PET10-2018

Nr. 10 - 2018

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 10 - 2018

‘Digitalisering is niet iets van de laatste tijd’ • Drie start-ups zetten volgende stap • Industrie moet investeren in elektrochemie • Thema: Industrie 4.0

14:56

Pet10 omslag los.indd 1

26-09-18 16:51 09:52 25-09-18

www.moxa.com www.moxa.com

Moxa Edge connectiviteit; vertaalslag van proces automatisering naar Moxa Edge connectiviteit; dede vertaalslag van proces automatisering naar IT.IT. Moxa ioLogikMGate serie verzorgen verbinding proces automatisering naar IT. Eenvoudig in gebruik, De De Moxa ioLogiken en MGate serie verzorgen de de verbinding vanvan uwuw proces automatisering naar IT. Eenvoudig in gebruik, maar toch bijzonder slimme oplossingen voor sturing, monitoring alarmering.

Ontworpen vanuit industriële applicatie maar toch bijzonder slimme oplossingen voor sturing, monitoring en en alarmering.

Ontworpen vanuit de de industriële applicatie gedachte maar aangevuld jarenlange netwerk kennis. u de status weten installatie? u nog meer gedachte maar aangevuld metmet de de jarenlange netwerk kennis.

WiltWilt u de status weten vanvan uwuw installatie?

WiltWilt u nog meer gripgrip krijgen op uw serviceen onderhoudskosten?

De Moxa ioLogiken MGate serie zijn dé betrouwbare brug tussen PA krijgen op uw service- en onderhoudskosten? De Moxa ioLogik- en MGate serie zijn dé betrouwbare brug tussen PA en en IT! IT! weten ervan overtuigd kennis automatisering communicatie specialisme niets anders WijWij weten hoehoe en en zijnzijn ervan overtuigd datdat uwuw kennis vanvan automatisering en en onsons communicatie specialisme tot tot niets anders leiden gezamenlijk succes. kankan leiden dandan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl www.modelec.nl 0318-636262 Tel.Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_EdgeConnect.indd 1 18_adv_A4_Moxa_EdgeConnect.indd 1 PET10 A_Omslag.indd PET10 A_Omslag.indd 2 22 Pet10 omslag los.indd

15-01-18 15-01-18 15:2315:23 26-09-18 09:52

IN DEZE EDITIE

10 ‘DIGITALISERING IS NIET IETS VAN DE LAATSTE TIJD’ Innovatieve ontwikkelingen als industrie 4.0 en bijvoorbeeld de inzet van CO2 als grondstof vragen om een nuchtere aanpak.

Juist dan kunnen er stappen worden gezet, ook in een ambitieus chemiebedrijf als Covestro. CTO Klaus Schäfer over digitalisering: ‘Misschien is de komende stap voor de meeste mensen kleiner dan voorgaande grote veranderingen.’

38 THEMA: INDUSTRIE 4.0 Het ‘internet of things’ is een van de grote motoren die de vierde industriële revolutie aandrijft. Maar ook big data, virtual en augmented reality en autonome of zelfs coöperatieve robots vormen pijlers waarop de fabriek van de toekomst steunt.

Ook de petrochemie profiteert van de gemakken van industrie 4.0. De inzet van sensoren, drones robots en allerhande informatie en communicatietechnologie maakt de branche niet alleen efficiënter, maar ook stukken veiliger.

14 NORTHERN ENLIGHTENMENTZ OF THE YEAR Dit jaar strijden Enerpy, Groningen Seaports/Pipelife en Stercore om de titel Northern Enlightenment of the Year. In deze editie een uitgebreid interview met de finalisten. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens het congres Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl.

20 DRIE START-UPS ZETTEN VOLGENDE STAP Drie start-ups/scale-ups maakten de afgelopen weken bekend een stap verder te gaan met hun innovatieve processen. Duurzaam technologiebedrijf BioBTX opende haar demofabriek voor groene chemische bouwstenen, Photanol bouwt een demofabriek waarin ze de productie van chemicaliën uit zonlicht en CO2 gaat testen en Ioniqa gaat haar eerste PET-plastic upcyclingfabriek bouwen.

28 INDUSTRIE MOET INVESTEREN IN ELEKTROCHEMIE In de natuur gebeurt het al: bacteriën zetten kooldioxide om in koolmonoxide. Die processen gaan echter te langzaam om op industriële schaal toe te passen. Een juiste katalysator moet het wel mogelijk maken, maar er moeten dan nog veel fundamentele vragen worden beantwoord over de exacte werking van het proces. Hetzelfde geldt voor de productie van ammoniak, stelt hoogleraar Marc Koper. ‘Het is in principe mogelijk om stikstof en water direct via een elektrolysecel naar ammoniak om te zetten.’

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Wereldrecord ammoniakproductie voor Yara • Sekisui verhuist productielijnen naar Roermond • Ineos Oxide investeert 150 miljoen in Zwijndrecht 6 Miljardeninvestering in koolmonoxidefabriek 19 Plant One 24 Agenda 26 150 miljoen voor circulaire fabriek op Maasvlakte 27 Innovatie 32 Onbevangen • Chris Aldewereld 37 Projecten 46 Column • Henk Leegwater 58

PETROCHEM 10 - 2018 3

PET10 B_Inhoud.indd 3

25-09-18 16:45

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 10 - 2018 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaijen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 178,50 per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 133,50 per jaar Overig buitenland € 208,Losse verkoopprijs € 22,50 Studentenabonnement € 41,Proefabonnement 3 mnd € 29,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

www.hi-force.com

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET10 Advertenties.indd 4

25-09-18 17:07

COMMENTAAR

‘Laat de overheid de elektrolyse van water – om groen waterstof te maken – maar eens flink subsidiëren om de komende jaren ook op dat vlak over de onrendabele top heen te komen.’

#vanhypeslos De Klimaattafels zijn weer begonnen met onderhandelen.

Steeds meer bekruipt me het gevoel dat met de verdeling in verschillende sectoren niet het optimale resultaat wordt behaald. Laten we eerst kijken waar op korte termijn de meeste CO2-reductie per bestede euro kan worden gehaald. Dan moet je vanuit het geheel kijken, voordat je de boel in stukjes hakt.

Sowieso kreeg ik vlekjes over de discussies die bij praatprogramma’s als Jinek ontstonden - naar aanleiding van de tussenrapportage - over wie het allemaal moet gaan betalen. Met name als er maatregelen in de industrie worden genomen. Word wakker allemaal! Links- of rechtsom, we betalen allemaal gewoon mee. Via belasting of bijvoorbeeld duurdere producten.

Van gas los Als we kosten dan toch zo belangrijk vinden, dan kunnen we beter eerst de maatregelen nemen die per bespaarde ton CO2 het goedkoopst zijn. Al wat langer is bekend dat energiebesparing in de industrie de enige maatregel is die uiteindelijk geld oplevert. En één ding is zeker, heel veel maatregelen zijn goedkoper dan het van gas los halen van oude woonwijken. Begin die maar eerst goed te isoleren. Dan gaat de gebouwde omgeving vanzelf ook minder gas gebruiken.

Zeker, nieuwe woonwijken kunnen we beter niet meer aan gas aansluiten. We moeten echter af van het valse oorzakelijke verband tussen de gaswinning in Groningen en de leveringszekerheid van ons gasnet. Als de winning in Groningen stopt, blijft het gas gewoon stromen. Nu nog afkomstig uit Noorwegen, Rusland en van de Noordzee. Straks misschien uit duurzamere bronnen, synthetisch methaan of biogas.

Dus waarom een term als #vangaslos? Weer zo’n onzinnige gehypete term, die ons tot suboptimale beslissingen aanzet. Van gas los moet niet een doel op zich worden. We moeten eens #vanhypeslos die ons zicht vertroebelen.

Portemonnee Ik weet nog wel een maatregel om ons aardgasverbruik te verminderen die uiteindelijk veel goedkoper is per bespaarde ton CO2. Als het ons lukt om voldoende groen waterstof te produceren voor drie grote Nederlandse methaanverbruikers - Yara,

OCI Nitrogen en BioMCN – dan kunnen we al meer dan tien procent van ons aardgasgebruik afstrepen. Dan moeten we wel voldoende windmolens bouwen en zonneparken aanleggen…

Voordeel is dat bijvoorbeeld de bouw van offshore-windparken steeds goedkoper wordt. En laat de overheid de elektrolyse van water – om groen waterstof te maken – maar eens flink subsidiëren om de komende jaren ook op dat vlak over de onrendabele top heen te komen.

Uiteindelijk gaat het om de CO2-reductie. En dan zijn er in de industrie nog meer interessante initiatieven. Een paar kleinere vissen die samen echter wel een grote kunnen maken. Zo gaan LyondellBasell en Covestro op de Maasvlakte reststromen omzetten in biogas, waardoor hun fabrieken minder aardgas nodig hebben. Toch al gauw één procent van de reductieverplichting van de hele Nederlandse industrie tot 2030.

Grootser zijn natuurlijk de verse plannen van Dow en Tata. Die willen een installatie bouwen die koolmonoxide uit rookgassen omzet in chemische bouwstenen. De fabriek kan de CO₂-uitstoot met vier tot vijf miljoen ton per jaar verminderen. Het project kan zodoende een enorme stap betekenen binnen het Klimaatakkoord. De potentiële CO2-reductie van vier tot vijf miljoen ton per jaar is maar liefst een kwart van het totaal dat de energie-intensieve industrie voor 2030 moet reduceren.

De investering is echter wel een miljard euro. Daarom vragen de twee bedrijven de overheid om steun. Nu begrijp ik de kritiek wel een beetje. De industrie houdt weer haar handje op.

Maar daar kunnen we ons over heen zetten. Want laten we eerlijk zijn: als we op deze manier met minder geld meer bereiken dan bijvoorbeeld met oude woonwijken van gas af te halen, dan scheelt dat ons allen in de portemonnee. En dat willen we toch?

Zie ik u ook tijdens Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl?

Met het thema Factory as a Forest praten we dan over mogelijkheden om de industrie zelfs CO2-negatief te maken. Aanmelden kan via www.eemsdeltavisie.nl.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 10 - 2018 5

PET10 C_Commentaar.indd 5

25-09-18 16:46

Vermilion mag gas winnen in Langezwaag uit de putten LZG-02 en LZG03, blijkt uit het besluit dat Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft genomen op de bezwaren die door Vermilion en door de gemeente Heerenveen waren ingediend. Die bezwaren zijn ongegrond verklaard. In april vorig jaar werd de gaswinning uit put LZG-03 stilgelegd door SodM. In november trok SodM dat besluit weer in. Tegen de stillegging maakte Vermilion bezwaar. Tegen de intrekking ageerde de gemeente Heerenveen. Zij vond bovendien dat de gaswinning uit put LZG-02 ook stilgelegd moest worden. SodM besliste in december dat dat niet nodig was. Ook tegen dat besluit maakte de gemeente bezwaar.

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEA-Invest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. Naar verwachting levert deze nieuwe investering honderd directe banen op. De tankterminal komt op een site van 45 hectare aan het Delwaidedok in Antwerpen.

Jacques Vandermeiren, CEO Havenbedrijf Antwerpen: ‘Deze investering is een bevestiging van onze aantrekkingskracht op belangrijke investeerders. Het versterkt onze rol als een van grootste chemische clusters ter wereld. Zeer goed nieuws voor de haven en voor onze economie.’

PETROCHEM 10 - 2018 6

PET10 D_FeitenCijfers.indd 6

WERELDRECORD AMMONIAKPRODUCTIE VOOR YARA Yara Sluiskil had in september haar ammoniakfabriek Reforming-D 1376 dagen non-stop in bedrijf. Een wereldrecord volgens Yara.

Het vorige record stond ook al op naam van Yara Sluiskil. Van de circa honderd ammoniakfabrieken wereldwijd, behoort Reforming-D nu tot de absolute top. Sinds 21 november 2014, toen de fabriek na een reguliere onderhoudstop weer in bedrijf werd genomen, werd maar liefst 2.558.053 ton ammoniak geproduceerd. Dat is 1.860 ton per dag.

Yara Sluiskil produceert jaarlijks ruim 1,8 miljoen ton ammoniak met haar drie fabrieken, die de ruggengraat vormen van de site.

Vanuit ammoniak wordt een breed productportfolio van meer dan vijf miljoen ton eindproducten gemaakt die naar verschillende bestemmingen worden verladen.

Ammoniakfabriek Reforming-E is dit najaar aan de beurt voor een onderhoudsstop van zes weken. Dan wordt veertig miljoen euro geïnvesteerd en op sommige dagen zijn er duizend mensen extra aan het werk.

HONDERDEN NIEUWE BANEN EN INVESTERING VAN 200 MILJOEN BIJ SHELL Shell verwacht dat haar activiteiten rondom het leveren van schonere energie de komende jaren sterk gaan groeien. Het bedrijf is daarom van plan om meer dan 200 miljoen dollar te investeren in een nieuwe Shell-campus in Den Haag. Daarnaast versterkt Shell haar Research & Development activiteiten in Amsterdam. Ook verwacht het concern dat het aantal banen in haar New Energies-hub in Nederland de komende vijf jaar groeit naar vijfhonderd tot zevenhonderd.

Shell heeft de ambitie om meer en schonere energieoplossingen te leveren. De New Energies-tak bouwt voort op Shell’s ervaring met koolstofarme technologie en onderzoekt nieuwe commerciële modellen die zijn gericht op de mondiale energietransitie. De focus ligt op nieuwe brandstoffen en elektriciteit.

Wereldwijd verwacht Shell tot 2020 gemiddeld 1 tot 2 miljard dollar per jaar te investeren in New Energies.

Shell is ook van plan meer dan 200 miljoen dollar te investeren in haar hoofdkantoor in Den Haag. Het concern wil in Den Haag een moderne campus bouwen waar ook New Energies wordt gehuisvest. Het bedrijf wil de netto CO2-voetafdruk van haar energieproducten verminderen en haar belangen in koolstofarme activiteiten vergroten. Tegelijkertijd blijft Shell werken aan verbetering van de energie-efficiency van haar eigen processen.

Marjan van Loon, president-directeur Shell Nederland, zegt dat Shell zich richt op een breed scala van potentiële toekomstige investeringen binnen New Energies in Nederland: ‘Van het vergroten van onze windactiviteiten in de Noordzee, waar we een oprichtersbelang hebben in Borssele III/IV, tot verdere investeringen in waterstofoplossingen.

Ook werken we aan een zonnepark in Moerdijk en aan verschillende oplossingen op het gebied van elektrische mobiliteit. Denk aan laadoplossingen, waarbij we onder meer voortbouwen op de overname van NewMotion in Nederland en de uitrol van ons snellaadpuntennetwerk onder de naam Shell Recharge.’

FOTO: VAN OORD

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit. De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. Dit jaar nog zal de eerste extra capaciteit beschikbaar zijn en in 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn vergroot.

Alkoxylaten worden gebruikt bij de productie van oppervlakteactieve stoffen voor reinigingstoepassingen zoals wasmiddelen. Ze worden ook gebruikt bij de productie van bijvoorbeeld weekmakers, emulgatoren voor emulsiepolymerisatie, additieven voor gewasbescherming en polyurethaanschuimen.

FOTO: PIXNIO

FEITEN & CIJFERS

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

25-09-18 16:47

FOTO: GRONINGEN SEAPORTS

AMBITIEUS DUURZAAMHEIDSPLAN INDUSTRIECLUSTER NOORD-NEDERLAND Het industriecluster Noord-Nederland heeft, met het presenteren van het visiedocument ‘Noord-Nederland geeft gas op CO2-reductie’, de ambitie geuit om in 2030 tot de meest duurzame industriegebieden van Europa te behoren. Het sluiten van de Groningse gaskraan en de verplichtingen uit het Klimaatakkoord zijn voor de regio aanleiding om in snel tempo te verduurzamen.

De industrie Noord-Nederland (het gebied van Eemshaven tot Emmen) wil in twaalf jaar tijd minimaal 49 procent CO2 besparen en in 2050 geheel CO2-neutraal zijn. Er wordt vooral ingezet op de aanleg van 4-6 gigawatt wind op zee boven de Wadden, met aanlanding in de Eemshaven. Daarnaast wordt groene CO2 uit biomassa in combinatie met waterstof ingezet als grondstof voor de chemische industrie, met een negatieve CO2-uitstoot als resultaat.

Noord-Nederland wil uitgroeien tot de nummer 1 waterstof-hub van Europa.

Ook zonne-energie, gebruik van industriële restwarmte en opslag van CO2 maken deel uit van de plannen.

De regio Noord-Nederland beschikt over een uitgebreid ondergronds netwerk van energie-infrastructuur, zowel op land als in verbindingen met de Noordzee. Na het stopzetten van de gaswinning in Groningen kan het netwerk worden ingezet voor productie, transport en opslag van duurzame gassen en warmte voor hergebruik omdat het beschikt over voldoende opslag- en buffercapaciteit om tijdelijke overschotten op andere momenten in te zetten. Biomassa is in ruime mate aanwezig uit de omliggende natuur en agrarische gebieden.

VNCI: MILJOENEN VOOR KLIMAATINNOVATIE GOEDE STAP De miljoeneninvestering om de CO2-uitstoot terug te dringen die het kabinet in de miljoenennota heeft aangekondigd is een goede stap op weg naar een Klimaatakkoord, stelt de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). Voorzitter Bernard Wientjes: ‘Het is een goede zaak dat het kabinet driehonderd miljoen euro investeert in innovaties die bijdragen aan het terugdringen van de CO2-uitstoot.’

Het extra geld dat het kabinet nu gaat investeren in innovatie kan een belangrijke bijdrage leveren aan het laten groeien en bloeien van de vele innovaties die nu al worden ontwikkeld in de chemische industrie in ons land. ‘Het is belangrijk dat een substantieel bedrag ingezet gaat worden voor de industrie in ons land. De chemie kan met haar innovaties als geen ander bijdragen aan de verbetering en vernieuwing van processen en producten die de uitstoot van broeikasgassen fors terugbrengen.’

Met het aanpassen en doorontwikkelen van bestaande assets, krijgen maintenance managers te maken met nieuwe uitdagingen. Aan de hand van drie ontwikkelingen laat IIR in een whitepaper zien welke verschuiving er gaande is en welke invloed dit heeft op het werk van maintenance managers, engineers en reliability managers. Download de whitepaper op www.petrochem.nl.

FOTO: SPIE

SEKISUI VERHUIST PRODUCTIELIJNEN NAAR ROERMOND Sekisui Alveo, producent van polyolefine schuimen, heeft een compleet machinepark laten verhuizen van Wales naar een nieuwe productielocatie in Roermond. En de voorbereidingen voor de verhuizing van nog meer productielijnen met toebehoren zijn in volle gang.

In juni zijn de eerste overgeplaatste productielijnen opgeleverd. Naast het coderen, afkoppelen, demonteren, transporteren en opnieuw opbouwen van de machinelijnen, heeft Sekisui ook technische verbeteringen aan de machines laten uitvoeren om de productie te optimaliseren.

