Pet09 lr

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 09 – 2013

making the difference

Nr. 09– 2013

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

001_2_83_84_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 2

Plant Manager of the Year pleit voor duurzame ketens • Chloorproducenten klem door energiekosten • Raffinagecomplex verbreedt horizon • Thema: Milieu & efficiëntie

04-09-13 09:02

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het ANDUS Group BV Beukenlaan 117

spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

001_2_83_84_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 3

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

04-09-13 09:02

In deze editie 14 Pleidooi voor duurzame ketens

49 teChnisChe banen voor het oPraPen

Grote bedrijven die met hun producten dicht bij de consument staan, moeten het voortouw in verduurzaming nemen, vindt de nieuwe Plant Manager of the Year, Cas König. Zij kunnen de markt creëren en duurzame keuzes maken door de hele productieketen heen.

De nieuwste cijfers over de werkloosheid in Nederland schetsen geen rooskleurig beeld van de arbeidmarkt. Ondertussen blijft de industrie schreeuwen om mankracht.

21 veiligheid oPslagtanks moet beter Gelukkig hadden achttien tankopslagbedrijven hun veiligheid helemaal op orde. Maar toch leven te veel risicovolle bedrijven de wet- en regelgeving onvoldoende na.

26 ChloorProduCenten klem De chloorindustrie is een energie-intensieve sector die onder druk komt te staan nu de energiekosten in de Verenigde Staten vergeleken met die in Europa zo laag zijn.

28 strijd tegen stankoverlast Vopak investeert fors in technieken die stankoverlast significant verminderen. Daarin worden de eerste resultaten geboekt, maar er is tegelijkertijd nog een weg te gaan.

34 raffinageComPlex verbreedt horizon Total investeert ruim een miljard euro in de modernisering van haar raffinage- en petrochemiecomplex in Antwerpen.

36 aardgas té stabiel Directe omzetting van methaan naar nuttige chemicaliën als methanol of etheen is op korte termijn niet op industriele schaal mogelijk, denkt professor Krijn de Jong van de Universiteit Utrecht.

56 thema: milieu & effiCiëntie De Europese chemische industrie gaat gebukt onder relatief hoge energieprijzen. Om hier minder kwetsbaar voor te zijn, zou de sector haar energie-efficiency nog verder omhoog moeten krikken. En dat kan. Zo heeft Bayer nieuwe technologie ontwikkeld waarmee chloor met dertig procent minder energie kan worden geproduceerd. Efficiënt is ook de oplossing die Afvalstoffen Terminal Moerdijk heeft gekozen, om geurklachten met het tankenpark als bron te voorkomen.

en verder Commentaar feiten en cijfers • Noordzee herbergt nog veel olie en gas • Start bouw gasterminal op Maasvlakte feiten en cijfers buitenland • SBM bouwt FPSO voor Shell • Rhodia bouwt aan bio n-butanol binnenstebuiten • Jan Van Doorslaer Chemiegalerie technologie Producten Petrospect onbevangen • René den Heeten agenda Column • Wim Soetaert

05 07 11 25 32 41 45 53 55 77 82

PETROCHEM 09 – 2013

003_B_Inhoud.indd 3

3

03-09-13 16:14

Managementblad voor de olie- en chemische industrie NuMMer 9 - 2013 uitgave vaN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl Hoofdredactie: Wim Raaijen 020 312 2081 eiNdredactie: Liesbeth Schipper 020 312 2083 redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2086

vaste Medewerkers: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven, René den Heeten Lay-out: Gabriele Köbbemann oMsLagfoto: BASF adverteNtieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl traffic: Breg Schoen 020 312 2088 drukkerij: DeltaHage, Den Haag aboNNeMeNteN (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,50 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 opZeggeN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden.

© Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

ISSN: 1380-6386

004_colofon_krohne.indd 4

03-09-13 16:57

‘Reed je dertig jaar geleden door het Rotterdamse industriegebied, dan rook je een penetrante oliegeur, vermengd met allerlei andere onaangename odeurtjes.

Tegenwoordig staat de klachtenlijn van de DCMR roodgloeiend als deze geur een paar uur tot de bewoonde wereld doordringt.’

Wanneer u dit icoontje ziet, kunt u een filmpje bekijken door de foto te scannen met de ilinqs-app.

Zieltjes winnen Verbeteringen wennen snel, en worden binnen korte tijd als standaard gezien. Misschien heeft dat met het aloude cliché te maken: ‘Bezit van de zaak, is het einde van het vermaak.’ Ik ken dat in ieder geval wel. Zo kruiste ik als kind in Sinterklaasfolders aan wat ik wilde hebben. Daar kreeg ik een heel blij gevoel van. Als ik daarvan ook daadwerkelijk iets kreeg, dan was het een uurtje speeltijd en daarna was het alweer gewoon. En, big boys, big toys. Ik kan hetzelfde nog steeds hebben met een nieuw tennisracket, een nieuwe zangmicrofoon, een nieuwe camera en, natuurlijk, een nieuwe auto. Ik kan me er gelukkig nog steeds op verheugen, maar als ik ze heb, worden het gewone gebruiksvoorwerpen.

Hoewel het plezier van die elektrische Ampera wat langer duurt. Misschien omdat nog steeds mensen de auto nakijken… Aandacht.

Gevaar Op het gebied van veiligheid lijkt een dergelijke gewenning ook op te treden. Mijn moeder waarschuwde me vroeger altijd dat ik niet ‘achter in de stad’ in Harderwijk moest komen, want daar was het gevaarlijk. Ik woon er nu…. En als ik als Veluws jongetje in Amsterdam kwam, dacht ik dat op elke hoek van de straat drugs werd gedeald of een messentrekker stond. Tegenwoordig fiets ik fluitend door Amsterdam. Me van geen gevaar bewust.

Hoe komt het dat veel mensen zich dan zo onveilig voelen in het hedendaagse Nederland en België? Zelfs zo, dat bepaalde politieke partijen garen spinnen bij het gevoel van onveiligheid die in de samenleving heerst. Sterker nog, ze wakkeren die aan om vervolgens zieltjes te winnen. Het aloude mechanisme van de kerk om mensen aan zich te binden heeft een nieuwe gedaante.

Toch wordt het juist veel veiliger op straat. Een eeuw geleden was het sowieso niet veilig om je in grote steden nog laat op straat te begeven. Zeventig jaar geleden was het gewoon nog oorlog. Maar ook de statistieken wijzen uit dat er steeds minder geweldsdelicten zijn. Helemaal interessant zijn de cijfers van verkeersslachtoffers. Decennialang is het verkeer aantoonbaar veiliger geworden. Alleen de laatste paar jaar is het aantal verkeersdoden gestegen. Oorzaak daarvan is de elektrische fiets. Oudere mensen zijn veel mobieler, gaan harder

en vallen harder. Die fiets heeft echter veel meer vrijheden opgeleverd. Mensen blijven ook langer vitaal en misschien dat alleen het sterfbed zich geografisch verplaatst.

Klachtenlijn Er zijn zeker parallellen met de beleving van veiligheid in de industrie en de overlast die de industrie veroorzaakt.

Succes went. Het rivierwater in de Rijnmond is schoner dan honderd jaar geleden. Reed je dertig jaar geleden door het Rotterdamse industriegebied, dan rook je een penetrante oliegeur, vermengd met allerlei andere onaangename odeurtjes. Tegenwoordig staat de klachtenlijn van de DCMR roodgloeiend als deze geur een paar uur tot de bewoonde wereld doordringt.

Twee jaar geleden kwam Odfjell voor het eerst in het nieuws vanwege benzeenlekkages. Begrijp me niet verkeerd: dat moet altijd voorkomen worden! Maar het ging om parts per million, hoeveelheden die tien jaar geleden nog niet eens meetbaar waren. Misschien is Odfjell geen goed voorbeeld, omdat daar ook ernstigere zaken aan de hand waren.

Mijn punt is echter dat wanneer op angst wordt ingespeeld, en zaken als veiligheid en milieu te veel worden gepolitiseerd, de samenleving en de industrie daar nauwelijks bij zijn gebaat. Er wordt slechts een schijnwerkelijkheid gecreëerd.

Ongefundeerde angst Dat de industrie momenteel veiliger en schoner produceert, de slechte jongetjes van de klas daargelaten, is te danken aan vorderingen in technologie en ook doordat de industrie haar bestaansrecht steeds meer moet verdienen in de samenleving.

Daardoor wordt de technologische innovatie steeds meer gericht op verduurzaming en het beperken van risico’s. En het feit dat succes op dat gebied snel went, betekent ook dat de lat steeds hoger wordt gelegd. Heel goed. Geweldig zelfs.

Maar dat het steeds viezer en onveiliger wordt in de industrie? Daar geloof ik niks van. Nee sterker nog, dat is slechts een ongefundeerde angst waar sommige politieke partijen maar beter niet mee aan de haal kunnen gaan.

Reporter_wimraaijen

PETROCHEM 09 – 2013

005_C_commentaar.indd 5

5

03-09-13 15:53

www.moxa.com

Superieur in PoE Hoogwaardige PoE (voeding via ethernetbekabeling) IEEE 802.3af Ethernet Switches, geschikt voor toepassingen zoals IP-bewakingscamera’s, wireless toegangspunten en overige PoE apparatuur op moeilijk te bereiken plaatsen.

Managed- en unmanaged switches zijn leverbaar, evenals de PoE+ switches voor toepassingen waar grotere vermogens gevraagd worden.

IndustriĂŤle PoE switches Er is zoveel meer over te vertellen...

Meer weten? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

managed EDS-P510

r

Official

to

Distribu adv_MoxaA4nw_PoE.indd 1 006_modelec.indd 1

unmanaged EDS-P206A

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

20-12-12 09:19 03-09-13 11:04

FEITEN & CIJFERS

FOTO: TOTAL

oranje-nassau energie neemt de Nederlandse upstream olie en gas assets van ewe vertrieb over. Het gaat om verschillende assets die geopereerd worden door OranjeNassau Energie, GdF Suez en Wintershall.

ToTal neemT klein veld noordzee in producTie Total E&P Nederland heeft de productie van het offshore gasveld K4-Z opgestart. Het veld ligt ongeveer 140 kilometer ten noordwesten van Den Helder en kan potentieel zo’n 1.700.000 kubieke meter gas per dag opleveren. Total heeft een belang van vijftig procent in het project, de andere helft is in handen van EBN. Het K4-Z-veld is ontdekt in 1974 maar was lange tijd te marginaal om te ontwikkelen. In 2010 volgde echter toch een plan voor ontwikkeling van het veld, waarna in 2011 groen licht werd gegeven voor het project. Nu is een onderzeese installatie met twee slots geplaatst op 36 kilometer diepte, die is verbonden met het K5-A-platform. Het geproduceerde gas wordt samen met dat van andere satellietplatforms via de bestaande WGT-pijpleiding naar Den Helder getransporteerd. rechTszaak Tegen dow Benelux in januari De rechtszaak van het Openbaar Ministerie tegen Dow in Terneuzen begint in januari volgend jaar. In juli 2012 maakte het OM al bekend dat zij Dow gaat vervolgen. Het OM verwijt Dow schuld aan een reeks procesveiligheids- en milieu-incidenten tussen 2005 en 2008. Het gaat vooral om lekkages van chemische stoffen binnen en buiten de achttien fabrieken die op het terrein in Terneuzen staan.

Medio augustus is afgesproken dat een deskundige die al één incident beoordeelde ook over drie andere zal rapporteren. Hij oordeelde dat de ontsnapping van een brandbare en explosieve gaswolk met een diameter van 25 meter in september 2006 geen onbeheersbaar incident was. Het incident zou goed zijn afgelopen doordat de wind de goede kant op stond. Volgens de advocaat van Dow is het goed mogelijk dat ook de andere incidenten niet zo onbeheersbaar blijken te zijn als het opsporingsonderzoek doet voorkomen.

m .nl

op ww

he

m

en

sTarT Bouw gasTerminal op maasvlakTe Op de Maasvlakte is Oranje Nassau Energie (ONE) begonnen met st gelez ee de aanleg van een gasterminal. Hier zal vanaf eind dit jaar aardgas afkomstig uit het Maasveld worden behandeld. Het gasveld bevindt zich in blok Q16a, zo’n drie kilometer ten noordwesten w van de Maasvlakte, op een diepte van 2,5 kilometer in de zeebo.p e tro c dem. De winbare reserves van het Maasveld, dat in augustus 2011 is aangeboord, worden geschat op 820 miljoen kubieke meter. De gasterminal, ontworpen door KCI uit Schiedam, haalt naast condensaat ook waardevolle producten als butaan en propaan uit de gasstroom.

Op de nieuwe terminal wordt voorlopig één productieput aangesloten. De productiecapaciteit van de terminal zal één miljoen kubieke meter gas per dag zijn. Het gas uit het Maasveld wordt afgenomen door Gasunie. Partners van Oranje Nassau Energie in dit project zijn Taqa Energy en Energie Beheer Nederland (EBN), waarvan de laatste de Nederlandse staat vertegenwoordigt.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Bio-ethanolbedrijf abengoa Bioenergy in Rotterdam heeft een dwangsom opgelegd gekregen. Bij stankoverlast moet het bedrijf elke keer honderdduizend euro aan de provincie Zuid-Holland betalen. Deze dwangsom moet het bedrijf dwingen de aanhoudende stankoverlast te voorkomen. Het gaat om een onaangename gistlucht. In november 2011 legde de provincie het bedrijf ook al een dwangsom op vanwege stankoverlast. Toen ging het nog om tienduizend euro per klachtengolf. Het bedrijf heeft inmiddels een plan van aanpak in uitvoering dat structurele overlast moet voorkomen.

Chemiebedrijf proviron en het Amerikaanse Third coast hebben de handen ineen geslagen om remvloeistoffen te produceren voor de Europese markt. Third Coast produceert en vermarkt al meer dan twintig jaar remvloeistoffen. Proviron heeft meer dan dertig jaar ervaring met de productie van remvloeistofcomponenten. De twee partijen zullen zowel voor de productie van de grondstoffen als voor het formuleren van afgewerkte remvloeistoffen samenwerken voor de Europese markt.

Een inspectie aan een ondergrondse olietransportleiding in Westland wees uit dat de wanddikte van de leiding op een plek niet meer voldeed aan de normen. Uit preventief oogpunt heeft de NAM besloten de leiding, die tussen Gaag en Europoort loopt, meteen uit te graven en werkzaamheden uit te voeren.

Het Japanse industrieconcern nikkiso heeft geveke overgenomen. Geveke zal als zelfstandig bedrijf binnen de Nikkiso-groep blijven opereren.

Het bedrijf bestaat uit drie business units: Pompen, Persluchttechniek en Technical Solutions.

PETROCHEM 09 – 2013

7

03-09-13 14:17

FEITEN & CIJFERS Medio juli ging er opnieuw iets mis op de tankterminal bij odfjell in de Botlek. Er werd een verkeerde stof in een verkeerde tank gepompt. ‘Het is alsof de duivel ermee speelt’, zei de nieuwe directeur Theo Olijve. Odfjell werd eind juli vorig jaar geheel stilgelegd onder druk van de inspectiediensten, maar kan inmiddels weer een deel van de opslagtanks gebruiken.

Voor haar nexBTl biodiesel, die ondere andere op de Maasvlakte wordt geproduceerd, gebruikt Neste Oil steeds meer biologische reststromen, die niet meer inzetbaar zijn bij de voedselproductie. In het voorjaar heeft Neste Oil met positief resultaat verschillende tests gedaan met technisch maisolie, een restproduct bij de ethanolproductie. Volgens het concern is het een uitstekende aanvulling op de inmiddels tien verschillende grondstoffen voor haar biodiesel. De nieuwe grondstof zal vooral uit de Verenigde Staten komen.

In 2012 heeft het Nederlandse bedrijfsleven een miljard euro geïnvesteerd in energiezuinige technieken en duurzame energie. Hierbij hebben zij gebruik gemaakt van de Energieinvesteringsaftrek (EIA), een fiscale regeling die gemiddeld tien procent belastingvoordeel oplevert. De investeringen uit 2012 zorgen gezamenlijk voor een CO2-reductie van circa 765 kiloton per jaar.

De eerste resultaten van vier onderzoeken over gaswinning in het groningen-veld zijn klaar. Minister Kamp van Economische Zaken laat de onderzoeken uitvoeren vanwege de onrust onder bewoners over aardbevingen in het winningsgebied. Het gaat om onderzoeken naar preventieve maatregelen van gebouwen, de risico’s voor vitale infrastructuur, de waarde van huizen en een evaluatie van de schadeafwikkeling van de NAM. Kamp laat in totaal elf onderzoeken verrichten om aan het einde van het jaar een zorgvuldig besluit te kunnen nemen over de gaswinning in het Groningen-veld.

8

noordzee herBergT nog veel olie en gas Uit het rapport Focus on Dutch Oil & Gas 2013 blijkt dat EBN op dit moment twee exploratie-onderzoeken uitvoert om nieuwe gasvoorraden in de Nederlandse ondergrond in kaart te brengen. Het eerste betreft de blokken A, B, D, E en F op zee en toont mogelijke voorraden van enkele honderden miljarden kubieke meters. De tweede studie laat potentieel zien, maar is nog niet afgerond.

EBN schat dat in de Nederlandse ondergrond ruwweg nog zo’n tweehonderd miljard kubieke meter aan bewezen en te winnen gasreserves zitten. Daar bovenop komen tweehonderd miljard kubieke meter aan bewezen maar nu nog moeilijk te winnen voorraden en tweehonderd miljard kubieke meter aan mogelijke gasvoorraden. Bij elkaar dus zeshonderd miljard kubieke meter gas in totaal.

Bij het huidige productieniveau van dertig miljard kubieke meter per jaar zou dat voldoende zijn voor nog twintig jaar gasproductie. Het wordt alleen wel steeds lastiger die voorraden te winnen. Daarom moet de gasindustrie aanzienlijk meer investeren om het huidige productieniveau te handhaven. Dit zijn de belangrijkste conclusies uit het jaarlijkse rapport van EBN waarin de status van de Nederlandse gas- en oliesector wordt geïnventariseerd.

Het rapport besteedt ook aandacht aan de vooruitzichten van de Nederlandse olieproductie. De NAM heeft het Schoonebeek-olieveld weer in productie genomen na vijftien jaar te hebben stilgelegen en Taqa heeft het P15-Rijn-veld opnieuw in gebruik genomen. Maar er zijn nog meer goede mogelijkheden om de Nederlandse olieproductie verder uit te breiden. Zo heeft EBN onderzoek gedaan naar een veelbelovend gebied op zee; F17, ongeveer honderd kilometer ten noordwesten van Friesland.

Hier liggen vier bekende velden met een behoorlijk ontwikkelingspotentieel en een nieuw veld, waaruit in totaal zo’n honderd miljoen vaten olie zouden kunnen worden gewonnen.

En F17 is slechts één voorbeeld. Volgens het rapport zijn er zo’n negentig andere offshore velden die samen zo’n vijfhonderd miljoen vaten aan voorraden bevatten, waarvan op zijn minst een deel winbaar is.

Meer over F17 en een analyse van mogelijkheden voor olieproductie in de Nederlandse Noordzee leest u in Petrochem 1 – 2013. Lees ook de twee artikelen over hernieuwde oliewinning uit het Rijnveld en uit Schoonebeek in Petrochem 1 - 2011. projecT: nieuw Type weekmaker in anTwerpse haven Het Amerikaanse chemiebedrijf Ferro investeert in zijn vestiging in de Antwerpse haven. Het bedrijf wil zijn bestaande afdeling weekmakers omvormen en uitbreiden tot een eenheid waar een nieuw type weekmaker zal worden geproduceerd, namelijk dibenzoaten. De productie zal in de tweede helft van 2014 worden opgestart en de capaciteit zal jaarlijks 28.000 ton bedragen.

Momenteel bestaat er op de Antwerpse vestiging van Ferro op de site van Monsanto al een eenheid van benzylftalaten die werd opgestart in 1966. Deze eenheid zal grondig worden gerenoveerd om op termijn dibenzoaten te produceren. Dibenzoaten zijn nonftalaten en vormen een milieuvriendelijk alternatief als weekmakers voor onder andere plastics, zoals pvc.

PETROCHEM 09 – 2013

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

03-09-13 14:17

FEITEN & CIJFERS onderzoek: risico’s winning schaliegas goed Te ondervangen Uit onderzoek van ingenieursbureau Witteveen+Bos blijkt dat de risico’s van opsporing en winning van schaliegas goed te ondervangen zijn met de huidige wet- en regelgeving. Dat heeft minister Kamp van Economische Zaken aan de Tweede Kamer geschreven. ‘Om de potentiële betekenis van schaliegas voor de Nederlandse economie vast te kunnen stellen, zijn uiteindelijk proefboringen nodig’, aldus Kamp.

Er wordt nu echter nog geen besluit genomen over eventuele proefboringen. Een commissie van deskundigen (Commissie voor de milieueffectrapportage) moet nog advies uitbrengen over het rapport van Witteveen+Bos. Daarna wordt een besluit over het mogelijk in behandeling nemen van aanvragen voor proefboringen eerst met de Tweede Kamer gedeeld. Mochten aanvragen voor proefboringen daadwerkelijk in behandeling worden genomen, dan volgen verschillende stappen voordat toestemming kan worden verleend. Zo is locatiespecifiek onderzoek nodig, waaruit moet blijken op welke manier de voorgenomen proefboring veilig en verantwoord kan worden uitgevoerd. Omwonenden en lokale bestuurders worden hierbij betrokken.

Als op basis van de resultaten van locatiespecifiek onderzoek wordt geconcludeerd dat een proefboring op een veilige en verantwoorde manier mogelijk is, moeten nog andere vergunningen worden aangevraagd. Zo is een vergunning nodig voor het bouwen van een boorinstallatie. De betrokken gemeente heeft daarbij een rol. eersTe kamer sTemT in meT BasisneT De Eerste Kamer heeft begin juli ingestemd met het wetsvoorstel Basisnet vervoer gevaarlijke stoffen. In de wet wordt vastgelegd wat de maximale risico’s zijn, die mogen worden veroorzaakt door het transport van gevaarlijke stoffen over weg-, spoor- en watertrajecten.

De veiligheid van bewoners langs de routes wordt met de nieuwe wet vergroot en naar de toekomst toe geborgd. Ook zorgt de wet ervoor dat gevaarlijke stoffen tussen de belangrijkste industriële locaties in Nederland en het buitenland kunnen worden blijven vervoerd, nu en in de toekomst. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de routes met de minste risico’s. Verder wordt met de wet helder gemaakt waar ruimtelijke ontwikkelingen kunnen blijven plaatsvinden en waar niet. Basisnet wordt 1 januari 2014 van kracht. air liquide verduBBelT anTwerpse capaciTeiT koolmonoxide Air Liquide gaat de capaciteit van zijn Antwerpse koolmonoxide-unit verdubbelen. Het bedrijf investeert zo’n vijftig miljoen euro in een nieuwe faciliteit naast de al bestaande installaties.

Het bedrijf sloot onlangs een langetermijncontract af voor de levering van koolmonoxide aan BASF dat het nodig heeft voor de productie van MDI. Air Liquide bouwt de nieuwe koolmonoxide-unit om aan deze vraag te voldoen. De installatie zou in het eerste kwartaal van 2015 bedrijfsklaar moeten zijn.

BRENT RUWE OLIEKOERS

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

115

110

105

17 18 19 22 23 24 25 26 29 30 31 1

JULI

2

5

6

7

8

9

12 13 14 15 16 19 20 21 22 23

studenten kiezen dit jaar meer voor technische studies. Het aantal aanmeldingen voor universitaire studies in landbouw, natuur en techniek is twintig procent hoger dan vorig jaar. Dat zegt de vereniging van universiteiten, de VSNU. Rechten en economie trekken nog steeds de meeste studenten.

Boskalis heeft een halfafzinkbaar boorplatform in de Middellandse Zee uit het water gelicht, zodat de onderzijde bereikbaar was voor inspectie en onderhoud. Bij gebrek aan een droogdok in de regio gebruikte het bedrijf de Dockwise Vanguard, die oorspronkelijk is gebouwd om grote, zware stukken over zee te vervoeren. Het project met het boorplatform opent voor Boskalis een nieuwe markt: die van het onderhoud.

BEDRIJVENNIEUWS rob vancko is per 15 september benoemd tot general manager van AkzoNobel’s wereldwijde MCAactiviteiten (monochloor-azijnzuur).

Vancko volgt jürgen Baune op, die general manager is geworden van de Chlor-Alkali-activiteiten van de onderneming. Zowel Chlor-Alkali als MCA maken deel uit van AkzoNobel’s business unit Industrial Chemicals.

Ben van Beurden wordt per 1 januari de nieuwe CEO van Shell. Hij volgt peter voser op, die in maart 2014 na 29 dienstjaren het bedrijf verlaat.

Van Beurden is sinds januari dit jaar Downstream Director bij Shell. Hij kwam in 1983 voor Shell werken en heeft diverse technische en commerciële functies gehad in zowel de upstreamals de downstream-activiteiten.

AkzoNobel heeft nils van der plas benoemd tot general manager van de bulk zout activiteiten die deel uitmaken van de business unit Industrial Chemicals. Het bedrijf produceert zo’n zes miljoen ton hoogwaardig zout in de fabrieken in Hengelo, Delfzijl en Mariager (Denemarken). Het meeste van dit zout wordt gebruikt in de chemische industrie.

AUGUSTUS

PETROCHEM 09 – 2013

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

9

03-09-13 14:17

AD_X-Dock_A4_130225_Layout 1 26.02.13 14:46 Seite 1

For full control: The new standard for managing your Dräger gas detectors.

Time savings Test up to 10 modules simultaneously.

Lower costs Gas flow of 300 ml/min instead of 500 ml/min

High process reliability Integrated reporting function and X-dock Manager.

Simple operation Automatic start after insertion.

Dräger X-dock De Dräger X-dock serie biedt u volledige controle over uw draagbare Dräger gasmeetinstrumenten.

Automatische bumptests en kalibraties met een gereduDräger X-dock

010_draeger.indd 1

ceerd kalibratiegasverbruik en kortere testtijden besparen tijd en geld. Voor een demonstratie kunt u contact opnemen met uw Dräger-contactpersoon.

VERDERE INFORMATIE: W W W.DRAEGER.COM/X-DOCK

03-09-13 11:04

FEITEN BUITENLAND BP StAP dIChteR BIj flexIBele RAffINAdeRIj

Reliance Industries en BP hebben een gasvondst gedaan offshore India. Het gaat om gascondensaat in 1.743 meter diep water, zo’n 62 kilometer uit de oostkust van India. Het is de tweede gasvondst in het blok.

Reliance is operator met een belang van zeventig procent en BP heeft een aandeel van dertig procent.

FOTO: BP

BP heeft een nieuwe destillatieeenheid bij haar Whitingraffinaderij (Indiana, VS) in gebruik genomen. De eenheid heeft een capaciteit van 250.000 vaten olie per dag en heeft meerdere miljarden dollars gekost.

De Whiting-raffinaderij kan met de nieuwe eenheid 413.000 vaten olie per dag verwerken. In eerste instantie alleen nog lichte olie, maar zodra later dit jaar twee extra units in gebruik worden genomen, kan de raffinaderij ook zwaardere olie verwerken. Het gaat dan om een hydrotreater met een capaciteit van 105.000 vaten per dag en een coker à 102.000 vaten per dag. Als deze eenheden in de tweede helft van dit jaar gaan draaien, kan de raffinaderij tot zo’n tachtig procent zware olie verwerken.

SBM BOuwt fPSO vOOR Shell

st gelez ee

m .nl

op ww

he

m

en

SBM Offshore levert een drijvend productie- en opslagplatform (FPSO) aan Shell, dat het vaartuig gaat inzetten op zijn Stonesproject in ultradiep water in de Golf van Mexico. Met het schip is ongeveer een miljard dollar gemoeid.

SBM en Shell sloten in maart 2012 een raamovereenkomst voor w .p e tro c de levering van middelgrote en kleine FPSO’s. Dit is de eerste opdracht onder dat contract. De Stones FPSO, zoals het schip gaat heten, krijgt een verwerkingscapaciteit van zestigduizend vaten olie per dag en kan achthonderdduizend vaten opslaan. De huurperiode is in eerste instantie voor tien jaar, met een optie om voor twintig jaar te verlengen.

Shell gaf in mei dit jaar groen licht voor het Stones-project. Het Stones-veld ligt in 2.896 meter diep water, ongeveer 320 kilometer ten zuidwesten van New Orleans (Louisiana, VS) en is ontdekt in 2005. Shell heeft een belang van honderd procent in het project.

De ontwikkeling van Stones begint met twee productieputten die aan de FPSO worden gekoppeld, waarna nog zes putten zullen volgen. De eerste fase zal een productie van vijftigduizend vaten olie-equivalenten per dag opleveren. De olie uit het veld zal met tankers worden vervoerd naar Amerikaanse raffinaderijen. Het gas zal per pijpleiding worden getransporteerd.

RhOdIA BOuwt AAN BIO N-ButANOl

Rhodia, sinds 2011 onderdeel van Solvay, en het Braziliaanse biotechnologisch bedrijf GranBio gaan samen bio n-butanol produceren. De twee bedrijven willen in Brazilië ’s werelds eerste n-butanolfabriek gebaseerd op biomassa bouwen.

Deze moet in 2015 operationeel zijn. Ze zullen hierbij gebruik maken van overeenkomsten die zij elk al hebben gesloten met bedrijven die de technologie beheren.

