PET06-2017

Nr. 6 - 2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 06 - 2017

Schaduwkabinet: ‘Duurzame groei door versterking van innovatieve aantrekkingskracht’ • Warmtekoppeling levert forse CO2-reductie op • Thema: Process safety

14:58

IMA5 omslag los.indd 1

16:40 31-05-17 15:50

Petrochem Nr. 06 - 2017

Together facing a brighter tomorrow At Yokogawa, we believe the sky’s the limit.

And to reach beyond today’s horizons, we work step-by-step with you to make the unimagined a reality. That’s how we move forward, through the synergy of co-innovation partnership. Join hands with us, and together we can sustain a brighter future. Yokogawa: Building a better tomorrow with you today.

Please visit www.yokogawa.com/nl

Facing-a-brighter210x297.indd 1

25/08/16 14:58

PET06 A Cover.indd IMA5 omslag los.indd 140

31-05-17 16:41

IN DEZE EDITIE

10 DUURZAME GROEI DOOR VERSTERKING VAN INNOVATIEVE AANTREKKINGSKRACHT Terwijl de Nederlandse politiek momenteel moeite heeft om een kabinet te vormen, ligt de procesindustrie nagenoeg op een lijn.

Die is groener dan menig politicus zal verwachten, zo blijkt uit de serie ‘Het Schaduwkabinet van de industrie’ in Petrochem. Verduurzamen vraagt echter wel om consistentie. Een belangrijke basis ligt in innovatie, onderzoek en techniekonderwijs. CO2-reductie financieel belonen, helpt ook. Schaduwpremier Jeroen van Woerden stelt zijn kernkabinet samen en heeft voldoende ingrediënten voor een stevig debat tijdens Deltavisie 2017.

14 MARKTPLAATS VOOR AFVALSTROMEN Ruim twee jaar nadat Saneral de Enlightenmentz of the Year verkiezing in de categorie social won, staat de marktplaats voor afval- en reststromen online. Bedrijven kunnen hun afvalstromen op de website plaatsen en anderen kunnen een oplossing aandragen om van afval weer een grondstof of een mooi product te maken.

24 WARMTEKOPPELING LEVERT FORSE CO2-REDUCTIE OP Evides Industriewater en Huntsman hebben de afgelopen twee jaar gewerkt aan de realisatie van een warmtekoppeling die medio mei officieel is geopend. De nieuwe warmteleiding stelt Evides in staat de overtollige warmte van Huntsman te gebruiken voor het opwarmen van demiwater. Hiermee bespaart het Botlekgebied 15.000 ton CO2 per jaar.

28 DE FEITEN OVER BIOPLASTICS Er wordt veel over bioplastics gesproken en geschreven, maar er heerst nog veel onwetendheid, ook bij het bedrijfsleven. Wageningen Food & Biobased Research heeft een rapport uitgebracht dat een overzicht biedt van de feitelijke stand van zaken.

40 THEMA: PROCESS SAFETY Als deze Petrochem naar de drukker gaat, moet de uitreiking van de VOMI Safety Xperience Award nog plaatsvinden. Op donderdag 8 juni is tijdens Deltavisie 2017 bekend gemaakt welk bedrijf tot winnaar is uitgeroepen. Voor de uitslag kunt u kijken op www.petrochem.nl.

Om de veiligheid op een site te kunnen waarborgen, wordt veel aandacht besteed aan de persoonlijke veiligheid en aan de procesveiligheid. Toch is het risico nooit voor de volledige honderd procent weg te nemen. Bovendien hebben we in een veranderende wereld te maken met nieuwe risico’s. Achterover leunen en denken dat je het in de hand hebt, is – helaas soms letterlijk – dodelijk.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • VoltaChem schaalt duurzame productie mierenzuur op • Shell start bezorgservice voor brandstoffen • Russische micro-organismen methaniseren organisch materiaal 6 Effectieve aanpak veiligheid OCI Terminal Europoort 17 Projecten 18 ChemieLink 26 Producten 32 Congres bouwt brug naar toekomstige energie 33 Innovatie 34 Column • Jan Van Doorslaer 39 Agenda 50

PETROCHEM 6 - 2017 3

PET06 B Inhoud.indd 3

31-05-17 16:12

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 6 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl

t/h

HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081

m3/h

kg/m

°C

°Brix kg/h

fact Continue flowmeting van koolwaterstoffen, ook bij gasinsluiting of veranderende dichtheid OPTIMASS serie – technology driven by KROHNE • Coriolis massaflowmeter met Entrained Gas Management (EGMTM): Geen verlies van het meetsignaal tot 100% gasinsluiting in het medium • DN1…400, 0,005…4.600 kg/h • In roestvrijstaal, tantalium, titanium en Hastelloy® • Procestemperatuur: -200…+400 °C • Hoogste nauwkeurigheid voor ijkwaardige meting van gassen en vloeistoffen: MID 2004/22/EC, OIML

3

EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Neste ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204Losse verkoopprijs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Meer feiten over OPTIMASS: www.krohne.nl/optimass

PET06 C Commentaar.indd 4

31-05-17 16:13

COMMENTAAR

‘Soms krijg ik het idee dat het minder energie kost om je ergens tegen af te zetten, of je hakken in het zand te zetten, dan om juist de verbinding te zoeken.’

Verbinding Toen Jos Geysels tijdens ons congres Chemvision 2003 de zaal over een – dacht hij – provocerende stelling liet stemmen, verwachtte hij een zee aan rode kaarten. Geysels was in die tijd een prominent van de Vlaamse milieupartij Groen! En hij stond voor zo’n tweehonderd beslissers uit de chemische industrie.

Zijn natuurlijke tegenstanders, dacht hij. Bijna geschokt was hij toen hem juist een groene gloed van kaarten toescheen. Het overgrote deel van de zaal was het met hem eens! Een breuk in het beeld dat hij jarenlang van de industrie had. Zijn ideeën over duurzaamheid en veiligheid en de heersende mening in de industrie lagen veel dichter bij elkaar dan hij had kunnen bevroeden.

de dag leggen. Toen ik met scheidend Plant Manager of the Year Jeroen van Woerden de oogst doornam van onze serie ‘Het Schaduwkabinet van de Industrie’, was hij haast verbaasd dat iedere geïnterviewde duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. ‘Ik denk dat de industrie een coalitie met daarin Groen Links gemeend zal toejuichen als ik dit allemaal lees’, liet hij zich ontvallen.

Misschien is dat het ook wel. Juist in de verbinding tussen verschillende partijen ontstaan soms verrassende inzichten. Partijen moeten daar echter wel voor in beweging komen. Alleen wil elke partij dat de ander eerst beweegt. Dan schiet het helaas weinig op.

Champions League Verduurzaming leeft al langer in de industrie dan het akkoord van Parijs. Eerder namen juist verschillende bedrijven het voortouw, waar politieke structuren faalden om tot overeenstemming te komen. Parijs was wat dat betreft een breuk met het verleden. Voor zo lang dat duurt, want een excentrieke, doch democratisch verkozen Amerikaanse president lijkt roet in het eten te gooien.

Of de soep werkelijk zo heet wordt gegeten, is gelukkig maar de vraag. Want wat is de macht van de Amerikaanse president als veel grote financiers niet meer terug willen en verschillende enorme concerns en talloze kleinere bedrijven het steenkolentijdperk al ver achter zich hebben gelaten. Ook verschillende Amerikaanse spelers doen verdienstelijk mee in de Champions League van de circulaire economie. Denk aan Coca-Cola, Google en vele innovatieve kleinere bedrijven in bijvoorbeeld Silicon Valley.

Hol van de leeuw Soms krijg ik het idee dat het minder energie kost om je ergens tegen af te zetten, of je hakken in het zand te zetten, dan om juist de verbinding te zoeken. Bewegen kost uiteraard energie, maar je wordt er wel fitter en dus beter van. Zodra je het beginnetje hebt gemaakt, levert samenwerking veel meer op dan polarisatie. Uiteindelijk.

En dan moet je in gesprek gaan met je ogenschijnlijke tegenstanders, je soms begeven in het hol van de leeuw. Maar als je dichterbij komt, blijken er vaak veel meer overeenkomsten te zijn. Zoals ook Jos Geysels in 2003 ondervond. Dat is echt niet veranderd.

Verbinding In Nederland mogen we zeker trots zijn op concerns als Unilever, AkzoNobel en DSM, die in hun sectoren wereldwijd vooroplopen op het gebied van duurzaamheid. Je moet er dus alleen daarom al niet aan denken dat ze in handen komen van concerns die minder open en breed de wereld in kijken.

Toch lijken vertegenwoordigers in de industrie zelf ook meer dan eens verbaasd over de progressiviteit die hun collega’s aan

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 6 - 2017 5

PET06 C Commentaar.indd 5

31-05-17 16:13

FEITEN & CIJFERS Het is mogelijk om kwalitatief hoogwaardig en volledig afbreekbaar PHA-bioplastic te maken van het slib uit rioolwater. Dat heeft een proefproject van vier waterschappen en partners bewezen. Zij zoeken nu naar investeerders om meer duurzaam PHA-bioplastic te kunnen produceren.

Het PHA-bioplastic kan voor veel producten worden gebruikt. Ondernemers hebben het plastic inmiddels succesvol verwerkt in festivalmuntjes, plectrums, kratjes voor waterplanten en ‘loodvrij’ vislood. In het proefproject werd per week één kilo aan plastic geproduceerd in de rioolwaterzuivering in Bath van waterschap Brabantse Delta. Deze hoeveelheid moet, met behulp van investeerders, omhoog naar honderdduizend kilo per week.

Het Amerikaanse chemiebedrijf Huntsman fuseert met het Zwitserse Clariant. Het bedrijf zal HuntsmanClariant gaan heten, heeft een waarde van 20 miljard dollar en zal een jaarlijkse omzet hebben van meer dan 13 miljard dollar. De bedrijven vullen elkaars activiteiten aan. HuntsmanClariant heeft samen een sterker gezamenlijk innovatieplatform wat de ontwikkeling van nieuwe producten mogelijk maakt. Huntsman bezit 52 procent van het nieuwe concern en Clariant 48 procent. Het hoofdkantoor komt in het Zwitserse Pratteln te staan en de operationele activiteiten worden geleid vanuit Texas.

Shell wil in Nederland bij een eerste selectie van minstens tien tankstations snelladers voor elektrische auto’s installeren. Met de ontwikkeling van een laadpuntennetwerk wil Shell voorzien in de behoefte van het groeiend aantal automobilisten met een elektrisch voertuig dat ook onderweg wil kunnen laden. Het aantal elektrische auto’s neemt toe, de voertuigen krijgen een steeds groter bereik en door technologische innovaties duurt het opladen aanzienlijk korter. Shell wil ook automobilisten met elektrische voertuigen kunnen verwelkomen en in de vraag naar snellaadpunten voorzien.

PETROCHEM 6 - 2017 6

PET06 D Feiten & Cijfers.indd 6

VOLTACHEM SCHAALT DUURZAME PRODUCTIE MIERENZUUR OP In een consortium van Shared Innovation Program Voltachem werken zes partners de komende twee jaar aan een project waarin CO2 met duurzaam opgewekte elektriciteit op grote schaal wordt omgezet in mierenzuur. Dit kan worden ingezet als brandstof, als conserveringsmiddel in diervoeders, voor energieopslag en als chemische bouwsteen. Het resultaat: lagere productiekosten, een lagere CO2-uitstoot en een bijdrage aan het duurzame energiesysteem van de toekomst. Tot op heden wordt mierenzuur - zo genoemd omdat mieren en andere insecten het kunnen produceren – vrijwel uitsluitend geproduceerd uit fossiele grondstoffen. Op laboratoriumschaal is eerder aangetoond dat mierenzuur ook kan worden geproduceerd met behulp van CO2 en elektriciteit. Daarbij wordt eerst water met elektriciteit omgezet in waterstof en zuurstof. De waterstof wordt vervolgens direct gebruikt om de CO2 met behulp van elektriciteit om te zetten in mierenzuur.

Eind 2017 wordt er een elektrochemische reactor opgeleverd die op kleine schaal continu mierenzuur kan produceren met gebruik van fluctuerende hoeveelheden zonne- en windenergie. Op basis van deze resultaten wil VoltaChem vervolgens in 2018 aantonen dat het proces ook op industriële schaal kan worden toegepast.

Door CO2 als grondstof te benutten en door duurzaam opgewekte energie te gebruiken, ontstaat CO2-neutraal mierenzuur. Een ander voordeel is dat je mierenzuur kunt gebruiken als vloeibaar en relatief veilig opslagmedium voor waterstof, bijvoorbeeld als brandstof in voertuigen. Waterstofgas heeft namelijk als nadeel dat je het onder hoge druk moet vervoeren en opslaan en dat het erg brandbaar is. Tot slot kun je mierenzuur gebruiken om duurzame energie op te slaan als er een overproductie van wind- of zonne-energie is.

SAOEDISCH MILJARDENPROJECT ANTWERPEN GAAT NIET DOOR Het Havenbedrijf Antwerpen en Energy Recovery Systems Company (ERS) hebben samen besloten om de optie van ERS op de Churchill-site te annuleren. ERS wil een productie-eenheid bouwen voor groene ammoniak en groen ureum (kunstmest). Het bedrijf heeft aangegeven dat het meer tijd nodig heeft om de mijlpalen te behalen die door het Havenbedrijf waren opgelegd. Als gevolg daarvan vervalt de optie op de Churchill-site die ERS vorig jaar kreeg van het Havenbedrijf.

De waste-to-chemicals (WtC) installatie van ERS, die afvalstromen als grondstof gebruikt, zou goed zijn geweest voor een investering van 3,7 miljard euro en 900 fte. Er waren echter veel vragen over de milieu-impact van de fabriek en de economische realiseerbaarheid. Op aanvraag van het Havenbedrijf deed PwC in 2016 onderzoek naar de plannen van ERS. Hoewel PwC vond dat het voor de haven uiterst zinvol is om een project binnen de circulaire economie aan te trekken, had ze wel een paar aandachtspunten.

Zo moest er onder meer duidelijkheid worden verschaft over de technische projectpartners, de financiering van het project en de leveringszekerheid en de kwaliteit van het niet-recycleerbaar afval en de impact op de bestaande waste-to-energy-markt.

Als ERS erin slaagde deze onduidelijkheden weg te nemen, dan mocht ze het project voortzetten in Antwerpen. Dat is niet gelukt. ERS boekte op een aantal punten vooruitgang, maar bleef op andere punten duidelijk achterwege. Daarom wordt nu gezocht naar een nieuwe investeerder. Het uitgangspunt van deze zoektocht blijft het aantrekken van een industriële investeerder die kan zorgen voor een hoge mate van tewerkstelling en toegevoegde waarde. Aangezien de voormalige fabrieksgebouwen op deze site al geruime tijd leeg staan en daardoor een ideale trekpleister vormen voor vandalisme, diefstallen en inbraken, heeft het Havenbedrijf recent beslist om de bedrijfsruimtes te laten slopen. Als alles volgens plan verloopt, zal eind dit jaar worden gestart worden met de sloopwerken die ongeveer een jaar in beslag zullen nemen.

ERS zal het project verder blijven ontwikkelen waarbij bijzondere aandacht zal gaan naar het vermijden van emissies (onder meer CO2) en het valoriseren van nevenstromen. ERS wil zich opnieuw melden bij het Havenbedrijf Antwerpen als de plannen zijn uitgewerkt.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

31-05-17 16:14

SHELL START BEZORGSERVICE VOOR BRANDSTOFFEN Shell gaat brandstof thuis bezorgen. Shell TapUp maakt het mogelijk om via een speciale app brandstof te bestellen, waarna een elektrisch aangedreven voertuig de brandstof op de gewenste locatie komt afleveren. Shell TapUp sluit aan bij de ontwikkeling dat steeds meer producten online worden besteld en thuis worden bezorgd. Gemak staat dan ook centraal: klanten kunnen via de app een bestelling plaatsen en zelf aangeven wanneer en waar ze hun auto willen laten bijtanken.

Shell TapUp start als een pilot in vier Rotterdamse wijken: Overschie, Hillegersberg Zuid, Park Zestienhoven en Terbregge. Automobilisten in deze wijken kunnen Shell FuelSave Euro 95 en Shell FuelSave Diesel bestellen. Daarnaast levert Shell TapUp brandstof aan medewerkers met kantoor in de Van Nelle fabriek. Voor de levering is er een compact, elektrisch aangedreven voertuig ontwikkeld, dat voldoende brandstof mee kan nemen voor een tiental auto’s.

SZW: MEER DODELIJKE ARBEIDSONGEVALLEN Onderbetaling van werknemers en het stijgend aantal arbeidsongevallen baren de Inspectie SZW grote zorgen. De Inspectie vindt dat ‘mensen altijd boven productie moeten gaan’. In 2016 kwamen zeventig mensen door arbeidsongevallen om het leven, negentien meer dan in 2015. Ook zien de inspecteurs en rechercheurs dat er werknemers worden uitgebuit. Werkuren die niet worden uitbetaald, uurtarieven die niet kloppen en het ten onrechte inhouden van vergoedingen op het salaris. Dit staat te lezen in het Jaarverslag 2016 van de Inspectie SZW. Het totaal aantal slachtoffers van arbeidsongevallen steeg in 2016 met veertien procent ten opzichte van het jaar daarvoor. De meeste slachtoffers vallen in de bouw, industrie, handel en afvalbeheer. Inspecteur-generaal Marc Kuipers: ‘Al deze offers raken niet alleen de bedrijven waar dit is gebeurd, maar ook alle ondernemingen waar datzelfde ongeval morgen plaats kan vinden. Ook als overheid moeten we ons maximaal inspannen om herhalingen te voorkomen.’

