Pet0708 lr

Nr. 7/8 - 2015

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,00

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie

03 15

Inside Maga zine

voor de olieen gasin dustr

ie

INSIDE Zeeptechniek voor gasWintershall winning gea produceert nalyseerd gas met min iplatform OA Voorplaat

OenG.indd

47

29-06-15

21:24

Plant Manager of the Year Ronald Hoenen is liever leider dan manager • Zero loss door anders naar processen te kijken • Shell Moerdijk biedt excuses aan voor explosie

Naamloos-1 1

21:47 30-06-15 17:27

Naamloos-1 2 A Voorplaat.indd A Voorplaat.indd 2

30-06-15 21:47

RD Const RD C

IN DEZE EDITIE

12 ‘LIEVER LEIDER DAN MANAGER’

33 MOOC MASTERS OF EXCELLENCE

Van huis uit is hij wel chemisch technoloog, maar Plant Manager of the Year Ronald Hoenen, sitemanager van DSM Dyneema in Heerlen, kwam er gaandeweg achter dat hij toch liever met mensen werkt dan met modellen en procesontwerpen. Hij ontwikkelde zich meer en meer als “dienend leider”. Wat hij daaronder verstaat, vertelt hij graag.

Frans Scheeren, Plant Manager of the Year 2014, heeft zich het afgelopen jaar ingezet voor meer vakmanschap en meesterschap in de industrie. Er is op dat vlak al het een en ander op gang gekomen, bijvoorbeeld de samenstelling van een MOOC.

INSIDE

17 SHELL MOERDIJK BIEDT EXCUSES AAN Shell Moerdijk geeft toe dat het de explosie, vorig jaar in juni, had kunnen voorkomen. De fabriek MSPO-2 raakte toen beschadigd nadat een onverwacht optredende reactie tijdens het opstarten van de installatie tot een ontploffing in de reactor leidde.

18 ANDERE KIJK OP PROCESSEN Het kale feit is dat de industrie nog steeds veel te veel energie verbruikt. Niet dat fabrieken geheel zonder energie kunnen produceren, maar ze kunnen er in ieder geval naar streven geen energie te verspillen, vindt Aaldrik Haijer van Water & Energy Solutions.

20 ROAD TO ZERO BIJ DUPONT DuPont is met veiligheid koploper in de chemie. Aanvankelijk was de aandacht sterk gericht op het voorkomen van ongevallen. De laatste twee decennia is de aandacht verschoven naar operational excellence, waarbij de medewerkers een actieve rol spelen.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Automatiseringssysteem Huntsman gemoderniseerd • Nieuwe plannen moeten veiligheid chemische industrie versterken 6 Feiten en cijfers buitenland • AkzoNobel en Evonik willen samen chloor en kaliumloog produceren 11 Enlightenmentz 23 Debat Deltavisie 25 Innovatie 26 Producten 29 Business case 35 VOMI Safety eXperience Award 38 Juryrapport Plant Manager of the Year 2015 41 Agenda 43 Column * Jan Van Doorslaer 46 Olie & Gas 47

PETROCHEM 7-8 - 2015 3

B Inhoud.indd 3

30-06-15 20:10

NDT G6 Welders Bolt Tensioning

Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie Nummer 07/08 - 2015 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081

Industrial Rope Techniques

EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 Miriam Rook 020 312 2796 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, David van Baarle

Special Lifting

LAY-OUT: De Opmaakredactie OMSLAGFOTO: Sibur ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl

Painting Rescue Teams Paint Inspection

Heat Treatment

Rope Access?

SKY-ACCESS! T. +31 (0)88 - 12 33 600 WWW.SKY-ACCESS.COM

TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 168,- per jaar Introductie NL/B 25% € 126,50 per jaar Overig buitenland € 196,Losse verkoopprijs € 21,Studenten € 39,Proefabonnement 3 mnd € 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.

Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

C Commentaar.indd 4

30-06-15 20:11

COMMENTAAR

Welke maatregelen kunnen industriële bedrijven afzonderlijk en in hun ketens nemen om de doelstellingen van 2020 te halen?

Wat is uw top drie?

Je probeert eens wat als milieu-organisatie. Urgenda spande een rechtszaak tegen de staat aan. En vaak maak je dan geen schijn van kans. Maar niet deze keer. Onlangs kwam de rechtbank in Den Haag tot de opmerkelijke uitspraak dat de Nederlandse overheid zich moet houden aan de belofte de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Als de uitstoot in 2020 niet 25 procent lager is dan in 1990, pleegt de Nederlandse Staat een onrechtmatige daad.

De afgelopen tijden is er al veel discussie geweest over de haalbaarheid van de doelstellingen. Het zou allemaal niet mogelijk zijn. Maar ik geloof daar niet zo in. Nederland heeft gewoon last van de remmende voorsprong. Indertijd was er bij de aanleg van het gasnet wel veel mogelijk. Enorme bedragen werden in het net geïnvesteerd. Het geeft maar eens aan dat waar een wil is ook een weg is.

Datzelfde aardgasnet stond tot voor kort vernieuwing aardig in de weg, maar dat lijkt te veranderen. De huidige problemen in Groningen lijken voor het eerst sinds jaren fundamenteel verandering te kunnen initiëren. Never spill a good crisis. Want het gaat natuurlijk veel meer om wat we met ons allen willen dan wat er feitelijk mogelijk is. Er is immers heel veel mogelijk.

Maar we moeten er wel volmondig voor kiezen. En niet het heldere zicht verliezen door het stof van de oplaaiende discussies.

Verantwoordelijkheid Immers, naast investeringen in duurzame energiebronnen is er een tweede lijn die op korte termijn misschien wel veel meer kan opleveren. Namelijk energie-efficiëntie. Bijvoorbeeld in de industrie. Hoewel industriële lobby-organisaties het idee geven dat er weinig rek is, laten verschillende praktijkdeskundigen uit de industrie weten dat er nog veel mogelijk is. Zo is energiebesparing in veel gevallen uiteindelijk ook kostenbesparing en soms zelfs op de korte termijn. Dat duurzaamheid geen duurkoop hoeft te zijn, laten bedrijven als Interface, Avebe, ESDSIC, AkzoNobel, DSM en BASF met steeds meer cases zien.

Ook komen engineers, technologieleveranciers en technostarters keer op keer met ideeën om processen, fabrieken en zelfs hele ketens energiezuiniger te maken.

Maar hoe kan de industrie het meest effectief haar verantwoordelijkheid nemen? Of concreter: welke maatregelen kunnen industriële bedrijven afzonderlijk en in hun ketens nemen om

Nederland en ook Vlaanderen de komende jaren te helpen verduurzamen? Petrochem en ander platforms van Industrielinqs willen daarom met hun expertpanel en via crowdsourcing een lijst samenstellen met maatregelen die op de korte en middellange termijn zoden aan de dijk zetten en zichzelf ook gemakkelijk kunnen terugverdienen.

Daarom roep ik u als lezer van Petrochem ook op om met uw ideeën te komen. Geef op onze sites, via Linkedin, of per mail (redactie@industrielinqs.nl) uw top drie concrete maatregelen voor de industrie. En geef per maatregel een korte motivatie.

Top drie Om direct de daad bij het woord te voegen, geef ik alvast mijn top drie: etere isolatie van fabrieken en pijpleidingen. Voordelen: 1. B relatief korte terugverdientijd. En goede resultaten te behalen. Nadelen: spreekt weinig tot verbeelding, vaak alleen mogelijk tijdens onderhoudsstops. rocesintensificatie. Voordelen: Kleiner, veiliger, nauwkeu2. P riger, flexibeler, efficiënter. Nadelen: kapitaalvernietiging bestaande installaties, onbekend maakt onbemind. etenintegratie, waaronder hergebruik restwarmte. Voor3. K delen: minder verspilling, spreekt tot verbeelding politiek.

Nadelen: moeilijk om veel partijen op één lijn te brengen, kapitaalintensief.

En ik wil ook nog een voorbeeld van punt drie uitlichten, als bonus: 3.1 Power to Products. Overschotten duurzame energie gebruiken om er chemische producten van te maken. Bij siliciumcarbide wordt het al gedaan (denk aan ESD SIC), maar het kan ook bijvoorbeeld bij de chloorproductie. Wanneer het hard waait, kunnen de electrolyzers van AkzoNobel op volle toeren draaien, maar de productie kan worden teruggeschroefd bij een tekort aan duurzame energie. Voordelen: peakshaving, opslag duurzame energie, hoogwaardig gebruik. Nadeel: een beperkt aantal processen is nu geschikt. Maar op termijn volgen wellicht meer.

Doet u ook mee? U kunt uw top drie ook naar mij persoonlijk mailen.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 7-8 - 2015 5

C Commentaar.indd 5

30-06-15 20:11

FEITEN & CIJFERS AUTOMATISERINGSSYSTEEM HUNTSMAN GEMODERNISEERD Shell Moerdijk legde begin juni de laatste hand aan de reparatie van het stoomsysteem. Na afronding wordt de bijbehorende fabriek, de kraker, weer in bedrijf genomen. Deze startup activiteiten zijn medio juni begonnen. Het starten zal enkele weken duren. Het stoomsysteem raakte in oktober vorig jaar beschadigd als gevolg van een verontreiniging.

De vorig jaar ingezette samenwerking van zes bedrijven om in Nederland een fabriek te beginnen die afval gebruikt als grondstof voor chemische productie, krijgt uitbreiding van nog eens acht partners. De deelnemers willen een techniek van het Canadese bedrijf Enerkem gebruiken om synthesegas, een grondstof voor producten als methanol en ammoniak, te maken uit huishoudelijk en restafval. Het publiek-private partnerschap gaat de mogelijkheden onderzoeken voor een fabriek in Rotterdam of Delfzijl. De partners maken de uitkomsten van de studie later dit jaar bekend.

Met de spinning disc van Flowid, de winnaar van de process Enlightenmentz 2013, kan op een nieuwe manier chloor worden geproduceerd.

De apparatuur kan heel klein worden gemaakt en het proces wordt veel veiliger. De apparatuur zou zelfs bij een chloorgebruiker kunnen worden neergezet.

Naar aanleiding van een bericht hierover op www.petrochem.nl vertelde Jeoffrey van den Berg van Flowid op BNR meer over zijn partnership met AkzoNobel. ‘Bedrijven zijn eerst sceptisch. Dat begrijp ik ook wel, want onze reactor heeft het formaat van een koektrommel. Maar die kan net zoveel produceren als een grote reactor.’

De samenwerking met AkzoNobel is via TU Eindhoven ontstaan. ‘AkzoNobel heeft nu apparatuur bij ons aangeschaft. Wij proberen om stepping stones te maken voor de productie van chloor. Dat is een complex en gevaarlijk proces. Het is dus niet zo dat er volgend jaar al een chloorfabriekje van ons staat.’

PETROCHEM 7-8 - 2015 6

D_E FeitenCijfers binn en buit.indd 6

De MDI-fabriek van Huntsman in Botlek Rotterdam is gemoderniseerd. Tijdens de fabrieksstop in april is een volledig nieuw besturingssysteem geïmplementeerd.

Binnen veertien maanden is dit project voorbereid en succesvol uitgevoerd.

‘Dit is in de markt bijzonder, omdat deze projecten grootschalig en gecompliceerd zijn en om een langere voorbereidingstijd vragen om de verschillende uitdagingen onderweg op te lossen’, aldus Taco Boerstra van Tebodin, die samen met de leverancier van het besturingssysteem, Emerson Process Management, de migratie leidde. Max van der Meer, algemeen directeur Huntsman, beaamt de snelheid en het succes van de migratie: ‘We werken constant aan de betrouwbaarheid en veiligheid van de fabriek en met dit nieuwe systeem zijn deze verder geborgd.’

De operators zijn van tevoren getraind om met het nieuwe systeem te werken, waardoor de fabriek efficiënt kon worden opgestart.

NIEUWE PLANNEN MOETEN VEILIGHEID CHEMISCHE INDUSTRIE VERSTERKEN Staatssecretaris Mansveld (Ministerie van I&M) en Anton van Beek (voorzitter van het programma Veiligheid Voorop) hebben zes veiligheidsplannen voor de chemische industrie gelanceerd. Ze deden dat als onderdeel van het programma Veiligheid Voorop. Via zogenoemde Safety Deals investeren bedrijven en de overheid gezamenlijk verder in de veiligheid van de chemieketen.

Een van de afgesloten deals gaat over de Self Assessment Questionaire Veiligheid. Dit is een instrument waarmee BRZO-bedrijven hun veiligheidsprestaties en -cultuur kunnen beoordelen en actiepunten kunnen opstellen om deze te verbeteren. Op die manier nemen bedrijven zelf de verantwoordelijkheid om dagelijks aan de veiligheid te werken.

Een andere Safety Deal helpt bedrijven om kennis en best practices uit te wisselen, zoals via workshops voor BRZO-bedrijven. Ook is er een Safety Deal die ervoor zorgt dat veiligheid binnen het HBO-onderwijs in het curriculum voor technische ingenieurs komt, aangezien jong geleerd oud gedaan is.

Veiligheid Voorop heeft in haar Meerjarenprogramma 2015-2018 opgenomen dat in 2018 alle BRZO-bedrijven in de chemieketen zijn aangesloten bij Veiligheid Voorop. Daarnaast wil Veiligheid Voorop een veiligheidsbuddy-systeem introduceren. Hierin ondersteunen bedrijven die voorop lopen met veiligheid de minder ervaren branchegenoten.

OCI KOOPT BIOMCN VOOR 15 MILJOEN EURO OCI heeft BioMCN, producent van methanol en bio-methanol op het Chemiepark Delfzijl, gekocht voor vijftien miljoen euro. BioMCN is een van Europa’s grootste producenten van methanol en is eigenaar van twee methanolfabrieken, waarvan er op dit moment maar één operationeel is. Samen hebben de plants een capaciteit van 870.000 ton methanol per jaar. Methanol wordt gebruikt als transportbrandstof en als grondstof voor de chemie.

In West-Europa wordt volgens OCI meer dan zeven miljoen ton methanol per jaar verbruikt. Het meeste daarvan, meer dan vijf miljoen, wordt geïmporteerd. OCI produceert in de VS 900.000 ton methanol per jaar. Door BioMCN over te nemen, krijgt OCI een positie in de Europese markt en in de bio-methanolmarkt.

BioMCN’s glycerine-activiteiten maken geen deel uit van de transactie en zullen onder de naam Nederlandse Glycerine Raffinaderij worden voortgezet.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

30-06-15 20:12

FOTO: TRINSEO

GEEF UW TOP DRIE VAN INDUSTRIËLE ENERGIEMAATREGELEN De redacties van Petrochem, Duurzaam Geproduceerd en Utilities willen graag in kaart brengen hoe de Nederlandse en Vlaamse industrie kan bijdragen aan minder energieverbruik, een lagere CO2-uitstoot en een hoger aandeel duurzame energie. Graag krijgen we daarom van u een top drie van maatregelen die de industrie kan nemen om voor 2020 daar een forse bijdrage aan te kunnen leveren.

De Nederlandse overheid moet zich houden aan de belofte de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Als de uitstoot in 2020 niet 25 procent lager is dan in 1990, pleegt de Nederlandse Staat een onrechtmatige daad. Die opvallende uitspraak deed de rechtbank in Den Haag eind juni. Alle zeilen moeten dus worden bijgezet om de beloftes waar te maken. Hoe kan de industrie het voortouw nemen?

Hoewel industriële lobby-organisaties het idee geven dat er weinig rek is, laten verschillende praktijkdeskundigen uit de industrie weten dat er nog veel mogelijk is. Zo is energiebesparing in veel gevallen ook kostenbesparing en soms zelfs op de korte termijn.

Dat duurzaamheid geen duurkoop hoeft te zijn, laten bedrijven als Interface, Avebe, ESD-SIC, AkzoNobel, DSM en BASF met steeds meer cases zien. Ook komen engineers, technologieleveranciers en technostarters keer op keer met ideeën om processen, fabrieken en zelfs hele ketens energiezuiniger te maken.

Maar hoe kan de industrie het meest effectief haar verantwoordelijkheid nemen? Of concreter: welke maatregelen kunnen industriële bedrijven afzonderlijk en in hun ketens nemen om Nederland en Vlaanderen de komende jaren te helpen verduurzamen? Denk bijvoorbeeld aan betere isolatie van installaties, hergebruik van restwarmte, power to products, procesintensificatie en meer.

Petrochem, Duurzaam Geproduceerd en Utilities willen met hun expertpanels en via crowdsourcing een lijst samenstellen voor maatregelen die op de korte en middellange termijn zoden aan de dijk zetten en zichzelf ook terug kunnen verdienen. Geef daarom op onze sites, via Linkedin, of per mail (redactie@industrielinqs.nl) uw top drie concrete maatregelen voor de industrie. En geef per maatregel een korte motivatie, want wie weet, vindt u uw suggestie terug in onze bladen en mag u uw idee mogelijk bepleiten tijdens het jaarcongres van Duurzaam Geproduceerd in november.

SLIMME INNOVATIE VERLAAGT ENERGIEGEBRUIK CHEMISCHE INDUSTRIE Het chemiebedrijf Trinseo Netherlands heeft zijn fabriek en het Industry Park Terneuzen energie-efficiënter gemaakt. Via een innovatieve thermocompressor is het Trinseo gelukt om de energie in zijn stoom optimaal in te zetten. Daarmee won Trinseo in juni de Responsible Care-prijs.

Trinseo, voorheen Styron, is producent van onder meer styreen en de kunststoffen polystyreen, rubber en latex. Het gebruikt daarvoor stoom op verschillende drukniveaus. Doordat Styron in 2014 een thermocompressor installeerde (een investering van 640.000 euro die zich binnen twee jaar terugverdient), kan het die stoom gemakkelijker een hogere of lagere druk geven, waardoor zoveel mogelijk energie bewaard blijft. In het verleden werd er juist veel druk weggegooid.

In de chemische industrie is energie vaak een grote kostenpost. Hierop besparen betekent een sterkere concurrentiepositie. Bovendien draagt energie-efficiëntie bij aan minder uitstoot van CO2, wat weer goed is voor het klimaat. Volgens de onafhankelijke jury geldt het project van Trinseo daarom als voorbeeld voor andere chemiebedrijven.

De andere finalist was Fujifilm Manufacturing Europe met zijn membranen om zogeheten Blue Energy mee op te wekken. Een goed voorbeeld hiervan is de proefcentrale die op de Afsluitdijk staat en het concentratieverschil tussen zout en zoet water gebruikt om energie mee op te wekken.

Mourik Services en haar dochterondernemingen hebben vijf jaar gewerkt zonder verzuimongeval. In die jaren hebben zij 12.500.000 uur gewerkt bij verschillende opdrachtgevers in de industrie. Ter gelegenheid hiervan reikte Cees Jan Asselbergs van Deltalinqs een veiligheidstrofee uit aan het bedrijf. Kees Jan Mourik, voorzitter van de raad van bestuur van Mourik, noemde het veiligheidsbeleid en het behaalde resultaat een voorbeeld voor de hele organisatie.

‘Binnen de gehele Mourik-organisatie hanteren wij een nul-ongevallenbeleid waarin het elkaar aanspreken op onveilig gedrag, het leren van fouten en zaken die bijna mis gaan, centraal staan.’

Wereldwijd worden te weinig extra stappen gezet om de komende jaren minder broeikasgassen uit te stoten.

Het kabinet wil dat Nederland wél die extra stap zet door ongebruikte emissierechten in te leveren. Met deze rechten uit het Kyoto-akkoord mocht Nederland voor het klimaat schadelijke broeikasgassen uitstoten. Mede dankzij de inspanningen in de transport- en landbouwsector stoten we in Nederland minder uit, waardoor deze rechten niet meer nodig zijn.

Technologische innovatie verandert de Nederlandse economie steeds sneller. Drie op de tien ondernemers zien hun verdienmodel de komende tien jaar mogelijk verdwijnen. Om hierop in te spelen, willen werkgevers vooral jongeren binnenhalen. Dat zien zij als manier om de snelle technologische ontwikkelingen bij te houden.

Dit staat in het rapport Hightech meets business van het ING Economisch Bureau.

Het Nederlandse bedrijfsleven benoemt zeven technologische gebieden waarvan de kans op betekenisvolle doorbraken het grootst is. Dit zijn: toegenomen rekenkracht (chips en sensoren), internet of things en big data, robotica, alternatieve energie, nieuwe materialen en 3D-printen.

Ondernemers geloven dat deze ontwikkelingen de wereld snel zullen veranderen.

PETROCHEM 7-8 - 2015 7

D_E FeitenCijfers binn en buit.indd 7

30-06-15 20:13

Minimale downtime door modulaire flexibiliteit.

Het G3 ventieleiland met plug & play technologie van ASCO Numatics.

Het G3 ventieleiland is een volledig modulair systeem.

