PET0708-2017

Nr. 7/8 - 2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 7/8 - 2017

Emre Kaya, Plant Manager of the Year 2017: ‘Je moet als leider echt zijn’ • Unieke samenwerking brengt elektriciteitsnet meer in balans • Special: RDM Training Plant

11:48

PET7-8 omslag los.indd 1

28-06-17 16:45 09:04 27-06-17

Togetherfacing facingaa Together brightertomorrow tomorrow brighter Yokogawa, believe the sky’s the limit.

AtAt Yokogawa, wewe believe the sky’s the limit.

And reach beyond today’s horizons, And toto reach beyond today’s horizons, work step-by-step with you make wewe work step-by-step with you toto make the unimagined a reality.

That’s how the unimagined a reality.

That’s how wewe move forward, through the synergy move forward, through the synergy of of co-innovation partnership.

Join hands with co-innovation partnership.

Join hands with and together can sustain a brighter us,us, and together wewe can sustain a brighter future.

Yokogawa: Building a better future.

Yokogawa: Building a better tomorrow with you today. tomorrow with you today.

Please visit www.yokogawa.com/nl Please visit www.yokogawa.com/nl

Facing-a-brighter210x297.indd 1 Facing-a-brighter210x297.indd 1 PET0708 A Voorplaat.indd PET0708 A Voorplaat.indd PET7-8 omslag los.indd2 2 2

25/08/16 25/08/16 14:5814:58 28-06-17 09:05

IN DEZE EDITIE

10 ‘JE MOET ALS LEIDER ECHT ZIJN’

38 SPECIAL: RDM TRAINING PLANT

Winnaar, staat in grote letters op een spandoek aan het pand van Organik Kimya. Het is duidelijk dat ze hier trots zijn dat hun Emre Kaya is verkozen tot Plant Manager of the Year 2017. Kaya zelf is ook trots, niet per se op zichzelf, maar op het hele team. ‘Ik ben de leider, maar in je eentje bereik je niks.’

Meer veiligheid in de gehele industriële keten, is een taak waarvoor fabriekseigenaren en contractors zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen. Begrijpelijk dat de industrie in zuidwestNederland staat te popelen om gebruik te kunnen maken van de nieuwe RDM Training Plant.

Van bommenwerpers begeleiden tot claustrofobie bestrijden: via virtual reality kun je veel leren. Toch zijn er nog genoeg plekken waar je meer hebt aan een fysieke trainingsomgeving.

14 UNIEKE SAMENWERKING BRENGT ELEKTRICITEITSNET MEER IN BALANS Producent van siliciumcarbide ESD-SIC en energiebedrijf ENGIE gaan een unieke samenwerking aan. Engie mag vanaf nu bepalen wanneer het bedrijf wel of niet produceert. Omdat ESD haar productieproces per direct kan aan- of uitschakelen, kan ze dus produceren wanneer er bijvoorbeeld veel zonne- en windenergie beschikbaar is. De productie kan uit wanneer de stroomvraag groot is, of er weinig zon en wind is.

18 LEDVERLICHTING ZET CHEMELOT IN HET DONKER De tl-lampen op de Chemelot-site zijn vervangen door intelligente ledverlichting. Met de nieuwe lampen is het energieverbruik met tachtig tot meer dan negentig procent te verlagen. Bijzonder is dat deze ledlampen speciaal voor de chemische industrie zijn gemaakt, geen onderhoud nodig hebben en intelligent te schakelen zijn. Daarnaast is uniek dat de lampen niet van de fabrieken zelf zijn, zij nemen alleen maar licht af.

21 GLASVEZEL UIT WINDMOLENS TERUGWINNEN Vier 4 vwo-leerlingen hebben een hele mooie innovatie bedacht.

Ze hebben een manier gevonden om glasvezel terug te winnen uit afgedankte wieken van windmolens. Hiermee hebben zij de eerste prijs gewonnen tijdens Duurzaamheidsolympiade Inespo.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Covestro wint belangrijke chemische basisstof uit biomassa • Mogelijk 30 procent van industriële warmtevraag door ultra diepe geothermie 6 Producten 16 NAM wint VOMI Safety eXperience Award 17 Plant One 22 Innovativiteit tot maximum drijven 25 Projecten 26 Inzicht in MVO-impact chemische producten 31 Innovatie 32 Column • Wim Soetaert 37 Agenda 50

PETROCHEM 7/8 - 2017 3

PET0708 B Inhoud.indd 3

27-06-17 16:50

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN. Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 7/8 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: WIm Raaijen

www.wingas.nl

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 easyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 EemsDeltavisie 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Hanse Staalbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 iMaintain Prestatiemanagement 2017 . . . . . . . . . . . . . . . 20 Insulcon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Jetvertising . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Logisticon Water Treatment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204Losse verkoopprijs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

M.O.B. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform

Mourik Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48-49

Nyenrode Petrochem Academie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Wingas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE

Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

PET0708 Advertenties.indd 4

WWW.PAPERWISE.EU

27-06-17 16:46

COMMENTAAR

‘Tijdens EemsDeltavisie op 14 september gaan we in Delfzijl over de industrie-agenda een stevig debat voeren.’

Groei leidt tot groei Het bruist aardig in het noorden van Nederland, maar het straalt er niet altijd vanaf. Natuurlijk overschaduwen de problemen met de gaswinning veel, maar er gebeurt echt veel meer.

De komst van Google is natuurlijk wel bekend. Ook over de aanleg van de biostoominfrastructuur hebben we uitgebreid geschreven. De uitbreiding van Holland Malt heeft tevens het nieuws gehaald. Veel aandacht is er verder voor de actie Top Dutch om Tesla te bewegen naar de Eemsdelta te komen met de bouw van de geplande gigafabriek voor de productie van batterijen, zonnepanelen en meer. Mooi om te zien dat daar ineens wel lef wordt getoond, met een creatieve aanpak ook.

Geweldig instrument Veel interessante projecten krijgen echter nauwelijks aandacht.

Samen met de programmamanager voor de chemie in de Eemsmond, Chris Henny, mag ik momenteel schrijven aan de industrie-agenda voor de Eemsdelta. Dat in het kader van Chemport, de incubator voor een groeiende groene chemische industrie in Groningen, Drenthe en Friesland. Een geweldige ambitie natuurlijk. Tijdens EemsDeltavisie op 14 september gaan we hierover in Delfzijl ook een stevig debat voeren.

Als je als nieuwsgierige journalist een dergelijke opdracht mag doen, weet je van tevoren dat je wel een belangrijk offer moet brengen. Zo af en toe moet je op je tong, of beter gezegd je laptop, bijten. Want ik mag natuurlijk niet zomaar schrijven over wat ik hoor in de tientallen interviews die we voor dit project voeren.

Voor een paar nieuwtjes heb ik gelukkig toestemming. Zo gaat ESD-SIC een unieke samenwerking aan met ENGIE, waarbij het energiebedrijf mede mag bepalen wanneer er siliciumcarbide wordt geproduceerd. Doordat de productie van ESD heel veel stroom verbruikt en binnen twee minuten aan en uit kan worden geschakeld, kan deze samenwerking het stroomnetwerk reguleren. Dus aan als er een overschot aan stroom in het net is en uit als er tekorten dreigen. Een geweldig instrument nu duurzaam opgewekte stroom fors aan het groeien is. ESD is immers de achtste stroomafnemer van Nederland.

Streepje voor Ik mag ook wat meer vertellen over BioMCN, dat voorzichtig CO2 als grondstof gaat gebruiken om van haar reststroom waterstof, methanol te maken. En dat het bedrijf van plan is om een hele productielijn uit de mottenballen te halen.

Er zijn echter nog meer plannen, waar bedrijven nauwelijks iets over naar buiten brengen. Vaak gaat het daarbij niet om strategische of tactische overwegingen. Er simpelweg niet over nagedacht, de focus ligt vooral naar binnen of externe communicatie wordt gewoonweg niet belangrijk geacht.

Vooral het laatste vind ik een misvatting en niet alleen als nieuwsgierige journalist. Succes heeft namelijk een aanzuigende werking voor investeringen en nieuwkomers in een industrieel cluster. Groei trekt nog meer groei aan. En dat is ook in het belang van de reeds aanwezige industrie.

Op het vlak van open communicatie lijken Vlamingen de Nederlanders voorbijgestreefd. Het bruist in de Antwerpse haven en dat willen ze weten ook. Het effect is dat er alleen maar investeringen bijkomen. We moeten er niet gek van op staan te kijken als Antwerpen aan het einde van het jaar ook bij Tesla een streepje voor heeft. Dus Eemsdelta – en uiteraard ook Rotterdam, Chemelot, Moerdijk, Terneuzen, Emmen, Bergen op Zoom – laat je zien!

Voor interessant nieuws over investeringen, innovaties en plannen: jullie weten de redactie van Petrochem te vinden. Dat geldt natuurlijk ook nog steeds voor Antwerpen, Gent, Tessenderlo en Geel. Top Benelux, wat ons betreft.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 7/8 - 2017 5

PET0708 C Commentaar.indd 5

27-06-17 16:50

Met GeoPower Oudcamp krijgt Midden-Delfland haar eerste geothermie project. De deelnemende tuinders besparen met het project 15 miljoen kubieke meter aardgas per jaar. Dit is een CO2-uitstoot van 26,7 kilo ton per jaar. Dat staat gelijk aan het verbruik van 10.500 huishoudens. In Maasland verrijst voor het project momenteel een boortoren van Drilltec GmbH. Hiermee wordt in juli, augustus en september naar warm water geboord.

Het water wordt gebruikt door de tuinders van Oudcampsepolder om hun bedrijven op een duurzame manier te verwarmen.

In de Belgische editie van de Maintenance Manager van het Jaar kregen Ann van Look en Maxine Frimpong van BASF Antwerpen de award voor meest verdienstelijke Maintenance Manager van het Jaar 2017. Het is de eerste keer dat een vrouwelijk duo deze prijs in ontvangst mag nemen.

De jury vond dat bij BASF de strategie wat betreft veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit op een zeer hoog niveau geïmplementeerd zijn. De andere finalisten van deze 20ste (jubileum)editie waren Stéphanie Hammer van Elia, Danielle Lammens van Exmar en Samira Ben Ali van Stella Lanolines. Met de 20ste editie van de Maintenance Manager van het Jaar heeft BEMAS, the Belgian Maintenance Association, de aandacht gevestigd op de verwezenlijkingen van vrouwelijke verantwoordelijken in technisch onderhoud en asset management.

Solvay heeft de verkoop afgerond van zijn vervlechtbare compoundactiviteiten op basis van polyolefin, gevestigd in Italië, aan de familiegroep Finproject SpA. Solvay heeft zijn hoofdkantoor in Brussel en ongeveer 27000 medewerkers in 58 landen.

De wettelijke verplichting om nieuwbouwwoningen aan te laten sluiten op het gasnet komt te vervallen.

Minister van Economische Zaken, Henk Kamp, heeft hiervoor eind juni een wetswijziging naar de Tweede Kamer gestuurd. Minister Kamp: ‘In

PETROCHEM 7/8 - 2017 6

PET0708 D Feiten & Cijfers.indd 6

FOTO: COVESTRO

FEITEN & CIJFERS COVESTRO WINT BELANGRIJKE CHEMISCHE BASISSTOF UIT BIOMASSA Covestro heeft een doorbraak bereikt in het onderzoek naar het gebruik van plantaardige grondstoffen voor de productie van kunststoffen. Aniline, een belangrijke chemische basisstof, kan nu uit biomassa worden gewonnen. De materialenproducent is daarin geslaagd door samen met partners een volledig nieuw procedé te ontwikkelen, in eerste instantie in het laboratorium. Tot nu toe werden alleen fossiele grondstoffen gebruikt voor de productie van aniline, dat als grondstof dient voor talloze producten.

Na het succes in het laboratorium wil Covestro het nieuwe procedé nu verder ontwikkelen met partners uit de industrie en onderzoekswereld. Daarvoor wordt het op grotere schaal toegepast in een proefinstallatie met als uiteindelijke doel de productie van aniline uit biomassa op industriële schaal mogelijk te maken.

Wereldwijd wordt jaarlijks ongeveer 5 miljoen ton aniline geproduceerd en het totale volume neemt op jaarbasis nog met gemiddeld vijf procent toe. Met een productiecapaciteit van circa één miljoen ton is Covestro een van de belangrijkste producenten. Het bedrijf heeft aniline nodig voor de productie van polyurethaan-hardschuim, een isolatiemateriaal voor gebouwen en koelsystemen.

Momenteel wordt aniline verkregen uit benzeen, een grondstof afgeleid van aardolie.

Maar in de plaats daarvan kan suiker worden gebruikt, dat al op industriële schaal wordt gewonnen uit bijvoorbeeld maïs, stro en hout. In het nieuw ontwikkelde procedé wordt een micro-organisme gebruikt als katalysator om de industriële suiker eerst om te zetten in een voorproduct voor aniline. In een tweede stap wordt dan aniline afgeleid via chemische katalyse. De koolstof in de aniline is voor honderd procent afkomstig uit hernieuwbare grondstoffen.

MOGELIJK 30 PROCENT VAN INDUSTRIËLE WARMTEVRAAG DOOR ULTRA DIEPE GEOTHERMIE Dertig procent van de warmte die de industrie nodig heeft, zou in de toekomst door ultra diepe geothermie geleverd kunnen worden. De ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu, EBN, TNO en zeven consortia van bedrijven hebben de zogeheten Green Deal Ultra Diepe Geothermie (UDG) ondertekend.

Minister Kamp (Economische Zaken): ‘Het kabinet streeft ernaar om in 2050 de CO2-uitstoot in Nederland naar bijna nul terug te brengen. Daartoe is het noodzakelijk om voor de warmtevoorzieningen alternatieven te ontwikkelen. Geothermie, waarbij warmte uit de diepe ondergrond naar het oppervlak wordt gehaald, is zo’n alternatief. De geothermieprojecten die we al kennen zijn nog niet geschikt voor hoge temperatuur warmtevoorziening voor de industrie. Om de warmtevraag in deze sector te verduurzamen is het noodzakelijk geothermie op grotere diepten toe te passen.’ UDG is gericht op het benutten van warmte op een diepte van meer dan 4.000 meter. De zeven consortia bestaan elk uit een groep partijen die zich samen ten doel hebben gesteld om binnen afzienbare tijd in Nederland een UDG project te ontwikkelen. De consortia worden vertegenwoordigd door Vermilion Energy Netherlands, FrieslandCampina, GOUD, Parenco/QNQ, Geothermie Brabant, Huisman equipment en Havenbedrijf Rotterdam.

Uitgebreid geologisch onderzoek moet nu eerst meer duidelijkheid bieden over de mate waarin de consortia kunnen verwachten warmte van de juiste temperatuur en onder de juiste omstandigheden aan te treffen. Ook moet er inzicht komen in de meest kansrijke aanpak voor het uitvoeren van succesvolle boringen. Op basis hiervan kan doorontwikkeling van de projecten plaatsvinden. Naar verwachting zullen in 2020 de eerste resultaten in de vorm van pilotprojecten zichtbaar worden.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

27-06-17 16:51

HAVEN ROTTERDAM BOUWT CENTRUM VOOR WINDENERGIE OP ZEE De Rotterdamse haven creëert ruimte voor een Offshore Center voor windenergie op zee, decommissioning (ontmanteling van olie – en gasplatforms) en de ‘olie & gas’markt. Daartoe wordt op Maasvlakte 2 in de Prinses Alexiahaven een nieuw haventerrein van maximaal 70 hectare opgespoten. Het Havenbedrijf verwacht dat de eerste bedrijven zich hier binnen twee jaar vestigen. Het Offshore Center Maasvlakte 2 (OCMV2) wordt een centrum waar topbedrijven samenwerken in de markten offshore wind, decommissioning en olie & gas met activiteiten als constructie, assemblage, heavy lift, logistiek en (de)mobilisaties. Zowel op het gebied van offshore windparken als decommissioning liggen de komende jaren volop kansen. Het Havenbedrijf start zo snel mogelijk met het opspuiten van de eerste 30 hectare en de aanleg van in eerste instantie 600 meter ‘heavy load’ diepzeekade met de benodigde infrastructuur. Het is de bedoeling dat in de loop van 2019 de eerste bedrijven operationeel zijn op OCMV2. Het centrum kan worden uitgebreid met nog eens 40 hectare en 1000 meter kademuur.

PETROCHEM ACADEMIE: COLLEGEREEKS PLANTMANAGEMENT NEXT Petrochem en Nyenrode starten samen de Petrochem Academie. Op 13 september wordt gestart met de collegereeks Plantmanagement Next. Deze is ontwikkeld voor plantmanagers en hun staf, sitemanagers en directeuren van toeleveranciers die de veranderende omgeving van hun opdrachtgevers beter willen begrijpen. Het leiden van een PETROCHEM ACADEMY fabriek vraagt steeds om nieuwe vaardigheden.

COLLEGEREEKS Zo vragen kritische burgers en overheden en PLANTMANAGEMENT NEXT ook bijvoorbeeld de opkomst van sociale media om andere vormen van communicatie. Ook de technologie beweegt zich voort. Nieuwe technieken bieden nieuwe kansen, maar wanneer leveren innovaties daadwerkelijk wat op? En wat brengt Industry 4.0, The Internet of Things en verregaande robotisering? Zijn zelfsturende fabrieken veiliger en hoe zit het dan met de cyber security? Ook op het sociale vlak komt de wetenschap tot nieuwe inzichten. Dienend leiderschap, zelfsturende teams en een nieuwe kijk op eigenaarschap kan het moderne plantmaNYENRODE. A REWARD FOR LIFE nagement aan betere resultaten helpen.

