PET0708-2018 by Industrielinqs pers en platform

Nr. 7/8 - 2018

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 7/8 - 2018

‘Niet alleen focussen op techniek’ • Het bruist weer in Zuid-Holland • ‘Extra uitdagingen in een complex energiesysteem’ • Thema: Onderhoud

Pet07 omslag los.indd 1

04-07-18 16:21 08:53 03-07-18

Full service dienstverlener Full service dienstverlener

Mourik Sterk ontwikkeling Mourik Sterk inin ontwikkeling

NÓG SNELLER SNELLER NÓG IN BEDRIJF BEDRIJF IN

...met volautomatische orbitale lasrobot ...met dede volautomatische orbitale lasrobot volautomatische orbitale lasrobot produceert snel integere lasnaad. De De volautomatische orbitale lasrobot produceert snel eeneen integere lasnaad. Voor een precies en homogeen resultaat. Voor een precies en homogeen resultaat. robot is een goed voorbeeld innovatie. Innovatie loopt als een draad DezeDeze robot is een goed voorbeeld van van innovatie. Innovatie loopt als een roderode draad doordoor de de geschiedenis Mourik. Wij zoeken methodes waarmee uw industriële plant efficiënter geschiedenis van van Mourik. Wij zoeken altijdaltijd naarnaar methodes waarmee uw industriële plant efficiënter en bovendien veiliger produceert! en bovendien veiliger produceert! En weer door. En weer door. Mourik, +31-10-296 54 00. MetMet Mourik, +31-10-296 54 00.

Mourik Services Mourik Services B.V. B.V. Telefoon +31-10-296 Telefoon +31-10-296 54 0054 00

PET07 A Cover.indd 22 Pet07 omslag los.indd PET07 A Cover.indd 2

Twitter.com/mourikholding Twitter.com/mourikholding LinkedIn.com/company/mourik LinkedIn.com /company/mourik LinkedIn.com/company/mourik LinkedIn.com /company/mourik

www.mourik.com www.mourik.com E-mail info@mourik.com E-mail info@mourik.com

04-07-18 08:53

Lengk Lengkeek

IN DEZE EDITIE

10 ‘NIET ALLEEN FOCUSSEN OP TECHNIEK’

32 THEMA: ONDERHOUD

Natuurlijk is aandacht voor techniek essentieel in de industrie. Maar verschil maak je pas op het menselijke vlak, stelt Plant Manager of the Year 2018 Niels Smits. ‘In de VS zijn al een paar krakers afgebroken die later waren gebouwd dan de fabrieken in Terneuzen. Dat zegt toch genoeg.’

Fabrieken die in de jaren zestig zijn gebouwd, draaien nog steeds en kunnen ‘verouderd’ worden genoemd. Mark Haarman van Mainnovation heeft het liever over ‘verouderende assets’. Het blijkt namelijk dat de ageing assets nog prima kunnen functioneren. Een van de conclusies die de Onderzoeksraad voor Veiligheid trok in het recent verschenen rapport over Chemelot, is dat er meer moet worden geleerd van incidenten. Deze leveren immers relevante lessen op om ongevallen te voorkomen.

14 HET BRUIST WEER IN ZUID-HOLLAND De innovatiekracht van de provincie Zuid-Holland is afgelopen jaren sterk verbeterd. De oprichting van een eigen regionaal ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter, heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Tijd voor een volgende uitdaging: het uitvoeren van de ambitieuze Roadmap Next Economy.

16 ‘EXTRA UITDAGINGEN IN EEN COMPLEX ENERGIESYSTEEM’ Om het potentieel van het nieuwe elektriciteitsaanbod te benutten, bundelde de Technische Universiteit Delft de activiteiten in het e-Refinery programma. Programmamaker Paulien Herder en programmadirecteur Bernard Dam zetten zich in om de terrawatt windcapaciteit die tot 2050 beschikbaar komt in te zetten om de chemische industrie te verduurzamen. Elektrochemie speelt daar een belangrijke rol in.

22 ‘IK WIL HET BESTE UIT IEDERE MEDEWERKER HALEN’ Belg Wim Lamberts is sinds 2015 site manager bij Air Liquide Rozenburg Rotterdam, een van de grootste sites van deze Franse multinational. ‘Binnen deze familie gaat het over ondernemerschap en werken vanuit brains, heart and guts.’

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Nieuwe pilotfabriek Avantium maakt MEG uit suikers • Biogasinstallatie OCI Nitrogen op losse schroeven • Gate wil sneller schepen kunnen laden 6 Plant One 20 Innovatie 26 Storelectric wint met duurzame energieopslag 31 Projecten 40 Agenda 54

PETROCHEM 7/8 - 2018 3

PET07 B Inhoud.indd 3

03-07-18 16:57

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 EasyFairs Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Eco Ketelservice Verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta

EemsDeltavisie: 17-10-2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Hogeschool Utrecht: Centrum voor Natuur & Techniek . 44 iMaintain Prestatiemanagement: 03-10-2018 . . . . . . . . . 53 Industrielinqs pers en platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Industry & Energy: 13-12-2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Insulcon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 KNGF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Mainnovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52,53 Masters of Industry: 22-11-2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Modelec Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Mourik Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Nummer 7/8 - 2018 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 Lotte Burger 020 3122 084 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaĳen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085

Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

ADOPTEER EEN PUP

EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 178,50 per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 133,50 per jaar Overig buitenland € 208,Losse verkoopprĳs € 22,50 Studentenabonnement € 41,Proefabonnement 3 mnd € 29,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswĳzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: +31(0)251 25 79 24 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswĳzigingen en opzeggingen. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Papier binnenwerk:

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

PET708 Advertenties.indd 4

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

03-07-18 16:22

COMMENTAAR

‘Door juist gebruik te maken van de verschillen, in plaats van er te veel de nadruk op te leggen of zelfs mensen uit te sluiten, kun je veel bereiken.‘

Inspirerende leiders ‘Inspirerend hoe ze in Rwanda de draad positief hebben opgepakt.’ Toen de kersverse Plant Manager of the Year Niels Smits me bij de poort van Dow Terneuzen ophaalde voor een interview, raakten we in de auto meteen al volop in gesprek. Over reizen. Waar Niels veel inspiratie uit haalt. Vorig jaar was hij nog met zijn echtgenote in Oeganda en Rwanda. Uiteraard ook om de berggorilla’s in het echt te zien. Maar ondanks dat Oeganda een geweldig en prachtig land is, heeft Rwanda hem het meeste geraakt. Vooral de stabiliteit die momenteel heerst. Mensen die elkaar nog niet zo lang geleden naar het leven stonden, wonen weer vreedzaam samen in de dorpen. Buren die elkaars familieleden hebben vermoord. Natuurlijk doet dat nog steeds pijn, maar het land leeft in vrede. Niels Smits was met name onder de indruk van het leiderschap dat daarvoor nodig is. Tijdens Deltavisie en ook in het interview breekt Niels een lans voor inclusiviteit. Door juist gebruik te maken van de verschillen van mensen, in plaats van er te veel de nadruk op te leggen of zelfs mensen uit te sluiten, kun je veel bereiken. Ook in de industrie. En dat heeft hij bij Dow in Terneuzen en toen hij plantmanager was in Texas wel aangetoond. Gemotiveerde mensen zorgen er voor dat fabrieken beter draaien. Dat bereik je door vertrouwen en bovendien respect voor verschillen. Real Madrid Echt grote inspirerende leiders zijn verbindend. Zoals Ghandi. En Nelson Mandela die indertijd het blanke rugbyteam, de Springboks, voor zich wist te winnen. De springbok op het shirt stond vaak ter discussie in Zuid-Afrika, omdat het wordt geassocieerd met het apartheidsregime. In 1995 heeft Mandela er persoonlijk voor gezorgd dat de springbok gehandhaafd bleef op het shirt. Hij begreep hoe belangrijk dit symbool voor de rugbyliefhebbers in Zuid-Afrika is. Daarmee doorbrak hij een belangrijke barrière. Onlangs werd overigens bekend dat de ‘Springboks’ met Siya Kolisi nu de eerste donkere aanvoerder hebben. Naast politieke leiders en reizen wordt Niels Smits graag geïnspireerd door sport. Hij denkt dat zijn voorkeur voor een inclusieve aanpak ook vandaan komt: ‘Zelf heb ik op een

redelijk niveau gevoetbald, in de hoofklasse bij de amateurs. In de kantine en de kleedkamer stond ik tussen de metselaars en schilders. Een geweldige tijd. Samen gingen we ervoor. En neem nu Real Madrid. Lange tijd kochten ze daar alleen maar alle sterren bij elkaar. Pas toen ze oog kregen voor diversiteit in een team en ook bijvoorbeeld minder technisch begaafde verdedigers aantrokken, gingen ze alles winnen.’ Richard Northcote Positief leiderschap werkt. Niet geheel onterecht worden leiders als Feike Sijbesma (DSM) en Paul Polman (Unilever) geroemd vanwege hun continu vernieuwende koers, zonder hun realisme te verliezen. Bedrijven als AkzoNobel en BASF doen het ook goed op dat vlak. En Covestro. Het vroegere Bayer Material Science. Onlangs ging topman Patrick Thomas daar met pensioen. Een inspirerend leider pur sang. Net voor het schrijven van dit commentaar bereikte mij het droevige bericht van het overlijden van Richard Northcote, de chief sustainability officer van Covestro. Richard was een van de grote internationale pleitbezorgers van een duurzame chemie. Vooral de term ‘carbon productivity’ hoort bij hem. Begin vorig jaar mocht ik hem daarover interviewen voor het artikel ‘Hoe koolstof koolstof kan besparen’. Het draait volgens hem om de juiste mindset: Door koolwaterstoffen effectief in te zetten, kunnen juist heel veel brandstoffen en grondstoffen worden bespaard. Denk bijvoorbeeld aan kunststoffen die auto’s lichter maken en materialen die huizen isoleren. Een inspirerende leider en tegelijkertijd sympathiek en toegankelijk. Covestro, maar ook de Europese chemische industrie gaat Richard missen.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 7/8 - 2018 5

PET07 C Commentaar.indd 5

03-07-18 16:56

FEITEN & CIJFERS

Nederlandse bedrijven reduceerden in de periode 1996-2016 zeven procent in de uitstoot van broeikasgassen. De chemie heeft de grootste slag gemaakt met een daling van veertien megaton, ofwel 42 procent. Dit blijkt uit een analyse van ING Economisch Bureau. Het kabinet wil de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met tenminste 49 procent reduceren ten opzichte van 1990. Hoewel de uitstoot in verschillende sectoren behoorlijk is gedaald, zijn volgens ING nog flinke slagen nodig. Met verbetering van efficiëntie kan nog winst worden geboekt in veel sectoren, maar overal geldt dat een grote transitie niet uit kan blijven. Een tekort aan kennis, hoge opstartkosten en onzekere resultaten zorgen ervoor dat cleantech innovaties uitblijven. Het project GIST wil hier verandering in brengen. GIST koppelt bedrijven aan cleantech innovators om hen samen duurzame innovaties te laten realiseren. Het gaat om 25 bedrijven in de grensregio Nederland-Vlaanderen. Concreet gaat het om technologieën of processen die het energie- of grondstofverbruik significant verlagen en een hoog opschalingspotentieel hebben. Het doel is een hefboom van achttien miljoen euro aan investeringen te mobiliseren. Tussen nu en 2020 krijgen bedrijven vijf keer de gelegenheid om voorstellen voor haalbaarheidsstudies in te dienen. Voor de eerste oproep is gekozen voor het thema ‘energietransitie’.

PETROCHEM 7/8 - 2018 6

PET07 D Feiten en Cijfers.indd 6

HET NIEUWE PRODUCEREN 2: WE LOVE CO2! In juni verscheen alweer de tweede editie van e-magazine Het Nieuwe Produceren, een uitgave van Industrielinqs (bekend van Petrochem en iMaintain). Het thema van deze editie: We love CO2. Het gat in de ozonlaag wordt steeds kleiner en over zure regen hebben we al een poos niets meer gehoord. Blijkbaar slagen we erin om grote milieuproblemen met innovaties op te lossen. Maar gaat dat ook lukken met CO2? Misschien moeten we het minder als een probleem zien, maar als oplossing: CO2 als grondstof. Lees in het magazine ook een interview met Paul Iske, hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de Universiteit Maastricht, over briljante mislukkingen. Het e-magazine is gratis te lezen via publicaties.industrielinqs.nl. NIEUWE PILOTFABRIEK AVANTIUM MAAKT MEG UIT SUIKERS Avantium gaat een nieuwe demonstratiefabriek bouwen die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. MEG is een grondstof bij de productie van onder andere polyester textiel en plastics, zoals PET en Avantium’s biogebaseerde alternatief daarvan, namelijk PEF. Het proces dat Avantium heeft ontwikkeld voor de productie van MEG verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. In de demonstratiefabriek kan het bedrijf de technologie opschalen, de technische en economische haalbaarheid van het proces valideren en gegevens verzamelen om een milieu-levenscyclusanalyse uit te voeren. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019. In juli opent Avantium haar pilotfabriek voor bioraffinage op Chemie Park Delfzijl. Deze moet de technische en economische haalbaarheid van het Zambezi-proces valideren. Daarbij worden houtsnippers en andere tweede generatie biomassa omgezet in glucose en lignine. Provincie Groningen steunt de pilot met 1,8 miljoen euro subsidie uit het RIG (‘Regionale Investeringssteun Groningen’). Daarnaast werkt het bedrijf ook aan een bioplasticfabriek in Antwerpen, een samenwerking van Avantium en BASF. Dit project heeft vertraging opgelopen. Begin dit jaar is de pilotfase verlengd om problemen in het productieproces op te lossen. Deze fabriek zal daarom pas in 2023-2024 operationeel zijn. NESTE WINT VOMI SAFETY EXPERIENCE AWARD ‘Veiligheid is geen wedstrijd!’, was de stellige mening van Hanno Schouten, site director Neste Netherlands. Toch was hij heel blij dat de Rotterdamse raffinaderij tijdens Deltavisie 2018 is uitgeroepen tot winnaar van de VOMI Safety eXperience Award. Neste Netherlands verkeerde in goed gezelschap. De NAM, asset Groningen, die vorig jaar deze award in de wacht sleepte, was opnieuw bij de laatste drie geëindigd. En ook FrieslandCampina in Veghel kreeg bezoek van de jury, bestaande uit bestuursleden van de VOMI, branchevereniging van dienstverlenende ondernemers in de procesindustrie. Juryvoorzitter Ruud van Doorn: ‘Dit zijn de drie koplopers, maar gelukkig gaat het op veel meer sites hartstikke goed.’ Volgens Van Doorn sprong Neste Netherlands eruit vanwege het handelen vanuit authentiek vertrouwen in vakmanschap. ‘Oprecht vertrouwen, echt vakmanschap gebaseerd op diepgeworteld respect over en weer.’

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

Koole Terminals neemt Odfjell Terminals Rotterdam en Odfjell Terminals Maritiem over voor 155 miljoen dollar. Voor de verkoop zijn nog wel de gebruikelijke goedkeuringen vereist. Begin mei was al duidelijk dat de Rotterdamse terminals in de etalage stonden. Het Amerikaanse Lindsay Goldberg wilde toen af van het belang van 49 procent in Odfjell Terminals en Odfjell gaf aan daarop mee te liften door ook dochters van Odfjell Terminals te verkopen. Odfjell Terminals Rotterdam en Maritiem zijn daar nu voorbeelden van.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

03-07-18 16:55

FOTO: OLEON

BIOGASINSTALLATIE OCI NITROGEN OP LOSSE SCHROEVEN De subsidie die OCI Nitrogen samen met Re-N Technology had aangevraagd voor de realisatie van een grootschalige biogasinstallatie is niet toegekend. De fabriek zou worden gebouwd in Geleen, met een capaciteit van 700.000 ton dierlijke meststoffen per jaar. De installatie zou daaruit ongeveer 40 miljoen kubieke meter biogas produceren voor de kunstmestproductie van OCI Nitrogen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft de SDE+ regeling niet toegekend. Niet alleen OCI Nitrogen en Re-N Technology, maar ook provincie Limburg, Chemelot en de betrokken veehouders vinden dit besluit jammer. Alle partijen zijn het erover eens dat de toezegging van subsidie noodzakelijk is om het project verder te kunnen ontwikkelen. OCI Nitrogen beraad zich nu op een mogelijk vervolg. OLEON PAST INNOVATIEF PRODUCTIEPROCES TOE IN NIEUWE FABRIEK Oleon heeft in Ertvelde (havengebied Gent) een nieuwe fabriek geopend waarin zonnebloemolie wordt omgezet in ingrediënten voor smeerstoffen, autolakken en duurzame cosmetica. Het bedrijf investeerde twintig miljoen euro in de nieuwe productie-eenheid die een capaciteit van 14.125 ton per jaar heeft. In de fabriek heeft Oleon nieuwe technologie toegepast waarmee het productieproces stevig is geoptimaliseerd. De hoeveelheid verkregen isostearinezuur is daardoor meer dan verdubbeld, van 15 tot 38 procent. Ook innovatief is het het gebruik van zonnebloemolie in plaats van raapzaadolie als grondstof. Die wordt via binnenvaartschepen uit Frankrijk aangevoerd. Oleon maakt in de fabriek twee grondstoffen. ‘Het grootste deel is isostearinezuur van superieure kwaliteit’, stelt Eddy Feijen, managing director Base Oleon Chemicals. Daarnaast maakt Oleon in de nieuwe fabriek ook dimeerzuur. Dit wordt gebruikt als waterafstotende grondstof in polyamides, polesters en epoxyharsen. Dimeerzuur is naast waterafstotend ook uv-bestendig. Daardoor is dimeerzuur geknipt als basis voor autolakken. GATE WIL SNELLER SCHEPEN KUNNEN LADEN Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden aan de steigers wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter per uur. Dit betekent dat een standaard schip van ongeveer 180.000 kubieke meter in minder dan drie dagen kan worden geladen. De debottlenecking van het pijpleidingsysteem waarmee LNG van een opslagtank naar een schip wordt gepompt, kan worden uitgevoerd zonder dat de fabriek moet worden stilgelegd. De werkzaamheden beginnen deze zomer en moeten volgend jaar na de zomer klaar zijn. Gate Terminal reageert hiermee op een trend in het laden en lossen van LNG in Noordwest-Europa. De spotmarkt voor LNG heeft geleid tot zich snel afwisselende perioden van laden of juist lossen. Die dynamiek vraagt volgens het bedrijf om meer flexibiliteit en een efficiënte bedrijfsvoering.

