PET11-2016

Nr. 11 - 2016

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 21,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

Het droomdebuut van Covestro • Flexibiliteit voorwaarde voor succes elektrochemie • Snelle reparatie injectiewaterleiding NAM • Thema: Procesoptimalisatie

PET11 B inhoud.indd 4

26-10-16 08:40

Together facing a brighter tomorrow At Yokogawa, we believe the sky’s the limit.

And to reach beyond today’s horizons, we work step-by-step with you to make the unimagined a reality. That’s how we move forward, through the synergy of co-innovation partnership. Join hands with us, and together we can sustain a brighter future. Yokogawa: Building a better tomorrow with you today.

Please visit www.yokogawa.com/nl

Facing-a-brighter185x267.indd 1

PET11 B inhoud.indd 4

25/08/16 15:00

26-10-16 08:40

IN DEZE EDITIE

12 HET DROOMDEBUUT VAN COVESTRO

42 THEMA: PROCESOPTIMALISATIE

Een betere start kon Covestro, voorheen Bayer MaterialScience, haast niet krijgen. In zijn eerste jaar verdubbelde de aandeelwaarde en heeft Covestro zijn duurzame ambities goed voor het voetlicht gekregen onder het motto ‘to make the world a brighter place’. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden, vindt de sitedirecteur in Antwerpen, Volker Weintritt.

Raffinaderijen in Rotterdam en Antwerpen zijn bezig met het optimaliseren van processen. Er wordt flink geïnvesteerd om de moordende concurrentie aan te kunnen. Energie-efficiëntie en hoogwaardiger producten zijn de toverwoorden.

Procesoptimalisatie gaat over het gebruikmaken van alle mogelijkheden om een optimaal resultaat te behalen dat het beste aansluit op het doel dat je wilt behalen. Dat gaat dwars door de organisatie, horizontaal, verticaal, langs de mensen, langs de systemen.

16 FABRIEK ZONDER MENSEN EN ONVERWACHTE STORINGEN Een onbemande onderhoudsvrije fabriek is volgens Sitech niet heel ver weg meer. De onderhoudsdienstleverancier kijkt hoe zij voor zes asset owners met in totaal 22 fabrieken op industrieterrein Chemelot in Geleen installaties nog beter en efficiënter kan laten worden, zodat die onbemande fabriek er gaat komen.

22 SNELLE REPARATIE INJECTIEWATERLEIDING NAM Een lekkage in de injectiewaterleiding van het Schoonebeek olieveld vorig jaar april, noopte de NAM tot het staken van de olieproductie. Het bedrijf besloot een flexibele HDPE-buis in de bestaande koolstofstalen buis te leggen voor het transport van injectiewater. De joint venture aQuaintance werkte deze oplossing technisch uit.

26 FLEXIBILITEIT VOORWAARDE VOOR SUCCES ELEKTROCHEMIE Elektrificatie van de chemie staat nog in de kinderschoenen, maar onze kennis over de mogelijkheden groeit. Dat geldt ook voor de behoefte, omdat elektrochemie nieuwe duurzame circulaire processen mogelijk maakt. ‘Er liggen kansen, maar hoe en waarvoor kunnen we deze techniek zo efficiënt mogelijk inzetten binnen de industriële chemie?’, was de vraag die Rob Stikkelman van de TU Delft behandelde tijdens een editie van Masters of Industry.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Lekkages bij DuPont Dordrecht • Minder CO2-uitstoot door nieuw proces Tata Steel • Waste-tochemicals-fabriek wil naar Rotterdam 6 Feiten en cijfers buitenland • Dodelijke slachtoffers bij explosie BASF in Ludwigshafen • Contract voor Spie in Koeweit • Shell verkoopt schalievelden in Canada 11 Producten 21 Projecten 28 Agenda 35 Innovatie 36 Onbevangen • Katrien Bogaerts 41 Column • Henk Leegwater 54

PETROCHEM 11 - 2016 3

PET11 B inhoud.indd 3

25-10-16 16:36

Think outside de buis.

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 11 - 2016 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 312 2081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 312 2086 Liesbeth Schipper 020 312 2083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 312 2084 Laura van der Linde 020 312 2083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Erik te Roller, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Laura van der Linde

RosemountTM X-well De handigste. Met afstand!

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Arthur Middendorp - arthur@jetvertising.nl

Bespaar tijd en geld én verbeter bovendien de

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

beschikbaarheid, zonder gebruik te maken van

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 170,50 per jaar Introductie NL/B 25% € 128,- per jaar Overig buitenland € 199,Losse verkoopprijs € 21,50 Studenten € 39,50 Proefabonnement 3 mnd € 28,-

zakbuizen.

Rosemount™ X-well Technologie biedt u zeer nauwkeurige procestemperatuurmetingen zonder het proces zelf binnen te dringen. Het is niet nodig om ingewikkelde en tijdrovende berekeningen uit te voeren. X-well kan eenvoudig en snel worden geïnstalleerd en vereenvoudigt het onderhoud op lange termijn. Zowel geschikt voor tijdelijke metingen als metingen op afstand.

Meer informatie? Ga naar EmersonProcess.com/Rosemount-Xwell

TRAFFIC: Breg Schoen 020 312 2088

OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk:

E M E R S O N . C O N S I D E R I T S O L V E D ™.

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

PET11 C commentaar.indd 4

25-10-16 16:39

COMMENTAAR

‘Als het over productiviteit gaat, gaat het traditioneel over de inzet van mensen, arbeid, maar nauwelijks over de productiviteit van de grondstoffen.‘

Carbon productivity Het is al een tijdje gaande. Chemische bedrijven merken dat ze niet alleen een deel van het probleem, maar steeds meer ook een onderdeel van de oplossing kunnen zijn. Binnen grote, soms stokoude bedrijven komt dat bewustzijn vaak langzaam.

Vastgeroeste denkbeelden zijn vaak zeer verankerd in de trage massa. Vernieuwing en omvang lijken regelmatig elkaars tegenpolen.

Daarom kan het heel verfrissend zijn als een onderdeel van een bedrijf wordt afgesplitst en als het ware een nieuwe start krijgt.

Zoals vorig jaar gebeurde bij Covestro, het voormalige Bayer MaterialScience. Je ziet het wel vaker dat bij een afgesplitst bedrijf nieuw elan komt. Meer aandacht en meer focus. Niet langer een onderdeel van een groter geheel, dat meer dan eens een andere koers vaart. Anders zou er geen reden zijn voor afsplitsing, nietwaar?

Natuurlijk, Covestro heeft het afgelopen jaar economische meewind en ook de duidelijke focus heeft er aan bij gedragen dat het aandeel van het bedrijf binnen een jaar meer dan het dubbele waard is.

Aanstekelijk verhaal Of het bedrijf heeft gezien dat een duurzame koers verschillende andere bedrijven bepaald geen windeieren legt, weet ik niet. Misschien wil het bedrijf wel de Tesla van de chemie worden. Maar van het begin af aan waren de doelstellingen in ieder geval duidelijk. Covestro wil vooral onderdeel zijn van de oplossing. En dat verbindt, blijkbaar. Ondanks het feit dat Covestro een chemiebedrijf is, lijkt het imago op de beurs, in de samenleving en ook intern positief. Directeur van de Antwerpse Covestro-site Volker Weintritt in deze editie van Petrochem: ‘De perceptie van de chemie in de samenleving is nog altijd wat problematisch, terwijl we onderdeel van de oplossing zijn.’ Hij is blij dat Covestro zijn duurzame ambities inmiddels goed voor het voetlicht gekregen. Onder het motto ‘to make the world a brighter place’. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden, vindt hij.

En eerlijk is eerlijk, toen ik onlangs de top van het bedrijf op de grote kunststoffenbeurs in Düsseldorf, de K2016, enthousiast bezig zag over de duurzame ambities en de mogelijkheden van technologische innovatie, kwam dat bij mij geloofwaardig over.

CEO Patrick Thomas en Chief Sustainable Officer Richard Northcote, beide oude bekenden van de Nederlandse en Vlaamse chemie nog in hun ICI- en Huntsman-tijd, brachten daar een aanstekelijk verhaal. Samen stonden ze op het podium met onder anderen Bertrand Piccard, die een paar maanden geleden zijn reis om de wereld voltooide met de Solar Impulse 2, het vliegtuig volledig voortgedreven op zonne-energie.

Niet dat alles enorm nieuw was wat de heren zeiden, het was vooral de toon die de muziek maakte. Het had allemaal een geloofwaardige, idealistische en tegelijkertijd nuchtere lading.

Helemaal toen de term ‘carbon productivity’ viel. Die moet ik onthouden, nam ik me meteen voor. Als het over productiviteit gaat, gaat het traditioneel over de inzet van mensen, arbeid, maar nauwelijks over de productiviteit van de grondstoffen.

En al helemaal niet als het om koolstofhoudende grondstoffen gaat, zolang we het overgrote deel direct affikken.

Lef Covestro wil leiderschap tonen als het gaat om de inzet van koolstof in hoogwaardige producten en ook op het vlak van energie-efficiëntie. Het bedrijf stelt zichzelf zelfs openlijk de vraag of de politieke doelstellingen voor de industrie op het vlak van CO2-reductie en energie-efficiëntie niet significant scherper kunnen. Meer en eerder. Een geluid dat de laatste tijd wel vaker wordt gehoord, maar nog niet uit de monden van topmensen van grote bedrijven. En of dat moeilijk is en om lef vraagt? ‘Nee’, stelde Patrick Thomas, ‘het lijkt me juist veel moeilijker om te volgen dan te leiden.’ Punt!

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via Twitter : @wimraaijen PETROCHEM 11 - 2016 5

PET11 C commentaar.indd 5

25-10-16 16:39

FEITEN & CIJFERS LEKKAGES BIJ DUPONT DORDRECHT

SecurityMatters uit Eindhoven heeft bekend gemaakt dat het Duitse Phoenix Contact Innovation Ventures met ingang van 21 september participeert in het Nederlandse bedrijf.

SecurityMatters biedt oplossingen op het gebied van cybersecurity voor industriële besturingssystemen. In 2013 introduceerde het bedrijf SilentDefense, een platform voor netwerkmonitoring en bescherming tegen cyberaanvallen op industriële processen. Phoenix investeert in startupbedrijven met bedrijfsmodellen die gerelateerd zijn aan de markten voor de elektrische aansluittechniek, industriële digitalisering, automatisering en besturingstechniek.

PETROCHEM 11 - 2016 6

PET11 D feiten en cijfers.indd 6

MINDER CO2-UITSTOOT DOOR NIEUW PROCES TATA STEEL Tata Steel in IJmuiden werkt hard aan een nieuwe techniek waarmee de CO2-uitstoot en het energiegebruik tijdens de staalproductie beiden met twintig procent worden teruggebracht. Bij het zogenaamde Hisarna-project hoeven de grondstoffen (ijzererts en metallurgische kolen) niet te worden voorbewerkt zoals bij het traditionele hoogovenproces. De grondstoffen worden rechtstreeks in een reactorvat gebracht zodat er vloeibaar ruwijzer ontstaat. Dat scheelt een volledige processtap en levert een CO2-reductie en een energiebesparing van twintig procent op. Als daarnaast CO2 wordt afgevangen en opgeslagen kan de CO2-uitstoot met wel tachtig procent worden gereduceerd.

De Hisarna-technologie is bij het staalbedrijf in IJmuiden bedacht en wordt ontwikkeld en getest in een speciale pilot plant op de site. Op dit moment wordt gewerkt aan het vernieuwen van de installatie. De vijfde test met Hisarna gaat in januari 2017 van start en zal een half jaar duren en wordt deels gesubsidieerd door de Europese Unie en de Nederlandse overheid. Er is een investering mee gemoeid van 25 miljoen euro.

FOTO: TATA STEEL

Nadat Ben Feringa op 5 oktober de Nobelprijs voor de Scheikunde 2016 had gewonnen, volgde hem donderdag 13 oktober een tweede verrassing: hij is benoemd tot erelid van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) voor zijn verdiensten voor de KNCV, voor chemisch Nederland en voor de chemische wetenschappen.

De benoeming vond plaats tijdens de Avond van de Chemie in de Leidse Schouwburg. Rutjes sprak uit dat hij als een bijzondere eer voor de KNCV beschouwt om een Nobelprijswinnaar onder haar leden te verwelkomen. ‘Deze prijs zal de chemische sector in Nederland een extra stimulans geven en hopelijk veel mensen overtuigen dat de chemie een ontzettend mooi en veelzijdig vakgebied is.’

Twee productielijnen van de Delrin-fabriek van DuPont in Dordrecht zijn halverwege oktober stilgelegd nadat er een incident met formaldehyde, een giftig gas, heeft plaatsgevonden. Het chemiebedrijf mag voorlopig niet opstarten en staat onder verscherpt toezicht.

Nadat de melding van het incident bij de provincie Zuid-Holland was binnengekomen heeft het provinciebestuur diezelfde avond aangedrongen op het onmiddellijk stopzetten van twee productielijnen. DuPont heeft daarop zelf besloten om deze productielijnen, tot nader order stil te leggen.

DuPont mag de Delrin-fabriek niet opstarten voordat is aangetoond dat voldoende maatregelen zijn genomen om de fabriek veilig te kunnen bedrijven zowel in technisch opzicht als qua bediening door operators. In november 2016 zal er samen met de Inspectie SZW en de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid een intensieve controle worden uitgevoerd op het veiligheidsbeheerssysteem.

Het incident volgt kort op een tweetal eerdere incidenten met formaldehyde op 10 en 12 augustus 2016. Bij deze lekkages kwam 2730 kilo formaldehyde vrij. Vanwege deze incidenten heeft de Omgevingsdienst Zuid-Holland (OZHZ) namens de provincie Zuid-Holland aangifte gedaan tegen DuPont.

FOTO: DUPONT

Praxair heeft zijn tweede luchtscheidingsfabriek in de haven van Antwerpen opgestart. De luchtscheider heeft een capaciteit van 1.300 ton per dag.

De levering van zuurstof en stikstof is al vastgelegd in langetermijncontracten. De nieuwe fabriek produceert ook vloeibare zuurstof, stikstof en argon voor onder andere de chemische en farmaceutische industrie in België en Nederland.

Tegelijkertijd breidt Praxair ook zijn pijpleidingsysteem voor zuurstof en stikstof in Antwerpen uit. Deze werkzaamheden zijn naar verwachting eind 2016 klaar.

JOINT VENTURE BASF EN AVANTIUM HEET SYNVINA BASF en Avantium hebben, na een eerdere intentieverklaring in maart dit jaar, definitief getekend voor de oprichting van een joint venture. Deze gaat Synvina heten en furaandicarbonzuur (FDCA) uit hernieuwbare grondstoffen produceren en vermarkten, evenals PEF dat wordt gemaakt uit de FDCA-bouwsteen. Het hoofdkantoor van Synvina komt in Amsterdam. De joint venture investeert ‘een miljoen euro met drie cijfers ervoor’ in een fabriek met een capaciteit van 50.000 ton FDCA per jaar. Deze komt op de Verbund-site van BASF in Antwerpen te staan. De nieuwe fabriek zal gebruikmaken van het YXY-proces dat Avantium heeft ontwikkeld.

