Petrochem 10-2014 by Industrielinqs pers en platform

making the difference

Nr. 10 – 2014

ét ar h a j 5 Al 2

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

managementblad voor de olie- en chemische industrie

SGS is unique in the market in finding and creating opportunities and is recognized as the global benchmark for quality and integrity. As the world’s leading inspection, verification, testing and certification company, with more than 75,000 employees, SGS operates a network of over 1,500 offices and laboratories around the world. SGS helps to improve quality, safety, performance and efficiency for the following industries: Agricultural - Automotive Consumer Testing - Environmental - Industrial - Life Science - Minerals - Oil, Gas & Chemicals - Systems & Services Certification Governments & Institutions.

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

INSIDE ‘Van Deltalinqs “moet” niks’ • Overdruk oorzaak van explosie bij Shell Moerdijk • Flexibiliteit noodzaak voor Europese krakers • Thema: 25 jaar Petrochem

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

Serving the industry Professionaliteit en creatief denken, gecombineerd met kennis van zaken, zijn de kenmerken van RijnDijk Construction. Multidisciplinaire constructieprojecten worden volgens hoge (inter)nationale standaards en veiligheids- en kwaliteitseisen uitgevoerd. Dit maakt RijnDijk Construction tot een betrouwbare, full service partner. Project management, engineering, productie en montage worden in eigen beheer vanuit gespecialiseerde productielocaties uitgevoerd. RijnDijk Construction is een speler van formaat voor grootschalige projecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

RijnDijk Construction is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de ‘Process Equipment & Constructions divisie’ van Andus Group. De overige divisies zijn ‘Refractories’ en ‘Offshore & Maritime’. Andus Group is een internationale onderneming met circa 1.000 medewerkers en 15 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld. Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.rijndijk.com of www.andusgroup.com

IN DEZE EDITIE

12 ‘VaN DElTalINqs “moET” NIks’

30 ThEma: 25 jaar pETrochEm

Industriële bedrijven in de Rotterdamse haven denken beduidend minder in het gezamenlijke belang dan pakweg 25 jaar geleden, is de observatie van Cees-Jan Asselbergs, directeur van Deltalinqs. ‘Om zaken toch gezamenlijk aan te pakken, moeten we steeds meer ruimte geven aan afzonderlijke wensen. Veel meer in modules denken dus.’

We blikken terug en ook een kwart decennium vooruit. Wat waren de grote thema’s voor de (petro)chemische industrie in de afgelopen 25 jaar? En hoe ziet de toekomst er voor deze industrie uit? Experts van het Petrochem Platform geven hun persoonlijke kijk op verleden en toekomst.

17 oorZaak VaN ExplosIE bIj shEll Overdruk in een reactor, door een onverwachte reactie tussen ethylbenzeen en de katalysator in het vat, veroorzaakte de explosie en brand bij Shell Moerdijk zo’n vier maanden geleden. Dat heeft het concern na intern onderzoek vastgesteld. Met de opgedane kennis uit het onderzoek kan een soortgelijk incident in de toekomst worden voorkomen.

18 FlExIbIlITEIT NooDZaak Voor krakErs Het is buigen of barsten voor de Europese raffinage en petrochemie. Total heeft ervoor gekozen haar Antwerpse complex aan te passen zodat dit kan blijven meespelen op de wereldmarkt. Het concern investeert een miljard euro in Antwerpen en een groot deel daarvan gaat naar twee projecten: OPTARA en ROG.

25 opsTEkErs Voor DE rIjN/schElDE-DElTa We kijken vooruit, maar de verre toekomst hangt samen met investeringen die op dit moment nodig zijn. De redactie vroeg experts van het Petrochem Platform daarom wat een gewenst project zou zijn om de Rijn/Schelde-delta te laten opbloeien.

INsIDE EN VErDEr commentaar Feiten en cijfers • Butadieen-installatie BASF Antwerpen opgestart • Mammoet verplaatst volledige methanolfabriek • Groen licht voor Cobra-kabel Feiten en cijfers buitenland • ExxonMobil investeert extra in Europese raffinaderijen • Milieuramp kost BP mogelijk 18 miljard dollar project-update onbevangen • Bart Dautzenberg Innovatie agenda column • Jan Van Doorslaer biochem

11 23 29 42 45 48 49

PETROCHEM 10 – 2014

03_B_Inhoud.indd 3

01-10-14 09:05

De massaflowmeter voor de procesindustrie Al 25 jaar het managementblad voor de olie- en chemische industrie NUMMER 10 - 2014

UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Miriam Rook 020 312 2796

VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Wim Soetaert, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Gabriele Köbbemann OMSLAGFOTO: Petrochem ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Zoekt u een standaard massaflowmeter ook geschikt voor veeleisende applicaties? KROHNE OPTIMASS 6400 is het antwoord. Met de ontwikkeling van de OPTIMASS 6400 massaflowmeter voor vloeistoffen en gassen verlegt KROHNE de grenzen voor toepassingsmogelijkheden, en maakt daarmee het KROHNE massaflow portfolio compleet. De hoogwaardige meter zet de standaard voor nauwkeurigheid en betrouwbaarheid. OPTIMASS 6400 bereikt superieure resultaten ook onder veeleisende condities, zoals cryogene of hoge temperaturen van –200 tot +400 °C en drukken tot 200 bar.

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar. Nederland/België v 165,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,00 per jaar Overig buitenland v 192,– Losse verkoopprijs v 20,50 Studenten v 38,50 Proefabonnement 3 mnd v 27,00 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Geeft continue stabiele meetwaarden dankzij Entrained Gas Management, ook bij 0–100% gasinsluiting in vloeistoffen, en beschikt over CT goedkeuring voor het ijkwaardig meten van gassen en vloeistoffen (MI002 en MI005).

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Wat uw veeleisende procescondities ook zijn, ons uitgebreide portfolio massaflowmeters biedt altijd een oplossing.

Prijswijzigingen voorbehouden.

KROHNE – Proces instrumentatie is onze wereld.

Voor meer informatieve zie onze website.

04_colofon_krohne_.indd 4

30-09-14 12:06

COMMENTAAR

‘Urgentie zet aan tot innovatie! In die zin is het misschien nu wel de beurt aan de petro- en chemische industrie in Nederland en België.’

25 25 jaar Petrochem… Van de eerste zeven jaar mag ik hooguit iets zeggen vanaf de zijlijn, maar de laatste 18 jaar heb ik als hoofdredacteur en later ook als uitgever/eigenaar alles vanuit bird's-eye meegemaakt. Net als eindredacteur Liesbeth Schipper, die ook al bijna 18 jaar aan boord is. Als je er een film van zou maken, dan zou het een paar keer echt spannend zijn en vooral aan het einde lijkt er zich een plot te ontvouwen. Vlak na binnenkomst 18 jaar geleden konden we de toenmalige uitgever ervan overtuigen dat Petrochem een kwalitatief journalistieke koers moest gaan varen en dat een jaarcongres de binding met de doelgroep zou moeten versterken. Inmiddels hebben we 17 afleveringen van Deltavisie georganiseerd, dat indertijd nog begon als Petrovision. Ook merkten we al snel dat Petrochem goed werd gelezen in Vlaanderen. Niet verwonderlijk, want met name Antwerpen staat vol met petrochemische installaties. Er bleek zelfs behoefte aan een jaarcongres, waarin de samenwerking tussen de Vlaamse en Nederlandse industrie onder de loep werd genomen. Uiteindelijk hebben we zeven keer Chemvision georganiseerd en hebben we er zelfs een boek over gepubliceerd. Onverminderd houden we aandacht voor de Vlaamse chemie en wellicht komt er weer een kans om het congres op te tuigen. Economisch laagtij Intern werd het voor het eerst echt spannend toen de voormalige uitgever enkele titels, waaronder Petrochem, wilde afstoten. Met een paar collega’s hebben we een management buy-out gedaan. Een term die ik daarvoor slechts vaag kende. Nog spannender, omdat net een paar maanden eerder twee vliegtuigen in New Yorkse wolkenkrabbers waren gevlogen, met economisch laagtij als gevolg. Er volgde een leerzame, maar allerminst gemakkelijke tijd. Onder andere onder economische druk scheidden drie jaar later onze wegen. Samen met enkele aandeelhouders richtte ik Industrielinqs Pers en Platform op dat straks, begin 2015, al tien jaar Petrochem uitgeeft. Een tijd waarin het blad nog meer aan gezag heeft gewonnen. De crisis die eind 2008 begon heeft uiteindelijk de grootste verandering nodig gemaakt. Uitgevers hebben het in de

crisis dubbel moeilijk gehad, omdat naast de krimp, ook het business model niet toekomstbestendig bleek. Met de verkoop van advertenties en abonnementen redden we het tegenwoordig niet meer. Vanuit onze kerncompetenties, zoals dat mooi in managementtaal heet, zijn we twee jaar geleden andere modellen gaan ontwikkelen. Dieper zijn we daarvóór niet gegaan om te onderzoeken waar onze kracht werkelijk ligt. We kwamen uit op wat we in 2005 al in onze naam hadden gestopt. Kennis en netwerk, daar zijn we goed in. Eigenlijk werd het gewoon tijd om de naam die we in 2005 hadden verzonnen te verzilveren: IndustrieLINQS pers en PLATFORM! Inmiddels is Petrochem een volwaardig platform geworden met blad, internetsite, congressen, film, experts, partners en leden. En het gaat goed, met inmiddels vijftien partners en ongeveer vijftig leden. Urgentie Urgentie zet dus aan tot innovatie! In die zin is het misschien nu wel de beurt aan de petro- en chemische industrie in Nederland en België. Uiteraard is het in deze sectoren een paar keer spannend geweest de afgelopen jaren, maar het lijkt er nu meer dan ooit op aan te komen. Wat is het antwoord op de schaliegasrevolutie? Welke mogelijkheden bieden nieuwe technologieën, zoals microreactoren? Gaat bijvoorbeeld in de Eemsdelta straks de suikerbiet als grondstof doorbreken, zoals tijdens ons nieuwste congres EemsDeltavisie onlangs werd gesuggereerd? Komen er oplossingen voor de uitdagingen op energiegebied? Ik heb het idee dat we geen 25 jaar hoeven te wachten om wat antwoorden te krijgen op deze vragen. Petrochem zal de komende jaren de ontwikkelingen op het puntje van de stoel volgen, zo veel mogelijk beschrijven en delen. En waar kan, mooie ontwikkelingen een steuntje in de rug geven. Het wordt misschien wel interessanter dan ooit!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 10 – 2014

05_C_commentaar.indd 5

30-09-14 14:57

... vooruitstrevend in SHDSL Ethernet extenders Doorvoersnelheden tot 15,3 Mbit/s over “single” twisted-pair kabel of 30,4 Mbit/s over twee paar (bonded) twisted-pair tot afstanden van 15 km. De geïntegreerde 2-poorts 10/100 Mb L2 Ethernet switch ondersteunt VLAN en QoS. De Ethernet extender beschikt over een RS-232 interface alsmede een USB aansluiting voor oa. systeemonderhoud. Het hoge werktemperatuurgebied (-40°C tot +70°C) alsmede de robuuste behuizing maken de Ethernet extender zeer geschikt voor toepassing in extreem zware omgevingen. Maak gebruik van bestaande bekabeling en vergroot het netwerk tot ver boven Ethernet limieten.

... committed to perfection. Er is zoveel meer over te vertellen ... Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

DDW-142

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

adv_WmoA4_DDW.indd 1 06_modelec.indd 1

11-01-13 13:57 30-09-14 10:46

FOTO: BASF

FEITEN & CIJFERS

BuTadIEEN-INSTallaTIE BaSF aNTwERpEN opgESTaRT BASF heeft vorige week een nieuwe extractie-installatie voor butadieen op haar Verbund-site in Antwerpen opgestart, die een jaarlijkse productiecapaciteit van 155.000 ton zal hebben. Hiermee verzekert het concern de aanvoer van butadieen tegen een competitieve kostprijs. Het is voor BASF de tweede extractie-installatie voor butadieen van in Europa. Het concern heeft op haar Verbund-site in Ludwigshafen (Duitsland) al een extractie-installatie voor butadieen, met een jaarlijkse capaciteit van 105.000 ton; gecombineerd wordt de productiecapaciteit BASF van butadieen in Europa verdubbeld. De butadieen zal worden gewonnen uit ruwe C4, een product uit de stoomkraker. ‘Met deze installatie zorgen we voor een verdere integratie van de C4-waardeketen in Antwerpen’, stelt Wouter de Geest, gedelegeerd bestuurder van BASF Antwerpen. ‘Deze belangrijke investering versterkt het “Verbund” op de Antwerpse vestiging.’ Butadieen is een grondstof die wordt gebruikt om onder andere synthetisch rubber te produceren. De bandenindustrie is één van de grootste afnemers van butadieen.

MaMMoET vERplaaTST vollEdIgE METhaNolFaBRIEk

st gelez ee

m .nl

op ww

Prefabricatie van een procesinstallatie kan een nieuwbouwproject versnellen. Maar wat als je nog sneller op een toenemende marktvraag wilt reageren? Het van origine Canadese Methanex wilde met die reden zo snel mogelijk een methanolfabriek in de Amerikaanse staat Louisiana on stream hebben. De verplaatsing van een hele w .p e tro c fabriek van Zuid-Chili naar de Verenigde Staten bleek de beste oplossing. Een tijdbesparing van zes tot twaalf maanden. Een mooie klus voor het Nederlandse Mammoet, dat al vaker fabrieken heeft verplaatst. Tot die conclusie kwamen ook Methanex en ingenieursbureau Jacobs. Uiteindelijk verplaatste Mammoet bijna vierhonderd componenten en modules met een totaal gewicht van 157.000 ton. Belangrijk was dat de installatie zodanig uit elkaar werd gehaald, dat de modules handelbaar waren voor het equipment van de schepen van Mammoet. Een puzzel die het bedrijf samen met Jacobs legde. Vervolgens werd de route uitgestippeld, grotendeels via het water. Een uitdaging was bijvoorbeeld de Straat Magellaan, een zeestraat in het zuidelijkste deel van ZuidAmerika tussen Patagonië en Vuurland. Een gebied dat bekend staat om de sterke stromen en stevige stormen. Ook het afladen van de onderdelen in Louisiana leverde een aardige puzzel op. Zo moesten de modules via een door Mammoet aangelegde brug over de rivierdijk van de Misssissippi. De moerassige ondergrond vroeg om een speciaal ontwerp voor de brug. Ten slotte vroegen de nodige vergunningen voor het transport door verschillende wateren en landen de nodige aandacht. De fabriek moet dit jaar nog op stroom komen. En daarmee is de kous nog niet af voor Methanex. Het bedrijf wil nog een tweede fabriek verplaatsen, die in 2016 methanol moet gaan produceren in Geismar, Louisiana. Uiteindelijk gaat het om een totale investering van maar liefst 1,1 miljard dollar.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

07_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Voor het eerst in haar geschiedenis heeft gate terminal twee lNg-tankers gelijktijdig teruggeladen met LNG. Op 4 september 2014 waren zowel de “Wilgas” als de “Coral Methane” afgemeerd en zijn teruggeladen aan de aanlegsteigers van Gate terminal. Het gelijktijdig terugladen van LNG is mogelijk omdat Gate terminal in 2013 geschikt is gemaakt voor het ontvangen van kleine en middelgrote LNGtankers en terugladen, vooruitlopend op de bouw van nieuwe breakbulk overslaginstallaties. De investeringsbeslissing voor de bouw van de nieuwe overslaginstallatie voor de distributie van LNG via kleine tankers en bunkerschepen is in juli genomen. Total heeft een bod gekregen voor de overname van dochter Bostik. arkema heeft 1,74 miljard euro over voor de producent van industriële kleefstoffen. Bostik heeft wereldwijd 48 productielocaties, waarvan achttien in Europa. In Roosendaal werken ruim zestig medewerkers voor Bostik en in ’s-Hertogenbosch nog eens 75. Arkema, in 2006 afgesplitst van Total, is producent van specialties. De technologische industrie verwacht over heel 2014 een groei van 5,5 procent. Dit is gebleken uit de halfjaarlijkse FME-conjunctuurenquête van dit najaar. Dit is minder dan in de voorjaarsenquête werd verwacht. Van de bedrijven verwacht 45 procent sterker te groeien in de tweede helft van 2014 dan in de eerste helft, tegenover negentien procent die een zwakkere tweede helft van het jaar verwacht. In de conjunctuurenquête worden ondernemers uit de technologische industrie naar hun verwachtingen voor de rest van 2014 gevraagd. 243 ondernemingen deden mee met in totaal ruim 47.000 werknemers. Er werd ook aandacht besteed aan het effect van de economische sancties tegen Rusland en de mogelijke tegensancties. Ongeveer een derde van de respondenten gaf aan nu al aan in enige mate last te ondervinden van de sancties. De rest van de bedrijven verwacht in de toekomst mogelijk last te krijgen van deze sancties.

PETROCHEM 10 – 2014

30-09-14 14:55

Welke magneetventielen vertrouwt u wanneer het om veiligheid gaat? ASCO Numatics magneetventielen worden wereldwijd gebruikt in analytische en medische apparatuur. Ontworpen met betrouwbaarheid in het achterhoofd zijn ze de veilige keuze bij de bescherming van babies of medewerkers in een productie-omgeving. Voor veiligheidssystemen leveren wij stuurventielen, 1oo2 redundante ventielen of spoelen en 2oo2 redundante besturingssystemen â&#x20AC;&#x201C; beschikbaar met individueel gecertificeerde stuurventielen of als compact Actuator Control Systeem. Daarnaast beschikken we over een omvangrijke keuze aan certificaten voor explosiegevaarlijke omgevingen. Dit maakt ASCO Numatics tot de preferred supplier in procesinstallaties wereldwijd. Voor nadere informatie bel 033 277 79 11, e-mail info@asconumatics.nl of bezoek www.asconumatics.nl

3933 ASCO Medical ad-Petrochem 132x185 DUTCH.indd 1

ATEX & IEC Ex Zone 1 LED Lighting

26/06/2014 13:02

T:+31 (0)36-5368216 E:info@dexter.eu Distributor for Raytec

LED by Design Floodlight | Emergency | Linear | Bulkhead Transportable | Handrail

UK Designed and Manufactured

www.raytecled.com

08_asco_dexter.indd 1

01-10-14 09:22

ChEMIEBEdRIJvEN STEEdS MEER BEzIg MET duuRzaaMhEId Het overgrote deel van de grote chemiebedrijven wil graag koploper zijn bij de productie van duurzame chemicaliën en chemische producten. Volgens een enquête gehouden door het onderzoeksbureau ICIS in opdracht van het Amerikaanse cleantech bedrijf Genomatica vindt maar liefst 81 procent het een belangrijk thema. De enquête werd voor de derde keer gehouden en in totaal deden er 958 mensen uit de hogere managementslagen mee. Opvallend is dat de interesse voor duurzame chemicaliën onder klanten het afgelopen jaar is toegenomen, met als voornaamste interessegebieden plastic verpakkingen en kunststoffen. Zo’n tachtig procent gaf aan meer interesse te hebben in alternatieve, duurzame varianten. Producenten zijn meer geïnteresseerd in het produceren van gespecialiseerde chemicaliën en polymeren met behulp van hernieuwbare grondstoffen. Bijna drie kwart van alle deelnemers verwacht dat hun bedrijf meer duurzame versies van hun huidige producten zal aanbieden en dat dit veel voordelen op de lange termijn oplevert. Het streven is om in de toekomst de afhankelijkheid van petrochemische grondstoffen te verminderen.

gRoEN lIChT vooR CoBRa-kaBEl TenneT en het Deense TSO Energinet.dk gaan van start met de Cobra-kabel, een nieuwe ruim driehonderd kilometer lange onderzeese gelijkstroomverbinding die het Nederlandse en Deense elektriciteitsnet rechtstreeks met elkaar zal verbinden. De verbinding zal naar verwachting begin 2019 gereed zijn. De nieuwe interconnector krijgt een transportcapaciteit van circa zevenhonderd megawatt en loopt van Eemshaven (Nederland) naar Endrup (Denemarken). De verbinding wordt uitgevoerd als een hoogspanningsgelijkstroomkabel (High Voltage Direct Current, HVDC) omdat er dankzij deze gelijkstroomtechniek weinig verliezen optreden bij elektriciteitstransport over lange afstanden en er dus vrijwel geen stroom verloren gaat.

CoNSoRTIuM oNTvaNgT 1,5 MIlJoEN EuRo vooR SMaRT MaTERIalS Provincie Overijssel heeft 1,5 miljoen euro ontwikkelingssubsidie toegekend aan een consortium geleid door TenCate voor het open innovatiecentrum The Factory of the Future. Het project heeft als doel de productie van geavanceerde TenCate-materialen nog duurzamer en slimmer te maken, een smart production met smart materials. Met nieuwe technologieën, zoals digitale inkjettechnologie, kunnen in de nabije toekomst nieuwe innovatieve materialen worden geproduceerd. Digitale inkjettechnologie heeft als voordeel dat kan worden ingespeeld op individuele klanteisen (mass customization en on demand delivery) en dat processen digitaal kunnen worden ingelezen door de koppeling van het productieproces via internet aan diverse relatienetwerken.

BRENT RUWE OLIEKOERS 110

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

105

100

13 14 15 18 19 20 21 22 25 26 27 28 29 2

AUGUSTUS

9 10 11 12 15 16 17 18 19 22

Als het aan Brussel ligt, moet Nederland het tekort aan vakmensen snel verminderen, wil het zijn concurrentiepositie niet verliezen.In technische beroepen zijn meer specialisten nodig. In een jaarlijks rapport over het concurrentievermogen van Nederland en andere EU-lidstaten stelt de Europese Commissie dat het een uitdaging wordt voor Nederland om de concurrentiepositie in de toekomst te handhaven en te verbeteren. Nederland vormt nu nog samen met Duitsland, Denemarken en Ierland de kopgroep van de 28 EU-landen. Naast het investeren in vakmensen is het volgens Brussel ook nodig om het voor midden- en kleinbedrijf makkelijker te maken om te lenen en investeren. Voor de derde keer op rij staat akzoNobel op nummer één in de jaarlijkse dow Jones Sustainability Index (DJSI)-ranglijst, met meer dan 350 ondernemingen in de categorie ‘Materials’ Industrie. Ton Büchner, CEO van AkzoNobel: ‘We zijn zeer trots op het behouden van de eerste plaats en onze medewerkers verdienen een groot compliment. Het betekent dat we effectief gebruikmaken van de DJSI om onze duurzaamheidprestaties te blijven verbeteren, wat ons beter in staat stelt om in de toenemende behoeften van de bevolking van onze planeet te voorzien.’ Honderd gele stoelen proberen hun weg naar het Binnenhof in Den Haag te vinden. De stoelen zijn een protestactie tegen Nederlandse proefboringen naar schaliegas. De Duitse politieke partij Bündnis 90/die Grünen wil met de actie laten zien dat er geen behoefte is onder de mensen naar het boren van schaliegas. Vanuit het Duitse Brüggen zijn de stoelen hun reis begonnen. Ze zijn genummerd en op honderd verschillende plaatsen langs de grens met Nederland verspreid. Op de stoelen staat informatie over de boringen en wordt opgeroepen de stoel mee te nemen richting Den Haag. Het is de bedoeling dat alle stoelen 15 november de hofstad hebben bereikt.

september

PETROCHEM 10 – 2014

07_9_D_feiten-cijfers.indd 9

30-09-14 14:55

Havep moet je hebben...