Een ander fenomeen in het jaarverslag dat uitdrukkelijk naar voren komt, is de uitbuiting van werknemers. Systematische onderbetaling, te lange werkdagen en het ten onrechte laten betalen van vergoedingen worden stelselmatig door de Inspectie geconstateerd.

Volgens de Inspectie worden door deze bedrijven bewust de wettelijke regels overtreden. Daarnaast is er een categorie die actief de mazen van de wet opzoekt. Met constructies die mogelijk naar de letter van de wet standhouden, maar die vervolgens op allerlei onwenselijke manieren worden toegepast. Kuipers: ‘We zetten onze inspectiecapaciteit hier gericht op in. Samen met anderen, zoals de NVWA, de ILT en de Belastingdienst.

Door het koppelen van de informatie komen we sneller tot gerichte analyses en conclusies, zodat we zo gericht en efficiënt mogelijk kunnen zijn waar dat het hardste nodig is.’

RUSSISCHE MICRO-ORGANISMEN METHANISEREN ORGANISCH MATERIAAL Onderzoekers uit Delft en Moskou hebben een nieuwe klasse micro-organismen ontdekt in Siberische sodameren. Deze organismen groeien in verzadigde soda met een pH-waarde van 10 en zetten organisch materiaal om in methaangas.

De organismen die zijn ontdekt, groeien optimaal bij temperaturen van 50 tot 55 graden Celsius en bij een pH van 10 in een geconcentreerde zoute soda-oplossing. Ze zetten gemethyleerde organische verbindingen om in methaangas. Deze ontdekking biedt nieuw inzicht in de evolutie van leven op aarde en in de extreme omstandigheden waaronder micro-organismen kunnen groeien. In de toekomst zouden deze pas ontdekte organismen ook een rol kunnen spelen bij de productie van methaan uit organisch afval. Het grote voordeel is dat bij de hoge pH-waarde de CO2 in de oplossing blijft. Er wordt dus methaangas/aardgas geproduceerd en geen biogas (dat CO2 bevat). Tegenwoordig moet biogas nog worden bewerkt voordat het dezelfde kwaliteit heeft als aardgas en geschikt is voor gebruik in gasnetwerken. Dit proces kost veel energie.

De CO2-uitstoot in Nederland was in het eerste kwartaal 1,9 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder, zo meldt het CBS. Volgens de eerste berekening groeide in dezelfde periode het bruto binnenlands product (bbp) met 3,4 procent. Belangrijke oorzaken van de toename van de CO2-uitstoot zijn de hogere productie van elektriciteitsbedrijven en meer vervoersbewegingen van de transportsector. Het cluster landbouw, delfstoffenwinning, industrie en bouwnijverheid heeft bijna 2 procent meer CO2 uitgestoten dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder, terwijl de toegevoegde waarde steeg met ruim 3 procent. Dit cluster is goed voor 27 procent van de totale uitstoot. Vooral de aardolie- en de chemische industrie hebben meer CO2 uitgestoten door gestegen productie.

Het Franse energieconcern Engie verkoopt zijn olie- en gasdivisie aan Neptune Energy voor 3,6 miljard euro. Met de verkoop verkleint Engie zijn blootstelling aan de schommelingen op de oliemarkt en kan het bedrijf schuld aflossen. Het bedrijf is bezig voor vijftien miljard euro aan bezittingen af te stoten. De olietak van Engie is met name actief in de Noordzee en heeft ook activiteiten in Noord-Afrika en Azië. De olie- en gasproductie van het onderdeel ligt op het equivalent van 150.000 vaten per dag. De reserves bedragen 672 miljoen vaten.

Na veertig jaar in de Noordzee is het Brent-Delta platform van Shell weer aan land. Mammoetschip de Pioneering Spirit heeft de topside van 24.000 ton eind april in één keer in slechts 10 seconden gelift. Niet eerder werd zo’n groot platform door één schip verwijderd. Begin mei kwam het platform aan in Hartlepool waar het verder wordt ontmanteld. Dit zal tussen de twaalf en achttien maanden duren. Tenminste 97 procent van het materiaal wordt gerecycled. Het Brent Delta platform is een van de grootste ingenieursprojecten die ooit in de Noordzee is ondernomen. In de jaren tachtig produceerde het meer dan 400.000 vaten olie per dag.

PETROCHEM 6 - 2017 7

PET06 D Feiten & Cijfers.indd 7

31-05-17 16:14

07_ULTIMA-X5000_Advert_Rev00_NL_Petrochem_185x267_Layout 1 10.05.2017 12:51 Seite 1

Zijn tijd vooruit en de concurrentie ook.

Introductie van de nieuwe ULTIMA X5000 gasmonitor met geavanceerde OLED display, bediening zonder gereedschap, twee sensor ingangen en nieuwe XCell sensoren met verlengde kalibratie interval. Welkom bij de toekomst van gasdetectie.

msaX5000.com MSAsafety.com/detection

PET06 Advertenties.indd 8

31-05-17 15:52

FEITEN & CIJFERS 1,5 MILJOEN OM ENERGIE UIT INDUSTRIËLE RESTWARMTE TE HALEN Een consortium wil energie uit industriële restwarmte halen. Het Ministerie van Economische Zaken stelt met Topsector Energiesubsidie in totaal 1,5 miljoen euro beschikbaar voor het project Waste Radiation Heat to Power and Steam (WRAPS). Het consortium (RGS Development, Tata Steel, ECN, Engie en Ontwikkelingsbedrijf NHN) wil restwarmte van hoge temperatuur (700-1200 graden Celsius) benutten, die vrijkomt bij de productie van onder andere staal, metaal en glas. RGS Development heeft panelen ontwikkeld die stralingswarmte omzetten in elektriciteit en warm water. Engie levert een hittetransformator, die het vrijgekomen warme water in het proces omzet in stoom. Het demonstratieproject bestaat uit een installatie, die in totaal 1 megawatt aan stroom en stoom terugwint uit ongeveer 2 megawatt aan restwarmte. Het project loopt van midden 2017 tot eind 2019.

De innovatieve techniek wordt bij staalproducent Tata Steel in IJmuiden getest. Gerard Jägers, programma manager energie efficiency: ‘Je kunt geen staal gieten zonder dat er stralingswarmte vrijkomt. De introductie van de panelen maakt het nu mogelijk ook de hoge temperatuur stralingswarmte nuttig te gebruiken.’ Op basis van studies wordt volgens het consortium geschat dat de hoeveelheid ongebruikte restwarmte van hoge temperatuur in de Europese industrie meer dan 100 petajoule per jaar kan bedragen. Dat is gelijk aan de totale 2020 doelstelling voor energiereductie in Nederland.

OVERHEID INVESTEERT IN TECHNIEKONDERWIJS De Rijksoverheid investeert vanuit het Regionaal Investeringsfonds MBO 15,9 miljoen euro in vijftien samenwerkingsverbanden die de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt verbeteren. De meeste aanvragen zijn gericht op techniek, procesindustrie en bouw en worden ingezet om studenten al tijdens hun studie te laten werken met state-of-the-art-technieken en -methoden. Aangevuld door regionale overheid en bedrijfsleven gaat het om een totale investering van ruim 49 miljoen euro.

De meeste van de aanvragen zijn gericht op techniek, waar vanuit het bedrijfsleven dringend behoefte aan is. Zo zet het NOVA college in Haarlem met ‘Smart Makers Education’ in op continue ontwikkeling van onderwijs in technologie en het promoten van ICT-technische beroepen. Stichting Landstede ontvangt een subsidie van 1,5 miljoen euro voor het project Industriële Robotica waarmee werknemers klaar worden gemaakt om in de bedrijven een rol te spelen bij digitalisering en robotisering. Het ROC van Amsterdam zet in op de Opleidingscampus Technische Installaties Amsterdam waarmee voldoende aanbod wordt gecreëerd van gekwalificeerde elektro- & installatietechnici die technische installaties kunnen ontwerpen, bouwen en onderhouden.

BRENT RUWE OLIEKOERS 54

53

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

52

51

50

49

48

47

46

25 26

27

28

1

2

3

4

5

8

9

10

11

12

15

16

17

18

19

22

Bedrijven in de industrie hebben in het eerste kwartaal van 2017 een omzetgroei van 10,3 procent behaald.

Daarmee zet de industrie de groei door die eind vorig jaar begon. Ook de afzetprijzen stegen met 10,3 procent. Dat meldt het CBS in de Kwartaalmonitor industrie. Producenten in de aardolie-industrie, de chemische industrie, de farmaceutische industrie en rubber- en kunststofproductenindustrie boekten 19,5 procent meer omzet. Binnen deze branche ging vooral bij de aardolie-industrie (33,8 procent) en de chemische industrie (18,2 procent) de omzet omhoog, waarbij prijsstijgingen een belangrijke rol speelden.

De Europese proces- en maakindustrie heeft een paar sterke troeven in handen, maar zal die de komende jaren op een slimme en vernieuwende manier moeten uitspelen om voorop te blijven lopen. Allereerst zullen fabrieken in de toekomst vol moeten inzetten op digitalisering van hun productiefaciliteit- en processen. Maurice Houben, director Strategy & Innovation bij Tebodin: ‘Al in de ontwerpfase zullen er legio slimme technologieën worden meegenomen om ervoor te zorgen dat de fabriek zuiniger met zijn grondstoffen omgaat, accurater met zijn energiegebruik en zelfbewuster is van zijn staat van onderhoud.’

Een groot deel van de concurrentiekracht van de fabriek van de toekomst zal afhangen van de mate waarin die fabriek informatie kan verzamelen, delen, communiceren en analyseren.

Dat geeft immers een voorsprong in betrouwbaarheid, efficiency en de kwaliteit van het eindproduct: drie elementen die bepalend zijn voor het rendement van investeringen in fabrieken.

De fabriek van de toekomst draait (bijna) volledig op hernieuwbare energie. Elektrificatie zal zorgen voor nieuwe, disruptieve businessmodellen, omdat met elektrische aandrijving industriële processen anders ontworpen kunnen worden. Lees de complete whitepaper van Tebodin op: www.petrochem.nl/whitepaper/ succesfactoren-fabriek-toekomst.

Mei 2017

PETROCHEM 6 - 2017 9

PET06 D Feiten & Cijfers.indd 9

31-05-17 16:14

SCHADUWKABINET VAN DE INDUSTRIE

Duurzame groei door versterking innovatieve aantrekkingskracht

PETROCHEM 6 - 2017 10

PET06 O Interview.indd 10

31-05-17 16:24

g Terwijl de Nederlandse politiek momenteel veel moeite heeft om een kabinet te vormen, ligt de procesindustrie nagenoeg op een lijn. Die is groener dan menig politicus zal verwachten, zo blijkt uit de serie ‘Het Schaduwkabinet van de industrie’ in Petrochem. Verduurzamen vraagt echter wel om consistentie. Een belangrijke basis ligt in innovatie, onderzoek en techniekonderwijs. CO2-reductie financieel belonen, helpt ook. Schaduwpremier Jeroen van Woerden stelt zijn kernkabinet samen en heeft voldoende ingrediënten voor een stevig debat tijdens Deltavisie 2017.

Wim Raaijen

Het motto van het schaduwkabinet van Van Woerden zal zeker het woord duurzaamheid bevatten. Niet alleen omdat het moet, maar vooral ook omdat het kansen biedt. Schaduwminister Gerrit-Jan van de Pol (GMB): ‘Duurzaamheid wordt vaak gezien als antwoord op een bedreiging, maar in feite is het ook een basis voor de onderneming. Er zit een businessmodel aan vast.’

Echter, op één been kun je niet lang staan. Van Woerden: ‘Een goed investeringsklimaat vraagt meer. Nederland moet aantrekkelijker worden voor bedrijven om te investeren in duurzame en innovatieve processen en ketens. We denken maar al te gauw dat we het hier goed voor elkaar hebben en dat bedrijven automatisch wel bij ons terecht zullen komen. Maar de perceptie bij veel buitenlandse hoofdkantoren is toch echt anders. Het is niet eenvoudig om investeringen naar Nederland te halen. Ook verschillende lijstjes wijzen iets anders uit. De Nederlandse technische universiteiten, toch een graadmeter voor onze status op het gebied van technologieontwikkeling, staan nog steeds te laag in de toprankings.’

Motto Belangrijk is dat er een duidelijk industriebeleid komt, net als in de omringende landen. Duitsland koestert als sinds oudsher haar industrie en sinds het debacle van Opel is België, of Vlaanderen om preciezer te zijn, wakker geschud. Het industriebeleid dat uit urgentie is geboren, werpt inmiddels zijn vruchten af.

Momenteel wordt in de Antwerpse haven volop geïnvesteerd.

Niet in de laatste plaats omdat de overheid een duit in het zakje doet of op een andere wijze stimuleert en faciliteert.

PETROCHEM 6 - 2017 11

PET06 O Interview.indd 11

31-05-17 16:24

SCHADUWKABINET VAN DE INDUSTRIE van de industrie.’ Als schaduwminister van Sociale Zaken zal Sandra de Bont (Votob), hierover met beleidslijnen komen.

Schaduwpremier Jeroen van Woerden Voor alles wil schaduwpremier Van Woerden daarom werken aan een inspirerend en consistent industriebeleid.

Motto: Duurzame groei door versterking van de innovatieve aantrekkingskracht.

Basisvoorwaarde: Safety commitment Daarbij wil zijn schaduwkabinet nog een belangrijk uitgangspunt onderstrepen.

Van Woerden: ‘Volledige commitment op het gebied van veiligheid is een essentiële voorwaarde voor een goed investeringsklimaat in Nederland. Zorg voor personeel, omgeving, omwonenden en milieu moeten daarom integraal deel uit maken van investeringsbeslissingen.

Door de toepassing van de juiste stand van de techniek moet de industrie economische en veiligheidsdoelstellingen zeker stellen. Daarom eist het schaduwkabinet een volledige safety commitment

Sandra de Bont, schaduwminister Sociale Zaken

Beleidslijn 1: Focus op CO2reductie Op verschillende beleidsterreinen hebben verschillende kandidaat-schaduwministers de afgelopen maanden interessante voorstellen gedaan. Ze staan allemaal in dienst van het leidende motto. Op het gebied van Economische Zaken kiest schaduwpremier Van Woerden voor de duidelijkheid van schaduwminister van Economische Zaken Gert-Jan de Geus (OCI Nitrogen). Die vindt dat er op het gebied van energie en milieu alleen nog maar moet worden gestuurd op CO2-reductie. Een punt dat overigens breed wordt gedragen. CO2-reductie is het grotere doel van Parijs. De rest is daarvan afgeleid. Focus hierop geeft de industrie ook veel helderheid en eenduidigheid.

Nu krijgt de industrie nog heel veel verschillende maatregelen voor de kiezen wat verwarrend en zelfs contraproductief kan werken.

Bijvoorbeeld op het gebied van energiebesparing. Van Woerden: ‘Energiebesparing kan zeker een afgeleide doelstelling zijn. Bespaarde energie levert in veel gevallen ook een CO2-reductie op. Toch kan het juist heel effectief zijn om op een punt in de keten juist meer energie te gebruiken, het liefst natuurlijk zonder extra CO2-uitstoot, om elders enorm veel CO2-emissies en energiegebruik te reduceren.’

Het kabinet omarmt daarom ‘carbon productivity’, zoals geïntroduceerd door chemiebedrijf Covestro. Door koolwaterstoffen in te zetten in hoogwaardige toepassingen van kunststoffen en bijvoorbeeld isolatiematerialen, kunnen auto’s lichter worden en gebouwen beter worden geïsoleerd. Daarmee kan één liter olie als grondstof een veelvoud aan liters fossiele brandstof en dus CO2-uitstoot besparen. Meten is weten.

Premier Van Woerden wil het kabinetsbeleid baseren op feiten en niet op beweringen. Daarom wil het schaduwkabinet dat CO2-emissies en potentiële reducties in de hele keten tot en met de gebruiksfase worden gekwantificeerd.

Daarbij volgt hij onder meer het advies van kandidaatminister Herbert Fisch

Gert-Jan de Geus, schaduwminister Economische Zaken (BASF). De politiek heeft volgens Fisch vaak de neiging om achter één enkele oplossing of begrip aan te lopen, terwijl er soms betere wegen zijn. Biobased economy is daar een voorbeeld van. Er zijn verschillende routes vanuit biomassa die een verbetering zijn, maar sommige nieuwe bioroutes kosten juist veel meer energie en zorgen voor meer CO2-uitstoot dan traditionele processen. Het gaat niet om bio, maar om wat de meeste CO2 bespaart in de hele keten. Door een goede cijfermatige onderbouwing begrijpen politiek en bedrijfsleven precies wat er gebeurt en hoeft de samenleving minder af te gaan op oneliners.

Toewijzen van CO2-reducties in de gebruiksfase zal niet eenvoudig gaan.

Van Woerden: ‘Bij een goede cijfermatige analyse zijn we er nog niet. Want wie in de keten krijgt de ‘credits’ als bijvoorbeeld een nieuwe innovatieve composiet auto’s nog lichter en sterker maakt? Is dat de autofabrikant? De toeleverancier van composietonderdelen? Of het chemiebedrijf dat de bouwstenen van de composieten levert?’ Hoewel een goed systeem voor toewijzing tijd gaat kosten, is het een uitdaging om hier de komende jaren een begin mee te maken.

Vanuit het oogpunt van Economische Zaken is het heel belangrijk om onzekerheden weg te nemen en stabiliteit bieden. Als een bedrijf een milieumaatregel neemt, dan moeten overheden het bedrijf zekerheden bieden. Het schaduwkabinet wil daarom geen extra regels opleggen voor milieu-investeringen tijdens de afschrijftermijn.