FOTO: VOPAK

VOPAK OPENT NIEUW LAADSTATION IN ANTWERPEN Vopak heeft een nieuw laadstation geopend op zijn ACS-terminal in Antwerpen. Met het nieuwe laadstation kan het bedrijf vierhonderd procent meer treinwagons laden, voornamelijk met acetyls. Dit zijn basisgrondstoffen voor eindproducten als coatings, verpakkingen en farmaproducten. De acetyls komen per schip aan in Antwerpen, waarna het overgrote deel voor verwerking wordt doorgevoerd naar Duitsland. Antwerpen fungeert vooral als bundelings- en opslaghub. De ACS-terminal beschikt over 107 tanks, waarvan veel zijn uitgevoerd in roestvaststaal. De totale capaciteit van de terminal is 202.000 kubieke meter.

ChemCom Industries breidt in Farmsum uit met een moderne opslag- en verladingscapaciteit voor twee lijmtypes. Hiermee verbindt ChemCom zich voor zes jaar aan een groot bedrijf dat duurzame houtproducten maakt. De uitbreiding is mede mogelijk door een subsidie van 315.000 euro uit de Regionale Investeringssteun Groningen. ChemCom Industries heeft in Farmsum twee formaldehyde-fabrieken. Daarnaast staat op het terrein een harsenfabriek met twee grote, multifunctioneel inzetbare, reactoren. Verder heeft het bedrijf een speciaal ontworpen en gepatenteerde methyleenureum fabriek voor de productie van innovatieve en hoogwaardige plantenvoeding in korrelvorm. De uitbreiding met een derde productielijn voor folies bij Sekisui S-Lec in Roermond is gegund aan het consortium S-Mac van Engie en Heijmans. De nieuwbouw zal ongeveer een jaar in beslag nemen en levert het consortium 27 miljoen euro op. Beide bedrijven zijn al achttien jaar vaste dienstverlener van Sekisui S-Lec. Engie neemt de procesgebonden dienstverlening voor de nieuwe lijn op zich. Heijmans neemt het bouwkundige deel en de gebouwgebonden installaties voor rekening. Ook de locatie van Sekisui S-Lec in Geleen krijgt er een derde productielijn bij. In totaal gaat het om een investering van ongeveer 155 miljoen euro. Begin 2020 moet deze uitbreiding klaar zijn. Het aantal openstaande vacatures bij Vlaamse chemie- en farmabedrijven is bijna verdubbeld ten opzichte van vorig jaar. Er zijn op dit moment 1.522 openstaande vacatures. Bijna veertig procent van de vacatures staat open voor pas afgestudeerden zonder werkervaring. Toch geven acht op de tien ondernemingen aan dat het alsmaar moeilijker wordt om geschikt talent aan te trekken. Dit blijkt uit een jaarlijkse enquête van Essenscia Vlaanderen.Vrijwel de helft van de vacatures gaat om nieuwe banen, de andere helft zijn vervangingsvacatures om de uitstroom van oudere werknemers op te vangen.

PETROCHEM 7/8 - 2018 7

PET07 D Feiten en Cijfers.indd 7

03-07-18 16:55

www.moxa.com

IIoT computers; Embedded communicatie Gateways en Front-end processing. De Moxa industriële IIoT computers zijn ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productieomgeving centraal staat. In te zetten als IIoT Cloud communicatie Gateway, waarbij door de krachtige processoren Front-end computing mogelijk is. Preventief onderhoud, procesoptimalisatie, data-analyse ofwel IIoT. Onze kijk hierop, pragmatisch.

Uw data één van de belangrijkste assets? Wij begrijpen dat. Ons aanbod: een betrouwbaar en veilig platform. Ondersteuning van o.a.: Microsoft Azure (Certified), Wonderware Online Insight, Generic MQTT, HTTP, Sparplug en M2X cloud server.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_IIoTcomputers2.indd 1 PET708 Advertenties.indd 8

15-01-18 15:22 03-07-18 16:22

FOTO: NAM

FEITEN & CIJFERS NAM BEGINT MET ONTMANTELING FABRIEK EMMEN De NAM gaat in juli of augustus beginnen met de ontmanteling van de gaszuiveringsinstallatie in Emmen. De fabriek was in januari al definitief gesloten, waarna werkzaamheden zijn ingezet om de installatie volledig gasvrij en schoon te maken. Op die manier kunnen de sloopwerkzaamheden straks veilig worden uitgevoerd. De installatie heeft bijna dertig jaar zwavelhoudend gas behandeld om het geschikt te maken voor huishoudelijk gebruik. Per dag werd er acht miljoen kubieke meter gas gezuiverd. Plan is nu om het terrein duurzaam in te zetten. Het ondergrondse leidingstelsel en de al aanwezige industriële elektriciteitsaanvoer zouden van pas kunnen komen bij nieuwe energievormen. Daarover is de NAM nog in gesprek met de gemeente Emmen, EMMTEC Services, Energy Valley, de NOM en Gasunie. ONDERZOEKRAAD: ‘BENUT SAMENWERKING CHEMELOT’ Om voortdurend de veiligheid te verbeteren, moeten partijen op Chemelot de bestaande samenwerking beter benutten. Dit blijkt uit het rapport ‘Chemie in samenwerking – veiligheid op het industriecomplex Chemelot’ dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid in juni heeft gepubliceerd. De groeiambities van Chemelot vereisen een hoger veiligheidsniveau, stelt de Onderzoeksraad. Ook de ligging dichtbij verschillende woonwijken en het grote aantal aanwezigen op de Campus zijn aanleiding om meer ambities te tonen op het vlak van veiligheid. ‘Voldoen aan weten regelgeving is op zich een juist uitgangspunt, maar zeker bij groei moet voortdurend gestreefd worden naar het verbeteren van de veiligheid’, aldus de Veiligheidsraad. De Raad beveelt betrokken partijen aan om ambitieuze veiligheidsdoelen te formuleren en deze onderdeel te maken van de ‘visie Chemelot 2025’. Hierbij is het nodig dat een expliciete afweging plaatsvindt tussen het belang van uitbreiding en de veiligheidsrisico’s van de medewerkers op het terrein en de aanwezigen op de Campus. In een reactie op het rapport onderschrijft Chemelot de aanbeveling om een gezamenlijk veiligheidsbeleid te ontwikkelen met een duidelijke ambitie. ‘Dit zal worden opgepakt zodat de veiligheid voor Chemelot als totaal verder wordt verbeterd.’ Lees meer over het rapport op pagina 36 in deze Petrochem.

BRENT RUWE OLIEKOERS 80 79 78

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

77 76 75 74 73 72 71 70

29 30

Mei 2018

11 12

13 14 15 18

19 20 21 22 25

Het omzetten van CO2 naar CO als tussenstap naar de productie van diverse koolwaterstoffen, kost veel energie. Dat kan zeer efficiënt met een plasma, verwacht promovendus Bart Klarenaar van de TU Eindhoven. In een plasma – een gas met geladen deeltjes – worden de CO2-moleculen door botsingen met elektronen, en met elkaar, aan het trillen gebracht. Dat is in theorie veel energiezuiniger dan het alternatief, waarbij het hele gas wordt verwarmd. Om dit proces te optimaliseren is een gedetailleerd, fundamenteel inzicht nodig. Tijdens zijn promotieonderzoek heeft Klarenaar daarvoor een aantal belangrijke stappen gezet.

PERSONALIA Jurgen Hoekstra volgt Herbert Fisch op als managing director van BASF Benelux. Hoekstra ziet voor BASF Benelux veel kansen voor innovatie, ook in samenwerking met universiteiten, kennisinstellingen, overheden en klanten. In zijn vorige baan als vice president Regional Business Management Intermediates was Hoekstra vanuit Hong Kong verantwoordelijk voor Oost-Azië. ‘We denken in het Westen wel eens dat we op eenzame hoogte staan qua innovatie, maar in Oost-Azië gaan de ontwikkelingen razendsnel, zeker op terreinen als digitalisering. Ik heb daar veel respect voor.’ Bernard Wientjes is benoemd tot de nieuwe voorzitter van de VNCI. Hij neemt de voorzittershamer over van Mark Williams, die zeer verheugd is met de komst van Wientjes. ‘Nooit eerder had onze vereniging een externe voorzitter. De chemische industrie vraagt om een voorzitter die onafhankelijk en doelgericht de belangen van de gehele sector kan dienen. Met Bernard Wientjes krijgen wij een voorzitter die dat als geen ander kan.’ Williams treedt terug als voorzitter, maar blijft lid van het dagelijks bestuur van de vereniging, die eind juni het predicaat ‘Koninklijk’ kreeg naar aanleiding van het 100-jarig bestaan.

PETROCHEM 7/8/8 - 2018 9

PET07 D Feiten en Cijfers.indd 9

03-07-18 16:54

INTERVIEW

‘Niet alleen focussen op techniek’

PETROCHEM 7/8 - 2018 10

PET07 O Interview.indd 10

03-07-18 16:53

Natuurlijk is aandacht voor techniek essentieel in de industrie. Maar verschil maak je pas op het menselijke vlak, stelt Plant Manager of the Year 2018 Niels Smits. ‘In de VS zijn al een paar krakers afgebroken die later zijn gebouwd dan de fabrieken in Terneuzen. Dat zegt toch genoeg.’ De techniek is immers niet wezenlijk anders.

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

De laatste tien jaar zijn voor de chemische industrie bijzonder roerig geweest. Ook bij Dow Terneuzen zijn ze door het dal gegaan en zitten ze sinds enkele jaren weer in de lift. De kersverse Plant Manager of the Year Niels Smits kent dat van zeer dichtbij. Als production leader LHC Area is hij verantwoordelijk voor de drie etheenkrakers, drie aromatenfabrieken en twee butadieenfabrieken van Dow in Terneuzen. Natuurlijk waren de jaren van overcapaciteit in de markt heel uitdagend. Overleven was van 2008 tot 2014 het allerbelangrijkst, stelt Smits. ‘En dat is gelukt.’ Maar toen vanaf 2014 de vraag enorm toenam, ontstonden andere uitdagingen. Er werd weer gevraagd om op vollast te gaan draaien. ‘Dan gaat alles toch even piepen en kraken. Stel je voor dat je in de Formule 1 jarenlang vooral gewend ben om alle rondjes uit te rijden, maar ineens wordt van je verwacht dat je de snelste rondjes gaat maken. Dan is dat een hele omschakeling. Het eerste dat in je opkomt, is dan dat je een snellere motor moet hebben. In een krakerfornuis is dat de coil. Dus de primaire reflex was dat alle fornuizen zo snel mogelijk een nieuwe coil moesten krijgen.’ Maar dat gebeurde niet. Smits: ‘Alleen al omdat dat niet mogelijk is. Je kunt niet tegelijkertijd alle coils vervangen. Dat kost tijd. Bovendien is het natuurlijk niet slim om op het moment dat de marktvraag groeit, met een groot deel van je installaties plat te gaan.’ Bovendien vindt Smits dat niet alleen de initiële reflex moet worden gevolgd. ‘Zijn er ook andere opties? Misschien kunnen wijzigingen in de process control de capaciteit verhogen, of wellicht moeten we de mensen trainen om nog slimmer met de installaties om te gaan.’ Smits wil zijn hele team stimuleren om met oplossingen te komen. Juist ook om het gevoel van eigenaarschap te versterken. ‘Het levert een waslijst van ideeën op, waarvan verschillende heel bruikbaar en inpasbaar zijn.’ Stap voorwaarts Met zijn menselijke aanpak past Niels Smits perfect in het rijtje van eerdere Plant Managers of the Year. Denk bijvoorbeeld PETROCHEM 7/8 - 2018 11

PET07 O Interview.indd 11

03-07-18 16:53

INTERVIEW aan Jeroen van Woerden die indertijd met zijn team wist te voorkomen dat het hoofdkantoor van Kemira de Rotterdamse installaties zou verkopen. Hij vroeg zijn team met ideeën te komen ter verbetering van de installaties. Daarvan werden ook veel uitgevoerd. Of denk aan Ronald Hoenen van DSM met zijn pleidooi voor dienend leiderschap. Dat een manager daarvoor soms wel op zijn handen moet gaan zitten. Niels Smits herkent dat juist het management daar als eerste ruimte voor moet geven. Of zoals hij het eerder in Petrochem verwoordde: ‘Ik vind het belangrijk om medewerkers ruimte en richting te bieden, zodat ze zich persoonlijk kunnen ontwikkelen. Daarom behandel ik iedereen met respect, bied duidelijkheid, geef grenzen aan. Als mensen de ruimte krijgen om te mogen doen wat ze kunnen, binnen een kader van spelregels, geeft dat ze energie. En natuurlijk zijn er weleens momenten dat het moeilijk wordt of dat het misgaat. Juist dan moet er steun zijn, en dat ont-

breekt er nog weleens aan. Want dat eerste stuk, ruimte bieden, is gemakkelijk, maar hoe reageer je als het misloopt?’ Volgens Smits betekent goed leiderschap soms ook dat een leider wel zelf de knopen doorhakt. ‘Het is heel situatiebepaald.’ De kunst is dan wel om een verandering niet van bovenaf op te leggen. ‘Een poosje geleden had ik een grote stap voorwaarts in gedachten. Het belangrijkste voor mij was om ook anderen in te laten zien dat het een belangrijke verbetering was. Het duurde een jaar voordat het in het team ging leven.’ Vanaf dat moment kan het dan snel gaan. Mensenwerk Wat alle winnaar en finalisten van de Plant Managers of the Year verbindt zijn hun – vaak uitstekende – sociale vaardigheden. Daardoor halen ze meer uit hun team. Zo ook Niels Smits. Of zoals de jury van de 2018-verkiezing het verwoordde: ‘Hij is sterk gericht op verbeteren, zowel van de plant als van zijn mensen, zoals duurzame inzetbaar-

Niels Smits: ‘Als je je alleen maar op de verantwoordelijkheid van anderen richt, raak je veel te snel gefrustreerd.’

heid. Hij heeft de cultuur veranderd van behoudend naar open voor verandering, waarbij de bijdrage van de medewerkers sterk is gegroeid. Niels heeft de Terneuzen-site een spiegel voorgehouden en hen laten zien dat verbeteren noodzakelijk en mogelijk was. Hierna heeft hij de organisatie naar verbeteringen geleid. Kortom, Niels is de katalysator van de verandering. Hij heeft de fabriek nieuw leven ingeblazen.’ Zijn manier van denken past goed bij de Nederlandse cultuur. De industrie is hier al veel meer gewend om bestaande installaties te optimaliseren. Dat is anders dan bijvoorbeeld in de VS. Voordat hij naar Dow in Terneuzen kwam, is Smits een paar jaar plantmanager geweest van een Dow-kraker in Texas, de LHC7. ‘Hier in Terneuzen staan de LHC 1, 2 en 3. In de VS zijn al een paar krakers afgebroken die later zijn gebouwd dan de fabrieken in Terneuzen. Dat zegt toch genoeg. Helemaal als je weet dat de oudere krakers in Terneuzen zich nog steeds internationaal kunnen meten met vergelijkbare installaties.’ Dat bereik je volgens Smits niet als je je alleen focust op techniek. Dat is mensenwerk. Honkbal Juist door de grote culturele uitdagingen in de VS heeft Smits die periode als heel bijzonder ervaren. Toen hij daar aankwam, werd hij meteen geconfronteerd met de grote verschillen tussen groepen mensen. Zo was er een grote afstand tussen het management en het technische personeel. Van de operators, onderhoudsmonteurs en ander technisch personeel is iedereen lid van de vakbond. Smits: ‘Dat zijn hardcore vakbonden, met veel invloed. Toen ik met mensen ging praten en bijvoorbeeld vroeg naar hun familie en meer persoonlijke zaken, vonden ze dat in het begin heel oncomfortabel. Dat veranderde toen ze doorkregen dat ik het ook meende. Als je aan gezamenlijke doelen wilt werken, moet je eerst aan het onderlinge vertrouwen werken. Dat is een kwestie van een lange adem. En als het even wat moeizaam loopt, wordt heel gauw teruggegrepen naar oude patronen. Karakteristiek voorbeeld is misschien wel dat er een slot op de keuken zat. Daar mochten alleen leden van de vakbond komen. Ik heb dat ter discussie gesteld. Eten is voor Texanen heel belangrijk.