Spie was verantwoordelijk voor de aanpassingen aan de productielijnen. ‘De testproductie zit nu al aan de gelijke output, ruim binnen de specificaties’, zegt Jan Maas Smit, namens SPIE betrokken bij de omvangrijke turnkey operatie. ‘De verwachting is een nog efficiënter productieniveau.’ Spie werkt bij de verhuizing samen met Unica Installatietechniek en Saan Industriële Verhuizingen.

Circular Energy wil via een uitgifte van aandelen 5 miljoen euro bij elkaar krijgen om haar eerste offshoreinstallatie te financieren. De installatie is bedoeld om op de Noordzee schone elektriciteit uit gas op te wekken. De conceptuele ontwerpfase is afgerond. Zodra de financiering rond is, kan het bedrijf starten met het opstellen van de belangrijkste ontwerptekeningen en specificaties. Circular Energy wil met de productie van schone stroom de energievoorziening op de Noordzee stabiel houden. Het bedrijf doet dit door het ontwikkelen van kleine gasvelden, het gas om te zetten in stroom en de stroom naar de kust te transporteren door gebruik te maken van de infrastructuur van offshore-windparken. De CO2 wordt afgevangen en opgeslagen in hetzelfde gasveld.

Industrial IoT wordt vaak gebruikt om apparatuur te controleren en optimaliseren. Door de componenten uit die machines digitaal weer te geven als modellen voor verwacht gedrag, wordt duidelijk waarom en wanneer een machine suboptimale prestaties gaat vertonen.

Als deze inzichten vervolgens ook worden gecombineerd met operationele doelen op het hoogste niveau, kunnen ze beslissingen op systeemniveau onderbouwen. Daarvoor zijn modellen nodig, van de afzonderlijke componenten, maar ook van het totale systeem. Een gespiegelde realiteit waarin digitale tweelingen van componenten aan elkaar zijn verbonden tot een digitale tweeling van een systeem. Parker Hannifin schreef er een whitepaper over. Download de whitepaper via www.petrochem.nl.

PETROCHEM 10 - 2018 7

PET10 D_FeitenCijfers.indd 7

25-09-18 16:47

WINGAS Energie voor winnaars.

Zonder voldoende energie is het onmogelijk om op topniveau te presteren.

WINGAS levert aardgas aan industriële bedrijven: snel, flexibel en voordelig.

ADOPTEER EEN PUP ADOPTEER EEN PUP ADOPTEER EEN PUP

ADOPTE R E N PUP ADOPTE R E N PUP EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN. EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN. EN HELPWWW.ADOPTEEREENPUP.NL ’M BLINDENGELEIDEHOND WORDEN.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

www.wingas.nl

QAC 1450 TwinPower™ generator Dubbele flexibiliteit, 2x zoveel vermogen Variabele stroombehoefte?

Deze 1450 kVA generator biedt de meest veelzijdige oplossing: twee energiebronnen in een 20ft. ISO-container. Een betrouwbare en robuuste unit die werkt onder extreme omstandigheden.

WWW.ADOPTEEREENPUP.NL

www.atlascopcorental.nl

A5_Horizontal_Advertisement_Title box_Blue.indd 3

PET10 Advertenties.indd 8

20-9-2018 11:36:11

25-09-18 17:07

FEITEN & CIJFERS

FOTO: RICHARD WEBB

INEOS OXIDE INVESTEERT 150 MILJOEN IN ZWIJNDRECHT Ineos Oxide investeert honderdvijftig miljoen euro in haar site in Zwijndrecht, Antwerpen. Het bedrijf steekt dit geld in diverse projecten, onder andere om de opslag- en distributiecapaciteit van ethyleenoxide te vergroten. Er komt tweeduizend ton opslagcapaciteit voor ethyleenoxide bij.

Daarnaast worden diverse fabrieken gedebottlenecked en wordt de productiecapaciteit van derivaten van ethyleenoxide uitgebreid. Zo zal het bedrijf eind 2018 een zesde alkoxyleringseenheid opstarten. Verder neemt Ineos de Inesco warmtekrachtcentrale op de site in Zwijndrecht over van RWE. Daarmee wil het bedrijf zich van een continue, betrouwbare toevoer van stoom verzekeren, daar stoom een kritische grondstof is voor het bedrijf zelf en andere bedrijven op het terrein.

SHELL WIL METHAANEMISSIE AAN BANDEN LEGGEN Shell kondigt aan te streven naar een methaanemissie van minder dan 0,2 procent in 2025. Deze doelstelling geldt voor alle olie- en gasassets van het bedrijf. Methaan is een krachtiger broeikasgas dan kooldioxide.

De methaandoelstelling van Shell is volgens olie- en gasdirecteur Maarten Wetselaar een aanvulling op de ambitie van Shell om de netto CO2-voetafdruk van de producten van het bedrijf met ongeveer de helft te verminderen. Om dit methaandoel te kunnen halen, implementeert Shell diverse programma’s. Zo maakt men bij de olie- en gasassets gebruik van infraroodcamera’s voor het scannen op methaanemissies en zet Shell geavanceerde technologie in voor het repareren van lekken.

Ten derde worden hoog belaste, pneumatisch bediende controllers vervangen voor emissiearme alternatieven.

Shell erkent dat er nog steeds onzekerheid bestaat over het meten van methaanemissies. Wetselaar: ‘Dit is een probleem voor de hele industrie dat we snel moeten oplossen. We moeten veel beter weten hoeveel we uitstoten.’

De emissiedoelstelling voor methaan wordt vergeleken met een basis Shell-lekpercentage, dat momenteel wordt geschat op een percentage tussen de 0,01 en 0,8 procent. De emissies komen voornamelijk van gasontsnappingen, ontluchting en incomplete verbranding in fakkels en turbines. De emissies worden zowel berekend op basis van een aantal standaard emissieparameters, maar ook daadwerkelijk gemeten. De emissies op de Shell sites worden al gemeten met infraroodcamera’s en andere detectie-instrumenten. In 2025 moeten alle assets zijn voorzien van meetapparatuur.

BRENT RUWE OLIEKOERS 82 81 80 79

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

78 77 76 75 74 73 72 71 70

20

21

22

23

Augustus 2018

24

27

28

29

30

31

3

4

5

6

7

10

11

12

13

14

17

PERSONALIA Richard Zwinkels heeft met ingang van 1 september Paul Buijsingh opgevolgd als General Manager van Shell Moerdijk. Zwinkels werkt sinds 1995 bij Shell en is sinds juni 2015 Economics & Scheduling Manager bij Shell Pernis. Voor die tijd deed hij uitgebreide ervaring op in verschillende rollen binnen onder andere Technologie, Productie en Supply Strategy. Voor Moerdijk is Zwinkels geen onbekende: van 2010 tot 2012 was hij namelijk Production & Maintenance Manager.

Paul Buijsingh: ‘Ik heb geen enkele twijfel dat Richard met zijn uitgebreide binnen- en buitenlandse ervaring en kwaliteiten, Shell Moerdijk uitstekend zal gaan leiden.’

Pieter van der Wal is benoemd tot havenmeester van Groningen Seaports. Hij volgt hiermee André Bruijn op die met pensioen gaat.

Van der Wal is geboren op Ameland en kreeg ‘het zoute water’ met de paplepel ingegoten. Zowel in zijn studie als in zijn werk heeft hij diverse disciplines doorlopen: van stuurman en machinist tot scheepswerktuigkundige. Daarnaast heeft hij voor diverse rederijen gewerkt, zowel in Nederland als in het buitenland. Sinds 2001 is Pieter van der Wal in dienst bij Groningen Seaports als laatste in de functie van Chef Verkeersdienst.

Dr. Maarten Jaspers heeft de KNCV Van Arkelprijs gewonnen. De jury prees Jaspers om de grote diepgang van zijn onderzoek op het gebied van biomimetische polymeer hydrogels, zijn onafhankelijke aanpak en grondige en efficiënte uitwerking. De Van Arkelprijs beloont buitengewone prestaties van jonge wetenschappers op het gebied van anorganische of fysische chemie. Jaspers onderzocht de chemie en fysica van composieten van vezels en hydrogels, waarvan de mechanische eigenschappen opmerkelijke gelijkenissen vertonen met het skelet van biologische cellen en hun directe omgeving. Jaspers werkt sinds maart 2017 als onderzoeker bij Stahl.

September 2018

PETROCHEM 10 - 2018 9

PET10 D_FeitenCijfers.indd 9

25-09-18 16:47

INTERVIEW

‘Digitalisering is niet iets van de laatste tijd’

PETROCHEM 10 - 2018 10

PET10 O_Interview.indd 10

25-09-18 16:48

Innovatieve ontwikkelingen als industrie 4.0 en bijvoorbeeld de inzet van CO2 als grondstof vragen om een nuchtere aanpak. Juist dan kunnen er stappen worden gezet, ook in een ambitieus chemiebedrijf als Covestro. CTO Klaus Schäfer over digitalisering: ‘Misschien is de komende stap voor de meeste mensen kleiner dan voorgaande grote veranderingen.’

FOTO’S: WIM RAAIJEN

Wim Raaijen

Onlangs was de chief technology officer (CTO) van Covestro, Klaus Schäfer, een dagje op de Maasvlakte in Rotterdam om de officiële aankondiging bij te wonen van een innovatief investeringsproject. Op hun gezamenlijke productielocatie bouwen LyondellBasell en Covestro een nieuwe verbrandingsinstallatie en een biologische verwerkingsfabriek van afvalstromen. Met deze investering van maar liefst 150 miljoen euro moet het afvalwater van de bestaande fabrieken op de site op een biologische manier worden omgezet in warmte. Dat kan dan weer ter plekke in de vorm van stoom worden ingezet in de bestaande productieprocessen op de Maasvlakte-site. Met de nieuwe installaties verwachten de twee bedrijven de CO₂-uitstoot van het productieproces met 140.000 ton per jaar te verminderen.

Dat is een reductie van twintig procent.

De CTO van Covestro is duidelijk verguld met deze nieuwe investering. Misschien ook omdat de twee bedrijven met het project technologisch en innovatief duidelijk hun nek uitsteken. Schäfer: ‘Als je het benadert vanuit de people, planet, profit gedachte, dan zit de plus vooral in de eerste twee. Op het gebied van het milieu is het natuurlijk een geweldig project en de investering levert ook nieuwe banen op. Alleen op het gebied van winst houdt het eigenlijk nog niet echt over. Het is een grensgeval. We verliezen er geen geld op, maar het levert ook niets op.’ Dat kan overigens wel veranderen. Bovendien lopen de bedrijven met de investering op de Maasvlakte voor op toekomstige Europese en Nederlandse regelgeving. Verwacht wordt dat soortgelijke investeringen sowieso moeten worden gedaan.

Scherper Het past in ieder geval prima bij de strategie van Covestro, het vroegere Bayer MaterialScience. Het concern wil leiderschap PETROCHEM 10 - 2018 11

PET10 O_Interview.indd 11

25-09-18 16:48

INTERVIEW tonen als het gaat om de inzet van koolstof in hoogwaardige producten en ook op het vlak van energie-efficiëntie.

Voormalig topman Patrick Thomas stelde zelfs openlijk de vraag of de politieke doelstellingen voor de industrie op het vlak van CO2-reductie en energie-efficiëntie misschien significant scherper kunnen. Een geluid dat de laatste tijd wel vaker wordt gehoord, maar nog niet veel uit de monden van topmensen van grote bedrijven. Of dat moeilijk is en om lef vraagt? ‘Nee’, stelde Thomas een paar jaar geleden. ‘Het lijkt me juist veel moeilijker om te volgen dan te leiden.’

Volgende stap Een visionaire CEO weet doorgaans veel mensen te inspireren. Het is echter onder andere aan de technici om goede ideeën te verwezenlijken. En om er nuchter en verstandig naar te kijken. Zo ook aan Klaus Schäfer, de hoogste technicus van het bedrijf.

Nuchter is hij bijvoorbeeld over de digitalisering van de industrie en de volgende stap: Industry 4.0 en het gebruik van big data. Digitalisering is immers niet iets van de laatste tijd. Al decennialang is het proces gaande. ‘Misschien is de komende stap voor de meeste mensen kleiner dan voorgaande grote veranderingen’, stelt hij. Natuurlijk zullen er andere kwaliteiten nodig zijn, maar dat zullen de mensen aankunnen. ‘Indertijd was de overstap van pneumatische naar elektronische aansturing van productie-installaties ook een grote stap. De overgang naar DCS-systemen vroeg ook veel van de flexibiliteit van mensen. Misschien wel meer dan nu nodig is. Dat is allemaal goed gegaan, dus de volgende stap redden we ook.’

Onderhoud Op het gebied van technologie is er op dit vlak ook weinig nieuws onder de zon.

Sinds jaren verzamelt het bedrijf al productiegegevens op verschillende locaties.

‘Onze sites, onder andere in Antwerpen, zijn op een hoog niveau gedigitaliseerd.

We hebben al modellen voor chemische reacties en de gezondheid van installaties.

Belangrijk is nu dat we de data die we op elke plaats in de wereld verzamelen, daadwerkelijk gaan ophalen en wereldwijd met elkaar verbinden.’

Covestro wil de informatie op grote schaal gebruiken bij de verbetering van processen. Om de digitalisering van nieuwe productiefaciliteiten te bevorderen, heeft Covestro daarom het mondiale programma Optimized System Integration (OSI 2020) gelanceerd. Het hart van OSI 2020 is het nieuwe Integrated Plant and Engineering Platform. In de nabije toekomst zullen belangrijke datasystemen van operationele activiteiten worden verbonden met dit platform.

Schäfer: ‘Het moet zorgen voor één duidelijke uniforme benadering.’

Van daaruit zijn er veel mogelijkheden.

Zo is het de bedoeling om zogenoemde digital twins te creëren voor alle Covestro-productielocaties. Dat zijn virtuele versies van de fabrieken. Het is zeer handig om een digitaal equivalent van een installatie te hebben. Op die manier kunnen ontwerpers en bijvoorbeeld datawetenschappers – vaak op afstand – samen met operationele mensen werken aan de optimalisatie van fabrieken en bijvoorbeeld ‘wat als’-scenario’s ontwikkelen. Zo kunnen ontwerpfouten worden opgespoord, bijvoorbeeld tijdens de bouwfase van een fabriek, het onderhoud en de revisie van installaties. Het maakt het ook mogelijk om bijvoorbeeld op grond van data-analyse de productiecapaciteit te vergroten.

Betere integratie Het verder digitaliseren van de productie wereldwijd is één van de drie niveaus waarop Covestro verder wil digitaliseren. Schäfer: ‘Het volgende niveau is de interface met klanten.’ Chemiebedrijven zijn vaak onderdeel van grote productieketens en staan bijna nooit aan het einde daarvan. Ze staan niet in directe verbinding met de consument. ‘Er heeft nog nooit bij ons een consument een

‘Er zal steeds meer flexibiliteit van de batchproductie worden gevraagd.’

grote zak met MDI gekocht.’ Door datasystemen van verschillende partners in de keten aan elkaar te koppelen, kunnen veel meer processen op elkaar worden afgestemd. Zo kan een chemiebedrijf nog beter reageren op gewenste specificaties. ‘Ook maakt het co-creatie gemakkelijker. Samen met klanten nieuwe producten ontwerpen, waarbij bijvoorbeeld innovaties in kunststoffen kunnen worden meegenomen.’

Schäfer haalt zo’n innovatie uit zijn binnenzak tevoorschijn. Een zwart plaatje met het formaat van een mobiele telefoon. ‘Wat is dit, denk je?’ Hij tikt er een paar keer op. Het klinkt en voelt als een stukje metaal. Aluminium, om preciezer te zijn. Maar dat is het natuurlijk niet. Schäfer: ‘Het is composiet uit onze nieuwe fabriek in Zuid-Duitsland.

Een innovatie van een kleine onderneming die we hebben opgeschaald. Dit materiaal kan metalen behuizingen van bijvoorbeeld laptops en smartphones vervangen, of frames van racefietsen. Het is goedkoper en ook duurzamer dan lichte metalen.’ Toepassingsgebieden te over.

Denk ook aan auto’s die door de toepassing van kunststoffen al veel lichter zijn geworden. Natuurlijk is het succes van dergelijke materialen afhankelijk van onder andere de producenten van consumentenartikelen. Die moeten het in hun producten willen gebruiken. Een betere integratie van digitale systemen kan daar uiteraard bij helpen.

Alibaba Met het derde niveau van verdere digitalisering begeeft Covestro zich op het vlak van nieuwe businessmodellen. ‘Als we meer gegevens hebben van bijvoorbeeld de installaties van onze klanten, dan kunnen we vanuit onze expertise suggesties doen om hun processen te verbeteren. Momenteel hebben we met vijf klanten een programma lopen. Het wordt een community voor het delen van ideeën. Op die manier kunnen we gezamenlijk nieuwe businessmodellen ontwikkelen.’

Wel komt dan het intellectuele eigendom ter sprake. Want van wie is welke kennis en informatie? En hoe beveilig je dat?

‘Dat is zeker een belangrijk onderwerp.

We moeten daar goede systemen voor ontwikkelen en ons vooral laten inspireren door andere sectoren. Denk bijvoor-

PETROCHEM 10 - 2018 12

PET10 O_Interview.indd 12

25-09-18 16:48

beeld aan het Amerikaanse patiëntensysteem in de zorg. Informatie wordt uitgewisseld, maar wel gedepersonaliseerd.

Dat kan natuurlijk ook met gevoelige informatie in industriële ketens.’

Ook wordt het mogelijk om beter te reageren op andere, relatief nieuwe businessmodellen zoals Alibaba. ‘Steeds meer zijn schepen varende warenhuizen.

Klanten kunnen onder andere via Alibaba materialen van een schip kopen.’

Met name bij serieproductie kunnen verschuivingen optreden. ‘Daarbij zijn er twee mogelijkheden: made to forecast en made to order. Er zal steeds meer flexibiliteit van de batchproductie worden gevraagd om hier optimaal en sneller op te reageren.’

Dode hond Met een eveneens nuchtere blik kijkt Schäfer naar de duurzame ambities van de chemische industrie en van Covestro in het bijzonder. Vooral doen wat nu technisch mogelijk en economisch haalbaar is, lijkt zijn credo. Zo haalde het concern een paar jaar geleden de internationale pers met de installatie die CO2 omzet in polyurethaan, in het Duitse Dormagen. Twintig procent van het uiteindelijke product heeft kooldioxide als grondstof. Schäfer: ‘CO2 is een dode hond, je kunt er weinig mee. Om kooldioxide te activeren, heb je immers heel veel energie nodig. Dat is misschien mogelijk als er exotherme processen in de buurt zijn waarvan we de energie kunnen gebruiken, zoals in Dormagen.’

Covestro heeft samen met de Universiteit van Aken een katalysator ontwikkeld die de activeringsenergie voor CO2 verlaagt om een chemische reactie te laten plaatsvinden. De ontwikkelde katalysator is in dit geval de sleutel tot succes.

Er wordt momenteel veel gesproken over elektrochemische routes en ook Covestro onderzoekt ze uitvoerig. Vooral voor de langere termijn. ‘Laatst vertelde een deskundige van een collega-bedrijf me dat de productie van waterstof via elektrochemische weg nog achtmaal duurder is dan de gangbare route.’

