Pet0708 lr

Nr. 7/8 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

03 16

Inside Maga zine

voor de olieen gasin dustr

ie

INSIDE Win d help t olie en gas naa r de toek oms t PET7_8 OA

Offs hore-to elev era ncie bre iden por rs tfol io uit

Voorplaat.in

dd 43

28-06-16

15:30

PMY 2016 Jeroen Van Woerden: ‘Focus op snelle verbeteracties’ • Mega-investering verlengt raffinagetrein • Zelfroosteren voor personeel • Thema: Deltavisie 2016

14:03

PET7_8 U Sabic.indd 1

29-06-16 10:52 11:21 29-06-16

WEG WEGininthe theEnergy EnergyIndustry Industry WEG WEG manufactures, manufactures, supplies, supplies, installs installs and and services services products products and and systems systems across across all all energy energy generating generating sectors sectors from from generators, generators, forfor Biomass Biomass plants plants to to motors motors forfor thethe oiloil industry, industry, from from fullfull wind wind generating generating systems systems to to inverters inverters forfor solar solar farms. farms.

With With manufacturing manufacturing facilities facilities in in tenten countries countries and and over over 1200 1200 service service centres centres Worldwide, Worldwide, WEG WEG can can offer offer onon thethe ground ground support support across across all all continents. continents.

For further For further information visit information visit www.weg.net www.weg.net

U Omslag.indd Sabic.indd2 2 2 PET7_8 PET7_8 A Omslag.indd A

29-06-16 11:21

RD Constr RD Co

IN DEZE EDITIE

10 FOCUS OP SNELLE VERBETERACTIES

32 THEMA: DELTAVISIE 2016

De kersverse Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden wist een plant waar niemand meer geld in wilde steken toch te reanimeren. Nu wordt er weer geïnvesteerd in Kemira Botlek en komt er zelfs een nieuwe fabriek op het terrein. Een van de sleutels tot het succes is continu verbeteren.

De sterke concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta is te danken aan efficiëntie en synergie. De voorsprong die de bedrijven in de Nederlands-Vlaamse delta daarmee hebben opgebouwd is niet vanzelfsprekend. Er moeten continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven. Tijdens Deltavisie 2016 onderzochten we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken.

14 MEGA-INVESTERING VERLENGT RAFFINAGETREIN EXXONMOBIL Dat de Europese raffinagesector onder druk staat, is een bekend gegeven. Desondanks kondigde ExxonMobil in 2014 een investering van meer dan één miljard dollar in zijn Antwerpse site aan.

Een jaar later volgde dezelfde aankondiging voor de raffinaderij in de Rotterdamse Botlek. De investering verstevigt de positie van het bedrijf dat al 125 jaar in Rotterdam is gevestigd.

INSIDE

19 ENERGIE ALS GRONDSTOF IN DE EEMSDELTA Het is twee jaar geleden dat Rein Willems zijn actieplan voor de Eemsdelta presenteerde. Op het gebied van gezamenlijke utilities worden inmiddels stappen gezet. Energiebesparing krijgt vleugels. Tijd om de scope te verleggen naar nog meer integratie tussen verschillende sectoren. Thema van EemsDeltavisie op 16 september is daarom: ‘Nieuwe ketens voor de Eemsdelta’.

20 ZELFROOSTEREN EN POWERNAP VOOR PERSONEEL Chemiebedrijf Sabic doet er veel aan om werknemers te motiveren en gezond te houden om ze langer aan zich te binden.

Zo mogen operators op de Noryl-fabriek op de site in Bergen op Zoom zelf hun diensten inroosteren. Plantmanager Henk Berends mocht voor dit project begin juni de Responsible Careprijs in ontvangst nemen.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Shell gaat restwarmte aan regio Rotterdam leveren • Varende ontgassingsinstallatie gedoopt • Eerste fabriek met kunstmest uit afvalwater geopend 6 Subsea-robotslang maakt onderhoud goedkoper 25 Innovatie 26 Producten 30 Onbevangen • Katrien Bogaerts 31 Column • Henk Leegwater 42 Olie & Gas 43 Agenda 58

PETROCHEM 7/8 - 2016 3

PET7_8 B Inhoud.indd 3

29-06-16 10:48

De veiligste.

Met afstand!

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 7/8 - 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Elias de Bruijne 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl

De Rosemount™ WirelessHART manometer

OMSLAGFOTO: Gazprom

Emerson brengt de eerste WirelessHART manometer op de markt.

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 170,50 per jaar Introductie NL/B 25% € 128,- per jaar Overig buitenland € 199,Losse verkoopprijs € 21,50 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,-

Een operator kan hiermee op afstand veldgegevens verzamelen. Hiermee is hij altijd up-to-date, maar hoeft hij niet per sé het veld in.

OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

De robuuste kwaliteit en bewezen sensortechnologie zorgen er bovendien voor dat de manometer bestand is tegen corrossie, trillingen, pulsering en overdruk.

Een veilig idee.

Daarmee is de WirelessHART manometer de veiligste in de markt. Met afstand!

Wilt u meer informatie? Ga dan naar www.emersonprocess.com/wmm

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

™

EMERSON. CONSIDER IT SOLVED .

PET7_8 C Commentaar.indd 4

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

29-06-16 10:59

COMMENTAAR

‘Dat zouden meer mensen moeten doen; veranderen van industriële omgeving.’

Verandering van spijs De kersverse Plant Manager of the Year Jeroen van Woerden heeft met zijn team bij Kemira een geweldige prestatie neergezet. Ze hebben een haast ten dode opgeschreven fabriek in de Botlek springlevend gemaakt. Bij zijn aantreden had Van Woerden de opdracht gekregen om de fabriek gereed voor verkoop te maken. Blijkbaar heeft hij dat zo goed gedaan, dat Kemira de site uiteindelijk niet meer kwijt wilde. Het Finse hoofdkantoor is nu zelfs bereid om te investeren in een nieuwe fabriek en er lijken nog meer uitbreidingen op handen.

Verbeterteams Hoe hij dat met zijn team heeft geflikt? Zelf schrijft hij het succes grotendeels toe aan de synergie tussen het vakmanschap en de ervaring van het personeel en methoden uit andere industriële sectoren, met name de maakindustrie. Steevast stelt Van Woerden dat hij zelf geen chemische achtergrond heeft als sitemanager, waarbij het haast klinkt als een excuus. Hij heeft er echter een kracht van weten maken. Methoden waarmee hij ervaring opdeed in zijn perioden bij Philips Lighting en Tetra Pak, bleken ook prima te werken in de chemische industrie.

Een belangrijke invalshoek is continu verbeteren geweest, waar alle medewerkers zich mee bezig hebben gehouden. Hiervoor wil hij zich het komend jaar zich ook sterk maken als de nieuwe Plant Manager of the Year. Door te inspireren, voorbeelden te geven, keuzes te maken en ook heel duidelijk te zijn, probeert Van Woerden om iedereen op de Kemira-site mee te krijgen op zijn tocht. Bijvoorbeeld door te stimuleren dat alle medewerkers met initiatieven kunnen komen. Zij kunnen verbeteringen zelf uitvoeren in verbeterteams.

Branchevreemde eend Dat zouden meer mensen moeten doen; veranderen van industriële omgeving. Want doordat er een hoek ontstaat tussen eerder opgedane ervaringen en totaal nieuwe omgevingen, lijkt een vruchtbare basis te ontstaan voor innovatie en verbetering.

Overigens gingen verschillende voorgangers van Jeroen van Woerden hem voor, maar dan in omgekeerde richting. Zo zwaait Cas König momenteel de scepter bij aluminiumsmelterij Klesch (Aldel) en heeft Eward Hofstede eerder de che-

mie omgeruild voor de voedingsmiddelenindustrie bij Avebe.

Michel Meertens zit weliswaar nog in de chemie, maar wel in China. Dat levert sowieso een aardige hoek op.

Ik durf eigenlijk wel een nog grotere lijn te trekken. Autofabrikant Tesla heeft momenteel succes, vooral met mensen die hun sporen hebben verdiend in andere industriële sectoren, zoals de lucht- en ruimtevaart en de ICT. En waarom zat er in het team bij de totstandkoming van het Actieplan voor het cluster Rotterdam/Moerdijk geen branchevreemde eend in de bijt? Bijvoorbeeld een bebaarde dertigjarige ICT-nerd, die wat meer Industry 4.0, big data en internet of things had kunnen inbrengen. Dat had in de filosofie van Van Woerden zeker niet misstaan. Een talentvolle jongeling naast twee voormalige Shell-toppers, die met hun verhaal al dan niet bewust heel dicht bij de huidige realiteit zijn gebleven.

Vernieuwing Het verhaal van Jeroen van Woerden lijkt in ieder geval een duidelijk pleidooi om in de chemische industrie voor enkele belangrijke posities meer talentvolle mensen van buitenaf te werven. Mensen die met elders opgedane kennis en ervaring een hoek maken met de cultuur die er nu heerst. Niet om die nodeloos te veranderen, maar wel om die te verbeteren en te versterken waar gewenst. Er lijkt sowieso dan een voedingsbodem voor vernieuwing te ontstaan. Wie niet door heeft dat vernieuwing momenteel hard nodig is in de industriële clusters van Nederland en Vlaanderen, moet maar eens hard wakker worden geschud. En wellicht heb je daar juist ook mensen van buitenaf voor nodig!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 7/8 - 2016 5

PET7_8 C Commentaar.indd 5

29-06-16 10:59

FEITEN & CIJFERS Emerson Process Management en de Nanyang Technological University in Singapore werken samen aan het ontwikkelen van methoden om 3D-printtechniek toe te passen bij de productie van industriële regelkleppen. Speciaal voor dit doel wordt in Singapore een R&D-centrum opgezet.

De projecten in het centrum zullen zich richten op methoden om regelkleppen voor de procesindustrie sneller en goedkoper te ontwerpen en te produceren. Bovendien worden kleppen ontwikkeld met betere mechanische eigenschappen dan tot nu toe het geval is. Een groot deel van de ontwikkelde methoden zal ook toepasbaar zijn in andere productiegebieden in verschillende industrieën. Het programma gaat op 1 oktober 2016 van start voor een periode van vijf jaar.

Chemtrix en DSM hebben een exclusieve distributieovereenkomst getekend voor 3D-geprinte continuous flow reactors. Beide partijen brengen hun expertise op het gebied van flow chemistry samen om deze innovatie mogelijk te maken voor de chemische industrie. DSM gaat de reactors produceren, Chemtrix zal de reactors verspreiden onder derde partijen.

In feite zijn flow reactors, ook wel microreactors genoemd, kleine chemische fabriekjes. In tegenstelling tot batch productie verloopt hierbij het productieproces in één moeite door.

Nadat de reactanten in de reactor zijn gepompt, worden deze verhit en gemengd, waarna de chemische reactie plaatsvindt. Voor verschillende reactanten en reacties zijn reactoren van verschillende afmetingen op de markt.

DSM gaat voor de productie van dergelijke metalen reactors nu 3D-printtechniek inzetten. Dat biedt veel flexibiliteit in de ontwerpfase, wat maatwerk mogelijk maakt en de efficiëntie van het ontwerp- en productieproces drastisch moet verbeteren.

Voor elke specifieke toepassing kan nu gemakkelijk een speciale reactor worden gemaakt. Ook moet de nieuwe productietechniek de kosten van flow reactors flink omlaag brengen.

PETROCHEM 7/8 - 2016 6

PET7_8 D FeitenEnCijfers.indd 6

SHELL GAAT RESTWARMTE AAN REGIO ROTTERDAM LEVEREN Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet voldoende energie leveren om in de warmtebehoefte van zestienduizend huishoudens te kunnen voorzien. Op jaarbasis kan dit de CO2-uitstoot door huishoudens met zo’n 35.000 ton reduceren. Verbetering van de energie-efficiëntie is belangrijk voor Shell Pernis. Het besluit om samen met andere partijen restwarmte te gaan leveren, vormt een volgende stap in het verbeteren van de efficiëntie. ‘Shell Pernis behoort nu al tot de meest energie-efficiënte raffinaderijen ter wereld’, zegt Jos van Winsen, general manager Shell Pernis. ‘Dit project moet ertoe leiden dat de netto uitstoot van CO2 van de regio Rotterdam verder zal afnemen.’

Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam: ‘Na AVR is Shell het tweede bedrijf dat warmte gaat leveren aan afnemers buiten de haven. Dit is een belangrijke stap in het realiseren van een groot warmtenetwerk met diverse bronnen in de haven en met afnemers in heel Zuid-Holland. Bij de industrie in de Rotterdamse haven komt veel warmte vrij die binnen de haven niet kan worden benut. Ons streven is zoveel mogelijk van die warmte via een netwerk nuttig te gebruiken. Zowel fossiele als hernieuwbare warmte.

Daarmee houdt zo’n netwerk ook op lange termijn zijn waarde.’

Het project is de eerste bedrijfsspecifieke afspraak tussen het bedrijfsleven en het Rijk, die een bijdrage moet leveren aan het realiseren van de energiebesparingsdoelstellingen uit het Energieakkoord. Daarin is onder andere afgesproken dat de energie-intensieve industrie in 2020 voor negen petajoule aan energiebesparing nastreeft.

Met het project is een totale investering van ongeveer zestien miljoen euro gemoeid, waarvan het Havenbedrijf Rotterdam ongeveer acht miljoen euro voor rekening neemt.

Shell investeert in de installaties die het mogelijk maken de restwarmte uit de raffinaderij gecontroleerd af te voeren. Havenbedrijf Rotterdam investeert in de warmteleiding die zorgt voor het transport van Shell Pernis naar het bestaande warmtenet. Het Warmtebedrijf Rotterdam investeert in de aansluiting op het bestaande warmtenet, het beheer, operatie en onderhoud van het warmtenet en zorgt voor de distributie van de warmte aan haar klanten.

‘VIRTUAL REALITY-ONTWIKKELAARS LATEN INTERNATIONAAL KANSEN LIGGEN’ Virtual en augmented reality (VR/AR) ontwikkelaars werken vooral in opdracht van bedrijven en richten zich te weinig op de bouw van softwareplatforms. Daardoor missen ze internationale groeikansen, zo concludeert de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) in een onderzoeksrapport. ‘Bedrijven aan de gebruikerskant willen hun budget met name besteden aan softwareplatforms waarop je bijvoorbeeld trainingen ontwikkelt’, stelt Coen Sanderink, die het onderzoek namens de BOM leidde. ‘Zulke platforms zijn schaalbaar en relatief eenvoudig aan te passen om ook internationaal aan te bieden.’

In Nederland liggen vooral kansen voor VR/AR-toepassingen in de engineering sector.

‘Denk aan ondernemingen die hun mensen via VR kunnen trainen in het gebruik en onderhoud van machines die nog in de ontwikkelfase zitten. Daardoor kunnen deze machines sneller in gebruik worden genomen, wat bedrijven een voorsprong geeft op de concurrentie’, licht Sanderink toe.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

29-06-16 10:53

VARENDE ONTGASSINGSINSTALLATIE GEDOOPT De MTS Don Quichot van GreenPoint Maritime Services is in juni gedoopt door Linde Freriks. De Don Quichot is ’s werelds eerste varende ontgassingsinstallatie voor binnenvaartschepen, chemicaliëntankers, boord/boord-overslag en tankterminals.

Bij het overslaan en ontgassen van koolwaterstoffen op schepen en installaties ontstaan zogeheten vluchtige organische componenten die achterblijven in de tanks en schepen.

Deze leveren stank- en milieu-overlast op en kunnen bij langdurige blootstelling schadelijk zijn voor de gezondheid.

Met ingang van 1 januari 2015 is gecontroleerde dampverwerking van benzeen verplicht voor binnenvaart en zeeschepen in Zuid Holland en Noord Brabant. Sinds 2016 geldt dit ook voor benzeenhoudende producten. Het gecontroleerd ontgassen van schepen zorgt voor een zeer aanmerkelijk reductie omdat de gassen niet meer naar de buitenlucht worden afgevoerd maar in een gecontroleerde omgeving worden verwerkt.

Don Quichot stelt de Rotterdamse haven en de havenbedrijven in staat om tegemoet te komen aan de geformuleerde ‘zero-emission’ ambitie om luchtverontreiniging tegen te gaan. De innovatie in de Don Quichot bestaat uit een UV-installatie die speciale koolstof regenereert waarbij alle schadelijke stoffen uit de dampfase wordt gehaald. Het vaartuig is een type C tanker, waarmee de hoogste standaard van veiligheid wordt nagestreefd.

Op de Don Quichot zit een gaswasser die – in combinatie met een UV installatie – dampen van vluchtige organische componenten reinigt. Door deze toepassing kan een grote reeks van stoffen maar ook samenstellingen van stoffen worden behandeld en geneutraliseerd. Het restant van de schadelijke dampen wordt geabsorbeerd door een speciaal ontworpen koolstof van palmpitten met een rendement van tien tot vijftien procent.

BFT Tanker Logistics heeft het initiatief genomen om deze installatie te bouwen. De tankerrederij werd regelmatig geconfronteerd met de risico’s die verbonden waren aan het ontgassen van binnenvaarttankers. Om de Don Quichot nu in de markt te zetten is GreenPoint Maritime Services opgericht.

EERSTE FABRIEK MET KUNSTMEST UIT AFVALWATER GEOPEND

Waterschap Vallei en Veluwe opende in juni een Energie- en Grondstoffenfabriek op het terrein van de rioolwaterzuivering in Amersfoort. Uit afvalwater wordt op grote schaal fosfaat gewonnen en omgezet in kunstmest. Het is de eerste fabriek in Nederland die kunstmest uit afvalwater produceert die direct kan worden toegepast in de land- en tuinbouw.

Voor het afzetten van meer grondstoffen uit afvalwater moet de regelgeving wel dringend worden aangepast. Nu kunnen potentiële producten meestal nog niet worden gebruikt, omdat ze afkomstig zijn uit afvalwater en daarom het stempel ‘afval’ hebben.

Een uitzondering is de kunstmest uit de fabriek in Amersfoort.

De Energie- en Grondstoffenfabriek in Amersfoort laat zien waar het heen gaat met de zuiveringen van de toekomst. Waterzuiveringen worden energieleveranciers en uit zuiveringsslib worden grondstoffen teruggewonnen, zoals stikstof en fosfaat. Fosfaat is van levensbelang voor alles wat groeit en bloeit, maar wordt steeds schaarser. De verwachting is dat deze natuurlijke bron over vijftig tot honderd jaar is uitgeput.

In Nederland zijn al zeven rioolwaterzuiveringen omgebouwd tot Energie- en Grondstoffenfabriek. Vorig jaar opende Waterschap Vallei en Veluwe een soortgelijke fabriek in Apeldoorn. De zuivering in Amersfoort produceert naast energie ook negenhonderd ton kant-en-klare kunstmestkorrels.

Er moet een aanpak op Europees niveau komen om de industrie in Europa toekomstbestendig te maken.

Om dat te bereiken, roepen Europese bedrijven, kennisinstellingen en wetenschappers op tot de oprichting van een Europese Industrie Agenda.

Door als EU-lidstaten nauwer samen te werken, is het mogelijk slimmer te produceren en kan Europa wereldwijd beter concurreren met Azië en Noord-Amerika.

Tata Steel heeft een twee jaar durend isolatieproject voltooid, waarmee op jaarbasis 42 miljoen kilowattuur aan energie wordt bespaard. Dat komt overeen met het jaarlijks verbruik van zo’n 10.500 huishoudens. De energiebesparing is gerealiseerd door het extra isoleren van alle ruwijzermengers, de 400 ton zware torpedovormige wagons waarmee vloeibaar ruwijzer van de Hoogovens naar de Staalfabriek wordt vervoerd.

De 400 ton vloeibaar ruwijzer die zo’n torpedowagon transporteert, heeft een temperatuur van zo’n 1.500 graden Celsius. Onderweg koelt het ruwijzer af. Dit temperatuurverlies is ongewenst voor de staalproductie: met heter ruwijzer kan efficiënter staal worden geproduceerd. In de 25 mengers is daarom een extra vuurvaste isolatielaag aangebracht.

De afdeling Food & Biobased Research van de Universiteit Wageningen brengt de mogelijkheden in kaart voor de productie van nieuwe biobased polymeren op basis van isoidide. In het project HIPPIE (High performance polymers from isoidide) werkt de universiteit samen met het Amerikaanse DuPont en ADM (Archer Daniels Midland) en de Apeldoornse pigmentspecialist Holland Colours.

Voor een rendabele productie van biobased plastics op basis van isoidide moet de stof op grote schaal kunnen worden geproduceerd. Uit het HIPPIE-project moet blijken of dit mogelijk is. Mocht uit het onderzoek blijken dat grootschalige productie haalbaar is, dan levert dit nieuwe marktkansen op voor de participerende bedrijven.

PETROCHEM 7/8 - 2016 7

PET7_8 D FeitenEnCijfers.indd 7

29-06-16 10:53

... Layer 3 managed Ethernet Switch De uitstraling van de Lynx serie Ethernet switches met ingebouwde firewall en routingprotocols toont dat de switches hun toepassingen vinden in zware industriĂŤle omgevingen. De robuuste switches met het door Westermo ontwikkelde WeOS en de unieke functionaliteiten als FRNT (< 20ms hersteltijd) IPsec, VLAN, IGMP snooping en QoS. De ATEX / IECEX certificering staat garant voor toepassing in zeer zware en explosief gevoelige ruimtes.

... committed to perfection.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_LynxEthSwitch2.indd 1 PET7_8 Advertenties.indd 8

24-11-15 15:45 29-06-16 11:01

FEITEN & CIJFERS GASWINNING GRONINGEN VERLAAGD TOT 24 MILJARD KUBIEKE METER De gaswinning uit het Groningenveld wordt de komende vijf jaar beperkt tot 24 miljard kubieke meter per jaar. Er wordt gestreefd naar een zo vlak mogelijke winning met zo min mogelijk fluctuaties. Alleen in koude winters en indien strikt noodzakelijk mag extra gas worden geproduceerd. Dit is de kern van het ontwerpbesluit gaswinning Groningen dat minister Henk Kamp van Economische Zaken heeft gepresenteerd. Het kabinet volgt hiermee de adviezen van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), Gasunie Transport Services (GTS), Technische commissie bodembeweging (Tcbb), de Mijnraad, provincies, gemeenten en waterschappen.