Bio n-butanol kan worden gemaakt van rietsuikerstro en bagasse, wat veelvuldig aanwezig is in Brazilië. Het is een grondstof bij de productie van acrylaten en metacrylaten, en wordt zodoende veelvuldig gebruikt in de verf- en oplosmiddelenindustrie. De investering in de nieuwe fabriek heeft nog wel de goedkeuring nodig van de raad van bestuur van de beide bedrijven, en van de Braziliaanse mededingingsautoriteit.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

011_13_E_FCbuitenland.indd 11

Shell mag doorgaan met proefboringen in het Noordpoolgebied. De rechter in Alaska heeft bezwaren van milieuorganisaties tegen de boringen in de Tsjoektsjenzee en de Beaufortzee afgewezen. De groepen hadden intrekking van de vergunningen geëist, vooral omdat Shell niet goed voorbereid zou zijn op olielekkages. De rechter stelde echter dat het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken geen fouten heeft gemaakt en de aanvragen terecht heeft goedgekeurd.

Shell heeft een voorlopige overeenkomst getekend met het staatsbedrijf China National Offshore Oil Corp (CNOOC) voor het zoeken naar olie en gas in China en in het buitenland. De twee gaan onder meer op zoek naar mogelijkheden voor de productie van LNG en teerzanden in Canada.

ABN AMRO verwacht dat de economie van de eurozone in de tweede helft van 2013 een bescheiden groei vertoont, het economisch herstel in de Verenigde Staten doorzet en de groei in opkomende landen aanhoudt. De verwachting is ook dat de gasprijzen van Europa en de Verenigde Staten dichter bij elkaar komen te liggen.

Shell heeft in juli het Auger-platform in de Golf van Mexico tijdelijk gesloten om een aansluiting van het platform met het Cardamom-veld te kunnen realiseren. Het Auger-platform produceert zo’n 55.000 vaten olieequivalent per dag. Als het is aangesloten op het Cardamom-veld, wordt de productie weer hervat, waarschijnlijk in het vierde kwartaal van 2013. Het Cardamom-veld, 100 procent van Shell, heeft naar verwachting een piekproductie van 50.000 vaten olie-equivalenten per dag.

PETROCHEM 09 – 2013

11

03-09-13 14:25

Evides Ongekend betrouwbaar

12 miljoen m3 demiwater per jaar produceren met één installatie.

Wij doen het.

Vijftien grote (petro)chemische bedrijven in de Rotterdamse haven worden vanuit onze Demiwaterplant Botlek 24/7 voorzien van proceswater. Hun processen staan nooit stil. Onze productie dus ook niet. Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk.

En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

012_evides.indd 1

03-09-13 11:04

FEITEN BUITENLAND

FOTO: SHELL

In 2012 is de groei van de mondiale energieconsumptie significant vertraagd door de mindere economische omstandigheden. India en China alleen namen negentig procent van de netto groei voor hun rekening, terwijl het energiegebruik in westerse landen terugliep. Dat blijkt uit de jaarlijkse Statistical Review of world energy van BP.

Shell NeeMt RIgOuReuS BeSluIt OveR NIgeRIA

Shell trekt zich terug uit de oliewinning in de Niger Delta. ‘We vertrekken’, zegt de hoogste baas van Shell in Nigeria, Mutiu Sunmonu, in een interview met NRC Handelsblad. De roekeloosheid en omvang van de diefstal van olie dwingen Shell ertoe de activiteiten meer dan te halveren.

De Niger Delta is een aanhoudend probleemgebied voor het concern. Eerder dit jaar verdwenen volgens de Nigeriaanse topman naar schatting zestigduizend vaten ruwe olie per dag uit de pijpleidingen en installaties van Shell. Criminele bendes zouden zelf pijpleidingen openbreken en aftappen. In een persbericht stelt Shell dat het veel doet om de olieroof te bestrijden, maar het probleem niet alleen kan oplossen. De wijdverbreide handel in gestolen olie heeft zich in het zeer corrupte Nigeria ontwikkeld tot een goed geoliede industrie waarbij mensen uit alle regionen betrokken lijken.

Shell haalde het afgelopen kwartaal 158.000 vaten per dag uit Nigeria. Dat wil het bedrijf reduceren met tachtig- tot honderdduizend vaten. Het concern gaat zich in Nigeria concentreren op de oliewinning in de diepzee en op gaswinning. Dit laatste ook op het Nigeriaanse vasteland. Het zijn terreinen waarnaar de multinational sowieso zijn aandacht verlegt. huNtSMAN NeeMt POlyOleN OveR

Huntsman neemt Oxid, een Amerikaanse producent van specialty urethaanpolyolen, over. De polyolen vormen in combinatie met MDI polyurethaanschuim dat kan worden gebruikt voor isolatie van bijvoorbeeld muren, daken en koelkasten. Oxid heeft een polyolenfabriek in Houston. De overname zal waarschijnlijk in het derde kwartaal van dit jaar rond zijn.

BP StAPt NAAR AMeRIkAANSe ReChteR

BP stapt in de Verenigde Staten naar de rechter omdat het weer in aanmerking wil komen voor Amerikaanse oliecontracten. Het concern is daar van uitgesloten vanwege de olieramp in de Golf van Mexico.

In 2010 bepaalde milieutoezichthouder EPA dat BP voorlopig geen nieuwe opdrachten van de staat zou krijgen. Dat is onterecht, vindt BP. Het olieconcern noemt het EPA-besluit willekeurig, grillig en ongepast, en vecht het daarom aan. Het bedrijf staat wel open voor een schikking.

BP levert veel olie aan de Verenigde Staten. Bestaande contracten zijn ongeveer een miljard euro waard. De explosie op boorplatform Deepwater Horizon kostte aan elf mensen het leven en bracht veel schade toe aan de natuur. De afgelopen maanden heeft BP schadevergoedingen aan slachtoffers en nabestaanden uitgekeerd.

Het Amerikaanse Energy Information Agency (EIA) voorspelt dat China in oktober de verenigde Staten zal inhalen als grootste olie-importeur.

Dit is een gevolg van de gestage groei van de Chinese vraag naar olie, terwijl de vraag in de Verenigde Staten gelijk blijft en de olieproductie er juist flink toeneemt. De jaarlijkse olieproductie in de Verenigde Staten stijgt tussen 2011 en 2014 naar verwachting met 28 procent, vooral door de winning van schalie-olie, tight oil en olie uit diep water in de Golf van Mexico. Tegelijkertijd neemt de Chinese olieproductie in dezelfde periode met zes procent toe en zal deze in 2014 waarschijnlijk een derde zijn van de Amerikaanse productie.

Een parlementaire commissie in Nigeria wil dat Shell en het Italiaanse eni de licentie om olie te winnen in een gebied voor de kust inleveren.

De twee kochten het belang eind 2011 voor 1,1 miljard dollar (837,5 miljoen euro), maar het koopproces zou ernstige gebreken vertonen, aldus de commissie. Shell en Eni kochten de licentie van Malabu Oil, dat wordt geleid door voormalig olieminister Dan Etete.

Het Internationale energie Agentschap (IEA) voorspelt dat het aanbod van olie volgend jaar sneller zal stijgen dan dat de vraag naar de grondstof toeneemt. De productie buiten de Opec, met name in Noord-Amerika, zal in het hoogste tempo in twintig jaar toenemen. Het olieverbruik stijgt volgens het IEA volgend jaar met 1,2 miljoen vaten per dag. Vanuit landen die niet bij de OPEC zijn aangesloten zal het aanbod dagelijks met 1,3 miljoen vaten toenemen.

PETROCHEM 09 – 2013

011_13_E_FCbuitenland.indd 13

13

03-09-13 14:25

INTERVIEW

Cas König, Plant Manager of the Year 2013: ‘Energiebesparing betekent voor ons direct kostenbesparing.’

14

PETROCHEM 09 – 2013

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 14

03-09-13 14:16

‘Graag een gesprek met BMW over duurzame ketens’

Grote bedrijven die met hun producten dicht bij de consument staan, moeten het voortouw in verduurzaming nemen, vindt de nieuwe Plant Manager of the Year, Cas König. Zij kunnen de markt creëren en duurzame keuzes FOTO’s: WIM RaaIjEN

maken door de hele productieketen heen. ‘Als ’s werelds duurzaamste producent van siliciumcarbide hebben we welgeteld één klant die ons daarom kiest: windmolenfabrikant Enercon. De rest gaat nog steeds voor de prijs.’

Dat zal de komende jaren moeten veranderen. Als Plant Manager of the Year wil hij zich daar graag sterk voor maken.

Wim Raaijen

PETROCHEM 09 – 2013

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 15

15

03-09-13 14:16

Aan zijn verkiezing tot Plant Manager of the Year heeft Cas König van siliciumcarbide-producent ESD-SIC in Farmsum veel positieve energie overgehouden. ‘We hebben het hier binnen het bedrijf goed kunnen gebruiken. De medewerkers waren allemaal erg enthousiast en dat is heel motiverend.’ Daar ging het ook om.

Het had weinig gescheeld of König had niet meegedaan. Hij dacht dat het bij de verkiezing vooral om personen ging, en dat sluit niet aan bij hoe hij de realiteit ervaart: ‘We doen het hier met z’n allen.

Ik ben echt blij dat ik deel uitmaak van een bevlogen team met een stevige en diepgewortelde positieve cultuur. Om het succes te delen, hebben we de dag na de verkiezingen iedereen op gebak getrakteerd. En weet je wat het leuke was? Twee dagen later zat iedereen weer aan het gebak, deze keer van Groningen Seaports. De directeur van het havenbedrijf was ook een van de eersten die me de dag na de bekendmaking feliciteerde.’

En König moet toegeven dat alle aandacht hem zelf ook goed heeft gedaan.

‘Echt overal kwamen de felicitaties vandaan, soms uit de meest onverwachte hoeken. En ook de pers in Groningen is er aardig mee aan de haal gegaan.’

‘Met het liberaliseren van de energiemarkt heeft de Europese Unie indertijd een keuze gemaakt met desastreuze gevolgen.’

16

Kazachstan Dat de titel ook deuren opent, bleek wel toen König een presentatie mocht geven tijdens het bezoek van minister Kamp aan de Eemshaven. Daarin heeft hij zijn zorgen geuit over de beperkte houdbaarheid van de nationale en Europese energiepolitiek. In zijn column die hij tijdens het congres Deltavisie uitsprak, een paar uur voordat hij werd verkozen tot Plant Manager of the Year, brak hij ook al een lans voor meer duidelijkheid. In zijn column: ‘Met het liberaliseren van de energiemarkt heeft de Europese Unie indertijd een keuze gemaakt met desastreuze gevolgen. De hele energiemarkt staat op zijn kop en de EU kan al deze snelle veranderingen niet volgen. Wat nodig is, is een stabiele energiepolitiek die mondiaal wordt gevoerd en die als doel heeft een level playing field te creëren. Zonder dát is de Europese chemische industrie ten dode opgeschreven. Als bedrijven moeten we weten waar we aan toe zijn, waar we onze businesscase op kunnen bouwen.

En bij de kapitaalintensieve industrie hebben we dan een iets langere uitkijk nodig dan een paar jaar. Schaliegas in de Europese Unie of geen schaliegas,

PETROCHEM 09 – 2013

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 16

03-09-13 14:16

het maakt niet uit, als er maar een level playing field komt. Een mooi begin zou zijn wanneer Brussel het DG energy en het DG climate op één bult zou gooien.

Eén consistente politieke lijn, dat is wat we nodig hebben.’

In zijn boodschap aan Kamp had hij ook specifieke wensen voor zijn eigen bedrijf.

‘Er komt momenteel wetgeving op, waar echt negatieve prikkels vanuit gaan. Het betekent dat wij als enige fabrikant CO2rechten moeten kopen, terwijl we al de meest energie-efficiënte producent van siliciumcarbide ter wereld zijn.’

Hij gelooft sowieso niet zo in een mondiaal systeem voor CO2-handel. ‘Ik heb het idee dat Kamp ons probleem serieus neemt en ik heb ook signalen gekregen dat hij daadwerkelijk zijn best doet. Het ligt echter niet aan de Nederlandse overheid, of aan Europa. Ik maak me meer zorgen om de regering van Kazachstan, of noem nog een paar van dat soort landen. Als die niet meedoen, en daar heb ik een hard hoofd in, is het moeilijk om een gelijk speelveld te creëren.’

Daarom heeft König meer vertrouwen in de bittere noodzaak voor bedrijven om energie-efficiënt te produceren.

‘Voor ons is het zelfs van levensbelang.

We zijn de achtste stroomgebruiker van Nederland en de helft van onze kosten zit in energie. Energiebesparing betekent voor ons direct kostenbesparing.’

Niet concreet genoeg Siliciumcarbide wordt toegepast bij het slijpen en polijsten van materialen en is net iets minder hard dan diamant.

ESD-SIC in Delfzijl produceert het uit silicium en koolstof bestaande materiaal, uit silicazand en cokes. De productie is vrij rudimentair: het silicazand en de cokes worden tot reactiemateriaal gemengd, waarvan een hoop materiaal wordt gebouwd. Midden in deze hoop materiaal bevindt zich een kern van grafiet die dient als stroomgeleider. De grafietkern wordt aangesloten op een transformator en onder spanning gezet.

Als gevolg van de weerstand loopt in de kern van de hoop de temperatuur op tot circa 2.500 graden Celsius. Onder die extreme omstandigheden vormt zich siliciumcarbide en koolmonoxide. Dat voor dat proces veel energie nodig is, moge duidelijk zijn. ESD-SIC verbruikt jaarlijks zo’n 420.000 megawattuur.

König bezweert er alles aan te doen om het energieverbruik zoveel mogelijk in te dammen en energie waar mogelijk duurzaam op te wekken. ‘Bij de productie van siliciumcarbide ontstaat koolmonoxide als restproduct. Als enige siliciumcarbidefabriek ter wereld vangen wij dat gas op en verstoken het in een dampketel. Met deze damp drijven we een turbine aan. Op die manier produceren we twintig procent van de stroom die wij gebruiken zelf.’

ESD-SIC heeft ook geprobeerd hier een Green Deal van te maken. ‘Het leverde helaas een negatieve ervaring op. Er lag een juridisch probleem ten aanzien van de emissie-eis. We wilden graag een deal sluiten met de overheid dat zij zelf zorg zou dragen voor een goede afstemming tussen de vergunningverleners op nationaal en provinciaal niveau. Iedereen was het ermee eens dat de door ons geplande aanpassing een meer dan voortreffelijk milieuvoordeel opleverde, namelijk twintig procent efficiëntere opwekking en veertig procent reductie van de NOxemissies. We vroegen dus niet om geld, maar om juridische afstemming. Het verzoek werd afgewezen met als argumentatie dat het niet concreet genoeg was!’

Twee inkopers Hoewel ESD-SIC dus een enorme stroomvraag heeft, kent het een groot voordeel. Het bedrijf kan de productie beginnen en stilleggen wanneer het maar wil. Dat biedt interessante mogelijkheden bij afname van overschotten duurzame energie. König: ‘Als stroomafnemer nummer 8 van Nederland stonden we na de liberalisering van de energiemarkt voor een enorme uitdaging. De marktwerking leidde namelijk helemaal niet tot een gunstiger energietarief. Sterker nog: de prijzen explodeerden. Helemaal toen de energiemaatschappijen de gratis

PETROCHEM 09 – 2013

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 17

17

03-09-13 14:16

DE KUNST VAN HET VERSTAAN

...

...

VEILIGE RADIOCOMMUNICATIE START MET LUISTEREN Elkaar verstaan is essentieel in situaties waar mensenlevens op het spel staan. Gebrek aan bereik, bezette gesprekskanalen of zelfs uitval van apparatuur zijn zaken die fatale gevolgen kunnen hebben.

Verstaan begint bij goed luisteren. Daarom zijn we vooral geïnteresseerd in uw wensen en eisen. We combineren dat met onze kennis én kwalitief hoogstaande (ATEX) apparatuur. Het resultaat: op úw bedrijf toegespitste radiocommunicatie waar u op kunt vertrouwen.

018_flash.indd 1

Zo kunt u advies, bereikmetingen, maatwerk en apparatuurkeuze in één hand houden. Dat kan resulteren in een geïntegreerd systeem met (explosieveilige ATEX) portofoons en koppelingen naar paging, meldkamersystemen, telefooncentrales en slagboominstallaties. En kopen hoeft niet. Huren kan ook.

www.flash-services.com

03-09-13 11:04

‘Graag zou ik eens met een staalfabrikant willen praten over duurzame inkoop, of eigenlijk is contact met een concern als BMW nog veel mooier.’

verkregen CO2-rechten gingen doorbelasten aan de klanten. Dit dwong ons tot een innovatie op het gebied van energiemanagement. We besloten niet meer recht-toe-recht-aan te produceren, maar alleen nog maar op de momenten dat de stroomprijs voor ons aantrekkelijk is. Dit betekent dat we elke dag wel een paar uur ons proces stilleggen om dure uren te vermijden.’

Belangrijker is wellicht nog dat ESDSIC op de onbalansmarkt stroom koopt en verkoopt. ‘We kopen stroom bij zodra er een overschot aan stroom op het net is. Bijvoorbeeld als gevolg van “te veel” windenergie. Of andersom.

We schakelen heel snel af zodra er zeer hoge prijzen worden gerekend omdat er onverwacht te weinig stroom wordt geproduceerd. We verkopen dan niet alleen de stroom die we zelf opwekken, maar ook de stroom die we voor de productie op dat moment hadden ingekocht. We leggen dan binnen twee minuten ons volledige productieproces stil. De energiebehoefte van ESD-SIC is zo groot dat we op deze manier voor het Nederlandse stroomnet een neutraliserend effect hebben. We hebben daarmee eigenlijk een maatschappelijke functie.

Voor ons betekent dit uiteindelijk een lagere gemiddelde stroomprijs.’

Iets waar energiebedrijven direct op zouden inspringen zou je zeggen. Toen König langs de grote energiebedrijven ging om zijn stroomvoorziening deels over te nemen, verwachtte hij er dan ook veel van. Tot zijn teleurstelling konden de stroomgiganten echter geen lagere prijs bieden dan wat de twee inkopers van het bedrijf zelf jaarlijks inkochten op APX/ Endex. Een op zijn minst opmerkelijke uitkomst, aangezien balancering van productievermogen deze bedrijven veel geld kost. ‘Natuurlijk ben ik blij met onze twee inkopers, die ons bedrijf veel geld besparen,’ zegt König, ‘maar energieinkoop is niet onze core business.’

Roetfilters Als het om echte verduurzaming gaat, heeft hij zijn hoop minder gevestigd op overheden of de energiesector. Nee, grote bedrijven die met hun producten dicht bij de consument staan, moeten het voortouw nemen op het gebied van duurzaamheid en energie-efficiëntie, vindt hij. Waar zijn voorganger Michel Meertens, Plant Manager of the Year 2012, zich met Safety Buddy sterk

maakte voor uitwisseling binnen de industrie op het gebied van veiligheid, zoekt König het in uitwisseling in de ketens op het gebied van efficiëntie. Het initiatief is aan de voorkant. Met name grote producenten van consumentenproducten kunnen volgens de nieuwe Plant Manager of the Year de markt veranderen en door hele ketens heen duurzame keuzes maken. ‘Als ’s werelds duurzaamste producent van siliciumcarbide hebben we momenteel welgeteld één klant die ons daarom kiest: windmolenfabrikant Enercon. De rest gaat nog steeds voor de prijs.’

De Coca Cola’s, de Unilevers en de BMW’s van deze wereld lijken momenteel het goede voorbeeld te geven door hun productieprocessen verregaand te verduurzamen. Willen ze echt verschil maken, dan zullen ze ook verderop in de keten andere beslissingen moeten maken, vindt König. ‘Als Plant Manager of the Year zou ik me daarvoor graag hard willen maken. Graag zou ik eens met een staalfabrikant willen praten over duurzame inkoop, of eigenlijk is contact met een concern als BMW nog veel mooier. Siliciumcarbide gaat bijvoorbeeld in roetfilters van dieselauto’s.

De meeste autofabrikanten die ik ken, kopen nog steeds op prijs in. Menen ze het echt met verduurzaming, dan zullen ze dat toch anders moeten aanpakken.

Dat lijkt me een interessant gespreksonderwerp, en vast een goede invalshoek voor een reportage.’ W

PETROCHEM 09 – 2013

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 19

19

03-09-13 14:16

LOGISTICON WATER TREATMENT

Demiwater

Afvalwater

DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp en Werktuigbouw/Elektrotechniek in één hand Optie huur (pilot)installatie Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

logisticon adv A4.indd1 1 020_logisticon.indd

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

08-05-13 11:03 14:25 03-09-13

VEILIGHEID

Veiligheid opslagtanks moet beter Gelukkig hadden achttien tank­ opslagbedrijven hun veiligheid helemaal op orde. Maar bij 73 tankopslagbedrijven zijn tot nu toe toch nog 323 zware of lichte overtredingen aangetrof­ fen. Conclusie: te veel risico­ volle bedrijven leven de wet­ en regelgeving onvoldoende na. Het positieve nieuws is dat de situ­ atie bij Odfjell uitzonderlijk was.

Liesbeth Schipper

Hoe veilig zijn BRZO-bedrijven met tankopslag? Deze vraag rees nadat Odfjell eind juli vorig jaar onder druk van de toezichthouders de werkzaamheden volledig stillegde. Er ontstond een grote behoefte aan inzicht in de situatie bij andere bedrijven met opslagtanks. Hoe was het daar eigenlijk met de veiligheidsbeheersing gesteld?

Uit een eerste vooronderzoek bij veertien willekeurige BRZO-bedrijven met tankopslag, dat al in oktober werd afgerond, bleek de veiligheidscultuur bij die bedrijven over het algemeen genomen in orde. Twaalf van de onderzochte bedrijven scoorden voldoende of hoger. Twee bedrijven scoorden onvoldoende. Er waren echter geen overtredingen in de zwaarste categorie aangetroffen. Maar de conclusie van het onderzoek was toen al dat het beter kan en moet.

Inmiddels zijn 91 van de 116 geselecteerde bedrijven met opslagtanks bezocht en is een tussenrapport opgemaakt.

Belangrijkste conclusie van dit rapport is dat Odfjell een uitzondering was. ‘Een met Odfjell vergelijkbare situatie is, voor zover de inspecties nu zijn uitgevoerd, in dit inspectieproject niet aangetroffen.’

Tegelijkertijd is er wel een waarschuwing: ‘De tussenresultaten van dit project geven aanleiding tot zorg over de aangetroffen veiligheidsbeheersing. Er is een te grote groep risicovolle bedrijven die de wet- en regelgeving onvoldoende of slecht naleeft.’

Overtredingen Bij de 91 bedrijven die inmiddels zijn geïnspecteerd, zijn 323 overtredingen aangetroffen. Achttien bedrijven hebben hun zaakjes goed voor elkaar en hadden helemaal geen overtredingen.

Bij 34 bedrijven was er sprake van een gering verhoogd risico vanwege één of enkele overtredingen. Maar bij 39 bedrijven waren de zaken echt niet op orde. Bij vier van deze bedrijven was de situatie zo ernstig dat de toezichthouder onmiddellijk heeft ingegrepen om een urgente risicosituatie te beëindigen.

Bij 28 bedrijven was er sprake van een verhoogd risico en bij nog eens zeven bedrijven zagen de inspecteurs een groot aantal overtredingen met gering verhoogd risico. Deze stapeling van kleine overtredingen kan volgens de inspecteurs echter een indicatie zijn voor de wijze

ONDUIDELIjkHEDEN

LINQS Het Tussenrapport Tankopslag, inspecties van PGS 29 opslagtanks bij BRZO-bedrijven kunt u downloaden via de website van de Rijksoverheid: www.rijkoverheid.nl.

U vindt het onderaan het nieuwsbericht van 26 augustus.

Bij de inspecties wordt als leidraad de richtlijn PGS 29 gebruikt. Deze richtlijn regelt het veilig opslaan van brandbare stoffen in bovengrondse opslagtanks.

Begin dit jaar kwam een werkgroep van vergunningverleners met een factsheet die onduidelijkheden in de richtlijn moest wegnemen. Die onduidelijkheden zorgden er niet alleen voor dat vergunningverleners moeite hadden met het beoordelen van bepaalde veiligheidsvoorzieningen. Ook waren er problemen ontstaan doordat bedrijven niet altijd het nut van een voorschrift onderkenden en hierdoor niet gemotiveerd waren om aan een voorschrift te voldoen. ‘De brancheorganisaties zijn overtuigd van de noodzaak van hoge eisen aan de opslag van brandbare vloeibare stoffen’, stelde Robert Ruigrok, technisch beleidsmedewerker vergunningverlening van DCMR Milieudienst Rijnmond, in Petrochem 3 van dit jaar.

‘Maar gebleken is dat niet alle medewerkers van individuele bedrijven zover zijn.’

PETROCHEM 09 – 2013

021_23_Q_artikel.indd 21

21

03-09-13 14:15

Donderdag 19 september 2013, Petrochem on site, ESD-SIC Delfzijl

u in Schrijf u n

Masterclass Cas König Plant Manager of the Year 2013

Wat Wie Waar Wanneer

Masterclass winnaar PMY 2013 Cas König ESD-SIC Delfzijl 19 september van 15:15 - 18:00 uur

Kijk op www.industrielinqs.nl/petrochemonsite voor meer informatie en aanmelden.

inclusief rOndleiding

© Jan BUwalDa

Cas König van ESD-SIC in Delfzijl is verkozen tot Plant Manager of the Year 2013. Hij is een jaar lang het boegbeeld van de procesindustrie. Tijdens Petrochem on site op 19 september zal hij in Delfzijl een masterclass geven over de manier waarop hij leidinggeeft bij ESD-SIC en hoe hij samen met zijn team hoog inzet op innovaties en verbeteringen binnen de fabriek. ESD-SIC is momenteel de meest milieuvriendelijke en energiezuinigste siliciumcarbideproducent ter wereld en is als Best Reference beoordeeld in de Europese Unie. ‘Toch zijn we nog steeds continu bezig om het milieuaspect nóg verder te kunnen verbeteren’, stelt König.

dOelgrOep De masterclass is kosteloos voor partners en leden van het Petrochem Platform. Bent u geen partner of lid? dan kunt u tegen betaling de bijeenkomst bijwonen.

Bent u plant- of sitemanager en wilt u deze bijeenkomst bijwonen? Mail dan naar congressen@industrielinqs.nl voor een persoonlijke uitnodiging met vipcode.

partners petrOchem platfOrm:

leden petrOchem platfOrm:

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Organisatie:

www.industrielinqs.nl/petrochemonsite _PET_onsite.indd 53

02-09-13 15:17

waarop het bedrijf met risico’s omgaat.

De meeste overtredingen hadden te maken met de tankintegriteit. Het gaat dan vooral om het onderhoud aan de tanks. Zo kan het systematische onderhoud niet zijn geregeld in het veiligheidsbeheersysteem of kunnen keuringstermijnen worden overschreden.

Maar ook zijn gebreken aangetroffen in leidingen of tankputten. De meeste overtredingen op dit punt hadden een gering verhoogd risico.

Op de tweede plaats kwamen de overtredingen op het gebied van blus- en koelinstallaties. Veel daarvan hadden betrekking op onvoldoende koeling van de tankwand. Maar ook bleken verschillende keren de koel- en blusleidingen niet onder afschot te staan, wat dan ook bij enkele bedrijven in de winterperiode daadwerkelijk heeft geleid tot dichtgevroren leidingen. De installatie is in dat geval dus niet bruikbaar. In twee gevallen bleken overtredingen op dit gebied een urgent risico te vormen.

Bijna evenveel overtredingen als bij de blus- en koelinstallaties vonden de inspecteurs bij de dampverwerkingsinstallaties en op het gebied van explosieveiligheid.

De overtredingen hadden te maken met het onvolledig of onjuist uitvoeren van de zonering van de omgeving van opslag of verwerking van brandbare stoffen en op het toepassen van onjuiste apparatuur in die zones. Bij twee bedrijven was sprake van het toepassen van onjuiste pompen in de zwaarste zone. Deze bedrijven moesten deze situatie onmiddellijk beëindigen.

Vervolgaanpak De beheersing van de risico’s moet bij de slecht scorende bedrijven zeker verbeteren, stellen de inspecteurs. ‘Dit vraagt om een gerichte vervolgaanpak.

De eerste verantwoordelijkheid voor de veiligheidsbeheersing ligt bij de bedrijven zelf. Het is dan ook van belang dat deze bedrijven bezien in hoeverre zij hun verantwoordelijkheid meer kunnen en willen nemen.’

De Vereniging van Onafhankelijke Tankopslagbedrijven (VOTOB) helpt bedrijven bij het nemen van die verantwoordelijkheid. ‘Bedrijven zijn en blijven zelf verantwoordelijk voor hun vei-

OVERTREDingEn Inspectie Onderwerp

Aantal bedrijven met overtredingen

Aantal overtredingen

Tankintegriteit Regelingen en beveiligingen Dampverwerkingsinstallatie/ explosieveiligheid Blootstelling aan gevaarlijke stoffen Blus- en koelinstallaties Veiligheidsbeheersysteem

35 20 42

95 28 75

40 34 3

42 77 6

ligheid en duurzaamheid’, stelde Sandra de Bont, directeur van VOTOB, al in Petrochem 2 van dit jaar. De vereniging heeft daarom een self assessment tool voor veiligheid ontwikkeld. Deze geeft niet alleen de actuele veiligheidsprestaties weer, maar moet ook vooruitgang borgen. In juni was bij 24 tankopslagterminals een self assessment uitgevoerd op meer dan vijfhonderd veiligheidsaspecten. Deze self assessments leveren een nulmeting op, een ijkpunt waaraan toekomstige verbetering of verslechtering kan worden afgemeten.