Nieuwe machines Zelf heeft de CTO op de kortere en middellange termijn veel verwachtingen van koolmonoxide. ‘Dat is meer een jong hondje. Daar kun je chemisch al

Schäfer: ‘We moeten onze klanten goed kennen en ze helpen met de nieuwe producten te leren omgaan.’

meer mee dan met CO2. We onderzoeken onder andere hoe we van CO2 eerst CO kunnen maken, om zodoende veel meer mogelijkheden te hebben. We zoeken daarnaast een samenwerking met de staalindustrie, omdat in hoogovens naast veel CO2 ook veel CO vrijkomt.’

Hier passen wederom relativerende, nuchtere woorden. Innovatieve processen leveren vaak ook andere producten op.

‘We moeten onze klanten goed kennen en ze helpen met de nieuwe producten te leren omgaan. Vaak zijn ze enthousiast als we duurzamere producten leveren.

Dat enthousiasme wordt echter een stuk minder als ze horen dat ze hun installaties moeten aanpassen of zelfs nieuwe machines nodig hebben. Daarom is het natuurlijk belangrijk dat we ze daar dan ook in ondersteunen.’ ■ PETROCHEM 10 - 2018 13

PET10 O_Interview.indd 13

25-09-18 16:48

EEMSDELTAVISIE 2018

Northern Enlightenmentz of the Year 2018 De Northern Enlightenmentz zijn in het leven geroepen om de noordelijke provincies te inspireren bij het toepassen van hoopgevende innovaties. Dit jaar strijden Enerpy, Groningen Seaports/ Pipelife en Stercore om de titel.

In deze editie een uitgebreid interview met de finalisten. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens het congres Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl.

Dagmar Aarts

Grondstoffen uit problematisch afval

huishoudelijk afval, en oude autobanden worden olie, gas en carbon gemaakt. Het duurt duizenden, zo niet miljoenen jaren voordat organisch materiaal door natuurlijke processen in aardolie is omgezet.

Met behulp van Enerpy’s technologie is het echter mogelijk om dit materiaal in enkele uren te transformeren.

Hoewel de techniek van Enerpy lijkt op pyrolyse, is deze veel energiezuiniger.

Directeur Jos Koopmans: ‘Wij noemen onze technologie radiolyse. Voor het thermische kraakproces gebruiken wij namelijk straling. Straling kost energie, omdat je warmte moet maken, maar de warmteoverdracht is bijna een op een.’

Enerpy richt zich op het herwinnen van grondstoffen en energie uit problematisch organisch afval. De technologie van het bedrijf heeft gelijkenissen met pyrolyse, maar is flexibeler toepasbaar en een stuk efficiënter. Het bedrijf heeft een demofabriek in Delfzijl en wil binnen twee jaar een commerciële plant hebben.

De Enerpy Groep bestaat uit een aantal ondernemingen in Nederland en Paraguay. De technologie achter de installatie van Enerpy kent haar oorsprong in het Zuid-Amerikaanse land. Daar is het proces bedacht door een Duitse wetenschapper. Vervolgens is het in Europa doorontwikkeld en opgeschaald. De technologie is wereldwijd geoctrooieerd.

FOTO: PIXABAY

Wat doet Enerpy?

Enerpy zet organische reststromen om in grondstoffen. Van biomassa, plastics,

Hoe werkt de techniek?

Om organische afvalstoffen om te zetten in grondstoffen worden deze in een gesloten reactor blootgesteld aan microgolven. Door middel van straling wordt het afval verhit en worden molecuulketens gebroken. In gasvorm verlaten deze moleculen de reactor om vervolgens onder speciale condities in condensors te worden getransformeerd naar oliën en – in sommige gevallen – in water en organische zuren. Een deel van het gas blijft in gasvorm, wat voor hergebruik in verschillende vormen geschikt is. In de reactor blijft na het proces de vaste grondstof carbon achter.

Voor de oven van de demoplant in Delfzijl kan het bedrijf zowel houtsnippers als gas gebruiken. De restwarmte wordt gebruikt voor het opwekken van elektriciteit of het verwarmen van water. Het afval komt bij afvalverwerkingsbedrijf Renewi vandaan. Koopmans: ‘Samen kijken wij naar reststromen waar Renewi of niks mee kan of waarvoor zij een meer duurzame of waardeverhogende verwerkingsmogelijkheid zoekt. Nu komen de meeste van deze afvalstromen in de

PETROCHEM 10 - 2018 14

PET10 S_Enlightenmentz.indd 14

25-09-18 16:50

verbrandingsoven terecht. Dan hebben we het onder andere over autobanden, luiers, computer afval, bermgras, plastics, ppc’s en nog veel meer. Voor de verschillende reststromen kunnen we dezelfde techniek gebruiken, alleen de manier van invoeren en de temperatuur zullen verschillen. De eerstkomende periode richten we ons voornamelijk op plastics.’

Wat is de volgende stap?

In de komende twee jaar wil Enerpy in Delfzijl verschillende reststromen gaan testen en parameters uitzoeken om snel tot een industriële installatie te komen.

‘Binnen nu en twee jaar willen we een commerciële plant hebben waar we 100.000 tot 200.000 ton reststroom per jaar kunnen verwerken’, zegt Koopmans.

‘Onze demoplant kan nu 500 tot 1000 kilo per uur verwerken.’

Het bedrijf is al in gesprek met verschillende partijen over afname van zijn producten. ‘Maar we kunnen pas gericht en gedetailleerd met afnemers praten als we precies weten wat de samenstellingen van onze producten zijn.’

Waarom moeten jullie de Northern Enlightenmentz verkiezing winnen?

‘Onze technologie heeft straks een enorm grote impact in de chemische industrie, omdat het gebruik van fossiele grondstoffen minder wordt en het hergebruik van grondstoffen omhoog moet’, zegt Koopmans. ‘Ik denk dat wij bovenaan die keten staan om nieuwe grondstoffen te produceren. Daarnaast kan radiolyse pyrolyse vervangen en daardoor voor veel energiebesparing zorgen bij bedrijven die deze of een gelijksoortige techniek gebruiken.’

Van mest naar duurzame energie en koolstof Stercore maakt van mest duurzame energie en koolstof, zonder dat hierbij

FOTO: PIXABAY

Welke producten maakt Enerpy?

Koopmans: ‘Het laaghangende fruit voor ons zijn brandstoffen voor de maritieme wereld en voor de cementindustrie. Onze oliën zijn daar nu al voor in te zetten.

Maar we willen hoogwaardigere producten maken voor de chemische industrie.

Ons hoofddoel is om aromaten voor die sector te produceren.’

afvalstoffen ontstaan. Zo draagt het bedrijf bij aan de oplossing voor het mestprobleem en biedt een alternatief voor fossiele brandstoffen.

Het Drentse Stercore is in 2016 opgericht. Het bedrijf maakt groen gas en koolstof uit hernieuwbare grondstoffen zoals mest en digestaat uit co-vergisters.

Stercore heeft de vergunningen voor de bouw van haar eerste fabriek in Emmen bijna rond en mogelijk worden nog dit jaar vergunningaanvragen voor twee andere fabrieken in Havelte en Kampen ingediend.

andere kleine groengasproducenten kunnen dit straks gebruiken.’

Welke technieken worden gebruikt?

Stercore gebruikt bekende en bewezen technologieën voor biothermisch drogen, vergassing en gasopwaardering. Deze technieken heeft ze verfijnd en op een slimme manier aan elkaar geknoopt.

Jansen: ‘Uniek is dat bij onze vergassingstechnologie teervorming wordt voorkomen, waardoor geen zeer dure, nageschakelde technieken nodige zijn.

Daarnaast voorkomt dit ook weer extra down time. Een andere innovatie is onze eigen methanisatie-installatie. Hiermee kunnen we het ruwe gas dat we produceren, omzetten in gas van Groningse aardgaskwaliteit. Een methanisatie-installatie kan je van de plank af kopen, maar dan is het heel erg duur en een groot apparaat. Wij hebben zelf een modulair systeem ontworpen dat kleiner is. Ook

Wat zijn de voordelen van deze groengasfabriek?

De fabriek is een (deel)oplossing voor aardgas, het mestprobleem en de verschraling van landbouwgronden. Als de fabriek in Emmen volledig operationeel is, kan deze twintig miljoen kubieke meter netto per jaar aan groen gas produceren. Directeur Hans Jansen: ‘Het Emmtec-terrein, waar de fabriek naast komt te staan, heeft een gasgebruik van twaalfduizend kubieke meter per uur.

Onze installatie kan zo’n drieduizend kubieke meter gas per uur produceren.

Wij vergroenen het industrieterrein dus met een kwart. Dat is gigantisch. Gasterra wil ons gas bijvoorbeeld de komende twaalf jaar heel graag afnemen.’

Ook helpt Stercore Nederland van mest af. We hebben jaarlijks miljoenen tonnen aan stapelbare droge mest. Stercore kan

Waar komen de grondstoffen vandaan?

Stercore maakt gebruikt van stapelbare droge mest en digestaat uit co-vergisting die van vaste leveranciers komt. Jansen: ‘Met onze software kunnen we snel analyses maken van de stoffen die onze fabriek ingaan. Deze moeten binnen een bepaalde bandbreedte passen zodat wij de juiste eindproducten krijgen. Dan gaat het met name om de bio-based carbon.’

PETROCHEM 10 - 2018 15

PET10 S_Enlightenmentz.indd 15

25-09-18 16:50

EVENEMENTENHAL DELFZIJL | 17 OKTOBER

In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Net als bomen, die zijn niet CO2-neutraal, maar zetten kooldioxide juist om.

Het vraagt wel een andere manier van kijken. CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof. De eerste projecten zijn er. Wat is er op termijn nog meer mogelijk?

Bij Eemsdeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie nog meer kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

Powered by:

[Sch

rijf

nu i

n]

Programma 10.30 uur

Aanvang congres

• Keynote Ulco Vermeulen (Nederlandse Gasunie) • Pitches Northern Enlightenmentz; Enerpy, Stercore en Groningen Seaports/Pipelife

12.00 uur

Netwerklunch

13.00 uur

Aanvang middagprogramma

• Korte presentaties van Marinus Tabak (RWE), Paul Compagne (BioMCN) en Tim Spee (TU Eindhoven) • Interactief debat

14.15 uur

Korte pauze

14.45 uur

Vervolg programma

• Keynotes Burcu Ünal (Covestro) en Geanne van Arkel (Interface) • Bekendmaking winnaar Northern Enlightenmentz Initiatiefnemers:

16.15 uur

Netwerkborrel

Eventpartners:

Partners:

www.eemsdeltavisie.nl EemsDeltavisie hele pagina.indd 1 PET10 Advertenties.indd 16

21-09-18 25-09-18 09:03 17:07

Waarom moet Stercore de Northern Enlightenmentz winnen?

Jansen: ‘Wij hebben geen afval en creëren meerwaarde met onze producten in de gehele keten. Daarnaast kan onze technologie de industrie en glastuinderij helpen verduurzamen met ons groen gas, de groene CO2 en onze warmte. Ook verduurzamen wij niet alleen Nederland met onze organische meststoffen, wij kunnen wereldwijd helpen om de verschraling van landbouwgronden te voorkomen en wij sluiten de mineralenkringloop. Onze groengasfabriek heeft alleen maar voordelen.’

Inzet waterstof goedkoper door kunststof leidingen

Havenbeheerder Groningen Seaports en producent van kunststof buizen Pipelife. gaan samen een infrastructuur voor het transport van groene waterstof aanleggen in Delfzijl en de Eemshaven. Pipelife levert de gasbuizen en Groningen Seaports zorgt voor de aanleg. Kunststof leidingen kunnen de kosten van het gebruik van waterstof enorm verlagen.

Wat gaan Groningen Seaports en Pipelife doen?

De twee willen in eerste instantie vier kilometer aan infrastructuur aanleggen om groen waterstof te transporteren. Het

FOTO: WIM RAAIJEN

met elke te plaatsen installatie 350.000 ton droge mest van 35 procent droge stof verwerken.

Van de koolstof maakt het bedrijf hoogwaardige organische meststoffen en bodemverbeteraars om verschraalde gronden tegen te gaan. De dertig miljoen kilo CO2 die jaarlijks bij het productieproces vrij komt, kan door de tuinbouw worden gebruikt. De warmte die vrij komt, kan via een warmtenet of direct aan industrie worden geleverd.

Jansen verwacht dat zijn bedrijf na ongeveer vijf jaar zonder SDE-subsidie winstgevend is. ‘Dat komt doordat ons hele proces is gericht op de eindproducten bio-based carbon en gas, en wij geen afval hebben. Bij andere groengasproducenten resteren er nog afvalstoffen die op hun beurt moeten worden verwerkt. De kosten daarvan zijn doorgaans hoger dan de opbrengsten.’

doel is om binnen een jaar de leiding te realiseren. Deze gaat waterstof, gemaakt met duurzame energie uit windmolens en zonneparken, transporteren naar met name chemiebedrijven in de regio Groningen.

Waarom kunststof leidingen?

De inzet van groen waterstof is nog duur. Daarom moeten alle zeilen worden bijgezet om verschillende onderdelen in deze toekomstige keten goedkoper te maken. Veel aandacht is er inmiddels voor kostenreductie van elektrolyse, de omzetting van water in waterstof. Ook op andere vlakken zijn er mogelijkheden.

Bijvoorbeeld bij het transport. Groningen Seaports en Pipelife hebben twee nieuwe kunststof buistypes ontworpen.

Een eenvoudige van PE voor lage druk en een met aramide versterkte pijpleiding voor de hoge druk.

Wat zijn de voordelen van kunststof pijpleidingen?

Het voordeel van kunststof pijpleidingen is dat ze goedkoper zijn dan stalen.

Niet alleen in de aanschaf, maar ook in de aanleg. Zelfs de homedruk-variant, die meer dan zestien bar aan kan, wordt straks geleverd op haspels met een diameter van ongeveer drie meter en is zodoende eenvoudig uit te rollen. Bovendien vergen ze veel minder onderhoud en zijn ze niet corrosiegevoelig. Verder is er al enige ervaring met het gebruik van

kunststofleidingen bij het transport van olie, aardgas en waterstof. Met name in het Midden-Oosten zijn kunststofverbindingen in zwang. Wereldwijd is al meer dan drieduizend kilometer aangelegd.

Waterstof kan een belangrijke oplossing bieden voor fluctuaties in het groene energieaanbod. Elektriciteit van windmolens kan worden omgezet in en opgeslagen als waterstof. Waterstof kan op haar beurt weer worden omgezet naar grondstof of brandstof voor diverse chemie- en industriële bedrijven.

Waarom moeten Groningen Seaports en Pipelife winnen?

Waterstof kan een belangrijke oplossing bieden voor fluctuaties in het groene energieaanbod. De inzet van waterstof is echter nog erg duur. Bij verlaging van de kosten gaat het vaak over het goedkoper maken van het hart van het systeem: het productieproces. In dit geval elektrolyse.

Maar ook op andere vlakken kunnen kostenreducties een nieuwe technologie aantrekkelijk maken, bijvoorbeeld in de infrastructuur. Het gebruik van kunststofleidingen kan de kosten van waterstof significant verlagen.

Het havenbedrijf is ervan overtuigd dat het met groen waterstof dezelfde kant op gaat als met offshore wind. Er zal een tijdje geld bij moeten, de onrendabele top moet er af, maar uiteindelijk gaat het op eigen benen staan. ■ PETROCHEM 10 - 2018 17

PET10 S_Enlightenmentz.indd 17

25-09-18 16:50

(ADVERTORIAL)

Knap staaltje co-innovation Om vanuit samenwerking een goed product te kunnen ontwikkelen, zijn twee factoren onontbeerlijk: vertrouwen en openheid. Yokogawa heeft de afgelopen vier jaar samen met Akzo Nobel gewerkt aan een pH-meter die door engineers, technicians, operators en het management van het chemiebedrijf wordt beschouwd als een enorme stap voorwaarts.

Op de plant van AkzoNobel Industrial Chemicals Rotterdam MEB wordt chloor gemaakt. Via elektrolyse worden zoutmoleculen gesplitst in natrium en chloor. Om dit proces zo optimaal mogelijk te laten verlopen, is het belangrijk om de zuurgraad te meten. Minstens zo belangrijk is dat de pH-metingen betrouwbaar zijn. En daar zat tot voor kort nou juist de crux.

Zuurgraadmetingen

Ongeveer vier jaar geleden ging Martijn Dane, procestechnoloog bij AkzoNobel, zich noodgedwongen verdiepen in pH-meters. ‘Het onderhoud aan de pH-meters die we toen in gebruik hadden, vergde veel tijd en bracht hoge kosten met zich mee.

Bovendien waren ze niet praktisch in gebruik en hadden we het idee dat de meetresultaten beter konden.’

Een serieuze kwestie, want als de meting van de zuurgraad scheef loopt en het chemicaliënverbruik wordt hierop aangepast, dan heeft dit invloed op de efficiëntie van het proces.

Zoutgevoelig glas

In nauwe samenwerking tussen AkzoNobel en Yokogawa is uiteindelijk een sensor ontwikkeld die geschikt is voor het meten van de zuurgraad in een pekeloplossing. Krystian Pietrzyk was als senior technicus instrumentatie en kwaliteitsmetingen bij AkzoNobel nauw betrokken bij de zoektocht naar de beste oplossing. ‘Ik heb testen uitgevoerd, rapportages bestudeerd en vergeleken en dan weer met Yokogawa overlegd over hoe de sensoren nog verder konden worden verbeterd.’

In eerste instantie werd een bestaande sensor van Yokogawa geplaatst, de SC24. Deze is doorontwikkeld tot de FU-20 MTS, een zoutgevoelige sensor met een speciale bol van zoutgevoelig glas. Bij de fabriek van Yokogawa in Amersfoort zitten een aantal glas-

PET10_ADVERTORIAL YOKO-AKZO.indd 18

blazers die dit onderdeel van de sensor volgens een speciale techniek met de hand blazen, ook omdat die bol weer aan normaal glas moet kunnen worden bevestigd. Een extreem moeilijke en intensieve procedure.

‘ We hebben laten zien dat we volhardend zijn en dat we blijven communiceren.’

Verder heeft de uiteindelijke FU-20 MTS nog maar één glaslas en is meer kunststof gebruikt voor de behuizing, zodat de sensor in zijn geheel minder kwetsbaar is geworden.

Uniek stukje techniek

Yokogawa presenteert zich met de slogan ‘Co-innovating tomorrow’ als een vooruitstrevende en meedenkende

partij. ‘Dit project valt in alle opzichten onder de noemer co-innovation’, vertelt Erik Visser, sales en marketing manager bij Yokogawa. De term symboliseert de drive om in langdurige en nauwe samenwerking met klanten oplossingen te ontwikkelen die waarde toevoegen. ‘Het is meer dan een product leveren en verkopen. We hebben laten zien dat we volhardend zijn en dat we blijven communiceren.’

Om te komen tot de ultieme pH-meter, hebben beide partijen veel tijd en inzet in het project gestoken. Door de open communicatie en de vele persoonlijke contactmomenten wisten alle betrokkenen dat hier een uniek stukje techniek uit voort zou komen. Dankzij deze sensor kost onderhoud minder geld, verloopt het proces soepeler en zijn de operators vrolijker. Verder zijn de metingen nauwkeuriger en worden er minder chemicaliën gebruikt, wat goed aansluit op de duurzaamheidsambities van AkzoNobel.