Minister Kamp: ‘We hebben besloten de gaskraan verder dicht te draaien naar 24 miljard kubieke meter per jaar. Het vaststellen van dit nieuwe, lagere productieniveau sluit aan bij de aanpak van de afgelopen jaren om de veiligheidsrisico’s en de schade voor de Groningers zoveel mogelijk te beperken. Deze aanpak werkt: het aantal bevingen en de zwaarte ervan is significant gedaald. Met dit besluit is de gaswinning sinds het aantreden van het kabinet in 2012 gehalveerd.’

SodM verwacht dat door het productieniveau te verlagen naar 24 miljard kubieke meter per jaar en het vermijden van schommelingen in de gaswinning, het aantal aardbevingen zal afnemen. Een verdere verlaging van het productieniveau acht SodM onverstandig, omdat dan in koude winters de kans op schommelingen en daarmee de kans op aardbevingen juist zou toenemen.

SHELL LANCEERT START-UP-COMPETITIE VOOR MOBILITEIT Shell heeft een start-up-competitie voor mobiliteit in het leven geroepen. Met de Bright Energy Ideas Challenge daagt het bedrijf Europese start-ups uit om innovatieve ideeën en oplossingen voor toekomstige mobiliteit te bedenken. Deelnemende start-ups maken kans op 25.000 euro cash en een converteerbare lening van Shell Technology Ventures van 100.000 euro.

De competitie heeft als doel om innovaties op het gebied van mobiliteit te versnellen.

Naar verwachting neemt de wereldbevolking tot 2050 met zo’n twee miljard mensen toe en stijgt het aantal voertuigen wereldwijd in dezelfde periode van 1,2 miljard tot ongeveer 2 miljard. Dat vraagt om slimme, schone en efficiënte vervoersideeën.

‘Er zijn veel start-ups met echt interessante ideeën, concepten en prototypes op het gebied van mobiliteit, maar jonge ondernemers missen vaak de middelen en soms specifieke expertise om met hun innovaties de volgende stap te zetten’, vertelt Geert van de Wouw, managing director van Shell Technology Ventures. ‘Bright Energy Ideas Challenge daagt start-ups met een innovatieve mobiliteitsoplossing uit met als doel de stap van prototype naar praktisch toepassing te versnellen. Een investering, expertise en het vinden van de juiste partners zijn daarbij vaak essentieel.’

Partners in de Green Deal Groencertificaten hebben een methode ontwikkeld waarmee bedrijven in de productieketen kunnen aantonen dat zij op transparante wijze duurzame biomassa verwerken en eindproducten leveren.

Steeds vaker worden hernieuwbare grondstoffen voor toepassingen in chemische producten en kunststoffen ingezet. Om te garanderen dat deze chemische producten en kunststoffen ook daadwerkelijk uit hernieuwbare grondstoffen zijn gemaakt en op duurzame wijze zijn geproduceerd en verwerkt, zijn heldere criteria ontwikkeld. Daarnaast is het van belang dat biomassa in de keten te traceren is, vooral omdat voor de productie van chemische producten en kunststoffen in de diverse processtappen meerdere grondstoffen en halfproducten worden verwerkt tot soms complexe eindproducten.

PERSONALIA Arnd Thomas, vice-president van Dow Benelux in Terneuzen, vertrekt per 1 september naar Koeweit. Hij wordt daar vice-president operations bij een joint venture van Dow en Petrochemical Industries Company, een dochter van Kuwait Petroleum. Hij wordt opgevolgd door Neldes Hovestad, nu nog verantwoordelijk voor twee Duitse Dow-vestigingen in Bomlitz en Bitterfeld.

BRENT RUWE OLIEKOERS 51

50

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

49

48

47

46

45

24

25

Mei

26

27

31

1

2

3

6

7

8

9

10

13

14

15

16

17

20

Weerbaarheid tegen cyberaanvallen is voor de Rotterdamse haven essentieel. Om die reden is (Rijks) Havenmeester René de Vries namens de Politie, Deltalinqs, de Gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf aangesteld als Port Cyber Resilience Officer (Port CRO). Hij is daarmee verantwoordelijk geworden voor het realiseren van het Port CRO programma.

Het doel van dit programma is om gezamenlijk de cyber resilience in de haven te verhogen, de cyber security awareness te vergroten, de geoefendheid van organisaties te intensiveren en risk management op dit vlak op te bouwen.

Juni

PETROCHEM 7/8 - 2016 9

PET7_8 D FeitenEnCijfers.indd 9

29-06-16 10:53

INTERVIEW

Focus op snelle verbeteracties

PETROCHEM 7/8 - 2016 10

PET7_8 O Interview.indd 10

29-06-16 10:59

De kersverse Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden wist een plant waar niemand meer geld in wilde steken toch te reanimeren. Nu wordt er weer geïnvesteerd in Kemira Botlek en komt er zelfs een nieuwe fabriek op het terrein.

Een van de sleutels tot het succes is continu verbeteren.

FOTO'S: WIM RAAIJEN

Dagmar Aarts

Jeroen van Woerden is directeur en sitemanager van Kemira in de Botlek, een bedrijf dat polymeren maakt die onder andere worden gebruikt in de papierindustrie, olie- en mijnindustrie en afvalwaterzuivering. Van Woerden begon drie jaar geleden in het Rotterdamse en het was al snel duidelijk dat het niet vanzelfsprekend was dat er in deze fabriek zou worden geïnvesteerd. Met het managementteam ging hij op zoek naar nieuwe partners om de site te ontwikkelen. Dit leverde een nieuw businessplan op waardoor het moederbedrijf Kemira besloot om toch zelf te investeren in Rotterdam.

Een oude plant wordt volgend jaar maart vervangen door een compleet nieuwe fabriek die monomeren maakt. Van Woerden: ‘Deze monomeren zijn een grondstof voor de polymeren die we aan onze klanten leveren. De fabriek waar we nu monomeren maken heeft risico’s, we werken namelijk met hoge druk en hoge temperaturen. De nieuwe fabriek wordt veel veiliger, omdat we voor het proces gebruik maken van enzymen. Die voelen zich het prettigst bij 25 graden en atmosferische druk, waardoor de veiligheidsrisico’s kleiner zijn.’

Daarnaast is een groot project opgestart voor een nieuwe klant.

Van Woerden: ‘We maken een nieuw product voor deze klant en we verwachten hierdoor uiteindelijk groei. Ik denk dat we door die groei nog verder kunnen investeren. Daar is in ieder geval ruimte voor op ons terrein.’

Continu verbeteren De nieuwe fabriek en investering waren er niet gekomen als er niks was veranderd op de site. Een van de sleutels tot het succes is continu verbeteren geweest, waar alle medewerkers zich mee PETROCHEM 7/8 - 2016 11

PET7_8 O Interview.indd 11

29-06-16 10:59

INTERVIEW bezig hebben gehouden. Dat is iets waarvoor de nieuwe Plant Manager of the Year zich sterk wil maken. Van Woerden, die graag gebruik maakt van een metafoor om iets duidelijk te maken, vergelijkt zichzelf met een berggids. ‘Ik leid, maar de medewerkers maken de tocht.

Als gids zorg ik ervoor dat de setting goed is en dat ze de tocht op een veilige manier kunnen doen. Net als een berggids moet je soms ingrijpen als je ziet dat het niet de goede richting uitgaat.’

Door te inspireren, voorbeelden te geven, keuzes te maken en ook heel duidelijk te zijn, probeert Van Woerden iedereen mee te krijgen op zijn tocht.

Bijvoorbeeld door te stimuleren dat alle medewerkers met initiatieven kunnen komen. Zij kunnen verbeteringen zelf uitvoeren in verbeterteams. Verbeterteams van operators definiëren zelf hun doelstellingen en krijgen een MT-lid als mentor. Om snelle beslissingen mogelijk te maken, kunnen de teams beschikken over maximaal tienduizend euro budget per project. Met een tienstappenplan wordt vervolgens een project uitgevoerd

in acht weken tijd. De teams presenteren de verbeteringen aan hun collega’s en dit is tegelijkertijd een waardering van hun inzet.

Simpel Tijdens een ronde door de fabriek laat Van Woerden verschillende voorbeelden van die verbeteringen zien. Vaak zijn het verrassend simpele oplossingen voor gevaarlijke of onhandige situaties. Zo werden in het magazijn de labels (streepjescodes) die op de vloer lagen, kapotgereden bij het plaatsen van een lading.

Het leverde een hoop gedoe op als zo’n label niet meer te scannen was. Als oplossing werd er meteen aan id-chips gedacht, maar die waren te duur en complex. Een medewerker van het magazijn kwam erachter dat je met de handscanner eigenlijk heel ver kan scannen. Hij hing de barcodes in groot formaat aan het plafond. ‘Ze zijn nu gemakkelijk te scannen, worden niet kapot gereden en het kostte bijna niks.’

Nog zo’n simpele verbetering is te zien bij een rij pompen. De slangen daarvan

Jeroen van Woerden: ‘Je moet afwijken van de gebaande paden.’

lagen eerst als een soort mikado over elkaar heen. ‘Een team heeft hier houders gemaakt, waardoor de slangen nu allemaal netjes in een houder hangen.

Dit werkt overzichtelijker en veiliger.’

Lean ronden Om verbeteringen echt snel te doen, hangt er in de controlekamer een bord waarop acties kunnen worden geschreven, de zogenaamde ‘lean ronden’.

‘De focus ligt voor de ploegendiensten op verbeteringen die binnen acht uur kunnen en moeten worden gedaan.

Dat is om ze echt te helpen om actie te ondernemen en het af te werken voor de volgende ploeg op komt. Om de housekeeping van de site te verbeteren, is het zogenaamde ‘kwartiertje schoonmaken’ de sleutel tot succes. Dit geeft de teams een handvat om het organiseren en schoonmaken te combineren met hun dagelijkse werkzaamheden. Als iedereen elke dag een kwartiertje schoonmaakt, is het schoon, opgeruimd en veilig.’

Ook de teamleiders en het management worden gestimuleerd om niet alles op hun actielijst te zetten, zij focussen op respectievelijk 24 en 168 uur. Wat niet binnen die uren is op te lossen, kwam in het begin niet op een actielijst. ‘Te veel langetermijnacties zijn een probleem.

PETROCHEM 7/8 - 2016 12

PET7_8 O Interview.indd 12

29-06-16 10:59

De lijst met zaken die je wilt aanpakken, wordt daardoor vaak heel lang. Het is eerder een wensenlijst. Door de lean ronden creëren we focus op snelle verbeteracties. Ik zie ook nu nog steeds duizend dingen die we kunnen verbeteren, maar ik ben trots want het afgelopen jaar hebben we geen overtredingen gehad bij externe audits.’

Veiligheid en continu verbeteren gaan hand in hand volgens Van Woerden.

‘Door de focus op housekeeping en het werkproces pakken we ook potentieel gevaarlijk situaties aan. Ons veiligheidsobservatie-systeem is een integraal onderdeel in ons lean-programma. Het feit dat klanten en overheid ons regelmatig op veiligheid controleren, is hierbij een grote hulp. Er lijkt een schijnbare tegenstelling te bestaan tussen ondernemerschap, continu verbeteren en compliance. Maar als je je bewust bent van de verschillende eisen, kun je dit goed organiseren en krijg je juist betere resultaten. Wat gisteren is gebeurt, kun je niet meer veranderen, maar je kunt er wel van leren. Wat morgen gebeurt, kun je beïnvloeden.’

ook zomaar kunnen gebeuren als er allemaal nieuwe grondstoffen en productietechnieken komen. Ik probeer medewerkers voor te houden dat we altijd klaar moeten zijn voor die verandering.’

Trots Als hij door de fabriek loopt en de ene na de andere verbetering laat zien, blijkt hoe trots hij is op zijn medewerkers.

Om te laten zien dat zij echt worden gewaardeerd, pakte hij de kleedruimtes aan. ‘Die waren oud en niet van deze tijd. Waarom laat je operators waarvan je verwacht dat ze kwaliteitswerk doen zich omkleden in een oude kleedkamer?

Nu zijn ze meteen vanaf het omkleden in een kwaliteitsomgeving en beginnen ze positiever en met een andere mindset aan hun werk.’

Naast dat Van Woerden iedereen in het bedrijf verbeteringen door laat voeren, stoomt hij ze ook klaar voor eventuele veranderingen. ‘Het idee in de chemische industrie is dat je een fabriek voor veertig jaar neerzet. Maar dat is denk ik niet meer zo. Nieuwe technologie ontwikkeld zich snel. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met biochemie? Ik weet het niet, maar ik heb in mijn vorige werk in de OEM en automotive gezien hoe snel een verandering kan gaan. Daar dachten ze ook dat een lamp eeuwig zou blijven.

In een paar jaar tijd veranderde dat in LED-verlichting. In de chemie zou zoiets

Opleiding Om ze voor te bereiden op die eventuele verandering, worden medewerkers gestimuleerd om een opleiding te doen. ‘Als ze een goed conceptueel niveau hebben, kunnen ze zich gemakkelijker nieuwe technieken eigen maken. Daarnaast kunnen ze een breder veld zien waardoor ze op meer plekken inzetbaar zijn. Zo krijg je een organisatie die kan meebewegen met de wensen van de markt en die veranderingen ook beter begrijpt doordat ze theoretische kaders hebben gehad waarin wordt behandeld waarom dat nodig is. We maken veel gebruik van operators-opleidingen zoals Vapro, daarmee kunnen we ze een goed traject geven.

Sommige medewerkers hebben door het doen van verschillende operators-trainingen naast hun werk een ingenieurstitel behaald, en zijn daar trots op.’

Voor verandering en verbetering moet er volgens Van Woerden ook worden afgeweken van ‘de gebaande paden’ in de chemische industrie. Dat is naast het continu verbeteren het tweede waarvoor hij zich als Plant Manager of the Year zou willen inzetten. Hij merkte hoe belangrijk het is om ‘verder te kijken

‘We moeten altijd klaar zijn voor verandering.’ dan je neus lang is’ toen het bedrijf met een emulsieprobleem zat. ‘Het duurde te lang voor het probleem werd opgelost en we gingen hulp zoeken. We kregen hulp van een hoogleraar levensmiddelentechnologie uit Wageningen. Dat is niet waar je als eerste aan denkt, maar met emulsies heb je niet alleen in een chemische fabriek te maken. Samen hebben we het probleem onder controle gekregen. Voor beide partijen was dat heel interessant. Ik kwam hierdoor ook meer te weten over hoeveel kennis onze mensen hadden en heb ze gestimuleerd die kennis te delen in onze projecten. Ik zou graag willen zien dat onze industrie vaker kijkt naar technologieën uit andere industrieën.

Het initiëren van nieuwe initiatieven en samenwerkingen met klanten, andere bedrijven en andere sectoren biedt ons een kans. Het verruimt het blikveld en stimuleert innovatie.

Overigens zijn het sterke veiligheidsbewustzijn en de goede omgang met overheidscontroles punten waar andere industrieën veel van de chemie kunnen leren, vindt Van Woerden. En anderen zouden ook bij Kemira af mogen kijken, vindt hij. ‘Wat wij hier hebben gedaan, is niet altijd hightech, je kan het bij wijze van spreken ook in een ander bedrijf doen. Om verder te komen, is het belangrijk om mensen mee te nemen, betrokken te houden en richting te geven.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2016 13

PET7_8 O Interview.indd 13

29-06-16 10:59

PROJECT

Mega-investering verlengt raffinagetrein ExxonMobil Dat de Europese raffinagesector onder druk staat, is een bekend gegeven. Desondanks kondigde ExxonMobil in 2014 een investering van meer dan één miljard dollar in zijn Antwerpse site aan.

Een jaar later volgde dezelfde aankondiging voor de raffinaderij in de Rotterdamse Botlek. De investering verstevigt de positie van het bedrijf dat al 125 jaar in Rotterdam is gevestigd.

David van Baarle

Harro van de Rhee, directeur van de ExxonMobil-raffinaderij in de Rotterdamse Botlek, is zich bewust van de gevoelige positie van de raffinagesector.

Maar hij is er ook van overtuigd dat de grote raffinaderijen, waaronder die van ExxonMobil in de Botlek, door hun schaalgrootte en efficiency de komende dertig jaar nog zullen produceren. Op dat tijdsbestek is de investeringsbeslissing in ieder geval genomen.

‘De investeringen in onze site zijn gedreven door twee zaken’, zegt Van de Rhee.

‘Er worden steeds hogere eisen gesteld aan smeerolie voor auto’s en vrachtwagens en vooral de energie-efficiency van de EHC Group II basisolie is zeer hoog.

Maar ook de lage viscositeit en lage oxidatiewaardes maken de smeerolie een waardevolle toevoeging voor de Europese transportsector. Ten tweede neemt de vraag naar laagzwavelige diesel nog steeds significant toe, gedreven door hogere emissie-eisen binnen de Europese Unie.

Hoewel ook wij de ontwikkelingen in de auto-industrie volgen, verwachten we dat de transitie naar volledig elektrisch vervoer, en dan met name voor de zware transportsector, nog wel even op zich laat wachten.’

Hoogwaardige producten De keten van ruwe olie tot laagzwavelige fossiele brandstoffen op de site van ExxonMobil in de Botlek begint bij atmosferische destillatie, gaat verder via vacuümdestillatie, waarna de zwaarste fracties in een zogenoemde Flexicoker worden geconverteerd in lichtere soorten. Uit deze processen komen ook veel koolwaterstoffen met hoge concentraties zwavel. Om deze stromen eveneens om te kunnen zetten in hoogwaardige producten met een laag zwavelgehalte, bouwde het concern in 1994 de hydro-

cracker. Bij de investeringsbeslissing voor aanpassing van deze kraker speelde ongetwijfeld mee dat het residu van de hydrocracker – het zogenoemde hydrocrackate – tot nog toe als laagwaardig product werd verkocht, als basisvoeding voor stoom- en katalytische krakers.

Kortgezegd is hydrocrackate wel ontzwaveld via een Gofiner-eenheid, maar nog niet gekraakt.

Waardeketen In de nieuwe configuratie verwerkt de hydrocracker de hydrocrackate en nog een ander product, heavy vacuüm gasoil, dat kan worden omgezet in grondstoffen voor hoogwaardige smeerolie en in laagzwavelige diesel, kerosine, nafta en LPG. Daarmee wordt de waardeketen van de raffinaderij verlengd en verbetert ook de efficiency. Om de smeerolie te kunnen opslaan, bouwt ExxonMobil er ook nog eens zes opslagtanks bij met een gezamenlijke capaciteit van 140.000 kubieke meter. En om ze te kunnen overslaan, komen er extra laadarmen op de jetty.

Daar blijft het echter niet bij. De integratie van de nieuwe hydrocracker in het huidige proces vergt ook verbindingen met de utilities zoals elektriciteit en bijvoorbeeld de stoominstallatie, of eigenlijk de warmtekrachtinstallatie.

‘Deze nieuwe investering maakt de site concurrerender en competitiever’, zegt Van de Rhee. ‘Al was het maar omdat we dankzij deze extra trein in het proces veel energie-efficiënter kunnen werken.

We waren al een van de energiezuinigste raffinaderijen van Europa, maar met deze investering winnen we nog eens vijf procent aan energie-efficiëntie.’ Die efficiency-verbetering zit voor een deel in de schaalgrootte, maar ook in de toepassing van nieuw ontwikkelde katalysatoren en nieuwe energiebesparende technieken.

PETROCHEM 7/8 - 2016 14

PET7_8 T ExxonMobil.indd 14

29-06-16 10:46

FOTO’S: EXXONMOBIL

Europese markt De strategie van ExxonMobil voor uitbreidingen in zijn raffinaderijen beperkt zich niet tot Nederland. Het concern kondigde eerder al investeringen aan in de raffinaderijen in Baytown, Texas en Singapore. En in Antwerpen is de bouw van een nieuwe coker unit in 2014 begonnen, waarmee ook een investering van meer dan één miljard dollar gemoeid was. Van de Rhee: ‘ExxonMobil maakt zijn investeringsbeslissingen vooral op lange termijnperspectief en die is voor onze branche nog steeds goed. Het blijft natuurlijk een feit dat we in Europa hoge energiekosten hebben en dus blijven we kijken naar mogelijkheden om daar zoveel mogelijk op te besparen. Tel daar de huidige dunne raffinagemarges bij op en het mag duidelijk zijn dat we zeer zorgvuldig moeten werken. Economy of scale helpt hierbij, maar ook diversifiëring van het productportfolio helpt ons om de risico’s te spreiden. We hebben naast een moderne raffinaderij ook een aromatenfabriek waar we grondstoffen als tolueen en benzeen maken. Daar komen straks nog hoogwaardige smeermiddelen bij, waarmee we verschillende markten met verschillende dynamieken bedienen.’

Natuurlijk zijn er ook bedreigingen voor de markten waarop ExxonMobil zich begeeft. ‘Op het Arabisch schiereiland

‘Niet alleen de reactoren, maar bijvoorbeeld ook de piperacks worden off-site gebouwd. Hetzelfde geldt voor de twee grote gascompressoren.’ kijkt men eveneens naar manieren om de toegevoegde waarde van hun aardolie te verhogen’, zegt Van de Rhee. ‘De grondstof- en energieprijzen van die sites zijn niet te vergelijken met die van ons. Maar onze geografische positie en lange geschiedenis vormen tot nog toe een concurrentievoordeel. Vergeet niet dat we in de vijftig jaar dat deze fabriek bestaat constant bezig zijn geweest met het optimaliseren van de productie. Tel daarbij het hoge kennisniveau op van zowel de procesoperators als de maintenance partners. We hebben straks een proces waarbij we grondstoffen van een redelijk lage kwaliteit met een state of the art raffinageproces opwaarderen tot hoogwaardige producten. Sterker nog, alles wat straks het hek verlaat, verlaat dat met een hoge waarde.’

