: STATOIL

> Statoil heeft met partners GDF Suez en OMV de productie van het Gudrun olieen gasveld in de Noorse Noordzee opgestart. Het bedrijf verwacht 184 miljoen vaten olie en gas (olie-equivalenten) uit het veld te kunnen halen. Gudrun is ontdekt in 1975. Het is een veld met hoge temperatuur en hoge druk waarvoor nieuwe boortechnologie nodig was. Daardoor heeft het even geduurd voordat het veld kon worden ontwikkeld. De beslissing om in Gudrun te investeren, werd genomen tijdens de financiële crisis. Het was toen het enige megaproject waarin Statoil investeerde. Inmiddels is Gudrun de eerste in een hele rij van velden die Statoil in ontwikkeling brengt. De olie en het gas van Gudrun gaan via een pijpleiding naar Sleipner, waar het wordt behan-

deld. Via bestaande pijpleidingen gaat de olie vervolgens verder naar Kårstø en het gas naar Europa.

54_55_OD_OLIE_nieuws.indd 4

> Total en joint venture partners Sonangol, Sonangol Sinopec, Esso en Galp Energia hebben groen licht gegeven voor het Kaombo-project in Angola. Het ultadiepe offshore project zal de partners naar verwachting 230.000 vaten olie per dag opleveren. De ontwikkeling van Kaombo kost zestien miljard dollar, en de eerste olie wordt verwacht in 2017. Het gaat om zes velden (Gengibre, Gindungo, Caril, Canela, Mostarda en Louro) uit de kust van Luanda. De waterdieptes variëren van 1.400 tot 1.900 meter. Het plan is om 59 installaties op de zeebodem te installeren die via driehonderd kilometer leidingen worden verbonden met elkaar en met twee FPSO’s. Elke FPSO krijgt een productiecapaciteit van

02 | 14

06-05-14 15:39

ondErzoEKsBurEau: vs rEnnEn > DSM heeft zijn activiteiten op het gebied van voedingsenzymen achtEr lng-fEitEn aan uitgebreid

115.000 vaten per dag. Het gas dat met de olie mee komt, gaat naar een LNG-fabriek in Angola.

driE noordzEE-vEldEn in mindEr dan driE jaar ontwiKKEld > In de afgelopen drie maanden heeft GDF Suez E&P drie olieen gasvelden opgestart in de Bristse en Nederlandse Noordzee: Orca, Amstel en Juliet. De velden zijn in minder dan drie jaar ontwikkeld. Het Orca-gasveld, in de Noordzee in het grensgebied tussen Nederland en Engeland, kwam in december 1013 on stream. Het gas kwam uit de eerste van drie putten die worden geboord vanaf het nieuwe D18a-A platform in de Nederlandse Noordzee. Later dit jaar zal het veld zo’n zevenduizend vaten olie-equivalenten per dag gaan leveren. Dit gas gaat via een pijpleiding naar het D15a-Aproductieplatform, waarna het via de Noordgastransport-pijpleiding richting Uithuizen gaat. Het eerste gas uit het Juliet-veld werd in januari dit jaar geproduceerd via een onderzeese installatie. Inmiddels is een tweede put geboord en produceert het Engelse veld zo’n veertienduizend vaten olie-equivalenten per dag. Het Amstel-veld produceert sinds februari olie via het nieuwe Q13a-A productie-platform, zo’n twaalf kilometer uit de Nederlandse kust bij Scheveningen. Dit veld zal waarschijnlijk zo’n vijftienduizend vaten olie per dag produceren, en naar verwachting gedurende tien

jaar blijven produceren. De lichte ruwe olie uit het veld is van hoge kwaliteit en gaat via een nieuwe pijpleiding naar het bestaande P15-platform van Taqa. Dit platform ligt ongeveer 25 kilometer ten noordwesten van het Q13a-Aplatform. De olieen gasbehandelingsinstallaties op P15 verwerken de lichte olie, waarna deze via een bestaande pijpleiding verder gaat naar een raffinaderij in de haven van Rotterdam. Later dit jaar verwacht GDF Suez ook nog het eerste gas te kunnen produceren uit het Sierra-gasveld in de Nederlandse Noordzee. Het gaat om een HP-HT-veld (High Pressure-High Temperature) dat in juli 2011 is ontdekt.

nam vErniEuwt hsE-contract > De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft haar HSE-contract met Royal HaskoningDHV vernieuwd en uitgebreid. Het driejarige contract omvat de bovengrondse veiligheid op en om alle 175 onshore en offshore exploratie- en productiefaciliteiten van NAM voor olie en gas in Nederland en het Noordzeegebied. Royal HaskoningDHV zal zich vooral richten op HSE-risicomanagement, compliance management en milieueffecten. Daarbij gaat het onder meer om het bijhouden van operationele documenten, opstellen van milieurapportages, faciliteren van diverse veiligheid- en beschikbaarheidsstudies, opstellen van technische veiligheidsdocumenten en juridische ondersteuning.

de overname vaninalle activiteiten > met Aan gas geen gebrek de van schaliegas van het Verenigde Amerikaanse biotechnologiebebulkende Staten. Toch loopt de drijf Valley Research. federatie achter de feiten De aanproducten als het gaat van om LNG-markt, en worden dat merken energiedede nieuwe aanwinst gebruikt in bedrijven in hun portemonnee. conclusie voedingssupplementen, zuivel,Die sappen en trekken analisten van het Britse onderwijnen.de Valley Research wordt onderdeel zoeksbureau GlobalData. van DSM Food Specialties. De mondiale markt voor LNG groeit volgens GlobalData tot 2018 met tien procent per jaar. Maar omdat de Verenigde Staten veel barrières opgeworpen om totin > Shell doethebben een nieuwe investering export van gas over te gaan, vullen bio-ethanol. Het olieconcern wil andere vaart landen gatdedat ontstaat. Vooral Australië makenhet met ontw ... profiteert daarvan, aangezien dit land op diverse plekken LNG-terminals bouwt om zijn aardgas vloeibaar en gereed voor vervoer te maken. In 2017 betekent dit dat de VS, ondanks zijn enorme aanbod, slechts vijf procent van de LNG-markt zal beheersen, terwijl Australië twintig procent bezit. Qatar, waar onder meer ExxonMobil actief is in LNG en dat momenteel nog de grootste LNG-exporteur is, zal vanwege de stormachtige groei van LNGterminals in Australië marktaandeel kwijtraken en in 2017 nog zestien procent van de markt bezitten. Dat vloeibare gas gaat vooral naar het grondstofarme Azië toe, maar GlobalData verwacht dat de penibele relatie met Rusland ervoor zal zorgen dat ook Europa meer en meer zijn toevlucht neemt tot de import van LNG. Ondertussen blijven de Verenigde Staten maar gas oppompen dat binnen de grenzen van het continent moet blijven. Want hoewel president Obama zijn fiat heeft gegeven, zorgen de vele regels op lokaal, staat-, milieu- en federaal niveau ervoor dat het nog jaren kan duren voordat de export écht een vlucht neemt. Ook de huidige regelgeving die het alleen toestaat gas te exporteren naar landen waarmee een vrijhandelsakkoord is gesloten, maakt de situatie er niet makkelijker op. Het bedrijfsleven maakt het LNG-exporteurs eveneens niet gemakkelijk. Chemiereus Dow liet in februari bijvoorbeeld in niet mis te verstane woorden weten een expliciet tegenstander van de export van schaliegas te zijn. ‘Door onze energiebronnen te verschepen naar het buitenland, en dat te doen zonder goed te begrijpen wat de implicaties zijn voor de maakindustrie in eigen land, bedreigen we potentieel deze industriële renaissance en economische groei.’