Yokogawa Nederland Euroweg 2 3825 HD Amersfoort www.yokogawa.com Akzo Nobel Industrial Chemicals Bedrijvenpark Botlek Welplaatweg 12 3197 KS Botlek Rotterdam www.akzonobel.com/specialtychemicals

25-09-18 17:00

ACTUEEL

Miljardeninvestering in koolmonoxidefabriek Dow Benelux en Tata Steel Nederland onderzoeken de bouw van circulaire fabriek in IJmuiden.

De installatie moet koolmonoxide uit rookgassen omzetten in chemische bouwstenen. Het zou om een investering gaan van een miljard euro. De fabriek kan de CO2-uitstoot met vier tot vijf miljoen ton per jaar verminderen.

Nieuw is het idee niet.

geworden van aardolie, door de krakers ook gereed te maken voor andere grondstoffen. De nieuwe investering kan het mogelijk maken dat op den duur vijftig procent van de fossiele nafta wordt vervangen.

Lanzatech Overigens is het idee niet nieuw. Al eerder was bekend dat Dow en staalproducent ArcelorMittal in Gent samen proeven doen met koolmonoxide. Met waterstof wordt vervolgens synthesegas geproduceerd, waaruit Dow kunststoffen kan maken. ArcelorMittal heeft in Gent een grote productielocatie, een kleine twintig kilometer van de productielocatie van Dow in Terneuzen. Over vijf jaar moet ook duidelijk zijn of deze nieuwe route levensvatbaar is.

ArcelorMittal heeft in Gent nog een ander project lopen. In het Steelanolproject wordt koolmonoxide via een fermentatieproces omgezet in bioethanol.

De technologie van het bedrijf Lanzatech is beproefd met een schaal van 400 ton ethanolproductie per jaar bij het Chinese Baosteel en Capital Steel. Verdere opschaling gebeurt bij Arcelor in Gent: 16.000 ton in 2017 en 47.000 ton dit jaar.

Minder fossiele grondstoffen De fabriek moet worden gebouwd tussen 2025 en 2027. De bouw hangt onder meer af van het succes van twee proefprojecten, die dit najaar en volgend jaar van start gaan. Ook de bereidheid van de Nederlandse overheid om mee te financieren kan belangrijk zijn om de rendabele top eraf te halen. Wie precies de belangrijkste investering op zich neemt, is nog niet bekend. Het kan ook een derde partij zijn.

De enorme CO2-reductie in IJmuiden kan worden gerealiseerd doordat de koolmonoxide straks niet meer wordt verbrand in de elektriciteitscentrale van Nuon. Daar komt nu nog enorm veel CO2 bij vrij.

Een ander voordeel is dat Dow zodoende minder fossiele grondstoffen nodig heeft.

De laatste jaren is het chemiecomplex in Terneuzen al minder afhankelijk

FOTO: TATA STEEL

Wim Raaijen

Het project kan een enorme stap betekenen binnen het Klimaatakkoord. De potentiële CO2-reductie van vier tot vijf miljoen ton per jaar is maar liefst een kwart van het totaal dat de energieintensieve industrie voor 2030 moet reduceren.

Zuid-Frankrijk Ook andere chemische bedrijven hebben plannen op dit gebied. Vorig jaar lanceerde Covestro een groot Europees initiatief op het gebied van CCU. Met veertien partners uit zeven landen wil het onderzoeken hoe CO2, CO en andere rookgassen uit de staalindustrie als grondstof kunnen dienen. Een mogelijke productie-eenheid zou kunnen worden gebouwd in Zuid-Frankrijk, waar een staalfabriek van ArcelorMittal en een productiebedrijf van Covestro naast elkaar staan. ■ PETROCHEM 10 - 2018 19

PET10 V_Tata.indd 19

25-09-18 16:52

PILOTS

Drie start-ups zetten volgende stap Drie start-ups/scale-ups maakten de afgelopen weken bekend een stap verder te gaan met hun innovatieve processen. Duurzaam technologiebedrijf BioBTX opende haar demofabriek voor groene chemische bouwstenen, Photanol bouwt een demofabriek waarin ze de productie van chemicaliën uit zonlicht en CO2 gaat testen en Ioniqa gaat haar eerste PET-plastic upcyclingfabriek bouwen.

Duurzaam technologiebedrijf BioBTX heeft in september haar eerste demofabriek geopend op de ZAP facilities op Zernike Campus in Groningen. Met de nieuwe pilotplant kan biomassa worden omgezet in chemische bouwstenen.

Het BTX uit de bedrijfsnaam BioBTX staat voor benzeen, tolueen en xyleen.

Normaal gesproken worden deze chemische bouwstenen (aromaten) uit fossiele brandstoffen geproduceerd. De start-up maakt ze echter uit groene grondstoffen of afvalstoffen, waarna ze kunnen worden verwerkt in allerlei chemische toepassingen, zoals bijvoorbeeld PET flessen, plastic producten of coatings.

Het eindproduct van BioBTX is identiek

aan zijn fossiele broer, waardoor chemische installaties probleemloos met deze groene variant aan de slag kunnen. Sinds 2012 is BioBTX bezig met het ontwikkelen van deze methode, de technologie is aangetoond op labschaal en economisch rendabel.

Flexibel De chemische bouwstenen zijn cruciaal in de chemische industrie. Het totale wereldwijde volume is 100 miljoen ton en is een groeiende markt. In deze markt komt volgens BioBTX steeds meer vraag naar bio-aromaten, vanwege duurzaamheidsambities, klimaatoverwegingen of omdat het economisch rendabeler is. Er is een grote behoefte aan polyesters uit biomassa. Een economisch rendabele

FOTO: BIOBTX

Dagmar Aarts

Demofabriek voor groene chemische bouwstenen

PETROCHEM 10 - 2018 20

PET10 T_Pilots.indd 20

25-09-18 16:54

CHEMICALIËN UIT ZONLICHT EN CO2 een blauwalgbacterie. Dan wordt de bacterie een minifabriekje voor lavendelgeurstof. Hetzelfde kan worden gedaan met citroensmaak. Je hoeft dan niet eerst een boom te planten, te laten groeien, oogsten, de schil er af te halen, olie uit de schil te extraheren om dan pas een product te kunnen maken. Wij zeggen tegen die blauwalgbacterie dat hij een citroen is en er wordt citroensmaak geproduceerd.’

Duurzame chemische industrie De nieuwe aandeelhouders GROEIfonds, Innovatiefonds Noord-Nederland en Investeringsfonds Groningen willen met de bouw van de demofabriek graag de volgende de stap zetten naar commercialisering van de milieuvriendelijke grondstoffen.

Marco Waas, directeur RD&I en Technologie bij AkzoNobel Specialty Chemicals: ‘De gezamenlijke ontwikkeling van Photanol’s productiecapaciteit maakt deel uit van onze strategische keuze om met innovatieve bedrijven samen te werken om zo een duurzame chemische industrie te kunnen ontwikkelen.’

FOTO: PHOTANOL

Het Amsterdamse bedrijf Photanol bouwt een demofabriek waarin ze de productie van chemicaliën uit zonlicht en CO2 gaat testen. De fabriek komt bij AkzoNobel in Delfzijl te staan en moet in 2020 operationeel zijn.

Photanol gebruikt blauwalgbacteriën om chemicaliën te produceren uit fotosynthese. Het bedrijf heeft deze bacteriën genetisch gemodificeerd zodat ze in een microfabriek zijn veranderd. In plaats van dat de organismen het zonlicht en CO2 gebruiken om te groeien, gebruiken ze die energie nu om het product te maken dat is ingebouwd. De chemicaliën die worden geproduceerd kunnen worden gebruikt voor de productie van biologisch afbreekbare kunststoffen, cosmetische producten en als grondstof voor de chemische industrie.

In een eerder interview met Petrochem legde Dirk den Ouden van Photanol uit hoe het proces werkt. Een gemodificeerde bacterie kan verschillende chemicaliën maken. Denk aan geuren smaakstoffen, melkzuur en zelfs brandstoffen. Den Ouden: ‘Een lavendelplant ruikt naar lavendel omdat hij een stofje uitscheidt. Dat is een terpeen en die kunnen wij inbouwen in

route voor bio-aromaten helpt daarnaast als buffer tegen fluctuerende olieprijzen.

De pilotplant die er nu staat, is in eerste instantie geschikt voor vloeibare biomassa, zoals glycerol (een bijproduct van de productie van biodiesel). In 2019 worden ook vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalplastics gebruikt als grondstof. Directeur Pieter Imhof: ‘De pilotplant bestaat uit twee reactoren. De tweede reactor is de kern van ons proces, waarin de katalytische omzetting van pyrolyseproducten uit de eerste reactor

plaatsvindt. Aan deze tweede reactor komen verschillende modules te hangen waardoor hij op diverse voedingen vloeibaar en vast - kan werken. Met een switch kan worden geschakeld tussen de grondstoffen.’

Waarde toevoegen De pilot loopt tot eind 2020. De volgende stap is een kleine commerciële plant.

‘Idealiter beginnen we volgend jaar met het ontwerpen ervan’, zegt Imhof. ‘We hopen dat in 2020/2021 de eerste palen

in de grond staan. We zoeken nu partners die mee willen werken.’

BioBTX moet nog beslissen welke grondstof de commerciële fabriek gaat gebruiken. Imhof: ‘Het voordeel van glycerol is dat de beschikbaarheid op dit moment goed is. Maar als je naar de hele lange termijn kijkt dan kan je je afvragen hoe duurzaam de aanvoer van glycerol is, gezien de discussies die over biodiesel plaatsvinden. Als je kijkt naar het circulaire plaatje, waar wij middenin staan, dan zou het verwerken van afvalplastics PETROCHEM 10 - 2018 21

PET10 T_Pilots.indd 21

25-09-18 16:54

Event voor korrels, poeder & stortgoedtechnologieĂŤn

17 | 18 oktober 2018 Antwerp Expo

REGISTREER NU GRATIS MET CODE 2004 www.solids-antwerp.com

SOL18_185x132_AdvPetrochm.indd 2

21/08/18 15:03

Activities: Sinus Jevi Electric heating is based in Medemblik, the Netherlands and from there operates as the Electrical Heating specialist and supplier throughout the world.

We serve several industries such as the Petrochemical On- and Offshore industry, the Chemical and Process industry, Food, Building and other industries with electrical heating products and associated controls equipment.

Fan Heater type VLEx

As one of the pioneers in the field of Explosion proof Heating equipment we today still operate at the forefront. We run IEC-Ex as well as Atex and TR-CU Ex- certified product lines.

For all Heaters we can offer the appropriate Control Panel of our own design.

Both our engineered and our standardized products are ATEX and IEC-Ex certified.

The associated Vessels are engineered and calculated to EN 13445, ASMI-VIII, RtoD or AD2000.

Sinus Jevi Electric Heating B.V. is part of the NIBE group, listed on the Stockholm Stock Exchange

Inline Heater

Air Cooled Brake Resistor

Sinus-Jevi Electric Heating B.V. Aambeeld 19 1671 NT Medemblik tel.:0227-549100 www.sinusjevi.com info@sinusjevi.com

PET10 Advertenties.indd 22

25-09-18 17:08

FOTO: IONIQA

ook een hele mooie route zijn. We hebben al aangetoond dat we materialen die niet makkelijk zijn te recyclen, zoals mengsels van plastics of composieten, kunnen gebruiken. Het komt er eigenlijk op neer dat we afval niet willen verbranden, maar waarde willen toevoegen en de producten weer aan begin van de productieketen willen gebruiken. Het geloof is er, ook bij de partijen met wie we praten en die de eerste stap met ons durven te maken.’

Ioniqa lanceert eerste PET-plastic upcyclingfabriek

Ioniqa maakt nu echt de stap van scale-up naar de markt. Het technologiebedrijf bouwt haar eerste PET-plastic upcyclingfabriek, op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen. In deze fabriek wordt vanaf de zomer 2019 PET-plasticafval volledig circulair omgezet naar hoogwaardige, pure PET-grondstof.

Daar kunnen weer nieuwe producten voor voedselverpakkingen van worden gemaakt.

In april maakte Ioniqa bekend dat het een samenwerkingsverband is aangegaan met Unilever en PET-producent Indorama. Volgens Tonnis Hooghoudt, CEO

van Ioniqa, vormt de samenwerking met beide multinationals een belangrijke basis. ‘Sinds 2011 werken we in ons lab in Eindhoven aan de technologie om alle kleuren PET-plastic afval en textiel op oneindige basis te kunnen upcyclen.

De voorbije twee jaar hebben we in onze demonstratiefabriek in Rotterdam-Botlek bij Plant One veel testen uitgevoerd.

Dit deden we onder meer voor Unilever en Indorama, die onze grondstof hebben gevalideerd voor voedselverpakkingen.

Dat was van groot belang, want zo’n validatie betekent heel veel voor de markt om een circulaire oplossing te omarmen.’

Fabriek De Ioniqa-fabriek in Geleen komt in een nieuwe hal die eind dit jaar klaar is. In het eerste halfjaar van 2019 worden de fabrieksinstallaties geplaatst en daarna volgt het opstartproces. Het is de bedoeling dat het eerste product ook in 2019 wordt afgeleverd. De fabriek is goed voor een productie van 10.000 ton PET-grondstof. Daar kunnen weer PET-producten van alle mogelijke kleuren van worden gemaakt. ‘De aanvoer van het benodigde PET-afval is voor deze 10.000 ton-fabriek al verzekerd,

evenals de afzet van onze nieuwe, pure PET-grondstof.’

Over de locatie, op de Brightlands Chemelot Campus, stelt Hooghoudt dat dit een perfecte plek is, op een goed geoutilleerd terrein waar de Ioniqa-fabriek volledig naar wens is te realiseren. En met een groot achterland voor aanvoer van grondstof (dicht bij Duitsland, België en Frankrijk). ‘Als plastic hub in Europa is Limburg een prima locatie.’

Licentie Hooghoudt hoopt dat er in de toekomst nog meer fabrieken bij komen. De 10.000 ton-fabriek is in vergelijking tot de vraag in de markt nog steeds relatief klein. Schaalvergrotingen tot 100.000 of 200.000 ton zullen zeker volgen. ‘Dat is meer iets voor kapitaalkrachtigere en wereldwijd opererende partijen’, aldus de CEO van Ioniqa. ‘Wij richten ons op het verlenen van licenties van onze technologie, wereldwijd. Daarmee zal ook zeker worden gesteld dat de technologie sneller wordt geïmplementeerd.

Ioniqa blijft zich in de toekomst richten op verdere technologieontwikkeling om ook andere typen plastics – en in de toekomst ook bio-plastics – te kunnen recyclen.’ ■ PETROCHEM 10 - 2018 23

PET10 T_Pilots.indd 23

25-09-18 16:54

PLANT ONE

Zero Brine: grondstoffen winnen uit afvalwater Zero Brine is een Europees innovatieproject met als doel waardevolle producten - zoals bijvoorbeeld magnesium, zout en zuiver water - terugwinnen uit zoute afvalwaterstromen, zodat zij opnieuw als grondstof kunnen worden ingezet in andere processen. Met de demonstratiefabriek die zal worden gebouwd bij Plant One Rotterdam, gaat het project de volgende fase in.

Onderdeel van dit project zijn vier pilotprojecten bij vier verschillende fabrieken: een waterbehandelingsfabriek in Nederland van Evides Industriewater, een kolenmijn in Polen, een chemiefabriek in Spanje en een textielfabriek in Turkije.

Op de demiwaterplant van Evides in de Botlek worden twee zoute reststromen behandeld in een demonstratie-installatie gebruikmakend van restwarmte uit de industrie. Evides zegt op haar website over dit project: ‘Zero Brine biedt veel kansen en potentieel om circulaire economieoplossingen op grotere schaal in te zetten op het gebied van industriële afvalwaterzuivering.’

Waarde uit afval Dimitris Xevgenos, managing director Sealeau en innovatie manager voor het Zero Brine project: ‘We hebben bewust gekozen voor Plant One Rotterdam om hier de demonstratiefabriek neer te zetten. Niet alleen omdat Evides zich in de directe nabijheid bevindt, maar ook vanwege de faciliteiten van deze locatie,

inclusief toegang tot restwarmte. Plant One Rotterdam biedt alle ruimte en gelegenheid om duurzame processen en installaties te testen en uiteindelijk op commerciële schaal te gaan produceren.

Verder biedt het kennis- en innovatiecentrum ook betere vergunningsprocedures, vanwege een zogenoemde parapluvergunning waaronder een breed scala aan processen mag worden getest.’

Vanuit de vier pilotprojecten is voor verschillende technieken een stevige proof of concept neergezet. Resultaten uit onderzoeken, testen op laboratoriumniveau en gesprekken over de haalbaarheid hebben geleid tot vertrouwen bij de initiatiefnemers. ‘De volgende stap is opschalen zodat we de industrie kunnen overtuigen dat het mogelijk is om het afvalwater niet als afval af te voeren, maar om water en mineralen van voldoende zuiverheid en kwaliteit tegen een goede marktwaarde terug te winnen.’

Xevgenos geeft een voorbeeld: ‘Het is bijvoorbeeld mogelijk om magnesiumhydroxide terug te winnen. Dit is een grondstof met een hoge marktwaarde die met deze techniek dus weer kan worden hergebruikt.’

Kennis en expertise Zero Brine wil ‘de kringloop sluiten’ en de milieueffecten van productie verbeteren. Xevgenos: ‘Dit vraagt om speciale technieken, maar ook om speciale businessmodellen aangezien afval opeens weer waarde krijgt.’ Het belangrijkste doel van het project is om een circulaire economie mogelijk te maken door aan te tonen dat mineralen, zoals calcium-, magnesiumzouten en schoon

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door Plant One

In het Brine Excellence Center van de Nationale Technische Universiteit van Athene worden Zero Brine-technologieën getest.

PETROCHEM 10 - 2018 24

PET10 M_Plant One.indd 24

25-09-18 16:55

FOTO’S: ZERO BRINE

PLANT ONE

Demonstratiefabriek Zero Brine herwint waardevolle producten uit afvalwaterstromen van twee lokale industrieën in het Botlekgebied van de Rotterdamse haven.

water kunnen worden teruggewonnen uit industriële processen en kunnen worden hergebruikt. Door het ontwikkelen van technologische oplossingen en businessmodellen voor het terugwinnen van afvalwater of pekel, levert dit een bijdrage aan de implementatie van het in 2018 door de Europese Commissie gelanceerde Circulaire Economie-pakket en de SPIRE Roadmap.

‘Doordat wij ons hiermee bezig houden, kunnen bedrijven in de procesindustrie zich blijven focussen op hun corebusiness’, legt Xevgenos uit. ‘Een producent van bijvoorbeeld plastics moet zich kunnen focussen op die productie. Hij heeft noch de tijd, noch de middelen of de kennis om zich bezig te houden met het verwaarden en hergebruiken van de afvalstromen. Wij delen graag onze kennis en expertise met deze bedrijven.’