Hydrocracker De huidige hydrocracker bestaat uit twee reactoren. In de eerste reactor worden de voedingsstromen uit de atmosferische en vacuümdestillatietoren en Gofinerinstallaties (gas oil hydrofiner) met waterstof behandeld om stikstof en zwa-

vel te verwijderen. Dit wordt ook wel hydrotreating genoemd. In de tweede reactor wordt de voeding vervolgens gekraakt. De onverzadigde verbindingen verzadigen vervolgens met waterstof waardoor de gewenste laagzwavelige producten ontstaan. Omdat de voeding in de huidige configuratie maar een keer door de fabriek gaat, wordt niet alle voeding tot een hoogwaardiger product zoals bijvoorbeeld diesel omgezet, maar blijft nog relatief veel hydrocrackate over.

In de nieuwe situatie blijft de configuratie van de hydrocracker vrijwel hetzelfde, maar worden de bestaande reactoren beide ingezet voor hydrotreating. Na deze stap kunnen de lichte fracties worden gedestilleerd. De zware fractie gaat vervolgens naar de nieuwe hydrocracking eenheid. De nieuwe eenheid heeft drie reactoren met elk een ander type, door ExxonMobil ontwikkelde katalysator die niet alleen meer zware olie omzet in waardevolle producten, maar die ook nog eens producten van een hogere kwaliteit genereert. Na deze stap worden opnieuw de lichte componenten afgescheiden, waarna de zware componenten PETROCHEM 7/8 - 2016 15

PET7_8 T ExxonMobil.indd 15

29-06-16 10:46

EEMSDELTAVISIE2016 2016 [Sch

rijf

NIJLICHT | EEMSHAVEN | 16-09-2016

nu i

n]

ITC Franklin Gothic Std

THEMA: Industriële ketens worden steeds belangrijker in ons streven naar een circulaire economie.

Veel kansen voor verduurzaming en efficiëntieslagen liggen in de gezamenlijke aanpak.

Vooral nieuwe ketens dienen zich aan, waarbij ook de grenzen tussen sectoren niet meer heilig zijn. Zo kunnen de chemie en de energiesector een nieuwe weg inslaan door met duurzaam opgewekte energie, grondstoffen uit de directe omgeving te halen.

Vergroenen van grondstoffen en hergebruik kan niet eens zonder samenwerking met partners in de keten. En veel verbeteringen in efficiëntie, hebben meer impact als we de hekken tussen bedrijven wegdenken.

Een andere veelbelovende keten voor de Eemsdelta is natuurlijk de combinatie tussen de landbouw en de procesindustrie. De mogelijkheden van suikerbieten en aardappelen zijn bij vorige edities van Eemsdeltavisie al uitvoerig behandeld.

Maar hoe snel gaan de ontwikkelingen op het vlak van de bio- en agrochemie?

DOELGROEP • Management in de procesindustrie • Management van de toeleverende industrie • Consultants en onderzoekers • Beleidsmakers bij overheden Initiatiefnemers:

Bezoek www.eemsdeltavisie.nl voor meer informatie, het programma en om te registreren.

Contentpartners:

Partners:

ENGIE logotype_gradient_BLUE_PANTONE 14/04/2015 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

RÉFÉRENCES COULEUR

Zone de protection 1 PANTONE PROCESS CYAN C

Zone de protection 2 Zone de protection 3

www.eemsdeltavisie.nl PET7_8 Advertenties.indd Advertentie EDV.indd 1 16

29-06-16 28-06-16 11:02 16:44

via vacuümdestillatie worden omgezet in een lichte en een zware basisolie. Voor die stap wordt een extra vacuümdestillatietoren gebouwd. En uiteraard horen daar ook nieuw fornuizen, warmtewisselaars, pompen en compressoren bij. Met alle aanpassingen neemt de capaciteit theoretisch toe van 330 ton per uur naar 415 ton per uur, maar de totale verwerkingscapaciteit van de site blijft hetzelfde: 191 duizend vaten per dag.

‘In principe gebruiken we bewezen technologie, alleen de configuratie zoals we hem hier gebruiken is uniek, net zoals de toepassing van onze laatste innovaties in katalysatoren’, zegt Van de Rhee. ‘De druk, temperatuur en inzet van katalysatoren blijft hetzelfde. Uiteindelijk is ook hier sprake van een kraak, dewaxing en saturatie-proces. Maar hoe we dat precies gaan doen, is ons intellectueel eigendom.’

Groundbreaking Een dergelijk grote investering in het Rotterdamse havengebied valt op zijn zachtst gezegd op en de groundbreaking-ceremonie, in dit geval het scheppen van zand, stond dan ook onder grote belangstelling van de betrokkenen. Naast ExxonMobil zelf heeft ook het Havenbedrijf Rotterdam en het ministerie van Economische Zaken bijgedragen aan de totstandkoming van het project.

De investering van het Amerikaanse bedrijf is voor Van de Rhee ook een opsteker voor de Rotterdamse haven.

‘Het bewijst maar weer hoe sterk het cluster van chemische bedrijven in

deze regio is. We profiteren van de lage aanvoerkosten van ruwe olie en van de synergie met een keur aan waterstofleveranciers zoals Air Products en Air Liquide. Ook niet onbelangrijk is de goede relatie met onze contractors die de komende twee jaar weer veel werk zullen verzetten, maar ook daarna betrokken blijven bij beheer en onderhoud van de installaties. Op de korte termijn zal dan ook zo’n zeshonderd man werken aan de uitbreiding, terwijl we op piekmomenten zelfs dertienhonderd man op het terrein zullen huisvesten. Uiteindelijk biedt de nieuwe configuratie werk aan veertig man, waardoor de site groeit naar in totaal zo’n 640 werknemers. Tel daarbij het extra werk voor onze aannemers op en het mag duidelijk zijn dat ook de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf de investering verwelkomen.’

Project Hoofdaannemer Fluor is al begonnen met de bouw van de reactoren en zal een deel van de uitbreiding modulair leveren.

Van de Rhee: ‘Voor deze uitbreiding zijn inmiddels twee opslagtanks van de site verwijderd. Na de groundbreakingceremonie kan men meteen beginnen met de grondvoorbereidende werkzaamheden. In de zomer wordt dan de fundatie gelegd, zodat we in het vierde kwartaal kunnen beginnen met het neerzetten van de eerste installaties. Niet alleen de reactoren, maar bijvoorbeeld ook de piperacks worden off-site gebouwd.

Hetzelfde geldt voor de twee grote gascompressoren die op het nieuwe terrein

komen. Die moeten de benodigde extra waterstof toevoeren. De uitbreiding is zelfs zo groot dat netbeheerder Stedin een extra substation moet bouwen om de energievoorziening te borgen. Overigens ontkomen we er niet aan om ook on-site werkzaamheden uit te voeren. We moeten tenslotte een aantal koppelingen maken met de bestaande fabriek.’

Investeringsklimaat Als de projectstappen goed verlopen, kan ExxonMobil eind 2018 de nieuwe fabriek in gebruik nemen. Van de Rhee wil nog wel waarschuwen voor het investeringsklimaat in Europa, dat met verscherpte wet- en regelgeving onder druk komt te staan. ‘Ik hoop dat de overheid zich blijft realiseren dat we op wereldniveau concurreren met bedrijven die doorgaans een minder streng regime kennen op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu.’

Uit de speech die minister Kamp van Economische Zaken uitsprak tijdens de groundbreaking van de hydrocracker bleek het bewustzijn bij de politiek in ieder geval aanwezig, al wees hij de industrie wel op zijn verantwoordelijkheid voor het terugdringen van de CO2-uitstoot. Kamp: ‘Bedrijven moeten niet alleen producten maken waar vraag naar is, maar dat ook energie-efficiënt en milieuvriendelijk doen. Energie besparen is essentieel om minder CO2 uit te stoten. Om dat te kunnen doen, is het nodig te investeren in nieuwe technologie. Dat is precies wat ExxonMobil doet met deze hydrocracker.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2016 17

PET7_8 T ExxonMobil.indd 17

29-06-16 10:46

(ADVERTORIAL)

Specifieke resourcevraagstukken vragen om maatwerkoplossingen

‘Het werk trekt aan, maar de beschikbare capaciteit blijft achter’ of ‘de collega met specialistische kennis vertrekt na vijf jaar, hoe vullen we dat op?’. Veel technisch georiënteerde afdelingen en bedrijven worstelen met resources voor een kort project of voor de lange termijn. Het invullen van zo’n vraagstuk vereist maatwerk. Stratt+ zorgt voor toegespitste oplossingen bij resourcevraagstukken in de industrie.

‘Om een klant goed te helpen, moet je zijn probleem snappen.

Wij vragen door en leggen uit wat wij kunnen betekenen.’ John Schonewille is directeur van Stratt+ Industrial Management. Hij vertelt hoe het bedrijf helpt om resourcevraagstukken van vandaag op te lossen. ‘We streven ernaar dat naast de projectmatige technici ook onze accountmanagers en recruitmentpersoneel verstand van zaken hebben. Geen vlotte babbels, maar to the point. En dat wordt gewaardeerd. Dat horen we van onze klanten en we zien het terug in de langdurige relaties die we met de klanten hebben.’

De dienstverlening van Stratt+ wordt geboden in verschillende industriële segmenten, zoals de petrochemie, olie en gas, food, farmaceutica, medical, civiele techniek, technische documentatie, luchtvaart en safety. Daarbij kunnen voor de korte of langere termijn specialisten van Stratt+ worden ingezet op een project of een vacature. De expertise heeft een breed bereik van projectmanagement en risicovraagstukken tot technische documentatie en zelfs militair vliegtuigonderhoud.

PET7_8 Advertenties.indd 18 160627 iLinqs Advertorial Stratt.indd 1

Schonewille: ‘De kwaliteit van de dienstverlening wordt bewaakt door heldere en open communicatie met de klant. Bovendien waken we over de kwaliteit met kwaliteitssystemen, zoals ISO9001, NEN4400-1 en VCU. Dat is belangrijk in de industrie en dus ook voor ons.’

De tijden veranderen en de resourcevraagstukken ook.

Schonewille: ‘We zorgen dat onze dienstverlening meegroeit met de markt. En dat moet ook, want de vraagstukken rond capaciteit en specialistische kennis zijn de afgelopen decennia veranderd.

Wij groeien mee, eigenlijk al veertig jaar. En net als de kameleon in onze advertentie, gaan onze mensen op in de teams waar ze mee werken. Ze leveren maatwerk. We clusteren onze kennis en bieden die op het juiste moment aan via onze dienstverlening. Zo zijn we een waardevolle werkgever voor technisch specialisten die via ons kunnen groeien. En we zorgen er voor dat onze ambitie onze klanten verder brengt. Dat is de plus van Stratt+.’

Stationsweg 45 (Gebouw ‘Vierdrecht 4’) Zwijndrecht www.stratt.nl

29-06-16 27-06-16 11:02 16:55

EEMSDELTAVISIE 2016

Energie als grondstof in de Eemsdelta Het is twee jaar geleden dat Rein Willems zijn actieplan voor de Eemsdelta presenteerde. Op het gebied van gezamenlijke utilities worden inmiddels stappen gezet.

Energiebesparing krijgt vleugels.

En er ontstaat een chemiecluster met veel zonne-, windenergie en duurzame stoom. Tijd om de scope te verleggen naar nog meer integratie. Vooral tussen verschillende sectoren. Thema van EemsDeltavisie op 16 september is daarom: ‘Nieuwe ketens voor de Eemsdelta’.

Wim Raaijen

Catrinus Jepma spreekt tijdens EemsDeltavisie over ombouw van platforms naar chemiefabrieken.

Industriële gebieden als Rotterdam, Terneuzen, Antwerpen staan niet op zichzelf, maar zijn onderling nauw met elkaar verbonden. De chemie in de Eemsdelta lijkt meer geïsoleerd te liggen. Toch liggen er interessante kansen als er iets verder wordt gekeken dan de neus lang is. Met name de integratie met andere sectoren biedt interessante mogelijkheden. Vooral op het gebied van grondstoffen. Vooral op dat vlak is er volgens Cor Zijderveld, voorzitter van de Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE), voldoende ruimte voor een gezamenlijke en duidelijke toekomstvisie.

In de vorige Petrochem stelde hij: ‘Na energie moeten we stappen maken op het gebied van grondstoffen. Bedrijven als BioMCN en Chemcom zijn op dat vlak volop in beweging.’ Voordeel van de Eemsdelta is dat het midden in landbouwgebied ligt. Dus er liggen voldoende kansen voor onder ander andere suikerbieten als grondstof voor de chemie.

Duurzaam waterstof Misschien wordt het hoog tijd om duurzaam opgewekte elektriciteit niet alleen als utility te zien, maar ook als grondstof.

Power-to-chemicals. Zo onderzoekt Nuon hoe ze overschotten duurzame energie kunnen opslaan in ammoniak.

Zijderveld: ‘Ik wil graag met ze praten wat ze dan met de ammoniak willen doen. Waarom weer opstoken bij de energieproductie, terwijl er hoogwaardigere toepassingen mogelijk zijn. Zo is er een ammoniakbehoefte bij Delamine.

Het zou mooi zijn als die grondstof volledig duurzaam wordt geproduceerd.’

Het zou een geweldig voorbeeld kunnen worden van elektrificatie van de chemie, waarvoor veel kansen liggen in het Noorden. In de directe omgeving wordt veel duurzame energie opgewekt, met de

daaraan verbonden overschotten. Met elektrolyse van water is ook waterstof te produceren. Nu wordt nog vaak waterstof uit aardgas geproduceerd. Zeker als de kosten voor elektrolyse lager worden, liggen daar kansen voor verduurzaming.

Meerdere vliegen Dat ligt ook in het verlengde van het onderzoek dat professor Catrinus Jepma eerder dit jaar afrondde over een tweede leven voor boorplatforms in de Noordzee als waterstoffabrieken. Overschotten windenergie kunnen met relatief korte elektriciteitsverbindingen naar de platforms worden gebracht waar het via elektrolyse wordt omgezet in waterstof.

Als het lukt om op platforms windenergie om te zetten in energiedragers als waterstof, methaan of misschien wel vloeistoffen als methanol of ammoniak, dan zitten de huidige offshore-bedrijven niet langer met een steen in de maag, stelt Jepma in het maartnummer van Petrochem. De kosten voor het afbreken van de platforms zullen enorm zijn.

Bovendien halen de windexploitanten op termijn meer waarde uit hun parken en wordt, als bestaande gasinfrastructuur kan worden benut om de gassen aan land te brengen, duurzaam opgewekte energie niet langer op de belastingbetaler afgewenteld. Meerdere vliegen in een klap en de businesscases lijken te kloppen.

Catrinus Jepma zal een van de keynote sprekers zijn tijdens EemsDeltavisie. Het congres vindt op 16 september voor de derde keer plaats in Nijlicht, Eemshaven.

Het evenement is een initiatief van het Petrochem platform, Duurzaam Geproduceerd, Groningen Seaports en SBE. ■

PETROCHEM 7/8 - 2016 19

PET7_8 P Eemsdeltavisie.indd 19

29-06-16 10:48

PROJECT

Zelfroosteren en powernap voor personeel Chemiebedrijf Sabic doet er veel aan om werknemers te motiveren en gezond te houden om ze op die manier langer aan zich te binden. Zo mogen operators op de Noryl-fabriek op de site in Bergen op Zoom zelf hun diensten inroosteren. Met ‘een mooie bijvangst’: bij de eerste fabriek zijn afgelopen jaar vijftig procent minder overuren gemaakt en er was twintig procent minder verzuim. Plantmanager Henk Berends mocht voor dit project begin juni de Responsible Careprijs in ontvangst nemen.

Wim Raaijen

Het chemiebedrijf Sabic valt de laatste jaren regelmatig in de prijzen. Zo is het bedrijf in Nederland al tien jaar – op Europees niveau drie jaar – achter elkaar onderscheiden als topwerkgever.

Maar ook voor haar contractors zorgt het Saudische bedrijf goed. Zo won de site van Sabic in Geleen vorig jaar de eerste VOMI Safety Xperience Award.

Een prijs die door aannemers zelf in het leven is geroepen. Ze willen daarmee opdrachtgevers waarderen die veel doen aan veiligheid voor hun toeleveranciers.

Onlangs sleepte de Sabic-vestiging in Bergen op Zoom een andere belangrijke prijs in de wacht. De Responsible Careprijs van de VNCI, voor het zelfroosteren van werkdagen door personeel.

Henk Berends, plantmanager van drie compounding-fabrieken in Bergen op Zoom, is erg blij met deze award. Het is volgens hem wederom een erkenning voor het streven van Sabic om in 2025 mondiaal de leidende positie te hebben als chemiebedrijf. ‘Daarom werkt ons bedrijf op alle fronten aan de verbetering van de prestaties. Zeker ook op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu.’

Het past volgens Berends heel goed bij het bedrijf met de wortels in Saudi-Ara-

bië. ‘Vergeet niet dat de Saudische cultuur gericht is op familiebanden. Dat zie je ook terug binnen Sabic. Het bedrijf is heel trots op de eigen mensen. Zo kregen we daags na de bekendmaking van de award de felicitaties van de hoogste HR-directeur vanuit het hoofdkantoor in Saudi-Arabië. Ze zijn echt trots op wat we hier hebben gepresteerd.’

Terwijl zelfroosteren toch typisch een Noord-Europees initiatief is. Het bewijst volgens Berends dat Sabic, ondanks dat het een wereldwijde bedrijfscultuur wil neerzetten, open staat voor lokale initiatieven. ‘De best practices worden zeker ook gedeeld. Zo gaan we het zelfroosteren eerst in Bergen op Zoom uitrollen naar meerdere fabrieken, maar ook is Geleen hier al met een hele delegatie komen kijken, met de ondernemingsraad. Uitrollen naar andere Europese vestigingen is ook denkbaar.’

Binden Overigens hebben Berends en zijn collega’s zich laten inspireren door initiatieven in Scandinavië, waar ze op het gebied van werk en motivatie sowieso heel innovatief en vooruitstrevend zijn.

Wel biedt Sabic Bergen op Zoom als eerste werkgever in de chemische industrie

HOE WERKT ZELFROOSTEREN? Om maandelijks tot een kloppend rooster te komen, doorlopen ze binnen Sabic drie fases. In de eerste fase, zo’n twee maanden van tevoren, vullen operators zelf thuis via het programma Time Care hun gewenste werkdagen in.

Een paar weken later gaan ze met hun collega’s in de tweede fase het rooster passend proberen te maken. Omdat in de eerste fase iedereen simultaan zijn of haar wensen invult, zullen sommige diensten overbezet en weer andere onderbezet zijn.

Medewerkers kunnen zichzelf dan van een overbezette naar een onderbezette dienst schuiven.

In de derde en laatste fase finaliseert de planner het rooster.

Dat gebeurt een maand van tevoren. Indien nodig past hij of zij het rooster aan om de maand kloppend te maken en publiceert het definitieve rooster. Op die manier is een rooster uiterlijk een maand vooraf bekend.

Iedere operator moet jaarlijks 219 diensten draaien. Uitgaande van drie diensten per dag kan hij of zij kiezen uit 1095 mogelijkheden. Uiteindelijk biedt dit veel flexibiliteit en kunnen mensen grotendeels de balans tussen werk en privé zelf bepalen.

PETROCHEM 7/8 - 2016 20

PET7_8 U Sabic.indd 20

29-06-16 10:55

FOTO'S: WIM RAAIJEN

medewerkers de mogelijkheid om hun eigen rooster samen te stellen. Berends: ‘We hebben de eerste implementatie in een compounding-fabriek inmiddels afgerond en voeren het zelfroosteren nu in de tweede fabriek in. De resultaten in de eerste fabriek, met zeventig operators, zijn zeer hoopgevend. Natuurlijk gaat het tot nu toe nog maar om een project op bescheiden schaal en kunnen we er nog niet hele harde conclusies aan verbinden, maar de eerste resultaten zijn echt positief.’

Zo daalde het aantal overuren in de eerste fabriek afgelopen jaar met bijna vijftig procent en verminderde het ziekteverzuim met twintig procent. Berends: ‘Het is een mooie nevenvangst, want het allerbelangrijkste is dat we mensen langer met plezier hun werk willen laten doen. Alles bij Sabic staat in het teken van betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de fabrieken. Gezonde en gemotiveerde mensen zijn daarbij heel belangrijk. Als je zelf grotendeels kunt bepalen wanneer je werkt, helpt dat enorm. Op die manier kunnen we goede mensen ook langer aan ons binden.’

Berends heeft ook een karakteristiek voorbeeld. ‘Een van onze operators heeft diabetes. Voorheen kwam hij regelmatig in een vaste cyclus van drie nachtdiensten terecht. Minimaal twee keer per jaar viel hij na zo’n cyclus een

Berends: ‘Het allerbelangrijkste is dat we mensen langer met plezier hun werk willen laten doen.’ paar dagen uit, omdat drie nachtdiensten achter elkaar te zwaar werden. Nu kan hij er zelf voor zorgen dat hij nooit drie nachten achter elkaar werkt. Hij is afgelopen jaar geen enkele keer uitgevallen. Hij kwam laatst naar me toe om te vertellen dat hij de nieuwe manier van werken geweldig vindt. Hij is er heel gelukkig mee.’

Innovatieve projecten Met het zelfroosteren wil Sabic Bergen op Zoom tijdig het hoofd bieden aan maatschappelijke issues als de vergrijzing en het optrekken van de pensioengerechtigde leeftijd tot 67 jaar. Daarnaast toont onderzoek aan dat medewerkers die zeggenschap hebben over hun eigen werktijden gemotiveerder naar hun werk gaan, creatiever en productiever zijn en dus minder vaak ziek. Aanleiding voor het chemiebedrijf om een uitgebreide pilot te starten, waarin medewerkers in Bergen op Zoom en de organisatie veel leerden over zelfroosteren. In 2015 werden de afspraken vastgelegd in de cao en konden de medewerkers hun eigen rooster samenstellen. Het resultaat: zeventig procent van de werknemers wil niet meer

terug naar de oude situatie. De positieve effecten op het aantal overuren en het ziekteverzuim zijn dus aanzienlijk.