AP P

VED BY RO

OFESS

Voor

ons

geen

twijfel

mogelijk als het om werkkleding gaat. Wij werken er elke dag in, dus wij weten waar we het over hebben. Als je alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar optelt en je kijkt ook naar prijs, service en levering, kom je tot maar één conclusie: HaVeP moet je hebben.

Bescherming Draagcomfort Duurzaam Visitekaartje voor bedrijf

TEL MAAR OP!

John Senior operator

Paul Shiftleader

MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?

KIJK OP WWW.HAVEP.COM /CHEMIE T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E verkoop@havep.com

Adv A4 Havep Chemie-2014-V1-II.indd 1 10_havep.indd 1

10-03-14 10:46 17:04 30-09-14

FOTO: ExxONMOBIl

FEITEN BUITENLAND

ExxONMOBIL INVESTEErT ExTrA IN EUrOPESE rAFFINADErIJEN ExxonMobil gaat meer investeren in raffinaderijen in Europa, met de upgrade van een unit in de Slagen-raffinaderij in Noorwegen. In een regio waar de meeste plants dreigen te sluiten, kan dit wellicht zorgen voor een nieuwe trend in de industrie. In een persbericht zegt Exxon een nieuwe processing unit te willen bouwen om de productie van hoge kwaliteit vacuümgasolie mogelijk te maken. Een nieuwe flash wordt gebruikt om de gasolie te produceren en zal de productie van zware stookolie vervangen. ‘De nieuwe unit zorgt voor verbetering in het product op een erg energie-efficiënte manier, waardoor de leiderspositie van onze assets in de industrie verder zal worden verstevigd’, aldus Stephen Hart, regionaal directeur van ExxonMobil Refining & Supply. Het is niet bekend wat de upgrade van de unit zal gaan kosten. Het bericht van de upgrade volgt eerdere investeringsberichten van Exxon, dat één miljard dollar in zijn Antwerpse raffinaderij pompt. Veel andere bedrijven lijken juist huiverig om in een verminderde Europese industrie te investeren. De Europese raffinaderijen van Exxon vormen met een dagelijkse productie van 1,6 miljoen vaten per dag bijna een vijfde van de totale Exxon-productie wereldwijd van 5,3 miljoen vaten per dag.

MILIEUrAMP KOST BP MOGELIJK 18 MILJArD DOLLAr

st gelez ee

m .nl

op ww

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

11_E_FCbuitenland.indd 11

Drie sleepboten hebben de nieuwe FPSO Petrojarl Knarr van Zuid-Korea naar Noorwegen gesleept in slechts 61 dagen. Medio september werd het schip (256m lang, 48m breed en een laadvermogen van 135.000 ton), een van de grootste floating production and storage units (FPSO) ter wereld, afgeleverd in de haven van Haugesund. Het schip is gebouwd door Samsung Heavy Industries in Zuid-Korea, en is eigendom van Teekay Corporation. Petrojarl Knarr zal worden ingezet in het Knarr-veld voor de kust van Noorwegen.

Het is een van de grootste milieurampen aller tijden, de explosie op het boorplatform Deepwater Horizon in de Golf van Mexico. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de ramp waarbij elf mensen om het leven kwamen en waardoor naar schatting 4,2 miljoen vaten olie w in zee zijn gelekt, heeft geleid tot een van de grootste rechtszaken in .p e tro c de Verenigde Staten. De Amerikaanse rechter, Carl Barbier, oordeelt dat de Britse oliemaatschappij nalatigheid en roekeloosheid kan worden verweten. BP hangt daardoor nu een boete van achttien miljard dollar boven het hoofd, omgerekend bijna veertien miljard euro. Deze boete staat nog los van de meer dan honderdduizend burgers, bedrijven en overheden. Zij hebben bij elkaar zo’n drieduizend rechtszaken ingediend en eisen bij elkaar rond de 42 miljard dollar. De rechter uit New Orleans schetst in een 153 pagina’s tellend document een vernietigend oordeel, waarin zelfs wordt gesproken over mogelijke opzet. BP kan volgens hem voor 67 procent verantwoordelijk worden gehouden voor de ramp. Het bedrag van achttien miljard dollar is niet zomaar uit de lucht gegrepen. Er kan volgens Washington onder de Clean Water Act wet een maximum boete van 4.300 dollar per gelekt olievat worden opgelegd. Met een schatting van 4,2 miljoen vaten kan die boete dus oplopen tot achttien miljard dollar. Volgens het bedrijf zelf zijn er echter “maar” 2,5 miljoen vaten in de zee gelekt. De ramp was de grootste milieuramp in de Verenigde Staten en BP heeft al ruim 28 miljard dollar betaald om de schade destijds op te ruimen. Daarnaast is er in 2012 ook 4,5 miljard dollar betaald aan strafrechtelijke boetes. BP liet in een persbericht weten het grondig oneens te zijn met de uitspraak en in hoger beroep te gaan. Grove nalatigheid met betrekking tot het ongeval wordt volgens het concern niet ondersteund door het bewijsmateriaal dat is gevonden tijdens het proces.

Wintershall breidt zijn olie- en gasproductie in de Noordzee uit. De BASF-dochter neemt belangen over van Statoil in de velden Gjøa (5 procent) en Vega (24,5 procent; hier wordt het bedrijf ook operator). Ook neemt het bedrijf belangen van Statoil over in het ontwikkelingsproject Aasta Hansteen (24 procent), de Asterix ontdekking (19 procent) en het Polarled pijpleidingproject (13,2 procent). Het bedrijf verhoogt zo zijn productie in Noorwegen van veertignaar zestigduizend vaten olie-equivalenten per dag. Voor de belangen betaalt Wintershall 1,25 miljard dollar (970 miljoen euro).

Offshore olie- en gasbedrijven gebruiken steeds vaker onderzeese installaties die op de zeebodem verankerd zijn. Elk veld vraagt om eigen oplossingen, op maat gemaakte installaties en speciale schepen met aangepast gereedschap om de systemen te installeren. Statoil heeft DNV GL gevraagd een Joint Industry Project (JIP) op te zetten om een norm daarvoor te ontwikkelen. Het is een open project waarin diverse operators kunnen samenwerken om voordelen voor de hele subsea-keten te behalen. Statoil denkt aan gestandaardiseerde tie-in-technologie: verschillende modules kunnen met standaard tie-ins aan elkaar worden geknoopt tot een complete installatie. De eerste stap is nu om ideeën en input vanuit de toeleverende industrie binnen te krijgen om een standaard te ontwikkelen.

PETROCHEM 10 – 2014

30-09-14 14:57

INTERVIEW

Van Deltalinqs ‘moet’ niks

PETROCHEM 10 – 2014

12_13_14_15_O_Interview.indd 12

01-10-14 09:51

Het bedrijfsleven in de Rotterdamse haven denkt tegenwoordig minder unaniem in het gezamenlijke belang dan pakweg 25 jaar geleden, is de observatie van Cees-Jan Asselbergs, directeur van Deltalinqs. Over het belang van de aanleg van de Blankenburgtunnel is iedereen het wel direct eens, maar gaat het bijvoorbeeld om de garantie van vijfhonderd technische stageplaatsen, de invoering van het Digitale Safety Paspoort (DSP) of een gezamenlijke oefenfabriek op de RDM Campus, dan wordt het draagvlak al gauw beïnvloed door afzonderlijke belangen. ‘Om zaken toch gezamenlijk aan te pakken, moeten we steeds meer ruimte geven aan afzonderlijke wensen. Veel meer in maatwerk denken dus, en dat kan ook.’

FOTO’s: WiM RaaijEn

Wim Raaijen

‘Ik blijf het verwarrend vinden dat je bijvoorbeeld op de ene locatie maximaal dertig kilometer per uur mag rijden, op de andere veertig en op weer een andere site mag het niet harder gaan dan twintig kilometer per uur. Ik zal altijd blijven strijden voor meer eenheid, meer duidelijkheid in de Rotterdamse haven’, stelt Cees-Jan Asselbergs. ‘De internationale concerns hanteren ‘huisregels’ terwijl wij graag een gezamenlijke Rotterdamse aanpak voor staan. Hoofdkantoren zouden hun regionale vestigingen daar meer ruimte voor moeten bieden.’ De trend van verdergaande individualisering in de westerse samenleving is merkbaar, stelt Asselbergs. Het Rijnlandse model waarbij saamhorigheid belangrijk is, heeft steeds meer plaats gemaakt voor het meer zakelijke Anglosaksische model. En de scherpe kantjes zijn voelbaar, merkt Asselbergs. De directeur van de belangenbehartiger van de bedrijven in de Rotterdamse haven heeft de laatste decennia alles van dichtbij zien veranderen. Bedrijven plaatsen hun afzonderlijke belang steeds meer boven het gezamenlijke belang. ‘Ik heb het beeld dat de Rotterdamse industrie 25 jaar geleden echt veel meer als één groep opstelde. Er is ook veel minder tijd om bij elkaar te komen. Alles moet efficiënter. Meer met minder mensen. En dan is er steeds minder tijd om over gezamenlijke activiteiten en initiatieven te praten.’ Niks moet En toch zijn en blijven er uitdagingen die je het beste met vereende kracht kunt aanpakken. Een gezamenlijk vraagstuk is bijvoorbeeld het tekort aan technisch personeel. Asselbergs

PETROCHEM 10 – 2014

12_13_14_15_O_Interview.indd 13

01-10-14 09:51

ziet dat verschillende programma’s hun werk doen. ‘Met de aanwas van procesoperators zijn we op de goede weg, maar in het onderhoud zijn er nog steeds grote tekorten. Om daarin verandering te brengen moet de industrie als groep optreden. Door bijvoorbeeld gezamenlijk garant te staan voor vijfhonderd stageplaatsen. Bedrijven die na de stage geen uitzicht kunnen bieden op een baan, moeten toch mee doen. Mogelijk kan de stagiair na de stage wel bij een collega-bedrijf aan de slag. En later kan het wellicht precies andersom liggen.’ Als ieder bedrijf op de korte termijn denkt, worden er volgens Asselbergs kansen gemist. Het creëren van draagvlak voor een gezamenlijk programma is één, maar als het om implementatie gaat, wordt het een weg van vallen en opstaan. ‘Als je dan een oplossing presenteert, hoor je terug dat “het van Deltalinqs moet”. Dat terwijl ze in een eerder stadium zelf voor een gezamenlijke aanpak hebben gekozen. Van Deltalinqs moet niks.’

Ali B. Inmiddels denken ze er bij Deltalinqs aan om allerlei oplossingen modulair op te bouwen. Als het bijvoorbeeld om veiligheidsinstructies gaat. ‘Zo ging het ook bij de gezamenlijke poort-video. Waarom niet een generieke veiligheidsvideo voor bezoekers van alle fabriekslocaties? Op zich zagen de meeste bedrijven wel het nut in van meer eenheid en duidelijkheid. Maar verschillende bedrijven willen ook dat zo’n video overkomt als bedrijfspecifiek.’ Deltalinqs wil daarom meer ruimte maken voor de afzonderlijke look and feel van bedrijven. Ook bij de invoering van het Digitale Safety Paspoort willen we ruimte geven voor afzonderlijke wensen. ‘Zo’n paspoort willen we niet op commerciële basis op de markt brengen. Het moet een community-product zijn. Het allermooiste is natuurlijk als alle bedrijven het gaan invoeren en het tegelijkertijd als toegangspas gaan gebruiken. Maar dat blijkt gewoon niet haalbaar te zijn. Misschien hebben we het wel te ambiti-

Cees Jan Asselbergs: ‘Ik zal altijd blijven strijden voor meer eenheid, meer duidelijkheid in de Rotterdamse haven.’

eus ingestoken. Bedrijven willen de vrijheid om ook zelf keuzes te maken. Moet ik altijd denken aan die reclame van Ali B., die ook meer keuzemogelijkheden wil hebben bij de provider van zijn mobieltje. Je kunt pizza toch ook bestellen met of zonder salami. Bij het Digitale Safety Paspoort bieden we nu ook meer mogelijkheden aan. Belangrijk is dat op het paspoort veel informatie staat over de veiligheidsachtergrond van de drager. Dat is informatie die alle bedrijven dan gezamenlijk kunnen benutten. Daarnaast kan een bedrijf voor extra functionaliteit kiezen, de pas bijvoorbeeld tegelijkertijd als toegangspas gebruiken voor een specifieke locatie. Platina, Goud, Zilver en Brons zijn de verschillende keuzemogelijkheden.’ Als de bodem maar hetzelfde is, om de vergelijking van Ali B. nog even verder door te trekken. Jaardiner Een ander onderwerp dat ook om een brede coalitie vraagt, is de realisatie van een levensgrote proeffabriek op de RDM Campus. Wie daar wel eens rondloopt, heeft verschillende onderdelen al zien liggen. Belangrijk is dat de installatie ook daadwerkelijk in elkaar wordt gezet en als leerfabriek kan fungeren. ‘Het zou toch

PETROCHEM 10 – 2014

12_13_14_15_O_Interview.indd 14

01-10-14 09:51

‘Ik heb het beeld dat de Rotterdamse industrie 25 jaar geleden zich echt veel meer als één groep opstelde.’ geweldig zijn als leerlingen kunnen oefenen om op twintig meter hoogte een flens te bevestigen, of andersoortig onderhoud kunnen doen? Met de proeffabriek kunnen we de praktijk levensecht nabootsen, inclusief valbescherming en andere veiligheidsmaatregelen. Daarvoor is op een fabriekslocatie doorgaans geen ruimte.’ Het is echter wel een enorme uitdaging om de ongeveer tien miljoen euro bij elkaar te brengen die nodig is voor de constructie. ‘Momenteel proberen we vijftig procent door de rijksoverheid te laten financieren. De andere helft moet uit de regio komen. De gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf, maar zeker ook het bedrijfsleven. Naast fabriekseigenaren, denken we ook aan de isolatiebranche, steigerbouwers, industriële reinigers en brancheorganisaties als Profion en Vomi. De organisatorische opzet zou in de vorm van een coöperatie kunnen zijn waar alle stakeholders, inclusief het mbo en hbo beroepsonderwijs aan deelnemen. Een publiek private samenwerking waar-

bij zij zich committeren aan het gebruik van deze unieke ‘state of the art’ installatie voor hun specifieke opleidingen en trainingen met volop aandacht voor alert en veilig werken.‘ De plannen voor deze oefenfabriek zijn er al heel lang. Daarom vindt Asselbergs het hoog tijd dat er spijkers met koppen worden geslagen. ‘Dit jaar moet het toch wel tot een business case komen, zodat we in januari, tijdens ons traditionele jaardiner, met een definitief ja of nee kunnen komen.’ Warmtenet En er zijn nog verschillende andere mogelijkheden voor de Rotterdamse industrie om gezamenlijk op te trekken. Zo steunt Asselbergs van harte het idee van Tebodin om in de Botlek een centrale locatie voor aannemers in te richten om van daaruit te werken bij de verschillende onderhoudstops in de regio. Dat kan de logistiek tijdens drukke stopperiodes beduidend efficiënter maken. Ook wil hij een lans breken voor brede

steun aan het Rotterdam Climate Initiative, dat de laatste tijd wat lijkt af te bladderen. ‘Niet voor elk afzonderlijk bedrijf zit er misschien voordeel in duurzame initiatieven, maar de industrie moet wel blijven meedoen aan de klimaatdiscussie en concrete projecten ondersteunen en uitvoeren. Veel Rotterdammers staan niet zo stil bij het reduceren van de CO2-emissies, maar interesseren zich meer in de verbetering van de luchtkwaliteit. Dat merken ze aan den lijve. Met de introductie van LNG, waterstof en biobrandstoffen werken de industrie en de logistieke bedrijven daar hard aan. Dat wordt daarmee concreter voor de Rotterdammer. En met een groot project als het Warmtenet, waarbij restwarmte uit de industrie wordt ingezet in de bebouwde omgeving van Rotterdam en straks tot in Den Haag, wordt de industriële haven ook de goede buur die warmte kan bieden. Misschien is het effect daarvan voor een afzonderlijk bedrijf niet altijd meetbaar, maar wil de industrie aan een gezonde toekomst werken, dan zijn dergelijke projecten erg belangrijk. En uiteindelijk is maatschappelijk draagvlak voor de economische activiteiten van dé industrie in het belang van elk afzonderlijk bedrijf dat hier in de haven opereert.’ W

PETROCHEM 10 – 2014

12_13_14_15_O_Interview.indd 15

01-10-14 09:52

LOGISTICON WATER TREATMENT DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Demiwater

Afvalwater

25 JAAR

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie huur installaties mogelijk Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

logisticon adv A4_v1.indd 1 16_logisticon.indd 1

Logisticon Water Treatment b.v. Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

25 JAAR

22-04-14 10:46 13:28 30-09-14

ACTUEEL

Overdruk oorzaak van explosie bij Shell Moerdijk Overdruk in een reactor, door een onverwachte reactie tussen ethylbenzeen en de katalysator in het vat, veroorzaakte de explosie en brand bij Shell Moerdijk zo’n vier maanden geleden. Dat heeft het concern na intern onderzoek vastgesteld. Met de opgedane kennis uit het onderzoek kan een soortgelijk FOTO: SHELL

incident in de toekomst worden voorkomen. Liesbeth Schipper

Het incident op 3 juni gebeurde in een van de fabrieken van Shell Moerdijk waar styreenmonomeer en propeenoxiden worden geproduceerd. Dit zijn grondstoffen voor de productie van kunststoffen. Door een overdruk in de reactor van de fabriek deed zich laat in de avond een explosie voor, die resulteerde in een brand. Twee werknemers raakten gewond. Opwarmen Bij de productie van styreenmonomeer en propeenoxiden wordt een katalysator gebruikt, een hulpstof bij de chemische reactie. De katalysator was op het moment van het incident net ververst en werd gereedgemaakt voor productie. Een stap in deze specifieke procedure is het opwarmen van de katalysator door deze te spoelen met verwarmd, vloeibaar ethylbenzeen. Tijdens deze processtap reageerde de katalysator zodanig met het ethylbenzeen dat de temperatuur en de druk in de reactor snel opliepen. Kleine veranderingen in de samenstelling van de katalysator hebben bijgedragen aan het

incident, hoewel deze veranderingen binnen de bandbreedte van de sales-specificatie bleven. Ook een ongelijkmatige verdeling van het vloeibare ethylbenzeen over de katalysator was een factor. Als onderdeel van het onderzoek hebben hoogleraren van de universiteiten Delft en Utrecht de resultaten getoetst. Opstartprocedure Shell sluit andere fysieke oorzaken van de explosie uit. De opstartprocedure is op de juiste wijze uitgevoerd en de installatie bevond zich in een goede staat van onderhoud. ‘Nu blijft natuurlijk wel de vraag: hoe zijn we hier gekomen?’, zegt Paul Buijsingh, general manager Shell Moerdijk, in een interview met RTV Rijnmond. Daarom is Shell nog bezig met een tweede deel van het onderzoek. ‘We begrijpen inmiddels wat er fysiek is gebeurd, maar nu moeten we proberen te begrijpen waarom we daar zijn gekomen.’ Buijsingh verwacht niet dat een soortgelijk incident zich binnen Shell nog een

keer zal voordoen. ‘Wij weten dit nu, dus we gaan dit voorkomen en niet meer zo doen. En we willen via deze openbare aankondiging ook andere industrieën waarschuwen voor dit fenomeen.’ De onderzoeksresultaten worden daarom binnen de industrie gedeeld en ook met externe instanties die eveneens onderzoeken uitvoeren naar het incident. Andere instanties die de explosie onderzoeken zijn de Onderzoeksraad voor Veiligheid, het ministerie van Justitie, de beheerder van de vergunningen en de verzekeraars. Buijsingh: ‘Die zijn ook allemaal op zoek naar een antwoord op de vraag: wat is de onderliggende oorzaak hiervan?’ Toekomst Shell is van plan de fabriek te herbouwen en opnieuw in gebruik te nemen. De eerste werkzaamheden van dit project zijn al gestart. Het bedrijf is begonnen met de ontmanteling van delen van de fabriek. Veiligheid heeft hierbij de hoogste prioriteit. n

PETROCHEM 10 – 2014

17_Q_artikel.indd 17

01-10-14 09:06

PROJECT

Flexibiliteit noodzaak voor Europese krakers Het is buigen of barsten voor de Europese raffinage en petrochemie. Total heeft ervoor gekozen haar Antwerpse complex aan te passen zodat dit kan blijven meespelen op de wereldmarkt. Het concern investeert een miljard euro in Antwerpen en een groot deel daarvan gaat naar twee projecten: OPTARA en ROG. Liesbeth Schipper

LONGREAD RAFFINAGE Total is niet de enige die investeert in het Antwerpse raffinage- en chemiecomplex. Ook ExxonMobil heeft een forse investering in zijn raffinaderij in Antwerpen aangekondigd. Hoe staat het met de raffinagemarkt? Lees er meer over in de digitale longread op www.petrochem.nl

Voor de petrochemie gaat het vooral om feed flexibility, stelt Hilde Luystermans, algemeen directeur van Total Antwerpen. ‘Als thermische krakers willen overleven, is het een absolute noodzaak dat ze flexibel zijn in hun voeding. Alleen op die manier kunnen ze hun marges in stand houden en verbeteren.’ De Groep investeert daarom fors in Antwerpen. Luystermans: ‘De nieuwste thermische krakers die in de wereld worden gebouwd, zijn ethaankrakers. Ethaan is goedkoper dan nafta en we verwachten dan ook dat de Verenigde Staten vanwege het rijkelijk aanwezige shale gas nog verder in die richting zal schuiven. Onze naftakrakers kunnen daarmee niet concurreren.’ Zij rekent voor dat polyetheen uit etheen van een ethaankraker maar de helft kost van hetzelfde product dat uit nafta is gemaakt. ‘We hebben dus alternatieven voor nafta nodig, en één daarvan is raffinaderijgas. Dit gebruiken we nu nog als stookgas voor verschillende ovens, maar we gaan in de nabije toekomst een deel ervan inzetten als grondstof voor de kraker. Om het stookgas aan te vullen, kopen we meer aardgas in. We wisselen

DRIE BEDRIjVEN, ééN PLATFORM Total bezit drie productiefaciliteiten in het Antwerpse havengebied, die een geïntegreerd platform voor raffinage en petrochemie vormen. De raffinaderij in Antwerpen verwerkt jaarlijks zeventien miljoen ton ruwe aardolie tot brandstoffen en producten die verder kunnen worden gebruikt in de chemieketen. Op de site staan één stoomkraker en 31 fabrieken voor destillatie, conversie, zuivering en blending. Daarnaast zijn er ook nog 162 opslagtanks. Het is de grootste en meest complexe raffinaderij van het concern en de nummer drie in Europa. Naast de raffinaderij ligt Total Olefins Antwerp, waar nafta, butaan en propaan worden verwerkt tot onder andere etheen, propeen, butadieen en tolueen. Deze producten worden vervolgens bij Total Polymers Antwerp omgezet in hoge-dichtheidspolyetheen. De site is ook via pijpleiding verbonden met Feluy, waar Total eveneens polyetheen, polypropeen en polystyreen produceert.

dus eigenlijk nafta met aardgas uit.’ Total verwacht twintig procent nafta te kunnen vervangen door een deel van de raffinaderijgassen in te voeden op de krakers. Bovendien kunnen drie kraakovens in plaats van twee met butaan worden gevoed. Luystermans: ‘De specificaties voor benzine laten in de winter meer butaan toe dan in de zomer. Overtollige butaan kunnen we daarom in de zomer als voeding gebruiken voor de thermische krakers.’