02 | 14

54_55_OD_OLIE_nieuws.indd 5

06-05-14 15:39

SCHALIEGAS

Aardbevingen na gasen oliewinning in VS Seismologen wijzen de Amerikaanse olieen gassector aan als de veroorzaker van een toenemend aantal aardbevingen in het midden van het land. Niet de extractie van olie en gas, maar juist het injecteren van afvalwater lijkt de boosdoener.

In de Amerikaanse staten Texas, Oklahoma, Kansas, Arkansas en Colorado schudt de aarde vaker en heftiger dan voorheen. Burgers voelen hun huizen trillen en wetenschappers zien de naalden van hun seismografen vaker op en neer schieten. Over de oorzaak lopen de meningen uiteen. Is dit een natuurlijk verschijnsel of hebben de aardbevingen iets te maken met de explosieve groei van de olieen gaswinning in Amerika?

Teake Zuidema

Breuklijn Lynda Stokes is burgemeester van Reno, een stadje in Texas met 2.500 inwoners. Ze zegt in een telefoongesprek: ‘Dit deel van Texas is nooit een gebied met aardbevingen geweest, maar sinds vorig jaar beleven we de ene aardschok na de andere, soms twee per dag. Er zitten nu scheuren in de muren en de vloeren van het gemeentehuis, en de fundering is verschoven.’ De zwaarste schok die in Reno is gemeten, registreerde 3.6 op de schaal van Richter. ‘Je hoort eerst een knal en daarna lijkt het net of een vrachtwagen tegen je huis rijdt’, vertelt Stokes. Zij heeft geen twijfel over de oorzaak. Even buiten Reno bevinden zich twee injection wells, plaatsen waar olie-en gasbedrijven miljarden liters afvalwater diep in de grond injecteren. ‘Je kunt er de klok op gelijk zetten’, stelt Stokes. ‘Eerst zien we steeds meer tankwagens naar de reservoirs rijden en niet veel later voelen we de schokken.’ De tijd tussen oorzaak en gevolg lijkt bijzonder kort. ‘Volgens een seismoloog die we hebben geraadpleegd, komt dit omdat het water vrijwel direct in een breuklijn wordt geïnjecteerd’, zegt Stokes. Reno ligt op nog geen dertig kilometer van de metropool Dallas/Ford Worth en bovenop de Barnet Shale, een 6

56_57_59OH_olie_artikel 2.indd 6

leisteenformatie waaruit op grote schaal gas wordt gewonnen. De bewoners van Reno hebben geklaagd bij de Texas Railroad Commision, de commissie die zowel belast is met het reguleren als het promoten van de Texaanse gasen oliesector. De gekozen leden van de commissie willen zich niet uitspreken over de mogelijke oorzaak van de aardbevingen bij Reno. Ze hebben zelf een seismoloog ingehuurd om onderzoek te doen naar de aardbevingen. Record Volgens de US Geological Survey (USGS), dé autoriteit op dit gebied, neemt het aantal aardbevingen in het midden van de Verenigde Staten inderdaad dramatisch toe. In de periode tussen 1970 en 2000 registreerde de USGS hier gemiddeld per jaar twintig aardbevingen zwaarder dan 3.0 op de schaal van Richter. Maar in de periode van 2010 tot en met 2013 zijn in dezelfde categorie maar liefst 450 aardschokken waargenomen, een gemiddelde van meer dan honderd per jaar. Het record werd gevestigd in 2011 met 188 aardbevingen die 3.0 of hoger registreerden op de schaal van Richter. William Ellsworth, een geofysicus van de USGS, schrijft in het wetenschappelijke tijdschrift Science dat er een verband bestaat tussen de toegenomen seismische activiteit en de explosieve groei van de olieen gasboringen in het gebied. ‘Het is al lang bekend dat activiteiten als het winnen van gassen en vloeistoffen en het injecteren van vloeistoffen in de aarde aardschokken kunnen veroorzaken’, zegt Ellsworth. Het grote probleem is volgens hem niet de extractie van olie en gas, maar de injectie van vervuild water in de aarde. Injection wells De Amerikaanse olieen gasbronnen produceren enorm veel vervuild water dat met de olie of het gas omhoog komt. Sinds een aantal jaren komt daar het frackwater bij, het vervuilde water dat na het fracken van schaliegaslagen terugkomt naar de oppervlakte. Een deel van dit frackwater wordt hergebruikt of gezuiverd, maar het grootste deel wordt via injection wells diep in de aarde geïnjecteerd om te voorkomen dat oppervlaktewater of