Nyenrode en Petrochem bieden u de mogelijkheid om al deze terreinen verder te exploreren in de collegereeks Plantmanagement Next. Om met u te onderzoeken welke mogelijkheden ze bieden voor het moderne plantmanagement. Kijk voor meer informatie op: www.executiveeducation.nl.

IN SAMENWERKING MET

1

TECHNOLOGIEFONDS HELPT INNOVATIEVE BEDRIJVEN OPSTARTEN EN -SCHALEN Onder de naam Innovation Industries is een nieuw technologiefonds opgericht dat gaat investeren in circa twintig veelbelovende hightech bedrijven in Nederland. Het fonds wil hoogwaardige kennis, die aanwezig is op de technische universiteiten, binnen TNO en ECN, versneld omzetten in succesvolle bedrijven. Daarnaast is het doel om bestaande hightech bedrijven (zogenaamde scale-ups) te ondersteunen bij hun groei.

Vanuit dit investeringsfonds wordt 75 miljoen euro geïnvesteerd. Het fonds richt zich in het bijzonder op bedrijven die met hun producten of technologieën een positieve bijdrage leveren aan de grote maatschappelijke uitdagingen van dit moment waaronder klimaatverandering, zorg, mobiliteit en voeding.

De technische universiteiten en toegepaste kennisinstellingen zetten zich gezamenlijk in voor het effectief vertalen van kennis naar economische bedrijvigheid in Nederland.

Voorheen werkte elke universiteit met een eigen investeringsfonds of methodiek om startups te helpen, maar er was geen landelijk systeem. Innovation Industries biedt coördinatie, versterking en de mogelijkheid tot opschaling van innovatieve ondernemers.

De Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Twente, Wageningen University & Research en TNO treden naast een samenwerking met het fonds tevens als investeerder toe tot het fonds.

de Energieagenda heeft het kabinet aangegeven dat in 2050 de CO2-uitstoot naar bijna nul moet zijn teruggebracht. Om dat te bereiken, moeten we ook van het aardgas af.’ Voorwaarde daarbij is wel dat er een alternatieve infrastructuur beschikbaar is die in de warmtebehoefte van de woningen kan voorzien. ‘Van deze maatregel zal dan ook een stimulerend effect uitgaan op de totstandkoming van alternatieve warmtebronnen’, aldus de bewindsman.

Nederland heeft zijn positie als innovatief koploper verder versterkt. Uit het eind juni gepubliceerde gezaghebbende European Innovation Scoreboard van de Europese Commissie blijkt dat Nederland ten opzichte van vorig jaar een hogere score noteert op de 27 indicatoren voor innovatiekracht. Ook is Nederland van de vijfde plek, gestegen naar de vierde plek op de lijst en heeft het daarmee Duitsland gepasseerd. Naast Nederland en Duitsland zijn ook Zweden, Denemarken, Finland en het Verenigd Koninkrijk in 2017 als innovatieleider aangeduid. In 2016 behaalde Nederland deze aanduiding voor het eerst.

Wafilin Systems is door Chaincraft geselecteerd als technologieleverancier voor het afscheiden en zuiveren van de vetzuren. ChainCraft realiseert in de haven van Amsterdam een demonstratiefabriek voor de productie van biobased vetzuren.

In de demonstratiefabriek van Chaincraft zet men groente- en fruitafval via een eigen ontwikkeld en gepatenteerd mengcultuurfermentatieproces om in hoogwaardige vetzuren.

Wafilin Systems is sinds 2015 betrokken geweest bij de ontwikkeling en optimalisatie van een innovatief scheidingsproces van de vetzuren vanuit de vloeibare fractie die vrijkomt bij het fermentatieproces.

Het proces bestaat uit een aantal scheidingsstappen op basis van membranen. Wafilin Systems zal voor de demonstratiefabriek de membraansystemen ontwerpen, leveren en inbedrijfstellen.

PETROCHEM 7/8 - 2017 7

PET0708 D Feiten & Cijfers.indd 7

27-06-17 16:51

EVENEMENTENHAL | DELFZIJL | 14 SEPTEMBER [Sch

rijf

nu i

n]

NIEUWE SYNERGIE Wat afval is voor de een, kan grondstof zijn voor de ander.

In synergetische samenwerking tussen buurbedrijven liggen veel mogelijkheden voor verbetering en verduurzaming van industriële clusters. Maar wie brengt reststromen en bijvoorbeeld warmteoverschotten in kaart? En wie zorgt ervoor dat circulaire kansen ook in concrete investeringsprojecten worden omgezet? Welke nieuwkomers kunnen bijvoorbeeld in de Eemsdelta de onderlinge symbiose versterken?

Programma 10.30 uur

Aanvang congres - Opening Patrick Brouns (Gedeputeerde Groningen) - Statusupdate industrie-agenda voor de Eemsdelta door Chris Henny (Chemiecluster Eemsmond) - Keynote Richard Schouten (Sitech Services) over Industry 4.0 in de procesindustrie - Korte presentaties van Saneral over zijn marktplaats voor reststromen en Aaldrik Haijer (Water en Energy Solutions) met een frisse blik op energie-efficiëntie

Synergie is op meer vlakken mogelijk. Tussen energiesector, landbouw en chemie bijvoorbeeld. Of tussen overheid, onderzoek en bedrijfsleven. Maar ook op het gebied van innovatie. Zo kan synergie tussen oude en nieuwe technologie bestaande installaties een nieuw leven geven. Slimme sensoren, big data en analytische systemen kunnen ageing assets efficiënter, veiliger en duurzamer maken. Ofwel gereed voor een nieuwe toekomst.

12.00 uur

Netwerklunch

13.00 uur

Lagerhuisdebat over industrie-agenda voor de Eemsdelta

14.15 uur

Korte pauze

14.45 uur

Vervolg programma - Pitches finalisten Northern Enlightenmentz - Keynote Ad van Wijk (Hoogleraar Sustainable Energy) - Bekendmaking winnaar Northern Enlightenmentz

16.15 uur

Netwerkborrel

Initiatiefnemers:

Contentpartners:

Partners:

www.eemsdeltavisie.nl PET0708 Advertenties.indd 8 EemsDeltavisie hele pagina 26062017.indd 1

27-06-17 11:51 16:46 26-06-17

FEITEN & CIJFERS HANDTEKENINGEN VOOR NEGEN EXTRA PETAJOULE ENERGIEBESPARING BINNEN Alle bedrijven uit het MEE-convenant gaan meedoen om negen petajoule extra energie te besparen. De VNCI kwam dit voorjaar met VNO-NCW en andere brancheorganisaties tot een principe-overeenkomst met het ministerie van Economische Zaken. Deze overeenkomst richt zich op het individueel commitment van bedrijven aan het realiseren van een deel van de extra negen petajoule energiebesparing tot 2020. Deze energiebesparing is nog nodig voor de uitvoering van het Energieakkoord 2013 en het terugdringen van de CO2-uitstoot. Nu alle bedrijven uit het MEE convenant hun handtekening hebben gezet, is de negen petajoule extra energiebesparing geborgd.

Reinier Gerrits, hoofd Energie en Klimaat bij de VNCI: ‘Halen bedrijven de doelstellingen niet, dan betalen zij een compensatie waarmee andere partijen extra projecten kunnen uitvoeren. Onderling kunnen bedrijven wat ze meer of te weinig besparen uitruilen, zodat flexibiliteit ontstaat.’ De afspraken over de negen petahjoule komen bovenop het MEE-convenant, waarin overheid en bedrijven afspraken maken over energiebesparing.

BRENT RUWE OLIEKOERS 54 53 52

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

51 50 49 48 47 46

FOTO: COVESTRO

25 MILJOEN SUBSIDIE VOOR CONSORTIUM PEFERENCE De Europese organisatie voor bio-based industrieën (BBI), bestaande uit vertegenwoordigers van de Europese Unie en de bio-based industrie, heeft 25 miljoen euro toegekend aan het consortium ‘PEFerence’. Het project wordt gecoördineerd door Synvina, een joint-venture tussen BASF en Avantium.

De subsidie ondersteunt de oprichting van een innovatieve waardeketen voor bio-gebaseerde grondstoffen, evenals chemicaliën en materialen op basis van polyethyleenfuranoaat (PEF). Het omvat de beoogde constructie van de FDCA-referentiefabriek met een capaciteit van 50.000 ton, de belangrijkste chemische bouwsteen voor de productie van PEF. Synvina – een joint-venture tussen BASF en Avantium voor de productie en marketing van furandicarbonzuur (FDCA) en de verkoop van polyethylenefuranoate (PEF) op basis van FDCA – coördinereert het project. BBI ondersteunt de inzet van ‘PEFerence’ voor milieuvriendelijkere materialen en eindproducten, wat aanzienlijke voordelen voor het milieu en de maatschappij oplevert.

BBI verwacht dat PEF-producten op basis van hernieuwbare grondstoffen aanzienlijk zullen bijdragen aan het vervangen van ‘fossiel-gebaseerde’ verpakkingsmaterialen en de vermindering van broeikasgassen. BBI wordt gedreven door de Vision and Strategic Innovation and Research Agenda (SIRA), ontwikkeld door de industrie. Naast Synvina wordt het PEFerence consortium gevormd door de volgende elf bedrijven: Tereos Participations (Frankrijk), Alpla Werke Alwin Lehner (Oostenrijk), OMV Machinery (Italië), Croda Nederland BV, Nestec (Zwitserland), Lego System (Denemarken), Nova-Institut für Ökologie und Innovation (Duitsland) en Spinverse Innovation Management (Finland).

PERSONALIA Cas König (51) wordt per 1 september benoemd tot directeur van Groningen Seaports. Hij volgt Harm Post op die na ruim zeventien jaar het havenbedrijf verlaat voor nieuwe uitdagingen.

König is sinds een aantal jaar directeur van Klesch Aluminium Delfzijl.

In de afgelopen jaren heeft hij een brede ervaring opgebouwd in zowel de industriële havenomgeving als in de politieke/sociale belangenorganisaties. Zo heeft hij diverse functies uitgevoerd bij het Delfzijlse bedrijf ESD-SIC waarvan hij in de periode 2009-2015 als directeur de regie heeft gevoerd.

In 2013 is hij uitgeroepen tot Plant Manager of the Year. König is daardoor een jaar lang op nationaal niveau boegbeeld van de procesindustrie geweest. Hij was in de afgelopen jaren bij diverse belangenorganisaties actief waaronder de Vereniging Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) en de Samenwerkende Bedrijven Eemsmond (SBE) en VNO-NCW Noord.

König is een kenner van het noordelijke bedrijfsleven met speciale aandacht en affiniteit voor milieu, gezondheid, veiligheid en omgeving in relatie tot bedrijvigheid.

Technisch dienstverlener Spie stelt per 1 september Lieve Declercq aangesteld als opvolgster van algemeen directeur Lei Ummels. Declercq is 51 jaar en heeft in Leuven haar opleiding technische bedrijfskunde gevolgd. Van 1990 tot en met 2000 is zij in verschillende functies werkzaam geweest bij Esso Benelux.

Daarna heeft zij twe jaar gewerkt als marketing directeur voor de Van Gansewinkel Groep, gevolgd door tien jaar als managing director bij de Maltha Groep. Vanaf 2012 is Declercq werkzaam bij drinkwaterbedrijf Vitens als directievoorzitter. Declercq: ‘Ik heb altijd geloofd in een toekomst die duurzaam is ingericht voor de volgende generaties. Dat ik met SPIE en hun vakmensen mag bijdragen aan die toekomst vind ik een enorme eer.’

45 44

23 24

25

26

29

30

31

1

2

5

6

7

8

9

12

13

14

15

16

19

Juni 2017 PETROCHEM 7/8 - 2017 9

PET0708 D Feiten & Cijfers.indd 9

27-06-17 16:51

INTERVIEW

‘Je moet als leider echt zijn’

PETROCHEM 7/8 - 2017 10

PET0708 O Interview.indd 10

27-06-17 17:00

Winnaar, staat in grote letters op een spandoek aan het pand van Organik Kimya. Het is duidelijk dat ze hier trots zijn dat hun Emre Kaya is verkozen tot Plant Manager of the Year 2017. Kaya zelf is ook trots, niet per se op zichzelf, maar op het hele team. ‘Ik ben de leider, maar in je eentje bereik je niks.’ De laatste jaren heeft het bedrijf veel bereikt. Er zijn flinke stappen gezet op het gebied van veiligheid, productiviteit, klanttevredenheid en medewerkertevredenheid. Het volgende doel is om in 2024 het grootste onafhankelijke bedrijf in specialty chemicals ter wereld te zijn.

Dagmar Aarts

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Organik Kimya is van oorsprong een Turks/Italiaans familiebedrijf dat sinds 2005 ook in Nederland is gevestigd. Het gaat goed op de Rotterdamse plant met ongeveer tachtig medewerkers. De klanttevredenheid is de laatste jaren omhoog gegaan, de onderhoudswerkzaamheden kosten minder tijd en er wordt jaarlijks tien procent meer geproduceerd. Ook is de relatie met de overheid sterk verbeterd. Kaya: ‘In 2012 hadden we wat problemen met de inspectie en daar hebben we van geleerd. De afgelopen jaren hebben we geen overtredingen gehad. Van een bedrijf dat problemen had, zijn we veranderd in een boegbeeld voor de industrie. Dat vind ik een mooie verandering in korte tijd.’

De site director werkt al twaalf jaar bij het bedrijf, eerst in Turkije en sinds 2011 in Nederland. Vanaf oktober 2015 is hij verantwoordelijk voor de gehele Nederlandse operatie. Het was even wennen in Nederland, maar inmiddels voelt hij zich helemaal thuis.

Cultuur Niet alleen voor Kaya was het wennen, het hele bedrijf moest zich aan de Nederlandse (werk)cultuur aanpassen. Daarvoor is gebruik gemaakt van het werk van organisatiepsycholoog Geert Hofstede. In zijn cultuurmodel heeft hij een aantal dimensies in kaart gebracht. Aan de hand van deze kenmerken kunnen culturen met elkaar worden vergeleken. ‘Het is een bijzonder onderzoek’, vertelt Kaya. ‘Als je Nederland en Turkije vergelijkt, zie je bijvoorbeeld dat de ‘power distance’ in Turkije hoger is dan hier. Het betekent dat Nederlandse werknemers macht in een bedrijf minder accepteren. Ze zijn onafhankelijk en PETROCHEM 7/8 - 2017 11

PET0708 O Interview.indd 11

27-06-17 17:00

INTERVIEW verwachten dat hun managers hen raadplegen. Nog een verschil tussen de twee landen is dat Nederland met het cijfer 80 heel hoog scoort op individualisme en Turkije met 37 veel lager. In Turkije helpt iedereen elkaar. Je zorgt bijvoorbeeld voor je ouders, want er zijn geen verzorgingshuizen zoals hier. In Nederland is iedereen meer als individu bezig.

Het één is niet beter dan het ander, maar het betekent wel dat ons bedrijf zich aan moest passen. Waar ik aan gewend was, werkt hier niet en je kunt in je eentje niet de cultuur van een heel land veranderen.’

Noodles Kaya vertelt hoe een Amerikaanse vriend de mist in ging toen hij een managementfunctie kreeg in China. ‘Iemand had hem verteld dat ze daar van noodles houden en dat het een goed idee is om als teamactiviteit elke week noodles te gaan eten. Dus hij voert in dat elke woensdagavond noodle-avond is en iedereen van het kantoor gaat mee. Voordat hij, na anderhalf jaar, terug gaat naar Amerika vraagt hij in een enquête wat zijn sterke punten zijn en wat hij kan verbeteren. De reacties: ‘Waarom moesten we elke week noodles gaan eten? We

waren niet blij, want we haten noodles.’

Hij was verbaasd, want ze hadden anderhalf jaar lang niks gezegd en waren elke keer mee geweest. De Amerikaan is vrij direct, dus ze hadden gewoon moeten zeggen: ‘we willen geen noodles eten’.

Maar in China zijn ze niet gewend om dat op die manier tegen een manager te zeggen. Zij gaven wel signalen, maar zo subtiel dat hij ze niet heeft opgemerkt. Je moet dus goed begrijpen waar je werkt.’

De investering in Nederland heeft er toe geleid dat ook in Turkije veranderingen zijn doorgevoerd. Zo wordt op het gebied van veiligheid ook gekeken naar de Nederlandse standaarden. ‘We zijn nu een van de leidende bedrijven op het gebied van HSE in Turkije doordat we hier veel hebben geleerd.’

Duurzame groei De grootste doelstelling van de afgelopen jaren was om een echt Rotterdams bedrijf te worden met connecties in de haven, met bekendheid en een goede naam. Dat is gelukt. Begin 2017 is het uitbreidingsproject Bosphorus afgerond.

Hierdoor is de productiecapaciteit verdubbeld en is er een enorme vraag naar de producten van Organik Kimya. Het chemiebedrijf staat niet stil. Ze wil zich

Kaya: ‘We willen met het hele bedrijf naar de volgende stap gaan.’

nog verder uitbreiden door in 2024, als ze honderd jaar bestaat, het grootste onafhankelijke, niet-beursgenoteerde bedrijf gespecialiseerd in specialty chemicals te worden. Organik Kimya wil dat doel bereiken met ‘duurzame groei’.

Het is tegelijkertijd het onderwerp waar Emre Kaya, die het komende jaar het boegbeeld van de procesindustrie is, zich sterk voor wil maken.

Echt en uniek ‘Bij groei moet je rekening houden met alle aspecten in het bedrijf ’, vertelt hij.

‘We moeten investeren in de fabriek, maar ook in veiligheid, het milieu, de leveringsketen en in mensen. We hebben de juiste mensen met de juiste eigenschappen nodig en je moet medewerkers trainen en gemotiveerd houden.’ Om het uiteindelijke doel te bereiken is een masterplan uitgedacht. ‘Het masterplan heb ik samen met het topmanagement gemaakt en met mijn team vertaald naar een roadmap voor de gehele organisatie.