Synvina neemt de bestaande partnerschappen van Avantium met bijvoorbeeld Danone, ALPLA en CocaCola over. Doel van de samenwerking is om een complete keten voor PEF als biogebaseerd verpakkingsmateriaal te ontwikkelen. Avantium werkte al samen met het Japanse Toyobo voor de productie van PEF-films voor onder andere voedselverpakkingen en met Mitsui voor dunne films en flessen van PEF.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

25-10-16 16:34

WASTE-TO-CHEMICALS-FABRIEK WIL NAAR ROTTERDAM Rotterdam is de beoogde vestigingsplaats van een waste-to-chemicals fabriek in Nederland, waar vanuit restafvalstromen synthesegas en vervolgens methanol wordt geproduceerd. Een samenwerkingsverband bestaande uit AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam onderzoekt samen met de gemeente Rotterdam, provincie Zuid-Holland, InnovationQuarter en Clean Tech Delta de realisatie.

De nieuwe grondstoffenfabriek is gebaseerd op een technologie van het Canadese Enerkem. Restafval wordt via een specifiek vergassingsproces omgezet in synthesegas en methanol, een basisgrondstof voor de chemische sector. Methanol kan vervolgens worden omgezet in onder meer azijnzuur (voor bijvoorbeeld vezels en lijmen), verdikkingsmiddelen en dimethylether (schone drijfgassen). Deze stoffen worden nu nog vrijwel volledig uit fossiele bronnen gemaakt, waarvoor de geplande fabriek dus een duurzaam alternatief biedt.

De technologie is de afgelopen vijftien jaar uitgebreid getest en doorontwikkeld. Een fabriek op commerciële schaal is sinds 2015 in bedrijf in Edmonton, Canada, en is onlangs gecertificeerd volgens de International Sustainability and Carbon Certification (ISCC). De definitieve beslissing over de bouw van de fabriek wordt in de eerste helft van 2017 genomen als de volledige haalbaarheid van de businesscase is uitgezocht.

150 MILJOEN BESCHIKBAAR VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE UIT MEST Er komt 150 miljoen euro beschikbaar voor circa tweehonderd monomestvergisters.

Met een monomestvergister is het mogelijk mest om te zetten in hernieuwbare energie zoals biogas, elektriciteit of warmte. Minister Kamp (Economische Zaken) opende begin oktober een monomestvergister bij een melkveehouderij in het Friese Hinnaard. Omdat de regeling voor monomestvergisters bedoeld is om bij te dragen aan het veertien procent hernieuwbare energiedoel voor 2020 komen alleen projecten in aanmerking die binnen twee jaar daadwerkelijk hernieuwbare energie leveren. De sector geeft aan dat zij naar verwachting in 2020 duizend monomestvergisters kunnen realiseren. Dit draagt naar verwachting twee tot drie petajoule bij aan de hernieuwbare energiedoelstelling.

FrieslandCampina, dat de melk verwerkt van meer dan zeventig procent van de Nederlandse melkveehouders, heeft aangegeven de via de monomestvergisters opgewekte groene stroom en gas van de leden-melkveehouders af te zullen nemen.

PROEFINSTALLATIE VOOR ZUIVEREN CHEMICALIËN IN GEBRUIK GENOMEN Soliqz heeft bij Plant One een proefinstallatie voor het zuiveren van chemicaliën in gebruik genomen. In de chemische industrie is het van groot belang om zuivere grondstoffen te gebruiken. Hoe hoger de zuiverheid van de chemicaliën, des te beter de kwaliteit van het eindproduct. Een van de veelvoorkomende technieken om een mengsel van chemicaliën te scheiden, is destillatie. Scheiding van een mengsel door een component tot onder het vriespunt af te koelen, kristalliseren, is echter veelal energiezuiniger en daarmee goedkoper. Kristallisatie levert bovendien een hogere mate van zuiverheid. Na de kristallisatie moeten de verkregen kristallen nog gescheiden worden van de moederloog. En daar heeft Soliqz, een spin-off van TNO, een innovatieve oplossing voor bedacht. De installaties van het bedrijf zuiveren chemicaliën op basis van kristallisatie en de ‘Hydraulic Wash Column’ (HWC). Met deze technologie worden de laatste onzuiverheden van de chemicaliën door middel van hydraulische druk verwijderd en kunnen chemicaliën tot een zuiverheidsgraad van 99,9 procent worden gebracht. Daarbij wordt minimaal 20 procent en maximaal 90 procent minder energie verbruikt ten opzichte van destillatie.

Een groot voordeel van de technologie is volgens Soliqs dat het goed schaalbaar is. In PlantOne zullen de haalbaarheidsonderzoeken in het laboratorium plaatsvinden, net als de validatietesten in de pilot-opstelling. Daarna kunnen dan de zuiveringsinstallaties op volledige industriële schaal en volledig afgestemd op de behoeften van de klant bij klanten worden gebouwd en ingezet.

Energiebedrijf Engie en Essent sluiten allebei verschillende gascentrales.

Engie sluit op 1 januari twee van de vijf eenheden van de gasgestookte Eemscentrale definitief. Daarnaast worden eind 2017 of begin 2018 nog eens twee centrales in Nederland in de mottenballen gelegd, waaronder een in Lelystad. In totaal gaat het om meer dan de helft van de gascentrales van Engie in Nederland. Door de huidige elektriciteitsprijs kan het bedrijf de kosten van de centrales niet meer terugverdienen. Energieproducent Essent gaat per 1 februari 2018 energiecentrale Moerdijk 1 in de mottenballen leggen. Dat meldt moederbedrijf RWE. Daarnaast worden vier gasgestookte warmtekrachtcentrales in Klazienaveen, Den Bosch, Bergen op Zoom en Erica op 1 december 2016 van het energienet gehaald. Deze vier liggen al sinds 2012 stil.

Er gaan minder treinen met gevaarlijke stoffen over de omleidingsroutes van de Betuwelijn rijden. Door werkzaamheden aan dat spoor, rijden de treinen met gevaarlijke stoffen nu langs gemeenten in verschillende provincies.

Zo’n 3200 wagons gaan minder over de omleidingsroutes van de Betuwelijn rijden. Om de veiligheid op deze spoorroutes verder te vergroten en de hinder voor omwonenden nog meer te beperken, zijn extra maatregelen afgesproken met de provincies Noord-Brabant, Limburg, Overijssel en Gelderland. Ook behoort chloortransport per spoor straks tot het verleden.

Bij een bedrijfsongeval bij Dow in Terneuzen is een 55-jarige medewerker om het leven gekomen. Het ongeluk gebeurde eind september bij de polyurethaanfabriek, een van de zestien fabrieken op het terrein van Dow. Hoe het bedrijfsongeval kon ontstaan, is nog onduidelijk. De oorzaak van het ongeluk wordt onderzocht.

AkzoNobel, DSM, Google en Philips gaan een samenwerkingsverband aan voor de gezamenlijke inkoop van duurzame elektriciteit voor een deel

PETROCHEM 11 - 2016 7

PET11 D feiten en cijfers.indd 7

25-10-16 16:35

®

Intelligent condition monitoring met Intellinova Parallel MB Intellinova Parallel MB is een compact en robuust 4-kanaals parallel condition monitoring systeem, met eenvoudige integratie in bestaande automatiseringssystemen. Een ideale monitoring oplossing voor pompen, ventilatoren, Uitbreiding fabriek Ecocem te Fos-sur-Mer (Frankrijk) koeltorens, generatoren etc.

www.hansestaalbouw.nl

hanse + staal een sterk verhaal spminstrument.nl

VEILIG WERK VERDIENT WAARDERING

WIJ HEBBEN ENERGIE VOOR TIEN. Samen met u werken we aan een optimale aardgaslevering .

De Safe Maintenance Award Benelux zoekt technische diensten en dienstverleners met een aantoonbaar effectief veiligheidsbeleid om mee te dingen naar de Safe Maintenance Award Benelux 2017.

Deelnemen kan in twee categorieën: 1. Technische dienstverleners (onderhoudscontractors en installateurs) 2. Bedrijven met een eigen onderhoudsdienst Verdient uw veiligheidsbeleid erkenning en waardering?

Schrijf dan nu in via www.safemaintenanceaward.com Na uw registratie stelt de jury een shortlist van genomineerden samen. De genomineerden worden bezocht en getoetst op de implementatie en uitvoering van hun veiligheidsbeleid. De winnaar wordt bekend gemaakt tijdens de dinershow op 12 april 2017 tijdens Maintenance NEXT in Rotterdam Ahoy.

De Safe Maintenance Award Benelux 2017 wordt verzorgd door Stichting Safety at Work en het iMaintain platform.

Meer weten over de award en sponsormogelijkheden?

Bezoek www.safemaintenanceaward.com

www.hi-force.com www.wingas.nl

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Actemium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Aerzen Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Croonwolter&dros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Delta Heat Services. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Duurzaam Geproduceerd 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Eco Ketelservice Verhuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Emerson Process Management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Evides Industriewater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Flexim Instruments Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Hanse Staalbouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 53

IMA09 Advertenties.indd 4

PET11 Advertenties.indd 8

Masters of Industry 21-11-2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 19-10-16 Netherlocks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Parker Hannifin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 39 Promat International. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Safe Maintenance Award . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Sitech Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Stork Technical Services Holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Vinçotte Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Watervisie 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 WINGAS Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Yokogawa Europe Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

11:09

25-10-16 16:12

FEITEN & CIJFERS OVERSLAG HAVEN ROTTERDAM NEEMT AF, DIE VAN ANTWERPEN NEEMT TOE In vergelijking met de zeer goede drie kwartalen van 2015 is de goederenoverslag in de haven van Rotterdam dezelfde periode dit jaar met 1,9 procent gedaald. Vooral kolen en ijzererts zaten in de min. In Antwerpen steeg de overslag met 3,3 procent in vergelijking met vorig jaar, vooral de behandeling van aardoliederivaten is gestegen.

Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam: ‘De afname met 1,9 procent is een optelsom van verschillende ontwikkelingen. Over heel 2016 hopen we in de buurt van de overslag van het recordjaar 2015 te komen.’

De overslag van nat massagoed is in Rotterdam gedaald met 0,4 procent tot 160 miljoen ton. In Antwerpen steeg het juist met 6,7 procent tot 53 miljoen ton. De overslag van droog massagoed daalde in Rotterdam met 7,8 procent tot 60,3 miljoen ton. IJzererts en schroot nam 8,5 procent af, vooral doordat de Duitse staalindustrie onder druk staat door dumping van Chinees staal. De overslag van kolen daalde 10,3 procent, met name door de toename van wind- en zonne-energie, vermindering van voorraden en het stilleggen van verschillende kolencentrales. Ook in Antwerpen daalde de behandeling van droog massagoed, met 11,6 procent. Ook hier daalde de behandeling van ertsen (-16,9 procent) en daarnaast daalden ook zand en grind (-20,1 procent) sterk.

In Rotterdam nam de overslag van containers af met 0,4 procent in TEU (eenheidsmaat) en met 1,2 procent in gewicht. In totaal werd 9,3 miljoen TEU overgeslagen, 94,8 miljoen ton. In Antwerpen steeg de overslag van containers met 3,7 procent en klokte af op 88,6 miljoen ton, een stijging van 4 procent TEU. NIEUWE BIO-ENERGIECENTRALE HARDERWIJK In Harderwijk wordt in december gestart met de bouw van een bio-energiecentrale. De centrale, die wordt gebouwd in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe op het terrein van rioolwaterzuivering Jan Bakker, gaat per jaar 12,5 miljoen kuub biogas produceren.

Waterschap Vallei en Veluwe verwacht hiermee vijf jaar eerder energieneutraal te zijn dan gepland. De bio-energiecentrale wordt volledig circulair ingericht. Er wordt minimaal 50 procent mest vergist, aangevuld met maaisel en restproducten uit de voedingsindustrie en de agrarische sector. Door het vergisten ontstaan biogas, digestaat (bodemverbeteraar) en CO2. De 12,5 miljoen kuub biogas die per jaar wordt geproduceerd is genoeg voor zo’n 5.000 huishoudens. De jaarlijkse productie van 9.000 ton digestaat wordt geëxporteerd naar het buitenland. Tot slot wordt de 4,5 miljoen kuub CO2 die vrijkomt, geleverd aan de naastgelegen steenproducent De RuwBouw Groep.

Minister Schultz wil in de Green Deal Energie 2016 verkennen of de waterschapssector in 2025 energieneutraal kan zijn. De bio-energiecentrale levert een energiebijdrage van 30 procent aan de energieneutraliteit.

BRENT RUWE OLIEKOERS 52

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

50

48

46

44

20

21

22

September

23

26

27

28

29

30

3

4

5

6

7

10

11

12

13

14

17

van hun activiteiten in Nederland.

Een eerste stap in deze langlopende samenwerking is de overeenkomst tussen de vier bedrijven voor de inkoop van in totaal 350.000.000 kWH van het windpark Krammer, zodra dit in 2019 in bedrijf wordt genomen.

PERSONALIA Han Fennema, CEO van Gasunie, is benoemd tot voorzitter van het bestuur van KVGN, de Nederlandse branchevereniging voor spelers in de gaswereld zoals producenten, leveranciers, bestuurders en beleidsmakers. Fennema neemt het voorzitterschap over van Gertjan Lankhorst.

Mark Tettelaar is per 1 oktober in dienst getreden van Avebe als managing director operations. Tettelaar heeft ruime ervaring in operations en werkte onder meer bij zuivelproducent Fromageries Bel en bierbrouwerij Heineken. Hier bekleedde hij zowel binnen als buiten Europa, diverse functies.

Eric Janse de Jonge is op 6 oktober benoemd tot nieuwe voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Binnenhavens (NVB). Janse de Jonge is ruim twaalf jaar actief geweest in de provincie Noord-Brabant als lid van de Provinciale Staten en de Gedeputeerde Staten. Gedurende die periode had hij in zijn portefeuille onder andere infrastructuur en mobiliteit.

Het bestuur van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) draagt op 1 november Gertjan Lankhorst voor als de nieuwe voorzitter middels een voordracht aan de algemene ledenvergadering. Lankhorst bekleedde verschillende functies binnen het ministerie van Economische Zaken, onder andere directeur Olie en Gas, directeur Marktwerking en directeur-generaal van Energie. Hij was ook voorzitter van het bestuur van de KVGN en president van Eurogas.

In 2006 werd Lankhorst benoemd tot CEO van de Groningse handelsonderneming in aardgas, GasTerra.

Oktober

PETROCHEM 11 - 2016 9

PET11 D feiten en cijfers.indd 9

25-10-16 16:35

Ingenieuze industriewater

OPLOSSINGEN zijn er om gevonden te worden

Duurzame wateroplossingen

Water Management • Maatwerk DBFO • Multi-Client Commodity • Mobile Solutions • Asset Management Water is een bron van inspiratie. Evides Industriewater heeft alle expertise in huis om elk watervraagstuk duurzaam op te lossen. Dagelijks werken we aan innovatieve oplossingen op het gebied van proceswater, afvalwaterzuivering, waterhergebruik en meer.