Allemaal mooie resultaten. Toch was Berends blij verrast dat juist dit project tot winnaar werd uitgeroepen. ‘Meestal gaat het bij de Responsible Care-prijs om technisch innovatieve projecten. Hier pakken we een sociaal aspect aan. Bovendien waren de andere twee finalisten ook bijzonder goed. Als een van die bedrijven had gewonnen, had ik er ook vrede mee gehad.’

De twee andere finalisten waren DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) in Rijswijk en ICL in Terneuzen. DSP speelt met het ‘Sustainable Antibiotics’-programma in op een van de grootste uitdagingen van de mensheid – antibioticaresistentie – en richt zich vooral op de noodzaak om antibiotica duurzaam te produceren. ICL biedt met ‘Energy storage’ producenten van Zinc Bromide-batterijen volledige chemische ondersteuning. ICL produceert chemicaliën, maakt de noodzakelijke blends en hulpstoffen op maat en verwerkt het afval. Dit maakt de batterijen duurzaam en veilig.

PETROCHEM 7/8 - 2016 21

PET7_8 U Sabic.indd 21

29-06-16 10:55

PET7_8 Advertenties.indd 22

29-06-16 11:03

Bottom-up Over alle projecten was de jury lovend, maar in het bijzonder over het zelfroosteren van Sabic. Volgens de jury wordt de traditionele aanpak van de ploegendienst hiermee doorbroken en beweegt het project tegelijkertijd mee met de veranderingen in de samenleving, zoals individualisering en eigen verantwoordelijkheid. ‘Het management heeft een visie en kijkt niet alleen naar standaard performance-indicatoren van de business, zoals return-on-investment’, zo meldt het juryrapport. ‘Het project is ontstaan uit de samenwerking tussen vakbonden, ondernemingsraad en Sabic, die gezamenlijk de noodzaak zien voor sociale innovatie. De maatschappelijke oriëntatie en implicatie van dit project is groot.’

Eigenaarschap Natuurlijk zaten er ook wel risico’s aan het project. Op het gebied van veiligheid bijvoorbeeld. Berends: ‘Voorheen werkten we met vaste ploegen, maar door het zelfroosteren is de samenstelling van teams elke keer weer anders. In onveilige situaties hebben vaste teams vaste patronen. Dan gaan veel zaken bijna vanzelf.

Dat is nu minder vanzelfsprekend. Daarom hebben we vaker geoefend. En met een goed resultaat.’

Het was best spannend hoe nieuwe combinaties van mensen gingen werken.

‘Het gaat tot nu toe om een project op bescheiden schaal, maar de eerste resultaten zijn echt positief.’

‘Als je alles centraal inplant, kun je rekening houden met de karakters van de mensen. Je probeert dan in te schatten wie bij elkaar passen en wie niet. Maar ook of teams wel evenwichtig in elkaar zitten. Met zelfroosteren is dat minder mogelijk. Uiteindelijk zijn verschillende combinaties verrassend goed uitgepakt en natuurlijk klikt het soms ook wat minder.’ Door de bank genomen heeft het door elkaar husselen vooral positief gewerkt. ‘Mensen leerden ook andere collega’s beter kennen. Daarvoor kenden ze verschillende collega’s wel van gezicht en was het beeld vooral van horen spreken. Ze komen er nu achter dat ze heel veel leuke collega’s hebben, die ze voorheen niet zo goed kenden.’ Goed voor de onderlinge cohesie.

Het zelfroosteren heeft het gevoel van eigenaarschap onder de operators goed gedaan. Berends: ‘Dat is veel meer op fabrieksniveau komen te liggen. Voorheen was de ploeg die operationeel was op dat moment altijd ‘de beste’. Maar nu is het een groot team met de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de hele plant.’

Powernap De volgende stap voor Henk Berends is het uitrollen van zelfroosteren naar de andere compounding-fabrieken die onder zijn verantwoordelijkheid vallen.

Uiteraard zal hij ook ondersteuning bieden als de meer hardcore chemische installaties op de site van Bergen op Zoom over gaan naar dit nieuwe werken.

Voor zijn eigen fabrieken denkt hij al weer verder. ‘Wat nu? Mmmm’, twijfelt hij nog even. ‘Ach, loop maar even mee.’

Een eindje verderop in de gang opent hij een deur van een kamer waar pontificaal een moderne fauteuil staat. ‘Dit is mijn nieuwe project. De powernap. Vooral tijdens de nachtdiensten kan een korte slaap veel goed doen. Er is best veel onderzoek gedaan naar prettig werken en geconcentreerd blijven tijdens nachtdiensten. Bijvoorbeeld naar de invloed van licht. Echt duidelijke conclusies zijn vooralsnog alleen te trekken uit onderzoek naar de invloed van de powernap en het zelfroosteren. Die twee helpen echt.’ ■

PETROCHEM 7/8 - 2016 23

PET7_8 U Sabic.indd 23

29-06-16 10:56

Process Automation Solutions Systeemonafhankelijke automatisering en beveiliging van uw processen

Process Automation Solutions is marktleider als onafhankelijk leverancier van automatiseringsoplossingen in de proces- en manufacturing industrie. Met een duizendtal automatiseringsingenieurs, verspreid over Amerika, Europa en Azie, staat PA Solutions op de kaart als een globale speler en leverancier van automation engineering solutions en totaaloplossingen voor de automatiseringsindustrie.

In Nederland en België zijn een 160-tal engineers actief in de vestigingen van Breda, Antwerpen (Melsele) en Waver.

Wij leveren onze kennis hoofdzakelijk aan de “zwaardere procesindustrie” zoals de (Petro)chemische industrie .

High Performance HMI (Operator Awareness): Helaas denken velen bij High performance HMI nog te veel in 50 tinten grijs…. PA-Solutions is uniek in het implementeren van HP-HMI. Inmiddels hebben wij meer dan 10 HP-HMI projecten gerealiseerd in Nederland en België. Door intensief overleg met de proces engineers en operators definiëren wij volledig nieuwe graphics van level 4 tm level 1 conform de richtlijnen van ASM en PAS. Hierbij maken wij gebruik van de passende faceplates van de DCS vendor’s library. Uiteraard kunnen we ook de nieuwe graphics implementeren Op vrijwel alle moderne DCS systemen.

DCS: Process Automation Solutions focust zich op engineering van automatiseringsoplossingen, design en installatie van proces sturingssystemen (DCS). Hierbij voeren wij migraties uit van “legacy” systemen naar Moderne DCS varianten. Van tal van deze legacy systemen hebben wij de kennis – en zelfs vaak de systemen in huis. Echter realiseren wij uiteraard ook greenfield projecten en implementeren we proceswijzigingen (MOC’s) en verbeteringen uit op bestaande installaties.

Business Intelligence (MES): PA-Solutions is partner van de in de procesindustrie meest gebruikte MES systemen. Wij adviseren- implementeren en onderhouden deze Historians, maar integreren deze ook in de installed base naar zowel DCS als ERP. Onze hoogwaardige IT kennis in combinatie met onze proceskennis stelt ons in staat om oplossingen te realiseren voor een perfecte integratie van klep tot web. Dit zelfs zonder dat u additionele licenties hoeft aan te schaffen. Proces analyse, proof test rapportage, maar ook HPHMI graphics Level 1 kunnen wij u met onze MWorks oplossing web distributed beschikbaar stellen.

Proces safety (SIL): Als TÜV Certified Functional Safety company helpen wij onze klanten al jaren bij het opstellen van hun volledige veiligheidsdossier conform IEC61511. Wij beschikken over tal van FS certified engineers die uw processen snel doorgronden en op basis van de HAZOP alle safety lifecycle documenten kunnen opstellen. LOPA, PFD berekeningen, instrument selectie, SRS, testbladen, logic solver implementatie …… wij hebben de juiste ervaring.

Is uw interesse gewekt?

Process Automation Solutions is graag bereidt u nader te informeren. We zullen geen verkopers op u af sturen, maar u vanuit onze competentie u onze ervaring delen. Wij bouwen op relaties en niet op sales. Met een duidelijke visie “go global, act local” volgen wij veel van onze klanten ook in hun wereldwijde uitdagingen.

Process Automation Solutions NV Schaarbeekstraat 23C 9120 Melsele, Belgium Email: alain.wullaert@pa-ats.com stephan.hoste@pa-ats.com

PET7_8 Advertenties.indd 24

Process Automation Solutions Korte Huifakkerstraat 32 4815 PS Breda, The Netherlands Email: marc.vanhooft@pa-ats.com www.pa-ats.com

29-06-16 11:03

INNOVATIE

Subsea-robotslang maakt onderhoud goedkoper Goed in een kleine ruimte, goedkoper en onderhoudsarm: de robotslang heeft het allemaal.

Het project van de Noorse bedrijven Kongsberg Maritime, Statoil en spin-off Eelume moet inspectie van en onderhoud aan gas- en olie-installaties op de zeebodem gemakkelijker maken. Richard Mills, sales director Marine Robotics bij Kongsberg, licht een tipje van de sluier.

Elias de Bruijne

Snake robotics Begin april tekenden Kongsberg Maritime en Statoil een overeenkomst met Eelume om de ontwikkeling van de technologie te versnellen. Kongsberg, dat technologie­oplossingen biedt voor offshore en onderwaterinstallaties, is actief in subsea-monitoring en werkt al met AUV’s, autonomous underwater vehicles. Olie- en gasbedrijf Statoil heeft vele assets voor olie- en gasvelden op de zeebodem liggen, zowel in de buurt van Noorwegen als internationaal. Gezien de activiteiten van de bedrijven was een samenwerking niet onlogisch. Mills: ‘Kongsberg heeft een lange relatie met zowel de NTNU als Statoil. Een voorbeeld daarvan is de HUGIN AUV, een onderwatervoertuig dat werd ontwikkeld in samenwerking met Statoil en FFI, een onderzoeksinstituut voor defensiegerelateerd onderzoek. Daarnaast is een groot gedeelte van het personeel dat bij onze afdeling Marine Robotics werkt, opgeleid aan de NTNU.’ Eelume zelf doet overigens al meer dan tien jaar onderzoek naar snake robotics.

FOTO: KONGSBERG MARITIME

Zowel de spin-off van de Norwegian University of Science and Technology (NTNU) als de door de spin-off ontwikkelde onderzeerobot dragen de naam Eelume. Het is een combinatie van twee eigenschappen van het apparaat.

Mills: ‘Eelume is een samenvoeging van de woorden ‘eel’ en ‘illumination’. De robot beweegt zich voort als een aal of een slang en zorgt door inspectie van de installaties voor verheldering van de toestand daarvan.’ Want dat is wat de robot doet: gebreken aan bijvoorbeeld pijpleidingen op de zeebodem aan het licht

brengen en kleine aanpassingen doen.

Tot de mogelijkheden behoren onder meer visuele inspectie, het bedienen van kleppen en chokes en het schoonmaken van onderdelen van de installaties.

Zeebodembewoner De partijen willen met het doorontwikkelen van de nieuwe technologie onderwaterinspectie en -onderhoud goedkoper maken. Volgens Eelume zijn de kosten voor subsea-maintenance verdriedubbeld sinds 2005. Eelume moet daarvoor een oplossing bieden. Dat is mogelijk doordat er voor het functioneren van de robotsnake geen grote, dure schepen nodig zijn, in tegenstelling tot bij ROV’s, remotely controlled vehicles, die vanaf schepen worden bestuurd en met kabels daaraan zijn verbonden. Schepen vormen daardoor de grootste kostenpost bij onderwaterinspectie.

De robotslang functioneert min of meer autonoom. Mills: ‘Het is de bedoeling dat de robot opereert vanuit een template op de zeebodem. Hij wordt op afstand bestuurd, bijvoorbeeld vanaf een platform, schip of zelfs een locatie op het vasteland via hoge bandbreedte of satellietcommunicatie, maar kan ook autonoom geplande inspecties uitvoeren.

Als het concept naar behoren werkt, kan hij gedurende langdurige periodes zonder onderhoud. Daardoor kunnen we hem voor langere periodes onder water houden, als een soort permanente zeebodembewoner.’

Ten opzichte van de reguliere ROV’s heeft de robot, behalve de kostenbesparing en het weinige onderhoud, nog een voordeel. De dunne slang, die een skelet heeft dat bestaat uit gewrichten, is wendbaar en kan werken in kleine ruimtes die voor bestaande apparaten moeilijk toegankelijk zijn. De robot verplaatst zich met thrusters en kan stil hangen in het water wanneer de situatie daarom vraagt.

Details over het bereik, welke materialen er worden gebruikt, wat de snelheid is en welke energiebron wordt gebruikt, worden later dit jaar vrijgegeven. ■ PETROCHEM 7/8 - 2016 25

PET7_8 S Robotsnake.indd 25

29-06-16 10:43

INNOVATIE iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

Rental

VOORBEREIDINGEN DRONE-PROJECT IN ANTWERPSE HAVEN Orange, iMinds en Rombit beginnen met een uniek drone-project in de Antwerpse haven, namelijk het zogenoemde AGILE-project (Adoptive Gateways for Diverse Multiple Environments). Het project heeft als doel een open, flexibel en breed toepasbaar Internetof-Things-platform te ontwikkelen voor bedrijven en ondernemers, waarop zij dan hun diensten kunnen aanbieden en testen. Met drones die allerhande metingen en scans zullen uitvoeren, is het de bedoeling de haven van Antwerpen helemaal klaar te maken voor de toekomst.

Zo zullen er casestudies worden uitgewerkt op het gebied van camerabewaking en de inspectie van infrastructuur. Drones kunnen inbreuken op de milieuwetgeving snel en accuraat detecteren, de water- en luchtkwaliteit te allen tijde meten en onverwachte obstakels op de waterwegen meteen doorgeven aan de centrale.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: THE OCEAN CLEANUP

TEST OP NOORDZEE MET OPRUIMEN PLASTIC SOEP Op de Noordzee is gestart met een project om plastic soep op te ruimen.

Boyan Slat (oprichter The Ocean Cleanup) onthulde in Scheveningen de proefopstelling, een belangrijke stap naar een opruiminstallatie waarmee zij op grote schaal plastic willen gaan opvissen in de oceanen.

De honderd meter lange opstelling ligt 23 kilometer uit de kust. Sensoren gaan het komende jaar meten of de bewegingen van de drijvende barrières zich net zo gedragen als vooraf is berekend en of deze bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden.

Boyan Slat, sprak tijdens de presentatie over een historische dag op de weg naar schone oceanen: ‘Een positief resultaat van onze test betekent dat we op schema liggen om ons eerste operationele proefsysteem eind 2017 in gebruik te nemen.’

Deze proef is mogelijk door de anderhalf miljoen euro die door The Ocean Cleanup is opgehaald, waaronder een schenking van een half miljoen van een anonieme weldoener. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu en het ministerie van Economische Zaken hebben samen vijfhonderdduizend euro bijgedragen, net als het bedrijf Boskalis. De volgende stap is een eerste functionele plasticopruimer van twee kilometer lengte die waarschijnlijk in de tweede helft van 2017 voor de Japanse kust wordt geplaatst.

Vanaf 2020 staat een systeem van honderd kilometer gepland tussen Hawaï en Californië, dat in tien jaar de helft van het plastic in het Noordelijke deel van de Stille Oceaan moet gaan opruimen.

PETROCHEM 7/8 - 2016 26

PET7_8 G innovatie.indd 26

29-06-16 10:45

PROJECT ROND SMART TOOLING EN ROBOTS IN ONDERHOUD Het nieuwe project Smart Tooling gaat bedrijven ondersteunen die mee willen werken aan innovaties op het gebied van Smart Tooling en Robots in de onderhoudssector. Voor het project werken industrie en universiteiten samen. Het project legt de focus op automatisering. Door de ontwikkeling van prototypes van robots en tools kan onderhoud veiliger, goedkoper, schoner en efficiënter worden. Een voorbeeld hiervan zijn robots die schoonmaken en inspecteren op voor mensen lastige of niet toegankelijke locaties.

Omdat robottechnologie jong is, zijn er veel onzekerheden en mogelijkheden die nog niet zijn onderzocht of ontwikkeld. Dit project moet mkb- en kmo-bedrijven in de grensregio stimuleren robotinnovaties te ontwikkelen. Er zal onderzoek worden gedaan naar inspectie-, cleaning-, en werkplaatsrobotica en drones. Dit laatste type, ‘de vliegende robot’, is voor inspecties in de procesindustrie nog minimaal in gebruik. Dankzij de ontwikkeling hiervan kan de veiligheid bij het inspecteren van bijvoorbeeld de binnenkant van tanks sterk worden verbeterd.

Dankzij de actieve betrokkenheid van kennisinstellingen zoals onder andere Universiteit Twente, een vooraanstaand instituut op gebied van robotica, wordt bijgedragen tot een directe stimulans voor technologische doorontwikkeling van mkb- en kmo-bedrijven. BASF en Dow Benelux fungeren als testlocatie. De grensoverschrijdende samenwerking geeft bedrijven toegang tot een breed scala van expertise en infrastructuur die nu niet of moeilijk toegankelijk is. Hierdoor kunnen best practices worden uitgewisseld zodat ook na afloop van het project kennis blijft gewaarborgd.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: COVESTRO

COVESTRO START MET CO2-PRODUCTEN Covestro heeft een nieuwe techniek ontwikkeld om met behulp van CO2-stoffen te maken die gebruikt kunnen worden voor het maken van hoogwaardige schuimen. Partners in de polyurethaanindustrie kunnen door het gebruik van de stoffen van Covestro hun carbon footprint verlagen. Binnenkort wordt de eerste productie-installatie voor de CO2-gebaseerde polyetherpolyolen in bedrijf genomen op de Dormagen-site in Duitsland. Hier zullen grondstoffen voor schuimen in matrassen en meubels worden gemaakt.

Covestro werkt samen met partners in de industrie en de academische wereld om verdere toepassingen voor CO2-gebaseerde polyurethanen te ontwikkelen.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 7/8 - 2016 27

PET7_8 G innovatie.indd 27

29-06-16 10:45

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS AkzoNobel staat streven naar meer groene energie en banen AkzoNobel steunt het plan van de Nederlandse overheid om deel te nemen aan de Mission Innovation coalitie. Het mondiale initiatief richt zich op het versnellen van publieke en private innovatie met als doel schone energie betaalbaar te maken voor de consument, en het creëren van ‘groene’ banen en commerciële kansen. Mission Innovation werd in 2015 gelanceerd door Bill Gates tijdens de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP21) in Parijs.

Bij de lancering zegden twintig landen – waaronder de VS, het VK, China, Frankrijk, Brazilië en India – toe hun R&D in schone energie te verdubbelen tegen 2020. André Veneman, Director of Sustainability: ‘We kunnen ons niet veroorloven om te wachten – R&D in schone energie is van essentieel belang voor onze toekomst.’

Havenbedrijf Rotterdam en Deltalinqs tekenen meerjarenovereenkomst CHIO Op 26 juni 2016 werden voorafgaand aan de ontknoping van het 68ste CHIO Rotterdam in de Rotterdam-piste meerjarenovereenkomsten getekend met het Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en hoofdsponsor Rabobank Rotterdam. Allard Castelein, PresidentDirecteur Havenbedrijf Rotterdam: ‘Een icoon als het CHIO ondersteunen we graag. Bovendien spreekt het wereldwijde topniveau waarop wordt gepresteerd, ons erg aan.’

‘Topsport op het allerhoogste niveau, presteren en concurreren, dat past bij de bedrijven in de Rotterdamse haven’, aldus Steven Lak, voorzitter van Deltalinqs. ‘Wij vinden het belangrijk om de verbinding tussen stad, sport, cultuur en Rotterdamse havenbedrijven te maken.

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Mark Oosterveer: Mark@industrielinqs.nl - 020 312 2081

PET7_8 Platform.indd 28

29-06-16 10:50

‘EXPERTQU TES’ Ik wil dat mensen zich goed en gewaardeerd voelen in hun werk en er positief over zijn. Ik geloof dat dienend leiderschap daarin een rol kan spelen, omdat het mensen de ruimte geeft om hun talenten optimaal te benutten.’

Er zit nog steeds een groot verschil tussen het opvatten van werkmentaliteit. Leeftijd is geen garantie om anders te denken, maar ‘hét idee van werken’ is bijna altijd gekoppeld aan leeftijd.’

Ronald Hoenen van DSM Dyneema op het congres Deltavisie over dienend leiderschap.

Katrien Bogaerts in haar column in deze Petrochem over het verschil tussen jonge en minder jonge werknemers.

Jeroen werkt uitgebreid aan de doelstellingen, blijft hierop meten, sturen en dus focussen. De communicatiestructuur naar de medewerkers is zichtbaar aanwezig in de organisatie en bevordert de transparantie en oprechtheid van zijn filosofie.’

Jos Benders zegt dit als juryvoorzitter tijdens de bekendmaking van de Plant Manager of the Year 2016. De winnaar is Jeroen van Woerden van Kemira.

Zou het juist niet sterk zijn geweest als de overheid het initiatief zou nemen voor zo’n congres in plaats van de grote afwezige te zijn?’

Henk Leegwater in zijn column in deze Petrochem over het Process Safety congres waar industrie en toeleveranciers goed vertegenwoordigd waren, maar de overheid bijna niet.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN

PET7_8 Platform.indd 29

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, site director Rotterdam

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Cor van de Linde iTanks, managing director

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Conway & partners, advocaat

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs, algemeen adviseur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Meertens DSM, site director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Wouter Stam Flowid, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Frans Scheeren voormalig plantmanager OCI Nitrogen

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Bart Leenders Neste, managing director

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Steffen Walgien Tebodin, manager Engineering Oil & Gas

29-06-16 10:51

PRODUCTEN

WIRELESS BEWAAKTE VEILIGHEIDSKLEP VOOR OPSLAGTANKS De Enardo 2000 is een wireless bewaakte veiligheidsklep (EPRV, Emergency Pressure Relief Vent). Dit is een veiligheidsvoorziening tegen abnormaal hoge druk in opslagtanks voor de olie- en gasindustrie en de chemische, petrochemische en farmaceutische industrie.