We willen met het hele bedrijf naar de volgende stap gaan. Het moet niet zo zijn dat een afdeling twee jaar eerder bij het doel is dan de rest.’

Om iedereen het uiteindelijke doel te laten bereiken, is het volgens Kaya belangrijk om vertrouwen te geven en het juiste gedrag te laten zien. ‘Als leider moet je echt en uniek zijn. Je hebt een voorbeeldfunctie. Als jij zelf niet in het doel gelooft, dan volgt niemand je.

Terwijl wij voor onze groei iedereen in onze organisatie hard nodig hebben. Als je wel gelooft in jouw doel, straal je een bepaalde passie uit en dat zien mensen.

Dat zorgt voor de juiste focus en enthousiasme. Hoe afdelingen de doelstellingen gaan bereiken, mogen ze zelf invullen.

Het is belangrijk om medewerkers de ruimte te geven om zelf hun weg te kiezen binnen bepaalde kaders.’

Leeuw En wat maakt hem als site director echt en uniek? ‘Dat is moeilijk om over jezelf te zeggen. Ik denk dat het er op neer komt dat ik doe wat ik zeg, zeg wat ik denk en denk wat ik zeg. Wat je ziet, is wat je krijgt. Het hoeft allemaal niet zo gecompliceerd te zijn. Ik ben direct, positief ingesteld en een gedreven persoon. In alles wat ik doe, wil ik de beste zijn. Ik houd er van om anderen

PETROCHEM 7/8 - 2017 12

PET0708 O Interview.indd 12

27-06-17 17:00

te coachen en te helpen om zichzelf te verbeteren. Als ik daar een bijdrage aan kan leveren, ben ik blij. Dat klopt ook met mijn sterrenbeeld, de leeuw, die van nature moedig en zelfverzekerd is.’

Patient capital Duurzame groei bij Organik Kimya is wat anders dan bij grote of beursgenoteerde bedrijven. Er zitten voor- en nadelen aan om een familiebedrijf te zijn. Een van de voordelen is volgens Kaya wat hij noemt ‘patient capital’. Het geld ligt bij de familie waardoor langere termijndoelstellingen makkelijker zijn te realiseren.

Organik Kimya bestaat al negentig jaar en de derde generatie staat nu aan het hoofd. ‘Zij denken ook na over hoe het bedrijf er over twintig jaar bij staat, terwijl bij menig andere organisatie de lange termijn drie of vier jaar beslaat. Een familiebedrijf is ook bereid om een langere terugverdientijd te hebben, als een investering strategisch is voor de toekomst.’

Het nadeel is dat er bij een familiebedrijf weinig tijd is voor fouten. Bij een groot bedrijf kan een investering worden afgeschreven en met het restant uit de grote

‘Langere termijndoelstellingen zijn als familiebedrijf makkelijker te realiseren.’ pot met geld kan in iets anders worden geïnvesteerd. Kaya: ‘Wij kunnen wel risico’s nemen, maar moeten van te voren heel erg goed nadenken en analyseren.

We kunnen wel fouten maken, maar herstellen is niet gemakkelijk.’

Het winnen van de verkiezing is een mooi moment om even stil te staan bij

alles dat al is bereikt om vervolgens verder te gaan om in 2024 de grootste te worden. Kaya: ‘Het winnen van de titel Plant Manager of the Year is een prestatie van het hele team, niet alleen van mij. Het is voor iedereen motiverend dat anderen hebben opgemerkt dat wij wat goeds hebben gedaan.’ ■

VERKIEZING PLANT MANAGER OF THE YEAR De verkiezing van de Plant Manager of the Year wordt jaarlijks georganiseerd en is een initiatief van het Petrochem platform, de VNCI en Votob in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam. De verkiezing draagt bij aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie door de inspanning en prestaties van plantmanagers te benoemen en te waarderen. Een jury, internetstemmers en de bezoekers van het congres Deltavisie bepalen de winnaar. Emre Kaya ging op 8 juni dit jaar met de trofee naar huis. Hij nam het op tegen Roelof van Wijk van Avebe in Foxhol en Henk Veldink van Hexxion in Pernis.

PETROCHEM 7/8 - 2017 13

PET0708 O Interview.indd 13

27-06-17 17:00

DUURZAAMHEID

Unieke samenwerking brengt elektriciteitsnet in balans Producent van siliciumcarbide ESD-SIC en energiebedrijf ENGIE gaan een unieke samenwerking aan. Engie mag vanaf nu bepalen wanneer het bedrijf wel of niet produceert. Omdat ESD haar productieproces per direct kan aan- of uitschakelen, kan ze dus produceren wanneer er bijvoorbeeld veel zonne- en windenergie beschikbaar is. De productie kan uit wanneer de stroomvraag groot is, of er weinig zon en wind is.

Wim Raaijen

Vanaf 1973 produceert Elektroschmelzwerk Delfzijl (ESD) siliciumcarbide op de bestaande locatie in Farmsum bij Delfzijl. Terwijl er momenteel veel aandacht is voor elektrochemie, produceert ESD al decennia via een elektrochemische route een materiaal dat bijna net zo hard is als diamant. Grondstoffen zijn silicazand en cokes.

De productie is vrij rudimentair: het silicazand en de cokes worden tot reactiemateriaal gemengd, waarvan een hoop materiaal wordt gebouwd. Midden in deze hoop materiaal bevindt zich een kern van grafiet die dient als stroomgeleider. De grafietkern wordt aangesloten op een transformator en onder spanning gezet. Als gevolg van de weerstand loopt in de kern van de hoop de temperatuur op tot circa 2.500 graden Celsius. Honderden graden warmer dan vloeibaar lava. Onder die extreme omstandigheden vormt zich siliciumcarbide en koolmonoxide. Dat voor dat proces veel energie nodig is, mag duidelijk zijn. ESD-SIC verbruikt jaarlijks zo’n 420.000 megawattuur. Daarmee is het bedrijf in grootte de achtste stroomafnemer van Nederland. Alleen al om kosten te besparen heeft het bedrijf verschillende energiebesparende maatregelen getroffen.

Reguleren onbalans Een belangrijke troef van het bedrijf is dat het de productie van siliciumcarbide kan beginnen en stilleggen wanneer het maar wil. Dat biedt interessante mogelijkheden bij afname van overschotten duurzame energie. Tot voor kort kocht en verkocht ESD-SIC stroom op de onbalansmarkt. Het kocht bij zodra er een overschot aan stroom op het net was. Bijvoorbeeld als gevolg van ‘teveel’ windenergie. Of andersom. De productie werd afgeschakeld zodra er zeer hoge

prijzen werden gerekend omdat er onverwacht te weinig stroom werd geproduceerd. Op dat moment werd de stroom die eerder voor de productie was ingekocht weer verkocht. Binnen twee minuten kan het volledige productieproces stil worden gelegd. De energiebehoefte van ESD-SIC is zo groot dat op deze manier voor het Nederlandse stroomnet een neutraliserend effect is. De twee inkopers die het bedrijf in dienst had, bespaarden ESD zodoende veel geld.

Energietransitie Toch is energie-inkoop niet de corebusiness van ESD. Na een lange zoektocht heeft het bedrijf in Engie een energiebedrijf gevonden dat mag ingrijpen in de energiehuishouding van ESD. Plat gezegd kan het energiebedrijf in de offpeak nu bepalen wanneer ESD al dan niet produceert. Op deze manier heeft het energiebedrijf een geweldig instrument in handen om vraag en aanbod van met name duurzaam opgewekte energie in het elektriciteitsnet te reguleren.

Door de enorme groei van duurzaam opgewekte energie zal de komende jaren steeds meer van dit soort oplossingen nodig zijn om overschotten niet te laten vervliegen. Elektrochemische processen kunnen zodoende een essentiële rol spelen in de energietransitie.

Grote uitdaging Voordeel voor ESD is dat ze nu gunstige voorwaarden heeft. Belangrijk, want het bedrijf moet alle zeilen bijzetten in de internationale concurrentiestrijd. Dat heeft vooral te maken met Chinese producenten die sinds 2012, toen maatregelen vervielen die het dumpen van siliciumcarbide moesten tegengaan, de prijs enorm onder druk zetten. Tegelijkertijd ging ook de inkoopprijs van de grond-

PETROCHEM 7/8 - 2017 14

PET0708 Z ESD SIC.indd 14

27-06-17 17:06

Perverse wet- en regelgeving Met argusogen kijkt Middel daarom naar de ontwikkelingen op het gebied van de energiebesparingsplicht. Het lijkt er op dat bedrijven oplossingen moeten vinden binnen de eigen hekken. Naast dat ESD al heel veel maatregelen heeft doorgevoerd op het gebied van energiebesparing – niet gebruikte energie is het goedkoopst – zit er ook een fysische grens aan de mogelijkheden. Middel: ‘Voor het elektrochemische proces hebben we nu eenmaal een bepaalde hoeveelheid stroom nodig.’ Elektronen zijn grondstof bij de productie van siliciumcarbide.

Hij ziet veel meer mogelijkheden in ketens of samenwerking met buurbedrijven.

Momenteel zet ESD de restgassen koolmonoxide en waterstof na verbranding om in elektriciteit. De gassen zouden al een hogere toegevoegde waarde krijgen als er proceswarmte van kan worden gemaakt voor buurbedrijven.

Maar nog veel mooier zou zijn als ze worden omgezet in grondstoffen. Zo zou het waterstof kunnen worden afgesplitst om het te leveren aan bedrijven die er vraag naar hebben. Of er kunnen chemische bouwstenen of brandstoffen

FOTO: WIM RAAIJEN

stoffen omhoog. Terwijl alle prijzen voor vergelijkbare producten, bijvoorbeeld ferroalloys (= ijzerlegeringen), stegen, bleef die van siliciumcarbide gelijk.

Richard Middel, directeur van ESD-SIC: ‘We zijn daarom erg blij met de hulp van de overheid die ons indirecte kostencompensatie geeft voor CO2. Ook zijn we extra blij met de energiebesparende maatregelen die we eerder hebben doorgevoerd. Het houdt ons nu overeind.

Verdere energiebesparende maatregelen zullen echter een zeer grote uitdaging worden.’

Middel: ‘ESD is te klein om ketenmaatregelen alleen op te pakken. We zouden het geweldig vinden als andere bedrijven met ons op pad zouden willen gaan.’ van worden gemaakt. Middel: ‘Een mooi voorbeeld is staalfabrikant AcelorMittal dat in Gent hoogovengas omzet in ethanol. Dat zou ook met onze restgassen kunnen. ESD is echter te klein om dergelijke ketenmaatregelen alleen op te pakken. We zouden het geweldig vinden als andere bedrijven met ons op pad zouden willen gaan.’

Wet- en regelgeving moet keten- en netwerkoplossingen niet op achterstand zetten. ‘Als we restgassen verkopen, vervalt een deel van onze CO2-emissierechten. Dan word je dus bestraft voor juist een goede oplossing. We moeten af van perverse wet- en regelgeving. Momenteel proberen we met VNO-NCW en VNCI aandacht hiervoor te krijgen.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 15

PET0708 Z ESD SIC.indd 15

27-06-17 17:06

PRODUCTEN

VEILIGHEIDSPICTOGRAMMEN De Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO) heeft 5 nieuwe ISO 7010-veiligheidspictogrammen gepubliceerd. De nieuwe pictogrammen zijn nu verkrijgbaar bij Brady en bestaan uit een standaardpictogram voor noodhamers, een verbodspictogram voor vuurwerk, een pictogram dat tegenaan leunen verbiedt, een verbodspictogram voor zwangere vrouwen en een pictogram dat waarschuwt voor een verstikkende atmosfeer in besloten ruimtes.

Meer informatie: www.mymepax.com VEILIGHEIDSSCHOENEN VOOR UITDAGENDE WERKOMGEVING De nieuwe veiligheidsschoenen van Honeywell bieden bescherming in moeilijke en zware werkomstandigheden. De nieuwe Energic, Synergic en Xplore schoenen zorgen voor een optimale balans tussen een eigentijds design, duurzaamheid in extreme omstandigheden, een stevige grip op elke ondergrond en een hoog draagcomfort de hele dag lang.

De nieuwe schoenen zijn gemaakt van volnerfleer voor een hoge waterdichtheid en schuurbestendigheid in natte en vuile milieus. De voering absorbeert zweet en zorgt ervoor dat de voeten droog blijven, terwijl de met polyurethaan beklede overneus de schoen beschermt tegen slijtage door schuren.

Meer informatie: www.honeywell.com KEUZESCHAKELAARS EAO biedt met de producten van de Serie 45 een breed scala aan machinebedieningsfuncties. Door hun intuïtieve HMI-besturing zijn deze keuzeschakelaars geschikt voor toepassingen in zware industriële omgevingen. Het ontwerp kan worden uitgevoerd met twee, drie of vier schakelstanden, optionele verlichting en puls- of stapfunctie. De schakelaars zijn bruikbaar in bedrijfsomstandigheden van -25°C tot +70°C en verkrijgbaar in metalen of kunststof uitvoering, te configureren met acht contacten en er is een keuze aan korte en lange hevels. Het anti-draaisysteem en het innovatieve, makkelijk te bevestigen ontwerp zorgen voor snelle en eenvoudige montage zonder speciaal gereedschap.

Meer informatie: eao.com NOODVERLICHTINGSLIJN De nieuwe noodverlichtingslijn Hiled is ontworpen om installateurs vluchtrouteverlichting aan te bieden die eenvoudig te installeren is, in zelfs de hoogste en technisch meest uitdagende industriële ruimtes. De nieuwe lijn heeft een krachtige lichtbundel van 1000 lumen die de grond kan verlichten, zelfs op een hoogte hoger dan 12 meter. De lamp kan 360 graden worden gedraaid om elke omgeving te verlichten en het Hiled afgesloten IP65 loop-in/loop-out kabelsysteem beschermt de voeding zelfs onder extreme omstandigheden. Hiled vluchtrouteverlichting kan afzonderlijk worden gebruikt of naast elkaar aangesloten worden voor gebieden die een dubbele lichtinstallatie vereisen. De Hiled-behuizing kan aan verschillende ankerpunten worden bevestigd, waaronder plafonds, muren, pilaren en kabelgoten.

Meer informatie: www.abb.com

CRYOGENE SCHROEFWARMTEWISSELAAR Om bulkgoederen in een proces voor te bereiden voor vermaling heeft Van Beek de cryogene schroef ontwikkeld. Deze schroefwarmtewisselaar is ook geschikt voor processen waarbij het belangrijk is dat producten in korte tijd (snel) moeten afkoelen, bijvoorbeeld in de voedingsmiddelenindustrie of in chemische processen.

De cryogene schroef bevriest het product in korte tijd door het toepassen van meerdere nozzles die vloeibare stikstof toevoegen aan het product. De warmtewisselaar is uitgerust met paddles, die zorgen voor een goede menging van het product en de stikstof. De mantel van de transporteur is dubbelwandig en er bevindt zich een vacuüm voor isolatie. De schroef is eenvoudig te verwijderen met behulp van een demontabele flens aan de uitloopzijde.

Meer informatie: www.van-beek.nl VACUÜM VERMOGENSSCHAKELAAR De vacuüm vermogensschakelaars van het type Sion Lateral 3AE61 en 3AE63 zijn compact gebouwd en lichter qua gewicht dan vergelijkbare producten. De vermogensschakelaars schakelen alle bedrijfsen foutstromen, waarborgen de stroom in het netwerk en beschermen zowel het distributienetwerk als de aangesloten verbruikers tegen de gevolgen van kortsluiting. Anders dan gasgeïsoleerde schakelaars onderbreken vacuüm vermogensschakelaars de vlamboog in een vacuüm onderbreker. De hermetisch afgesloten vacuüm onderbrekers zijn geheel onderhoudsvrij en onafhankelijk van omgevingsinvloeden.

De schakelaars worden toegepast in de secundaire middenspanningsverdeling, zoals bij ring main units, transformatorstations, industriële installaties, maar bijvoorbeeld ook windenergie- of fotovoltaïsche installaties.

Meer informatie: www.siemens.nl

PETROCHEM 7/8 - 2017 16

PET0708 F Producten.indd 16

27-06-17 16:52

VEILIGHEID

NAM wint VOMI Safety eXperience Award Drie finalisten op het podium, gespannen gezichten. Dan het verlossende woord: de Nederlandse Aardolie Maatschappij, asset Groningen wint dit jaar de VOMI Safety eXperience Award.

‘Drie kandidaten die veiligheid hoog in het vaandel hebben staan, maar de Groningers vielen op doordat ze hun veilige zelf bleven’, aldus juryvoorzitter Ruud van Doorn.

FOTO: INDUSTRIELINQS

Laura van der Linde

Juryrapport De jury heeft de deelnemers beoordeeld op de thema’s empowerment, prioritering voor veiligheid, veiligheidscultuur, communicatie onderling en communicatie vanuit het management. Deze thema’s komen uit de NOSACQ-vragenlijst, een wetenschappelijke aanpak van het inventariseren van het veiligheidsklimaat. Van Doorn: ‘De focus lag vooral op veiligheidscultuur. Het gaat hier over gelijkwaardigheid, openheid, in hoeverre worden contractors serieus genomen en wordt er iets gedaan met verbetersuggesties?’ Bij de NAM bleek duidelijk dat wordt geïnvesteerd in voorbereiding.

Ook kreeg de jury terug van de contractors dat zij letterlijk en figuurlijk de ruimte krijgen.

Het is de derde keer dat de VOMI Safety eXperience Award is uitgereikt, maar volgens juryvoorzitter Ruud van Doorn (CEO Bilfinger Industrial Services) zaten de finalisten niet eerder zo dicht bij elkaar. ‘Deze bedrijven steken boven het gemiddelde uit als het gaat om het creëren van een veilige werkomgeving voor eigen mensen én contractors.’