PETROCHEM 7/8 - 2018 12

PET07 O Interview.indd 12

03-07-18 16:53

Dat is ook het moment dat je barrières kunt doorbreken. Het slot is ervan afgegaan. Dan raak je in gesprek over bijvoorbeeld honkbal. Een sport waarvoor ze daar leven. Toen ik voorstelde om ook een keer mee te doen, geloofden ze me eerst niet. Maar het gebeurde wel en samen sporten verbroedert enorm. Dat is echt belangrijk geweest voor de relaties binnen de fabriek.’ Opgeruimd Toen Smits in 2011 in Texas begon, was de LHC7 de slechtst presterende kraker binnen Dow wereldwijd. Een jaar later was het juist de meest betrouwbare. Smits: ‘Daarbij was de menselijk aanpak doorslaggevend. Technisch verschillen de krakers binnen Dow niet wezenlijk. Dat is dus anders dan in de Formule 1 waar het verschil in auto’s bepalend kan zijn. In de chemie gaat het dus echt om de bestuurders.’ Toen hij in het begin in Texas door de fabriek liep, schrok hij van de enorme bende. ‘In Nederland zou ik meteen zeggen dat ze thuis er toch ook niet zo’n chaos van maken. Maar gelukkig nam een naaste collega me even mee voor een ritje door een paar wijken. “Hoe vind je dat huis er uitzien?” Een zootje, antwoordde ik. “Daar woont een procesoperator.” Bij een huis met een nog grotere chaos, woonde een proces-engineer.’ De boodschap was duidelijk. ‘Ik moest dat anders aanpakken. Ik ben begonnen met gesprekken over eigenaarschap en samen rondes door de fabriek lopen op vrijdagochtend. Dat wierp zijn vruchten af. Op een gegeven ogenblik belde een medewerker zelfs op of hij een enkele leidingen, die al geruime tijd uit gebruik waren, mocht verwijderen. In het weekend had hij daar nog wel even tijd voor. Toen ik maandag bij de fabriek kwam, was alles opgeruimd. Mensen merkten dat ze werden beloond met een opgeruimde site, waar ze trots op konden zijn.’ Inclusiviteit In Texas kon Smits grotere culturele slagen maken dan in Terneuzen Het gevoel van eigenaarschap is volgens hem hier al veel verder ontwikkeld. Toch ziet hij ook in Nederland nog wel verbeterpunten. ‘Hier bestaat nog steeds de cultuur dat onze vingers gemakkelijk naar de ander gaan. Als iets niet goed gaat of

‘In de Formule 1 kan het verschil in auto’s bepalend zijn. In de chemie gaat het echt om de bestuurders.’ moet verbeteren, vinden we in tachtig procent van de gevallen dat de ander daarvoor verantwoordelijk is. Het is echter veel beter om je energie te richten op waar jezelf invloed op hebt. Als je je alleen maar op de verantwoordelijkheid van anderen richt, raak je veel te gauw gefrustreerd.’ Hij wil vooral een lans breken voor inclusiviteit. Door juist gebruik te maken van de verschillen van mensen, in plaats van er te veel de nadruk op te leggen of zelfs mensen uit te sluiten, kun

je veel bereiken. ‘Ik heb dat altijd wel gehad. Zelf heb ik op een redelijk niveau gevoetbald, in de hoofklasse bij de amateurs. In de kantine en de kleedkamer stond ik tussen de metselaars en schilders. Een geweldige tijd. Samen gingen we ervoor. En neem nu Real Madrid. Lange tijd kochten ze alleen maar alle sterren bij elkaar. Pas toen ze oog kregen voor diversiteit in een team en ook bijvoorbeeld minder technisch begaafde verdedigers aantrokken, gingen ze alles winnen.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2018 13

PET07 O Interview.indd 13

03-07-18 16:53

INNOVATIE

Het bruist weer in Zuid-Holland De innovatiekracht van de provincie Zuid-Holland is afgelopen jaren sterk verbeterd. In 2014 deed Zuid-Holland het nog het slechts van alle provincies. In drie jaar tijd steeg het naar de tweede plaats, achter NoordBrabant. De oprichting van een eigen regionaal ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter, heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Tijd voor een volgende uitdaging: het uitvoeren van de ambitieuze Roadmap Next Economy.

Wim Raaijen

‘Er werd altijd gedacht dat Zuid-Holland, met de Rotterdamse haven als economische motor, weinig aandacht nodig had. De regio zou het zelf wel zou opknappen. Maar dat bleek echt een misvatting’, stelt directeur van InnovationQuarter Rinke Zonneveld. ‘Een paar jaar geleden bleek de provincie zelfs onderaan te staan als het gaat om innovatiekracht.’ Dat was toch wel even schrikken. Te meer omdat innovatiekracht een belangrijke katalysator is voor economische groei. Hoog tijd om de economische ontwikkeling in Zuid-Holland een nieuwe impuls te geven. In het verleden werden regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) opgericht om de economische achterstand van de regio’s weg te werken. Met name de drie noordelijke provincies (NOM) en Limburg (LIOF) hadden daar veel behoefte aan. Ook voor de oostelijke provincies (OostNL) en Noord-Brabant (BOM) zijn ontwikkelingsmaatschappijen opgericht. Inmiddels is het achterliggende doel verschoven naar het versterken van de economie van regio’s in het algemeen. Alleen voor de NOM is op dit moment het wegwerken van de economische achterstand nog een aanvullende reden. De noordelijke provincies blijven immers redelijk onderin hangen. Meest actieve investeerder In 2014 bleek er ook het nodige in Zuid-Holland voor verbetering vatbaar. Het ING Economisch Bureau maakte in dat jaar een ranking die niet goed uitpakte. De provincie kwam op het gebied van innovatie als laatste uit de bus. Deze notering was mede aanleiding om samen met het ministerie van Economische Zaken, de grote Zuid-Hollandse gemeenten en kennisinstellingen

de regionale ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter op te richten. En dat bleek een gouden greep. InnovationQuarter beschikt inmiddels over drie grote investeringsfondsen (in totaal 137 miljoen euro) en was in 2017 de meest actieve investeerder van Nederland. Daarnaast is de Zuid-Hollandse ontwikkelingsmaatschappij verantwoordelijk voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven naar de regio en voor het aanjagen van complexe samenwerkingsverbanden en innovatieprojecten met bedrijven. Volgens gedeputeerde Adri Bom-Lemstra (Economische zaken) hebben de inspanningen van InnovationQuarter het innovatieve klimaat in Zuid-Holland ‘evident versterkt’, zoals ook weer blijkt uit het jongste IQ-jaarverslag. Ook slagen overheden, bedrijfsleven en universiteiten in Zuid-Holland er steeds beter in om samen te werken via nieuwe verbanden, programma’s en agenda’s. Dertig procent In 2017 wilde de provincie Zuid-Holland daarom weleens weten hoe ze er op dat moment voorstond. Ook de cijfers tonen een indrukwekkende inhaalactie aan. De hekkensluiter van 2014 staat nu na Noord-Brabant op de tweede plaats. Het ING Economisch Bureau heeft het onderzoek gevalideerd en bevestigt de resultaten. Dankzij flinke investeringen in innovatie, een bovengemiddelde bedrijvendynamiek en stijgende arbeidsproductiviteit heeft Zuid-Holland haar innovatiekracht enorm verbeterd. Bedrijvendynamiek is het aantal oprichtingen en opheffingen van bedrijven ten aanzien van het totaal aantal bedrijven. Dit getal is geïndexeerd naar de provincies (gemiddelde score van 100).

PETROCHEM 7/8 - 2018 14

PET07 T Roadmap.indd 14

03-07-18 16:52

Een belangrijke verklaring hiervoor zijn de toegenomen investeringen op het gebied van innovatie in Zuid-Holland. Dat was over een periode van twee jaar bijna twee miljard euro, waarvan 750 miljoen is opgebracht door de publieke sector (overheden en kennisinstellingen). Ook het aandeel investeringen uit het buitenland neemt toe: ruim dertig procent van de buitenlandse bedrijven die zich in 2017 in Nederland vestigden, koos voor Zuid-Holland. Dat was twintig procent in 2014. Breder Dat het goed gaat met InnovationQuarter blijkt ook uit het vertrouwen dat de ontwikkelingsmaatschappij krijgt van de metropoolregio Rotterdam-Den Haag. Zo bleek begin van het jaar dat InnovationQuarter de regie krijgt over Roadmap Next Economy. Dit plan is in november 2016 in opdracht van de regio Rotterdam-Den Haag gepubliceerd. Het kwam tot stand onder leiding van de internationale expert Jeremy Rifkin. Met de uitvoering van het plan wil de regio vooroplopen bij de transformatie

Zonneveld: ‘Vergeet niet dat bijvoorbeeld de kastuinbouw bijzonder groot is in de regio en veel innovatie kan aantrekken.’

naar een nieuwe economie, met een aantrekkelijk klimaat voor talenten, ondernemers en investeerders. De visie is inmiddels erkend door de EU en betiteld als ‘best practice’ in Europa. Roadmap Next Economy heeft vijf transitiepaden: Smart Digital Delta, Smart Energy Delta, Circular Economy, Next Education en Next Society. Deze paden geven meteen aan dat de aanpak heel breed is. Rinke Zonneveld: ‘Natuurlijk is zijn het Rotterdamse havengebied en de industrie heel belangrijk binnen het plan. Het gaat echter allemaal nog veel breder dan dat. De hele samenleving wordt erbij betrokken. Ook andere sectoren. Vergeet niet dat bijvoorbeeld de kastuinbouw bijzonder groot is in de regio en veel innovatie kan aantrekken.’ ■

Regionale innovatie-index 2017 versus 2014 Ranking 2017

Ranking 2014

Noord-Brabant

Zuid-Holland

Utrecht

Noord-Holland

Limburg

Gelderland

Noord-Holland

Utrecht

Gelderland

Flevoland

Overijssel

Limburg

Groningen

Overijssel

Friesland

Drenthe

Groningen

Flevoland

Drenthe

Zeeland

Zuid-Holland

Bron: Provincie Zuid-Holland/ING Economisch Bureau

PETROCHEM 7/8 - 2018 15

PET07 T Roadmap.indd 15

03-07-18 16:52

ELEKTROCHEMIE

‘Extra uitdagingen in een complex energiesysteem’ Om het potentieel van het nieuwe elektriciteitsaanbod te benutten, bundelde de Technische Universiteit Delft de activiteiten in het e-Refinery programma. Programmamaker Paulien Herder en programmadirecteur Bernard Dam zetten zich in om de terrawatt windcapaciteit die tot 2050 beschikbaar komt, in te zetten om de chemische industrie te verduurzamen. Elektrochemie speelt daarin een belangrijke rol.

David van Baarle

De transitie naar duurzame energie kan niet alleen worden gedragen door de energiesector. De uitgesproken ambitie van de ondertekenaars van het Energieakkoord om in 2050 CO2-neutraal of zelfs CO2-negatief te produceren, is daarvoor te vérstrekkend. Om echt van onze fossiele verslaving af te komen, moet het hele energie- en industriële systeem om en dat betekent dat ook de gebruikers zich zullen moeten aanpassen. Grofweg zijn die in te delen in gebouwde omgeving, transport en de industrie. Die laatste partij kan bovendien een belangrijke rol spelen in de balancering van het volatiele energieaanbod door zijn vraag te flexibiliseren. Dit is met name nodig naarmate het aandeel windenergie toeneemt, omdat wind nu eenmaal grillig is. Het aandeel hernieuwbare energie in Nederland is met 6,6 procent nog niet heel hoog. Sterker nog: Nederland is op dit vlak het slecht presterende kindje van Europa. Het grootste deel van deze hernieuwbare bronnen komt momenteel op het conto van biomassa, wat onder meer wordt meegestookt in kolencentrales. Het tij lijkt echter gekeerd nu de eerste subsidieloze offshore windparken zijn aanbesteed. Dankzij de socialisering van de offshore elektriciteitstransportnetten, toewijzing van offshore locaties en vereenvoudiging van het vergunningenbeleid, lijkt het aandeel wind de komende jaren snel te kunnen groeien. Reden voor de TU Delft om te onderzoeken hoe de Nederlandse chemische industrie kan profiteren van de één terrawatt windcapaciteit die tot 2050 wordt gerealiseerd. Opslag Om het potentieel van het nieuwe elektriciteitsaanbod te benutten, bundelde de Technische Universiteit Delft de activiteiten in het e-Refinery programma.

Onderzoekers van technische natuurwetenschappen, werktuigbouwkunde, materiaalkunde, elektrotechniek, systeemkunde en bestuur en beleid, buigen zich over vraagstukken op het snijpunt van energie en chemie. Programmamaker van het e-Refinery programma Paulien Herder is hoogleraar complexe energiesystemen en afdelingsvoorzitter van Engineering Systems and Services. ‘Met de transitie naar een koolstofloos energiesysteem, introduceren we extra uitdagingen in het toch al complexe energiesysteem’, zegt Herder. ‘Fossiele koolwaterstoffen hebben nu eenmaal het voordeel dat ze een hoge energiedichtheid hebben en ook nog eens eenvoudig zijn op te slaan. De grootste beperking van elektriciteit is de opslag ervan. Tot nog toe kan dat op grotere schaal alleen met materialen als lithium of andere zware, dure en inefficiënte opslagmedia. Diezelfde elektronen kunnen echter ook worden ingezet in elektrochemische processen om er, in combinatie met bijvoorbeeld CO2, grondstoffen voor de chemische industrie van te maken. Maar ook conversie naar waterstof is een optie.’ Een goed voorbeeld waar technologie de transitie kan ondersteunen, is de door collega Fokko Mulder in Delft ontwikkelde Battolyser. Deze nikkel-ijzer batterij slaat eerst stroom op en produceert waterstof zodra de elektrische opslaggrens is bereikt. Daarmee kan hij zowel stroompieken en -dalen afvlakken voor de korte termijn, als back-up capaciteit leveren op de wat langere termijn. Elektrochemie Energieconversie en -opslag is het specialisme van Bernard Dam, wetenschappelijk directeur van het e-Refinery programma. Hij beweegt zich op het snijvlak tussen chemie en materiaalkun-

PETROCHEM 7/8 - 2018 16

PET07 R E-refinery.indd 16

03-07-18 16:51

FOTO: CANADIAN NUCLEAR LABORATORIES

de. Dam: ‘Het probleem met batterijen is dat ze een fysieke grens kennen. Je kunt een lithium-ion batterij in twee uur opladen, maar dan is hij vol en moet hij eerst weer worden ontladen. Je gebruikt dus kostbare materialen voor een beperkte opslag. Als je datzelfde materiaal gebruikt om bijvoorbeeld water te splitsen in waterstof en zuurstof, kan je daar in theorie eeuwig mee doorgaan. In de toekomst worden de voor energieopslag benodigde materialen alleen maar schaarser en dus is het verstandig naar alternatieve routes te zoeken die opslag en transport vereenvoudigen en goedkoper maken.’ Mierenzuur Nu zijn er in de Nederlandse industrie niet veel elektrochemische processen te vinden. De eerder genoemde productie van waterstof is er één en ook de chloorproductie van onder andere AkzoNobel gaat via een elektrolyse proces. Dam: ‘Als we meer elektriciteit in de chemische sector willen inzetten, kunnen we meerdere wegen bewandelen. De eerste is om bestaande processen te verbeteren of aan te passen aan alternatieve routes. Neem het Haber-Bosch proces voor de productie van ammoniak. Dat proces stamt al uit 1910 en gebruikt hoge druk en hoge temperatuur om ammoniak te maken uit stikstof en waterstof. Nu