Verschuiven Feedstock-flexibiliteit is dus een absolute noodzaak om de Europese krakers weer competitief te maken. Maar er is meer nodig om de raffinaderijen te laten voortbestaan. ‘We moeten maken waar de markt om vraagt. In Europa is nog altijd een tekort aan diesel, en voor benzine geldt een overcapaciteit. Daarom verschuiven Europese raffinaderijen allemaal naar de dieselmarkt en verminderen ze de productie van zware stookolie. Daarnaast geldt dat de raffinaderijen aan wettelijke specificaties moeten voldoen. Er moet dus steeds verder worden ontzwaveld. En bovendien moeten we zo competitief mogelijk opereren, dus een zo hoog mogelijke waarde uit onze grondstoffen halen.’ Daarom is er bij Total in Antwerpen ook nog een tweede project gaande. Er wordt een nieuwe solvent deasfaltering-eenheid gebouwd om vacuümresidu (stookolie) te verwerken. Dit wordt nu nog door thermisch kraken omgezet in lichtere producten, zoals gasolie, kraakbenzine en gas, maar in de nieuwe en in een aangepaste installatie wordt het vacuümresidu omgezet in kwalitatief hoogwaardige oliecomponenten. Dit betekent dat er minder zware stookolie wordt geproduceerd en meer ontzwavelde diesel en huisbrand-

PETROCHEM 10 – 2014

18_19_21_S_artikel 4.indd 18

30-09-14 14:57

FOTO: GAZET VAN ANTWERPEN

olie met een ultralaag zwavelgehalte. Daarmee speelt de site in op de verschuiving van de vraag naar deze producten. Dit project kan overigens niet los worden gezien van de raffinaderij in Vlissingen, een joint venture van Total (55 procent) en Lukoil (45 procent). Omdat de raffina-

derij in Antwerpen zelf niet voldoende vacuümresidu produceert, wordt dit namelijk aangevuld met een zelfde stroom uit de raffinaderij in Vlissingen. Andersom zal er minder vacuümgasolie, een zware destillatiefractie, in Antwerpen worden verwerkt, en gaat deze stroom

juist naar Vlissingen voor verdere behandeling. Luystermans: ‘Dit resulteert erin dat we in Antwerpen en Vlissingen samen dertig procent minder stookolie zullen produceren. Vooral in Vlissingen boeken we winst, want dat wordt een stookolievrije fabriek.’

HET ROG-PROjECT ROG staat voor Refinery Off Gases. Dit project is er om de waardevolle koolwaterstoffen die de raffinaderij in haar gasnetwerk heeft, te valoriseren. Op dit moment worden deze gassen nog gebruikt als stookgas voor verschillende ovens. Het gaat om twee types afgassen die waardevolle componenten bevatten. Ten eerste zijn er de onverzadigde afgassen. Het betreft dan een mengsel van met name methaan, waterstof, etheen, ethaan, propeen en propaan. Vooral het grote aandeel van etheen en propeen maakt deze gassen interessant. Deze kunnen namelijk direct worden behandeld in de bestaande zuiveringssectie van de stoomkrakers. Een nieuw te bouwen scheidingseenheid zal de onverzadigde afgassen wel eerst voorbehandelen. Deze voorbehandeling is nodig om schadelijke componenten uit de stroom te halen, die bijvoorbeeld giftig zijn voor de in de processen gebruikte katalysatoren. Ten tweede zijn er de verzadigde afgassen die grotendeels bestaan uit ethaan, propaan, butaan, methaan en waterstof. Vooral het grote aandeel ethaan, propaan en butaan

maakt deze afgassen erg geschikt als grondstof voor de stoomkraker. Total verwacht twintig procent nafta te kunnen vervangen door de verzadigde afgassen in te voeden op de krakers. Bovendien kunnen door het verhoogde butaanaanbod drie kraakovens in plaats van twee met butaan worden gevoed. Bijzonder aan het project is dat een groot deel van de nieuwe installaties buiten de site wordt gebouwd. De contractor maakt buiten de omgeving van de draaiende fabriek modules en koppelt die later op de site aan elkaar. Opstart: begin 2017 Contractor: Kinetics Technology, een dochter van Maire Tecnimont, is geselecteerd voor de engineering, procurement en construction van het project, en voor EPC-ondersteuning bij het aanpassen van de bestaande naftakraker. Het grootste deel van het contract is lump sum turnkey en de totale waarde ervan is ongeveer 190 miljoen euro.

PETROCHEM 10 – 2014

18_19_21_S_artikel 4.indd 19

30-09-14 14:57

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord. Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons â&#x20AC;&#x2DC;maatwerk in waterâ&#x20AC;&#x2122; voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

20_evides.indd 1

01-10-14 09:22

HET OPTARA-PROjECT OPTARA staat voor OPTimalisatie Antwerpen Rotterdam Amsterdam Area. Dit project betreft een uitbreiding en aanpassing van de bestaande olieraffinaderij. Op dit moment wordt vacuümresidu in de visbreaker-eenheid door thermisch kraken omgezet in lichtere producten, zoals gasolie, kraakbenzine en gas, en in een minder viskeus residu. In nieuwe en aangepaste installaties wordt het vacuümresidu omgezet in kwalitatief hoogwaardige oliecomponenten, waarna deze verder worden verwerkt in bestaande installaties. Op de raffinaderij in Antwerpen zal daarom een nieuwe solvent deasfaltering-eenheid worden gebouwd om het vacuumresidu te verwerken. De technologie daarvoor is van KBR. Bovendien worden de twee treinen van de ontzwavelingseenheid voor atmosferisch residu gescheiden en aangepast. De ene trein blijft atmosferisch residu verwerken, maar wordt

gedebottlenecked voor een hogere doorzet. De andere trein wordt omgebouwd tot een mild hydrocracking eenheid om onder andere het tussenproduct uit de deasfaltering-eenheid te kunnen verwerken. Deze fabriek krijgt ook een nieuwe scheidingssectie. Opstart: begin 2016 Contractors: Fluor Haarlem verzorgde de FEED Tecnicas Reunidas is geselecteerd voor de engineering, procurement, construction en commissioning van de nieuwe deasfaltering-eenheid, de nieuwe mild hydrocracking eenheid en de revamp van de bestaande ontzwavelingseenheid voor atmosferisch residu. Het gaat om een lump sum turnkey contract ter waarde van ongeveer 300 miljoen euro.

Flexibeler Tegelijkertijd met de aanpassing en bouw van nieuwe eenheden worden ook installaties gesloten. Zo wordt de kleinste en oudste stoomkraker op het Antwerpse platform gesloten en ontmanteld. Luystermans: ‘We spelen daarmee in op de overcapaciteit in Europa. We investeren alleen in de beste plants. De kraker wordt op dit moment overigens al niet meer gebruikt.’ Ook sluit Total de kleinste en oudste productielijn voor polyetheen. ‘We passen op dit moment de grootste polyetheenlijn aan, zodat deze flexibeler is en meer competitieve producten kan maken. We zijn er volop mee bezig en verwachten dit project voor het einde van het jaar rond te hebben. Op dat moment kunnen we de oude lijn sluiten.’

Synergie De moeilijke, Europese raffinagemarkt vraagt om een heldere strategie, stelt Luystermans: ‘We richten ons op een integratie van raffinage en chemie. Daarom hebben we onze activiteiten herschikt. Marketing staat voortaan los van de industriële activiteiten, en raffinage en chemie gaan juist meer samenwerken zodat we synergie kunnen bereiken.’ Om te concurreren met de beste spelers in de wereld heeft Total ook strategische platforms aangewezen. ‘De Antwerpse sites voldoen aan de eisen om zo’n platform te zijn. Geografisch liggen de sites goed en de chemie en raffinage is er geïntegreerd. Die integratie versterken we nu door de raffinaderijgassen te valoriseren in de thermische krakers.

Bovendien verschuiven we door het tweede project onze capaciteit en bewegen we zo mee met wat de markt wil.’ Door nu te investeren in Antwerpen, breng Total de site op wereldniveau. ‘De site in Vlissingen is daarbij een satelliet van het grote platform in Antwerpen. Dat betekent overigens niet dat de ene site belangrijker is dan de andere. Ze vullen elkaar aan.’

Gezond Het moderniseringsproject in Antwerpen geeft aan dat Total in Antwerpen blijft produceren. Om beide projecten te financieren steekt Total maar liefst 1 miljard euro in het platform. Luystermans ziet de

toekomst dan ook positief in. ‘Er is een grote kans dat we de raffinage en chemie in Europa houden. En gezond houden. Deze investeringen zijn natuurlijk fantastisch, maar het sluiten van niet rendabele installaties is ook goed, om de beter presterende installaties te behouden. Wat dat betreft doen ze het in de Verenigde Staten beter. Als daar iets niet rendeert, sluiten ze de activiteit meteen. In Europa houden we zo’n fabriek om sociale redenen langer open, maar in the long run is dat eigenlijk minder sociaal. Het is beter om sluiten en vernieuwen samen te laten gaan. Bovendien biedt het de mensen op de site fantastische mogelijkheden. Zij evolueren mee op nieuwe installaties.’ n

PETROCHEM 10 – 2014

18_19_21_S_artikel 4.indd 21

30-09-14 14:57

22_MOB.indd 016_mob.indd 11

30-09-14 10:46 07-03-2011 16:40:39

PROJECT-UPDATE

Project: Biopropaan Neste Oil Bijzonderheden: Bouw van een installatie voor de productie van biopropaan. Daarnaast wordt er ook geïnvesteerd in nieuwe opslagtanks en pijpleidingen op de raffinaderij. Opdrachtgever: Neste Oil Waar: Rotterdam Afronding: eind 2016

Project: Tankopslagterminal ADPO Bijzonderheden: Bouw van 37.000 kubieke meter aan tankopslagcapaciteit en een opslagruimte voor chemicaliën van 10.000 vierkante meter. In een tweede fase komt er nog 60.000 kubieke meter opslagcapaciteit bij. Opdrachtgever: ADPO Waar: Antwerpen Afronding eerste fase: mei 2015

Project: Bioplastic-fabriek KNN Bijzonderheden: Bouw van een pilotfabriek waarin uit organisch afval het volledig afbreekbare biopolymeer PHA wordt gemaakt. Opdrachtgever: KNN Bioplastic Waar: Oudehaske

NEsTE Oil iNvEsTEERT 60 milJOEN iN PRODUCTiE BiOPROPAAN OP mAAsvlAkTE Neste Oil gaat op haar site op de Maasvlakte investeren in een installatie voor de productie van biopropaan. Het project is per direct in gang gezet en moet eind 2016 produceren. Het gaat om een investering van zestig miljoen euro. Tevens wordt er geïnvesteerd in nieuwe opslagtanks en pijpleidingen op de raffinaderij. In de installatie wordt het biopropaan gezuiverd en afgescheiden van de andere gassen die door de raffinaderij worden geproduceerd. Een andere methode om biopropaan te produceren is door middel van het gebruik van biomassa zoals suikerbieten, maïs of andere plantaardige afvalproducten. Door het afscheidingsproces stijgt de waarde van de gassen, die worden gebruikt als brandstof voor energiecentrales, aanzienlijk. Het restproduct biopropaan, ook wel groen gas genoemd, heeft dezelfde eigenschappen als fossiele propaan en kan worden gebruikt in bestaande LPG-toepassingen. De verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar uitkomen.

NiEUWE TANkOPslAgTERmiNAl iN ANTWERPEN Antwerpen krijgt er een tankopslagterminal bij. Twaalf hectare op de Linkeroever van de Schelde wordt de toekomstige ADPO Liefkenshoek Logistics Hub. ADPO en Solventis hebben een langetermijnovereenkomst gesloten. De eerste fase van de terminal wordt exclusief gebouwd voor Solventis, leverancier en distributeur van petrochemische oplosmiddelen. De bouw is al in volle gang. Er wordt 37.000 kubieke meter aan tankopslagcapaciteit gebouwd en een opslagruimte voor chemicaliën van 10.000 vierkante meter. Er komen twee volledig automatische vulstations en een roestvrijstalen mengfaciliteit. In de tweede fase komt er nog 60.000 kubieke meter opslagcapaciteit bij. Deze tanks zullen ook beschikbaar zijn voor andere bedrijven dan Solventis. De eerste fase moet in mei 2015 zijn afgerond.

kOmsT FRiEsE BiOPlAsTiC-FABRiEk sTEEDs REAlisTisChER KNN Bioplastic uit Groningen wil een bioplastic-fabriek bouwen op het terrein van afvalverwerkingsbedrijf Omrin bij het Friese Oudehaske. Het bedrijf heeft een flink deel van de investering van twaalf miljoen euro bij elkaar gekregen, maar is nog op zoek naar één of meerdere investeerders. In de fabriek wordt uit organisch afval het volledig afbreekbare biopolymeer PHA (polyhydroxyalkanoaat) gemaakt. PHA’s worden vooral gebruikt in verpakkingen, cosmetica, farmaceutische en medische applicaties, en land- & tuinbouw. De afbreekbaarheid van PHA draagt bij aan een oplossing van de zogenoemde plastic soep in de oceanen. PHA is een economisch waardevolle grondstof voor de vervaardiging van hoogwaardige producten. Wereldwijd wordt een toename van de vraag naar PHA’s verwacht. De technologie is het laboratoriumstadium ontgroeid en is in de periode 2007-2014 uitvoerig in de praktijk getest. Dit pilotproject is het logische vervolg van het met positieve resultaten afgesloten ontwikkelingstraject 2011-2014. De bouw zou begin 2015 moeten starten. Het initiatief voor de fabriek is genomen door Anoxkaldnes/Veolia Water en KNN Bioplastic. Er zijn ook meerdere Friese partijen bij betrokken, waaronder de provincie Fryslan.

meer projecten op www.petrochem.nl

23_I_Projectenupdate.indd 23

PETROCHEM 10 – 2014 23

30-09-14 14:57

THE POWER OF

KNOWLEDGE ENGINEERING Everybody loves a solution. We believe every great solution is born from a really good problem. And at SKF there’s nothing we love more. Solving problems and inventing solutions together with our customers is what we do. Our story began with a problem. The need for machines to work better, run smoother, live longer. We’ve been at the heart of industry, the brains of machinery for more than a century. Whether it’s in the comfort of your kitchen or in the harsh conditions at the steel mill, you’ll find our products and solutions at work. And our services, like application engineering and condition monitoring, are helping to increase reliability in all types of industries. Visit www.skf.com and let us take you on a journey inside the world of SKF. Meet our inventors, experts and knowledge engineers – our global team of close to 50,000 working in 40 different industries, with customers in 130 countries. Hear who we are, what we do and why. It all comes down to what we call The Power of Knowledge Engineering.

THE POWER OF KNOWLEDGE ENGINEERING

24_SKF.indd 1

30-09-14 10:45

25 JAAR PETROCHEM

Opstekers voor de Rijn/Schelde-delta Petrochem bestaat 25 jaar en kijkt verderop in deze editie met experts van het Petrochem Platform terug naar de hoogtepunten in dat kwart decennium. We kijken ook net zoveel jaren vooruit, maar die verre toekomst hangt samen met investeringen die op dit moment nodig zijn. De redactie vroeg de experts daarom eveneens wat een zeer gewenst project zou zijn om de Rijn/Schelde-delta te laten opbloeien. Liesbeth Schipper

Investeringsprojecten zoals ExxonMobil onlangs aankondigde voor zijn Antwerpse site doen de Rijn/Scheldedelta goed. Het concern investeert niet alleen één miljard dollar in een zogeheten Delayed Coker Unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, maar geeft daarmee ook een signaal af. Het toont met zijn megainvestering dat het vertrouwen heeft in de Europese industrie. Ook Total geeft dat signaal af. Total Raffinaderij Antwerpen investeert één miljard euro in zijn raffinaderij. Dat geld gaat voornamelijk naar twee projecten, waarover u elders in deze Petrochem meer kunt lezen. Zijn dit het soort projecten waarmee de Rijn/Schelde-delta de komende 25 jaar door kan? Hans Kerkhoven, oud-topman Shell Global Solutions en expert van het Petrochem Platform, denkt dat het zeker een goede impuls is: ‘Een gewenst project voor

Van Gent stelt voor opnieuw te beginnen met een kleinschalige ChemVision in Antwerpen, waar vooral eerlijk en open met elkaar wordt gesproken en vooral naar elkaar wordt geluisterd.

Rotterdam zou een smaakmaker als Esso kunnen zijn, met de aankondiging van een uitbreiding of vernieuwing van haar raffinaderij. Dat zou een enorme opsteker zijn. Zo’n project is nodig om Rotterdam weer “in de vaart der volkeren” op te stoten. Het geeft een nieuwe impuls.’ Infrastructuur Dik Schipper, production leader bij Dow Benelux, denkt bij gewenst projecten om de Rijn/Schelde-delta te laten opbloeien aan projecten die de overheid of een andere instantie zou kunnen faciliteren om de concurrentiepositie van de (petro)chemie in het algemeen te verbeteren. Hij denkt daarbij bijvoorbeeld aan infrastructuurprojecten zoals pijpleidingstraten en opslagsystemen, maar ook aan uitwisselingen tussen bedrijven. Voor een deel wordt hij op zijn wenken bediend, want de Vlaamse overheid heeft een onderzoek opgestart naar een nieuwe pijpleidingroute op de as Antwerpen-Limburg-Ruhrgebied. Volgens het havenbedrijf Antwerpen tonen verschillende studies aan dat extra pijpleidingen naar het Ruhrgebied nodig zijn. De bestaande ruimtelijke plannen bieden weinig tot geen ruimte en daarom wordt nu onderzocht waar het beste een nieuwe pijpleidingroute kan worden aangelegd. Integratie De uitwisselingen tussen bedrijven, die Schipper voor ogen heeft, ziet ook voormalig topman van Lyondell Jos Benders. ‘Locaties en bedrijven gaan op zoek naar een verdere invulling van de duurzaamheidsdoelstelling van de overheid en hun eigen verantwoordelijkheid. Dan ontkom je niet aan verdere integratie van processen, energietechnisch maar ook door reductie van restmateriaal, waar-

PETROCHEM 10 – 2014

25_27_R_artikel.indd 25

30-09-14 14:57

Integraal asset management Om integraal asset management te laten slagen binnen uw organisatie, is een algehele benadering vanuit het perspectief van onderhoud, productie, veiligheid en financiĂŤn van doorslaggevend belang. De Ultimo EAM-software ondersteunt u hierbij op gebruiksvriendelijke en flexibele wijze, al dan niet conform PAS 55, NEN of andere standaarden in de markt.

Uitgebreide HSE-suite beschikbaar

Met de Ultimo software managet u correctief, preventief, conditiegebaseerd en risicogestuurd onderhoud. Daarnaast is het mogelijk om een langetermijnvisie voor het beheer van assets op te stellen, waarbij u rekening houdt met financiĂŤle implicaties. Door eveneens gebruik te maken van de HSE-suite creĂŤert u een veiligere werkomgeving en borgt u de voor u relevante regelgeving.

www.ultimo.net Uw processen optimaal ondersteund met de meest gebruikte asset management software van Nederland.