Namens de Nederlandse Aardolie Maatschappij, asset Groningen vertelde operations manager Carl Schmitz de aanwezigen hoe op de Groninger velden wordt samengewerkt met aannemers.

‘Het onderhoud, modificaties en incidentele projecten worden uitgevoerd door het consortium GLT-Plus (Stork, Yokogawa, Siemens en Jacobs), maar zodra deze medewerkers hier het hek binnenlopen, zijn ze onderdeel van het team Groningen. De kleur van de overall is niet belangrijk.’

Die gelijkheid is volgens Schmitz essentieel om de veiligheid te kunnen waarborgen. ‘Het gaat om vertrouwen, openheid en eerlijkheid. Wanneer je elkaars gelijke bent, durf je elkaar aan te spreken als het gaat om veiligheid.’

Luisteren Binnen de NAM is er maandelijks een veiligheidsoverleg waar iedereen verplicht aan moet deelnemen. Verder worden onder de noemer ‘Let’s talk safety’ lunchsessies gehouden waarbij NAM’ers en contractors vanuit alle lagen met elkaar aan tafel zitten. Schmitz: ‘We luisteren naar elkaar. Als iets wordt uitgesproken, wordt het ook opgepakt. Dan nemen we het mee in het overleg en gaan we daadwerkelijk zorgen dat we de dingen beter en veiliger doen.’

In 2015 was SABIC Geleen de eerste winnaar van deze prijs. Vorig jaar was het ExxonMobil, dat in alle de edities behoorde tot de top drie van genomineerden. Vanaf 8 juni staat asset Groningen een jaar te boek als het bedrijf waar werknemers van dienstverleners de beste veiligheidsbeleving hebben. Schmitz: ‘Eigenlijk hebben we allemaal gewonnen, want de NAM is voor 50 procent van Shell en voor 50 procent van ExxonMobil. We zijn allemaal winnaar.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 17

PET0708 R Vomi SXA.indd 17

27-06-17 17:02

INNOVATIE

Ledverlichting zet Chemelot in het donker Het is een stuk donkerder op de Chemelot-site, voortaan wordt een groot gedeelte van de lampen ’s avonds gedimd.

De tl-lampen zijn vervangen door intelligente ledverlichting.

Met de nieuwe lampen is het energieverbruik met tachtig tot meer dan negentig procent te verlagen. Bijzonder is dat deze ledlampen speciaal voor de chemische industrie zijn gemaakt, geen onderhoud nodig hebben en intelligent te schakelen zijn.

Daarnaast is uniek dat de lampen niet van de fabrieken zelf zijn, zij nemen alleen maar licht af.

Dagmar Aarts

Wat kan er nou moeilijk zijn aan het ophangen van ledverlichting? Nou heel veel, als het om chemische fabrieken gaat. Er bestond nog geen intelligent en draadloos bestuurbaar armatuur dat voldeed aan de eisen van de chemische industrie: chemische resistentie, continuïteit, veilig in een explosiegevaarlijke omgeving, corrosiebestendig en onderhoudsvrij. De nieuwe armatuur heeft de komende tien tot vijftien jaar geen onderhoud nodig. En dan is de ledverlichting die nu is ontwikkeld ook nog op afstand dim- en regelbaar. Uniek volgens de betrokkenen. Maar niet alleen dit gegeven was bijzonder aan het project, ook de leaseconstructie die is opgezet, is speciaal.

Voordat de verlichting werd opgehangen ‘is er anderhalf jaar water door de Maas gegaan’. Acht verschillende bedrijven op Chemelot en dienstverlener Sitech Services zijn samen in het innovatieve concept gestapt van de verlichting. Een idee dat kwam van Dietal (producent van armaturen) en PSPL (gespecialiseerd in slimme verlichtingsoplossingen). Het eerste idee sloeg niet meteen aan, omdat de bedrijven zelf een investering van acht tot tien miljoen moesten doen. Dat geld stopten sommige bedrijven liever in het optimaliseren van de productie dan in lampen. ‘Dat is logisch’, zegt Richard Schouten, director maintenance & turnarounds van Sitech. ‘Ik heb toen gevraagd of ze met een concept konden komen waarin wij geen lampen kopen, maar (lumen)licht.’

Lease Zo is uiteindelijk een operational lease-concept ontstaan, dat de bedrijven volledig ontzorgt op het gebied van verlichting, kortom light-as-a-service. Voor de deelnemende Chemelot-bedrijven is

dit ondergebracht in TPPL Chemelot Leasing (TCL), dat de armaturen financiert en de installatie en het onderhoud voor zijn rekening neemt. Gedurende de leasetermijn van vijftien jaar hebben de bedrijven geen omkijken meer naar de fabrieksverlichting. Is een lamp kapot of geeft de lamp aan er binnenkort mee op te houden, dan wordt deze vervangen door TCL. Daarnaast komen de lampen niet in de boeken van de bedrijven te staan, wat fiscaal weer voordeel oplevert.

Het zijn niet zomaar led-armaturen die zijn gemaakt. Hun intelligentie maakt ze onderscheidend. Via een draadloos netwerk geven ze informatie door over hun conditie. Jaap Feddes, CEO PSPL: ‘Denk aan vervuiling, storingen, omgevingslicht en branduren. Ook weet je continu wat de resterende levensduur van je installatie is, waardoor je altijd weet wat de waarde is. Dat is vanuit asset management gezien heel bijzonder.’

Daarnaast kunnen de armaturen reageren op veranderende omstandigheden in de omgeving. Is een lamp bijvoorbeeld kapot, dan zullen de omringende lampen wat meer gaan schijnen om ervoor te zorgen dat er alsnog genoeg licht is.

Lichtvervuiling Met de ledverlichting wordt het energieverbruik met tachtig tot meer dan negentig procent omlaag gebracht, wat een half miljoen euro per jaar scheelt.

Vanuit Total Cost of Ownership gezien, zijn de armaturen twaalf euro per stuk per jaar goedkoper dan de huidige verlichting. Op het terrein worden circa 17.000 lampen vervangen. Dat geld is voor de bedrijven echter niet het belangrijkste, het gaat ze er vooral om de lichtvervuiling boven Chemelot te verminderen. Hans Smeets, senior technical support engineer bij Sitech: ‘Er is

PETROCHEM 7/8 - 2017 18

PET0708 Z2 Sitech smart led.indd 18

27-06-17 17:07

FOTO: SITECH SERVICES

nu altijd een zee van licht, terwijl er ’s avonds bijna niemand in de fabrieken is.

Als we iets aan die verlichting doen, is het ook voor iedereen duidelijk dat we met duurzaamheid bezig zijn. Er gebeurt op dat gebied veel op deze site, maar dat is voor de buitenwereld niet zichtbaar.’

Ook vanuit veiligheidsoogpunt is de nieuwe verlichting belangrijk. In de fabrieken is het nu net alsof je in het daglicht staat, wat comfortabeler is aan de ogen en de werkplek beter zichtbaar maakt. Daarnaast schakelt de verlichting vanzelf aan bij alarmsituaties of als het draadloze netwerk voor de besturing van de verlichting uitvalt. Verlichting kan ook altijd nog vanuit de controlekamer worden aangezet.

Laaiend enthousiast In 2016 startte een pilot bij twee fabrieken, waarbij duizend ledlampen zijn geïnstalleerd en getest. Ron van Dijk, projectmanager bij Sitech: ‘Na die pilot stonden verschillende asset owners voor mijn bureau, want ze wilden de nieuwe lampen allemaal als eerste in hun fabriek hebben. Iedereen was laaiend enthousiast. Inmiddels hebben we drieduizend lampen opgehangen. Plantmanagers komen naar mij toe en zeggen ‘We hebben een heel andere fabriek gekregen’.’

Van Dijk (Sitech Services): ‘Plantmanagers komen naar mij toe en zeggen ‘We hebben een heel andere fabriek gekregen’.’

Tijdens de rondleiding ziet Ron sommige delen van de fabriek ook voor het eerst met de nieuwe verlichting. ‘Dit is echt niet normaal! Ik ben gewoon trots op ons eigen werk. De fabrieken zijn nu veel beter verlicht en het licht is ook minder geel.’ Handig is dat gebruik is gemaakt van de bestaande bekabeling van de huidige verlichtingsinstallatie, er hoefde geen nieuwe infrastructuur te worden aangelegd.

Badge met lichtvoorkeur Uiteindelijk is het de bedoeling dat de ledverlichting nog slimmer wordt ingezet. Schouten: ‘We willen werknemers een badge meegeven waar hun persoonlijke lichtvoorkeuren in zijn opgeslagen.

Als een medewerker dan in de fabriek komt, weet het systeem hoeveel licht hij fijn vindt om in te werken. De lampen kunnen de medewerker ook volgen als hij loopt, de rest van de fabriek hoeft dan niet verlicht te zijn. Ook kunnen we bij een incident vluchtwegen verlichten, zelfs zo dat we mensen haaks op de wind

laten vluchten in verband met giftige gassen.’

Hij vervolgt: ‘De mogelijkheden zitten in het systeem, maar we moeten het nog verder inrichten. Ook moeten we rekening houden met de gevoelens van de medewerkers. Zij moeten niet het idee hebben dat we ze gaan volgen met die badge, dat is namelijk niet de intentie.’

Smeets: ‘Hoewel zo’n badge ook als voordeel heeft dat we bij een calamiteit precies weten waar iedereen is.’

Het duurt nog minstens een jaar voor gebruik kan worden gemaakt van deze optimale manier van het besturen van verlichting. Nu worden de lampen ’s avonds nog gedimd en kan er een groep lampen vanuit de controlekamer worden aangedaan als iemand daar om vraagt.

Op Chemelot doen nu vijf bedrijven met in totaal 22 fabrieken mee met de nieuwe verlichting, dat is ongeveer de helft van de site. De hoop is dat de rest zich ook aansluit en de sterrenhemel boven Chemelot weer heel goed zichtbaar is. ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 19

PET0708 Z2 Sitech smart led.indd 19

27-06-17 17:07

HET OUDE MAGAZIJN | AMERSFOORT | 4 OKTOBER 2017 [Sch

rijf

Wat is het nut van ervaring als de industrie en de infrasector continu in beweging zijn? Ageing assets kunnen bijvoorbeeld met sensoren en realtime monitoring een nieuw leven krijgen, maar de besturing en het onderhoud vragen dan wel om andere kennis en capaciteiten. We moeten ervaren wat vernieuwing voor ons inhoudt.

Ook nieuwe contractvormen, vaak in combinatie met innovatieve technologie, zorgen voor de nodige beweging. Nieuwe ervaring bouwen we daarbij op vanuit bestaande ervaring.

Waar staan we nu en wat kunnen we nog meer verwachten? En hoe kunnen we daar op een zo effectieve manier op anticiperen?

u nu

in]

Programma 10.00 uur

Onvangst

10.30 uur

Aanvang congres: presentatie van onderzoek - Opening door dagvoorzitters Piet van der Linden (NVDO Suto) en Wim Raaijen (iMaintain) - Professor Leo van Dongen (NS en Universiteit Twente) en promovendus Jan Jaap Moerman presenteren resultaten Suto-onderzoek: Betrouwbare Organisatie en Smooth Introduction

12.00 uur

Netwerklunch

13.15 uur

Middagprogramma: showcases - Systeemgerichte Contractbeheersing bij Rijkswaterstaat - Huub de Lange (Rijkswaterstaat) - Strategische innovatiepartners bij de Johan Cruijff ArenA - Francesco Franchimon (BAM)

14.45 uur

Netwerkpauze

15.15 uur

Vervolg programma: best practices en interactieve sessie - Videoreportage Smooth Introduction - Interactieve sessie met stellingen - Debat: Asset Lifecycle Management

17.00 uur

Afsluiting en netwerkborrel

18.15 uur

Aanvang avondprogramma en diner Lezing van Ira Helsloot (Hoogleraar Besturen van Veiligheid, Radboud Universiteit Nijmegen)

Initiatiefnemers:

www.imaintain.info/prestatie Hele pagina PRES.indd 1 20 PET0708 Advertenties.indd

26-06-17 27-06-17 09:47 16:46

DELTAVISIE 2017

Glasvezel uit windmolens terugwinnen Tussen de andere bezoekers van het Deltavisie congres vallen Isa de Haan, Sarah Dahoe, Bram Bats en Myrthe van de Velde op.

Ze zijn namelijk nog niet half zo FOTO: INDUSTRIELINQS

oud als de meeste andere mensen in de zaal. Toch hebben deze 4 vwo-leerlingen een hele mooie innovatie bedacht. Ze hebben een manier gevonden om glasvezel terug te winnen uit afgedankte wieken van windmolens.

Hiermee hebben zij de eerste prijs gewonnen tijdens de Duurzaamheidsolympiade Inespo.

Dagmar Aarts

In 2017 staan er in Nederland 2500 windmolens en dat aantal zal de komende jaren alleen maar stijgen. Isa: ‘Je denkt dat dit alleen maar goed nieuws is, want windmolens zijn goed voor het milieu. Maar uiteindelijk leidt het ook tot meer afval als ze worden afgedankt.

Dat afval wordt momenteel verbrand, waarbij giftige stoffen en CO2 vrij komt.’

Via hun docent kwamen de scholieren in contact met het bedrijf Texperium, een open innovatiecentrum voor textielrecycling, die de groep kon helpen. Bram: ‘Toen we vertelden dat we materiaal van afgedankte windmolens wilden gaan recyclen, vonden ze ons idee hoog gegrepen.’ Myrthe: ‘Maar we hebben laten zien dat het wel kan.’

Milieuproblematiek De groep is zich gaan richten op het glasvezel dat in de wieken van windmolens zit. Bram: ‘In ons schoollab hebben we de stof nagemaakt en uiteindelijk hebben we een manier gevonden om glasvezel te recyclen. Het kan dan worden gebruikt om een nieuwe windmolen van te maken.’ Op dit moment lukt het de leerlingen om glasvezel terug te winnen door het hars en de verharder op te lossen. Met hun idee deden ze mee aan Inespo, een jaarlijkse duurzaamheidsolympiade, waar 150 leerlingen van twintig verschillende scholen uit het hele land hun oplossingen voor actuele milieuproblematiek laten zien. Sarah: ‘De jury heeft ons als winnaar uitgekozen, omdat ze veel potentie in ons idee zien. Ook opperden ze allemaal bedrijven die mogelijk geïnteresseerd zijn in onze oplossing. Dat vonden we leuk.’

Met de overwinning hebben ze een reis naar Pittsburg (VS) gewonnen om op de INTEL-ISEF 2018 Nederland te vertegenwoordigen op het gebied van innovatie en duurzaamheid. INTEL-ISEF is de grootste jaarlijkse scholierenolympiade ter wereld. Bij deze wedstrijd komen leerlingen uit zeventig verschillende lan-

den en wordt in totaal zo’n vier miljoen dollar aan prijzengeld weggegeven.

Kunststofhars In de tijd tot de wedstrijd willen de leerlingen hun idee perfectioneren.

Bram: ‘Verder willen we kijken of we een andere stof uit de rotorbladen, namelijk kunststofhars, ook kunnen recyclen. Dat is geen fijne stof voor het milieu en is ook relatief duur vergeleken met andere grondstoffen. We gaan ook onderzoeken of we ons idee voor andere toepassingen kunnen gebruiken. De combinatie glasvezel en kunststofhars komt voor in windmolens, maar is ook populair in andere dingen, zoals zeilboten, kano’s en pijpleidingen in het riool. Dat komt omdat het zo’n lichte en stevige stof is.’

Door het winnen van de wedstrijd zijn de leerlingen in contact gekomen met bedrijven waardoor ze nu ook testen op echt materiaal kunnen doen. Hiervoor maakten ze alle stoffen zelf na. Isa, Sarah, Bram en Myrthe zijn technasiumleerlingen van het Bonhoeffer College in Enschede. Het Technasium is een landelijk ontwikkelde formule voor bèta-onderwijs op havo en vwo. ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 21

PET0708 P Scholieren.indd 21

27-06-17 17:01

PLANT ONE

Plant One Opleidingen Kennis- en innovatiecentrum Plant One Rotterdam biedt bedrijven en onderzoeksinstellingen de gelegenheid om nieuwe, duurzame processen en installaties te testen en uiteindelijk op commerciële schaal te gaan produceren. Daarnaast verzorgt Plant One Rotterdam theorie en praktijklessen op het gebied van onder andere veiligheid en verticaal transport.

Op de site 5210, op het Huntsman-terrein, in Botlek-Rotterdam, staat de enorme hal van Plant One Rotterdam. Diverse start-ups krijgen hier de benodigde vierkante meters tot hun beschikking om hun innovatie te testen en eventueel op te schalen. Zij maken gebruik van de faciliteiten, de kennis en het netwerk van Plant One Rotterdam en profiteren van de ‘parapluvergunning’ waaronder een breed scala aan processen mag worden getest. Daarnaast biedt Plant One Rotterdam een praktijkgericht voorlichtingsen trainingsaanbod.

Realiteit Plant One Opleidingen is, als onderdeel van Plant One Rotterdam, een opleidingsorganisatie midden in de praktijk.

‘Hierdoor weten we waar behoefte aan is en kunnen we ons opleidingsaanbod hierop afstemmen. We hoeven hier geen gesimuleerde werkomgeving te creëren maar we kunnen de realiteit aanbieden, waardoor onze opleidingen petrochemie-based zijn’, legt managing director Gabriël Tschin uit. ‘We helpen bedrijven om, conform de wettelijke eisen, de eigen organisatie de benodigde deskundigheid bij te brengen op het gebied van veilig werken.’