Samenwerking Dit project wordt gecoördineerd door de TU Delft. Verder hebben 22 partners van onderzoeksinstituten, mkb, bouwbedrijven en eindgebruikers uit tien verschillende landen zich inmiddels aangesloten. Onderdeel van dit project is ook de realisatie van een zogenaamd

Online Brine Platform. Dit is een innovatief platform waarmee brine-generatoren kunnen worden gekoppeld aan eindgebruikers en waarmee communicatie tussen de belangrijkste stakeholders mogelijk wordt gemaakt.

Door samenwerking en door het bundelen van kennis over processen en materialen wordt onderzocht wat haalbaar is.

Is het technisch haalbaar, kan het economisch gezien uit om hierin te inves-

teren en is er voldoende commitment bij verschillende bedrijven? Verder is het een investering in de toekomst. Dit project gaat de kennis van de industrie vergroten over het herwinnen van waardevolle stoffen uit afvalstromen. ‘Dit zijn allemaal stapjes voorwaarts die, samen met andere maatregelen, gaan zorgen dat de industrie de ecologische voetafdruk verkleint.’ ■

22 consortiumpartners uit tien Europese landen voeren het Zero Brine project uit met vier demonstratie-installaties.

PETROCHEM 10 - 2018 25

PET10 M_Plant One.indd 25

25-09-18 16:55

AGENDA Oktober

17 oktober 2018 Evenementenhal, Delfzijl www.eemsdeltavisie.nl

EemsDeltavisie 2018: Factory as a Forest In de Industrieagenda voor de Eemsdelta durven de opstellers het aan: in 2050 kan het chemie- en energiecluster nettogebruiker zijn van CO2. Geen reductie, maar herstel! Het vraagt wel een andere manier van kijken.

CO2 is daarbij geen probleem, maar potentiële grondstof.

De eerste projecten zijn er. Wat is er op termijn nog meer mogelijk? Bij EemsDeltavisie op 17 oktober in Delfzijl onderzoeken we hoe de industrie kan leren van hoe bossen functioneren: Factory as a Forest.

17-18 oktober 2018 Antwerp Expo, Antwerpen www.solids-antwerp.com

Solids 2018 Solids is het jaarlijkse netwerkevenement voor de complete poeder- en bulkindustrie in de Benelux. Professionals uit diverse sectoren treffen hier de nieuwste innovaties in de bewerking, verwerking, opslag en transport van droge bulkgoederen. Tevens ontdekt u hier nieuwe leveranciers en ontmoet u bekenden uit de stortgoedsector. Dit jaar viert Solids Antwerpen zijn tiende editie.

November 8 november 2018 Postillion Hotel, Dordrecht go.emersonprocess.com/nextgen-2018

NextGen, Fast forward into a Smart Industry Tijdens NextGen gaat het over innovatie en IIoT-oplossingen, die meehelpen de betrouwbaarheid, beschikbaarheid en winstgevendheid van fabrieken te optimaliseren.

Daarnaast wordt gekeken naar een thema dat steeds belangrijker wordt: cybersecurity, om te zorgen dat de nieuwe datastromen bij de juiste mensen veilig terechtkomen in de vorm van eenvoudige acties. De technologie mag dan misschien wel zo ver zijn, maar zijn de mensen dat ook?

14-15 november 2018 Innovatiekracht, Spijkenisse www.iir.nl/events/opslagtanks

Opslagtanks Is het einde van de huidige manier van tankopslag in zicht? En wat verandert er concreet voor de opslagtanksector nu de transitie in gang is gezet? Ontdek welke gouden samenwerking u aangaat op weg naar verduurzaming, zonder daarbij veiligheid en innovatie uit het oog te verliezen.

De thema’s van dit jaar zijn: energietransitie, veiligheid en innovatie.

22 november 2018 Endress+Hauser, Naarden www.mastersofindustry.nl

Masters of Industry: Industrial Internet of Things Maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren?

Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met data security en privacy? Na dit college, dat wordt gehouden bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvatten om ermee aan de slag te gaan.

Met presentaties van Jaap Westeneng (Endress+Hauser), Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel) en een kijkje in de Endress+Hauser Experience Room.

28 november 2018 De Reehorst, Ede www.atexevent.nl

ATEX Event 2018 Voor iedere editie van het ATEX Event kiest de organisatie een specifiek thema. Voor 2018 ligt een extra nadruk op mechanische apparatuur. In tegenstelling tot elektrische apparatuur, waarvoor de inspecties en het onderhoud relatief nauwkeurig zijn beschreven, blijft de informatie voor mechanische apparatuur wat summier.

Wanneer gaat het hier om een ontstekingsbron? Hoe voorkom je dat het een ontstekingsbron wordt of hoe dek je de veiligheid wanneer dit niet mogelijk is? En wat is er eigenlijk belangrijk wanneer je onderhoud uitvoert aan dit type apparatuur?

December

13 december 2018 Brightlands Chemelot Campus, Geleen www.industryandenergy.nl

Industry & Energy: When electrons power molecules Om de Europese klimaatuitdagingen en -doelen aan te gaan, is samenwerking nodig. Duurzame energie moet snel groeien in Europa. Maar hoe gaan we energieoverschotten opslaan? Aan de andere kant moet de industrie haar uitstoot en de fossiele grondstof verminderen. Elektrochemie lijkt de kortste weg naar negatieve CO2-emissies. Zowel de industrie als de energiesector moeten de nieuwe waardeketen met elkaar afstemmen en profiteren van de nieuwe mogelijkheden.

Dit internationale congres is een initiatief van FME, Industrielinqs en VoltaChem met founding partner Chemelot en is gericht op de industrie en energiesector in Nederland, Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. Het congres heeft een speciale focus op elektrificatie en elektrochemie. De voertaal tijdens dit congres is Engels.

PETROCHEM 10 - 2018 26

PET10 H_Agenda.indd 26

25-09-18 16:56

ACTUEEL

150 miljoen voor circulaire fabriek op Maasvlakte LyondellBasell en Covestro bouwen een circulaire installatie die moet zorgen voor een enorme energiebesparing en reductie in CO2-uitstoot. De bedrijven hebben de voorbereidingen al getroffen op hun gezamenlijke productielocatie op de Maasvlakte. Het gaat om een investering van 150 miljoen euro.

teit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Ongeveer 71 mensen zullen voltijd bezig zijn met de bouw. De nieuwe installaties creëren uiteindelijk elf fulltime arbeidsplaatsen.

De nieuwe installaties moeten in 2020 aangesloten zijn op de bestaande fabrieken. De werkzaamheden voor de integratie gebeuren in 2019 wanneer de hele site in een onderhoudstop gaat. Dat is een strakke tijdsplanning. Daarom zijn de bedrijven ook voortvarend van start gegaan. Nog voor de officiële bekendmaking waren de eerste werkzaamheden op de Maasvlakte-locatie al begonnen.

Werkzaamheden Speciaal hiervoor bouwen de twee bedrijven een nieuwe ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de locatie op de Maasvlakte, waarin het productieafval wordt behandeld en omgezet in stoom.

De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefacili-

Keuken Het ontwerp van het project is gedaan door LyondellBasell, maar wel in nauwe samenwerking met Covestro. Volgens de bedrijven heeft het geen problemen opgeleverd bij de uitwisseling van informatie. Het gaat met name om energie, water en het verwerken van reststromen.

Op dat vlak is relatief gemakkelijk informatie uit te wisselen, zonder dat de bedrijven bij elkaar in de keuken kijken.

FOTO: COVESTRO

Wim Raaijen

Met het zogenoemde Circular Steam Project (CSP) wordt de hoeveelheid afvalwater die vrijkomt bij de productie van propyleenoxide en styreen monomeer sterk verminderd en op een innovatieve manier verder behandeld.

Daarnaast wordt geproduceerde warmte optimaal benut.

De twee bedrijven verwachten de uitstoot van CO2 met 150.000 ton per jaar te verminderen. Op energie wordt één petajoule per jaar bespaard en ook zorgt de nieuwe installatie ervoor dat elf miljoen kilo zouten per jaar niet meer in het oppervlaktewater terecht komen.

Toekomst Het project doet het vooral goed op het gebied van milieu en werkgelegenheid.

Er is echter steun van de overheid nodig geweest om het ook financieel voldoende aantrekkelijk te maken. De bedrijven verliezen er geen geld op, maar het nieuwe proces levert voorlopig ook geen geld op. Dat kan overigens wel veranderen.

Door deze aanpak elders te herhalen, worden die investeringen iedere keer goedkoper. Bovendien lopen de bedrijven met de investering op de Maasvlakte voor op toekomstige Europese en Nederlandse regelgeving. Verwacht wordt dat soortgelijke investeringen in de toekomst sowieso moeten worden gedaan. ■ PETROCHEM 10 - 2018 27

PET10 U_Project.indd 27

25-09-18 16:57

INDUSTRY&ENERGY 2018

Industrie moet investeren in elektrochemie In de natuur gebeurt het al: bacteriën zetten kooldioxide om in koolmonoxide. Die processen gaan echter te langzaam om op industriële schaal toe te passen. Een juiste katalysator moet het wel mogelijk maken, maar er moeten dan ook nog veel fundamentele vragen worden beantwoord over de exacte werking van het proces. Hetzelfde geldt voor de productie van ammoniak, stelt hoogleraar Marc Koper. ‘Het is in principe mogelijk om stikstof en water direct via een elektrolysecel naar ammoniak om te zetten.’

David van Baarle

Het klimaatakkoord is over één ding zeer duidelijk: er moeten in rap tempo alternatieven worden gevonden voor fossiele brandstoffen. Om dat te bereiken, zal worden ingezet op verdere elektrificatie van de energievoorziening, de inzet van waterstof als energiedrager en biomassa als koolstof- en energiebron. Voor de industrie geldt daarbij dat ook de afvang en opslag dan wel gebruik van kooldioxide wordt meegenomen om de periode te overbruggen die de transitie nu eenmaal nodig heeft.

Windenergie Inmiddels is al fors geïnvesteerd in de opschaling van het Nederlandse offshore windvermogen. De komende twaalf jaar groeit het aandeel offshore-windenergie van een capaciteit van 17 naar 84 terawattuur in 2030. Op land komt daar nog eens 35 terawattuur bij. Bij elkaar is dit ongeveer gelijk aan het huidige jaarlijkse elektriciteitsverbruik van plusminus 120 terawattuur. Voor een deel zal die elektriciteit hard nodig zijn omdat het gasgebruik de komende jaren langzaamaan wordt afgebouwd. Maar elektrificatie biedt ook een alternatief voor de hogetemperatuurwarmte die de petrochemische industrie nu gebruikt om koolwaterstoffen te kraken.

De ogen van de koolstofchemie zijn steeds meer gericht op elektrochemie, een vakgebied dat eerder een beetje in de vergetelheid was geraakt. Dat is bij Marc Koper overigens verre van het geval. De hoogleraar Katalyse en Oppervlaktechemie wijdde zich de afgelopen twintig jaar aan het doorgronden van elektrochemische processen en verwacht daar de komende jaren nog veel drukker mee te zijn. ‘De belofte van dit soort processen is groot’, zegt Koper. ‘Het is thermodynamisch mogelijk om elektrochemische

processen op kamertemperatuur te bedrijven. De efficiency van elektrochemische processen is daarmee energetisch efficiënter dan een kraker die veel energieverlies kent in de vorm van warmte.’

Fundamentele vragen Koper is ervan overtuigd dat elektrochemie een belangrijke rol kan spelen in de energietransitie naar een duurzamere energievoorziening en efficiënter energiegebruik. Wanneer de industrie en de samenleving daarvan kunnen profiteren, is echter mede afhankelijk van fundamenteel onderzoek naar de wisselwerking tussen elektronen en moleculen. ‘Er zijn al elektrochemische processen – redoxreacties – bekend die kooldioxide met behulp van katalysatoren direct kunnen omzetten in etheen. Onderzoeksgroepen die daarmee goede resultaten hebben bereikt, rapporteerden zelfs een efficiency van zestig procent. Op eenzelfde manier kan kooldioxide worden gereduceerd tot koolmonoxide. Dat het mogelijk is, bewijst de natuur, waar bacteriën dit ook doen. Die processen gaan echter te langzaam om op industriële schaal toe te passen. Industriële elektrochemische processen zouden dit gecontroleerder en grootschaliger moeten doen.’

Om elektrochemische processen te versneller zodat ze commercieel kunnen worden ingezet, kan je twee dingen doen: de hoeveelheid energie verhogen of goede katalysatoren inzetten. Koper: ‘De afgelopen jaren is veel onderzoek naar dat laatste gedaan. De uitdaging daarbij is dat de tot nog toe gebruikte materialen, zoals bijvoorbeeld platina, zeer duur zijn. Het onderzoek richt zich zowel op alternatieve, goedkopere materialen als op het zo efficiënt mogelijk inzetten van platina. Dat laatste is al aardig gelukt bij de katalysator die in een

PETROCHEM 10 - 2018 28

PET10 R_Elektrochemie.indd 28

25-09-18 16:59

FOTO: SIEMENS

commerciële brandstofcelauto is te vinden. Het is echter nog een uitdaging om dezelfde efficiencyslag op grote schaal toe te passen.’

Voor de reductie van kooldioxide naar koolmonoxide moeten nog veel fundamentele vragen worden beantwoord over de exacte werking van het proces en de fysische werking van het binden of breken van koolstofmoleculen. ‘Om op commerciële schaal te produceren, moeten die processen immers langer dan een paar uur werken en dat doen ze vooralsnog niet. Vaak is de katalysator instabieler dan gehoopt of ontstaat vervuiling in of vanuit het elektrolyt. Het zal dan ook nog wel even duren voordat elektrochemische cellen die CO2 omzetten, op de gewenste levensduur van vijf jaar zitten.’

Wat betreft andere vormen van elektrochemie is men echter al veel verder.

‘Chloorproducenten maken al jaren gebruik van elektrochemie’, zegt Koper.

‘Ook de elektrolytische productie van waterstof is een elektrochemisch proces.

Als de overheid toch besluit om CO2 af te vangen, zou het interessant kunnen zijn om dit gas direct elektrochemisch om te zetten naar etheen of andere kool-

Koper: ‘Doorbraken zijn het resultaat van jarenlang onderzoek. Soms hebben we dus gewoon geduld nodig.’ waterstoffen. Anderzijds is het mogelijk CO2 met elektrolytisch waterstof te laten reageren tot een synthetische brandstof in een meer conventioneel chemisch proces. In beide gevallen is er een duurzaamheidslag gemaakt door de CO2 te recyclen.’

Volharding De tegenwerping dat de productie van elektrolytisch waterstofgas nog te duur is, wuift Koper direct weg. ‘De huidige generatie elektrolysers zijn alleen nog niet concurrerend met fossiele waterstofproductie omdat het uitstoten van CO2 gratis is. Het succes van waterstofgas is dan ook meer afhankelijk van politieke keuzes dan van wetenschappelijke doorbraken. Natuurlijk wordt de businesscase gunstiger naarmate elektrolysers betaalbaarder worden, maar dat wil niet zeggen dat er geen gezonde markt voor zou zijn.

Het streven blijft om een zo hoog moge-

lijke stroomdichtheid te halen, zodat het conversieverlies zoveel mogelijk kan worden beperkt. De afgelopen jaren zijn op het gebied van waterstoftechnologie dan ook diverse vorderingen gemaakt.

Dat zijn echter geen grote doorbraken, maar eerder incrementele verbeteringen die waterstof uit de elektrolyse van water steeds interessanter maken voor een aantal toepassingen.’

Koper noemt de inspanningen van autofabrikanten Toyota, Honda en Hyundai als voorbeeld van volharding. ‘Die bedrijven hebben al zeer vroeg hun pijlen op waterstoftechnologie gericht en plukken daar nu eindelijk de vruchten van.

Inmiddels gebruiken ze een combinatie van platina en kobalt als katalysator, wat net zo stabiel is als alleen platina. Daarmee zijn de prijzen van de brandstofcellen commercieel een stuk aantrekkelijker.

Dit soort doorbraken zijn nauwelijks te forceren, maar zijn het resultaat van PETROCHEM 10 - 2018 29

PET10 R_Elektrochemie.indd 29

25-09-18 16:59

BRIGHTLANDS CHEMELOT CAMPUS | SITTARD-GELEEN (NL) | DECEMBER 13TH

[Reg

iste

r no w]

WHEN ELECTRONS POWER MOLECULES To meet the European climate challenges and goals of the Paris Agreement, new ways of collaboration are needed. Fences between the heavy process industry and energy sector have to be lowered. First steps have already been taken. New energy saving processes have been implemented and advanced bio routes have been developed. And yet another, maybe more sustainable synergy is rising...when electrons meet molecules.

Grasp the opportunity Electrification and electrochemistry can play a pivotal role in cutting CO2-emissions or even becoming CO2-negative. A double-edged sword!

Huge amounts of sustainable electricity can be stored by turning molecules from air and water into useful materials and fuels. Fast growing surpluses of wind and solar power in Europe can be stored.

And the industry can cut its emissions dramatically and decrease its dependency on fossil feedstock in a competitive way.

To grasp this opportunity, new value chains have to be developed cutting through multiple sectors. So let’s lower the sector fences and start energizing a new economy!

Program 09.45h

10.30h Plenary morning program • Opening conference • International keynote • Three short talks from decision makers/experts from different backgrounds; Robert Claasen (Chemelot Executive Director), Prof. Bert Weckhuysen (Utrecht University) • Pitches Industrial Energy Enlightenmentz 12.30h

Lunch

13.30h

Parallel sessions round one and two

15.15h

Network break

15.45h

Parallel session round three

16.45h

Conclusion and announcement winner Industrial Energy Enlightenmentz • Interactive debate • Announcement winner Industrial Energy Enlightenmentz • Closing conference

17.30h

A co-creation of:

Reception and registration

Network drinks

Launching partner:

www.industryandenergy.nl Advertentie Industry and energy PET10 Advertenties.indd 30 2018 hele pagina.indd 1

22-08-18 25-09-18 09:30 17:08

Stikstofchemie Een industrietak waar misschien nog wel de meest significante resultaten met elektrochemie te behalen zijn, is de stikstofchemie, meent Koper. ‘Als het deze branche lukt de waterstof die ze nu uit aardgas produceren, te vervangen voor elektrolytisch waterstof, zou dat een enorm verschil kunnen maken. De productie van ammoniak staat ongeveer gelijk aan CO2-uitstoot en deze sector is daarmee een van de grootste CO2-uitstoters. Naast het conventionele proces waarbij waterstof bij hoge temperatuur en druk met stikstof reageert, is het in principe ook mogelijk om stikstof en water direct via een elektrolysecel naar ammoniak om te zetten. Ook hier is de natuur het beste voorbeeld: het nitrogenase-enzym zet stikstof met water om in ammoniak. Deze klassieke redoxreacties worden elektrochemisch gestuurd. Maar hier geldt eveneens dat we dat proces graag gecontroleerd en grootschalig willen nabootsen, en daar zijn we op dit moment nog ver van verwijderd.’

Nu beginnen Hoewel het groeipad van elektrochemie op het eerste gezicht nog erg lang lijkt, benadrukt Koper dat de industrie niet moet wachten met investeren.