26_ultimo.indd 1

30-09-14 10:45

FOTO: ExxOnMObil

‘Een gewenst project voor Rotterdam zou een smaakmaker als Esso kunnen zijn, met de aankondiging van een uitbreiding of vernieuwing van haar raffinaderij.’ door grondstoffen en hergebruik hiervan optimaal kunnen worden ingezet.’ Dit is complementair aan bestaande processen, stelt Benders. ‘Er komen nieuwe, kleinere units en bijvoorbeeld meer pilot units voor de verdere ontwikkeling van specialistische applicaties in veelal andere sectoren.’ Hij borduurt hiermee voort op zijn toekomstbeeld verderop in deze Petrochem. ‘Er is geen technologische vernieuwingen mogelijk zonder chemie. In de praktijk zal zich dit vertalen in locaties met meerbedrijvenparken, waar reeds gevestigde processen worden gekoppeld met nieuwe processen, waar integratie de nodige energiebesparing oplevert en opgebouwde kennis op juiste wijze wordt benut.’ Benders verwacht dat er over het topsectorenbeleid heen meer overleg komt tussen de sectoren. ‘Succes hangt echter af van de open en constructieve opstelling van klassiek gevormde multinationals. De chemiesector verwacht ik als het meest coöperatief. De olie-majors zullen behoudender zijn en open overslag hebben ook nog een stap te gaan.’ Groen Jan Van Doorslaer, voormalig woordvoerder van BASF Antwerpen, associeert een gewenst project voor de Rijn/ Schelde-delta met samenwerking op het gebied van groene chemie: ‘Misschien

zou het raadzaam zijn om samen en niet allemaal apart te zoeken naar een grondstoffenwissel om de groene chemie echt een stap dichterbij te brengen. Van olie naar meer duurzame grondstoffen. Het zal geen makkelijke oefening zijn en vooral een hele mentaliteitsverandering vergen, maar in Vlaanderen zijn ze daar met het Fisch-project (Flanders Innovation Hub voor Sustainable Chemistry) al volop mee bezig. En dat project brengt de academische en industriële wereld samen.’ Zo’n verruimd Delta-samenwerkingsproject zou alle actoren in de regio ten goede kunnen komen en ook kunnen uitstralen naar de hele Europese chemie, stelt Van Doorslaer. ‘Het zou met andere woorden een attractiepunt en troef kunnen zijn om andere chemiespelers vanuit andere wereldregio’s aan te trekken als investeerders in de Delta. Op die manier kunnen de chemieclusters worden versterkt en vooral robuuster worden gemaakt voor de toekomst. Communicatie Voor die samenwerking is nog wel een hobbel te nemen op het gebied van communicatie, brengt Niko van Gent, voormalig woordvoerder van Huntsman Holland, naar voren. ‘Als oud-communicatiemanager van een multinational

met een hoofdkantoor in België weet ik uit ervaring dat Nederlanders en Vlamingen denken dat ze dezelfde taal spreken, terwijl er grote verschillen zijn in woordkeus, grammatica, betekenis van bepaalde woorden, stemgeluid, zich presenteren en communiceren.’ Van Gent stelt voor opnieuw te beginnen met een kleinschalige ChemVision in Antwerpen. Dit congres was een initiatief van Petrochem met het Havenbedrijf Antwerpen, BASF Antwerpen en BP Geel. Bij latere Chemvision-congressen sloten meer – ook Nederlandse – bedrijven zich aan. Uit een van deze congressen is zelfs het Chemvision Forum voortgekomen, een overleg van verschillende sitemanagers in Nederland en Vlaanderen. Van Gent: ‘Een kleinschalige ChemVision, waar vooral eerlijk en open met elkaar wordt gesproken en vooral naar elkaar wordt geluisterd. De Belgen zijn het Nederlandse vingertje zat.’ In dit verband brengt hij ook naar voren dat Zeeland Seaports de mogelijkheden onderzoekt om met andere havens samen te werken. ‘Verschillende opties worden hierin belicht, waaronder een fusie. Vooral een samenwerking met de haven van Gent lijkt een logische stap. In De Tijd neemt de Gentse havenschepen Mathias De Clerq hierop alvast een voorschot. “We willen de kanaalzone Gent-Terneuzen op de wereldkaart zetten.” Dat klinkt beter dan de kop boven een recent artikel: Rotterdam loopt lading mis door oneerlijke concurrentie (Antwerpen). Ik zie een mooie samenwerking tussen beide landen, maar wel op een eerlijk level playing field.’ n

PETROCHEM 10 – 2014

25_27_R_artikel.indd 27

30-09-14 14:57

GF Ad_185x132_NL_new.indd 1

29/09/14 16:58

... al meer dan 100 jaar! Hanse Staalbouw, al meer dan 100 jaar een gerenommeerd staalbouwbedrijf. Uw partner voor levering en montage van o.a. staalconstructies, stalen dak- en gevelbekleding en bedrijfsdeuren, of zelfs volledig turnkeyprojecten voor utiliteitsbouw, hallenbouw, distributiecentra, petrochemie, leidingbruggen, trappen, bordessen e.d. Met het vakmanschap van meer dan 110 medewerkers zijn wij in staat om U geheel te ontzorgen, op het gebied van engineering, tekenwerk, productie en montage. Daarnaast heeft Hanse Staalbouw ook een afdeling die verantwoordelijk is voor onderhoud, reparatie en renovatie. Meer weten? Kijk op onze website of neem contact op.

hanse + staal een sterk verhaal De Weel 13 路 4306 NV Nieuwerkerk 路 telefoon 0111 641333 路 info@hansestaalbouw.nl 路 www.hansestaalbouw.nl

28_flir_hanse.indd 1

30-09-14 16:07

ONBEVANGEN

De innovatie in de Europese industrie is mij – sinds ik in 2008 aan het werk ben gegaan – best tegengevallen.

Kerosine uit water en CO2 Petrochem lees ik al ongeveer 1/3 van de 25 jaar dat het blad bestaat. De eerste keer dat ik over Petrochem hoorde, was in het najaar van 2005 toen hoogleraar Henk Leegwater mij en enkele medestudenten van de Technische Universiteit Eindhoven uitnodigde om deel te nemen aan een scenariowedstrijd. Die werd door het blad georganiseerd tijdens het jaarlijkse Petrovision-congres in mei 2006. Ik was direct enthousiast en besloot mee te doen samen met een collega-student van Scheikundige Technologie en een studente van Bedrijfskunde. Progressie Het begon met het uitwerken van een scenario voor de Petrochemische industrie in de Rijn/Schelde-delta voor 2030. Ons scenario was gebaseerd op het maken van koolwaterstoffen uit water en lucht met kernenergie of een andere vorm van duurzame energie. Met dit idee hebben we de wedstrijd uiteindelijk gewonnen en nu acht jaar later is er aardig wat progressie geboekt op dit gebied. Zo berichtte het SOLAR-JET consortium (met onder andere ETH Zürich en Shell) in mei dit jaar dat het hen is gelukt om met zonne-energie kerosine te maken uit water en geconcentreerde CO2. Met ceriumoxide is het mogelijk om CO2 en water in een zonnereactor bij ongeveer 1.500 graden Celsius om te zetten in zuurstof en synthesegas. Het syngas kan vervolgens met Fischer-Tropsch-technologie worden omgezet in kerosine en andere koolwaterstoffen. Innovatie Met nog ruim vijftien jaar te gaan is het nog steeds mogelijk dat het scenario, dat wij destijds schetsten, inderdaad wordt gerealiseerd. Zo’n ontwikkeling zou de industrie in deze regio veel goed doen. De innovatie in de Europese industrie is mij – sinds ik in 2008 aan het werk ben gegaan – namelijk best tegengevallen. Mijn gevoel is dat andere regio’s veel meer voorop lopen. Een voorbeeld daarvan is de schaliegasontwikkeling in de Verenigde Staten, waarbij Europa behoorlijk achterblijft. Sabic en Ineos hebben nu zelfs besloten hun UK-krakers te gaan voeden met schaliegas uit de VS. Dit is natuurlijk heel goed nieuws voor mij als Sabic-medewerker, maar ook illustratief

voor het feit dat we in Europa vooral achter de feiten aan lopen en nu proberen nog een beetje mee te liften op de schaliegasontwikkelingen in de Verenigde Staten. Dynamiek Hoe het mij persoonlijk is vergaan sinds 2006 heeft u kunnen lezen in de columns die ik tussen 2006 en 2011 voor Petrochem heb geschreven. Nadat ik van 2008 tot 2012 als process engineer heb gewerkt bij Sabic in Geleen, ben ik de laatste jaren werkzaam bij de Supply Chain Managementafdeling van Sabic in Sittard. Daar ben ik verantwoordelijk voor de productieplanning en logistiek van de Sabic-site in Teesside, UK. Een geweldig leuke functie waarbij ik het intermediair ben tussen manufacturing, sales en business. Een rol waarbij mijn technische achtergrond me nog altijd erg goed van pas komt en waarin ik heel andere competenties ontwikkel dan in mijn vorige rol. Binnen manufacturing krijg je maar heel weinig mee van wat er nog meer binnen het bedrijf gebeurt, terwijl ik in deze rol een goed beeld krijg van de dynamiek van de petrochemische business, de impact van de economische ontwikkelingen op het bedrijfsresultaat en de zaken die er nog allemaal bij komen kijken om de producten die in een fabriek worden geproduceerd uiteindelijk aan een klant te leveren. Voor mij is deze overstap de ultieme bevestiging van het feit dat je met een technische studie geweldige carrièremogelijkheden hebt. Ik hoop dat ik bij het vijftig jarig bestaan van Petrochem ook kan zeggen dat de bèta’s in deze regio een duurzame toekomst voor de petrochemische industrie in de Rijn/Schelde-delta hebben gerealiseerd.

Bart Dautzenberg is manager Supply & Inventory UK bij Sabic en de eerste columnist van de rubriek Onbevangen in Petrochem. Hij schreef deze column speciaal voor het 25-jarige jubileum van Petrochem.

PETROCHEM 10 – 2014

29_N_onbevangen.indd 29

01-10-14 09:07

PETROCHEM 10 – 2014

30_31_X_Themaspread.indd 30

01-10-14 09:08

THEMA 25 JAAR PETROCHEM

Petrochem bestaat 25 jaar en daarom blikken we die jaren terug en ook een kwart decennium vooruit. Wat waren de grote thema’s voor de (petro)chemische industrie in de afgelopen 25 jaar? En hoe ziet de toekomst er voor deze industrie uit? Experts van het Petrochem Platform geven hun persoonlijke kijk op verleden en toekomst.

Bij de foto: In 2010 had het Natuurhistorisch Museum Rotterdam een tentoonstelling met foto’s van vogelmeester Karel Schot, waaronder deze: Kluut met jongen; op de achtergrond de naderende industrie van de Botlek, juni 1960. (Foto Karel Schot) Voor wie nog verder terug in de tijd wil: in het museum is nu de tentoonstelling Opgeraapt Opgevist Uitgehakt te zien, een uniek overzicht van fossielen uit Nederlandse bodem.

PETROCHEM 10 – 2014

30_31_X_Themaspread.indd 31

01-10-14 09:08

25 JAAR PETROCHEM

Hoogtepunten van 25 jaar petrochemie Wat waren de grote thema’s voor de (petro)chemische industrie in de afgelopen 25 jaar? Deze vraag stelden we aan een aantal experts van het Petrochem Platform. Hun antwoorden leverden een bonte verzameling van hoogtepunten op. Van Responsible Care, VCA en Klankbordgroepen tot kostenbesparingen en Per+. Liesbeth Schipper

De (petro)chemische industrie heeft zich de afgelopen 25 jaar sterk ontwikkeld. De branche is veiliger, schoner, efficiënter en opener geworden. De vorderingen op het gebied van veiligheid haalt ook Hans Kerkhoven, oud-topman van Shell Global Solutions, aan als een van de hoogtepunten. ‘In 1989 werd de nieuwe Arbowet aangekondigd. Dat hebben we aangegrepen om de veiligheid in de petrochemische industrie meer fundamenteel aan te pakken. Samen met DuPont en Esso was Shell initiatiefnemer om iedereen een basiscursus over veiligheid te laten doorlopen. Het was dezelfde cursus die toen ook gold voor de Shell-werknemers.’ Deze cursus werd afgesloten met een VCA-diploma. ‘In totaal hebben zo’n zevenhonderdduizend mensen deze cursus gevolgd in de eerste tien jaar. Daarna moest iedereen weer examen doen want de VCA was tien jaar geldig. Naast VCA voor individuele personen kwam ook het VCA voor bedrijven en voor toezichthouders op die bedrijven (VCA-VOL).’ Kerkhoven was de initiatiefnemer van VCA voor individuele werknemers en heeft zowel Esso als DuPont meegekregen om er een gezamenlijke actie van te maken. ‘VCA heeft een boost gegeven

PER+ Uit Petrochem 6, 1997: Er is bij de verwezenlijking van Per+ geanticipeerd op de veranderende vraag en aanbod. De raffinaderij zal steeds meer zware olie te verwerken krijgen en daarmee weg moeten weten en ook flexibiliteit in productenmix moeten bieden. In Europa is er de laatste jaren een verschuiving te zien van benzine naar midden-destillaten zoals diesel en kerosine. PER+ maakt de productie mogelijk van meer middendestillaten en minder benzine. Projectmanager Han Goudsmit over hoe PER+ verliep: ‘De les voor mezelf is dat je nog meer moet definiëren waar je wilt komen wat betref kwaliteit en dat je in het begin toch nog betere afspraken moet maken. De operatives hebben percepties en wij hebben die ook. Als je die in de conceptfase vastlegt, kom je later in het project niet voor verrassingen te staan. Je reduceert daarmee ook de fixed-up period. Vaak weten mensen niet wat je wilt hebben, dus moet je dat goed overbrengen. Het komt aan op teamwork en dat is hier heel goed gegaan.’

aan de veiligheidsprestaties in Europoort, maar ook in de andere industriegebieden van Nederland en België.’ Kerkhoven refereert eveneens aan het grote project Per+ bij Shell. ‘Het ging om de vernieuwing van de olie asset base van Shell Pernis in 1993-1996. Shell investeerde toen meer dan drie miljard gulden in PER+ en daarmee bleef Pernis een heel belangrijke raffinaderij voor Europa en Europoort.’ Compliance Ook Dik Schipper, production leader bij Dow Benelux, ziet veiligheid als belangrijk thema in de afgelopen 25 jaar: ‘Basisveiligheid, process safety en compliance zijn de thema’s geweest die zeer sterk naar voren gekomen zijn.’ Maar hij noemt eveneens het doorvoeren van vergaande automatisering, optimalisatie en meer. ‘Tijdens de jaren van economische bloei hebben we commodity-groei gezien en een overgang naar specialities en diversificatie. Daarna kwam de economische crisis en zagen we productiviteitsverhogingen, kostenreducties, consolidaties, restructuring en downsizing. Wim Soetaert, verbonden aan InBio. be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent, ziet voornamelijk procesoptimalisering en kostenreductie als thema’s. ‘Er was nauwelijks innovatie, vooral business as usual. Deze citroen is grotendeels uitgeperst, vandaag hebben we innovatie nodig, de externe omstandigheden zijn sterk veranderd. De kosten van de standaardgrondstof petroleum zijn sterk gestegen en de klanten hebben nieuwe verwachtingen voor nieuwe producten met nieuwe functionaliteiten.’ Responsible Care Jos Benders, voormalig topman van Lyondell, kent juist de Responsible Care-aanpak een belangrijke rol toe. ‘Responsible Care werd geïntegreerd in

PETROCHEM 10 – 2014

32_33_35_X1_thema_artikel 2.indd 32

30-09-14 14:56

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. operational excellence-programma’s, die vervolgens de basis vormden voor asset management programma’s, kwaliteitsverbeteringsprojecten, de aanpak van energiebesparing en duurzaamheidsconcepten.’ Operationele efficiency en risico’s en productmarktontwikkeling vroegen om een andere aanpak, legt Benders uit. ‘Deze aanpak had ook meer oog voor de energieaspecten, bij aanvang gedreven door operationele kostenbesparing om vervolgens hiermee de milieudoelstellingen in te vullen. Verdere verdieping was het begin van duurzaamheidstrajecten, zoals door katalysevernieuwing, verdere reductie van afvalstoffen door betere componentenbenutting in de keten, en verbeterde rendementen van de reactiestappen.’ Communicatie Voor Jan Van Doorslaer, voormalig woordvoerder van BASF Antwerpen, was het grote thema van de voorbije 25 jaar het “vervellen” van een oubollig, negatief imago en gedrag van de petrochemie naar een reëel beeld van innovatieve, milieuverantwoord opererende industrie. ‘Van vervuilende, oude, voorbijgestreefde en olieverslindende industrie naar een sector met een grote maatschappelijke toegevoegde waarde en een groot verantwoordelijkheidsgevoel

voor de belangrijke globale problemen die zich nu al en nog zullen aandienen. De versterkte inzet op innovatieve producten, toepassingen en besparingen heeft die ommekeer mee gevoed, maar vooral in de communicatie is er toch wel een en ander ten goede gekanteld.’ Deze inspanningen moesten op vele fronten met vele actoren worden geleverd. ‘Maar er is ergens een traject gevonden waarbij de meeste chemie- en oliespelers toch én emotioneel/intuïtief

én rationeel aanvoelden en beseften dat een andere weg van communiceren met de stakeholders moest worden bewandeld. Die inspanningen beginnen nu – na twee, bijna drie decennia, maar dat is niet abnormaal in maatschappelijke fenomenen – vruchten af te werpen.’ Provocatie Ooit opperde Van Doorslaer het snode idee om de slogan van Greenpeace – Don’t waste time – voor de chemie om te vormen tot: We didn’t waste time. ‘Ik wou hun provocatie sneller ter hand nemen dan ze zelf zouden verwachten.

RESPONSIBLE CARE Uit Petrochem 7/8, 2002: De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) spant zich in om het Responsible Care programma nieuwe impulsen te geven, vooral vanuit het principe van duurzaam ondernemen. Sinds 1992 is de VNCI actief om het internationale Responsible Care programma in te voeren binnen de chemische industrie. Bedrijven die daaraan deelnemen - vrijwel alle chemische industriële bedrijven in Nederland - verplichten zich om systematisch en continu de prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu te verbeteren, en daarover verantwoording af te leggen aan de maatschappij. VNCI-voorzitter Kees Linse: ‘De vraag waar we steeds meer mee te maken krijgen is: wat kan de chemische industrie nog meer bijdragen aan duurzame ontwikkeling? De uitdaging is om via product stewardship, slimmere logistiek, technologie en industriële samenwerking die bijdrage verder te vergroten. Daarmee zijn we in feite bezig de draai te maken van Responsible Care naar het principe van duurzaam ondernemen. Hierbij gaat het erom de balans te bewaren tussen het behalen van winst en de zorg en het respect voor de mens en voor het milieu. Duurzaam ondernemen is dus breder dan Responsible Care; het overkoepelt Responsible Care.’

PETROCHEM 10 – 2014

32_33_35_X1_thema_artikel 2.indd 33

30-09-14 14:56

“ Is your plant ready for the future? “

AvantGuard

Nieuwe dimensie in corrosiebescherming

Hempel introduceert AvantGuard®, een splinternieuwe corrosiewerende technologie op basis van geactiveerd zink die is verwerkt in ons nieuwe assortiment hoogwaardige beschermende coatings. AvantGuard® beperkt de gevolgen van corrosie aanzienlijk en biedt een superieure bescherming. Deze verbeterde duurzaamheid tijdens uitgebreide tests vergeleken met standaard zinkprimers. Een nieuwe dimensie in bescherming met minder roestverspreiding en een uitstekende bescherming tegen corrosie. Een nieuwe dimensie in duurzaamheid met een hoge mechanische sterkte. Herdeﬁniëren van de productiviteit met meer werkende toleranties in verschillende weersomstandigheden, zelfs met een hoge DFT. Minder herstelwerkzaamheden nodig.

Verwacht méér van corrosiewerende coatings met AvantGuard® van Hempel.

Making critical plant information fully visible is just the beginning of the vigilant cycle. Seeing clearly gives you the knowledge necessary to anticipate the changes required in your process. Knowing in advance brings you the speed and flexibility to optimize your plant in real time. And by acting with agility, you are able to adapt to the ups and downs of your business environment. VigilantPlant excels at bringing out the best in your plant and your people - keeping them fully aware, well informed, and ready to face the next challenge.