Voor Evides Industriewater is innovatie niet zomaar een begrip. Het is een manier van denken, een manier van werken. Er wordt continu geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe technologieën en kennis op het gebied van water en asset management.

Evides Industriewater, vindingrijk

www.evides.nl/industriewater

20150042 Advertentie_Algemeen_04.indd 2 PET11 Advertenties.indd 10

29-06-15 10:35 25-10-16 16:12

FEITEN BUITENLAND

FOTO: BASF

DODELIJKE SLACHTOFFERS BIJ EXPLOSIE BASF IN LUDWIGSHAFEN Bij een explosie op 17 oktober bij BASF in het Duitse Ludwigshafen zijn drie mensen overleden. Acht medewerkers raakten ernstig gewond, zeventien medewerkers zijn lichtgewond.

Van twee overledenen is bekend dat zij lid waren van de bedrijfsbrandweer.

Tijdens werkzaamheden aan een pijpleiding ontstond een explosie, wat resulteerde in brand in de noordelijke haven van BASF in Ludwigshafen. De leidingen die brand hebben gevat, bevatten ethyleen en propyleen. Ethyleen en propyleen zijn belangrijke grondstoffen in de chemische industrie. Ethyleen wordt gebruikt voor de productie van onder andere isolatiemateriaal en oplosmiddelen. Propyleen wordt gebruikt voor onder andere de productie van autolakken, dispersies en kleefstoffen.

Twee dagen na het incident is begonnen om de stoomkrakers weer op te starten. Die waren stilgelegd omdat er geen grondstoffen meer geleverd konden worden. In totaal zijn 24 plants stilgelegd. Sommige andere fabrieken konden nog wel blijven produceren doordat er nog grondstof voorradig was. Als de stoomkrakers zijn opgestart, zullen andere plants ook geleidelijk weer kunnen produceren.

De brand heeft verschillende pijpleidingen beschadigd, waaronder die voor extern aangekochte grondstoffen. Daarom kunnen nafta, ethyleen en propyleen moeilijk worden geleverd aan klanten.

Op dezelfde dag van het incident in Ludwigshafen, vond er ook bij BASF in Lampertheim (Duitsland) een explosie plaats. Dit gebeurde in een filter. Vier mensen raakten gewond en zijn met spoed naar een ziekenhuis gebracht. De installatie waar additieven voor kunststoffen wordt gemaakt, werd stilgelegd. Metingen op het terrein toonden geen verhoogde waarden aan voor de omgeving. De precieze oorzaak wordt nog onderzocht.

FOTO: KNPC

CONTRACT VOOR SPIE IN KOEWEIT Spie Oil & Gas Services, onderdeel van de Spie Group, heeft een vijf-jaar contract afgesloten met de Kuwait National Petroleum Company (KNPC) om een bijdrage te leveren aan het Clean Fuels Project (CFP). Spie verzorgt het Commissioning Management en Support Services.

Het Clean Fuels Project van KNPC betekent een upgrade van de twee belangrijkste raffinaderijen om klaar te zijn voor de eisen van de toekomst, zowel in de binnenlandse als de internationale sectoren. Het project behelst het verhogen van de gecombineerde raffinage capaciteit van de Mina Al Ahmadi (MAA) en Mina Abdullah (MAB) Raffinaderij. Het project draagt ook bij aan het koppelen van de twee raffinaderijen in een geïntegreerd raffinagecomplex. Daarnaast streeft KNPC naar een milieuvriendelijkere productie en een verdere verbetering van de prestaties op het gebied van de operationele veiligheid, betrouwbaarheid en energiebesparing.

Spie Oil & Gas Services, dat bedrijven in de olie- en gasindustrie helpt om de markt te verbreden en de productie te optimaliseren, verzorgt voor de Kuwait National Petroleum Company Commissioning Management en Support Services aan de Mina Al Ahmadi (MAA) en Mina Abdullah (MAB) Raffinaderijen. Spie is al sinds 2010 actief in het Midden-Oosten.

Shell verkoopt haar schalievelden in het westen van Canada voor ongeveer een miljard dollar. Dat maakte het olie- en gasbedrijf vrijdag bekend.

Tourmaline Oil heeft de schalievelden gekocht. De transactie zal waarschijnlijk in het vierde kwartaal van 2016 worden gedaan. Volgens Shell passen de verkochte velden niet in de ontwikkelingsplannen op de korte termijn.

Solvay gaat de productiecapaciteit voor sulfonpolymeren de komende vijf jaar met meer dan 35 procent verhogen. Het chemiebedrijf doet dit door aanzienlijke investeringen en procesoptimalisaties aan faciliteiten in de VS en Azië. Het bedrijf heeft het afgelopen decennium op een soortgelijke manier al 12.000 ton aan capaciteit erbij gekregen.

Petrobras en Total hebben een memorandum of understanding getekend om een strategische alliantie op te zetten voor de up- en downstream-activiteiten in Brazilië en eventuele internationale mogelijkheden. De twee bedrijven willen hun krachten bundelen om samen te profiteren van hun expertises op alle vlakken van de olie- en gaswaardeketen.

Zo zal Petrobras aan Total voorstellen om deel te nemen aan projecten in Brazilië en omgekeerd zal Total Petrobras uitnodigen om partner te worden in projecten buiten Brazilië. Op het gebied van downstream-activiteiten gaan de twee bedrijven allereerst gezamenlijke activiteiten ontwikkelen op het gebied van gas en elektriciteit in Brazilië. Op dit moment nemen Petrobras en Total wereldwijd al deel aan vijftien gezamenlijke consortia voor ontwikkeling en productie, waarvan negen in Brazilië.

Lanxess wil Chemtura, producent van additieven voor vlamvertragers en smeermiddelen, overnemen voor 2,4 miljard euro. De twee bedrijven hebben al een definitieve overname-overeenkomst getekend. Naar verwachting kan de transactie medio 2017 worden afgerond.

PETROCHEM 11 - 2016 11

PET11 D feiten en cijfers BUIT.indd 11

25-10-16 16:38

INTERVIEW

Het droomdebuut van Covestro

PETROCHEM 11 - 2016 12

PET11 O interview.indd 12

25-10-16 16:41

Een betere start kon Covestro, voorheen Bayer MaterialScience, haast niet krijgen. In zijn eerste jaar verdubbelde de aandeelwaarde en heeft Covestro zijn duurzame ambities goed voor het voetlicht gekregen onder het motto ‘to make the world a brighter place’. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden, vindt de site-directeur in Antwerpen, Volker Weintritt. ‘De perceptie van de chemie in de samenleving is nog altijd wat problematisch, terwijl we onderdeel van de oplossing zijn.’

Wim Raaijen

FOTO’S: WIM RAAIJEN EN COVESTRO

Nog niet zo lang geleden was Bayer een van de grootste namen in de Antwerpse haven. Maar dat is niet meer zo. Hoewel het denkbaar is dat het concern op redelijke korte termijn weer bij buurman Monsanto opduikt, na de voorgenomen overname, is Bayer momenteel juist de grote afwezige. Het concern heeft in ruim tien jaar tijd in twee grote bewegingen alle fabrieken in Antwerpen afgesplitst en ondergebracht in nieuwe bedrijven. Al eerder stootte de Duitse chemiegigant in 2004 een groot deel van de Antwerpse activiteiten af naar het toen nieuwe beursgenoteerde bedrijf Lanxess. Vorig jaar volgde het andere deel van de Antwerpse site, toen Bayer MaterialScience zelfstandig de beurs op ging onder de naam Covestro.

Droomdebuut Beide nieuwe spelers in het internationale chemieveld maken het goed. Met Lanxess lijkt het momenteel na de roerige crisisjaren weer bergop te gaan, onlangs deed het concern nog een significante internationale overname en bij Covestro mag je welhaast van een droomdebuut spreken. Begin oktober, precies een jaar na de intrede op de beurs, noteerde het aandeel van Covestro hoger dan vijftig euro, meer dan een verdubbeling van de uitgiftekoers van 24 euro. Natuurlijk had het nieuwe bedrijf de wind mee van economisch herstel. Maar onderschat ook niet het effect van het nieuwe elan binnen het concern. Je ziet het wel vaker bij bedrijfsonderdelen die afgesplitst worden, of worden verkocht aan bedrijven waar de activiteiten meer centraal komen te staan. Aandacht doet goed. Met trots en vol zelfvertrouwen voor eigen rekening opereren, kan heel veel positiefs doen met een bedrijf.

Desondanks kijkt Volker Weintritt, directeur van de Antwerpse Covestro-site met veel dankbaarheid en respect terug op zijn 26 PETROCHEM 11 - 2016 13

PET11 O interview.indd 13

25-10-16 16:41

INTERVIEW jaren bij Bayer. ‘Natuurlijk werd het de afgelopen jaren wel duidelijk dat MaterialScience, het kunststoffenonderdeel van Bayer, een heel ander businessmodel had dan de healthcare en agrochemie waar het bedrijf steeds meer naar verschoof. Daarbij is het natuurlijk al veel langer een trend van bedrijven om zich te specialiseren. De afscheiding van Covestro was dus niet meer dan een logische stap.’

Zonnevliegtuig Weintritt voelt zich vanaf de eerste dag heel prettig in het nieuwe bedrijf. ‘Productiemensen en techniek staan binnen Covestro centraal. Daar heb ik persoonlijk heel veel mee. De productieomgeving vind ik zeer uitdagend. Kijken hoe je bijvoorbeeld met procesoptimalisatie

de productie kunt verbeteren.’

Maar ook is hij trots op de visie van Covestro, ‘to make the world a brighter place’. Weintritt: ‘De perceptie van de chemie in de samenleving is nog altijd problematisch, terwijl we onderdeel van de oplossing zijn. Kunststoffen hebben auto’s lichter en dus zuiniger gemaakt.

Ook huizen en koelkasten worden steeds energiezuiniger, mede door innovatieve kunststoffen.’

Het bedrijf speelt zich ook in de kijker met innovatieve toepassingen. Als Bayer MaterialScience was het al nauw betrokken bij het zonnevliegtuig Solar Impulse 2 dat afgelopen zomer de vlucht rond de wereld voltooide. En Covestro zette de lijn voort. Het bedrijf is verantwoordelijk voor het design en de ontwikkeling van de cockpit. Deze is gebouwd met

de meest geavanceerde polyurethaan- en polycarbonaatsystemen, die niet alleen het gewicht van het vliegtuig drastisch verlagen, maar ook garant staan voor de bescherming van de piloot.

Koelhuizen Polycarbonaat en grondstoffen voor polyurethaan zijn meteen ook de belangrijkste stoffen die op de Antwerpse site worden geproduceerd. Een derde business vormen de coatings en specialties.

Het lijken misschien in de basis eenvoudige kunststoffen, maar de mogelijkheden zijn enorm. Zo biedt polycarbonaat veel oplossingen, omdat het slagvast is en bestand is tegen hoge temperaturen.

Ideaal bijvoorbeeld voor overkappingen.

Zo is het transparante dak van het station van Antwerpen gemaakt van polycarbonaat, afkomstig uit de Covestroinstallaties in de nabije haven.

De interessante toepassingen doen medewerkers en zeker ook Volker Weintritt groeien van trots. ‘In Duitsland zijn we bezig met een pilot om complete huizen te maken van polyurethaan. Zo kunnen we snel en goedkoop woningen bouwen om bijvoorbeeld de vluchtelingenstroom aan te kunnen. En dat worden echt geen barakken. Nee, we zijn in staat om comfortabele woningen te bouwen, snel en goedkoop.’

Het biedt volgens Weintritt in de eerste plaats mogelijkheden voor huizenbouw in landen waar minder geld beschikbaar is, maar waar ze wel woningnood hebben. Of waar andere eigenschappen van polyurethaan specifieke voordelen bieden. ‘Voor Indiase boeren ontwikkelen we nu kleine koelhuizen om bijvoorbeeld oogsten in te conserveren. Daarbij bieden de isolerende eigenschappen van polyurethaan een enorm voordeel.’

Uitstoot halveren Maar zoals gezegd voelt Weintritt zich het meest thuis in de productie-omgeving. Ook daar wil hij met de Antwerpse site zijn beste beentje voor zetten.

‘Nothing is worth getting hurt for.’ Veiligheid voorop natuurlijk.’

Daarnaast is efficiëntie ook een continue uitdaging. Met procesoptimalisatie en op den duur mogelijk baanbrekende innovaties wil Covestro steeds energie-efficiënter en duurzamer produceren. De doelstellingen zijn ambitieus. ‘Bij de pro-

PETROCHEM 11 - 2016 14

PET11 O interview.indd 14

25-10-16 16:41

ductie wil Covestro wereldwijd, dus ook in Antwerpen, in 2025 vijftig procent minder CO2 uitstoten per ton product dan in 2005.’ Inmiddels is volgens het hoofdkantoor in Leverkusen op dit vlak al veertig procent gerealiseerd. Afgelopen voorjaar maakte Covestro nog een andere doelstelling bekend. Het concern wil zijn energieverbruik per ton product in 2030 ook hebben gehalveerd ten opzichte van 2005.

Plurale aanpak Een van de speerpunten ligt op het vlak van hernieuwbare grondstoffen.

Zo draait er in het Duitse Dormagen, dichtbij Keulen, sinds enkele maanden een fabriek die via een katalytische route CO2 als grondstof gebruikt voor polyurethaan. Een proces dat Covestro ontwikkelde samen met de Universiteit van Aken. Inmiddels brengt het chemiebedrijf grondstoffen voor hoogwaardige schuimen op de markt voor verwerking in matrassen en meubels die twintig procent CO2-gebaseerd zijn. Weintritt: ‘Het gaat hier nog om een fabriek in Duitsland. Een mooie ontwikkeling natuurlijk, maar of en op welke termijn we ook in Antwerpen CO2 als grondstof gaan inzetten, kan ik niet voorspellen.

Weintritt: We moeten in de volle breedte inzetten om de uitdagingen op het gebied van duurzaamheid aan te gaan.

Het is een van de oplossingen voor de toekomst. En het is niet de enige weg natuurlijk. Er is namelijk niet slechts één oplossing. We zullen ontwikkelingen

in de volle breedte moeten inzetten om de uitdagingen op het gebied van duurzaamheid en bevolkingsgroei aan te gaan.

Een plurale aanpak, dat is het beste.’ ■

COVESTRO IN BELGIË EN NEDERLAND De Antwerpse site is een van de acht grote locaties van Covestro wereldwijd. Vier in Duitsland, een in de VS, een in China, een in Thailand en dus Antwerpen. En natuurlijk is er concurrentie tussen die sites als het bijvoorbeeld gaat om nieuwe investeringen. De Duitse site-directeur Volker Weintritt, die zelf sinds vier jaar in Antwerpen aan het roer staat, ziet wel een paar grote pluspunten. ‘We liggen in een zeehaven met nauwelijks beperkingen voor de grootte van de schepen die hier aanmeren. Maar belangrijker is denk ik de enorme verbondenheid in de regio. Er bestaat een enorm geïntegreerd cluster met andere spelers in de Antwerpse haven, maar er is ook veel synergie met de industrie in Rotterdam en andere industriële regio’s in de buurt. Dat heeft veel logistieke voordelen. Zo ligt hier een uitgebreide infrastructuur met verschillende bronnen voor waterstof en koolmonoxide. Dat levert nu al voordelen op als het gaat om leveringszekerheid en efficiëntie.’