Onder normale omstandigheden is een EPRV altijd gesloten. Het kan van vitaal belang zijn om onmiddellijk te weten wanneer de klep opengaat, zodat de situatie snel onderzocht kan worden. Maar omdat de EPRV’s zich bovenop opslagtank bevinden, zijn ze moeilijk te bewaken.

Het nieuwe product bestaat uit een EPRV met ingebouwde naderingssensor en wireless transmitter. De naderingssensor detecteert de stand van de veiligheidsklep. De wireless transmitter ontvangt een ‘open’ of ‘gesloten’ signaal en stuurt dit naar de controlekamer.

Meer informatie: www.EmersonProcess.com/smarteprv SAFETY APP RISICOBEOORDELINGSTRAJECT Siemens introduceert de Safety App Risicobeoordelingstraject voor machineveiligheid. In deze gratis App wordt men stap voor stap geleid door het gehele traject van doelstellingen, wettelijke bepalingen en te volgen processen. De Safety App is bestemd voor machinebouwers en eindgebruikers die zelf aanpassingen of wijzigen aanbrengen aan hun eigen machine of installatie.

Aan de hand van een praktijkvoorbeeld wordt men meegenomen hoe elke fase van het gehele risicobeoordelingstraject te doorlopen. Om er verzekerd van te zijn dat men de informatie juist interpreteert, kan men elke doorlopen fase optioneel afsluiten met een test.

Meer informatie: www.siemens.nl/industry/machineveiligheid NIEUWE OPTISCHE SCANNER De BLAZE 600M is een nieuw draagbaar optisch meetinstrument. Het is gebaseerd op Hexagons witlicht scantechnologie en is aangevuld met nieuwe technologie en functies. Het systeem met blauwe ledverlichting biedt een veelzijdig handmatig bediend platform voor snelle 3D-data-acquisitie en levert inzichtelijke data.

Het systeem heeft een groot bereik aan meetinstellingen voor vele afmetingen en behoudt de zeer nauwkeurige prestaties ook bij het inspecteren van grotere oppervlakken. De BLAZE 600M werkt zelfs zonder oppervlaktebehandeling op onderdelen van metaal, kunststof of composiet en de snelle dataverwerking zorgt ervoor dat omgevingscondities een verwaarloosbaar effect hebben op de resultaten.

Het BLAZE 600M-systeem is leverbaar in twee projectieconfiguraties, zodat gebruikers het systeem kunnen optimaliseren voor hun specifieke toepassing. Dit varieert van routine-inspecties tot het meten van complexe werkstukken met veel contouren, lastige materialen en 3D-digitalisatie voor reverse engineering.

Gebruikers kunnen ook direct schakelen tussen verschillende data-acquisitie-modi om de best mogelijke resultaten te verkrijgen voor elke specifieke taak.

Meer informatie is verkrijgbaar via lokale verkooporganisaties en dealers van Hexagon.

MOTOR CONTROL CENTER Eaton introduceert het nieuwe hoogwaardige Motor Control Center (MCC) en laagspanningsverdeelsysteem Power Xpert CXH. Het systeem omvat geavanceerde technologieën voor het beveiligen, monitoren en bedienen van bedrijfsprocessen. Het ontwerp is erop gericht om prestaties in productieprocessen te optimaliseren en de veiligheid voor mens en installatie te verhogen.

Met geïntegreerde technologieën wordt de veiligheid van operators en onderhoudspersoneel vergroot door onder andere het voorkomen van vlambogen. De volledig geïsoleerde railsystemen, gescheiden kabelaansluitingen en afschermingen van de aansluitingen in Power Xpert CXH zijn speciaal ontworpen om vlambogen te voorkomen. Daar waar een vlamboogvrij ontwerp niet realistisch is, is het MCC vlamboogbestendig.

Meer informatie: www.eaton.com/cxh OPKLIKBARE LEIDINGMERKERS Opklikbare leidingmerkers zijn duurzaam en kunnen eenvoudig worden aangebracht of verwisseld. Ze kunnen aan elke norm worden aangepast en verhogen de veiligheid en efficiëntie door een duidelijke identificatie van de leidinginhoud en stroomrichting, zelfs in veeleisende omgevingen.

De leidingmerkers zijn ideaal voor leidingen met een diameter van twintig centimeter of meer, en kunnen zonder kleefstof worden bevestigd. De leidingmerker is bevestigd op een drager van glasvezel die gemakkelijk op twee bandjes kan worden vastgeklikt. Hierdoor kunnen leidingmerkers eenvoudig worden vervangen of verwisseld. Omdat er geen kleefstof nodig is, zijn opklikbare leidingmerkers bijzonder geschikt voor de identificatie van koude, hete, gelakte of met olie bevuilde leidingen.

Meer informatie: www.bradycorp.com

PETROCHEM 7/8 - 2016 30

PET7_8 F Producten.indd 30

29-06-16 10:54

ONBEVANGEN

‘Er zit nog steeds een groot verschil tussen het opvatten van werkmentaliteit. Leeftijd is geen garantie om anders te denken, maar ‘hét idee van werken’ is bijna altijd gekoppeld aan leeftijd.’

Jong versus minder jong Er is de laatste jaren, zo’n vijftiental als ik het zou moeten specifiëren, veel gebeurd inzake vooruitgang qua communicatie.

Ikzelf ben ‘slechts’ tweeëndertig, maar ik merk al een groot verschil met mijn neefje die vijftien is. Mijn directe collega heeft de leeftijd van mijn ouders en vindt het niet nodig om zijn GSM (geen smartphone) mee te nemen naar het werk.

Hij ervaart de nieuwe wereld heel anders dan ik, terwijl ik ook nog op festivals heb rondgelopen en niet meer wist wanneer we waar hadden afgesproken om vervolgens wat nieuwe vrienden te maken.

Om maar te zeggen dat ik ‘de goeie oude tijd’ ook nog meegemaakt heb, weliswaar al mét telefoon en televisie, dat geef ik toe. We zijn zo verschillend dat we generatiegewijs zelfs namen hebben gekregen. Het is wachten op Generation Z om vervolgens weer met A te beginnen. Of bis, dat kan misschien ook nog.

Wrevel Voor ons is de smartphone een handige tool: werk- en persoonlijke agenda lopen door elkaar en zijn ten alle tijden raadpleegbaar, waar mijn baas nog steeds een papieren exemplaar bovenhaalt of soms meldt dat hij zijn agenda niet bijheeft en dus ook geen afspraak kan inleggen. Ook niet als hij achter zijn computer zit, want de papieren versie is de enige echte. Hij begrijpt niet dat je tijdens het werk – als de situatie het toelaat – af en toe eens een berichtje of WhatsAppje verstuurt om dingen af te spreken buiten het werk, omdat hij de link niet legt dat het omgekeerde ook gebeurt.

Voor mij – en veel jongere collega’s – loopt alles continu door elkaar. Als ik met vrienden, waaronder een hoop leerkrachten met een lange zomervakantie, afspreek om er een dagje tussenuit te knijpen met de kinderen, moet ik ook kijken of er geen belangrijke items op staan en of ik wel verlof kan nemen. Wanneer een meeting dreigt uit te lopen, moet ik zorgen dat mijn kinderen worden opgehaald en daar kan ik niet mee wachten tot er even een pauze wordt ingelast. Ik zie alleen maar dat het voor mij en vele collega’s zo werkt, terwijl zoiets in andere ogen niet kan en dat zorgt voor wrevel tussen de generaties.

Work-life-balance Er zit nog steeds een groot verschil tussen het opvatten van werkmentaliteit. Leeftijd is geen garantie om anders te denken, maar ‘hét idee van werken’ is bijna altijd gekoppeld aan leeftijd. Zo vindt men burn-out een ziekte van deze tijd. Volgens enkele minder jonge collega’s bestond dat vroeger niet, en bestaat het nu eigenlijk ook niet. Ze noemen het: ‘Niet goed kunnen doseren’, dikwijls gevolgd door de uitspraak: ‘De jonge mensen willen alles en liefst zoveel mogelijk tegelijk’. Maar nu verschillende werknemers (voornamelijk jonger dan veertig jaar, hoogopgeleide tweeverdieners met kinderen) afwezig zijn omwille van een burn-out, is de vraag niet: ‘Bestaat dat wel?’ maar eerder: ‘Ligt de grens voor iedereen op dezelfde lijn?’ Bij de ene kunnen er al wat meer druppels in de emmer alvorens hij overloopt, en ik heb hier en daar al wat lekjes gezien.

Ik ken geen enkel gezin met kinderen jonger dan achttien jaar, maar echt geen enkel, met een huisvrouw of huisman. We moeten of willen allemaal werken, minstens voor tachtig procent (en dat is al op het randje), want anders word je in onze industrie niet serieus genomen. We moeten mee zijn met alle nieuwigheden en technologieën, thuis aanwezig zijn, maar liefst niet teveel want de work-life-balance moet voor onze andersdenkende werkwereld toch vooral naar de linkerkant hellen.

Hoelang zou het nog duren voor het gedachtengoed van de jonge werknemers de bovenhand krijgt? Ik gok op ongeveer tien jaar. In de tussentijd tel ik af, ben ik mijn smartphone samen met de grootouders van mijn kinderen zeer dankbaar en verdubbel ik mijn huishoudhulp.

Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij Petrochem platform.

PETROCHEM 7/8 - 2016 31

PET7_8 J Onbevangen.indd 31

29-06-16 10:56

PETROCHEM 7/8 - 2016 32

PET7_8 Z Themaspread.indd 32

29-06-16 10:47

FOTO: BASF

THEMA DELTAVISIE 2016

• De sterke concurrentiepositie van de procesindustrie in de Rijn/Schelde-delta is te danken aan efficiëntie en synergie. De voorsprong die de bedrijven in de Nederlands-Vlaamse delta daarmee hebben opgebouwd is niet vanzelfsprekend. Er moeten continu stappen worden gemaakt en nieuwe samenwerkingen aangegaan om de rest voor te blijven. Tijdens Deltavisie 2016 onderzochten we met het thema Cluster 2.0 wat nodig is om voorop te blijven lopen en nieuwe investeringen mogelijk te maken.

PETROCHEM 7/8 - 2016 33

PET7_8 Z Themaspread.indd 33

29-06-16 10:47

DELTAVISIE 2016

Rotterdam wil voorop lopen in nieuwe economie Tot 2004 was de Rotterdamse haven de grootste ter wereld.

Na die tijd is ze voorbijgestreefd door verschillende havens in het Verre Oosten, maar nog altijd is Rotterdam de Europese nummer één. Volgens de Rotterdamse wethouder Maarten Struijvenberg (Werkgelegenheid en Economie) betekent dat niet dat er geen noodzaak is tot verandering. Het is hoog tijd om aan te sluiten bij de huidige ontwikkelingen rondom de energietransitie. Sterker nog, de Maasstad wil initiatief nemen. ‘Ik zou niet willen meegaan in de transitie, maar voorop willen lopen’, aldus Struijvenberg tijdens Deltavisie 2016.

Elias de Bruijne

De Rotterdamse haven kan nog altijd indrukwekkende cijfers voorleggen. Jaarlijks doen 110.000 binnenvaartschapen en 30.000 zeeschepen de haven aan, die zorgt voor 93.000 banen. Niet voor niets noemt Struijvenberg ‘zijn’ haven de economische motor van Nederland.

Graag houdt hij dat ook zo en daarvoor is vernieuwing nodig. ‘Er zijn veel nieuwe ontwikkelingen, waarvan sommigen allang aan de gang zijn, die we vatten in termen zoals next economy, new economy, blue economy, circulariteit, duurzaamheid, cradle-to-cradle en urban mining. Hoe we het ook noemen, het komt erop neer dat we een nieuwe economie moeten bedenken. Daarvoor moeten we visie tonen en durven vernieuwen. Het Rotterdamse college van burgermeester en wethouders hanteert in plaats van al die termen liever één term: can do. Wij willen uitdagingen aangaan, kansen ontdekken en die omarmen.’

Transitie Struijvenberg doelt met die ontwikkelingen op de transitie naar een duurzame, circulaire economie. De voorraad grondstoffen is eindig en de uitstoot van CO2 door de industrie moet worden teruggebracht. Hoe de industrie dat precies kan realiseren is echter nog niet duidelijk. Wel zijn er genoeg ideeën. Zo presenteerde een actiegroep met onder meer Rein Willems en Jan van der Eijk onlangs het Actieplan Versterking Industriecluster Rotterdam-Moerdijk. Het plan moet bijdragen aan de versterking van de concurrentiepositie van de Nederlandse chemie, binnen de context van de

afspraken van Parijs, met een CO2-reductie van twintig procent in 2020 en meer dan tachtig procent in 2050. Om dat te bereiken wijst het actieplan twee sporen aan: enerzijds verdere integratie van het bestaande cluster met daarbinnen vernieuwende elementen zoals hernieuwbare grondstoffen en innovatieve oplossingen, en anderzijds een vernieuwingsslag gericht op biobased en circulaire economie, met decarbonisatie, warmte-integratie en elektrificatie.

Cambridge Innovation Centre Het is slechts een van de initiatieven die momenteel lopen. De gemeente Rotterdam is zelf ook bezig om lijnen uit te zetten voor een duurzame economische toekomst. Ondernemingszin en innovatie zijn daarbij kernwoorden. Struijvenberg: ‘Ondernemers hebben sowieso al veel kapitaal binnen handbereik in Rotterdam en omgeving, met bijvoorbeeld de Erasmus Universiteit, de TU Delft en het Erasmus Centre for Entrepeneurship. Sinds kort hebben we in het Groot Handelsgebouw ook het Amerikaanse Cambridge Innovation Centre, ’s werelds grootste concentratie van internationale startups en scale-ups. Oorspronkelijk komt het centrum uit Boston. Nu willen ze het concept ook buiten de VS uitrollen en dat gaan ze doen in Rotterdam.

Dat zegt iets over deze stad en het zal een goede impuls geven aan de economische ontwikkeling en werkgelegenheid. Op die manier, samen met verschillende innovatieve partijen, willen we de weg naar boven zoeken.’

Voorop lopen Voor de industrie en de haven doet Rotterdam dat door de Amerikaanse econoom Jeremy Rifkin in te schakelen.

Hij moet analyseren hoe de economische

PETROCHEM 7/8 - 2016 34

PET7_8 X5 Struijvenberg.indd 34

29-06-16 10:49

Verzilveren Struijvenberg erkent dat daarbij flinke vraagstukken opdoemen. De vele nieuwigheden brengen immers allerlei onzekerheden met zich mee. Om daar een weg in te vinden is Rifkin ingeschakeld. Struijvenberg: ‘Zijn onderzoek zal uiteindelijk resulteren in een Roadmap Next Economy, die naar verwachting in oktober zal worden gepresenteerd. Die roadmap is er voor alle partners in de stad, dus ook voor het bedrijfsleven, de industrie in het bijzonder. We kunnen het ieder voor zich niet alleen. Als we succesvol willen zijn, moeten we het samen doen. Bij next economy gaat het niet alleen maar om nieuwe technologie, maar ook om nieuwe vormen van samenwerking. Daarbij draait het niet alleen maar om de startups, maar juist om het gevestigde bedrijfsleven.’

Brutaler Om de transitie te maken is het volgens Struijvenberg goed dat de toekomst via verschillende wegen wordt verkend. Via

FOTO: INDUSTRIELINQS

toestand van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) is en waar er kansen liggen. Struijvenberg: ‘Er zijn veel vragen als het gaat om de industrie in Rotterdamse haven. Hoe gaat het nu met onze werkgelegenheid? Zullen er steeds minder banen zijn door automatisering, of komt er wat anders voor terug? Hoe gaat de industrie om met de schaarste aan grondstoffen? Hoe gaan we als om met de roep om duurzaamheid en hoe blijven we efficiënt? Hoe blijven we concurrerend en zorgen we er tegelijkertijd voor dat we investeerders aantrekken?

Samengevat: hoe word je nu een cluster 2.0? De wereld is in transitie. Vanuit concurrentieoogpunt wil ik niet alleen daarin meegaan, maar voorop lopen.’

Struijvenberg: ‘Als we succesvol willen zijn, zullen we het samen moeten doen.’ de analyse van Rifkin, maar ook via bijvoorbeeld het Actieplan van Willems en consorten. Struijvenberg: ‘Het Actieplan is een blik richting de toekomst. Welke relevante ontwikkelingen gaan ons parten spelen, welke kansen zijn er? Hoe kunnen we kansen verzilveren, wat is de prioritering? Het opstellen van dergelijke plannen geeft een goede doorkijk in hoe we dat zouden kunnen bereiken. In ieder geval moet die next economy echt worden opgestart vanaf onderaf. Dat is de kern van de zaak.’

Bij dat alles zal het volgens de wethouder ook helpen als Rotterdam zich eens op een wat brutalere manier profileert. ‘Het is heel belangrijk dat we goed uitstralen waar we nu echt goed in zijn. Ik denk dat we hier een bescheidenheid hebben die ons siert, maar in economische zin gaat dat ons niet helpen. We zeggen wel eens: niet lullen maar poetsen, maar wat betreft economische ontwikkelingen die ons in de spotlight zetten, zou ik willen zeggen: eerst poetsen, maar er daarna

wel flink over lullen. Want als mensen niet weten wat er bijzonder is en wat ons kenmerkt, hoe kunnen we dan verwachten dat ze zeggen: daar moeten we zijn?’

Nieuwe economie Honderd jaar geleden werd de Rotterdamse haven groot door heel veel te bouwen: kolen, staal, havens, fabrieken, machines, infrastructuur. Nu er opnieuw moet worden geschakeld, is het lastiger om te bepalen wat er precies moet gebeuren. De next economy kan niet simpelweg tot leven worden gewekt op een derde Maasvlakte. Struijvenberg: ‘Maar we moeten de next economy omarmen omdat het slim is om concurrerend te blijven. Liefst omarmen we die niet alleen met de portemonnee, maar ook met het hart, zodat we met elkaar de economische toekomst van ons en zij die na ons komen, in handen hebben.

Als dat ons lukt, zullen ze misschien over honderd jaar zeggen: die nieuwe economie, die begon in 2016.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2016 35

PET7_8 X5 Struijvenberg.indd 35

29-06-16 10:49

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Brand Energy & Infrastructure Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN.

EemsDeltavisie 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Elcometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Emerson Process Management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 iMaintain Prestatiemanagement 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Jaarbeurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56, 57 M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Netherlocks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28, 29 Process Automation Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Sinus Jevi Electric Heating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Stratt+ advertorial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 VOMI advertorial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 WEG Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

www.wingas.nl

WINGAS Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

Elcometer MTG Ultrasone diktemeters

Metingen & Differentiële Modi

Ultrasone diktemetingen makkelijker dan ooit.

B-scan en Lopende Grafiek Sequentiële & Roostergroepen 4, 8, 16 Hz Scan Modi

Krachtig, accuraat en makkelijk, het NIEUWE assortiment Elcometer MTG ultrasone diktemeters kunnen gebruikt worden met minimale training, ideaal als u begint met NDT of een NDT inspecteur niveau 3 bent.

Accurate & herhaalbare diktemetingen

Makkelijk te gebruiken menustructuur in verschillende talen

Door Gebruiker in te stellen Statistieken 1-punts, 2-punts & Fabriekskalibratie

Metingen met differentiële modus en hoge & lage limieten

Groot assortiment dubbelvoudige element transducers

100.000 metingen met USB & Bluetooth® data output

www.elcometerNDT.com compatibel met

™ wireless technology

ElcoMaster

®

Elcometer MTG6, MTG8 & PTG8: Geschikt voor iPhone 6 Plus, iPhone 6, iPhone 5s, iPhone 5c, iPhone 5, iPhone 4s, iPhone 4, iPad Air 2, iPad mini 3, iPad Air, iPad mini 2, iPad (3e en 4e generatie), iPad mini, iPad 2, en iPod touch (4e en 5e generatie). Met de uitdrukkingen ‘Made for iPod’, ‘Made for iPhone’ en ‘Made for iPad’ wordt bedoeld dat deze elektronische accessoires speciaal zijn ontworpen voor respectievelijk de iPod, iPhone of iPad en dat de ontwerper verklaart de prestatiestandaarden van Apple te hebben nageleefd. Apple is niet verantwoordelijk voor de werking van dit apparaat of dat het voldoet aan veiligheidsstandaarden en wettelijke standaarden. Let op: als u deze accessoire gebruikt in combinatie met een iPod, iPhone of iPad kan dit de prestaties van de draadloze verbinding beïnvloeden.

Jan - MTG Half Page 2016.indd 1

PET7_8 Advertenties.indd 36

5/20/2016 3:35:30 PM

29-06-16 11:04

DELTAVISIE 2016

ExxonMobil Botlek wint Safety Xperience Award De VOMI Safety Xperience Award 2016 is tijdens Deltavisie uitgereikt aan ExxonMobil Botlek. Samen met AEB Amsterdam en Shell Pernis streed de partij om de prijs die wordt uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben. De aanpak van ExxonMobil Botlek heeft volgens de jury een goede mix van sluitende procedures en persoonlijk contact.

Mark Oosterveer

draait het om communicatie over veiligheid op ieder niveau in de organisatie.

Continu vinden er gesprekken plaats tussen de medewerkers, die van contractors incluis. Vakmensen kunnen van elkaar leren van near misses en door elkaar te observeren.

ExxonMobil kenmerkt zich daarnaast door de grote betrokkenheid die zij heeft met haar contractors. Zij werken veelal met ‘Preffered Partners’ waarbij er voor deze contractors ook gewerkt wordt met ‘buddy managers’. Deze buddy managers zijn de gesprekspartners voor de contractors met ExxonMobil. De manier van communiceren is gelijkwaardig en heel persoonlijk en is daardoor niet ‘top down’ gestuurd. Dit alles vertaalt zich in een organisatie waar medewerkers van zowel ExxonMobil als van contractors het prettig vinden om binnen te werken en constant het idee hebben dat er gezamenlijk, zonder onderscheid wordt gewerkt aan veiligheid.