Alle VOTOB-lidbedrijven hebben zich gecommitteerd om na de zomer verbeterplannen op te stellen.

Vervolgmetingen in mei 2014 zullen aantonen óf en wáár verbeteringen zijn doorgevoerd. De Bont: ‘Waar het ons uiteindelijk om gaat, is dat bedrijven een verbeterplan maken, van het hoogste niveau. We willen die beweging naar verbetering zien; je moet altijd willen dat het beter wordt.’ n

PETROCHEM 09 – 2013

021_23_Q_artikel.indd 23

23

03-09-13 16:58

Tebodin always close Veiligheid heeft bij internationaal advies- en ingenieursbureau

Tebodin vanzelfsprekend prioriteit: installaties moeten veilig gebouwd, bedreven en onderhouden kunnen worden. De basis daarvoor wordt gelegd tijdens het ontwerp; onze diepgaande kennis en ervaring maar ook geavanceerde engineering tools, ontwerp- en veiligheidsprocedures brengen u verder. Daarnaast kunnen onze experts u helpen bij het praktisch implementeren van duurzame oplossingen.

Kostenefficiënt ontwerpen krijgt ook bijzondere aandacht.

Standaardisatie, modulair ontwerpen, construction driven engineering, value engineering en een no-change filosofie brengen wij dagelijks in de praktijk. Onze Asset Management en Operational Excellence dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan het structureel verlagen van operationele en onderhoudskosten van installaties met behoud of verbetering van de prestaties.

www.tebodin.nl/olie-gas

024_tebodin.indd 1

03-09-13 11:03

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zat Jan van Doorslaer midden in de chemische sector.

Nu bekijkt hij alles van buitenaf.

Ter dood veroordeeld en toch springlevend onder de kunststoffen. Ik kreeg er toen mee te maken omdat mijn werkgever een kleine productie voor pvc had. De capaciteit was zo klein dat ze in de loop van de jaren negentig werd gesloten. Pvc lag toen erg onder vuur van Greenpeace & volgelingen. Die hadden het scheikundige element “chloor” des duivels verklaard op basis van zeer selectieve criteria.

We hadden in België net de troonswissel van 21 juli achter de rug toen mijn oog viel op een mededeling van de Belgische federatie voor chemie & life sciences, essenscia. Die had het over een event dat in de Belgische pers op bitter weinig aandacht kon rekenen. De pers was nog volop bezig met ons nieuwe koningspaar Filip & Mathilde, waarmee vele Belgen geen echte “chemie” hebben, eerder “alchemie”.

Het event ging om de recyclage van 45 jaar oude pvc-ramen die in 1968 voor het eerst werden gebruikt in een private woning in een van de gemeenten van de Brusselse agglomeratie. Drie brancheorganisaties die betrokken zijn bij de productie van kunststoffen en specifiek pvc, wilden aantonen dat ze de kringloop daadwerkelijk konden sluiten en dus van oude pvc-ramen nieuwe konden maken.

kon wel worden ingezet voor de productie van producten met lagere kwaliteitseisen, zoals zitbanken, geluidsschermen, goedkope tuinmeubelen, vloerbekleding, buizen allerhande… Maar oud pvc ook inzetten voor nieuw pvc, daar was het even wachten op. In Diksmuide staat nu een installatie die pvc-ramen en andere harde pvc-bouwmaterialen kan recy-

Medewerkers uit de chloor- en pvc-productie begonnen zelfs met een eigen actiegroep: de chlorofielen

FOTO: EPPA EN FEdERPlAST.BE

Des duivels Toen dacht ik: eindelijk! Want in 1988 begon ik in de chemie te werken en was polyvinylchloride het lelijke eendje

De recyclagefabriek voor pvc-ramen in Diksmuide

Jan van Doorslaer

Ik herinner me nog dat de pvc- en chloorproducenten immense inspanningen deden om het imago van chloor hoog te houden of minstens van de neergang te behoeden. We stonden als chloorgroep binnen de chemiefederatie zelfs ooit met een stand op de beurs het Voedingssalon van Brussel om de voordelen van pvc, als ideale verpakking voor voedingswaren, aan te prijzen.

En er werden betogingen georganiseerd met medewerkers uit de sector om de Europese autoriteiten duidelijk te maken dat een ban van pvc heel wat sociale gevolgen zou hebben. Medewerkers uit de chloor- en pvc-productie begonnen zelfs met een eigen actiegroep: de chlorofielen, zij die wel geloofden in de toegevoegde waarde van chloor en derivaten.

Toch volgden sommige overheden de twijfels rond het gebruik van pvc en werd het gebruik van pvc-ramen geweerd uit openbare aanbestedingen.

Bescheiden begin Dat pvc als kunststof kan worden gerecycleerd weten we al vele jaren. Oud pvc

cleren. Het gaat om – laat ons eerlijk zijn – een bescheiden begin met een capaciteit van twintigduizend ton terwijl er tegen 2020 zowat achthonderdduizend ton moet kunnen worden gerecycleerd in heel Europa.

En maken ze dan van de oude pvcramen totaal nieuwe? ‘Jaein’, zouden de Duitsers zeggen. Het gerecycleerde pvc wordt gebruikt voor de productie van de kernprofielen en die worden aangevuld en bekleed met nieuwe pvc voor de buitenste lagen. Dus helemaal gesloten is de kringloop nog niet, maar dat zal wel een “technicality” zijn zeker.

Conclusie: een ter dood veroordeelde blijkt nog springlevend, want pvc-ramen heb je nu in alle vormen en gedaantes en behoren met dubbel- tot driedubbel glazen inzetruiten tot dé energiespaarders in de woningbouw en vaak ook tot de favorieten van jonge architecten en ontwerpers. Of om het met een zeer royale uitdrukking te zeggen: De pvc is dood, lang leve de pvc.

Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 09 – 2013

025_P_Binnestebuiten.indd 25

25

03-09-13 14:15

MARKT

Chloorproducenten klem door hoge energiekosten De chloorindustrie is een energie-intensieve sector die onder druk komt te staan nu de energiekosten in de Verenigde Staten vergeleken met die in Europa zo laag zijn. Mocht de druk zo hoog worden dat er chloorfabrieken uit Europa verdwijnen, dan zullen andere fabrieken volgen. Chloorproducenten pleiten daarom voor een gedegen industriebeleid.

Erik te Roller

De Europese chloorproducenten maken zich zorgen over de toekomst vanwege de opkomst van schaliegas in de Verenigde Staten. Niet dat er straks allemaal schepen met goedkoop chloor de oceaan oversteken. Daarvoor is het transport van de stof te gevaarlijk. Maar indirect ondervinden de chloorproducenten wel degelijk de gevolgen van een verbeterde concurrentiepositie van de Amerikaanse chemische industrie.

‘De energiekosten in de Verenigde Staten zijn maar een derde van die in Europa. Aangezien energiekosten de helft van de productiekosten van chloor uitmaken, tikt dat door’, legt Andreas Amling uit. Hij is bij Bayer verantwoordelijk voor de productie van basischemicaliën. ‘Bayer kan echter niet tegen zijn klanten zeggen, dat ze meer voor

AkzoNobel, zijn de eerste gevolgen van de gewijzigde concurrentieverhoudingen al zichtbaar. ‘Het Franse Kem One, producent van chloor, natronloog en pvc, verkeert in surseance. Verder gaan Solvay en Ineos hun chloor-alkali- en pvcactiviteiten bundelen om sterker in de markt te staan. Meer consolidaties zullen waarschijnlijk volgen. Daarnaast zien we dat klanten die eerst in Europa wilden uitbreiden, dat nu in de Verenigde Staten doen. Het gaat om miljardeninvesteringen. Door goedkoop schaliegas is de prijs van bijvoorbeeld etheen daar maar een kwart van die in Europa.

Chloor is er goedkoper, waardoor de export van producten als vinylchloride, ethyleendichloride en pvc vanuit de Verenigde Staten naar Europa toeneemt.

Dat vermindert uiteraard de afzetmoge-

‘Ongeveer zestig procent van de chemische productie hangt op een of andere manier samen met chloor.’

LINQS De Europese chloorproducenten hebben hun krachten gebundeld binnen de branchevereniging Euro Chlor. Deze organisatie is te vinden op www.eurochlor.org. Op deze website zijn ook publicaties te downloaden over de chloorindustrie.

26

polyurethaan moeten betalen, omdat de hulpstof chloor hier duurder is vanwege de hogere energietarieven. Dan kopen ze de polyurethaan wel elders in de wereld in, waar het goedkoper is. Als de druk zo hoog wordt, dat er chloorfabrieken uit Europa verdwijnen, zullen ook andere fabrieken volgen, want zestig procent van de chemische industrie, inclusief de farmaceutische industrie, heeft chloor nodig om zijn producten te maken’, stelt Amling, die tevens voorzitter is van de Europese branchevereniging Euro Chlor.’

Consolidaties Volgens Jürgen Baune, algemeen-directeur van de chloor-alkali business van

lijkheden voor Europese chloorproducenten en dat in een tijd waarin de economische situatie weinig florissant is.’

Als een deel van de chloorproductie uit Europa verdwijnt, volgen ook andere producten. Niet alleen de producten die chloor bevatten zoals pvc, maar ook kunststoffen als polyurethaan en polycarbonaat, die met behulp van chloor worden gemaakt. ‘Ongeveer zestig procent van de chemische productie hangt op een of andere manier samen met chloor’, vervolgt Baune. ‘Stoppen met de chloorproductie kan niet, want dan staan niet alleen de veertigduizend banen in de chloorindustrie, maar ook honderdduizenden banen elders in Europa op de tocht. Denk aan de banen

PETROCHEM 09 – 2013

026_27_Z_artikel.indd 26

03-09-13 14:15

FOTO: BAYER

Een groot deel van de chemische productie heeft chloor nodig bij zijn productie. Dit geldt ook voor de productie van polycarbonaat, in dit geval bij Bayer in Uerdingen.

bij chemiebedrijven, toeleveranciers, dienstverleners en afnemers in andere bedrijfstakken.’

Dilemma Politici, vooral in Brussel, zouden begrip moeten hebben voor deze situatie en een zodanig industriebeleid moeten voeren, dat de chloorindustrie behouden blijft, stelt Amling. ‘Daar doen we ook wat voor terug. Met onze nieuwe ODC-technologie (lees hierover in een artikel verderop in deze Petrochem, red.) beschikt de chloorindustrie over een value proposition: dezelfde hoeveelheid chloor kunnen we straks met dertig procent minder energie en CO2-emissie

produceren. Dat vraagt echter om investeringen en daarbij staan we voor een dilemma. De Duitse regering zegt: “Ja doe dat, investeer alsjeblieft, want dat scheelt een heleboel stroom en CO2uitstoot.” Dan zeg ik: “Prima, maar Bayer heeft ook een polyurethaanfabriek in Baytown in de Amerikaanse staat Texas, waar de gasprijs slechts dertig procent bedraagt van die in Europa.

Help ons alsjeblieft om een oplossing in Europa te vinden.” In elk geval moeten de Europese Commissie en de nationale regeringen ons de tijd gunnen om in ons eigen tempo over te schakelen op nieuwe processen, en geen zaken forceren.’

Aangezien energiekosten ongeveer

ExPOSED INDuSTRY De Europese handel in emissierechten is begin dit jaar zijn derde fase ingegaan.

Hierbij is de chloorindustrie aangemerkt als een exposed industry, dat wil zeggen een energie-intensieve sector die blootstaat aan wereldwijde concurrentie.

Bij grote verschillen in energiekosten zal er chloorproductie en daarmee ook alle toepassingen van chloor uit Europa verdwijnen. Daarom mogen nationale overheden chloorbedrijven vergoedingen bieden voor energiekosten volgens bepaalde regels. Zo kan AkzoNobel in 2014 compensatie aanvragen voor gemaakte energiekosten in Duitsland. De CO2-emissiekosten maken maar een klein deel van die kosten uit, omdat de CO2-prijs momenteel slechts vier à vijf euro per ton is.

De chloorindustrie volgt een vrijwillig programma om duurzamer te kunnen produceren. Ze heeft geen concrete doelen voor emissies of energiegebruik, maar hanteert wel vijftien indicatoren, waarmee de aangesloten bedrijven rapporteren over hun prestaties op het gebied van energie, milieu, veiligheid, sociale vooruitgang en economische aspecten. Hierover brengt Euro Chlor elk jaar verslag uit.

de helft van de totale kosten van de chloorproductie uitmaken, is er geen wetgeving nodig om producenten aan te zetten tot investeringen in energiebesparing, vindt Baune. ‘Dit verklaart bijvoorbeeld dat het energiegebruik per ton chloor in Europa van 2001 tot 2011 met gemiddeld tien procent is afgenomen.’

Afstemmen Behalve met zuiniger produceren, denkt de chloorindustrie er ook over de productie af te stemmen op de beschikbaarheid van elektriciteit overdag. ‘Als iedereen ’s ochtends aan het ontbijt zit en het broodrooster aanzet, kunnen de chloorfabrieken bijvoorbeeld tijdelijk minder stroom afnemen door minder te produceren. Denk ook aan windstille dagen, waarop windmolens minder energie leveren. Tijdelijk de productie verminderen kost geld, want een fabriek levert het meeste op als die volop en constant draait. Maar er valt over te praten’, aldus Amling.

AkzoNobel kijkt naar die mogelijkheid bij zijn chloorfabrieken in Rotterdam en Bitterfeld (Duitsland). Door de economische crisis draaien de fabrieken op wat lagere capaciteit. ‘We hebben nog ongeveer tien procent reservecapaciteit om mee te kunnen swingen. Dat is niet veel vergeleken met het nationale elektriciteitsgebruik, maar het helpt wel’, aldus Baune. n

PETROCHEM 09 – 2013

026_27_Z_artikel.indd 27

27

03-09-13 14:15

MILIEU

Vopak Europoort vecht tegen stankoverlast De aanwezigheid van een bedrijf hangt onder meer af van de maatschappelijke acceptatie, met name in de directe omgeving van haar productievestigingen. Opslagbedrijf Vopak is zich daar in toenemende mate van bewust. Zo investeert het bedrijf fors in technieken die stankoverlast significant verminderen.

Daarin worden de eerste resultaten geboekt, maar er is tegelijkertijd nog een weg te gaan.

Wim Raaijen

LINQS Geuroverlast is na geluidhinder verantwoordelijk voor de meeste milieuklachten van burgers. Er is al sprake van geuroverlast wanneer iemand een onplezierige geur als hinderlijk ervaart. Dit is natuurlijk niet voor iedereen hetzelfde. Toch zijn de meeste mensen het erover eens dat veel industriële processen niet lekker ruiken. Meer informatie over dit onderwerp kunt u vinden op www.milieuloket.nl

28

Een olielucht zorgde op vrijdag 15 februari en zaterdag 16 februari voor maar liefst 145 meldingen bij de DCMR. Kwamen de meldingen op vrijdag nog voornamelijk uit Maassluis, zaterdag hadden ook Vlaardingen en Rozenburg last van de stank. Beide dagen bleek Vopak Europoort de veroorzaker van de overlast. Rond de terminal van Vopak in de Europoort zijn de laatste jaren verschillende meldingen geweest van stankoverlast. Een van de laatste keren dat milieudienst DCMR een hausse aan meldingen rapporteerde, was half februari dit jaar.

De milieudienst in de Rijnmond op haar site in februari: ‘Vopak verminderde, na het oplopende aantal meldingen op vrijdagochtend in eerste instantie al de laadsnelheid van het lossen van stookolie met de helft. Ondanks deze maatregel bleven er echter meldingen van stank bij de DCMR binnenkomen, waarna op verzoek van de DCMR het werk helemaal werd stilgelegd. Met resultaat: er kwamen daarna geen meldingen meer binnen. Een dag later was het echter weer raak. Opnieuw ontving de DCMR een flink aantal meldingen over een olieachtige geur. Deze keer niet alleen uit Maassluis, maar ook uit Vlaardingen en Rozenburg. Rond het middaguur liep het aantal meldingen in rap tempo op, waarna de DCMR de verladingen bij Vopak heeft stilgelegd. Later in de middag heeft Vopak het werk langzaamaan weer opgestart.’

Nul Het zijn verhalen waarmee je als bedrijf liever niet in de publieke belangstelling wilt komen. Daarom doet Vopak Europoort er alles aan om dit soort situaties voorgoed naar het verleden te verbannen. Het investeert op de korte

termijn tientallen miljoenen euro’s om het stankprobleem te bestrijden. Het bedrijf laat zich niet door de kosten afschrikken. ‘We moeten allereerst aan de omwonenden, klanten en aan autoriteiten laten zien dat we een verantwoordelijk bedrijf zijn en dat we het ook goed voor elkaar willen hebben.

Met goede resultaten moeten we onze license to operate verdienen’, stelt woordvoerster van Vopak Nederland Priscilla van Veldhoven. ‘We willen eerlijk en integer laten zien dat we de stankproblemen serieus nemen en hoe we die op het moment aanpakken. En daarnaast ook geen valse verwachtingen scheppen.’

Het aanpakken van bijvoorbeeld geurproblematiek vraagt om een lange adem Technisch manager Jasper Jansen van Vopak Europoort: ‘Alle oplossingen moeten een voor een worden ingevoerd en we moeten ook met die oplossingen leren werken. Het is echt een race tegen de klok. Sneller dan dit kan echt niet, want dan komt de veiligheid in het geding. Maar de maatregelen die we nu aan het invoeren zijn, moeten werken.

Aan de andere kant, terug naar nul overlast kan ik niemand beloven. Nul bestaat niet.’

Pompsnelheid Het traject was al begin 2012 ingezet.

Toen kondigde het management van de opslagterminal aan te zoeken naar technieken om de geur sterk te reduceren. Aanleiding was een behoorlijke toename van stankklachten in de periode daarvoor. Het vermoeden van het Vopak-management was dat sommige olieproducten de laatste jaren zelf sterker zijn gaan ruiken. Dat kan veel oorzaken hebben, zoals andere raffinageprocessen en herkomst van de olie.

Volgens technisch manager Jasper Jansen

PETROCHEM 09 – 2013

028_29_31_U_artikel.indd 28

03-09-13 14:15

was er mogelijk ook een verband met het feit dat vanaf die tijd steeds meer VLCC’s aanlegden bij Vopak Europoort; enorme tankers met een inhoud van 200.000 tot 320.000 ton. Veel klachten hadden in ieder geval te maken met het beladen van deze grote schepen. Jansen: ‘Daardoor lag onze focus in eerste instantie op de “zeezijde”. De klachten werden vooral veroorzaakt bij het verpompen van stookolie en ruwe olie.’

Belangrijke geurveroorzakers zijn zwavelverbindingen, zoals waterstofsulfide (H2S, de rotte-eierenlucht) en zogenoemde mercaptanen, de geur die ook aan aardgas wordt toegevoegd zodat je het kunt ruiken als er ongewenst gas ontsnapt. Om de geuroverlast drastisch te verminderen, onderzocht Vopak verschillende technieken om de dampen – nadat deze zijn opgevangen – te behandelen. Uiteindelijk bleven er aan de zeezijde vier behandeltechnieken over, die nu ook daadwerkelijk worden ingezet. De eerste mogelijkheid is verbranding van de dampen, ofwel incineratie. Op deze manier worden sterk ruikende koolwaterstoffen omgezet in

De scrubbers zitten nu ruim boven de negentig procent reductie van de geurstoffen, en halen regelmatig zelfs meer dan 95 procent. minder schadelijke gassen. Een volgende stap in verduurzaming zou kunnen zijn dat bij deze naverbranding ook stoom of elektriciteit wordt geproduceerd. Jansen: ‘Daar kijken we ook zeker naar. Onze eerste prioriteit ligt echter nog steeds bij het terugbrengen van de geuremissies.’

Naast verbranding kan Vopak Europoort inmiddels ook kiezen voor behandeling met actief-koolfilters en ook met aluminiumoxide. De vierde techniek is de inzet van scrubbers, waarbinnen de dampen als het ware schoongewassen worden.

Welke techniek wordt ingezet, is afhankelijk van verschillende factoren, stelt Jansen. ‘We spreken dan over het operationele profiel van een olielading. De samenstelling van de olie is bijvoorbeeld een belangrijke variabele.

Zo weten we door tests inmiddels dat aluminiumoxide bijvoorbeeld goed

werkt bij ruwe olie. Belangrijk bij de keuze is om te weten wat de calorische waarde van het product is en bijvoorbeeld de dampspanning. Ook maakt het uit met welke snelheid er moet worden gepompt. De pompsnelheid wordt overigens bepaald met behulp van speciale computerprogramma’s die aangeven welke pompsnelheid mogelijk is zonder dat de omgeving er last van heeft.’

Belangrijke stap Aan de landzijde, van waar de producten per pijpleiding of van schepen de opslagtanks inkomen, wordt in het algemeen met één techniek gewerkt: scrubbing.

Samen met technisch dienstverlener Mourik bouwde Vopak wasinstallaties voor het schoonwassen van de dampen.

Mourik werd vorig jaar zomer bij het project betrokken. Inmiddels zijn enkele

PETROCHEM 09 – 2013

028_29_31_U_artikel.indd 29

29

03-09-13 14:15

Krachtige software voor beheer & onderhoud

Nieuw: module Werkvergunningen

•

Verbeter de structuur en de planbaarheid van het werk

•

Integratie tussen werkorders en werkvergunningen

•

Verleng de levensduur van assets op lange termijn

•

Vergroot het inzicht in kosten & prestaties w w w.ultimo.net/onderhoud JA AR

ultimo_uum_adv_nl_1408013_297x210_01.indd 1 030_ultimo.indd 1

14-08-13 11:03 16:47 03-09-13

scrubbers gebouwd en wordt hard gewerkt aan de verfijning. ‘We zijn nog steeds bezig met het optimaliseren van de scrubbers. Zo onderzoeken we de ideale samenstelling van de wasvloeistoffen en hoe vaak die moet worden ververst voor een optimaal resultaat. Samen met Vopak streven we naar een geurreductie van honderd procent’, stelt Mourikdirecteur Robert Peerlings.

‘We komen stapje voor stapje dichterbij dat doel’, zegt Peerlings. ‘De scrubbers zitten nu ruim boven de negentig procent reductie van de geurstoffen, en halen regelmatig zelfs meer dan 95 procent.’ Jansen vult aan: ‘Dat is precies de manier waarop Vopak haar doelstellingen wil bereiken. We willen realistische verwachtingen scheppen.

We merken ook al het effect in onze omgeving. De laatste maanden is het aantal klachten echt een stuk minder.

Maar we zijn nog lang niet waar we willen wezen.’

Het liefst wil Vopak alle klachten voorkomen. Het bedrijf heeft daarom een programma opgezet met maatregelen op zowel korte als lange termijn. De maatregelen op de korte termijn zijn

Technisch manager Jasper Jansen van Vopak Europoort: ‘De laatste maanden is het aantal klachten echt een stuk minder. Maar we zijn nog lang niet waar we willen wezen.’ eind juni 2013 allemaal in gebruik genomen en lijken een belangrijke stap in de goede richting. Behalve scrubbers en filters horen hierbij ook het verder afdichten van de tankdaken en het plaatsen van nieuwe afzuigkappen bovenop de tanks.

Terugwinnen Ook vanuit duurzaamheidsoverwegingen wil het bedrijf de lat hoger leggen.

Momenteel ligt de focus bij Vopak Europoort vooral bij het terugdringen van de geuremissies. Maar met de geurstoffen komen eveneens andere koolwaterstoffen vrij en die kunnen worden teruggewonnen. Niet alleen vanuit milieuoverwegingen – verschillende koolwaterstoffen hebben bijvoorbeeld een grotere impact als broeikasgas dan kooldioxide – maar ook omdat er sprake is van een waardevol product.

Van Veldhoven: ‘Bij onze terminal aan de Neckarhaven kunnen we al product terugwinnen via een gesloten systeem.

In de Europoort lag onze eerste prioriteit echter bij het terugdringen van de geuremissies. Dat is in relatie met onze directe omgeving het meest belangrijk op het moment. Dat neemt niet weg dat we ook verdergaande doelstellingen hebben op het gebied van duurzaamheid.’

Bij voorkeur wil het bedrijf ook toekomstige regelgeving vóór zijn. Jasper Jansen: ‘Hoewel momenteel onze focus ligt op het voorkomen van geuroverlast, onderzoeken we ook hoe we bijvoorbeeld koolwaterstoffen of energie kunnen terugwinnen. Waarmee we begin vorig jaar zijn begonnen, is eerder het begin van een continu verbeterproces. En daar zijn we nog lang niet mee klaar. Er is nog zoveel te verbeteren.’ n

PETROCHEM 09 – 2013

028_29_31_U_artikel.indd 31

31

03-09-13 14:15

INDUSTRIE GALERIE

Verbonden

Industrie en haven; twee compleet verschillende werelden die in het Rotterdamse havengebied met elkaar verbonden zijn.

Naast de verschillen zijn er namelijk ook veel overeenkomsten. De twee moeten beide het hoofd bieden aan milieupro-

32

PETROCHEM 09 – 2013

032_33_W_chemiegalerie.indd 32

03-09-13 15:59

FOTO: WIM RAAIjEN

blematiek, willen energie besparen en hebben werknemers

mensen, we gaan op zoek naar de schoonheid van

nodig die in het havengebied willen werken. Dat verbindt.

dit samenspel. Heeft u een foto die hier goed bij past,

In de Industrie Galerie wil Petrochem mooie foto’s

stuur hem gerust op en maak kans op publicatie in de

plaatsen uit en van de industrie. Fabrieken, producten,

Industrie Galerie.

redactie@petrochem.nl (De foto’s moeten minimaal 4 MB zijn).

PETROCHEM 09 – 2013

032_33_W_chemiegalerie.indd 33

33

03-09-13 15:59

PROJECT

Antwerps raffinagecomplex verbreedt horizon Total investeert ruim een miljard euro in de modernisering van haar raffinage- en petrochemiecomplex in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten de Antwerpse faciliteiten tot een van de meest winstgevende productielocaties van Total maken.

Francis Voermans

LINQS Meer informatie over de ROSE solvent de-asphalting technologie die Total in Antwerpen zal toepassen vindt u op de site www.kbr.com. Klik op “Technologies”, kies “Refining” en vervolgens “Residuum Upgrading”.

Aan de rechterkant van de pagina kunt u vervolgens op “ROSE” klikken.

34

Patrick Pouyanné, algemeen directeur van Total Raffinage & Chemie, maakte begin vorig jaar al bekend dat de groep een grote investering in Antwerpen overwoog. Het duurde nog tot mei dit jaar voordat de definitieve beslissing werd genomen, maar nu heeft de site 1,05 miljard euro ter beschikking om haar vernieuwingsplannen door te voeren.

Het grootste deel van de investering – zo’n zevenhonderd miljoen euro – gaat naar de raffinaderij. Deze wordt uitgebreid met een nieuw complex, waarmee Total straks zware fracties die nu in stookolie eindigen, kan omzetten in hoogwaardigere producten als diesel en huisbrandolie met lage zwavelgehaltes. De verschuiving sluit aan bij ontwikkelingen in de Europese markt en regelgeving. De vraag naar laagzwavelige diesel neemt toe, terwijl het verbruik van stookolie door de scheepvaart afneemt. Ultralaagzwavelige huisbrandolie levert een meerprijs op boven “gewone” huisbrandolie, ook wel mazout geheten, dat in België nog veel wordt verstookt voor verwarming.

Oplosmiddel Het nieuwe complex bestaat uit een solvent de-asfalteringseenheid en een milde hydrocracker. Solvent de-asfaltering is een manier om waardevolle componenten te halen uit zware reststromen, die met destillatie niet zijn af te scheiden.

De methode maakt gebruik van kleine koolwaterstoffen, zoals propaan, als oplosmiddel. De alifatische componenten lossen hierin op, maar de asfaltenen en harsen niet. Uit de installatie komen gede-asfalteerde olie (DAO) en een zware fractie. De zware fractie zal worden geblend in stookolie. De DAO wordt verder opgewerkt in de hydrocracker, waar de grote moleculen katalytisch worden gekraakt tot kleinere

componenten en daarna deels worden gehydrogeneerd met waterstof. Dit levert diesel met een lager zwavelgehalte. De de-asfaltering installatie gaat 48.000 vaten per dag verwerken. Total zal de ROSE solvent de-asphalting technologie van KBR implementeren.

Voor de hydrocracker wordt de ARDS eenheid (Atmospheric Residue Desulphurisation) omgebouwd. Deze bestaat nu uit twee treinen. Eén blijft een ARDS-unit, waarvan de capaciteit door debottlenecking wordt uitgebreid. De andere trein wordt omgebouwd tot mild hydrocracker en uitgebreid met een scheidingssectie.

Verder zal een extra zuurwaterstripper worden gebouwd om het geproduceerde zuur water te verwerken. Ook komen er nieuwe voorzieningen om extra stoom en waterstof te maken. Voor de stroomvoorziening worden twee nieuwe hoogspanningsschakelstations gebouwd op het terrein. Dit wordt door Joulz en Imtech uitgevoerd. Het EPC-contract voor het raffinagedeel is gegund aan Tecnicas Reunidas.

Extra transporten Als de installaties begin 2016 in bedrijf gaan, zullen meer tussenproducten worden uitgewisseld met de Zeeland Refinery in Vlissingen, die Total in joint venture met Lukoil opereert.