02 | 14

06-05-14 15:39

aquifers verontreinigd raken. Alleen al in Texas zijn zo’n veertigduizend plaatsen waar dit water in de aarde wordt geïnjecteerd. Het leeuwendeel hiervan levert geen enkel probleem op, maar soms kunnen deze injection wells volgens Ellsworth inactieve breuklijnen activeren. Het mechanisme waarmee de waterinjecties aardbevingen veroorzaken, is bekend. Ellsworth: ‘Al dat geïnjecteerde water verhoogt de waterdruk in de poriën en scheurtjes van gesteenten. Dit leidt tot het verzwakken van aanwezige breuken. Als de waterdruk voldoende toeneemt, dan gaat zo’n breuk schuiven waarbij opgeslagen tektonische spanning zich ontlaadt in de vorm van een aardbeving.’ Volgens Ellsworth kunnen zelfs breuken die al miljoenen jaren inactief zijn, worden “gesmeerd” door water en in beweging komen. Fracking Ellsworth acht de kans dat hydraulic fracking zelf aardbevingen veroorzaakt bijzonder klein. ‘Fracking veroorzaakt microaardschokken van minder dan 2 op de Richter-schaal’, schrijft de geofysicus in Science. ‘Dat is veel te gering om schade te veroorzaken of gevoeld te worden aan de oppervlakte. Er is in de afgelopen jaren in Amerika gefracked in meer dan honderdduizend olieen gasbronnen, en de zwaarste aardbeving die hiermee in verband is gebracht, was een 3.6, en dat is nog steeds te weinig om grote schade aan te richten.’ De bewoners van Reno weten overigens wel dat zo’n aardbeving scheuren in muren en vloeren kan veroorzaken. Volgens Cliff Frohlich, een seismoloog van de Universiy of Texas in Austin, kan ook het fracken zelf

aardbevingen veroorzaken. Frohlich ontdekte dat de zwaarste aardschokken in de Eagle Ford Shale, een leisteenformatie in het zuiden van Texas, niet plaatsvonden in de buurt van de injection wells, maar juist bij de locaties waar via hydraulic fracking gas werd gewonnen. De geoloog concludeerde dat van de 62 aardbevingen die zich in 2009 in de Eagle Ford Shale voordeden 47 werden veroorzaakt door fracking. De

‘Als de waterdruk voldoende toeneemt, dan gaat zo’n breuk schuiven waarbij opgeslagen tektonische spanning zich ontlaadt in de vorm van een aardbeving.’ zwaarste beving in dit gebied deed zich voor in oktober 2011 en bedroeg 4.8 op de schaal van Richter. Oklahoma De inwoners van Oklahoma zijn gewend aan tornado’s en stormen, maar niet aan aardbevingen. Het was dan ook een onaangename verrassing dat de staat in november 2011 werd getroffen door een 5.6-aardbeving die veertien huizen zwaar beschadigde en twee mensen verwondde. Het was de zwaarste beving ooit geregistreerd in Oklahoma. En daarbij is het niet gebleven. Oklahoma – een staat met ongeveer vierduizend injection wells – is sinds 2009 na Californië de staat met de meeste aardbevingen. Tien procent van alle Amerikaanse aardbevingen wordt nu geregistreerd in Oklahoma. ➜ 02 | 14

56_57_59OH_olie_artikel 2.indd 7

06-05-14 15:39

NDT G6 Welders Bolt Tensioning Industrial Rope Techniques

Special Lifting

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

MOES POMPEN

VERKOOP, SERVICE & ADVIES

your independent supplier and service provider of:

HIGH PERFORMANCE LOBE PUMPS pressure up to 64 bar Flow rates from 0.014 to 1.713 m3/h suction heights up to 8 m viscosity from 0.3 to 1.400.000 mPas temprature from -60ยบC to 450ยบC

HIGH PERFORMANCE GEAR PUMPS pressure up to 120 bar Flow rates from 0.003 to 900 m3/h suction heights up to 8 m viscosity from 0.6 to 260.000 mPas temprature from -60ยบC to 320ยบC

API, ATEX, FDA, GOST-R and TA-Luft compliant Meer informatie: info@moespompen.nl Telefoon: +31(0)72 562 09 79 ADVERTENTIE-INDEX Abonnees ........................................................................40 Aerzen International Rental .............................................2 Andus Group ...................................................................63 Applus RTD .....................................................................24 BETA Publishers..............................................................46 Coolworld Nederland ............................................. bijlage Deltavisie congres ....................................................30, 31 Dexter ..............................................................................40 Eco Ketelservice Verhuur ................................................24 Evides ..............................................................................16 FLIR Commercial Systems .............................................26 Hempel ..............................................................................4

Rope Access? SKY-ACCESS!

Krohne Nederland ................................... tussen 46 en 47

T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

Petrochem Platform..................................................44, 45

M.O.B. ..............................................................................18 M.O.E.S. Pompen............................................................58 Market review ...........................................................48, 49 MODELEC Data-Industrie ...............................................14 PT advertenties ...............................................................52 SGS Nederland ...............................................................64 SKF ...................................................................................20 Sky Access.......................................................................58 VNU Exhibitions Europe ................................................26

58_index_moes_sky.indd 1

07-05-14 11:30

FOTO: CHESAPEAKE

De USGS registreerde tussen 1975 en 2008 in Oklahoma gemiddeld drie aardbevingen van meer dan 3.0 per jaar. In de periode van 2009 tot 2013 sprong dat gemiddelde omhoog naar veertig per jaar. Seismologen van de USGS gaven in 2011 een verklaring uit waarin ze concludeerden dat ook de oorzaak van de 5.7-aardbeving in 2011 moest worden gezocht in het injecteren van afvalwater in de bodem. Droogte De olieen gassector in Amerika is uiteraard niet blij dat wetenschappers waterinjecties, en in sommige gevallen het fracken zelf, aanwijzen als veroorzakers van aardbevingen. Chad Warmington, de voorzitter van de Oklahoma Oil and Gas Association, noemt de conclusies van de USGS voorbarig. Hij zegt in de New York Times dat de industrie in Oklahoma al vele decennia afvalwater in de grond injecteert zonder dat er ooit sprake is geweest van meer aardbevingen. John Breyer, een geoloog van de Texas Christian University, is het met hem eens. Hij zei tegen de Amerikaanse omroep ABC dat er een andere oorzaak moet zijn. Eén kandidaat: de droogte. Volgens Jean Antonides, een geoloog uit Oklahoma die werkt voor het gasbedrijf New Dominion, kan de dramatische toename van de seismische activiteit worden veroorzaakt door de droogte die al jarenlang het midden van de VS teistert. ‘Alle aardbevingen vinden plaats in de direct omgeving van de aquifers in Oklahoma’, zo stelt Antonides. ‘Deze onderaardse waterreservoirs staan door de droogte op een zeer laag niveau. Wanneer er dan in een paar dagen tijd over een