Dam: ‘De uitdaging is dat we eigenlijk maar heel weinig weten van de elektrochemische processen die koolwaterstoffen produceren.' gebruikt men nog aardgas als basis voor de waterstofproductie, waarbij ook CO2 vrijkomt. Wellicht kunnen we de reactor zo modelleren dat het beter kan omgaan met fluctuaties in het aanbod van reactanten, zodat we ook waterstof uit elektrolyse kunnen inzetten.’ En als CO2-reductie het uitgangspunt is, is het vastleggen van het broeikasgas in chemische producten ook een waardevolle optie. Het elektrochemisch kraken van kooldioxide voor de productie van koolmonoxide maakt de weg vrij voor carbon capture and usage. In combinatie met waterstof kan die koolmonoxide weer de basis vormen voor ethanol of bijvoorbeeld mierenzuur, een belangrijke uitgangsstof voor de chemische industrie. ‘De uitdaging is dat we eigenlijk maar heel weinig weten van de elektrochemische processen die koolwaterstoffen produceren. De ervaring die de industrie heeft met elektrochemie is fenomenologisch van aard waardoor het moeilijk is voorspellingen te doen over andere conversieprocessen. Om daar uitspraken over te kunnen doen, zal je deze proces-

sen op atomair niveau moeten bestuderen. Dat is een gigantische uitdaging omdat er veel moleculen bij betrokken zijn. We hebben nu promovendi die theoretisch proberen te verklaren wat zich op atomair niveau afspeelt. Het begrijpen van die fysische verschijnselen is nog maar het begin van elektrochemie.’ Uiteindelijk wil je die processen de juiste richting in kunnen sturen, meent Dam. ‘Bovendien moeten we rekening houden met de transportfenomenen die optreden bij combinaties van chemische componenten en elektrische ladingen. De wisselwerking tussen massa, lading en warmtetransport werpt beperkingen op in het ontwerp en materiaalkeuzes. We zullen die eerst moeten begrijpen voor we nieuwe elektrochemische reactoren kunnen bouwen.’ Inconvenient truth Hoewel de belofte van elektrochemie groot is, is Dam redelijk terughoudend in het doen van voorspellingen. ‘Dit soort onderzoek zal hoogstwaarschijnlijk niet binnen twaalf jaar tot kant-en-klareoplossingen voor de procesindustrie PETROCHEM 7/8 - 2018 17

PET07 R E-refinery.indd 17

03-07-18 16:51

BRIGHTLANDS CHEMELOT CAMPUS | SITTARD-GELEEN | DECEMBER 13TH [ Save

the d

ate]

WHEN ELECTRONS POWER MOLECULES www.industryandenergy.nl Halve pagina advertentie Industrie en Energie.indd 1

28-06-18 15:36

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste! Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

PET708 Advertenties.indd 18

03-07-18 16:20

Fysische grens De chemische industrie heeft de afgelopen jaren al stappen gezet op het gebied van procesintensificatie en -optimalisatie. En Herder benadrukt dat daarin nog steeds stappen kunnen worden gezet. ‘De aanloop naar 2050 is lang en we spreken niet voor niets over een transitie. Waar mogelijk moeten we zoveel mogelijk gebruikmaken van de bestaande assets en zo veel mogelijk optimaliseren. Hoogstwaarschijnlijk zullen de traditionele en nieuwe systemen nog een tijdje naast elkaar kunnen draaien. Elektrolysers zullen concurrerend moeten worden met andere vormen van waterstofproductie, nu uit aardgas.

ILLUSTRATIE: TU DELFT

leiden. We richten ons dan ook eerder op de industrie van 2050 dan op 2030. Er zijn geen snelle oplossingen. Wat dat aangaat heeft Al Gore een sterke titel gekozen voor zijn film over de problemen die ontstaan rondom de uitstoot van kooldioxide. De ‘inconvenient truth’ is dat er geen kant-en-klare-oplossingen zijn, dat we veel geld moeten investeren in de transitie van zowel de energiesector als de industrie en dat er hoogstwaarschijnlijk ook desinvesteringen zullen zijn, omdat de inzichten gaandeweg zullen veranderen. De VNCI rekende onlangs uit dat het twee keer dertig miljard euro zou kosten om de CO2-reductiedoelstellingen in respectievelijk 2030 en 2050 te halen. Dat het duur is, wil niet zeggen dat we er niet aan moeten beginnen, de alternatieven zijn namelijk een stuk vervelender.’ Hoe Dam die toekomstige schone industrie voor zich ziet, is nog niet helemaal duidelijk. Hij vindt het in ieder geval een taak van de wetenschap om vele oplossingsrichtingen te verkennen en onderzoeken. ‘De afgelopen jaren hebben chemiewetenschappers veel tijd besteed aan het optimaliseren van bestaande processen. Daardoor zijn we het van scratch bedenken van processen in de loop der jaren verleerd. Ook de industrie leunt op processen die jaren geleden zijn bedacht en kan maar moeilijk overstappen op fundamenteel andere productiemethoden. De chemical engineering moet zich heruitvinden om elektrochemie een plaats in de opleiding te geven. Voor een vak als proces systems control breken eveneens interessante tijden aan.'

Herder: ‘Elektrolysers zullen concurrerend moeten worden met andere vormen van waterstofproductie.’ Op dit moment zijn de systeemkosten te hoog, weet Herder. 'Bij veel processen nemen die kosten af naarmate de schaalgrootte toeneemt, maar de elektrolyse-processen hebben een fysische grens die de omvang van de elektrolyseplaten beperkt. De fysische grens ligt rond de één vierkante meter en als je hem groter maakt, neemt de efficiency juist af. Nu kun je wel modulaire systemen bouwen, maar die zijn weer relatief duur. Overigens moeten ook deze kosten geen excuus worden om er dan maar niet mee verder te gaan. We moeten straks terrawatt-uren aan elektriciteit kunnen opslaan. Dat gaan we waarschijnlijk niet redden met batterijen. Hier heeft in mijn ogen ook de overheid mede een taak om het gat te helpen dichten tussen de lage kosten van fossiele brandstoffen en de hogere kosten voor schone alternatieven.’ Onzekere toekomst De vraag die de samenleving, de politiek en de industrie zich zou moeten stellen, is welke industrie ze wensen in 2050. Herder: ‘Wetenschap begint vaak met de juiste vragen stellen om daarna de mogelijke antwoorden te zoeken en onderzoek in te richten. Het antwoord op de vraag welke rol de industrie speelt in 2050 kan wel eens pijnlijk worden. Nederland heeft een grote chemische

industrie en energiesector opgebouwd dankzij zijn geografische ligging aan zee. Daarmee konden we grondstoffen eenvoudig invoeren en koelwater is ook in grote getale voorhanden. Als die centraal geproduceerde fossiele grondstoffen plaatsmaken voor lokale grondstoffen en energie door wind en zon wordt geleverd, hebben we geen geografische voordelen meer ten opzichte van Duitsland, België of andere landen om ons heen. Gaan we straks inderdaad dichter bij de consument produceren en de grondstoffen lokaal betrekken? Of blijft Nederland zich positioneren en onderscheiden als belangrijke energie- en grondstoffenhub van Europa? Het kan zich in ieder geval onderscheiden op het mondiale industriële speelvlak door te blijven investeren in kennisontwikkeling. Op microniveau hebben we immers kennis nodig over goedkope en efficiënte materialen, katalysatoren en elektrochemische processen. Die moeten we op mesoniveau integreren in reactoren en processen om die vervolgens op macroniveau in het totale energie- en chemiesysteem en de maatschappij in te bedden. Als we blijven investeren in de kennis op die drie niveaus, kan Nederland ook in de nieuwe industriële werkelijkheid een rol blijven spelen.’ ■

PETROCHEM 7/8 - 2018 19

PET07 R E-refinery.indd 19

03-07-18 16:51

PLANT ONE

Consortium gaat versleten autobanden verwaarden Plant One Rotterdam bouwt een proefinstallatie waarin een pyrolyse-reactor tienduizend ton versleten autobanden verwerkt tot olie en carbon black. Twee extra processtappen werken dit vervolgens op tot eindproducten met een hoge kwaliteit. Op termijn moet dit leiden tot een fullscale-installatie van zeventigduizend ton per jaar.

Versleten autobanden vormen een afvalstroom waarvoor nog geen goede verwerkingsmogelijkheden zijn. Meestal worden autobanden daarom nog gestort of verbrand. Een recyclingfabriek voor autobanden, die hoge kwaliteit eindproducten kan produceren voor een marktconforme prijs, zou de kringloop kunnen sluiten en zo zorgen voor een circulaire oplossing voor versleten autobanden. Zwavelvrije olie Zo ver is het nog niet, maar Plant One Rotterdam heeft een consortium opgericht om de technologie voor zo’n fabriek te testen. Het bouwt een proefinstallatie waarin een pyrolyse-reactor versleten autobanden gaat omzetten in olie en carbon black. Dit pyrolyse-proces was tot nu toe niet rendabel omdat er te veel zwavel in de olie zit en de carbon black een matige kwaliteit heeft. Daarom bouwt het consortium bij de pyrolysereactor ook een hydrogenatie-eenheid om de oliefractie te ontzwavelen en te zuiveren tot een bruikbare kwaliteit. Het doel is zwavelvrije olie te produceren, die aan de EN-590 (diesel) specificatie voldoet voor schepen en hernieuwbare energieopwekking. Zo kan een van de partners de brandstof direct gebruiken als feedstock in een warmte/kracht-centrale. Daarnaast wordt een innovatief lagetemperatuur proces getest waarbij een zeer hoge kwaliteit carbon black wordt gemaakt uit de zware pyrolyse-fractie. Dit kan vervolgens worden gebruikt als nieuw materiaal voor energieopslag in accu’s. Het zou zeldzame materialen

zoals lithium die hier nu voor worden gebruikt, kunnen vervangen. Marktrijpe oplossing In de pilot zullen tienduizend ton versleten banden worden verwerkt tot olie en carbon black. Het doel is om aan het einde van het project een marktrijpe oplossing klaar te hebben voor de lokale recycling van banden. Het plan is om vervolgens twee fullscale-verwerkingsinstallatie van zeventigduizend ton per jaar te bouwen, één in Nederland en één in de UK. Deze installaties hebben de capaciteit voor de volledige banden afvalstroom in Nederland en vijftien procent van de stroom in de UK. Aan het project werken diverse partners uit twee landen samen. Ze combineren en ontwikkelen de drie kerntechnologieen van het Nederlandse Newco en Plant One Rotterdam, het Engelse Edible Oil Direct en de universiteiten van Brighton en Bournemouth. Samen kunnen zij een technisch en economisch haalbare oplossing ontwikkelen, wat geen van de partners alleen kan. De betrokken bedrijven hebben de faciliteiten, expertise en vergunningen, en beide universiteiten hebben unieke technische expertise. ■

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door Plant One

PETROCHEM 7/8 - 2018 20

PET07 M Plant One.indd 20

03-07-18 16:50

PLANT ONE

Pilot met afvang en omzetting van CO2 Plant One Rotterdam wil graag haar bestaande pilotplants integreren met een mogelijkheid om CO2 af te vangen en te verwerken FOTO’S: PLANT ONE

tot bruikbare, nieuwe grondstoffen. Haar vestiging in de Botlek is een perfecte locatie om dit uit te proberen, want alle benodigde vergunningen en de infrastructuur voor de benodigde utilities en energie is volledig aanwezig. In het project Carbon One voert Plant One daarom op sub-industriële schaal een pilot uit.

Binnen Carbon One wordt een installatie gebouwd en getest waarmee CO2 uit rookgas wordt afgevangen en direct met innovatieve technologie wordt omgezet in nuttige producten. Het gaat dan om de productie van methanol, e-fuels en waxes. De installatie zal bestaan uit een absorptie- en een regeneratiekolom, een scrubber kolom en een SKID. Bovendien wordt een nieuwe solvent ontwikkeld als alternatief voor de bestaande technologie voor CO2-afvang op basis van mono-ethanolamine.

De pilotplant zal gedurende acht maanden semi-continu operationeel worden getest om de afzonderlijke processen en de ketenintegratie te optimaliseren. Bovendien zullen verschillende afnemers tests met de eindproducten doen. Vooral voor de geproduceerde e-fuel is dit van belang omdat het om een nieuw product gaat. Vanuit de luchtvaart is daar overigens al belangstelling voor. Concurrerend Doel is om een netto overall CO2-emissiereductie van 75 procent te behalen in het directe proces, eerst nog met gebruik van “grijze” energievoorzieningen. De CO2 wordt afgevangen uit de rookgassen van een pyrolyse-reactor die versleten autobanden gaat omzetten in olie en carbon black (zie artikel hiernaast). In

het project alleen al wordt een emissiereductie van negenhonderd tot duizend ton CO2 nagestreefd in acht maanden tijd. Bij gebruik van groene, hernieuwbare energiebronnen kan in de toekomst de CO2-emissie van het proces naar nul worden gebracht. Uiteraard onderzoekt Plant One de economische haalbaarheid van de technologie en vanaf welke CO2-emissiebeprijzing en welke elektriciteitsprijs de gemaakte eindproducten concurrerend kunnen worden geproduceerd. Met die informatie kan het de afvangtechnologie verder op de markt brengen. Na afloop van de pilot zal de CO2-afvanginstallatie overigens permanent opgesteld en beschikbaar blijven bij Plant One Rotterdam voor verder onderzoek, gebruik en demonstraties. ■

Biobrandstof uit slibkoek Op de locatie van Plant One in Rotterdam bouwt het consortium To-Syn-Fuel een proefinstallatie voor de productie van biobrandstof uit zuiveringsslib. De proeffabriek zal naar verwachting in 2019 operationeel zijn.

Kern van het To-Syn-Fuel-proces is een thermo-katalytische technologie van het Duitse onderzoeksinstituut Fraunhofer. Daarmee kan een breed scala aan biomassa, waaronder slibkoek, worden

omgezet in drie hoofdproducten: vloeibare bio-olie, waterstofrijk synthesegas en biochar, een houtskoolachtige stof. Het consortium combineert deze technologie met een proces waarbij onder hoge druk de zuurstof uit de olie wordt verwijderd. Ook volgen er nog conventionele raffinagestappen om de olie op te werken tot een groene brandstof die direct kan worden gebruikt in verbrandingsmotoren. In de proeffabriek worden deze technologieën gecombineerd om te bewijzen dat het geïntegreerde proces werkt en economisch rendabel is. Plan is om met

de ervaringen die To-Syn-Fuel in Rotterdam opdoet, in heel Europa soortgelijke fabrieken van de grond te krijgen. Het consortium bestaat uit een aantal Europese bedrijven en kenniscentra. Naast Fraunhofer zijn het Nederlandse Engie Services en slibverwerker SNB betrokken. Maar ook de universiteiten van Bologna en Birmingham en diverse Spaanse, Britse, Italiaanse, Duitse en Nederlandse bedrijven hebben zich aan het consortium verbonden. De Europese Unie financiert grotendeels de 14,5 miljoen euro die zijn begroot voor het proefproject. ■ PETROCHEM 7/8 - 2018 21

PET07 M Plant One.indd 21

03-07-18 16:50

PLANTMANAGER

‘Ik wil het beste uit iedere medewerker halen’ Belg Wim Lamberts is sinds 2015 site manager bij Air Liquide Rozenburg Rotterdam, een van de grootste sites van deze Franse multinational. Er wordt wel eens gekscherend gezegd ‘jullie verkopen lucht’, maar als Lamberts begint te praten, wordt al snel duidelijk dat het hier niet over gebakken lucht gaat. Op z’n Frans: au contraire! ‘Binnen deze familie gaat het over ondernemerschap en werken vanuit brains, heart and guts.’

Laura van der Linde

DE PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over het werk, de visie en het bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail ons: redactie@industrielinqs.nl.