En hij denkt dat deze infrastructuur in de toekomst ook mogelijkheden biedt voor de toevoer van bijvoorbeeld duurzaam geproduceerde waterstof of andere grondstoffen. ‘Voor ons is waterstof waterstof. Als het maar zuiver wordt aangeleverd, zou het fantastisch zijn als we die steeds duurzamer kunnen afnemen.’

De Antwerpse site is voor de groep verder van groot belang omdat het wereldwijd de enige locatie is die polycarbonaat

van het type Apec produceert: een transparante kunststof die bestand is tegen temperaturen tot 200 graden. Bovendien huisvest Antwerpen ook het wereldwijde competentiecentrum voor polycarbonaat, van waaruit Antwerpse experts overal ter wereld helpen bij het oplossen van productieproblemen en bij het optimaliseren van productieprocessen.

Maasvlakte Overigens kun je in Nederland en België op meer plaatsen productielocaties van Covestro tegenkomen. Zo is de Covestro-fabriek in het Belgische Tielt een expertisecentrum voor kunststofverwerking voor de hele groep. Als producent van transparante kunststofplaten bestemd voor de industrie, de bouw- en de communicatiesector is het bedrijf Europees marktleider in zijn segment.

In het Groningse Foxhol ontwikkelt het bedrijf polyolformuleringen op maat en levert het ook polyol- en isocyanaatsystemen aan industriële klanten die daarmee op hun beurt polyurethaanisolatie kunnen aanbieden aan hun eindklanten. Ook is Covestro voor vijftig procent eigenaar van de PO11-fabriek op de Maasvlakte, die wordt gerund door LyondelBasell, dat ook de helft van de aandelen in eigendom heeft. De fabriek produceert sinds 2003 propyleenoxide en styreenmonomeer.

PETROCHEM 11 - 2016 15

PET11 O interview.indd 15

25-10-16 16:41

TOEKOMSTVISIE

Fabriek zonder mensen en onverwachte storingen Een onbemande onderhoudsvrije fabriek is volgens Sitech niet heel ver weg meer. De onderhoudsdienstleverancier kijkt hoe zij voor zes asset owners met in totaal 22 fabrieken op industrieterrein Chemelot in Geleen installaties nog beter en efficiënter kan laten worden zodat die onbemande fabriek er gaat komen.

Dagmar Aarts

Een klein groepje binnen Sitech richt zich op de langetermijnstrategie. Dat is volgens Rob de Heus nodig omdat Sitech de plants in Geleen op een zodanig hoog niveau onderhoudt dat ze nieuwe zaken moet toevoegen om de installaties nog beter en efficiënter te laten worden. Er wordt geprobeerd om deze innovaties voor alle fabrieken uniform uit te werken. Dat lukt goed. Ook heeft Sitech als een van de eersten in de chemische industrie afgelopen zomer het ISO 55001 certificaat behaald. ISO 55001 is de norm voor een optimale prestatie van de assets tegen de laagst mogelijke kosten, dat wordt bereikt door alle activiteiten vanuit de lifecycle te benaderen en waar mogelijk lifecycle costing toe te passen.

Het werken aan al die verbeteringen wordt bijvoorbeeld in het Sitech Asset Health Center gedaan, waar data uit de plants van klanten binnenkomen.

Daarmee worden modellen gemaakt om predictief onderhoud te doen. ‘In de hele industrie heeft men het daarover en wij hebben het nu op een aantal plekken al lopen. Wij kunnen voorspellen wanneer een installatie gaat falen en ik durf te zeggen dat we daarin voorop lopen’, vult director maintenance & turnarounds Richard Schouten aan.

HET NIEUWE PRODUCEREN Staan we aan de vooravond van een nieuwe industriële revolutie? Innovatieve circulaire processen, nieuwe technologie om nauwkeuriger, veiliger en met veel meer inzicht te produceren en andere zienswijzen op bijvoorbeeld efficiëntie, verantwoordelijkheid en duurzaamheid bieden in ieder geval voldoende voedingsbodem voor significante veranderingen. Het Nieuwe Produceren volgt ontwikkelingen en innovaties die mogelijk een verandering van tijdperk inluiden.

Hogere beschikbaarheid Zo weet de onderhoudsdienstverlener nu zeven dagen voordat een filter in de melamine-fabriek er mee op gaat houden, dat hij dat gaat doen. ‘Wij zijn er nooit achter gekomen waarom het filter dichtslaat’, zegt Schouten. ‘Onhandig is dat de hele fabriek uit bedrijf moet als we het filter vervangen. Doordat we het dichtslaan nu kunnen voorspellen, kunnen we die vervanging tegelijkertijd plannen met het schoonkoken van de fabriek. Dan hoeven we haar niet twee keer stil te leggen en dat scheelt productietijd. Daarnaast willen we ook begrijpen waarom het filter dichtslaat zodat we dat kunnen voorkomen of in ieder geval de standtijd op kunnen rekken.’

Ook is er vanuit het Asset Health Center gekeken naar parallel draaiende pompen in de EPDM-fabriek die vaak uitvielen.

Nadat er een model was gemaakt, bleek het niet aan de techniek te liggen, maar aan de bedrijfsvoering. Schouten: ‘De vraag is dus hoe productie omgaat met de twee pompen en hoe we dat beter kunnen afstemmen zodat de pompen een hogere beschikbaarheid krijgen.’

Met behulp van modellen wil Sitech ervoor zorgen dat alle equipment altijd in de ideale toestand werkt om installaties zo naar een geplande stop toe te brengen zonder ze eerder uit bedrijf te hoeven nemen. De Heus: ‘Als je alle equipment lekker laat draaien, heb je nauwelijks slijtage. Een automotor draait tegenwoordig bijna zeshonderdduizend kilometer als je hem goed onderhoudt.

De meeste mensen doen dat echter niet en daarom rijdt de een er korter mee dan de ander.’

Geen onvoorziene storingen Het toekomstbeeld van Sitech is een onderhoudsvrije fabriek. Schouten: ‘Ik

PETROCHEM 11 - 2016 16

PET11 S Sitech.indd 16

25-10-16 16:51

FOTO’S: MARC SCHOLS

wil dat we met de juiste modellen kunnen voorspellen wat er gaat gebeuren op een plant, zodat we alleen nog in een geplande stop in de fabriek hoeven te werken. Dan is deze veilig en kunnen onze medewerkers er ook veilig werken.

Storingen ga je helaas houden, dus we moeten wel de juiste mensen hebben om die op te kunnen lossen. Maar in principe willen we onderhoudsvrij zijn tussen de stops en de mensen uit de plant halen.’

Het klinkt als toekomstmuziek, maar die toekomst is niet zo heel ver weg. ‘We zijn heel hard bezig en hebben een aantal pilots gedaan’, zegt Schouten. ‘Om in alle fabrieken predictief onderhoud te kunnen doen moeten we nog veel uitzoeken. Er zijn veel systemen op de site waarvan we alle modellen, stappen en designcriteria moeten weten. Toch denken we dat we in 2020 geen onvoorziene storingen meer hebben. De fabriek is dan nog niet onderhoudsvrij, maar we kunnen het onderhoud wel voorspellen.’

Werkcultuur Ook andere serviceproviders en grote adviesbureaus zijn met voorspelbaar onderhoud bezig, maar zij missen wat

Schouten: ‘Het geloof dat condition based maintenance werkt, moet er gaan komen.’

Sitech heeft: een enorme proeftuin naast de deur waar alles kan worden getest.

Daarnaast wordt het bedrijf ook geholpen door het landelijke fieldlab Campione. Schouten: ‘Partners uit het fieldlab hebben bijvoorbeeld geholpen met het ontwikkelen van draadloze sensoren die data naar onze computers sturen.

Voor hen heeft dit ook weer waarde omdat ze hun sensoren hier kunnen neerzetten en testen. Zo proberen we elkaar op te zoeken en te helpen.’

Doordat de onderhoudsdienstleverancier zowel onderhoudskundigen en procestechnologen levert, kan Sitech naar alle aspecten van de bedrijfsvoering kijken, waardoor er naar integrale oplossingen kan worden gekeken voor equipment.

Ook de asset owners worden betrokken in het proces. Het idee is dat innovaties uit de hele keten moeten komen. Dat gaat volgens Schouten niet vanzelf. ‘Wij moeten vaak de aanjager zijn om iets voor elkaar te krijgen. De werkcultuur van de mensen is de grootste hobbel op

weg naar een onderhoudsvrije fabriek.

Ze moeten de oude manier van werken loslaten, maar dat is nog moeilijk. Zo hebben we bij een fabriek condition based maintenance lopen naast het oude onderhoud. Via een tablet wordt een monteur geïnformeerd als hij iets aan het equipment moet doen. Ook al weten we de conditie, toch gaan ze na zoveel uren nog steeds iets doen aan het equipment.

Dat moet eruit. Het geloof dat condition based maintenance werkt, moet er gaan komen, zowel bij de monteur als bij het management.’

Onbemande fabriek Als het geloof in een onderhoudsvrije fabriek nog moet groeien, dan zullen ze helemaal moeten wennen aan de andere wens van Schouten: een onbemande fabriek. ‘We willen met steeds minder mensen in de installatie zijn, vanwege de veiligheid. Door sensoren en het Asset Health Center wordt dat mogelijk. We kunnen met behulp van PETROCHEM 11 - 2016 17

PET11 S Sitech.indd 17

25-10-16 16:51

KEMIRA | ROTTERDAM | 21 NOVEMBER 2016

Plantmanagement, veiligheid en efficiency Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden wist een plant waar niemand meer geld in wilde steken toch te reanimeren. Nu wordt er weer volop geïnvesteerd in Kemira Botlek en komt er zelfs een nieuwe fabriek op het terrein.

Een van de sleutels tot het succes is continu verbeteren.

Graag horen we tijdens Masters of Industry op 21 november hoe hij te werk is gegaan en krijgen we een rondleiding door de fabriek.

DOELGROEP

Masters of Industry werkcolleges zijn onder andere bedoeld voor: Directie, productiemanagers, plantmanagers, maintenance managers, ontwikkelaars, technische (project) managers, engineers, beleidsmakers, investeerders en onderzoekers in en rondom de proces- en maakindustrie.

[Sch

rijf

u nu

in]

Programma 15:30 uur 15:00 uur 15.40 uur

17.30 uur

Ontvangst Aftrap door Wim Raaijen (hoofdredacteur Petrochem) Werkcollege door Jeroen van Woerden (Plant Manager of the Year 2016) gevolgd door een rondleiding door de fabriek Netwerkborrel

Aanmelden Op www.mastersofindustry.nl kunt u zich registreren voor deze bijeenkomst. Deelname kost € 195 excl.

BTW. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van onze platforms en genodigden.

Partners kunnen met hun VIPcode voor twee personen inschrijven voor dit event. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met € 100 korting bijwonen. Uw VIPcode geldt hier als kortingscode.

Initiatiefnemers:

www.mastersofindustry.nl 161020 Advertentie MoI 21 18 november hele pagina.indd 1 PET11 Advertenties.indd

20-10-16 25-10-16 14:46 16:12

TOEKOMSTVISIE

technologie steeds beter de installaties bedienen waardoor er minder operators in een plant aanwezig hoeven te zijn.

Wij denken dat je tussen 2020 en 2030 in ieder geval meerdere fabrieken uit één controlekamer gaat besturen en dat het aantal activiteiten in de fabriek zelf nog maar tien procent is van wat er nu wordt gedaan.’

Wie hem dan vol ongeloof aan kijkt, krijg te horen: ‘De scheepvaart heeft al onbemande machinekamers, offshore hebben we onbemande platforms staan, auto’s kunnen al zelf rijden, waarom zou er dan geen zelfsturende fabriek kunnen zijn? Alle ingrediënten zijn er, je moet alleen zorgen dat je de juiste modellen hebt en dat er een zelfdenkend systeem is dat kan zien wat er mis gaat en bij kan sturen. Ik denk dat computers en modellen dat veel sneller kunnen dan mensen.

In de industrie zijn we daar nog te conservatief mee bezig. Alle fabrieken op Chemelot werken met Advanced Process Control-systemen, deze systemen controleren en sturen de processen bij, maar toch zien we dat operators zelf aan instellingen zitten, terwijl er goede besturingsprotocollen in de systemen zitten. Die moet je niet zomaar opzij zetten.’

‘We willen onderhoudsvrij zijn tussen de stops en de mensen uit de plant halen.’

Slim licht Het werken in een fabriek zal door alle ontwikkelingen heel anders worden, waardoor er ook ander soort medewerkers nodig zijn. Schouten: ‘We zullen meer mensen nodig hebben die vanaf tablets en computers kunnen werken dan mensen die echt met hun handen werken. Het is een antwoord op de vergrijzing en verarming van het aantal vakmensen.’ De Heus vult hem aan: ‘Wij denken dat we met 3D-technieken medewerkers de mogelijkheden kunnen geven om buiten de fabriek de juiste voorbereidingen te treffen en tijdig op afstand in te kunnen grijpen in de draaiende installaties. Het wordt echt anders werken.’

Nog een verandering is dat duurzaamheid een grote rol zal gaan spelen in het onderhoud. De Heus: ‘We gooien nu nog te veel energie weg. Daarom kijken wij bijvoorbeeld naar energiemonitoring met behulp van datastromen en zijn we

bezig met slimme ledverlichting.’ Het gaat om een proef waarbij het licht in de plant altijd uit is. Medewerkers dragen een kastje waarin is opgeslagen hoeveel licht zij fijn vinden als ze in een fabriek zijn, dat kan bijvoorbeeld vijf of tien meter zijn. Als er iemand met zo’n kastje binnenkomt, dan weet het systeem hoeveel licht de medewerker wil en krijgt hij een soort spotlicht op zich, dat met hem meeloopt.

Wat Sitech doet, trekt natuurlijk de aandacht van andere bedrijven. Grote spelers in de industrie zijn al langs geweest in Geleen om te kijken wat er allemaal gebeurt. Schouten: ‘We zijn in gesprek met een grote asset owner om te bepalen of ze zelf onderzoek willen doen of dat wij dat hier voor hen gaan doen. Maar daarbij moeten we ook aan onze aandeelhouders denken (een aantal bedrijven op industrieterrein Chemelot, red.). Zij willen natuurlijk eerst dat alles hier goed werkt voor wij anderen gaan helpen.’ ■ PETROCHEM 11 - 2016 19

PET11 S Sitech.indd 19

25-10-16 16:51

Cutting-edge thermal insulation and passive fire protection Cool answers to hot problemsÂŽ

2016-08

Contact us now!

We are looking forward to advising you on your projects.