‘Wanneer er in een paar dagen tijd over een groot gebied plotseling veel regen valt, dan neemt het gewicht van zo’n aquifer in één keer met miljoenen tonnen toe.’ groot gebied plotseling veel regen valt, dan neemt het gewicht van zo’n aquifer in één keer met miljoenen tonnen toe.’ Zo’n abrupte verandering van de druk in een aquifer is volgens Antonides voldoende om aardschokken te veroorzaken. Schadeloos gesteld De USGS produceert al jarenlang wereldkaarten die aangeven hoe groot de kans is dat een bepaald gebied door een aardbeving van een bepaalde intensiteit wordt getroffen. Architecten, ingenieurs en bouwers gebruiken deze kaarten om te zorgen dat hun gebouwen, bruggen en wegen sterk genoeg zijn om de aardschokken te doorstaan die ze in dat gebied kunnen verwachten. Verzekeringen gebruiken dezelfde kaarten om te

berekenen hoe groot de premie is die particulieren of bedrijven moeten betalen voor een verzekering die hen dekt voor de schade van aardbevingen. Tot nu toe heeft de USGS altijd de aardschokken waarvan het vermoedde dat ze werden veroorzaakt door menselijke activiteiten – de zogenoemde induced earthquakes – buiten deze kaarten gehouden. Omdat het aantal zo dramatisch is toegenomen, is de USGS nu van plan aparte kaarten te maken die ook het risico van deze induced earthquakes in beeld brengen. Olieen gasbedrijven zijn ook hierover zeer ontstemd omdat ze vermoeden dat burgers straks met deze nieuwe kaarten in de hand schadeloos gesteld willen worden wanneer hun huizen in waarde dalen en hun verzekeringspremies omhoog gaan. Eerste rechtszaak De eerste rechtszaak is inmiddels een feit. Veertien families in Conway, Arkansas, hebben een rechtszaak aangespannen tegen Chesapeake Operating en BHP Billiton Petroleum. Hun advocaten stellen dat de injection wells van deze bedrijven in 2010 en 2011 een zwerm aardbevingen hebben veroorzaakt waarbij de huizen van de klagers werden beschadigd. Eind 2011 verbood de Arkansas Oil and Gas Commission het injecteren van water in een groot gebied rondom Conway. En voilà, de aardbevingen stopten vrijwel onmiddellijk. ▲ 02 | 14

56_57_59OH_olie_artikel 2.indd 9

06-05-14 15:39

OPINIE

Gascrisis legt nood aan EU-energiebeleid bloot De Nederlandse visie dat Rusland een zekere gastoeleverancier is voor de toekomst, is niet uitgekomen. De laatste vijftien jaar heeft Rusland laten zien dat het gasexport als machtspolitiek instrument wil en zal gebruiken. Nederland en de Europese Unie hebben hier tot nog toe geen effectief antwoord op. Een actief EU-energiebeleid is daarom broodnodig. Cyril Widdershoven

De Russisch-Oekraïense crisis loopt nog steeds op en de Europese gasaanvoer vanuit Rusland staat daardoor onder druk. Na de inlijving van de Krim door Rusland wordt nu de druk op de Oekraïense regering verhoogd om zo de Russische invloedssfeer te versterken. Putin dreigt alweer om de gastoevoer naar de Oekraïne te stoppen. De gevolgen voor Europa zijn nog niet te overzien. Gascrisis De Europese staten staan op dit moment machteloos aan de kant toe te kijken. De sancties die de Verenigde Staten en de Europese Commissie hebben opgelegd, maken niet echt indruk op Putin. Rusland heeft zelfs de druk op Europa verhoogd door te dreigen de gastoevoer naar de Oekraïne stil te leggen waardoor grote delen van Europa kunnen worden geconfronteerd met tekorten in hun gasaanvoer. Belangrijk detail echter is dat deze dreigementen worden geuit op het moment dat de Europese markt zich voorbereidt op de zomerperiode, waarin veel minder gas wordt verbruikt. Minder Russisch gas zal op de korte en middellange termijn dan ook geen effect hebben op de gassituatie binnen de Europese Unie. Noordwest-Europa zal zeker zonder problemen door deze mogelijke gascrisis heen komen. De aanvoer van gas vanuit Noorwegen, Qatar en Algerije in combinatie met de eigen productie in Nederland en het Verenigd

60_61_62_OG_olie_artikel.indd 10

Koninkrijk is meer dan voldoende om mogelijke tekorten elders te kunnen opvangen. Deze positie is echter niet te vergelijken met die van de voormalige Oostbloklanden, zoals Polen, Tsjechië, Slowakije en Roemenië, en Zuid-Europese landen zoals Griekenland en Italië. Deze landen zijn nog steeds (Oostblok) of steeds meer afhankelijk geworden van Russische gasaanvoer. Het Italiaanse olieen gasbedrijf ENI heeft samen met Gazprom grote pijpleidingprojecten geïmplementeerd om gas te importen naar Italië, de Balkan en Griekenland. De invloed van Rusland binnen deze economieën moet dan ook niet worden onderschat. Heroriëntatie De huidige crisis heeft een aantal politiek incorrecte kwesties naar de voorgrond gebracht. Europese politici en het bedrijfsleven hebben steeds geroepen dat het goed zakendoen is met het nieuwe Rusland. De liberalisering van de Russische economie en de mogelijkheid om daadwerkelijk eigendom te verwerven in Rusland hebben veel mensen ervan overtuigd dat er een einde was gekomen aan de eeuwenoude machtspolitiek van Rusland. Politici als Schröder, Blair en Bush, en Westerse bedrijfsiconen als Gasunievoorman Kramer zagen de Putin-era als een stap naar een wereld vrij van machtspolitiek en Koude Oorlogfrictie. De PR-machine van Putin, voor Rusland de nieuwe tsaar en door Europa de eerste jaren gezien als bevrijder en marktgerichte politicus, was zeer effectief. Waarschuwingen dat men rekening moest houden met de oude Russische droom van een wereldrijk of een terugkeer naar een bi- of tri-polaire wereld, werden veelal afgedaan als neoconservatisme of Koude Oorlog-theorieën. Zelfs na de grote conflicten tussen Gazprom/Putin en Shell of BP bleef het optimisme over Ruslands toekomst zeer hoog. De noodzaak tot samenwerking tussen de Europese Unie en Rusland is duidelijk. Wederzijdse handelsbetrekkingen en samenwerking op energiegebied zullen de komende tientallen jaren de relatie beïnvloeden en