Air Liquide is opgericht in 1902 in Frankrijk. Wie een woordje over de grens spreekt, begrijpt dat de gasproducent ‘vloeibare lucht’ verkoopt. ‘Klopt, wij verkopen lucht’, vertelt site manager Wim Lamberts van locatie Rozenburg lachend. ‘Eigenlijk industrieel gas verkregen door de destillatie van lucht, namelijk zuurstof, stikstof en argon. Daar is het ooit mee begonnen, en later zijn daar waterstof, koolstofmonoxide, syngas, stoom en stroom bijgekomen. En de CO2 die vrijkomt in het productieproces van H2 en CO, wordt deels opgevangen, gezuiverd en vloeibaar gemaakt.’ Vloeibare CO2 wordt bijvoorbeeld gebruikt door fruittelers. ‘De CO2 versterkt het effect van fotosynthese waardoor bijvoorbeeld de aardbeien een boost krijgen. Ook helpt deze zuivere CO2 om bijvoorbeeld voorverpakte sla langer fris te houden en het zorgt voor de bubbels in frisdrank.’ Leveren aan de buurman Air Liquide levert aan verschillende sectoren. Niet alleen aan de industrie, maar ook aan de medische wereld. Zo hebben mensen met een slaap-apneu, die tijdens de slaap last hebben van een stokkende adem, veel baat bij de toediening van zuivere zuurstof. En denk bij de medische wereld ook aan de gassen die ervoor zorgen dat de lucht in een laboratorium zuiver blijft. Verder vindt het bedrijf haar klanten onder andere in de maritieme wereld, de elektronica, de staalindustrie en uiteraard de petrochemische sector. De gasproducent heeft vestigingen in ongeveer tachtig landen wereldwijd en exploiteert in de Benelux een drieduizend kilometer lang pijpleidingennetwerk, dat zich uitstrekt van Noord-Frankrijk tot Rotterdam. Daarop zijn zowel productievestigingen

van het bedrijf zelf aangesloten alsook industriële klanten, de grootverbruikers. De site op Rozenburg (Rotterdam) is een van de grootste productievestigingen wereldwijd. ‘We zijn zowel verbonden met het pijpleidingnetwerk als met diverse bedrijven op dit industrieterrein’, vertelt Lamberts. ‘Zo leveren we bijvoorbeeld CO aan onze directe buurman Huntsman die dit gebruikt voor de productie van polyurethaan.’ Twee andere grote sites bevinden zich in Antwerpen (België) en Houston (VS). Waterstof Op de site in Rozenburg staan onder andere een vloeibare CO2-fabriek, drie waterstoffabrieken en drie warmtekrachtkoppelingen (WKK’s). De WKK’s maken stoom en stroom. ‘Een waterstoffabriek waar aardgas wordt gekraakt, is als het ware een groot fornuis. We kunnen verwarmen tot een temperatuur van zo’n duizend graden Celsius. De warmte wordt gebruikt om stoom te produceren, die eveneens naar onze klanten gaat. Zoals gezegd wordt de CO2 opgevangen en ook vloeibaar gemaakt.’ De waterstoffabrieken leveren per pijpleiding vooral aan klanten in de petrochemische sector in Rotterdam en Antwerpen. Maar met waterstof bereidt de gasproducent zich ook voor op de overstap naar waterstof aangedreven voertuigen, zoals auto’s. Waterstof wordt gezien als een van de oplossingen die een antwoord kan bieden op de uitdagingen van schoon vervoer: vermindering van broeikasgassen, vervuiling in de steden en afhankelijkheid van op olie gebaseerde brandstoffen. Air Liquide is actief betrokken bij het opzetten van deze industrie en draagt bij aan wijdverbreide gebruik van waterstof als schone energie. Lamberts: ‘Waterstofmobiliteit is nog

PETROCHEM 7/8 - 2018 22

PET07 P Plantmanager.indd 22

03-07-18 16:48

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

wel een niche, maar we geloven dat dit in de toekomst belangrijk zou kunnen gaan worden. Wij hebben er in ieder geval de installaties voor.’ De waterstoffabrieken maken onder andere gebruik van reststromen van omliggende bedrijven. ‘We krijgen bijvoorbeeld raffinaderijgas en dit wordt ingezet als grondstof voor de waterstoffabrieken.’ Groeien Lamberts voelt zich senang binnen de grote Air Liquide familie. Hij is hier in 2004 in dienst gekomen. ‘Ik ben als engineer gestart op de afdeling netwerk coördinatie op het Benelux-hoofdkantoor in Brussel. In 2007 werd ik manager van deze afdeling.’ Hij was toen dertig en ondanks zijn jonge leeftijd, kreeg hij drie jaar later een nieuwe functie met nog meer verantwoordelijkheid. ‘Ik gaf sturing aan de aan- en verkoop van energie (aardgas en elektriciteit) voor de Benelux. Ons bedrijf is goed voor een paar procent van het totale aardgasgebruik in België en Nederland, dus het gaat hier over enorme volumes.’ Sinds 2015 is Lamberts site manager op de Rozenburg-site. Toen hij dit verzoek

Lamberts: ‘Iedereen krijgt hier kansen. Je moet ze alleen wel pakken.’ kreeg, moest hij wel even nadenken. Of liever gezegd, even puzzelen. ‘Ik woon met veel plezier met mijn gezin in Grimbergen (België). Dat is ongeveer honderdvijftig kilometer verderop. Dagelijks heen en weer was geen optie.’ Gelukkig deed Air Liquide een handreiking. ‘Er is een appartement beschikbaar gesteld waar ik een paar nachten in de week verblijf. Op deze manier is het goed werkbaar.’ Lamberts realiseert zich dat hij alle kansen heeft gekregen om te groeien. ‘Daarin excelleert het bedrijf, vind ik. Er wordt niet naar achtergrond of leeftijd gekeken. Als jij je job goed doet, mag je stappen voorwaarts maken.’ De producent heeft hiervoor diverse ontwikkelingsprogramma’s. ‘Het ene programma bereidt mensen voor op leiderschapsfuncties en het andere laat diegenen die dit niet ambiëren groeien in hun vakmanschap. Ook hebben we een community van experts die hun kennis doorgeven aan de jongere generatie.’

Duidelijkheid Iedereen krijgt de kans om te groeien. Zo heeft Lamberts onlangs iemand, die als operator is begonnen, de mogelijkheid geboden om een hbo-studie te volgen. ‘Ook onze huidige manager van de technologie afdeling in Rozenburg heeft zo’n parcours afgelegd. Begonnen als operator, daarna hbo, toen engineer, en nu dus manager. Ik vind dat een goede zaak. Iemand die presteert, moet je belonen. Dat is goed voor de medewerker zelf en je geeft hiermee ook een signaal naar de rest van het bedrijf. We laten zien dat iedereen hier kansen krijgt. Je moet ze alleen wel pakken.’ Ook trekt het bedrijf veel jonge medewerkers aan. Daarvoor zijn er speciale programma’s opgericht. Zo krijgen nieuwe medewerkers met een masterdiploma internationale kansen binnen het bedrijf. Air Liquide is volgens Lamberts een bedrijf dat medewerkers aanmoedigt tot ondernemen, tot zelfstandigheid. ‘Je krijgt ruimte om zelf op zoek te gaan PETROCHEM 7/8 - 2018 23

PET07 P Plantmanager.indd 23

03-07-18 16:48

EVENEMENTENHAL DELFZIJL | 17 OKTOBER

[Sch

rijf

nu i

In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Net als bomen, die zijn niet CO2-neutraal, maar zetten kooldioxide juist om.

Programma 10.30 uur

Aanvang congres • Keynote Ulco Vermeulen (Gasunie) • Pitches Northern Enlightenmentz

Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiele grondstof. De eerste projecten zijn er. En wat is er op termijn nog meer mogelijk?

12.00 uur

Netwerklunch

13.00 uur

Aanvang middagprogramma • Korte presentaties • Interactief debat

14.15 uur

Korte pauze

14.45 uur

Vervolg programma • Keynotes • Bekendmaking winnaar Northern Enlightementz

16.15 uur

Netwerkborrel

Bij Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie nog meer kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

Initiatiefnemers: Eventpartners:

Partners:

www.eemsdeltavisie.nl EemsDeltavisie hele pagina24 13062018.indd 1 PET708 Advertenties.indd

28-06-18 16:20 09:53 03-07-18

naar oplossingen. Als die manier van werken bij je past, dan kun je hier lang blijven werken.’ Deze werkwijze past in ieder geval heel goed bij Lamberts’ persoonlijke visie. ‘Mijn ambitie als site manager is om het beste uit iedere medewerker te halen. Ik zorg ervoor dat ze gemotiveerd zijn en dat ze dagdagelijks scherp blijven. Daarmee maak je het verschil.’ Een voorwaarde hiervoor is dat de juiste persoon op de juiste plek zit. Toen hij in 2015 werd aangesteld om deze site aan te sturen. werd allereerst iets meer stroomlijning aangebracht. Lamberts illustreert dit met een voorbeeld: ‘Op de maintenance-afdeling deed iedereen voorheen alles. Nu hebben we onderscheid gemaakt tussen lange- en kortetermijn onderhoud.’ Een andere voorwaarde is volgens Lamberts duidelijkheid. ‘Als de opdracht duidelijk is, dan gaat de medewerker er naar handelen. Zo simpel is het.’ Brains, heart and guts Als manager heeft Lamberts zich onder andere laten inspireren door het managementboek No Nonsense. ‘Ik las dat het verschil tussen gewoon meedraaien of het verschil maken in drie dingen zit, namelijk brains, heart and guts. Ik vond dat heel treffend samengevat. Brains, de hersenen, staat natuurlijk voor het gezonde verstand, de dingen niet te moeilijk maken.’ Heart zit in het uitblinken in menselijke interactie, empathie. ‘Als manager probeer ik zowel top-down als bottum-up de lijnen open te houden. Ik vind het belangrijk dat iedereen goed in zijn vel zit.’ Om die reden is Lamberts ook regelmatig op de werkvloer te vinden. ‘Managing by walking around’ noemt hij dit. ‘Veel speelt zich af in de wandelgang. Ik ben tegen lange e-mailberichten. Als ze meer dan dertig regels tekst bevatten, stuur ik ze terug. Dan moet je gewoon naar me toe komen.’ En tenslotte de guts, het lef. ‘Om beslissingen te nemen, heb je lef nodig. Je bent bekend met de targets, je bewaakt de randvoorwaarden. Dan moet je knopen durven doorhakken.’ Volgens Lamberts moet je op basis van tachtig procent kunnen beslissen. ‘Niet wachten tot je echt alles weet, want dat moment komt toch nooit.’ Een beslissing kan ook zijn dat de medewerker hulp inschakelt. Dat hij met een probleem bij Lamberts

‘Een innovatie hoeft niet ingewikkeld en kostbaar te zijn.’ aanklopt. ‘Prima! Maar mijn eerste vraag is: “Heb je ook al nagedacht over een oplossing?” Dat is weer dat ondernemerschap dat bij ons bedrijf in de genen zit.’ Digitalisering Deze manier van werken, waarbij medewerkers veel ruimte krijgen om oplossingen en ideeën te delen, leidt tot goede, praktisch toepasbare innovaties. ‘Zo hadden we op de waterstoffabriek te maken met onderhoudswerkzaamheden op moeilijk bereikbare plekken. Na gesprekken tussen de onderhoudsman en een leverancier is een robot speciaal voor dit werk ontwikkeld.’ Of een ander voorbeeld: ‘Tijdens een onderhoudsstop had iemand gemopperd dat hij de helft van de informatie miste. Na de vraag “Hoe zou je dat oplossen?” is hij aan de slag gegaan en ontwikkelde hij de LOTO-wallpaper. Simpelweg een groot vel papier op de muur waarop iedereen kan bijhouden waar hij aan het werk is en wat de status is. Een innovatie hoeft niet ingewikkeld en kostbaar te zijn.’

Een andere innovatie waar Lamberts in gelooft, is big data. ‘Dankzij digitalisering kun je heel gericht aantonen waar je nog kunt verbeteren op kerndomeinen als betrouwbaarheid en energie-efficiëntie. Je kunt beter de vinger op de wonde leggen en dan ingrijpen daar waar het pijn doet.’ Momenteel draait er een pilot met iPads. ‘Iemand komt buiten bijvoorbeeld een klep tegen die niet goed functioneert en dan kan hij ter plaatse een storing werkorder aanmaken. We kunnen op deze manier de efficiency enorm verbeteren.’ Lamberts is enthousiast over de innovatiecultuur van Air Liquide en wat hierdoor allemaal nog mogelijk is. ‘Medewerkers kunnen zich ontwikkelen en dat geldt ook voor de assets. We organiseren jaarlijks een innovatiedag. Alle lagen van de organisatie worden uitgedaagd om met slimme ideeën te komen. Of dat nu een op maat gemaakte robot, een vel papier aan de muur of een sensor op een kritische asset is. Pas als mensen hun ideeën uiten, kun je er iets mee doen.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2018 25

PET07 P Plantmanager.indd 25

03-07-18 16:48

Iv-Industrie

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

GROTE BATTERIJ BIEDT NIEUWE MOGELIJKHEDEN Bredenoord heeft op het terrein van DNV GL zijn Big Battery Box getest, een mobiele energieopslag voor grote vermogens. De installatie heeft een vermogen van zeshonderd kilowattuur en kan binnen een uur opladen en ontladen. Het is een 20ft-container gevuld met Li-ion accu’s, vermogenselektronica en klimaatcontrole, oftewel een grote batterij die veilig en snel kan worden verplaatst. De installatie kan energie opslaan uit zonne-installaties en windmolens, en eventueel worden opgeladen via het vaste net of vanuit aggregaten. De containers zijn eenvoudig te koppelen waardoor opschakelen naar een vermogen van meerdere megawatts mogelijk is. ‘De installatie is zeer geschikt voor peakshaving, het opvangen van een kortstondig hoge stroomvraag, bijvoorbeeld als op een bouwplaats tijdelijk een torenkraan in actie komt’, vertelt Margien Storm van Leeuwen, manager New Business van Bredenoord. Tijdens de test werd de Big Battery Box gekoppeld aan het Flex Power Grid Lab van DNV GL. Dit lab bootst de situatie in een smart grid na en kan zo de performance en betrouwbaarheid van de installatie in de praktijk vaststellen. De installatie kwam goed door de tests, ook bij niet ideale omstandigheden. SUBSIDIE VOOR BOUW BATTOLYSER Het Waddenfonds kent 480.000 euro subsidie toe om een zogenoemde Battolyser te realiseren naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. Begin 2019 moet het project gereed zijn. In feite is de Battolyser een elektrolyser met nikkel/ijzer-elektroden zoals in de Edison-batterij van ruim honderd jaar geleden. Nadelen van deze Edison-batterij waren de waterstofverliezen tijdens het laden en de lagere bruikbare capaciteit. De battolyser benut juist de waterstofproductie en verbetert ook de batterijcapaciteit. Volledig opgeladen functioneert de Battolyser als elektrolyser die met een hoog rendement waterstof produceert uit water en elektriciteit. Op het moment dat er een tekort is aan elektriciteit voedt de Battolyser het net als een batterij. De eerste battolyser van 15kW/60kWh zal begin 2019 in Eemshaven worden geplaatst, waarna het apparaat cyclisch wordt getest om de zuiverheid van het waterstofgas en de efficiëntie te kunnen onderzoeken. Na de testfase wordt een plan voor een volgende opschaling opgesteld. Zo wordt nu al gekeken naar installaties met een capaciteit van één en zelfs tien megawatt.

FOTO: NUON

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: BREDENOORD

INNOVATIE

PETROCHEM 7/8 - 2018 26

PET07 G Innovatie.indd 26

03-07-18 16:45

KALKSTRUCTUUR WORDT HALFGELEIDER VOOR ZONNECELLEN Onderzoekers van AMOLF hebben een manier gevonden om structuren van kalk, zoals een zee-egelskelet, geschikt te maken voor gebruik in elektronica. Daarvoor passen ze de samenstelling aan zodat het materiaal een halfgeleider wordt, maar wel zijn vorm behoudt. Zonnecellen worden hiermee efficiënter en stabieler. Kalk komt op aarde veel voor in bijvoorbeeld kalksteengroeven en skeletten van dieren. Wim Noorduin, groepsleider Self Organizing Matter van AMOLF, zet kalkstructuren om in perovskiet, een veelbelovend nieuw materiaal voor zonne-cellen. Hij noemt perovskiet het ‘goud’ binnen het halfgeleideronderzoek. Zonnecellen van de halfgeleider perovskiet zijn efficiënt en goedkoper dan traditionele silicium zonnecellen. ‘Door een vooraf gekozen structuur van kalk om te zetten in het functionele perovskiet, hebben we nu controle over zowel de vorm als de functie van het materiaal’, zegt Noorduin. Daardoor is het mogelijk een structuur te maken die zonlicht efficiënter opvangt. Bovendien gaat de huidige generatie zonnecellen van perovskiet nog niet lang genoeg mee. Het perovskiet valt te snel uit elkaar. ‘Wij denken dat onze perovskietmicrostructuren veel stabieler zijn. Zonnecellen van dit materiaal zouden dus langer mee moeten gaan’, zegt Noorduin.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: WOUTER HAGENS

FOTO: BART VAN OVERBEEKE

GENERATOR VERRUILT DIESEL DOOR MIERENZUUR In een pilotproject heeft Team FAST, een studententeam van de TU Eindhoven, een generator voor bouwplaatsen getest. Deze wekt elektriciteit op met duurzaam geproduceerd mierenzuur, dat heel snel kan worden gesplitst in waterstof en CO2. Team FAST werkt al een aantal jaren aan de toepassing van ‘hydrozine’ als energiedrager, dat voor 99 procent bestaat uit duurzaam geproduceerd mierenzuur. Dit hydrozine splitsen de studenten in waterstof en CO2, waarbij het waterstof wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken. De CO2 die vrijkomt, wordt weer gebruikt voor de productie van hydrozine, dus netto is de brandstof CO2-neutraal. Waar het team zich in eerste instantie richtte op het gebruik van hydrozine in de transportsector denkt het dat hydrozine ook op andere terreinen van nut kan zijn, zoals in de bouwsector. ‘Hydrozine is een aantrekkelijke optie op locaties waar normaal gesproken geen elektriciteit aanwezig is, zoals op een bouwterrein’, zegt teammanager Max Aerts. ‘De brandstof is eenvoudig te tanken en heeft een hoge energiedichtheid. En in vergelijking met dieselgeneratoren stoten we geen stiktofoxiden uit en netto geen CO2. Ook maakt onze generator weinig geluid.’ De pilotversie van de generator is twee weken lang in de praktijk getest op een bouwplaats waar bouwbedrijf BAM Infra aan de N211 werkt. Het team zal hierbij een deel van de elektriciteit leveren met hydrozine. ‘Door het systeem in werking te hebben op een echte locatie, kunnen de verbeterpunten sneller zichtbaar worden’, aldus Aerts.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 7/8 - 2018 27

PET07 G Innovatie.indd 27

03-07-18 16:45

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

NEREUS-pilotlocatie officieel geopend Eind juni 25 juni is de NEREUSpilotlocatie in Rotterdam officieel geopend. Op deze locatie in het Merwe-Vierhavengebied doet Evides Industriewater onderzoek om zoveel mogelijk waarde uit huishoudelijk afvalwater te creëren, zoals water, nutriënten en energie. In verschillende stappen en met behulp van diverse technieken wordt het afvalwater verzameld en verwerkt tot bruikbare grondstoffen. Dit onderzoek is onderdeel van het Europese Interreg project NEREUS.