Een deel van het vacuümresidu dat de de-asfalteerder in gaat, zal uit Zeeland komen. Vacuumgasolie die overblijft in Antwerpen gaat naar Zeeland. Voor die extra transporten zullen twee nieuwe laadarmen worden geïnstalleerd in het Hansa dok.

Restgassen Het andere deel van de investering – zo’n driehonderd miljoen euro – gaat

PETROCHEM 09 – 2013

034_35_S_artikel.indd 34

03-09-13 14:14

FOTO: TOTAL

naar de petrochemische fabrieken. Een nieuwe installatie zal restgassen van de raffinaderij opwerken tot grondstoffen voor de petrochemische fabrieken. De restgassen worden nu afgefakkeld, maar bevatten nog waardevolle componenten zoals etheen. Door deze terug te winnen, kan Total een deel van de dure nafta vervangen. De start van de nieuwe installatie is gepland voor het begin van 2017.

De investeringen zouden jaarlijks 250 miljoen euro opleveren.

Total kondigde tegelijkertijd aan twee oude installaties te sluiten. Eén van de drie krakers op de site – de kleinste en oudste – wordt stilgelegd. Deze produceerde al ruim een jaar niet meer wegens gebrek aan afzetmogelijkheden, maar zal nu definitief worden stilgelegd en ontmanteld. Ook de kleinste en oudste productielijn voor polyetheen wordt gesloten. Dit gebeurt eind 2014, wanneer de investeringen in andere polyetheenlijnen zijn afgerond. De nieuwe lijnen gaan polyetheen maken met Totals eigen metalloceen-technologie. De technologie is in het onderzoekscentrum in Feluy ontwikkeld en levert polymeren met verbeterde eigenschappen, bijvoorbeeld op het gebied van transparantie, sterkte en verwerkbaarheid. Total gaat in totaal vijftien procent minder polyetheen maken in Antwerpen. Het is een bewuste keuze om de productiecapaciteit terug te schroeven en zich meer toe te leggen

op producten met een hogere toegevoegde waarde, aldus Pouyanné.

Verbeterprojecten De grote investering toont het belang van de Antwerpse locatie voor de Total Group. Het is haar grootste raffinage- en petrochemieplatform in Europa. Totals strategie is om investeringen te concentreren op grote geïntegreerde sites. Op de Antwerpse site zijn dan ook continu verbeterprojecten aan de gang, zij het wel met kleinere investeringsbedragen.

Het afgelopen jaar is een revamp uitgevoerd van een ontzwavelingseenheid voor vliegtuigbrandstof en diesel en investeerde Total honderd miljoen euro in nieuwe energiezuinigere ovens voor de krakers. Enkele jaren geleden kwam er een afgasbehandelingsinstallatie bij de FCC-eenheid en in 2005 werd een nieuwe ontzwavelingseenheid voor benzine in bedrijf genomen.

De projecten passen binnen een trend die al decennia wordt gevolgd in de Europese raffinage-industrie: een verschuiving naar schonere, waardevollere producten. De Antwerpse raffinaderij ging in 1951 in bedrijf en had toen een capaciteit van twee miljoen ton per jaar.

In de twintig jaar daarna verachtvoudigde de capaciteit, maar sinds de oliecrisis begin jaren zeventig is de capaciteit nauwelijks meer toegenomen. Investeringen na die tijd hadden vooral tot doel om

meer waardevolle producten uit elke liter olie te halen en om aan de steeds strengere milieuregels te voldoen.

Integratie Daarbij wil Total de productie efficiënter maken door de petrochemische en raffinage-activiteiten verregaand te integreren.

In dat kader nam Total eind 2011 het 35 procents aandeel van ExxonMobil over in Fina Antwerp Olefins, waarmee het volledig eigenaar werd van de krakers op de Antwerpse site. Vorig jaar fuseerde Total wereldwijd zijn raffinage en petrochemieactiviteiten. Met de integratie hoopt Total betere marges te kunnen halen in de slechte raffinagemarkt.

Die markt is al jaren slecht door overcapaciteit in de Europese raffinage-industrie.

Total heeft daar als grootste raffinagebedrijf in Europa veel last van. Heel wat oude, kleinere raffinaderijen zijn al gesloten. Vorig jaar gingen vier raffinaderijen in Europa dicht, waaronder een raffinaderij in Rome van Total en ERG. In 2010 sloot Total een raffinaderij in Duinkerken. Er is nog steeds te veel capaciteit en Total zal de komende jaren nog meer raffinaderijen gaan sluiten, verklaarde CEO Christophe de Margerie onlangs. De Antwerpse raffinaderij hoeft gezien zijn omvang – het is na de raffinaderijen van Shell en BP in Rotterdam de grootste raffinaderij in WestEuropa – en de nieuwe investeringen niet te vrezen voor zijn toekomst. n

PETROCHEM 09 – 2013

034_35_S_artikel.indd 35

35

03-09-13 14:14

GAS

Aardgas té stabiel voor directe conversie Directe omzetting van methaan naar nuttige chemicaliën als methanol of etheen is op korte termijn niet op industriële schaal mogelijk, denkt professor Krijn de Jong van de Universiteit Utrecht. ‘Methaan is zo stabiel dat het eerst moet worden omgezet in syngas om het nuttig te kunnen gebruiken.’

Jacqueline van Gool

LINQS In maart van dit jaar ontving professor Krijn de Jong de Award for Excellence in Natural Gas Conversion van de Natural Gas Conversion Board. Deze organisatie verenigt wetenschap en bedrijfsleven om de ontwikkelingen op het gebied van aardgasconversie uit te wisselen. Sinds 1987 organiseert deze organisatie een congres en wordt de Award uitgereikt. De Jong ontving de prijs met name vanwege de recente ontwikkeling en optimalisatie van nano-katalysatoren voor de omzetting van syngas naar diesel en olefines. Meer informatie over de Natural Gas Conversion Board op www.ngcb.org

36

Met de ontsluiting van de schaliegasbronnen in de VS groeit de interesse om aardgas breder toe te passen als grondstof voor de chemische industrie. Maar het overstappen van een oliegebaseerde productie naar een gasgebaseerde is volgens hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse aan de Universiteit Utrecht, Krijn de Jong, vanwege verschillende redenen niet voor de hand liggend. ‘Je moet altijd zoeken naar de beste grondstof voor een product. Voor de productie van methanol is aardgas een “natuurlijke” grondstof. Voor etheen, propeen en diesel geldt dat niet. Het is veel gemakkelijker om aromaten te maken uit aardolie, waarin al veel aromatische verbindingen zitten. Daar is voor aardgas moeilijk tegen te concurreren.’

Syngas Aardgas wordt door de chemische industrie breed toegepast als grondstof voor de productie van methanol en ammoniak. Eerst wordt aardgas via bijvoorbeeld steam reforming omgezet in syngas (CO/H2). ‘De thermodynamische

stabiliteit van methaan is erg hoog. Het molecuul is zo stabiel dat het eerst moet worden omgezet in syngas om het nuttig te kunnen gebruiken. De productie van syngas is een robuuste tussenstap om aardgas te activeren.’

Verschillende grote partijen zoals het Deense Haldor Topsøe en het Britse Johnson Matthey werken aan innovatieve katalysatoren en procestechnologie om de productie van syngas uit aardgas te verbeteren. De gebruikers van syngas, methanol- en ammoniakproducenten en grote oliemaatschappijen zoals Shell, ExxonMobil en BP hebben technologie ontwikkeld op het gebied van syngasomzettingen. Het CO/H2 mengsel kan vervolgens worden gebruikt om methanol, ammoniak of andere chemicaliën te maken.

Zuurstof De productie van chemicaliën uit aardgas via directe syntheseroutes daarentegen, dus zonder de tussenstap via syngas, is erg beperkt, zegt De Jong. ‘Op industriele schaal gaat dat om een klein aantal

PETROCHEM 09 – 2013

036_37_39_T_artikel.indd 36

03-09-13 14:14

FOTO: BASF

Het syngascomplex van BASF op de Verbund-site in Kuantan (Maleisië).

producten zoals HCN, carbon black, en bijvoorbeeld acetyleen.’ Om het zeer stabiele CH4-molecuul te laten reageren, moet het worden geactiveerd. Daarom wordt zuurstof in het spel gebracht. Een grote moeilijkheid van deze reactie is dat het risico bestaat dat het methaan doorreageert tot CO2 en H2O. ‘Er zijn diverse pogingen geweest om direct zuurstof in te brengen in methaan om zo methanol of etheen te produceren. Maar de mate van succes is tot nu toe erg beperkt geweest.

Het zijn interessante ontwikkelingen, maar de kans dat deze processen op korte termijn op grote schaal plaats zullen vinden, is erg klein’, denkt De Jong.

Enzymen Verschillende Amerikaanse bedrijven maakten de afgelopen vijf jaar melding van directe methaanomzettingen.

Siluria Technologies ontwikkelde een

nanowire katalysator op basis van virussen om methaan bij relatief milde temperaturen om te zetten in etheen.

Calysta Energy gebruikt enzymen om chemicaliën te maken uit aardgas. ‘Er wordt vooral verlekkerd gekeken naar processen waarbij enzymen worden gebruikt voor de directe synthese van bijvoorbeeld methanol uit aardgas. Men tracht dit ook op grotere schaal na te bootsen, maar ik acht de kans klein dat dit snel uit de onderzoeksfase komt.

Het zijn zeker boeiende ontwikkelingen, maar vooralsnog niet voor industriële toepassingen.’

Het is volgens De Jong niet zo vreemd dat het juist Amerikaanse bedrijven zijn, die investeren in directe methaanconversie. ‘Op het moment stijgt de aardgasprijs in de VS weer, maar de afgelopen jaren was de prijs erg laag, mede vanwege de ontwikkelingen op het gebied van

shale gas. Dan is het aantrekkelijk om aardgas als grondstof voor meerdere processen te overwegen. Iedereen wil daar wel iets met aardgas doen.’ Maar ook al zou één van deze processen selectief genoeg zijn om methaan om te zetten, dan kan de reactiesnelheid spelbreker zijn. Om te kunnen concurreren met bestaande installaties, zal een nieuwe technologie een aanzienlijke verbetering, ook voor wat betreft productiviteit moeten opleveren.

Methane Challenge In 2007 lanceerde Dow Chemical de “Methane Challenge”, om nieuwe ontwikkelingen op het gebied van omzettingen van aardgas naar chemicaliën te identificeren. De universiteit van Cardiff en de Northwestern University kregen van het bedrijf een bijdrage (van totaal meer dan 6,4 miljoen dollar) ter

PETROCHEM 09 – 2013

036_37_39_T_artikel.indd 37

37

03-09-13 16:59

Energie2013_reg_advertentie_HR_210x297.pdf 7 11-7-2013 17:38:42

038_vnu.indd 1

03-09-13 11:03

ondersteuning van hun onderzoek naar methaanconversie. Dow benadrukte in de doelstellingen van de Methane Challenge haar ambitie om aardgas te kunnen gebruiken als grondstof voor verschillende basischemicaliën, met name etheen en propeen. In de Challenge zocht de onderneming specifiek naar methodes die geen gebruik maakten van syngas-routes.

De groep van de Northwestern University ziet zwavel als een mogelijke “milde” katalysator voor de oxidatieve koppeling van methaan naar etheen.

Het Cardiff-team past gouddeeltjes en goudlegeringen toe als katalysator, die methaan al bij temperaturen onder de tweehonderd graden Celsius activeren.

Nanokatalysatoren De Jong ziet voor de nabije toekomst een grotere rol voor de conversieroutes via syngas. Niet geheel toevallig wellicht dat de vakgroep van De Jong op dit gebied juist met Dow Benelux samenwerkt. De Utrechtse onderzoekers werken aan de ontwikkeling van nanokatalysatoren voor omzettingen van syngas naar producten. ‘Je zou kunnen zeggen: de nanotechnologie komt de katalyse binnen.’ Dow werkt aan de industriële ontwikkeling van katalysatoren voor syngasomzettingen. ‘Wij zorgen voor de wetenschappelijke basis, Dow maakt gebruik van die kennis om de katalysatoren voor hun processen te ontwikkelen.’

Methaan is zo stabiel dat het eerst moet worden omgezet in syngas om het nuttig te kunnen gebruiken. Als je in plaats van methaan biomassa gebruikt als grondstof voor syngas, wordt het vanuit milieu-oogpunt erg interessant om deze route te volgen, omdat dan de koolstofketen wordt gesloten. (beeld: met dank aan hirsa torres galvis)

kan een spectrum aan producten worden gemaakt uit syngas. Een belangrijke ontdekking in ons onderzoek was dat de deeltjesgrootte van kobalt heel bepalend is voor een optimale productie van diesel. Het bleek dat deeltjes met een grootte tussen de zes en acht nanometer de beste afmetingen hebben.’ Het

‘Er wordt vooral verlekkerd gekeken naar processen waarbij enzymen worden gebruikt voor de directe synthese van bijvoorbeeld methanol uit aardgas.’

Metaaldeeltjes De onderzoeksgroep van De Jong bestudeert onder andere de omzetting van syngas naar methanol met behulp van nano-koperdeeltjes. Door het toepassen van kobalt als katalysator kan syngas in diesel worden geconverteerd en met ijzerdeeltjes kunnen olefines worden gemaakt. ‘Door het type metaal te kiezen en de grootte, de vorm en de oppervlakte van de deeltjes in te stellen,

gebruik van zeer nauwkeurig ingestelde ijzer nano-deeltjes voor de productie van olefines uit syngas was zo vernieuwend dat dit onderzoek vorig jaar werd gepubliceerd in Science.

Nederland De ontwikkeling van gas-to-chemicals in Nederland zal volgens De Jong vooralsnog geen grote vlucht nemen.

‘Waterstof, methanol en ammoniak

worden in ons land uit methaan geproduceerd. Maar voor grootschalige productie van diesel en chemicaliën uit aardgas is Nederland een lastige plek.

Aardgas is in Nederland te duur om dat te doen. Want alles in ons land, de infrastructuur enzovoorts, is er op ingesteld om aardgas op een andere manier te gebruiken. Voor de energievoorziening, en niet als grondstof voor de chemische industrie.’

De Jong ziet dat aardgas op afgelegen plekken juist erg goedkoop is. ‘Dat is ook wel het bijzondere aan aardgas; wereldwijd zijn de prijsverschillen veel groter dan in het geval van olie. Het meest aantrekkelijke is het om chemicaliën en diesel te maken op afgelegen plekken waar methaan goedkoop is en de producten dan te transporteren naar de markt.’

Een kans voor de syngas-conversietechnologie die door De Jong wordt ontwikkeld, ziet hij wel voor Nederland.

‘Als je biomassa gebruikt als grondstof voor syngas, wordt het vanuit milieuoogpunt erg interessant om deze route te volgen, omdat je dan de koolstofketen sluit.’ n

PETROCHEM 09 – 2013

036_37_39_T_artikel.indd 39

39

03-09-13 14:14

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3 motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij WEG kunt u vandaag al een superefficiĂŤnte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

040_weg.indd 1

03-09-13 11:03

TECHNOLOGIE

Schone oploSSing voor ontgaSSen Schepen

De concentraties vluchtige organische koolwaterstoffen in de lucht op en rond havens en vaarwegen waar tanks veelvuldig worden geventileerd, blijken vele malen hoger te zijn dan werd gedacht. Daardoor groeit de weerstand tegen het ontgassen van scheepstanks en opslagtanks. N.R. Koeling (producent) en TEICom (uitvinder) hebben daarom een systeem ontwikkeld om gasdampen af te zuigen en ze door condensatie weer vloeibaar te maken.

Het gaat om een gesloten systeem dat werkt via snelle condensatie. Het voert vluchtige organische stoffen af die in tanks van zeeschepen en lichters overblijven na het lossen. Tegelijkertijd houdt het systeem het zuurstofpercentage in de tanks van het zeeschip onder de acht procent door de vrijkomende ruimte in de tank te vullen met stikstof. Dat maakt ontbranding van bijvoorbeeld benzine of andere aardolieproducten onmogelijk.

Het eerste prototype Vento Clean System is geleverd aan het service-bedrijf Specialised Tanker Services te Amsterdam. Daar heeft het systeem al een eerste volledig operationele test met een tankerlichter doorstaan. Na de test bleek het zuurstofpercentage in de tanks van de tanklichter ruim op de vereiste twintig procent uitgekomen te zijn. Ook is er achthonderd liter gascondensaat van bruikbare kwaliteit teruggewonnen op een totaal ontgaste inhoud van drieduizend Dwt. co2 in rookgaS iS bron voor energie

Zo’n acht jaar geleden was Shell in Pernis nog uniek door CO2 af te vangen en via OCAP aan tuinders te leveren. Inmiddels schieten de nuttige toepassingen van CO2 als paddenstoelen uit de grond. Bayer verwacht al over twee jaar CO2 te kunnen inzetten als grondstof voor hoogwaardig polyurethaan. En BASF, Linde Group en ThyssenKrupp werken aan een tweestapsproces waarbij grote volumes CO2 worden gebruikt voor de productie van syngas.

Een nieuwe, charmante optie om CO2 te verwaarden, komt uit de koker van Wageningen UR en Watertechnologie-instituut Wetsus. Hun milieutechnologen ontdekten dat er energie vrijkomt bij vermenging van rookgas met de buitenlucht. En ze bedachten vervolgens een manier om die energie om te zetten in elektriciteit. ‘Kolenof gascentrales kunnen met deze technologie zes procent meer energie opwekken, zonder extra uitstoot van CO2’, stelt Cees Buisman, hoogleraar Biologische Kringlooptechnologie aan Wageningen University en directeur van Wetsus. En hij verwacht dat het betaalbaar is; ongeveer vier cent per kilowattuur.

De milieutechnologen deden in dit jaar hun eerste proeven met het opwekken van energie uit koolstofdioxide. De technologie is gebaseerd op het opwekken van energie door zoet en zout water te mengen, zogenaamde Blue Energy. Door het verschil in zoutconcentratie komen ionen in het water in beweging en daarbij komt energie vrij.

Deze kan via twee elektroden worden omgezet in stroom. De technologen hadden bedacht dat rookgassen kunnen worden toegevoegd aan gedemineraliseerd water, dat vervolgens langs elektroden kan worden geleid. Op die manier kunnen de negatief en positief geladen deeltjes uit de rookgassen worden gebruikt om energie op te wekken.

Meer renDeMent Zonnecellen Slimme nanostructuren kunnen het rendement van een zonnecel verhogen. Een internationaal team van onderzoekers, waaronder natuurkundigen van Stichting FOM, de TU Delft en Toyota, heeft de nanostructuur van een zonnecel nu zo geoptimaliseerd dat deze meer stroom levert en minder energie verliest in de vorm van warmte.

Een conventionele zonnecel bevat een laag silicium. Wanneer zonlicht op deze laag valt, absorberen elektronen in het silicium de energie van de lichtdeeltjes (fotonen). Met deze energie springen de elektronen over een “energiekloof”, waardoor ze vrij kunnen bewegen: er gaat een stroom lopen. Als de energie van het foton gelijk is aan de energiekloof van het silicium is het rendement optimaal.

Zonlicht bevat echter veel fotonen met energieën die groter zijn dan de energiekloof. Het energieoverschot gaat dan verloren als warmte, wat het rendement van een conventionele zonnecel beperkt.

Enkele jaren geleden werd al aangetoond dat het energieoverschot toch nuttig kan worden gebruikt. In kleine bolletjes van een halfgeleidermateriaal laat het energieoverschot extra elektronen over de energiekloof springen. Deze nanobolletjes, zogeheten quantum dots, hebben een diameter van slechts een tienduizendste van een mensenhaar.

Het probleem was echter dat de elektronen in hun quantum dots gevangen blijven, en dus niet bijdragen aan de stroom in de zonnecel.

Grote moleculen die het oppervlak van quantum dots stabiliseren, verhinderen namelijk dat elektronen overspringen, waardoor er geen stroom loopt. In hun nieuwe ontwerp vervingen de onderzoekers de grote moleculen door kleine moleculen, en vulden ze de lege ruimte tussen de quantum dots met aluminiumoxide.

Daardoor ontstond veel meer contact tussen de quantum dots, en konden de elektronen wel vrij bewegen. Het theoretisch rendement van zonnecellen stijgt daardoor naar 45 procent, ruim tien procent hoger dan een conventionele zonnecel.

PETROCHEM 09 – 2013

041_43_J_Technologie.indd 41

41

03-09-13 15:31

(ADVERTORIAL)

Verantwoordelijk vernieuwen Huntsman Holland maakt de grondstoffen voor polyurethaan, een product dat wordt toegepast voor isolatie maar ook bijvoorbeeld voor vulling van matrassen en autostoelen. Het bedrijf in Botlek Rotterdam biedt werk aan zo’n vierhonderd eigen medewerkers en nog eens tweehonderd mensen bij verschillende aannemers. De site ligt hemelsbreed achthonderd meter van de dorpskern van deelgemeente Rozenburg en is al sinds 1961 actief. Deze gegevens scheppen een verantwoordelijkheid om veilig, sociaal en transparant te werken.

Huntsman Holland investeert sterk in de energietransitie van het intensieve en complexe productieproces. De installaties worden verbouwd en verbeterd om met een lager energieverbruik beter te presteren. Daar zijn de buren soms ook nieuwsgierig naar. Max van der Meer, directeur van Huntsman Holland: ‘Het is belangrijk om goed contact te houden met omliggende bedrijven maar ook met de burgers in de omgeving.’ Huntsman heeft daarom regelmatig de poort open voor klankbordgroepen, buurbedrijven, buren en scholen. Het bedrijf investeert zo ook in de transparantie. En soms zelfs door met concurrerende bedrijven te kijken naar verbetering van technologie. Deze onconventionele aanpak van zakendoen werkt. De samenwerking met scholen, universiteiten, de overheid, leveranciers en soms concurrenten levert inmiddels een concurrentievoordeel op ten opzichte van Azië en de VS. Huntsman blijft dan ook investeren. De plannen voor een nieuwe MDI-fabriek worden nog niet uitgevoerd maar met projecten als Keystone en Capstone wordt zwaar ingezet op verhoogde toegevoegde waarde in de downstream activiteiten. Klanten van het

042_hundsman_advertorial.indd 34

bedrijf willen zeker zijn van levering en stellen meer eisen aan maatwerk. Daar speelt Huntsman op in. De downstream processen zijn niet afhankelijk van één product. Als het nodig is, kunnen de klanten bediend worden met MDI van een andere bron.

De energietransitie van de processen wordt ook op andere vlakken gezocht. Voor de productie zijn bijvoorbeeld stoom en chloor belangrijke grondstoffen. En daarvoor wordt gekeken hoe het proces duurzamer kan, met minder impact en met andere productstromen.

Een proefinstallatie die door Huntsman in de VS is gebouwd, is naar Plant One op het terrein van Huntsman Holland gehaald.

Daar wordt onderzoek op uitgevoerd en in samenwerking met de overheid en TNO worden de mogelijkheden voor procesverduurzaming onderzocht. En als het rendabel blijkt te zijn, zal deze verduurzaming zeker worden ingezet in de fabrieken van Huntsman.

Met transparantie, kennisdeling en goede samenwerking wordt gezocht naar mogelijkheden om duurzamer te produceren en om helder te zijn naar de mensen in en rond het bedrijf.

Max van der Meer: ‘Wij ondernemen duurzaam omdat het economisch kan, maar ook omdat de wereld het van je verwacht.’

Huntsman Holland BV

Havennummer 5210 Merseyweg 10 3197 KG Botlek Rotterdam communicatie@huntsman.com

03-09-13 14:55

TECHNOLOGIE vanaF 2015 gebrUikt bayer co2 alS gronDStoF

Na een succesvolle testfase van twee jaar denkt Bayer het broeikasgas CO2 commercieel te kunnen inzetten als grondstof voor kunststoffen. Hiervoor gaat het chemieconcern een productie-eenheid bouwen op zijn locatie in het Duitse Dormagen. Uit CO2 wordt een basismateriaal gemaakt voor hoogwaardig polyurethaan. Vanaf 2015 verwacht het concern grotere hoeveelheden van het basismateriaal aan te kunnen bieden aan verwerkende bedrijven.

Bayer verwacht dat het nieuwe proces in de toekomst rendabeler zal zijn dan conventionele productiemethodes voor polyurethaan, die zijn gebaseerd op fossiele grondstoffen. Polyurethaan is terug te vinden in vele alledaagse toepassingen zoals de stoffering van meubilair, auto-onderdelen, koelapparatuur en isolatiematerialen.

Interne testen hebben aangetoond dat het nieuwe schuim minstens hetzelfde hoge kwaliteitsniveau haalt als het conventionele materiaal.

De eerste toepassing van het flexibele schuim op basis van CO2 zal zijn in de productie van matrassen. De nieuwe productie-eenheid in Dormagen zal een capaciteit hebben van meerdere duizenden tonnen.

JaknikkerS kUnnen beSt kleiner

Onshore olievelden gebruiken van oudsher pompsystemen die op jaknikkers met een zuigerstang (SRP) zijn gebaseerd. Deze pompen hebben grote bewegende delen uit metaal en nemen veel plaats in. En hoewel ze mechanisch eenvoudig zijn, kan de betrouwbaarheid in gevaar komen wanneer ze droog lopen, waardoor schade aan dure en slecht bereikbare onderdelen ontstaat.

Unico, onderdeel van Regal, heeft daarom een nieuw kunstmatig opvoersysteem ontwikkeld. Het combineert een wisselstroommotor met servoregeling, een simpel mechanisme en besturingssoftware die inspeelt op de individuele eigenschappen van elke bron. De basistechnologie van het systeem is een stroomvector-inverterbesturing van de elektromotor, die via een tandheugel en rondsel de zuigerstang aandrijft.

In principe gaat de zuigerstang heen en weer om de olie of het gas uit de bron omhoog te brengen, wat in die zin lijkt op een ouderwetse jaknikker. Maar het verschil is dat het nieuwe systeem door zijn aansturing de snelheid, positie en kracht van de zuigerstang op elk punt van de werkcyclus kan regelen. Zo wordt de snelheid van de neerwaartse slag verlaagd, zodat de zuiger langzaam de vloeistof ingaat. Na de onderdompeling wordt de snelheid voor de rest van de pompslag verhoogd om de productie te maximaliseren. Dit bewegingsprofiel is programmeerbaar en kan tijdens het gebruik worden bijgesteld om het op veranderde omstandigheden af te stemmen, zodat continu de optimale prestaties kunnen worden gehandhaafd.

Door deze directe aandrijving zijn de grote en zware hefboommechanismen van andere systemen niet meer nodig. De eenvoud van het concept wordt weerspiegeld door het mechanische design van de pomp. De stang loopt door een tunnel binnen in de tandheugel en hangt aan de bovenkant in een conventionele klem, zodat enige zijdelingse beweging mogelijk is. De vectorgestuurde inductiemotor, die via een tandwielkast aan een tandheugel en rondsel is gekoppeld, laat de tandheugel en dus de zuigerstang heen en weer gaan. De tandheugel wordt elke slag gesmeerd door onderdompeling in een oliebad.

ZUren ZonDer ZUUrStoF Suikers maken uit biomassa, zoals landbouwafval of papier- en kartonresten, om die uiteindelijk om te zetten in organische zuren, is een complex en duur productieproces. TNO heeft echter een methode gepatenteerd die het mogelijk moet maken om zonder zuurstof organische zuren grootschalig en rendabel te winnen uit biomassa.

Een normale biologische route in schimmels is de zogeheten citroenzuurcyclus, die een centrale rol speelt in het omzetten van suikers in organische zuren. Daarbij is altijd zuurstof nodig. Door genetische veranderingen in schimmels aan te brengen is TNO erin geslaagd een “slapende” route aan te zetten, die sterk lijkt op de citroenzuurcyclus, maar dan zonder zuurstof.

Als TNO erin slaagt de methode verder te ontwikkelen, kan deze een belangrijke bijdrage leveren aan het verduurzamen van de chemische industrie. Voor de productie van organische zuren, die de bouwstenen leveren voor tal van kunststoffen, is dan geen zuurstof meer nodig.

Dat betekent een forse energiebesparing en grootschaliger produceren, waardoor er meer kan worden geproduceerd tegen lagere kosten.

Reactorvaten waarin zuurstof wordt gebruikt, zijn nu maximaal 250 kuub, terwijl de zuurstofloze methode reactoren tot 1.500 kuub mogelijk maakt.

De methode maakt het bovendien mogelijk allerlei soorten moleculen te produceren en is dus niet beperkt tot een zuur. Het is een platformtechnologie waarmee ook afgeleiden van zuren kunnen worden geproduceerd, zoals bijvoorbeeld lysine en vetzuren die veel worden gebruikt in de farmaceutische industrie.

TNO wil de techniek in samenwerking met het bedrijfsleven verder gaan ontwikkelen. Binnen een paar jaar moet er een proof-of-concept gereed zijn.

PETROCHEM 09 – 2013

041_43_J_Technologie.indd 43

43

03-09-13 15:31

(ADVERTORIAL)

Acquisitie versterkt bereik en dienstverlening A. Hak Industrial Services biedt al meer dan vijfentwintig jaar een brede dienstverlening aan de industrie, met name in de wereld van chemie, olie en gas. Het aanbod is opgebouwd met vier stevige pijlers: Inspection Services, Pipeline Services, Tank Services en Industrial Services. De laatste divisie levert voornamelijk op stikstof gebaseerde diensten voor bijvoorbeeld drogen, testen, reinigen, inertiseren en inbedrijfname van installaties. Het bedrijf heeft onlangs met de overname van Linde Nitrogen Services het bereik en de capaciteit van zijn dienstverlening vergroot.