02 | 14

06-05-14 15:38

FOTO: GAZPROM

mogelijk versterken. De huidige crisis en de openlijke buitenlandse machtspolitiek van Moskou, die zelfs bereid is haar militaire macht in te zetten, maken echter een totale heroriëntatie binnen de Europese Unie en NAVO noodzakelijk. Diversificatie Afgezien van de duidelijke zwaktes die zijn blootgelegd in de buitenlandse politiek van de EU-lidstaten en de militaire zwakte van de NAVO op dit moment, is het ook noodzakelijk om nu eens een echte en realistische energiepolitiek binnen de Europese Unie te gaan bedrijven. De afhankelijkheid van een gering aantal energieproducerende landen is niet functioneel voor de versterking van de veiligheid van de energieaanvoer voor Europa. Diverse grootschalige maatregelen zijn nodig om de Europese Unie minder afhankelijk te maken van machtige spelers zoals Rusland. Na jarenlang gesteggel binnen de Europese Unie, waar onafhankelijk van de officiële EU-energiestrategie elke lidstaat zijn eigen energiepolitiek volgt, is er nu een point of no return bereikt. De noodzaak om de aanvoer van energie verder te diversifiëren is jarenlang ondersteund, maar heeft weinig resultaten opgeleverd. Een beperkt aantal landen is op dit moment in staat om via LNG-aanlanding en een uitgebreid interconnectie-stelsel gas en olie te importeren. Nederland,

Spanje, België en het Verenigd Koninkrijk staan er wat dat betreft redelijk goed voor. Noordwest-Europa heeft daarmee een grote sprong voorwaarts gemaakt, waarbij de Nederlandse gasrotonde een voortrekkersrol heeft gespeeld. De rest van Europa heeft echter stilgestaan. Diversificatie van

Zelfs na de grote conflicten tussen Gazprom/Putin en Shell of BP bleef het optimisme over Ruslands toekomst zeer hoog.

aanvoer is achtergebleven. Oost-Europa is nog steeds totaal afhankelijk van de Russische gasen olieaanvoer. Mogelijke leveranties van grote hoeveelheden gas via pijpleidingen in West-Europa zijn voor landen in het oosten niet mogelijk door een tekort aan interconnecties en technische mogelijkheden (veel pijpleidingen kunnen alleen oost-west en niet west-oost). Miljardeninvesteringen Europese lidstaten, ook Nederland, moeten nu voor eens en altijd besluiten om de Europese energiemarkt te veranderen en te integreren. De bestaande geografische tweedeling tussen West- en Oost-Europa kan niet blijven bestaan. Om de gas-, olieen elektrici- ➜ 02 | 14

60_61_62_OG_olie_artikel.indd 11

06-05-14 15:38

RUSSIA RELIES ON ENERGY AS AN EXPORT Russians Exports in Billions OF USD, 2012

delijk. Met die ene LNG-terminal in Rotterdam kan Nederland nog geen deuk in een pakje boter slaan tijdens een Europese gascrisis. Meer projecten zijn nodig om een echte Gasrotonde te krijgen. Gecoördineerde aanpak Diverse onderzoeken hebben al aangegeven dat een actief EU-energiebeleid broodnodig is om zo meer aanvoer mogelijk te maken vanuit andere landen dan Rusland. Algerije, Qatar, Libië, Angola, Nigeria, Mozambique of zelfs Iran moeten in deze strategie worden meegenomen. Op dit moment is dit echter nog steeds een utopie. Alle EU-lidstaten zijn alleen bezig met het implementeren van een nationale energiepolitiek, waarbij een gecoordineerde aanpak niet wordt nagestreefd. Slechts het tegendeel wordt bereikt. De Duitse Energiewende heeft de Europese energiemarkt gedestabiliseerd. De onwillig-

Oil (285.3)

Natural Gas (68.8)

Fertilizers (11.2)

Special Transactions (12.7)

Coal (13.7)

Non-Ferrous Metals (20)

Gold (5.1)

Cork And Wood (5.2)

Iron And Steel (23.3)

Mixed Non Ores + Metallic Metal Mineral (6) Scarp (5.3)

Power Generating Machinery (4.2) Organic Chemicals (4.6) Inorganic Chemicals (4.7) Other Transport Equipment (3.6) Electrical Machinery Apparatus (2.8) Road Vehicles (2.8) Rubber (2.7)

Top 5 Recipients Of Oil Exports 1. Netherlands (23%), 2. China (7,9%), 3. Italy (7,8%), 4. Germany (6,3%), 5. Poland (5,7%)

teitsmarkt binnen de Europese Unie te integreren en coördinatie mogelijk te maken in tijden van crisis, zijn grootschalige miljardeninvesteringen nodig. Op hetzelfde moment moeten de Europese lidstaten alles in het werk gaan stellen om de diversificatie van het energiesysteem te versterken. Nieuwe gaspijpleidingen om de landen te bevoorraden zijn nodig, en extra LNG-aanlandingsprojecten zijn ook gewenst. De Nederlandse situatie kan hierbij als voorbeeld dienen. In de jaren negentig en in het begin van deze eeuw stonden er drie tot vier LNG-aanlandingsprojecten gepland in Nederland. Onder druk van diverse partijen is toen besloten er maar één te laten doorgaan. Deze foutieve analyse van de toenmalige spelers is nu dui12

60_61_62_OG_olie_artikel.indd 12

Met die ene LNG-terminal in Rotterdam kan Nederland nog geen deuk in een pakje boter slaan tijdens een Europese gascrisis. heid van Frankrijk en Italië om samen te werken, is ook duidelijk. Het Nederlandse energiebeleid, weer totaal nationaal gericht, kan alleen nog maar leiden tot grotere destabilisering van het Noordwest-Europese systeem, terwijl de kosten de pan uit gaan rijzen. De Oekraïense crisis moet nu worden gebruikt om schoon schip te maken. Niet alleen moeten we Europa klaarmaken voor grotere instabiliteit in de energiesector, ook moeten we er alles aan gaan doen om de Europese Unie zo energie-onafhankelijk te maken als maar mogelijk is. Investeringen zijn nodig om de infrastructuur te vergroten, aanvoer van energie te diversifiëren en om de Europese lidstaten ervan te overtuigen alles op alles te zetten om de aanwezige lokale energiereserves – gas, schaliegas, kolen – te gebruiken. Handelsblok Sommige analisten zien de Oekraïne-crisis dan ook als breekijzer om de Europese Unie ervan te overtuigen schaliegasreserves te gaan winnen. De Russische kade heeft het Brusselse schip bijna gekeerd. Zonder energie-onafhankelijkheid, gebaseerd op nieuwe energiesystemen en diversificatie van aanvoer, zullen we de komende jaren steeds meer worden geconfronteerd met Oekraïense situaties. Het is mogelijk dat andere energieleveranciers het voorbeeld van Moskou gaan volgen. Een gecombineerde EU-aanpak kan dit echter voorkomen. Als machtig handelsblok met een immense binnenlands markt voor energie zal Europa met alle leveranciers kunnen handelen. ▲