‘CO2-elektrolysecellen evenaren nog lang niet de levensduur van water-elektrolysecellen. We zitten nog met veel hiaten en

FOTO: ZERO EMISSION RESOURCE ORGANISATION

jarenlang onderzoek. Soms hebben we dus gewoon geduld nodig.’

Gelukkig zijn er steeds meer industriële bedrijven die geloven in de mogelijkheden van elektrochemie. Uiteraard gebruikt AkzoNobel al jaren elektrochemische processen voor de productie van chloor. Maar inmiddels investeren ook bedrijven als Covestro steeds meer in elektrochemie. Het bedrijf investeerde in de zeer efficiënte oxygen-depolarized cathode technologie, waarmee chloor kan worden geproduceerd met een kwart minder energie dan huidige methodes.

Shell investeert eveneens in onderzoek naar elektrochemische processen, net als Siemens, dat met name zeer actief is op het gebied van water-elektrolysers voor het maken van elektrolytisch waterstof. Maar volgens Koper investeert het bedrijf ook in onderzoek naar CO2elektrolysers.

‘Het helpt wel degelijk als meer mensen gerichter onderzoek doen naar een oplossing voor het CO2-probleem.‘

onbeantwoorde fundamentele vragen.

Het onderzoek vordert wel gestaag en naarmate de maatschappelijke druk groter wordt, komen er wellicht ook meer fondsen vrij. Hoewel doorbraken zich moeilijk laten forceren, helpt het wel degelijk als meer mensen gerichter onderzoek doen naar een oplossing voor het CO2-probleem. In de tussentijd kan men al voldoende ervaring opdoen

met de elektrochemische productie van etheen uit kooldioxide en water. Dat is niet alleen een beter alternatief voor het in de grond stoppen van CO2, maar daarmee ontstaat ook een volwassen markt en infrastructuur rondom kooldioxide en waterstof. Op het moment dat de technologie voor directe omzetting van CO2 volwassen genoeg is, kan ze dan snel worden toegepast.’ ■

INDUSTRY & ENERGY 2018 Elektrificatie en elektrochemie kunnen een cruciale rol spelen bij het terugdringen van de CO2-uitstoot of zelfs CO2-negatief worden. Om deze kans te grijpen, moeten er nieuwe waardeketens worden ontwikkeld die door meerdere sectoren snijden. Dus laten we de sectorhekken neerhalen en beginnen aan het activeren van een nieuwe economie! Marc Koper spreekt 13 december tijdens Industry & Energy 2018 in Geleen. Aanmelden kan via www.industryandenergy.nl

PETROCHEM 10 - 2018 31

PET10 R_Elektrochemie.indd 31

25-09-18 16:59

INNOVATIE IJZERPOEDER ALS BRANDSTOF Studenten van de TU Eindhoven werken aan een duurzame technologie die een oplossing kan zijn voor industriële gasgebruikers: ijzerverbranding. IJzerpoeder is namelijk een prima brandstof, zonder CO2-uitstoot en met volledig hergebruik van het restproduct. En er zijn hoge temperaturen haalbaar, wat voor veel industrieën belangrijk is. De Eindhovense studenten bouwden een proof-of-concept-installatie, die zowel warmte als elektriciteit genereert.

IJzerpoeder heeft als brandstof de potentie een belangrijke plaats te gaan innemen in de toekomstige energievoorziening. Overtollige duurzame energie, bijvoorbeeld van zonnepanelen, kan compact worden opgeslagen in ijzer door roest (ijzeroxide) om te zetten in ijzer. Dat ijzer kan later, wanneer energie nodig is, als brandstof dienen. Alle ijzeroxide die na verbranding achterblijft, wordt opgevangen en weer gebruikt om energie in op te slaan. Het is dus een volledig circulair proces zonder CO2-uitstoot. De extra kosten zijn te overzien: de belangrijkste kostenpost, de brandstof, zal bij toepassing op industriële schaal tot twee keer zo duur zijn. Maar door de stijgende prijs om CO2 uit te mogen stoten zou de prijs op termijn zelfs lager uit kunnen komen.

De studenten ontwikkelden een installatie die ijzer verbrandt en daarmee heet water, warmte en elektriciteit genereert. De installatie van de Eindhovense studenten heeft een vermogen van twintig kilowatt, wat vergelijkbaar is met een gangbare cv-ketel. Een van de belangrijkste verworvenheden van het systeem is dat het snel kan reageren op een wisselende energievraag. Daarnaast is het systeem relatief gemakkelijk op te schalen.

De volgende stap van het team wordt een mobiele, industriële ‘demonstrator’ met een vermogen van honderd kilowatt. Lees meer over metaal als brandstof in Het Nieuwe Produceren 3 op publicaties.industrielinqs.nl.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

OUT-OF-THE-BOX-DENKER BESPAART NOBLE ENERGY VEEL GELD Dankzij een infraroodcamera kan olie- en gasbedrijf Noble Energy zijn gasscheiders voortaan precies op tijd onderhouden, niet te vroeg en ook niet te laat. Het is een eenvoudige oplossing voor een lastig probleem dat veel geld kostte.

Bij schaliegaswinning wordt het gas in een separator gescheiden van andere meegekomen stoffen, zoals water, olie en – ondanks filters – zand.

Dit zand hoopt op en moet op tijd worden verwijderd om ernstige beschadiging van de separator te voorkomen. Noble Energy had tot voor kort geen adequate methode om de hoeveelheid zand in de separator vast te stellen. Soms werd het onderhoud daardoor te vroeg uitgevoerd en soms te laat, met flinke kosten tot gevolg.

Een medewerker realiseerde zich dat de infraroodcamera’s die zijn team al gebruikte voor lekdetecties ook kunnen worden ingezet om te meten hoeveel zand zich heeft opgehoopt in de separators. Sindsdien zijn vele separators op tijd opengemaakt om schade te voorkomen. En geen ervan is onnodig stilgelegd voor een schoonmaakbeurt.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: NICHOLAS TONELLI

Iv-Industrie

PETROCHEM 10 - 2018 32

PET10 G_Innovatie.indd 32

25-09-18 17:01

FOTO: PRORAIL

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

SENSOREN OP TREIN METEN SPOOR CONTINU ProRail heeft onlangs samen met NS in twee reizigerstreinen sensoren ingebouwd om zo realtime baanligging, wissels en spoorstaven te meten.

Daardoor wordt er meer actuele data verzameld over de staat van het spoor.

Het gaat om sensoren die bewegingen en trillingen van wielen, geluid, temperatuur, luchtvochtigheid en locatie meten. Ze zijn gemonteerd op een sprinter en een dubbeldekker die in normale dienstregeling rijden. Tot nog toe worden metingen uitgevoerd met speciale meettreinen die circa twee keer paar jaar het hele spoor monitoren. Door de sensoren te plaatsen op reizigerstreinen wordt het mogelijk om de kwaliteit van het spoor continu te meten.

Naar verwachting kunnen problemen zoals verzakkingen, wisselbeschadigingen en spoorstaafdefecten hiermee vroegtijdig worden gesignaleerd.

De hoop is dat een deel van de treinvertragingen met deze metingen kan worden voorkomen.

OPERATORTRAINING IN DE CONTROLEKAMER ÉN IN HET VELD Als het goed is, is een draaiend proces een saai proces. Maar wat als een pomp faalt, een leiding scheurt of de plant moet worden opgestart. Daar kan je mensen op trainen met simulatoren. Maar train je dan iedereen?

Traditioneel worden alleen operators in de controlekamer getraind met een Operator Training Simulator. De echte installatie wordt echter bestuurd door operatoren in de controlekamer en veldoperators: bewerkingen in de controlekamer bepalen samen met veldoperaties de prestaties van de installatie. Vooral tijdens het afhandelen van storingen, het starten van de installatie of het afsluiten ervan zijn veel veldbewerkingen vereist. In die gevallen is communicatie tussen alle betrokken exploitanten van cruciaal belang.

Verschillende leveranciers van operator training simulatoren spannen zich in om 3D virtuele werelden te ontwikkelen om de echte fabriek na te bootsen. Dit is mooi voor greenfield-fabrieken of voor als het team ver verwijderd is van de eigenlijke fabriek, maar het blijft het een vorm van ‘serious gaming’ op zijn best. Waarom zou je de echte plant niet gebruiken voor realistische trainingen?

Mobatec heeft een tool ontwikkeld waarmee operators in de controlekamer samen met operators in het veld trainen. Hiermee wordt de omgang met de procesinstallatie integraal getraind en is aandacht voor wat wellicht de belangrijkste schakel is: de communicatie tussen de controlekamer en de veldoperators.

Tijdens de training gebruiken de operatoren van de controlekamer een exacte kopie van de echte DCS. Veldoperators voeren bewerkingen uit in het veld; niet op de echte apparatuur, maar via een ATEX-goedgekeurd smart-device dat is verbonden met de Operator Training Simulator. Door deze integrale aanpak met techniek, proces en communicatie ervaren gebruikers de impact van hun handelen. De tool integreert met alle gangbare DCS-simulatoren.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 10 - 2018 33

PET10 G_Innovatie.indd 33

25-09-18 17:01

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

VOMI Safety Day 2019 Veilig werken heeft topprioriteit in de procesindustrie. Een hoog veiligheidsgevoel valt of staat met een goede samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Het uiteindelijke doel van beide partijen is het verder verbeteren van de veiligheid. Dit in ogenschouw genomen organiseert VOMI op 31 januari 2019 voor de derde maal de VOMI Safety Day in De Fabrique in Utrecht. Deze dag staat in het teken van veiligheid en samenwerking in de keten en is bedoeld voor zowel VOMI-leden als opdrachtgevers.

Aanmelden kan via www.vomi.nl.

Mobiele waterzuiveringsinstallatie is verhuisd naar BASF De mobiele waterzuiveringsinstallatie van IMPROVED is verhuisd van Yara Sluiskil naar BASF in Antwerpen. De proeven bij Yara op de condensaatstromen zijn afgerond. Bij BASF ligt de focus op het onderzoek naar de optimale zuiveringsopzet voor de bereiding van demiwater uit proceswater en op de polishing van een condensaatstroom. De installatie zal tot november bij BASF blijven staan waarna deze wordt verplaatst naar Dow Terneuzen, waar het onderzoek zich zal richten op de polishing van condensaatstromen.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

AkzoNobel Specialty Chemicals viert 100 jaar zoutwinning in Nederland Dit jaar is het honderd jaar geleden dat Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie werd opgericht voor de start van commerciële zoutproductie in Nederland. Wat begon als kleinschalige winning voor consumptie groeide uit tot grootschalige productie. Knut Schwalenberg, directievoorzitter: ‘In de toekomst willen we naar een model van volledig circulaire productie, zodat we ook de komende honderd jaar kunnen blijven voorzien in de essentiële grondstoffen voor onze samenleving.’

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET10 L_Platform.indd 34

25-09-18 17:03

‘EXPERTQU TES’ Het kabinet moet vaart maken met het aanwijzen van gebieden ten noorden van de Waddenzee voor de bouw van grootschalige windparken. Gebeurt dat niet, dan kan de industrie in Noord-Nederland haar ambitieuze klimaatdoelstellingen niet waarmaken.’

Cas König, Groningen Seaports, in een interview in het FD.

Het lijkt er op dat bedrijven die open en transparant proberen te zijn, vaak door extra belangstelling van politiek en media juist lijken te worden afgestraft voor deze openheid. [...] Je moet stevig in je schoenen staan als je met je vuile was naar buiten treedt. Toch zou dit je er niet van moeten weerhouden openheid van zaken te geven.’

Bij te veel regels zie je door de bomen het bos niet meer en kun je een cruciale regel over het hoofd zien. Bij de poort van een productiesite van een multinational heb ik eens geweigerd het briefje met regels waar ik mij aan te houden had voor akkoord te tekenen: zo veel regels op anderhalf A4-tje, dat kon ik niet onthouden. [..] Daarbij, als jurylid van de Responsable Care Award van de VNCI waarvoor ik op bezoek kwam, zou ik nimmer alleen worden gelaten. Ik neem aan dat de vergezellende medewerker wel dat anderhalf A4-tje uit zijn hoofd kent. Na een korte consternatie aan de poort, mocht ik toch naar binnen. Als enige overigens die niet getekend had. Minder regels dus, met de focus op regels die je wel kunt onthouden. Logisch toch?’

Henk Leegwater in zijn column in deze editie.

Chris Aldewereld in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2016

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2017

PET10 L_Platform.indd 35

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

25-09-18 17:04

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl PET10 36 170308Advertenties.indd iLinqs Platformadv.indd 1

25-09-18 08-03-17 17:08 16:02

ONBEVANGEN

‘Je moet als bedrijf stevig in je schoenen staan als je met je vuile was naar buiten treedt. Toch zou dit je er niet van moeten weerhouden openheid van zaken te geven.’

Vuile was Sinds ik terug ben van vakantie heb ik me vooral bezig mogen houden met een spoorwegemplacement, waar zich een paar incidenten en voorvalletjes hebben voorgedaan en waardoor dit bedrijf nu onder verhoogde aandacht ligt van verschillende overheden. Dat is best leerzaam, want in de wereld van het spoor hebben ze een heel andere manier van denken dan in de chemische industrie. Het realiseren van een veilige werkplek is niet een kwestie van leegblazen en afsluiters in de sloten zetten.

Daar gaat het over wissels blokkeren en het vastzetten van rode seinen. En die wissels zitten soms kilometers verderop, waarbij het tussenliggende niet zomaar buiten werking kan worden gezet. Toch is het vergelijken met de standaarden uit de chemie een zeer interessante aangelegenheid, waarvan alle partijen kunnen leren.

In the picture Die extra belangstelling, dat is mogelijk wel een probleem.

Zo heb ik een bijeenkomst van de lokale gemeenteraad bijgewoond. Die bestaat uiteraard uit gewone burgers, die zich graag inzetten voor een veilige omgeving en woonplaats. De kans dat daar specialisten tussen zitten met uitgebreide kennis van chemie of in casu spooremplacementen, is zeer klein tot nihil.

Daarmee zijn ze een goede afspiegeling van de samenleving, maar dit is een belangrijk gegeven als je dit overheidsorgaan moet informeren over specialistische zaken. Woordkeuze is dan bepalend en directe uitleg van afwijkingen essentieel. Want zo deed het geval zich voor dat een veiligheidssysteem op het emplacement ingreep, waardoor een aantal rijdende wagons naar hetzelfde spoor zijn geleid, om een zwaar incident te voorkomen. Ondanks dat deze wagons elkaar kop-staart raakten, met dezelfde snelheid als altijd met rangeren, werd deze afwijking als ‘botsing’ bestempeld. Een ongelukkige term, omdat het veiligheidssysteem juist deed waarvoor het ontworpen is en mogelijk een echt incident heeft voorkomen.

Juist deze woordkeuze roept een heel ander beeld op bij derden, waaronder dus ook raadsleden. En het feit dat ‘afwijkingen’ bij de overheid moeten worden gemeld, wordt in de volksmond al snel dat ‘incidenten’ moeten worden gemeld. Dan ga je er vanuit dat als er zaken worden gemeld, dit dus ‘incidenten’ zijn.

Het ontkrachten van een term als ‘botsing’ is dan ook nagenoeg onmogelijk.

Daar komt dan nog bovenop dat een groot deel van deze aandacht bepaald wordt door de media. Vooral in de komkommertijd kan dit tot overdadige artikelen over een bedrijf leiden. Als je toch al in the picture stond, dan ben je meteen een interessant onderwerp om over te schrijven en sta je waarschijnlijk de komende drie weken in paginagrote artikelen. En die artikelen gaan natuurlijk niet over zaken die allemaal goed zijn gegaan.

Stevig in de schoenen staan Hoewel een deel van deze aandacht zonder twijfel terecht is, en ik hier zeker niet ga bagatelliseren over gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan, is het wel op zijn minst opmerkelijk te noemen. Het lijkt er namelijk wederom op dat bedrijven die open en transparant proberen te zijn, juist daarvoor vaak door dit soort extra belangstelling van politiek en media lijken te worden afgestraft. In de betreffende gemeente ken ik meerdere bedrijven die veiligheidstechnisch ten minste evenveel, of misschien wel meer aandacht verdienen, maar waarover je niets hoort en die niet op de politieke agenda blijken te staan.

Hieruit komt de gedachte naar voren dat als je spreekwoordelijk wat te verbergen hebt, je beter onder de radar kunt blijven, want als je tracht te verbeteren, dan heb je een heel zwaar traject voor je. Je moet als bedrijf stevig in je schoenen staan als je met je vuile was naar buiten treedt. Toch zou dit je er niet van moeten weerhouden openheid van zaken te geven. Niet alleen omdat je het wettelijk gezien verplicht bent, maar vooral omdat je er uiteindelijk alleen maar sterker uit kunt komen.

Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als Adviseur Industriële Veiligheid.

Aldewereld@gmail.com

PETROCHEM 10 - 2018 37

PET10 J_Onbevangen.indd 37

25-09-18 17:05

PETROCHEM 10 - 2018 38

PET10 X_Themaspread.indd 38

25-09-18 17:06

THEMA: INDUSTRIE 4.0

FOTO: PIXABAY

• Het ‘internet of things’ is een van de grote motoren die de vierde industriële revolutie aandrijven. Maar ook big data, virtual en augmented reality en autonome of zelfs coöperatieve robots vormen pijlers waarop de fabriek van de toekomst steunt.

• Ook de petrochemie profiteert van de gemakken van industrie 4.0. De inzet van sensoren, drones robots en allerhande informatie en communicatietechnologie maakt de branche niet alleen efficiënter, maar ook stukken veiliger.

PETROCHEM 10 - 2018 39

PET10 X_Themaspread.indd 39

25-09-18 17:06

SMART INDUSTRY

Het businessmodel van Industrie 4.0 We zitten midden in de vierde industriële revolutie. We hebben de beschikking over een breed scala aan technische trends en innovaties die ook nog eens allemaal met elkaar verbonden zijn.

Het internet of things is een van de grote motoren die deze industriële revolutie aandrijft. Maar ook big data, virtual en augmented reality en autonome of zelfs coöperatieve robots vormen pijlers waarop de fabriek van de toekomst steunt.

Laura van der Linde

Sinds de derde industriële revolutie, waarin de computer en digitalisering hun intrede deden, hebben diverse ontwikkelingen zich aangediend, die hier naadloos op aansluiten. Zonder computers geen internet of things, zonder digitalisering geen big data. Deze nieuwe ontwikkelingen hebben een enorme impact op onze manier van werken. Het stelt ons bijvoorbeeld in staat om de toekomst te voorspellen (predictive maintenance), we kunnen de uptime verhogen, maatwerk leveren aan klanten en de veiligheid verbeteren. Bovendien zijn in een goed op elkaar afgestemd systeem minder voorraden nodig, gaat de flexibiliteit omhoog, en neemt de efficiency toe.

Internet of things Het internet of things is misschien wel de grootste en meest omvattende ontwikkeling uit deze industriële revolutie.

Het gaat hier over de ontwikkeling waarbij apparaten via het internet gegevens kunnen uitwisselen. Alles is met alles verbonden. Met de aanvulling ‘industrial’ wordt het gebruik van internet of things-technologieën om productieprocessen en industriële processen te verbeteren, bedoeld. De ‘things’ in dit verband zijn cyber-physical systems (CPS): voorwerpen die beschikken over software en rekenkracht. Voor een productiesysteem kan dit worden uitgebreid met sensoren en speciale software waarmee een apparaat of installatie zelf een diagnose kan stellen en beslissingen kan nemen.