‘We zijn ooit begonnen met stikstofwerkzaamheden en hebben dat over de jaren uitgebreid met extra diensten als reinigen, testen, drogen, pre-commissioning en commissioning. Inmiddels doen we dat in Nederland vanuit drie vestigingen en buiten Nederland vanuit vijftien vestigingen.’ Harry Schepers is Business Director van Industrial Services en vertelt over het aanbod van het bedrijf.

Hij vult aan: ‘Negentig procent van onze diensten bij Industrial Services zijn stikstofgerelateerd.’ Johan Robbe, General Manager van A.Hak Industrial Services (A.Hak IS) vult aan: ‘Daar komt oorspronkelijk ook de relatie met Linde Gas vandaan. We hebben daar in het verleden als klant wel twee tot drie miljoen kilo stikstof per jaar afgenomen. En nadat we gedurende vele jaren met diverse leveranciers hebben gewerkt, kwamen we zo’n twee jaar terug weer in contact voor een groot project in de regio Rotterdam. In de gesprekken die we vanaf toen gevoerd hebben, bleek dat het bedrijf Linde Nitrogen Services niet meer bij de core business van de leverancier paste maar wel bij de onze.’ De gesprekken hebben ertoe geleid dat A.Hak Industrial Services per 1 augustus Linde Nitrogen Services (een onderdeel van Linde Gas Benelux B.V.) heeft overgenomen.

044_advertorial.indd 34

Met de acquisitie van het bedrijf heeft A.Hak Industrial Services haar capaciteit en haar bereik in Nederland en Europa in één klap sterk vergroot. Harry Schepers: ‘We hebben een aantal jaren geleden sterk geïnvesteerd in pompunits en ander gespecialiseerd equipment. Dat was zo succesvol dat we zelfs ‘nee’ moesten verkopen omdat we anders het werk niet uit konden voeren volgens onze kwaliteitsstandaard. Met de groep vakmensen die bij de acquisitie is meegekomen, hebben we onze capaciteit voor een brede dienstverlening sterk vergroot.’ De integratie van het team is in volle gang. Alle nieuwe collega’s zijn direct naar de HAKademy gegaan. Bij deze bedrijfsschool wordt de werkwijze op het gebied van veiligheid en kwaliteit volgens A.Hak Industrial Services uitgelegd. Hierna draaien de nieuwe collega’s mee in de teams en leren zo de werkwijze en het aanbod van A.HAK IS uit de praktijk.

Harry Schepers vat de voordelen samen: ‘Het bereik in Nederland en de rest van Europa van onze dienstverlening is met deze acquisitie aanzienlijk vergroot. Onze dienstverlening in de regio Rotterdam is bijvoorbeeld in één klap op de kaart gezet met een nieuwe vestiging in Rhoon. En de klanten die zijn meegekomen met de acquisitie, zullen merken dat ze vergeleken met vroeger een partij op de site krijgen die een veel breder pakket kan leveren.’

A.Hak Industrial Services B.V. Plesmanstraat 26 7903 BE Hoogeveen Tel.: +31 (0) 528 225 300 Website: www.a-hak-is.com

03-09-13 15:43

PRODUCTEN low cost voedingen TDK-Lambda beschikt over een complete range van low cost schakelende voedingen. De industriële voedingen zijn verkrijgbaar in een vermogensrange van 25 tot 150 watt en met de meest gangbare vaste uitgangsspanningen. De spanning is ongeveer tien volt en te regelen op het frontpaneel. De voedingen worden gekenmerkt door een hoge betrouwbaarheid, een breed temperatuurgebied, hoge efficiëntie en een compacte bouw. Er zijn budgetvoedingen leverbaar die geschikt zijn voor verschillende industriële toepassingen.

Meer informatie bij Koning en Hartman: www.koningenhartman.com BasisBoek transportmodaliteiten Zonder goederenvervoer kan onze samenleving niet functioneren. We transporteren grote en kleine hoeveelheden over grote en kleine afstanden. Dit maakt transport in iedere situatie weer anders en daarmee veelzijdig. Hoog tijd voor een actueel overzicht van de verschillende transportvormen. Het nieuwe Basisboek Transportmodaliteiten geeft een helder overzicht van de verschillende vormen van goederenvervoer: via spoor, weg, lucht en over water.

De nadruk ligt daarbij op de marktorganisatie van deze modaliteiten en hoe de modaliteiten in het vervoer worden ingezet: de operationele vormen. Ook trends komen aan bod, zoals synchromodaliteit.

Meer informatie: www.basisboektransport.nl explosieveilige tl-armatUren Victor Lighting introduceert een nieuwe serie Zone 1 & 21, 2 & 22 ATEX explosieveilige TL-armaturen. De korte afdichting van de lampcassette van slechts dertig centimeter is een oplossing om het binnendringen van water of vocht in het armatuur te voorkomen (IP66, IP67&IP68). Een belangrijke feature van de serie is de modulaire emergency-uitvoering. Het armatuur is voorzien van een aparte 11 watt PL-lamp, die alleen tijdens noodbedrijf brandt. Dit laatste zorgt voor een hoge bedrijfszekerheid en een optimale lichtopbrengst.

Tegelijkertijd biedt de noodmodule de mogelijkheid om van een standaard armatuur binnen vijf minuten een nooduitvoering te maken.

Meer informatie: www.eurotronic.nl

Ultrasone stoomlekdetector

Blok Gouda presenteert de ultrasone infrarood Steamdetect IV stoomlek­ detector. Dit meettoestel is speciaal ontwikkeld om snel en eenvoudig de werking van een condenspot te kun­ nen controleren. In dit meettoestel bevindt zich een ultrasone detector, een infrarood temperatuurmeter met een laserindicator. Via de ultrasone geluidsmeting wordt gecontroleerd of de condenspot stoom lekt en met behulp van de infraroodtemperatuur­ meter wordt gemeten of de condens­ pot voldoende op temperatuur komt.

Meer informatie bij Blok Gouda: www.blokgouda.com BetroUwBare gasmonitor met dUBBele meetfUnctie

Imbema Controls introduceert de betrouwbare gasmonitor Tango TX1 op de Nederlandse markt. Het is een enkele gasmonitor die dubbel meet, zodat de gebruiker er nog beter van op aan kan dat het percentage gemeten gas klopt. De faalkansen zijn hierdoor 72 keer kleiner gemaakt dan voorheen.

In portable gasmonitoren zit een sensor die de concentratie gas meet, zoals koolmonoxide (CO), water­ stofsulfide (H2S), zwaveldioxide (SO2) of stikstofdioxide (NO2).

De gebruiker moet voor zijn eigen veiligheid kunnen vertrouwen op de waarde die door een enkele sensor wordt gemeten. Maar het kan voor­ komen dat die sensor afwijkt.

Op basis van de succesvolle GasBadge ontwikkelde Industrial Scientific de Tango TX1. Een draagbare één­gas­ monitor, maar dan uitgerust met twee identieke sensoren. Bij deze technolo­ gie worden de twee gemeten waarden vergeleken. Mochten de meetwaarden te veel van elkaar afwijken, dan geeft de gasmonitor een melding in de dis­ play weer.

Meer informatie bij Imbema Controls: www.imbemagroep.nl

meer producten op www.petrochem.nl

045_G_producten.indd 45

PETROCHEM 09 – 2013 45

03-09-13 14:19

BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.

Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.

SKY-ACCESS! NDT

Special Lifting Heat Treatment

Bolt Tensioning

Painting

Rescue Teams

Paint Inspection

G6Welders WWW.LSB-SKY-ACCESS.COM LSB Sky-Access BV Als dit icoon bij een afbeelding staat, bekijk dan het bijbehorende filmpje door met uw smartphone of tablet de foto te scannen met de iLinqs app. U vindt de gratis iLinqs app in de appstore voor andriod en apple.

Hofdwarsweg 1, Geleen The Netherlands T. +31 (0)46 - 474 24 10 info@lsb-sky-access.com

BIZZ56”is een product van Movielinqs video & virals. iLinqs is een app van Industrielinqs pers en platform

Meer weten?

Neem contact op met Ellen van den Burg (020-3122088) of movielinqs@industrielinqs.nl

046_bizz56_lsb.indd 1

03-09-13 14:35

PRODUCTEN SIGNAALOMVORMER VOOR PARALLELLE METING Hottinger Baldwin Messtechnik heeft een signaalomvormer voor elektrische spanning ontwikkeld, die het mogelijk maakt om gelijktijdig elektrische spanning en andere grootheden te meten. De SCM-HV is een aanvulling op de QuantumX-lijn voor data-acquisitie.

Het QuantumX data-acquisitiesysteem heeft zich in snel tempo ontwikkeld tot een flexibele oplossing voor het meten van diverse mechanische, hydraulische en thermische grootheden. Dankzij de nieuwe signaalomvormer kan elektrische spanning worden omgezet, zodat de meetgegevens parallel met andere grootheden kunnen worden verzameld. De data worden gelijktijdig verwerkt, wat tijd en kosten bespaart.

De SCM-HV signaalconditioner voor elektrische spanning voldoet aan de EN61010 richtlijn en dus aan specificaties voor IEC-metingen in categorie 2 tot 300 volt.

Buiten deze categorie kunnen ook signalen tot 500 volt worden gemeten. Als de signaalomvormer aan QuantumX is gekoppeld, zijn datarates tot wel 100 kS/s per kanaal mogelijk. De signaalomvormer zit in nauwkeurigheidsklasse 0,05 binnen een temperatuurbereik van -20º tot + 60º Celsius.

Meer informatie: www.hbm.com HEAVY DUTY BLOWERS MET MECHANICAL SEALS. Speciaal ontworpen voor zeer zware toepassingen in de industrie: heavy duty blowers of boosters van de PD plus serie. De blowers kunnen worden ingezet voor een overdruk van circa één bar(g) tot een vacuüm van tweehonderd mbar(a) met waterinjectie. De capaciteit varieert afhankelijk van de druk tussen de vijftig en vijftienduizend kubieke meter per uur.

De PD Plus-serie onderscheidt zich van andere modellen doordat deze kan worden uitgerust met vier of vijf mechanical seals. Met name voor toepassingen waar giftige of ontvlambare gassen worden verpompt, kunnen deze robuuste blowers met succes worden ingezet. Diverse onderdelen van de blower, zoals de lagering en het oliereservoir, zijn overgedimensioneerd om de units nog bedrijfszekerder te maken.

Standaard worden de blowers geleverd in gietijzer, maar optioneel zijn ze leverbaar in nodulair gietijzer, RVS of aluminium. De mechanical seals zijn onder andere leverbaar met Viton, Teflon of Kalrez o-ringen. Er zijn diverse opties leverbaar, zoals Atex certificering, externe smeersystemen, koelspiralen of stikstofspoeling.

Meer informatie bij Induvac: www.induvac.com SNELLE INFRAROODPUNTGASDETECTOR De Point Infrared Combustible Gas Detector, model IR400 van General Monitors, wordt sinds kort geleverd met een T90-responstijd van drie seconden, met uitzondering van detectie van ethyleen met een responstijd van vier seconden. Steeds meer bedrijven in de olie- en procesindustrie hebben behoefte aan brandbaargas-detectoren met stapsgewijze responstijden van vijf seconden of minder. Voor zover bekend is dit model de enige infraroodpunt-detector die een responstijd van drie seconden haalt zonder gebruik te maken van speciale modi.

Meer informatie bij Hitma: www.hitma-process.nl

VEILIGE KOGELKRANEN VOOR INSTRUMENTATIE

Evac heeft zijn programma instrumentatieafsluiters uitgebreid met een serie kogelkranen gemaakt van RVS 316 (standaard), F51 Duplex, LF2 of F55 Super Duplex. Met aansluitingen van ¼ tot 2” NPT, geschikt voor maximale drukken van 70, 690 of 1380 bar en standaard afgeperst op 1,5 maal de nominale druk. Het temperatuurgebied ligt tussen -40 en 200 ºC. Een keuze is mogelijk uit een volle of een gereduceerde doorlaat en de zittingen zijn gemaakt van PTFE. Alle modellen voldoen aan richtlijn NACE MR-0175/ISO15156, API 598 en BS EN 12266-1. Tot de vele standaardtesten behoren LPI, MPI, PMI, HIC materiaaltest, Ferrite en stikstof/helium-test. Door de vervaardiging uit één stuk is elk risico op lekkage uitgesloten. De speciale productiemethode verzekert duurzaam lage draaikoppels.

Meer informatie bij Evac: http://evac-valves.com/nl/ WARMTEBEELDCAMERA’S

Fluke breidt het systeem van CNX draadloze meetinstrumenten uit met de Ti1XX-serie warmtebeeldcamera’s, waarmee gebruikers meer problemen dan ooit kunnen oplossen. Voor klanten die al over een warmtebeeldcamera uit de Ti1XX-serie en CNXmodules beschikken, of die deze gaan aanschaffen, is er een gratis, door de gebruiker te installeren firmwareupgrade in de SmartView-software, waarmee de warmtebeeldcamera wireless elektrische metingen kan uitvoeren en weergeven. Het aanbod CNXhoofdinstrumenten is nu uitgebreid met de camera uit de Ti1XX-serie, waarmee meetwaarden van maximaal vijf draadloze modules live op het scherm kunnen worden bekeken en kunnen worden geïntegreerd in zowel het infraroodbeeld als de CNX 3000 wireless multimeter.

Meer informatie: www.have-digitap.nl

PETROCHEM 09 – 2013 47

045_47_G_producten.indd 47

03-09-13 15:09

3P Quality Services zoekt: 3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen de petrochemische industrie, process industrie, offshore en energiesector.

Wij bieden een breed scala aan support services, Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance en Vendor inspectie activiteiten.

3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen de vakgebieden Engineering, Construction management, Shutdown management en Project management.

Voor diverse nationale en internationale functies op het gebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wij doorlopend op zoek naar:

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau De ideale kandidaten beschikken minimaal over: • MBO/HBO werktuigbouwkunde • Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • Beheersing van Microsoft Office • Goede contactuele eigenschappen • Grote mate van zelfstandigheid 3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ook voor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Quality Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen en standaarden, maar vooral om mensen. Daarom investeren wij voortdurend in onze professionals door middel van opleidingen en coaching.

Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van Oevelen T +31(0)161 438 500.

Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatie met CV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

048_3pquality.indd 1

3P zoekt ook jong talent 3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeenkomst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klanten willen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P verzoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaring hebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen te solliciteren.

In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P een geschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur.

Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com

Continuïteit door deskundigheid.

03-09-13 11:06

ARBEIDSMARKT

Technische banen nog steeds voor het oprapen De nieuwste cijfers over de werkloosheid in Nederland schetsen geen rooskleurig beeld van de arbeidmarkt. Wederom steeg deze tot bijna zevenhonderdduizend werklozen. Maar er zijn analyses die een positief perspectief schetsen voor de komende twaalf maanden.

Ondertussen blijft de industrie schreeuwen om mankracht en wijzen de statistieken uit dat techniek een van de weinige vakgebieden is waar juist wel werk is, voornamelijk in de regio Rotterdam. Toch zou ook daar de vraag naar personeel langzaam aan het afnemen zijn.

Elise Quaden

LINQS In het voorjaar van 2013 sloot het kabinet samen met werkgevers, het onderwijs en de werknemers- organisaties een Techniekpact. Het pact moet de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector verbeteren en daarmee het tekort aan technisch personeel terugdringen. In het Techniekpact staan concrete afspraken tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid.

Meer informatie hierover op www.techniekpact.nl

Het Centraal Bureau voor de Statistiek kan het niet mooier maken dan het is: nog steeds groeit het aantal werklozen.

De voor seizoensinvloeden gecorrigeerde werkloosheid nam in juni 2013 toe met zestienduizend en kwam uit op 675.000 personen, blijkt uit de nieuwste cijfers.

Daarmee is de werkloosheid in juni opgelopen tot 8,5 procent. Vergeleken met zes maanden eerder zitten ruim honderdduizend meer mensen zonder werk. De afgelopen drie maanden kwamen er gemiddeld elfduizend werklozen per maand bij.

Vooral onder 45-plussers nam het aantal werklozen de afgelopen drie maanden flink toe: maandelijks met gemiddeld zevenduizend. Deze stijging hangt samen met de toegenomen participatie van 45-plussers op de arbeidsmarkt.

Dit vertaalt zich in meer werkenden, maar vooral ook meer werklozen in deze leeftijdsgroep. Bij jongeren en 25- tot 45-jarigen kwamen er gemiddeld tweeduizend werklozen per maand bij.

Techniek en gezondheidszorg Een opleiding in de techniek of in de gezondheidszorg blijkt nog steeds een goede keuze te zijn wat betreft de kansen op de arbeidsmarkt. Alleen in de sector gezondheidszorg lag het percentage van het aantal werklozen anderhalf jaar na het afstuderen lager dan bij techniek.

Dit blijkt uit de HBO-Monitor 2012.

De HBO-Monitor wordt jaarlijks door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) samengesteld.

Uit het onderzoek Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2012 blijkt

onder meer dat afgestudeerden met een voltijd hbo-opleiding na hun studie langer zonder werk blijven zitten dan in 2011.

Van de afgestudeerden die in het bezit zijn van een hbo-technische opleiding vindt 73 procent binnen een maand tijd werk. Dertien procent vindt werk tussen de een en drie maanden. Maar de relatieve werkloosheid in de technische sector is in 2012 naar acht procent gestegen, terwijl dit percentage in 2011 nog vier procent was. Van de afgestudeerden voltijd hbo-techniek vindt bijna negentig procent een baan op minimaal hbo-niveau; ook hiermee scoort de technische sector boven het gemiddelde (76 procent).

Vaste aanstelling Het aandeel van technische hbo’ers die anderhalf jaar na het afstuderen een vaste aanstelling hebben, ligt op 52 procent, wat tien procent boven het gemiddelde percentage ligt. De technische sector scoort hiermee het beste van de onderzochte sectoren. Naast een hoog percentage vaste aanstellingen ligt ook het bruto uurloon van voltijd hbotechnici die zijn afgestudeerd relatief hoog: 14,10 euro per uur. Alleen in de gezondheidszorg wordt met 15,10 euro bruto per uur meer verdiend.

Het aantal gewerkte uren valt in de technische sector met 38 uren het hoogst uit, mede een reden waardoor het bruto maandloon (gemiddeld 2.382 euro) voor starters in deze sector op het hoogste niveau ligt. De sector economie volgt met een gemiddeld bruto maandloon van 2.065 euro, en de sector gezond-

De technische sector scoort het beste van de onderzochte sectoren.

PETROCHEM 09 – 2013

049_51_V_artikel.indd 49

49

03-09-13 15:56

Polytechnisch Zakboek Uw encyclopedie op het gebied van technische informatie Het Polytechnisch Zakboek is al lang geen zakboek meer. In dit boek vindt u technische informatie uit uiteenlopende vakgebieden in de vorm van definities, formules, tabellen en tekeningen.

Uw voordelen: • Onmisbaar vanwege de verplichte Eurocode systematiek.

• Alle naslaginformatie van diverse technische vakken gebundeld in één boek.

• Praktische korte en bondige teksten afgestemd op de dagelijkse praktijk.

• De tabellen zijn duidelijk leesbaar door groter formaat boek.

• Inhoud is betrouwbaar, onafhankelijk en compleet. Ook voor de Vlaamse markt!

• Ook op cd-rom.

Auteurs: F. van Herwijnen, G. de Roeck, G.A. Schwippert, P.H.H. Leijendeckers en Y. Verbakel Ga voor meer informatie en uw bestelling naar www.bimmedia.nl/PTZB

De kracht van Knowledge Engineering En kracht betekent een sterke positie in de markt.

Dus is het belangrijk om het beste in uw mensen naar boven te halen en die vooraanstaande positie te behouden of zelfs uit te bouwen.

Uw mensen dienen dan wel over het vereiste kennisniveau te beschikken. Een goede, praktijkgerichte opleiding ondersteunt deze doelstelling.

Door uw mensen zelfstandiger te laten werken, zullen zij een nog meer gemotiveerde bijdrage leveren aan uw bedrijfsdoelstellingen.

SKF biedt u praktijkgerichte opleidingen, geeft advies en besteedt veel aandacht aan de individuele werksituatie van uw medewerkers.

Voor het volledige overzicht van de SKF opleidingen, ga naar www.nederland.skf.com/opleidingen.

Ook dat is The Power of Knowledge Engineering.

www.nederland.skf.com

050_skf_bim.indd 1

03-09-13 14:35

Een opleiding in de techniek is nog steeds een goede keuze wat betreft de kansen op de arbeidsmarkt.

heidszorg kent een startsalaris van rond de 2.000 euro.

Dalende vraag Over de ontwikkeling van de technische arbeidsmarkt zijn de onderzoeksbureaus het niet eens. Het tekort aan hoger opgeleide technici is structureel en dat blijft voorlopig zo, zegt Yacht in de analyse Trends en ontwikkelingen op de technische arbeidsmarkt eerste helft 2013. In het tweede kwartaal van dit jaar lag de vraag 23 procent hoger dan in het tweede kwartaal van 2012.

Opvallend is de toename in de regio Rotterdam, waar in het tweede kwartaal van dit jaar de vraag met 59 procent is gestegen ten opzichte van het hetzelfde kwartaal van afgelopen jaar. De vraag naar hoogopgeleide technici in de regio Rotterdam stijgt al drie jaar, maar sinds het vierde kwartaal 2012 stijgt de vraag in deze regio echt hard.

Enige nuancering met betrekking tot de vraag naar technici is wel geboden, zegt een analyse van de Intelligence Group.

De vraag is nog steeds groot (meer dan 40.000 vacatures in Q2 2013), maar zwakt af. Ten opzichte van 2012 is het

aantal vacatures afgenomen. Dit betekent niet dat er geen tekorten meer zijn in de techniek: de vraag is nog altijd groter dan het aanbod, alleen minder groot dan een jaar geleden. Op dit moment zijn er per 1.000 actieve baanzoekers nog steeds 1.152 vacatures.

Herstel Volgens de Intelligence Group mogen we binnen twaalf maanden een herstel op de arbeidmarkt verwachten. Macroeconomisch gezien is de huidige arbeidsmarkt nog steeds slecht, maar doordat het actieve aanbod van personeel harder afneemt dan de vraag en met een herstellende bouwsector als aanjager van de economie, lijkt een kantelpunt op de arbeidsmarkt binnen twaalf maanden in zicht.

Hoewel het totale vacatureaanbod in het tweede kwartaal van 2013 met 6,9 procent is gedaald ten opzichte van 2012, zijn er nog steeds groeimarkten op de Nederlandse arbeidsmarkt. De ICTsector laat al twee jaar op rij een sterke groei zien in het vacatureaanbod (+10 procent in 2012; +21 procent in 2013).

De functiegebieden research & development en het onderwijs laten eveneens

een lichte groei zien in de vraag naar personeel.

Perspectief Het actieve aanbod van arbeid daalt, waarmee de eerste signalen van een discouraged workers effect zichtbaar zijn.

Was in het tweede kwartaal van 2012 nog bijna 21 procent van de (potentiële) Nederlandse beroepsbevolking actief werkzoekend, in dezelfde periode van 2013 is dat gedaald tot 17,9 procent. Ondanks het historisch gezien nog steeds hoge percentage aan actieve baanzoekers, impliceert deze daling dat mensen steeds meer ontmoedigd raken in het vinden van een baan.

Doordat het aanbod van medewerkers, ondanks een stijgende werkloosheid, harder daalt dan de vraag, lijkt het perspectief voor werkzoekenden gunstiger te worden.

Macro-economisch gezien blijft het een slechte arbeidsmarkt, maar het toekomstperspectief verbetert door (potentiële) verkrapping op de arbeidsmarkt. De vraag neemt in totaliteit af ten opzichte van het tweede kwartaal in 2012. Maar doordat het actieve aanbod van werknemers sterker daalt, is het perspectief positief. n

PETROCHEM 09 – 2013

049_51_V_artikel.indd 51

51

03-09-13 15:56

“Uw toekomstige operators en

maintenance technici zijn in de maak!”

PRODEX is de specialist in leer/werktrajecten in de procesindustrie en heeft als doel om het tekort aan geschikte operators en maintenance technici te voorkomen. MBO-geschoold personeel met een technische achtergrond is zeer schaars. Prodex werft en selecteert kandidaten met potentie die wij met onze kennis en ervaring opleiden, om- of bijscholen tot operator en maintenance technici. De praktijk heeft inmiddels uitgewezen dat er echt voldoende technici zijn voor wie dat een uitgelezen kans is.

hoe doen we dat?

Bedrijven die al met ons samenwerken kennen onze beproefde en succesvolle aanpak: het voor u gewenste profiel, onze geavanceerde selectiemethodes, de begeleiding gedurende het gehele opleidingstraject door de PRODEX-jobcoaches en… de zeer nauwe samenwerking met gespecialiseerde opleiders. Kortom,

prodex maakt werk van technisch talent.

Karel Doormanweg 9e, 3115 JD Schiedam, Havennummer 565 T +31 (10) 42 777 16

E mail@prodex.nl

Prodex maakt onderdeel uit van de Laurensgroep, sinds 1988 gespecialiseerd in de procesindustrie

www.prodex.nl

Ben je op zoek naar een cursus over Procesveiligheid, Externe veiligheid of BRZO? Kijk dan snel bij PHOV! Wil je bijvoorbeeld meer weten over onderhoud, MOC of de organisatie van grote projecten en turnarounds in de procesindustrie? Of meer over procesveiligheid zelf?

Wil je een helder overzicht van de wet- en regelgeving rond externe veiligheid?

Draag je als manager of als medewerker VGM (eind-)verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen, uitvoeren en het bewaken van de aspecten die samenhangen met dit VGM werkveld?

Dan heeft PHOV de volgende cursussen voor jou: Coördineren BRZO binnen bedrijven

11 september 2013

Opleiding Procesveiligheid

25 september 2013

Basiscursus BRZO/Externe Veiligheid

7 november 2013

Basiscursus Managen VGM

29 oktober 2013

Vervolgcursus Managen VGM

14 november 2013

Meer informatie? www.phov.nl Voor persoonlijk studieadvies: 030 231 82 12, info@phov.nl Weerdsingel WZ 32 | 3513 BC Utrecht | T 030 231 82 12 | www.phov.nl | info@phov.nl

052_pov_prodex.indd 1

03-09-13 11:06

Recycling

Je kunt je frisdrankflessen natuurlijk netjes terugbrengen naar de winkel voor recycling, maar je kunt ze ook gebrui­ ken om je huis mee te verlichten. In de Filippijnen is het een uitkomst in arme wijken. Daar worden huizen vaak zonder ramen en zo dicht bij elkaar gebouwd, dat er nauwelijks of zelfs geen licht bin­ nenvalt. Een elektrisch lampje is geen optie: er is geen aansluiting op het net of het is te duur. De mensen vullen daarom een frisdrankfles met water en steken die door het dak van hun huis. Zonlicht valt in de fles en het water breekt het licht naar alle kanten, waardoor het lijkt of er een lamp aan het plafond hangt. Het is een bijzonder duurzame manier om hui­ zen overdag te verlichten. En een stuk goedkoper dan de Solatube die wij hier kennen om een donkere hoek van ons huis met daglicht te vullen.

BacteRiën

Kunstmest wordt wellicht overbodig als een vinding van de Universiteit van Nottingham een succes wordt.

Onderzoekers hebben daar een tech­ nologie ontwikkeld, waardoor planten stikstof uit de lucht kunnen opnemen.

Die stikstof hebben planten nodig om te overleven en te groeien; ze zetten het zelf om in ammonia. Slechts een klein aantal planten, zoals erwten en bonen, kunnen het in samenwerking met bepaalde bac­ teriën uit de lucht halen, maar de meeste voedselgewassen moeten stikstof uit de grond halen. Daarom gebruiken akker­ bouwers stikstofhoudende kunstmest.

De onderzoekers hebben het nu voor mekaar gekregen om bacteriën in suiker­

riet aan te brengen, die net zoals in erwten en bonen de stikstof uit de lucht halen en in de plant. Het gaat om een natuurlijk bacterie die met de cellen van de planten samenwerkt. Prachtig natuur­ lijk, maar of het een succes wordt, is nog maar de vraag. Het is dan misschien geen genetische manipulatie, maar het imago van bacteriën is bij de gemiddelde consument nauwelijks beter. Of zouden probiotica de weg vrij hebben gemaakt voor deze innovatie?

Open vuuR

Een Chinese wensballon heeft een recy­ clingfabriek in het Britse Birmingham volledig in de as gelegd. De wensballon is een lampion die, net als een hete­ luchtballon, werkt volgens het principe dat warme lucht stijgt. De lucht in de ballon wordt verwarmd door een kaars die onder de ballon hangt. Vooral in december zijn ze populair.

De ballon in Birmingham landde op een grote baal plastic en zette daarmee al snel de volledige fabriek in lichterlaaie.

In de fabriek lag meer dan honderddui­ zend ton recyclebaar plastic opgeslagen.

Meer dan tweehonderd brandweer­ mannen waren nodig om het vuur te bestrijden. De schade bedraagt rond de zeven miljoen euro. De brandweer­ commandant pleitte voor een verbod op de gevaarlijke wensballons. Ook in Nederland ziet de brandweer het liefst een algeheel verbod op de lampionnen, maar zover is het nog niet. Tot nu toe raadt de brandweer het gebruik ervan alleen wel sterk af. ‘Het zijn ongeleide projectielen en eens opgelaten heeft men er geen invloed meer op.’ iphOne veRsus kOelkast

In de categorie energie besparen: wist u dat de gemiddelde iPhone per jaar meer energie verbruikt dan de gemid­ delde koelkast? Dat geldt wel alleen als hij intensief wordt gebruikt, inclusief gebruik van mobiel internet. Maar toch.