02 | 14

06-05-14 15:38

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

Andus Corpotate MagAd A4.indd 1

01_2_63_64_A_omslag_aerzen_anndus_SGS__.indd 3

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

29-04-14 12:09

06-05-14 17:32

making the difference

Nr. 05 – 2014

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

Al 25 jaar het managementblad voor de olieen chemische industrie

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

01_2_63_64_A_omslag_aerzen_anndus_SGS__.indd 2

INSIDE

Total E&P Nederland helemaal terug in de strijd • Chemie en raffinage schroeven investeringen op • Finalisten Plantmanager of the Year 2014 • Thema: Innovatie

06-05-14 17:32

â&#x2013;˛

digitale bijlagen

Newsline PROcES

Ontwikkeling: voor KROHNE een must Binnen de procesindustrie is procesanalyse een belangrijke kernfunctie voor een goede procesvoering en automatisering. Constante productkwaliteit, lage kosten en veilige milieuvriendelijke processen zijn bijna niet meer voor te stellen zonder procesanalyse. De eisen voor nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en veiligheid worden steeds strenger, leveranciers van procesinstrumentatie investeren dan ook continue in het ontwikkelen van betere en nieuwe procesinstrumentatie. KROHNE, is bekend in de Nederlandse markt als een betrouwbare leverancier van procesinstrumentatie, waarbij degelijkheid en kwaliteit vanzelfsprekend zijn. Maar wat veelal niet bekend is, KROHNE is ook een innovatief bedrijf,

dat continue investeert in de ontwikkeling van nieuwe meetinstrumentatie. In de fabriek in Dordrecht, waar jaarlijks meer dan 60.000 ultrasone en magnetische flowmeters worden geproduceerd, werken 420 mensen. Het grootste deel hiervan in de productie, maar echter ook 60 mensen op de afdeling Research & Development. De ontwikkeling van de MR (magnetische resonantie) flowmeter is daarvan een uniek voorbeeld. Binnenkort verschijnt, na jaren van onderzoek, de eerste MR meter. De meter meet in leidingen, van een mengsel vloeistoffen en gassen, de hoeveelheid die er doorheen stroomt. Dit gebeurt op basis van de techniek van de MRI-scan, bekend uit de medische wereld. De meter kan o.a. worden toegepast in de petrochemische- en olie-industrie, bijvoorbeeld bij de winning op booreilanden. Maar ook op het gebied van analysetechniek heeft KROHNE een positieve bijdrage geleverd, met de introductie van SMARTSENS, 2-draads analysesensoren met geïntegreerde versterker technologie. Waardoor externe transmitters niet meer nodig zijn.

SMARTSENS

KROHNE staat voor innovatie en maximale productkwaliteit en is één van de marktleiders in de industriële procesmeettechniek.

Uitgave 2 | 2014

SMARTSENS Eerste generatie analytische sensoren die transmitters overbodig maakt Highlights: • Geen externe transmitter nodig • Installatie in explosiegevaarlijke- (zone 0) en hygiënische zones • Past in 98% van alle armaturen • Gemakkelijke installatie en retrofit • Offline kalibratie onder gecontroleerde omstandigheden • Uniform software- en werkingsconcept • Verschaft nauwkeurige onderhoudsvoorspellingen • Lage investerings- en onderhoudskosten

KROHNE OPTIWAVE 5200 c/F: modulaire niveaumeter De KROHNE OPTIWAVE 5200 C/F is een prijsgunstige FMCW radar niveaumeter voor vloeistofapplicaties met een meetrange tot 30m. Het 2-draads meetinstrument meet het niveau en volume van opslag- en procestanks onder procescondities tot een flenstemperatuur van 250°C en een druk van 40 bar. Samen met de onlangs gepresenteerde OPTIFLEX 2200 C TDR niveaumeter, is de OPTIWAVE 5200 C ontworpen en ontwikkeld voor gebruik in SIL 2 gerelateerde veiligheidssystemen volgens IEC 61508.

OPTIWAVE 5200

De OPTIWAVE 5200 C/F elektronica kan met verschillende antennes gecombineerd worden. De unieke PP en PTFE Wave Horn antennes zorgen voor een directe afdichting, zonder toepassing van een traditionele O-ring afdichting. Hierdoor zijn deze antennes uitermate geschikt voor toepassing in extreem corosieve omgevingen. De metalen hoornantenne en waveguide antenne maken gebruik van een Dual Seal mechanisme, een Metaglas

afdichting (blindflens constructie), om absolute afdichting voor toepassing in hoog toxische en explosiegevaarlijke vloeistoffen te garanderen. Het modulaire ontwerp van de behuizing met uniek bajonetsluitsysteem en het flexibele antenne ontwerp maken de meter geschikt voor verschillende inbouwposities en applicaties. Door het snelkoppelingsysteem is het mogelijk om de behuizing onder procesomstandigheden te verwijderen, en door rotatie tot 360° is het eenvoudig om de display af te lezen. De met separate versterker uitgeruste versie, OPTIWAVE 5200 F is volledig configureerbaar en afleesbaar tot 100 meter afstand van de antenne. De meter voldoet aan de moderne procesvereisten zoals de SIL en NAMUR richtlijnen NE 107, 21, 43 en 53. De unit biedt standaard 4 - 20 mA HART communicatie en is compatible met de bestaande BM 70x flenssystemen.