AkzoNobel neemt Fabryo over AkzoNobel heeft een overeenkomst gesloten om honderd procent van de aandelen van Fabryo over te nemen, waarmee zij de marktleider wordt in de Roemeense markt voor decoratieve verven. De transactie betreft twee productielocaties en zes distributiecentra voor decoratieve verven, lijmen en specie/mortel, en een van de grootste decoratieve verffabrieken in de regio met de mogelijkheid die verder uit te breiden. Het bedrijf boekte in 2017 een omzet van ongeveer 45 miljoen euro en beschikt over een leidend consumentenproductportfolio en een professioneel marktsegment in Roemenië. De geplande transactie wordt naar verwachting afgerond in de tweede helft van 2018.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

SAP en Endress+Hauser werken aan gezamenlijke IIoT-oplossingen SAP en Endress+Hauser gaan intensiever samenwerken bij de ontwikkeling van Industrial Internet of Things (IIoT)-applicaties voor de procesindustrie. SAPis marktleider op het gebied van zakelijke software, en Endress+Hauser is gespecialiseerd in meettechnologie voor de proces- en laboratoriumindustrie. De bedrijven zijn van plan om in de toekomst nauwer samen te werken aan de ontwikkeling van gezamenlijke oplossingen en klantimplementatie.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET07 L Platform.indd 28

03-07-18 16:40

‘EXPERTQU TES’ De nood aan onderhoudstechnici, procesoperatoren, wetenschappers en ingenieurs is hoog, maar ook data-analisten en jongeren met specifieke kennis van ICT en elektronica zijn broodnodig. Ook in de chemie en farma spelen big data en digitalisering een sleutelrol in de optimalisering en automatisering van logistieke en productieprocessen.’ Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder Essenscia Vlaanderen, over de verdubbeling van het aantal vacatures in de Vlaamse chemie- en farmasector.

De Eemshaven wordt leverancier van grondstoffen voor de chemische industrie. Met de energietransitie komen grote ontwikkelingen op ons af. Dan is het belangrijk dat we in harmonie en met één gezicht de ontwikkelingen tegemoet treden en onze belangen kunnen behartigen.’ SBE-voorzitter Cor Zijderveld tegen Dagblad van het Noorden over het samengaan van de stichting Bedrijfs Belangen Eemshaven (BBE) en de vereniging Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE).

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

-intensificatie Cor van de Linde iTanks, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Gerald Schotman Nederlandse Aardolie Maatschappij, directeur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven Verocy, partner/ founder

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Wouter Stam Flowid, managing director

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Jan Bout Bout&Co, partner

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2017

PET07 L Platform.indd 29

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Plant Manager of the Year 2016

03-07-18 16:40

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 170308 iLinqs Platformadv.indd PET708 Advertenties.indd 30 1

08-03-17 16:20 16:02 03-07-18

ENERGIETRANSITIE

Storelectric wint met duurzame energieopslag Een half jaar na het uitschrijven van de NAM70 Challenge werd begin vorige maand bekend met wie de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in zee gaat om te werken aan een oplossing voor grootschalige energieopslag. Storelectric werd door de jury unaniem verkozen tot winnaar. De innovatie van het Britse team is gebaseerd op ‘compressed air energy storage’, een systeem waarbij overtollige energie in de grond wordt opgeslagen.

Lotte Burger

De NAM realiseert zich inmiddels dat innovatie hard nodig is, wil het bedrijf nog relevant zijn in de toekomst. Zodoende schreef het bedrijf naar aanleiding van haar zeventigste verjaardag begin dit jaar een wedstrijd uit om scale-ups (groeiende bedrijven, red.) van over de hele wereld uit te dagen met een oplossing te komen voor duurzame energieopslag. Er kwamen maar liefst 45 inzendingen binnen, waaruit vervolgens drie finalisten werden gekozen. Deze drie teams mochten vorige maand voor het laatst alles in de strijd gooien om de jury te overtuigen van hun idee. Ondergronds reservoir Eén van de innovaties werd ingediend door het Britse team Storelectric. Zij kwamen met het idee voor een ‘compressed air energy storage’, waarbij gebruik wordt gemaakt van een techniek die al lange tijd bestaat. Het team bedacht een systeem waarbij een overschot aan winden/of zonne-energie onder de grond kan worden opgeslagen. Dit gebeurt onder hoge druk in een ondergronds reservoir, zoals een leeg olieveld of zoutmijn. De lucht wordt samengedrukt waardoor het mogelijk wordt de overtollige energie op te slaan. Wanneer er juist energie nodig is, in bijvoorbeeld de koude wintermaanden, dan is het mogelijk de lucht weer vrij te laten. Door het drukverschil ontstaat opnieuw bruikbare energie. De jury koos unaniem voor de Engelse inzending. Zo is in het juryrapport te lezen: ‘Wij hebben na intensief beraad gekozen voor Storelectric, vanwege de mogelijkheid hun oplossing voor grootschalige opslag van duurzame energie

‘Wij zien hun oplossing als een potentiële game changer.’

snel op te kunnen schalen. Wij zien hun oplossing als een potentiële game changer, waarmee we de energietransitie samen kunnen versnellen.’ Naast het winnen van een geldbedrag van 50.000 euro, krijgt Storelectric de kans om het idee te implementeren met de NAM als samenwerkingspartner. De jury bestond uit Manon Janssen (CEO Ecorys/boegbeeld Topsector Energie), Tim van der Hagen (voorzitter van het College van Bestuur TU Delft), Gertjan Lankhorst (voorzitter van Vereniging voor Energie, Milieu en Water/ directeur New Energy Coalition), Nynke Dalstra (CFO Royal HaskoningDHV) en Gerald Schotman (directeur NAM en president KIVI). Huidige infrastructuur Het Britse team liet de Nederlandse inzending van Proton Ventures en EcoTech Ceram uit Frankrijk achter zich. Proton Ventures richtte zich met haar inzending op een techniek waarbij duurzame stroom wordt omgezet naar ammoniak, een stof die je kunt transporteren en opslaan. Het Franse team zette in op een idee waarbij hergebruikt keramiek wordt ingezet als opslagmiddel voor warmte. Deze warmte kan vervolgens worden getransporteerd. Beide innovaties bleken nog niet zo ver te zijn uitgewerkt als de Engelse inzending. En dat was juist van groot belang, aangezien de NAM zo snel mogelijk aan de slag wil met het winnende idee. De nabije toekomst zal uitwijzen of het idee van Storelectric inderdaad is toe te passen op de huidige infrastructuur van de NAM. Mocht dit het geval zijn, dan zou dit grote gevolgen kunnen hebben voor de toekomst van grootschalige energieopslag in Nederland, en misschien wel voor de rest van Europa. ■ PETROCHEM 7/8 - 2018 31

PET07 Q NAM-challange.indd 31

03-07-18 16:38

PETROCHEM 7/8 - 2018 32

PET07 X Themaspread.indd 32

03-07-18 16:34

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

THEMA: ONDERHOUD

• Fabrieken die in de jaren zestig zijn gebouwd, draaien nog steeds en kunnen ‘verouderd’ worden genoemd. Mark Haarman van Mainnovation heeft het liever over ‘verouderende assets’. Het blijkt namelijk dat de ageing assets nog prima kunnen functioneren. • Een van de conclusies die de Onderzoeksraad voor Veiligheid trok in het recent verschenen rapport over Chemelot, is dat er meer moet worden geleerd van incidenten. Deze leveren immers relevante lessen op om ongevallen te voorkomen.

PETROCHEM 7/8 - 2018 33

PET07 X Themaspread.indd 33

03-07-18 16:34

ASSET MANAGEMENT

Digitalisering van ageing assets In de jaren zestig zijn er volop fabrieken gebouwd. De naoorlogse welvaart zorgde voor een grote vraag naar producten en maximale werkgelegenheid. De fabrieken die toen gebouwd zijn, draaien nog steeds en kunnen ‘verouderd’ worden genoemd. Mark Haarman van Mainnovation nuanceert dit en heeft het liever over ‘verouderende assets’. Het blijkt namelijk dat de ageing assets nog prima kunnen functioneren.

Laura van der Linde

In 2014 en 2015 heeft Mainnovation, adviesbureau op het gebied van maintenance en asset management, onderzoek gedaan naar de staat van onderhoud in Noordwest-Europa. ‘We waren benieuwd in hoeverre bedrijven gebruik maakten van digitalisering en modernisering. Dat zal inmiddels wellicht iets toegenomen zijn, maar ten tijde van ons onderzoek stond het gebruik van moderne technologie echt nog in de kinderschoenen’, vertelt Mark Haarman, oprichter en managing partner van Mainnovation. Tijdens dit onderzoek kwam ook naar voren dat maar liefst 44 procent van de industriële assets tussen 2020 en 2025 het einde van hun levensduur bereiken. Voor negen procent van de respondenten was dat zelfs reden om na te denken over sluiting van de fabriek. Dat waren schokkende cijfers. Topperformers Deze constatering bracht de onderzoekers gelijk bij de volgende vraag: Moeten we ons zorgen maken over deze cijfers? Haarman: ‘We wilden weten welk effect de ageing assets hebben op de totale onderhoudsprestatie. Om hierin patronen te kunnen ontdekken, hebben we alle gegevens van de ruim tweehonderd bedrijven die hebben meegewerkt aan ons onderzoek in één grote database gestopt. Vervolgens hebben we op basis van drie parameters, namelijk kosten, beschikbaarheid en veiligheid, onderscheid kunnen maken tussen topperformers en volgers.’ Uit de gegevens bleek dat bij de topperformers sprake was van 6 procent hogere uptime en 42 procent lagere onderhoudskosten, onder andere doordat de processen veel efficiënter waren ingericht. Geheel tegen de verwachtingen in – immers om bij de top te horen

zal je als bedrijf toch moeten inzetten op preventief onderhoud, zo was de gedachte – bleek dat deze bedrijven slechts 20 procent meer dan de volgers deden aan preventief onderhoud. Haarman: ‘Het gaat namelijk niet om ‘meer’ preventief onderhoud, maar vooral over het ‘juiste’ preventief onderhoud. We zagen namelijk ook dat deze bedrijven een 50 procent lagere voorraad reserveonderdelen hadden.’ En het was ook niet zo dat de investeringen hoger lagen. Integendeel: 34 procent minder jaarlijkse investeringen dan de volgers. In control Met lage maintenancekosten en toch een hoge uptime kon maar één conclusie worden getrokken: de topperformers blijven in control, zelfs aan het einde van de levensduur van de assets. ‘Dus op de vraag of we ons zorgen moeten maken, kunnen we concluderen dat dat niet nodig is als je de werkwijze van de topperformers volgt. Uit deze cijfers blijkt dat het ook met ageing assets mogelijk is om de levensduur te verlengen en de prestatie in control te houden.’ Maar wat maakt een bedrijf nu een topperformer? Hoe kan een onderneming ervoor zorgen dat de prestaties van de assets stabiel blijven, terwijl zij wel te maken hebben met verouderende assets? Hoe kun je met professioneel maintenance en asset management maximale waarde halen uit je assets? Haarman: ‘Je moet met maintenance en asset management waarde kunnen creëren. Je moet dus eigenlijk op zoek gaan naar het economisch optimum: uptime verhogen, kosten reduceren, en investeringen optimaliseren, waarbij je ook safety, health, environment en quality control in de gaten blijft houden.’ Haarman erkent direct dat dat geen gemakkelijke opgave

PETROCHEM 7/8 - 2018 34

PET07 X1 Ageing assets.indd 34

03-07-18 16:33

is. ‘Daar is een professionele maintenance organisatie voor nodig. Een organisatie die niet alleen naar kosten kijkt, maar die de technische beschikbaarheid onder controle houdt. Hierbij kijkt men niet alleen kijkt naar de planning en uitvoering, maar ook naar meer strategische zaken als reliability engineeringen asset portfolio management.’ De industrie heeft dus een uitdaging in de verouderende assets, die niet worden vervangen. ‘Maar we kunnen ze competitief en concurrerend houden door ze te moderniseren, door levensduurverlenging na te streven. Dat is de taak van de asset manager. Ik verwacht dat de functie van asset manager steeds belangrijker wordt.’ Oud en nieuw Voor asset management zijn er diverse methoden en werkwijzen zoals bijvoorbeeld risk based inspections, cost driver analysis, design for maintenance. Haarman: ‘Opvallend is dat de best practices waar we naar kijken van dertig of veertig jaar terug dateren. Voor reliability engineering kijken we nog steeds naar RCM als een goed voorbeeld. En op het gebied van verbeteren van de uptime is TPM een frontrunner waar we veel van hebben geleerd. Conclusie: de oude methoden werken!’ Vanuit industrie 4.0, de digitale revolutie, komt nu een nieuwe stroming waarmee bedrijven maintenance en asset management naar een nog hoger plan kunnen tillen. De belangrijkste ontwikkeling vanuit deze revolutie is de introductie van predictive maintenance. Met grote hoeveelheden data en met geavanceerde analysetechnieken valt nauwkeuriger dan ooit te voorspellen wanneer een asset dreigt te falen en hoe onderhoud slimmer kan worden ingericht op basis van data-analyse. Haarman: ‘We hebben een nieuw level bereikt dat wij met een knipoog Predictive Maintenance 4.0 hebben genoemd. Je kijkt niet alleen naar de conditie van de asset, maar je neemt ook omgevingsdata mee. Vervolgens ga je daar big data analyses op los laten om ook de onvoorspelbare storingen te kunnen tackelen. Bijvoorbeeld: hoe komt het dat deze productielijn er altijd uit ligt op de maandag nadat de lokale voetbalclub in het weekend thuis heeft gevoetbald? Of: hoe komt het dat

Haarman: ‘Slechts elf procent maakt nu gebruik van big data analyses en machine learning.’ ik minder storingen heb wanneer ik een vrouw heb als operator, dan wanneer er een man staat? Dat soort analyses helpt om die laatste vijf procent reliability te vinden. Die zitten niet in de machine, die zitten in de interface tussen de machine en zijn omgeving.’ Toepassing Mainnovation heeft vorig jaar samen met PWC marktonderzoek gedaan naar de toepassing van deze nieuwe mogelijkheid. ‘Dat viel tegen. Slechts elf procent maakt nu gebruik van big data analyses en machine learning. We zitten nog heel erg op de visuele inspecties en de inspecties met instrumenten’, aldus Haarman. Voor wie hier wel mee aan de slag wil, heeft hij een advies: ‘Liever niet op basis van de beschikbare data inzichten vergaren, maar beter andersom: probeer in beeld te krijgen wat je wil weten en bouw dan aan je eerste algoritme voor een big data oplossing om vanuit hier te kunnen optimaliseren.’ Dit zegt ook iets over hoe het team dat hiermee aan de

slag moet gaan, moet zijn samengesteld: ‘Bij voorkeur wordt dit opgepakt in samenwerking tussen én een reliability engineer én een data-analist. Samen kunnen zij het probleem oplossen.’ Twee andere ontwikkelingen vanuit de digitale revolutie die Haarman aandachtig volgt, zijn maintenance door robots en mobile maintenance, waarbij onderhoudsmonteurs worden uitgerust met een mobiele telefoon met daarop een speciale maintenance-app. Ook virtual reality en artificial intelligence gaan nog op ons afkomen. ‘We zien dat de industrie nog wat huiverig en terughoudend is in het toepassen van dergelijke moderne technieken. Maar diverse pilots laten zien dat het werkt en dat er iets mee te winnen valt.’ Haarman noemt tot slot nog één belangrijke voorwaarde: ‘De basis moet wel een goede, professionele maintenance en asset management organisatie zijn. Want als je dat niet hebt, dan gaan die tools en die moderne technieken niets toevoegen.’ ■ PETROCHEM 7/8 - 2018 35

PET07 X1 Ageing assets.indd 35

03-07-18 16:33

VEILIGHEID

Incidenten zijn alleen goed om van te leren Een van de conclusies die de Onderzoeksraad voor Veiligheid trok in het recent verschenen rapport over Chemelot, is dat er meer moet worden geleerd van incidenten. Deze leveren immers relevante lessen op om ongevallen te voorkomen. Daarom in dit artikel een aantal feiten en aanbevelingen uit het rapport. Om u te verleiden vooral het hele rapport te gaan lezen, zodat de veiligheid van fabrieken in heel Nederland en België weer een iets hoger niveau bereikt.