PETROCHEM 6 - 2017 12

PET06 O Interview.indd 12

31-05-17 16:24

Beleidslijn 2: Milieumaatregelen belonen Concrete maatregelen voor verduurzaming liggen op het bordje van de schaduwminister van Klimaat en Energie, Gerrit-Jan van de Pol (GMB). Hij kiest voor een positieve benadering. In duurzame ontwikkeling liggen namelijk veel interessante kansen voor bedrijven. In het kabinetsbeleid zal zeker ruimte komen voor verwaarding van CO2. Nederland moet niet als enige met strafmaatregelen komen, dat is niet bevorderend voor het gelijke speelveld.

Nederland moet CO2-reductie daarom belonen. Hierdoor krijgt de industrie een voorsprong en wordt voorkomen dat na de pilotfase initiatieven naar China of bijvoorbeeld België vertrekken.

Het belonen van CO2-reductie kan via verschillende maatregelen: subsidies, achtergestelde leningen, fiscale voordelen. Het schaduwkabinet kiest voor twee richtingen.

Ten eerste wil het een nationale investeringsbank oprichten, speciaal voor op verduurzaming gerichte projecten. De bank moet achtergestelde leningen verstrekken met een langere looptijd, om zo CO2-reducerende technologie te kunnen financieren die zich pas na bijvoorbeeld vijf tot zeven jaar terugverdient. Met een vast rentepercentage van vier procent moet dat prima kunnen werken. Met de huidige lage rentes is dat ook aantrekkelijk voor de staat.

De tweede lijn wordt gevormd door fiscale maatregelen. Als een bedrijf kan aantonen dat zijn proces substantieel bijdraagt aan CO2-reductie of circulair

Gerrit-Jan van de Pol, schaduwminister Klimaat en Energie

is, krijg het een korting op de vennootschapsbelasting. Ook wil het schaduwkabinet btw-differentiatie inzetten om producten met een kleine CO2-footprint lager te belasten en zo voor de consument aantrekkelijker te maken.

Beleidslijn 3: Onderwijs moet nu anticiperen op arbeidsmarkt van straks Een belangrijke post in het schaduwkabinet van de industrie is die van Innovatie, Onderwijs en Wetenschap, die wordt bekleed door schaduwminister Marco Waas (AkzoNobel). Op het vlak van innovatie liggen de uitdagingen met name op het gebied van verduurzaming en digitalisering. Zo vindt het schaduwkabinet het van groot belang om in te haken op de huidige digitalisering, de opkomst van Industry 4.0, internet of things, big data en meer. De ontwikkelingen gaan zo snel dat de industrie over tien jaar andere menselijke capaciteiten nodig heeft. Dan moeten mbo’s, hbo’s en universiteiten daar hun opleidingen nu al op afstemmen.

Daarnaast is het van groot belang dat huidige medewerkers in de industrie meegaan in de veranderende technologische omgeving. Daarom wil het schaduwkabinet zwaar inzetten op vormen van continue educatie, ook als mensen al lang de schoolbanken hebben verlaten.

Stimuleren van e-learning, maar ook praktijktraining met nieuwe technologie moet ervaren personeel op de toekomst voorbereiden. Speciale aandacht is er voor de oudere generatie technici (50+) die bijscholing krijgt in nieuwe technologieën. Hierbij snijdt het mes aan twee kanten: ouderen krijgen een betere positie op de arbeidsmarkt en het aanbod van actueel opgeleide mensen wordt vergroot.

Interesse voor techniek begint al heel vroeg bij kinderen. Het is daarom onwenselijk dat deze aanleg vaak onvoldoende wordt gestimuleerd tijdens het basisonderwijs. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven om het onderwijzend personeel, dat vaak weinig voorliefde heeft voor technische vakken, te ondersteunen met technische kennis. Het schaduwkabinet wil dit verder stimuleren en op zoek gaan naar samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en bedrijfsleven. Ook denkt het schaduwkabinet

Marco Waas, schaduwminister Innovatie, Onderwijs en Wetenschap aan een speciale kaart voor alle kinderen in groep zeven van het basisonderwijs, waarmee zij een jaar lang gratis naar techniek- of wetenschappelijke musea kunnen gaan, zoals NEMO in Amsterdam en Continuüm in Kerkrade. Scholen zijn verplicht om scholieren minimaal één keer per jaar vrij te geven voor een dergelijk educatief bezoek.

Ter versterking van de verduurzaming en het investeringsklimaat is het belangrijk dat het Nederlandse onderzoek katalyserend werkt voor vernieuwing en ook doorbraken forceert op het gebied van onder andere procestechnologie, elektrificatie, elektrochemie en digitalisering.

Fundamenteel onderzoek is daar essentieel bij. Daarom wil het schaduwkabinet daar 1 miljard euro meer in investeren, conform de oproep van Nobelprijswinnaar Ben Feringa.

Tevens willen de bewindslieden meer investeren in samenwerkingsverbanden.

Nederland is altijd goed geweest in partnerships tussen bedrijven onderling, waarbij de samenwerking met start-ups steeds meer als waardevol wordt gezien. Net als partnerships tussen bedrijven, onderzoeksinstellingen en onderwijs. Deze sterke kant wil het schaduwkabinet alleen maar krachtiger maken.

Onderscheidend vermogen Het zijn maar een paar hoofdlijnen, maar wel actiepunten die het onderscheidend vermogen van Nederland als investeringsland kunnen versterken. En dat op een duurzamere, innovatieve en veilige wijze. ■ PETROCHEM 6 - 2017 13

PET06 O Interview.indd 13

31-05-17 16:24

ENLIGHTENMENTZ

Marktplaats voor afvalstromen Ruim twee jaar nadat Saneral de Enlightenmentz of the Year verkiezing in de categorie Social won, staat de marktplaats voor afval- en reststromen online.

Bedrijven kunnen hun afvalstromen op de website plaatsen en anderen kunnen een oplossing aandragen om van afval weer een grondstof of een mooi product te maken. Saneral wil met haar website de afvalmarkt transparant maken. ‘Veel grondstoffen die we op de aarde hebben worden schaars en op deze manier kunnen we hun levensduur verlengen.’

Dagmar Aarts

De afval- en reststromen zijn op de website van Saneral verdeeld over verschillende categorieën, zoals metalen, papier, chemicaliën, gesteentes, olie en vetten, hout, e-waste en biomassa. En die categorieën zijn weer opgedeeld in allerlei subcategorieën. Wie op zoek is naar een bepaald product, kan op deze manier snel vinden wat hij zoekt. Naast afvalen reststromen staan er ook duurzame diensten, apparatuur en innovaties op de website. Zo kan bijvoorbeeld een nieuwe duurzame techniek uit het zuiden van Duitsland door bedrijven over de hele wereld worden opgepikt.

Er is heel veel behoefte aan een database als deze, vertellen Richard ten Hagen en Bjorn Poulsen van Saneral. ‘Veel bedrijven willen een kostenverlagende en circulaire oplossing voor hun afval, maar hebben geen platform om het op kwijt te kunnen. Bedrijven proberen het nu op plaatsen die er niet geschikt voor zijn, zoals LinkedIn of in Whatsapp-groepen’, zegt Ten Hagen.

Het is bijzonder om op de LinkedInpagina’s van deze mannen te bekijken.

Samen hebben ze ruim vijfduizend connecties en hun tijdlijnen staan helemaal vol met oproepjes over afval- en reststromen. Er wordt actief afval aangeboden, maar er zijn ook personen die op zoek zijn naar specifieke materialen. Ten Hagen: ‘Dit werkt natuurlijk niet, want binnen een paar uur zijn die oproepjes weer verdwenen van de tijdlijn en kan niemand ze meer zien.’

Met hun database moeten materiaal en oplossing elkaar wel gemakkelijk kunnen vinden.

Betrouwbaar Om te voorkomen dat iedereen zomaar materialen en diensten op de website gaat zetten, worden bedrijven uitgebreid

gecheckt. Poulsen: ‘Als je wilt samenwerken met een bedrijf dat op onze website staat, wil je weten of het betrouwbaar is.

In deze business zijn er altijd mensen die niet leveren wat ze zeggen of een andere kwaliteit leveren dan ze van tevoren aangeven. Voordat bedrijven toegang krijgen tot onze database controleren wij hun bedrijfsregistratienummer, contactgegevens, verifiëren we bij andere bedrijven en vragen we om certificaten. Daarnaast laten we het bureau Dun & Bradstreet, gespecialiseerd in ondere andere kredietmanagement en compliance, de bedrijven ook checken.’

Ecotender Ben je door die controles heen, dan kan je je afvalstroom online plaatsen in een zogenaamde Ecotender. Daarin staat onder andere vermeld in welk land het materiaal is op te halen, wat voor materiaal het is, hoeveel het is, hoe vaak het beschikbaar komt, wat de prijs is, wat de minimale afname is, foto’s van het product en natuurlijk contactgegevens zodat geïnteresseerden direct contact op kunnen nemen.

Ook als twee partijen elkaar hebben gevonden, blijft de Ecotender online staan, vertelt Poulsen. ‘Misschien is de oplossing die je hebt, het beste voor nu, maar dat kan in de toekomst veranderen.

Er kan altijd een betere of goedkopere oplossing worden bedacht of je komt in contact met iemand die dichter bij jou in de buurt zit. Hoe groter ons netwerk wordt, hoe meer oplossingen er voor afval- en reststromen komen. Voor grote bedrijven is het ook geen geld om hier aan deel te nemen. Ik denk daarom niet dat ze onze website snel verlaten.’

De kosten van een abonnement op Saneral verschillen van 0 tot 250 euro per maand.

PETROCHEM 6 - 2017 14

PET06 P Seneral.indd 14

31-05-17 16:25

Kenniscentrum Nu de database eindelijk online staat, is de volgende uitdaging om bedrijven hun afval- en reststromen erop te laten zetten.

Veertig organisaties hebben inmiddels al een Ecotender geplaatst. ‘De nood is er, maar nog meer bedrijven moeten ons weten te vinden’, zegt Ten Hagen. ‘Ik heb de afgelopen drie jaar al veel industriëlen ontmoet en gesproken en veel zijn geïnteresseerd. Ik verwacht een succes, maar de eerste honderd Ecotenders online krijgen is een uitdaging. Daarna zal het zich gaan verspreiden.’

Poulsen: ‘Hoe groter ons netwerk wordt, hoe meer oplossingen er voor afval- en reststromen komen.’

Uiteindelijk wordt de website ook nog aangevuld met een online kenniscentrum waarin informatie over alle afvalmaterialen is te lezen. Ten Hagen: ‘Het is een soort Wikipedia over afval.

Er staat wat het is, wat je er mee kan en hoeveel er van is. De informatie krijgen we van experts uit de industrie. Niet

alleen voor bedrijven is het interessant om dit kenniscentrum te raadplegen ook studenten en scholen kunnen er gebruik van maken.’

De database en de Ecotenders vindt u op www.saneral.com. ■

ENLIGHTENMENTZ OF THE YEAR Saneral won in 2015 de Enlightenmentz of the Year verkiezing in de categorie Social. Deze verkiezing is in het leven geroepen door uitgeverij Industrielinqs, dat onder andere Petrochem uitgeeft, en is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken een duwtje in de rug te geven. De verkiezing kent drie categorieën: process, project en social.

Een Social Enlightenment laat mensen en bedrijven door middel van een innovatie, idee of concept op een andere manier naar de wereld kijken. En inspireert henzelf en anderen om te verduurzamen.

Een Process Enlightenment is een innovatieve technologie die hele productieprocessen en zelfs hele ketens kan verduurzamen, met een grote positieve impact op mens en milieu.

Een nieuw proces dat bijvoorbeeld breed inzetbaar is en veel grondstoffen, energie of water bespaart.

Een Project Enlightenment is een industriële investering met duidelijke verduurzamende doelstellingen. Door te investeren in een nieuwe installatie wordt bijvoorbeeld structureel veel water of energie bespaard of komt een grote CO2-reductie tot stand. Het project kan ook de footprint verlagen door gebruik van duurzamere grondstoffen.

De winnaars van de verkiezing worden altijd tijdens het Duurzaam Geproduceerd congres bekendgemaakt dat in januari plaatsvindt. Voor de komende editie zijn wij nu al op zoek naar mooie innovatieve processen en ideeën. Heeft u een tip voor ons? Mail dan naar dagmar@industrielinqs.nl.

PETROCHEM 6 - 2017 15

PET06 P Seneral.indd 15

31-05-17 16:25

(advertorial)

Totaalaannemer voor civiel, mechanisch en E&I Ballast Nedam Industriebouw B.V. 2.0

Ballast Nedam Industriebouw B.V. is in 2014 verzelfstandigd uit het Ballast Nedam concern.

Nu is het tijd voor een volgende ambitieuze stap: het bedrijf zet eigen teams op voor mechanisch en elektriciteit & instrumentatie (E&I). Opdrachtgevers kunnen straks niet alleen voor civiele opdrachten aankloppen bij Ballast Nedam, maar voor het totale pakket.

Het is naar Nederlandse maatstaven een ongebruikelijke stap, erkent CEO Ronald Franken. We zijn gewend dat verschillende bedrijven hun eigen specialismen hebben.

Het samenbrengen van disciplines biedt echter grote voordelen, betoogt hij. “Als alles in één hand is, onder leiding van één projectleider, is er nooit ‘gedoe’ tussen verschillende disciplines of gebakkelei over verantwoordelijkheden. Alles staat in het teken van het project en dus het belang van de opdrachtgever om het project veilig, met de juiste kwaliteit en binnen de planning te voltooien. Dat scheelt tijd en geld.”

De beste mensen

In mei is Patrick van der Hoeven begonnen bij Ballast Nedam Industriebouw om twee nieuwe teams te vormen en daar vervolgens leiding aan te geven. Patrick heeft 25 jaar ervaring en werkte onder meer voor Croon, Imtech en Spie. Hij is opgeleid in E&I en heeft de laatste zes jaar gewerkt als manager Mechanisch, dus hij spreekt beide talen. “Het is een mooie uitdaging om een nieuw bedrijf op te zetten binnen Ballast Nedam Industriebouw”, zegt hij. “Ik ga een team opbouwen van mensen die bij elkaar passen en dezelfde passie hebben die bij ons bedrijf aanwezig is, zodat wij straks met Mechanical en E&I dezelfde kwaliteit kunnen leveren die klanten al gewend zijn van de civiele medewerkers van Ballast Nedam Industriebouw.”

Belang opdrachtgever voorop

Was het niet eenvoudiger geweest om een bestaand bedrijf over te nemen? Ronald Franken: “Dat is misschien wel gemakkelijker, maar we willen een team hebben dat honderd procent past bij onze cultuur. Mensen die veiligheid bovenaan hebben staan, van aanpakken weten en top zijn in hun vak. Die het belang van de opdrachtgever voorop zetten. Collega’s die ons en elkaar als dat nodig is de waarheid durven zeggen. Zulke mensen krijg je niet als je een compleet bedrijf overneemt.”

De eerste teams moeten tegen het einde van het jaar operationeel zijn. Vervolgens is het zaak de markt te overtuigen. “We zullen onze meerwaarde aantonen door met kleine opdrachten te beginnen en referenties op te bouwen”, zegt Patrick van der Hoeven zelfverzekerd. “Daarna gaan we het verder uitbouwen.” Ballast Nedam Industriebouw zal dit doen vanuit het nieuwe onderkomen aan de Welplaathoek in Botlek.

Patrick van der Hoeven

Ronald Franken

Welplaathoek 20 • Botlek - Rotterdam • www.industriebouw.ballast-nedam.nl

PET06 Advertenties.indd 16

31-05-17 15:52

VEILIGHEID

Effectieve aanpak veiligheid OCI Terminal Europoort De afgelopen jaren heeft OCI Terminal Europoort van kunstmestproducent OCI Nitrogen miljoenen geïnvesteerd in grootschalig onderhoud en betere veiligheidssystemen. En dat heeft effect, bij het bedrijf is tijdens de meest recente BRZO-audit voor het derde jaar op rij geen enkele overtreding genoteerd.

Dagmar Aarts

De terminal, die in 2010 is overgenomen van Micro Chemie, wordt gebruikt voor de op- en overslag van ammoniak en aqua-ammonia. Er werken dagelijks ruim dertig OCI-medewerkers en ruim twintig contractors. Terminal manager André Meulmeester: ‘De eerste twee jaar werd het toenmalige management van Micro Chemie gehandhaafd, en leek alles goed te gaan. Er zijn toen geen grote veiligheidsissues ontdekt. Onder andere door de brand in Moerdijk, lag in 2012 de veiligheid binnen de chemische sector onder een vergrootglas. Voor ons en voor de overheid was dat meer dan genoeg reden om heel kritisch naar vei-

‘We zijn blij met een zware inspectie als deze.’

ligheidszaken binnen de terminal te kijken. Tijdens de BRZO-audit van 2012 is een flink aantal overtredingen, zeven, geconstateerd.’

Miljoenen geïnvesteerd OCI Nitrogen ondernam meteen actie.

Er werd een nieuwe terminal manager aangesteld en de staf werd versterkt, er zijn veel veiligheidsprojecten gestart en er zijn miljoenen in de terminal geïnvesteerd. Ook werd openheid van zaken gegeven aan de overheid en werden gebreken gemeld. De resultaten kwamen snel: tijdens de BRZO-audit van 2013 werd slechts één overtreding geconstateerd.

Continu proces Tijdens de meest recente audit, onder leiding van DCMR Milieudienst Rijnmond, Inspectie SZW, brandweer Veiligheidsregio Rijnmond en andere veiligheidsexperts, is geen enkele overtreding genoteerd. En dat voor het derde jaar op rij. ‘We zijn blij met een zware inspectie als deze’, zegt Meulmeester. ‘Het dwingt ons om scherp te blijven. Tijdens deze audit lag de focus onder andere op het managementsysteem. De overheidsinstanties wilden weten of onze procedures goed zijn en of we ons er ook echt aan houden. Afgelopen jaar zijn we hard bezig geweest om de theorie en praktijk van onze procedures naar elkaar toe te trekken.’