Met het geïntegreerde isolatiesysteem kan onderhoud worden gepleegd zonder onderbreking van het proces.

De grafische display biedt gemakkelijke inbedrijfstelling, statusweergave en diagnostiek met duidelijke tekstberichten zodat gebruikers eenvoudig fouten kunnen identificeren in de I/O’s, het netwerk of de proceskleppen.

De G3 is de interface tussen ASCO Numatics ventielen en communicatienetwerken zoals Profibus-DP, Ethernet/IP, Foundation Fieldbus of Profinet. Een ATEX certificering en een Ex ia NAMUR ingangsmodule maken het G3 aanbod compleet.

Voor nadere informatie bel +31 (0)33 277 79 11, e-mail info.asconumatics.nl@emerson.com of bezoek onze website www.asconumatics.nl

Het Emerson logo is een handels- en servicemerk van Emerson Electric Co. Het ASCO logo is een geregistreerd handelsmerk van ASCO Valve Inc. © 2015 ASCO. Alle rechten voorbehouden.

Untitled-3 1

18/06/2015 10:00

Oplossingen voor omgevingen met potentieel explosie gevaar

INDUSTRIELE CONNECTOREN DECONTACTOR™ & BEHUIZINGEN - VERLICHTING - DRUKVASTE BEHUIZINGEN VERDEELKASTEN - BEDIENINGSPANELEN - AUDIO- EN OPTISCHE SIGNALERING - KABELWARTELS & ACCESOIRES.

Amsterdam, Netherlands Hall 10 Stand 10.040 Een vooraanstaande speler in industriële connectoren en behuizingen geschikt voor onder meer de sectoren - industrie, service, infrastructuur, machines en omgevingen met potentieel explosie gevaar.

Onze site marechal.com

Petrochem_185x132_ME-Technor_NL_0615.indd 1

Adv PET 7-8.indd 8

15/06/2015 10:07

30-06-15 17:29

Emerson neemt Energy Solutions International Holdings (ESI) over, leverancier van besluitondersteunende software en diensten die het operationele rendement verbeteren, de winstgevendheid verhogen en zorgen voor extra veiligheid bij transport, opslag, marketing en distributie van olie en gas. ESI wordt onderdeel van Emerson Process Management KANSEN VOOR BIOBASED ECONOMY IN NOORD NEDERLAND De drie Noordelijke provincies in Nederland kunnen samen een grootschalige producent en leverancier worden van hernieuwbare grondstoffen voor de regionale productie van “groene” chemicaliën, kunststoffen en veevoeder eiwit. Dit blijkt uit onderzoek van Wageningen UR, Greenlincs en de Rijksuniversiteit Groningen.

De regio heeft verschillende kansen. Zo kunnen de relatief kleine chemieclusters in het gebied groeien door de productie van biobased chemische bouwstenen. Met deze en andere bouwstenen kan het gebied een positie opbouwen in bioplastics en andere biobased materialen. Ook kan er voldoende eiwit voor diervoeder worden geproduceerd.

In de studie is specifiek gekeken naar mogelijkheden om de agrarische sector, een sector met een grote omvang in Noord-Nederland, aan te laten sluiten op de bestaande chemie- en kunststoffeninfrastructuur in Delfzijl en Emmen. Door slim gebruik te maken van deze infrastructuur kan een vruchtbare biobased economy ontstaan, die de regio in vijf tot tien jaar een nieuwe economische impuls kan geven.

CHEMIE MOET IN 2030 MEER OPBRENGEN EN GROENER ZIJN De chemische industrie moet in 2030 samen met de rubber- en kunststofindustrie een omzet hebben van 97 miljard euro, jaarlijks 3,5 procent investeren, 15 procent biobased zijn en 10 procent gerecyclede grondstoffen gebruiken, voor 76.000 banen zorgen en voor 7 procent r&d. Dit meldt Streefbeeld voor de Nederlandse chemische sector in 2030, een publicatie van de Topsector Chemie.

Om dat te bereiken willen beide sectoren onder meer nog zwaarder inzetten op samenwerking met de overheid. Dit moet onder meer uitmonden in minder regeldruk voor de chemische industrie en een zwaardere inzet op de duurzame economie. Ook de wisselwerking met universiteiten en kennisinstellingen wordt vergroot, zodat zij vaker samen optrekken en zo doorbraken realiseren.

De Topsector Chemie spreekt van ‘een ambitieus, maar haalbaar beeld’. Hierin worden bestaande plants grondig vernieuwd, dalen de kosten voor de sector en vindt er een serieuze queeste plaats naar een duurzame economie.

BRENT RUWE OLIEKOERS 65,0

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

63,5

62,0

60,5

59,0

57,5

22 25 26

MEI 2015

27

28

29

1

2

3

4

5

8

9

10

11

12

15

16

17

18

19

22

Innovatiedirecteur Marco Waas van AkzoNobel en gedelegeerd bestuurder Frank Beckx van Essenscia Vlaanderen komen spreken tijden EemsDeltavisie, 18 september in Nijlicht, Eemshaven. Thema van de tweede editie van het congres is: Nieuwe Chemie in de Eemsdelta. Ook ESD SIC en Avebe hebben al inhoudelijke bijdragen toegezegd.

Na de succesvolle eerste editie gaat het Petrochem platform samen met Groningen Seaports en SBE een nieuwe editie van EemsDeltavisie organiseren. Dit jaar zal veel aandacht worden gegeven aan innovaties in de chemie. Lees in de volgende editie van Petrochem het interview met Marco Waas.

In het verre verleden ging een naftakraker elke twee jaar in onderhoud.

Momenteel is de tussenliggende periode maar liefst acht tot negen jaar.

En de installaties staan er bij Dow in Terneuzen echt veel beter bij dan ooit, stelt Dik Schipper, die afgelopen voorjaar afscheid nam als production leader. ‘Tegenwoordig staat de naftakraker bijna nooit stil. Dat was vroeger wel anders.’

De oudste kraker van Dow Benelux is inmiddels 45 jaar oud. Hoe lang die nog mee gaat? Schipper durft er geen voorspelling aan te wagen. ‘De krakers bij Dow staan er momenteel echt heel goed bij. Dus het heeft weinig zin om ze te vervangen. Misschien zijn ze minder efficiënt dan een state-of theart kraker die je nu helemaal nieuw gaat neer zetten. Maar nieuwe krakers worden bijna niet meer gebouwd. Er vallen er eerder een paar af.’

Lees in de volgende editie van Petrochem het volledige interview met Dik Schipper.

JUNI

PETROCHEM 7-8 - 2015 9

D_E FeitenCijfers binn en buit.indd 9

30-06-15 20:13

What if one partner…

Offered a new approach with global solutions and support, Met the highest accreditation and safety standards, Was there for you 24/7, Was dedicated to keep you on day rate.

We are proud to launch a new approach to oilfield and power gen service, which brings together all of the knowledge, skills and expertise of some of the best independent service companies in the world.

With unrivaled access to decades of offshore drilling & maintenance experience, all under one roof and with strong operational presence in every major drilling region on the planet, we have created a unique, global one-stop-shop for all your fleet management needs.

As your smart partner in the energy industry, we provide an innovative range of products and services offering a single solution for your offshore drilling fleet with a refreshing ‘can do’ service attitude.

We have changed the game.

READ MORE ONLINE

Adv PETAllrig 7-8.indd 10 151139 advertentie.indd 1

www.allriggroup.com

30-06-15 17:30 6/24/2015 10:29:37 AM

FEITEN BUITENLAND AKZONOBEL EN EVONIK WILLEN SAMEN CHLOOR EN KALIUMLOOG PRODUCEREN AkzoNobel en Evonik Industries hebben de krachten gebundeld om in Duitsland een nieuwe membraanelektrolyse-faciliteit te bouwen en exploiteren voor de productie van kaliumloog en chloor. De fabriek wordt naar verwachting eind 2017 in gebruik genomen.

De 50-50 joint venture omvat de bouw en exploitatie van een speciale fabriek op de bestaande locatie van AkzoNobel in Ibbenbüren. De fabriek zal een jaarlijkse nominale capaciteit van ongeveer 130.000 ton kaliumhydroxide en 82.000 ton chloor hebben, waarmee volgens de bedrijven de leidende marktposities van beide ondernemingen worden versterkt. Financiële details zijn niet bekend gemaakt.

AkzoNobel zal de verkoop van chloor en waterstof op zich nemen en deze producten daarnaast ook direct op de vestiging van Ibbenbüren verwerken. Evonik neemt de verkoop en verwerking van kaliumloog voor haar rekening op de eigen vestiging in Lülsdorf, waar kaliumloog wordt verwerkt tot producten als kaliumcarbonaat.

Alle productie van chloor, kaliumloog en natronloog op basis van elektrolyse met kwikamalgaam moet eind 2017 worden stopgezet vanwege wettelijke bepalingen. In de geplande nieuwe fabriek voor membraanelektrolyse wordt een duurzaam proces toegepast dat een positiever milieuprofiel heeft.

De joint venture moet nog worden goedgekeurd door de regelgevende instanties.

OLIEBEDRIJVEN WILLEN CO2-UITSTOOT GEZAMENLIJK AANPAKKEN Zes grote Europese olie- en gasbedrijven pleiten voor een nieuw systeem voor de prijs op CO2-uitstoot. BG Group, BP, Eni, Shell, Statoil en Total schrijven dat in een brief aan regeringen over de hele wereld en de Verenigde Naties. Ze willen samen kijken hoe ze klimaatverandering met beleid kunnen tegengaan.

Met dit gezamenlijk initiatief erkennen de bedrijven zowel de klimaatuitdaging als het belang van energie. ‘Onze industrie wordt geconfronteerd met een uitdaging’, schrijven de bedrijven in de brief. ‘We moeten aan een grotere vraag naar energie voldoen en de CO2-uitstoot verminderen. We zijn klaar om die uitdaging aan te gaan en we zijn bereid om onze rol te spelen.’

Volgens de olie- en gasbedrijven neemt een gezamenlijke regeling onzekerheden weg en worden bedrijven gestimuleerd om de uitstoot van CO2 te verminderen. De bedrijven hopen dat regeringen tijdens een klimaatconferentie in Parijs in december afspraken gaan maken over de CO2-heffing.

GAZPROM VERSTEVIGT BANDEN MET SHELL Het Russische Gazprom zal zijn samenwerking met Shell uitbreiden, zo meldt The Moscow Times. Beide partijen kijken naar eventuele uitruil van kapitaalgoederen. Gazprom directeur Alexei Miller hoopt dat de samenwerking ook nieuwe markten oplevert voor zijn bedrijf. De samenwerking tussen Gazprom en Shell gaat ver terug en had een ruw randje bij het Sakhalin-project. Shell had een meerderheidsaandeel, maar moest een deel van zijn concessies inleveren. De partijen werken echter nog steeds samen en de productiecapaciteit in Sakhalin zal dan ook worden uitgebreid met een derde productielijn voor de liquefactie van aardgas tot LNG. Met name de overname van BG begin dit jaar maakt de samenwerking met Shell interessant voor Gazprom. Zo zouden beide bedrijven upstream assets kunnen uitruilen en zo strategische en operationele voordelen behalen. Zover is het nog niet, met name omdat Shell nog geen volledige eigenaar is van BG. Daar komt bij dat in Brazilië, Australië en China nog monopolieonderzoeken lopen naar de Shell/BG-deal.

Vopak heeft vier Zweedse terminals verkocht aan het Canadese Inter Pipeline. De verkoop is in lijn met de strategische keuzes van het bedrijf die vorig jaar bekend zijn gemaakt. Vopak kondigde toen aan ongeveer vijftien kleinere terminals te verkopen. Inter Pipeline betaalde 90,7 miljoen euro voor de terminals.

Het Kazachse North Caspian Operation (NCOC) gaat een nieuwe waterzuivering- en recyclinginstallatie bouwen. Advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos stelt het front end engineering design (FEED) op.

Met deze installatie kan NCOC zijn geproduceerde afvalwater maximaal hergebruiken. NCOC – eigendom van CNPC, Eni, ExxonMobil, Inpex, KazMunaiGaz, Shell en Total – produceert dit afvalwater op zijn belangrijkste productielocatie op het vasteland van Kazachstan, veertig kilometer ten oosten van de stad Atyrau.

De nieuwe installatie zal gestript zuur water en een zoutwaterstroom uit een bestaande waterzuivering behandelen met innovatieve zuiveringstechnieken. Het schone water dat hierdoor ontstaat, kan worden gebruikt voor de productie van gedemineraliseerd water. De procesinstallaties komen te staan in een gebouw ter grootte van een voetbalveld, dat wordt verwarmd met warmte uit het proces.

Bestuurders van Shell hebben in de Iraanse hoofdstad Teheran gepraat over mogelijke toekomstige investeringen in Iran. Dat zei een woordvoerder van het olieconcern tegen de Britse zakenkrant Financial Times. Topman Ben van Beurden zei eerder al dat Shell van plan is terug te keren naar Iran als de westerse sancties tegen het land zijn opgeheven. Shell-managers zouden in Teheran hebben gesproken over een uitstaande schuld aan het Iraanse staatsoliebedrijf. Daarnaast werd gesproken over mogelijke gebieden voor samenwerking als de internationale sancties worden opgeheven.

Volgens Financial Times is het voor het eerst dat een internationaal oliebedrijf aangeeft nu al gesprekken daarover te voeren met Iraanse autoriteiten.

PETROCHEM 7-8 - 2015 11

D_E FeitenCijfers binn en buit.indd 11

30-06-15 20:13

INTERVIEW

‘Liever leider dan manager’

PETROCHEM 7-8 - 2015 12

O Interview.indd 12

30-06-15 20:20

’ Van huis uit is hij chemisch technoloog, maar Plant Manager of the Year Ronald Hoenen, sitemanager van DSM Dyneema in Heerlen, kwam er gaandeweg achter dat hij toch liever met mensen werkt dan met modellen en procesontwerpen. Hij ontwikkelde zich meer en meer als “dienend leider”. Wat hij daaronder verstaat, vertelt hij graag.

Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN

‘De titel zal zeker geen deuren dichtgooien binnen DSM en ook niet buiten het bedrijf ’, stelt Ronald Hoenen, de kersverse Plantmanager of the Year 2015. ‘En al eerder heeft mijn leidinggevende aan me gevraagd wat ik hierna wil doen. Ik moest daar maar eens goed over nadenken.’ Dat de verkiezing het een en ander in een stroomversnelling kan brengen, kunnen zijn voorgangers hem ook vertellen. Verschillende winnaars hebben kort daarna stappen gemaakt binnen het bedrijf of daarbuiten.’

Niet dat Hoenen daar dagelijks mee bezig is, want hij heeft het zeer naar zijn zin als sitemanager van DSM Dyneema in Heerlen. Maar in september zit hij alweer drie jaar in die functie. En in het verleden is hij telkens na vier jaar verkast. Hoenen: ‘Vier jaar is wel een mooie termijn. Ik ben niet echt een jobhopper, die zijn telkens al binnen twee jaar weg. Maar er is wel een patroon. In het eerste jaar moet je er altijd inkomen. Je bent dan niet het meest effectief. Het jaar daarna begin je het meer in het snotje te krijgen. In het derde jaar gaat het helemaal gesmeerd en bereik je je top. In het vierde jaar hou je dat vast.

Je profiteert dan van de voorgaande jaren, maar ontwikkelt je niet veel meer. Dan wordt het dus meestal tijd voor een nieuwe uitdaging.’

Vertrouwen Op die manier heeft hij er al negentien jaar bij DSM op zitten.

Zo begon hij als jonge chemisch technoloog bij de researchafdeling. Daar heeft hij onder meer bijgedragen aan het ontwerp van de Nylon-6-fabriek in Emmen. Na vier jaar kwam hij bij de DSM Stanyl fabriek terecht, waar hij als technoloog de fabriek debottleneckte. ‘Ik was daar de enige technoloog dus mocht ik alles doen: troubleshooten, langetermijnwerk, research aansturen en projecten leiden.’

Maar bij de derde baan werd dat anders. ‘Op zich was ik er ook wel aan toe om meer met mensen te gaan werken. Mensen zijn sowieso veel leuker dan spreadsheets.’ De wending was wel PETROCHEM 7-8 - 2015 13

O Interview.indd 13

30-06-15 20:21

INTERVIEW sitemanager te worden van de Dyneema-fabriek in Heerlen.

heel rigoureus. Hoenen werd productiemanager bij de kunststoffabriek van DSM in Geleen. Als jonge dertiger kreeg hij maar liefst honderd operators onder zich. ‘Ja, dan is echt alles anders. Ik wist werkelijk helemaal niks. En de kennis was er natuurlijk wel bij de mensen die er werkten. Het enige wat ik daarom kon doen, was slimme vragen stellen en de mensen vertrouwen en verantwoordelijkheid geven. En natuurlijk leerde ik ook na verloop van tijd aan wie ik veel had.

Wie ik op zijn woord en inhoud kon vertrouwen.’

Hoenen leerde daar dat leiderschap alles te maken heeft met op een goede manier omgaan met mensen. En hij merkte ook dat de inhoudelijke, technische kennis die hij tijdens zijn studie en daarna had opgedaan, hem daarbij nauwelijks hielp.

Het draaide voor hem niet meer om de technische inhoud. ‘Na vier jaar was er nog steeds maar één persoon die minder wist van de fabriek dan ik: de secretaresse.’

Verknocht En toen kwam Dyneema. Hij is er heilig van overtuigd dat het bij goed leiderschap weinig uitmaakt voor welk product je werkt. ‘Ik vind het geweldig om met passie en energie een groep mensen een bepaalde kant op te krijgen. Dat kan in heel veel situaties. Het lijkt me ook geweldig om bijvoorbeeld een afdeling in een ziekenhuis te leiden.’ Toch heeft hij een zwak ontwikkeld voor de supersterke vezel van DSM. ‘Echt een geweldig product. Ik ben er toch wel aan verknocht geraakt.’

Zijn eerste functie in de Dyneema-organisatie was projectdirecteur. Heel dynamisch, want er werd veel geïnvesteerd in productie-installaties. ‘Op enig moment had ik honderd miljoen euro in mijn projectenportefeuille. Dat is veel, maar ik liep er niet voor weg. Als de juiste mensen me vertrouwen geven en zeggen dat ik het kan, dan geeft dat mij voldoende vertrouwen.’ Zo ook toen hij bijna drie jaar geleden werd gevraagd om

Dienend leider Op die manier werden de afgelopen negentien jaar binnen DSM een continue ontdekkingstocht voor Ronald Hoenen. Daarbij kwam hij er steeds meer achter dat hij het liefst direct leiding geeft aan een groep mensen. En dan op een manier waarbij werknemers het beste tot hun recht komen en zich ontwikkelen. Een jaar geleden kwam hij erachter dat zijn gewenste manier van leidinggeven het meest overeen komt met “dienend leiderschap”. Dat is ook meteen het onderwerp waar hij zich als Plant Manager of the Year het komende jaar sterk voor wil maken.

In zijn column die hij tijdens Deltavisie voordroeg als finalist: ‘Wat ik heb ontdekt, is dat voor mij een aantal principes helpen om de leider te worden die ik wil zijn. Een leider die mensen een fijne werkomgeving biedt, waarin mensen worden uitgedaagd zich te ontwikkelen, in een organisatie die juist daardoor beter presteert. Robert Greenleaf definieerde de “Dienend Leider”. Dat is een leider wiens primaire motivatie is: het helpen van anderen om beter te presteren. Hij zorgt voor een gedeelde visie op succes. Hij dient de organisatie wanneer het kan en leidt wanneer nodig. Er zijn fascinerende publicaties over dit onderwerp verschenen. Omwille van eenvoud heb ik het voor mijzelf vertaald in: richting, ruimte, vertrouwen en transparantie.’

Op mijn handen zitten Medewerkers hebben volgens Hoenen richting nodig, niet alleen om een gezamenlijk doel te hebben, maar ook om hun bijdrage te kunnen definiëren. Met voldoende richting kunnen ze uitblinken en zich ontwikkelen, mits ze voldoende ruimte hebben. ‘Met ruimte bedoel ik: verantwoordelijkheid nemen, vrijheid van handelen hebben, empowered zijn.

Van controle, wat in bepaalde mate ook nodig is, worden de meeste mensen niet heel gelukkig. Maar met voldoende ruimte wordt het een stuk leuker.’

Hoenen is zich ervan bewust dat niet alle mensen zomaar proactief hun ruimte gaan opvullen. ‘Daar is vertrouwen voor nodig. Vertrouwen van hun leider, eigenlijk nog voordat ze het verdienen. Het

PETROCHEM 7-8 - 2015 14

O Interview.indd 14

30-06-15 20:21

‘Ik vind het geweldig om met passie en energie een groep mensen een bepaalde kant op te krijgen.’ is mooi om te zien waartoe mensen in staat zijn als ze vertrouwen krijgen. Durf, eigenaarschap en ondernemerschap komen boven drijven.’