Het gaat bijvoorbeeld om veiligheidsopleidingen VCA, BHV en opleidingen om een heftruck of autolaadkraan te bedienen, alle opleidingen conform CCV, SSVV en/of IPAF normeringen.

Daarnaast biedt Plant One Opleidingen diverse TCVT-opleidingen. ‘Opleidingen kunnen overigens ook in company worden gegeven.’

Opleidingsplan Tschin: ‘We hebben ruimten beschikbaar om de opleidingen te verzorgen – klassikale inrichting voor theorielessen en grote hallen voor praktijkopdrachten – en daarnaast kunnen we bedrijven vakkundig adviseren over welke opleidingen van belang of zelfs verplicht zijn. Desgewenst stellen we samen een opleidingsplan op.’

Kijk voor het volledige cursusaanbod op www.plantone-opleidingen.nl. ■ Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door Plant One

PETROCHEM 7/8 - 2017 22

PET0708 M Plant One.indd 22

27-06-17 16:59

PLANT ONE

IJskoud zuiveren kost minder energie Waarom zou je destilleren als kristalliseren een zuiverder product oplevert en bovendien veel minder energie kost? SoliQz combineert smeltkristallisatie met de bij TNO ontwikkelde hydraulische waskolom in een continu-proces. De technologie is uitermate geschikt voor het zuiveren van paraxyleen, maar ook caprolactam, naftaleen en fenol kunnen prima kandidaten zijn.

Het klinkt bijna té eenvoudig om waar te kunnen zijn, en toch werkt het principe: SoliQz kan onzuiverheden uit chemicaliën verwijderen door ze allereerst sterk af te koelen. CEO Nicolaas Viets trekt voor het vervolgproces zelf de parallel met een waterijsje. ‘Als je daaraan zuigt, trek je de zoete kleurstof eruit en blijft de witte kristalstructuur over.’

Eigenlijk is daarmee al veel over de technologie gezegd. Viets: ‘We brengen een te zuiveren medium in een kristallisator en koelen dit af totdat het gewenste product kristallen gaat vormen. Dat duurt niet lang, een kwartier tot maximaal anderhalf uur. De kristallen gaan samen met de restvloeistof naar een hydraulische waskolom waar zich een bed van kristallen vormt. De waskolom drukt de vloeistof door het bed en onzuiverheden die nog aan de kristallen kleven, worden zo verwijderd.’ Het proces is volkomen continu en er worden geen oplosmiddelen of wasvloeistoffen toegevoegd. ‘We gebruiken alleen het eigen medium’, verklaart Viets. ‘Er zitten ook geen draaiende delen in de waskolom. Dat is mechanisch gezien een groot voordeel boven bijvoorbeeld een centrifuge.’

Veel potentie Het belangrijkste argument om het principe toe te passen, is de hoge zuiverheidsgraad die SoliQz met smeltkristallisatie en de waskolom kan bereiken. ‘We kunnen onzuiverheden met een factor honderd tot duizend terugdringen, tot een product met een zuiverheid van 99,9 procent overblijft’, stelt Viets. Maar de technologie kan ook een flinke reductie in het energieverbruik opleveren. Vergeleken met destillatie kan twintig tot wel negentig procent energie worden bespaard op de zuiveringsstap.

Of inderdaad veel energie kan worden bespaard, hangt af van de eigenschappen van het product dat moet worden gezuiverd. Als het kookpunt – dat bij destillatie bepalend is – relatief hoog is, en het smeltpunt – dat bij kristallisatie van belang is – juist niet zo laag, kan het heel gunstig zijn om voor smeltkristallisatie in combinatie met de hydraulische waskolom te kiezen.

De technologie heeft daardoor veel potentie. Viets heeft met zijn team vastgesteld dat het principe uitermate geschikt is voor de zuivering van zeker driehonderd producten. ‘Paraxyleen is daarvan het mooiste voorbeeld, maar caprolactam zou ook een prima kandidaat zijn. Naftaleen en fenol zouden eveneens goed kunnen werken. We kijken dan niet alleen naar het kook- en smeltpunt, maar ook naar de kristalgrootte en -vorm en de viscositeit van het medium.’

Pilotplant Om beslissers bij bedrijven te overtuigen van de mogelijkheden van deze vernieuwende technologie, heeft SoliQz bij Plant One in Rotterdam een opstelling gebouwd waarin ze tests kan uitvoeren op pilotschaal. ‘We kunnen vrij snel vaststellen of de hydraulische waskolom geschikt is om een stroom te zuiveren.

Vervolgens helpen we bij het bepalen van de scheidingsparameters en kunnen we een test uitvoeren in onze pilotplant.’

Opschalen is daarna geen probleem, stelt Viets. ‘Op basis van de gegevens uit de test op pilotschaal kunnen wij apparatuur ontwikkelen op industriële schaal.

Dat kan gaan van enkele kilo’s per dag voor farma-toepassingen tot 36 ton per uur, oftewel 200,000 ton per jaar, in een enkele waskolom.’

Al meer dan vijftig pilots met chemische producten zijn succesvol uitgevoerd en er zijn inmiddels twee industriële installaties gebouwd waarin het proces wordt toegepast. Viets: ‘Bij een daarvan gaat het om fosforzuur voor elektronicatoepassingen. Over de andere mag ik niet veel zeggen, behalve dat het om een bulkchemietoepassing gaat. Verder hebben we nog veertig leads lopen op allerlei gebieden. We verwachten dat we dit jaar nog minimaal twee proeven kunnen doen in de opstelling bij Plant One, en wellicht zelfs vier.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 23

PET0708 M Plant One.indd 23

27-06-17 16:59

PET0708 Advertenties.indd 24

27-06-17 16:47

DELTAVISIE 2017

Innovativiteit tot maximum drijven Voor een volle zaal presenteerde schaduwpremier Jeroen van Woerden tijdens Deltavisie het schaduwkabinet en haar ideeën aan de industrie. De chemie FOTO: INDUSTRIELINQS

staat volgens Van Woerden voor uitdagingen: personeel vergrijst, installaties verouderen en daarnaast moet ze zich steeds meer verantwoorden op het gebied van veiligheid en milieu. Toch heeft de chemie ook kansen: de opkomst van biochemie en de behoefte aan nieuwe producten en materialen. Na een goed debat is zeker dat de industrie een focus wil op CO2-reductie, hergebruik van materialen, veiligheid en onderwijs.

Dagmar Aarts

Dit alles vereist veel van de industrie volgens Van Woerden. ‘Innovatie in de chemie zal een impuls geven aan de economische activiteiten en het biedt oplossingen voor andere sectoren in onze samenleving. Wij willen randvoorwaarden opstellen waardoor de industrie innovativiteit tot een maximum drijft.’

‘Er is behoefte aan duidelijkheid’, zegt schaduwminister van Economische Zaken Gert Jan de Geus (OCI Nitrogen). ‘Dat heeft de industrie gemist. Er moet voor één punt op de horizon worden gekozen. Daarom vind ik dat op het gebied van energie en milieu alleen op CO2-reductie moet worden gestuurd. De rest is hooguit afgeleid.’

Investeringsfonds Schaduwminister van Klimaat en Energie Gerrit-Jan van de Pol (GMB) wil in dat kader dat er een prijs op CO2 komt.

Producten die volledig fossiel worden gemaakt, krijgen een hoger btw-tarief dan producten die dat niet zijn. ‘En bedrijven die kunnen aantonen dat ze klimaatmaatregels hebben genomen, krijgen een lager vennootschapstarief.

Daarnaast moeten er subsidies en een investeringsfonds komen voor investe-

ringen in bijvoorbeeld warmtepompen, CCS en elektrificatie.’

Eenduidig toezicht Voor een goed investeringsklimaat is volledige safety commitment van de industrie essentieel volgens schaduwminister van Sociale Zaken Sandra de Bont (Votob). ‘Bedrijven, overheid en kennisinstellingen moeten samenwerken op het gebied van veiligheid. Bedrijven die veel informatie delen, worden beloond met minder en effectiever toezicht.’ De Bont pleit ook voor één toezichthouder voor BRZO-bedrijven met één besluitvormend ministerie, zodat bedrijven met eenduidig toezicht worden geconfronteerd.

Om een duurzame toekomst ook echt voor elkaar te krijgen moeten mbo’s, hbo’s en universiteiten nu hun onderwijs en onderzoeksprogramma’s drastisch omgooien om over tien jaar werknemers te leveren die goed passen bij wat de enorm veranderende industrie dan nodig heeft. Na het debat voegt schaduwminister van Innovatie Onderwijs en Wetenschap Marco Waas (AkzoNobel) daaraan toe dat iedereen levenslang moet leren. ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 25

PET0708 Q Debat.indd 25

27-06-17 17:01

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: halverwege 2017

Dow bouwt in Terneuzen een fabriek voor de productie van CPP en verdubbelt daarmee de capaciteit. Het CPP, copolymer polyol, wordt in Saoedi-Arabië verwerkt tot eindproduct. De vestiging in Terneuzen is uitgekozen omdat het productieproces veel kennis vraagt, die hier volop aanwezig is. De fabriek moet halverwege 2017 operationeel zijn.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Ineos Waar: misschien Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ineos wil in Europa een fabriek bouwen voor de dehydrogenering van propaan. De fabriek krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar en hoewel de locatie ervan nog niet vast staat, noemt het bedrijf Antwerpen als een van de kanshebbers. De investering staat niet op zichzelf. Ineos verhoogt tegelijkertijd de capaciteit van de krakers in Grangemouth (Schotland) en Rafnes (Noorwegen) naar ieder meer dan een miljoen ton per jaar.

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren. Ook komt er een laadkade langs het Albertkanaal. Kaneka heeft op dit moment twee productielijnen in het Belgische. Het bedrijf wil tegen het einde van het jaar beginnen met de uitbreidingswerkzaamheden. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Lanxess Waar: Antwerpen Investering: 25 miljoen euro Afronding: onbekend

Lanxess investeert 25 miljoen euro in zijn geïntegreerde productiecomplex voor polyamide en voorproducten voor plastics in Antwerpen. Het geld gaat vooral naar maatregelen om de efficiëntie te verhogen.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen en 192,7 miljoen euro Afronding: half tot eind 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De bouw is in 2015 begonnen en zal halverwege 2017 klaar zijn voor gebruik. Het bedrijf investeert verder nog eens 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek die eind 2017 in gebruik wordt genomen. Daarnaast investeert het bedrijf 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Verwacht wordt dat de productie halverwege 2017 begint.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Attero Waar: Wijster Investering: 25 miljoen euro Afronding: november 2017

Attero investeert ruim 25 miljoen euro in de bouw van een nieuwe granulaatfabriek in Wijster. De fabriek gaat jaarlijks 24.000 ton kunststoffolie uit huishoudelijk afval opwerken tot hoogwaardig LDPE-granulaat van ‘virgin’ kwaliteit. Als de bouw volgens planning verloopt, kan Attero de installatie in november van dit jaar in bedrijf nemen.

PETROCHEM 7/8 - 2017 26

PET0708 K Projecten.indd 26

27-06-17 16:56

PROJECTEN

Opdrachtgever: DSP Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: eind 2017

DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) breidt haar fabriek in Delft uit met een nieuwe vergister. Doel is om aan de groeiende vraag naar duurzaam geproduceerd 7-ADCA, een belangrijk ingrediënt voor antibiotica, te voldoen. Naar verwachting is de uitbreiding van de fabriek eind 2017 volledig operationeel.

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

PETROCHEM 7/8 - 2017 27

PET0708 K Projecten.indd 27

27-06-17 16:56

PROJECTEN

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: EBS Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

EBS, een dochter van HES International, gaat in Rotterdam de capaciteit voor gesloten opslag van agri-producten, biomassa en mineralen verder uitbreiden. Op de terminal in de Botlek wordt een loods met een opslagcapaciteit van 126.000 kubieke meter gebouwd.

Daarnaast heeft EBS plannen voor de bouw van een nieuwe loods op de Europoort locatie met een capaciteit van 40.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos dat de tussenopslagcapaciteit zal gebruiken om butaan als feedstock te gebruiken voor zijn naftakrakers in Keulen.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

SEA-invest bouwt extra tankcapaciteit in het Hansadok in de haven van Antwerpen. In een eerste fase zal 160.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit worden gebouwd voor Total. De extra capaciteit geldt als uitbreiding van de naastgelegen bestaande terminal van Sea-Tank Terminal (die momenteel een capaciteit van 860.000 kubieke meter heeft).

PETROCHEM 7/8 - 2017 28

PET0708 K Projecten.indd 28

27-06-17 16:56

PROJECTEN

Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak bouwt op de ACS-terminal in Antwerpen een nieuw laadstation voor het laden van treinwagons met acetyls. Het overgrote deel van de verwerking gebeurt in Duitsland, waarbij de Antwerpse haven als bundelings- en opslaghub fungeert. Met het nieuwe laadstation neemt de capaciteit van Vopak om treinen te laden met vierhonderd procent toe.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Rotterdam en Antwerpen Investering: onbekend deel van 400 miljoen dollar Afronding: onbekend

Tankopslagbedrijf VTTI investeert vierhonderd miljoen dollar in acquisities en uitbreiding van terminals. Zo zal de capaciteit van de Rotterdamse dochter ETT worden uitgebreid met ruim tien procent (174.000 kubieke meter) om flexibeler brandstoffen te kunnen opslaan. Daarnaast krijgt de ATPC-terminal in Antwerpen er twee nieuwe lpg-tanks van vijftienduizend kubieke meter bij.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte.

Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: 2018

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid. De bouw van het warmteoverdrachtstation bij Shell Pernis is begonnen en zal aan het einde van dit jaar klaar zijn. In 2018 kan het vervolgens in gebruik worden genomen.

PETROCHEM 7/8 - 2017 29

PET0708 K Projecten.indd 29

27-06-17 16:56

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd PET0708 Advertenties.indd 30 43

01-06-16 16:47 12:55 27-06-17

DUURZAAMHEID

Inzicht in MVO-impact chemische producten Voor sommige ingrediënten of grondstoffen die worden gebruikt binnen de chemische industrie, is het lastig te bepalen in hoeverre ze maatschappelijk verantwoord en duurzaam zijn.

Zo kan het delven van de grondstof effect hebben op de armoede in een land. En is er wellicht sprake van kinderarbeid? Zou er ook een milieuvriendelijker alternatief voor een product zijn?

MVO Nederland en TNO hebben een gratis tool gelanceerd waarmee chemische mkb-bedrijven eenvoudig de duurzaamheid van hun chemisch product kunnen bepalen.

Laura van der Linde

Donderdag 22 juni is de Sustainability Hotspot Scan gepresenteerd. De tool is specifiek ontwikkeld voor producten uit de chemische industrie zoals kunststoffen, geur- en smaakstoffen, pigmenten, ingrediënten voor medicijnen, plastic verpakkingen, schoonmaakmiddelen en verf. Bedrijven die de scan invullen, weten binnen een dag waar in hun internationale keten de mogelijke duurzaamheidsrisico’s en ook kansen liggen. Nog een mooi aspect van de tool: hij is gratis.

Meetmethoden ‘Er zijn al diverse meetmethoden beschikbaar’, vertelt Elise Boukris van TNO. ‘Een reeds bestaande methodiek voor het meten van milieu-impact is de Life Cycle Analysis (LCA) en ook zijn er sociale impact analyses. We wilden dit combineren en een tool ontwikkelen waarmee de totale MVO-impact inzichtelijk zou worden.’ Dit is gelukt. Om een uiteindelijke beoordeling van een chemisch product te kunnen genereren, zijn allerlei meetfactoren ingevoerd.

Milieubelasting en veiligheidsrisico’s zijn onderdeel van de scan, maar ook tot nu toe minder grijpbare eenheden zoals internationale arbeidsomstandigheden, mensenrechten en corruptie. ‘We maken gebruik van methodes die in de chemie erkend zijn, zoals bijvoorbeeld de LCA en de Sustainable Development Goals.

De hazardscores worden berekend op basis van een methode van BASF. Aan de hand van deze waarden wordt duidelijkheid verschaft over de MVO-impact van een product.’

Circulaire economie Met de tool wordt ook gekeken naar de bijdrage die het product kan leveren aan circulariteit. De circulaire economie biedt een antwoord op de veranderlijke beschikbaarheid van grondstoffen, het klimaat- en afvalprobleem. Elsbeth Roelofs, MVO Nederland: ‘MVO stimuleert samenwerkingen om duurzaam ondernemen binnen alle sectoren te verbeteren, ook internationaal. Wij geloven dat chemie het verbindende element gaat worden in een duurzame en vitale samenleving.’

Volgens Roelofs kunnen we betere beslissingen nemen en een zuiverdere ranking van producten krijgen als we inzicht krijgen in de echte ‘prijs’. ‘Je krijgt

dan eigenlijk een soort ‘schaduwprijs’ met daarin kosten zoals hoeveelheden benodigd water, energie en hulpstoffen verwerkt. Maar ook zaken als verdekte milieuschade bij grondstofwinning en vanwege emissies door de hele keten heen.’

Om bedrijven uit te dagen aan de slag te gaan met MVO werd een tool ontwikkeld die in een kort tijdsbestek en op eenvoudige wijze kan worden ingevuld.

Ook moest de tool gratis beschikbaar worden. Boukris: ‘Als je je productsamenstelling neemt, je Safety Data Sheets op orde hebt en je checkt bij je leveranciers de landen van herkomst van hun producten en grondstoffen, kun je de scan in een halve dag doorlopen.’

Alternatieven De scan geeft uiteindelijk een positie aan van het product ten opzichte van het wereldgemiddelde op zes themagebieden. Daarnaast kan worden nagegaan welke oorzaak ten grondslag ligt aan een negatieve score. De ‘hotspots’ die uit de scan rollen, geven een concrete aanwijzing op welke vlakken het loont om alternatieven te onderzoeken. De uitkomst kan de basis zijn om een serieus gesprek over duurzaamheid aan te gaan met R&D- afdeling, inkoop of sales. Of met toeleveranciers en afnemers.