PETROSPECT ‘Kijk, laten we eerlijk zijn, het merendeel van de omzet wordt gerealiseerd met de verkoop van brandstoffen die niet bij voorbaat het milieu ontzien.

Met de ontwikkeling van producten die het milieu minder belasten dan reguliere brandstoffen, hebben we de markt een alternatief te bieden.’

Jan Dirks, directeur Marketing van Argos Energies, in Pompshop ‘De vraag is waarom er nu zoveel druk op de ketel moet; 2020 is niet meer dan een tussenstation op een veel langere route. Het is belangrijker om de hele tocht te vervolmaken, dan in een enkele etappe in de groepssprint mee te doen.’

Coby van der Linde, hoofd van het Clingendael International Energy Programme, over het nationaal energieakkoord in Energie Actueel ‘Een nationaal energiedebat is leuk, maar gaat voorbij aan het feit dat we een Europese interne markt hebben ingericht en dat overheidsinterventies grensoverschrijdende effecten kunnen sorteren.’

Nogmaals Van der Linde ‘Je moet nieuwsgierig zijn en dan stap voor stap ontdekken wat je hebt en dan besluiten. Moeilijker dan dat is het niet.’

Dick Benschop, president-directeur van Shell Nederland, over schaliegas in Chemie Magazine ‘Zeg mij niet dat Shell niet met de grote vraagstukken van deze tijd bezig is.’

Nogmaals Benschop ‘Met alleen wetenschap run je natuurlijk geen bedrijf, dan zouden we een kennisinstituut zijn.’

Simone Arizzi, technology & innovation director DuPont, in C2W ‘Voor het grootste deel draaien we nog op olie en gas. But we try to walk the talk. In 2014 moet een grote cellulose-ethanolfabriek in de VS gaan draaien op niet-eetbare grondstoffen zoals plantenresten.’

Nogmaals Arizzi

PETROCHEM 09 – 2013

053_F_petrospect.indd 53

53

03-09-13 14:19

Created and produced by

Register now

Your platform for the future

Conference topics: • improved oil and gas recovery in Northwest Europe • next-frontier E&P projects • marine renewable energy

Media partners

www.offshore-energy.biz

Gold Sponsor

Supported by

In association with

OE13_Adv_Petrochem_185x132mm_fc_29aug2013.indd 1

30-08-13 11:02

One point of contact for surface treatments and chemical cleaning Chemical cleaning services (cooling systems (sea water), process pipeline systems, boilers/heat exchangers, sewage systems)

Pickling & passivation services (steel, inox, aluminium, metal, copper, brass)

Coating services (ventilation pipes, ventilation louvers)

Hot oil flushing services (lube oil systems, hydraulic oil systems, water glycol systems)

HVAC systems cleaning services (AC supply systems, ventilation systems, disinfection, grease extraction systems (galleys/kitchens), UV light units for grease extraction systems)

Pressure testing services (hydrostatic testing, helium/nitrogen services)

Disinfection services (hot and cold water pipeline systems) Visit our website for more information about our professional services

Visit us at Europort, November 5-8 2013, Ahoy Rotterdam. Hall 8, boothnumber 8016.

www.multinal.com

054_multinal_navingo.indd 1

info@multinal.com

03-09-13 11:02

ONBEVANGEN Hebben wij straks een HR App waarin we met een swype-beweging dit soort zaken kunnen regelen? Gaan we presentaties uitwisselen via Instagram of Tumblr?

Online Deze column verstuur ik vlak voor mijn jaarlijkse trip naar de polder bij Biddinghuizen voor een bezoek aan A Campingflight to Lowlands Paradise, of kortweg Lowlands.

Vier dagen vol met muziek, theater, literatuur, film en cabaret.

En nee, ik ben hier niet te oud voor (de jeugd wordt alleen steeds jonger).

Voor mij wordt dit editie nummer zoveel. En zoals ieder jaar ga ik met een bonte verzameling muziekliefhebbers op pad. De voorpret binnen de groep begint doorgaans een paar maanden van tevoren al door middel van een uitgebreide e-mailwisseling. Schijnbaar wordt nog veel meer informatie gedeeld via Facebook, Twitter en WhatsApp, maar de opkomst van de social media is volledig aan mij voorbij gegaan. In de mail worden belangrijke logistieke zaken besproken: wie gaat er al op donderdag naar de polder en wie op vrijdag? Gaan we met de trein via Lelystad of via ‘t Harde? Of gaan we toch weer met de auto, en zo ja, hoe laat zullen we dan op de dijk staan en wie zijn de chauffeurs? Maar ook esthetische onderwerpen worden behandeld. Nemen we slingers en ballonnen mee om de partytenten te versieren? Kan een legging met aardbeienprint en zo ja, wat voor schoenen draag je daar dan bij? Kunnen gebloemde kaplaarzen dit jaar nog of zijn die zó 2012? (u merkt, er gaan ook vrouwen mee). Belangrijke informatie die zonder internet niet zomaar met de hele groep zou kunnen worden gedeeld.

Afgesloten En dan, in de derde week van augustus, na maanden voorpret, is het zover. We zijn gearriveerd in de Flevopolder, voorbij de ingang van het campingterrein, over de helse brug, tentjes staan, partytenten staan, kortom klaar voor de eerste Lowlands-dag. Maar voor de meeste mensen niet voordat de volgende dingen zijn gedaan: Buienrader raadplegen of we het droog houden, even posten dat we op camping 1 staan, de Lowlands App checken voor de laatste wijzigingen, de eerste groepsfoto uploaden en twitteren dat vroeger alles beter was.

Ik doe er niet aan mee: mijn smartphone blijft thuis.

De eerste ochtend begint voor mij meestal met een zoektocht naar koffie, maar veel anderen hebben een andere uitdaging: hoe en waar kan ik zo snel mogelijk de accu van mijn smartphone opladen? Na een dag intensief gebruik is zo’n ding namelijk wel leeg. En aangezien de campings geen stroomvoorziening hebben en aggregators niet zijn toegestaan, sta je daar

met je lege iPhone of Galaxy. Midden in de polder. Afgesloten van de digitale wereld. Led Zeppelin zong het al eind jaren 60: ‘Communication breakdown, It’s always the same, I’m having a nervous breakdown, Drive me insane!’ Een vriendin van me formuleerde het vorig jaar treffend: ‘Luxe, comfort en hygiëne laten veel festivalgangers moeiteloos thuis, zolang ze maar wel online kunnen zijn. De rij voor het opladen van de smartphones (bij de daarvoor speciaal ontwikkelde oplaadtent) is langer dan die bij de douches.’ Dan rijst de vraag: Hoe deden we dat vroeger?

HR App Duidelijk is dat we in de laatste tien jaar anders zijn gaan communiceren. Niet alleen op festivals, maar ook in onze werkomgeving. Dit maakt dat ik, en misschien met mij vele anderen, worstelen met de regels die daarvoor gelden. Want hoe hoort het eigenlijk? In het etiquette-naslagwerk van Amy GroskampTen Have wordt niet gesproken over e-mail, WhatsApp of Twitter.

Bij mij in de kast staat wel een boek van Ad Lagendijk over professioneel e-mail-gebruik. Wie staat er in ‘to’, ‘cc’ en ‘bcc’?

Dekt het onderwerp de strekking van de e-mail? Welk taalgebruik moet ik toepassen? Is de opbouw van de mail helder?

Kortom, nuttige tips en aanbevelingen voor het gebruik van e-mail. Maar hoe zit het met de nieuwere communicatiemethoden? Worden deze al geaccepteerd in een bedrijf? En zijn hier dan ook richtlijnen voor? Veel bedrijven hebben een beleid voor social media, maar dit spitst zich met name toe op het beschermen van bedrijfsinformatie, niet op de omgangsvormen. Een voorbeeld: mijn schoonzus whatsappt haar manager als zij door ziekte of iets dergelijks afwezig is die dag.

Hebben wij straks een HR App waarin we met een swypebeweging dit soort zaken kunnen regelen? Gaan we presentaties uitwisselen via Instagram of Tumblr?

Hoe dan ook, ik verstuur deze column nu ouderwets per e-mail naar de redactie van Petrochem en sluit af met: Groeten, René (of had ik toch moeten gaan voor: met vriendelijke groet, groetjes of hartelijke groeten?).

René den Heeten is process chemist bij Huntsman Polyurethanes Rotterdam

PETROCHEM 09 – 2013

055_N_onbevangen.indd 55

55

03-09-13 14:19

THEMA

Milieu & efficiëntie

De Europese chemische industrie gaat gebukt onder relatief hoge energieprijzen. Om hier minder kwetsbaar voor te zijn, zou de sector haar energie-efficiëntie nog verder omhoog moeten krikken. En dat kan. Zo heeft Bayer nieuwe technologie ontwikkeld, waarmee chloor met dertig procent minder energie kan worden geproduceerd. En als bedrijven in de hele keten meer gaan samenwerken, levert dat ook efficiëntievoordelen op. Efficiënt is ook de oplossing die Afvalstoffen Terminal Moerdijk heeft gekozen, om geurklachten met het tankenpark als bron te voorkomen.

56

PETROCHEM 09 – 2013

056_57_X_Themaspread.indd 56

03-09-13 15:39

fOTO: BASf

Andreas Amling van Bayer over een nieuwe energiezuinige technologie om chloor te produceren: ‘Dit is een doorbraak die je maar ongeveer eens in de dertig jaar hebt.’

PETROCHEM 09 – 2013

056_57_X_Themaspread.indd 57

57

03-09-13 15:40

THEMa

Energiegebruik chloorfabriek kan flink omlaag De Europese chloorproductie staat onder druk vanwege relatief hoge energiekosten. Met nieuwe technologie kunnen de producenten hun energie-efficiency echter nog flink verhogen en zich zo minder kwetsbaar maken voor hoge energieprijzen.

Erik te Roller

In juni introduceerden Bayer en ThyssenKrupp Uhde een nieuwe technologie om chloor met dertig procent minder energie te produceren vergeleken met de standaard membraantechnologie.

De afgelopen twee jaar heeft Bayer deze technologie met succes toegepast in een demonstratie-installatie in zijn chloorfabriek in Krefeld-Uerdingen.

Kern van de nieuwe technologie is de ODC-elektrode (ODC staat voor oxygen depolarized cathode), een vinding en product van Bayer. Deze elektrode maakt het mogelijk chloor bij een lagere spanning te laten ontstaan uit een oplossing van water en zout en voorkomt hierbij dat er waterstof ontstaat.

keukenzout, ontwijkt aan de kant van de anode chloor. De natriumionen verplaatsen zich via het membraan naar de kathodezijde. Aan de kathodekant splitst water zich, waarbij waterstofgas als bijproduct ontstaat en ontwijkt, en hydroxyde-ionen achterblijven. Daar komen steeds natrium- en hydroxideionen bij, kortom er wordt natronloog geproduceerd. Bij de ODC-technologie is de anodezijde van de elektrolysecel precies hetzelfde. De kathode bestaat echter uit een poreuze elektrode met edelmetalen die katalytisch actief is. Hier stroomt aan de buitenkant gasvormig zuurstof langs. De zuurstof komt binnen de katalytische elektrode in contact

‘ODC is vooral aantrekkelijk voor producenten in landen waar het aanbod van elektriciteit krap is.’

LINQS Euro Chlor is een Europese branchevereniging voor chloorproducenten.

De organisatie is te vinden op www. eurochlor.org. Op deze website is ook een publicatie te downloaden met tekst, beeld en animaties over de belangrijkste drie manieren waarop chloor kan worden geproduceerd.

58

ThyssenKrupp Uhde heeft een elektrolysecel ontwikkeld, waarmee de ODCelektrode op industriële schaal kan worden toegepast en biedt de complete technologie aan op de wereldmarkt. ‘Dit is een doorbraak, die je maar ongeveer eens in de dertig jaar hebt’, stelt Andreas Amling, verantwoordelijk voor de productie van basischemicaliën bij Bayer.

Als alle chloorfabrieken in Duitsland (met een totale capaciteit van ongeveer vijf miljoen ton per jaar) overschakelen op ODC, dan bespaart dat volgens hem één procent op het nationale elektriciteitsverbruik. Dat komt overeen met acht procent van het elektriciteitsverbruik van de Duitse chemische industrie. De CO2-emissie gerelateerd aan de chloorproductie gaat ook met dertig procent omlaag.

Lagere spanning Bij membraanelektrolyse van een oplossing met natriumchloride, oftewel

met de natronloog oplossing, waarbij de zuurstof met behulp van de katalysator en de toevoer van elektronen met water reageert tot hydroxide. Er ontstaat geen waterstof meer, alleen nog chloor en natronloog. Dit komt omdat de spanning over anode en kathode lager is dan bij de standaard membraanelektrolyse, ruwweg twee volt in plaats van drie volt. Dit is te laag voor het vormen van waterstof. De lagere spanning verklaart ook dat dit proces dertig procent minder energie kost.

Het principe is simpel, maar de uitvoering ingewikkeld. Aan de kathodekant moet het gasvormige zuurstof in de katalytische elektrode in contact komen met de vloeistof. Het grensvlak van gas en vloeistof moet overal keurig in het midden van de elektrode blijven.

Hiervoor moet de druk overal gelijk zijn. Daarom heeft ThyssenKrupp Uhde de elektrolysecel zo ontworpen dat de natronloogoplossing percoleert langs de

PETROCHEM 09 – 2013

058_59_61_X2_thema_artikel.indd 58

03-09-13 14:18

FOTO’S: BaYER MaTERIaLSCIENCE

Chloorproductie met minder elektriciteit dankzij ODC-technologie.

elektrode en overal voor een gelijke druk zorgt. Al met al heeft de ontwikkeling van de technologie van laboratorium tot industriële toepassing zo’n twintig jaar geduurd. Overigens bezit ThyssenKrupp Uhde geen exclusieve rechten. Ook andere bedrijven mogen de ODCelektrode gebruiken. ‘Maar het vergt jaren om een goed werkende elektrolysecel te ontwikkelen. ThyssenKrupp Uhde heeft dus een voorsprong’, weet Amling.

Meer vorderingen AkzoNobel heeft overwogen de ODCtechnologie in Frankfurt toe te passen, waar het bedrijf van kwik- op mem-

braanelektrolyse overstapt. ‘ODC is een fantastische innovatie’, zegt Ton Manders, manager process optimization & engineering van AkzoNobel Industrial Chemicals. ‘In Frankfurt passen we echter de nieuwe Uhde generatie-6 membraantechnologie toe, die aan elektriciteit en stoom (voor het indampen van de natronloog, red.) samen dertig procent minder energie kost vergeleken met de kwikelektrolyse.’

Hij wijst er verder op dat met de membraantechnologie door de jaren heen meer vorderingen zijn gemaakt. In Rotterdam werkte de fabriek in 1983

WEINIg CHEMIE zONDER CHLOOR De chemische industrie heeft chloor nodig om bepaalde reacties te kunnen uitvoeren. Bayer MaterialScience is bijvoorbeeld voor tachtig procent van zijn producten afhankelijk van chloor, onder andere voor polyurethaan, polycarbonaat, lijmen en coatings. Op enkele uitzonderingen na (bijvoorbeeld PVC) komt chloor niet in eindproducten voor. Tijdens de reacties wordt het meestal omgezet in zoutzuur, dat met behulp van elektrolyse of directe oxidatie weer kan worden omgezet in chloor of dat elders in de productie wordt ingezet en omgezet in zout.

bij 3,5 volt en inmiddels bij 2,8 volt (bij een stroomlast van vierduizend ampère per vierkante meter), wat een elektriciteitsbesparing van twintig procent per ton chloor betekent. Die ontwikkelingen gaan door, waarbij AkzoNobel samenwerkt met Uhde en Ashai Kasai.

‘Met de ODC zouden we nog twintig procent extra aan elektriciteit kunnen besparen, maar er komt bij de ODCtechnologie geen waterstof meer vrij, terwijl we die in Frankfurt wel nodig hebben. Ook is er op de locatie geen zuivere zuurstof voor handen. Hierdoor levert het toepassen van deze technologie ons economisch gezien geen voordeel op’, aldus Manders.

Per situatie Amling erkent dat de aantrekkelijkheid van ODC van geval tot geval verschilt.

‘Er zijn drie situaties. Ten eerste gebruikt ongeveer de helft van de chloorproducenten de waterstof als grondstof in een ander proces. De vraag is dan of het bedrijf de waterstof moet inkopen of gemakkelijk ergens anders uit de PETROCHEM 09 – 2013

058_59_61_X2_thema_artikel.indd 59

59

03-09-13 14:18

More than a solution.

• Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen

• Data- telecommunicatie • Ondersteuning Technische Diensten • Brandmeldinstallaties

• Verhuur Zone 0 Verlichting

• Veiligheidsinstallaties

• Maatwerk CEAG kunststof Ex. Klemmenkasten

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Petrochemie

De vakbeurs met aandacht voor de ornemann pompen Bornemann voor tankopslag, -­‐terminals en raffinaderijen en raffinaderijen pompen voor tankopslag, -­‐terminals olie- en chemische

industrie

European Sales B.V. European Pump SPales European ump BSP.V. ales B.V. Sales B.V. European Pump ump

Bornemann voor-­‐terminals tankopslag, Bornemann pompen voor pompen tankopslag, en raffinaderijen

-terminals en raffinaderijen

Onze oplossing staat voor efficiënt, k ostenreduc@e en duurzaam

• Laden en lossen van een breed scala • Processen onder hoge of lage druk

European Pump Sales B.V. minerale producten • Volledig geautoma>seerde controlesystemen Ringdijk 506 onsultancy keostenreduc@e n advies op het gebied • Kostenreduc>e in bedrijfsprocessen e oplossing staat voor • eCfficiënt, etaat n oor duurzaam Onze o plossing s taat v e fficiënt, k ostenreduc@e e n d uurzaam Onze o plossing s v oor e fficiënt, k ostenreduc@e e n

2987 VZ Ridderkerk duurzaam van complete pompsystemen • Systemen met hoge veiligheid-­‐ en

2 & 3/10/2013 - AHOY, ROTTERDAM

PUMPS & VALVES2013

en en lossen van een breed cala Processen onder f swaliteitseisen lage scala defficiënt, ruk • • Csircula>e van t• ank naar o kreed Processen • Onze Le aden en tlank ossen an hstaat en b • Processen onder hoge f lage druk oplossing voor kostenreductie duurzaam • Laden n lossen van even beoge reed cala onder hoge of en loage druk r. +31 (0)180 – 44 01 43 Telefoon Pump Sales Bn.V.

• Legen van t anks leidingen • Training en inbedrijfname

erale producten Vepn olledig geautoma>seerde controlesystemen European PPump ump SSales ales B.V. m• inerale producten • Volledig gEuropean eautoma>seerde ncr.ontrolesystemen minerale roducten • Volledig geautoma>seerde controlesystemen – 44 European Fax +31 (0)180 22 69 rocessystemen vostenreduc>e oor producten met • Onderhoud van de pompsystemen

Ringdijk 5 06

sultancy en advies op het • gPebied • K i n b edrijfsprocessen Ringdijk 5506 06 • Processen onder hoge of lage Ringdijk • • Laden en lossen van een Consultancy en advies op het gebied • Kostenreduc>e • Kostenreduc>e in bedrijfsprocessen

• Ceen onsultancy en advies op h et i n b edrijfsprocessen

zowel hoge als een lage viscositeit gebied 2987 VZ Ridderkerk 2987 VVZ Z R Ridderkerk idderkerk complete pompsystemen • S ystemen m et h oge v eiligheid-­‐ e n

2987

v an c omplete p ompsystemen

• S ystemen m et h oge v eiligheid-­‐ e n

info@epsbv.com druk breed scala minerale van complete pompsystemen • Systemen m et hoge veiligheid-­‐ en

ula>e van tank naar tank kwaliteitseisen aar tank

• C ircula>e van ntank kwaliteitseisen DE NEDERLANDSE VAKBEURS VOOR • Circula>e van tank aar ntank kwaliteitseisen nr. +31 (0)180 – 44 01 43 www.epsbv.com • Volledig geautomatiseerde producten Telefoon Telefoon nnr. r. ++31 31 ((0)180 0)180 –– 444 en van tanks en leidingen Training eanks n inbedrijfname • Lv• egen van te en leidingen • Training n inbedrijfname

Telefoon 4 0TECHNOLOGIE 01 1 443 3 • L egen an t anks n l eidingen • T raining e n ieFax nbedrijfname 31 & INNOVATIE IN INDUSTRIËLE n r.

+ ( 0)180 –

4 4 2 2 6 9 controlesystemen cessystemen voor producten met • • Consultancy en advies op • O nderhoud v an d e p ompsystemen

Fax n r.

+ 31 ( 0)180 –

4 4 2 Processystemen vpoor producten met • Onderhoud • Onderhoud vd an dpe pompsystemen

Fax nr. +31 (0)180 – 44 22 2 669 9 • P rocessystemen v oor roducten m et v an e ompsystemen

el een hoge als een lage viscositeit z owel POMPEN, KLEPPEN EN AFSLUITERS • Kostenredutie in bedrijfshet gebied van complete een hoge als een lage viscositeit

zowel een hoge als een lage viscositeit info@epsbv.com info@epsbv.com pompsystemen processen

ww.epsbv.com

www.epsbv.com • Circulatie van tank naar tank www.epsbv.com

• Legen van tanks en leidingen • Processystemen voor producten met zowel een hoge als een lage viscositeit

info@epsbv.com

• Systemen met hoge veiligheid- European Pump Sales B.V. en kwaliteitseisen • Training en inbedrijfname • Onderhoud van de pomp-Bornemann pompen voor tankopslag, -­‐terminals en raffinaderijen

systemen

www.epsbv.com European Pump Sales B.V. Ringdijk 506 2987 VZ Ridderkerk

Tel. nr. +31 (0)180 – 44 01 43 Fax nr. +31 (0)180 – 44 22 69 info@epsbv.com

easyFairs.com/PUMPS- NL

Onze oplossing staat voor efficiënt, kostenreduc@e en duurzaam

• Laden en lossen van een breed scala • Processen onder hoge of lage druk minerale producten • Volledig geautoma>seerde controlesystemen • Consultancy en advies op het gebied • Kostenreduc>e in bedrijfsprocessen van complete pompsystemen • Systemen met hoge veiligheid-­‐ en • Circula>e van tank naar tank kwaliteitseisen • Legen van tanks en leidingen • Training en inbedrijfname • Processystemen voor producten met • Onderhoud van de pompsystemen 90_132_P&V_2013_NL_NL02.indd 1 zowel een hoge als een lage viscositeit

www.epsbv.com

060_pietersen_easy_european.indd 1

European Pump Sales B.V. Ringdijk 506 2987 VZ Ridderkerk

Telefoon nr. +31 (0)180 – 44 01 43 Fax nr. +31 (0)180 – 44 22 69

info@epsbv.com

29/08/2013 16:18:58

03-09-13 11:02

productie kan halen, zodat het verlies van de opbrengst aan waterstof beperkt blijft. Ten tweede zet veertig procent van de chloorproducenten waterstof in als brandstof voor het opwekken van elektriciteit. Het is echter niet efficiënt om met elektriciteit eerst waterstof te maken en dat weer te gebruiken voor het maken van elektriciteit. Dus voor die producenten zal ODC zeker aantrekkelijk zijn. Ten derde loost ongeveer vijf tot tien procent van de chloorproducenten de vrijkomende waterstof in de atmosfeer. Aangezien de waterstof voor hen niets opbrengt, is ODC voor deze producenten zeer aantrekkelijk.’

Ten slotte is ODC een optie voor de producenten in Europa die hun kwikelektrolyse (totale jaarcapaciteit drie miljoen ton op een totaal van 12,5 miljoen ton) nog moeten vervangen. ‘ODC is vooral aantrekkelijk voor producenten in landen waar het aanbod van elektriciteit krap is, zoals in Japan, India en in zekere mate ook in Duitsland. Het voordeel van ODC verschilt dus per situatie’, aldus Amling.

Hij benadrukt dat een chloorfabriek uitermate bedrijfszeker en betrouwbaar moet zijn, omdat de nabijgelegen afnemers anders met hun productie in de

ONTWIKKELINgEN Oorspronkelijk werd chloor alleen met behulp van kwikelektrolyse gemaakt. Maar naar aanleiding van de milieuramp in het Japanse Minamata in 1956, waarbij mensen door het eten van vis vergiftigd raakten met kwik als gevolg van kwiklozingen van een chemiebedrijf, is eerst in Japan en later in andere landen besloten om kwik uit te bannen. Het eerste alternatief voor kwikelektrolyse was diafragmaelektrolyse met als nadeel dat het loog nog moet worden gezuiverd van zout. Het Japanse bedrijf asahi glass kwam in de jaren zeventig met een doorbraak: de membraanelektrolyse die met beduidend minder energie zuiver chloor en loog oplevert. In Europa paste akzoNobel deze technologie (maar dan wel van asahi Kasei) als eerste op grote schaal toe in zijn membraanelektrolysebedrijf in de Botlek, dat in 1983 in bedrijf kwam.

De Europese chloorproducenten hebben al jaren geleden afgesproken uiterlijk in 2020 te stoppen met kwikelektrolyse. Er zit een stok achter de deur, want per 1 januari 2014 geldt er een nieuwe Europese richtlijn die de nationale overheden verplicht de vergunningen van chloorproducenten zo aan te passen dat ze alleen nog de best beschikbare technieken gebruiken, lees membraantechnologie. Het effectueren van die vergunningen moet binnen vier jaar op landenniveau rond zijn, zodat er waarschijnlijk in 2018 al een einde zal komen aan kwikelektrolyse in Europa. akzoNobel schakelt begin volgend jaar over van kwik- op membraanelektrolyse in zijn fabriek in Frankfurt. Daarna volgt nog de ombouw van het kwikelektrolysebedrijf in Ibbenbüren. Bayer sloot vorig jaar zijn laatste kwikelektrolysebedrijf.

In Europa vertegenwoordigen kwikelektrolysebedrijven nog 25 procent van het elektriciteitsverbruik van de chloorindustrie, in de gehele wereld nog maar zeven procent. Dit komt omdat vooral in azië in het laatste decennium veel nieuwe chloorfabrieken zijn gebouwd, waardoor de productiecapaciteit steeg van 53 miljoen ton in 2000 tot 82 miljoen ton in 2012. Dat is per jaar een toename van 2,4 miljoen ton oftewel de halve chloorcapaciteit van Duitsland.

problemen komen. De financiële schade door stilval kan al gauw de jaarlijkse besparing aan elektriciteit door ODC overtreffen. ‘Daarom hebben we de technologie eerst twee jaar lang op industriële schaal uitgetest voordat we die op de markt introduceerden. Dit gebeurde in een demonstratie-eenheid met een capaciteit van twintigduizend ton in onze chloorfabriek in Uerdingen, die een totale capaciteit van 240.000 ton per jaar heeft.

Twee jaar komt overeen met de halve levensduur van een standaard membraan.

In mei 2013 constateerden we bij een grondige inspectie dat de ODC-elektrode en het membraan nog steeds in uitstekende staat verkeerden en de chloorproductie absoluut betrouwbaar was. Sinds juni 2013 is de technologie commercieel beschikbaar’, vertelt Amling.

Keten Hoe snel bedrijven ODC gaan toepassen kan Amling niet zeggen. ‘De gesprekken tussen ThyssenKrupp Uhde en potentiële klanten verkeren in een vergevorderd stadium. Ook Bayer beraadt zich over nieuwe investeringen. Een goed moment om de elektrolysecellen aan te passen, is bij een grote onderhoudsstop van een chloorfabriek die eens in de vier of zes jaar plaatsvindt of bij het aanbrengen van een nieuwe coating op de elektrode eens in de tien jaar. Je kunt de chloorproductie niet zomaar tussentijds stilleggen, want dan leg je de hele keten plat.’ W PETROCHEM 09 – 2013

058_59_61_X2_thema_artikel.indd 61

61

03-09-13 14:18

THEMa

Aan de slag met energiebesparingen Eigenlijk is iedereen het erover eens: energie en grondstoffen besparen in de chemische indus­ trie is nog heel goed mogelijk.

Zeker als bedrijven in de hele keten samenwerken. Maar wat is er dan nodig om dat te berei­ ken? Experts en partners van het Petrochem Platform geven hun visie.

Liesbeth Schipper

PETROCHEM PlaTfORM Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olieen chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Onderdeel van het platform zijn vier rondetafelbijeenkomsten waarin telkens een ander actueel onderwerp wordt besproken. De volgende bijeenkomst is op 7 oktober en heeft als onderwerp: Veiligheid.

Meer informatie over het Petrochem Platform op www.petrochem.nl onder de knop Platform.

62

De mondiale chemische industrie kan anno 2050 dertien exajoule energie besparen door katalysatoren en andere procesverbeteringen toe te passen, door meer te doen dan business as usual. De hoeveelheid energie die per product nodig is, kan dan zo’n twintig tot veertig procent lager liggen. Dit staat in de routekaart Energy and GHG Reductions in the Chemical Industry via Catalytic Processes. Deze is opgesteld door het International Energy Agency, de International Council of Chemical Associations en Dechema Gesellschaft für Chemische Technik und Biotechnologie.