En ten slotte transparantie. Hoenen: ‘Medewerkers met richting, ruimte en vertrouwen moeten prioriteiten stellen en beslissingen nemen. Om ervoor te zorgen dat ze dit juist doen, hebben ze openheid van informatie nodig. Transparantie is essentieel om medewerkers inzicht en context te geven teneinde de juiste beslissing te nemen. Elke dag op elk niveau.’

Voor Hoenen is het nog steeds een dagelijkse zoektocht. Zo moet hij meer dan eens op zijn tong bijten als mensen met vragen komen. ‘Laatst werd tijdens het MT opgemerkt dat onze vergaderingen te veel over praktische productiezaken gingen. Ik ben dan geneigd om daar meteen actie op te ondernemen. Maar ik ging op mijn handen zitten. Ik heb gezegd dat ik het ermee eens ben en heb

me daarna stilgehouden. Twee weken later kwam de bewuste persoon met een voorstel hoe we beter kunnen vergaderen. En dat doen we nu ook zo.’

Ziekenhuisafdeling Hoewel tweehonderd medewerkers bij DSM Dyneema in Heerlen geen kleine groep meer is, krijgt Hoenen de mensen steeds meer mee. ‘Dat wordt natuurlijk moeilijker als je verder van een groep komt af te staan. Daarom ben ik ook liever leider dan bestuurder. Zeker in deze fase van mijn carrière. Ik ben ervan overtuigd dat heel veel veranderingen van binnenuit kunnen komen.’

Daarmee lijkt hij al voorzichtig antwoord te geven op de vraag wat zijn volgende stap moet zijn. Hoenen lijkt nog het meeste op zijn plaats in een operationele-omgeving. ‘Misschien wel ja. Uiteraard heb ik er al wat over nagedacht. En ja, een grotere productielocatie lijkt me bijvoorbeeld wel wat.’ Hoewel hij het

zeer naar zijn zin heeft en graag bij het concern blijft, gaat hij op zoek naar een win-winsituatie voor zijn werkgever en hijzelf. Hij is ook niet vergroeid met de industrie. ‘Zoals gezegd: de leiding over een ziekenhuisafdeling… Mijn handen jeuken bij de gedachte.’

ExxonMobil Een ding staat wel vast. Ronald Hoenen gaat samen met de redactie van Petrochem op zoek naar een inspirerende invulling van zijn periode als Plant Manager of the Year. Net als zijn voorgangers ziet hij er wel wat in om op bezoek te gaan bij een ander bedrijf om in zijn geval te kijken hoe er met leiderschap wordt omgesprongen. ‘Bedrijven als VDL, Philips en ASML lijken me erg inspirerend op dat vlak. Maar misschien wel het meest interessant vind ik een bedrijf als ExxonMobil in de Botlek.

De bedrijfscultuur van het Amerikaanse bedrijf lijkt heel anders dan die van DSM. ExxonMobil staat bekend om de sterke eigen cultuur en structuur. Maar ik ben juist ook benieuwd naar de overeenkomsten en het leiderschap van de verschillende mensen. Uiteindelijk blijft het altijd mensenwerk.’ ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 15

O Interview.indd 15

30-06-15 20:21

WE MAKE IDEAS WORK –––––– Een goed idee is een mooi begin, maar een nuttige investering wordt het pas met een technische realisatie die echte waarde toevoegt. Met de kennis en kunde van 4.800 professionals wereldwijd werkt Tebodin elke dag aan ideeën én oplossingen die leiden tot operational excellence.

De praktische benadering en integrale aanpak van Tebodin hebben zich bewezen in tal van industriële markten. Onze slimme combinaties van consultancy en engineering zijn het antwoord op de toenemende complexiteit van internationaal concurreren.

De basis voor veiligheid, compliance, duurzaamheid en winstgevendheid wordt gelegd tijdens de ontwerpfase.

Maar alleen als u de juiste partner kiest. Onze expertise in value engineering zorgt voor kostenefficiënt asset management en betere prestaties.

Tebodin is onderdeel van de internationale ‘engineering en services’ onderneming Bilfinger SE. ––––––

TEBODIN NETHERLANDS B.V. www.tebodin.bilfinger.com

5583_AtticStudio_TB_AD_PetroChem_210x297.indd 1 Adv PET 7-8.indd 16

6/24/15 12:00 PM 30-06-15 17:30

VEILIGHEID

Shell Moerdijk biedt excuses aan voor explosie Shell Moerdijk geeft toe dat het de explosie, vorig jaar in juni, had kunnen voorkomen.

De fabriek MSPO-2 raakte toen beschadigd nadat een onverwacht optredende reactie tijdens het opstarten van de installatie tot een ontploffing in de reactor leidde. Daarbij raakten twee mensen lichtgewond en werd voor miljoenen euro’s schade aangericht.

Dagmar Aarts

Een intern onderzoek heeft uitgewezen wat er is gebeurd voorafgaand aan de explosie bij Shell Moerdijk, vorig jaar in juni, en welke verbeteringen er nodig zijn. Bij de opstart werd de katalysator, een hulpstof voor het productieproces, opgewarmd met warm ethylbenzeen.

Door een onverwachte reactie tussen de katalysator en ethylbenzeen tijdens het opwarmen liepen de temperatuur en druk in korte tijd sterk op.

Nieuwe risicobeoordelingen In het verleden is het gebruik van de katalysator in combinatie met ethylbenzeen onderzocht, maar een chemische reactie is hierbij niet aan het licht gekomen. ‘We zijn er altijd vanuit gegaan dat ethylbenzeen niet met onze katalysator kon reageren’, schrijft Shell Moerdijk in een persbericht. ‘In de loop der tijd zijn enkele veranderingen in de installatie en procescondities doorgevoerd. Hierbij zijn nieuwe risicobeoordelingen uitgevoerd, maar daarbij is de reactie niet meegenomen of ontdekt.’

Op basis van de uitkomsten van het

‘We zijn er altijd vanuit gegaan dat ethylbenzeen niet met onze katalysator kon reageren.’

onderzoek stelt Shell Moerdijk dat de opwarmstap opnieuw had moeten worden beoordeeld, bijvoorbeeld bij de selectie van een nieuwe katalysator. Uit het onderzoek is gebleken dat de nieuwe katalysator reactiever was dan de eerder gebruikte katalysator. Dit heeft onder de gewijzigde omstandigheden het incident mogelijk gemaakt. Met de eerder gebruikte katalysator had het incident niet kunnen plaatsvinden.

‘We betreuren het ten zeerste dat dit incident heeft plaatsgevonden en bieden onze excuses aan’, zegt Paul Buijsingh, general manager van Shell Moerdijk.

‘Wanneer bekend was geweest dat deze reactie kon optreden, had Shell Moerdijk ethylbenzeen niet gebruikt in combinatie met de katalysator bij het opstarten.

De fabriek is nu zodanig aangepast dat bij het opstarten inert stikstof in plaats van ethylbenzeen wordt ingezet bij het opwarmen van de katalysator. Herhaling van eenzelfde incident is daarmee uitgesloten.’

Procedures Ondertussen gaat de reparatie van de MSPO-2 fabriek de laatste fase in. Het onderzoek heeft verbeterpunten in kaart gebracht. Shell Moerdijk werkt aan het verbeteren van de procedures van de bedrijfsvoering bij het opstarten van de fabriek. Hierbij wordt bovendien gekeken naar de wijze waarop de procedures in de toekomst worden aangepast, beoordeeld en goedgekeurd. Ook zet Shell Moerdijk in op een grotere effectiviteit van de wijze waarop risico’s van chemische reacties worden beoordeeld.

De herbouw van de fabriek verloopt volgens planning en de verwachting is dat Shell Moerdijk de installatie in de periode van december 2015 tot maart 2016 weer in bedrijf zal nemen. ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 17

X Actueel.indd 17

30-06-15 20:42

DELTAVISIE

Zero loss door anders naar processen te kijken Het kale feit is dat de industrie nog steeds veel te veel energie verbruikt. Om concurrerend te blijven op de mondiale markt, zal met name de chemische industrie hier iets aan moeten doen. Niet dat fabrieken geheel zonder energie kunnen produceren, maar ze kunnen er in ieder geval naar streven geen energie te verspillen, vindt Aaldrik Haijer, oprichter en directeur van Water & Energy Solutions.

David van Baarle

‘De industrie is verantwoordelijk voor meer dan de helft van de wereldwijde energieconsumptie’, zegt Aaldrik Haijer, oprichter en directeur van Water & Energy Solutions. ‘Dat is veel meer dan de tweede in de lijst, namelijk de transportsector die 26 procent van het wereldwijde energieverbruik voor zijn rekening neemt. De industrie is zich bewust van dat hoge verbruik en dus proberen bedrijven met allerlei optimalisatiemethodieken de schade te beperken.

Maar methoden als Lean Six Sigma, Total Quality Management of bijvoorbeeld Kaizen gaan uit van bestaande processen om die vervolgens te optimaliseren.’

Omdat al heel veel mensen met deze methodieken productieprocessen onderzoeken, moet je totaal anders kijken om echt grote slagen te maken, stelt Haijer.

‘De kunst is daarbij om het systeem integraal te visualiseren en op een heel abstract niveau te kijken naar de energiestromen.’

Focus op utilities De focus van Haijer op de water- en energiestromen in relatie tot het productieproces geeft vaak nieuwe inzichten in processen en de eisen die deze processen stellen aan de kwantiteit en kwaliteit van water en energie. ‘Uiteindelijk organiseer je een productieproces rondom de conversie van een grondstof naar een product’, zegt Haijer. ‘Om die conversie mogelijk te maken, heb je doorgaans druk en temperatuur nodig om het proces in gang te zetten. In de chemische industrie komen die twee eisen vaak samen in de productie en het gebruik van stoom, aardgas en elektriciteit. Stoom bijvoorbeeld is weer terug te brengen naar water en energie en als je de relaties en interacties van die twee utilities met de kernprocessen weergeeft,

zie je vaak al snel waar je kunt optimaliseren.’

De kernvraag daarbij is: hoe gaan de utilities naar het kernproces? Haijer: ‘De daaropvolgende vraag zou moeten zijn: kunnen we dit niet compleet anders doen? De valkuil daarbij is om direct de getallen in te duiken. Ik raad aan om eerst op abstract niveau naar de processen te kijken voordat je je in de details verliest. Kijk eerst naar de site, de fabrieken en de units en stel jezelf de vraag: zijn onze processen effectief, efficiënt en selectief? Om vervolgens in de tweede fase te kijken naar de apparaten en de manier waarop ze worden geopereerd.

Op dit technologische en systeemniveau zou je je moeten afvragen of de assets economisch rendabel en duurzaam zijn.’

Energiestromen De aanpak van Haijer klinkt heel logisch, maar is nog redelijk abstract.

Hij geeft dan ook een wat concreter voorbeeld van een chemische fabriek waar hij niet al te lang geleden een energiereductie wist te behalen van maar liefst 33 procent. ‘Op site-niveau ziet het plaatje er nog redelijk eenvoudig uit: de site ontvangt grondstoffen en energie en dat wordt omgezet in een eindproduct.’

De dikte van de pijlen in het plaatje dat Haijer toont, geven een marginaal beeld van de hoeveelheden grondstoffen en energie en daarin valt direct op dat de ingaande pijlen heel dik zijn terwijl de uitgaande pijlen zijn verdeeld in een dunne pijl met eindproduct en heel veel andere pijlen waar energie verloren gaat.

Want naast het eindproduct produceert de site ook warmte, dat wordt weggekoeld, evenals afgassen en elektriciteit.

Iets meer ingezoomd wordt al snel duidelijk hoe de energiestromen lopen, of eigenlijk voornamelijk de warmte. Zo gebruikt het bedrijf twee boilers voor

PETROCHEM 7-8 - 2015 18

Q ZeroLoss.indd 18

30-06-15 20:36

de opwekking van stoom en bedrijft het ook nog meerdere warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK’s). In het proces zelf staat een oven en de warmte wordt weer uit het proces genomen door zowel koeltorens als absorbtiekoelers. Haijer: ‘Onze zogenoemde Flux Technology-aanpak beperkt zich tot de vragen: Wat gebeurt er precies met de energiestromen? Waarom zijn ze nodig?

Wanneer zijn ze nodig? Zijn vraag en aanbod voorspelbaar? En vooral: waar worden de energiestromen ingezet? De antwoorden op die vragen leveren al snel een visueel plaatje op van de energiestromen in de fabriek.’

Absorbtiekoelers Het volgende plaatje laat direct duidelijker zien waar het grootste deel van de warmte naartoe gaat. Een bescheiden deel van de warmtestroom gaat het proces in terwijl het leeuwendeel direct naar een aantal absorbtiekoelers wordt geleid die koelwater produceren. ‘Dat is een vreemde situatie’, zegt Haijer. ‘Er wordt heel veel warmte geproduceerd om er vervolgens koude van te maken.

Let op: we hebben hier alleen nog maar de vragen gesteld: hoeveel energie wordt er gebruikt, hoe vaak gebeurt dat en waar gaat de energie naar toe? Hoewel achteraf de meeste operators wel toega-

‘Ik raad aan om eerst op abstract niveau naar de processen te kijken voordat je je in de details verliest.’ ven dat dit geen logische keuze leek, was de keuze indertijd toen de fabriek werd gebouwd toch bewust gemaakt.’

Die logica wordt pas echt zichtbaar als Haijer nog dieper het proces in gaat.

Op assetniveau wordt duidelijk dat er maar liefst vier warmte-units zijn, waarvan er twee stoom produceren. ‘Net zoals veel andere industriële bedrijven destijds voor een WKK kozen, koos ook dit bedrijf voor de productie van zijn eigen stroom. Niet alleen omdat de subsidies destijds gunstig waren, maar met een hoge elektriciteitsprijs en lage gasprijs is de keuze voor een WKK voor de hand liggend. De tijden zijn echter behoorlijk veranderd en momenteel is elektriciteit een stuk goedkoper dan aardgas. De WKK was bovendien niet geschikt voor stoomproductie voor het kernproces omdat het proces om een flexibele stoomlevering vraagt, wat een WKK eigenlijk niet kan leveren. De boilers en het fornuis, dat reststoffen uit het productieproces verbrandde, produceerden dan ook de stoom die nodig was in het productieproces. De warmte uit de cogeneratie unit was dus helemaal

niet nodig. We hebben het bedrijf geadviseerd de WKK de deur uit te doen en de absorbtiekoelers te vervangen voor elektrisch aangedreven koelers, waarmee de energiekosten alleen al met dit project met 33 procent daalden.’

Tijd nemen Nu wil Haijer niet direct beloven dat ieder bedrijf 33 procent kan besparen op zijn energiekosten, ‘maar twintig procent met terugverdientijden onder de twee jaar is eigenlijk altijd haalbaar.

Al was het maar omdat de operatie van een utilities-installatie doorgaans wordt onderschat. Het gebeurt maar al te vaak dat als ik naar de manier van operatie van een WKK, centrifuge of droger vraag, het antwoord is: hij staat aan. Water is altijd al een goedkope utility geweest en heeft altijd een lage status gehad, maar de combinatie water en energie kan nog heel veel winst opleveren. Door de stromen te volgen, kom je vaak tot verrassende inzichten. Zero loss is zeker mogelijk, maar dan moet je soms wel de tijd nemen om de sommetjes te maken en met je benen op tafel te gaan zitten nadenken.’ ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 19

Q ZeroLoss.indd 19

30-06-15 20:36

‘Zer som tafe

DELTAVISIE

The road to zero DuPont is met veiligheid koploper in de chemie. Aanvankelijk was de aandacht sterk gericht op het voorkomen van ongevallen. De laatste twee decennia is de aandacht verschoven naar operational excellence, waarbij de medewerkers een actieve rol spelen. Langs die weg verwacht het bedrijf het risico op incidenten tot praktisch nul terug te brengen en de productiviteit flink te verhogen.

Eric te Roller

Tijdens de masterclass The Road to Zero op het congres Deltavisie in juni schetst René Hulleman, senior consultant van DuPont Sustainable Solutions, de historische ontwikkeling van het bedrijf op veiligheidsgebied. Het begon in 1802, toen Eleuthère Irénée du Pont de Nemours, eerste assistent van de Franse chemicus Lavoisier, emigreerde naar de Verenigde Staten en in Wilmington buskruit ging produceren.

De eerste veiligheidsregels van 1811 hielden in dat het lijnmanagement verantwoordelijk was voor de veiligheid en een werknemer niet met een nieuwe of herbouwde kruitmolen aan de slag mocht gaan voordat een lid van het topmanagement deze persoonlijk in bedrijf had genomen. In 1818 vond echter een zware explosie plaats, waarbij 36 mensen omkwamen en de fabriek deels werd verwoest. Dit markeert het begin van de weg die DuPont sindsdien aflegt naar zero incidents en zero risk. ‘Alle veiligheidsregels zijn in feite in bloed geschreven’, merkt Hulleman op.

Privé Sinds 1912 houdt het bedrijf ongevallenstatistieken bij. In 1920 noteerde het bedrijf ongeveer vier werkdagen met verzuim als gevolg van een verwonding of ziekte per tweehonderdduizend werkuren. In 1930 was dit gedaald tot minder dan één werkdag, in 1940 tot minder dan een halve werkdag en in 2005 tot minder dan een kwart werkdag.

Het aantal ongevallen beweegt zich bij DuPont dus al enkele decennia op een relatief laag niveau. De Amerikaanse industrie noteerde in de jaren tachtig bijvoorbeeld nog zo’n drie verzuimdagen per tweehonderdduizend werkuren. Verder startte het bedrijf in de jaren vijftig het off-the-job programme om werkne-

mers te stimuleren ook privé de nodige veiligheidsregels in acht te nemen, want binnen de fabriekspoort bleek het toen veel veiliger te zijn dan daarbuiten.

In de jaren zestig introduceerde Du Pont een managementsysteem voor procesveiligheid in de vorm van een wiel met spaken, waarvan onder meer arbeidsveiligheid, training en opleiding, integriteit van de installaties en risico-analyse deel uitmaken. In 1995 volgde de zogenoemde Bradley-curve die de ontwikkeling op het gebied van de veiligheidscultuur inzichtelijk maakt voor de eigen mensen en buitenstaanders. Zo berust veiligheid bij het ontbreken van maatregelen op instinct en is de veiligheidscultuur in de eerste fase reactief. In de volgende fase zorgt veiligheidstoezicht al voor verbetering, maar stelt iedereen zich op veiligheidsgebied nog afhankelijk op. Regels en procedures worden nageleefd, omdat het nu eenmaal moet.

In de derde fase komt de nadruk te liggen op eigen verantwoordelijkheid, wat ertoe leidt dat iedereen individueel en onafhankelijk met veiligheid omgaat en vanuit zichzelf de regels wil naleven. In de vierde en laatste fase is veiligheid een zaak van het hele team en is iedereen onderling afhankelijk. “Geen ongevallen” is nu geen doel meer, maar een keuze.

In 2013 veranderde DuPont het motto The Goal is Zero dan ook in Committed to Zero. Het gemiddelde van de DuPont-bedrijven bevindt zich momenteel tussen “onafhankelijk” independent en “onderling afhankelijk”.

Shortcuts Hulleman wijst erop dat een bedrijf bij alle aandacht voor veiligheidscultuur de procesveiligheid niet uit het oog mag verliezen. Eind vorig jaar werd DuPont daar nog eens hard aan herinnerd. Toen

PETROCHEM 7-8 - 2015 20

R Road to zero.indd 20

30-06-15 20:37

kwamen in een fabriek voor gewasbeschermingsmiddelen in La Porte in Texas vier mensen om door vergiftiging met methylmercaptaan, dat was weggelekt.

DuPont hamert ook op operational discipline. ‘Mensen moeten niet alleen zorgvuldig te werk gaan tussen negen en vijf als de baas aanwezig is, maar 24 uur per dag en 7 dagen per week. Op stille uren is men nog wel eens geneigd shortcuts te nemen, oftewel de kortste weg te kiezen door bijvoorbeeld bij een ploegenwissel de overdracht te laten voor wat het is om snel naar huis te kunnen gaan. Dat brengt echter grote risico’s met zich mee’, aldus Hulleman. Soms gaan mensen ook kort door de bocht omdat ze denken hiermee hun baas een plezier te doen.

‘Een shortcut doe je voor je baas, maar als het misgaat ben je de sjaak’, voegt een

DuPont-collega uit de zaal eraan toe.

In de zaal ontspint zich een discussie rond één van de motto’s van DuPont Dordrecht: If it is not safe, we won’t do it en Ieder incident is te voorkomen. Dat zijn zeker goede principes, maar activiteiten brengen nu eenmaal altijd risico’s met zich mee. Als je absolute veiligheid wenst en incidenten volledig wilt uitsluiten, moet je stoppen met produceren.