Liesbeth Schipper

Vier ernstige voorvallen in één jaar bij BRZO-bedrijven op Chemelot waren voor de Onderzoeksraad voor Veiligheid aanleiding om te onderzoeken hoe deze partijen de veiligheid beheersen en welke tekortkomingen en kwetsbaarheden er zijn. Het ging om één ongeval met dodelijke afloop en een zwaargewonde, en drie voorvallen met een emissie van gevaarlijke stoffen. Bovendien waren er in het voorgaande jaar, in 2015, ook al diverse voorvallen op het complex. Uit de voorvallen in 2015 en 2016 concludeert de Onderzoeksraad dat de beheersing van de procesveiligheid tekort schiet. Zo schortte het aan adequaat onderhoud en waren werkinstructies niet toereikend. Het risico van emissies werd te laag ingeschat of het risico was niet geïdentificeerd. Ook werden lessen uit eerdere soortgelijke incidenten niet benut. Uit het onderzoek volgt bovendien dat veroudering van de chemische installaties een achterliggende factor is waardoor de voorvallen konden plaatsvinden.

Wat ging er mis? Emissie van methaan Door een bedieningsfout in de hydranon-2 fabriek ontsnapte bij Fibrant gedurende 21 uur ongeveer zesduizend kilo gas, hoofdzakelijk methaan. In deze fabriek wordt cyclohexanon gemaakt, door fenol met waterstof te laten reageren. Bij deze reactie komt een zogenoemd spuigas vrij, dat bestaat uit methaan met kleine hoeveelheden cyclohexanon en waterstof. Normaal gesproken gaat het spuigas naar het centraal stookgasnet, maar als de fabriek voor een stop is gespoeld met stikstof, wordt het direct naar de buitenlucht gestuurd. Toen de fabriek na de stop weer werd opgestart, is de bestemming van het

spuigas niet teruggezet naar het centraal stookgasnet, maar naar de buitenlucht blijven staan. Deze situatie was niet duidelijk gedocumenteerd en tijdens de opstart ook niet onderkend. De emissie werd uiteindelijk gestopt nadat een medewerker van een naastgelegen bedrijf cyclohexanon rook. Emissie van isobutaan In een LDPE-fabriek van Sabic ontsnapte gedurende vier dagen ongeveer 33.400 kilo isobutaan. Door een lek in een warmtewisselaar kwam isobutaan in het koelwater terecht, vervolgens in de koeltoren en uiteindelijk in de lucht. Een detectiesysteem had de lekkage moeten detecteren, maar dit was voor onderhoud buiten werking. Ter vervanging gebruikte Sabic wel een draagbare explosiemeter, maar dat was geen gelijkwaardig alternatief. De emissie werd uiteindelijk opgemerkt doordat het verbruik van isobutaan hoger was dan gebruikelijk. Emissie van etheen Bij het opstarten van de primaire compressor van een HDPE-fabriek van Sabic ontsnapte gedurende tien uur ongeveer 8.700 kilo etheen. In de startprocedure is opgenomen dat de laatste spoelresten met etheen worden afgeblazen via een veilige afblaaslocatie. Dit wordt gedaan door het kortstondig openen van twee handafsluiters. Een operator vergat echter de twee afblaasafsluiters weer te sluiten. Zijn collega in de middagdienst nam zijn taak over en dacht dat alle stappen in de procedure waren uitgevoerd, inclusief het weer sluiten van de afsluiters. Hij heeft niet opgemerkt dat deze nog open stonden. De emissie is uiteindelijk ontdekt omdat een nachtoperator, op de fiets naar het werk, meldde dat hij etheen had geroken.

PETROCHEM 7/8 - 2018 36

PET07 X2 Chemelot.indd 36

03-07-18 16:31

FOTO’S: SITECH SERVICES EN CHEMELOT

Dodelijk ongeval bij kraakoven Tijdens het uit bedrijf nemen van een van de ovens van Olefins-3 van Sabic vond een zwaar ongeval plaats bij de kraaksectie. Volgens de procedure opende een operator een afsluiter die een leidingdeel openzet richting een uitlaat naar de buitenlucht. Op dat moment kwam er een brandbare vloeistof via deze uitlaat naar buiten. De vloeistof ontstak en leidde tot een brand op het onderliggende bordes. Bij dit ongeval raakten de twee operators die op dit bordes waren om afsluiters te bedienen zwaar verbrand. Een van deze operators overleed kort na het ongeval. Een combinatie van drie factoren leidde tot het ongeval. Allereerst was er onbedoeld brandbare vloeistof onder druk aanwezig achter een afsluiter. Gewoonlijk is daar alleen (warm) condensaat van stoom aanwezig. Gevolg van een lekkende of een slecht sluitende afsluiter. Ten tweede lekte de geluidsdemper van de buitenluchtafsluiter. Daardoor kon het mengsel van brandbare vloeistof en condensaat in de leiding naar de geluidsdemper ontstaan. En tot slot zat de vloeistofaflaat in de leiding naar de

De keuze of werkinstructies wel of niet veiligheidskritisch zijn, is cruciaal om de veiligheid in de fabrieken te waarborgen. buitenlucht verstopt. Hierdoor kon de brandbare vloeistof niet weglopen. Toen de operator de afsluiter opende naar de uitlaat naar de buitenlucht kwam de brandbare vloeistof, vanwege de druk die in het systeem aanwezig was, direct via die uitlaat naar buiten.

Wat zijn de achterliggende oorzaken? Inspectie en onderhoud Bij de isobutaan-emissie ging het mis bij het onderhoud van de inwendige elementen van de koelinstallatie. Het inspectieplan was gebaseerd op een algemene faalmechanismestudie, maar hierin waren niet alle vormen van corrosie onderkend. De manier waarop werd geïnspecteerd had nooit kunnen leiden tot detectie van de corrosie in die elementen. Na het voorval werden bij twaalf andere koelers in de fabriek

vergelijkbare problemen aangetroffen en waren herstelmaatregelen nodig. Bij het dodelijk ongeval bleek dat Sabic geen specificaties had opgesteld voor de lekdichtheid van de afsluiters. Er werd alleen gelet op de buitenkant van de afsluiters en of de spindel van de handbediende afsluiter nog kon worden bediend. Op lekdichtheid werd niet geïnspecteerd en er werd volstaan met correctief onderhoud. Bovendien had een goed werkende vloeistofaflaat het ongeval kunnen voorkomen. Er waren geen specificaties omdat Sabic deze onderdelen niet als veiligheidskritisch had beoordeeld. Voor afsluiters die een barrière vormen tussen installatieonderdelen met en zonder gevaarlijke stoffen is een adequate werking een vereiste. Dit moet worden geborgd met een passend inspectieen onderhoudsregime.

PETROCHEM 7/8 - 2018 37

PET07 X2 Chemelot.indd 37

03-07-18 16:31

ENDRESS+HAUSER | NAARDEN | 22 NOVEMBER

[Sch

rijf

nu i

INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS In de vierde industriële revolutie is alles met alles verbonden. Dat dit een positieve bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van processen, begrijpen we. Maar de grote vraag is natuurlijk: hoe? Hoe maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren? Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met de data security en privacy? Er zijn nu nog veel bedrijven die de kansen die IIoT biedt, laten liggen. Zonde! Na deze Masters of Industry, die wordt gehouden op donderdag 22 november bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvaten om ermee aan de slag te gaan. Initiatiefnemers:

Programma 15.00 uur

Ontvangst

15.30 uur Start bijeenkomst • Welkomstwoord Laura van der Linde (iMaintain) • Presentaties Jaap Westeneng (Productmanager Asset & Inventory Management, Endress+Hauser) en Hans Sintemaartensdijk (Manager Innovations Asset Management, Tata Steel IJmuiden) • Discussie met sprekers en publiek • Kijkje in de Experience Room en kalibratieinstallatie 17.00 uur

Netwerkborrel

18.00 uur

Einde bijeenkomst

AANMELDEN Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost € 195 excl. btw. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van al onze platforms. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met € 100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt hier als kortingscode.

PETROCHEM 7/8 - 2018 38

www.mastersofindustry.nl

Advertentie MoI 22 november.indd 1 PET708 Advertenties.indd 38

13-06-18 03-07-18 14:27 16:17

Werkinstructies Bij zowel de emissie van methaan als de emissie van etheen was de overdracht van het werk niet goed verlopen. Bij Fibrant werd de fabriek op een ongebruikelijke manier gestopt en werd dat niet goed doorgegeven aan de volgende ploegen. Bij Sabic waren twee afsluiters nog niet gesloten. Bij de overdracht werd deze stap uit de werkinstructie als afgerond begrepen. Bij het dodelijk ongeval werd een afsluiter geopend terwijl volgens de werkinstructie eerst een andere afsluiter had moeten worden geopend. De werkinstructies bij alle drie ongevallen waren niet gekwalificeerd als veiligheidskritisch. In dat geval mag de operator afwijken van de werkinstructie als hij dat doelmatig vindt. Bij twee emissies ging het echter om afsluiters die een barrièrefunctie hebben en daarmee juist wel veiligheidskritisch zijn. Toch was via de werkinstructies niet geborgd dat de stappen precies volgens de voorschriften werden uitgevoerd. Werknemers moeten ervan uit kunnen gaan dat werkzaamheden, die niet als veiligheidskritisch gekwalificeerd zijn, geen procesveiligheidsrisico’s opleveren. De keuze of werkinstructies wel of niet veiligheidskritisch zijn, is cruciaal om de veiligheid in de fabrieken te waarborgen. Leren van incidenten Bij zowel de lekkage van isobutaan uit de koeler als het dodelijk ongeval waren er al eerder incidenten die relevante lessen hadden kunnen opleveren. Zo had Sabic de beschikking over een methode om het risico op lekkages bij warmtewisselaars te bepalen, zodat inspectie en onderhoud efficiënter konden worden uitgevoerd. Het bedrijf ontwikkelde deze methode naar aanleiding van twee vergelijkbare voorvallen bij de Olefins-3 en de Olefins-4 fabrieken in 2012 en 2013. Deze methode was echter onbekend bij de polyetheenfabriek, en daardoor niet ingevoerd. Ook was al meer dan tien jaar bekend bij Sabic dat er vloeistof uit de demper kon komen. Het bedrijf ging er echter van uit dat het altijd om gecondenseerde stoom ging, terwijl al eens was geconstateerd dat een flinke hoeveelheid nafta bij een van de andere ovens

van Olefins 3 in het stoomsysteem was gelekt. Ook wist Sabic dat afsluiters in Olefins-3 zodanig konden vervuilen dat deze niet volledig afsloten. De beschikbare kennis voorafgaand aan het ongeval had moeten leiden tot een analyse van de werking van de betrokken afsluiters en de positie van de demper direct boven de afsluiters. Sabic heeft de lessen van de eerdere incidenten niet herkend en daardoor niet vertaald naar maatregelen om de veiligheid van de betreffende fabrieken te verbeteren. Incidenten leveren relevante lessen op om ongevallen te voorkomen. Deze lessen moeten worden herkend en gebruikt om de veiligheid van de fabrieken te verbeteren. Veroudering van installaties Hoewel de veroudering van installaties niet per definitie betekent dat ze onveiliger worden, ziet de Onderzoeksraad dat wel dit van invloed is geweest op de voorvallen in 2016. De meerderheid van de fabrieken op Chemelot is in de jaren zestig en zeventig ontworpen en gebouwd en is daarmee ouder dan veertig jaar. Daardoor zijn er nog veel handafsluiters aanwezig en is procesinformatie beperkt beschikbaar, wat risi-

co’s op het maken van fouten oplevert. De bedrijven op Chemelot zien veroudering van een installatie vooral in het licht van de technische integriteit ervan. Daardoor wordt een fabriek vooral geïnspecteerd en onderhouden om de technische integriteit van de fabriek te borgen. Dit is echter maar één aspect van veroudering. Er zou ook aandacht moeten zijn voor mogelijkheden om de fabriek aan te passen naar nieuwe inzichten, een steeds verbeterende stand der techniek, en daarmee veiliger te maken. Zo zijn naar aanleiding van het vrijkomen van vloeistoffen uit de demper de werkinstructies van de Olefins-3 aangepast, zonder dat het ontwerp is verbeterd. Maar aangepaste werkinstructies maken het opereren van de installatie soms complexer, waardoor de kans op het maken van fouten toeneemt. Een mechanische of instrumentele verbeteringen in het ontwerp had misschien juist tot eenvoudiger werkprocedures kunnen leiden. Veel bedrijven letten vooral op de technische integriteit van hun installaties. Het systematisch verbeteren en innoveren van het ontwerp van hun fabrieken naar nieuwe inzichten verdient echter ook aandacht. ■

PETROCHEM 7/8 - 2018 39

PET07 X2 Chemelot.indd 39

03-07-18 16:31

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: AkzoNobel Specialty Chemicals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt AkzoNobel Specialty Chemicals een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren en zijn de nu nog incidentele chloortransporten niet meer nodig.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: FRX Polymers Waar: Antwerpen Investering: 10 miljoen Afronding: onbekend

FRX Polymers investeert tien miljoen euro in een verdubbeling van de productie in zijn Antwerpse fabriek op de site van Covestro. Het bedrijf produceert vlamvertragende stoffen op basis van fosfor. Klassieke vlamvertragers zijn gemaakt op basis van broom. Het gebruik van broom stuit steeds meer op weerstand wegens mogelijk toxische effecten.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen en Zwijndrecht Investering: 4 miljoen en 40 miljoen Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond. Daarnaast investeert het bedrijf in Zwijndrecht veertig miljoen euro in een nieuwe productie-unit, Alkox 6, en breidt de productiecapaciteit voor alkoxylaten daarmee uit met 65.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in België. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen Afronding: begin 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen in Westerlo. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn. De uitbreiding wordt begin 2019 afgerond.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: onbekend

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit verhoogd worden naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd een krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning zal de productie medio 2020 van start gaan.

PETROCHEM 7/8 - 2018 40

PET07 K Projecten.indd 40

03-07-18 16:29

PROJECTEN Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek zal PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: mei 2018

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De extra capaciteit wordt vanaf mei 2018 beschikbaar.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: juli/augustus 2018

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek, die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De plant (Ureum-8) zal in het voorjaar van 2018 in gebruik worden genomen.

GROEN EN BIO NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Avantium Waar: onbekend Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. In de demonstratiefabriek kan het bedrijf de technologie opschalen, de technische en economische haalbaarheid van het proces valideren en gegevens verzamelen om een milieulevenscyclusanalyse uit te voeren. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: eind 2018

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

PETROCHEM 7/8 - 2018 41

PET07 K Projecten.indd 41

03-07-18 16:29

PROJECTEN Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2023-24

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuurfabriek (FDCA) voor de productie van biologische plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in de regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen. Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: ONEgas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: onbekend

ONEgas, een combinatie van Shell en de NAM, bouwt het platform K15-FA in de Noordzee om tot een onbemand platform zonder gasbehandelingsinstallaties. Het gas zal voortaan worden behandeld op K14.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op de raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie kan zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: voorjaar 2018

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA verwijdert zwaardere fracties uit aardolie, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Daarmee wordt het productieproces efficiënter en flexibeler en verminderen de productiekosten. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie, waarna deze in bedrijf kan worden genomen.

PETROCHEM 7/8 - 2018 42

PET07 K Projecten.indd 42

03-07-18 16:26

PROJECTEN TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 250 miljoen Afronding: eind 2020

Alpha Terminals investeert 250 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 34 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 500.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen. Verwacht wordt dat de bouwwerkzaamheden tegen 2019 kunnen beginnen en twee jaar duren.