De kunstmestproducent gaat daar verder mee door, door veiligheid met medewerkers te bespreken. ‘We willen weten aan welke regels ze wel en niet kunnen voldoen en zijn nieuwsgierig naar hun ideeën over hoe het veiliger kan.’ ■

PETROCHEM 6 - 2017 17

PET06 S OCI Terminal.indd 17

31-05-17 16:27

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een fabriek voor de productie van CPP en verdubbelt daarmee de capaciteit. Het CPP, copolymer polyol, wordt in Saoedi-Arabië verwerkt tot eindproduct. De vestiging in Terneuzen is uitgekozen omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De fabriek moet halverwege 2017 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren. Het gaat om harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Ook komt er een laadkade langs het Albertkanaal. Kaneka heeft op dit moment twee productielijnen in het Belgische.

Het bedrijf wil tegen het einde van het jaar beginnen met de uitbreidingswerkzaamheden.

Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Lanxess Waar: Antwerpen Investering: 25 miljoen euro Afronding: onbekend

Lanxess investeert 25 miljoen euro in zijn geïntegreerde productiecomplex voor polyamide en voorproducten voor plastics in Antwerpen. Het geld gaat vooral naar maatregelen om de efficiëntie te verhogen.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw van de plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 192,7 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek die eind 2017 in gebruik wordt genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

Opdrachtgever: DSP Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: eind 2017

DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) breidt haar fabriek in Delft uit met een nieuwe vergister. Doel is om aan de groeiende vraag naar duurzaam geproduceerd 7-ADCA, een belangrijk ingrediënt voor antibiotica, te voldoen. Naar verwachting is de uitbreiding van de fabriek eind 2017 volledig operationeel.

PETROCHEM 6 - 2017 18

PET06 K Projecten.indd 18

31-05-17 16:19

PROJECTEN

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

PETROCHEM 6 - 2017 19

PET06 K Projecten.indd 19

31-05-17 16:19

Emerson Global Users Exchange 2018 Europe, Middle East & Africa March 6 - 8, The Hague, The Netherlands Call for Presentations is Open Now!

For more information please visit

www.emersonexchange.org/emea

PET06 Advertenties.indd 20 Emerson 3C 2018 Adv. 201x297 mm.indd 2

31-05-17 29-05-17 15:53 22:11

PROJECTEN

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: EBS Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

EBS, een dochter van HES International, gaat in Rotterdam de capaciteit voor gesloten opslag van agri-producten, biomassa en mineralen verder uitbreiden. Op de terminal in de Botlek wordt een loods met een opslagcapaciteit van 126.000 kubieke meter gebouwd.

Daarnaast heeft EBS plannen voor de bouw van een nieuwe loods op de Europoort locatie met een capaciteit van 40.000 kubieke meter. Met deze nieuwe multipurpose loodsen wordt de bestaande opslagcapaciteit uitgebreid van 525.000 naar 691.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos dat de tussenopslagcapaciteit zal gebruiken om butaan als feedstock te gebruiken voor zijn naftakrakers in Keulen.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond. Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen. In een eerste fase zal 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal (die momenteel een capaciteit van 860.000 kubieke meter heeft).

PETROCHEM 6 - 2017 21

PET06 K Projecten.indd 21

31-05-17 16:19

PATHEMA | TILBURG | 26 JUNI 2017

[Sch

rijf

u nu

in]

INDUSTRIËLE KOEL- EN KETELWATERBEHANDELING Conditionering van koel- en ketelwater voorkomt problemen met scaling, fouling en corrosie. Tot nog toe worden hiervoor veel chemicaliën gebruikt. Min of meer toevallig stuitte Pathema op een manier om koelwater op mechanische wijze te conditioneren.

Kleinere, zogenaamde comfortkoelingen, worden standaard al behandeld, maar bij grote koelsystemen in de petrochemie of de staalindustrie gebeurt dit nog niet. Toch kan ook voor dit soort systemen conditionering van het water voordelig zijn.

Tijdens deze Masters of Industry toont Mark Boeren (directeur Pathema en Water Innovator of the Year 2017) hoe de Industrial Vortex Generator koelwater kan behandelen zonder inzet van chemicaliën.

Nienke Koeman (onderzoeker bij KWR) geeft inzicht in de resultaten van het onderzoek dat zij deed naar de conditionering van koelwater bij open recirculerende systemen.

Meer informatie over deze bijeenkomst kunt u vinden op www.mastersofindustry.nl

Programma 15.00 uur

Ontvangst

15.30 uur

Start bijeenkomst met presentaties van Mark Boeren (Pathema) en Nienke Koeman (KWR) gevolgd door een discussie met sprekers en publiek

17.30 uur

Netwerkborrel

18.00 uur

Einde

AANMELDEN Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost €195 excl. BTW. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van al onze platforms en genodigden. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven voor dit event.

Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met €100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt hier als kortingscode.

Initiatiefnemer:

www.mastersofindustry.nl PET06 Advertenties.indd Advertentie MoI 26 juni.indd22 1

31-05-17 12-05-17 15:53 12:08

PROJECTEN

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak bouwt op zijn ACS-terminal in Antwerpen een nieuw laadstation voor het laden van treinwagons met acetyls. Dit zijn basisgrondstoffen voor eindproducten als dashboards, coatings, verpakkingen en farmaproducten. Het overgrote deel van de verwerking gebeurt in Duitsland, waarbij de Antwerpse haven als bundelings- en opslaghub fungeert.

Met het nieuwe laadstation zal de capaciteit van Vopak om bloktreinen te laden richting Duitsland met vierhonderd procent toenemen.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Rotterdam en Antwerpen Investering: onbekend deel van 400 miljoen dollar Afronding: onbekend

Tankopslagbedrijf VTTI investeert vierhonderd miljoen dollar in acquisities en uitbreiding van terminals. Zo zal de capaciteit van de Rotterdamse dochter ETT worden uitgebreid met ruim tien procent (174.000 kubieke meter) om flexibeler brandstoffen te kunnen opslaan. Daarnaast krijgt de ATPC-terminal in Antwerpen er twee nieuwe lpg-tanks van vijftienduizend kubieke meter bij.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte.

Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PETROCHEM 6 - 2017 23

PET06 K Projecten.indd 23

31-05-17 16:19

VERDUURZAMING

Warmtekoppeling levert forse CO2-reductie op Evides Industriewater en Huntsman hebben de afgelopen twee jaar gewerkt aan de realisatie van een warmtekoppeling die medio mei officieel is geopend.

De nieuwe warmteleiding stelt Evides in staat de overtollige warmte van Huntsman te gebruiken voor het opwarmen van demiwater. Hiermee bespaart het Botlekgebied 15.000 ton CO2 per jaar.

Laura van der Linde

Evides Waterbedrijf levert drinkwater aan 2,5 miljoen consumenten en bedrijven in Zuidwest-Nederland en biedt daarnaast industriewaterdiensten aan diverse industriële klanten. Vanuit de demiwaterfabriek Botlek wordt demiwater geleverd aan verschillende (petro)chemische bedrijven in het Botlek-Europoort gebied. Per uur is dat zo’n 1.400 vierkante meter via een speciaal hiervoor aangelegd demiwaterleidingnet. Huntsman Corporation produceert en levert gedifferentieerde chemicaliën aan fabrikanten die een breed scala aan eindmarkten van producenten en consumenten bedienen. Bij de productie komt restwarmte vrij die tot op heden werd afgestoten aan de lucht.

Besparing CO2 Het idee om warmte uit te wisselen ontstond in gesprekken tussen medewerkers van de twee bedrijven. Max van der Meer van Huntsman vertelt: ‘Evides gebruikt stoom om haar water op te warmen. In plaats van de warmte uit te

stoten naar de lucht, kunnen we zorgen dat Evides dit gebruikt voor het opwarmingsproces. Dus over de hekken van de twee bedrijven heen ontstond het idee om een warmtekoppeling te realiseren.’

Dankzij deze warmtekoppeling kan Evides de overtollige warmte van Huntsman benutten voor het opwarmen van gedemineraliseerd water. Dit demiwater is vrij van mineralen, heeft een lage geleidbaarheid en wordt vooral gebruikt bij de productie van hogedrukstoom. Evides levert het warmere demiwater aan een groot aantal bedrijven in de Botlek. Dit initiatief heeft een substantiële besparing van de inzet van fossiele brandstoffen bewerkstelligd. Bovendien wordt jaarlijks 15.000 ton CO2 bespaard. Deze besparing staat gelijk aan de CO2 uitstoot van 1875 gezinnen door energieverbruik in huis en aan vervoer.

Daden De warmtekoppeling kwam tot stand met steun van gemeente Rotterdam, het Ministerie van Economische Zaken en Deltalinqs. Deltalinqs behartigt als ondernemersorganisatie de gezamenlijke belangen van de haven- en industriële ondernemingen in de Mainport Rotterdam. Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Energy Forum (DEF): ‘We juichen dit soort initiatieven toe. Dit project is een prachtig voorbeeld van publiek-private samenwerking naar een duurzame haven. Ik hoop dat dit andere partijen inspireert om ook hiermee aan de slag te gaan.’

Dat de warmtekoppeling daadwerkelijk gerealiseerd zou worden, was geen vanzelfsprekendheid. Wethouder Pex Langenberg van de gemeente Rotterdam die aanwezig was bij de officiële opening benadrukte dat er genoeg redenen zijn om het niet te doen. ‘De bedrijven heb-

PETROCHEM 6 - 2017 24

PET06 T Evides.indd 24

31-05-17 16:27

FOTO’S: EVIDES

ben het niet gedaan om er economisch beter van te worden. Uiteindelijk is ja gezegd tegen dit plan vanwege de verduurzaming. Twee partijen die vanuit menselijk oogpunt knopen hebben doorgehakt. Geen woorden maar daden’, vertelt de wethouder die hiermee en passant nog even benoemt hoe trots hij is op die andere grootse prestatie die onlangs is geleverd binnen de grenzen van zijn gemeente.

Uitwisseling Evides’ DWP (demiwaterplant) in het Rotterdam Botlek gebied – locatie Huntsman Rozenburg – is Nederlands grootste demiwater installatie. De installatie haalt water uit het nabijgelegen Brielse Meer. Jan Robert Huisman, directeur Evides Industriewater: ‘In de wintermaanden wordt stoom ingezet om het innamewater te verwarmen om het zuiveringsproces optimaal te laten verlopen. Nu gebruiken we de restwarmte van Huntsman die wordt opgepakt uit de warmtewisselaar.’ In de zomerperiode zorgt het water voor extra koeling ten behoeve van Huntsman.

Warmte-uitwisseling tussen bedrijven is

Van der Meer (Huntsman): ‘Over de hekken van de twee bedrijven heen ontstond het idee om een warmtekoppeling te realiseren.’ een effectieve manier om energieverbruik omlaag te brengen. Van de besparing van de inzet van fossiele brandstoffen en de CO2-emissiereductie die hiermee wordt bewerkstelligd profiteren ook de afnemers van het verwarmde demiwater.

Huisman: ‘Verduurzaming en kostenbesparing gaan hier hand in hand. Niet alleen Huntsman en Evides, maar ook onze klanten profiteren hiervan.’

Infrastructuur Partijen die dit initiatief hebben gesteund, hopen dat andere bedrijven dit voorbeeld volgen. Volgens Max van der Meer zijn er nog wel een aantal voorwaarden waar aan moet worden voldaan: ‘De industrie moet worden gevoed met goede mensen met briljante ideeën. Met elkaar moeten we ervoor zorgen dat er voldoende aanwas is vanuit scholen en universiteiten. Daarnaast moeten we mensen de mogelijkheden geven om

plannen te ontwikkelen. En voor de overheid ligt er een schone taak om te zorgen dat de infrastructuur wordt aangepast.’

Uit het verhaal van Maike Akkers van de Port of Rotterdam blijkt dat er de komende jaren echt iets gaat gebeuren op het gebied van warmtetransport.

‘Alleen havenwarmte is al voldoende voor het verwarmen van ruim 50.000 huishoudens.’ Om dit te bereiken is het nodig om warmtenetten aan te leggen die restwarmte uit het havengebied transporteren naar het kassencomplex van het Westland, maar ook naar woningen in bijvoorbeeld Den Haag, Delft en Rotterdam. Deze zogenoemde Warmterotonde moet in 2020 woningen en andere gebouwen en glastuinbouw in de provincie Zuid-Holland voorzien van warmte. Shell Pernis is inmiddels gestart met de bouw van de installatie voor dit restwarmteproject. ■ PETROCHEM 6 - 2017 25

PET06 T Evides.indd 25

31-05-17 16:27

CHEMIELINK Green PAC iLab opent locatie op Emmtec Green PAC heeft onlangs een iLab geopend op het Emmtec Industry & Businesspark in Emmen. Dit is voor Green PAC de tweede locatie, naast het iLab in Zwolle. Starters uit de regio die activiteiten willen ontwikkelen in de (groene) kunststofindustrie krijgen de kans om hun ambities lokaal en tegen minimale kosten te realiseren. Deze nieuwe vestiging past in het streven van Emmtec om uit te groeien tot hét centrum voor innovatie op het gebied van (groene) vezels, garens, composieten en polymeren. De combinatie met een sterk vertegenwoordigde agrarische sector versterkt deze inzet.

Sinds 2013 heeft Emmtec al de status van centrum voor chemische innovatie (COCi).

InnovatieTour iLAB Nijmegen MKB-ondernemers konden op 11 april tijdens de InnovatieTour iLAB Nijmegen kennismaken met het netwerk, de mogelijkheden en de faciliteiten van de Novio Tech Campus, de Radboud Universiteit en HAN BioCentre. Een succesvol voorbeeld is Tagworks Pharmaceuticals, een spinout vanuit Philips. Tagworks ontwikkelt en past technieken toe om in vivo chemistry behandelingen doeltreffender en efficiënter plaats te laten vinden. CEO/Founder Marc Robillard benadrukt dat de constante zoektocht naar partners een factor is om succesvol te kunnen zijn. Deze samenwerkingsmogelijkheden vindt hij binnen de Radboud Universiteit en het RadboudUMC.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van innovatieve hotspots in de chemie. Bij ChemieLink zijn 10 erkende innovatielaboratoria (iLABs) , 6 Centers for Open Chemical innovation (COCi’s) en een Center of Expertise aangesloten.

PLOKKO FINANCIERT MARKTINTRODUCTIE MET CROWDFUNDING Na twee jaar ontwikkelen, is Plokko klaar om de markt op te gaan. Plokko is een maak-het-zelf constructiemateriaal dat de gebruiker de vrijheid geeft om zelf meubels, woonaccessoires en andere items te ontwerpen en te maken. Een gepatenteerde connector vormt het hart van het systeem.

Om de productie op gang te brengen is het bedrijf, dat gevestigd op Green Pac iLab in Zwolle een crowdfunding campagne gestart, samen met crowdfundingplatform Lovetofund. Daarmee wil de startup een 3D-printfarm inrichten om de connectors te printen. Daarnaast zijn verschillende andere productiemachines nodig. In totaal gaat het om een investering van zo’n 40.000 euro. In een maand heeft Plokko driekwart van het benodigde bedrag weten binnen te halen.

TUSTI IN CHINA OP ZOEK NAAR VET AFVALPLASTIC In april maakte TUSTI deel uit van een handelsmissie naar China. Samen met chemische startup SoliQz (Plant One), een dertigtal grote bedrijven en staatssecretaris Martijn van Dam bezochten ze onder meer de grootste techbeurs in China.

Deze reis had het jonge afvalverwerkingsbedrijf te danken aan de Gouden Kiem Award voor beste chemische start-up die het in december in de wacht wist te slepen. Tot het prijzenpakket behoorde onder meer een geldbedrag van de Topsector Chemie, wat Tusti heeft benut voor deze missie. Tusti maakt vet afval zoals de verpakkingen van frituurvet schoon en geschikt voor hergebruik. Het bedrijf is gevestigd op de ChemieLink-locatie van de TU Eindhoven en de recyclingfabriek van Stiphout Plastics in Montfort.

INNOSYN VERDER ALS ONAFHANKELIJK CHEMIE ONDERZOEKSBEDRIJF Het DSM Innovative Synthesis Research Center, dat onderdeel was van DSM Chemical Technology R&D, is sinds 1 mei een onafhankelijk onderzoeksbedrijf. InnoSyn en de pilotplant blijven gevestigd op Brightlands Chemelot Campus in Sittard-Geleen.

InnoSyn wil voor zijn klanten een innovatieve partner zijn, die gebruik maakt van geavanceerde R&D-technologie voor nieuwe en bestaande chemische processen. Daarvoor levert InnoSyn hoogwaardige R&D-diensten op het gebied van chemische processen, van lab- en proefschaal tot invoering in de installaties van de klant.

‘Chemie en katalyse zitten in het DNA van het nieuwe bedrijf’, aldus Daniel Mink, CEO van InnoSyn. ‘InnoSyn werkt al voor vele grote bedrijven en tal van kleine bedrijven. DSM blijft een vaste klant voor chemieprojecten.’

Volgens Bert Kip, CEO van Brightlands Chemelot Campus, biedt de spin-out nieuwe mogelijkheden voor de campusmedewerkers, de expertise en het netwerk van InnoSyn. Brightlands draagt bij aan de ontwikkeling door een aandeel in het nieuwe bedrijf te nemen.

PETROCHEM 6 - 2017 26

PET06 M innovatielink.indd 26

31-05-17 16:23

VESTIGING AVANTIUM OP AMSTERDAM SCIENCE PARK Avantium, een innovatief chemisch technologiebedrijf actief in renewable chemistry, heeft twee onderzoeksgroepen gevestigd op het Amsterdam Science Park.