Please visit us at www.yokogawa.com/eu

34_yokogava_hempel.indd 1

30-09-14 16:07

Maar misschien was dat een beetje wishfull thinking. Alhoewel de voorbeelden er voor het rapen lagen, durfden de chemiebonzen zo’n fiks antwoord toch niet meteen de wereld in te sturen. Daarin zijn de verantwoordelijken in de chemie- en oliesector vaak voorzichtig en ook terecht stelde ik nadien vast. Voortvarendheid hoeft niet als de feiten voor zich spreken.’ En die feiten zijn er voor wie wil terugkijken, stelt Van Doorslaer. ‘De petrochemie heeft als voortrekker de vakkundige en verantwoorde opruiming van haar rest- of afvalstoffen mee geconcipieerd en daadwerkelijk georganiseerd, heeft de recyclage aangewakkerd en is als een van de eerste gaan kijken hoe er duurzaam kon worden geproduceerd met minder grondstoffen en minder restproducten. De petrochemie is ook gaan kijken hoe energie-efficiëntie en -integratie kon worden gerealiseerd, zeker op grote geïntegreerde chemiesites. De petrochemie is als een van de pioniers gaan praten met de logistieke dienstverleners om efficiënte modellen op te zetten en heeft van veiligheid en gedegen opleiding van operators en technici een grote prioriteit gemaakt.’ Zwaar weer Niko van Gent, voormalig woordvoerder van Huntsman Holland, associeert het jubileum van Petrochem met het 25-jarig jubileum van ICI Holland (Rozenburg-fabrieken) in 1987. ‘Naast Open Dagen voor medewerkers en genodigden schonk de directie een carillon aan de gemeente Rozenburg. Dit instrument klingelt er nog steeds muzi-

kaal op los. De ICI-directie werd door haar medewerkers verrast met een beeldbepalend kunstwerk van de Rotterdamse beeldhouwer Per Abramsen. Het beeld met de veelzeggende titel Mens in Vlag symboliseert voor mij het grote thema voor de chemische industrie in de afgelopen 25 jaar. Niet alleen ICI, maar de hele Nederlandse chemische industrie zat in die periode in zwaar weer.’ Van Gents eerste jaren als communicator speelden zich vooral binnen af. ‘Onze medewerkers hadden alle aandacht hard nodig. Begin jaren negentig werden verschillende reorganisaties aangekondigd. De Agro en Pharmaceuticals Businesses kregen de naam Zeneca en verschillende ICI-fabrieken in Rozenburg gingen over naar een andere eigenaar. Dergelijke plannen roepen veel vragen, angst en onzekerheid op. Wie gaat het betreffen? Welke functies gaan verdwijnen? “Tijd om je in te werken hebben we niet, maar kom met creatieve ideeën”, sprak directeur Erik Barents hoopvol. Gelukkig is Erik een mensenmens én zeker in die tijd een uitzondering binnen de techneuten. Ook in die onzekere tijden een feest om voor te mogen werken.’ Al snel kwamen er interne communicatiesessies met een brede doorsnede van de medewerkers. ‘Bezorgde monteurs, laboranten en operators rechtstreeks in gesprek met hun “grote baas” leverden een schat aan informatie op. Er werd volop meegedacht om Rozenburg binnen de ICI-Group op de kaart te houden. Ik on het daarom wel uitschreeuwen toen de ICI Board in 1994 besliste om een nieuwe MDI-fabriek in Rozenburg te gaan bouwen. Er werd

MDI-2 Uit Petrochem 6, 2003: Kostenbesparing is het enige dat er voorlopig in zit voor de locatie in Rozenburg. De marktsituatie laat niet toe dat Huntsman op korte termijn grote investeringen in Rozenburg doet. Wat dat betreft is de markt voor polyurethaan er in de laatste vijf jaar niet beter op geworden. De voorganger van algemeen directeur Max van der Meer, Erik Barents, was in 1998 nog heel positief over de ontwikkeling van de vraag naar polyurethaan. De MDI-2-installatie was toen nog maar net opgestart. Voorzichtig werd in de jaren daarna gespeculeerd op de komst van de MDI-3, ook toen de locatie overging van ICI naar Huntsman. De laatste paar jaren is de groei van polyurethaan wat vertraagd in Europa. ‘Voor de echte marktgroei moet je in China zijn’, stelt Van der Meer. ‘Dus daar zal het eerst worden geïnvesteerd. Op korte termijn moeten wij hier in Rozenburg vooral kosten besparen, om een gezonde locatie te blijven. Op de langere termijn kunnen we dan wellicht weer aan investeringen denken.’

weer geheid in Rozenburg en het vertrouwen groeide en groeide.’ Gekleurde fabrieken Van Gent mocht leidinggeven aan wat hij zelf noemt: de grootste PR afdeling van Nederland. ‘Want alle medewerkers maakten deel uit van die club. In 1995 ontvingen wij de eerste Horti Port Award (best looking site) uit handen van de directeur van het Havenbedrijf Rotterdam. In 1999 overhandigde minister Jan Pronk de eerste VNCI Responsible Care prijs aan Erik Barents. Aan positieve media geen gebrek. Zorg eerst dat je intern de zaken op orde hebt, voordat je succesvol extern PR kan bedrijven. Gelukkig was er weer volop reden om buiten te mogen spelen.’ De gekleurde fabrieken zorgen nog steeds voor een geweldige uitstraling, vindt Van Gent. ‘Weg met die grauwheid en geheimzinnigheid. Zet open die poorten en laat zien hoe trots we zijn op onze chemische industrie. Ook van de huidige directeur Max van der Meer kreeg ik volop de ruimte om te mogen improviseren, nieuwe dingen uit te proberen, zo nu en dan fouten te maken en van die fouten te leren. Organiseer niet alleen communicatiesessies in tijden dat het goed gaat, maar maak hier een doorlopend proces van. Investeer in journalisten en wacht niet op een crisis, maar nodig ze uit, vertel wat je doet.’ Steeds meer VNCI-leden openen hun poorten, starten Klankbordgroepen en organiseren onderwijsinitiatieven. ‘Het is toch geweldig dat het vak techniek weer in de lift zit. Benut die kennis en de chemie wordt steeds groener. Nederland en Europa hebben innovatie nodig om tot een efficiënte chemie te komen, met voldoende export van duurzame kennis en groenere producten. Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Een mooi voorbeeld vind ik dat van onze Koninklijke. Shell Pernis is dit jaar gestart met een Kinderraad. Twaalf leerlingen uit de hoogste groepen van verschillende Schiedamse en Vlaardingse basisscholen gaan Shell Pernis adviseren en zich verdiepen in de innovatieve wereld van de fabrieken. Voor mij is dus het grote thema voor de chemische industrie in de afgelopen 25 jaar: niet de fabrieken of de techniek, maar de mensen maken hét verschil, in goede en slechte tijden.’ W PETROCHEM 10 – 2014

32_33_35_X1_thema_artikel 2.indd 35

30-09-14 14:56

Created and produced by

Your platform for the future

28 & 29 OCTOBER 2014 Development Agency Noord-Holland Noord

Supported by

In association with Development Agency Noord-Holland Noord

www.offshore-energy.biz

Stay in touch

@NavingoOE #OEEC

oe@offshore-energy.biz

Facebook.com/OffshoreEnergy

Development Agency Noord-Holland Noord

Offshore Energy Amsterdam

+31 (0)10 2092600

OE14_Adv_Petrochem_185x132mm_fc_17sept2014.indd 1

18-09-14 09:01

NTC TANKCONTAINER SERVICES DĂ&#x2030; ONAFHANKELIJKE SPECIALIST VOOR: Tankinspecties Periodieke keuringen Vervangen van koelen verwarmingssystemen Frame- en ketelreparaties

AlS hET Om TANKCONTAINERS EN SERVICE gAAT!

NTC Tankcontainer Services Botlek BV Westgeulstraat 5 - Havennummer: 4005 - 3197 LD Botlek Rotterdam - Tel: +31 (0)10-4162172 - Fax: +31 (0)10-2160916 - Email: botlek@ntcbv.nl NTC Tankcontainer Services Moerdijk BV Middenweg 28 - Havennummer: M376 - 4782 PM Moerdijk - Tel: +31 (0)10-2630077 - Fax: +31 (0)10-2630078 - Email: moerdijk@ntcbv.nl

36_navingo_NTC.indd 1

30-09-14 11:42

25 JAAR PETROCHEM

Blik in de glazen bol van de petrochemische industrie Niemand kan in de toekomst kijken, ook de experts van het Petrochem Platform niet. Maar zij hebben wel ideeën over welke kant het op kan gaan. Daarom vroeg de redactie ze: Hoe ziet u de toekomst van de (petro)chemische industrie in Nederland en België?

SAMENWERkINgSVERBANDEN TUSSEN ALLE PARTIJEN De komende 25 jaar zullen veiligheid en compliance prioriteit blijven naast de continue drive naar verdere productiviteitsverhogingen, stelt Dik Schipper, production leader bij Dow Benelux. ‘Verder zullen samenwerkingsverbanden, zowel tussen de verschillende bedrijven als met contractors en toeleveranciers, meer moeten worden ontwikkeld om een goede concurrentiepositie te behouden. En bedrijven die goed kunnen inspelen op de steeds snellere veranderingen van en in de markten (zowel van eindproducten als van grondstoffen) zullen een goede kans hebben om te blijven bestaan.’

gEïNTENSIFIEERDE PRODUCTINTEgRATIE Jan van Doorslaer, voormalig woordvoerder bij BASF Antwerpen, vreest een beetje voor de toekomst van de (petro)chemische industrie in Nederland en België. ‘Als de petrochemie in de Delta haar consolidatie (en dus stand still) wil ontlopen en wil gaan voor verdere groei, dan zal de sector heel wat klippen moeten omzeilen. Dan zullen de spelers, zeker in de Rijn/Schelde-delta, daadwerkelijke (en niet met de lippen beleden) samenwerkingsmodellen moeten zoeken. Want zo zullen kosten worden bespaard om de concurrentie met de andere petrochemische wereldclusters het hoofd te kunnen bieden. Welke samenwerkingsmodellen bieden zich aan? ‘Samenwerken inzake technisch onderhoud, inzake logistieke concepten, inzake vorming voor het eigen personeel, inzake energie- en productenintegratie over de grenzen van de eigen vestigingen heen (zonder de eigen concurrentiële positie te vergeten). De Delta-chemie-oliesector zal zich moeten profileren op andere terreinen dan de grote concurrenten uit de Amerika’s, Azië en Midden-Oosten. En dan zullen intelligente alternatieven moeten worden gezocht voor energieaanbod en energiegebruik. Daarin staat de Europese chemie al een stuk verder dan de directe concurrenten, maar met de ontginning van schaliegas heeft de VS weer een “schijnbare” lengte voorsprong genomen. De energie-integratie tussen chemische en oliesites zal wellicht een antwoord kunnen bieden, maar de tijd dringt dan wel. Waarop ook moet worden ingezet, is een versterkte en geïntensifieerde productintegratie. De Aziaten en zeker de Chinezen met hun copy-cultuur hebben de bestaande Europese concepten al geruime tijd gekopieerd en dus moet er naar een hoger integratieniveau worden gezocht.’

MEER BIOVARIANTEN De komende 25 jaar worden gekenmerkt door meer bio-combinaties, waarbij graduele vermindering van fossiele grondstoffen kan worden waargenomen, denkt Jos Benders, voormalig topman van Lyondell. ‘Vermindering in deze is meer een relatief begrip. De groei in de chemie komt meer voort uit de specialistische applicaties en die zullen meer bio-varianten laten zien, ook omdat de schaal kleiner zal zijn dan de huidige basischemie en de basischemie grotendeels wordt gehandhaafd. De weliswaar kleinere groei in de chemie komt voort uit de specialistische toepassingen die ontspruiten uit het topsectorenbeleid binnen Nederland. Het is belangrijk om ons te realiseren dat er in al die topsectoren geen technologische vernieuwingen mogelijk zijn zonder chemie. In de praktijk zal dit zich vertalen in locaties met meerbedrijvenparken waar gevestigde processen worden gekoppeld met nieuwe processen, waar integratie de nodige energiebesparing oplevert en opgebouwde kennis op juiste wijze wordt benut. Uiteindelijk is mijn conclusie dat het geheel een hybride samenstelling kent over de komende 25 jaar en niet een rigoureuze ommezwaai.’

PETROCHEM 10 – 2014

37_39_X2_thema_artikel.indd 37

30-09-14 14:56

www.pao.tudelft.nl

Kennis verbreden en verdiepen Chemical engineering

Module 1: Fysische transportverschijnselen - 12 november, 10 december, 14 januari Module 2: Mengen en roeren - 28 januari en 11 februari Module 3: Reactorkunde - 11 en 25 maart Module 4: Unit operations: Destillatie en gasabsorptie - 8 april Module 5: Unit operations: Vloeistof-vloeistof extractie en membraanscheiding - 22 april Module 6: Unit operations: Solids handling - 20 mei

Polymeerchemie en -technologie 8 dagen in de periode half november 2014 - januari 2015 Polymer properties & Polymer processing • Polymer chemistry • Polymer characterisation • Additives in polymers • Blends & composites • Successful product development

Process Control voor procestechnologen Module 1: Conventionele regelsystemen; PID-tuning - 11 en 12 november Module 2: Regelsystemen bij chemische processen - 25 november Module 3: Geavanceerde regelsystemen - 26 november

Toxicologie - 13, 14 en 21 november Explosieveiligheid - 19, 20 en 21 november Dispersies in de industrie - 26, 27 en 28 november NIEUW! Fluidization technology - 27 en 28 november Interesse in andere cursussen op het gebied van Procestechnologie, Chemie, Techniek of Management? Kijk voor alle cursussen op www.pao.tudelft.nl Postbus 5048 2600 GA Delft

015 278 83 50 info@paotechniek.nl

Advertentie_PAO_Petrochem_oktober_2014.indd 1

24-9-2014 17:15:41

[Schrijf u

nu in]

6 november • FME gebouw • Zoetermeer Kennisvalorisatie voor de industrie

Aanmelden

Kennisvalorisatie is het benutten van wetenschappelijke

Aanmelden kan via www.industrielinqs.nl/pml

kennis in de praktijk. Deze overdracht en toepassing van

Deelname is gratis voor Profion- en Vomi-leden.

kennis wordt over de jaren steeds belangrijker voor het

Vraag de vipcode aan via het secretariaat van Profion.

innovatiebeleid van overheden. Universiteiten zetten in op

Niet-leden betalen €150,-

ondernemerschap, ondersteuning en samenwerking met het bedrijfsleven. Waar zet het bedrijfsleven op in?

Programma Zijn er al inspirerende voorbeelden van effectieve

15.45 uur

Ontvangst

samenwerking? En minstens zo belangrijk, wat is er nodig bij

16.00 uur

Opening

de bedrijven om er aan mee te werken? Profion Maintenance

16.15 uur

Lezingen en discussie

Linqs gaat op 6 november op zoek naar de juiste link tussen

17.30 uur

Borrel en netwerk

wetenschap en verwaarding.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: marjolein@industrielinqs.nl • Tel: 020 - 31 22 791 Initiatiefnemers:

01_adv_A5_PML.indd 38_PAO_PML.indd 1 1

Partners iMaintain Platform:

25-09-14 30-09-14 15:05 10:45

EERLIJkE kANS VOOR JONgEREN Huntsman, het bedrijf waar Niko van gent voor zijn pensioen de communicatie voor zijn rekening nam, is jarenlang hoofdsponsor geweest van de Delftsche Studenten Vereniging LAgA. ‘Ruim tien jaar lang heb ik regelmatig met deze studiebollen over van alles en nog wat zitten kletsen. Niet alleen over contractverlenging, maar ook over hun studiekeuzes. Deze mannen en vrouwen hebben de meest geweldige ideeën over duurzaamheid en alternatieve energiebronnen als zonne-energie, biomassa en waterstof. Een prachtig voorbeeld vind ik de Nuna 7 van het Nuon Solar Team. Natuurlijk hebben ook onze andere universiteiten Innovation Labs en gebeuren er mooie dingen in Plant One. Ik hoop dat deze jongelui een eerlijke kans krijgen en de discussie niet blijft steken of we wel of niet de concurrentie met de Amerikaanse chemische industrie aan kunnen vanwege de toegang tot goedkoop schaliegas. Energieprijzen zijn een belangrijke factor, maar er zijn meer factoren die een belangrijke rol kunnen spelen. De Nederlandse jeugd is steeds beter opgeleid, techniek zit weer in de lift en de ligging van Nederland kan een steeds positievere rol gaan spelen. Volgens het World Economic Forum heeft Nederland de beste haveninfrastructuur van de wereld. Nederland en België moeten veel meer dan nu elkaar gaan zien als partners in plaats van concurrenten. Beide landen hebben een chemische industrie die klinkt als een klok. Laat deze prachtige industrie niet voor beide landen en Europa verloren gaan, maar versterk elkaar.’

INNOVATIEF gEBRUIk VAN ONzE HAVENS Oud Shell-topman Hans kerkhoven is met pensioen en gaat niet meer over de toekomst van de (petro)chemische industrie in Nederland en België. Maar hij wil wel iets opmerken: ‘Als Esso weer een belangrijke investering zou doen in Europoort zou dat wel een belangrijk signaal zijn voor de petrochemie in Nederland en België. En ik mis nieuwe initiatieven in het Europoort-gebied, eventueel samen met Antwerpen. We studeren erg veel, maar een step change in innovatief gebruik van onze havens en deltagebied zou een must zijn om ons te onderscheiden. Jarenlang was ons paradepaardje dat we de “Wereldhaven No 1” waren. En nu?’

BIOMASSA ALS ALTERNATIEF De chemische industrie gaat niet weg uit Nederland en België maar zal wel sterk veranderen in de komende 25 jaar, stelt Wim Soetaert. Hij is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit gent. ‘Er zal versterkt moeten worden ingezet op innovatie en op nieuwe grondstoffen. Biomassa zal sterk ingang vinden als alternatief voor fossiele grondstoffen, enerzijds om conventionele basisproducten te maken (zogenaamde drop-ins) zodat de rest van de industrie gewoon kan blijven doorwerken zoals voorheen. Anderzijds zullen er ook volstrekt nieuwe producten worden gemaakt uit de nieuwe grondstoffen, die een volledig nieuwe waardeketen opbouwen. Denk hierbij aan bioplastics die liefst ook biodegradeerbaar zijn als het om verpakkingsmaterialen gaat. Deze zullen sterke veranderingen veroorzaken. Denk aan PlantBottle van Coca-Cola dat zich heeft geëngageerd tegen 2020 al zijn plastics flesjes voor honderd procent uit bioplastic te laten bestaan. Dergelijke ontwikkelingen halen de gevestigde orde onderuit.’

PETROCHEM 10 – 2014

37_39_X2_thema_artikel.indd 39

30-09-14 14:56

Het Petrochem Platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan een transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het platform belicht op een journalistieke en onafhankelijke manier innovaties, behandelt actuele onderwerpen en inspireert. Het Petrochem Platform bereikt zijn doelgroep via het blad Petrochem, de website www.petrochem.nl, rondetafelbijeenkomsten en het jaarcongres Deltavisie.

DE VOLGENDE BEDRIJVEN ZIJN PARTNER VAN HET PETROCHEM PLATFORM

OVERIGE PARTNERS PETROCHEM PLATFORM:

LEDEN PETROCHEM PLATFORM:

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 38

PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

30-09-14 10:03

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Ben Ale BenAle Risk Management Advice, eigenaar

René den Heeten Huntsman Polyurethanes, process chemist

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Michel Meertens DSM, director manufacturing competences

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Karin Husmann Plant One, managing director

Frans Scheeren OCI Nitrogen, plantmanager

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Dik Schipper Dow Benelux, production leader

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Niko van Gent voormalig woordvoerder, Huntsman Holland

Cas König ESD-SIC, plantmanager

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Louwrens Hacquebord Universiteit Groningen, professor

Bart Leenders Neste Oil, managing director

Wouter Stam Flowid, managing director

SCAN DE FOTO EN BEKIJK HET FILMPJE

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter

Wanneer u dit icoon bij een afbeelding ziet staan, kunt u het bijbehorende filmpje bekijken door met uw smartphone de foto te scannen. Hoe werkt het? 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst

Cyril Widdershoven TNO, business development manager

WILT U MEER WETEN OVER LIDMAATSCHAP OF PARTNERING VAN HET PETROCHEM PLATFORM? Kijk op www.petrochem.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester: Anouk@industrielinqs.nl - 020 3122 797

04_advertentie_PETplatform_2p.indd 39

30-09-14 10:04

INNOVATIE

katalyse in nanobolletjes De chemische industrie produceert veel stoffen via homogene katalyse, waarbij de katalysator meestal samen met de te reageren stoffen is opgelost in een oplosmiddel. De katalysator – vaak een overgangsmetaal zoals goud, rhodium of platina – faciliteert en versnelt de chemische omzetting. Normaal gesproken is de concentratie van de katalysator erg laag, zodat deze goed oplost. Het effect van zeer hoge katalysatorconcentraties was eigenlijk nooit goed onderzocht. Maar bij het Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences is het chemici nu gelukt om homogene katalyse uit te voeren bij uitzonderlijk hoge katalysatorconcentraties. Ze stopten het katalysatormetaal in nanobolletjes, waardoor de concentratie wel een miljoen keer hoger kon zijn dan tot nu toe gebruikelijk was. Dat bracht verrassende reactiviteit aan het licht, die volgens de onderzoekers in de toekomst tot nieuwe chemische conversies kan leiden. steeds meer student-ondernemers Het aantal studenten dat naast een fulltime studie een bedrijf runt, is sinds 2012 verdubbeld. Dat blijkt uit onderzoek onder tienduizend Nederlandse studenten door het Erasmus Centre for Entrepreneurship. In 2012 lag het percentage student-ondernemers nog op drie procent, in 2014 was dat opgelopen tot zes procent. Uit het onderzoek komt naar voren dat bijna een derde van alle studenten een opleiding of vak volgt dat raakvlakken heeft met ondernemerschap. Dat betekent overigens niet direct dat bij alle deelnemers ook meteen ondernemersbleod gaat stromen. In 2012 was nog zo’n tien procent van plan direct na de studie een bedrijf te beginnen, nu ligt dat met zes procent lager. Deels komt dat doordat meer mensen met een goed idee al tijdens hun studie beginnen. Anderen, dertig procent van de studenten, wachten rustig af en willen vijf jaar na hun opleiding alsnog een bedrijf starten. Meer info: www.eur.nl/ondernemerschap/research/guess_survey/

Bekijk de film van Jopie in actie op bit.ly/jopie-in-actie jOPIE rEINIgT sTEIgErPAlEN VOllEDIg AuTOmATIsCH

De Rotterdamse innovatiemotor iTanks helpt bedrijven op een andere manier na te denken over onder andere onderhoud en reiniging. Een van de innovaties die iTanks samen met Boskalis Offshore heeft ontwikkeld, is de multi-purpose cleaning tool: een robot die meerpalen bij onder andere aanlegsteigers, kades en boorplatformen automatisch reinigt. ‘Waar voorheen duikers onder water met een hogedrukspuitlans een meerpaal schoonspoten, gaat dit nu volledig automatisch’, vertelt Ron Vaz Dias van iTanks. Behalve dat de Jopie, zoals de robot is genoemd, een volledige boven- en onderwaterreiniging kan uitvoeren, is hij ook geschikt voor ultrasone wanddiktemetingen, waardoor ad hoc reparaties kunnen worden uitgevoerd. ‘De robot werkt niet alleen economisch voordeliger, maar ook sneller, veiliger en milieuvriendelijker dan de traditionele manier van reinigen.’ Voordat de robot zijn werk doet, kan eerst een cofferdam – de Japie – rondom de steigerpaal worden geïnstalleerd. Daardoor kunnen coating en herstelwerkzaamheden aan de paal droog worden uitgevoerd. Bijkomend voordeel is dat het materiaal dat vrijkomt bij de reiniging niet in het water terechtkomt. Op dit moment is de multi-purpose cleaning tool alleen nog actief in de Nederlandse wateren, maar iTanks is ervan overtuigd dat hij in de toekomst de wereldzeeën en havens zal veroveren. De innovatie is uitvoerig getest en succesvol bevonden voor het reinigen van steigerpalen. lAsTOOrTs zONDEr ONAANVAArDbArE gEzONDHEIDsrIsICO’s

Lasrook is niet gezond. In 2010 stelde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vast dat pas bij een blootstelling van minder dan 1 mg/m3 er geen onaanvaardbare gezondheidsrisico’s optreden voor de lasser en zijn naaste collega’s. De huidige grenswaarde is daarom vastgesteld op 1 mg/m3, maar deze is in veel bedrijven nog niet haalbaar. Tot nu toe is de enige oplossing op mobiele werkplekken een goede ruimtelijke ventilatie in combinatie met een lashelm met gefilterde lucht-unit. Nadeel hiervan is dat de ventilator, die op de rug moet worden meegedragen, zwaar is voor langdurig gebruik. Bovendien beschermt het de naaste collega’s niet en is het kostbaar. Op vaste werkplekken kan bronafzuiging worden toegepast, maar dit is alleen effectief als de afzuigopening zeer dicht en juist (minder dan 0,3 meter) bij het te lassen object wordt gepositioneerd. Dit is vaak niet haalbaar. Een lastoorts met geïntegreerde lasrookafzuiging zorgt echter voor een schonere werkomgeving voor iedereen, is gemakkelijk hanteerbaar en is een stuk goedkoper dan de andere opties. In samenwerking met Translas en TNO heeft iTanks daarom zo'n innovatieve lastoorts ontwikkeld. Dit is een stand-alone bronafgezogen lastoorts.