Highlights • 2-draads FMCW radar niveaumeter voor vloeistoftoepassingen • Unieke PP en PTFE Wave Horn antenne • Mogelijkheid voor separate versterker, op afstand bedienbaar en voorzien van display

clamp-on verificatie voorkomt productiestop

OPTISONIC 6400 bij Albemarle

Highlights OPTISONIC 6400 • Draagbare, batterijgevoede ultrasone clamp-on flowmeter voor vloeistoffen • Geschikt voor een brede range aan procescondities en leidingmaterialen • Geen procesonderbreking vereist voor diagnosticeren van de flowmeters • Snelle opstart en eenvoudige installatiewizard • Intern geheugen voor datalogging • Voor buisdiameters DN 15 (1/2’) tot DN 4000 (160”)

Albemarle, een toonaangevend chemiebedrijf, ontwikkelt en produceert katalysatoren voor de petrochemische industrie. Om het debiet in de verschillende processen te controleren worden meer dan 500 inline flowmeters gebruikt. Soms meten deze meters een onverklaarbare flow of een afwijkende flowtrend. Voorheen verwijderde Albemarle deze flowmeters uit het proces om functionaliteit-testen uit te voeren. Uit de testresultaten blijkt dat de meeste fouten procesmatig zijn en inline testen veel besparingen opleveren. De wens: een testinstrument om onder procescondities flowmeters te controleren. De KROHNE OPTISONIC 6400 ultrasone clamp-on flowmeter biedt de oplossing. Het draagbare batterijgevoede instrument, kan aan de buitenkant van de leiding worden gemonteerd. De compacte unit meet de flowsnelheid, debiet en een variatie aan diagnostische waarden. Het instrument is voorzien van een kleuren LCD, een geïntegreerd geheugen en een USB-aansluiting. De portable clamp-on flowmeter is een geschikt diagnose instrument voor Albemarle, voor het

bespoedigen van reparaties en om onnodige productiestops te voorkomen. Voordat een leiding wordt geopend of een inline meter wordt verwijderd, kan het chemiebedrijf nu eenvoudig de functionaliteit van de meting controleren. De OPTISONIC 6400 biedt naast bovenstaand voordeel ook de mogelijkheid om tijdelijk de functie van defecte inline meters over te nemen. Het instrument is ook nuttig bij uitbreiding van de productielocatie. Voordat een nieuw productieproces wordt gestart, test Albemarle het proces met water voor lekdetectie. Gedurende de testprocedure controleert de OPTISONIC 6400 de waterflow, constateert of de pompen echt de verwachte capaciteit bereiken, en vergroot zodoende de proceskennis van de klant, zelfs voordat de productie is gestart. • Analyseren van fouten in flowmeting bij processen • Controleren van onverklaarbare meetresultaten van inline flowmeters • Vermijden van productie-onderbrekingen en opening van leidingen

AkzoNobel coatings altijd innovatief Als u ooit uw auto heeft laten overspuiten is de kans groot dat dit gebeurde met één van de producten van AkzoNobel. AkzoNobel in Sassenheim is leverancier van verven en diensten op de wereldmarkt voor autoreparaties, zakelijke voertuigen en kunststoffen voor de autosector, maar ook van coatings voor de luchten ruimtevaartindustrie. Toonaangevend waar het gaat om productinnovatie en kleurtechnologie. Akzo biedt innovatieve oplossingen voor bijvoorbeeld carrosseriebedrijven en reparatiespecialisten, auto-, bus- en vrachtwagenfabrikanten, wagenparkeigenaren, leveranciers in de automotive sector en vliegtuigfabrikanten. Akzo is continu op zoek naar nieuwe en betere producten en processen, en naar andere methodes om deze bij de klanten te krijgen. Dit is voor Akzo de essentie van vernieuwing. Neem bijvoorbeeld waterdragende producten voor doseertoepassingen voor de productie van halffabricaten voor verf- of polymeertoepassingen. Deze schuim- en melkachtige vloeistoffen bevatten veel lucht en zijn laag viskeus. Om er in het productieproces zeker van te zijn dat er ook bij luchtinsluiting zeer nauwkeurig wordt gemeten heeft Akzo gekozen voor de KROHNE OPTIMASS 6400 coriolis massaflowmeter. De meter is na de pomp geplaatst en meet continue met een zeer hoge nauwkeurigheid, aldus de heren Kind en Goessens, Engineers bij AkzoNobel Automotive & Aerospace Coatings.

Highlights OPTIMASS 6400 • Coriolis massaflowmeter met dubbele gebogen buis voor vloeistof- en gasapplicaties • Advanced Entrained Gas Management (EGM): Geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium • Voor hoge temperaturen tot +400°C als ook voor cryogene applicaties tot -200°C • Nieuwe transmitter met geavanceerde instrumenten procesdiagnostiek, volgens NAMUR NE 107 • IJkwaardige goedkeur voor zowel vloeistoffen als gassen

De OPTIMASS 6400 massaflowmeter is voorzien van Entrained Gas Management (EGM). In het verleden leverde gasen luchtinsluiting in vloeistofmedia een enorme uitdaging, omdat de relatieve beweging tussen gas en vloeistof een demping van de trilling in de meetbuis veroorzaakte. Deze demping leidde tot inconsequente sensor amplitudes, waardoor de elektronica voor het bepalen van de werkelijke resonantiefrequentie niet goed werkte. De OPTIMASS 6400 volgt en corrigeert de verschillende amplitudes. Het instrument geeft tot 100% gasinsluiting van het gemeten volume telkens een meetwaarde aan. Tegelijk meldt het de 2-phasen status en is uitgerust met een configureerbaar alarm. Hierdoor kan Akzo het proces monitoren en verbeteren en eventueel tijdelijk gas opsporen. Voor Akzo een zekerheid, voor KROHNE vanzelfsprekend. OPTIMASS 6400 bij AkzoNobel

Resultaat praktijktest: SMARTSENS is een geslaagde vernieuwende technologie! De vorig jaar in de markt geïntroduceerde SMARTSENS-analysesensoren met geïntegreerde transmitter zijn in de procesindustrie positief ontvangen: eindelijk een vernieuwing in de analysetechniek. De chemische industrie is een focusmarkt voor de nieuwe sensortechnologie, die vanaf het begin als Ex-sensor ontwikkeld is. SMARTSENS voldoet aan de hoge vereisten die aan procesanalysesensoren gesteld worden, waarbij de veiligheidsaspecten voorop staan. Waarom zijn de SMARTSENS sensoren vernieuwend en interessant? pH-sensoren zijn gevoelig voor procesinvloeden zoals temperatuur en pH-variaties, en moeten om een nauwkeurige meting te garanderen regelmatig gekalibreerd worden. Toepassing van geïntegreerde versterkertechnologie en de interne opslagmogelijkheid voor kalibratiedata, maakt dat het instrument, naast het veel bij analoge sensortechniek toegepaste on-side

kalibratie, uitermate geschikt is voor de beter geconditioneerde offline kalibratie. De pH-meting is een zeer gevoelig hoogohmig meetsignaal, welke in de versterker omgezet moet worden. Bekabeling voor signaaloverdracht tussen sensor en versterker vertegenwoordigt een potentieel storingsgevaar. SMARTSENS is de enige digitale pH-meting op de markt met een geïntegreerde versterker, die een 4-20 mA Hart 7 signaal uitgeeft, waardoor deze mogelijke bron van foutmeting wordt uitgesloten. De nieuwe geïntegreerde versterkertechnologie gaat ook op het gebied van veiligheid verder. Was tot nu toe, door toepassing van een externe versterker, pH-meting alleen toepasbaar tot en met Zone1. SMARTSENS kan een compleet analyse meetpunt in Zone 0 genereren, wat de inbouw aanzienlijk eenvoudiger en goedkoper maakt. De toenemende eisen voor de nauwkeurigheid en veiligheid vereisen een nieuwe techniek, KROHNE SMARTSENS is klaar voor de toekomst!