Eén groep zal zich daar focussen op onderzoek naar nieuwe biobased polymeren. Tevens zal de technologie van het pas aangekochte Liquid Light, om CO2 elektrokatalytisch om te zetten naar waardevolle producten, hier verder worden ontwikkeld. Avantium heeft al een productiepilot op de Brightlands Chemelot Campus en is bezig met vestigingen in Antwerpen en Delfzijl.

IONIQA DRINGT DOOR IN HART EUROPA Onlangs mocht Ioniqa zijn oplossing voor pet- en polyesterafval met topambtenaren uit de Europese Unie delen. In Malta kregen de handelsministers de verhalen van vier geselecteerde start-ups en scale-ups voorgeschoteld. Ioniqa was aanwezig op voorspraak van InnovatieLink.

Ioniqa heeft zijn wortels in de ChemieLink-locatie van de TU Eindhoven. Via een chemisch katalytisch proces is het bedrijf erin geslaagd om polymeerketens van petflessen, multilayer pet-trays voor voeding en polyester kleding af te breken tot de oorspronkelijke monomeren. Ook kan het bedrijf de kleurstoffen eruit halen. Dit betekent dat een afvalproduct weer omgetoverd wordt tot een virgin grondstof (zie ook Petrochem 3, 2017).

Welkom ‘Marktpartijen vragen de nodige tijd en bewijs om zo’n innovatie te omarmen’, aldus Gert van Exel van Ioniqa.

Het bedrijf zoekt daarom zowel steun van marktpartijen en investeerders als van transitiegezinde overheidsvertegenwoordigers. De uitnodiging voor de informele bijeenkomst van economische topambtenaren in Malta was dan ook welkom. ‘Dankzij de korte lijn tussen ons, InnovatieLink en de Europese belangenvereniging voor de chemische industrie Cefic, konden we snel schakelen. We waren enorm vereerd dat we deze kans kregen. Ik heb kunnen aangeven waar wij als innovatieve MKB-ondernemer tegenaanlopen. Daar is de Brusselse topambtenaar voor subsidies, innovatie en MKB voortvarend mee aan de slag gegaan. Verder hebben we nu direct contact met de top van EZ. Je kunt nooit weten wat het precies oplevert, maar hoe zichtbaarder we overal zijn, hoe beter.’

Opschaling 2016 stond in het teken van de opschaling van de 100-liter pilotfabriek op de Brightlands Chemelot Campus naar de 1000liter demonstratiefabriek bij Plant One in Rotterdam, beide COCi-locaties. Ioniqa heeft internationale producenten van consumentenmerken laten zien dat het proces werkt. Een commerciële fabriek van 10 kiloton is de volgende stap. ‘We hopen deze zomer de financiering rond te krijgen’, aldus Van Exel. ‘We zijn al gestart met de engineering en streven naar een volledig operationele fabriek in 2018. Als we op grotere schaal produceren, kunnen we de industrie echt over de streep trekken.’

Onderwijs zet voor MKB schouders onder biobased economy Veertien hogescholen hebben een akkoord gesloten om zich samen in te zetten voor de biobased economie. Door landelijke samenwerking willen ze zorgen dat biobased in alle sectoren een belangrijke rol gaat spelen. Dit nieuwe netwerk gaat actief onderwijsconcepten, onderzoeksprojecten en expertise delen. Dat gaat voor het MKB meer toegang tot kennis opleveren.

Het initiatief tot samenwerking in het landelijke biobased kennisnetwerk is genomen door het Centre for Biobased Economy (CBBE) en het Centre of Expertise Biobased Economy. Een belangrijk doel van het akkoord is om ervoor zorgen dat het MKB een betere aansluiting vindt bij het onderwijs. Met het akkoord willen de kennisinstellingen de versnippering weghalen. Het moet voor MKB-ondernemers duidelijk zijn wat ze van het onderwijs kunnen en mogen verwachten. Om de stap te maken naar een nog steviger programma voor het MKB hebben het CoE-BBE, InnovatieLink, de topsector Chemie, TKI-BBE & Chemie, SIA, NWO, TO2 zich aangesloten bij de publiek private samenwerking CoChem.

Industriële testlocatie Plant One Rotterdam nieuwe partner ChemieLink Het topteam Chemie heeft Plant One Rotterdam officieel erkend als Center for Open Chemical innovation. De diensten en testfaciliteiten van het bedrijf in het Rotterdamse havengebied voldoen aan de standaards om ondernemers in de chemie in staat te stellen met succes hun innovatieve activiteiten op te schalen. Plant One is het kennis- en innovatiecentrum in Rotterdam-Botlek voor het testen en valideren van duurzame procestechnologie met veel toepassingen in de chemie. Dankzij de mogelijkheid om op semi-industriële schaal te kunnen testen, heeft het centrum een plek verdiend in het netwerk van COCi’s in Nederland. waarvan er nu zes zijn. Plant One concentreert zich met name op het inrichten van pilotinstallaties voor pyrolyse, CO2-afvang, en waterbehandeling. Daarnaast biedt de locatie gecertificeerde bij- en nascholing voor bedrijven en werkt ze samen met diverse hogescholen in de regio. Onder de circa 15 bedrijven die zich al op de locatie hebben gevestigd zijn onder andere H2CiF (fuel cel), SoliQz (hydraulische waskolom), ENT Tech (pyrolyse-installatie), en EDSG (carbon capturing utilization).

PETROCHEM 6 - 2017 27

PET06 M innovatielink.indd 27

31-05-17 16:23

BIOPLASTICS

De feiten over bioplastics Er wordt veel over bioplastics gesproken en geschreven, maar er heerst nog veel onwetendheid, ook bij het bedrijfsleven.

Wageningen Food & Biobased Research heeft een rapport uitgebracht dat een overzicht biedt van de feitelijke stand van zaken. Welke types bioplastic zijn beschikbaar? Wat zijn de eigenschappen en voor welke toepassingen zijn ze geschikt?

Kernvraag is hoe met de materialen om te gaan na gebruik.

Jacqueline van Gool

‘De termen bioplastic, biobased en bio-afbreekbaar plastic worden dikwijls ten onrechte door elkaar gebruikt’, vertelt Christiaan Bolck, programmamanager materials bij Wageningen Food & Biobased Research van de WUR. Hij was verantwoordelijk voor de totstandkoming van het onlangs gepresenteerde rapport Bio-based and biodegradable plastics – Facts and Figures, Focus on food packaging in the Netherlands. ‘In dit rapport scheppen we meer duidelijkheid in de terminologie.’

Bioplastics is eigenlijk een overkoepelende term voor biobased plastics – gemaakt uit hernieuwbare grondstoffen – en biologisch afbreekbare plastics – gemaakt van zowel fossiele als biobased grondstoffen. Om maar meteen een groot misverstanden over biologisch afbreekbare plastics uit de wereld te helpen: biologisch afbreekbaar betekent niet dat de materi-

alen onstabiel zijn, gemakkelijk kunnen worden gehydrolyseerd (het veroorzaken van een chemische reactie bij water of een andere stof, red.) of verslechteren als ze mechanisch worden gerecycled. Ook benadrukt het rapport dat de term biologisch afbreekbaar relatief is. De snelheid van afbraak hangt samen met het milieu waarin het plastic afbreekt onder invloed van de daar aanwezige condities, zoals temperatuur, vochtigheid en micro-organismen. Voor compostering zijn daarvoor normen vastgesteld, maar deze plastics zijn geen oplossing voor zwerfvuil en het plasticsoep-probleem in de oceaan.

Percentages De markt voor bioplastics is de afgelopen jaren steeds volwassener geworden.

Er zijn meer materialen beschikbaar, waarmee meer verschillende producten kunnen worden gemaakt. Biobased en

RECYCLING De onderzoeksgroep van Christiaan Bolck nam ook deel aan het onlangs afgeronde EU-project Open-Bio. Een van de aandachtspunten in dit project was de end-of-life-kwestie van bioplastics. Wat zijn hierin moeilijkheden en mogelijkheden?

Kunnen plastics mechanisch worden verwerkt? Of is chemische recycling een optie? Bij chemische recycling worden de polymeren afgebroken tot monomeren, die weer kunnen worden gebruikt om polymeren van te maken. Dit gebeurt niet vaak, een voorbeeld ervan is het Loopla-proces van Galactic waarbij PLA weer tot melkzuur wordt gehydrolyseerd.

Bij mechanische recycling worden de plastics gescheiden, gemalen, gewassen, gedroogd en opnieuw als granulaat verwerkt. Dit is alleen rendabel als de volumes van het afvalplastic groot genoeg zijn en dat is momenteel alleen zo in het geval van HDPE, PP en PET. Maar technisch gezien zijn ook andere plastics goed te scheiden en te recyclen, waaronder biobased en biologisch afbreekbare plastics.

Er wordt soms gesteld dat recyclingbedrijven geen bioplastics in de plastic afvalstroom willen. Het zou de verwerkbaarheid en de mechanische eigenschappen van gerecycled plastic

verzwakken. Op dit moment is het nog niet mogelijk om te meten wat precies de effecten van de kleine hoeveelheden bioplastic zijn. Onderzoek toont echter al wel aan dat in een recyclestroom van plastic folie een toevoeging van tien procent folie op basis van zetmeel of PLA geen invloed heeft op de mechanische eigenschappen.

Bij organisch recyclen gaat het om composteren en anaerobe vertering. Verwerkingsbedrijven zijn bang dat met het accepteren van composteerbare plastics in de GFT-afvalstroom ook meer gewone plastics in die stroom terecht komen. Duidelijke communicatie is hierbij de sleutel. Er is op dit moment een overvloed aan labels waardoor consumenten in de war raken.

‘Duidelijke logo’s en labels kunnen de consument helpen bij het duidelijk maken of een plastic biobased is, of het composteerbaar is en waar het na gebruik moet worden weggegooid.

Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken heeft daarom duidelijke logo’s ontwikkeld die de consument vertellen in welke afvalbak de verpakking moet worden weggegooid.’

PETROCHEM 6 - 2017 28

PET06 Q Bioplastics.indd 28

31-05-17 16:26

FOTO: MATHIAS CRAMER

bio-afbreekbare plastics worden steeds meer toegepast in verpakkingen, met name voor voedingsmiddelen. Bolck: ‘Het groeiend milieubewustzijn van de consument speelt hierbij een duidelijke rol. Maar ook in andere markten, zoals in de automotive en elektronica worden steeds meer biobased plastics toegepast.’

Toch zijn de percentages bioplastics nog laag ten opzichte van de totale hoeveelheid plastic die wordt gebruikt. Op dit moment is slechts zo’n één procent van alle plastics een bioplastic, maar volgens Bolck gaat het wel om substantiële hoeveelheden bioplastic. ‘In percentages is het aandeel misschien niet hoog, maar als je naar de absolute getallen kijkt, heb je het toch over duizenden kilotonnen.’

De verwachting is dat dit percentage zal groeien tot 2,5 procent in 2020. Met name bio-PET, PLA en bio-PBS (Polybutylene Succinate, een polyester van polybutanol en barnsteenzuur) zullen de komende jaren een groei doormaken.

Kuipjes yoghurt De grootste bottleneck om het gebruik van bioplastics te laten groeien, is vooralsnog de prijs. Traditioneel plastic, op aardolie gebaseerd, is veelal een stuk goedkoper dan biobased alternatieven.

Bolck: ‘Een verbod op gratis plastic tassen is in Nederland pas vorig jaar van kracht gegaan, terwijl andere landen daar veel eerder mee waren.’

Er wordt daarom hard gewerkt aan mogelijkheden voor besparingen, niet alleen in de productie maar ook in het gebruik. In sommige gevallen hebben de biobased materialen specifieke eigenschappen waardoor minder materiaal nodig is. Zo heeft PLA een hogere stijfheid dan zijn fossiele tegenhanger PS, waardoor het materiaal minder dik hoeft te zijn voor bepaalde toepassingen.

Dit is bijvoorbeeld het geval bij kuipjes yoghurt die Danone op de markt heeft gebracht. Een ander voorbeeld is bio-afbreekbaar landbouwfolie, waarbij kosten kunnen worden bespaard omdat dit, in tegenstelling tot PE-folie uit fossiele grondstoffen, niet hoeft te worden verwijderd. Ook de kosten van bio-PBS zullen naar verwachting dalen.

Barnsteenzuur kan namelijk goedkoper worden geproduceerd uit biomassa dan uit fossiele grondstoffen. Een hoger productievolume zal ervoor zorgen dat de prijs kan dalen van vier naar 2,5 euro per kilo.

Voortouw Bolck denkt dat de markt voor biobased en bio-afbreekbare plastics zeker sneller kan groeien. ‘Een aantal vooraanstaande bedrijven uit verschillende sectoren neemt het voortouw. Zo positioneert Ikea zich nadrukkelijk als toegewijd aan een overstap op bioplastics.’ In september kondigde ging het bedrijf een partnership met Neste aan voor de ontwikkeling van biobased en gerecyclede materialen voor gebruik in Ikea-producten. Ook Lego zet in op een overstap naar bioplastics. Jaarlijks gebruikt de onderneming duizenden tonnen plastic.

In 2030 wil Lego alleen nog duurzame grondstoffen gebruiken voor de productie van de blokjes.

Ook stimulering vanuit de overheid kan volgens Bolck de groei van bioplastics een boost geven. ‘Er is in Nederland een aantal partijen actief in de productie en het onderzoek, waaronder mijn vakgroep. Deze activiteiten worden ondersteund door programma’s op het gebied PETROCHEM 6 - 2017 29

PET06 Q Bioplastics.indd 29

31-05-17 16:26

Organised by EASYFAIRS

VA KBEURS

Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten

SAVE THE DATE

Gelijktijdig met:

www.easyfairs.com/pumps-nl PV17_185x132_Adv_iMaintn.indd 1

19/05/17 09:32

VRIJDAG 15 SEPTEMBER 2017

[SA VE

TH

ED ATE ]

NIEUWE SYNERGIE www.eemsdeltavisie.nl Advertentie Eemsdeltavisie halve pagina.indd 1

PET06 Advertenties.indd 30

24-05-17 11:01

31-05-17 15:53

TOEPASSINGEN BIOPLASTICS Folie

Hard plastic verpakkingen

Flessen

Anders

Opmerkingen (voordelen)

Gesneden groenten en fruit, bloemen, brood

Groenten, fruit, zuivel, drinkbekers, bakkerijproducten, vlees.

Niet veel toegepast, barrièremateriaal nodig

Composteerbare theezakjes en koffiecapsules

Transparantie en stijfheid

Afvalzakken, boodschappentasjes, groenten en fruit, mulch film

Groenten en fruit, koffiecapsules

Niet beschikbaar

Cellulose gebaseerd

Cellofaan, snoepwikkels

Niet beschikbaar

Niet beschikbaar

Enige toepassing in wegwerpbestek

Biologisch afbreekbare polyesters

Boodschappentasjes, groenten en fruit

Groenten en fruit (niet-doorzichtige verpakkingen)

Niet beschikbaar

Biologisch afbreekbare netten

Drop-in bio-PE

Boodschappentassen, verschillende verpakkingsfolies

Niet beschikbaar

Kleine flesjes voor zuivelproducten

PLA

Niet geschikt voor lang houdbare producten, tenzij het gebruikt wordt in laminaten met barrièrefunctie Zetmeelgebaseerd

Diepvriesproducten

Als coating in kartonnen koffiekopjes of ander wegwerpservies Vullingsmateriaal

Nog niet beschikbaar

van circulariteit en de bio-based economie van het ministerie van Economische Zaken. Dat helpt zeker. Maar je ziet dat de markt in andere landen sneller groeit.

Een verbod op het gebruik van gratis plastic tassen bijvoorbeeld is in Nederland pas vorig jaar van kracht gegaan, terwijl andere landen daar veel eerder mee waren. Nieuwe producten hebben dat soort richtinggevende maatregelen wel nodig bij marktintroductie.’

Knop om Er zijn al veel alternatieven voor op olie gebaseerde plastics beschikbaar, maar ze hebben nog niet alle functionaliteiten van die traditionele plastics, stelt Bolck.

‘Er worden wel steeds nieuwe producten geïntroduceerd, maar bedrijven zijn vaak nog huiverig om over te stappen. Het is ook niet mogelijk om zomaar een knop om te draaien. Fabrieken moeten ook worden aangepast op het gebruik van nieuwe materialen.’

Flexibiliteit en stijfheid Alternatief voor fossiel PE

Als coating op karton, koffiecapsules Als coating op karton voor zuivelverpakking Doppen en deksels

Drop-in bio-PET

Alternatief voor fossiel PS, PET en PP

Nog niet beschikbaar

Frisdrank- en waterflessen

De snelst groeiende groep bio-based plastics betreft daarom de zogeheten ‘drop-in’ materialen, met name bio-PE en bio-PET, maar ook het veel besproken alternatief voor PET, PEF. Drop-in materialen zijn chemisch identiek aan de fossiele plastics, maar zijn gemaakt van hernieuwbare grondstoffen.

Een andere klasse van bioplastics is op zetmeel gebaseerd. Het gaat hierbij om blends van zetmeel en composteerbare polyesters, met een aantal additieven.

Deze groep plastics is bio-afbreekbaar en is mede daarom interessant voor gebruik als mulch-folie in de landbouw (voor het tegengaan van onkruidgroei) of in afvalzakken voor gft-afval. Folies van deze plastics zijn ook geschikt voor het verpakken van bijvoorbeeld aardappels en wortelen. Maar er is meer mogelijk, bewees Mars recentelijk. Door zetmeel te combineren met PLA werd een bio-afbreekbare wikkel ontwikkeld voor de beroemde chocoladesnack.

Flexibiliteit Alternatief voor fossiel PE Flexibiliteit en waterbarrière Alternatief voor fossiel PE

Nog niet beschikbaar

Terwijl bepaalde karakteristieken van een type plastic een nadeel zijn voor één toepassing, kunnen deze een voordeel vormen voor een andere toepassing.