De Sustainability Hotspot Scan is ontwikkeld door MVO Nederland en TNO. Baril Coatings en C. Kornuyt investeerden in het project met hun ervaringen vanuit mkb-perspectief en deelden mee in de ontwikkelkosten. Het RIVM nam deel vanuit de hier aanwezige toetsende kennis over duurzaamheid en toxiciteit voor mens en milieu. De Sustainability Hotspot Scan is kosteloos te downloaden vanaf de website van MVO Nederland en de website van TNO. ■ PETROCHEM 7/8 - 2017 31

PET0708 W MVO Scan.indd 31

27-06-17 17:02

NIEUWE MANIER OM LITHIUM OP TE WEKKEN Vanuit de overtuiging dat ‘science can change the world’ geven DSM en haar samenwerkingspartners innovaties een duwtje in de rug middels de Bright Minds Challenge. Wetenschapper Ernesto Julio Calvo uit Argentinië is dit jaar uitgeroepen tot winnaar.

De uitvinding waar Calvo en zijn team aan werken onder de naam Inquimae, behelst een nieuwe manier om lithium op te wekken. Lithium wordt volop gebruikt in batterijen. Het winnen van lithium gebeurt nu op een manier die een negatieve impact heeft op het milieu en bovendien erg lang duurt.

Calvo: ‘We hebben een elektrochemische methode ontwikkeld waarbij lithiumchloride vrij komt. Deze lithium kan worden toegepast in bijvoorbeeld elektrische auto’s en mobiele telefoons.’

Rob van Leen, hoofd innovaties bij DSM vertelt dat DSM een missie heeft.

‘We willen de ecologische voetafdruk verkleinen, we streven naar honderd procent hernieuwbare energie en we willen anderen helpen om hier ook hun bijdragen aan te leveren. Om die reden willen we kleine bedrijven die fantastische ideeën hebben en op zoek zijn naar manieren om dit verder uit te werken, helpen om dit daadwerkelijk te realiseren.’ De focus van de wedstrijd van dit jaar lag op het ontwikkelen van een oplossing waarmee zonne-energie of duurzame energieopslag kan worden bevorderd. Voorwaarden waren dat de oplossing gepatenteerd moest zijn en klaar om op te schalen. Winnaar Inquimae is beloond met 500 uur ondersteuning van experts werkzaam bij DSM of een van de samenwerkingspartners.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: WARTSILA

Rental

FOTO: SEBASTIAAN TER BURG

INNOVATIE

HAVENBEDRIJF ROTTERDAM CONTRACTEERT VIER START-UPS Havenbedrijf Rotterdam gaat de samenwerking aan met vier start-ups voor de ontwikkeling van vier innovatieve projecten. Zo werden pilotcontracten gesloten met Parable en FEO AR. Dankzij de door Parable ontwikkelde virtual reality-oplossing kan de Industriële Brandbestrijdings Pool (IBP) in de Rotterdamse haven vaker en efficiënter trainen, waardoor het gereedheidsniveau verbeterd wordt. Door de augmented reality-brillen van FEO AR kunnen deskundigen op afstand meekijken bij storingen aan boord van de meetvaartuigen van Havenbedrijf Rotterdam. Door deze ‘slimme bril’ wordt de inzetbaarheid van de vaartuigen verhoogd.

Verder werden met 4Shipping en Liquid Gold intentieverklaringen ondertekend. 4Shipping is een digitale marktplaats die vraag en aanbod van containers per binnenvaart transparanter en daardoor efficiënter maakt.

Liquid Gold ontwikkelt technologie waarmee waardevolle fosfor en stikstof teruggewonnen kan worden uit urine in sanitaire afvoersystemen aan boord van schepen. De opbrengsten die hiermee gegenereerd worden, dragen bij aan mogelijke kostenverlaging voor Rotterdam bezoekende schepen en daarmee aan een betere concurrentiepositie van de Rotterdamse haven als geheel.

PETROCHEM 7/8 - 2017 32

PET0708 G innovatie.indd 32

27-06-17 16:53

LIFT ZONDER KABELS De lift, zoals we die nu kennen, werd uitgevonden in 1854 en sindsdien is aan het concept niet veel veranderd. Dikke kabels zorgen ervoor dat liften in een liftschacht op en neer bewegen. Maar met de komst van hogere gebouwen, en daarmee langere wachttijden, is gezocht naar alternatieven om deze tijd te verkorten. Een Duits bedrijf ontwikkelde een lift die geen gebruikmaakt van kabels en daardoor in staat is om zowel verticaal als horizontaal te bewegen. Dankzij die bewegingen kunnen meerdere liften een schacht delen zodat de tijd die je op een lift moet wachten, verkort wordt. Er wordt gebruik gemaakt van lineaire motoren, die oorspronkelijk ontwikkeld zijn voor magneetzweeftreinen. De lift beweegt zich voort op rails die dienst doen als lineaire motoren, waarbij magnetische velden gebruikt worden om de liften te versnellen. Als een lift op een verdieping arriveert, draaien de rails een slag, zodat de lift zich horizontaal kan verplaatsen en ruimte ontstaat voor andere liften. De lift wordt binnenkort geïnstalleerd in een gebouw in Berlijn en uitgebreid getest.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

daarvan is bij geprint beton veel minder nodig. Een ander voordeel is de vormvrijheid: de printer kan elke willekeurige vorm maken zonder gebruik te hoeven maken van houten mallen. Een extra bijzonderheid is dat de onderzoekers erin zijn geslaagd een proces te ontwikkelen om wapening mee te printen. Tijdens het leggen van een betonstrook, voegt de betonprinter meteen een stalen kabel in. Met die kabels wordt de brug ‘voorgespannen’, zodat er geen trekspanning in het beton kan ontstaan, want daar is beton slecht tegen bestand. De betonnen elementen die nu worden geprint, worden later gelijmd om een brug te vormen.

Naar verwachting is het printen van de brugdelen binnen twee maanden klaar. In september wordt de brug geplaatst.

AUTO OPLADEN MET ZONNESTROOM Elektrische auto’s kunnen eigenlijk pas echt duurzaam worden genoemd, als deze worden opgeladen met duurzaam opgewekte stroom. De TU Delft en Power Research Electronics hebben een snellader ontwikkeld waarmee auto’s direct kunnen worden opgeladen met stroom uit zonnepanelen.

Hierdoor is het stroomnet dus niet meer nodig als tussenstap om te laden.

Tot op heden moet de gelijkstroom uit zonnepanelen eerst worden omgezet in wisselstroom voordat je een elektrische auto kunt opladen. Met deze 10 kW lader hoeft dat niet meer. Een ander voordeel van dit systeem is dat het ook mogelijk is om stroom te leveren van de batterij van de auto naar het huis. Power Research Electronics heeft inmiddels twintig snelladers van dit type geproduceerd. Het bedrijf verwacht dat het systeem aan het eind van het jaar commercieel beschikbaar is.

FOTO:BAM INFRA

FIETSBRUG UIT DE 3D-PRINTER De betonprinter van de faculteit Bouwkunde is half juni begonnen met het printen van ’s werelds eerste 3D-geprinte brug van gewapend en voorgespannen beton. De fietsbrug wordt onderdeel van een nieuw stuk randweg bij Gemert, waarin bouwbedrijf BAM Infra meerdere innovatieve technieken toepast. Een van de voordelen van het printen van een brug is dat er veel minder beton nodig is dan bij de conventionele techniek, waarbij een mal wordt volgestort. De printer legt alleen beton neer waar het nodig is. Dat is gunstig, want bij de productie van cement komt veel CO2 vrij, en

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 7/8 - 2017 33

PET0708 G innovatie.indd 33

27-06-17 16:53

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Winnaars Rotterdams Havenevenement Diverse talenten die werken of leren in de Rotterdamse haven zijn 8 juni in de schijnwerpers gezet tijdens het Rotterdams Havenevenement 2017.

Renee Naaktgeboren van Damen ging met de titel ‘Jong Haventalent’ aan de haal. Michel Koot van Rhenus Logistics mag zich ‘Havenwerker van het Jaar’ noemen. De MCR-prijs voor de meest talentvolle mbo’er ging naar Rowan Vendelbosch, student Machinist Railvervoer aan het Scheepvaart en Transport College.

Het evenement is georganiseerd door Deltalinqs, Havenbedrijf Rotterdam en de STC-Group.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden AkzoNobel presenteert winnaars Imagine Chemistry De AkzoNobel start-up challenge Imagine Chemistry, met 220 inzendingen wereldwijd, heeft begin vorige maand tien winnaars opgeleverd. De drie overall winnaars hebben ‘joint development agreements’ aangeboden gekregen met AkzoNobel’s Specialty Chemicals om duurzame ideeën voor chemie verder uit te werken en, uiteindelijk, daadwerkelijk op de markt te brengen. Dit zijn drie initiatieven vanuit de VS: Ecovia Renewables, Industrial Microbes en Renmatix. Bij de overige zeven start-ups die tot winnaar werden uitgeroepen zaten twee Nederlandse – Filligrade en MISQ - en één Belgische deelnemer – InOpSys.

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

BASF opent vernieuwde spuitcabine BASF Coatings Services heeft onlangs het vernieuwde Refinish Competence Centre in Maarssen geopend, waar jaarlijks zo’n 275 cursisten worden getraind in efficiëntere en duurzame applicatietechnieken voor de Glasurit en R-M lakken van BASF. De trainingslocatie is volledig gemoderniseerd volgens de meest recente veiligheidsnormen.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET0708 L Platform.indd 34

27-06-17 16:58

‘EXPERTQU TES’ Ik pleit al lang voor een wereldwijde koolstofbelasting met importheffingen voor wie niet meedoet. Trump heeft die aanpak in één klap acceptabel gemaakt. In zekere zin is deze president dan ook het beste dat de wereld kon overkomen in de strijd tegen de klimaatverandering. Zelden zoveel eendracht gezien voor een thema dat in normale tijden weinig geestdrift opwekt. Een gemeenschappelijke vijand kan wonderen doen. Als Trump niet bestond, moesten ze hem uitvinden. Leve Trump!’

Bedrijven, overheid en kennisinstellingen moeten samenwerken op het gebied van veiligheid. Bedrijven die veel informatie delen, worden beloond met minder en effectiever toezicht.’

Sandra de Bont (Votob) pleitte als schaduwminister van Sociale Zaken in het debat met het Schaduwkabinet van de industrie tijdens Deltavisie 2017 voor volledig safety commitment van de industrie.

Wim Soetaert in zijn column in deze editie.

Je krijgt eigenlijk een soort ‘schaduwprijs’ met daarin verwerkt kosten zoals hoeveelheden benodigd water, energie en hulpstoffen. Maar ook zaken als verdekte milieuschade bij grondstofwinning en vanwege emissies door de hele keten heen.’

Elsbeth Roelofs over de Sustainability Hotspot Scan die MVO Nederland en TNO hebben gelanceerd.

Op de RDM Training Plant bootsen we niet alleen de uit te voeren klus na, maar ook de omgeving. Dus waar een cursist voorheen alleen hoefde te focussen op zijn opdracht, moet hij nu zijn blik verruimen en ook zijn omgeving checken voor hij begint en tijdens het werk in de gaten blijven houden.’

Ruud Schenk, Engie West Industrie, over het nut van de RDM Training Plant die in september zal openen.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals,

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen adviseur Deltalinqs

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Frank de Leng Segin, new business manager

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Michel Meertens DSM, site director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

BU director Advanced Manufacturing

PET0708 L Platform.indd 35

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Wouter Stam Flowid, managing director

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Jeroen van Woerden Kemira, managing director Plant Manager of the Year 2016

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

27-06-17 16:58

S C H R IJ F N U IN!

COLLEGEREEKS PLANT MANAGEMENT NEXT EEN EFFICIËNTER PRODUCTIEPROCES EN BETERE RESULTATEN

Nieuwe technieken bieden nieuwe kansen, maar wanneer leveren innovaties daadwerkelijk wat op voor het Moderne Plant Management? Speciaal voor u ontwikkelden Nyenrode Business Universiteit en Petrochem de Collegereeks Plant Management Next.

RETURN ON EDUCATION:

UW INVESTERING

• Inzicht in de kansen en uitdagingen voor het moderne Plant Manage-

€ 1.995,- excl. BTW.

ment.

• Ontwikkel professionele vaardigheden en stuur uw teams en fabrieken met verbeterde impact aan.

STARTDATUM 13 september 2017

• Praktische handvatten om hedendaagse uitdagingen om te zetten in effectieve strategieën op het gebied van communicatie, innovatie, veiligheid en leiderschap.

Ontwikkel een nieuwe kijk op eigenaarschap en help het moderne Plant

IN SAMENWERKING MET

Management aan betere resultaten!

MEER INFORMATIE EN INSCHRIJVING VIA

PP@NYENRODE.NL

+31 (0)346 291 717

EXECUTIVEEDUCATION.NL

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE

PMN_A4adv_w25_02.indd PET0708 Advertenties.indd 136

20-06-17 16:47 17:01 27-06-17

COLUMN

‘Trump als anomalie van voorbijgaande aard. De wereld gaat gewoon door, met of zonder de Verenigde Staten.’

We stappen eruit!

Op 1 juni 2017 was het zover. Donald Trump kondigde – zoals verwacht – de uitstap van de Verenigde Staten uit het klimaatakkoord van Parijs aan. Hij stelt als motief voor de uitstap dat hij is verkozen om de Amerikaanse bevolking te beschermen tegen een unfair akkoord. De echte reden is dat hij als notoir klimaatontkenner zijn campagnebelofte wil nakomen aan zijn kiezers en geldschieters. De Verenigde Staten voegen zich dus bij Syrië en Nicaragua, de enige landen ter wereld die niet deelnemen aan het klimaatakkoord van Parijs.

Vrije val Trump stelt ook te willen onderhandelen voor een nieuwe deal met betere voorwaarden voor de Verenigde Staten. Dat wordt algemeen gezien als een schijnbeweging en het wordt snel duidelijk dat niemand open staat voor een nieuwe onderhandeling.

De Europese Unie stelt zelfs ferm dat het verdrag bindend is en dat de Amerikaanse uitstap minstens vier jaar zal duren. Het uittredingsproces zal ten vroegste kunnen worden gefinaliseerd rond de volgende presidentsverkiezing in 2020.

In de dagen na de aankondiging valt zowat de hele wereld Trump af. De algemene reactie is dat Trump gewoon oliedom is. ‘America first’ blijkt vooral ‘America isolated’. Maar dat deert hem niet, Trump is een isolationist en hij is met glans geslaagd in zijn opzet. Maar ook in zijn eigen land verstomt de kritiek niet. Verschillende industriële kopstukken, waaronder Elon Musk (van Tesla), stappen demonstratief uit het presidentieel adviescomité. Vele grote bedrijven stellen de beslissing te betreuren, waaronder General Motors, Goldman Sachs, General Electric, Apple, Facebook, Google, etc. Opvallend is dat zelfs ExxonMobil vindt dat de Verenigde Staten beter in het klimaatakkoord van Parijs waren gebleven. ExxonMobil vindt dat het akkoord van Parijs een essentieel kader vormt om de emissie van broeikasgassen wereldwijd aan te pakken. De enige die tevreden lijkt, is de Amerikaanse steenkoolindustrie, een industrie in vrije val die al haar hoop op Trump heeft gesteld.

Klimaatblok Nog dezelfde dag nadat Trump de uitstap had aangekondigd, is de US Climate Alliance opgericht door de staten Californië, New York en Washington. Eind juni telde de US Climate

Alliance reeds twaalf Amerikaanse staten. Deze staten zullen zich elk afzonderlijk houden aan het klimaatakkoord van Parijs.

Californië – een staat die sterk inzet op hernieuwbare energie – neemt daarin het voortouw. Arnold Schwarzenegger, de voormalige gouverneur van Californië en nota bene een Republikein, neemt een duidelijke positie in: ‘Eén man mag onze groene energierevolutie niet blokkeren. Eén iemand kan de klok niet terugdraaien, alleen ik kan dat’, zei Schwarzenegger, met een knipoog naar zijn rol als Terminator.

Ook internationaal worden de Verenigde Staten aan de zijlijn gezet, hun leiderschapspositie inzake klimaat zijn ze definitief kwijt. Er vormt zich een klimaatblok tegenover Trump waarbij Europa en China eendrachtig de leiding nemen. Trump als anomalie van voorbijgaande aard. De wereld gaat gewoon door op de ingeslagen weg naar een koolstofarme economie, met of zonder de Verenigde Staten.

Eendracht Er wordt openlijk gepleit voor een importtarief voor goederen geproduceerd in de Verenigde Staten, teneinde oneerlijke competitie tegen te werken. Ik pleit al lang voor een wereldwijde koolstofbelasting met importheffingen voor wie niet meedoet.

Trump heeft die aanpak in één klap acceptabel gemaakt. In zekere zin is deze president dan ook het beste dat de wereld kon overkomen in de strijd tegen de klimaatverandering. Zelden zoveel eendracht gezien voor een thema dat in normale tijden weinig geestdrift opwekt. Een gemeenschappelijke vijand kan wonderen doen. Als Trump niet bestond, moesten ze hem uitvinden. Leve Trump!

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 7/8 - 2017 37

PET0708 I Column.indd 37

27-06-17 16:56

PETROCHEM 7/8 - 2017 38

PET0708 X Themaspread.indd 38

27-06-17 17:03

FOTO: WIM RAAIJEN

SPECIAL RDM TRAINING PLANT

• Meer veiligheid in de gehele industriële keten, is een taak waarvoor fabriekseigenaren en contractors zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen. Begrijpelijk dat de industrie in zuidwest-Nederland staat te popelen om gebruik te kunnen maken van de nieuwe RDM Training Plant.