Alleen dan heb je absolute zekerheid, weet elke exact opgeleide ingenieur.

Uiteraard is het zeker de moeite waard en ethisch meer dan verantwoord en noodzakelijk om in elk geval te streven naar nul incidenten, is de algemene consensus.

Straffen en belonen Halverwege de jaren negentig is operational excellence opgekomen. Daarbij draait

Nu is de aandacht meer gericht op het doorgronden van risicovol gedrag en het vermijden ervan door mensen op een positieve manier te beïnvloeden.

het niet meer alleen om veilig werken en produceren, maar ook om houding en gedrag, waarbij de medewerkers intrinsiek gemotiveerd zijn om alles zo goed mogelijk te laten functioneren, risico’s af te wegen, de nadruk leggen op beslissingen in plaats van handelen, kortom zeer betrokken zijn bij wat er gebeurt. Dat draagt allemaal bij aan het voorkomen van incidenten en brengt de ongevallencijfers verder omlaag.

Straffen en belonen is ook een manier om mensen aan te sporen de juiste dingen te doen, maar daar zitten haken en ogen aan. Zo was DuPont in Dordrecht ooit van plan om bijna duizend veiligheidscadeaus uit te delen aan het personeel als een bepaald veiligheidsdoel gehaald zou worden. Te elfder ure ging het echter mis en zag het bedrijf zich genoodzaakt de cadeaus aan een goed doel te schenken, wat natuurlijk niet bijdroeg aan de motivatie van de mensen die zich hierop hadden verheugd.

Straffen komt neer op het nemen van disciplinaire maatregelen als iemand onveilig gedrag vertoont. Dat is de stok die altijd achter de deur zal blijven staan en die uiteindelijk dient om mensen te beschermen, niet om te straffen, stelt Hulleman.

De belangrijke uitdaging die DuPont voor de toekomst ziet, is iedereen zover brengen dat hij of zij de juiste beslissingen neemt. Anders gezegd: hoe zorg je ervoor dat de juiste beslissing voor iedereen iedere keer de meest voor de hand liggende is? Hulleman: ‘In het verleden keken we daar zwart-wit naar. Nu is de aandacht meer gericht op het doorgronden van risicovol gedrag en het vermijden ervan door mensen op een positieve manier te beïnvloeden. Met training en coaching geven we daar nu invulling aan.’ ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 21

R Road to zero.indd 21

30-06-15 20:37

ASSET INTEGRITY PARTNER STORK IS EEN WERELDWIJD OPERERENDE KENNISORGANISATIE OP HET GEBIED VAN ASSET-OPTIMALISATIE EN INTEGRITY MANAGEMENT VOOR DE OLIE & GAS-, CHEMIE- EN ENERGIESECTOR. Stork is al 185 jaar een betrouwbare en toonaangevende leverancier van asset integrity managementdiensten. Wij helpen onze klanten bij het optimaliseren van de productie door het onderhouden, repareren en verbeteren van hun industriële assets. Als één team opereren wij vanuit verschillende technische disciplines waarbij we voortdurend streven naar continuïteit, kwaliteit, innovatie en kostenbesparing.

Hiermee leveren we toegevoegde waarde gedurende de gehele levenscyclus van de assets van onze klanten. Veiligheid heeft daarbij altijd onze hoogste prioriteit.

WWW.STORK.COM

20140211_Petrochem-advert.indd 1 Adv PET 7-8.indd 22

3/06/2014 10:43:32 30-06-15 17:31

DELTAVISIE

Pitches met duurzaam perspectief Enlightenmentz zijn lichtende voorbeelden voor een duurzame toekomst. Samen kunnen ze de groene industriële revolutie veroorzaken. Tijdens Deltavisie 2015 vertelden drie bedrijven over hun ideeën.

Van afval naar aromaten Met Biorizon worden processen ontwikkeld om biomassa om te zetten in aromaten. In het open-innovatieprogramma zijn twee richtingen gekozen: aromaten uit lignine en aromaten uit suikers.

TNO onderzoekt dat laatste. Gemeentelijke afvalstromen bevatten veel suikers die onder invloed van temperatuur en onder zure omstandigheden kunnen worden omgezet in furanen en daarvan kunnen aromaten worden gemaakt.

Paul Könst van TNO vertelt tijdens de pitch dat er naast GFT ook naar andere afvalstromen van bedrijven wordt gekeken. Op de vraag uit de zaal wanneer er een werkende businesscase is, durft hij eerst niet te antwoorden. Maar als hij een gok moet doen: ‘Ik denk dat we dan aan vijf tot tien jaar moeten denken.’

Energie besparen Tebodin en Bilfinger hebben een concept ontwikkeld om energiebesparingen te garanderen voor bedrijven. Om de energie-efficiëntie te verhogen, start Tebodin/ Bilfinger trajecten op van idee tot business case, implementatie, garantie van de beoogde energiebesparing en mogelijkheid tot externe financiering. De oplossingen om energie te besparen, zijn heel breed. Het kan zo simpel zijn als het aanbrengen van betere isolatie, maar bedrijven kunnen ook worden geholpen met nieuwe technologieën, zoals het slim met warmte omgaan.

Ingo Gatzen, director Engineering van Tebodin Netherlands: ‘Bij een bedrijf in de drankenindustrie hebben wij 46 procent energie kunnen besparen. Het bedrijf had eerst 925.000 euro aan energiekosten. Na een investering van 1.150.000 zijn die kosten teruggebracht tot 495.000 euro.’ Er is dus 430.000 euro bespaard. In deze businesscase heeft Tebodin/Bilfinger de investering voor de klant gedaan en afgesproken de savings te delen.

Biet biedt bio-ethanol Suikerbiet is een ideaal gewas voor een groene toekomst, stelt Hans van Klink, directeur/eigenaar van Dutch Sustainable Development (DSD). Zo kan van de suikerbiet bio-ethanol worden gemaakt.

Dat doet het bedrijf met Betaprocess, een technologie waarbij de cellen van de biet tot explosie worden gebracht. Vezels, celwanden en celmembranen worden hierdoor heel snel opengelegd zodat bacteriën en enzymen toegang krijgen. Zo loopt het vergistingsproces veel sneller dan met andere methoden.

Van Klinkt denkt dat het met dit proces mogelijk is om kleinschalige bioraffinage toe te passen. ‘We kunnen boeren helpen. Zij zouden bijvoorbeeld aandeelhouder kunnen worden van de fabriekjes die bij hen in de buurt komen te staan.’ Voor boeren wordt deze technologie en het gebruik van suikerbieten volgens Van Klink vanaf 2017 interessant. Dan gaat namelijk het quotum van suiker af. Op dit moment bouwt DSD een demoplant die in september moet gaan draaien. ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 23

S Enlighten.indd 23

30-06-15 20:38

Adv PET 7-8.indd 24

30-06-15 17:31

DELTAVISIE

Bezoekers Deltavisie: ‘VCO moet standaard worden’ Er zijn nog veel mogelijkheden voor de industrie om energie te besparen. Bij individuele bedrijven, maar vooral in de keten.

En als het om veiligheid gaat, mogen opdrachtevers ook wel aan standaard checklists voldoen. Dat was de teneur van het slotdebat tijdens Deltavisie 2015 begin juni.

Dagmar Aarts/Wim Raaijen

Met een groene en rode kaart in de aanslag kon het publiek tijdens Deltavisie meedoen aan het debat. Verschillende stellingen werden de zaal in geslingerd door Mariska van Dalen (Tebodin) en Henk Leegwater (expert Petrochem platform). Een paar leverden ook echt een interessante discussie op.

Er gaan bijvoorbeeld veel groene bordjes omhoog bij de stelling: ‘35 procent energie-efficiency in 2020 (ten opzichte van nu) is haalbaar voor de industrie.’

De overheersende gedachte in de zaal is dat het wel mogelijk is, maar dat niet alle kansen worden aangepakt. Van Dalen: ‘Wij zien dat voor asset owners een terugverdientijd van vijf jaar al lastig is als het om energie-efficiency gaat. Geld wordt vaak gebruikt om te investeren in nieuwe assets, in productieverhoging. Is de terugverdientijd langer dan twee jaar, dan komt energie-efficiëntie op een soort wachtlijst te staan totdat er geld over is.’

De handen ineen Een toehoorder met een rode kaart in zijn hand denkt dat het moeilijk is om voor 2020 voldoende projecten op te zetten om de doelstelling te behalen. ‘Zeker als je beseft dat er bedrijven zijn die hun moedermaatschappij niet in Nederland hebben. Die investeren elders in de wereld. Geld en resources is het toverwoord. De doelstelling is alleen haalbaar als de industrie de handen ineen slaat.’

Met dat laatste blijkt het overgrote deel van de aanwezigen het eens te zijn.

Juist door grensoverschrijdend samen te werken in hele productieketens is meer energie-efficiëntie mogelijk. Bijvoorbeeld

‘35 procent energiebesparing is alleen haalbaar als de industrie de handen ineen slaat.’

met grote projecten voor het hergebruik van restwarmte uit de industrie.

VCO De volgende stelling verdeelt het publiek meer: ‘Operating companies belijden veiligheid vooral in woorden en niet in daden: geen enkele externe werknemer komt binnen zonder VCA terwijl een opdrachtgever zelden VCO heeft.’

Consultant Henk Leegwater vindt dat er met twee maten wordt gemeten.

‘Opdrachtgevers vinden dat contractors aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Om te kunnen werken, moet je een VCA-certificaat behalen. Omgekeerd zouden opdrachtgevers dan ook aan VCO (Veilgheids Checklist Opdrachtgevers, red.) moeten voldoen, maar dat doen ze helemaal niet. Dat komt op mij niet erg geloofwaardig over.’

Een grote groep, maar niet iedereen, is het daarmee eens. Uit reacties uit de zaal blijkt dat sommigen vinden dat een VCO niets zegt over de manier van werken. Een ander vindt dat een VCA echt nodig is omdat een bedrijf dat met veel anderen samenwerkt ergens zijn vertrouwen vandaan moet halen. Maar andersom moet dat ook gelden, vindt een toehoorder: ‘Als je contractors aanneemt, dan betekent het dat je het werk samen moet doen. Je moet het werk en de verantwoordelijkheid niet alleen bij de aannemer leggen.’

Ondanks initiatieven in het verleden is VCO is nog geen gemeengoed geworden. Vooral ‘omdat er geen eisende partij is’. Het druist in tegen de bestaande verhoudingen. Opdrachtgevers zijn traditioneel de eisende partij. Nadat de stelling enigszins positiever werd ingestoken: ‘VCO moet net als VCA standaard worden’, kleurde nagenoeg de hele zaal groen. ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 25

V Debat.indd 25

30-06-15 20:41

INNOVATIE Metamateriaal knikt op commando Wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben een nieuw materiaal ontwikkeld dat zich op een instelbare manier kan vervormen. Kleine variaties in de structuur van het materiaal bepalen welke delen knikken onder externe druk, terwijl andere delen onveranderd blijven.

Dankzij metamaterialen wordt het mogelijk om kunstmatige structuren te creëren met ongewone eigenschappen. Deze kunnen worden geprogrammeerd door het juiste ontwerp van hun geometrie of topologie. De Leidse onderzoekers maakten een 3D-geprint werkend prototype van het materiaal dat selectieve en controleerbare vervorming liet zien.

Eerste hulp bij innovatie Innovatieve ondernemingen zijn winstgevender dan bedrijven die niet innoveren. Als ondernemer moet je dus blijven vernieuwen om te kunnen concurreren en groeien. Maar wat is innovatie nu precies? Wanneer moet je innoveren en hoe pak je dat aan?

Hoe zit het met subsidies en andere financieringsmogelijkheden? En hoe breng je je nieuwe innovatie aan de man?

Veel ondernemers worstelen met dit soort vragen. Het boek Eerste Hulp bij Innovatie van TNO en MKBNederland helpt ondernemers op weg.

‘Innoveren is noodzakelijk, maar innoveren is niet vanzelfsprekend en voor velen onbekend terrein’, zegt Leendert-Jan Visser, directeur van MKB-Nederland. Een boek over innovatie dat stappenplannen, nuttige tips en inspirerende ondernemersverhalen over nut en noodzaak van vernieuwing biedt, is dus geen overbodige luxe.

VLUCHTIGE CORROSIEREMMERS HOUDEN OPSLAGTANKS IN BEDRIJF De bodem van een opslagtank roest zowel aan de onderkant waar hij in contact staat met nat zand, als aan de productkant waar zich een waterige oplossing vormt. Hoe snel de corrosie gaat, is onvoorspelbaar – kan soms wel tot vijf millimeter per jaar zijn – maar de kosten zijn niet mis. De tank moet immers om de zeven tot twaalf jaar voor een half tot een heel jaar buiten bedrijf worden genomen om de bodem te kunnen vervangen. Downtime dus, en onderhouds- en vervangingskosten.

Om corrosie te voorkomen zijn er verschillende manieren van bescherming ontwikkeld.

Zo kan met een galvanische stroom of stroomanode roestvorming worden voorkomen. Ook coatings en bekledingen worden wel toegepast, maar al deze conventionele manieren werken tijdelijk en niet altijd even efficiënt. Bovendien kan de onderkant van de bodem, zeker bij de echt grote opslagtanks, niet goed worden geïnspecteerd en beschermd met bijvoorbeeld een nieuwe coating, terwijl de tank in gebruik is. Omdat er nogal wat haken en ogen zaten aan deze beschermingsmaatregelen, was het tijd voor een alternatief.

Dat lijkt gevonden in vluchtige corrosieremmers die de onderkant van een tankbodem kunnen beschermen. Deze vluchtige stoffen, ook wel VCI’s genoemd, verspreiden zich automatisch in de lege ruimten onder de tankbodem en beschermen deze. Het mooie is dat het niet alleen bij nieuwe opslagtanks kan worden toegepast, maar ook bij oudere, en dat die dan niet eens buiten gebruik hoeven te worden genomen.

Bij een bestaande opslagtank kan een geperforeerd buisstelsel worden geplaatst rond de omtrek van de tank. Over de buis komt een afdichtend membraan en de buis zelf wordt gevuld met droog poeder die VCI’s bevat. Bij nieuwe tankbodems, of oude die een dubbele bodem krijgen, kan de corrosieremmer ook worden gemengd met het zand dat onder de nieuwe bodem wordt gebruikt. Een andere manier is om een geperforeerd pijpenstelsel in het zand onder de bodem aan te leggen waarin de corrosieremmers in vloeibare vorm worden ingebracht.

De resultaten van een test met verschillende vluchtige en oplosbare corrosieremmers zijn goed, stelt corrosiespecialist Zerust. Daaruit kwam een efficiency van zeventig tot tachtig procent naar voren. Bovendien gingen de VCI’s putcorrosie tegen. Kortom, de remmers kunnen de onderhouds- en vervangingskosten aan tankbodems flink omlaag brengen.

NIEUW MATERIAAL ZUIVERT ETHEEN Bij de productie van etheen is de vorming van een kleine hoeveelheid ethyn (acetyleen) onvermijdelijk. Het gaat om hooguit een procent, maar het heeft een belangrijk nadelig effect op de producten die uit etheen worden gemaakt. Zo kan het de katalysator vergiftigen waarmee etheen wordt omgezet in polyetheen. Daardoor vermindert de kwaliteit van deze veelgebruikte kunststof.

De gangbare technieken om het kleine beetje acetyleen te verwijderen, zijn duur en vergen veel energie. Een internationaal onderzoeksteam presenteert nu echter een materiaal dat daar verandering in kan brengen. De onderzoekers ontwikkelden een nieuwe variant in de klasse van Metal Organic Frameworks. Deze MOF’s zijn opgebouwd uit metaalionen die organische moleculen met elkaar verbinden tot een gestructureerde poreuze moleculaire architectuur. Via slim moleculair ontwerp zijn de eigenschappen van deze materialen precies in te stellen, bijvoorbeeld voor scheidingstoepassingen.

Prof. Rajamani Krishna van het Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences modelleerde de scheidingskarakteristieken van de nieuwe MOF met de naam UTSA-100. Daardoor werd duidelijk dat de nieuwe MOF inderdaad grote potentie heeft voor de industriële zuivering van etheen. Het kan deze processtap veel zuiniger en goedkoper maken.

PETROCHEM 7-8 - 2015 26

J Innovatie.indd 26

30-06-15 20:16

FLEXIBELE FABRIEKEN HEBBEN DE TOEKOMST In de snel veranderende chemische markt worden flexibiliteit en efficiëntie beschouwd als sleutelfactoren om de positie van Europa te versterken. Vooral het vermogen om snel in te spelen op marktontwikkelingen wordt belangrijker. Eén manier om dat vermogen te vergroten, is het opzetten van flexibele fabrieken. Aan de hand van interviews met vertegenwoordigers van de Europese chemiesector heeft TNO hierover een whitepaper geschreven.

De vertegenwoordigers van diverse Europese bedrijven noemden als belangrijkste zorgen de hoge productiekosten, de strenge regelgeving, en de uitdaging om het innovatietempo te verhogen en opkomende markten te veroveren. Een mogelijke oplossing is het vergroten van de flexibiliteit en het vermogen om snel in te spelen op marktontwikkelingen. Het concept van flexibele fabrieken kan worden toegepast in onderzoek, innovatie en productie, en stelt bedrijven in staat om nieuwe strategieën te ontwikkelen, producten sneller op de markt te brengen, beter en sneller in te spelen op de vraag van klanten, en investeringsrisico’s te verminderen.

Uit de gesprekken bleek dat flexibiliteit betrekking kan hebben op verschillende aspecten: capaciteit, productie, innovatie, locatie of grondstoffen. Op elk van deze vlakken vervult flexibiliteit weer een andere behoefte in de sector. Afhankelijk van de sector en het soort bedrijf kan een mix van flexibiliteit nodig zijn om de concurrentiekracht te vergroten. De belangrijkste technologische ontwikkelingen die grotere flexibiliteit mogelijk moeten maken, zijn modulariteit, procesintensificatie, continue processen (in plaats van batchprocessen), nieuwe productietechnologieën zoals 3D-printen, en de inzet van ICT voor “slimme fabrieken”.

Voor het implementeren van flexibele fabrieken is echter meer nodig dan nieuwe technologie; er moeten ook nieuwe of aangepaste bedrijfsmodellen voor worden ontwik-

ITANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: HEIJMANS

keld. De huidige bedrijfsmodellen in de chemische industrie zijn gebaseerd op kostenefficiëntie en grootschalige productie, wat op de lange termijn niet houdbaar is. Flexibiliteit vraagt om bedrijfsmodellen die meer nadruk leggen op waardecreatie en verkorting van de marktintroductietijd dan op kosten. Hierdoor zullen innovatie en inkomsten in de sector toenemen.

Kortom, de commerciële kansen en obstakels, en de technologische ontwikkelingen die in verschillende segmenten van de chemische markt nodig zijn om flexibele fabrieken te realiseren, worden in de whitepaper verkend. Download Small-scale flexible plants – Towards a more agile and competitive EU chemical industry op www.tno.nl.

PRAKTIJKTEST ENERGIEOPWEKKENDE GELUIDSSCHERMEN Naast de A2 bij Den Bosch staan twee proefstukken geluidswering waarmee zonne-energie wordt opgewekt. Doel van de praktijktest is om de economische en technische haalbaarheid van energieopwekkende geluidsschermen in beeld te krijgen. De hoofdrol in de test is weggelegd voor zogenoemde luminescent solar concentrators (LSC’s).

Deze doorzichtige, gekleurde panelen zijn een nieuw type energiebron, mede ontwikkeld aan de TU/e. LSC’s vangen het licht op en leiden dat naar de zijkant van het paneel. Daar landt het licht in geconcentreerde vorm op een traditionele zonnecel. ‘De LSC is met zijn kleuren veel mooier om te zien, wat een voordeel is voor toepassing in de gebouwde omgeving’, vertelt TU/e-onderzoeker Michael Debije, die er al jaren onderzoek naar doet. ‘Bovendien is het materiaal goedkoop, je kan het uitvoeren in elke kleur, het is stevig en de LSC’s doen het ook nog wanneer het bewolkt is. Het heeft enorme potentie.’

De twee geluidsschermen van de praktijktest zijn ieder 5 meter breed en 4,5 meter hoog en bevatten naast de LSC-panelen ook semi-doorzichtige panelen waarin klassieke zonnecellen zijn verwerkt, als vergelijking. De eerste onderzoeksresultaten laten zien dat één kilometer aan energieopwekkende geluidsschermen genoeg elektriciteit opwekken om vijftig huishoudens van elektriciteit te voorzien.