Promat International NV, Bormstraat 24, 2830 Tisselt, Belgium T: +32 (0)15 71 21 86 | info@promat.be | www.promat-oilandgas.com

PET11 Advertenties.indd 20

25-10-16 16:12

PRODUCTEN

NIEUWE STANDAARD VOOR HYDRAULIEK-OLIE Shell brengt twee nieuwe hydrauliek-oliën op de markt: Tellus S2 MX voor vaste systemen en Tellus S2 VX voor mobiele toepassingen. Beiden zijn ontwikkeld om de betrouwbaarheid en productiviteit van hydraulische systemen te optimaliseren en zodoende de kosten te verminderen. De levensduur van de twee producten voldoet aan de eisen die zowel de industrie als OEM’s stellen. De hydrauliek-oliën bieden een verbeterde filtreerbaarheid, zelfs onder vochtige omstandigheden. De productiviteit neemt dus toe door een langere onderhoudscyclus en de onderhouds- en operationele kosten worden verminderd.

Meer informatie: www.shell.nl BEVEILIGINGSCONCEPT VOOR INNOVATIEVE PRODUCTIESYSTEMEN In S4SmartPro zorgen RFID-lezers voor de overdracht van communicatiesignalen tussen de toepassingen van industriële automatisering en de diverse productieapparaten. Door het gebruik van open standaarden, zoals OPEC UA, encryptie van data via AES, ECC, ECIES en RSA, het toepassen van RFID-tags met medium opslagcapaciteit, alsmede de inzet van standaard besturingssystemen voor ‘embedded’ oplossingen, met internet verbonden ’cyber physical’ systemen en cloud gebaseerde software toepassingen, is de operabiliteit gegarandeerd.

Meer informatie: www.wibu-systems.nl OUTDOOR PANELS VOOR EXTREME OMSTANDIGHEDEN De Simatic HMI TP700 en HMI TP1500 Comfort Outdoor Panels van Siemens zijn voorzien van een UV-beschermd apparaatfront met beschermingsgraad IP65 en zijn bedoeld voor gebruik in koelgebouwen, schepen of in de olie- en gasindustrie. De nieuwe apparaten kunnen in een groot temperatuurbereik van min 30 tot plus 60 graden Celsius en bij een hoge luchtvochtigheid van 90 procent in bijna elke omgeving en industrie worden ingezet. De bij daglicht leesbare hogeresolutie-7”- of 15”- breedbeeld- displays geven tot wel 16 miljoen kleuren en kunnen complexe proces- of installatiebeelden overzichtelijk en gedetailleerd weergeven.

Meer informatie: www.siemens.nl/hmi MAGNETISCHE OPSPANPLAAT MET INTELLIGENT KRACHTMEETSYSTEEM Het magnetisch opspansysteem registreert volautomatische de positie en grootte van op de magnetische opspanplaat geplaatste werkstukken en bepaalt de individuele opspankracht. Het creëert de voorwaarde voor een continue procesbewaking en automatische aanpassing van de bewerkingsparameters aan de afmetingen van de afzonderlijke werkstukken. Het systeem is geschikt voor toepassingsgebieden met gemiddelde en kleine aantallen met geautomatiseerde onderdelenhandling of bewerkingen, waarbij het volledige proces zeer goed moet worden bewaakt.

Meer informatie: www.schunk.nl

NIEUWE GENERATIE LDPE SABIC heeft een nieuwe generatie LDPE voor schuimen ontwikkeld waarmee de fabrikant efficiënter schuimen kan produceren. Producten hoeven namelijk minder lang te worden opgeslagen omdat het blaasmiddel in het schuim sneller uit het product ontgast. Bovendien is de materiaal-opbrengst van de nieuwe LDPE-grades vijf procent hoger. De schuimen zijn consistenter en er ontstaat bij de productie minder afval. LDPE-schuim wordt veel gebruikt in de bouw, maar ook bijvoorbeeld in de auto- en verpakkingsindustrie.

Meer informatie: www.sabic.com GEDETAILLEERDE DIAGNOSTISCHE SENSORGEGEVENS Fabrikanten en industriële bedrijven kunnen nu toegang krijgen tot gedetailleerde diagnostische sensorgegevens binnen zware operationele omgevingen met de Allen-Bradley ArmorBlock IO-Link master.

De nieuwe IO-Link master kan op elk kanaal 40 timestamps opslaan van sensorgebeurtenissen. Aan de hand van deze gebeurtenissenhistorie kunnen gebruikers wijzigingen bijhouden en problemen eenvoudiger diagnosticeren. De timestamps van de sensordata die als input dienen, kunnen in het geval van een statuswijziging ook naar de controller worden verzonden. Deze en andere diagnostische gegevens die door de oplossing worden aangeleverd, kunnen bijdragen aan een reductie van de probleemhersteltijd tot maar liefst 90 procent, effectiever preventief onderhoud en verbeterde systeemprestaties.

Meer informatie: www.rockwell.com

PETROCHEM 11 - 2016 21

PET11 F producten.indd 21

25-10-16 16:38

PROJECT

Snelle reparatie injectiewaterleiding NAM Een lekkage in de injectiewaterleiding van het Schoonebeek olieveld vorig jaar april, noopte de NAM tot het staken van de olieproductie. Het bedrijf besloot een flexibele HDPE-buis in de bestaande koolstofstalen buis te leggen voor het transport van injectiewater. De joint venture aQuaintance werkte deze oplossing technisch uit. Dankzij de goede samenwerking tussen alle betrokken partijen werd het project op tijd opgeleverd.

Jacqueline van Gool

Nadat in april vorig jaar een lekkage in de injectiewaterleiding was ontdekt, werd de olieproductie uit het Drentse olieveld Schoonebeek gestopt. Na onderzoek bleek dat het staal van de leiding op meerdere plaatsen was aangetast. De boosdoener: bacteriën, die zorgden voor corrosie, een zogeheten ‘microbe induced corrosion’. NAM vond de leiding niet meer geschikt voor het transport van injectiewater. ‘Schade op deze schaal is in onze leidingen nog nooit voorgekomen’, vertelt Gert Versteegt, pipeline en project engineer van de NAM. ‘De meeste schade aan onze leidingen, tachtig tot negentig procent, ontstaat door toedoen van derden, bijvoorbeeld door graafwerkzaamheden van externe partijen. In 2013 hebben we deze leiding nog over de hele lengte geïnspecteerd met een intelligent-PIG en daarbij werden geen veranderingen in de wanddikte geconstateerd. De bacteriën hebben de schade dus in een heel korte tijd aangericht.’

Het is een geruststellende gedachte dat het probleem op zichzelf staat. ‘Deze vorm van corrosie blijkt heel specifiek te zijn voor het injectiewater afkomstig uit het Schoonebeekveld in combinatie met het materiaal van de buis en komt in andere injectiewaterleidingen niet voor.’

ACHTERGROND SCHOONEBEEKVELD Het Schoonebeekveld werd in 1943 ontdekt. In 1947 werd de productie opgestart en tot 1996 is er olie gewonnen. Vervolgens lag de productie tot 2011 stil, omdat de olie te stroperig was en niet economisch te winnen. Sinds 2011 wordt enhanced oil recovery toegepast, zodat er de komende 25 jaar nog olie uit het veld kan worden gehaald. Hiertoe wordt superheated droge stoom van driehonderd graden Celsius in het veld geïnjecteerd. De olie stroomt beter door de hoge temperatuur en de verhoogde druk in het veld. De aardolie gaat via ondergrondse pijpleidingen naar de raffinaderij van BP in het Duitse Lingen. Het productiewater gaat als injectiewater via een ondergrondse leiding van in totaal bijna zeventig kilometer naar de waterinjectielocaties in Twente, waar het in lege aardgasvelden wordt gepompt.

Pipe-in-pipe Omdat het probleem grootschaliger was dan het repareren van een enkele lekkage, moest een andere oplossing worden bedacht om de leiding snel weer operationeel te krijgen en de olieproductie op te starten. Het staken van de olieproductie betekende immers een grote inkomstenderving voor de NAM. Het leggen van een nieuwe leiding zou veel overlast voor de omgeving veroorzaken.

Bovendien zou het vergunningentraject jaren in beslag kunnen nemen.

Na de opties te hebben overwogen, koos NAM ervoor een ‘pipe-in-pipe’-oplossing toe te passen. Over de hele lengte van de injectiewaterleiding is een flexibele buis door de bestaande stalen pijp getrokken. Het consortium aQuaintance (een joint venture van Engie Services, Tebodin en A.Hak Leidingbouw), sinds zo’n vijftien jaar verantwoordelijk voor een deel van de landelijke onshore-projecten van de NAM, werkte voor deze oplossing de haalbaarheid en de technische toepasbaarheid uit.

Pipe-in-pipe-oplossingen zijn op zich niet nieuw. In de offshore worden leidingen wel vaker op deze manier gerepareerd. Maar de lengte, 45 kilometer, en het feit dat er veel bochten in de buis zitten, maakten het project wat complexer.

Dit gegeven, gecombineerd met de wens dat het project snel moest worden opgeleverd en zo min mogelijk overlast aan omwonenden moest geven, zorgden ervoor dat aQuaintance diverse technische innovaties heeft toegepast. ‘Om te beginnen bij het soort leiding dat is gebruikt. Er is gekozen voor een flexibele HDPE-buis van het Amerikaanse bedrijf Flexsteel. De buis is met koolstofstalen strips versterkt en kan drukken tot 150 bar aan’, vertelt Ids Bakker, projectmanager bij aQuaintance en Tebodin.

PETROCHEM 11 - 2016 22

PET11 P NAM.indd 22

25-10-16 16:40

FOTO’S: ACQUAINTANCE

Kabel en lier Doordat er een aantal bochten zit in het traject waarover de buis loopt, komen er grote krachten op de nieuwe buis te staan als deze in de bestaande leiding wordt gebracht. ‘Om overlast zoveel mogelijk te beperken, was het voor ons zaak om zo lang mogelijke lengtes in één keer in te brengen. Om dit te bereiken, hebben we in het voortraject veel verschillende ideeën de revue zien passeren.

We hebben gekeken of het mogelijk was om water in de leiding te brengen, waardoor de buis drijvend naar binnen kon worden gebracht. We hebben onderzocht of het gebruik van rollagers of kleine treintjes de juiste oplossing was. Of dat de buis eventueel de leiding kon worden ingeblazen. Uiteindelijk is ervoor gekozen om de flexibele buis er met een kabel en lier in te trekken’, aldus Bakker.

Maar de bochten in de buis maakten van het project een uitdaging. ‘De wrijvingsgetallen waren onbekend en vooral de scherpe bochten zorgden voor wat hoofdbrekens. Zelfs de Universiteit Twente kon ons geen uitsluitsel geven’, zegt Wim Uiterwijk, constructiemanager van aQuaintance. ‘Daarop hebben we zelf een testopstelling gemaakt, waarin we de situatie konden nabootsen. We hebben een stalen buis met bochten gemaakt, waardoor we dertig meter flexibele buis hebben getrokken. De

Bakker: ‘De trekkracht is continu geregistreerd om te voorkomen dat het maximum werd bereikt.’ wrijvingsgetallen, voortkomend uit de tests, kwamen overeen met de theorie.

Daaruit hebben we modellen opgesteld en hebben we bepaald waar de putten moesten komen.’

Op het tracé van 45 kilometer zijn zestig putten gemaakt. De leiding is van put naar put doorgetrokken. Een bijkomend feit was het bochtige traject dat de trekkabel moest afleggen. ‘Het risico ontstaat dan dat de kabel de bestaande buis doorsnijdt. We hebben een kabel gekozen met een slag in de lengte van de kabel, die het minste slijtage veroorzaakt’, legt Bakker uit.

Koppelstukken Om een zo lang mogelijke treklengte te krijgen, is ook een smeermiddel aangebracht dat de glijweerstand vermindert tijdens het intrekken. ‘Hiervoor is een nieuwe machine ontwikkeld, die tot twee kilometer smeermiddel kan aanbrengen’, vertelt Bakker. Ook de koppelstukken zijn innovatief. ‘De leiding wordt geleverd in stukken van 185 meter en wordt met koppelingen aan elkaar gezet, die ook goed bestand moeten zijn

tegen alle krachten. De koppelingen zijn beschermd met een speciaal ontwikkelde mantel, het vulmateriaal is polyurethaan met een korte uithardingstijd. Hierdoor kunnen ze snel worden gemonteerd.

Iedere leidingsectie is na het intrekken met water op 120 bar getest.’

Maximale trekkracht In Nederland gelden voor dergelijke operaties hoge kwaliteitseisen. ‘Het ontwerp en de uitvoeringsmethode moesten voldoen aan de NEN3650 en API17J-normen. Dat vraagt een onderbouwing met berekeningen die laten zien hoeveel kracht er op de leiding wordt uitgeoefend tijdens het intrekken en als de leiding in bedrijf is. De uitvoeringsmethode is uitgebreid getest en we hebben voorspellende rekenmodellen ontwikkeld voor de optredende krachten. Tijdens de uitvoering is de trekkracht continu geregistreerd om te voorkomen dat het maximum werd bereikt’, legt Bakker uit.

Het consortium zocht de limieten op van wat technisch mogelijk is. ‘Er is niets onderschat, we hebben de wrijving zelfs overschat. Maar het is beter om hierin PETROCHEM 11 - 2016 23

PET11 P NAM.indd 23

25-10-16 16:40

Setting Standards

THIS IS SAVING TIME Flared Cone Connection

De nieuwe generatie contactvrije flowmeters voor gassen en vloeistoffen

Betrouwbare buisverbinding Betere prestaties Enorme tijdbesparing

Parker introduceert haar nieuwe FCC technologie: De “Flared Cone Connection”.

 Toepasbaar op vrijwel elke flow applikatie

Deze nieuwe, zeer betrouwbare buisverbinding

 Geen drukval in de leiding dus u bespaart op energiekosten

betere prestaties, maar vooral een enorme

 Geen shutdown meer, het proces wordt niet onderbroken

voor een werkdruk tot 1550 bar en zorgt ervoor

 Geen signaal verloop dus geen kosten voor calibratie

betrouwbare manier flink wordt versneld.

biedt systeemontwerpers en installateurs tijdbesparing. Het FCC systeem is ontworpen dat het assemblageproces op een veilige en

 Breed meet bereik van 0 m/s tot 35 m/s Flexim Instruments Benelux BV Tel.: +31(0)10 24 92 333 www.flexim.com benelux@flexim.com

parker.nl

0168Petrochem_FCC_08112016.indd 1

PET11 Advertenties.indd 24

21-10-16 09:05

25-10-16 16:13

PROJECT

een beetje conservatief te zijn, dan dat je in het veld moet stoppen omdat je de maximale trekkracht hebt bereikt.

Omdat het intrekken van de buis nieuw voor ons was, moesten we goed voorbereid zijn op unknown unknowns’, aldus Versteegt. ‘Dankzij alle data uit dit project, zijn onze rekenmodellen verbeterd en durven we in de toekomst wel langere treklengtes aan’, voegt Bakker toe.

Hoewel het projectteam tijdens de uitvoering zag dat de treklengte nog niet aan zijn maximum zat, was het niet mogelijk deze te verlengen. Bakker: ‘Je werkt in serie. Als je één put verplaatst, verschuift ook de rest van de putten. De plaats van de zestig putten lag van tevoren vast. Je hebt een afspraak met landeigenaren en andere betrokkenen, dat kun je niet zomaar veranderen. Doordat de kracht op de buis in de bochten een stuk lager was dan we aanvankelijk dachten, konden we op een paar plekken wel een put overslaan en meteen doortrekken tot de volgende put.’