• Van bommenwerpers begeleiden tot claustrofobie bestrijden: via virtual reality kun je veel leren. Toch zijn er nog genoeg plekken waar je meer hebt aan een fysieke trainingsomgeving.

PETROCHEM 7/8 - 2017 39

PET0708 X Themaspread.indd 39

27-06-17 17:03

OPLEIDING

Keten blij met real life trainingsfaciliteit Meer veiligheid in de gehele industriële keten, is een taak waarvoor fabriekseigenaren en contractors zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen. Begrijpelijk dat de industrie in Zuidwest-Nederland staat te popelen om gebruik te kunnen maken van de nieuwe RDM Training Plant. Zowel asset owners als aannemers zien duidelijk de toegevoegde waarde van een real life training faciliteit. Raymond van der Horst, site manager ExxonMobil: ‘Deze trainingsplant helpt ons en iedereen in het havengebied een stap vooruit op het gebied van veiligheid.’

Laura van der Linde

Een oude, gedemonteerde rubberfabriek van Shell vormt de basis voor de oefenfabriek naast de RDM Campus op Rotterdam Heijplaat waar momenteel de laatste hand aan wordt gelegd. Er staan drie destillatietorens, er is volop equipment en, zoals op een echte plant, is er een wirwar van pijpleidingen gecreëerd.

Het terrein is afgebakend met een hek en er is een loket waar medewerkers die op deze plant gaan trainen hun werkvergunning krijgen.

Kortom, alles is in het werk gesteld om een levensecht fabrieksterrein te kunnen nabootsen, waar mensen kunnen worden getraind, zonder de risico’s die spelen op een echte plant. ‘Het verschil met real life is dat deze fabriek niet geautomatiseerd is en er geen draaiende onderdelen zijn’, legt Peter Heerschap uit. Hij is als operationeel directeur van Deltalinqs Training & Services verantwoordelijk voor de organisatie van de trainingen. ‘Er worden geen vloeistoffen rondgepompt of producten gedestilleerd. We beelden een turnaround uit waarin onderhoudswerkzaamheden plaatsvinden.’

Realistisch In de oefenfabriek worden trainingen aangeboden voor het uitvoeren van risicovolle taken, zoals werken op hoogte, verplaatsen van lasten en flensmontage.

Naast medewerkers die werkzaam zijn op fabrieksterreinen zal ook het regulier onderwijs gebruikmaken van de trainingsplant zodat de aansluiting met de beroepspraktijk nog beter wordt. ‘Het unieke aan deze plant is dus dat cursisten zich bevinden op een echt fabrieksterrein. Dat betekent dat we alle aspecten van een specifieke klus kunnen trainen.

De docent fungeert als een voorman en gaat, zoals dat op een echte plant ook een verplichting is, eerst de werkver-

gunning ophalen. Vervolgens wordt de opdrachtbeschrijving doorgenomen en voor daadwerkelijk wordt gestart met een klus – bijvoorbeeld het vervangen van een afsluiter – wordt een LMRA uitgevoerd’, aldus Heerschap. Wanneer de cursist dit goed doet, zal hij bijvoorbeeld ontdekken dat er een plasje vloeistof onder het leidingwerk ligt, dat de drainafsluiter open staat en dat de manometer nog wat druk aangeeft. ‘We beelden risico’s uit die in het verleden tot ongelukken hebben geleid. Hoe gaat de cursist hiermee om? Hij zou kunnen vertellen hoe hij zou gaan handelen, maar hier kan hij daadwerkelijk handelen.’

Praktijkervaring Ruud Schenk, algemeen directeur Engie West Industrie, is overtuigd van de werking van deze aanpak. ‘Natuurlijk is theoretische kennis belangrijk, maar het daadwerkelijk doen levert praktijkervaring op. Er is een theorie dat mensen beter leren in de praktijk. Dat de te leren informatie dan sneller en beter wordt opgenomen. Ik geloof daar in.’

Tot op heden worden praktijkvaardigheden vaak geoefend in een lege loods waar een situatie op zeer eenvoudige wijze is nagebootst. ‘Op de RDM Training Plant bootsen we niet alleen de uit te voeren klus na, maar ook de omgeving. Dus waar een cursist voorheen alleen hoefde te focussen op zijn opdracht, moet hij nu zijn blik verruimen en ook zijn omgeving checken voor hij begint en tijdens het werk in de gaten blijven houden.’

Op deze manier behelst een cursus niet alleen het aanleren van een vaardigheid, maar ook het werken op locatie en, als derde aspect, het borgen van de veiligheid. ‘We kunnen hier van alles in scène zetten waar de cursist adequaat op moet gaan reageren. Hij kan een geconstateerd

PETROCHEM 7/8 - 2017 40

PET0708 X2 Gebruik.indd 40

27-06-17 17:04

FOTO: DELTALINQS

risico actief, in het echt, gaan melden in de controlekamer. Leren in de praktijk.’

Heerschap: ‘Op een echte petrochemische plant willen we niet trainen in sleutelen. Je wilt dat de site betrouwbaar draait en dat er geen risico’s zijn.’ Hier zit een discrepantie: Je vraagt praktijkervaring en tegelijkertijd kun je niet trainen in de praktijk. ‘Met de RDM Training Plant kunnen we voor risicovolle taken en het herkennen van risico’s een oplossing bieden.’

Herkenbaar Jannie van der Heide is senior HR Business Partner bij Bilfinger Industrial Services en lid van de Waarborgcommissie van de RDM Training Plant. Voor ongeveer zeshonderd Bilfinger medewerkers houdt Van der Heide bij welke functie zij hebben, welke opleidingen hiervoor nodig zijn en over welke diploma’s en certificaten deze personeelsleden beschikken. ‘Buiten de algemene voordelen die de nieuwe trainingsplant heeft voor alle asset owners en contractors, zie ik vooral ook de meerwaarde voor het trainen van het personeel dat op lbo/mbo-niveau is opgeleid. Veel van deze techneuten hebben moeite met leren vanuit boeken. Door ze echt praktijkopdrachten te geven, vinden ze het leren leuker en makkelijker. Bovendien kan een docent tijdens praktijklessen heel makkelijk

Ruud Schenk (Engie): ‘Deze faciliteit geeft ons de gelegenheid onze trainingen naar een versie 2.0 te brengen.’ bijsturen als hij ziet dat iemand iets al onder de knie heeft. Zo kan iemand leren op zijn eigen niveau.’

Door de mensen te laten leren in een realistische omgeving kunnen ze hetgeen ze hebben geleerd ook makkelijker toepassen. ‘De situatie is herkenbaar.

Niet vanuit de boeken, maar omdat ze er letterlijk middenin hebben gestaan.’

Van der Heide verwacht ook dat het mogelijk is om in de toekomst trainingen aan elkaar te koppelen. ‘Dus niet het ene moment een training ‘werken met een heftruck’ en op een ander moment een aparte VCA-opleiding. Het zou fijn zijn als een medewerker niet tweemaal op cursus hoeft. Het zal op deze site eenvoudiger zijn om dit aan elkaar te koppelen. Op die manier realiseren mensen zich meer dat veiligheid niet een apart iets is, maar onlosmakelijk verbonden is met alles dat je doet.’

Risico’s vermijden Het herkennen van risico’s als je je werk uitvoert is een van de belangrijkste doelen van deze veilige real life trainingsfaciliteit. Peter Heerschap: ‘Het gaat hier vooral om trainingen voor risicovolle

taken of taken in een risicovolle omgeving. Dan moet je ook worden getraind op die risico’s. Werken in de petrochemie brengt eigen risico’s met zich mee. Er zijn gevaarlijke stoffen, hoge drukken, hoge temperaturen enzovoorts. De petrochemie heeft dus een hoger risicoprofiel vergeleken met bijvoorbeeld de bouw en om die reden trainen we mensen extra goed op de taak die ze moeten uitvoeren maar ook op de risico’s die de werkomgeving met zich meebrengt.’

Veiligheid staat voor Raymond van der Horst, site manager ExxonMobil, op nummer één. ExxonMobil is niet voor niets drie jaar op rij genomineerd voor de VOMI Safety Experience Award: ‘Ik weet zeker dat we op het gebied van veiligheid, met de realisatie van deze trainingsplant, met elkaar een flinke stap vooruit zetten. Er is een groot voordeel uit te halen door zowel asset owners als aannemers. We krijgen een plant waar we in een veilige omgeving ervaren medewerkers en nieuw personeel kunnen trainen en hen een kwaliteit van werken kunnen bijbrengen die ze vervolgens in praktijk brengen op onze fabrieken.

Daar is iedereen bij gebaat.’

PETROCHEM 7/8 - 2017 41

PET0708 X2 Gebruik.indd 41

27-06-17 17:04

LOGISTICON VERHUUR Opslag en dosering

Zand- & koolfiltratie

EUROPA’S GROOTSTE VERHUURVLOOT VOOR WATERZUIVERINGEN

Ultrafiltratie

Flotatie

Chemicaliën

Omgekeerde osmose

Uitgebreide keuze Voor de levering van installaties voor zowel korte als lange termijn verhuur, met capaciteiten van 1 tot meer dan 2000 m3/h voor toepassingen als: - Capaciteitsuitbreiding en/of back-up - Proefneming - Kwaliteitsverbetering Informeer naar Europa’s grootste verhuurvloot voor waterzuiveringen. logisticon adv a4.indd 1 PET0708 Advertenties.indd 42

Logisticon Verhuur b.v. +31 (0)184 608266 www.logisticon.com/nl/verhuur

02-12-15 09:56 27-06-17 16:48

FOTO: WIM RAAIJEN

Uniforme werkwijze Veiligheid is risico’s herkennen en op grond daarvan de juiste beheersmaatregelen treffen. In de trainingsplant worden mensen getraind op de overeenkomstige voorschriften. Naar schatting is 95 procent van de voorschriften bij bedrijven hetzelfde. Het streven is dat de RDM Training Plant een bijdrage levert in het nog verder harmoniseren van voorschriften. Immers, als voorschriften verschillen dan zitten daarin risico’s opgesloten. De Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV), die onder andere juridisch eigenaar is van het VCA-systeem, juicht het toe dat asset owners en contractors de handen ineen slaan om gezamenlijk deze trainingsplant neer te zetten waar gestandaardiseerde trainingen worden gegeven.

Alfons Buijs: ‘In het verleden zijn diverse asset owners hun eigen safety opleidingscentrum begonnen. Mooie initiatieven, maar contractors werden verplicht om eerst vier uur safetytraining te volgen in dit centrum als ze bijvoorbeeld een half jaar niet op de site waren geweest. Dat zijn kostbare uren.’

Natuurlijk heeft Buijs de gevleugelde uitspraak ‘als je denkt dat veiligheid duur is, probeer eens een ongeluk’ op zijn netvlies, maar hij begrijpt dat de aannemers de noodzaak voor safetyopleidingscentra bij afzonderlijke opdrachtgevers wilden verkleinen. ‘Even snel de poort in bij deze sites om automatisch de geldigheid van de pas te verlengen, is natuurlijk geen oplossing. Zorgen dat personeel te allen tijde

goed is opgeleid op het gebied van veiligheid, is dat wel. En daar gaat de RDM Training Plant sterk aan bijdragen.’

Het SSVV is bezig met een nieuwe kwalificatie gericht op de petrochemie.

‘Het gaat hier om risicoherkenning en het toepassen van (basis)veiligheid in de petrochemie. Hier zullen praktijkvaardigheden zeker deel van uit gaan maken. Het doel is dat ook andere regio’s, zoals Geleen en Terneuzen, op

hun manier kunnen aansluiten.’

De RDM Training Plant gaat bijdragen aan een gezamenlijke ambitie van de gehele industriële keten: het veiligheidsniveau in de industrie door educatie verder verhogen. Ruud Schenk van Engie: ‘Deze faciliteit geeft ons de gelegenheid onze trainingen naar een versie 2.0 te brengen. Ons personeel wordt uitgerust om veiligheid elke dag op nummer één te zetten.’ ■

WIE DOET WAT? Het idee voor een opleidingsfabriek gericht op maintenance trainingen kwam zes jaar geleden van Peter Goedendorp van opleidingenbedrijf TCC. Deltalinqs, de bedrijvenorganisatie van de Rotterdamse haven, heeft twee jaar geleden het stokje overgenomen om het plan in aangepaste vorm daadwerkelijk uit te voeren.

Om de plant te realiseren en in stand te houden, is in juli 2016 de Stichting RDM Training Plant opgericht. Deze stichting is verantwoordelijk voor de exploitatie en het beheer van de locatie. Leden van de stichting zijn onder andere de VOMI, Havenbedrijf Rotterdam, het regionale beroepsonderwijs en Deltalinqs. Na het verkrijgen van de benodigde bouwvergunning, verzorgd door KH Engineering, kon gestart worden met de bouw. De bouw van de trainingsplant vindt plaats door contractors die zich hebben verenigd in Project Realisatie Oefenplant (PRO). Dit bouwconsortium bestaat uit zeven

industriële contractors; Spie, Stork, Engie Services West Industrie, Mourik Services, Bilfinger Industrial Services, Croonwolter&dros en Mammoet Europe. Er wordt transparant samengewerkt om de oefenfabriek zo goed en voordelig mogelijk neer te zetten. Ieder bedrijf brengt zijn specialistische kennis, mankracht en equipment in. De verschillende disciplines worden onder de centrale PRO-projectleiding uitgevoerd. Verder hebben deze contractors al aangegeven dat de trainingsplant hun preferred supplier wordt.

De exploitatie is in handen van de werkmaatschappij Deltalinqs Training & Services. Het voormalige Deltalinqs Training Loket wordt daarin ondergebracht en dat zal zorg dragen voor de organisatie en coördinatie van de trainingen. De directie wordt gevormd door Cees Jan Asselbergs (Deltalinqs) en Peter Heerschap (Training Event Management (TEM)). Het is de bedoeling dat vanaf september de trainingen starten.

PETROCHEM 7/8 - 2017 43

PET0708 X2 Gebruik.indd 43

27-06-17 17:04

VIRTUAL REALITY

Vijf voor- en nadelen van virtual reality-training Van bommenwerpers begeleiden tot claustrofobie bestrijden: via virtual reality kun je veel leren.

Toch zijn er nog genoeg plekken waar je meer hebt aan een fysieke trainingsomgeving.

Inge Janse

Op papier is het een geweldig idee, trainen in virtual reality. Bril op, scenario inladen, en je kunt aan de slag. Toch is het niet per se de heilige trainingsgraal om cursussen te volgen. Vier experts zetten uiteen wanneer virtual reality je beste nieuwe vriend is - en wanneer je beter op bezoek kunt gaan bij je lokale RDM Training Plant. +1: Consequentieloos falen Veiligheid is van cruciaal belang voor de chemische industrie. Maar hoe train je op incidenten zonder medewerkers bloot te stellen aan gaswolken, vuurzeeën en andere pestilentiën? Precies: virtual reality. Peter Werkhoven, algemeen directeur technical sciences bij TNO en hoogleraar Interactieve Virtuele Omgevingen aan de Universiteit Utrecht, vindt dit dé pre van virtueel trainen. ‘Wil je oefenen hoe je een brand bestrijdt, dan moet je in het echt een terrein of gebouw in de fik steken. In virtual reality kan dit risicoloos en veilig.’

Marjo Nieuwenhuijse, directeur van Serious VR en maker van virtuele trainingen voor onder meer spelers in de (petro)chemie, onderschrijft dit. ‘Maak je in de virtuele wereld fouten, dan heeft de plant daar geen last van. En van fouten leren mensen het meeste.’ +2: Adaptief virtueel trainen In virtual reality kun je het gedrag van de cursist heel nauwkeurig monitoren.

‘Wat je doet met je houding, je handen, je oogbewegingen, welke keuzes je maakt’, somt Werkhoven op. ‘Zo krijgt de computer een beeld van wat je kan en hoe makkelijk dat gaat, of, populair gezegd, op welk level je zit.’ +3: Virtueel trainen is leuk(er) Net iets beter blussen dan je collega, net iets vaker trainen dan je team: virtual reality biedt allerhande opties om trainingen via spelelementen aantrekkelijker te maken. Deze gamification motiveert mensen om vaker en langer te trainen,

WAT WERKT WANNEER? Sta je voor de keuze tussen echte of virtuele training? Kijk dan goed naar wat het doel is. Virtual reality is zeer geschikt om mensen te trainen in procedures die in de echte wereld duur, gevaarlijk en tijdsintensief zijn om na te bootsen. Maar voor de voorbereiding op crisissituaties, het oefenen op oog-handcoördinatie en teamtraining is de echte wereld nog altijd een must.

Ga je voor virtual reality, let dan wel op of je kiest voor een volledig virtuele omgeving, of voor een laag over de realiteit.

Bij deze augmented reality zie je door een bril (zoals de Microsoft Hololens of Google Glass) extra digitale informatie (zoals een werkinstructie) terwijl je naar bijvoorbeeld een flens kijkt.

Stephan Lukosch, universitair hoofddocent systeemkunde bij de TU Delft en onderzoeker naar de bruikbaarheid en leereffecten van beide systemen, legt uit waarom die keuze zo belangrijk is. ‘Wat de voorkeur heeft, is nog onduidelijk. VR is

veel meeslepender, door zijn grote kijkhoek en door bijvoorbeeld ventilatoren toe te passen. Dat geeft echt het gevoel dat je op die plaats bent.’ Augmented reality is vooral handig om ter plaatse op zaken te oefenen. ‘Dat is realistischer, want je ziet echt de pijpleidingen, waar de bril bovenop bijvoorbeeld brand of explosies laat zien.’

Lukosch kan geen eenduidig antwoord geven op de vraag of virtual reality even leerzaam is als de echte wereld. ‘Onderzoek heeft aangetoond dat je met VR echt zaken kunt leren.