Sloot Tankbouw

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 7-8 - 2015 27

J Innovatie.indd 27

30-06-15 20:16

Het wordt tijd

VOOR EEN REËLE KIJK OP AUTOMATISERINGSPROJECTEN

Lever uw volgende project op tijd op, binnen budget Met de toenemende afhankelijkheid van uw procesautomatiseringsprojecten, bent u genoodzaakt om alle risicofactoren die de uiteindelijke resultaten van uw project in de weg staan te verlagen. Helaas, worden veel kapitaalintensieve projecten niet afgerond binnen 25% van het goedgekeurde budget of planning. Wilt u mondiaal concurreren? Zoek dan naar investeringen die bijdragen aan een verbetering van uw operatie en maximalisatie van uw winstgevendheid. Met gelijktijdig een verlaging van de kosten voor kapitaalintensieve projecten en de operationele kosten.

Blijf binnen het gestelde projectbudget

65

%

van de projecten van boven de $ 1 miljard

35

Verlaag het risico van budgetoverschrijdingen door kapitaalintensieve projecten nauwkeuriger te forecasten, het projectrisico te verlagen en door de projectresultaten beter te kunnen voorspellen - zelfs met meerdere eigenaren, engineering contractors en leveranciers.

%

van de projecten onder de $ 500 miljoen

MISLUKT

MISLUKT

Een project wordt als mislukt beschouwd als de planning uitloopt of het budget met meer dan 25% wordt overschreden, als de uitvoering 50% uitloopt of als operationele problemen in het tweede projectjaar nog steeds niet zijn opgelost.

–Speed Kills, Klaver, Ali. 2012 Project Manager Magazine

Verlaag de risico’s voor uw projectplanning Het onderschatten van de tijd die nodig is voor taken door ontbrekende, onnauwkeurige of verouderde data veroorzaakt late orderwijzigingen, herstelwerk en vertragingen in de planning op allerlei plekken. Door eerder in uw project samen te werken met experts van Emerson kunt u corrigerende maatregelen treffen en deze valkuilen vermijden.

$135 miljoen OP HET SPEL

56%

INEFFECTIEVE communicatie

Van elke $ 1 miljard die wordt uitgegeven binnen kapitaal intensieve projecten zit $ 135 miljoen in de gevarenzone.

56% daarvan ($ 75 miljoen) staat op het spel vanwege ineffectieve communicatie.

–2013 Pulse of the Profession, Project Management Institute

Realiseer Operational Excellence

30

%

van de beoogde opbrengsten

GAAT VERLOREN

Tot 30% van de beoogde opbrengsten verdampt tijdens de opbouw en ingebruikname van nieuwe activa.

Om tegemoet te komen aan de operationele en financiële doelstellingen, moet uw project operationele key performance indicators halen, er moet een lager dan verwachte uitval van equipment zijn en lagere onderhoudskosten. Emerson’s ervaren experts kunnen u helpen bij het bepalen van de meest effectieve automatiseringsoplossing zodat u ervan verzekerd bent dat de oplossing overeenkomt met uw doelstellingen ten aanzien van projectkosten en operationele doelstellingen op lange termijn.

–Deloitte. Effective Operational Readiness of Large Mining Capital Projects - Avoiding value leakage in the transition from project execution into operations. Article, 2012.

Maak ook van uw meest complexe projecten een

SUCCESVOLLE IMPLEMENTATIE

w w w. e m e r s o n p r o c e s s . co m / p r o j e c t c e r t a i n t y

PSS_AD_PAD_IntegratedProjects_June15_EN_NL_A4.indd 1 Adv PET 7-8.indd 28

6/30/2015 12:47:35 AM 30-06-15 17:32

PRODUCTEN

INFRAROOD TELE- EN MACROLENS VOOR WARMTEBEELDCAMERA’S Voor de Fluke Ti200, Ti300, Ti400, TiX520 en TiX560 warmtebeeldcamera’s zijn twee lenzen geïntroduceerd. Model 4xTele2 is een extra krachtige telelens voor scherpe warmtebeelden op grote afstand. Deze lens vindt vooral toepassing in de petrochemische industrie (hoge installaties), hoogspanningsinstallaties en -transport (grote afstanden) en hoogovens (te heet om dicht te naderen).

Model 25Mac2 is een macrolens voor het creëren van warmtebeelden van zeer kleine objecten. Deze lens heeft een ideale focusafstand van tien millimeter en vindt vooral toepassing bij research & development, design en keuring van elektronische componenten en microscopische thermografie.

Meer informatie: www.euro-index.nl REMMEN VOOR OFFSHORE LIEREN Terughaallieren dienen om twee schepen langszij te laten aanmeren door ze met een kabel naar elkaar toe te trekken. Maar de golven tussen beide schepen kunnen de spanning op de kabel sterk verhogen. Daarom is een remsysteem nodig dat de kabel langzaam laat vieren om de lier te beschermen zodra de spanning boven dertig ton komt.

De VKSD-FL van Twiflex is een enkele veerbediende remmodule, die uitermate geschikt is voor toepassingen met een beperkte ruimte. Deze serie heeft ook een "parkeerbeveiliging", die het risico voorkomt dat de remmen tijdens onderhoud onverwacht dichtslaan.

Als veerbediende remmen voor onderhoud worden afgeschakeld, worden de blokken normaal gesproken stevig tegen de schijf geduwd, waardoor de veren langs mechanische weg moeten worden ingedrukt om de blokken te verwijderen.

Hierdoor vraagt het onderhoud veel tijd en kunnen de remmen vanwege de gespannen veren onverwacht dichtslaan als een onderdeel defect raakt.

De Twiflex parkeerbeveiliging verschilt van andere oplossingen doordat ze de veerkracht ook echt van de rem haalt als deze is afgeschakeld, waardoor er geen kracht op het blok wordt uitgeoefend.

Zodra weer hydraulische druk aanwezig is, kunnen de onderhoudsmonteurs een regelspindel terugdraaien, waardoor het veerpakket vrijkomt. Als de hydraulische druk is afgelaten, kunnen de veren uitzetten zonder de rem te bedienen. Op dat moment zijn de veerkracht en hydraulische druk beide nul, wat betekent dat geen energie in de rem is opgeslagen.

De parkeerbeveiliging heeft een aantal voordelen. Ten eerste kan regulier onderhoud, zoals remblokken vervangen, worden uitgevoerd zonder kans dat de rem onverwacht dichtslaat, wat bij conventionele remmen wél kan gebeuren. Ten tweede kan de remdruk gemakkelijk worden bijgesteld door de parkeerbeveiliging in te schakelen en het aantal shims via het einddeksel te veranderen. Ten slotte is de montage gemakkelijker, doordat de rem zonder hydraulische druk kan worden gemonteerd.

Meer informatie: www.twiflex.com

PRECISIE-DRUKKALIBRATOR De Fluke 721Ex precisie-drukkalibrator is het ideale instrument voor gasoverdrachttoepassingen in potentieel explosieve atmosferen. Met twee geïsoleerde druksensoren bent u in staat om tegelijkertijd statische en verschildrukmetingen uit te voeren met één enkel instrument.

De drukkalibrator kan worden geconfigureerd door een lagedruksensor van 16 PSI (1,1 bar) of 36 psi (2,48 bar) te selecteren en vervolgens één van de zeven hogedrukbereiken toe te voegen.

De drukkalibrator is IECEx en Atex Ex ia IIB T3 Gb (Zone 1) gekeurd en heeft twee geïsoleerde, roestvrijstalen druksensoren met een nauwkeurigheid van 0,025 procent. De gebruiker kan kiezen uit negentien drukeenheden om de druk weer te geven.

Meer informatie: www.have-digitap.nl VALSTOPAPPARAAT GECOMBINEERD In Nederland vinden elk jaar duizenden ernstige ongevallen plaats bij het werken op hoogte. Het Turbo Lite valstopapparaat biedt dezelfde capaciteit als een traditioneel schokabsorberend verbindingsmiddel, terwijl het uitscheuren van de valdemper slechts 1,80 meter is in plaats van 2,50 meter. Ideaal voor werksituaties met een beperkte vrije valruimte. Het valstopapparaat is in alle valfactoren (0, 1 en 2) te gebruiken en reduceert het grote aantal verschillende valstopapparaten tot een minimum. De Turbolite kan beschikken over een steigerhaak, twistlock en karabijnhaak.

De Miller Twin Turbo combineert twee Turbolite valstopapparaten, zodat een lijn altijd gespannen is.

Dit verhoogt de flexibiliteit en bewegingvrijheid van de gebruiker. Het systeem is gebruiksvriendelijk en eenvoudig te monteren of demonteren voor inspectie of vervanging. Het op- en afrollen van de weefselband gebeurt vrij en zonder onderbrekingen. De Twin Turbo beschikt over twee steigerhaken.

Meer informatie: www.wiltec.nl

PETROCHEM 7-8 - 2015 29

G Producten.indd 29

30-06-15 20:15

CHEM

Datum: 18|09|2015 Locatie: Nijlicht|Eemshaven

Thema: Nieuwe chemie in de EemsDelta Er lijkt weer een nieuw elan te komen in de Industriële EemsDelta. Nieuwe investeringen kondigen zich aan en verloren gewaande bedrijven worden nieuw leven ingeblazen. Ook voor de chemische industrie dienen zich nieuwe mogelijkheden aan. Innovatieve procestechnologie bijvoorbeeld. Wat te denken van power to chemicals, waarbij overschotten aan duurzame energie worden opgeslagen in hoogwaardige

chemische producten. Ook tussen de industrie en de landbouw kan nieuwe chemie ontstaan.

Zo kunnen suikerbieten en landbouwafval prima als grondstoffen worden ingezet. En misschien kan het Vlaamse model wel als voorbeeld dienen voor nieuwe chemie tussen industrie en overheden. Een devies voor deze dag: laat de chemie zijn werk doen!

www.eemsdeltavisie.nl INITIATIEFNEMERS:

150629 Spread EDV.indd PET0708 EDV.indd 30 Alle pagina's

CONTENTPARTNERS:

PL

30-06-15 20:32

n PROGRAMMA 10.00 ontvangst 10.30 aanvang - opening dagvoorzitters Cas König (ESD SIC) en Wim Raaijen (Petrochem) - feedbackinterview over vorderingen in de EemsDelta - Keynote Marco Waas, innovatiedirecteur Akzo Nobel - Energy Savers, Cas König op bezoek bij Eward Hofstede (Avebe) 12.00 lunch 13.00 middagprogramma - keynote over investeringsklimaat ‘Het succes van Vlaanderen’ Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder Essenscia Vlaanderen - pitches finalisten Northern Enlightenmentz 14.15 pauze 14.45 visies en inspiratie - power to products, Hans Wiltink (ISPT) - biogrondstoffen - synergievoordelen in industriële ketens - uitreiking Northern Enlightenmentz 16.00 borrel

NORTHERN ENLIGHTENMENTZ Een belangrijk onderdeel van het programma van EemsDeltavisie is de verkiezing van de Northern Enlightenmentz of the Year 2015.

Daarbij gaat het om lichtende voorbeelden voor een duurzamere industrie in NoordNederland. De winnaar wordt aan het eind van het congres bekendgemaakt.

Finalisten: Betaprocess,

Algeacom en de Bio Product Processor.

n

DOELGROEP • Management in de procesindustrie • Management van de toeleverende industrie

• Consultants en onderzoekers • Beleidsmakers bij overheden

www.eemsdeltavisie.nl PLATFORMPARTNERS:

PET0708 EDV.indd 31

30-06-15 30-06-15 09:42 20:32

7  8 OKTOBER

2015

Jaarbeurs Utre

De vakbeurs vo

cht

or professiona

ls in het labora torium

TOEGANG IS GR Registreer nu v ATIS www.labtechnoia logy.nl/registra tie BEURSVLOER Op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology 2015 is de nieuwste laboratoriumtechnologie te vinden. Naast innovatieve technologie is er ruimte voor producten ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. Een overzicht van de exposanten is te vinden op www.labtechnology.nl PROGRAMMA Op beide dagen is er een stevig inhoudelijk programma.

Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. analysetechnieken (GC, HPLC, MS, LC), biobanking, cryo storage & sampling, biomedische- en biotechnologie, laboratoriumontwikkeling, -inrichting en –automatisering, robotics, materiaalkunde en ‘common’ laboratoriumapparatuur.

partners:

Adv PET 7-8.indd 32 403_adv_labtech_210x297_NW.indd 1

Op woensdag 7 oktober vindt The Analytical Challenge plaats met een programma over de laatste ontwikkelingen binnen de analytische chemie. The Analytical Challenge wordt georganiseerd door de Sectie Analytische Chemie van de KNCV (SAC), vakblad C2W en Bèta Publishers.

Meer informatie: www.theanalyticalchallenge.nl REGISTREREN Toegang tot Labtechnology 2015, de beursvloer en het programma m.u.v. The Analytical Challenge is gratis. Kijk voor deelnametarieven op www.theanalyticalchallenge.nl.

Registreer vandaag nog via www.labtechnology.nl

organisatie:

30-06-15 17:32 07-05-15 09:36

KENNIS

Doe kosteloos mee aan MOOC Masters of Excellence Frans Scheeren, Plant Manager of the Year 2014, heeft zich het afgelopen jaar ingezet voor meer vakmanschap en meesterschap in de industrie. Er is op dat vlak al het een en ander op gang gekomen, bijvoorbeeld de samenstelling van een MOOC, een Massive Open Online Course. Schrijf in via www.petrochem.nl.

Wim Raaijen

MASTERS OF EXCELLENCE De MOOC Masters of Excellence is een initiatief van het Petrochem Platform en de MOOCfactory. Samen met Frans Scheeren van OCI Nitrogen en Roy Janssen van Stork gaat de redactie van Petrochem de MOOC regisseren. Schroom niet om mee te doen. Het is kosteloos en inschrijven kan via www.petrochem.nl.

In verschillende interviews en ook tijdens het Deltavisie-congres in juni hield Frans Scheeren, director Manufacturing van kunstmestfabrikant OCI Nitrogen, een warm pleidooi voor technische kennis en ervaring. Wil de Nederlandse industrie wereldkampioen manufacturing worden, dan ligt de sleutel bij vakmensen die weten waarover ze het hebben, en van daaruit handelen.

Scheeren wil, gechargeerd gezegd, weer terug naar de middeleeuwen: ‘In de oude ambachten had je de meester en de gezel.

De gezel werd lid van een gilde, kreeg een basisopleiding en zocht dan aansluiting bij een meester om het beroep tot in de finesses te leren. De meester was verplicht hem alles te leren wat hij zelf beheerste. De meester was een specialist, bijvoorbeeld een meubelmaker, die precies wist wat de klant vroeg, de kneepjes van het vak kende en die heel veel ervaring had.

geen vingerkootje kwijtraakt of vloeistof over zich heen krijgt. En zeker ook een meester bij de onderhoudsdienst of bij de contractor die controleert of de juiste pakking op de juiste wijze is gemonteerd, zodat de compressor niet weer hoeft te worden uitgebouwd of de gezel van productie straks in een gaswolk staat.

Scheeren is van mening dat het vakmanschap – het domein van de gezel in het vroegere gildesysteem – maar ook de controle op geleverde diensten en materialen – de rol van de meester – thuishoren bij de serviceverlener en toeleverancier. ‘Deze toezichthoudende meesterrol dient explicieter te worden ingevuld om incidenten, fouten, dubbel werk, en vertraging te voorkomen. Met andere woorden: first time right. Het bedrijf zelf dient uiteraard als klant in staat te zijn om de behoefte goed te definiëren en te beoordelen of de geleverde diensten of materialen voldoen aan de verwachting.’

Serviceverlener Gezellen heten tegenwoordig engineer, constructeur, inkoper, planner of operator. De meesters heten senior, chef, teamleider of uitvoerder, maar zelden of nooit toezichthouder of controleur, laat staan meester. Onze meesters hebben meestal niet één, maar soms zelfs tien of meer gezellen, die vaak letterlijk niet dezelfde taal spreken, vindt Scheeren.

Hij zou graag zien dat er in elke tak van sport in de industrie meesters komen.

Bijvoorbeeld een meester bij engineering, inkoop en constructie, die ervoor zorgt dat de tekeningen kloppen, de juiste materialen worden geleverd en de draadjes goed worden aangesloten, zodat de machine start met één druk op de knop.

En een meester bij productie die controleert of de fabriek naar behoren is veiliggesteld, zodat de gezel van de contractor

Stork Inmiddels heeft Scheeren zelf de daad bij het woord gevoegd. Met contractor en partner Stork werkt OCI Nitrogen aan een samenwerkingsverband op het vlak van onderhoud waarbij vertrouwen en de lange termijn ervoor moeten zorgen dat partners zich medeverantwoordelijk voelen voor fabrieken en een goed beoordelend vermogen opbouwen.

Samen met Roy Janssen van Stork kwam Frans Scheeren tijdens Deltavisie in Rotterdam uitleggen hoe OCI en Stork de samenwerking willen inkleden. Waarbij meesterschap een belangrijke rol krijgt.

Binnen het Petrochem platform wordt met hen ook gewerkt aan een traject voor e-learning. Onder de naam Masters of Excellence kan iedereen straks meediscussiëren en van elkaar leren om de industrie te versterken. ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 33

U MOOC.indd 33

30-06-15 20:40

Erkend EX service center Voor al uw HETRONIC & ABITRON radiobesturingen sales@awsystems.eu

Bezoek onze stand 667 op de MATEXPO te Kortrijk(BE) van 2 t/m 6 september

Datum: 12/11/2015 | Locatie: AFAS AZ Stadion, Alkmaar

Energie-innovaties van Hollandse Bodem

Meer informatie: congressen@industrielinqs.nl

WWW.E4NG.NL 150629 Adv E4NG.indd 1

Adv PET 7-8.indd 34

30-06-15 11:56

30-06-15 17:32

DELTAVISIE

Een flexibelere en efficiëntere tankterminal Een tankterminal kan flexibeler en efficiënter opereren volgens Emerson Process Management en ODS Metering Systems.

Tijdens een business case op Deltavisie 2015 lieten de twee bedrijven zien hoe dat kan. Ze bespraken een oplossing waarbij er tegelijk product uit een tank kan worden gehaald en er ook in kan worden gelost, of een schip en een vrachtwagen kunnen op hetzelfde moment worden beladen. Nu gebeurt dat vaak na elkaar en daarmee gaat een hoop tijd verloren.

Dagmar Aarts

Op tanks zit een levelmeting, vaak een radar, die het niveau in de tank meet. Als een schip wordt geladen, weet een bedrijf dankzij deze meter hoeveel product er in het schip is gegaan. ‘Maar door op deze manier te meten, beperk je jezelf ’, zegt Richard Thomassen van ODS Metering Systems. ‘Als je twee vrachtwagens wilt verladen uit die tank, zal je eerst de een moeten doen en dan de andere. Je kunt er niet twee tegelijk verladen, want dan weet je niet hoeveel er in de verschillende vrachtwagens is gegaan. Het is daarom beter om er een massaflowmeter tussen te hangen. Dan ben je heel vrij in het maken van productbewegingen.’

Dit is mogelijk met een coriolis flowmeter. Om ervoor te zorgen dat de flowmeter het volume goed meet, wordt een ontluchtingsketel gebruikt. Thomassen: ‘Er zitten nogal wat haken en ogen aan een verladingsmeting. Vaak wordt product in een tank geroerd om het homogeen te maken, maar soms gebeurt dit ook met lucht. Door de luchtbelletjes die dan worden gevormd, gaat het volume omhoog, waardoor je geen goede meting hebt. Onze ontluchtingsketel

Thomassen: ‘Als je twee vrachtwagens wilt verladen, zal je eerst de een moeten doen en dan de andere.’

haalt al die belletjes er uit.’ Die ketel en het bijhorende systeem worden tussen de bestaande installaties gebouwd en kunnen ook worden gebruikt als schepen worden gelost.

Eenvoudig verifiëren Naast dat de massaflowmeter en het ontluchtingssysteem de terminal efficiënter maken, kunnen de onderhoudskosten met een Smart Meter Verification (SMV) worden verlaagd. Daarmee kan op een eenvoudige manier worden geverifieerd of de meter nog in goede conditie is.

De verificatie wordt om de zoveel tijd gedaan, waardoor een trend is te zien.

‘Het is geen absolute waarde, maar je kan het verloop in de trend zien’, zegt Bert Roos van Emerson Process Management. ‘Als die trend naar boven of beneden loopt, kan er iets aan de hand zijn.’

Het is een signaal dat de meter onderhoud nodig heeft of moet worden gekalibreerd. De meter hoeft er dus minder snel uitgehaald te worden dan wanneer er preventief wordt gekalibreerd. ‘Van uitbouwen en transport wordt een meter meestal niet echt beter.’■

Roos: ‘Van uitbouwen en transport wordt een meter meestal niet echt beter.’