De routekaart maakt duidelijk welke partij welke stappen moet zetten om een energiezuinig toekomstbeeld van 2050 mogelijk te maken. Zo moet de overheid beleid ontwikkelen dat investeringen in energie-efficiëntie beloont, en barrières voor investeringen hierin wegnemen.

Maar de chemische industrie moet volgens de schrijvers van het rapport zelf eveneens flink aan de bak: de beste katalysatoren identificeren en meer geld steken in R&D. Mogelijk Ook Henk Akse, directeur Traxxys, schat de kansen voor de chemische industrie om flinke energiebesparingen te realiseren hoog in. ‘De Nederlandse chemiesector heeft een uitstekende uitgangspositie om met geavanceerde procestechnologie twintig procent op energie te besparen in de komende tien jaar.

De eerste stap in de goede richting is al gezet met de Routekaart Chemie 2030.

Maar dan moet deze routekaart ook echt worden uitgevoerd. Als je het wilt, is het mogelijk.’ De Routekaart Chemie 2030 beschrijft specifiek hoe de Nederlandse chemische industrie haar sleutelrol wil oppakken.

Cor van de Linde, technical manager Maasvlakte Olie Terminal, valt Akse bij.

‘Het begint met het efficiënter omgaan met de bestaande chemische en industriële installaties. Dus het verwijderen van bottlenecks waardoor je bijvoorbeeld minder hoeft schoon te maken en te onderhouden, en de installatie minder vaak uit bedrijf hoeft te nemen. Dit zou een eerste stap zijn om in bestaande installaties energie te besparen.’

Laaghangend fruit ‘Sommige bedrijven hebben van energie besparen een kunst gemaakt, maar bij andere is het laaghangende fruit nog niet eens geplukt’, stelt Ruud Schenk, algemeen directeur van Cofely West Industrie. ‘Andere prioriteiten vroegen om aandacht, maar inmiddels is dat veranderd. Door de schaliegasrevolutie in Amerika wordt er nu meer gekeken naar energie. Kortom: er moet focus voor zijn. Als je echt goed gaat kijken, zijn stappen snel te maken. Dan blijkt dat er veel mogelijk is.’

Ook Hans Kerkhoven, voormalig vice president van Shell Global Solutions, denkt dat het laaghangende fruit nog niet allemaal is geplukt. ‘Elke fabriek heeft natuurlijk zijn eigen karakteristieken, maar je kunt altijd kijken naar de tien grootste gebruikers op een fabriek en de tien grootste losers. Zo heb je vaak slecht onderhouden steam traps die open blijven staan en stoom blijven lekken terwijl dat niet nodig is. Als die worden vervangen of gerepareerd, bespaar je op energie, op water en ook op onderhoud van assets die worden aangetast door lekkende stoom. Dat levert direct geld op.

Maar denk ook aan branderinstellingen die verkeerd staan.’

Schenk wijst wat dat betreft op de grote hoeveelheden data die bedrijven ter beschikking hebben. ‘Weinig partijen doen daar iets mee, want het is lastig er informatie van te maken. Zo hadden wij een klant waar een installatie nooit voluit had willen draaien. Na een

PETROCHEM 09 – 2013

062_63_65_67_X3__thema_artikel.indd 62

03-09-13 14:18

Keten Cas König, plantmanager ESD-SIC Delfzijl, denkt eveneens dat er nog heel veel efficiency valt te behalen, zeker in de keten. Hij komt meteen met een schrijnend voorbeeld van hoe het niet moet. ‘Op vierhonderd meter afstand van onze fabriek wordt een nieuwe fabriek gebouwd. Die fabriek heeft veel warmte nodig en wij hebben warmte over. Maar de afstand is nu te groot om de combinatie te maken. Als wij in de planfase waren betrokken, was wellicht voor een locatie dichterbij gekozen, maar dat is nu niet onderzocht. Dat is zonde.’

Hetzelfde geldt voor afvalstoffen, meent König. ‘Wij zoeken klanten die nog iets kunnen met onze bijproducten.

Zo onderzoeken we nu of we de gassen die in onze processen vrijkomen, als syngas kunnen verkopen. Wij verbranden die gassen, maar als feedstock voor een ander bedrijf is het vijf keer meer waard.’ Omgekeerd is ESD-SIC bezig met een afvalwaterstroom van AkzoNobel. ‘Als we die waterstroom gebruiken, scheelt ons dat honderdduizend kuub drinkwater. Bovendien hebben we geen chemicaliën meer nodig om het water op specificatie te krijgen en hebben we daar geen installatie meer voor nodig. Voor het aanleggen van een leiding, een aftakking naar onze fabriek, hebben we inmiddels subsidie gekregen.’

Mike Sijbrandij, manager Sales & Marketing bij Evides Industriewater, haakt hierop in. ‘Wij zetten ook in op hergebruik van water. We kunnen condensaat hergebruiken en de energie in het water inzetten voor warmtenetten.’

Huub Schoenaker, directeur Tarmo, heeft warmtenetten eveneens op zijn wensenlijstje staan. ‘We moeten stoppen met stoken voor de vogels. Dat is de meest voor de hand liggende manier om efficiënt energie te besparen in de keten.’

Warmte die we nu weggooien, moeten we veel meer ter beschikking stellen van woningen of processen, stelt Schoenaker.

‘De grote crux is dat zo’n net maar niet wordt aangelegd, waardoor die

fOTO: EMERSON

data-analyse kwam de aap uit de mouw: twaalf jaar geleden was een pomp geïnstalleerd die niet naar behoren functioneerde. Daardoor haalde de installatie de doorzet niet. ’

Met de dividing wall column kan tot dertig procent energie worden bespaard. Het is al dertig jaar een commercieel bewezen technologie en toch wordt deze in Nederland niet of nauwelijks toegepast.

warmte niet kan worden gedistribueerd.

Niemand voelt zich daarvoor verantwoordelijk. Niemand is er voor zijn eigen productie bij gebaat dat er een warmtenetwerk komt. Dat moet boven partijen worden besloten.’

Zuiveren Victor van de Pas, plantmanager bij Sachem Europe, is ervan overtuigd dat

samenwerking in de keten voordelen kan bieden voor meerdere partijen. ‘Het kan zelfs leiden tot een nieuwe vorm van dienstverlening. Zo zijn wij actief in het zuiveren van productstromen die bij de klanten tijdens het proces vrijkomen en waar het product dat wij hebben geleverd nog in zit. Sachem zuivert deze “afvalstromen” zodanig dat het product opnieuw kan worden geleverd. Deze

‘Hoe meer je deelt in het probleem, hoe sneller de ontwikkelingen gaan. Met dat idee zijn we gaan samenwerken.’

PETROCHEM 09 – 2013

062_63_65_67_X3__thema_artikel.indd 63

63

03-09-13 14:18

Snel op weg met kostenramingen DACE Prijzenboekje Richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij Raming van projecten Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen Toetsing van offerteprijzen Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen De 29e editie van het DACE Prijzenboekje helpt u snel op weg bij het samenstellen en vergelijken van kostenramingen voor industriële procesinstallaties. Het biedt richtprijzen voor vrijwel elk onderdeel van een procesinstallatie en actuele kengetallen per m2 oppervlakte voor productie-, magazijn-, kantoor- en laboratoriumgebouwen. Tevens bevat het bouwdeelprijzen voor bouwkundige, installatietechnische en civieltechnische componenten.

De richtprijzen reflecteren werkelijk gemaakte kosten en zijn niet slechts een afspiegeling van catalogusprijzen.

Het DACE Prijzenboekje wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan.

Ga voor uw bestelling of een abonnement naar www.bimmedia.nl/prijzenboekje Of bel 070 304 66 77

SDU_ADV_DACE_185x132.indd 1

SHE Energy Ecology Sustainability

15-07-13 12:54

Uw expertise naar een hoger niveau?

Wilt u zich als professional verbreden en verdiepen in uw vakgebied, dan biedt Delft TopTech u de mogelijkheid uw expertise op SHE Management, Energy Systems, Ecology & Sustainability op een hoger niveau te brengen.

Delft TopTech verzorgt masteropleidingen, masterclasses en incompany programma’s die direct aansluiten bij de wensen en interne opleidingen van uw bedrijf. De opleidingen combineren kennis van techniek en business en reiken specifieke modellen, tools en cases aan, die direct toepasbaar zijn in uw dagelijkse praktijk.

Diploma’s en certificaten worden toegekend door de internationaal toonaangevende TU Delft.

Delft TopTech | School of Executive Education TU Delft | +31 15 278 80 19 | delfttoptech@tudelft.nl | www.delfttoptech.nl

064_bim_delft.indd 1

03-09-13 11:02

van de inzet van biobased producten in Europa. Het budget is 3,8 miljard euro.’

De papierindustrie is al in 2006 begonnen met het afbreken van muurtjes tussen industrieën en werkt samen met agro- en chemiebedrijven aan biobased business cases. Zo worden er nu verpakkingsdozen gemaakt van gras en tuinbouwafval.

ketensamenwerking wordt al volop gebruikt in Azië.’

Ook Schoenaker zou willen dat er meer wordt samengewerkt in de keten. ‘Wat ik veel te weinig zie, is dat over de schakels heen wordt gekeken op zoek naar ketenoptimalisaties en naar wat de klant en de klant van de klant nu precies aan vragen hebben. Een pro-actieve houding van de chemie zou enorme oplossingen geven. Denken in ketenoplossingen dus.’

Maar ook samenwerking tussen verschillende ketens kan veel opleveren. De papierindustrie is met de oprichting van het Dutch Biorefinery Cluster in 2006 al

begonnen met het afbreken van muurtjes tussen industrieën en werkt samen met agro- en chemiebedrijven aan nieuwe biobased business cases. ‘Zo worden er verpakkingsdozen gemaakt van gras en tuinbouwafval en worden er restvezels van papier ontleed tot basismaterialen voor bioplastics’, vertelt Marc Reijnders, coördinator Energietransitie Papierketen.

‘En we hebben een groep van 48 grote en kleine bedrijven uit verschillende sectoren gebundeld in het Biobased Industries Consortium. Samen met de Europese Commissie zetten we een publiek-private samenwerking op. Doel is het versnellen

Verleiding Zou samenwerking tussen directe concurrenten in de chemie ook mogelijk zijn om meer efficiency te bereiken? In de Nederlandse papierindustrie wordt dat al ruimschoots gedaan. Reijnders stelt dat deze industrie daardoor grote sprongen maakt. ‘Hoe meer je deelt in het probleem, hoe sneller de ontwikkelingen gaan. Met dat idee zijn we gaan samenwerken.’

De papierindustrie moest ook wel, want de branche had het een paar jaar geleden bijzonder zwaar door concurrentie uit het buitenland. ‘Ik probeer bedrijven door verleiding bij elkaar te brengen, door te schetsen wat de mogelijkheden zijn voor de betrokken partijen. Of dat ook in de chemie kan? Het zijn grote jongens; misschien met kleine stapjes.

Dit zie je ook bij samenwerkingen in onze eigen productenketen waar de kleine independents sneller kunnen schakelen dan grote internationale concerns.

Ze kunnen makkelijker over commerciële belangen van inkoopcombinaties heen stappen en gaan direct met eindafnemers afstemmen’ Schenk ziet dat samenwerken in de chemische industrie al gebeurt. ‘Maar het is niet gemakkelijk. De procesindustrie is er geen voorloper in. Maar het is mogelijk als we bereid zijn als keten te denken en niet meteen in termen van: wat is míjn voordeel? Het is onze plicht de keten zo goed mogelijk te laten

COMfORT ZONE Wat houdt de chemische industrie eigenlijk tegen om efficiënter met energie en grondstoffen om te gaan en nieuwe technologie op dat gebied te omarmen? Dat heeft Henk akse, directeur Traxxys, zichzelf vaak afgevraagd. Hij denkt dat het te maken heeft met risico’s. ‘De grote expansie van de Nederlandse chemie is zo’n vijftig jaar geleden in Nederland begonnen, met de vondst van goedkoop gas in Slochteren, waardoor veel multinationale chemiebedrijven naar Nederland kwamen. Nu is het een volwassen industrie die goed is in het omgaan met risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid. Chemiebedrijven hebben geleerd onnodige risico’s te vermijden. Ze zijn heel goed in tonnen produceren, op een veilige manier. En ze zijn goed in het handhaven van bestaande assets. Nu vragen we ze risico’s

te nemen, nieuwe technologie te implementeren. Ze moeten zich nog trainen in een innovatieve mindset, moeten uit de comfort zone komen.’

Ook Ruud Schenk, algemeen directeur van Cofely West Industrie, ziet dat zo: ‘als je plant nu op 99 procent draait, waarom zou je je proces dan wijzigen? Er is moed voor nodig om dat te doen. En dat geldt eveneens voor een omschakeling naar biobased.’ aan dit laatste voegt Reijnders toe: ‘Wat betreft een omschakeling staan we echt pas aan het begin van een transitie. De miljarden assets van chemiebedrijven zijn fossiel georiënteerd ingericht, veelal met forse leverage, en bedrijven zullen dat voorlopig in stand houden; a Christmas turkey doesn’t put itself on the menu.

PETROCHEM 09 – 2013

062_63_65_67_X3__thema_artikel.indd 65

65

03-09-13 14:18

12|12|’13

2013 De waarde van water Locatie:

Drijvend Paviljoen Rotterdam

DE WAARDE VAN WATER

PROGRAMMA

Een van de meest voorkomende elementen op aarde kun je

11.45 uur

Registratie & lunch

moeilijk schaars noemen. Toch is water van levensbelang voor

12.30 uur

Plenaire keynote

de industrie. Als grondstof, drager van warmte, koelmiddel of

13.15 uur

Plenaire lezing

transportmedium voor afvalstromen wordt water veelvuldig

14.15 uur

Pauze

ingezet. Welke waarde vertegenwoordigt water en hoe kunnen

14.45 uur

Masterclasses

we die intrinsieke waarde expliciet maken? Wat zijn voor de

1. Duurzaamheid

industrie de beste keuzes om water zo optimaal mogelijk in te

2. Energie

zetten als grondstof voor verwarming en afkoeling van processen

3. Watercyclus

of voor het in banen leiden van de afvalstromen. En hoeveel van

15.45 uur

Pauze

die waarde is terug te winnen, opnieuw te gebruiken of anders

16.15 uur

Pitches Water Innovators of the Year

nuttig in te zetten? Tijdens Watervisie 2013 belichten we de vele

17.00 uur

Plenair debat

waardes van water.

Met column van beleidsmaker

Initiatiefnemers:

17.45 uur

Afsluiting

18.00 uur

Borrel

18.30 uur

Diner & Water Innovator of the Year verkiezing

21.30 uur

Einde

Organisatie:

Mediapartner:

MEER INFORMATIE Congresinformatie: Hilde Westerink • hilde@industrielinqs.nl • 020-31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020–31 22 797

www.watervisie.com 01_A4_watervisie.indd 1

02-09-13 16:04

draaien, dan kunnen we er allemaal van profiteren.’

Randvoorwaarden Wat is ervoor nodig om zover te komen dat bedrijven efficiënter met grondstoffen en energie omgaan? ‘Focus’, stelde Schenk al. Maar er zijn ook andere randvoorwaarden om die doelen te realiseren, stelt Akse. Zo is er het overheidsbeleid. ‘Nu steekt de overheid veel geld in het ontwikkelen van nieuwe technologie. Maar het probleem is juist dat het daarna niet voldoende wordt toegepast.

De technologie is onvoldoende bewezen, waardoor de industrie huiverig is het te gebruiken. De overheid zou deze first of a kind technologie verder moeten helpen.’

Verder moet bij een innovatie veel meer vanaf het begin het economische aspect worden meegenomen, vindt Akse. ‘Vaak gaat het met innovatie meteen over technologie, maar een plantmanager wil weten of hij er geld mee kan verdienen.

Veel te vaak worden duurzame dingen bedacht en tot slot blijkt het economisch niet uit te kunnen. Dat geld had dan beter kunnen worden besteed aan een levensvatbaarder project. Het zou daarom goed zijn een economische evaluatie te integreren in het innovatieproces.’

Ook zouden we veel meer naar het buitenland moeten kijken. Akse: ‘Het lijkt wel of er een hek om Nederland heen staat, waardoor kennis niet binnenkomt. Zo wordt een veel efficiëntere scheidingstechnologie in het buitenland veelvuldig toegepast, maar niet in Nederland.’ Het gaat om de dividing wall column waarmee tot dertig procent energie kan worden bespaard. Het is al dertig jaar een commercieel bewezen technologie en toch wordt deze hier niet of nauwelijks toegepast. ‘De horde is te hoog, de technologie biedt net te weinig voordeel om de bestaande destillatiekolommen te vervangen. Maar daardoor blijft de efficiency wel achter bij de wereldstandaard.’

Consistent beleid König legt voor het realiseren van efficiency vooral de nadruk op consistent beleid van de overheid. ‘We moeten van tevoren met de overheid afspraken kunnen maken welke lasten op een installatie vallen als je voor een inves-

Slecht onderhouden steam traps blijven open staan en stoom lekken terwijl dat niet nodig is.

tering staat. Goed, wij zijn bereid te investeren, maar dan willen we geen nieuwe wetgeving.’ Sijbrandij valt hem bij: ‘Consistent energiebeleid van de overheid is noodzakelijk, want als de overheid niet betrouwbaar is, is er onzekerheid en wordt er niet geïnvesteerd.

Als de overheid te veel probeert bij te sturen, pakt dat ook niet altijd goed uit. Vaak is niet voorzien welke invloed maatregelen drie slagen verder hebben.’

ook flink aan de slag. En ze vinden dat de chemie niet alleen meer geld moet steken in R&D en de beste katalysatoren identificeren, maar het ook moet aandurven samen te werken met concullega’s om game changers te ontwikkelen. Want voor een échte revolutie is een game changer nodig à la biomassa of waterstof als duurzame energiebron, stellen ze. Akse: ‘Als het traject van de Nederlandse Routekaart Chemie 2030

‘Als je plant nu op 99 procent draait, waarom zou je je proces dan wijzigen? Er is moed voor nodig om dat te doen.’

Daarvan heeft Reijnders een schrijnend voorbeeld. ‘Een bedrijf als Purac wil graag met reststromen van papierfabrieken werken als basis voor hoogwaardige bioplastics, maar de papierfabrieken krijgen subsidies als ze die reststroom inzetten op energieopwekking. We krijgen dus gewoon geld als we het zelf in onze ovens gooien. Het is de waardepiramide op z’n kop.’

Biobased Volgens de opstellers van de routekaart Energy and GHG Reductions in the Chemical Industry via Catalytic Processes ligt de bal niet alleen bij de overheid maar moet de chemische industrie zelf

eenmaal is ingezet, zal in die golf ook de biogebaseerde chemie mee surfen. Want investeringen in bio komen er pas echt als er door energiebesparende maatregelen meer winst wordt gemaakt.’

Ook Niels Schenk, manager Technology bij BioBTX, denkt dat biobased chemie het komend decennium een grote vlucht zal gaan nemen. ‘Goedkope zon-PV en elektrisch rijden zullen in de komende vijf jaar voor grote veranderingen gaan zorgen, en zullen de vraag naar raffinage fors reduceren.’ Hij stelt dat zon-PV en elektrisch rijden game changers zijn, vergelijkbaar met schaliegas. ‘En net als schaliegas zal dit op veel biobased chemicals een positief effect hebben.’ W PETROCHEM 09 – 2013

062_63_65_67_X3__thema_artikel.indd 67

67

03-09-13 14:18

It’s a fact...

That by installing the Compabloc 120 from Alfa Laval you can…

-

Reduce energy costs and CO2 emissions in your plant.

Increase uptime.

Reduce total heat transfer costs.

Secure process stability and your own peace of mind.

The Compabloc 120 all-welded compact heat exchanger offers the same impressive benefits, compared to shell-and-tube technology, as the other Compablocs in our range. But it’s bigger – and that’s a fact!

Visit www.alfalaval.com/compabloc and find out more

PPI00368EN_CP120_A4_QR.indd 1 068_ALFALAVAL.indd 1

4-9-2013 8:22:35 04-09-13 09:17

THEMa

Geurloos door draadloos Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM) bewerkt en verwerkt gevaarlijk afval, waaronder klein chemisch afval, industrieel en scheepsafval, verontreinigd afvalwater, slib en grond. Om geurklachten met het tankenpark als bron te voorkomen, heeft ATM haar vijftig opslagtanks voorzien van draadloze druktransmitters.

Frank Senteur

LINQS

Bij Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM) wordt door ruim tweehonderd medewerkers jaarlijks zo’n 1,9 miljoen ton afval verwerkt. Daarmee is het bedrijf één van de grootste verwerkers van gevaarlijk afval ter wereld. Ruim negentig procent van wat er aan afval binnenkomt, wordt weer geschikt gemaakt voor hergebruik als product of grondstof.

Geurklachten Het spreekt voor zich dat een bedrijf als ATM extra in de gaten wordt gehouden door overheidsinstanties, vindt Jacques de Jong, directeur Compliance van ATM. ‘Ook de omgeving trekt onmiddellijk aan de bel als men meent last van ons te hebben. Dat is echter niet altijd het geval, want er zitten uiteraard ook andere bedrijven in deze omgeving. We doen uniek werk. Niet alleen voor Nederlandse begrippen, maar ook internationaal gezien. Dat neemt niet weg dat niemand ons in zijn achtertuin wil hebben. We doen er dan ook veel aan om een “goede buur” te zijn. Desondanks hadden we in december 2011 op één dag tegen de honderd geurklachten vanuit de omgeving.

Dat is veel, dus hebben we onmiddellijk uitgezocht hoe dit kon gebeuren.’

Merkwaardig was dat het bedrijf eerst niets kon vinden; alle processen liepen

die dag volgens plan. ‘Toen we dieper gingen graven, ontdekten we dat een overdrukventiel op één van de tanks stond te klepperen. Defect, dachten we in eerste instantie, en die klep hebben we direct vervangen. Maar vervolgens ging ook de nieuwe klep open. In die bewuste opslagtank gebeurde blijkbaar iets waardoor het drukventiel werd geactiveerd. Daardoor kon er damp naar buiten ontsnappen, wat vervolgens overlast veroorzaakte. Weliswaar was die damp niet gevaarlijk, maar het leverde wel boze telefoontjes op van omwonenden. Dit was voor ons een signaal om te gaan zoeken naar een soort beveiligingssysteem voor de overdrukventielen.’

Veel flexibeler Teus Brand, manager Veiligheid bij ATM, legt uit dat het niet zo eenvoudig was als het aanvankelijk leek. ‘Je zou denken: je zet simpelweg een standmelder op alle vijftig drukventielen en je ziet het meteen als er één opengaat. Dat klinkt logisch, maar daarmee lossen we het probleem niet op, want ook dan zijn we te laat.

We willen het afblazen van damp juist voorkomen en dus moeten we in een veel eerder stadium weten hoe het drukverloop in de tanks is. Dat kan alleen door alle tanks te voorzien van drukmeters,

Deltalinqs, Havenbedrijf Rotterdam en overheden werken samen aan de realisatie van een geurmeetnetwerk als instrument op weg naar een gezonde, veilige en aantrekkelijke leefomgeving. De ambitie is om in 2016 een regiodekkend geurmeetnetwerk operationeel te hebben, waarbij het mogelijk is om de overlast van geur aan te pakken en de geurbelasting te beheren. Meer informatie bij Deltalinqs (www.deltalinqs.nl) en DCMR (www.DCMR.nl).

PETROCHEM 09 – 2013

069_71_X1_thema_artikel.indd 69

69

03-09-13 14:17

Bezoek dit bedrijf op de Pumps & Valves 2 & 3 oktober 2013 | Ahoy Rotterdam

Kersten Kunststofcoating verwerkt hoogwaardige kunststof­ coatings op diverse metalen met uiteenlopende eigenschappen: ● Corrosiebestendig. ● Slijtvast. ● Non­stick en zelfsmerend. ● Isolerend of geleidend.

Deze eigenschappen, zelfs bij hoge temperaturen, worden gerealiseerd door gebruik te maken van diverse hoogwaardige kunststofcoatings: ● Rilsan® en Resicoat® worden toegepast op afsluiters, pom­ pen en leidingsystemen voor o.a. drinkwater, koelwater, zee­ water en andere media. ● Fluorpolmeren, zoals Xylan® (PTFE, FEP, PFA en ETFE), wor­ den toegepast in contact met levensmiddelen maar eveneens in zeer agressieve milieus. ● Halar® (ECTFE), wordt toegepast in o.a. pompen en afsluiters vanwege corrosiebescherming in de galvanische industrie, chemische industrie en de halfgeleiderindustrie.

Kersten Kunststofcoating BV Vulcanusweg 2 NL ­ 6971 GW Brummen T | +31 (0) 575 561 500 F | +31 (0) 575 561 829 E | info@kersten­bv.nl W | www.kersten­bv.nl

SCHENK Verhuur

Logistiek verlengstuk

SCHENK Verhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie.

SCHENK Verhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten.

• Vloeistofdichte containers (14, 20, 28 en 40 m3) • Ontwateringscontainers • Afvalinzamelsystemen • Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers • Transport van containers

NijmegeN t +31 (0)24 - 348 25 93

www.schenkgroep.nl

de industrie

Verder B.V. v/h Van Wijk & Boerma Pompen B.V.

070_lwaki_kersten_schenk_verder.indd 1

050-549 59 00 info@verder.nl www.verder.nl

04-09-13 09:55

Alle tanks zijn voorzien van drukmeters, waarvan de meetwaarden direct naar het besturingssysteem worden gestuurd.

waarvan de meetwaarden direct naar het besturingssysteem worden gestuurd.’

Na de keuze om de tanks van druktransmitters te voorzien, volgde de keuze: hoe? Met draad of draadloos?

De Jong: ‘We begonnen dit traject met de aanvraag van bedrade transmitters, maar veel kabels leggen naar moeilijk bereikbare plekken was niet wenselijk.

Te complex, arbeidsintensief en te duur.

Draadloze transmitters boden technisch en economisch gezien een uitkomst.’

Het gekozen systeem is nauwkeurig en werkt met onderling communicerende transmitters. Deze “mesh” zorgt voor een hoge beschikbaarheid van het draadloze netwerk en een goed bereik. ‘Een ander voordeel van de Wireless-technologie is dat we op ons omvangrijke terrein met deze draadloze oplossingen veel flexibeler zijn’, vervolgt Brand. ‘Voor de tanks is het ook technisch gezien een ideale oplossing.

Het plaatsen van een draadloze transmitter gaat vrij gemakkelijk en snel. Na montage zoekt de transmitter zelf contact met het netwerk en even later kunnen we op het scherm van het DCS al de druk in de tank aflezen. Per tank hebben we twee alarmpunten ingesteld. Mocht de druk boven het eerste alarmpunt komen, dan wordt er direct een signaal gegenereerd.

En mocht onverhoopt toch het tweede alarmpunt worden bereikt, dan wordt er automatisch actie ondernomen waardoor wordt voorkomen dat het afblaasventiel zich opent en er dampen vrijkomen.’

Serieus Wat zijn de resultaten van het plaatsen van de Wireless-druktransmitters van

Emerson? ‘Die zijn er op meerdere fronten’, zegt Jacques de Jong. ‘We hebben aan overheden gemeld dat we met dit systeem gingen werken en hiermee maakten we duidelijk dat we klachten altijd meer dan serieus nemen. Dus ook de relatief onschuldige, maar daarom soms niet minder hinderlijke geurklachten.’

Bovendien is er in de bijna driekwart jaar dat de tanks nu draadloos op druk worden gemonitord nog maar één keer een drukventiel opengegaan. ‘Er kan dus worden geconcludeerd dat het systeem van tijdig afschakelen bij drukopbouw werkt. Mocht er zich in de toekomst onverhoopt toch nog een ventiel openen, dan zien we nu in ieder geval ook heel snel welk ventiel dit is. We hoeven

COMPLIaNCE ‘We zijn het aan onze eigen mensen en de omgeving verplicht om uiterst zorgvuldig te werken’, vertelt Jacques de Jong, directeur Compliance van aTM. ‘alle processen zijn gesloten, zodat er geen ongewenste stoffen of dampen in het milieu terecht kunnen komen.’ Om dit te controleren en te sturen, voert het bedrijf veel metingen en analyses uit. ‘Daar hebben we een aparte afdeling Kwaliteit arbo Milieu (KaM) voor, onlangs omgedoopt tot afdeling Compliance, met experts en een uitgebreid laboratorium voor monsteranalyses en kwaliteitsbewaking.’

niet meer alle tanks af te zoeken en kunnen dus snel de geurbron wegnemen.’

Anticiperen Inmiddels heeft ATM ook een aantal tanks voorzien van Wireless-temperatuurmeters van Emerson, zodat daarmee de relatie tussen de druk en temperatuur kan worden geanalyseerd. De meetwaarden van alle transmitters zijn op schermen zichtbaar en worden opgeslagen in een database.

‘Daarmee bouwen we een aardige applicatiekennis en -ervaring op, zodat we in de toekomst steeds beter op het drukverloop in de tanks kunnen anticiperen’, zegt De Jong. ‘In theorie kunnen er dan helemaal geen geurklachten meer optreden, waarvan het tankenpark de bron is.’

De draadloze technologie werkt uitstekend en betrouwbaar, terwijl de investering ten opzichte van bedrade transmitters aanzienlijk lager was, stelt De Jong.

‘Op de DCS-schermen kunnen we naast de actuele waarden ook trendgrafieken voor druk en bij twee tanks temperatuur oproepen. Op basis daarvan kunnen we de besturing van de tankdruk analyseren en verfijnen. Die temperatuurmetingen gaan we nu verder uitbreiden.’