Zo kan PLA niet worden toegepast in waterflessen omdat de water-damp-barrière hiervoor te laag is, maar in de verpakking van verse groente en fruit, zoals champignons en aardbeien, vormt deze ademende eigenschap juist een voordeel.

PLA heeft daarbij het voordeel dat het transparant is en een perfecte aroma-barrière biedt.

PLA heeft vergelijkbare mechanische eigenschappen als PS en PET. Het materiaal wordt veel gebruikt in wegwerpservies en -bestek en kan bovendien worden toegepast in theezakjes of koffie-capsules. Het voordeel hiervan is dat alles na gebruik samen in het gft-afval kan worden weggegooid, het servies met eventuele etensresten en de gebruikte koffiecapsules. ■

PETROCHEM 6 - 2017 31

PET06 Q Bioplastics.indd 31

31-05-17 16:26

PRODUCTEN

NIEUWE COMPONENTEN VOOR SCHAKELEN EN BESTUREN IN EXPLOSIEGEVAARLIJKE OMGEVINGEN Tijdens de voorbije Hannover Messe heeft Pepperl + Fuchs nieuwe elektrische componenten voor explosiegevaarlijke omgevingen voorgesteld; een ruim assortiment gecertifieerde schakelaars, drukknoppen, noodstoppen en signalisatiecomponenten. Nieuw zijn bijvoorbeeld ook buzzers die een visuele en auditieve indicatie in de vorm van een knipperlicht en een luid hoorbaar alarm kunnen geven.

Meer informatie: www.pepperl-fuchs.nl LABELS MAKEN Op een digitaal platform van Brady kunnen kwalitatieve product- en kabellabels en veiligheidspictogrammen worden ontworpen. Met Brady Workstation gaat labels ontwerpen makkelijk en snel en dankzij de gecentraliseerde updates kan iedereen zijn labels snel aanpassen aan nieuwe labelnormen. Met de beschikbare apps kunnen gebruikers automatisch labels creëren, maar ook gepersonaliseerde product- en kabellabels en pictogrammen, beschermde labelsjablonen, kabellabels met alleen tekst, CLP-conforme labels voor chemicaliën, veiligheids- en sitepictogrammen, vergrendelingsprocedures en leidingmerkers ontwerpen.

Meer informatie: www.bradyeurope.com/bradyworkstation AUTOMATISCHE DRUKKALIBRATOR Deze draagbare drukkalibrator is voorzien van een ingebouwde elektrische pomp.

U typt de gewenste drukwaarde in, waarna de kalibrator automatisch pompt tot de gewenste waarde is bereikt. De interne fijnregeling stabiliseert de druk automatisch.

Uiteraard beschikt het toestel over de mogelijkheid voor het genereren, meten en simuleren van 4 – 20 mA signalen en een 24 V lusvoeding. Het instrument beschikt over HART-communicatie voor het aanpassen van mA-instellingen bij HART-transmitters. De Fluke 729 is verkrijgbaar met 3 bereiken, te weten 30 psi (2 bar), 150 psi (10 bar) en 300 psi (20 bar). Met de Fluke Connect app op uw smartphone, tablet of PC kunt u op afstand bewakingstaken uitvoeren en tevens drukmetingen en loggebeurtenissen beheren en opslaan. U kunt de meetresultaten gemakkelijk delen.

Meer informatie: www.euro-index.nl NON-CONTACTING RADAR NIVEAUMETER MET VEILIGHEIDSCERTIFICAAT Eenvoudig te gebruiken SIL-3-apparaat biedt betere diagnosemogelijkheden, is op afstand te testen en is geschikt voor applicaties waar voorkomen van overvullen van kritiek belang is. Rosemount 5408 is ontworpen om de taken van de operator te vereenvoudigen. Het apparaat is daarom minder complex zodat ook minder ervaren personeel eenvoudig niveaumetingen kunnen managen, of het nu gaat om monitoren van het tankniveau, procesbesturing of voorkomen van overvullen. Door de verbeterde on-board diagnosemogelijkheden is er geen preventief onderhoud nodig. De operator krijgt informatie waar hij actie op kan ondernemen. Dit stroomlijnt het probleemoplossingsproces aanzienlijk. Rosemount 5408 is gecertificeerd voor SIL-3-applicaties en is naadloos te integreren in de veiligheidsinstrumentatie van een systeem. Door de ATEX- en IECEx-goedkeuring is het apparaat ook geschikt voor gevaarlijke locaties.

Meer informatie: www.emerson.com

VERGRENDELPENNEN KIPP biedt de vergrendelpennen met T-, Len paddenstoelgrepen van zwart thermoplast en stalen delen van roestvrij staal met een diameter van 5-16 mm en een lengte van 10-80 mm aan. Deze zijn voorzien van een kleine opening, waaraan, indien nodig, een borgkabel kan worden bevestigd. Bovendien bevat het assortiment ook pennen van hoogvast, gehard roestvrij staal, die hoge belastingen kunnen weerstaan. Deze worden gebruikt in de levensmiddelen- of chemische industrie.

Aan de handige ringgreep kunnen ook deze vergrendelpennen van KIPP van een borgkabel worden voorzien.

Meer informatie: www.kipp.com UPGRADE SEMI-RUGGED NOTEBOOK Panasonic introduceert de nieuwste generatie van haar Toughbook CF-54 semi-rugged notebook. Deze derde generatie van de CF-54 biedt verbeterde prestaties, meer flexibiliteit en functionaliteit in een stijlvolle en lichtgewicht zakelijke notebook. De notebook is bijzonder stevig en geschikt voor alle omstandigheden waarin mobiele professionals hun werk moeten doen.

Panasonic richt zich met de CF-54mk3 op mobiele professionals zoals inspectiemedewerkers, architecten, overheids- en veiligheidspersoneel, maar ook op buitendienstmedewerkers en field service engineers in technische sectoren zoals automotive, service en maintenance.

De CF-54mk3 is voorzien van de nieuwste Intel® Core i5-7300U vPro processor en beschikt over een 14-inch display dat beschikbaar is in HD (1366x768), Full HD (1920x1080) of Full HD met capacitief multi-touch touchscreen voor verschillende werkomstandigheden.

De verschillende versies van de CF-54mk3 draaien op Windows 10 Pro. Met een batterij die goed is voor 10 uur voldoet de CF-54mk3 aan de eisen van moderne, mobiele medewerkers.

Meer informatie: www.toughbook.eu

PETROCHEM 6 - 2017 32

PET06 F Producten.indd 32

31-05-17 16:15

OLIE & GAS

Congres bouwt brug naar toekomstige energie Om op een betrouwbare, veilige, betaalbare en verantwoordelijke manier energie voor onze toekomst te kunnen blijven leveren, zal de olie- en gasindustrie moeten samenwerken met alle stakeholders, zoals overheid, industrie, academie en samenleving.

Zij zijn samen aan zet om bruggen te bouwen naar een duurzame energietoekomst. Daarom is het thema van het World Petroleum Congress dit jaar: Bridges to our energy future.

Liesbeth Schipper

WORLD PETROLEUM CONGRESS Wanneer: 9 t/m 13 juli Waar: Istanbul, Turkije Thema: Bridges to our energy future Kijk voor meer informatie op: www.22wpc.com

De 22ste editie van het World Petroleum Congress wordt dit jaar van 9 tot en met 13 juli in Istanbul, Turkije gehouden. Het congres voor de olie- en gasindustrie trekt altijd veel belangstelling. De organisatie verwacht zo’n zesduizend afgevaardigden, waaronder vijfhonderd CEO’s en vijftig ministers. Daarnaast komen er ook nog zo’n 25.000 bezoekers voor the World Petroleum Exhibition, een van de grootste olie- en gasbeurzen ter wereld.

Potentieel Naast diverse plenaire sessies zijn er veel technische sessies die zijn onderverdeeld in vier blokken. Zo valt onder het blok ‘Exploration and production’ een forum over de ontwikkelingen in Noord-Amerika door olie- en gasproductie uit onconventionele bronnen, zoals schaliegesteente en teerzanden. De ontwikkeling van soortgelijke bronnen is buiten Noord-Amerika nog niet zo heel veel toegepast. Daar ligt dus nog veel potentieel. De sprekers van het forum gaan in op de technologieën, het overheidsbeleid en de publieke betrokkenheid bij dit soort projecten. Zij delen de lessen die zij al hebben geleerd in andere delen van de wereld.

Een ander blok is ‘Refining, transportation and petrochemistry’ met bijvoorbeeld een ronde tafel over asset management in de raffinage- en petrochemiebranche. Het is immers essentieel dat raffinaderijen en petrochemische plants worden geopereerd op een veilige, efficiënte en milieuvriendelijke manier. Het panel zal voorbeelden delen van operational excellence voor asset management in raffinaderijen en de implementatie in software en hardware, waaronder kapitaalbeheer, human resources en voorbereiding op crisisrespons.

Sleutelrol Het derde blok gaat specifiek over aardgasverwerking, -transport en de -markt.

Ook hieronder vallen diverse bijeenkomsten, waaronder een ronde tafel over de rol van gas in de energiemix. De economische groei in opkomende landen en de toename van de wereldbevolking zal de wereldwijde vraag naar energie laten stijgen in de komende decennia.

De verwachting is bovendien dat fossiele brandstoffen tot 2035 de belangrijkste energiebron blijven. Tegelijkertijd is het cruciaal om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen om klimaatveranderingen te remmen, totdat nieuwe energieën technisch en economisch klaar zijn om fossiele energieën te vervangen. Kan aardgas daarbij een sleutelrol spelen? De prijsontwikkeling, de toegankelijkheid en de kleinere CO2-impact ervan, zou van gas een leider kunnen maken voor de overgangsperiode. Maar wat zijn de noodzakelijke voorwaarden daarvoor?

Communicatiestrategie In het vierde blok, ‘Sustainable management of the industry’, komen ook de softe onderwerpen aan bod. Zo is er een ronde tafel over de perceptie van de aardolie-industrie door de samenleving.

In een communicatie gedreven wereld waar iedereen zijn stem kan laten horen via sociale media, moet de olie- en gasindustrie zijn communicatiestrategie versterken. Hoe kunnen olie- en gasmaatschappijen hun aanwezigheid in sociale netwerken verbeteren om een beter imago te krijgen en dichter bij de klant, media en beïnvloeders te komen?

Hoe kunnen bedrijven beter samenwerken met instellingen, overheden en consumenten om meer vertrouwen van het publiek te winnen en een sociale licentie te verkrijgen? ■ PETROCHEM 6 - 2017 33

PET06 V instanbul.indd 33

31-05-17 16:28

INNOVATIE KUNSTMEST PRODUCEREN UIT OMGEVINGSLUCHT Boeren kunnen in de toekomst hun kunstmest mogelijk produceren uit omgevingslucht. Aan de TU Eindhoven wordt gewerkt aan een reactor die stikstof uit de lucht omvormt tot stikstofoxiden (NOx), de grondstof voor kunstmest. Deze techniek is in theorie tot vijf keer energiezuiniger dan bestaande processen en kan zonder grote investeringen als kleinschalige installatie bij afgelegen boerderijen worden geplaatst. Bhaskar Patil is in mei op het onderzoek gepromoveerd.

De productie van de belangrijkste grondstoffen voor kunstmest, ammoniak en stikstofoxiden, is een zeer energie-intensief proces. In de reactor van Patil glijdt bij atmosferische druk een plasma-front (een soort mini-bliksem) tussen twee uiteenlopende metalen oppervlaktes, beginnend bij een kleine opening (2 millimeter) tot een grotere afstand van 5 centimeter. Door deze expansie koelt het plasma af tot kamertemperatuur. Tijdens het traject dat de ‘bliksem’ aflegt reageren stikstof (N2) en zuurstof (O2) uit de lucht in de directe nabijheid van het bliksemfront tot stikstofoxiden (NO en NO2).

Patil optimaliseerde deze reactor en kwam bij een volume van 6 liter per minuut tot een energieverbruik van 2,8 MJ per mol (hoeveelheid stof). Dit is nog ruim boven de commercieel uitontwikkelde methoden die ongeveer 0,5 MJ/mol verbruiken. Het theoretische minimum van de reactor van Patil ligt echter met 0,1 MJ/mol nog stukken lager. Op de lange termijn kan deze plasmatechniek een energiezuinig alternatief voor de huidige energievretende ammoniak- en nitraatproductie kan zijn. Een bijkomend voordeel is dat bij de methode van Patil geen extra grondstoffen nodig zijn en de productie kleinschalig met duurzame energie kan worden opgewekt. Hierdoor is zijn techniek uitermate geschikt voor toepassing in afgelegen gebieden die geen toegang hebben tot het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld in Afrika.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: VAN DE VELDE

Rental

ROBOT NEEMT GEVAARLIJK WERK OVER Van de Velde pipe inspections & solutions heeft een robot ontworpen voor het reinigen en inspecteren van besloten ruimtes, waarbij vervuiling, besmetting en explosie een potentieel risico vormen. De robot wordt via een ramp of takel in het mangat gelaten, waardoor de operators op een veilige afstand blijven van de risicozone. De ‘No Men Entry Cleaning Robot’ (NME) is een hydraulisch gestuurde robot uit roestvrijstaal. Hij is er in twee formaten: een kleine met doorsnede vanaf 350 millimeter en een grote met doorsnede vanaf 500 millimeter. Beide zijn in testfase en worden binnenkort voor het eerst ingezet.

De robot is voorzien van hogedruk reinigingskoppen (200-2.500 bar) en is uitgerust met ATEX-camera’s en meetapparatuur. Hij staat in verbinding met een HD vacuüm reinigingswagen om het opgezogen materiaal op te vangen.

Vanuit de besturingsunit heeft de operator totale controle en wordt de atmosfeer continu gemonitord.

PETROCHEM 6 - 2017 34

PET06 G innovatie.indd 34

31-05-17 16:16

ENERGIE OPWEKKEN EN LUCHT ZUIVEREN Onderzoekers aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven zijn erin geslaagd een proces te ontwikkelen waarbij lucht wordt gezuiverd en tegelijkertijd energie wordt gewonnen. Het apparaat hoeft alleen belicht te worden om te werken. ‘We maken gebruik van een klein apparaatje waarin twee kamers worden gescheiden door een membraan’, legt professor Sammy Verbruggen uit. ‘Aan de ene kant wordt lucht gezuiverd, terwijl aan de andere kant waterstofgas wordt geproduceerd uit een deel van de afbraakproducten.’

Op het membraam brengen de onderzoekers specifieke nanomaterialen op aan. ‘Die katalysatoren zijn in staat om waterstofgas te vormen en luchtvervuiling af te breken. Dit waterstofgas kan worden opgeslagen en later als brandstof worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld nu al wordt toegepast in enkele waterstofbussen van De Lijn.’

Voor het apparaat is alleen zonlicht nodig. De processen die aan de basis liggen van de technologie zijn vergelijkbaar met die van zonnepanelen.

Het verschil is dat hier niet rechtstreeks elektriciteit wordt geproduceerd, maar lucht wordt gezuiverd terwijl de opgewekte energie wordt opgeslagen in waterstofgas. ‘Op dit ogenblik werken we op een schaal van slechts enkele vierkante centimeter. Op termijn willen we onze technologie graag opschalen om het proces industrieel toepasbaar te maken. We werken ook aan het verbeteren van onze materialen, zodat we nog efficiënter kunnen gebruikmaken van zonlicht om de reacties in gang te zetten.’

FOTO: TANKWELL

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: DE LIJN

INNOVATIEVE COMPOSIET TANKCONTAINER Flaxfield Tank Container Solutions heeft in samenwerking met Composiet Production Technology een tankcontainer ontwikkeld die is gemaakt van composiet. Door gebruik te maken van composiet voor de tank is de tank plus frame 25 tot 40 procent lichter dan conventionele roestvrijstalen tankcontainers. Een zogenoemde Tankwell-tank van 31.000 liter weegt ongeveer 2.250 kilo, terwijl een roestvrijstalen tankcontainer met dezelfde inhoud al gauw 3.500 kilo weegt. Bijkomend voordeel is dat composiet minder geleidt dan roestvrijstaal.

Daardoor koelt het te vervoeren product minder snel af en kan een eventuele opwarmtijd worden verkort. Beide eigenschappen hebben een positief effect op de transportkosten en dragen tegelijkertijd bij aan een vermindering van CO2-uitstoot. De tank wordt tijdens het productieproces uit één geheel gebouwd, waardoor deze aan de binnen- en buitenzijde naadloos is. Het schoonmaken van de tank is daardoor ook makkelijker. Het frame wordt van metaal gemaakt en er worden roestvrijstalen mangaten en appendages gemonteerd. De tankcontainers hebben verschillende tests ondergaan en zijn ADR/RID/CSC/IMO-4 gecertificeerd. Het composiet biedt resistentie aan een zeer uitgebreide lijst van chemische producten.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 6 - 2017 35

PET06 G innovatie.indd 35

31-05-17 16:17

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Emerson rondt overname Pentair Valves & Controls af Emerson heeft de Valves & Controls business van Pentair overgenomen voor 3,15 miljard dollar. Valves & Controls met het hoofdkantoor in Zwitserland is een toonaangevende leverancier van oplossingen en diensten op het gebied van kleppen en heeft wereldwijd bijna 7500 medewerkers in dienst. De business zal worden geïntegreerd in Emerson’s Automation Solutions platform. Met de overname wil Emerson de positie in belangrijke sectoren (energie, raffinage, chemie, mijnbouw en olie en gas) versterken.