PETROCHEM 7-8 - 2015 35

P Businesscase.indd 35

30-06-15 20:30

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

SPIE blaast Limburgse watermolen nieuw leven in De Stichting Sint Elisabethmolen en de gemeente Haelen wilden een vervallen molen restaureren.

Enkele aannemers, waaronder SPIE, moesten zorgen dat de molen weer als waterkrachtcentrale kan functioneren. Er werden een nieuw waterrad en nieuwe sluisschuiven geplaatst. De molen draait 24/7 en wekt stroom op voor vijftien huishoudens.

BASF neemt nieuwe innovatieve zuiveringsinstallatie in gebruik Vanaf 23 juni zal BASF een nieuwe DeNOx-installatie voor de fabrieken in De Meern in gebruik nemen. De investering is een grote stap in een programma om structureel de belasting op milieu en omgeving te reduceren. De nieuwe installatie zorgt ervoor dat NOx-uitstoot wordt omgezet in neutrale gassen en water. De opstart zal geleidelijk verlopen en wordt voorafgegaan door een testperiode van ongeveer twee weken.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTĂ€ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

AkzoNobel levert coatings voor windmolenpark op Noordzee De producten beschermen het offshore-windmolenpark Gode Wind dat voor de Duitse Noordzeekust ligt. AkzoNobel levert coatingproducten voor de fundering en verloopstukken van windturbines. Het park zal voldoende elektriciteit opleveren om 600.000 Duitse huishoudens van stroom te voorzien. De eerste funderingen zijn onlangs geplaatst. Het project wordt in de loop van 2016 afgerond.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

PET0708 PlatformQuotes.indd 36

30-06-15 20:34

‘EXPERTQU TES’ Vooropgesteld dat deze wijze van verificatie – je zou kunnen zeggen pseudo kalibratie – breed wordt geaccepteerd, dan kunnen we zonder uit bedrijf te gaan de performance van de meter controleren.’

Hans Kerkhoven over Smart Meter Verification in een expertblog op www.petrochem.nl over de business case Zero Money van Emerson, voorafgaand aan het congres Deltavisie. Zie ook pagina 35.

Momenteel zijn monteurs slechts vijftig procent van hun tijd bezig met sleutelen. De rest van de tijd zijn ze bezig met bijvoorbeeld vergunningprocedures of simpelweg wachten.

Dat kan natuurlijk efficiënter.’

Dik Schipper in een interview met iMaintain (editie 6) over dat de installaties er bij Dow in Terneuzen beter bij staan dan ooit.

Er wordt met twee maten gemeten.

Opdrachtgevers vinden dat contractors aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Om te kunnen werken, moet je een VCA-certificaat behalen. Omgekeerd zouden opdrachtgevers dan ook aan VCO moeten voldoen, maar dat doen ze helemaal niet. Dat komt op mij niet erg geloofwaardig over.’

Henk Leegwater tijdens het debat op het congres Deltavisie begin juni.

Vandaag gebruikt men vooral petrogebaseerde oplossingen voor het schoonmaken, het nadeel daarvan is dat alles in het afvalwater belandt en dus vroeg of laat in de natuur.’

Wim Soetaert op metrotime.be tijdens de opening van twee nieuwe bioreactoren ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van Biobased Europe Pilot Plant, het open innovatieen opleidingscentrum voor biogebaseerde economie in Europa.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder, BASF Antwerpen

Karin Husmann Plant One, managing director

Frank de Leng Botlek Tank Terminal Plantmanager

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs Algemeen adviseur

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Cor van de Linde iTanks, managing director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Wouter Stam Flowid, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Jan Bout Bout&Co, partner

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

PET0708 PlatformQuotes.indd 37

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

30-06-15 20:34

DELTAVISIE

Sabic Geleen wint VOMI Safety eXperience Award Tijdens het avondprogramma van Deltavisie 2015 is Sabic Geleen uitgeroepen als winnaar van de eerste editie van de VOMI Safety eXperience Award. Met deze award wil de vereniging van aannemers in de industrie haar erkenning uitspreken voor die sites waar men het gevoel heeft dat veiligheid er echt toe doet.

Mark Oosterveer

Veiligheid is al jaren een van de belangrijkste thema’s binnen de procesindustrie.

Het beleid daarvoor wordt doorgaans vastgesteld op hoog niveau, terwijl de mannen en vrouwen op de werkvloer de dagelijkse praktijk meemaken. Hoe ervaren zij de veiligheid op het terrein? Waar voelen zij zich het veiligst, en waarom?

Een belangrijke factor in het gevoel van veilig werken wordt bepaald door de opdrachtgever. Een opdrachtgever kan veilig werken contractueel afdwingen, maar hoe gaat hij er werkelijk mee om?

Om de opdrachtgevers die serieus aan een echt veilige werkplek werken te waarderen, heeft aannemersvereniging VOMI de verkiezing van de VOMI Safety eXperience samen met het Petrochem platform opgezet.

De directies van de VOMI-bedrijven hebben elk een aantal opdrachtgevers genoemd waarvan zij vinden dat het veilige opdrachtgevers zijn. Na een eerste toetsing op een aantal criteria is er een lijst van zo’n dertig bedrijven ontstaan.

Bij elk van deze bedrijven heeft een SHEQ-deskundige tien werknemers op verschillende niveaus geënquêteerd. Het is een lijst met uiteenlopende vragen waarmee de veiligheidsbeleving van de werknemers wordt getoetst. Geeft de opdrachtgever het goede voorbeeld? Kan je hier alles zeggen? Is veiligheid altijd het belangrijkst?

VOMI SAFETY EXPERIENCE De jury van de VOMI Safety eXperience bestond dit jaar uit: Anne Kamphuis Directeur SSVV Bas Rigter Projectleider VOMI Jeroen Maan Directeur Industrie bij BAM Bouw en Techniek Mark Ammerdorffer Directeur VOMI Ruud van Doorn Directeur Bilfinger Industrial Services Viola van Guldener Senior Business Consultant TNO

Dit leverde zo’n driehonderd ingevulde enquêtes op. Deze zijn verwerkt en dat leverde een top drie op van bedrijven waar de veiligheidsbeleving het hoogst is. Bij elk van deze bedrijven is een jury op bezoek geweest en is een korte film gemaakt om het bedrijf tijdens het Deltavisie-congres te presenteren aan het publiek. De jury heeft gekeken in hoeverre de veiligheidsbeleving van de mensen op de werkvloer past bij de cultuur, werkwijzen en systemen die de opdrachtgever hanteert en nastreeft. Uit fragmenten van de juryrapporten is te zien hoe hoog het niveau van de deelnemers lag.

Bekijk de film over AEB Amsterdam op www.deltavisie2015.nl

AEB Amsterdam AEB Amsterdam onderhoudt goede relaties met haar contractors. Wanneer er iets fout gaat, legt AEB niet onmiddellijk de schuld neer bij de desbetreffende contractor. Zij stellen naast de vraag: ‘Waarom ben je in deze onveilige situatie gaan werken?’ ook de vraag: ‘Waarom heb je deze onveilige situatie niet kunnen of willen melden bij AEB?’ AEB gaat zo steeds de dialoog aan met contractors om hun kijk en ervaring op het gebied van veiligheid maximaal in te zetten.

Het valt op dat er veel focus is op het visueel maken van veiligheid. Op alle niveaus en plaatsen wordt gewerkt aan het bewustzijn voor veiligheid en veilig

PETROCHEM 7-8 - 2015 38

T Vomi.indd 38

30-06-15 20:39

De trotse winnaars vlnr: site director Dieter Hollmann, QESH-manager Olaf Derkx en director Logistics & Site Affairs Math Peeters.

‘Met deze award bevestigen onze contractor­ medewerkers dat zij Sabic als meest veilige bedrijf ervaren. Een mooier compliment kun je als bedrijf niet ontvangen.’ werken. Er heerst een open cultuur waarbij de mens centraal staat. AEB noemt dat zelf ‘de beschermende kracht’.

Een duidelijk onderscheidende rol is weggelegd voor de buddy manager.

Elke contractor krijgt een eigen buddy manager vanuit ExxonMobil die los van het contract het aanspreekpunt is voor veiligheidsissues. Deze buddy manager rapporteert direct aan de plantmanager en wordt ook aangesproken op incidenten bij de contractor. Zowel de buddy managers als de plantmanager zelf zijn vaak op de site te vinden.

Bekijk de film over ExxonMobil op www.deltavisie2015.nl

ExxonMobil Bij ExxonMobil Rotterdam valt op dat je bij een bedrijf bent dat procedureel erg sterk is, misschien komt dat wel door de Amerikaanse invloed. Er is over alles nagedacht en dat biedt handvatten voor het omgaan met alle voorkomende situaties. Maar als je wat doorvraagt, merk je snel dat de veiligheidsbeleving bij deze opdrachtgever dieper gaat dan de procedures. Nobody gets Hurt is een oprecht doel van de mensen die bij ExxonMobil werken.

Bekijk de film over Sabic Geleen op www.deltavisie2015.nl

Sabic Geleen Bij Sabic Geleen blijkt tijdens het jurybezoek dat op alle momenten in de samenwerking wordt gewerkt aan gelijkwaardigheid. Sabic Geleen werkt vanaf

2010 met het C5-systeem. Dit is een systeem waarin zij nauw samenwerken met de vijf belangrijkste contractors op het terrein. Samenwerken houdt in dat contractors daadwerkelijk betrokken zijn bij meetings op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Binnen de SHEboard van Sabic wordt ook samen met contractors het jaarplan opgesteld. Er is veel ruimte voor feedback en contractors hebben inspraak op het veiligheidsbeleid van Sabic.

Het bedrijf staat open om te leren van haar contractors en van onveilige situaties. En ondanks dat dit een multinational is, lukt het om toch ook de lokale benadering voor veiligheid te bewaren.

Winnaar Het was moeilijk om te kiezen, maar onder aan de streep kwam Sabic Geleen als winnaar uit de bus. Bij de bekendmaking door juryvoorzitter Ruud van Doorn namen site director Dieter Hollmann, QESH-manager Olaf Derkx en Math Peeters, director Logistics & Site Affairs de award in ontvangst. Een blije Hollmann: ‘Met deze award bevestigen onze contractormedewerkers dat zij Sabic als meest veilige bedrijf ervaren.

Een mooier compliment kun je als bedrijf niet ontvangen.’

Derkx voegde daaraan toe: ‘Ik ben ontzettend trots op het feit dat onze contractormedewerkers zich veilig en gehoord voelen binnen Sabic. Dit zet voor mij de kroon op het werk dat wij samen met onze contractors en eigen medewerkers doen om elk dag opnieuw elkaars veiligheid en het milieu verder te verbeteren. Wij streven gelijkwaardigheid, transparantie en gedeeld eigenaarschap na, op alle niveaus.’ ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 39

T Vomi.indd 39

30-06-15 20:39

Meet toch gewoon alles wat u wilt!

CONTACTVRIJE FLOWMETERS voor gassen en vloeistoffen

nie goe uw S dge il 2 keu rd

Te gebruiken als droogloopbeveiliging voor uw pomp. Door de flow continu te meten is het mogelijk op tijd een te lage flow te constateren hiermee kunnen kostbare pompen worden beveiligd.

Er vindt geen inbreuk in de leiding plaats en daarnaast biedt clamp on:  Geen drukval  Ook geschikt voor zeer visceuze produkten zoals zware stookolie  Groot meetbereik van 0 – 25 m/s FLEXIM Instruments Benelux BV Tel.: +31(0)10 24 92 333 Fax.: +31(0)10 24 92 339 www.flexim.com benelux@flexim.com

SOLIDS EUROPEAN SERIES

Ahoy Rotterdam

30 / 09 - 01 / 10 / 2015 Trade show for powder & bulk solids technologies

Vakbeurs Solids Benelux

B er ooeknt u bij?

2015

Rotterdam

Gelijktijdig met Pumps & Valves

@SolidsBenelux #SolidsBenelux

www.solidsrotterdam.nl

Adv PET 7-8.indd 40

30-06-15 17:33

DELTAVISIE

Ronald Hoenen Plant Manager of the Year 2015 Tijdens het congres Deltavisie is Ronald Hoenen van DSM Dyneema in Heerlen verkozen tot Plant Manager of the Year 2015. Hoenen was de favoriet van zowel de vakkundige jury, de zaal bij het congres, als op internet.

Zodoende sleepte hij op alle FOTO: ERIC DE VRIES

fronten de meeste punten in de wacht. De andere twee finalisten waren Eugène Kuijpers van BASF Maastricht en Frank de Leng van Botlek Tank Terminal.

Ronald Hoenen (in het midden) viert de overwinning met zijn team.

Wim Raaijen

De verkiezing Plant Manager of the Year werd in juni voor de achtste keer gehouden en is een initiatief van het Petrochem platform, in nauwe samenwerking met de chemische industrie in Nederland (VNCI), de tankopslagsector (Votob) en verschillende andere partijen in de procesindustrie. Traditioneel wordt tijdens het congres Deltavisie in

JURY De jury over Ronald Hoenen: ‘Ronald is een charismatisch en inspirerend plantmanager. Met focus op gedragscultuur in het programma ‘dienend leiderschap’, is er een nieuwe spirit in de organisatie waardoor innovatie en competitie weer opnieuw is gaan leven.

De jury over Frank de Leng: ‘Frank heeft vanuit zijn brede ervaring en leiderschap een succesvolle ombouw gerealiseerd van graansilo-locatie tot een volwassen Botlek Tank Terminal operatie.’

De jury over Eugène Kuijpers: ‘Eugene heeft een uitmuntend analytisch vermogen en technologisch inzicht. Hij heeft, mede dankzij zijn opgewekte persoonlijkheid en de transparantie die hij nastreeft, in korte tijd vertrouwen opgebouwd bij de medewerkers en de locatie ‘Maastricht’ weer op de kaart gezet.’

de avond de winnaar bekendgemaakt.

Bijna tweehonderd mensen maakten de uitreiking mee.

Dienend leiderschap Ronald Hoenen van DSM Dyneema is met zijn 43 jaar een van de jongere winnaars tot nu toe. Dat is ook merkbaar in zijn manier van leidinggeven. Die laat zich gemakkelijk omschrijven als modern, uitgaande van de kwaliteiten van mensen. En ook zijn methoden lijken allerminst stoffig. Op het prikbord van zijn kamer staan bijvoorbeeld tot motto verheven songteksten van Coldplay, Marillion en Rush.

Als Plant Manager of the Year wil Hoenen zich het komende jaar inzetten voor het zogenoemde dienend leiderschap in de industrie. Bij DSM Dyneema is hij daar al mee begonnen. Om de organisatie dynamischer op marktontwikkelingen te laten anticiperen, werkt Hoenen aan een cultuurverandering. Lees hierover meer in het interview met Ronald Hoenen op pagina 12 van deze Petrochem. ■ PETROCHEM 7-8 - 2015 41

W Juryrapport.indd 41

30-06-15 20:42

More than a solution.

• Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen

• Data- telecommunicatie • Ondersteuning Technische Diensten • Brandmeldinstallaties

• Verhuur Zone 0 Verlichting

• Veiligheidsinstallaties

• Maatwerk CEAG kunststof Ex Klemmenkasten

Petrochemie

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor Adv PET 7-8.indd 42 _advA5_www_petrochem.indd 43

30-06-15 20-10-14 20:46 14:28

AGENDA CONGRES / BEURS / EVENEMENT SKIW www.skiw.nl

VLAAMS – NEDERLANDS WATERSYMPOSIUM Het Watersymposium van SKIW is inmiddels een geliefd platform geworden voor de industriële watergebruiker en zijn toeleveranciers. Het symposium omvat een uitgebreid lezingenprogramma en een aan het symposium gekoppelde beperkte vaktentoonstelling. De lezingen zullen worden gehouden in een plenaire- en meerdere parallelle sessies. Nieuw in deze editie zijn de thema gerichte rondetafelgesprekken. De deelnemers zijn behalve industriële procestechnologen, watertechnologen, watermanagers en utilitymanagers, ook procestechnologen van adviesbureaus en vertegenwoordigers van de toeleverende industrie.

17 september 2015 AVANS Hogeschool, Breda

Petrochem platform www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2015 Met inspirerende presentaties over nieuwe chemische routes, maar ook nieuwe vormen van samenwerken. Bovendien de tweede editie van Northern Enlightenmentz-verkiezing.

Doelgroep van dit congres: management in de procesindustrie en toeleverende industrie, consultants en onderzoekers, beleidsmakers bij overheden.

18 september 2015 Nijlicht Eemshaven

Management Producties www.maritimetech.nl

MARITIME TECH 2015 Het technisch jaarcongres over innovatie in maritime ontwerp, bouw en onderhoud. Sprekers zijn onder andere: Robby de Backer (Jan De Nul), Peter van Terwisga (Damen), Bram Kruyt (Wärtsilä), Hans Hopman (TU Delft), Alcuin de Weert (Anthony Veder), Jaap de Jong (Van Oord), Bas Buchner (MARIN) onder leiding van dagvoorzitter Wouter Kruijt (IHC Services). Op dit event verwachten we meer dan honderd CEO’s, technisch directeuren en manager uit de maritieme branche zoals rederijen, scheeps- en equipmentbouwers, leveranciers en dienstverleners.

24 september 2015 Energiehuis, Dordrecht

VNCI www.vnci.nl/chemie/dag-vande-chemie

DAG VAN DE CHEMIE Dit evenement wordt tweejaarlijks georganiseerd door de VNCI. Het doel is om de kennis van chemie bij het grote publiek te vergroten en het imago van de chemie te verbeteren. Ook kan de omgeving kennismaken met organisaties en de chemie. De VNCI zet dit jaar het thema innovatie centraal. De chemie speelt een belangrijke rol op het gebied van innovatie en verduurzaming.

Voor onze maatschappij is dit van essentieel belang. Denk aan zuinige en lichte auto’s, de ontwikkeling van medicijnen, ‘groene verpakkingen’ en biogebaseerde grondstoffen.

26 september 2015 Meerdere locaties

Management Producties www.scheldeconferentie.com

SCHELDE CONFERENTIE 2015 Om als havencomplex te voldoen aan de nieuwe tijd, zal in hoge mate gezocht moeten worden naar een antwoord op de schaalvergroting en kostenverlagingen. Dat vraagt om een duidelijke regie en daarnaast het verbinden van bedrijven en stromen.

Sprekers: Minister Ben Weyts, Marc Van Peel (Port of Antwerp), Renaat Landuyt (Port of Zeebrugge), Mathias De Clerq (Port of Ghent), Carla Schönknecht (Zeeland Seaports), Paul Jacob Bins (Euroports), Johan Proost (Ipsen Logistics), Geert Pauwels (NMBS Logistics), Carla Debart (APM Terminals Zeebrugge), Ben Maelissa (Danser Group), Frank Beckx (essenscia vlaanderen)en Richard van de Plasse (Arkema Nederland) o.l.v. dagvoorzitters Michaël Dooms (VU Brussel) en Larissa van der Lugt (Erasmus Universiteit Rotterdam).

1 oktober 2015 Martinushoeve, Haven Antwerpen

PETROCHEM 7-8 - 2015 43

K Agenda.indd 43

30-06-15 20:17

MARKET REVIEW ALGEMEEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ABTECH ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 13 99 Fax: +31 (0)72 515 56 45 Mobiel: +31 (0)6 51 42 32 10 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Abtech

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

DDM Demontage B.V.

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MECHANICAL CONTRACTING

DEMONTAGE

BLAST VALVES

MANN+HUMMEL Vokes Air BV

MAGION Process Control Engineering B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

ENERGIETECHNIEK

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INTEC Netherlands BV

for Benelux, marine & offshore PO Box 101 NL – 8180 AC Heerde The Netherlands Tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 Email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

Postbus 2517 2940 AA LEKKERKERK Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V. Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

MILIEU & ENVIRONMENT

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

NR Koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRIMPEN A/D IJSSEL Tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 E-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

44 PETROCHEM 7-8 – 2015

PET7-8 Market review.indd 44

30-06-15 20:19

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

STAALCONSTRUCTIES

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WATERBEHANDELING

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

VERZEKERINGEN

STUDBOLTS

INTRAMAR insurances BC Basco MAGION Process Control Engineering B.V.

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WARMTEBEHANDELING

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Robbin Hofman, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 7-8 – 2015 45

PET7-8 Market review.indd 45

30-06-15 20:19

COLUMN

De perceptie dat werken en leren maar iets voor de lagere opleidingen is, moet dringend veranderen.

Knelpuntberoepen In mei hield de chemische sector in België haar opendeurdag.

Dat doet ze om de vier jaar. Bij die gelegenheid onderstreepte Wouter De Geest, voorzitter van essenscia en CEO van BASF Antwerpen, het belang van een ommezwaai in de wereld van technische opleidingen. Al jaren worstelt de maakindustrie en dus ook de sector van de chemie en life sciences met een tekort aan technisch opgeleiden die aan de slag kunnen als operator of onderhoudstechnicus. Beide behoren tot de knelpuntberoepen en alle promotie-acties van onderwijs en beroepssectoren ten spijt komt er geen schot in de zaak.