De SXA-kandidaten verzorgden tijdens Deltavisie een breakout-sessie over hun veiligheidsbeleid. VOMI-voorzitter, Han Blokland overhandigde ‘s avonds de Award aan een trotse sitemanager Raymond van der Horst. De jury gaf een korte onderbouwing voor haar besluit: ‘ExxonMobil Botlek combineert goed sluitende procedures op het gebied van veiligheid met een hoge mate van persoonlijk contact tussen het management en haar contractors. Het leiderschap dat het plantmanagement laat zien op het gebied van veiligheid heeft ons mede overtuigd dat ExxonMobil veiligheid in het DNA heeft zitten.’ Bij het juryrapport hoorde ook een advies: ‘Onze tip is om het grote aantal procedures te reviewen en niet door te slaan in het opzetten van nog meer procedures’.

FOTO: INDUSTRIELINQS

Basis van vertrouwen Bij de locatie in de Botlek draait alles om systemen, ook de veiligheid. Het Loss Prevention System (LPS) is anderhalf jaar geleden ingevoerd en volgens het bedrijf, dat vorig jaar ook al finalist was, werpt het al zijn vruchten af. Bij LPS

Verkiezing Het veiligheidsbeleid wordt doorgaans vastgesteld op managementniveau, maar wat merken mensen op de werkvloer hier van? Voor VOMI, de branchevereniging voor dienstverleners in de procesindustrie, was dit reden om de VOMI Safety Xperience Award (SXA) in het leven te roepen in 2015. De award wordt uitgereikt aan de opdrachtgevers waar de veiligheidsbeleving van de monteurs en onderhoudswerknemers het hoogst is.

Bij werknemers zijn enquêtes afgenomen en een jury heeft de top 3 bezocht waar de veiligheidsbeleving het hoogst is. ■

PETROCHEM 7/8 - 2016 37

PET7_8 X2 VSXA.indd 37

29-06-16 11:00

DELTAVISIE 2016

Een dienend leider helpt je omhoog Vorig jaar werd Ronald Hoenen tijdens het Deltavisie-congres verkozen tot Plant Manager of the Year 2015. De sitemanager van DSM Dyneema in Heerlen maakte van zijn verkiezing gebruik om te pleiten voor dienend leiderschap in de industrie.

Een jaar later is hij opnieuw present als jurylid voor de verkiezing van zijn opvolger, maar ook om zijn geloof in dienend leiderschap uit te dragen. Tijdens een masterclass over het thema doet Hoenen dat vol vuur en humor.

‘Ik heb tien PowerPoint-slides meegenomen en ik zou het een teleurstelling vinden als ik ze alle tien moet gebruiken. Laten we er een interactieve sessie van maken!’

Elias de Bruijne

Hoenen (44) begon zijn carrière bij DSM in 2001 als chemisch engineer, om zich via de functies van productiemanager en projectdirecteur op te werken tot manager van de DSM Dyneema productiesite in Heerlen. Bij het bedrijf, dat de sterke kunststofvezel Dyneema produceert, heeft hij dienend leiderschap geïmplementeerd in de organisatie, vanuit de gedachte dat het leidt tot meer engagement en motivatie bij de medewerkers. Dat zorgt er vervolgens weer voor dat de kennis en kunde van die medewerkers beter tot hun recht komen.

Mensen werken immers efficiënter als ze gemotiveerd zijn.

Over waar zijn overtuiging vandaan komt, hoeft Hoenen niet lang na te denken. ‘Als ik op verjaardagsfeestjes kwam, dan hoorde ik vaak negatieve geluiden wanneer mensen over hun werk praatten. Ik dacht: zou dat bij mij op het werk ook zo gaan? Dat leek me vreselijk.

Ik wil juist dat mensen zich goed en gewaardeerd voelen in hun werk en er positief over zijn. Ik geloof dat dienend leiderschap daarin een rol kan spelen, omdat het mensen de ruimte geeft om hun talenten optimaal te benutten. Ik wil uitgaan van de kwaliteiten van de mensen en die inzetten. Uiteindelijk is het zo dat de medewerkers belangrijker zijn dan de manager. Om de mentaliteit binnen een bedrijf te veranderen moet niet de manager veranderen, maar moeten de mensen veranderen. Een manager is eigenlijk overbodig. In plaats van een manager zou ik willen pleiten voor een dienend leider. Die kan zijn instelling wijzigen en mensen daarin meenemen.’

Bergtop Hoenen boft met zijn gehoor. Een spervuur aan vragen verhindert de voortgang van de PowerPoint. Gelukkig zit de slide met uitleg van Hoenens idee van dienend leiderschap aan het begin. Want het kan geen kwaad even uit te leggen wat hij precies bedoelt met dienend leiderschap, aangezien het zonder specificatie al snel weinig meer is dan een holle frase. Een plaatje illustreert dat multiinterpretabele aspect. Het toont een persoon op de top van een berg die zijn hand uitsteekt naar een zwaar bepakte persoon die bijna op de top is en naar de uitgestoken hand reikt. ‘Wat zien we?’, vraagt Hoenen. De antwoorden lopen uiteen: een leider die zijn volger omhoog trekt, een leider die zijn volger de lasten laat dragen, een leider die hulp accepteert, een leider die iemand anders naar de top heeft geholpen en nu de ander wil feliciteren. Die laatste interpretatie is van Hoenen. ‘Mijn visie op leiderschap is dat een leider anderen moet faciliteren om succesvol te zijn. Ik doe dat aan de hand van vier punten. Een goede leider geeft richting en biedt ruimte. Daarnaast geeft en creëert hij vertrouwen. Mensen gaan hun ruimte namelijk pas goed voelen wanneer ze het idee hebben dat hun talenten worden benut. Ten slotte zorgt een leider voor transparantie. Medewerkers moeten beslissingen kunnen nemen op basis van alle beschikbare informatie.

Bij dat alles is het natuurlijk belangrijk dat een dienend leider bij iedereen de juiste knop kan vinden om de aanwezige kennis en kunde goed te benutten.’

Op handen zitten Het klinkt allemaal prachtig zoals Hoenen het vertelt, maar hij geeft eerlijk toe dat hij gaandeweg tegen uitdagingen is aangelopen. Het moeilijkst vindt hij

PETROCHEM 7/8 - 2016 38

PET7_8 X3 Hoenen.indd 38

29-06-16 10:43

FOTO: WIM RAAIJEN

het om consistent te zijn en inzicht te hebben in de ‘eigen schaduw’. ‘Ik ga nog steeds elke dag minimaal twee keer de fout in. Consistentie is lastig. Ik heb eens gebruik gemaakt van een coach die mij observeerde tijdens meetings. Hij constateerde heel incongruent gedrag.

Wanneer iemand een bepaald onderwerp aandroeg, reageerde ik bijvoorbeeld met negatief non-verbaal gedrag, terwijl ik juist wil aanmoedigen dat iedereen durft te zeggen wat hij of zij wil en ik feedback en een kritische blik verwacht. Vervolgens kreeg ik het advies om tijdens vergaderingen eens op mijn handen te gaan zitten. Nou, dat is heel vreemd opeens.

Mijn productiemanager zei: ‘Ronald, je hebt zeker een cursus gevolgd?’ Maar het werkt wel, want nu hebben we discussies op beter niveau.

Daarnaast vind ik het lastig om inzicht te krijgen in mijn eigen schaduw: ik probeer te onderzoeken wat mijn impact op de omgeving is, hoe mensen over mij denken wanneer ik weg ben. Dat is heel lastig. Hoe zorg ik ervoor dat mensen mij feedback willen geven? Hoe

‘Mijn visie op leiderschap is dat een leider anderen moet faciliteren om succesvol te zijn.’ organiseer je dat? Ik wil feedback, maar dan moet ik er goed aan denken dat ik vervolgens mij niet defensief of negatief opstel. In zekere zin is het ook een onontgonnen terrein. ‘Oud leiderschap’ staat voor controle en allerlei regeltjes en weinig verantwoordelijkheid of creativiteit. Bij dienend leiderschap is de vraag hoeveel je mensen zelf laat doen. Soms denken ze dat ze iets niet kunnen, terwijl ze uiteindelijk heel goed werk leveren.

Vragen stellen is ook niet erg, integendeel. Hoe gaan we het doen? Dat is heel wat anders dan ‘wat moet ik doen?’.’

Collega’s Hoe dan ook gaat het goed in Heerlen.

Niet voor niets droeg Hoenens baas hem vorig jaar voor de titel van Plant Manager of the Year 2015 voor. Er wordt ook gewoon goed werk geleverd en geproduceerd. Het verhaal rond dienend

leiderschap klinkt heel mooi, maar Hoenen heeft gewoon moeten aantonen dat het werkt. ‘We werken net als iedereen met KPI’s en productiedoelen. Er moet natuurlijk wel een vorm van controle zijn. De vraag is alleen: hoe vaak wil je dat gerapporteerd zien? Ik vertrouw erop dat mijn productiemanager goed werk levert en ik faciliteer hem waar het kan om hem daarin te helpen. Mijn droom is om aan te kunnen tonen dat dit een effectieve manier van leiderschap is. Dat de productiviteit op mijn site omhoog gaat door zo te werken. Ik denk dat ik goed op weg ben.’

Dat blijkt later op de dag ook uit een film die gemaakt is op de site in Heerlen, waar collega’s vertellen over Hoenen. Het blijkt vrijwel louter positief te zijn. Dat kan maar twee dingen betekenen: Hoenen levert uitstekend werk of het feedbacksysteem werkt nog niet vlekkeloos. ■ PETROCHEM 7/8 - 2016 39

PET7_8 X3 Hoenen.indd 39

29-06-16 10:44

SOLIDS EUROPEAN SERIES

SOLIDS EUROPEAN SERIES

A

N

T

W

E

R

P

ANTWERP EXPO - 19 & 20 | 10 | 2016 TRADE SHOW FOR GRANULES, POWDER & BULK SOLIDS TECHNOLOGIES WWW.SOLIDS-ANTWERP.COM Vakbeurs Solids Benelux

Gelijktijdig met Recycling

BENT U ER OOK BIJ?

@SolidsBenelux #SolidsAntwerpen

SOLA16_185x132_BE BASIS.indd 1

Empack Benelux

21/06/16 09:30

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET7_8 Advertenties.indd 40 43 _advA5_www_petrochem.indd

29-06-16 01-06-16 11:04 12:55

DELTAVISIE 2016

Snel proces door samenwerking contractors Door met zijn allen één doel na te streven is het Huntsman in de Botlek Rotterdam en contractpartners gelukt om een volledig nieuw besturingssysteem op tijd op te leveren. De voorbereiding was slechts veertien maanden. Het doel: de operators in control brengen. Tijdens een businesscase op Deltavisie 2016 vertelden de partijen hoe het hun is gelukt om binnen veertien maanden een klus te klaren waar normaal gesproken ruim twee jaar voor staat.

Niet afwijken Huntsman heeft op samenwerking gestuurd tussen de contractors en wist de drive bij iedereen te creëren om dit project in korte tijd tot een succes te maken.

Rutten: ‘Samenwerken is gelukt doordat we één doel hadden en daar niet van zijn afgeweken. Alle beslissingen moesten bijdragen aan het doel. Goed voorbeeldgedrag heeft er ook aan bijgedragen. Als een paar leidinggevenden zegt: ‘We zijn gedreven en we wijken niet af van onze visie’, dan nemen anderen dat over.’

De verschillende partijen overlegden regelmatig over risico’s, voortgang en veranderingen en konden zo hun eigen proces steeds bijsturen aan de hand van commentaar van de andere partijen.

Ook de operators zijn bij het proces betrokken, vertelt Rutten. ‘Het is belangrijk om hen mee te nemen in het proces, want wat de boer niet kent, dat eet hij niet. Doordat ze aan de totstandkoming van het nieuwe systeem hebben meegewerkt, voelt het nu vertrouwd. Nu we een jaar verder zijn, zijn de operators tevreden met hun nieuwe systeem. Maar we willen verder. We checken continu of het systeem doet wat we willen en of we het kunnen verbeteren.’ ■ FOTO: HUNTSMAN

Dagmar Aarts

leverde zowel de software als hardware van het DeltaV-besturingssysteem en OTS heeft het trainingssysteem voor de operators gemaakt en vervolgens geassisteerd bij de training. Toen het nieuwe systeem live ging, waren de operators al getraind in de nieuwe omgeving en konden dus meteen aan de slag.

De MDI-fabriek is een continufabriek.

Eind jaren negentig is deze plant zo gemaakt dat het systeem alles doet. De operators uit die tijd wisten heel goed hoe de fabriek werkt, maar voor de operators van nu was het proces in de fabriek onduidelijk doordat alles was geautomatiseerd. Jasper Rutten van Huntsman: ‘Doorgedreven automatiseren is goed totdat er iets gebeurt. Dan is het te complex om te begrijpen wat er gebeurt.’ Het nieuwe systeem moet zorgen voor nieuwe functionaliteit, betere productie en een sterke betrokkenheid van de operators bij het proces. De operator moet volledig ‘in control’ zijn.

Huntsman, Tebodin, OTS en Emerson Process Management (met bijdragen van Gain en Yokogawa) hadden geen ruimte voor vertraging. De migratie van het systeem stond gepland voor de onderhoudsstop van 2015. In die tijd moesten de partijen nog worden gecontracteerd en de hele engineering worden uitgewerkt.

Tebodin deed de implementatie van het nieuwe besturingssysteem. Emerson

PETROCHEM 7/8 - 2016 41

PET7_8 X4 Huntsman.indd 41

29-06-16 10:57

COLUMN

‘Als je naar Andrew Hopkins luistert, kun je dan dus wachten op rampen.

Het lukt organisaties blijkbaar niet om te leren.’

Recht op controle Vorige maand vond in Dordrecht het tweede Process Safety congres plaats. Ongeveer driehonderd professionals zijn hierop afgekomen. Emeritus hoogleraar Andrew Hopkins, keynote spreker en tevens een van de meest vooraanstaande veiligheidsexperts in de wereld, sprak zijn waardering uit over deze grote opkomst. Dat is inderdaad verheugend. Industrie en toeleveranciers waren goed vertegenwoordigd, maar de derde partij op het gebied van veiligheid, de toezichthoudende overheid, was zo goed als afwezig. Terwijl er ook voor hen veel te leren was. Zou het juist niet sterk zijn geweest als de overheid het initiatief zou nemen voor zo’n congres in plaats van de grote afwezige te zijn?

Grote marktpartijen doen dit blijkbaar niet. Echte andere veiligheidcongressen ken ik niet, alhoewel ik na even googlen wel twee branchegeorienteerde congressen vond: een van de VNCW, de vereniging voor de PGS15-opslag, en een ander van de NVVK, de beroepsvereniging voor veiligheidskundigen.

Gelukkig dan dat een gedreven professional als Tijs Koerts, die van veiligheid zijn werk heeft weten te maken, er wel is in geslaagd een breed congres te organiseren. Tijs heeft als oud Dupont-medewerker een goede leerschool gehad. De meest inspirerende veiligheidscursussen die ik heb gevolgd werden door medewerkers van dat bedrijf gegeven. Daarna blijft veiligheid als een hardnekkig virus voor altijd aanwezig. Wel een aantrekkelijk en boeiend virus trouwens.

Onafhankelijk toezicht Andrew Hopkins heeft veel grote rampen onderzocht en daar ook boeken over geschreven, zoals die over de BP Texas City Refinery en de Houston Gulf blow-out ook bij BP. Hoewel hij aangaf dat BP niet per se een bedrijf is dat slechter scoort op het gebied van veiligheid, gaf hij wel aan wat bij dat bedrijf een belangrijke factor was: de organisatie leidde er toe dat ‘voices of safety’ niet werden gehoord. Ook had de toenmalige CEO van BP weinig op met veiligheid. Trouwe lezers van mijn columns zien de link. Shell kwam ook regelmatig slecht in het nieuws op het gebied van veiligheid en wie waren de bazen? In Nederland was dat een historicus, tevens oud-politicus, en aan de top zat een financieel gedreven man. Als je naar Andrew Hopkins luis-

tert, kun je dan dus wachten op rampen. Het lukt organisaties blijkbaar niet om te leren. Er wordt ook wel eens gesteld dat organisaties geen geheugen hebben. Vandaar dat het zo cruciaal is dat er onafhankelijk toezicht is.

Ook bedrijven zouden dit moeten willen. Eén van mijn oude bazen heeft mij eens gezegd: iedereen heeft het recht op controle. Jammer dus dat de overheid en met name de RUD’s amper aanwezig waren op dit congres. Want dan hadden ze nog eens beseft wat mensen als Ben Ale, Ferdinand Mertens en Rob in ’t Veld ons al vaker hebben voorgehouden: de huidige praktijk van toezichthouden is niet adequaat.

Geen geheugen Waar het volgens Hopkins vooral om gaat is een adequate organisatie. Die moet zo in elkaar gestoken zijn dat gesecureerd wordt dat de ‘voices of safety’ worden gehoord. Uiteraard moet er iemand aan de top zitten die veiligheid belangrijker vindt dan geld. Hoewel, wees die andere veiligheidsgoeroe Trevor Kletz ons niet op de uitspraak: ‘If you think safety is expensive, try an accident’.

Je zou denken dat juist de financieel gedreven topmannen van Shell en Odfjell dit nu volledig zullen beamen. Dan zou je denken dat zij een degelijker optredende overheid vast zullen omarmen, sterker nog zullen stimuleren. Toch blijkt dat niet het geval te zijn. Een bewijs van de stelling dat organisaties niet leren en geen geheugen hebben?

Henk Leegwater is onafhankelijk consultant. henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 7/8 - 2016 42

PET7_8 I Column.indd 42

29-06-16 10:57

03 16

Inside Magazine voor de olie- en gasindustrie

Wind helpt olie en gas naar de toekomst

PET7_8 OA Voorplaat.indd 43

Offshore-toeleveranciers breiden portfolio uit

29-06-16 10:38

(ADVERTORIAL)

VOMI Academie: meer rendement uit projecten VOMI is de branche­ organisatie voor dienst­ verlenende bedrijven in de procesindustrie en behartigt de belangen van haar leden op het gebied van veiligheid, kwaliteit en arbeids­ markt. Deze missie slaat aan, want VOMI mag zich verheugen in een stijgend ledenaantal.

Belangrijke pijler onder het succes is de VOMI Academie.

Voor een goede inter­ nationale concurrentiepositie is het noodzakelijk dat de Nederlandse procesindustrie competitief is en blijft op het gebied van veiligheid, efficiency, milieu en duur­ zaamheid. VOMI levert hieraan een actieve bijdrage en kennis is hierbij essentieel.

Daphne Holtappel, directeur-eigenaar Een succesvol instrument bij prettig dat trainers ruime werkervaring de overdracht van kennis en procesindustrie aan toe gaat.’ vaardigheden is de VOMI Academie. Dit kenniscentrum biedt actuele opleidingen en trainingen gericht op branche­ brede leerbehoeften. De programma’s bieden kennis en praktische inzichten die direct toepasbaar zijn binnen projecten. Algemene professionalisering is echter ook belangrijk, zodat bedrijven sterker staan in hun relaties met opdrachtgevers en stakeholders.

Het aanbod van de VOMI Academie sluit steeds aan op actuele ontwikkelbehoeften, van werkvoorbereiding en management­ vaardigheden tot skills in communicatie. Directeur­eigenaar Daphne Holtappel van Conservator Group vertelt over haar ervaring met de VOMI Academie. ‘Het is prettig dat trainers ruime werkervaring hebben én weten hoe het er in de procesindustrie aan toe gaat.’ Holtappel onderkent het belang van de permanente ontwikkeling van haar organisatie en medewerkers. Daarnaast overziet zij vanuit diverse bestuursfuncties ook de strategische ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.

Veel werknemers binnen Conservator hebben praktische trainingen gevolgd, zoals VCA en verschillende chauffeursdiploma’s. ‘Als een werknemer doorgroeit naar een leidinggevende positie, dan is het belangrijk dat hij ook zijn soft skills ontwikkelt’, aldus Daphne Holtappel, ‘Hoe ga je om met klanten? Hoe stuur je werknemers aan? Hoe ga je met moeilijke situaties om?’ Dergelijke zaken

PET7_8iLinqs Advertenties.indd 44 160623 advertorial VOMI.indd 1

hebben directe invloed op duurzaamheid, veiligheid en kwaliteit.

Daarnaast is rendement belangrijk. ‘Onze projecten hebben een prima doorloop­ tijd en klanttevredenheid, maar het projectresultaat dien­ de echt te verbeteren.’ Om die reden koos Conservator voor de training Effectieve Projectbeheersing van de VOMI Academie. De focus op kostenbewustzijn sprak Holtappel direct aan. ‘Onze medewerkers beschikken nu over meer instrumenten om projecten conform begroting af te ronden. Daarom kunnen we nu echt resultaatgerichte afspraken maken, met een duidelijke afstemming tussen de commerciële en uitvoeren­ de afdelingen.’

Ook de training Site Management sluit precies aan bij de stappen die Conservator haar leidinggevenden graag ziet maken. ‘Doordat zij bewuster in hun werk staan en daarover goed communiceren, krijgen wij als management meer inzicht in verbeterpunten van de organisatie. Hierdoor werd onze totale per­ formance naar een hoger niveau getild’, zegt Daphne Holtappel.

van Conservator Group: ‘Het is hebben én weten hoe het er in de

Het aanbod van de VOMI Academie wordt in nauw overleg met het bedrijfsleven bepaald. De opleidingen groeien mee met de carrière van de deelnemers. Wanneer iemand van functie veran­ dert en meer verantwoordelijkheden krijgt, kan hij in de doorlo­ pende leerlijnen van de VOMI Academie ook bouwen aan het juiste kennisniveau om goed met de veranderingen om te gaan.

De docenten hebben een concrete achtergrond in de dienstverle­ ning aan de Nederlandse industrie en zorgen daarmee voor toe­ gepaste kennis op basis van jarenlange ervaring.

VOMI Academie Eric van Sadelhoff, programmamanager Zilverstraat 69 Zoetermeer

29-06-16 12:17 11:05 24-06-16

05

NIEUWS

Shell gaat tot 2020 minder investeren ∙ Olie uit biomassa bijmengen in benzine, diesel en kerosine ∙ Expertisecentrum voor groen gas en biomassavergassing

06

WIND HELPT OLIE EN GAS NAAR DE TOEKOMST

De offshore wind- en offshore olie- en gaswinningssector zijn nu nog twee aparte werelden, maar de verwachting is dat daar in de nabije toekomst verandering in komt.