PETROCHEM 10 – 2014

42_43_J_Innovatie.indd 42

30-09-14 15:50

INNOVATIE

ITANks-lEDEN Petrochem Platform

Bekijk de film van de lastoorts op bit.ly/lastoorts-in-actie

Met de geïntegreerde afzuiging wordt de lasrook bij de bron voor 90-95 procent direct afgezogen in plaats van dat deze zich in de werkomgeving van de lasser en collega’s kan verspreiden. Uit testen in de Worst Case Room van TNO en uit praktijktesten bij grote offshore en metaalbewerkingsbedrijven in Nederland en Duitsland is gebleken dat deze toorts daadwerkelijk de gestelde grenswaarde kan realiseren. De essentie van dit ontwerp is dat het de lasrook op een effectieve wijze afzuigt, zonder het inerte schermgas – dat nodig is bij bepaalde lasprocessen om oxidatie van de las te voorkomen – weg te zuigen. Dat is namelijk de clou van de vinding waarop TNO inmiddels patent heeft aangevraagd. Daarnaast is de toorts een stuk beter hanteerbaar dan bestaande lastoortsen met afzuiging. Het wordt nu mogelijk om de gestelde grenswaarde te gaan handhaven en daarmee de arbeidsomstandigheden voor 75.000 lassers in Nederland en hun naaste collega’s significant te verbeteren. De innovatieve lastoorts gaat 31 oktober 2014 de markt op onder de naam 7Xm Extractor. AkzONObEl wIl CO2 Als grONDsTOf AkzoNobel en cleantechbedrijf Photanol werken samen aan een proces waarbij zonneenergie wordt benut om chemicaliën te maken. De grondstof is CO2 en de technologie is gebaseerd op fotosynthese bij planten. De samenwerking draait om Photanols bestaande technologie waarbij licht wordt gebruikt om CO2 uit de lucht rechtstreeks om te zetten in vooraf bepaalde grondstoffen, zoals azijnzuur en butanol. Het enige bijproduct is zuurstof. De twee bedrijven beginnen met het ontwikkelen van een aantal specifieke chemicaliën die AkzoNobel momenteel bij het bedrijfsonderdeel Specialty Chemicals gebruikt. Het is de bedoeling dat de samenwerking een opstap wordt voor de commerciële productie van organische chemicaliën van de vierde generatie. Wereldwijd zijn meerdere technologieën in ontwikkeling om met duurzame energie brandstoffen en grondstoffen te maken uit CO2 uit de lucht. Zo gaat Bayer een testfabriek bouwen om CO2 om te zetten in chemische grondstoffen. Voor vijftien miljoen euro verrijst er een fabriek die jaarlijks vijfduizend ton grondstof voor polyurethaanschuim maakt. In 2016 moet de productieBekijk de film over de technologie op bit.ly/photanol eenheid klaar zijn.

Sloot Tankbouw

DEzE rubrIEk wOrDT mEDE mOgElIjk gEmAkT DOOr

PETROCHEM 10 – 2014

42_43_J_Innovatie.indd 43

01-10-14 09:09

ADVERTORIAL

De nieuwe HEMPADUR AvantGuard®-primers van Hempel bieden een nieuwe dimensie in corrosiebescherming

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld

Hempel heeft zojuist de lancering van HEMPADUR AvantGuard® aangekondigd: een portfolio van drie nieuwe corrosie werende zinkprimers. De HEMPADUR AvantGuard®-coatings zijn gebaseerd op de unieke, gepatenteerde AvantGuard®- technologie en beschermen beter tegen corrosie dan zinkepoxyprimers zonder AvantGuard®. Zinkcoatings worden gebruikt om industriële constructies en voorzieningen in omgevingen met corrosieklasse C4 en C5 te beschermen, waar zout water en een hoge luchtvochtigheidsgraad onbeschermd staal doen corroderen. HEMPADUR AvantGuard®-zinkprimers zijn gebaseerd op de nieuwe gepatenteerde AvantGuard®technologie en zijn ontwikkeld voor verschillende sectoren en toepassingen, van offshore olie- en gasplatforms tot windturbines. AvantGuard® bevat holle glasbolletjes en een gepatenteerde activator om meer zink in de coating te activeren. Daardoor hebben primers met deze technologie een aanzienlijk groter corrosie werend effect dan zinkprimers zonder de AvantGuard®-technologie. Deze technologie biedt ook een barrièrebescherming en een corrosie remmende bescherming, waarmee het drie beschermingseffecten in één coating heeft. Daarnaast verbetert de unieke formule de mechanische sterkte van de coating, die essentieel is voor toepassingen met bijvoorbeeld extreme temperaturen en schommelingen in de luchtvochtigheid. De verbeterde bescherming en duurzaamheid zijn bewezen tijdens de uitgebreide tests van Hempel. Dit waren zoutspraytests (ISO 12944 deel 6), cyclische corrosietests (ISO 20340 - NORSOK M-501 rev. 6) en tests betreffende weerstand tegen thermische cycli (NACE-scheurvormingstest en lasbaarheidsproef van Hempel). HEMPADUR AvantGuard®-primers kunnen aangebracht worden met dezelfde applicatietechnieken als gewone zinkepoxyprimers.

Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor

44_abo_hempel.indd 1

30-09-14 16:07

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

ADDitivE MANufActuriNG 5 november Additive Manufacturing (3d printen) maakt een ontwikkeling door van Eindhoven/Aken een prototyping techniek tot een volwaardige, in productieomgevingen toepasbare vervaardigingstechniek. Deze cursus geeft inzicht in de verschillende technologieën, de toepassingsmogelijkheden, vrijheden en beperkingen. De driedaagse cursus is met name gericht op het ontwerpen van producten of onderdelen. Op de derde cursusdag (in Aken) kunnen deelnemers onderdelen als praktijkcase inbrengen en zelf een eerste ervaring met de machines en software opdoen.

CONGRES / BEURS / EVENEMENT Navingo www.offshore-energy.biz

OffshOrE ENErGy 28 – 29 oktober Tweedaagse beurs voor bedrijven die werkzaam zijn in de offshore-bran- Amsterdam che. Er is een congres met zeven technische sessies, vier masterclasses en drie paneldiscussies. Thema van het congresprogramma is: The future in the water. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere: de toekomst van Noordzee E&P, afsluiten en verlaten van putten, innovaties en veranderingen in de regelgeving. Tijdens de paneldiscussies praten captains of industry bijvoorbeeld over samenwerking in de keten. In een apart programma is er aandacht voor wind- en getijdenenergie.

Petrochem www.petrochem.nl

PEtrOchEM ON sitE Frans Scheeren, plantmanager bij OCI Nitrogen, is Plant Manager of the Year 2014. Bij zijn verkiezing gaf hij aan dat hij wil werken aan het verbeteren van de bedrijfsvoering. Scheeren vertelt op 30 oktober bij zijn bedrijf hoe hij hier invulling aan wil geven en geeft een kijkje in de keuken. Een leerzame en inspirerende dag voor bezoekers uit Nederland én België op een van de meest indrukwekkende chemieclusters.

30 oktober 2014 Geleen

Euroforum www.euroforum.nl/energie/ warmtecongres

NAtiONAlE wArMtEcONGrEs Warmte heeft een belangrijke rol in het energieakkoord en de energietransitie naar een duurzame maatschappij. Tijdens dit congres staan de strategische en operationele vraagstukken centraal om de mogelijkheden van warmte optimaal te benutten.

6 november Nijmegen

Profion / iMaintain www.industrielinqs.nl/pml

PrOfiON MAiNtENANcE liNqs 6 november 2014 Met Profion Maintenance Linqs wordt voor industrieel onderhoud de locatie nog onbekend link gelegd tussen politici, overheden, bestuurders en executives van de Nederlandse industrie om de waarde van industrieel onderhoud aan te tonen. Tijdens iedere bijeenkomst wordt een specifiek thema uitgewerkt. Twee sprekers geven vanuit een verschillende invalshoek hun kijk op het onderwerp. Aansluitend is er ruimte voor een discussie tussen de bezoekers en de sprekers over de besproken onderwerpen.

2XPO www.veiligwerktbeter.nl

vEiliG wErkt bEtEr Thema van dit vakevent is ‘Meer winst met veilig en gezond werken’. Op de eerste editie bleek een grote behoefte te zijn aan meer informatie over de RI&E (risico-inventarisatie en -evaluatie) die meer dan vijftig procent van de bedrijven niet op orde heeft. Er is een spreekuur voor eerstelijns advies en er zijn specifieke voordrachten waar ook thema’s als psychosociale arbeidsbelasting, gedrags- en cultuur- verandering en gezondheid & preventie aan bod komen.

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

45_K_agenda.indd 45

4 – 6 november 2014 Den Bosch

PETROCHEM 10 – 2014

30-09-14 14:55

Market review AAndrijftechniek en gereedschAppen

Van eyle & ruygers – schwartz Sevillaweg 75 3047 AL RotteRdAm Postbus 35040 3005 dA RotteRdAm tel: +31 (0)10- 245 50 00 Fax: +31 (0)10- 262 06 22 e-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

Afdichtingen, Afsluiters slAngen en kunststoffen

eriks bv

toermalijnstraat 5 1812 RL ALKmAAR Postbus 280 1800 BK ALKmAAR tel: +31 (0)72- 514 15 14 Fax: +31 (0)72- 515 56 45 e-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

Algemeen

chemicAls

chemicals, lime, recycling and Automotive de noord chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIddeRKeRK Postbus 257 2980 AG RIddeRKeRK tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 e-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

demontAge

ddm demontage B.V.

Industriële verhuizingen demontage – Sloopwerken transport – Asbestsanering offshore Postbus 253 3454 Zm de meeRN tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 e-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

energietechniek

eXplosieVeilige Verlichting & signAlering

Victor lighting

Gedistribueerd door: eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHeN AAN deN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHeN AAN deN RIJN tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 e-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

mechAnicAl contrActing

engineering, pijpleidingen, montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA LeKKeRKeRK tel: +31 (0)180- 45 21 88 Fax: +31 (0)180- 66 23 08 e-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

milieu & enVironment

inspectie, tAnks drukAppArAten, Vloeren

kiwa nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 eA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 e-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

n.r. koeling

Griendstraat 13 Postbus 95 2920 AB KRImPeN A/d IJSSeL tel: +31 (0) 180 54 51 11 Fax: +31 (0) 180 54 51 10 e-mail: Info@nrkoeling.nl Website: www.nrkoeling.nl

pipe supports

kunststofroosters en constructies (gVk)

sgs nederland b.v.

malledijk 18 Postbus 200 3200 Ae SPIJKeNISSe tel: +31 (0)181- 69 33 33 Fax: +31 (0)181- 69 35 81 e-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

BlAst VAlVes

dutramex BV Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, ORC, incinerators, solid fluid bed, sander dust installations

intec netherlands BV

mAnn+hummel Vokes Air BV Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 mC IJSSeLSteIN Postbus 309 3400 AH IJSSeLSteIN tel: +31 (0)88- 865 37 24 Fax: +31 (0)88- 865 37 00 e-mail: infonl@vokesair.com Website: www.vokesair.com

for Benelux, marine & offshore Po Box 101 NL – 8180 AC Heerde the Netherlands tel: +31 (0) 653 23 17 30 Fax: +31 (0) 842 29 98 14 email: info@intec-energy.nl Website: www.intec-energy.nl

flexxcon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 Bt Amersfoort magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 e-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

Ambachtstraat 1a 4143 HB LeeRdAm tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 e-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

mAnufActuring eXecution systems (mes)

mAgion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PETROCHEM 10 – 2014

46_47_marketreview.indd 46

01-10-14 09:40

Market review process control

ptfe

stAAlconstructies

python BV mAgion process control engineering B.V. Wolga 5 2491 BK deN HAAG tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 e-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

process eQuipment

polyfluor plastics BV minervum 7006 NL-4817 ZL Breda Postbus 5533 NL-4801 dZ Breda tel. +031 (0)76-7920000 Fax. +031 (0)76-7920030 e info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (dr.) tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

WAterBehAndeling

euroWAter B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd the Netherlands tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 e-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

Verzekeringen

studBolts

intrAmAr insurances Bc Basco Alfa laval Benelux BV

Baarschot 2 4817 ZZ BRedA Postbus 9377 4801 LJ BRedA tel: +31 (0)76- 579 12 00 Fax: +31 (0)76- 579 12 11 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

mANUFACtUReR oF HIGH INteGRItY BoLtING

Vierschaarstraat 7A 9160 LoKeReN tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 479 82 72 63 e-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com

process simulAtion

WArmteBehAndeling

jotem Waterbehandeling b.v. Parelstraat 24 7554 tm HeNGeLo tel: +31 (0)74- 24 25 255 Fax: +31 (0)74- 24 34 880 e-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl zz

elektrisch voorwarmen en gloeien / inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Alfa laval Benelux nV

Bazellaan 5 B- 1140 BRUSSeL, BeLGIË tel: +32 (0)2- 728 38 11 Fax: +32 (0)2- 728 38 03 e-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

Het Nieuwe diep 34 A8 1781 Ad deN HeLdeR Postbus 891 1780 AW deN HeLdeR tel: +31 (0)223- 61 22 22 Fax: +31 (0)223- 61 55 22 e-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

Bea nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB oud Beijerland tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 e-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

delta heat services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ SteLLeNdAm Postbus 52 3250 AB SteLLeNdAm tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 e-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

protomation bv

In Control by Simulation operator training Simulators Arendstraat 4 6135 Kt SIttARd tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 e-mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

smit gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KAtWIJK (N. Br.) tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 e-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

indien u ook vermeld wilt worden in de market review van petrochem, neemt u dan contact op met jetvertising, robbin hofman, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 10 – 2014

46_47_marketreview.indd 47

01-10-14 09:41

COLUMN

Voor ondernemingen en medewerkers worden snelheid en aanpassingsvermogen basisbegrippen.

Snelle, technologische ontwikkelingen Het was uitgerekend op 1 september dat ik mijn driemaandelijkse babbel had met Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen. Het was de start van het schooljaar en dus wisselden we van gedachten over de stijgende interesse bij jongeren voor technisch-chemische opleidingen. Dat fenomeen is in Vlaanderen al enkele jaren aan de gang. Keerpunt Vooreerst enkele cijfertjes. Aan de universiteiten zijn er voor de opleidingen waaruit de sector van de chemie & life sciences rekruteert drie procent meer inschrijvingen. Ogenschijnlijk niet veel, maar enkele jaren geleden gingen die inschrijvingen met eenzelfde cijfer naar beneden. Hier is dus een keerpunt gerealiseerd. Aan de hogescholen is dit cijfer voor chemiegerichte opleidingen zelfs met zeven procent gestegen, voor de richting elektromechanica met twaalf procent. Helemaal verheugend is het succes van de richting chemische procestechnieken in het zogenaamde Se-n-SE-onderwijs (secundair na secundair). Dat extra jaar noteerde 165 inschrijvingen wat 24 procent meer is dan vorig schooljaar, en maar liefst een verdriedubbeling betekent in vergelijking met de start vijf jaar geleden. Het is deze richting die rechtstreeks leidt tot een job als procesoperator, een knelpuntberoep in Vlaanderen. Want zo herinnerde de De Geest eraan: ‘Om de vergrijzing in onze sector op te vangen, hebben we jaarlijks tweeduizend nieuwe mensen nodig.’ Explosief ontwikkelend Maar of die instroom voldoende zal zijn om de uiterst snelle, technologische ontwikkelingen van de komende decennia bij te houden, is zeer de vraag, zo mijmerde De Geest. En hij verwees daarbij naar een recent onderzoek van Mc Kinsey Global Institute over hoe nieuwe technologische ontwikkelingen ons dagelijkse leven zullen verstoren, maar welke nieuwe kansen zich ook zullen aandienen met deze ontwikkelingen. Die alsmaar sneller wordende ontwikkelingen zullen zoveel nieuwe 48

producten en diensten aanbieden dat we het moeilijk zullen hebben om alles bij te benen. De technologische sectoren die Mc Kinsey identificeerde als potentieel explosief ontwikkelend zijn: het mobiele internet en vooral de apps die ons leven letterlijk overhoop kunnen gooien, de artificiële intelligentie, het ‘things internet’, de ‘cloud-technology’, nieuwe robots, autonome rij- en vaartuigen, nieuwe energie-opslag, 3D-printing, nieuwe materialen, nieuwe gas- en olie-exploratie en hernieuwbare energie. Als je de samenvatting van de studie leest, begin je je af te vragen waar we naartoe gaan en hoe we dat als maatschappij opvangen. Waar gaan we de technologen halen om dat te beheersen, en zo voegt De Geest er meteen aan toe: ‘Hoe gaan we daar als ondernemingen en als decision makers mee om?’ Voor ondernemingen en medewerkers worden snelheid en aanpassingsvermogen basisbegrippen. Sociale gevolgen Dat zal niet alleen de druk op de arbeidsmarkt en de vraag naar technici doen toenemen maar ook sociale gevolgen hebben, want naast de laaggeschoolden dreigen nu ook de middengeschoolden uit de boot te vallen en hoe vang je dat op als maatschappij? Hoe gaan de onderwijs- en vakbondswereld daar straks mee om? En hoe gaan we onze ondernemingsorganisatie aanpassen als we straks onderdelen niet meer hoeven te bestellen, maar gewoon kunnen printen en aanmaken met 3D-technologie? Antwoorden hebben we voorlopig nog niet, maar die zullen we wel vinden. Zo wijst ook de geschiedenis van de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling uit. Conclusie: geen paniek maar toch wel een tandje bijsteken in het vooruitdenken. En dit samen met de ondernemers- en onderwijswereld en sociale partners om in wederzijds vertrouwen onze ondernemingen van de toekomst uit te bouwen. Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 10 – 2014

48_M_column.indd 48

30-09-14 14:54

03 14

Inside Inside Magazine Magazine voor voor de de biochemie biochemie

Algenraffinage levert ingrediĂŤnten op maat

49_BA_cover.indd 1

DSM bewijst technologie voor biobrandstof uit maĂŻsafval

30-09-14 14:54

•

• •

•

• • •

•

• •

Meld u nu gratis aan!

Hét naslagwerk voor de Industriële Delta, gedrukt en online AIB-VINCOTTE Nederland bv

•

Ajax-Chubb Brandbeveiliging

•

Aluminium Centrum AMC Centre (AMC-RF) AMC T&T bv

•

In- en outsourcing

overige trainingen

didactische vaardigheden

leidinggeven en coachen

Communicatie (in teams / projecten)

Werkvoorbereiding

Projectmanagement

directievoering

overig

Infrastructuur

Industrieel onderhoud

opleidingsinstituut

(Petro-)chemie

energievoorziening

management en organisatie

•

Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag

•

ANNEXIS consultancy

•

Applus RTD Benelux

•

Apply Opleidingen bv

•

In december 2014 verschijnt–deOpleidingen nieuwe editie van Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen de Industrielinqs Catalogus, het handboek voor de industriële delta. De Industrielinqs Catalogus is Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – een Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – crossmediaal naslagwerk met artikelen, achtergrondinformatie, branchegegevens, bedrijfsprofielen, opleiOffshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore dingen, informatie van brancheverenigingen en een Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek complete matrix van producten en diensten–met hun leveranciers. •

•

Arbo Opleidingsinstituut

•

Arbode bv

•

Avans+

•

BME Opleidingen bv

•

Bureau Veritas Training Benelux

•

CBT Trainingen & Opleidingen

•

Coastal Training Technologies

•

Comprehensio

•

Copla Opleiding & Training bv

•

Avans University of Applied Sciences •

•

Cost Engineering Consultancy bv

•

CoThink bv

•

decoachvooringenieurs.nl

Delft TopTech

•

C-Services Holland

Cursuscentrum Overschie

•

Deltares

•

DHTC bv

DNV Academy

•

DARE!! Instruments

Delta-Tech bv

• •

•

Nederland bv

Arbo Support bv

•

DuPont Sustainable Solutions,

•

Training Solutions

•

Egemin bv

•

Egemin NV

•

• •

Elsevier Opleidingen

•

Energy Technology Services bv

•

Kijk voor meer details op www.industrielinqs.nl/opleidingengids

IndustrIelInqs Catalogus 2014

profielen

028-39_opl_matrix.indd 28

18-12-13 13:17

AiB-VinCoTTe nederland B.V.

Sectoren

opleidingsvorm

opleidingsniveau

✘ ✘ ✘

✘

✘ ✘

takkebijsters 8 4871 Bl Breda Postbus 6869 4802 HW Breda telefoon: 076 5172288 Internet: www.vincotte.nl e-mail: info@vincotte.nl

energievoorziening (Petro-)chemie Industrieel onderhoud Infrastructuur overig

aIB-Vinçotte nederland B.V. - oftewel Vinçotte - is een dienstverlenend bedrijf op het vlak van inspectie, controle, certificatie en opleidingen inzake kwaliteit, veiligheid en milieu.

onafhankelijkheid en betrouwbaarheid Vinçotte nederland maakt deel uit van de internationale groep Vinçotte en geniet als geaccrediteerde en door de overheid erkende keurings- en inspectie-instelling in heel nederland bekendheid. Vinçotte nederland biedt een breed gamma van complementaire diensten aan. door onze deskundigheid, competentie en flexibiliteit bieden we een toegevoegde waarde voor de klant. Het productenpalet bestaat onder andere uit: niet-destructief onderzoek, keuringen van drukapparatuur (als notified Body), keuringen van hijs- & hefwerktuigen, elektrotechnische inspecties, keuringen van attractie- & speeltoestellen, systeemcertificatie (Iso 9000, Iso 14 000, VCa*/**) en training.