Dus werd op zoek gegaan naar een andere weg om de knelpuntberoepen te ontknellen. Zo doet de sector al jaren suggesties om het duaal leren in te voeren. Daarbij wordt steevast verwezen naar Duitsland, waar voor de meeste technische opleidingen al sinds 1969 het stelsel van “leren & werken” is ingevoerd. Dit is het zogenoemde Azubi-systeem, naar het Duitse woord Auszubildenden oftewel op te leiden jongeren.

Het is daar algemeen aanvaard, heeft dus een maatschappelijk draagvlak en de ondernemingen putten eruit om hun directe aanwervingbehoefte op te vullen. Bovendien steunen zowel de onderwijs- als de economische wereld het systeem.

Inspireren In Vlaanderen heeft de huidige gewestregering nu ook de duidelijke keuze gemaakt om dit stelsel van werken en leren in te voeren voor de laatste twee jaren van het middelbaar beroepsen technisch onderwijs. ‘Uit de praktijk is gebleken dat het niet voldoende is om schoolgaanden warm te maken voor techniek en mechaniek om zo hun studiekeuze mee gestalte te geven.

We denken dat we ook moeten helpen om een oordeelkundige beroepskeuze mogelijk te maken’, zegt De Geest. Volgens hem moet het Duitse Azubi-model niet worden gekopieerd, maar ‘we kunnen er ons door laten inspireren’. Er ligt daar toch veertig jaar ervaring.

‘Er is nood aan opleidingen die zijn afgestemd op wat jongeren willen en hen ook uitzicht bieden op een professionele loopbaan. Dan kunnen we wellicht de nefaste trend ombuigen die maakt dat nog één op de acht jongeren de school verlaat

zonder diploma of getuigschrift’, aldus De Geest. En hij gooit er nog een illustratief cijfer tegenaan: in Duitsland, waar 65 procent van de jongeren aan werkplekleren doet, bedraagt de jeugdwerkloosheid amper acht procent terwijl dat in België 23 procent is. Hij is ervan overtuigd dat werkplekleren daaraan kan verhelpen.

Perceptie De Vlaamse ministers voor Onderwijs en Werkgelegenheid pikten de idee op en werkten een concept uit dat al door de Sociaal Economische Raad een positieve beoordeling kreeg en al besproken werd in het Vlaamse parlement. Maar er zijn nog wel wat stappen te zetten. In de eerste plaats moeten schoolgaanden ervan worden overtuigd dat werkplekleren uitzicht biedt. Vandaag bestaat werkplekleren al, maar het zogenoemde leercontract beperkt zich tot ambachtelijke opleidingen. De perceptie dat werken en leren maar iets voor de lagere opleidingen is, moet dringend veranderen. Het Duitse model toont aan dat het systeem van werken-leren aan het einde van het middelbaar onderwijs ook leidt tot een betere doorstroming naar hogere, zelfs universitaire technische opleidingen. En dan belanden we bij de ingenieurs waar de behoefte al evenzeer torenhoog is.

Voor De Geest is het cruciaal dat er een stevige brug wordt gelegd tussen onderwijs en ondernemingen. ‘Een stevige brug vergt stevige fundamenten en dus zowel een maatschappelijk draagvlak als een draagvlak bij alle actoren. De politieke wereld moet ons dan het wettelijk raamwerk bieden om deze visie kansen te geven en zo mogelijk te verankeren’, zo onderlijnt De Geest. En als nu ook Nederland, waar het werkplekleren al een stuk verder staat dan in Vlaanderen, een tandje bijsteekt dan kunnen we mekaar ondersteunen en kunnen we van mekaar leren. Dan raken we beide dichter bij de ontknelling van knelpuntberoepenproblematiek. Maar dat laatste is een bijna Duitse uitdrukking.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 7-8 - 2015 46

M Column.indd 46

30-06-15 20:18

03 15

Inside Magazine voor de olie- en gasindustrie

Zeeptechniek voor gas- Wintershall produceert winning geanalyseerd gas met miniplatform OA Voorplaat OenG.indd 47

30-06-15 20:22

Prestatiemanagement Prestatiemanagement

prestatiemanagement, meten, weten, skills, dashboard, ntt samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, meten , prestatiemanagement, anagement, meten, lazen Ruimte • Maarssen weten, skills, dashboard, d effect van Prestatiemanagement , dashboard, samenwerking, best value, doen, targets, capaciteit, potentie, g, best value, , Congres van NVDO Sectie SUTO en iMaintain

Woensdag 7 oktober • De Glazen Ruimte • Maarssen

DOMINO: het het versterkend effect van Prestatiemanagement DOMINO: versterkend effect van Prestatiemanagement Trends, Ontwikkelingen, Innovatie, Methoden en Benchmark Trends, Ontwikkelingen, Innovatie, Methoden en Benchmark PRESTATIEMANAGEMENT vertaalt de visie, missie

Prestatiemanagement vertaalt de visie, missie en strategie van een en strategie een asset, of organisatie project, asset,van team of project, organisatie naarteam succesfactoren en acties.

naar succesfactoren en acties.

Sturen op die succesfactoSturen op die succesfactoren en constant monitoren van de effecten met behulp van uiteenlopende methoden. net als ren ervan, en hetkan constant monitoren van de effecten ervan,En kan

PROGRAMMA Op 7 oktober gaan sprekers en publiek op zoek naar het maximale 09.00 – 10.15 Business cases van iMaintain platformpartners effect van hun inspanningen rond prestatiemanagement in asset

management.

10.00

Ontvangst en registratie

Reserveer de datum en kijk regelmatig op

bij Domino-effect is het resultaat het best als alle factoren en methetbehulp van methoden. acties goed op elkaar aansluiten. Te dicht op elkaar verstoort het En net als bij het domino-effect is het resultaat van die proces, en te ver uiteen zorgt voor een dood spoor. Hoe krijg je de

10.30 Welkom door de dagvoorzitters www.imaintain.info/prestatie 10.45

Analyse en resultaten van de NVDO SUTO Benchmark door TU Twente

elkaar aansluiten. Te dicht op elkaar verstoort het proces,

12.00

Netwerklunch

Initiatiefnemers:

methodenversterking het bestevan alsjealle factoren en acties goed op maximale inspanningen?

en te ver uiteen zorgt voor een dood Hoe krijgLotte je de Voorspoor. meer informatie: Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl 13.00 Het domino-effect van outsourcing maximale versterking van je inspanningen?

ain

iMaintain prestatiemanagement, het congres van NVDO

Sectie Suto en het iMaintain platform, onderzoekt de fac-

lls

toren voor een optimaal domino-effect in asset manage-

ment. Waar staat de Nederlandse industrie en wat zijn de belangrijkste trends van vandaag?

13.45

Het domino-effect van cultuur en bedrijfswaardes

14.30

Pauze

15.00

Interactieve sessie: Prestaties managen of passies managen?

EemsDeltavisie 2015 • Donderdag 18gestuurd september 15.50 Prestatie onderhoud, wie staat waar?

Nijlicht Eemshaven DOELGROEP 16.20 Het benodigde domino-effect voor innovatie R

enchmark

van een acties. de effecEn net als oren en ort het rijg je de

eser v Werkgevers en werknemers van onderhoudsintensieve in u eer w 17.00 Netwerkborrel age bedrijven en organisaties uit de (petro)chemie, voedingsnda THEMA:utilities, Nieuwe Chemie in de Eemshaven middelenindustrie, papierindustrie, vastgoed, 18.30 Diner en avondprogramma defensie, infrastructuur, vervoer enpresentaties bouw.

Met inspirerende over nieuwe chemische routes, Afsluiting Op 7maar oktober gaan sprekers en publiek zoek 21.30 naar het maximale Aanbieders vanook advies, resources en onderhoudsdiensten. nieuwe vormen van op samenwerken.

Bovendien de tweede Vertegenwoordigers onderwijsen opleidingsinstituten. editie vanvande Northern Enlightenmentz-verkiezing.

doen

effect van hun inspanningen rond prestatiemanagement in asset management.

Doelgroep EemsDeltavisie congres Kijk voor meer informatie en het actuele programma op Reserveer de datum en in kijkde regelmatig op • Management procesindustrie • Management van de toeleverende industrie www.imaintain.info/prestatie • Consultants en onderzoekers Initiatiefnemers: Initiatiefnemers : • Beleidsmakers bij overheden

www.imaintain.info/prestatie

citeit, potentie,

Contentpartner:

Op de hoogte blijven? www.eemsdeltavisie.nl

Voor meer informatie: Lotte Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl

te Sigterman 020 3122 792 Lotte@industrielinqs.nl Adv PET 7-8.indd 48 46 IMA5 advertenties.indd 150615 IMA_Prestatiemanagent 1_1.indd 20 halve adv Congres NVDO.indd 2

30-06-15 19-05-15 16:41 16-06-15 17:33 11:40 27-03-15 07:45

06

ASPRODUCTIE MET G MINIPLATFORM Een miniplatform van Wintershall is in juni begonnen met de productie van gas uit de Nederlandse Noordzee. Het kleine, onbemande platform is op een bijzondere manier gebouwd, namelijk aan ĂŠĂŠn stuk. Het volledige platform is op land in elkaar gezet en daarna in zee geplaatst.

08

Z EEPTECHNIEK VOOR

GASWINNING Zeepinjectie wordt al een aantal jaren toegepast om meer gas uit oude velden te halen, maar eigenlijk was niet bekend hoe dat nou precies werkte en hoeveel zeep er nodig is om gas naar boven te krijgen. Dries van Nimwegen promoveerde in juni op onderzoek naar deze methode en ontdekte hoe zeep gas naar boven helpt.

10

G ROOTSCHALIGE

INVOEDING GROEN GAS Om groen gas zonder subsidie rendabel te maken, moet het op grote schaal worden geproduceerd. Dat kan straks, als een pilot met de Groengas Booster een succes wordt. Dankzij deze compressor kan overtollig groen gas straks worden ingevoed op de landelijke hoge-druk-transportleidingen.

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgeving De Opmaakredactie, Wehl

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Dagmar Aarts, Broer de Boer Cover Harald Pettersen - Statoil

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 3122 088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

03 | 15

OB Inhoud.indd 49

CO LO F O N

OLIE EN GAS 03|15

3

30-06-15 20:24

ADVERTENTIE-INDEX Abonnementen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Aerzen International Rental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 Allrig Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 APC by Schneider Electric. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 ASCO Controls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 AW Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 BetaPublishers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 EAO Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . O&G 4 easyFairs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, O&G 4

Waterdichte schakelaars.

In hoogwaardig RVS 316 L.

EemsDeltavisie congres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30, 31 Emerson Process Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Energy 4 Next Generations congres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Flexim Instruments Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

EAO introduceert de serie 04 vlak verzonken

iMaintain Prestatiemanagement congres . . . . . . . . . . . . . . . O&G 2

schakelaars in roestvast staal 316L.

. Best bestand tegen corrosie . Zeer geschikt voor de scheepvaart en voedings- en genotmiddelenindustrie . Fraai verzonken ontwerp . Waterdicht tot IP67 . Duidelijke ledverlichting (dimbaar) . Perfect schakelgevoel

M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Maréchal Electric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44, 45 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36, 37 Pietersen Elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Sky Access . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Stork Technical Services Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

www.eao.nl

Tebodin Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

EAO_Petrochem_90x132mm_23-06-2015.indd 1

VAKBEURS

23.06.2015 11:26:27

Ahoy Rotterdam

Gelijktijdig met Solids

30 / 09 - 01 / 10 / 2015

Dé Nederlandse vakbeurs voor technologie en innovatie in pompinstallaties en industriële componenten

Vakbeurs PUMPS & VALVES

2015

PUMPS & VALVES

@PumpsValvesRdam / #pumpsvalves

www.easyfairs.com/pumps-nl

185_132_P&V_Petrochem_2015.indd 1

Adv PET 7-8.indd 50

17/06/15 12:15

30-06-15 17:33

GROOTSTE CONSTRUCTIE HEEREMA OP WEG

Het lek ontstond door microbiologische activiteit die het staal van binnenuit aantastte. Het lek is inmiddels gerepareerd. De NAM hield daarna een geslaagde druktest. Ook voerde het bedrijf een reinigingsprogramma uit om de bacteriën te verwijderen. Verder stuurde de NAM een meetsonde door de pijpleiding die de binnenkant minutieus onderzocht. De data uit deze sonde is nu geanalyseerd en geeft aanleiding om de pijpleiding uit bedrijf te nemen.

NAM LEGT OLIEPRODUCTIE SCHOONEBEEK STIL

ONE NEEMT AANDEEL IN SEAN-VELD

> De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft begin juni de olieproductie in het Drentse Schoonebeek volledig stilgelegd. De reden daarvoor is een aangetaste pijpleiding die het zoute water vervoert dat vrijkomt bij de olieproductie. Uit de resultaten van een uitgebreide inspectie van de pijpleiding blijkt dat deze op meerdere plekken van binnen is aangetast. Hoewel er geen lekken zijn geconstateerd, stopt de NAM toch dit watertransport.

De NAM inspecteerde de pijpleiding nadat een grondgebruiker in april een lek ontdekte op een akker bij het buurtschap Holtheme in de gemeente Hardenberg.

> Oranje Nassau Energie (ONE) heeft een aandeel van vijftig procent genomen in het Sean-veld in de Britse Noordzee. One neemt het platform over van Shell. De andere vijftig procent blijft van het Britse SSE. De Amsterdamse maatschappij betreedt met deze aankoop de Britse olie- en gasmarkt. De productie stijgt naar twintigduizend vaten olie-equivalent per dag.

NOORWEGEN PASSEERT RUSLAND ALS BELANGRIJKSTE OLIELEVERANCIER

FOTO: Heerema Fabrication Group

> De grootste constructie die Heerema ooit heeft gebouwd, is op weg naar het Gina Krog-veld in Noorwegen. Het gaat om een jacket van zeventienduizend ton voor Statoil & Partners. Het Gina Krog launch jacket heeft een grondplaat van 60x50 meter en de top van het jacket is 40x30 meter. Het jacket is 142 meter hoog. Met de pre-drilling wellhead module, die pas na de installatie van het jacket offshore vertrekt, is het mogelijk om putten te boren, voor plaatsing van het topdek. Deze module weegt 265 ton.

‘De afronding van dit gigantische Gina Krog jacket en de pre-drilling wellhead module is een belangrijke mijlpaal voor Heerema Vlissingen’, zegt Koos-Jan van Brouwershaven, CEO Heerema Fabrication Group. ‘Voor dit grootste launch jacket ooit door ons gebouwd, hebben we een nieuw, innovatief meetsysteem ontworpen en gebouwd om het rechtop zetten van het jacket tijdens de installatie te optimaliseren. Vanwege het gewicht zijn er bij de werf in Vlissingen speciaal voor dit project skidbanen gebouwd.

Hierdoor konden we het jacket

veilig en efficiënt op de bak laden.’ Het Gina Krog-veld is een gas-, condensaat- en olieveld in het Noorse centrale deel van de Noordzee, ongeveer dertig kilometer van het Sleipner-veld. Het veld wordt ontwikkeld met een zogenoemd fixed platform in een waterdiepte van 116 meter en wordt aangesloten op de Sleipner-faciliteiten voor de export van gas. De olie wordt met tankers getransporteerd.

> In 2008 was een derde van de Nederlandse import van ruwe aardolie afkomstig uit de Russische Federatie. Zes jaar later was het aandeel afgenomen tot een kwart. Tegelijkertijd zag Noorwegen zijn olie-export naar Nederland bijna drie keer groter worden. In het vierde kwartaal van 2014 was de invoerstroom uit Noorwegen zelfs groter dan die uit Rusland. Wel lag het jaarcijfer van de Russische olie-import nog iets hoger dan de import uit Noorwegen, blijkt uit cijfers van het CBS. ▲ 03 | 15

OD Nieuws.indd 51

5

30-06-15 20:25

Wintershall produceert gas met miniplatform Een miniplatform van Wintershall is in juni begonnen met de productie van gas uit de Nederlandse Noordzee. Het kleine, onbemande platform is op een bijzondere manier gebouwd, namelijk aan één stuk.

Het volledige platform is op land in elkaar gezet en daarna in zee geplaatst.

Wintershall haalt sinds juni met een onbemand miniplatform gas uit de Nederlandse Noordzee. Het platform bevindt zich in veld L6-B, middenin een militair oefen-

FOTO: WINTERSHALL

Dagmar Aarts

gebied met beperkte toegang. Wintershall Noordzee is het eerste bedrijf dat in dit gebied mag produceren. Het platform moest daarvoor wel zo klein mogelijk zijn en is volgens Wintershall ‘waarschijnlijk het kleinste jacketplatform tot dusverre’.

Het voordeel van dit platform is dat het in ondiep water kan worden geplaatst en ook gas uit heel kleine velden kan winnen. Bovendien leveren de korte bouwperiode en de eenvoudige installatie kostenbesparingen op. Het miniplatform is meer dan de helft goedkoper dan een conventioneel satellietplatform.

Nami Constructions uit Ridderkerk heeft de installatie in een half jaar voor Wintershall gebouwd. CEO Hans van de Zande vertelt wat er zo bijzonder is aan de con-

Het l6-B platform in de Noordzee.

6

OH Platform.indd 52

3 | 15

30-06-15 20:28

FOTO: NAMI CONSTRUCTIONS

Het miniplatform wordt hangend in de Rambiz naar zijn plek vervoerd.

structie. ‘Dit platform is uit één stuk gebouwd. Normaal gesproken wordt eerst de jacket (de onderconstructie, red.) in zee gezet en daarna wordt pas de topside (het onderdeel waar het procesgedeelte in zit, red.) er op gezet. Dan moet je offshore nog alle verbindingen gaan maken. Nu is het hele platform op land in elkaar gezet en daarna in zee geplaatst.’

Tijdwinst Alles op land in elkaar te zetten, was meteen ook de grootste uitdaging voor het bedrijf. Van de Zande: ‘De installatie was dik zeventig meter hoog. De Matador 3 (een drijvende bok, red.) heeft onvoldoende hijshoogte om de topside te kunnen plaatsen, dus dat hebben we met zware mobiele kranen moeten doen. Het werk dat je normaal offshore doet, hebben wij nu op de kant gedaan met het verschil dat het platform op zee maar zo’n tien meter boven het water uitsteekt. Je mist hier het voordeel van de waterdiepte.’ Maar daartegenover staat dat deze manier van werken uiteindelijk offshore een enorme tijdwinst oplevert.

Het transport van conventionele platforms gaat met een zeegaand ponton van zo’n honderd bij dertig meter. Voor de seafastening (het voorkomen van verschuivingen van materiaal) wordt er eerst vijfhonderd ton staal op gelast, waarna het jacket en de topside en de heipalen worden geladen. ‘En dan gaat het hele spul naar zee toe.

Maar dit nieuwe platform is in de haak gelijk meegenomen door het kraanponton Rambiz.’ Toen het gevaarte eenmaal op de bestemming in de Noordzee was aangekomen, is het platform in een paar uur tijd verankerd aan de zeebodem.

Zonder heipalen Om het platform op zijn plek te houden, is niet zoals in de meeste gevallen gebruik gemaakt van heipalen, maar van zogenoemde suction ankers. Van de Zande: ‘Dat zijn eigenlijk grote omgekeerde emmers van rond de tien bij tien meter hoog. Als je het water uit die emmers zuigt, dan trekken ze zich in de bodem. En als je het platform weer wilt verwijderen, doe je het precies andersom: je pompt er water in en trekt het platform er met een kraan langzaam uit.’

Het miniplatform rijst achttien meter boven zee uit en

UITBREIDING VAN PRODUCTIEACTIVITEITEN Wintershall intensiveert zijn activiteiten in de zuidelijke Noordzee.

Naast een uitgebreide boorcampagne in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken is het bedrijf van plan zijn aardgas- en ruwe-olie-ontdekkingen snel in de productiefase te brengen.

De Noordzee is een kernregio voor de aardolie- en aardgasproducent uit Duitsland. De dochtermaatschappij van BASF is sinds 1965 actief in de regio en heeft de afgelopen vijf jaar exploratie- en productierechten in ongeveer 120 licenties in de Noordzee verkregen. Tegelijkertijd heeft het bedrijf zich stevig gepositioneerd als operator van productievelden in Noorwegen en de zuidelijke Noordzee. Wintershall beheert momenteel 25 offshore platformen in Nederlandse, Duitse en Britse Noordzee-wateren. Het miniplatform L6-B is daar als laatste producerende platform bij gekomen.