12

OFFSHORE-TOELEVERAN­CIERS BREIDEN PORTFOLIO UIT

Door de lage energieprijzen stagneren investeringen van operators offshore.

Hoe houden de offshore-toeleveranciers het hoofd boven water nu de marktsituatie ongunstig is?

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam

Eindredacteur Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 081

Vormgeving BureauOMA, Wehl

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 082

Medewerkers Dagmar Aarts, Evi Husson, Jacqueline van Gool

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl

CO LO F O N

OLIE EN GAS 03|16

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Cover Shell

03 | 16

PET7_8 OB Inhoud.indd 45

3

29-06-16 10:40

[Sch

rijf

u nu

in]

ON TARGET In de samenwerking tussen partijen zorgt de juiste verhouding tussen strategie, KPI’ s en gedrag voor de beste prestaties. Maar wat is de juiste verhouding?

Blijf On Target met bijdragen van onder anderen:

Tussen sectoren en zelfs tussen bedrijven is daar een ander antwoord op. Het hangt vooral af van het gezamenlijke doel dat wordt nagestreefd. Wat is het doel en hoe blijf je On Target?

• Frank Verbeeten (Universiteit Utrecht) Strategische trends en de impact van strategie en KPI’s op prestatiemanagement.

Tijdens iMaintain PrestatieManagement, het congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform, wordt onderzocht wat nodig is om verder te komen.

Met best practices uit de praktijk, resultaten van de NVDO Suto Benchmark en onderzoek van de Universiteit Utrecht en de Universiteit Tilburg ontdekt u wat u kunt doen aan uw strategie, KPI’ s en gedrag om On Target te komen en te blijven.

Met ruim 100 vakgenoten, stevige inhoud, sterke discussies en een duidelijke koers brengt iMaintain PrestatieManagement u On Target.

• Wendy van der Valk (Universiteit van Tilburg) Welke factoren krijgen de relatie on target?

• Tom Meijerink (Schiphol), Geert Fuchs (RHDHV) Jouw contract, mijn contract. Videoverslag en discussie over verschillende onderhoudscontracten.

• Henk Roedelmans (MOT), Olaf Rienks (Verwater) Op weg naar gezamenlijke doelen met MOVE • Monique Touw (School at Sea) Samenwerken en anderen inspireren vanuit creativiteit en verantwoordelijkheid.

Bezoek www.imaintain.info/prestatie voor het hele programma of om direct te registreren.

Initiatiefnemers:

www.imaintain.info/prestatie PET7_8 46 1 Adv IMA Advertenties.indd PRES 20160620.indd

29-06-16 11:16 11:05 28-06-16

SHELL GAAT TOT 2020 MINDER INVESTEREN

aan investeringen in diepzeeboringen en chemicaliën. Hier heeft het bedrijf al betaalbare groeiplannen en belangrijke posities. Shell maakte ook bekend dat ze een nieuwe kraker van anderhalf miljoen ton per jaar en een nieuwe polyetheenfabriek in Pennsylvania (VS) gaan bouwen.

> Shell gaat zijn investeringen tot 2020 tot 25 à 30 miljard dollar per jaar beperken. CEO Ben van Beurden zei Shell te willen omvormen in een veerkrachtiger bedrijf met een beter rendement door kosten te verlagen, te investeren in aantrekkelijke projecten en afscheid te nemen van activiteiten die niet tot de kerntaken behoren.

Dit jaar wordt naar verwachting 29 miljard dollar geïnvesteerd met uitzondering van de aankoopprijs van BG. Dat is zo’n 35 procent minder dan Shell en BG in 2014 samen investeerden.

Ondanks de lage olieprijs en de veranderingen in de energiesector ziet Van Beurden belangrijke kansen voor Shell. ‘We verwachten een grote vraag naar olie en gas voor de komende decennia. We zien vandaag lage olieprijzen en ook hogere niveaus van prijsvolatiliteit door geopolitieke veranderingen, de snelheid van informatiestromen en het tempo van innovatie in onze sector.’ Shell geeft de komende jaren voorrang

OLIE UIT BIOMASSA BIJMENGEN IN BENZINE, DIESEL EN KEROSINE

FOTO: BTG

> Biomass Technology Group (BTG) ontwikkelt samen met katalysatorfabrikant Johnson Matthey en de Rijksuniversiteit Groningen een proces en een katalysator om de zuurstof in pyrolyseolie (gemaakt uit biomassa) te verwijderen. Daarmee wordt het eindproduct geschikt gemaakt voor bijmenging in bestaande transportbrandstoffen als benzine, diesel en kerosine. Robbie Venderbosch, projectleider: ‘Met de juiste mix van katalysatoren en procescondities zijn we in staat een volledig groene transportbrandstof te ontwikkelen.’

De ontstane brandstoffen kunnen direct worden bijgemengd bij benzine, diesel of kerosine. ‘Op die manier kunnen onze brandstoffen gedistribueerd worden via de huidige infrastructuur.’ BTG verwacht eind 2018 een eerste demonstratieproject te kunnen opzetten waarin op grotere schaal pyrolyseolie wordt omgezet in een transportbrandstof.

EXPERTISECENTRUM VOOR GROEN GAS EN BIOMASSAVERGASSING > Binnen drie jaar staat er een expertisecentrum voor groen

gas en biomassavergassing in Alkmaar, genaamd InVesta (Institute for Valorisation and Expertise in thermochemistry).

InVesta faciliteert organisaties en bedrijven die met demonstratie-installaties praktijkonderzoek doen naar innovatieve technologieën voor de voorbehandeling en vergassing van biomassa. Met vergassing wordt groen gas geproduceerd door middel van verhitting van biomassa zoals groente-, fruit- en tuinafval, olie en vet uit voeding, mest en gewassen voor bio-energie zoals koolzaad en suikerriet. De kansen voor het biomassavergassingscluster zitten vooral in het ontwikkelen en industrialiseren van nieuwe technologieën en het realiseren van innovaties. Door kruisbestuivingen te faciliteren met het expertisecentrum, kunnen nieuwe innovaties sneller naar de markt worden gebracht.

Het groen opwekken van gas is een belangrijke ontwikkelrichting in de energietransitie. In de Green Deal, die het centrum mede mogelijk maakt, zijn concrete afspraken vastgelegd, die bedrijven, inwoners en organisaties een laagdrempelige mogelijkheid geven om samen met de overheid te werken aan groene groei zonder belemmeringen. Initiatieven uit de samenleving staan hierbij aan de basis. De komst van het expertisecentrum levert minimaal 150 nieuwe banen op in de regio.

In totaal is er door de gezamenlijke partijen ruim 1,9 miljoen euro geïnvesteerd. Hiervan is 960.000 euro beschikbaar gesteld door de provincie Noord-Holland.

Het ministerie van Economische Zaken investeert 1 miljoen euro.

03 | 15

PET7_8 OC Nieuws.indd 47

5

29-06-16 10:41

Wind helpt olie en gas naar de toekomst De offshore wind- en olie- en gaswinningssector zijn nu nog twee aparte werelden, maar de verwachting is dat daar snel verandering in komt. Platforms zijn nu meestal uitgerust met een gasturbine die zorgt voor de energievoorziening. Maar op korte termijn kunnen de installaties worden aangesloten op windparken.

Jacqueline van Gool en Dagmar Aarts

ENGIE E&P Nederland sloot in 2013 haar Q13-platform voor de Scheveningse kust al aan op elektrische energie en onderzoekt nu of het mogelijk is om meerdere platforms te elektrificeren, door ze aan te sluiten op offshore-windparken. Het bedrijf staat hierin niet alleen.

TNO onderzoekt samen met Shell, Siemens en EBN de mogelijkheid om de twee sectoren beter met elkaar te integreren. Jo Peters, secretaris-generaal van NOGEPA vertelde in het aprilnummer van dit blad dat de branchevereniging momenteel met diverse partijen onderzoekt of offshore-platforms zijn in te zetten als onderdeel van een groen elektriciteitsgrid in de Noordzee. En in een eerdere editie van Petrochem zei professor Catrinus Jepma van de Rijksuniversiteit Groningen: ‘De energiewereld lijkt nog te verzuild. Een bedrijf als Shell wordt wel verweten teveel alleen in moleculen te denken. Ik weet niet of dat terecht is, maar de elektriciteitssector denkt te vaak alleen in elektronen. Het lijken net kerken. Met onze studie tonen we aan dat er veel te winnen valt als je over de grenzen heen durft te kijken.’

Shell op haar beurt beschreef in het document ‘A better life with a healthy planet – pathways to net-zero emissions’ de mogelijkheid dat de offshore-windparken in de Noordzee in de toekomst allemaal aan elkaar worden geknoopt.

Nul emissie Het is volgens René van der Meer, Project Controls Manager bij ENGIE E&P, logisch dat er juist nu aandacht is voor deze materie. ‘Toen de olieprijzen hoog waren, zaten bedrijven in een luxe positie en waren ze niet geneigd te investeren in deze zaken. Er was minder drive voor kostenbesparingen dan nu. Gasturbines op

6

PET7_8 OF Offshore.indd 48

platforms hebben een efficiency van slechts 25 procent, veel minder dan de zestig procent die elektriciteitscentrales op land halen. Sluit je het platform aan op windenergie, dan moet er een elektromotor worden geplaatst.

Deze zijn efficiënter en goedkoper in onderhoud. Het gas dat niet meer wordt gebruikt in de energievoorziening van het platform, kan worden verkocht.’ Ook de overheid heeft hierdoor extra inkomsten, terwijl de kosten naar beneden gaan. EBN beheert het staatsaandeel van veertig procent in alle offshore-activiteiten. Zowel de baten als de kosten voor de offshore-activiteiten zijn voor een belangrijk deel voor rekening van de overheid.

‘Daarbij komen platforms steeds dichter bij hun ‘end of field life’. Door over te schakelen op een elektrische energievoorziening kan dat moment worden uitgesteld.

Bovendien beperk je de emissies enorm doordat er geen fuelgas of diesel hoeft te worden verstookt. Met het oog op de strengere emissie-eisen die per 1 januari 2019 van kracht worden, is het zeker interessant om hiernaar te kijken. Oude installaties uit de jaren tachtig of negentig voldoen niet aan deze nieuwe luchteisen. We moeten flink investeren om aan de strengere wetgeving te voldoen. Door over te stappen op windenergie worden de emissies op de platforms tot nul gereduceerd.’

Profiteren René Peters, directeur Gas Technology bij TNO Energy, ziet dat de vraag of de offshore wind- en olie- en gassector meer kunnen samenwerken al langer speelt. ‘Wij onderzoeken nu samen met Shell, Siemens en EBN wat de windsector kan leren van de olie- en gassector en vice versa.’ TNO werkt al langere tijd samen met Siemens en Shell in het kader van ‘Oil & Gas Reinvented’, waarin de verschillende belanghebbenden onderzoeken op welke manier olie en gas in de energietransitie passen. ‘Een van de thema’s is hoe er voor de offshore olie- en gassector meer samenhang kan worden gecreëerd met de duurzame energiesector. De uitdaging van ons project is hoe je de kosten voor de bestaande olie- en gasinfrastructuur en tegelijkertijd voor de aanleg van windinfrastructuur kunt beperken. Kunnen we deze twee werelden samenbrengen en van elkaar laten profiteren?’

ENGIE sloot in 2013 haar Q13-platform, voor de kust van Scheveningen, al aan op het elektriciteitsnet aan

03 | 16

29-06-16 10:42

FOTO’S: ENGIE EN NAM

land. In 2010 deed het bedrijf een succesvolle proefboring in het Amstelveld. Conventionele ontwikkeling van dit olieveld zou gedaan worden door het installeren van een gasturbine gevoed door het meegeproduceerde gas. De operator zag echter een andere oplossing. Vanuit het centrum van Den Haag is een hoogspanningskabel gelegd naar de offshore-locatie. Via een oude rioolbuis door de duinen en veertien kilometer over de zeebodem is het platform aangesloten op het 25 kV Stedin-net.

Het platform heeft een energiebehoefte van ongeveer drie megawatt. ‘Om het platform van energie te voorzien met behulp van een gasturbine, zouden we zo’n 25- tot dertigduizend kuub gas per dag nodig hebben gehad.’

Op het moment is het Q13-platform voor de kust van Scheveningen het enige platform in de Noordzee dat is aangesloten op het elektriciteitsnet aan land. Maar het ziet er naar uit dat het niet het enige zal blijven.

Randvoorwaarden Hoe dan ook zullen niet alle platforms in de toekomst een elektrische stroomvoorziening krijgen. ‘Het gaat niet om alle 150 installaties in de Noordzee, ze moeten wel aan bepaalde randvoorwaarden voldoen’, zegt Peters.

‘Maar het is zeker voor enkele tientallen platforms aantrekkelijk om dit te overwegen. Het moet wel betaalbaar zijn om een kabel aan te leggen, daarom moet de installatie in de buurt staan van een windpark. Bedenk dat zo’n kabel ongeveer een miljoen euro per kilometer kost.

Daarbij geldt dat om wisselstroom te kunnen transporteren een maximale afstand van zo’n 75 kilometer kan worden overbrugd. Een andere voorwaarde is dat de platforms een significante stroombehoefte hebben. Bij een lagere capaciteit is de investering in zo’n kabel niet rendabel. Offshore-installaties die alleen een doorstroomfunctie hebben, zijn niet geschikt. Subsea-installaties evenmin’.

Volgens van der Meer zijn ‘simpele’ platforms het meest aantrekkelijk om te worden aangepast aan een elektrische energievoorziening. ‘Alles wat je offshore doet is gemiddeld vier keer zo duur als op land. Om een investering te kunnen afschrijven moet er ook op relatief lange termijn nog een energievraag zijn. Dat betekent dat de reserves nog een lange horizon moeten hebben. Als er nog twintig tot 25 jaar wordt geproduceerd, is zo’n investering interessant.’

Green deal De overheid staat positief in deze ontwikkelingen, ook in het kader van het kleineveldenbeleid. Het doel daarvan is het stimuleren van de ontwikkeling van de kleinere gasvelden om het Groningenveld als strategische voorraad langer te behouden. Door de platforms die in kleine velden produceren aan te sluiten op het elektriciteitsnet, kunnen deze langer produceren. Nieuwe ontdekkingen zullen sneller economisch haalbaar zijn wanneer ze in de buurt van het elektrisch grid worden gevonden. Hierdoor kunnen kleinere velden worden geëxploiteerd.

03 | 16

PET7_8 OF Offshore.indd 49

▲

Gemini ENGIE is al een aantal jaar bezig om uit te zoeken of het aantrekkelijk is om meer offshore-platforms aan te sluiten op elektrische energie. In 2011 deed het bedrijf een belangrijke olievondst in het blok L5, op ongeveer honderd kilometer ten noorden van Den Helder. In dat gebied verrijst ook het Gemini-windpark. ‘Wij denken dat vier of vijf van onze platforms in aanmerking komen om op dat windpark te worden aangesloten. Maar er zijn in dat gebied ook andere operators actief zoals Wintershall, NAM, Total en Centrica, dan gaat het toch over zo’n tien tot vijftien platforms die kunnen worden voorzien van elektrische energie.’ En als dat gebeurt, is de beperking van CO2-uitstoot en de besparing aan fuelgas significant, rekent Van der Meer voor: ‘Wanneer er ongeveer tien platforms, met een totale capaciteit van ongeveer honderd megawatt vanuit het Gemini windpark worden geëlektrificeerd, dan wordt zes- tot zevenhonderd kiloton CO2-uitstoot per jaar vermeden.’ Om dit in perspectief te plaatsen, de Amercentrale stoot ongeveer 3700 kiloton per jaar uit. De besparing aan fuelgas zal ongeveer driehonderd miljoen kubieke meter per jaar zijn.

Omgerekend is dat goed voor het jaarlijkse gasverbruik van ongeveer 125 duizend huishoudens.

Peters denkt dat het al in 2020 mogelijk is om de eerste platforms op het Gemini-windpark aan te sluiten. Naast

dit park in aanleg is ook het geplande ‘IJmuiden Ver’ interessant voor een aantal offshore-operators. ‘Dit windpark wordt gebouwd in het centrale deel van de Noordzee, dichtbij een aantal installaties van NAM.’

7

29-06-16 10:42

De meest betrouwbare en accurate standmelder voor handbediende gate en globe valves De nieuwe Valve Position Indicator geeft alleen een signaal door als uw afsluiter echt open of dicht is. VPI is Atex gecertificeerd voor zone 1, geschikt voor bestaande en nieuwe afsluiters en kan worden gebruikt met bijna elk type switch of sensor.

PET7_8 Advertenties.indd 50

Vraag nu een gratis proefperiode aan of spreek af voor een demo! www.netherlocks.com/petrochem of bel 0172 471 339

29-06-16 11:11

Beide heren geven wel aan dat er vanuit de overheid nog een en ander zal moeten gebeuren. ‘Op dit moment geldt dat er subsidies zijn voor afname van offshore-windenergie. Maar die gelden alleen bij afname op het vaste land.

Als nu een platform offshore-windenergie wil kopen, betaal je drie keer zoveel dan aan land. Dat is ver boven de marktprijs.’

Ook vindt Peters dat er flexibiliteit zou moeten zijn voor de emissienormen die per 1 januari 2019 strenger worden. ‘Door een platform aan te sluiten op een elektrische energievoorziening, kan de emissie worden gereduceerd tot nul. Misschien lukt dat niet in 2019, maar wel in 2020 of 2021. Daar zou ruimte voor moeten worden gegeven, bijvoorbeeld door een harde commitment van bedrijven te eisen voor 2019. Dat is ook in het belang van de overheid. Er is een versnelde overgang naar duurzame energie en de opbrengst uit olie- en gaswinning loopt langer door.’ Om de samenwerking tussen offshore wind en olie en gas verder te stimuleren zou bijvoorbeeld een Green Deal kunnen worden uitgewerkt, vindt Peters.

03 | 16

PET7_8 OF Offshore.indd 51

▲

Uitgeproduceerd Maar dan de verdere toekomst van de offshore-installaties. Op een gegeven moment zijn de velden leeg, of valt er niet meer economisch uit te produceren. Het afbreken van platforms is een klus met een behoorlijk prijskaartje. EBN heeft berekend dat de ontmanteling van de installaties en infrastructuur in alleen al het Nederlandse gedeelte van de Noordzee zo’n zes miljard euro zal gaan kosten. Dat het opruimen van de oude platforms een dringend probleem gaat vormen, beaamt Peters, maar hij relativeert deze wel. ‘De druk op het Engelse deel is veel groter. In het Nederlandse deel worden ongeveer twee platforms per jaar ontmanteld. Het probleem begint urgent te worden, maar er is nog wel tijd.’

Bedrijven moeten wel nu al nadenken over wat zij gaan doen met hun platforms. De overheid wil van de ondernemingen binnen twee jaar na het einde van de productie een plan waarin staat wat er met het uitgeproduceerde platform gaat gebeuren. Dat kan hergebruik zijn, maar in veel gevallen zal toch worden beslist om de installaties af te breken. ‘In zestig tot zeventig procent van de gevallen zijn platforms niet bruikbaar voor een toekomstige functie en zullen ze worden ontmanteld.’

Waterstof Het onderzoek van professor Jepma richt zich op een mogelijke toekomstige functie van de offshore-installaties. Jepma wil uitgeproduceerde gas- en olieplatforms in de Noordzee gebruiken om daar met - overtollige stroom van nabije windparken waterstof te produceren dat in lege gasvelden kan worden opgeslagen als energiebuffer.

Hoewel ENGIE het onderzoek van Jepma op de voet volgt, denkt van der Meer dat het offshore produceren van waterstof op termijn pas interessant wordt. ‘De technologie, met name de elektrolysers, is nu nog duur.

Je zou een marktprijs van waterstof moeten hebben die competitief is ten opzichte van methaan. Als je de kosten voor de productie van waterstof met een bepaalde calorische waarde vergelijkt met de kosten voor het winnen van methaan met dezelfde calorische waarde, levert dat op dit moment nog een slecht economisch plaatje op.’

Daarnaast is de equipment en infrastructuur op gasproductieplatforms volgens van der Meer niet zonder meer bruikbaar. ‘Alle apparatuur op onze platforms zijn gasproof, je hebt te maken met hoge drukken enzovoorts.

We doen normaal gesproken onze lektests met stikstof en helium. Helium is een erg klein molecuul. Dus als we geen helium detecteren is het systeem in orde. Waterstof is een nog kleiner molecuul dan helium. Dat maakt de eisen aan de gasdichtheid nog hoger. Daarbij is gebleken dat waterstof boven bepaalde volumepercentages en drukken metaal brosser kan maken, dat heeft gevolgen voor de transportinfrastructuur. Daarom moet je ook goed kijken in welke verhouding je het waterstof met gas zou willen bijmengen.’ ENGIE werkt mee aan een tweetal praktijk-rekenvoorbeelden om de economische haalbaarheid van power-to-gas te onderzoeken.

Ook Peters stelt dat het onderzoek van Jepma een wat verdere horizon heeft. ‘Er is nu nog niet zo’n groot overschot aan windenergie. Dat zal er pas zijn als er veel meer windparken gebouwd zijn. Dat is wellicht het geval na 2025-2030. Maar het is goed dat hier nu al aan wordt gewerkt. Een deel van de technologie moet nog worden ontwikkeld. Voor offshore geldt altijd een veel langere implementatieperiode dan aan land. Daarom moet je lang vooruit denken.’

9

29-06-16 10:42

UNLOCKING FUTURE FACTORIES

4-7 OKTOBER

2016 JAARBEURS UTRECHT

Meld u gratis aan op:

HAL 12

INDUSTRIALPROCESSING.NL PARTNER

adv_IP-2016_185x132.indd 1

13-06-16 10:32

Highly specialised in design and manufacturing of Brake Resistors for offshore hoisting & dredging

With a background in electric heating equipment we can fall back on our vast experience regarding heat transfer and the design and manufacturing of electric heating equipment. This resulted in becoming a specialist for brake resistors and load banks. We offer a variety of types including air cooled and fresh or sea water cooled versions.