Duurzame warmte voor Delft Evides heeft met een horizontale boormethode een nieuwe 1100 meter lange drinkwaterleiding aangelegd onder de drukbevaren waterweg Het Scheur tussen Rozenburg en Maassluis. Uniek omdat er van twee kanten tegelijk is geboord tot een diepte van veertig meter en de leiding in zijn geheel vanuit een bijzondere hoek de grond in is getrokken. Om de leiding onder deze hoek het boorgat in te kunnen trekken, zijn 10 hijskranen ingezet om de leiding in een indrukwekkende boog de lucht in te hijsen. In een paar uur tijd is één lange leidingstreng van 1100 meter volledig het boorgat ingetrokken. Met de nieuwe leiding wordt de levering van drinkwater vanuit zuiveringslocatie de Berenplaat in Spijkenisse aan klanten van Maassluis tot Delft geborgd.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

ENGIE komende twee jaar hoofdsponsor EYE Filmmuseum De komende periode zullen ENGIE en EYE Filmmuseum zich samen inzetten voor de duurzame gebiedsontwikkeling van Overhoeks en omgeving.

ENGIE wil zich daarnaast graag inzetten voor de verdere verduurzaming van het museumgebouw van EYE aan de IJ-promenade in Overhoeks.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET06 L Platform.indd 36

31-05-17 16:21

‘EXPERTQU TES’ Deze vloerlegging is een mijlpaal voor iedereen die momenteel op het RDM-terrein aan het werk is. Zo komen we steeds dichter bij de opening. We bouwen hiermee niet alleen aan de veiligheid in de procesindustrie, maar ook aan het versterken van de werkgelegenheid in de hele regio Rotterdam.’

Cees Jan Asselbergs bij het storten van het cement voor het fundament van de RDM Training Plant.

Er is nog te weinig transparantie in de chemieketen over de werkelijke sociale- en milieukosten van producten en processen. Dat leidt tot onduidelijkheid in beoordeling of iets nu duurzaam is of niet. Het is daarmee ook lastig om de werkelijke waarde van een product te bepalen.’

Elsbeth Roelofs over de Sustainable Hotspot Scan die MVO Nederland, TNO, het RIVM en twee chemische mkb’s op willen zetten.

Toen ik begon verzekerden alle leden mij dat ze niet concurreren op veiligheid. Toen heb ik gezegd: als dat echt zo is, zou je veel meer met elkaar delen.’

Sandra de Bont vertelt op de C2W website van dat elk lid van branchevereniging VOTOB jaarlijks wordt geconfronteerd met de safety maturity tool: een verplichte driedaagse veiligheidsaudit, uitgevoerd door Royal Haskoning, DHV en Kiwa.

Al stromen vrouwen sneller dan vroeger door naar de hoogste managementniveaus, de chemie kan nog een tandje bijsteken. Ter illustratie: kijk maar eens hoeveel vrouwen er aanwezig zijn in het expertpanel van dit blad: 4 op de 42! En tel eens uit hoeveel vrouwen er al de titel manager van het jaar in de wacht konden slepen. Bij mijn weten 1 en dat was een vrouwelijk plantmanager die de prijs deelde met een mannelijk collega.

Jan Van Doorslaer in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals,

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen adviseur Deltalinqs

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Frank de Leng Segin, new business manager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Michel Meertens DSM, site director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

BU director Advanced Manufacturing

PET06 L Platform.indd 37

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Wouter Stam Flowid, managing director

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Jeroen van Woerden Kemira, managing director Plant Manager of the Year 2016

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

31-05-17 16:21

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 170308Advertenties.indd iLinqs Platformadv.indd 1 PET06 38

08-03-17 15:53 16:02 31-05-17

COLUMN

‘Al stromen vrouwen sneller dan vroeger door naar de hoogste managementniveaus, de chemie kan nog een tandje bijsteken.’

Genderevenwicht Midden april maakte essenscia, de Belgische chemie- en farmasector, haar jaarresultaten 2016 bekend. Het gaat deze sector goed zowel qua omzet, waardecreatie, onderzoek & ontwikkeling en investeringen. Wat opviel was de groei van de werkgelegenheid: 1400 banen werden gecreëerd tijdens de afgelopen twee jaar. Het is de sterkste banengroei van de voorbije tien jaar. Nog opvallender is dat 52 procent van de nieuwe jobs zijn ingevuld door vrouwen. De diversiteit neemt toe en stilaan evolueert de sector naar het genderevenwicht in de maatschappij.

Rigide wetgeving Toen ik mijn verrassing daarover uitte tijdens de driemaandelijkse babbel met Wouter De Geest, voorzitter van essenscia, temperde hij enigszins mijn enthousiasme. Die groei in de vrouwelijke tewerkstelling speelt meer in de farma dan in de chemie. Heel wat onderzoekers zijn vrouwen en vinden een job in de farma. Al stromen vrouwen sneller dan vroeger door naar de hoogste managementniveaus, de chemie kan nog een tandje bijsteken. Ter illustratie: kijk maar eens hoeveel vrouwen er aanwezig zijn in het expertpanel van dit blad: 4 op de 42!

En tel eens uit hoeveel vrouwen er al de titel manager van het jaar in de wacht konden slepen. Bij mijn weten 1 en dat was een vrouwelijk plantmanager van BASF Antwerpen die de prijs deelde met een mannelijk collega.

In 1988 was ik een van de weinige kaderleden die een vrouw als chef had toen ik aan de slag ging bij BASF Antwerpen. De eerste vrouwen met een verantwoordelijke positie in chemische ondernemingen waren te vinden op ondersteunende functies als communicatie, juridische- en personeelszaken. In de echte productie- en technische afdelingen waren geen vrouwen te bekennen. Ik herinner me nog dat we in 1988 een artikel publiceerden in het bedrijfsblad waarin we de eerste drie aanstellingen van vrouwelijke ingenieurs en doctors in de scheikunde aankondigden. Sindsdien hebben vrouwen hun plaats ook gevonden in verantwoordelijke productie- en technische functies. ‘Dat hebben we mede mogelijk gemaakt door een tijdlang de voorrang te geven aan vrouwelijke kandidaten als die over dezelfde talenten beschikten als hun mannelijke medekandidaten. Dat was de voorwaarde. Maar lang hebben we die voorrangskeuze niet moeten hanteren’, zegt De Geest. Voor de

eerste vrouwelijke operator moesten we bij BASF Antwerpen zelfs nog langer wachten omwille van de nogal rigide wetgeving die vrouwen niet toeliet voor nachtwerk in de ‘zware’ industrie.

Tandje bijsteken Om een beeld te krijgen van de genderverdeling in de life sciences sector in België moeten we terugbladeren in het Duurzaamheidsrapport van de sector dat dateert van 2015. De cijfers daarin dateren weer van 2013. Toen werkten er in de Belgische chemie en life sciences sector 24.000 vrouwen, net geen 28 procent. Dus net geen één derde, maar toch wel een hoger cijfer dan in de totale verwerkende industrie waar de vrouwelijke aanwezigheid net boven de 20 procent uitkomt. Van de vrouwen die aan het werk waren in de chemie en life sciences had 63 procent een diploma hoger onderwijs en vooral in het segment onderzoek scoorden de dames erg hoog met 43 procent.

Kijken we een beetje dichter op de analyse van de cijfers, dan merken we dat vrouwelijke aanwezigheid voor de hele sector vooral gedragen wordt door de farma (46 procent) en dat de chemie en kunststoffen met 20 procent vrouwelijke tewerkstelling het gemiddelde van 28 procent voor de gehele sector niet halen. Zetten we het vergrootglas op een onderneming als BASF Antwerpen met een overwegend productiekarakter, dan blijkt dat de dames met 23 procent van de kaderleden goed zijn opgeklommen in de hiërarchie, maar dat deze dames vooral nog te vinden zijn in de ondersteunende diensten en afdeling (41 procent) en een stuk minder in de productie en techniek (12 procent). In het management zijn de dames met 27 procent dan weer wel aanwezig zoals het sectorgemiddelde laat blijken. In de echt operatieve activiteiten zijn de vrouwen met 2 procent van de jobs nog amper aanwezig.

De sector moet een tandje bijsteken inzake genderevenwicht.

Moet dat geforceerd gebeuren? Ik denk het niet. De inschrijvingen door vrouwen in technische en wetenschappelijke onderwijsrichtingen nemen toe. ‘De dames blijven echter ondervertegenwoordigd in de technische onderwijsrichtingen en dus kunnen we ze niet werven. Maar we proberen hun interesse te wekken en doen wat we kunnen’, besluit De Geest.

Jan Van Doorslaer PETROCHEM 6 - 2017 39

PET06 I Column.indd 39

31-05-17 16:18

PETROCHEM 6 - 2017 40

PET06 X Themaspread.indd 40

31-05-17 16:29

THEMA PROCESS SAFETY

FOTO: SHUTTERSTOCK

• Als deze Petrochem naar de drukker gaat, moet de uitreiking van de VOMI Safety Xperience Award nog plaatsvinden. Op donderdag 8 juni is tijdens Deltavisie 2017, bekend gemaakt welk bedrijf tot winnaar is uitgeroepen.

Wie wil weten wie een jaar lang te boek staat als het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben, kan kijken op Petrochem.nl.

• Om de veiligheid op een site te kunnen waarborgen, wordt veel aandacht besteed aan de persoonlijke veiligheid en aan de procesveiligheid. Toch is het risico nooit voor de volledige honderd procent weg te nemen.

Bovendien hebben we in een veranderende wereld te maken met nieuwe risico’s. Achterover leunen en denken dat je het in de hand hebt, is – helaas soms letterlijk – dodelijk.

PETROCHEM 6 - 2017 41

PET06 X Themaspread.indd 41

31-05-17 16:29

VEILIGHEID

En de veiligste opdrachtgever is…

Als deze Petrochem naar de drukker gaat, moet de uitreiking van de VOMI Safety Xperience Award nog plaatsvinden. Op donderdag 8 juni is tijdens Deltavisie 2017, bekend gemaakt welk bedrijf tot winnaar is uitgeroepen. Wie wil weten wie een jaar lang te boek staat als het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben, kan kijken op Petrochem.nl. Toch willen wij hier laten zien waarom Shell Moerdijk, ExxonMobil en de Nederlandse Aardolie Maatschappij asset Groningen zijn genomineerd voor deze award.

Laura van der Linde

De drie genomineerden – Shell Moerdijk, ExxonMobil en de Nederlandse Aardolie Maatschappij, asset Groningen – toonden zich gepast trots over hun nominatie. ‘We hebben nu al gewonnen, want dat we zijn genomineerd is een erkenning dat we het goed doen’, vertelt Carl Schmitz van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. ‘Ik hoor van aannemers dat ze zich serieus genomen voelen en dat ze merken dat er voor ze wordt gezorgd.’

Samenwerken Als Paul Buijsingh antwoord geeft op de vraag waarom hij denkt dat Shell Moerdijk is genomineerd, vertelt hij dat hij heeft gemerkt dat de aannemers het waarderen dat Shell Moerdijk een andere weg is ingeslagen. ‘Die andere aanpak is bedacht samen met de aannemers en volledig gebaseerd op gelijkwaardigheid.

Het is een reis die we samen zijn gestart met het doel om veiligheid naar een hoger niveau te brengen.’

Ook Raymond van der Horst merkt dat de veiligheidsaanpak van ExxonMobil werkt. ‘We zien onze aannemers als partner in onze bedrijven en we delen met elkaar het streven ‘Nobody gets Hurt’.

We hebben elkaar nodig en we zorgen voor elkaar.’

Het woord ‘samenwerken’ is bij alle genomineerden een woord dat in beton is gegoten en direct daaronder staat in gouden letters ‘gelijkwaardigheid.’

Schmitz: ‘Zodra de aannemers hier het hek binnen lopen, zijn ze onderdeel van het team Groningen. De kleur van de overall is niet belangrijk.’

Jurybeoordeling Het is de derde keer dat deze prijs wordt uitgereikt en juryvoorzitter Ruud van Doorn (CEO van Bilfinger Industrial

Services) geeft aan dat het deze keer zeer dicht bij elkaar ligt. ‘De drie genomineerden steken echt boven het gemiddelde uit.’

In eerste instantie was er een longlist van vijftien bedrijven. ‘De leden van de VOMI konden punten verdelen op basis van het gevoel van veiligheid dat ze hebben bij de verschillende opdrachtgevers.

Daarna hebben we onder deze vijftien bedrijven een vragenlijst verspreid en dat heeft de top drie bepaald.’

Vervolgens heeft de jury de drie locaties bezocht. Van Doorn: ‘We hebben gesprekken gevoerd met de directeuren, de veiligheidskundige en we hebben mensen aangesproken.’

De jury heeft zich in haar beoordeling gefocust op vijf punten: empowerment, de prioriteit voor veiligheid, de communicatie onderling, de communicatie vanuit het management en lest best: de veiligheidscultuur. ‘Die cultuur is eigenlijk een overkoepelend thema. Hierbij gaat het over gelijkwaardigheid, openheid, in hoeverre worden onze mensen serieus genomen en wordt er iets gedaan met verbetersuggesties?’ Voor de drie genomineerden geldt dat dit in behoorlijke mate aanwezig is. ‘Maar je merkt over de hele linie dat hier slagen in worden gemaakt.’

Veiligheidscultuur Volgens Van der Horst begint het verbeteren van de veiligheid met erin geloven dat elk incident te voorkomen is. ‘Het gaat hier over gedrag. Durven we elkaar aan te spreken? Durf je op de stopknop te drukken? Heb je de risico’s in beeld en neem je de tijd die nodig is om het risico op een incident volledig te elimineren?

Op deze vragen moeten alle mensen volmondig ‘ja’ kunnen antwoorden.’

Dat betekent soms dat de klus net wat

PETROCHEM 6 - 2017 42

PET06 X1 Vomi SXA.indd 42

31-05-17 16:29

FOTO: SHELL

langer duurt dan gepland, maar dat is dan prima. ‘We krijgen de job af, hoe dan ook. Vertraging vanuit veiligheidsperspectief kan ik uitleggen. Een incident valt niet uit te leggen.’

Je uit durven spreken betekent dat er ook moet worden geluisterd. Carl Schmitz: ‘Ik hoor van de aannemers: ‘Jullie luisteren ook echt’ en daar begint het mee. Open staan voor elkaar, naar elkaar luisteren. Wanneer je elkaars gelijke bent, durf je elkaar over en weer aan te spreken als het gaat om veiligheid.

Dat geeft het vertrouwen dat we op de Asset Groningen voor elkaar zorgen.’

Ook Buijsingh is ervan overtuigd dat een beter resultaat in output en in veiligheid wordt verkregen als wordt samenwerkt op basis van gelijkwaardigheid. ‘Dit betekent onder andere dat de expertise van de aannemers serieus wordt genomen en dat er wordt geluisterd naar elkaar.’

Volgens juryvoorzitter Van Doorn kan er nog iets gewonnen worden als het gaat om process safety. ‘De opdrachtgever ziet procesveiligheid als zijn verantwoordelijkheid, en dat is het natuurlijk ook, maar hij kan ook op dat vlak leren van de aannemers. Op het gebied van Arbo-veiligheid en persoonlijke veiligheid is er zeker openheid van communi-

Van Doorn: ‘De veiligheidscultuur is eigenlijk een overkoepelend thema. Hierbij gaat het over gelijkwaardigheid en openheid.’ ceren en luisteren we naar elkaar, terwijl de aannemer ook op het gebied van het verbeteren van de process safety een bijdrage zou kunnen leveren. Daar kan nog een slag worden gemaakt.’

Methoden Het borgen van de veiligheid voor al die mensen die werkzaam zijn op de site van Shell Moerdijk is absoluut een uitdaging, erkent Buijsingh. De introductie van de Contractor Shell Board, waarin Shellen contractorcollega’s in clusters nauw samenwerken, heeft veel betekend voor de verbetering in persoonlijke veiligheid en procesveiligheid.

ExxonMobil werkt met een methode die is ontwikkeld door Dr. Jim Bennett; het Loss Prevention System. ‘Toen we hiermee startten was het eerste gevoel ‘ach, weer een systeem’ en er werd zuchtend aan begonnen. Maar inmiddels ziet iedereen dat het werkt’, vertelt Van der Horst.

‘Ik zie hoe mensen op een andere manier, een veiligere manier, hun werk uitvoeren en ik word daar erg vrolijk van.’

Vanuit de Nederlandse Aardolie Maatschappij wordt alles gedaan om uit te dragen dat veiligheid zeer serieus wordt genomen. ‘Maandelijks is er een veiligheidsoverleg waar iedereen die binnen het hek is, verplicht aan moet deelnemen. Onder de noemer ‘Let’s talk safety’ worden lunchsessies gehouden waarbij NAM’ers en contractors vanuit alle lagen met elkaar aan tafel zitten. Verder zijn er LMRA-afspraken en Toolbox-meetings’, aldus Schmitz.

Wie gaat winnen, is bij het ter perse gaan van deze Petrochem nog niet bekend.

Maar de heren zijn unaniem: dat ze zijn genomineerd, is al een grote eer. Hieruit blijkt dat de inzet, tijd en aandacht die zijn als opdrachtgever steken in het creëren van een veilige werkplek, wordt gewaardeerd. Ook over de belangrijkste reden om dit te doen zijn Buijsingh, Schmitz en Van der Horst het eens: iedereen moet aan het eind van de dag gezond en wel weer naar huis kunnen.

Daar doen ze het voor! ■ PETROCHEM 6 - 2017 43

PET06 X1 Vomi SXA.indd 43

31-05-17 16:29

PROCESVEILIGHEID

Rampen voorkomen met process safety Om de veiligheid op een site te kunnen waarborgen, wordt veel aandacht besteed aan de persoonlijke veiligheid en aan de procesveiligheid. Toch is het risico nooit voor de volledige honderd procent weg te nemen.

Bovendien hebben we in een veranderende wereld te maken met nieuwe risico’s. Achterover leunen en denken dat je het in de hand hebt, is – helaas soms letterlijk – dodelijk.