Aardgasproductie blijft een van de belangrijkste werkterreinen in Nederland en in de zuidelijke Noordzee, en zal worden aangevuld met olieproductie. Een belangrijk onderdeel van deze activiteiten is de ontdekking van F17a, die nu de naam Rembrandt draagt. Het olieveld ligt 120 kilometer ten noorden van Den Helder. Met dertig miljoen vaten olie-equivalenten is het Rembrandt-veld een van de grootste olie-ontdekkingen in de zuidelijke Noordzee. Als operator heeft Wintershall een aandeel van dertig procent. De verwachting is dat Wintershall in 2020 kan beginnen met het produceren van olie uit het Rembrandt-veld.

Het olie- en gasbedrijf is van plan om in 2015 alleen al in Nederland acht putten te activeren, drie daarvan als operator. Daar komen nog vier putten in de Britse en Deense Noordzee bij.

heeft drie dekken. Er is geen helikopterplatform aanwezig. Het platform is toegerust voor maximaal twee productieputten. Aangezien er op het platform nauwelijks uitrusting aanwezig is, is het aantal verwachte bezoeken voor onderhoudswerkzaamheden laag.

De onderconstructie weegt 1.100 ton, het bovenste deel maar zo´n honderd ton. Ter vergelijking: het vlakbij gelegen platform L8-P4 weegt 4.500 ton. Het platform wordt van daaruit bestuurd, bewaakt en voorzien van elektriciteit. Het gas uit veld L6B wordt via een pijpleiding naar L8-P4 vervoerd, waar het wordt verwerkt. Op het miniplatform zijn daardoor alleen de noodzakelijke dingen om gas uit de bodem te krijgen aanwezig. ▲ 3 | 15

OH Platform.indd 53

7

30-06-15 20:28

Zeeptechniek voor gaswinning geanalyseerd Zeepinjectie wordt al een aantal jaren toegepast om meer gas uit oude velden te halen, maar eigenlijk was niet bekend hoe dat nou precies werkt en hoeveel zeep er nodig is om gas naar boven te krijgen. Dries van Nimwegen promoveerde in juni op onderzoek naar deze methode en ontdekte hoe zeep gas naar boven helpt.

Er zijn genoeg putten om gas uit te halen, dus als het lastig wordt dan gaan we naar de volgende. Dat was altijd de gedachte die heerste, maar die gaat nu niet meer op. De gasvoorraden en de gasdruk in kleine velden op

FOTO: NAM

Dagmar Aarts

de Noordzee nemen af. Er wordt daarom gezocht naar nieuwe methodes om ook het laatste beetje gas omhoog te krijgen, zoals zeepinjectie.

Bij de productie van aardgas komt naast gas ook water mee naar boven. Dit water wordt later van het gas gescheiden. De vloeistof die met het gas meekomt, wordt in de vorm van druppeltjes en een vloeistoffilm (aan de buitenkant van de cilinder) door het gas mee naar boven gesleept.

Doordat er al tientallen jaren gas wordt gewonnen uit de velden in de Noordzee, neemt de druk in de putten af.

Het water uit de productieput kan minder goed worden meegenomen door het gas, waardoor de hoeveelheid water in de put toeneemt en de productie minder wordt of zelfs stilvalt. Zeepinjectie leidt tot vorming van schuim, dat lichter is dan water waardoor het weer wel door het gas mee omhoog kan worden genomen.

Dries van Nimwegen bij zijn testinstallatie.

8

OG NAM.indd 54

Strenge eisen NAM past de zeeptechniek sinds 2012 offshore toe. Op land wordt deze techniek al langer gebruikt, maar om het ook op zee te kunnen doen, moest er aan strenge regelgeving worden voldaan. Zo zijn er verplichte ondergrondse en bovengrondse putafsluiters aanwezig, waar ook het zeep langs kan. Aan de samenstelling van de zeep worden ook strenge eisen gesteld. Er wordt daarom gebruik gemaakt van biologisch afbreekbaar schuim.

Dries van Nimwegen deed de afgelopen jaren onderzoek naar zeepinjectie. Zijn promotieonderzoek is een samenwerking tussen TU Delft en NAM/Shell. NAM gaat de onderzoeksresultaten van Van Nimwegen gebruiken om de zeeptechniek te verbeteren.

Proefondervindelijk Gert de Vries, teamleider process chemistry bij Shell, vertelt dat NAM

03 | 15

30-06-15 20:26

FOTO: NAM

de velden in de Noordzee nog steeds de moeite waard vindt. ‘Er zit nog enorm veel gas in en ze zijn voldoende economisch rendabel.’ NAM gebruikt nu op elf putten in de Noordzee de zeeptechniek. Eigenlijk wist het bedrijf niet hoeveel zeep er nodig was in een put, daar moesten ze proefondervindelijk achter zien te komen. De Vries: ‘We beginnen met een concentratie op basis van ervaring.’ Met het onderzoek van Van Nimwegen moet daarover meer duidelijkheid komen.

‘Nu kunnen we de helft van wat we missen er met zeep uithalen. Dat moet tachtig procent worden met verder onderzoek.’

Maar ook de hoeveelheid gas die met de zeeptechniek omhoog kan worden gehaald, moet flink groter worden.

‘Nu kunnen we de helft van wat we missen er met zeep uithalen. Dat moet tachtig procent worden met verder onderzoek.’ Door het onderzoek van de promovendus is het al mogelijk om tot wel vijftien procent meer aardgas uit de put te halen.

In het Kramerslab van de TU Delft heeft Van Nimwegen lange doorzichtige buizen staan van twaalf en achttien meter hoog. Hierin worden, net als in een gasveld, water en gas omhoog gepompt. Met deze buizen kan hij simuleren hoe het is als de druk in een put is weggevallen en kan hij ook de zeeptechniek testen.

Chaotisch Op filmpjes laat hij zien wat hij heeft ontdekt. Te zien is dat het water en gas bij voldoende druk netjes in een vloeiende beweging omhoog gaan. Maar als de druk omlaag gaat, ziet het er chaotisch uit. Het water en gas bewegen niet alleen maar omhoog, maar stromen soms terug om vervolgens in een grote golf een stukje naar boven te schieten. Het ziet eruit als een soort pulserende stroming. Van Nimwegen heeft gekeken hoe de stroming verandert als zeep onder in de buis wordt geïnjecteerd als de druk laag is.

Om te onderzoeken wat het effect is van de buisdiameter op de stroming, heeft hij buizen met verschillende diameters staan. Nadat de zeep in de buizen is gespoten, beginnen deze steeds witter te kleuren van het schuim.

In de dunnere buizen bewegen het water en gas minder pulserend en gaat het weer mooi naar boven toe. Bij de grootste buis, tachtig millimeter, ziet het er nog steeds wat chaotisch uit. Van Nimwegen: ‘Daar is dus een hogere concentratie zeep nodig.’ Dit alles heeft de promovendus in een model gezet dat door de industrie kan worden gebruikt bij het produceren van gas met hulp van zeep.

Het meest verassende aan het onderzoek vond Van Nimwegen dat hij de stroming zo goed kon bekijken. ‘Ik had de stroming nog nooit gezien en kon er in de literatuur niets over vinden. Het is leuk om iets te publiceren wat nog nooit is gepubliceerd. In Tulsa in Amerika doen ze ook onderzoek naar deze stroming, maar daar staat de installatie buiten. In de winter konden de onderzoekers daar niets doen, omdat het water in de buis bevroor.

Daardoor hebben wij de primeur.’

Per put verlengt zeepinjectie de gasproductie voor minimaal drie tot zes jaar. ▲ 03 | 15

OG NAM.indd 55

Zeepinjectie in de praktijk.

9

30-06-15 20:27

Grootschalige invoeding groen gas gaat van start Groen gas wordt op kleine schaal al een poosje ingevoed in het regionale aardgasdistributienet. Om het echter zonder subsidie rendabel te maken, moet groen gas op grote schaal worden geproduceerd. Dat kan straks, als een pilot met de Groengas Booster een succes wordt. Dankzij deze compressor kan overtollig groen gas straks worden ingevoed op de landelijke hoge-druk-transportleidingen.

Broer de Boer

Landelijk gasnetbeheerder Gasunie Transport Services (GTS), Netwerkbedrijf Enexis en reststoffenverwerker Attero ondertekenden in juni een contract voor de realisatie van een Groengas Booster. Daarmee zal groen gas, dat Attero in Wijster (Drente) al produceert, worden ingevoed op het GTS-netwerk, en daarmee – uiteindelijk – op de regionale en lokale netwerken. De Groengas Booster moet ook als aanjager fungeren om (meer) groen gas door het leidingnet van GTS en dat van de onderliggende distributiebedrijven te laten stromen.

Groen gas is gas dat door vergisting van biomassa is geproduceerd en dat ook in het aardgasnet kan worden geïnjecteerd. Biogas is weliswaar geschikt voor de productie van warmte en elektriciteit, maar is gezien de samenstelling, veertig tot zestig procent methaan en verder vooral CO2-moleculen, voor veel andere gastoepassingen ongeschikt. Voor invoeding op het aardgasnet zal

10

03 | 15

OI GroenGAs.indd 56

het groen gas bijvoorbeeld voor bijna negentig procent uit methaan moeten bestaan. En verder moeten voldoen aan de specificaties die we daarvoor kennen. Zo zal groen gas ook naar aardgas moeten ruiken en wordt dus de specifieke geurstof toegevoegd.

Overschot Afvalverwerker Attero heeft op de locatie Wijster drie groengasgeneratoren die biogas omzetten in groen gas.

Daarbij levert één kubieke meter biogas ongeveer 0,63 kubieke meter aardgasequivalent. Voor deze locatie geldt een totale productiecapaciteit van 1.750 tot 1.900 kubieke meter groen gas per uur. De nieuwste installatie die vrij gemakkelijk kan worden opgeschaald, maakt gebruik van membraantechnologie en produceert zo’n vijfhonderd kubieke meter groen gas per uur. Deze installatie levert tegelijkertijd jaarlijks zo’n zesduizend ton CO2, die met tankwagens wordt afgevoerd.

In deze installatie wordt het biogas opgewerkt van een veehouder uit Nieuweroord, zo’n tien kilometer verderop. ‘Het aanbod van biogas is zo groot dat we het door ons geproduceerde groen gas nu niet volledig kunnen afzetten’, vertelt Carlijn Lahaye van de afdeling Business Development van Attero. ‘En verstromen, wat een verspilling van 55 procent betekent, is qua rendement niet interessant.’

Attero kan groen gas nu alleen nog lokaal afzetten in het gebied waar de gebruikers gas betrekken van Enexis en van Rendo Netwerken. ‘Zeker nu we in Wijster biogas van dat veehouderijbedrijf krijgen via de zogenaamde biogasverzamelleiding, krijgen we een surplus aan biogas.

30-06-15 20:29

Bovendien staan er nog meer veehouders op de wachtlijst om biogas op basis van mono-mestvergisting aan Attero te leveren. Ook zij kunnen worden aangesloten op die biogasverzamelleiding. We kunnen straks dus afspraken maken met nieuwe leveranciers van biogas maar ook met nieuwe afnemers van groen gas.’

Zomermaanden Het potentieel van groengasproductie is aanzienlijk.

Alleen al in het Enexis-verzorgingsgebied werd in 2014 ongeveer 35 miljoen kubieke meter groen gas geproduceerd. Groen gas wordt bij voorkeur zo lokaal mogelijk ingevoed, waar de druk lager is en het groen gas direct door omliggende huishoudens en industrieën wordt afgenomen. In de zomer is de lokale vraag naar gas echter beperkt, terwijl de productie van groen gas continu hoog blijft. Peter Vermaat, CEO van Enexis, meldt dat zijn bedrijf landelijk 51.000 woningen van groen gas kan gaan voorzien zodra de Groengas Booster functioneert.

Nu zijn dat er nog 26.000. Voor Attero betekent de inzet van de Groengas Booster dat vanuit Wijster jaarlijks nog eens 17.000 huishoudens extra van groen gas kunnen worden voorzien.

Dankzij de samenwerking tussen de drie partijen in dit project ontstaat dus een totaal nieuwe, interessante situatie: groen gas kan worden ingevoed in de transportleidingen op hoge druk (40-67 bar) van GTS. Dat kan door in de zomermaanden met de Groengas Booster het lokale overschot aan groen gas te comprimeren naar hoge druk.

Omdat de Groengas Booster slechts het “overtollige” groen gas hoeft te comprimeren, zorgt dit voor een com-

pact en efficiënt systeem. Bovendien komt er ook ruimte voor andere aanbieders om hun groen gas in het lokale net in te voeden.

Groengas Booster Op het moment van de ondertekening van de overeenkomst is slechts een artist impression van de Groengas Booster beschikbaar. De compressorinstallatie, die ervoor moet zorgen dat groen gas kan worden ingevoed op de hogedrukleiding, moet namelijk nog worden gebouwd.

Over de technische specificaties zijn nog geen gegevens bekend volgens een medewerker van Enexis. Maar het blijkt overigens wel slim te zijn om zo weinig mogelijk groen gas te comprimeren. Je moet alleen comprimeren als het nodig is want het proces kost heel veel energie.

De Groengas Booster komt te staan bij een Gas Ontvangst Station (GOS) op zo’n acht kilometer van de groengasproductielocatie. Een GOS vormt in de bestaande situatie de fysieke plek waar gas uit het GTS-leidingnet van 40 tot 67 bar wordt omgezet naar 4 tot 8 bar.

Een leiding die geschikt is voor het transport van groen gas vanaf de Attero-locatie Wijster naar de betreffende GOS ligt er al. De verwachting is dat de Groengas Booster voor het eerst in productie zal worden genomen aan het eind van 2016.

Woud aan regels ‘Bij deze pilot nemen we de kosten gezamenlijk voor onze rekening’, meldt Annie Krist, CEO van GTS tijdens de bijeenkomst waar de drie partijen een handtekening onder de samenwerkingsovereenkomst zetten.

03 | 15

OI GroenGAs.indd 57

Ondertekening met van links naar rechts Annie Krist (GTS), Paul Ganzeboom (Attero) en Peter Vermaat (Enexis).

➔

11

30-06-15 20:29

‘Bij deze pilot zullen we niet zozeer met technische moeilijkheden te maken krijgen, maar met regeltechnische. En ook de wettelijke kant zal aandacht vragen, want er is een woud aan regels.’

12

OI GroenGAs.indd 58

‘Met het faciliteren van grootschalige productie van groen gas leveren we een belangrijke bijdrage aan het realiseren van de duurzame energiedoelstelling voor de productie van veertien procent hernieuwbare energie, zoals dat is afgesproken in het Energieakkoord.

Echter, het gasleidingnet is erop uitgelegd om aardgas van 40 tot 67 bar via een GOS naar het publieksnet te brengen. Waar het uiteindelijk, via een 4 tot 8 bar leidingsysteem, op nog lagere drukken bij de bedrijven en de consumenten komt. De situatie om groen gas met een lage druk in een hogedrukleiding in te voeren is totaal nieuw in Nederland. Bij deze pilot van de Groengas Booster zullen we echter niet zozeer met technische moeilijkheden te maken krijgen, maar met regeltechnische. En ook de wettelijke kant zal aandacht vragen, want er is een woud aan regels. En die regels zullen we met vele partijen moeten oplossen.’

Energiehuishouding Om groen gas op termijn zonder subsidie rendabel te maken, moet het op grote schaal worden geproduceerd.

Bovendien moet de productie voldoen aan criteria rond duurzaamheid. Op een aantal plaatsen wordt al groen gas ingevoed in het regionale aardgasdistributienet. En het wordt ook al ingezet om voertuigen te laten rijden.

Gigler: ‘De ambities in de routekaart zijn leidend voor ons. We gaan daarbij uit van ongeveer 0,75 miljard kubieke meter aardgasequivalent in 2020 en twee tot drie miljard kubieke meter in 2030, voornamelijk via vergisting van biomassa. In 2050 verwachten we dat vijf tot tien miljard kubieke meter haalbaar is. Vanaf 2030 kan via de import van duurzaam geproduceerde biomassa een deel van het potentieel worden gerealiseerd, want in Nederland is er onvoldoende biomassa beschikbaar voor hogere volumes.’

Routekaart Groen gas is één van de transitiepaden die het Platform Nieuw Gas (PNG) in 2006 al inzette om de gasketen te verduurzamen. De werkgroep Groen Gas kwam binnen een jaar met het visiedocument Vol Gas Vooruit, die de potentiele rol beschrijft van groen gas in de Nederlandse energiehuishouding. Volgens de werkgroep moesten belemmeringen worden weggenomen om hierbij alle betrokken partijen goed te laten samenwerken.

De innovatieactiviteiten rondom de verduurzaming van de gasketen worden op dit moment gecoördineerd vanuit het TKI Gas. Groen gas vormt daar één van de speerpunten van. Jörg Gigler, directeur TKI Gas: ‘Globaal gelden nog steeds de uitgangspunten zoals die zijn vastgelegd in het rapport van de PNG. Voortschrijdend inzicht heeft echter geleid tot de ambities in de Routekaart Hernieuwbaar Gas. Deze routekaart beschrijft de perspectieven voor hernieuwbaar gas uit vergisting en vergassing en analyseert daarbij ook welke grondstoffen beschikbaar komen voor hernieuwbaar gas en op welke wijze de producten in de economie en het energiesysteem kunnen worden ingezet.’

Financiering Gigler ziet net als Krist weinig technische knelpunten voor het gebruiken van groen gas. ‘Alle mogelijke knelpunten kunnen worden opgelost en dat is de afgelopen jaren al grotendeels gebeurd’, zegt hij. Zelfs voor een teveel aan groen gas in lokale netten midden in de zomer bij een zeer lage gasafname zijn met de Groengas Booster nu dus oplossingen voorhanden. ‘De grootste knelpunten zijn financieel van aard. Banken en investeerders zijn zeer beperkt bereid om te investeren in groen-gasprojecten omdat ze de risico’s groot vinden. Daardoor komen veel projecten niet van de grond. Onze ervaring is echter dat, als je kaf en koren van elkaar scheidt, er redelijk wat projecten zijn die financiering verdienen en waar de risico’s beheersbaar zijn.’

Met het faciliteren van grootschalige groengasproductie worden Enexis, GTS en Attero dus de eerste bedrijven die gezamenlijk een belangrijke bijdrage leveren aan de duurzame energietransitie op het gebied van groen gas.

Daarmee zetten de drie bedrijven een belangrijke stap op de Routekaart Hernieuwbaar Gas. ▲

03 | 15

30-06-15 20:29

Serving Servingthe theindustry industry Professionaliteit Professionaliteit en en creatief creatief denken, denken, gecombineerd gecombineerd metmet kennis kennis vanvan zaken, zaken, zijnzijn de de kenmerken kenmerken vanvan RijnDijk RijnDijk Construction.

Construction.

Multidisciplinaire Multidisciplinaire constructieprojecten constructieprojecten worden worden volgens volgens hoge hoge (inter)nationale (inter)nationale standaards standaards en en veiligheidsveiligheidsen en kwaliteitseisen kwaliteitseisen uitgevoerd. uitgevoerd.

Dit Dit maakt maakt RijnDijk RijnDijk Construction Construction tot tot eeneen betrouwbare, betrouwbare, full full service service partner. partner.

Project Project management, management, engineering, engineering, productie productie en en montage montage worden worden in eigen in eigen beheer beheer vanuit vanuit gespecialiseerde gespecialiseerde productielocaties productielocaties uitgevoerd. uitgevoerd.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een speler speler vanvan formaat formaat voor voor grootschalige grootschalige projecten projecten in de in de (petro)chemische (petro)chemische industrie, industrie, zware zware industrie, industrie, energiemarkt energiemarkt en en complexe complexe utiliteitsbouw. utiliteitsbouw.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen de ‘Contracting de ‘Contracting divisie’ divisie’ vanvan Andus Andus Group.

Group.

De De overige overige divisies divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ ‘Manufacturing’ en ‘Services en ‘Services & Maintenance’. & Maintenance’.

Andus Andus Group Group is een is een internationale internationale onderneming onderneming metmet circa circa 1.100 1.100 medewerkers medewerkers en 15 en gespecialiseerde 15 gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen wereldwijd wereldwijd actief actief in een in een breed, breed, industrieel industrieel werkveld. werkveld.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction BV BV | Beukenlaan | Beukenlaan 115,115, 5616 5616 VC VC Eindhoven Eindhoven NL NL | T |+31 T +31 (0)40 (0)40 - 246 - 246 72 28 72 28 | E |info@rijndijk.com E info@rijndijk.com

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op op www.rijndijk.com. www.rijndijk.com.

Naamloos-1 59 Corporate RD Construction RD Construction Corporate MagAd.indd MagAd.indd 1 1

21:48 30-06-15 30-06-15 17:27 17:27 24-06-15 24-06-15 14:13 14:13

A Voorplaat.indd Naamloos-1 60 1

30-06-15 21:48