Bijscholing Tijd was de rode draad in dit project.

Vertraging heeft het project niet opgelopen, zeggen de betrokkenen. Versteegt noemt een heel concreet voorbeeld van een maatregel die tijdswinst heeft opgeleverd. ‘We besloten bepaalde mensen bij te scholen, zodat ze ook inzetbaar waren op andere werkzaamheden binnen een ploeg. Dat zorgde ervoor dat de ploegen efficiënter werkten. Als zoiets per put een winst van een uur oplevert, zorgt dat met zestig putten voor veel winst. In zo’n serieel project heeft één optimalisatie zestig keer effect.’

Projectteam Dat het project zo soepel verliep was volgens de drie heren vooral te danken aan het team. ‘We hebben er veel energie in gestoken om alle neuzen dezelfde kant op te laten wijzen en we spraken binnen een dag dezelfde taal. Alle partijen wilden er een succes van maken.

Voor Flexsteel was het de eerste keer dat ze zo’n groot project voor Shell/ NAM deden. Voor ons als aQuaintance was het een belangrijk, groot project.

Hak heeft haar meest ervaren (hoofd)

Versteegt: ‘In zo’n serieel project heeft één optimalisatie zestig keer effect.’ uitvoerders ingezet, Tebodin zijn meest ervaren pipeline-engineers, de mensen van NAM waren heel praktijkgericht.

En ook Engie, dat zorgde voor de aansluitingen aan het begin en eindpunt, had de juiste technici ingezet. Er is heel bewust gekozen om bepaalde mensen in te zetten in dit project’, aldus Uiterwijk.

De samenwerking met het Amerikaanse team van Flexsteel verliep ook buitengewoon soepel. ‘Dat was toch een onbekend gegeven. Het is een partij waarmee we nog nooit hadden samengewerkt. Het is moeilijk om vooraf een inschatting te maken over hoe dat gaat verlopen.’

Juiste man Hoewel de pipe-in-pipe minimaal twintig jaar meekan, is dit voor de NAM geen definitieve oplossing voor het injectiewater. De doorsnede van de injectiewaterleiding is gereduceerd van achttien tot acht inch. ‘De capaciteit van de leiding is met de pipe-in-pipe-oplossing ongeveer een kwart van de originele leiding.’ De productie zal wel lager zijn dan in de afgelopen jaren, maar toch niet tot een kwart worden gereduceerd. Wel werd de capacititeit van de oude buis al niet volledig benut. ‘We zullen daarbij de put laten produceren die op dat moment het meeste olie levert.’ NAM heeft een injectievergunning tot 2021. In die tijd onderzoekt de onderneming of er alternatieven zijn voor productiewater-

injectie. ‘We moeten iedere zes en tien jaar kijken of de huidige stand van de techniek het toestaat om water milieuvriendelijker te verwerken.’

Er is momenteel vanuit de regio behoorlijk wat tegenstand tegen de waterinjecties. Hoewel het protest zich richt tegen de waterinjecties en niet zozeer tegen dit project, werd de tegenstand wel gevoeld.

‘We hebben geen vertragingen opgelopen door protesten van tegenstanders van de waterinjecties. Ook al werd er vooraf wel gedreigd met wegversperringen en dergelijke om het werk tegen te houden’, vertelt Uiterwijk.

Een sterk punt in dit project was het inhuren van personeel en equipment bij lokale bedrijven. Het voordeel hiervan was dat zij de lokale situatie het beste kennen. NAM had daarnaast één gezicht, Marten Lambers, voor het contact met de landeigenaren en andere lokale stakeholders. Dat is iemand die uit deze regio komt en de lokale omgeving en sentimenten als geen ander kent.

Er is veel lof van de drie heren voor hem.

‘Hij heeft ervoor gezorgd dat alle vergunningen op tijd in orde kwamen en dat we toegang kregen tot alle percelen waarop we moesten werken. Hij spreekt alles af op basis van vertrouwen: een man een man, een woord een woord. Dat heeft gewerkt. Hij was echt de juiste man op de juiste plaats.’ ■

PETROCHEM 11 - 2016 25

PET11 P NAM.indd 25

25-10-16 16:40

MASTERS OF INDUSTRY

Flexibiliteit voorwaarde voor succes elektrochemie Elektrificatie van de chemie staat nog in de kinderschoenen, maar onze kennis over de mogelijkheden groeit. Dat geldt ook voor de behoefte, omdat elektrochemie nieuwe duurzame circulaire processen mogelijk maakt.

‘Er liggen kansen, maar hoe en waarvoor kunnen we deze techniek zo efficiënt mogelijk inzetten binnen de industriële chemie?’, was de vraag die Rob Stikkelman van de TU Delft behandelde tijdens een goedbezochte editie van Masters of Industry, georganiseerd vanuit het Duurzaam Geproduceerd platform in samenwerking met VoltaChem.

Laura van der Linde/Wim Raaijen

Op termijn kunnen grote delen van de chemische industrie worden gevoed met duurzaam opgewekte elektriciteit. Goedkope en makkelijk verkrijgbare producten, zoals lucht, water en zonlicht of grondstoffen als zout of bioafval, worden dankzij elektrificatieprocessen omgezet naar meer kostbare eindproducten. Deels gebeurt dat nu al, denk bijvoorbeeld aan de elektrolyse van zout tot chloor, de productie van siliciumcarbide uit zand en cokes, het zuiveren van zink of het produceren van aluminium uit aluin.

Vaak zijn voor de bestaande elektrochemische processen ook geen goede alternatieve routes. Maar wat zijn de kansen voor stoom of zelfs grondstoffen voor de basischemie, die al sinds jaar en dag uit fossiele grondstoffen worden gemaakt?

De mogelijkheden van elektrificatie van de chemie lijken eindeloos.

Power-to-X Hoe het werkt, wordt steeds meer bekend. Met elektriciteit kan proceswater worden opgewarmd, maar ook kan via elektrolyse waterstof uit water worden verkregen, dat vervolgens ook nog kan reageren met CO2 of bijvoorbeeld stikstof uit de lucht. Op die manier is synthetisch aardgas, methanol, ammoniak en nog veel meer te maken. Om deze elektrochemische processen samen te vatten, is de kreet ‘Power-to-X’ bedacht. Hierbij is X een equivalent voor

MASTERS OF INDUSTRY Deze editie van Masters of Industry werd georganiseerd vanuit het Duurzaam Geproduceerd platform in samenwerking met het Shared Innovation Program VoltaChem, een initiatief van TNO, ECN en Topsector Chemie. Lees ook het whitepaper ‘Electrification offers chemistry a sustainable and profitable future’ op www.voltachem.com/whitepaper.

Kijk voor aankomende bijeenkomsten en programma op www.mastersofindustry.nl

bijvoorbeeld heat, chemicals, specialties, hydrogen of eat. De vrij in te vullen ‘X’ onderstreept de diversiteit aan mogelijkheden. Door middel van elektrificatie kan elektriciteit, die duurzaam is opgewekt, worden gebruikt om chemische processen efficiënter en duurzamer te maken. Elektrificatie kan bijvoorbeeld worden ingezet om overschotten duurzaam opgewekte energie om te zetten in warmte, brandstoffen of chemicaliën.

Flexibiliteit Flexibiliteit is volgens Rob Stikkelman van de TU Delft een voorwaarde wanneer de industrie zich bezig gaat houden met elektrificatie van de chemie. ‘Er zijn binnen de hele keten veel factoren die meespelen. Kijk bijvoorbeeld naar de beschikbare bronnen. De variabiliteit van kolen en aardgas is groot, maar dit zijn geen duurzame grondstoffen. We moeten ook rekening houden met de beperkingen van processen, maar wellicht kunnen we in de toekomst bepaalde beperkingen of onmogelijkheden omzeilen. En tot slot de vraag vanuit de markt naar een eindproduct of technologie.

Ook die is variabel. Een voorbeeld: tot op heden is CO2 een minder wenselijk eindproduct, maar dit gaat veranderen.

CO2 kan als grondstof gaan dienen voor methanol zodat het kan worden gebruikt als grondstof voor de chemie of brandstof voor auto’s.’

Wie gaat investeren in elektrochemie moet rekening houden met vele variabelen en toekomstige ontwikkelingen.

‘Het is belangrijk om in beeld te hebben welke waarde hoort bij een bepaalde investering. Weet wat je ‘margin tipping price’ is om tijdig te kunnen omschakelen naar bijvoorbeeld een andere ‘Powerto-X’. Als de prijs interessant is, kun je zelfs schakelen naar energielevering, door

PETROCHEM 11 - 2016 26

PET11 R elektrificatie.indd 26

25-10-16 16:52

FOTO: NUON

bijvoorbeeld weer elektriciteit te produceren’, luidt het advies van Stikkelman.

Zoals het plan van Nuon om in de Eemshaven overschotten duurzaam opgewekte energie op te slaan in ammoniak, om daar de elektriciteitscentrale mee te stoken op het moment dat er meer vraag is naar elektriciteit. Volgens Geert Laagland van Nuon ligt daar ook de focus op. Topman Gert-Jan de Geus van kunstmestfabrikant OCI Nitrogen zou ook wel raad weten met de ammoniak. ‘Het is een interessante grondstof voor de chemie, en zeker voor het kunstmest van OCI. Het is zonde om het meteen weer op te fikken.’ Wellicht dat de markt straks kan bepalen waar bijvoorbeeld ammoniak voor wordt ingezet. ‘Als Nuon meer kan verdienen aan ammoniak als grondstof voor de chemie, zal ze dat heus wel overwegen’, was een mening uit de zaal.

Vraag naar elektriciteit Een wat onbekender voorbeeld van een nieuwe toepassing van duurzaam verkregen elektriciteit is het gebruik voor de

voedingsindustrie. Power-to-eat dus. Zo is in China een proef gaande om op grote schaal voedsel te kweken in ruimten waar geen zonlicht komt. Aangeslagen elektronen in atomen kunnen worden omgezet naar fotonen om de plantjes toch te kunnen voorzien van het benodigde licht. Er is dan ook minder water nodig en een vierkante meter kan maximaal worden benut omdat deze techniek het toestaat dat de plantjes (torenhoog) worden opgestapeld.

In het debat na het college van Stikkelman gaf Jaap Bolhuis van Siemens aan dat vooral de vraag naar opslag van energie de komende tijd groeit, omdat er steeds meer overschotten zullen zijn.

‘Niet alleen om pieken af te toppen en om stabiliteit in het net te bewerkstelligen - flink investeren om te profiteren van minimale winst die dit oplevert, doe je niet - maar vooral door innovaties op het gebied van elektrificatie. Die zijn interessant. Daarom zijn we vier jaar geleden begonnen met de ontwikkeling en productie van elektrolyzers.

Die ontwikkeling is razendsnel gegaan

HET NIEUWE PRODUCEREN Staan we aan de vooravond van een nieuwe industriële revolutie? Innovatieve circulaire processen, nieuwe technologie om nauwkeuriger, veiliger en met veel meer inzicht te produceren en andere zienswijzen op bijvoorbeeld efficiëntie, verantwoordelijkheid en duurzaamheid bieden in ieder geval voldoende voedingsbodem voor significante veranderingen. Het Nieuwe Produceren volgt ontwikkelingen en innovaties die mogelijk een verandering van tijdperk inluiden.

en we hebben een enorme leercurve doorgemaakt.’ Volgens Bolhuis wordt de capaciteit van elektrolyzers steeds groter en de prijzen per megawatt lager. Daardoor word en de investeringskosten van elektrochemische installaties steeds lager.

‘Een analogie met de wet van Moore? Ja, ik denk dat je die vergelijking wel kan maken. Capaciteit neemt net als bij computergeheugen toe en de kosten dalen.’

Openstaan voor mogelijkheden Ook bij energiebedrijf Eneco wordt met veel belangstelling gekeken naar de elektrochemie. Eneco bewandelt onder andere de weg van power-to-heat. Wil Ligthart: ‘In de opslag van elektriciteit in ‘warmte’ ligt veel potentie. We staan als energiebedrijf dicht bij de energiestromen en we onderzoeken welke andere rol voor ons van toegevoegde waarde kan zijn. Daarnaast willen we graag iets doen aan het terugdringen van de CO2-uitstoot.’ Met name de klassieke rolverdeling tussen de elektriciteitssector en bijvoorbeeld de chemie lijkt te gaan veranderen. Steeds meer bedrijven kijken tegenwoordig industriebreed om kansen te ontdekken of om door middel van samenwerking de kosten te reduceren of duurzamer te kunnen produceren.

Stikkelman: ‘Goed dat die bereidheid er tegenwoordig is! We hebben bijvoorbeeld een negatief beeld van de raffinaderijen, maar we moeten ons beseffen dat daar veel kennis zit. Als we die kennis weten te ontsluiten en weten te binden aan andere productieprocessen, dan valt er veel te winnen.’ ■ PETROCHEM 11 - 2016 27

PET11 R elektrificatie.indd 27

25-10-16 16:52

PROJECTEN

CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

De BASF-groep investeert wereldwijd vijfhonderd miljoen euro in een nieuwe technologie voor de productie van superabsorbers. De Antwerpse fabriek is als eerste aan de beurt om de bestaande installatie aan te passen aan de nieuwe technologie.

Lees meer hierover in Petrochem 4, 2016

Opdrachtgever: Inovyn Waar: Antwerpen/Lillo Investering: onbekend Afronding: 2017

Inovyn, een 50/50-joint venture van Solvay en Ineos, investeert in een kaliumhydroxi­de (KOH) productie-eenheid in Antwerpen/Lillo. De nieuwe eenheid krijgt een capaciteit van 160 kiloton KOH en zal in 2017 in gebruik worden genomen

Opdrachtgever: Kuraray Waar: Antwerpen Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Het Japanse Kuraray breidt in Antwerpen de capaciteit voor de kunststof EVOH (handelsnaam EVAL) uit met 11.000 ton per jaar. Verwacht wordt dat de nieuwe eenheid eind 2016 kan worden opgestart. Het gaat om een investering van bijna zestig miljoen euro.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse chemiebedrijf Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe productie-installaties zouden operationeel moeten zijn in het tweede kwartaal van 2018.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: half 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe productie-installatie voor kunstmest. De nieuwe installatie krijgt een capaciteit van 660.000 ton per jaar. De bouw van de nieuwe plant is in 2015 begonnen. De verwachting is dat de installatie halverwege 2017 klaar is voor gebruik.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 170 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert 170 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek. Deze zal eind 2017 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 27,2 miljoen euro Afronding: derde kwartaal 2017

Yara in Sluiskil investeert 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum. Het oude laadgebouw dateert uit 1929. In het nieuwe laadgebouw worden de ureumkorrels aan- en afgevoerd, gezeefd, gewogen en ontstoft. In het derde kwartaal van 2017 moet het nieuwe laadgebouw operationeel zijn.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: half 2017

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrij-komen bij de staalproductie. Verwacht wordt dat de productie van bio-ethanol halverwege 2017 begint.