Maar hoe nuttig het is? Dat weet je bij een echte training ook niet.’ Cruciaal is in ieder geval het geloof van de deelnemer dat hij echt op die (virtuele) plek is. ‘Hoe meer je erin gelooft, hoe sterker het effect van de training. Dat kan door te werken met nep-wapens, nep-brandblussers, nep-wind, of platformen waar je op moet lopen. Maar dat maakt het wel erg kostbaar.’

PETROCHEM 7/8 - 2017 44

PET0708 X3 Versus.indd 44

27-06-17 17:05

FOTO: MAURIZIO PESCE

denkt Werkhoven. ‘Ook volwassen mensen vinden het plezierig als zij iets nét beter doen dan een ander. Bovenaan staan is nu eenmaal enorm egostrelend.’

Nieuwenhuijse herkent dit uit haar praktijk. ‘Mensen willen de leader worden, tegen de klok spelen of zichzelf vergelijken met hun collega’s.’ +4: Niet is te gek voor VR Werkhoven werkte in de twintig jaar dat hij bezig is met virtual reality onder meer samen met Defensie. Met TNO zette hij virtual reality in voor het trainen van ‘forward air controllers’, mensen die vanaf de grond gevechtsvliegtuigen begeleiden. ‘Dat gaat in het echt heel moeilijk, want het duurt heel lang voordat je een vliegtuig een rondje hebt laten maken.’

In virtual reality kun je daarentegen elke tien seconden een nieuw vliegtuig laten naderen.

Ook Willem-Paul Brinkman is enthousiast over deze eigenschap van VR. Als universitair docent technische informatica aan de TU Delft doet hij sinds 2007 onderzoek naar de toepassing van virtual reality, bijvoorbeeld voor de behandeling van psychische problemen en het oefenen op communicatie. ‘Wil je mensen met vliegangst helpen, dan moet je in het echt een vliegtuig huren, turbulentie veroorzaken, noem maar op. Hetzelfde geldt voor een sociale fobie. Hoe krijg je uit het niets een gesprek met iemand die

Nieuwenhuijse: ‘Maak je in de virtuele wereld fouten, dan heeft de plant daar geen last van.’ heel kritisch is? Maar in virtual reality kun je mensen in een beschermde omgeving stap voor stap laten oefenen.’ +5: Altijd, overal Een echte plant is al snel een woonwijk groot, terwijl een virtuele omgeving past in je smartphone en portable headset.

Daardoor kun je trainen waar en wanneer je maar wilt, bijvoorbeeld als je even een uurtje niets dringends te doen hebt. Volgens Nieuwenhuijse gaat dat niet ten koste van het realisme. ‘Mensen vergeten dat het een virtuele wereld is.

Deelnemers reageren heel verbaasd op hun omgeving als ze na een training hun bril weer af doen.’

-1: Je voelt er niks van Beeld en geluid gaan prima in virtual reality, maar het fysieke aspect ontbreekt nog node. ‘Op een plant ben je met je handen bezig met constructies, kleppen en hendels. Die krachten voel je. Maar in VR ontbreekt dat meestal volledig. Er is dan geen enkele tactiele ervaring of force feedback’, zegt Werkhoven. En omdat je handen niet leren om te gaan met hoe iets voelt, blijkt de echte wereld vaak heel anders en veel ingewikkelder dan in

je virtuele training.

Nu wordt aan die deficiëntie hard gewerkt, bijvoorbeeld door een tang beet te houden die gekoppeld is aan een virtuele variant. Knijp je daarin, dan voel je ook echt de tegenkrachten. Niettemin zijn die oplossingen nog experimenteel en bijzonder kostbaar, zelfs voor iets eenvoudigs als een virtuele stoel of tafel.

-2: No stress Een gasleiding sist luid, vlammen verschijnen om de hoek, rook kruipt naar je toe, en de klok tikt onvergeeflijk verder: een incident gaat gepaard met veel stress.

Maar train je in virtual reality, dan is dit vaak de grote afwezige. Dat vindt Werkhoven een nadeel. ‘In stressvolle omstandigheden worden je cognitieve bronnen helemaal weggezogen. Je moet daarom leren in de juiste omstandigheden, want de werkelijke druk op de taak is bepalend voor de uitoefening ervan.’

In games kun je die stress tot bepaalde mate inbouwen, zoals via een scherpe tijdslimiet of door mensen mee te laten kijken en zo sociale druk te creëren.

Werkhoven: ‘Maar zwetende handen, vuur of vallende onderdelen zijn nog moeilijk te simuleren.’

PETROCHEM 7/8 - 2017 45

PET0708 X3 Versus.indd 45

27-06-17 17:05

EEN PARTNER

Is meer dan een contractor

www.mourik.com

Samen bouwen aan een praktische opleiding voor een veiligere industrie.

De RDM Training Plant komt tot stand doordat het bedrijfsleven en techniekonderwijs de handen ineen hebben geslagen op initiatief van Deltalinqs. Mourik ondersteunt het belang van dit project. Daarom investeert Mourik als onderdeel van de bouwcombinatie PRO in de realisatie. Gezamenlijk verhogen we zo nog verder het veiligheidsniveau in de industrie door educatie. Dat is voor u belangrijk en daarmee natuurlijk ook voor ons.

Uw partner vanaf vandaag: Mourik. +31-10-296 54 00.

Nederland: T +31-10-296 54 00 E industrie@mourik.com

@MourikHolding /MourikHolding /company/mourik

INFRASTRUCTUUR  INDUSTRIEBOUW  UTILITEITSBOUW  INDUSTRIËLE REINIGING  CATALYST HANDLING MILIEUTECHNIEK  ASBESTSANERING  ENGINEERING  MECHANICAL  CONSTRUCTIE W, E & I INSTALLATIES  BETONREPARATIE  CONSERVERINGEN  TOTAL TANK CARE

PET0708 Advertenties.indd 46 511642_Mourik_adv petrochem_210x297.indd 1

27-06-17 11:50 16:48 27-06-17

FOTO: U.S. AIR FORCE PHOTO | STAFF SGT. LEALAN BUEHRER

-3: Communiceren is een vak Veel van het werk op een plant gebeurt in teamverband. Maar door de VR-bril kun je elkaars gezicht niet zien, waardoor je lastig kunt inschatten wat de ander denkt en voelt. Is hij bang? Wil hij helpen? Of vindt hij het moeilijk?

Natuurlijk zijn gezichten virtueel na te bootsen (bijvoorbeeld door de huid en spieractiviteit van je gezicht te meten en de bijbehorende gezichtsuitdrukking digitaal te reconstrueren), maar dat is nog (lang) geen goed alternatief voor de echte wereld en echte communicatie.

‘In een virtuele training voor veiligheidsdiensten moesten zij leren omgaan

met boze burgers’, licht Werkhoven toe.

‘Maar digitaal stonden zij tegenover een groep mensen met uitgestreken gezichten die geen enkele emotie toonden.

Daar moest een tekstballon bij met ‘deze burger is boos’. Dat werkt toch echt minder.’

-4: Spieren moet je ook trainen Waar de virtuele wereld ook niet in uitblinkt, is in inspanning. Want terwijl je vanachter je bureau zonder problemen de moeren uit een flens draait, kan dat in het echt heel veel moeite en energie kosten. Oftewel: misschien weet je op digitaal papier wel hoe het moet, maar

kun je het in de echte wereld helemaal niet waarmaken.

-5: Niet alles online is gratis Hoewel de hardware voor VR (zoals computers en brillen) de laatste jaren spectaculair in prijs is gedaald, is het optuigen van een digitale leeromgeving nog steeds een kostbare hobby. ‘Zo’n training maken kost nu eenmaal tijd, dus de initiële kosten zijn hoog, hoger dan voor een trainingsbureau’, waarschuwt Marjo Nieuwenhuijse. Gelukkig is die investering grotendeels eenmalig. ‘Want of je nou één of honderd keer traint, de totale kosten blijven hetzelfde.’ ■

EN DIT IS VIRTUAL REALITY NIET ‘Mensen denken soms: ‘VR! De wereld is gered!’. Maar je kunt er niet alles mee oplossen’, relativeert Willem-Paul Brinkman de toepassingen van virtual reality-training. Dat mensen dat toch denken, plaatst hij in historisch perspectief. ‘Toen de radio werd gelanceerd, zeiden mensen: we kunnen nu wel stoppen met lesgeven in een klaslokaal, want het kan veel makkelijker via de radio. Maar dat is nooit gebeurd, radio heeft slechts een plaats gekregen in educatie. Hetzelfde gebeurde bij de lancering van de tv en het internet. Voor virtual reality zal hetzelfde gelden, dat krijgt ook gewoon zijn plek als leerinstrument.’

Een andere veelgemaakte fout is dat de virtual reality-omgeving waarin je traint zo realistisch en gedetailleerd mogelijk wordt gemaakt, wat funest is voor kosteneffectiviteit. Brink-

man geeft een praktisch voorbeeld. ‘Mijn voorganger deed onderzoek naar hoe je claustrofobie met VR kunt behandelen.

Hij had daarvoor een digitale lift gebouwd. Ik vroeg aan een expert: ‘Is dat goed genoeg?’’ Nogal, bleek toen. ‘Hij vertelde me dat zij claustrofobie behandelen door mensen gewoon in een kast van Ikea te zetten.’

Het is daarom zaak, benadrukt Brinkman, dat je van tevoren heel goed in kaart brengt wat de leerdoelen zijn. Pas daarna kun je bepalen welk onderdeel van je virtuele omgeving zo realistisch mogelijk moet zijn, en voor welke onderdelen het niets uitmaakt. ‘Bij hoogtevrees is diepteperspectief van belang, terwijl bij een sociale fobie juist de uitdrukking en houding van een virtuele avatar belangrijk zijn.’

PETROCHEM 7/8 - 2017 47

PET0708 X3 Versus.indd 47

27-06-17 17:05

MARKET REVIEW ALGEMEEN

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

INDUSTRIE ISOLATIE

NCTI

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Victor Lighting

De Noord Chemicals b.v.

Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd.

Staal, RVS en kunststof.

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

Website: www.eurotronic.nl

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

PIPE SUPPORTS

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

48

PETROCHEM 7/8 – 2017

PET0708 Advertenties.indd 48 PET01_MartketReview.indd Alle pagina's

27-06-17 16:48

MARKET REVIEW PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

STAALCONSTRUCTIES

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v.

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

VEILIGHEID

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Petrochem richt zich op het midden- en hoger kader van de industrie en toeleveranciers in de gehele keten. De redactie heeft in ruim 20 jaar een sterke marktleidende positie opgebouwd. Zowel het blad als de jaarcongressen (o.a. Deltavisie) hebben grote autoriteit en vormen een gekende bron van onafhankelijke informatie voor de industrie en de bekende (internationale) persbureaus.

G4S Fire & Safety BV

Veiligheidstoezicht, Veiligheidsmaterialen & -middelen, Technische veiligheidsmiddelen Donk 1c 2991 LE BARENDRECHT Tel: +31 (0) 88 1160630 E-mail: safety@nl.g4s.com Website: www.g4ssafetysolutions.nl

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

Thema’s komende edities van het magazine: september: Offshore - Total special oktober: Millieu en energie efficiëntie november: Procesautomatisering december: Plantmanagement - jaaroverzicht belangrijkste trends

Voor nadere informatie en/of reserveringen kunt u contact opnemen met Arthur Middendorp van Jetvertising, telefoon (070) 399 00 00, e-mail arthur@jetvertising.nl.

PETROCHEM 7/8 – 2017

PET0708 Advertenties.indd 49

49

16:48 27-06-17 14:47

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Industrielinqs pers en platform MASTERS OF INDUSTRY: INDUSTRIËLE KOEL- EN KETELWATERwww.mastersofindustry.nl BEHANDELING Tijdens dit Masters of Industry college licht Mark Boeren, directeur van Water Innovator of the Year 2017 Pathema, toe hoe de Industrial Vortex Generator koelwater kan behandelen zonder de inzet van chemicaliën.

Onderzoeks- instelling KWR toont de resultaten van het onderzoek naar koelwaterconditionering bij chemiebedrijf Sabic in Geleen en Tata Steel in IJmuiden. Tijdens Masters of Industry wordt telkens een actueel onderwerp onder de loep gehouden, om meer diepgang te geven aan veelbelovende industriële ontwikkelingen. Om hypes te voorkomen en toch op een doordachte manier te verbeteren.

21 september 2017 Tilburg

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Petrochem platform www.eemsdeltavisie.nl

EEMSDELTAVISIE 2017: NIEUWE SYNERGIE Wat afval is voor de een, kan grondstof zijn voor de ander. In synergetische samenwerking tussen buurbedrijven liggen veel mogelijkheden voor verbetering en verduurzaming van industriële clusters. Maar wie brengt reststromen en bijvoorbeeld warmteoverschotten in kaart? En wie zorgt er voor dat circulaire kansen ook in concrete investeringsprojecten worden omgezet? Welke nieuwkomers kunnen bijvoorbeeld in de Eemsdelta de onderlinge symbiose versterken?

Synergie is op meer vlakken mogelijk. Tussen energiesector, de landbouw en de chemie bijvoorbeeld. Of tussen overheid, onderzoek en bedrijfsleven. Maar ook op het gebied van innovatie. Zo kan synergie tussen oude en nieuwe technologie bestaande installaties een nieuw leven geven. Slimme sensoren, big data en analytische systemen kunnen ageing assets efficiënter, veiliger en duurzamer maken. Ofwel gereed voor een nieuwe toekomst.

14 september 2017 Evenementenhal Delfzijl

Mikrocentrum www.kunststoffenbeurs.nl

KUNSTSTOFFEN 2017 Kunststofproducten zijn onmisbaar geworden voor toepassingen in de industrie en handel, bouwnijverheid, verpakkingsindustrie en consumentenproducten. Daarnaast zorgt de wetgeving ervoor dat het gebruik van kunststof kritisch bekeken wordt. Op deze beurs staan specialistische bedrijven uit Nederland, België en Duitsland zoals productontwikkelaars, grondstofleveranciers, spuitgiet- en extrusiebedrijven etc.

27-28 september 2017 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven

Management Producties www.scheldeconferentie.com

SCHELDE CONFERENTIE 2017 Tijdens deze 11de editie gaat het over innovatieve projecten op het gebied van data en CO2-reductie, strategische visies op het achterland, en hoe ‘fit for

4 oktober 2017 Gent

the future’ de Scheldehavens zijn. Met sprekers van Zeeland Refinery, Port of Antwerp, Monument Chemical, Alco Bio Fuel en NedCargo Multimodal.

Easyfairs www.easyfairs.com

PUMPS & VALVES 2017 Pumps & Valves is de vakbeurs voor ‘liquid’ industrie. Iedere twee jaar komen diverse sectoren samen in Rotterdam Ahoy om zich te oriënteren op nieuwe oplossingen en innovaties voor hun eigen industrie. De bewerking en verwerking van vloeistoffen staat centraal. In combinatie met Solids is dit het grootste processing evenement voor vloeibare en droge industrie in Nederland.

4-5 oktober 2017 Rotterdam Ahoy

ILM Exhibitions www.ilmexhibitions.com/ peftec

PEFTEC 2017 PEFTEC is a specialist conference and exhibition for the petrochemical, chemical and oil industries. Visitors to PEFTEC will be process mangers and laboratory scientists who test and analyse petrochemicals and oil as well as environmental managers who monitor and water and air emissions in and out of the processing plant.

29-30 november 2017 Antwerpen

PETROCHEM 7/8 - 2017 50

PET0708 H Agenda.indd 50

27-06-17 16:54

Bezoek nieuwe website Bezoek onzeonze nieuwe website

www.hansestaalbouw.nl www.hansestaalbouw.nl

.

l

8/16 14:5814:58

Ookin inde deindustriebouw industriebouw Ook klinktons onssterke sterkeverhaal! verhaal! klinkt Hanse Staalbouw is gespecialiseerd in bouw de bouw staalconstructies industrie Hanse Staalbouw is gespecialiseerd in de van van staalconstructies voorvoor o.a. o.a. industrie en en utiliteit.

Indien gewenst kunnen wij dit turn-key voor u uitvoeren, van ontwerp tot oplevering. utiliteit. Indien gewenst kunnen wij dit turn-key voor u uitvoeren, van ontwerp tot oplevering.

Hanse Staalbouw is o.a. gecertificeerd volgens de VCA**, NEN-EN enISO de ISO 3834-2 norm Hanse Staalbouw is o.a. gecertificeerd volgens de VCA**, NEN-EN 10901090 en de 3834-2 norm en heeft ruime ervaring in fabricage en montage industrieprojecten, in binnenen buitenland. en heeft ruime ervaring in fabricage en montage van van industrieprojecten, in binnenen buitenland.

Weel • 4306 Nieuwerkerk • 0111 • info@hansestaalbouw.nl • www.hansestaalbouw.nl De De Weel 13 13 • 4306 NV NV Nieuwerkerk (Z) (Z) • 0111 641641 333333 • info@hansestaalbouw.nl • www.hansestaalbouw.nl

hanse++staal staaleen eensterk sterkverhaal verhaal hanse PET7-8 omslag los.indd 51

27-06-17 16:45 27-06-17 16:45 28-06-17 09:05

Registreer vooraf met code

2100

Gelijktijdig met:

Rotterdam Ahoy www.solids-rotterdam.com

SOL17_210x297_Ad_Petrochm.indd 1 PET0708 A Voorplaat.indd PET7-8 omslag los.indd 52 1

Vakbeurs Solids Benelux @SolidsBenelux #SolidsBenelux

21/06/17 11:48 28-06-17 09:05

Petrochem Nr. 7/8 - 2017

Trade show for granules, powder & bulk solids technologies