Hans Sintemaartensdijk is manager innovation asset management bij Tata Steel. Volgens hem is het industrial internet of things (IIoT) iets waar je niet aan kunt ontkomen. ‘Het is de vooruitgang.

Voorheen kon je nog afwachten wat de concurrent ging doen, maar dat kun je je niet meer veroorloven. Het moet sneller,

slimmer, betrouwbaarder en om dat te bereiken, moet je als onderneming je pijlen richten op IIoT.’ Tata Steel heeft IIoT omarmd en zoekt uit waar de winst zit.

Onder de streep Om het maximale uit IIoT the kunnen halen, moet het bestuderen van de data een samenwerking zijn tussen een technoloog, iemand vanuit productie en iemand vanuit maintenance. ‘Vanuit deze verschillende perspectieven heeft ieder een eigen belang, maar samen kunnen zij beslissingen nemen die in het belang zijn van het bedrijf.’

Sintemaartensdijk geeft een voorbeeld: ‘Vanuit productie wil men weten of een apparaat ook sneller kan draaien, zodat meer kan worden geproduceerd. Ondertussen kiest maintenance liever voor dertig procent snelheidsreductie omdat het apparaat dan langer mee gaat.’

Uiteindelijk gaat het om cijfers onder de streep. Toen Sintemaartensdijk 32 jaar geleden begon bij de voorloper van Tata Steel, Hoogovens/Corus, had het bedrijf ongeveer zestienduizend medewerkers in dienst. ‘Nu zijn dat er ongeveer negenduizend, maar we zijn meer gaan draaien.’ Deze automatiseringsslag heeft er ook toe geleid dat banen zijn gaan verschuiven. ‘De onderhoudsspecialist van vroeger hoeft niet meer persoonlijk waar te nemen. Hij kan vertrouwen op de data die wordt verzameld.’

IIoT helpt ook om stilstand te voorkomen en om op exact het juiste moment onderhoud uit te voeren en onderdelen te vervangen. ‘We kunnen bijvoorbeeld slijtageprocessen van roterend materiaal in kaart brengen. We hebben hierdoor ontdekt dat we het vervangen van onderdelen soms wel een paar weken konden uitstellen. Dat levert veel geld op.’

PETROCHEM 10 - 2018 40

PET10 X1_Focus.indd 40

25-09-18 17:04

FOTO: WIM RAAIJEN

Verwaarden Simon Jagers van Semiotic Labs ziet volop potentie in big data. Hij verwacht dat er de komende jaren veel verandert. ‘We zijn er nog lang niet, maar vanaf nu gaat het wel snel. Over vijf jaar wordt alle nieuwe equipment gemonitord.’

Met big data worden datasets bedoeld die zo groot en complex zijn, dat ze niet met de reguliere datamanagementtools of traditionele dataverwerkingsapplicaties kunnen worden verwerkt. Er zijn ingewikkelde algoritmes nodig om verbanden te leggen en conclusies te trekken. ‘Vanuit onderhoudsperspectief is data pas waardevol als je op basis hiervan mitigerende maatregelen kunt nemen’, legt Jagers uit. Hij heeft zich met zijn bedrijf gestort op het verwaarden van data. ‘Hoe kun je beschikbare data efficiënt benutten om te zorgen dat het je bedrijfsvoering ten goede komt? Dat is eigenlijk de centrale vraag.’

Om op basis van big data maintenance aan te sturen, moet een heel proces worden gevolgd. ‘Verschillende sensoren genereren data en dit wordt naar de cloud gestuurd. Hier draai je vervolgens algoritmes op.’ Een algoritme is een reeks instructies, die wordt gebruikt om

Sol: ‘Een grote productiviteitsstijging is haalbaar, mits bedrijven investeren in nieuwe technologie.’ een probleem op te lossen. Uiteindelijk zal hier ‘actionable information’ uit voort komen, waardevolle, bruikbare inzichten over de gezondheid van de machines.

‘Maintenance wil immers weten of hij werkzaamheden moet uitvoeren en ook wanneer en hoe.’ Alles is erop gericht om de hoogste mate van beschikbaarheid van kritieke apparatuur te waarborgen door middel van datagedreven inzichten.

Verhogen productiviteit De afgelopen jaren is de industrie sterk gedigitaliseerd. Bandbreedte en computers werden betaalbaar en dankzij het internet of things kon alles aan alles worden gekoppeld. Met deze data kunnen we vervolgens veel efficiënter werken.

Volgens Egbert-Jan Sol draagt dit sterk bij aan het verhogen van de productiviteit van bedrijven. Sol is vanuit TNO programmadirecteur van het Smart Industry bureau.

Bedrijven gebruiken in toenemende mate sensoren. ‘Voorheen was dit te

kostbaar, maar bedrijven zien de voordelen. Er wordt efficiënter gewerkt.’ Zo zijn er bijvoorbeeld installaties die voorheen twee keer per jaar werden stilgezet voor inspectie, die dankzij sensortechnologie nu real-time worden gemonitord en alleen worden stilgezet voor just-in-time onderhoudswerkzaamheden. Het is een besparing op de inzet van medewerkers, op gebruik van reserveonderdelen die voorheen preventief werden vervangen en een verbetering van de uptime. ‘Een grote productiviteitsstijging is dus haalbaar, mits bedrijven investeren in nieuwe technologie. Ook omdat er weinig mensen op de arbeidsmarkt beschikbaar zijn, word je gedwongen om te investeren in technologieën om de productiviteit van het aanwezige personeel te vergroten.’

Impact Inzetten op digitalisering, big data of het industrial internet of things loont. Daar zijn de experts het wel over eens. Tijdens de Scheldeconferentie 2018 in AntPETROCHEM 10 - 2018 41

PET10 X1_Focus.indd 41

25-09-18 17:04

Alles onder controle.

Samen op weg naar veiligheid en efficiëntie

In complexe sectoren is risicobeheer van cruciaal belang. Continu moet u de veiligheid, kwaliteit en efficiëntie van uw installaties zien te waarborgen. Hier biedt Vinçotte hulp. Met onze ervaring en sectorkennis zijn we experts in het anticiperen op en beheren van risico’s; van de ontwerpfase tot en met de operationele fase. Zo blijft de integriteit van uw assets op lange termijn gewaarborgd en voegen we samen waarde toe aan uw bedrijf.

vincotte.nl 





Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 43

PET10 Advertenties.indd 42

01-06-16 12:55

25-09-18 17:08

Eindeloos Digitalisering gaat niet alleen over data.

Het biedt ons ook de mogelijk om bijvoorbeeld een digital twin te maken van belangrijke assets. Wanneer wijzigingen moeten worden aangebracht aan een asset, kunnen deze eerst worden getest op een digitale kopie. Bert van der Linden, senior lecturer IA&IT bij ATS en consultant op het gebied van smart industry, vertelt dat Rijkswaterstaat digital twins maakt van sluizen. ‘Wanneer deze digital twin constant wordt gesynchroniseerd met de werkelijkheid, dan is deze altijd hetzelfde als het origineel.

Maar dan wel met extra opties, zoals bijvoorbeeld de mogelijkheid om ook de geschiedenis van onderdelen te bekijken.’

Van der Linden benoemt ook virtual en augmented reality als trends. ‘Deze technieken bieden ons de mogelijkheid om de mens bijna letterlijk te laten rondlopen in de virtuele, digitale wereld. Ik denk dat augmented reality, waarbij je een digitale laag legt over de werkelijkheid, een belangrijke technologie voor

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

werpen zei professor Paul Matthyssens, decaan en professor Antwerp Management School en professor Universiteit Antwerpen, dat het belangrijk is dat we een andere mindset gaan krijgen. ‘De traditionele productie mindset moeten we veranderen in een IoT-mindset. We moeten op een andere manier naar producten en diensten gaan kijken. We gaan in een slimmere wereld leven waar continu sprake is van optimalisatie. We kunnen informatiegedreven handelen en dat is een hele andere manier van werken.’

De impact van deze industriële revolutie op de industrie is volgens Matthyssens groots. ‘We kunnen veel meer maatwerk leveren. Door datagedreven te werken, kunnen we voldoen aan individuele vragen van klanten. Verder zullen grenzen van industrieën vervagen en wordt samenwerking vreselijk belangrijk.’ Dat vraagt naast een andere mindset ook om andere businessmodellen en natuurlijk de bereidheid om te investeren in innovaties. ‘De wereld draait niet meer om losse initiatieven, maar om gezamenlijke waardecreatie binnen de keten. Het betreft hier met recht een revolutie en we moeten mee. Stel uzelf gerust de vraag of het bedrijf nog wel toekomst heeft, als u niet mee verandert’, aldus Matthyssens.

Matthyssens: ‘De wereld draait niet meer om losse initiatieven, maar om gezamenlijke waardecreatie binnen de keten.’ de toekomst gaat zijn. Het biedt ons de mogelijkheid om beter geïnformeerd en sneller te kunnen handelen.’ Wat dat betreft zijn de mogelijkheden eindeloos.

Marathon Wieger Tiddens heeft vanuit de Universiteit Twente onderzoek gedaan naar het daadwerkelijk implementeren van de beschikbare technieken uit de vierde industriële revolutie. De focus van zijn onderzoek was gericht op predictive maintenance, maar in het algemeen geldt dat deze technieken effectief en gericht moeten worden ingezet. ‘Doe dit alleen daar waar het zinvol is’, zegt Tiddens.

Volgens hem is belangrijk om eerst het ambitieniveau te bepalen. ‘Dat is voor iedereen verschillend en dit is ook bepalend voor de keus voor de technieken.

Uiteindelijk is het toepassen van predictive maintenance moeilijker dan de techniek zelf. Het monitoren van pompen, trillingskasten of lagers, dat kunnen we.

Maar om betere onderhoudsbeslissingen te kunnen maken op basis van de data

die je verzamelt, moet je eerst randvoorwaarden creëren en weten wat belangrijk is voor de toekomst van jouw onderneming.’

Volgens Tiddens willen we allemaal het liefst ‘een marathon lopen zonder te trainen’, maar volgens hem vergt de implementatie gedegen voorbereiding.

Wie aan de slag gaat met deze technieken moet volgens Tiddens sowieso eerst stil staan bij drie hoofdproblematieken: ‘Sta stil bij het selecteren van de juiste componenten – welke data is bruikbaar en begrijpen we wat we met deze data willen, het selecteren van de juiste techniek afgestemd op het ambitieniveau van een onderneming. En ten slotte moet van tevoren worden nagedacht over de businesscase.’ Het is volgens Tiddens dus belangrijk om eerst stil te staan en te begrijpen wat mogelijk is en wat ermee kan worden bereikt. ‘Daarna kun je gaan trainen en lessen trekken uit deze trainingen om vervolgens die marathon te gaan lopen.’ ■

PETROCHEM 10 - 2018 43

PET10 X1_Focus.indd 43

25-09-18 17:05

ROBOTICA

Robotinspecties in explosiegevoelige gebieden Ook de petrochemie profiteert van de gemakken van industrie 4.0. De inzet van sensoren, drones, robots en allerhande informatie en communicatietechnologie maakt de branche niet alleen efficiënter, maar ook stukken veiliger. Een laatste toevoeging maakt dat maar weer duidelijk.

De ExR-1 Robot voert inspecties uit in ATEX-omgevingen zonder zelf een gevaar te vormen voor de installatie die hij inspecteert.

David van Baarle

Nu zijn robots niet geheel nieuw, maar in explosiegevoelige gebieden gelden andere regels. Met name van belang is de ATEX/IECEx-certificering die zeer hoge eisen stelt aan de gebruikte materialen en componenten in een installatie. Samir El Awadi, commercieel directeur van ExRobotics, beschrijft de zorgvuldigheid waarmee de certificering tot stand komt. ‘De ATEX/IECEx-normen zijn ontwikkeld voor stationaire installaties.

Om die installaties explosieveilig te maken, maakt men doorgaans gebruik van robuuste en vaak zware componenten. Een inspectierobot die zo lang en ver mogelijk de assets moet inspecteren, moet juist zo licht en mobiel mogelijk zijn. We hebben dan ook zowat alle onderdelen van de robot gedwongen zelf moeten ontwikkelen om ze vervolgens stuk voor stuk te certificeren bij de Amerikaanse keuringsinstantie UL. Vervolgens moesten we ook het productieproces certificeren, net als de samenstelling van de onderdelen. De weg naar een explosieveilige robot was dan ook lang, maar het voordeel is dat we nu wel zeer eenvoudig wijzigingen kunnen aanbrengen in het ontwerp. Normaal gesproken moet je namelijk voor iedere wijziging een nieuwe certificeringsronde doorgaan. Maar omdat onze processen al geborgd zijn, kunnen we een sniffer of bijvoorbeeld infraroodcamera toevoegen zonder de integriteit van het ontwerp aan te tasten.’

Verdachte plekken NAM krijgt binnenkort de primeur en zal tien ExR-1 robots inzetten voor de inspectie van een aantal onbemande gaswinlocaties. El Awadi: ‘Deze robots worden via een laptop en joystick op afstand bestuurd door de operators van NAM. Normaal gesproken moeten de locaties

van de toezichthouder een paar keer per week visueel worden geïnspecteerd. Nu kunnen ze diezelfde inspectie uitvoeren vanuit hun veilige en comfortabele operatorroom. Of zelfs vanuit Brazilië, zoals Shell onlangs nog demonstreerde.’

Om die taak goed te kunnen uitvoeren, is de robot voorzien van één achttien megapixel camera aan de voorkant en twee videocamera’s. Verder heeft de robot een microfoon aan boord en, indien gewenst, een gassensor. Zo nodig kan de camera inzoomen op verdachte plekken, waarna de operator kan beslissen of ingrijpen nodig is. Uiteraard kan een operator ook meters uitlezen of meeluisteren met de robot naar afwijkende geluiden.’

Algoritmes De configuratie van de robot bij NAM is nog redelijk sober, zegt productie en maintenance manager Joris Grotenhuis van NAM. ‘We kiezen bewust voor een versie die met name geschikt is om onze operationele controles te kunnen uitvoeren. Daarvoor hebben we eigenlijk alleen beeld en geluid nodig. Normaal gesproken loopt een operator over een productielocatie en kijkt en luistert of er afwijkingen zijn. Een robot zou hetzelfde moeten doen en kan bijvoorbeeld ook de stand van een manometer checken. Door een robot in te zetten, besparen we in ieder geval de reistijd van een fieldoperator, alsook van onze werkvoorbereiders die van een afstand de actuele situatie op de site kunnen bekijken, wat zowel de veiligheid als de efficiency ten goede komt.’ De operator doet nog steeds de schouw, dus die tijd win je niet. Maar hij doet dat wel vanaf kantoor.

Grotenhuis: ‘We zijn ons er van bewust dat deze ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat, met een heel ontwik-

PETROCHEM 10 - 2018 44

PET10 X2_Praktijk.indd 44

25-09-18 17:02

Klimmen en dalen Geheel nieuw zijn de robots overigens niet. Het team dat aan deze robots werkte, was ook de grondlegger van de zogenaamde Sensabot. Deze robot inspecteert al sinds 2016 de assets van een productiesite van Shell in Kazachstan. El Awadi: ‘De omstandigheden in Kazachstan zijn met temperaturen van rond de mintwintig graden Celsius behoorlijk extreem. Een inspectie is in deze omstandigheden dan ook geen pretje.

In dit soort omstandigheden, waar inspecteurs vaak extra beschermende kleding nodig hebben om hun werk te

FOTO: EXROBOTICS

kelingstraject voor de boeg. We gaan de komende periode ervaring opdoen en dit concept verder uitwerken. Eerst willen we zelf ervan overtuigd raken dat dit soort controles veilig kunnen worden uitgevoerd met een robot, voor we in gesprek gaan met de toezichthouder om een deel van de controlerondes door robots te laten uitvoeren. Vooralsnog hebben we er ook bewust voor gekozen om de operator live mee te laten kijken, maar het zou best kunnen dat we in de toekomst veel meer data kunnen vastleggen en intelligentie kunnen toevoegen.

Het feit dat we nu een ATEX-veilige robot kunnen inzetten, is voor ons al een eerste stap. We hebben nu tien stuks van deze systemen die op tien locaties worden ingezet. Met name de kleinere remote locaties waar operators minder vaak komen voor operationele handelingen zijn geschikt voor de inzet van robots. Uiteraard willen we weten of we alle informatie kunnen verzamelen die we nodig hebben, maar ook wat de daadwerkelijke tijdsbesparing is.’

Big data, digitalising en remote proactive monitoring zijn voor het concern belangrijke innovatiegebieden om veiligheid verder mee te verbeteren, productie te optimaliseren en kosten te reduceren.

Robotisering zou daar een onderdeel van kunnen zijn. Grotenhuis: ‘Door intelligentie aan deze innovatieve technologie toe te voegen, kan dat ook goed uitpakken voor het verder verhogen van de veiligheid en beschikbaarheid van de installaties. Met de juiste algoritmes zou het namelijk mogelijk moeten zijn om vroegtijdig patroonafwijkingen te detecteren en daar op te handelen.’

Grotenhuis: ‘We willen weten of we alle benodigde informatie kunnen verzamelen, maar ook wat de daadwerkelijke tijdsbesparing is.’ kunnen uitvoeren, bieden robots een uitkomst. De robots doen hun werk bij temperaturen van min veertig tot plus vijftig graden Celsius en zijn ongevoelig voor eventuele procesgassen.’

Anders dan de ExR-1 robot, kan de Sensabot ook klimmen en dalen. Daarvoor zijn aan de zijkant van de installaties speciale rails aangelegd. Deze robot heeft bovendien een aantal camera’s en sensoren op een uitschuifbare arm, waardoor hij zeer flexibel kan worden ingezet.

De ExR-1 is wat eenvoudiger uitgevoerd, maar heeft bewezen voldoende informatie te verschaffen om eventuele risico’s te kunnen detecteren of uitsluiten.

Eenvoudiger en consistenter Inmiddels wordt ook gewerkt aan een nieuwe generatie robots die meer autonoom werkt. Daarvoor rondde ExRobo-

tics begin dit jaar een succesvolle proef af bij Shell Pernis. Een robot inspecteerde via het zogenaamde ‘follow the line’-principe een deel van de site. Hij volgt een van tevoren vastgelegd traject en legt daarbij beeld en geluid vast, dat daarna kan worden uitgelezen. Behalve dat het inspectiewerk eenvoudiger wordt, wordt het ook consistenter uitgevoerd, waardoor de beelden eenvoudiger te vergelijken zijn met eerdere situaties.’

Uiteraard moet ook een robot worden gevoed, en de robots detecteren zelf wanneer ze naar het docking station moeten.

De actieradius is zo’n vijf kilometer op één lading, waar de robot ongeveer twee uur over doet. Daarna zal hij zelf het docking station opzoeken, dat in een veilige zone moet staan. Daar zal het twee dagen duren voor een volledig lege accu weer is geladen. ■ PETROCHEM 10 - 2018 45

PET10 X2_Praktijk.indd 45

25-09-18 17:02

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: AkzoNobel Specialty Chemicals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt AkzoNobel Specialty Chemicals een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren en zijn de nu nog incidentele chloortransporten niet meer nodig.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit.