Opdrachtgever: ATPC Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2018

ATPC (Antwerp Terminal and Processing Company) bouwt een LPG-ethaan tankopslagpark van dertigduizend kubieke meter. De tanks zijn ontworpen voor de opslag van ethaan, propaan, butaan en afgeleide producten. Het bedrijf verwacht medio 2018 de volledige capaciteit in gebruik te kunnen nemen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden aan de steigers wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter per uur. De debottlenecking kan worden uitgevoerd zonder dat de fabriek moet worden stilgelegd. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen m3 voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend m3. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal. De terminal zal eind 2019 gereed zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen Afronding: vierde kwartaal 2018

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

Opdrachtgever: Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Koole Tankstorage wil haar terminal in Rotterdam uitbreiden. Als de benodigde vergunningen rond zijn, wordt de open overslagslagcapaciteit voor olieproducten met ongeveer 500.000 kubieke meter vergroot naar 1.600.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

PETROCHEM 7/8 - 2018 43

PET07 K Projecten.indd 43

03-07-18 16:26

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Hoeveel onderhoud is juist genoeg? • Kunnen we met de onderhoudsfunctie geld verdienen? • Hoeveel kan onderhoud bijdragen aan het bedrijfsresultaat? • Wat is Excellent Onderhoud en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BRE GEN NG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. In de afgelopen jaren zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Onderhoud bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken. • Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Asset Management (OM) • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

Start 3 oktober 2018 Start 4 oktober 2018 Start 4 oktober 2018 Start februari/september

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden. Informeer naar de mogelijkheden. Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

PETROCHEM 7/8 - 2018 44

Europoortkringen 2018-3_FC-210x297mm.indd 1 PET708 Advertenties.indd 44

09-04-18 15:41 03-07-18 16:16

PROJECTEN Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

Opdrachtgever: VVTI-ETT Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Euro Tank Terminal, dochter van VTTI, breidt haar opslagcapaciteit uit met ruim tien procent. Dankzij de bouw van vier nieuwe tanks komt er 174.000 kubieke meter bij. ETT bouwt de tanks om producten flexibeler te kunnen opslaan.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: 2018

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. Eind december is de nieuwe fabriek succesvol in gebruik genomen. De komende maanden wordt het tweede deel van de installatie gerealiseerd en stijgt de productiecapaciteit van DWP Maasvlakte naar 800 kubieke meter per uur.

PETROCHEM 7/8 - 2018 45

PET07 K Projecten.indd 45

03-07-18 16:26

Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

High temperature resistant ďŹ bre is beďż˝er than ever

PET708 Advertenties.indd 46

03-07-18 16:12

PROJECTEN Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: vierde kwartaal 2018

Dow Terneuzen en Yara Sluiskil gaan waterstof uitwisselen via een oude, ondergrondse gasleiding van Gasunie. De gasleiding wordt vanaf mei omgebouwd en aangesloten, en kan als alles volgens planning verloopt in het vierde kwartaal van 2018 als waterstofleiding in gebruik worden genomen. Yara kan de waterstof van Dow inzetten als grondstof.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. In de installatie wordt stikstof uit de lucht gewonnen, zodat het kan worden gemengd met (geïmporteerd) gas dat een hogere verbrandingswaarde heeft dan het gas uit het Groningenveld. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

De stoomleiding tussen AkzoNobel en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan AkzoNobel. De uitbreiding van de leiding moet in oktober 2018 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en AkzoNobel aangesloten en is alles in december 2018 voltooid.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AkzoNobel en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

AkzoNobel en Gasunie New Energy onderzoeken de mogelijkheden voor een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen een installatie ontwikkelen die – met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit – duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar (dertig miljoen kubieke meter). Een besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht.

Opdrachtgever: AkzoNobel Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

AkzoNobel wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen en wil in de eerste helft van 2018 een beslissing nemen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

PETROCHEM 7/8 - 2018 47

PET07 K Projecten.indd 47

03-07-18 16:25

‘MET INHOUD MAKEN WE VERSCHIL’ U kent ons wel van de platforms Petrochem, iMaintain of Het Nieuwe Produceren. De kwaliteit van onze informatie en sterke onderlinge relaties hebben daarbij steeds onze prioriteit. Met diezelfde inzet verzorgen we ook inhoudelijke producties

Inspirerende samenwerking VOMI organiseert jaarlijks haar Safety Day. De branchevereniging van dienstverlenende ondernemers in de procesindustrie vroeg ons te helpen bij de logistieke organisatie en het modereren van het evenement. Een uitdagende coproductie die wij met vertrouwen zijn aangegaan. Dankzij onze ruime ervaring in de organisatie van evenementen weten we precies wat nodig is om de dag op rolletjes te laten verlopen. En we kunnen ook het inhoudelijke programma vanaf het podium regisseren. Met kennis van de markt en enthousiasme kunnen we een goede inhoudelijke sfeer neerzetten. Bovendien bewaken we ook op die manier de structuur van de dag. Zo werd het een inspirerende samenwerking met VOMI.

voor onze klanten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsmagazines, filmproducties, whitepapers, projectreportages, de organisatie van congressen en strategisch advies. Met combinaties daarvan kunnen we complete content-campagnes opbouwen.

‘De inzet van het team - de werkzaamheden van Catelijne tijdens de voorbereiding en het dagvoorzitterschap van Laura - hebben bijgedragen aan een geslaagde VOMI Safety Day 2018.’ Yorick Lieffering projectmanager bij VOMI

Ook samenwerken met Industrielinqs? Neem dan contact op met

Laura van der Linde dagvoorzitter

Janet Robben:

Of kijk op onze website:

Catelijne Klaver

janet@industrielinqs.nl

www.industrielinqs.nl

congrescoördinator

020-3122085

www.industrielinqs.nl Advertentiepagina VOMI.indd PET708 Advertenties.indd 48 1

30-04-18 16:11 11:16 03-07-18

PROJECTEN Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is. Bij groen licht wordt rond 2025 in België een fabriek gebouwd waar de afvalgassen worden verwerkt tot syngas dat per schip naar Terneuzen wordt vervoerd

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant, die ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal produceren.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, AkzoNobel en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij worden zuivere suikers gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15kW/60kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. In het derde kwartaal van 2018 valt de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

De beslissing is nog niet gevallen maar Dow in Terneuzen maakt wel kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het zou gaan om een fabriek die plastic maakt voor de verpakkingssector. Het hoofdkantoor overweegt de mogelijkheden en kijkt daarbij naar de businesscase en naar welke soorten plastics Dow in Terneuzen kan maken op basis van de aanwezige grondstoffen.

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: onbekend

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

PETROCHEM 7/8 - 2018 49

PET07 K Projecten.indd 49

03-07-18 16:25

Trade show for granules, powder & bulk solids technologies

17 | 18 October 2018 Antwerp Expo

BOEK UW STAND

www.solids-antwerp.com

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd PET708 Advertenties.indd 50 43

01-06-16 03-07-18 12:55 16:10

PROJECTEN Opdrachtgever: Ineos Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ineos zoekt een locatie voor een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Europa, waarbij Antwerpen als mogelijke vestigingsplaats is genoemd. De fabriek zou een capaciteit van 750.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: InSciTe Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2018

Het publiek-private partnerschap InSciTe bouwt een multifunctionele proeffabriek voor de productie van olie uit lignine. Deze crude lignin oil (CLO) kan worden gebruikt als brandstof voor schepen en boten. De proeffabriek krijgt een capaciteit van zo’n 160 liter per dag en is naar verwachting in 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: OCI Nitrogen en Re-N Technology Waar: Chemelot, Geleen Investering: onbekend Afronding: 2020

OCI Nitrogen wil in Geleen een installatie bouwen waarin mest kan worden verwerkt tot biogas, mestkorrels en de kunstmest ammoniumsulfaat. De installatie moet per jaar ongeveer 43.000 kubieke meter biogas produceren. Daarnaast verwacht OCI 75.000 ton mestkorrels en 30.000 kubieke meter ammoniumsulfaat te kunnen maken. OCI Nitrogen heroverweegt het project omdat er geen subsidie voor is toegekend.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Als Borealis besluit te investeren in een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Kallo, wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Oiltanking bouwt dan een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind 2018

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw begint in de tweede helft van 2018. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. Het broomhoudende residu kan in een bestaande unit ICL-IP worden verwerkt tot zuivere broom. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

PETROCHEM 7/8 - 2018 51

PET07 K Projecten.indd 51

03-07-18 16:25

MARKET REVIEW ALGEMEEN

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

INDUSTRIE ISOLATIE

NCTI

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Victor Lighting

De Noord Chemicals b.v.

Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd. Staal, RVS en kunststof.

Website: www.eurotronic.nl

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PETROCHEM 7 – 2018

PET01_MartketReview-liggend.indd Alle pagina's PET708 Advertenties.indd 52

03-07-18 16:10

MARKET REVIEW PROCESWATERKOELING

Koeltorens met open en gesloten koelwatercircuit & hybride verdampingskoelers Voor Nederland:

DEVAP PRODUCTS

Bizetlaan 16 5251 HA Vlijmen Tel: +31 (0)627 49 07 55 E-mail: info@devap.nl Website: www.devap.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

STAALCONSTRUCTIES

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v. De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

HET OUDE MAGAZIJN | AMERSFOORT | 3 OKTOBER

[Sa ve th

ate ]

FUTUREPROOF

www.imaintain.info/prestatie

PETROCHEM 7 – 2018

Prestatiemanagement halve pagina.indd 1

PET708 Advertenties.indd 53

19-06-18 12:08

03-07-18 03-07-18 14:22 16:10

AGENDA September 13 september 2018 Martinushoeve, Antwerpen www.scheldeconferentie.com

Schelde Conferentie 2018 De Scheldehavens van de toekomst: synergie & innovatie. Digitalisering, verduurzaming en geopolitieke veranderingen – onze havens zijn in transitie. Hoe gaan we deze uitdagingen anno 2018 samen aan en zorgen we voor waardecreatie in het Scheldegebied? Sprekers Neldes Hovestad (Dow Chemical), Alexander Soenen (AB InBev), Helen De Wachter (BASF), Martine Hiel (Hutchison Ports Belgium), François Cahagne (Engie), Frank Beckx (essenscia vlaanderen), Paul Matthyssens (AMS en UAntwerpen), Nico Wauters (T-Mining), Jan Lagasse (North Sea Port), Daan Schalck (North Sea Port), Tom Verlinden (Port of Antwerp). 24-27 september 2018 Flanders Meeting & Convention Center, Antwerpen www.euromaintenance.org

Euromaintenance 4.0 Van 24 tot 27 september 2018 organiseert BEMAS Euromaintenance 4.0, een Engelstalige conferentie en beurs in Antwerpen. We brengen een toonaangevend overzicht van de innovaties en evoluties op gebied van technisch onderhoud, betrouwbaarheid en asset management, gebracht door internationale topsprekers. ‘4.0’ verwijst naar de vierde industriële revolutie die zich momenteel ontwikkelt: meer digitalisering, (online) condition monitoring, Industrial Internet of Things, Big Data, enzovoort. Wat is de impact van dit alles op uw onderhoud en asset management.

Oktober 2-5 oktober 2018 www.wots.nl Jaarbeurs, Utrecht

WOTS 2018 – World of Technology & Science FHI, federatie van technologiebranches en FEDA, Federatie Aandrijven en Automatiseren, organiseren de vakbeurs WOTS 2018, World of Technology & Science. De co-locatie van Industrial Processing biedt de bezoeker uit de industrie, zorg en wetenschap nog meer contactmogelijkheden. De kracht voor de klant zit in het complete overzicht en de samenhang van technologieën.

asset owner en leverancier voldoende aansluiting en consensus voor een vruchtbare toekomstige samenwerking? En hoe snel en eenvoudig zal de nieuwe generatie deze technologieën kunnen doorgronden en toepassen? Bent u futureproof? Met medewerking vanuit onder andere de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Twente, Hogeschool Utrecht en de Schiphol Group.

SCHRIJF NU IN! 17 oktober 2018 Evenementenhal, Delfzijl www.eemsdeltavisie.nl

Eemsdeltavisie 2018: Factory as a Forest In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Net als bomen, die zijn niet CO2-neutraal, maar zetten kooldioxide juist om. Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof. De eerste projecten zijn er. En wat is er op termijn nog meer mogelijk? Bij EemsDeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie nog meer kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

November

22 november 2018 Endress+Hauser, Naarden www.mastersofindustry.nl

Masters of Industry: Industrial Internet of Things Maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Na deze Masters of Industry, die wordt gehouden bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvaten om ermee aan de slag te gaan. Met presentaties van Jaap Westeneng (Endress+Hauser), Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel) en een kijkje in de Endress+Hauser Experience Room. 28 november 2018 De Reehorst, Ede www.atexevent.nl

ATEX Event 2018

3 oktober 2018 Het Oude Magazijn, Amersfoort www.imaintain.info/prestatie

iMaintain Prestatiemanagement In hoge snelheid worden innovaties en ontwikkelingen geïntroduceerd die kunnen helpen om onderhoud voorspelbaar te maken of het te verwaarden. Is er tussen

Explosieveiligheid is complex. Hoewel de ATEX-richtlijn al bijna 25 jaar bestaat en in 2014 nog een herziene versie is gepubliceerd, blijven bedrijven met vragen worstelen. Dat begint vaak al bij het bepalen van de juiste zonering. Maar ook de vraag of componenten in een bepaalde situatie wel of geen potentiële ontstekingsbron zijn, komt regelmatig naar voren. Voor iedere editie van het ATEX Event kiest de organisatie een thema. Voor 2018 ligt een extra nadruk op mechanische apparatuur.

PETROCHEM 7/8 - 2018 54

PET07 H Agenda.indd 54

03-07-18 16:03

Servingthe theindustry industry Serving Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche. Maatwerk, vakmanschap veiligheid Lengkeek Staalbouw is een fullservice aanbieder in de nationale staalbouwbranche. Maatwerk, vakmanschap en en veiligheid (VCA-P) staan hoog in het vaandel. bedrijf heeft bijna ervaring engespecialiseerd is gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie-, (VCA-P) staan hoog in het vaandel. HetHet bedrijf heeft bijna 80 80 jaarjaar ervaring en is in onderhouds-, reparatie-, inspectieen nieuwbouwwerkzaamheden in energiemarkt de energiemarkt ende in zware de zware en (petro)chemische industrie. Denk daarbij inspectieen nieuwbouwwerkzaamheden in de en in en (petro)chemische industrie. Denk daarbij aanaan staalen trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, Onder de meest moeilijke omstandigheden staalen trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc.etc. Onder de meest moeilijke omstandigheden worden on-site inspectie-, reparatieen montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid levering worden on-site inspectie-, reparatieen montagewerkzaamheden verzorgd, waarbij betrouwbaarheid, snelheid vanvan levering en flexibiliteit voorop staan. en flexibiliteit voorop staan. Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Services & Maintenance’ divisie Andus Group. Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Services & Maintenance’ divisie vanvan Andus Group. De De andere divisies ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij andere divisies zijn zijn ‘Manufacturing’ en ‘Contracting’. Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld. gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld.

Lengkeek Staalbouw | Oppermanstraat 3194 Hoogvliet T +31 (0)10 - 416 16 44 E info@lengkeek-staalbouw.nl Lengkeek Staalbouw BV BV | Oppermanstraat 80, 80, 3194 AC AC Hoogvliet NL NL | T |+31 (0)10 - 416 16 44 | E |info@lengkeek-staalbouw.nl

Kennismaken? Graag. of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl Kennismaken? Graag. Bel Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com of www.andusgroup.com

Lengkeek A4 MagAd 1 Pet07 omslag los.indd 55Petrochem.indd Lengkeek A4 MagAd Petrochem.indd 1

03-07-18 16:21 28-11-17 09:53 04-07-18 08:53 03-07-18 16:21 28-11-17 09:53

Petrochem Nr. 7/8 - 2018

Na het wereldwijde succes van VDM:

Tijd voor vernieuwing Wat is de toekomst van onze verouderende industrie, als deze niet vervangen kan worden, maar wel moet concurreren met jonge fabrieken uit opkomende landen? Het antwoord is Value Driven Maintenance & Asset Management, kortweg VDM XL. Wilt u weten wat VDM XL voor u kan betekenen? Bestel het nieuwe boek van Mark Haarman en Guy Delahay.

www.mainnovation.com

adv XL NVDO 185x267.indd 1

PET07omslag A Cover.indd Pet07 los.indd 1 56

09-09-15 08:36

04-07-18 08:53

Co-produced by

Petrol Blauw : pantone 315 100% pantone 315 55%

An initiative of Groen : pantone 376 100% pantone 376 85%

Supported by

September 24 –27, 2018 | Antwerp, Belgium

ANTWERP

BELGIUM SEPTEMBER

24-27

visit: www.euromaintenance.org

EUROPE’S BIGGEST CONGRESS AND EXHIBITION ON INDUSTRIAL MAINTENANCE AND ASSET MANAGEMENT. Diamond Sponsor

Featured 4.0 Sponsor

Gold Sponsors

Silver Sponsors

Bronze Sponsors

Schedule Overview MONDAY, SEPTEMBER 24 • Workshops • Short Courses • Evening Reception and Exhibition TUESDAY, SEPTEMBER 25 • Opening Sessions and Keynotes • Conference Sessions Special ation • Exhibition Hall Present • Award Night & Conference Dinner

Ben Pring, Author of What To Do When Machines Do Everything

WEDNESDAY, SEPTEMBER 26

THURSDAY, SEPTEMBER 27

• RAP Talks

• Workshops • Field Visits • Certification Exams

(Reliability and Asset Performance)

• Conference Sessions • Closing Ceremony

RE G JU IS N T EA E 3 ER 0 B SA RLY TH EFO V I B FO R E N IR G D R S

VISIT: EUROMAINTENANCE.ORG