Our product portfolio contains an array of worldwide references in a wide range of electrical heating applications ranging from petrochemical and pharmaceutical to food processing. The majority of the supplied equipment are custom built process heaters.

We also carry a standardised heating program that includes several types of space heaters, immersion heaters, HVAC duct heaters and controls.

Also heaters can be supplied with a custom built control panel.

A large part of the equipment we supply is ATEX and IECEx certified. The associated heater vessels are designed according to codes and comply with PED requirements.

Liquids Sinus-Jevi Electric Heating B.V.

PET7_8 Advertenties.indd 52

Gasses

Solids

Spaces

Aambeeld 19 1671 NT Medemblik +31 (0) 227 549 100

Resistors www.sinusjevi.com

29-06-16 11:06

Samenwerken met de buren Ook NAM kijkt naar de nieuwe buren die in de Noordzee verschijnen. Het gasbedrijf denkt dat samenwerking met andere partijen cruciaal is om de energietransitie betaalbaar te maken en te kunnen versnellen. CEO Gerald Schotman. ‘We moeten kijken waar wij echt kunnen bijdragen met onze kennis, platforms en infrastructuur. De uitdaging van vandaag de dag is of je je snel genoeg kunt aanpassen op een manier die relevant is voor mensen. Wij bekijken of we windmolens slim kunnen inzetten om onze gasplatforms te elektrificeren.’

NAM ziet een afname van de aardgasproductie op de Noordzee doordat de grotere gasvelden grotendeels leeg zijn geproduceerd. Uit steeds kleinere gasvelden wordt op dit moment het aardgas gewonnen. Met innovaties en kostenreducties kan NAM steeds duurzamer, economisch rendabel en competitief aardgas winnen. Tegelijkertijd met de eigen afname van gasproductie ziet NAM een toename van het aantal windparken. Maarten van IJcken, Commercial Lead Offshore: ‘We krijgen nieuwe buren op de Noordzee, waarvan de infrastructuur voor een deel met ons overlapt. Straks hebben we elektriciteit op zee en dat hebben we nu niet. De grote vraag voor ons is: wat kunnen we daarmee?’

Platforms elektrificeren NAM heeft daar al wat ideeën over, want voor de productie van aardgas is veel energie nodig. Nu wordt op platforms energie gebruikt die is opgewekt met aardgas dat NAM zelf naar boven heeft gepompt. Zonde, want dat aardgas kan niet door de Nederlandse huishoudens worden gebruikt. Van IJcken: ‘Wij zien nu bijvoorbeeld kansen om het K14-platform te elektrificeren.’ K14 heeft een hub-functie en heeft de gasbehandelingsinstallaties en compressoren om de twaalf omliggende platforms te bedienen. Vanaf het ‘moederplatform’ wordt het aardgas via een pijpleiding doorgestuurd naar Den Helder. ‘Dertig kilometer hiervandaan komt het windpark IJmuiden Ver te liggen en dat zouden we kunnen gebruiken om onze energiebehoefte te vervullen met elektriciteit.’ Het K14-platform kan van elektromotoren worden voorzien die draaien op opgewekte stroom van de windparken.

Volgens NAM bespaart dit per jaar 75 miljoen kubieke meter aardgas en 130.000 ton CO2.

Onderhoud NAM ziet daarnaast ook wat in het delen van voorzieningen om de kosten van wind en aardgas omlaag te brengen. Schotman: ‘Denk bijvoorbeeld aan het onderhoud van de platforms en de windturbines. Als er een transformator voor het elektriciteitsnet wordt geplaatst, kan die worden verbonden met een platform dat er al staat. Dan is het onderhoud ineens een stuk goedkoper en makkelijker geworden, want de mensen en de voorzieningen hebben we al. Zoals bijvoorbeeld de Kroonborg (een onderhoudsschip dat zowel een werkplaats, magazijn, hotel als transportmiddel is en een stabiele loopbrug heeft om naar platforms te lopen, red.). Dat is winst. Ik begrijp dat er verschillen in onderhoudswerkzaamheden zijn tussen een platform en windmolens, maar er zijn ook veel overeenkomsten.’

Ook kan NAM de kennis en ervaring van het werken onder complexe omstandigheden op zee inzetten bij de aanleg en het onderhoud van de grootschalige windparken in de Noordzee.

Schotman ziet ook de potentie van het idee van Catrinus Jepma. ‘Mijn technische inschatting is dat windmolens en waterstof een te mooie combinatie is om niet te gebruiken. Waterstof is een belangrijke bouwstof in de chemische industrie. Door waterstof te produceren met overtollige windenergie heb je een overlap tussen twee agenda’s.’

Toch heeft NAM op dit moment geen plannen om op de Noordzee waterstof of iets dergelijks te maken. Onder andere doordat ze nog geen platforms heeft die buiten gebruik zijn. Van IJcken: ‘We zijn zeker ook geïnteresseerd in wat er kan. Ik verwacht alleen niet dat wij op de korte termijn dit soort technieken gaan testen. Zeker niet offshore, want de kosten van een pilot zijn daar hoger dan op land. Wij kijken nu vooral naar het gebruik van de stroomnetten die gaan ontstaan.’

Wanneer, hoe en of de platforms aan windparken worden gekoppeld is nog niet bekend. IJmuiden Ver dat verbonden zou kunnen worden met K14 moet nog worden gebouwd. Over die bouw zijn nog discussies gaande in Nederland. Van IJcken: ‘We moeten nu eerst alle feiten op een rij hebben om te besluiten wat we daadwerkelijk kunnen doen. Er zijn wel voldoende ontwikkelingen om ▲ dat gesprek aan te gaan en dat is wat we nu doen.’

03 | 16

PET7_8 OF Offshore.indd 53

11

29-06-16 10:42

Offshore-toeleveranciers breiden portfolio uit Door de lage energieprijzen stagneren investeringen van operators offshore. Hoe houden de offshoretoeleveranciers het hoofd boven water nu de marktsituatie ongunstig is? En hoe zal de markt naar verwachting verder evolueren? Sander Vergroesen, managing director van de branchevereniging voor Nederlandse toeleveranciers in de olie- en gasindustrie IRO, geeft zijn visie.

Evi Husson

‘Door de lage olieprijs stellen operators investeringen uit, maar dat is niet de enige ontwikkeling die gaande is’, stelt Sander Vergroesen, managing director van IRO. Deze brancheorganisatie van Nederlandse toeleveranciers in de olie- en gasindustrie telt 440 leden met diverse specialismen, van seismiek, boren, het leggen van pijpleidingen, bouwen van constructies tot engineering en consultancy. ‘Het valt niet te ontkennen dat de offshore-industrie zich momenteel in een zeer moeizaam klimaat bevindt. Een grote groep van onze leden heeft hier behoorlijk last van, maar tegelijkertijd zijn er ook leden die extra – maar soms ander – werk hebben. Zo nemen operators bijvoorbeeld sneller de beslissing om bij velden die aan het einde van hun levensduur zijn, over te gaan tot decomissioning. De ontmanteling is uiteindelijk wettelijk verplicht en het geld dat nodig is voor de ontmanteling is hiervoor in principe al gereserveerd. De bedrijven die de platforms destijds hebben neergezet, zijn in staat om ze ook weer weg te halen.’

Kostenbesparing Een tweede aspect waar nu meer dan ooit aandacht aan wordt besteed, is het zoeken naar kostenbesparende maatregelen. ‘Dat speelt natuurlijk altijd al mee, maar aangezien de olie-en gasprijzen zo sterk onder druk staan, is het nu nog belangrijker om de kosten van het winningsproces zo laag mogelijk te houden. De tijd dat operators automatisch beroep doen op toeleveranciers waarmee ze een vertrouwde langetermijnrelatie hebben

12

opgebouwd, is voorbij. De operator legt noodgedwongen de focus op kostenefficiënte maatregelen die toeleveranciers kunnen bieden. Slaag je hier als toeleverancier in, dan heb je extra werk. Innovaties zoals de Ampelmann (loopbrug om veilig van een boot naar een platform over te stappen, red.) en andere mogelijkheden om bijvoorbeeld dure helikoptervluchten te vermijden, of mogelijkheden om langer (en veiliger) door te werken op zee zoals met de Bargemaster (bewegingscompensatieplatform, red.), zijn alternatieven die aanslaan.’

Onderscheidend Naast investeren in innovaties rond kostenbesparende maatregelen, wordt er ook steeds vaker en meer gekeken naar milieuvriendelijke oplossingen. ‘Dat doen ook onze leden. Een voorbeeld. Als er nieuwe schepen worden gebouwd, onderzoeken bedrijven de mogelijkheid om niet langer te varen op zware stookolie, maar zoeken ze schonere alternatieven als LNG of gas-to-liquids. Bedrijven die zich bezighouden met upstream olie en gas zijn doorgaans veel met milieuzaken en MVO bezig. Meer dan je in eerste instantie zult denken. Het is daarom belangrijk dat de toeleverende sector blijft investeren in vernieuwingen voor de olie- en gassector. Als je werk wilt hebben, zal je met een oplossing moeten komen die voor de opdrachtgever kostenbesparend en milieuvriendelijker uitpakt ten opzichte van de concurrenten. Daar heeft de offshore-industrie nu, maar ook later wanneer de markt weer aantrekt, een grote behoefte aan.’

Groeiende energiebehoefte Dat de markt ooit weer aantrekt, staat buiten kijf. Vergroesen: ‘De olieprijs is momenteel nog erg volatiel.

De prijs per barrel ligt vandaag rond de 49 dollar, een hogere waarde dan begin dit jaar, maar niemand durft te voorspellen wanneer het herstel tot op een niveau komt waarop iedereen weer vertrouwen krijgt om te investeren, want dat is het moment waarop iedereen wacht. Er zijn heel veel verschillende zaken die invloed hebben op de prijs. Het verschijnen van een prognoserapport of bosbranden in de buurt van teerzandvelden in Canada kunnen invloed uitoefenen op de prijs, terwijl iedereen weet dat het tijdelijk is. Ook belangrijke geopolitieke gebeurtenissen zie je erin weerspiegeld. Dat maakt het

03 | 16

PET7_8 OD Toeleveranciers.indd 54

29-06-16 10:40

FOTO: EVA SLEIRE - STATOIL ASA

voorspellen lastig. De verwachtingen zijn echter wel dat voor de middellange en langere termijn de prijs weer op een ‘werkbaar’ niveau zal komen.’ Vergroesen geeft een aantal redenen: ‘Er wordt momenteel minder geproduceerd dan er wordt verbruikt, dus de voorraden dikken wat in waardoor de prijs op een bepaald moment weer wat kan stijgen. Tegelijkertijd zal de energiebehoefte wereldwijd blijven groeien. In de Westerse wereld wordt men steeds energiezuiniger, wat alleen maar is toe te juichen, maar globaal gezien zal door en ten behoeve van de opkomende middenklasse, die meer kan besteden en een grotere koopkracht heeft, meer energie worden verbruikt.

Wind- en andere hernieuwbare energiebronnen nemen eveneens toe, maar onder de streep red je het vooralsnog niet met deze renewables en zal er nog een forse periode behoefte zijn aan fossiele brandstoffen.’

Internationale focus Nieuwe projecten zijn ook niet geannuleerd, maar veeleer uitgesteld. ‘Investeringen in nieuwe velden zijn van een dergelijke omvang dat je toch enigszins moet weten waarmee je kunt rekenen, of welke kant het echt uitgaat.

Dat is wat er nu speelt en dat moet gaan uitbalanceren tot een stabiel niveau. Waar we vandaan komen, is een behoorlijk hoge prijs die wij waarschijnlijk niet snel meer zullen bereiken, maar die wel enige tijd stand heeft gehouden. Daar heeft men nu ook behoefte aan, een prijs die voor een langere periode standhoudt waarbij er redelijke marges zijn te behalen, zodat er verantwoord kan worden geïnvesteerd.’

Velden zijn er nog genoeg. ‘De Nederlandse toeleveranciers zijn al enige tijd internationaal georiënteerd. We hebben soms zelfs het idee dat diverse bedrijven in het buitenland beter bekend staan dan in Nederland zelf.

De focus ligt daarom naast op de Noordzee vooral op andere locaties wereldwijd. Kijk je globaler, dan zie je dat er in diverse landen nog veel potentie zit. Neem landen als Iran, Mexico en Mozambique. In Iran is achterstal-

lig onderhoud opgetreden door de sanctie. Sinds de opheffing van de internationale handelsbelemmeringen in januari dit jaar, wil het land zo snel mogelijk weer de ontginningsgebieden up-to-standard krijgen en daar kunnen wij een goede rol in spelen.’

Mexico heeft zijn grondwet niet zo lang geleden aangepast waardoor het wettelijk mogelijk is om als internationale oliemaatschappij mee te werken bij de exploitatie van de voorraden in het Mexicaanse gedeelte van de Golf van Mexico. ‘De Amerikaanse kant van de Golf staat al vol met installaties, maar aan de Mexicaanse kant was het exploiteren tot voor kort alleen voorbehouden aan de Mexicanen zelf. Dat is nu anders. Dat zijn eveneens kansen voor extra werk.’

Portfolio Kansen of niet, het blijft een feit dat grote investeringen vooralsnog worden uitgesteld en een groep leden lijdt hier wel degelijk onder, stelt Vergroesen. Deze bedrijven hebben het moeilijk en zijn genoodzaakt hun portfolio onder te loep te nemen en na te gaan hoe ze het risico meer kunnen spreiden. ‘Wanneer je specifiek van één onderdeel in de waardeketen afhankelijk bent, ben je kwetsbaar. Bedrijven moeten nagaan of ze nog op andere sectoren kunnen mikken zoals op windenergie en of ze hun businessmogelijkheden door het uitbreiden van hun portfolio kunnen versterken. We zien dat diverse toeleveranciers hun werkzaamheden niet of niet langer beperken tot de olie- en gassector, maar eveneens betrokken zijn bij bijvoorbeeld het plaatsen van windmolenparken op zee. Dit is een ontwikkeling die geleidelijk aan steeds meer vorm krijgt. Toeleveranciers kijken veel meer naar hoe ze met hun opgebouwde kennis en misschien zelfs de equipment die ze ter beschikking hebben, meerdere sectoren kunnen bedienen. Naast innovaties ten behoeve van de olie- en gasindustrie dus ook ten behoeve van renewables, zoals de aanleg van offshore-windparken en ▲ het leveren van getijdenenergie.’

03 | 16

PET7_8 OD Toeleveranciers.indd 55

13

29-06-16 10:40

MARKET REVIEW ALGEMEEN

CHEMICALS

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

ABTECH ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

MLG Instruments

Abtech

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 7/8 - 2016 56

56

PETROCHEM 5 – 2016

PET7_8 Advertenties.indd 56 PET_MartketReview.indd Alle pagina's

29-06-16 11:07

MARKET REVIEW MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

In Control by Simulation Operator Training Simulators Arendstraat 4 6135 KT SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

PIPE SUPPORTS

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 7/8 - 2016 57 PETROCHEM 5 2016

PET7_8 Advertenties.indd 57

57

29-06-16 29-04-16 11:07 14:30

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Industrielinqs pers en platform MASTERS OF INDUSTRY www.mastersofindustry.nl Masters of Industry organiseert een seminar over elektrificatie van de chemische industrie. Dit gebeurt in samenwerking met Voltachem, een innovatieprogramma dat zich richt op het gebruik van duurzame elektriciteit en grondstoffen in de chemische industrie. Deze werkcolleges zijn o.a. bedoeld voor: directie, productiemanagers, plantmanagers, maintenance managers, ontwikkelaars, technische (project) managers, engineers, beleidsmakers, investeerders en onderzoekers in en rondom de proces- en maakindustrie.

26 september 2016 Rotterdam

Compl.care www.zaam.biz

5 oktober 2016 Xperience Dock, RDM Rotterdam

IN CONTROL MET COMPLIANCE MANAGEMENT Tijdens deze workshop worden deelnemers uitgedaagd om in de context van hun eigen organisatie inzicht te krijgen hoe in control te komen op naleving van wet- en regelgeving. Ook wordt gekeken naar de ISO 19600 richtlijn Compliance Management.

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Industrielinqs pers en platform EEMSDELTAVISIE 2016 www.eemsdeltavisie.nl Thema: Nieuwe ketens voor de Eemsdelta. Industriële ketens worden steeds belangrijker in ons streven naar een circulaire economie. Veel kansen voor verduurzaming en efficiëntieslagen liggen in de gezamenlijke aanpak. Vergroenen van grondstoffen en hergebruik kan niet zonder samenwerking met partners in de keten. Veel verbeteringen in efficiëntie hebben meer impact als we de hekken tussen bedrijven even wegdenken. Suboptimale oplossingen zijn gewoonweg niet meer goed genoeg.

16 september 2016 Nijlicht, Eemshaven

Emerson Process Management www.emersonprocess.nl

NEXT GEN CONDITION MONITORING - ROADMAP TO RELIABILITY 2020 Emerson, de NVDO en I-Care organiseren de derde editie van het event Next Gen Condition Monitoring met ditmaal als thema Roadmap to Reliability 2020.

Tijdens dit event komen sprekers van SemioticLabs, Mead Johnson Nutrition, SuikerUnie, Schiphol, EcoLab en D-Square. RH/DHV gaat tijdens een workshop in op het inspecteren van civiele constructies met drones. En er staan een aantal interactieve business games op het programma. Het belooft een interessante netwerkdag te worden om kennis te delen en ervaringen uit te wisselen om zo te komen tot de Roadmap to Reliability 2020. Kijk op emersonprocess.nl voor meer informatie of het volledige programma.

22 september 2016 Postillion Hotel, Dordrecht

FHI, federatie van technologiebranches www.wots.nl

WORLD OF TECHNOLOGY & SCIENCE 2016 Tijdens de technologiebeurs presenteren zo’n 450 exposanten uit de industri-

4 - 7 oktober 2016 Jaarbeurs Utrecht, hal 7 t/m 11

NVDO Sectie Suto & iMaintain platform www.imaintain.info/prestatie

ële automatisering, laboratoriumtechnologie, aandrijftechniek en industriële elektronica hun innovaties, kennis en productontwikkelingen. De beurs biedt een breed en sterk technologisch aanbod en geeft daarnaast vele mogelijkheden om uw eigen netwerk uit te breiden. Door middel van seminars, beursvloerprojecten en andere activiteiten worden bezoekers geïnformeerd over en geïnspireerd door nieuwe ontwikkelingen en innovaties.

IMAINTAIN PRESTATIEMANAGEMENT ‘ON TARGET’ In de samenwerking tussen partijen zorgt de juiste verhouding tussen strategie, KPI’s en gedrag voor de beste prestaties. Maar wat is die juiste verhouding? Tussen sectoren en zelfs tussen bedrijven is daar een ander antwoord op. Het hangt vooral af van het gezamenlijke doel dat wordt nagestreefd. Wat is het doel en hoe blijf je On Target? Tijdens iMaintain Prestatiemanagement, het congres van NVDO Sectie Suto en het iMaintain platform, wordt onderzocht wat nodig is om verder te komen.

5 oktober 2016 De Glazen Ruimte, Maarssen

PETROCHEM 7/8 - 2016 58

PET7_8 H Agenda.indd 58

29-06-16 10:54

Serving Servingthe theindustry industry Professionaliteit Professionaliteit en en creatief creatief denken, denken, gecombineerd gecombineerd metmet kennis kennis vanvan zaken, zaken, zijnzijn de de kenmerken kenmerken vanvan RijnDijk RijnDijk Construction.

Construction.

Multidisciplinaire Multidisciplinaire constructieprojecten constructieprojecten worden worden volgens volgens hoge hoge (inter)nationale (inter)nationale standaards standaards en en veiligheidsveiligheidsen en kwaliteitseisen kwaliteitseisen uitgevoerd. uitgevoerd.

Dit Dit maakt maakt RijnDijk RijnDijk Construction Construction tot tot eeneen betrouwbare, betrouwbare, fullfull service service partner. partner.

Project Project management, management, engineering, engineering, productie productie en en montage montage worden worden in eigen in eigen beheer beheer vanuit vanuit gespecialiseerde gespecialiseerde productielocaties productielocaties uitgevoerd. uitgevoerd.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een speler speler vanvan formaat formaat voor voor grootschalige grootschalige projecten projecten in de in de (petro)chemische (petro)chemische industrie, industrie, zware zware industrie, industrie, energiemarkt energiemarkt en en complexe complexe utiliteitsbouw. utiliteitsbouw.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction is een is een zelfstandige zelfstandige werkmaatschappij werkmaatschappij binnen binnen de de ‘Contracting ‘Contracting divisie’ divisie’ vanvan Andus Andus Group.

Group.

De De overige overige divisies divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ ‘Manufacturing’ en en ‘Services ‘Services & Maintenance’. & Maintenance’.

Andus Andus Group Group is een is een internationale internationale onderneming onderneming metmet circa circa 1.100 1.100 medewerkers medewerkers en en 13 13 gespecialiseerde gespecialiseerde werkmaatschappijen werkmaatschappijen wereldwijd wereldwijd actief actief in een in een breed, breed, industrieel industrieel werkveld. werkveld.

RijnDijk RijnDijk Construction Construction BV BV | Beukenlaan | Beukenlaan 115,115, 5616 5616 VC VC Eindhoven Eindhoven NL NL | T |+31 T +31 (0)40 (0)40 - 246 - 246 72 28 72 28 | E |info@rijndijk.com E info@rijndijk.com

Kennismaken?

Kennismaken?

Graag.

Graag.

BeltBelt u even u even of kijk of kijk op op www.rijndijk.com. www.rijndijk.com.

PET7_8 U Sabic.indd 59 MagAd.indd RD Construction RD Construction Corporate Corporate MagAd.indd 1 1

11:21 29-06-16 29-06-16 10:52 10:52 17-06-16 17-06-16 15:29 15:29

25736 BRAND adv our services_ PETROCHEM-LR.indd 1 PET7_8 U A Sabic.indd Omslag.indd601

29-01-16 14:03 29-06-16 11:21