De eenheid is een downstream activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen.

De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen en Zwijndrecht Investering: 4 miljoen en 40 miljoen Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond. Daarnaast investeert het bedrijf in Zwijndrecht veertig miljoen euro in een nieuwe productie-unit, Alkox 6, en breidt de productiecapaciteit voor alkoxylaten daarmee uit met 65.000 ton per jaar.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 150 miljoen euro Afronding: eind 2018

Ineos Oxide investeert honderdvijftig miljoen euro in haar site in Zwijndrecht, Antwerpen. Het bedrijf steekt dit geld in diverse projecten. Zo komt er tweeduizend ton opslagcapaciteit voor ethyleenoxide bij. Daarnaast worden diverse fabrieken gedebottlenecked en wordt de productiecapaciteit voor derivaten van ethyleenoxide uitgebreid. Eind 2018 wil het bedrijf daarvoor een zesde alkoxyleringseenheid opstarten.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Ioniqa Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019

Ioniqa bouwt op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen zijn eerste upcyclingfabriek voor PET-plastic, waarin dit afval volledig circulair worden omgezet naar een hoogwaardige grondstof voor PET. De aanvoer van het benodigde afval is voor de fabriek al verzekerd, evenals de afzet van de nieuwe, pure PET-grondstof. De fabriek krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in België. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen Afronding: begin 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen in Westerlo. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn. De uitbreiding wordt begin 2019 afgerond.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

PETROCHEM 10 - 2018 46

PET10 K_Projecten.indd 46

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit verhoogd worden naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd een krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning zal de productie medio 2020 van start gaan.

Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek zal PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd.

Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning wordt de fabriek operationeel in het voorjaar van 2020.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2018

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De extra capaciteit wordt vanaf mei 2018 beschikbaar.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: eind 2018

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

PETROCHEM 10 - 2018 47

PET10 K_Projecten.indd 47

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2023-24

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuurfabriek (FDCA) voor de productie van biologische plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op de raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie kan zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: 2018

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 250 miljoen Afronding: eind 2020

Alpha Terminals investeert 250 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 34 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 500.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden aan de steigers wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter per uur. De debottlenecking kan worden uitgevoerd zonder dat de fabriek moet worden stilgelegd. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

PETROCHEM 10 - 2018 48

PET10 K_Projecten.indd 48

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen m3 voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend kubieke meter.

De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal. De terminal zal eind 2019 gereed zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen Afronding: vierde kwartaal 2018

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

UTILITIES Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: 2018

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

PETROCHEM 10 - 2018 49

PET10 K_Projecten.indd 49

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: najaar 2018

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte.

Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: najaar 2018

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien.

Eind december is de nieuwe fabriek succesvol in gebruik genomen. De komende maanden wordt het tweede deel van de installatie gerealiseerd en stijgt de productiecapaciteit van DWP Maasvlakte naar 800 kubieke meter per uur.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: vierde kwartaal 2018

Dow Terneuzen en Yara Sluiskil gaan waterstof uitwisselen via een oude, ondergrondse gasleiding van Gasunie. De gasleiding wordt vanaf mei omgebouwd en aangesloten, en kan als alles volgens planning verloopt in het vierde kwartaal van 2018 als waterstofleiding in gebruik worden genomen. Yara kan de waterstof van Dow inzetten als grondstof.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wjister Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze Groen-gas-Booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

De stoomleiding tussen AkzoNobel en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan AkzoNobel. De uitbreiding van de leiding moet in oktober 2018 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en AkzoNobel aangesloten en is alles in december 2018 voltooid.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

PETROCHEM 10 - 2018 50

PET10 K_Projecten.indd 50

25-09-18 17:01

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AkzoNobel en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

AkzoNobel en Gasunie New Energy onderzoeken de mogelijkheden voor een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen een installatie ontwikkelen die – met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit – duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar (dertig miljoen kubieke meter). Een besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht.

Opdrachtgever: AkzoNobel Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

AkzoNobel wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen en wil in de eerste helft van 2018 een beslissing nemen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant, die ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal produceren.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, AkzoNobel en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij worden zuivere suikers gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan eventueel worden opgeschaald naar 350 kiloton per jaar. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

Opdrachtgever: Avantium Waar: onbekend Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers.

De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15kW/60kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

PETROCHEM 10 - 2018 51

PET10 K_Projecten.indd 51

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX heeft een demofabriek op het Zernikepark in Groningen gebouwd om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. In het derde kwartaal van 2018 valt de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van de emissie niveaus van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie.

De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

De beslissing is nog niet gevallen maar Dow in Terneuzen maakt wel kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het hoofdkantoor overweegt de mogelijkheden en kijkt daarbij naar de businesscase en naar welke soorten plastics Dow in Terneuzen kan maken op basis van de aanwezige grondstoffen.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Chemieconcern Dow Benelux en staalproducent Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide daaruit omzet in synthetisch gas. Vervolgens kan Dow in Terneuzen daarvan plastics maken. De bouw hangt onder meer af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij staalproducent ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om ook bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2020

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren.

Dit kan vervolgens nuttig worden gebruikt of offshore opgeslagen. Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

PETROCHEM 10 - 2018 52

PET10 K_Projecten.indd 52

25-09-18 17:01

PROJECTEN Opdrachtgever: Ineos Waar: mogelijk Rotterdam/Antwerpen Investering: 2,7 miljard euro Afronding: 2022

Ineos investeert 2,7 miljard euro in een ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek, ergens aan de kust in Noordwest-Europa. Rotterdam en Antwerpen zijn mogelijke vestigingsplaatsen. De propaandehydrogeneringsfabriek zal 750.000 ton propaan per jaar omzetten in propeen. De capaciteit van de kraker is nog onbekend.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: InSciTe Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2018

Het publiek-private partnerschap InSciTe bouwt een multifunctionele proeffabriek voor de productie van olie uit lignine. Deze crude lignin oil (CLO) kan worden gebruikt als brandstof voor schepen en boten. De proeffabriek krijgt een capaciteit van zo’n 160 liter per dag en is naar verwachting in 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningen-gas..

Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: OCI Nitrogen en Re-N Technology Waar: Chemelot, Geleen Investering: onbekend Afronding: 2020

OCI Nitrogen wil in Geleen een installatie bouwen waarin mest kan worden verwerkt tot biogas, mestkorrels en de kunstmest ammoniumsulfaat. De installatie moet per jaar ongeveer 43.000 kubieke meter biogas produceren. Daarnaast verwacht OCI 75.000 ton mestkorrels en 30.000 kubieke meter ammoniumsulfaat te kunnen maken. OCI Nitrogen heroverweegt het project omdat er geen subsidie voor is toegekend.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Als Borealis besluit te investeren in een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Kallo, wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Oiltanking bouwt dan een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter.

PETROCHEM 10 - 2018 53

PET10 K_Projecten.indd 53

25-09-18 17:01

‘MET INHOUD MAKEN WE VERSCHIL’ U kent ons wel van de platforms Petrochem, iMaintain of Het Nieuwe Produceren. De kwaliteit van onze informatie en sterke onderlinge relaties hebben daarbij steeds onze prioriteit.

Met diezelfde inzet verzorgen we ook inhoudelijke producties

Inspirerende samenwerking VOMI organiseert jaarlijks haar Safety Day. De branchevereniging van dienstverlenende ondernemers in de procesindustrie vroeg ons te helpen bij de logistieke organisatie en het modereren van het evenement. Een uitdagende coproductie die wij met vertrouwen zijn aangegaan. Dankzij onze ruime ervaring in de organisatie van evenementen weten we precies wat nodig is om de dag op rolletjes te laten verlopen. En we kunnen ook het inhoudelijke programma vanaf het podium regisseren.

Met kennis van de markt en enthousiasme kunnen we een goede inhoudelijke sfeer neerzetten. Bovendien bewaken we ook op die manier de structuur van de dag. Zo werd het een inspirerende samenwerking met VOMI.

voor onze klanten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsmagazines, filmproducties, whitepapers, projectreportages, de organisatie van congressen en strategisch advies. Met combinaties daarvan kunnen we complete content-campagnes opbouwen.

‘De inzet van het team - de werkzaamheden van Catelijne tijdens de voorbereiding en het dagvoorzitterschap van Laura - hebben bijgedragen aan een geslaagde VOMI Safety Day 2018.’

Yorick Lieffering projectmanager bij VOMI

Ook samenwerken met Industrielinqs?

Neem dan contact op met

Laura van der Linde dagvoorzitter

Janet Robben:

Of kijk op onze website:

Catelijne Klaver

janet@industrielinqs.nl

www.industrielinqs.nl

congrescoördinator

020-3122085

www.industrielinqs.nl Advertentiepagina VOMI.indd 1 PET10 Advertenties.indd 54

30-04-18 11:16 25-09-18 17:09

PROJECTEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Photanol en AkzoNobel Specialty Chemicals Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol gaat samen met AkzoNobel Specialty Chemicals een demonstratiefabriek in Delfzijl bouwen, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren. De bouw van de fabriek kost acht miljoen euro, start in 2019 en zal ongeveer een jaar duren. Het organische zuur uit de te bouwen demofabriek - zo’n 10.000 tot 15.000 kilo - zal worden gebruikt in de MCA-fabriek van AkzoNobel. Als met de demonstratiefabriek een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou dan twintig tot dertig miljoen kilo gaan produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind 2018

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw begint in de tweede helft van 2018. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt.

Het broomhoudende residu kan in een bestaande unit ICL-IP worden verwerkt tot zuivere broom. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaa; 2021

De Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met partners Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De proefinstallatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd.

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees �������������������������������������������������������������������������������������� 42

Mainnovation �������������������������������������������������������������������������������� 60

Andus Group �������������������������������������������������������������������������������� 59

Modelec Data-Industrie ������������������������������������������������������������������ 2

AtlasCopco Rental Nederland �������������������������������������������������������� 8

Market review ������������������������������������������������������������������������� 56-57

EasyFairs Nederland �������������������������������������������������������������������� 22

Masters of Industry 22 november 2018 �������������������������������������� 57

Eemsdeltavisie 17 oktober 2018 �������������������������������������������������� 16

Sinus Jevi Electric Heating ���������������������������������������������������������� 22

Hi-Force Nederland ������������������������������������������������������������������������ 4

Vinçotte Nederland ���������������������������������������������������������������������� 42

Industrielinqs pers en platform �������������������������������������������������� 54

Wingas Benelux ������������������������������������������������������������������������������ 8

Industry & Energy 13 december 2018 ���������������������������������������� 30

Yokogawa Europe Solutions �������������������������������������������������������� 18

KNGF ������������������������������������������������������������������������������������������������ 8

PETROCHEM 10 - 2018 55

PET10 K_Projecten.indd 55

25-09-18 17:02

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

INDUSTRIE ISOLATIE

Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

Dutramex B.V. MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

CHEMICALS Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd.

Staal, RVS en kunststof.

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

PIPE SUPPORTS

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

56

PETROCHEM 10 – 2018

PET10 Advertenties.indd 56 PET01_MartketReview-liggend.indd Alle pagina's

25-09-18 17:09

MARKET REVIEW STAALCONSTRUCTIES

STUDBOLTS

Frijns Steel Construction b.v.

BC Basco

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

ENDRESS+HAUSER | NAARDEN | DONDERDAG 22 NOVEMBER Industrial Internet of Things (IIoT)

Programma

In de vierde industriële revolutie is alles met alles verbonden. Dat dit een positieve bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van processen, begrijpen we. Maar de grote vraag is natuurlijk: hoe?

Hoe maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren?

15.00 uur

Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met de data security en privacy? Er zijn nu nog veel bedrijven die de kansen die IIoT biedt, laten liggen. Zonde!

Na deze Masters of Industry heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvaten om ermee aan de slag te gaan.

17.00 uur

Initiatiefnemers:

[Sc

hri

Ontvangst

jf u

nu

Netwerkborrel

AANMELDEN Deelname kost € 195 excl. btw.

De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van onze platforms. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met € 100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt als kortingscode.

www.mastersofindustry.nl

PETROCHEM 10 – 2018

Halve pagina MoI 22 november.indd 1

PET10 Advertenties.indd 57

in]

15.30 uur Start bijeenkomst • Welkomstwoord Laura van der Linde (iMaintain) • Presentaties Jaap Westeneng (Endress+Hauser) en Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel IJmuiden) • Discussie met sprekers en publiek • Kijkje in de Experience Room en kalibratie-installatie

57

20-09-18 14:15

25-09-18 17:09 17:09 24-09-18

COLUMN

‘Bij te weinig regels kan het fout gaan, omdat gevaarlijke situaties niet worden onderkend, maar bij te veel regels zie je door de bomen het bos niet meer.’

Vreemd te moede ‘Hoe meer regels, hoe onveiliger het wordt’ was een stelling tijdens het congres Deltavisie in juni. In tegenstelling tot andere stellingen waar na toelichting en discussie forse verschuivingen optraden in stemgedrag, was dat bij deze stelling niet het geval.

Bijna iedereen was het meteen met die stelling eens en dat bleef zo, ook na de toelichting en de discussie. Ook ik was voor.

Op de weg naar huis sloeg echter de twijfel toe en kwam een van mijn favoriete citaten uit het boekje De kwanten in mij op: “Ik weet het niet, sprak Bommel dromerig, het is mij vreemd te moede. Soms denk ik, dat ik weet wat het is, maar nee. Als ik dan even nadenk, weet ik het niet, als je begrijpt wat ik bedoel”.

Focus Deze heer van stand omschrijft mijn dilemma. Bij te weinig regels kan het fout gaan, omdat gevaarlijke situaties niet worden onderkend, maar bij te veel regels zie je door de bomen het bos niet meer en kun je een cruciale regel over het hoofd zien.

Bij de poort van een productiesite van een multinational heb ik eens geweigerd het briefje met regels waar ik mij aan te houden had voor akkoord te tekenen: zo veel regels op anderhalf A4-tje, dat kon ik niet onthouden. Aan de vast door juristen verzonnen procedure van deze Amerikaans multinational deed ik niet mee: geen systeembevrediging, mijn lezers kennen mij. Daarbij, als jurylid van de Responsable Care Award van de VNCI waarvoor ik op bezoek kwam, zou ik nimmer alleen worden gelaten.

Ik neem aan dat de vergezellende medewerker wel dat anderhalf A4-tje uit zijn hoofd kent.

Na een korte consternatie aan de poort, mocht ik toch naar binnen. Als enige overigens die niet getekend had. Minder regels dus, met de focus op regels die je wel kunt onthouden.

Logisch toch?

forse onbalans in de hoeveelheid brandstof in de beide vleugeltanks. De linker- en rechtertank moeten ongeveer even vol zijn.

Als dat niet zo is, schrijft de procedure voor om de niveleerklep tussen de twee tanks te openen. Dat deden de piloten ook: voorschrift is voorschrift. Echter, een simpele rekensom had hen geleerd dat de hoeveelheid bandstof die uit de te lege tank was verdwenen zo fors was dat deze nooit door de motoren kon zijn verbruikt. Een forse lekkage dus. Door het openen van die niveleerklep liep nu ook de andere tank leeg. Gevolg: het vliegtuig kwam boven de oceaan volledig zonder brandstof te zitten en werd een zweefvliegtuig. Gelukkig was de gezagvoerder een ervaren zweefvliegpiloot en zette de Airbus 330 op de Azoren op een militair vliegveld aan de grond. Alle inzittenden hebben dit overleefd. Die piloten hadden die regel dus beter niet kunnen opvolgen, of nog veel beter: die regel had er niet moeten zijn. Dan hadden de piloten zelf moeten nadenken en conclusies moeten trekken.

Dat nadenken deed een onderhoudsmonteur in mijn naftakraker wel. Hij moest een aftapleiding over een betonnen vloer naar een afvoerputje aanleggen. Om dat afvoerputje zat een betonnen randje waarin hij een kleine doorgang moest maken.

Eén of twee klappen met de hamer, meer niet. Maar ja, staal op beton is brandgevaarlijk werk. Dus moest hij naar de controlekamer voor een werkvergunning brandgevaarlijk werk en moest een operator met hem mee met een monsterapparaat. Een heel gedoe voor die paar klappen bij dat putje waar hij alleen water zag stromen. Hij besloot het voorschrift te negeren, gaf een klap met de hamer met een forse steekvlam als gevolg. Wat hij niet wist, was dat het water afkomstig was van een waterringpomp van een acetyleenblower.

Veel regels? Weinig regels? Nadenken? Ollie B.Bommel zei het al: het is mij vreemd te moede.

Nadenken Soms blijken regels zelfs onzinnig, omdat bij het opstellen ervan niet aan alles is gedacht. Te veel regels schakelen het menselijk brein met inzicht uit. Een mooi voorbeeld daarvan was Air Transat Flight 236 van Toronto naar Lissabon. De piloten werden tijdens deze vlucht in 2001 geconfronteerd met een

Henk Leegwater is onafhankelijk consultant.

Reacties welkom: henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 10 - 2018 58

PET10 I_Column.indd 58

25-09-18 17:00

1-18 15:2315:23

Servingthe theindustry industry Serving RijnDijk Staalconstructies is een speler formaat (middel)grote staalconstructieprojecten in de (petro)chemische RijnDijk Staalconstructies is een speler vanvan formaat voorvoor (middel)grote staalconstructieprojecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw. de opdrachtgevers behoren industriële multinationals, industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw.

Tot Tot de opdrachtgevers behoren industriële multinationals, EPC-contractors grote aannemers in binnenbuitenland.

Projectmanagement, engineering, productie montage EPC-contractors en en grote aannemers in binnenen en buitenland.

Projectmanagement, engineering, productie en en montage worden in eigen beheer uitgevoerd. worden in eigen beheer uitgevoerd.

RijnDijk Staalconstructies is een zelfstandige werkmaatschappij binnen ‘Contracting’ divisie Andus Group.

RijnDijk Staalconstructies is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de de ‘Contracting’ divisie vanvan Andus Group. andere divisies ‘Manufacturing’ ‘Service & Maintenance’.

Andus Group is een internationaal opererende De De andere divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ en en ‘Service & Maintenance’.

Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld. holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld.

Kennismaken?

Graag. u even of kijk op www.rijndijk.com.

Kennismaken?

Graag.

BeltBelt u even of kijk op www.rijndijk.com.

RijnDijk Staalconstructies | Fabrieksstraat 6021 RE Budel T +31 (0)40 - 246 7228 E info@rijndijk.com RijnDijk Staalconstructies BV BV | Fabrieksstraat 104,104, 6021 RE Budel | T |+31 (0)40 - 246 7228 | E |info@rijndijk.com

Pet10 omslag los.indd 59

25-09-18 16:51 25-09-18 16:51 26-09-18 09:52

Petrochem Nr. 10 - 2018

Adv Mainnovation 210x297 met afloop3mm.indd 1

PET10omslag A_Omslag.indd 1 Pet10 los.indd 60

19-09-18 14:56 26-09-18 09:52