Laura van der Linde

In januari 1968 ontploft een opslagtank bij Shell Pernis met een grote brand als gevolg. Twee mensen komen om het leven en er zijn 85 gewonden. Een maand later komen op hetzelfde terrein opnieuw twee medewerkers om als een koolmonoxide-boiler explodeert. Eind 1975 zijn 14 doden te betreuren bij een explosie van de naftakraker NAK 2 van DSM in Geleen als gevolg van een breuk in de leiding. In 2003 stort een 47 meter hoge steiger in tijdens onderhoudswerkzaamheden van de Amercentrale.

Vijf mensen overleven deze ramp niet.

In juni 2014 vinden bij Shell Moerdijk twee zware explosies plaats, gevolgd door een grote brand. Twee werknemers raken gewond. In oktober 2016 komen vier mensen, waaronder drie brandweermannen, om het leven bij een explosie in de haven van BASF in Ludwigshafen.

Herkennen van risico’s De oorzaken van deze calamiteiten verschillen mede omdat de setting telkens anders is. Iedere site, ieder proces, iedere klus kent zijn eigen risico’s. Process safety richt zich op het voorkomen van branden, explosies en het ongewenst vrijkomen van chemicaliën of andere gevaarlijke middelen. ‘Bij process safety gaat het erom dat je de kans op een calamiteit zo klein mogelijk maakt zodat grote ongevallen worden voorkomen’, vertelt process safety consultant Tijs Koerts. ‘De Nederlandse industrie is hier goed van doordrongen en er wordt veel aandacht besteed aan veiligheid. Toch hebben we nog steeds te maken met calamiteiten waarbij zwaargewonden of doden te betreuren zijn of waarbij sprake is van grote schade aan het milieu.’

Bij proces safety management wordt aandacht besteed aan het herkennen van risico’s, het identificeren van de

procesgevaren. Hiervoor zijn verschillende methoden beschikbaar, zoals de HAZOP-methode (Hazard and Operability Analysis). Deze is bedoeld voor het identificeren en evalueren van procesafwijkingen. En de LOPA-methode (Layer of Protection Analysis) wordt gebruikt voor risicoanalyse in het kader het bepalen van een Safety Integrity Level.

Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het beoordelen van overvulbeveiligingen van tanks met gevaarlijke stoffen.

Management of change Iedereen die op een BRZO-bedrijf gaat werken, krijgt een veiligheidsinstructiefilm te zien. Hierin wordt (nogmaals) benadrukt dat mensen hun PBM’s moeten dragen, dat gereedschap met lanyards aan het lichaam moeten worden bevestigd bij het werken op hoogte en dat je bij het traplopen de reling vasthoudt.

Zo zijn er nog allerlei handelingen die bijdragen aan het verbeteren van de persoonlijke veiligheid, maar ook de procesveiligheid. Koerts: ‘Een bedrijf moet er alles aan doen om ervoor te zorgen dat iedereen bekend is met de procedures, dat benodigde middelen beschikbaar zijn en dat alle veiligheidsmaatregelen zijn genomen voordat wordt gestart met werkzaamheden. Wanneer iets verandert in het proces, moet opnieuw een risico inventarisatie worden gedaan.’

Bij de zware explosie bij Shell Chemie Moerdijk in juni 2014 van een reactorvat vielen gelukkig slechts twee lichtgewonden. De explosie gebeurde tijdens het opwarmen van de installatie na een onderhoudsbeurt. Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft Shell het opwarmproces niet diepgaand onderzocht, ook niet bij het doorvoeren van wijzigingen in de installatie of van grondstoffen. De chemische reactie

PETROCHEM 6 - 2017 44

PET06 X2 Safety.indd 44

31-05-17 16:30

FOTO: DONG ENERGY A/S

die ontstond, zorgde voor extra gasvorming en drukopbouw in de installatie.

De druk liep op met een explosie en grote brand tot gevolg. ‘De gewijzigde risico’s waren hier niet goed in beeld.

De medewerkers waren dus niet goed geïnstrueerd. Als er iets verandert, moet opnieuw worden gekeken naar de risico’s en moeten deze worden afgedekt. Dit noemen we ‘management of change’’, vertelt Koerts.

Risico’s anno 2017 De aanslag op de Twin Towers in New York heeft bedrijven wakker geschud.

‘Opeens werd duidelijk dat er nog een groot gevaar op de loer lag. Na 9/11 hebben veel grote bedrijven mensen in dienst genomen die zich specialiseerden in terroristische dreiging. We zagen dat hackers konden inbreken in onze systemen en grote chaos, misschien wel rampen, konden veroorzaken. Een geheel nieuwe dreiging. Hoe we hiermee moeten omgaan, staat eigenlijk nog in de kinderschoenen.’

Koerts: ‘Als er iets verandert, moet opnieuw worden gekeken naar de risico’s en moeten deze worden afgedekt.’

Koerts benoemt de discrepantie waarbij de industrie het internet of things en big data invoert om de veiligheid te verbeteren terwijl het anderzijds ook nieuwe risico’s met zich meebrengt. ‘Het mes snijdt aan twee kanten. We krijgen waardevolle informatie over bijvoorbeeld de hoeveelheid onveilige stof die zich nog in de leiding bevindt of de staat van een opslagtank. Maar wanneer kwaadwillenden inbreken in ons ICT-systeem en kunnen rommelen met deze data, hebben we dan nog een back-up?’

Koerts geeft een voorbeeld: ‘Bij het sluiten van een klep in een leiding is de snelheid waarmee dit gebeurt van invloed op de drukgolf. Als dit te snel gebeurt, kan de drukgolf zo groot zijn dat schade wordt veroorzaakt aan het olietransportsysteem. Het is al voorgekomen dat

de sluitertijd van een klep is gehackt. Dit had een milieuramp kunnen veroorzaken, maar dat is gelukkig niet gebeurd.’

Van elkaar leren Volgens Koerts is de industrie de ‘we steken de kop in het zand-fase’ wel voorbij.

‘Dat komt ook doordat het tegenwoordig onmogelijk is om iets onder de pet te houden. De media zijn genadeloos en ook de druk van de overheid om volledige openheid van zaken te geven na een incident, is groot.’

Koerts vervolgt: ‘Als het gaat om veiligheid, dan willen we van elkaar leren. Dit gebeurt on site tijdens safetymeetings, maar ook onderling tussen plantmanagers van verschillende sites. Kunnen we de Emergency Responce beter inrichten?

Wat leren we van een audit? Hoe gaan PETROCHEM 6 - 2017 45

PET06 X2 Safety.indd 45

31-05-17 16:30

Together beyond Standards Applus+ RTD levert innovatieve, betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige technologieën en diensten voor Niet-destructief Onderzoek, Inspecties en Certificatie.

NDO

Wij nemen graag uw zorg uit handen en bieden: de efficiëntste oplossing om de effectiviteit van uw installatie zo hoog mogelijk te krijgen: minder downtime, meer uptime, terwijl de risico’s voor mens en omgeving geminimaliseerd worden.

Certificatie

Toegewijd, proactief en vakbekwaam personeel is overal ter wereld beschikbaar om helder inzicht te bieden in de integriteit van uw installaties.

Inspectie Training & Ontwikkeling Stralingsbescherming

T + 31 10 716 60 00 E info.netherlands@applusrtd.com

www.ApplusRTD.nl

ADVERTENTIE-INDEX Applus RTD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Ballast Nedam Industriebouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN. Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . 52 easyFairs Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Eemsdeltavisie 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Emerson Process Management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 49 Masters of Industry 26 juni 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 MSA Technologies and Enterprise Services . . . . . . . . . . . . 8 Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36-38 Prestatiemanagement 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Wagenborg Nedlift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 WINGAS Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

www.wingas.nl

PET06 Advertenties.indd 46

Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

31-05-17 15:54

FOTO: BILFINGER

collega’s om met het weglopen van kennis door vergrijzing?’

In maart 2015 ging het vreselijk mis op de raffinaderij van BP in Texas City.

Toen medewerkers na een turnaround de isomerisatie-unit wilden opstarten, volgde een explosie en een brand waarin vijftien mensen het leven lieten. BP heeft zelf aangegeven dat het ongeval had kunnen worden voorkomen en was zeer open over het onderzoek naar de oorzaken. Hieruit bleek onder andere dat de werkomgeving werd verwaarloosd, dat regels niet consistent werden gevolgd en dat procesveiligheid en systematische risicoreductie geen prioriteit hadden.

Koerts: ‘Ik weet dat zij hun onderhoudsbudget flink hadden teruggeschroefd en dat is ernstig afgestraft. In de VS noemt men dit ‘paralised by cost cutting’. We zagen het in Nederland ook toen de olieprijzen laag waren. Dit had effect op het onderhoudsbudget en indirect op de veiligheid. Wat mij betreft mag ‘Safety First’ nog steviger worden gehanteerd. We zijn op de goede weg maar we moeten wel zorgen dat we ‘on target’ blijven.’ ■

WAARSCHIJNLIJKHEID VERSUS IMPACT teerd. ‘De milieu-impact is dat de wereld verder moet zonder deze duif, dus beperkt’, vertelt Bosschert. ‘Maar we hebben ons wel verdiept in eventuele verdere gevolgen. Kan zich kortsluiting voordoen doordat twee draden met elkaar in verbinding komen vanwege een duif die een ongelukkige plek kiest om neer te strijken? Die kans is minimaal.’

Scenario’s die op basis van mogelijke impact en de waarschijnlijkheid uitkomen in het blauwe deel van de RAM beschouwen we als ALARP, wat staat voor ‘as low as reasonably practicable’. Daar hoeven we geen uitgebreide actie op te ondernemen om het risico verder te minimaliseren.’

ILLUSTRATIE: SHELL

Veel BRZO-bedrijven werken met een safety-matrix, ook wel een risicomatrix genoemd. Hierin is de kans dat een calamiteit voorkomt (de waarschijnlijkheid) uitgezet tegen de impact, de consequenties van een calamiteit. De impact gaat van ‘geen gevolgen’ tot ‘catastrofaal’ en heeft betrekking op de veiligheid en gezondheid, de middelen en het milieu.

Michiel Bosschert is HSE Manager bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij, Asset Groningen. ‘Wij werken binnen ons bedrijf met de Risk Assessment Matrix (RAM). De matrix is niet alleen toepasbaar op process safety kwesties. Ieder risico kan hierop worden uitgezet. Het kan ook gaan om een persoonlijk veiligheidsrisico waarbij geen sprake is van een explosie of het vrijkomen van gevaarlijke gassen.’

Wel kan worden gesteld dat risico’s op zeer ernstige procesveiligheidsincidenten in de matrix over het algemeen in het rode gedeelte vallen, vooral beïnvloed door de mate van impact. Er is veel schade, de materiële impact is groot en wellicht zijn er doden of gewonden te betreuren. Bosschert: ‘Daarentegen is de waarschijnlijkheid niet heel hoog. Deze waarschijnlijkheid gaat van ‘nooit van gehoord’ tot aan ‘recentelijk en regelmatig gebeurd’ maar in die laatste fase kom je bijna nooit.’

Op een locatie in Asset Groningen was onlangs een dode duif te betreuren. Het dier was geëlektrocu-

PETROCHEM 6 - 2017 47

PET06 X2 Safety.indd 47

31-05-17 16:30

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd.

Staal, RVS en kunststof.

Emsbroek B.V.

Outback Power

MAGION Process Control Engineering B.V.

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

48

PETROCHEM 6 – 2017

PET06 Advertenties.indd 48 Alle pagina's PET01_MartketReview.indd

31-05-17 15:54

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

STAALCONSTRUCTIES

WARMTEBEHANDELING

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v.

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

VEILIGHEID

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

G4S Fire & Safety BV

Veiligheidstoezicht, Veiligheidsmaterialen & -middelen, Technische veiligheidsmiddelen Donk 1c 2991 LE BARENDRECHT Tel: +31 (0) 88 1160630 E-mail: safety@nl.g4s.com Website: www.g4ssafetysolutions.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

HET OUDE MAGAZIJN | AMERSFOORT | 4 OKTOBER 2017 [SA VE

TH

ED ATE ]

EXPERIENCE www.imaintain.info/prestatie Prestatiemanagement halve pagina.indd 1

PET06 Advertenties.indd 49

PETROCHEM 6 – 2017

13-04-17 09:37

49

31-05-17 13:40 15:54 29-05-17

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Industrielinqs pers en platform MASTERS OF INDUSTRY: www.mastersofindustry.nl INDUSTRIËLE KOEL- EN KETELWATERBEHANDELING Tijdens dit Masters of Industry college licht Mark Boeren, directeur van Water Innovator of the Year 2017 Pathema, toe hoe de Industrial Vortex Generator koelwater kan behandelen zonder de inzet van chemicaliën. Onderzoeksinstelling KWR toont de resultaten van het onderzoek naar koelwaterconditionering bij chemiebedrijf Sabic in Geleen en Tata Steel in IJmuiden.

Tijdens Masters of Industry wordt telkens een actueel onderwerp onder de loep gehouden, om meer diepgang te geven aan veelbelovende industriële ontwikkelingen. Om hypes te voorkomen en toch op een doordachte manier te verbeteren.

26 juni 2017 Tilburg

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Management Producties www.co2conferentie.nl

CO2 CONFERENTIE Tijdens dit middagcongres hoort u concrete CCS en CCU projecten, gaan we in op de businesscase, ontkoppeling van CO2 en de rol van de overheid. Grote emissiereducties zijn beloofd, alleen in Nederland wordt al gestreefd naar een reductie van 85-95 procent in 2050. We moeten dus aan de slag! Dit biedt behalve lastige vraagstukken ook economische kansen.

22 juni 2017 Amsterdam

World Petroleum Council www.22wpc.com

22ND WORLD PETROLEUM CONGRESS Het thema van de 22 editie van dit congres is: Bridges To Our Energy Future.

Er zijn tijdens de diverse sessies onder andere ronde tafel discussies met CEO’s en ministers. Het programma is onderverdeeld in vier blokken: Exploratie en productie van olie en gas, Raffinage, petrochemie, transport en marketing, Aardgasbehandeling, transport en markten, Duurzaam management van de industrie.

9-13 juli 2017 Istanbul, Turkije

Mikrocentrum www.kunststoffenbeurs.nl

KUNSTSTOFFEN 2017 Kunststofproducten zijn onmisbaar geworden voor toepassingen in de industrie en handel, bouwnijverheid, verpakkingsindustrie en consumentenproducten. Daarnaast zorgt de wetgeving ervoor dat het gebruik van kunststof kritisch bekeken wordt. Op deze beurs staan specialistische bedrijven uit Nederland, België en Duitsland zoals productontwikkelaars, grondstofleveranciers, spuitgiet- en extrusiebedrijven etc.

27-28 september 2017 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven

Management Producties www.scheldeconferentie.com

SCHELDE CONFERENTIE 2017 Tijdens deze 11de editie gaat het over innovatieve projecten op het gebied van data en CO2-reductie, strategische visies op het achterland, en hoe ‘fit for

4 oktober 2017 Gent

the future’ de Scheldehavens zijn. Met sprekers van Zeeland Refinery, Port of Antwerp, Monument Chemical, Alco Bio Fuel en NedCargo Multimodal.

Easyfairs www.easyfairs.com

PUMPS & VALVES 2017 Pumps & Valves is de vakbeurs voor ‘liquid’ industrie. Iedere twee jaar komen diverse sectoren uit de markt samen in Rotterdam Ahoy om zich te oriënteren op nieuwe oplossingen en innovaties voor hun eigen industrie. De bewerking en verwerking van vloeistoffen staat hierbij centraal. In combinatie met Solids is dit het grootste processing evenement voor vloeibare en droge industrie in Nederland.

4-5 oktober 2017 Rotterdam Ahoy

ILM Exhibitions www.ilmexhibitions.com/ peftec

PEFTEC 2017 PEFTEC is a specialist conference and exhibition for the petrochemical, chemical and oil industries. Visitors to PEFTEC will be process mangers and laboratory scientists who test and analyse petrochemicals and oil as well as environmental managers who monitor and water and air emissions in and out of the processing plant.

29-30 november 2017 Antwerpen

PETROCHEM 6 - 2017 50

PET06 H Agenda.indd 50

31-05-17 16:18

ZWAAR TRANSPORT. TRANSPORT. TILLEN HIJSEN. BRUGGEN ZWAAR TILLEN ENEN HIJSEN. BRUGGEN BOUWEN. SOMS LETTERLIJK. MET BESTE MATERIBOUWEN. SOMS LETTERLIJK. MET HETHET BESTE MATERIAAL ONZE TOEGEWIJDE MENSEN BIEDEN U DE AAL ENEN ONZE TOEGEWIJDE MENSEN BIEDEN WIJWIJ U DE BESTE EN MEEST VEILIGE TRANSPORTOPLOSSINGEN. BESTE EN MEEST VEILIGE TRANSPORTOPLOSSINGEN.

CONTACT: WAGENBORG WAGENBORG NEDLIFT \ MERSEYWEG 50 \ 3197 ROTTERDAM BOTLEK CONTACT: NEDLIFT \\ MERSEYWEG 50 B \\B3197 3197 KGKG BOTLEK CONTACT WAGENBORG NEDLIFT MERSEYWEG 50b \ROTTERDAM ROTTERDAM BOTLEK \ THE NETHERLANDS CONTACT US US AT:AT: WAGENBORG NEDLIFT \ MERSEYWEG 50b \ 3197 KGKG \ ROTTERDAM BOTLEK \ THE NETHERLANDS TEL: +31 (0)10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM TEL: +31 (0)10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM TEL: +31(0)10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM TEL: +31(0)10 300 69 00 \ NEDLIFT@WAGENBORG.COM \ WWW.WAGENBORG.COM

IMA5 omslag los.indd 39

31-05-17 15:50 31-05-17 15:50 31-05-17 16:41

CO CONT

PET06 A Cover.indd 22 PET06 A Cover.indd 2 IMA5 omslag los.indd

31-05-17 16:40