Dankzij de continue monitoring bespaart het bedrijf ook op onderhoudskosten van bepaalde componenten, zoals kleppen en vlamdovers. ‘Zonder concessies te doen aan een optimale procescontrole en -veiligheid kunnen we dankzij de metingen overstappen op conditiegebaseerd onderhoud in plaats van periodiek onderhoud. Dit vertaalt zich verder naar gemiddeld langere service-intervallen.’ W PETROCHEM 09 – 2013

069_71_X1_thema_artikel.indd 71

71

03-09-13 14:17

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Via het blad Petrochem met elf edities per jaar, met de website www.petrochem.nl, met vier rondetafelbijeenkomsten per jaar en met het jaarcongres Deltavisie bereikt het Petrochem Platform haar doelgroep.

Het expertpanel van Het petrocHem platform bestaat uit de volgende specialisten ben ale benale risk management advice, eigenaar

eward Hofstede avebe, managing director operations

dik schipper dow benelux, production leader

Jos benders benders consultancy, eigenaar

Karin Husmann plant one, managing director

Jaap schouten tu eindhoven, professor

Katrien bogaerts Kaneka, production engineer

Hans Kerkhoven K5 J t Kerkhoven management advising, DGA

Wim soetaert universiteit gent, professor

Jan bout bout&co, partner

cor Kloet verwater, group interim CEO

Wouter stam flowid, managing director

Jan van doorslaer comform gcv, eigenaar

Henk leegwater lexxin consultant

roelf venhuizen profion voorzitter

niko van gent petrochem, columnist

bart leenders neste oil managing director

renĂŠ den Heeten Huntsman polyurethanes, process chemist

_advertentie_PETplatform.indd 2

michel meertens dsm, director manufacturing competences

De platformstructuur van het Petrochem Platform is opgebouwd uit een expertpanel, producerende bedrijven en complementaire marktpartijen.

De samenstelling waarborgt de objectiviteit van het platform en zorgt voor een verregaande integratie in de doelgroep.

03-09-13 17:00

de volgende bedriJven ZiJn partner van Het petrocHem platform

scan de foto en beKiJK Het filmpJe Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, dan kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen.

Hoe werkt het?

1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem Platform, kijk dan op www.petrochem.nl/platform of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

_advertentie_PETplatform.indd 3

03-09-13 17:00

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

ALgeMeen

ciViL, piping And ArchitectUrAL WOrks

sgs nederland b.v.

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BedrijfsBeMiddeLing

VBk groep

Kernweg 37 1637 LH HooRN tel: +31 (0)229- 23 28 04 Fax: +31 (0)229- 23 69 85 e-mail: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

cOMpensAtOren

ecurie rosier

Ondernemend in Bedrijfsovernames

ecurie rosier Bedrijfsovernames B.V. Lamons nederland BV

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

Afdichtingen, AfsLUiters, cOMpensAtOren en sLAngen

klingerBV

Nikkelstraat 2-4 3067 GR RotteRdAm Postbus 8504 3009 Am RotteRdAm tel: +31 (0)10- 455 75 55 Fax: +31 (0)10- 456 38 90 e-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

Afdichtingen, AfsLUiters sLAngen en kUnststOffen

meidoornweg 12 4191 LB Geldermalsen ing edwin Rosier RAB tel: +31 (0)345- 65 12 26 mobiel: +31 (0)6 43 02 96 34 e-mail: edwin@ecurie.nl Website: www.ecurie.nl

BLAst VALVes

Vokes-Air BV

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

cheMicALs

chemicals, Lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v.

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

74

Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

dekOMte BeneLUX

Simon Stevinstraat 8 8400 oostende Belgium tel: +32 (0)59- 51 07 55 Fax: +32 (0)59- 51 07 87 Website: www.dekomte.be e-mail: info@dekomte.be

herteL industrial sealings bv.

Seggelant-West 10 3237 mJ Vierpolders the Netherlands tel: +31 (0)181- 28 11 17 Fax: +31 (0)181- 28 11 78 Website: www.hertel.com e-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

deMOntAge

ddM demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

engineering & cOntrActing

grontmij Belgium nV

Industry, Water & energy Services m. Gillemanstraat 5 B- 9060 ZeLZAte, BeLGIË tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 e-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

eXpLOsieVeiLige deUrtechniek & AAndrijVingen

dictAtOr prOdUctie B.V. energieweg 11 8304 AJ emmeLooRd Postbus 57 8300 AB emmeLooRd tel: +31 (0)527- 61 34 56 Fax: +31 (0)527- 69 84 20 e-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AmY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B- 8200 BRUGGe, BeLGIË tel: +32 (0)50- 31 28 48 Fax: +32 (0)50- 31 16 64 e-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

eXpLOsieVeiLige VerLichting & signALering

Victor Lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

gLOBAL cAd center

proclass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK dordrecht Postbus 9138 3301 AC doRdReCHt tel: +31 (0)78- 622 89 11 Fax: +31 (0)78- 621 12 23 e-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass technologies Pvt. Ltd. Park View enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

PETROCHEM 09 – 2013

074_75_76_marketreview.indd 74

03-09-13 14:21

Market review

instALLAtie VLOeren inspectie

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

kUnststOf Leidingen

MechAnicAL cOntrActing

engineering, pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

MiLieU & enVirOnMent

prOcess cOntrOL

MAgiOn process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

prOcess eQUipMent

stUdBOLts

Bc Basco mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

Bea nederland B.V. Minks kunststoftechniek rotterdam B.V.

Klompenmakerstraat 68 3194 de RotteRdAm HooGVLIet Postbus 493 3190 AK RotteRdAm tel: +31 (0)10- 472 03 09 Fax: +31 (0)10- 416 88 28 e-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

kUnststOfrOOsters en cOnstrUcties (gVk)

Alfa Laval Benelux BV n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe sUppOrts

Butaanweg 5B 3196 KC RotteRdAm tel: +31 (0)10 – 429 03 88 Fax: +31 (0)10 – 495 68 50 e-mail: sebastiaan.bargeman@ lamons.com Website: www.lamons.com

frijns industrial group primaplan B.V.

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PtFe lined piping Jan tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov tel: +31 (0)74- 265 00 00 Fax: +31 (0)74- 265 00 01 e-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

Lamons nederland BV

stAALcOnstrUcties

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

hanwel

Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

dutramex BV

MAnUfActUring eXecUtiOn systeMs (Mes)

MAgiOn process control engineering B.V.

Alfa Laval Benelux nV

prOjectpLAnning & cOntrOL

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Cypresbaan 37 2908 Lt CAPeLLe A/d IJSSeL tel: +31 (0)10- 442 51 97 Fax: +31 (0)10- 451 49 41 e-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

ptfe

Industriële staalconstructies & Projectmanagement de Valkenberg 14 Postbus 150 6300 Ad VALKeNBURG A/d GeUL tel: +31 (0)43- 601 01 01 Fax: +31 (0)43- 601 01 02 e-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

python BV polyfluor plastics BV t. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 Ae oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

PETROCHEM 09 – 2013

074_75_76_marketreview.indd 75

75

03-09-13 14:21

Market review verzekeringen

inTrAMAr insurances Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

WATerBeHAnDeLing

eUrOWATer B.v.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld

WArMTeBeHAnDeLing

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.v.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

ADverTenTie-inDex PeTrOCHeM

3P Quality Services b.v. ................................................................................................48 A. Hak Industrial Services ............................................................................................44 Abonnees ......................................................................................................................76 Aerzen Nederland ...........................................................................................................2 Alfa Laval Benelux ........................................................................................................68 Andus Group .................................................................................................................83 BETA Publishers............................................................................................................78 BIM Media ...............................................................................................................50, 64 Delft TopTech .................................................................................................................64 Dräger Safety Nederland .............................................................................................10 easyFairs Nederland....................................................................................... 60, bijlage European Pump Services .............................................................................................60 Evides n.v. .....................................................................................................................12 Flash Services Nederland ............................................................................................18 Huntsmann advertorial ................................................................................................42 IIR .............................................................................................................................80, 81 Iwaki Europe..................................................................................................................70 Kersten Kunststofcoating.............................................................................................70 Krohne Nederland ..........................................................................................................4 Logisticon Water Treatment..........................................................................................20 LSB Sky Access .............................................................................................................46 Market review ................................................................................................... 74 t/m 76 MODELEC Data-Industrie ................................................................................. 6, bijlage Multinal Group ..............................................................................................................54 Navingo .........................................................................................................................54 Petrochem platform................................................................................................72, 73 Petrochem onsite ..........................................................................................................22 Pietersen Electriciteit ....................................................................................................60 Prodex............................................................................................................................52 Schenk Verhuur .............................................................................................................70 SGS Nederland .............................................................................................................84 SKF .................................................................................................................................50 Stichting PHOV .............................................................................................................52 Tebodin Netherlands ....................................................................................................24 Ultimo Software Solutions ..........................................................................................30 Verder ............................................................................................................................70 VNU Exhibitions Europe ..............................................................................................38 Watervisie......................................................................................................................66 WEG Netherlands .........................................................................................................40

indien u ook vermeld wilt worden in de Market review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising – rob koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

76

PETROCHEM 09 – 2013

074_75_76_marketreview.indd 76

Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

03-09-13 15:49

AGENDA

SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Industrielinqs pers en platform www.industrielinqs.nl/ petrochemonsite

Masterclass Plant Manager of the Year 2013 Op 6 juni werd op Deltavisie de Plant Manager of the Year 2013 bekendgemaakt. Winnaar Cas König van ESD-SIC zal tijdens een Petrochem on site-bijeenkomst, voorheen Business Linqs, vertellen over zijn werkwijze en visie op het vak van plantmanager. De masterclass is voor iedereen toegankelijk.

19 september Delfzijl

2XPo c.V. www.veiligwerktbeter.nl

VeIlIg Werkt Beter Veilig en gezond werken is goed voor de werknemer, de werkgever en de samenleving. Immers, veilig en gezond werken reduceert het ziekteverzuim, voorkomt ongevallen en gevolgschade en leidt tot extra omzetkansen. Bovendien spelen bedrijven en overheden met een veilige en gezonde werkomgeving slim in op ontwikkelingen zoals de verhoging van de pensioenleeftijd, hogere arbeidsdruk en nieuwe technologische middelen.

Veilig en gezond werken leidt tot meer efficiency, een beter bedrijfsresultaat en duurzame inzetbaarheid. Het vak-event Veilig Werkt Beter 2013 biedt informatie voor het tiptop in orde hebben van veilig en gezond werken. Van een veilig gebouw met een gezond binnenklimaat, een veilige werkplek en comfortabele werkhouding tot persoonlijke beschermingsmiddelen.

24-26 september ‘s-Hertogenbosch

endress+ hauser www.nl.endress.com

IntegratIe Van asset-InforMatIe Onderhoudsafdelingen worden steeds vaker geconfronteerd met kwaliteitsaudits om de voorgenomen activiteiten aan te kunnen tonen. In de praktijk wordt de informatie die hiervoor noodzakelijk is vanuit diverse systemen en papieren formulieren verzameld, en deze informatie moet bovendien up to date zijn. Steeds minder mensen zijn beschikbaar om die taken uit te voeren. Veel bedrijven maken gebruik van een onderhoudsbeheersysteem waarin deze informatie gewenst is. In het college wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden die er zijn om informatie van instrumenten in een systeem te integreren om in de toekomst efficienter te kunnen werken.

3 oktober Naarden

Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

statIstIsche ProcesBeheersIng In de industrie neemt het niveau van de eisen toe. Dit heeft ook gevolgen voor de mate waarin processen moeten worden beheerst. Statistische technieken kunnen daarbij een waardevol instrument zijn. In deze cursus maken wij duidelijk onder welke voorwaarden het gebruik van statistische technieken op de werkvloer succesvol verloopt. Een goede toepassing van deze technieken levert geld op omdat fouten worden voorkomen.

Bovendien ontstaat er rust in de organisatie (door minder storingen en beter haalbare planningen). Tevens wordt duidelijk wat haalbaar is met de verschillende productieprocessen, waardoor de verwachtingen tussen klant en leverancier beter op elkaar kunnen worden afgestemd. Doel van deze cursus is de deelnemer kennis en vaardigheden te verschaffen, die nodig zijn om met succes statistische procesbeheersing in de organisatie op te zetten en op de werkvloer in te voeren.

30 oktober Eindhoven

Pao techniek www.pao-tudelft.nl

eXPlosIeVeIlIgheId Deze cursus geeft een gedegen overzicht van veel aspecten van explosieveiligheid. De cursus is ruwweg uit drie delen opgebouwd: een dag theorie, een dag preventie en een dag beveiliging. Tijdens deze cursus wordt veel tijd ingeruimd voor praktische workshops en het gezamenlijk uitwerken van cases. Daarnaast bestaat ruime gelegenheid problemen uit de eigen bedrijfspraktijk met de docenten te bespreken.

13-15 november Delft

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

077_79_K_agenda.indd 77

PETROCHEM 09 – 2013

77

03-09-13 14:17

LABTECHNO

6 ďšť 7 N OV E M B E

R 2013

LOGY

3

Jaarbeurs Utre

cht

De vakbeurs vo

or professiona

ls in het labora torium

TOEGANG IS GR Registreer nu v ATIS www.labtechnoia logy.nl/registra tie BEURSVLOER Op de uitgebreide beursvloer van Labtechnology 2013 is de nieuwste laboratoriumtechnologie te vinden. Naast innovatieve technologie is er ruimte voor producten ter ondersteuning van de dagelijkse werkzaamheden in het laboratorium. Een overzicht van de exposanten is te vinden op www.labtechnology.nl

PROGRAMMA Op beide dagen is er een stevig inhoudelijk programma.

Op woensdag 6 november staan er onder andere lezingen van het KennisPlatform LabManagers en LIMO op het programma. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a.: biobanking, biomarkers, robotics, labautomatisering,

partners:

078_beta.indd 1 176_adv_labtech_210x297NW.indd 1

laboratoriuminrichting, labmanagement.

Op donderdag 7 november vindt The Analytical Challenge plaats met een programma over de laatste ontwikkelingen binnen de analytische chemie. The Analytical Challenge wordt georganiseerd door de Sectie Analytische Chemie (SAC) van de KNCV en vakblad C2W. Meer informatie: ww.theanalyticalchallenge.nl

REGISTREREN

Toegang tot Labtechnology 2013, de beursvloer en het programma m.u.v. The Analytical Challenge is gratis.

Deelname aan The Analytical Challenge op donderdag 7 november kost â‚Ź 50,-. Registreer vandaag nog via www.labtechnology.nl/registratie

organisatie:

03-09-13 11:01 15-08-13 14:41

CONGRES/BEURS /EVENEMENT

AGENDA

tno www.tno.nl

IMPleMentatIe Process IntensIfIcatIon technologIes Symposium over de toepassing van technologieën voor procesintensificatie. Het evenement brengt leiders van de chemische industrie samen in een dynamische omgeving. Het thema is: het creëren van de toegevoegde waarde door middel van procesinnovatie.

24 september Delft

VnU exhibitions europe www.energievakbeurs.nl

energIe 2013 Nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie om advies in te winnen, condities te vergelijken en kennis te maken met nieuwe oplossingen om tot een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing te komen. Het aanbod op de beurs loopt uiteen van duurzaam bouwen tot biomassa en van windenergie tot decentrale energie.

Tijdens Energie 2013 vinden ook PassiefBouwen, een evenement met het thema passief bouwen, en het Solar Event, een nieuwe vakbeurs op het gebied van zonne-energie, van opwekking tot financiering en toepassingen, plaats. In de speciale Milieulaan vindt u diverse milieuspecialisten op het gebied van onder andere bodem, afval, ecologie en duurzaamheid.

24-26 september Den Bosch

Mikrocentrum www.kunststoffenbeurs.nl

kUnststoffen 2013 Jaarbeurs met dit jaar het thema: Innovatieve materialen en processen.

Het congresprogramma behandelt onderwerpen als materialen, matrijzen, spuitgieten, verbinden, design en diverse processen rondom de verwerking van kunststoffen.

25-26 september Veldhoven

stichting voor Industriebeleid en communicatie (sIc) www.nationaalindustriedebat.nl

4e natIonaal IndUstrIe deBat Het thema van het Nationaal Industrie Debat is dit jaar: samen toekomst maken met techniek. Weg van hokjesdenken en politiek correcte antwoorden, maar een discussie op het scherpst van de snede over de toekomst van de Nederlandse industrie. Het is de bedoeling gezamenlijk antwoorden te vinden op onder meer de volgende vragen: hoe staat de industrie in Nederland er op dit moment voor? Welke ontwikkelingen zien we op de arbeidsmarkt? Hoe gaat de industrie om met innovatie?

Hoe zorgen we voor voldoende gekwalificeerd personeel? Op welke manier versterken we de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie?

2 oktober Utrecht

VncI www.vnci.nl

dag Van de cheMIe Op de Dag van de Chemie krijgt iedereen die geïnteresseerd is in chemie antwoord op zijn of haar vragen. Bijvoorbeeld wat men doet om uw bloed te onderzoeken als dat wordt geprikt. Of hoe kunststof wordt gemaakt. Bezoekers maken kennis met de bijdrage van de chemie aan het leven van alledag.

5 oktober Diverse locaties

navingo www.offshore-energy.biz

offshore energY Platform voor de volledige offshore energiesector. Bedrijven kunnen hier hun activiteiten presenteren, netwerken, kennis uitwisselen en gezamenlijke uitdagingen bespreken. Parallel aan de beurs vindt er een conferentieprogramma plaats. Het programma bestaat uit korte technische sessies (van ongeveer twee uur) en jaarlijkse bijeenkomsten van brancheorganisaties, die los te boeken zijn. Ook wordt er weer een Industry Panel georganiseerd, waar kopstukken uit de industrie in gesprek gaan met andere captains of industry.

15-16 oktober Amsterdam

evenementenhal gorinchem www.evenementenhal.nl

077_79_K_agenda.indd 79

PETROCHEM 09 – 2013

79

03-09-13 14:17

(ADVERTORIAL)

De fe +150 d iten: ee +30 to lnemers psprek e +20 ev ent pa rs rtners

Sinds 1991 hét event waar de gehele opslagtanksector elkaar ontmoet!

De daadwerkelijke veiligheidstoestand van tank terminals: Vertaal de aanbevelingen naar uw dagelijkse situatie

Primeurs & actualiteiten uit de tankopslagmarkt: • Onderzoeksraad voor Veiligheid presenteert conclusies en aanbevelingen van rapport ‘Veiligheid Odfjell Terminals Rotterdam’ • VOTOB borgt vooruitgang en komt met de eerste resultaten van de Self Assessment tool • Primeur! PGS 29 wordt weer herzien door nieuwe NEN-commissie!

Met topsprekers van o.a.: • Vopak • Onderzoeksraad voor de Veiligheid • Vitol Tank Terminals International • DCMR • Inspectie SZW • Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond • Argos Terminals BV • Dow Benelux • Vesta Terminals • 4 havenbedrijven En nog veel meer!

Data: 13 & 14 november 2013 • Locatie: Carlton Oasis, Spijkenisse Met topsprekers vanuit alle marktdisciplines!

Dick Gilhuis Zeeland Seaports

Jan de Jong D&C Engineering / EEMUA

Edgar Leenen Vopak

Lex de Ridder Havenbedrijf Amsterdam

Eduard Reitsema Argos Terminals

Peter Lassche Vesta Terminals

Erwin Muller Onderzoeksraad voor Veiligheid

René van Dort Inspectie SZW – Major Hazard Control

Roland van Assche Havenbedrijf Rotterdam

Ronald Hoogendijk VTTI

Sandra de Bont VOTOB

Thematafels Garandeer uw compliancy aan huidige normen door slimme keuzes in onderhoud en engineering Paneldiscussies Onder andere met havendirecteuren en een dialoog tussen inspectie en tankeigenaren

Xavier Vanrolleghem Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Meld u nú aan! Bel 020 580 5400 • info@iir.nl • www.iir.nl/tanks 67998 advertentie A4.indd 1 080_81_iir.indd 2

8/22/2013 2:02:03 PM 03-09-13 11:01

67998

03 PM

(ADVERTORIAL)

Arjan Barbier, van ARCADIS over de impact van richtlijn voor opslag brandbare vloeistoffen

“Benutten ervaring uit civiele projecten bespaart bedrijven onnodige kosten” De richtlijn voor bovengrondse opslag van brandbare vloeistoffen in tanks (PGS-29) kan ingrijpende en kostbare gevolgen hebben voor industriële bedrijven. Voor bedrijven die zich hierdoor genoodzaakt zien hun terminal aan te passen komt er heel wat meer bij kijken dan het simpelweg vergroten van de opvangcapaciteit van de tankputten.

Arjan Barbier, industrial consultant bij het internationale advies- en ingenieursbureau ARCADIS: “Met ervaring die is opgedaan in civiele projecten - dijkversterking, inrichting van stortplaatsen en optimalisatie van rioleringssystemen - valt er voor bedrijven veel geld te besparen.”

Impact grootst op oudere terminals PGS-29 kan aanleiding geven tot ingrijpende aanpassingen. Barbier: “Een vaak voorkomende ingreep is het vergroten van de opvangcapaciteit van tankputten. Met het versterken van de bestaande tankputdijken ben je er vaak nog niet. Het ophogen van de tankdijken zorgt ervoor dat de basis, ook naar binnen toe, breder wordt, waardoor het volume van de put afneemt. Je zult dus een oplossing moeten vinden voor het ruimtegebrek dat hierdoor ontstaat. Bij de inrichting van stortplaatsen, maar ook langs onze kust en rivieren zijn slimme alternatieven ontwikkeld voor het traditioneel versterken van dijken.”

“Een ander punt van aandacht is de afvoer van regenwater. Onder invloed van klimaatverandering nemen extreme weersomstandigheden toe. Er vallen steeds vaker grote hoeveelheden regen in korte tijd. Om te voorkomen dat leidingen en tankputbodems corroderen en gaan lekken is het belangrijk te zorgen voor een vlotte afvoer van het regenwater. Bij veel terminals, zeker als ze 20 jaar of ouder zijn, kun je met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zeggen dat er het nodige gedaan moet worden om ze te laten voldoen aan de nieuwe aangescherpte wet- en regelgeving. Vaak blijkt de capaciteit van het bestaande rioleringsstelsel daar ontoereikend. Riolering is geen sexy onderwerp, maar het is in veel gevallen toch verstandig én kostenefficiënt om de aanpassing van de riolering direct mee te nemen bij de aanpassing van de terminal. Dat heeft vaak ook een gunstig effect op de jaarlijkse onderhoudskosten.”

Neem stakeholders actief mee in proces Veiligheid staat centraal in de PGS-29. Barbier: “Exact. Daarmee raakt de richtlijn de belangen van de omgeving van het bedrijf.

Natuurlijk zijn (petro)chemische bedrijven zich ervan bewust dat technische aanpassingen alleen niet genoeg zijn voor het behoud van het fel begeerde papiertje, de vergunning. Hun ‘license to operate’ moet ze ook gegund worden door omwonenden, omliggende bedrijven en andere stakeholders. Het lijkt een open deur, maar we zien nog regelmatig voorbeelden waarbij de omgeving niet actief genoeg wordt ‘meegenomen’ in voorgenomen aanpassingen op de terminal. Wie stakeholders serieus neemt, kan onnodig gedoe, vertraging en kosten voorkomen.”

Civiele ervaringen Barbier: “Tijdens de conferentie Opslagtanks 2013 laten we de deelnemers delen in de ervaringen die zijn opgedaan bij het versterken van de tankputdijken bij Vesta Terminal Flushing B.V.. We trekken daarbij een parallel met de ervaring die ARCADIS heeft opgebouwd in civiele projecten. Bijvoorbeeld bij rioolbeheer, de inrichting van stortplaatsen en het versterken van dijken in Nederland en New Orleans. Bij civiele projecten gaan technische hoogstandjes hand in hand met een op voortgang gerichte procesaanpak. Het zou zonde zijn om die ervaring niet te laten renderen voor bedrijven die zoeken naar een passende aanpak voor een veiliger opslag van hun brandbare stoffen.”

ARCADIS is als kennispartner betrokken bij de conferentie Opslagtanks 2013 en geeft u de mogelijkheid om met korting deel te nemen. Vermeld bij uw aanmelding de code 67998PET en profiteer van 20% relatiekorting.

Meer informatie vindt u op www.iir.nl/tanks Graag tot ziens bij Opslagtanks 2013 op 13 en 14 november, Carlton Oasis, Spijkenisse

67998 advertentie A4.indd 2 080_81_iir.indd 3

8/22/2013 2:02:04 PM 03-09-13 11:01

Het heeft lang geduurd, maar de liberalisering van de energiemarkt heeft gewerkt; de tijd van de energiemonopolisten ligt achter ons.

Spannende tijden ‘Windmolens zijn gevaarlijker dan kerncentrales.’ Deze gewaagde uitspraak mochten we vernemen uit de mond van Jan Bens, directeur van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle dat de Belgische kerncentrales op hun veiligheid controleert. Hij stelde dat men de haven van Antwerpen aan het volzetten is met windmolens. Als er dan een wiek afbreekt, die een chloorleiding doorboort, zijn de gevolgen niet te overzien. ‘Windmolens zijn dus gevaarlijker dan kerncentrales’, besloot Bens.

Dat deze uitspraak stellige onzin is, kwam in de weken daarna uitgebreid aan bod in alle media. De kans op wiekbreuk is immers zeer klein en bovendien worden windmolens natuurlijk niet in de buurt van gevaarlijke installaties geplaatst. Ook bij nucleaire centrales is de kans op een ongeval zeer klein, maar zijn de gevolgen soms zeer groot. En risico is nu eenmaal het product van kans maal de gevolgen. Het beste bewijs was dat windmolens probleemloos kunnen worden verzekerd tegen ongevallen, terwijl kerncentrales onverzekerbaar zijn.

Windmolens hebben een berekenbaar en beheersbaar veiligheidsrisico, in tegenstelling tot kerncentrales. Bij een ongeval zoals in Fukushima draait de maatschappij voor de gevolgen op.

Aflopende zaak Bens verspeelde met zijn uitspraak veel krediet. Je zou verwachten dat de nucleaire lobby na het ongeval in Fukushima een toontje lager zingt. Niet dus, een kat in het nauw maakt immers rare sprongen. De nucleaire renaissance waar sommigen op hoopten, is door Fukushima abrupt afgebroken.

Nucleaire energie dekt overigens slechts drie procent van het wereldwijde energieverbruik. Ter vergelijking: bio-energie voorziet in elf procent van het wereldwijde energieverbruik. Ook al blijven sommige nucleaire centrales nog wat langer open dan gepland, kernenergie is een aflopende zaak. Hoog tijd om aan de alternatieven te werken.

Strijd Deze bitsige discussie geeft ook aan dat er niet zoiets bestaat als “de energiesector”. Deze is sterk gesegmenteerd in verschillende kampen, strekkingen en vooral belangen. Zo hebben de petroleumsector en de elektriciteitssector zeer weinig gemeen, 82

en de sector van de hernieuwbare energie staat daar zo mogelijk nog verder vanaf. Het valt ook op dat de elektriciteitssector altijd naar zichzelf verwijst als “de energiesector”. Terwijl elektriciteit slechts twintig procent van onze energiebehoefte dekt.

Die andere energieproducenten leven wat hen betreft blijkbaar op een andere planeet.

Al die energie-actoren zijn dan ook zeer verschillend en ze gaan steeds meer de confrontatie aan met mekaar; hun belangen zijn immers niet dezelfde. Ook de hernieuwbare-energieproducenten gaan actief de strijd aan met de klassieke producenten en ze verschijnen steeds competitiever op de markt. En dat is ook Jan Modaal die met de zonnepanelen op zijn dak de gevestigde orde komt verstoren.

Snelheid Het heeft lang geduurd, maar de liberalisering van de energiemarkt heeft gewerkt; de tijd van de energiemonopolisten ligt achter ons. Er zijn nog achterhoedegevechten, zoals de strijd om de prijs van aardgas aan die van petroleum te koppelen.

Dat is gewoon een kwestie van belangen natuurlijk. Even onzinnig als de prijs van appelen en peren op de veiling aan mekaar vast te klinken.

Hernieuwbare energie groeit flink en een belangrijk aspect daarbij is de snelheid van installatie. Zonnepanelen liggen in één namiddag op uw dak, een windmolen duurt iets langer maar ook die staat er binnen de maand. Vergelijk dat met een kerncentrale waarvoor minstens tien jaar nodig is. Heel de energiesector is dan ook in een snelle transitie, er beweegt eindelijk iets, zowel op het vlak van de technologie als op dat van de markt. We leven in spannende tijden en het gaat gelukkig de goede kant op. Vooruit dus met die windmolens.

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 09 – 2013

082_M_column.indd 82

03-09-13 14:17

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het ANDUS Group BV Beukenlaan 117

spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

5616 VC Eindhoven T +31 (0)40 - 211 58 00 E info@andusgroup.com

001_2_83_84_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 3

Kennismaken? Graag. Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

04-09-13 09:02

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 09 – 2013

making the difference

Nr. 09– 2013

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity.

As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world.

SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

001_2_83_84_A_omslag_aerzen_andus_sgs.indd 2

Plant Manager of the Year pleit voor duurzame ketens • Chloorproducenten klem door energiekosten • Raffinagecomplex verbreedt horizon • Thema: Milieu & efficiëntie

04-09-13 09:02