SMARTSENS Ex sensor

KROHNE online web training KROHNE biedt U ook via internet de mogelijkheid om gericht extra kennis op te doen van industriële meetinstrumentatie via de Academy online web training.

De Academy online biedt:

De Academy is bestemd voor mensen die werkzaam zijn in de procesindustrie, maar ook voor studenten die hun kennis van meettechnieken en applicaties in technische installaties willen updaten.

• Duidelijke structuur in lesmodules: meetprincipes, afmetingen en applicaties

Voor de web training is geen speciale kennis vereist, maar enig technisch inzicht is wel gewenst.

• Onafhankelijke en niet commerciële leerstof met betrekking tot meettechnologie in de procesindustrie

• Discussie en interactie met onze experts over specifieke onderwerpen U kunt de training volgen via www.academy-online.krohne.com

Online web training

Ontmoet ons op de beurs KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen. De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse en Belgische klanten zijn: • KROHNE Academy temperatuur, 7 mei, Dordrecht(Nederland) • Automation & Engineering, 14 – 15 mei, Brussel (België) • Maritime Industry, 13 – 15 mei, Gorinchem (Nederland) • KROHNE Academy Pipeline, 3 – 4 juni, Dordrecht (Nederland) • KROHNE Academy, 3 en 5 juni, (België) • WOTS, 30 sept – 3 oktober, Utrecht (Nederland) • KROHNE in Luxemburg, 30 september, (België) • Aquarama, 23 oktober, Leuven (België) • Food technology days, 14 – 15 november, Brussel (België) De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com

Neem voor meer informatie contact op met: KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

Full Service Verhuur van koeltechniek Product overview

Coolworld, Full Service Huren voor korte of lange termijn Tijdelijke behoefte aan koeling?

Een tijdelijke behoefte aan koeling hoeft geen hoofdbrekens te kosten. Coolworld biedt voor elke situatie een passende oplossing, full service en door eigen specialisten geïnstalleerd. Coolworld verhuurt systemen voor drie belangrijke toepassingen: • verplaatsbare koelen vries- en invriescellen voor gekoelde of diepvries-producten • klimaatbeheersing en airconditioning van kleine tot zeer grote ruimtes • het koelen van vloeistoffen voor industriële processen Coolworld beschikt over een omvangrijk eigen verhuurpark en in-huis specialismen als advisering, engineering, service en onderhoud.

Hierdoor bent u verzekerd van een 100% betrouwbare oplossing voor uw koelprobleem. • betrouwbaar en up-to-date verhuurpark • specifiek oplossingsgericht advies • projectbegeleiding op locatie • turn-key realisatie geheel in eigen beheer • eigen technici en storingsdienst (24/7) • conform milieu- en/of veiligheidsnormen HACCP, GMP, STEK • eigen R&D-afdeling • levering uit voorraad in Benelux, Duitsland en Frankrijk

Vraag nu een offerte aan of ga naar coolworld-rentals.com voor meer informatie.

Verplaatsbare koelen vriescellen

Geconditioneerde opslag in talrijke uitvoeringen Kant-en-klaar verplaatsbare cellen van 10 - 100 m3 voor het koelbewaren, vriesbewaren, tempereren of invriezen van producten. Conform HACCP, GMP en STEK. Ook is er een omvangrijke hoeveelheid koelen vries-containers uit voorraad leverbaar.

Klimaatbeheersing

Voor elke ruimte de ideale temperatuur Luchtbehandelingunits, watergekoelde koelmachines en mobiele aircoâ&#x20AC;&#x2122;s voor elke ruimte. In capaciteiten vanaf 2 kW, modulair uit te breiden tot elk gewenst vermogen.

Proceskoeling

Voorkom productieverlies met direct inzetbare proceskoeling Het tijdelijk vervangen van een vaste koelinstallatie of het inzetten van extra koelcapaciteit is specialistenwerk. Coolworld verhuurt een breed scala aan koudwatermachines (chillers) met vermogens van 25 kW tot 1 MW, warmtewisselaars en andere specialistische randapparatuur.

Coolworld Full Service Verhuur van koeltechniek Coolworld beschikt over jarenlange expertise in koeltechnische verhuuroplossingen binnen elke branche en op elke locatie, van winkels tot laboratoria en van kantoren tot grote opslagloodsen. Standaard, complex of puur maatwerk. Voor een week of een jaar en met de flexibiliteit van tussentijdse aanpassing aan gewijzigde omstandigheden. Koeltechnische producten van Coolworld zijn aangepast aan de doorgaans zware verhuurcondities. Ze zijn eenvoudig en snel te verplaatsen en gemakkelijk te installeren, de geluidsbelasting is laag en het energieverbruik is minimaal.

Coolworld is uitgegroeid tot een toonaangevende - internationaal opererende - Full Service Verhuurorganisatie van koeltechnische oplossingen. Met eigen vestigingen, logistieke depots en servicepunten in Nederland, België, Duitsland en Frankrijk staat de organisatie dicht bij de klant en is het mogelijk adequaat in te spelen op de wensen van lokaal en internationaal opererende bedrijven. De productgroepen van Coolworld: • verplaatsbare koelen vriescellen • klimaatbeheersing • proceskoeling

Depot Verhuurpunt

CW-O001-NL-2

Coolworld Nederland B.V. Duikerweg 34 5145 NV Waalwijk Postbus 338 5140 AH Waalwijk T +31 (0)416-68 80 88 F +31 (0)416-68 80 89 E salesnl@coolworld.nl I www.coolworld.nl

Coolworld België Assesteenweg 117/5E B-1740 Ternat T 0800-88900 (gratis) F 0800-40369 (gratis) T +32 (0)2 325 69 10 F +32 (0)2 325 69 11 E salesbe@coolworld-rentals.be I www.coolworld-rentals.be