✘ ✘

dagopleiding avondopleiding deeltijdopleiding Bedrijfsopleiding train the trainer Maatwerk online

✘

erkenning Verworven competenties MBo niveau HBo/Bachelor Wo/Master niet van toepassing

ven in de opleiding van hun medewerkers. om aan deze behoefte te voldoen, voorziet Vinçotte nederland in een breed scala van ndoopleidingen. Vandaag trainen we cursisten in overeenstemming met nagenoeg alle codes en standaarden, inclusief de asnt regels, en 473 en Iso 9712. naast algemene opleidingen voor het behalen van erkende certificaten in ndo bestaat ook de mogelijkheid om cursussen op maat van de klant te doceren in één van onze opleidingscentra of op locatie bij de klant. Vinçotte nederland is een erkend opleidingsinstituut door Hobéon sKo en Bant. een greep uit onze opleidingen; - Basis ndo - ultrasoon onderzoek - Penetrant onderzoek - Visueel onderzoek - Magnetisch onderzoek - toFd - radiografie - Phased array - Filmlezen Voor kalender, tarieven en inschrijfformulier zie www.vincotte.nl

Gas – Industrieel Gas – Indusopleidingsvorm Technology Consultancy Sectoren Center ✘ energievoorziening dagopleiding

✘ ✘

radesingel 50 9711 eK groningen Postbus 7080 9701 JB groningen telefoon: 050-3162626 e-mail: linde@aog.nl

✘

(Petro-)chemie Industrieel onderhoud Infrastructuur overig

✘

technology Consultancy Center is een spin-off van de rijksuniversiteit groningen en voert technisch contractonderzoek uit voor bedrijfsleven

opleidingsniveau

avondopleiding deeltijdopleiding Bedrijfsopleiding train the trainer Maatwerk online

✘ ✘ ✘

erkenning Verworven competenties MBo niveau HBo/Bachelor Wo/Master niet van toepassing

en overheid op diverse gebieden. daarnaast verzorgen wij opleidingen op het gebied van piping, apparatenbouw en extrusie.

transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Vert •

•

Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal transport – Verticaal

•

• •

•

–Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport – Transport – Transport –

•

heid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veilighe

Transport – Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport –Transport

•

Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezondheid, milieu – Veiligheid, gezond-

Transport

•

Veiligheid, gezondheid, milieu

•

• •

•

Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Co

•

ment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equip

Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process Control – Process

•

Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equipment – Rotary equip-

Process Control

•

Rotary equipment

•

– Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag –

•

ages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping &

Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag – Opslag

•

Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & appendages – Piping & append-

Opslag

•

Piping & appendages

•

• •

•

Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Ond

•

– Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Oplei

Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – Onderhoud – •

Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen – Opleidingen

Onderhoud

•

Opleidingen

•

• •

•

– Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek

•

services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipm

Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek – Logistiek

•

Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore services & equipment – Offshore

Logistiek

•

Offshore services & equipment

•

latiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installat

trieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industr

•

Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Instal-

Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Industrieel Gas – Indus-

•

Installatiebouw

Industrieel Water

control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid co •

•

– Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Con •

•

• •

•

techniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotec

Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy – Consultancy

•

Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektrotechniek – Elektro-

Consultancy

•

Elektrotechniek

•

• •

•

gielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energie

•

– Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engine

Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Ener-

•

Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting

Energielevering

•

Engineering & Contracting

•

– Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Indus

Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid

•

Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water

Fluid control

•

Industrieel Gas

ing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – A

Algemeen

Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen

– Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algemeen – Algem •

•

tisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatiseri

Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Auditing – Audit-

•

Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automatisering – Automa-

Auditing

•

Automatisering

•

18-12-13 13:17

Verticaal transport

•

IndustrIelInqs Catalogus 2014

022-25_opl_prof.indd 22

•

vermelding met een profiel, Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water – Industrieel Water logo of advertentie. vermelding in de Industrielinqs Robbin Hofman van control – Fluid Een FluidBelcontrol – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid control – Fluid Catalogus is gratis. Controleer nu uw Jetvertising en vraag naar vermelding of meld gratis aan via de mogelijkheden. Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting – Engineering & Contracting www.industrielinqs.nl/linqs (+31 (0)70-399 0000 –

•

Industrieel Gas – Industrieel Gas – Versterk uw gratis

De Industrielinqs catalogus biedt een unieke mix van Industrieel Gas –informatie Industrieel Industrieel drukwerk en digitale met eenGas groot–bereik van ruim 3000 exemplaren.

Training Kwaliteit vereist gekwalificeerde mensen. daarom investeren vooruitstrevende, innovatieve bedrij-

•

Uw advertentie

•

Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Installatiebouw – Instal-

IndustrIelInqs Catalogus 2014

opdrachtgevers en duizenden bezoekers hebben hier inmiddels gebruik van gemaakt. Als lezer van Petrochem willen we u graag aanbieden met korting uw vacature(s) hier

w.ahd-aandrijftechniek.nl

te plaatsen. In samenwerking met het bureau Exenzo, dat de werving voor deze website vacatures. U kunt zo tegen lage kosten de voordelen van deze website uitproberen.

Wilt u hier gebruik van maken?

Wilt u meer weten over deze website?

Neem dan contact op met Exenzo via

Neem dan contact op met Inge Janse,

sales@exenzo.com en vermeld hierbij

redactie- en innovatiemanager van

dat u lezer bent van Petrochem. U krijgt

Industrielinqs, via 020 3122 796 of

dan 25% korting op uw bestelling.

inge.janse@industrielinqs.nl

50_IPP_aakaturePET.indd 1 1 pet_vacature_advertentie.indd

w.aircleansysteme.com/nl

– www.aggreko.com

uitvoert, geven wij daarom eenmalig 25% korting op het plaatsen van één of meerdere

30-09-14 25-09-14 10:44 15:03

4 12

Amerplastics Europa bv – www.amerplastics.com

Americol bv – www.americol.nl

Altrad Balliauw Groep – www.altradballiauw.com

Altrex bv – www.altrex.nl

123456

waarop werkgevers en -nemers in de (petro)chemie elkaar kunnen vinden. Tientallen

12345

• •

•

• 4

Het Petrochem Platform heeft sinds 2014 op vacatures.petrochem.nl een eigen vacaturesite

Alup-Kompressoren bv – www.alup.nl

Alteco Europe bv – www.alteco.nl

Altena Group – www.altena.com

234

Almeco – www.almeco.be

• 25-09-14 15:23

•

18-12-13 13:16

VACATURES

3 2

•

6 4

Kijk voor meer details op www.industrielinqs.nl/linqs

25% korting op uw vacature

•

01_IPPcat_A5.indd 2

•

051-107_matrix.indd 52

Ahoy – www.ahoy.nl

•

robbin@jetvertising.nl) Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Energielevering – Ener-

Amafiltergroup – www.amafiltergroup.com

123456

• Almeco Nederland bv – www.almeco.nl

Alldos bv – www.alldos.com

Almo Products bv – www.almoproducts.nl/nl/industrie

123456

12345

All in Plast – www.allinplast.nl

All Risk bv – www.valbeveiliging.nl

Alfa Laval Benelux nv / sa – www.alfalaval.com

Alimak Hek bv – www.alimakhek.nl

AJK Hydrolift nv – www.ajkhydrolift.eu

Ajax Brandbeveiliging bv – www.ajaxfire.nl

Alfa Laval Benelux bv – www.alfalaval.com Zie ook de advertentie op pagina 46 en 108

6 4

Albuko nv – www.albuko.be

Albema Robema – www.albema-robema.nl

Alewijnse Panelenbouw bv – www.alewijnse.nl

Alaxa Products bv – www.alaxa.nl

Albers Alligator – www.albersalligator.com

AKOS Engineering bv – www.akos.nl

Airtec Pneumatic Engineering bv – www.airtec.nl

Airconveyors International bv – www.airconveyors.nl

Air-Parts bv – www.air-parts.com

Airco-Fin bv – www.aircofin.com

Airconet bv – www.airconet.nl

Air Products Nederland bv – www.airproducts.com

Airclean Safety Products – www.aircleansysteme.com/nl

AIMT Nederland – www.aimt-group.com

Air Liquide Industrie bv – www.airliquide.com

4 2

123456

4 2

Afvalstoffen Terminal Moerdijk bv – www.atmmoerdijk.nl

Aero Control Uden – www.aerocontrol.nl/

AHD Aandrijftechniek bv – www.ahd-aandrijftechniek.nl

Aggreko International (Ned.) bv – www.aggreko.com

Aertssen Kranen nv – www.aertssen.be

Zie ook de advertentie op pagina 47

Aerotherm bv – www.aerotherm.nl

Advantech Europe – www.advantech.eu

123456

AE Sensors bv – www.aesensors.nl

Advies- en Ingenieursbureau Rufer – www.air.nl

ADC Performance Improvement – www.adcpi.nl

Advanced Flow Technics bv – www.aft.nl

Sector: Olie en gas - 1 Utilities - 2 Voedingsmiddelenindustrie - 3 (Petro)chemie - 4 Biotechnologie - 5 Overig - 6

•

Activiteiten

NIEUWS

Total investeert in Amerikaanse startup * AkzoNobel wil CO2 als grondstof * BioBTX is Northern Enlightenment of the Year 2014

Alg lEvErt INgrEdIëNtEN op mAAt

De eerste commerciële algenraffinaderij, VALORIE, is begin september geopend en levert gewenste ingrediënten op maat aan de eindgebruikers. Hiermee is het proces opgeschaald van het lab naar een industriële pilot.

bIobrANdStof UIt mAïSAfvAl

Begin september openden DSM en ethanolproducent POET officieel hun tweede-generatie bio-ethanolfabriek in Emmetsburg (Iowa, VS). De officiële openingshandeling werd door niemand minder dan koning WillemAlexander uitgevoerd.

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281 Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Eindredacteur Liesbeth Schipper 020 3122 083 Miriam Rook 020 3122 796 Vormgever Gabriele Köbbemann Cover DSM-POET

Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij PreVision Graphic Solutions

03 | 14

51_BB_inhoud_colofon.indd 3

Co lo fo N

bIoChEm 03|14 Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: biochem@industrielinqs.nl

01-10-14 09:11

Snel op weg met kostenramingen

DACE Prijzenboekje met online richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij • Raming van projecten • Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen • Toetsing van offerteprijzen • Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen DACE Price Booklet is nu ook te raadplegen via de website www.dacepricebooklet.com! De 30e editie van het DACE Prijzenboekje bestaat vanaf nu naast het vertrouwde boekje ook uit een website, www.dacepricebooklet.com, als waardevol hulpmiddel bij het samenstellen van uw kostenramingen voor industriële procesinstallaties. U vindt richtprijzen voor vrijwel elk onderdeel van een procesinstallatie. Speciﬁeke kosteninformatie wordt gegeven voor procesapparatuur, pijpleidingmateriaal, elektrotechniek, instrumentatie, schilderwerk, isolatie en bouwkunde. Tevens bevat het kengetallen per m2 oppervlakte voor productie-, magazijn-, kantooren laboratoriumgebouwen en bouwdeelprijzen voor bouwkundige, installatietechnische en civieltechnische componenten. De richtprijzen reﬂecteren werkelijk gemaakte kosten en zijn niet slechts een afspiegeling van catalogusprijzen. DACE Prijzenboekje / Price Booklet en website wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan. Ga voor uw bestelling of een abonnement naar www.bimmedia.nl/prijzenboekje of www.dacepricebooklet.com of bel 070 304 67 77

52_BIM.indd 1

30-09-14 10:44

ToTal invesTeerT in amerikaanse sTarT-up > Total Energy Ventures investeert in NexSteppe, een Amerikaans start-up bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het optimaliseren van sorghumzaden voor de productie van biobrandstoffen en bioproducten. Het bedrijf gebruikt daar-

bij geen genetische modificatie, maar past hybridisatie-technieken toe om de zaden fermenteerbare suikers te laten maken. De Total-dochter heeft een belang in de start-up genomen zodat deze zijn R&D-activiteiten kan uitbreiden en kan groeien in de markt voor biobrandstoffen en -producten. NexSteppe heeft al eerder DuPont aan zich gebonden.

Chemicals worden gebruikt. De samenwerking moet een opstap worden voor de commerciële productie van organische chemicaliën van de vierde generatie. Er zijn meerdere technologieën in ontwikkeling om met duurzame energie brand- en grondstoffen te maken uit CO2 uit de lucht. Bayer gaat een testfabriek bouwen om CO2 om te zetten in chemische grondstoffen. De vijftien miljoen euro kostende fabriek maakt uit het broeikasgas jaarlijks vijfduizend ton grondstof voor polyurethaanschuim. In 2016 moet de productie-eenheid klaar zijn.

biobTX is norThern enlighTenmenT of The Year 2014 > De jury was onder de indruk

akzonobel wil Co 2 als grondsTof > AkzoNobel en cleantechbedrijf Photanol werken aan een proces waarbij zonne-energie wordt benut om chemicaliën te maken van CO 2.

De twee ondernemingen werken aan het creëren van duurzame technologie die op dezelfde wijze werkt als fotosynthese bij planten. Dat moet leiden tot de productie van “groene” chemische bouwstenen die uiteindelijk de fossiele grondstoffen van AkzoNobel zullen vervangen. De samenwerking draait om Photanols eigen technologie waarbij licht wordt gebruikt om CO2 uit de lucht rechtstreeks om te zetten grondstoffen zoals azijnzuur en butanol. Het enige bijproduct is zuurstof. De twee bedrijven beginnen met het ontwikkelen van specifieke chemicaliën die momenteel door AkzoNobel-onderdeel Specialty

van de groene route van de onderzoekers om aromaten te produceren en de volwassenheid van de technologie. BioBTX ontwikkelt samen met de Rijksuniversiteit Groningen en Syncom een proces om aromaten uit hernieuwbare grondstoffen te produceren. Dit proces maakt het mogelijk om de chemische bouwblokken benzeen, tolueen en xyleen uit bijvoorbeeld houtresten te maken. Het eindproduct is identiek aan zijn fossiele broer, waardoor chemische installaties die op BTX draaien probleemloos met deze groene variant aan de slag kunnen. Technisch directeur van BioBTX Niels Schenk ziet de benoeming als een opsteker om de technologie verder te ontwikkelen. ‘We hopen snel investeerders te vinden die ons helpen op grotere schaal te gaan testen.’ BioBTX zal het komende jaar op de voet worden gevolgd door

de platforms van Petrochem en Duurzaam Geproduceerd. Voor het eerst dit jaar is een speciale rubriek aan de enlightenmentzverkiezing toegevoegd om duurzame innovatie in het noorden voor het voetlicht te brengen. BioBTX nam het op tegen Colt en Wendelin Lab. Wendelin Lab zet glycerine om in biomethanol. Daardoor wordt een bijproduct van de productie van biodiesel een waardevolle grondstof. Colt ziet mogelijkheden voor energiebesparing in de industrie door adiabatisch koelen. Zuivelproducent Fonterra past deze technologie toe bij een nieuwe lactosefabriek in Heerenveen. De verkiezing vond plaats tijdens het EemsDeltavisie Congres dat dit jaar voor het eerst plaatsvond in de Eemshaven. Het thema – Nieuwe Energie voor de Eemsdelta – werd toegelicht door clustercommissaris Eemsdelta Rene Scheffers.

03 | 14

53_BD_nieuws.indd 5

30-09-14 14:54

Algenraffinage levert ingrediënten op maat De eerste commerciële algenraffinaderij, VALORIE, is begin september geopend en levert gewenste ingrediënten op maat aan de eindgebruikers. Hiermee is het proces opgeschaald van het lab naar een industriële pilot.

Miriam Rook

Op een testsite van ACRRES (een samenwerking tussen Algae Food & Fuel en de Universiteit Wageningen) in Lelystad staat een zeecontainer met daarin de eerste commerciële algenraffinaderij, de VALORIE (Versatile ALgae On-site Raw Ingredient Extractor). Vanuit verschillende producenten is er de vraag naar alternatieve ingrediënten gekomen; algen lijken vanwege hun snelle groeitijd en de mogelijkheid om bepaalde ingrediënten eruit te filteren nu een erg aantrekkelijk alternatief. In het lab is onderzocht hoe de ingrediënten op de meest rendabele manier uit algen gefilterd kunnen worden. In de fabriek wordt nu de eerste pilot op grote schaal uitgevoerd. Denken vanuit de eindgebruiker Micro-algen zijn een veelbelovende, flexibele grondstof en worden ook wel ‘het gewas van de toekomst’

FILM Bekijk ook een filmpje over VALORIE en het filterproces via http://bit.ly/1uZfD8p

54_55_BH.indd 6

genoemd. Veel producenten zijn op zoek naar alternatieve grondstoffen, die snel beschikbaar zijn en op een economisch aantrekkelijke manier in Nederland gewonnen kunnen worden. De bioraffinaderij VALORIE speelt met zijn technologie in op de vraag vanuit de productenten. ‘VALORIE kan op maat de gewenste ingrediënten uit algen zuiveren in hoeveelheden die het aantrekkelijk maken voor afnemers om productieprocessen op in te gaan richten. Het is de eerste grootschalige algenfabriek’, aldus TNO-onderzoeker Corjan van den Berg. Algen worden al op kleinere schaal gebruikt voor allerlei producten, maar nog niet eerder was het mogelijk om zoveel verschillende bestanddelen uit een alg te halen. Het kennisinstituut verwacht dan ook steeds meer belangstelling op te kunnen wekken met het project, dat onderdeel is van het GAIA-programma (‘Getting Algae Ingredients Applied’) van TNO en Algae Food & Fuel met partners Sabic, De Wit Oils, Van Wijhe Verf en Royal HaskoningDHV. Er zijn veel verschillende ingrediënten uit een alg te halen zoals eiwitten, oliën, vetzuren, koolhydraten, kleurstoffen, polymeren en antioxidanten. Deze zijn toepasbaar in voedsel (bijvoorbeeld vleesvervangers en vegetarische oliën), diervoeding en veevoer, medicijnen, maar ook in producten zoals verf, lijm en allerlei persoonlijke verzorgingsproducten (zoals crèmes). De algen worden gemalen in een kogelmolen, waardoor de buitenwand van de alg wordt opengebroken waarna de verschillende ingrediënten heel selectief via een centrifuge eruit gefilterd kunnen worden. Dit proces gebeurt op een energie-efficiënte manier. Zo krijgen de klanten precies die bestanddelen die ze nodig hebben voor hun producten en is de fabriek op een commerciële manier toe te passen in verschillende industrieën. De partners van het project zijn onder andere verschillende verfproducenten die interesse hebben in de verschillende kleurstoffen die te filteren zijn (algen kunnen naast groen ook geel, paars, rood/oranje of blauw zijn). Op het terrein van ACRRES zijn in 2012 twee vijvers (250 vierkante meter groot en 125 centimeter diep, één in een kas en de ander in de buitenlucht) en drie

03 | 14

30-09-14 14:53

FOTO: PIETERMACHIELSEN-NFPPHOTOGRAPHY

bioreactoren (één, twintig en zestig kuub) geplaatst. In deze pilot wordt nog getest of algen uit een algenvijver of een bioreactor verschillen opleveren in de uiteindelijke ingrediënten. Ook wordt er onderzocht wat voor effecten het kweken in buiten- of binnenbassins, of het kweken in zoet of zout water, op algen heeft. Snelle groeitijd Algen hebben een continu groeiproces, waardoor er het hele jaar door geoogst kan worden. In principe heeft een alg alleen zonlicht, mineralen en koolstofdioxide nodig om goed te kunnen groeien. Bij het project van TNO wordt milieuvriendelijk gewerkt: een biogasinstallatie zorgt voor CO2, elektriciteit en warmte. Daarnaast wordt zoveel mogelijk zonlicht gebruikt en voor ’s nachts ledlicht (dat draait op de opgewekte elektriciteit uit de biogasinstallatie). Door het continue groeiproces is algenkweek veelal voordeliger dan andere biomassa’s, zoals suikerbieten, die vaak maar één oogstmoment per jaar hebben. Toch geldt er ook voor de algenkweek een periode van mindere productie in de winter door de invloed van minder zonlicht. Van den Berg merkt op dat hoewel er heel gericht gewerkt kan worden, er wel veel biomassa nodig is om een goed eindingrediënt voor de klant te leveren; ongeveer een halve hectare. Voor leveranciers zijn er genoeg voordelen om te focussen op het kweken van algen. Exploitanten van leegstaande kassen zijn op zoek naar nieuwe gewassen om te verbouwen en algen kunnen ook voor hen, mede door het snelle groeiproces en de mogelijkheid om te groeien op onvruchtbare grond, een goed alternatief

zijn. Daarnaast is het voor bedrijven met grote hoeveelheden voedselrijk afvalwater interessant om mee te doen in dit proces; zij kunnen hun afvalwater gebruiken voor algenkweek waardoor er geen lozingsvergunningen nodig zouden zijn en er ook geen grondstoffen verloren gaan. Een ander bijkomend voordeel is dat de zeecontainer met de fabriek erin relatief makkelijk te verplaatsen is per vrachtwagen. De apparatuur is in een vaste opstelling in de container geplaatst; zo loopt deze weinig risico op beschadigingen tijdens een eventuele verhuizing. Daarin zit ook een nadeel, want als de vaste opstelling niet de meest handige blijkt, is het vrij lastig deze nog aan te passen. Eventueel zou dit wel kunnen in een latere vervolgversie van VALORIE.

In principe heeft een alg alleen zonlicht, mineralen en koolstofdioxide nodig om goed te kunnen groeien. Rondreizende VALORIE’s De proeffabriek draait in ieder geval ongeveer twee tot drie jaar; daarna wordt besloten wat een mogelijk vervolgtraject zou kunnen zijn. Een grote fabriek op een vaste locatie waarbij de algen worden aangeleverd vanuit verschillende kwekerijen is voorlopig nog een toekomstbeeld, maar Van den Berg verwacht dat er op redelijk korte termijn nog een of twee mobiele fabrieken bij kunnen komen als de vraag en interesse vanuit de producenten hiervoor al groot genoeg blijkt. Deze kunnen • dan bij verschillende kwekerijen worden ingezet. 03 | 14

54_55_BH.indd 7

30-09-14 14:53

DSM bewijst technologie voor biobrandstof uit maïsafval Begin september openden DSM en ethanolproducent POET officieel hun tweede-generatie bio-ethanolfabriek in Emmetsburg (Iowa, VS). De officiële openingshandeling van het zogenoemde Project Liberty werd door niemand minder dan koning Willem-Alexander uitgevoerd. De bouw van de fabriek, begonnen in maart 2013, verliep voorspoedig, al vormde de extreem koude winter in Iowa wel een uitdaging. In de afrondende fasen zijn er nog stappen gemaakt om de enzymen meer kostenefficiënt te kunnen produceren. De realisering van de fabriek heeft 275 miljoen dollar gekost.