PETROCHEM 11 - 2016 28

PET11 K projecten.indd 28

25-10-16 16:41

Opdrachtgever: ERS Waar: Antwerpen Investering: 3,7 miljard euro Afronding: 2020

Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in een productie-eenheid voor groene ammoniak en groen ureum in Antwerpen. Als de plannen doorgaan, kan de fabriek vanaf 2020 jaarlijks 3,5 miljoen ton afvalgrondstof verwerken tot 1,2 miljoen ton groene ureum en 645.000 ton groene ammoniak.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2018

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast. Naar verwachting is de installatie medio 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 60 miljoen euro Afronding: eind 2016

Neste investeert zestig miljoen euro in een installatie voor de productie van biopropaan op haar Maasvlakte-site. De installatie moet eind 2016 in productie zijn. De totale verwachte productie van de installatie zal rond de dertig- tot veertigduizend ton per jaar zijn.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

PETROCHEM 11 - 2016 29

PET11 K projecten.indd 29

25-10-16 16:41

2017

THE AWAREHOUSE | SCHERPENZEEL | 20 JANUARI

[Sav e th

e da te]

HET NIEUWE PRODUCEREN www.duurzaamgeproduceerd.nl/congres 161014 Halve pagina DGP17.indd 1

14-10-16 16:47

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET11 Advertenties.indd 30 _advA5_www_petrochem.indd 43

25-10-16 01-06-16 16:13 12:55

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade van de Rotterdamse raffinaderij die het bedrijf in 2015 overnam van Kuwait Petroleum. Het geld wordt allereerst besteed aan projecten om het productieproces energiezuiniger te maken. Omdat energiebesparing geen hoge prioriteit had bij Kuwait Petroleum verwacht Gunvor dat de energie-efficiëntie van de raffinaderij in de komende drie jaar met zeker dertig procent kan worden verbeterd. Daarnaast besteedt het bedrijf het geld aan projecten om meer en betere brandstoffen te kunnen produceren. Zo wil het bedrijf nafta bewerken tot producten met een hoog octaangehalte, die vervolgens als grondstof voor autobrandstoffen kunnen dienen.

Met een capaciteit van 88 duizend vaten olie per dag is KPE de kleinste van de vier raffinaderijen in Rotterdam. In 2006 werd hij in de verkoop gezet. Toen een deal met Lukoil bijna rond was, besloot Kuwait Petroleum om de raffinaderij toch niet te verkopen. Vier jaar geleden kwam het bedrijf met investeringsplannen van meer dan een miljard euro. Twee jaar geleden maakte Kuwait Petroleum bekend dat die plannen niet doorgingen en dat het de raffinaderij opnieuw in de verkoop zette. De kans dat de raffinage-activiteiten zouden stoppen en de locatie tot olieterminal zou worden omgebouwd werd daarmee reëel. Met de overname door Gunvor is de sluiting afgewend.

Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar bestaande Europese netwerk. Het concern heeft ook raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland). Met de smeermiddelen is Gunvor gestopt. Gunvor richt zich in Rotterdam vooral op flexibiliteit. In de afgelopen maanden heeft de raffinaderij meerdere soorten olie verwerkt tot producten die de traders in het kantoor in Genève goed kunnen verhandelen.

Lees meer over de overname van en plannen met de raffinaderij in Petrochem 1, 2016

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: begin 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via twee grote projecten: OPTARA en ROG. OPTARA betreft een uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid. ROG is een project om de waardevolle koolwaterstoffen die de raffinaderij in haar gasnetwerk heeft, te valoriseren.

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: ITC Rubis Terminal Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

ITC Rubis Terminal bouwt in Antwerpen veertien nieuwe opslagtanks op de site op de Linkeroever. Daarmee krijgt het bedrijf er 45.500 kubieke meter opslagcapaciteit voor chemicaliën bij. De nieuwe tanks worden in 2016 in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2016

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de tweede helft van 2016 operationeel zijn.

Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

PETROCHEM 11 - 2016 31

PET11 K projecten.indd 31

25-10-16 16:41

De meest betrouwbare en accurate standmelder voor handbediende gate en globe valves De nieuwe Valve Position Indicator geeft alleen een signaal door als uw afsluiter echt open of dicht is. VPI is Atex gecertificeerd voor zone 1, geschikt voor bestaande en nieuwe afsluiters en kan worden gebruikt met bijna elk type switch of sensor.

PET11 Advertenties.indd 32

Vraag nu een gratis proefperiode aan of spreek af voor een demo! www.netherlocks.com/petrochem of bel 0172 471 339

25-10-16 16:13

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in fases uit. De eerste fase bestaat uit zes tanks van 4.000 kubieke meter, twee tanks van 1.200 kubieke meter en zes van 1.500 kubieke meter. Deze eerste fase is gereed in oktober 2016. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid.

Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

Opdrachtgever: Noord Natie Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2016

Noord Natie Terminals bouwt naast de bestaande opslagterminal in Antwerpen 32 nieuwe tanks. In totaal komt er negentigduizend kubieke meter opslagcapaciteit voor vloeistoffen bij. De eerste opslagtanks worden naar verwachting medio 2016 in gebruik genomen.

UTILITIES Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een vijfentwintig kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie (tot 10 ppm).

Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers.

Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw van het Diesel Common Carrier System begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

De ondergrondse pijpleiding kan in de bestaande corridor worden aangelegd, waarna alle terminals erop kunnen aansluiten. Het Havenbedrijf verwacht zo’n twaalf aansluitingen te kunnen maken. Het is de bedoeling dat op meerdere punten tegelijkertijd diesel in de pijpleiding kan worden gepompt of er juist aan kan worden onttrokken. Diesel kan dus in allerlei richtingen worden getransporteerd. Om daarbij de druk in de leiding op peil te houden, is hightech automatisering en meet- en regelapparatuur nodig. Uit een haalbaarheidsstudie is gebleken dat het plan technisch haalbaar is met een relatief eenvoudig te opereren systeem.

De voordelen van de pijpleiding zijn volgens het Havenbedrijf duidelijk. De leiding maakt snellere levering van diesel aan alle betalende partijen van alle opslagterminals en raffinaderijen in Rotterdam mogelijk. Bovendien kunnen partijen sneller reageren op veranderende marktomstandigheden en neemt de pijpleiding logistieke barrières en vertragingen weg. Ook is deze vorm van transport veiliger en het vereenvoudigt de aan- en verkoop van dieselbrandstoffen in Rotterdam.

Opdrachtgever: Praxair Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2016

Praxair heeft zijn tweede luchtscheidingsfabriek in de haven van Antwerpen opgestart.

De luchtscheider heeft een capaciteit van 1.300 ton per dag. De levering van zuurstof en stikstof is al vastgelegd in langetermijncontracten. De nieuwe fabriek produceert ook vloeibare zuurstof, stikstof en argon voor onder andere de chemische en farmaceutische industrie in België en Nederland.

Tegelijkertijd breidt Praxair ook zijn pijpleidingsysteem voor zuurstof en stikstof in Antwerpen uit. Deze werkzaamheden zijn naar verwachting eind 2016 klaar.

Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PETROCHEM 11 - 2016 33

PET11 K projecten.indd 33

25-10-16 16:42

110 BAR GEMOEDSRUST, ALSTUBLIEFT Veiligheid, kwaliteit en duurzaamheid zijn niet altijd in eenheden te vatten. Als onafhankelijke inspectieen keuringsinstantie leveren wij o.a. diensten op het gebied van NDO, drukapparatuur keuringen, elektrotechnische keuringen en lifting.

U mag gerust zijn.

Vinçotte vinkt het voor u af.

Veiligheid, kwaliteit en milieuvriendelijkheid Met onze inspecties, testing, certificatie en opleidingen bieden wij alle oplossingen onder één dak om u en uw omgeving veiligheid, duurzaamheid en kwaliteit te garanderen en te zorgen dat uw investeringen renderen.

vincotte.nl // volg ons

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste!

Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

Anzeige 190x130.indd 1

PET11 Advertenties.indd 34

25.02.14 14:14

25-10-16 16:13

AGENDA SEMINAR / CURSUS / MASTERCLASS Ki<|MPi www.kicmpi.com

EMISSIEDETECTIE - DE NIEUWSTE METHODIEKEN EN NORMEN Het wordt steeds belangrijker: lekvrije installaties en fabrieken met minimale emissies die voldoen aan de wettelijke eisen. In dit seminar wordt een technisch overzicht gepresenteerd van de technieken die beschikbaar zijn en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Wat zijn de huidige normen en welke richting gaan we als industrie naar toe?

17 november 2016 BioBase Europe Training Center, Terneuzen

Industrielinqs pers en platform www.mastersofindustry.nl

MASTERS OF INDUSTRY: PLANTMANAGEMENT Kemira is een Fins bedrijf dat producten maakt voor de behandeling van industriewater, onder meer voor de papierindustrie, de olie- en mijnindustrie, en het zuiveren van water van gemeenten. Met zijn team heeft Plant Manager of the Year 2016 Jeroen van Woerden een proces ingezet waardoor de site veiliger is geworden, een prettigere werkomgeving heeft gekregen en die efficiënter is. Daarnaast heeft het management gezocht naar nieuwe partners om de site te ontwikkelen. Mede hierdoor durfde het moederbedrijf Kemira het aan om weer te investeren in Rotterdam.

21 november 2016 Kemira, Rotterdam-Botlek

DuPont Sustainable Solutions consultingservices.dupont. com/SafetyDayBenelux-201611

WORKSHOP ‘VEILIGHEID IS MIJN VERANTWOORDELIJKHEID’ Vooral mensen zijn de bron van veiligheidsincidenten en ongelukken in organisaties. Dat vraagt om een duurzame verandering in het veiligheidsbewustzijn en de veiligheidsprestaties van medewerkers. Deze workshop geeft u inzicht in hoe u uw veiligheidsstatistieken aanzienlijk kunt verbeteren en de mogelijkheid om te netwerken met collega’s van toonaangevende bedrijven in de Benelux.

18 november 2016 Van der Valk Hotel Princeville, Breda

CONGRES / BEURS / EVENEMENT DMG Events www.theeagc.com

EUROPEAN AUTUMN GAS CONFERENCE EAGC will continue to explore micro commercial, strategic and political influences which are driving the EU Natural Gas and LNG agenda, such as the critical drivers for supply diversification and the immediate term security of demand opportunities. A number of key European and International industry stakeholders will be present.

14 - 16 november 2016 World Forum, Den Haag

Mikrocentrum www.precisiebeurs.nl

PRECISIEBEURS 2016 De Precisiebeurs is het trefpunt voor precisietechnologie, mechatronica en fijnmechanische technologie en richt zich op precisietechnologie van micron tot nanometergebied. De precisietechnologie wordt ingezet voor vele branches zoals: semiconductor, health care, energie, life science, automotive, aerospace etc.

16 - 17 november 2016 NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven

Management Producties www.havenconferentie.nl

NATIONALE HAVENCONFERENTIE Het zijn uitdagende tijden voor de havens en hun bedrijven, de concurrentie is groot. Wat zijn de businesskansen voor de havens op de korte en middellange termijn? Wat zijn groeimarkten en waar kunnen we intensiveren? Kortom, hoe ziet de kansenkaart voor de Nederlandse havens eruit? Met sprekers van o.a.

Maersk Line, AkzoNobel, Huntsman, Havenbedrijf Rotterdam en het ministerie van Infrastructuur & Milieu.

6 december 2016 De Remise, Den Haag

Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen (SKAO) www.skao.nl

INNOVATIEBIJEENKOMST CO2-PRESTATIELADDER Het aantal deelnemers aan de CO2-Prestatieladder is de afgelopen jaren enorm gegroeid en steeds meer opdrachtgevers zetten de Prestatieladder in bij aanbestedingen. Tijdens de innovatiebijeenkomst presenteren opdrachtgevers en bedrijven ideeën die kunnen zorgen voor meer onderscheidend vermogen in aanbestedingen en die de betrokkenheid van opdrachtgevers en bedrijven bij CO2-reductie in projecten vergroot. Ook het versterken van de dialoog tussen opdrachtgever en opdrachtnemer komt aan bod.

9 december 2016 LEF Future Center Rijkswaterstaat, Utrecht

PETROCHEM 11 - 2016 35

PET11 H agenda.indd 35

25-10-16 16:44

BRUG VAN BIOCOMPOSIET OP CAMPUS TU EINDHOVEN Op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) kan iedereen sinds eind oktober over een voetgangersbrug lopen die volledig van biocomposiet is gemaakt. Deze veertien meter lange ‘biobrug’ is gemaakt op basis van hennep- en vlasvezels. Met deze brug willen de initiatiefnemers de potentie aantonen van biocomposiet als een duurzaam alternatief voor bestaande milieubelastende constructiematerialen.

Studenten van onder andere TU/e, TU Delft en van ROC’s uit de regio Eindhoven hebben de brug gebouwd over de Dommel. Vezels van hennep en vlas vormen de basis voor het brugmateriaal. Om het biocomposiet te ontwikkelen werden de vezels om een kern van biologisch PLA-schuim (polymelkzuur) geplakt. Vervolgens is met behulp van een vacuüm een biohars in de vezelpakketten gezogen, wat na uitharden de zeer sterke brugligger opleverde.

De bedoeling is dat de ‘biobrug’ een jaar blijft liggen. Achtentwintig sensoren in de brug zullen de doorbuiging gaan meten. ‘Er zijn wel eerder bouwprojecten geweest met biomaterialen, maar nooit eerder ging het om een dragende constructie volledig van biomaterialen’, aldus TU/e-onderzoeker en projectleider Rijk Blok. ‘Met dit experiment hopen we veel te leren over het gedrag van het biocomposiet over langere termijn. Met het gebruik van biocomposiet in constructies verminderen we onze afhankelijkheid van eindige fossiele grondstoffen en komen we een stap dichterbij de circulaire economie waarbij producten en grondstoffen hergebruikt worden.

Op termijn verwacht ik dat we zulke materialen ook steeds meer in gebouwen gaan zien.’

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: MALMBERG

Rental

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: TU/E

INNOVATIE

VAKMENSEN UIT DE HAVEN GAAN DIGITAAL MET LEERPLATFORM Innovatieplatform iTanks, onderzoeksbureau TNO en uitgeverij Malmberg hebben SAM ontwikkeld, een digitaal, interactief leerplatform. SAM gaat ervoor zorgen dat werknemers in de haven continu leren over veilig werken. Het leerplatform biedt werkgevers bovendien inzicht en overzicht in de kwaliteit van haar personeel.

SAM is in co-creatie met managers health, safety, environment en quality (HSEQ) van bedrijven in de Rotterdamse haven ontwikkeld. Met SAM leren werknemers in de haven aan de hand van herkenbare visuele werksituaties, alles over veilig werken, de keuzes die zij kunnen maken en hoe ze zelf de veiligheid kunnen verbeteren. SAM toont levensechte werksituaties aan de hand van video, augmented reality en serious games en geeft een medewerker en het bedrijf inzicht hoe de voortgang verloopt van de veiligheidscompetenties per medewerker en het team.