Miriam Rook/ Liesbeth Schipper

Gecombineerde productie Op de locatie van de POET-DSM-fabriek produceert POET al ethanol uit maïs. De nieuwe installatie maakt gebruik van de resten van de maïsplanten; de lege kolven, de bladeren en de stengels. Ongeveer 25 procent van het beschikbare materiaal wordt gebruikt. De rest blijft op de bodem voor erosiecontrole; als voedingsstof voor de bodem en andere redenen die voor de landbouw van belang zijn. Het voordeel van de gecombineerde productie van eerste- en tweedegeneratie biobrandstof is de goede logistiek. De aanvoer van grondstoffen is immers een van de belangrijkste voorwaarden voor succes van een tweede-generatie bio-ethanolinstallatie. POET-DSM kon door de aanwezigheid van de eerste-generatie bioethanolfabriek bouwen op een bestaand systeem. Andere bedrijven volgen dit systeem en bouwen hun tweedegeneratie bio-ethanolfabriek ook naast reeds bestaande ethanolfabrieken. Vraag is wel of de veranderingen die de EPA (Environmental Protection Agency) wil doorvoeren in de Renewable Fuels Standard een streep door de rekening zouden kunnen halen. Het gevolg zou kunnen zijn dat er minder ruimte voor eerstegeneratie bio-ethanol is, waardoor het minder aantrekkelijk wordt om een tweedegeneratie-fabriek te bouwen naast een eerstegeneratie-installatie. Vlaggenschip De nieuwe fabriek kan per dag 770 ton maïsafval verwerken tot zo’n 75 miljoen liter cellulose-ethanol per jaar. Later kan dit eventueel nog worden uitgebreid naar bijna 100 miljoen liter per jaar. Met deze eerste tweedegeneratie bio-ethanolfabriek willen POET-DSM aantonen dat hun technologie volwaardig is. Zij hopen met dit vlaggenschip licenties te kunnen verkopen aan andere bedrijven. Feike Sijbesma, CEO van DSM, noemt de opening een historische dag: ‘Deze biobrandstof is een haalbaar, commercieel aantrekkelijk alternatief voor benzine.

56_57_BG.indd 8

03 | 14

30-09-14 14:53

Voor DSM is deze fabriek een strategische investering, waarbij we gebruikmaken van onze technologie om afvalproducten uit de landbouw op een grote schaal om te zetten. Via de verkoop van licenties kunnen andere bedrijven wereldwijd deze technologie ook toepassen.â&#x20AC;&#x2122; Derde ter wereld Sinds de opening is de fabriek de tweede producerende bio-ethanolfabriek in de Verenigde Staten geworden en de derde ter wereld. Halverwege 2013 begon de productie van de installatie van Ineos Bio in Vero Beach (Florida, VS). Deze fabriek kan ongeveer 24 miljoen liter cellulose-ethanol per jaar produceren. Bij het noord-Italiaanse dorpje Crescentino, gelegen aan

de Po, werd ruim een jaar geleden de eerste celluloseethanolfabriek ter wereld opgestart. Hier produceert BetaRenewables 75 miljoen liter tweedegeneratie bioethanol per jaar (op volle capaciteit).

'Via de verkoop van licenties kunnen andere bedrijven wereldwijd onze technologie ook toepassen.' Twee andere grote projecten in de Verenigde Staten, Abengoa in Hugoton (Kansas) en DuPont in Nevada (Iowa) worden de komende maanden opgestart. Deze fabrieken kunnen vergelijkbare volumes produceren als â&#x20AC;˘ die van POET-DSM. 03 | 14

56_57_BG.indd 9

30-09-14 14:53

RVS – en stalen tanks - Autoclaven

- Kolommen

- RVS tanks

- Reactors

- Opslagtanks

- Silo’s

- Buffervaten

- Filtertanks

- Druktanks

- Warmtewisselaars

AJK Hydrolift, Industrie Kanaal-Noord 1173, B-3960 Bree Tel. +32 89 46 93 90 email: info@ajkhydrolift.eu Web: www.ajkhydrolift.eu

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 AJK Hydrolift. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Andus Group. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 ASCO Controls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 BIM Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Dexter System Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Euroforum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage Evides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 FLIR Commercial Systems. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Hanse Staalbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Havep Workwear. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Hempel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34, 44 Industrielinqscatalogus 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Logisticon Water Treatment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

M.O.B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46, 47 MODELEC Data-Industrie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Navingo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 NTC Tankcontainer Services. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 PAO Stichting PostAcademisch Onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Pietersen Electriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Platformpagina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40, 41 Profion Maintenance Linqs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Schneider Electric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 SGS Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 SKF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Ultimo Software Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Vacature site Petrochem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

More than a solution. • Elektrotechniek • Meet- en regeltechniek

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen

• Data- telecommunicatie • Ondersteuning Technische Diensten • Brandmeldinstallaties

• Verhuur Zone 0 Verlichting

• Veiligheidsinstallaties

• Maatwerk CEAG kunststof Ex Klemmenkasten

58_index_AJK_pietersen.indd 1

Petrochemie

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

01-10-14 09:21

ANDUS group companies: Process Equipment & Constructions Armada Janse Armada Mobility Armada Rail FIB Industries HSM Steel Structures ISS Projects Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction

Refractories Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Refractories Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services

Offshore & Maritime HSM Offshore Van Voorden Castings Van Voorden Maritime

RijnDijk Construction BV Beukenlaan 115 5616 VC Eindhoven NL T +31 (0)40 - 246 72 28 E info@rijndijk.com

making the difference

Nr. 10 – 2014

ét ar h a j 5 Al 2

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,50

managementblad voor de olie- en chemische industrie

sgs gRoUP NETHERLANDs

sgs gRoUP BELgiUm

Malledijk 18 P.O. Box 200 NL-3200 AE Spijkenisse t +31 (0)181 69 33 33 e sgs.nl@sgs.com

SGS House Noorderlaan 87 B-2030 Antwerpen t +32 (0)3 545 44 00 e sgs.be@sgs.com

www.sgs.com

INSIDE ‘Van Deltalinqs “moet” niks’ • Overdruk oorzaak van explosie bij Shell Moerdijk • Flexibiliteit noodzaak voor Europese krakers • Thema: 25 jaar Petrochem

â&#x2013;˛

digitale bijlagen

7E JAARCONGRES | 6 NOVEMBER 2014 | NIJMEGEN PRESENTING PARTNER

HET NATIONALE

WARMTE CONGRES or: Opening do r Burgemeeste Nijmegen ! Hubert Bruls

U HOORT ALLES OVER: l l l l l l

De nieuwe warmtevisie en de kansen voor de sector De toekomstbestendigheid van warmte Van monopolie naar een open warmtenetwerk, hoe? Hoe kunnen we warmte aantrekkelijker maken voor gemeentes, woningcorporaties en woningbezitters? De warmtewet in de praktijk: de eerste ervaringen Hoeveel warmte wilt u? Over warmte als een bulkgoed of als maatwerk

O.a. deze topsprekers, beleidsmakers en praktijkexperts staan op het podium:

Astrid Madsen

HarriĂŤt Tiemens

Bastiaan van Perlo

Gemeente Rotterdam

Gemeente Nijmegen

Huurdersvereniging Amsterdam

Gijs de Man

Martijn Hagens

Aad Correlje

Clingendael International Energy Programme

Stichting Warmtenetwerk

Nuon

Albert Koedam

Expert op het gebied van energiebesparingsconcepten en duurzaamheid woningcorporaties

Annemiek Traag

Gedeputeerde Provincie Gelderland

WWW.EUROFORUM.NL/WARMTECONGRES

Laat u inspireren door interactieve praktijksessies!

CONG

HET NATIONALE

WARMTE CONGRES

09.15 Opening congres door uw dagvoorzitter Maarten Bouwhuis, professioneel dagvoorzitter en bekend van o.a. het nieuwsprogramma BNR Newsradio

09.25 De klant aan het woord!

Hét nationale platform voor alle stakeholders in de warmte sector

De commissie van repliek zal vanuit het perspectief van de eindafnemer/klant hun (kritische) blik delen tijdens het congres: Astrid Madsen, adviseur Programma Duurzaam, Gemeente Rotterdam Bastiaan van Perlo, organisatieadviseur, Huurdersvereniging Amsterdam Albert Koedam, expert/deskundige op het gebied van energiebesparingsconcepten en duurzaamheid voor woningcorporaties, deskundige op het gebied van de Warmtewet

Het Nationaal Warmte Congres is al 6 jaar hét nationale platform voor de warmtesector. Jaarlijks zijn er ruim 100 bezoekers vertegenwoordigd van o.a. het rijk, provincies, gemeenten, warmte(distributie)bedrijven, energiebedrijven, woningcorporaties, projectontwikkelaars, afvalverwerkers, netbeheerders, technologie bedrijven, financiële instellingen, bouwbedrijven & adviesbureaus

09.35 Ontwikkelingen in de internationale energiepolitiek •

Discussieer mee over de toekomstbestendigheid van warmte!

De beschikbaarheid van gas in de toekomst? • Welke transities gaat dit te weeg brengen in de energiesector? • Wat zijn de financiële consequenties hiervan? • Welke kansen biedt de transitie voor warmte? Aad Correlje, Associate Fellow, Clingendael International Energy Programme

Eén van de centrale thema’s tijdens het congres is de toekomstbestendigheid van warmte. U hoort de visies van de experts over o.a. onderstaande prangende vraagstukken: • Ontwikkelingen in de internationale energiepolitiek, wat is de beschikbaarheid van gas in de toekomst? En wat betekent dit warmte sector? • Hoe ziet de energie infrastructuur van de toekomst er uit? Wat is het perspectief van het gas-, warmte- & elektriciteitsnet? • Wat is de duurzaamheid van warmte? • Hoe komen we tot een level playing field voor warmte met kansrijke business modellen? • Hoe maken we warmte aantrekkelijker voor de eindafnemers? Van een monopolie naar een open netwerk?

Daarnaast keuze uit verschillende praktijksessies, met o.a.: > Succesvolle praktijkvoorbeelden: leer van de ervaringen in andere regio’s hoe zij warmte succesvol geïmplementeerd hebben > Wat zijn de subsidiemogelijkheden voor warmte, hoe komt u tot een sluitende business case voor warmte > Wat zijn de nieuwste technologische mogelijkheden > Juridisch vragenuurtje over de invoering van de warmtewet, krijg direct antwoord op uw vragen

BEKIJK INTERESSANTE (VIDEO)-INTERVIEWS MET DE SPREKERS OP:

WWW.EUROFORUM.NL/WARMTECONGRES

09.55 De nieuwe warmtevisie •

De uitwerking van het energieakkoord vertaald naar de warmtevisie • Hoe gaan we de openstaande 186 PJ invullen? Wat is de rol van warmte hierin? Gijs de Man, voorzitter Stichting Warmtenetwerk

10.15 uur •

Debat: de toekomstbestendigheid van warmte De energie infrastructuur van de toekomst, wat is het perspectief van het gas-, warmte- & elektriciteitsnet? • Kunnen we zonder een warmte infrastructuur? • Wat is de duurzaamheid van warmte • Hoe komen we tot een level playing field voor warmte met kansrijke business modellen • Van monopolie naar een open warmtenetwerk, hoe? Debatleden: Fokke Goudswaard, senior advisor, Duurzame Energie Koepel Bas van de Griendt, manager MVO en Duurzaam Ontwikkelen Bouwfonds Ontwikkeling Pieter Boot, Planbureau voor de Leefomgeving Afgevaardigde Dalkia Herman Exalto, directeur, Eneco Warmte & Koude Henk Dekker, director, Nuon Heat Netherlands Roelof Potters, Sustainable Area Development, Alliander

GRESPROGRAMMA 6 NOVEMBER 2014 11.00

14.10

Coffeebreak

Interactieve sessies

11.30

Tijdens het middagprogramma kunt u kiezen uit interessante sessie op verschillende themagebieden:

Succesvolle samenwerking in de warmteketen – de klant centraal •

Hoe kom je gezamenlijk met je ketenpartners tot een goede en sluitende business case? • Inspiratie van internationale praktijkvoorbeelden Martijn Hagens, Director Heat Vattenfall Continental/UK, COO Nuon Energy

Succesvolle praktijkvoorbeelden: leer van de ervaringen in andere regio’s hoe zij warmte succesvol geïmplementeerd hebben Financieel: wat zijn de subsidiemogelijkheden voor warmte, hoe komt u tot een sluitende business case voor warmte

11.50

Technologie: wat zijn de nieuwste technologische mogelijkheden

Debat: Hoe kunnen we warmte op korte termijn een aantrekkelijke keuze maken voor gemeentes, woningcorporaties en woningbezitters?

Juridisch: vragenuurtje over de invoering van de warmtewet, krijg direct antwoord op je vragen

•

De kansen en mogelijkheden met warmte in de bestaande bouw? • Hoe kunnen de woonlasten verlaagd worden met warmte? • De mogelijkheden met energielabeling? Debatleden: De Commissie van Repliek en: Pablo van der Laan, strategisch Adviseur beleid en innovatie, Ymere Maya van der Steenhoven, directeur van het programmabureau Warmte en koude Zuid-Holland

Kijk voor alle sessies

>>>

15.30 Coffeebreak

16.00 vervolg interactieve sessies

12.20

16.40

De duurzaamheids- en warmtevisie van regio Nijmegen & Arnhem

Slotspeech: “Hoeveel warmte wilt u? Over warmte als een bulkgoed of als maatwerk.” Bas Haring, filosoof en schrijver

•

De provinciale vertaling van het energieakkoord Annemieke Traag, gedeputeerde Provincie Gelderland • De gemeentelijke vertaling van het energieakkoord Harriët Tiemens, wethouder Gemeente Nijmegen

Bekijk het video-interview met Harriët Tiemens op www.euroforum.nl/warmtecongres

12.45 Lunchpauze

13.50 Stand van zaken invoering Warmtenet Lex Bosselaar, expert duurzame energie en warmte, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (o.v.b.)

Bekijk diverse (video-)interviews op www.euroforum.nl/warmtecongres

17.00 Afsluiting en borrel

INTERACTIEVE SESSIES

HET CONGRES IS SPECIAAL BESTEMD VOOR:

14.10 > Sessieronde 1

Iedereen die zich bezighoudt met voorbereiding, besluitvorming, uitvoering, ruimtelijke ordening en investeringsbeslissingen t.a.v. warmtebenutting, milieu en energievoorziening en werkzaam is bij: > Gemeenten en provincies > Woningcorporaties > Energiebedrijven > Netbeheerders > Verenigingen voor Eigenaars > Projectontwikkelaars en aannemers > Tuinbouworganisaties > Afvalbedrijven > Waterschappen > Waterleidingbedrijven > Brancheorganisaties

> Warmteweb, resultaten innovatieve pilot Smart Thermal Grid glastuinbouw •

Resultaten van de praktijkstudie naar een warmteweb met een handelsplatform en invoeding met meerdere verschillende bronnen Vergelijking van een smart thermal grid met andere smart energy grids Alternatieve toepassingen in warmte- en koudenetten

• •

Sonja van Vooren, Programma Manager Eneco Warmte & Koude > Vragenuurtje over de invoering van de Warmtewet, krijg direct antwoord op je vragen omtrent: • • • •

Concessies, convenanten, (ontheffing) aansluitplicht Ontzorgconstructies, kleine leveranciers Lig- en legrechten Continuiteit, voorzieningszekerheid

Max Oosterhuis, partner/advocaat Loyens en Loeff N.V.

14.50 > Sessieronde 2 > De toenemende vraag naar koeling vanuit verschillende markten •

Het samengaan van verwarming en koeling Het verschil, de overeenkomsten tussen koeling en warmte in de manier van aanpak en werken De toenemende aandacht voor warmte en koude opslag • •

Aad van Lopik, business development manager flexalen Thermaflex > Duurzame energie en warmtenetten 3.0 in Den Haag • • •

Energiebeleid en een nieuwe structuur Nieuwe concepten voor gemeentelijke regie Samenwerking met de energiewereld

Ted Zwietering, programmadirecteur duurzaamheid Gemeente Den Haag

Raad van Advies Lex Bosselaar, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Rick van Diest, Nuon Sonja van Vooren,Eneco Kees van Daalen, Gemeente Nijmegen en Over Morgen Jannis van Zanten, Afval Energiebedrijf Amsterdam / Gemeente Amsterdam Roelof Potters, Alliander Rick van der Graaf , Energievisie Wim Voogd, Balance

15.30 Coffeebreak

14.50 > Sessieronde 3 > Open Warmtenetten Inmiddels zijn we er aan gewend dat elektriciteits- en gasnetten open zijn voor alle gebruikers. Een onafhankelijke netbeheerder regelt het energietransport voor alle leveranciers die er gebruik van willen maken. Kunnen warmtenetten ook “open” zijn? Hoe werkt dat? Wat zijn de vooren nadelen? Als netwerkbedrijf ontwikkelt en realiseert Alliander open warmtenetten. In deze sessie licht zij haar beleid toe, en gaat daarover met de aanwezigen in gesprek.

Vorig jaar > 150 bezoekers

Pallas Agterberg, directeur Strategie Alliander

•

> Subsidie en financieringsmogelijkheden voor uw project Welke subsidie en financiering past het best bij uw project? Hoe bepaalt u de meest kansrijke subsidieregeling of financiering? We nemen u mee langs de Nederlandse en Europese mogelijkheden •

•

Joost Holleman Holleman, director, Balance/Hudson Financial Incentives

WWW.EUROFORUM.NL/WARMTECONGRES

7E JAARCONGRES | 6 NOVEMBER 2014 | NIJMEGEN

HET NATIONALE

WARMTE CONGRES HOST CITY

PRESENTING PARTNER

In Nijmegen maken Afval- en energiebedrijf ARN, Nuon, Alliander, gemeente Nijmegen en de provincie Gelderland een bijzonder Warmtenet mogelijk. 14.000 woningen in de grote uitbreidingslocaties Waalsprong en het Waalfront worden er op aangesloten en gaan duurzaam verwarmd worden. Het warmtenet levert tot 70 procent minder CO2-uitstoot op ten opzichte van warmtevoorziening met HR-gasketels en is daarmee bijzonder milieuvriendelijk. Het is een belangrijke stap in de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Het warmtenet draagt sterk bij aan de doelstelling van Nijmegen om in 2045 een energie neutrale stad te zijn. De landelijke overheid draagt door middel van geld en kennis bij aan het warmtenet Nijmegen en heeft een Green Deal gesloten. Het warmtenet kan ook goed uitgebreid worden naar andere delen van de stad en de regio.

Als presenting partner van het Warmtecongres 2014 heten wij u van harte welkom. Nuon is in Nederland een van de grootste leveranciers van stadswarmte, met warmtenetten in onder meer Almere, Amsterdam, Rotterdam en de regio Arnhem/ Nijmegen. Stadswarmte levert gemiddeld een CO2-besparing van 50 procent op ten opzichte van verwarming door middel van gasketels. Vanwege de grote volumes en de te behalen milieuvoordelen kiezen steden voor stadswarmte als basis voor hun duurzaamheidsambitie. Ook in de bestaande bouw is stadswarmte vaak de meest logische oplossing bij renovatie. De levering van duurzame koude of koeling maakt steeds vaker deel uit van nieuwe projecten en partnerships.

PARTNERS

MEDIAPARTNERS

NETWERKPARTNERS - metering solutions

PARTNER WORDEN VAN HET CONGRES? Draagt uw organisatie bij aan de warmtesector in Nederland? Word dan partner van Het Nationaal Warmte Congres en laat de sector kennismaken met uw visie en expertise en ontmoet uw potentiële klanten. U kunt bijvoorbeeld een lezing of sessie verzorgen, aanwezig zijn op de netwerkmarkt, een VIP-meeting aanbieden of op een andere ludieke manier uw organisatie profileren. Joris van Boxtel, Branding & Eventmanager, j.van.boxtel@euroforum.nl, 040 – 2 974 935 / 06 – 454 186 41

WWW.EUROFORUM.NL/WARMTECONGRES

Postbus 845 | 5600 AV Eindhoven

HET NATIONALE

WARMTE CONGRES Al 6 jaar hét landelijke platform voor de warmtesector 68719

Gegevens onjuist? Retourneren is niet nodig. Geef uw wijzigingen door aan de klantenservice via www.euroforum.nl

3 MAKKELIJKE MANIEREN OM U AAN TE MELDEN! 1. Via internet: 2. Via e-mail: 3. Telefonisch:

www.euroforum.nl/warmtecongres inschrijving@euroforum.nl 040 - 2 974 974

Bij aanmelding via telefoon of internet verzoeken wij u vriendelijk uw persoonlijke code (geprint bij uw adressering) te vermelden. Uw inschrijvingsbewijs sturen we u zo snel mogelijk toe. Als uw e-mailadres bij ons bekend is, ontvangt u de bevestiging van uw deelname binnen een werkdag via e-mail.

Meer informatie Klantenservice: 040 - 2 974 974

Data en locatie 6 november 2014 De Lindenberg Nijmegen Voor routebeschrijving zie: www.euroforum.nl/warmtecongres

Persoonlijk congresadvies Voor inhoudelijke vragen belt u met: Mark Claessens Congresadviseur m.claessens@euroforum.nl | 040 2 972 742

Uw gegevens Wij houden u graag op de hoogte van de ontwikkelingen in uw vakgebied. U bent daartoe opgenomen in ons adressenbestand of in een bestand dat wij van derden betrekken. Uw gegevens kunnen verstrekt worden aan derden voor marketingdoeleinden. Kloppen uw gegevens niet of wilt u niet dat anderen deze gebruiken? Geef uw wijzigingen door aan de klantenservice via www.euroforum.nl Euroforum Euroforum is marktleider op het gebied van congressen, opleidingen en trainingen voor professionals en managers bij bedrijven, overheden en non-profit organisaties. Samen met het Institute for International Research (IIR), Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid (SBO), Nederlands Instituut voor de Bouw (NIB) en Secretary Management Institute (SMI) maakt Euroforum deel uit van Informa. Een wereldwijd congres- en uitgeefconcern genoteerd aan de beurs in Londen. Meer informatie op: www.euroforum.nl Uw investering Werkzaam bij Een overheidsinstelling of woningcorporatie

e 499,-

Overige organisaties

e 799,-

Bent u lid van Stichting Warmtenetwerk? Dan ontvangt u een extra korting van € 50,- per persoon. Wilt u met meerdere collega’s komen? Informeer dan naar de kortingsmogelijkheden bij Mark Claessens, 040 - 2 972 742 mail naar m.claessens@euroforum.nl