Eind september zijn 180 medewerkers van 9 contractors actief aan de slag gegaan met SAM. In de pilot wordt er daadwerkelijk praktijkervaring mee opgedaan en wordt het platform in een feedback-loop aangepast aan de wensen van de gebruikers. Raffinaderijen en opslagbedrijven zijn positief over SAM en zien de ontwikkelingen met interesse tegemoet. Op 1 januari 2017 wordt de definitieve versie geïntroduceerd.

PETROCHEM 11 - 2016 36

PET11 G innovatie.indd 36

25-10-16 16:45

FOTO: VOLKERWESSELS

PROTOTYPE PLASTIC WEG IN DE MAAK VolkerWessels onderneming KWS, Wavin en Total kondigen een samenwerking aan om gezamenlijk het concept PlasticRoad te ontwikkelen om zo plastic wegen te kunnen bouwen als duurzaam alternatief voor de traditionele asfaltwegen.

Het PlasticRoad concept, in 2015 geïntroduceerd door KWS, zet gerecycled plastic afval om in lichtgewicht elementen. Deze elementen hebben een holle constructie die gebruikt kan worden als waterberging en als ruimte voor de doorvoer van kabels en leidingen. De prefab elementen zijn makkelijk te transporteren, aan te leggen en te onderhouden. Omdat ze licht van gewicht zijn kunnen de elementen eenvoudig op een zandondergrond worden geplaatst. Het doel is een weg te creëren met een kleinere ecologische voetafdruk dan een traditionele weg. Op het moment dat de elementen het einde van hun levensduur bereiken, kunnen ze worden gerecycled. Anne Koudstaal en Simon Jorritsma, de bedenkers van PlasticRoad: ‘Samen met Wavin en Total hebben we nu een enorme hoeveelheid aan kennis, ervaring en middelen waarmee we concrete stappen kunnen zetten in de ontwikkeling van PlasticRoad. We verwachten eind 2017 een eerste prototype te presenteren.’

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: MOURIK

EERSTE AUTONOME INWENDIGE BUNDELREINIGER GEPRESENTEERD Begin oktober presenteerde Mourik de Hydra Robotic Exchanger Cleaning, de eerste autonome inwendig bundelreiniger. Met het op de markt brengen van de Hydra 5 is er een snellere, veiligere en nauwkeuriger manier van bundelreiniging mogelijk. Nadat het apparaat is ingesteld – waarbij het eenmalige scannen van de pijpenplaat van de bundel en de verdere afstelling via een eenvoudig menu worden doorlopen – zal de Hydra de interne reiniging volledig zelfstandig uitvoeren. Vijf roterende lansen reinigen de bundel met een krachtige hogedrukstraal.

De Hydra bewaakt voortdurend de parameters.

Wordt een afwijking gedetecteerd, dan past het systeem de reinigingsmethode meteen aan. Het brein hierachter is de SCALAR-technologie. Hiermee is jarenlange ervaring in bundelreiniging gekoppeld aan de technologie van machine learning. Tijdens de reiniging verzamelt SCALAR informatie over de bundel, wat helpt om verder inzicht te krijgen in de conditie van de systemen. Een operator is over het algemeen ongeveer zeven seconden bezig met het positioneren van de lansen; de Hydra heeft hier anderhalve seconde voor nodig. Bovendien is de nauwkeurigheid veel groter en wordt geen enkel pijpje vergeten. Hiermee wordt de kans op schade aan de bundel geminimaliseerd.

Daarnaast is de doorlooptijd korter en zijn minder mensen nodig om de werkzaamheden uit te voeren. Demian De Wit, Mourik: ‘Een snellere doorlooptijd, betere efficiency en nauwkeurigheid betekenen een besparing van kosten. We willen ernaar toe dat er niet langer zowel een machinist als een operator nodig is. De Hydra kan door één persoon worden bediend.

Ook daar zit winst. Hiermee kunnen grote bundels worden gereinigd, bijvoorbeeld op raffinaderijen. Met een grote bundelreiniging betekent dit schaalvoordeel.’

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 11 - 2016 37

PET11 G innovatie.indd 37

25-10-16 16:46

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Verplaatsen van lasten wordt veiliger De VOMI-opleiding Veilig Verplaatsen van Lasten (VVL) is vernieuwd om beter aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk en bij te dragen aan het terugdringen van incidenten bij hijswerkzaamheden. Daarnaast is een nieuwe opleiding geĂŻntroduceerd: Begeleid Verplaatsen van Lasten (BVL). Uit onderzoek blijkt dat de inhoud van de opleiding VVL op verschillende punten afweek van praktijksituaties en dat er misverstanden bestonden over welke hijswerkzaamheden iemand met een VVL-diploma mag uitvoeren.

De vernieuwde opleiding is volledig afgestemd op de praktijk.

Zonnepark in Utrecht gelanceerd UMC Utrecht, Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht lanceerden 10 oktober samen het grootste oppervlak aan zonnepanelen in Utrecht. In totaal liggen er 8.000 zonnepanelen op een groot aantal daken in het Utrecht Science Park (USP). De drie organisaties zetten in op duurzame bedrijfsvoering en hopen een voorbeeld te zijn voor medewerkers en studenten. De 4.600 panelen op de UU, 2.400 zonnepanelen op het UMC en 1.000 op de HU produceren jaarlijks ongeveer 1,8 miljoen kWh duurzame stroom, vergelijkbaar met het elektraverbruik van 545 huishoudens.

Fosfaatterugwinning uit afvalwater Samen met Schiphol, KWR en Vewin heeft Evides Industriewater gedurende 2014/2015 uit het afvalwater van Schiphol duurzame kunstmest geproduceerd. Op de AWZI Schiphol is een demo-installatie in bedrijf geweest om te onderzoeken of het mogelijk was het fosfaat in de vorm van struvietkorrels uit het water op duurzame wijze terug te winnen en te hergebruiken.

Gedurende de proef is in totaal ongeveer 700 kilo struviet uit het afvalwater teruggewonnen. Het fosfaat is in september als meststof uitgereden op de velden van de luchthaven.

Bekijk alle partnerfilmpjes op petroplatform.petrochem.nl

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTĂ&#x20AC; ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Gerard Nieveen: Gerard@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET11 Platform.indd 38

25-10-16 16:54

‘EXPERTQU TES’ Als de industrie er niet in slaagt om voor medio november 2016 uitzicht te bieden op de besparing van 9 pJ in 2020, dan moet rekening gehouden worden met ingrijpen door de minister [Kamp, red.]. Op welke manier dat zal gebeuren, is nog niet bekend [...], maar een aanscherping van de wettelijke besparingsplicht lijkt voor de hand te liggen.’

Maaike de Wit, Conway & partners, in haar expertblog op Petrochem.nl

Je hebt mensen met specifieke vakkennis die op detailniveau de mogelijkheden van een installatie kennen en mensen die het grote plaatje zien. Zij zien dat tien procent meer investeren dertig procent meer rendement oplevert.’

John Schonewille, Stratt+ Industrial Management, over het verschil dat mensen kunnen maken in procesoptimalisatie in deze Petrochem.

Advanced manufacturing, onze volgende stap in procesoptimalisatie, richt zich op het toepassen van onder andere nieuwe sensoren, verdergaande automatisering van productie- en logistieke processen en beter gebruik van de beschikbare gegevens via big data methodes. Je hebt het dan over het nadrukkelijk aanpassen van installaties.’

Johan Alebregtse over procesoptimalisatie bij AkzoNobel Industrial Chemicals in deze Petrochem.

Toch kun je niet alles in regels vatten en dan is menselijk inzicht en beoordelingsvermogen nodig. Een operator die tijdens een controlerondje een lekkage constateert, zal samen met zijn collega’s moeten beslissen of het verantwoord is om wel of niet door te draaien.’

Henk Leegwater in zijn column in deze Petrochem.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Cor van de Linde iTanks, managing director

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Cyril Widdershoven Verocy, partner/founder

Cees Jan Asselbergs Deltalinqs, algemeen adviseur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Meertens DSM, site director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Internationaal MVO programma

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Klesch Aluminium Delfzijl, algemeen directeur

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Wouter Stam Flowid, managing director

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Ronald Hoenen, DSM Dyneema, site manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Roelf Venhuizen Profion, voorzitter voormalig directeur NAM

Jan Bout Bout&Co, partner

Eward Hofstede AVEBE, managing director operations

Frank de Leng Botlek Tank Terminal, plantmanager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Maaike de Wit Conway & partners, advocaat

Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, BU director Advanced Manufacturing

PET11 Platform.indd 39

25-10-16 16:55

Industriële complexen met reactievermogen

Duurzaamheid, veiligheid en productiviteit hebben prioriteit bij de bouw en het onderhoud van industriële complexen. En worden steeds vaker gewaarborgd door intelligente, zelfdenkende systemen en installaties.

Door state-of-the-art elektrotechniek, werktuigbouw, automatisering en informatisering. Technologieën die elkaar aanvullen én versterken. Bij Croonwolter&dros passen we ze geïntegreerd toe in projecten die de toekomst van de industrie in Nederland vorm geven en onze leefwereld veiliger, duurzamer en comfortabeler maken.

intelligentie door technologie

PET11 Advertenties.indd 0540.00.729 adv Industrie 40 210x297.indd 1

25-10-16 01/04/16 16:13 13:48

ONBEVANGEN

‘Ik moet op papier – in de praktijk zal het anders zijn – de coördinatie van een 25 miljoen euro project na twee jaar werk en een dik jaar voor de oplevering ervan, overlaten aan iemand die zich nog moet inwerken.’

Mutatie Even geleden werd ik bij onze baas gesommeerd. Het was tijd om een frisse wind te laten waaien door het bedrijf dus er zou een ingenieurswissel plaatsvinden. Wat hij eigenlijk wilde zeggen, was: ik ben bang dat je ergens in de komende anderhalf jaar (er loopt momenteel een belangrijk project) nog eens zwanger wordt en daardoor ongeveer een half jaar niet aanwezig zult zijn. Bovendien ben ik ook bang dat je in de toekomst tachtig procent wilt werken. Ik durf dat echter niet te vragen, omdat dat 1: eigenlijk bij de wet verboden is en ook omdat 2: ik roddels gehoord heb dat één van bovenstaande beweringen correct is.

Omdat dat te veel gedetailleerde informatie is, gebruikte hij dus de zin: er zal binnenkort een ingenieurswissel plaatsvinden. Die zin is veel compacter, mooier en natuurlijk ook genderneutraal.

Wat een mooi woord toch. Terzelfdertijd belachelijk, want de wereld kan natuurlijk niet genderneutraal zijn als maar de helft in staat is om, in verband met gezinsuitbreiding en daarbij horend het krijgen van een kind, ook effectief dat kind te laten groeien, baren en initieel te voeden.

Beslissing Er zou dus een wissel plaatsvinden, en ik moet op papier – in de praktijk zal het anders zijn – de coördinatie van een 25 miljoen euro project na twee jaar werk en een dik jaar voor de oplevering ervan, overlaten aan iemand die zich nog moet inwerken. Had men nu voor deze beslissing te nemen even gepolst hoe het zat met baby nummer 3 en dat deeltijdwerken, dan zou duidelijk zijn geworden dat ik heus wel wist hoe belangrijk de komende maanden voor mijn carrière zouden zijn. Er is echter voor gekozen om de beslissing voor mij te maken. Enerzijds gemakkelijk, anderzijds ongelooflijk frustrerend. In die mate dat ik zelf heen en weer word geslingerd tussen twee uitersten: deze beslissing aanvaarden of verachten.

Interne vergelijking Muteren op zich is dan wel weer een goede zaak voor je brein.

Je wordt wakker geschud en moet opnieuw studeren. Een

nieuw chemisch proces, nieuwe handelingen maar ook een nieuwe groep mensen die je momenteel slechts oppervlakkig van naam kent. Na enkele weken kan je dan de interne vergelijking opmaken, een voorzichtig proces, want de ene manier is zeker niet beter dan de andere. Voor jezelf en je ontwikkeling levert het eigenlijk alleen maar voordelen op, en daar kijk ik wel naar uit.

Eigenlijk is er maar één ding waar ik écht tegenop zie: mijn nieuwe bureau bevindt zich in een aparte kamer. Een ‘echt bureau’ waar mensen niet toevallig passeren. Momenteel zit ik samen met de dagsupervisor vlak naast de controlekamer en ben ik op die manier van alles op de hoogte zonder er veel moeite voor te doen. Maar ach, ik kan wel weer ongestoord de radio opzetten en ongegeneerd gesprekken voeren op niveau van mijn driejarige dochter zonder dat de collega’s in lachen uitbarsten.

Loslaten Toch heb ik het moeilijk met muteren. Mijn werk was nog niet af, en het is een beetje alsof mijn carrièrekindje in de handen van een stiefmoeder belandt zonder dat ik heb getekend voor voogdijschap. Ook mijn collega’s waar ik sinds de start van het project dag in dag uit mee heb samengewerkt, zullen zich moeten aanpassen.

Ondanks het feit dat ik het niet eens ben met deze beslissing, zal ik er alles aan doen opdat mijn kindje in goede handen verder kan groeien. Ik moet verdergaan en loslaten, en ik zal het misschien op termijn niet eens meer missen. Behalve dan die pluimen van het 25 miljoen euro project als de finish in zicht is. Die zullen terecht komen op de hoed van een ander. Jammer toch.

Katrien Bogaerts werkt sinds juni 2013 als process engineer bij Kaneka in Westerlo, België, en is expert bij het Petrochem platform.

PETROCHEM 11 - 2016 41

PET11 J onbevangen.indd 41

25-10-16 16:43

PETROCHEM 11 - 2016 42

PET11 X themaspread.indd 42

25-10-16 16:50

FOTO: THE GLORIOUS COMPANY

THEMA PROCESOPTIMALISATIE

• Raffinaderijen in Rotterdam en Antwerpen zijn bezig met het optimaliseren van processen. Er wordt flink geïnvesteerd om de moordende concurrentie aan te kunnen. Energie-efficiëntie en hoogwaardiger producten zijn de toverwoorden.

• Procesoptimalisatie gaat over het gebruikmaken van alle mogelijkheden om een optimaal resultaat te behalen dat het beste aansluit op het doel dat je wilt behalen.

PETROCHEM 11 - 2016 43

PET11 X themaspread.indd 43

25-10-16 16:50

RAFFINAGE

Optimalisatie wapen tegen moordende concurrentie Raffinaderijen in Rotterdam en Antwerpen zijn bezig met het optimaliseren van processen. Er wordt flink geïnvesteerd om de moordende concurrentie aan te kunnen. Energie-efficiëntie en hoogwaardiger producten zijn de toverwoorden.

Dagmar Aarts

De Europese raffinagesector heeft last van nieuwe raffinaderijen in de rest van de wereld en de schalie-oliewinning in Amerika. Daarnaast daalt de vraag naar olie en stijgen de productiekosten.

Energie-efficiëntie, integratie van verschillende fabrieken, procesoptimalisaties en het produceren van hoogwaardiger producten worden steeds belangrijker.

Er wordt daarom flink geïnvesteerd door olie- en chemiebedrijven in Rotterdam en Antwerpen.

In eerdere edities van Petrochem beschreven we al uitgebreid de projecten van ExxonMobil, Total en Gunvor (zie de kaders voor een samenvatting). ExxonMobil kondigde in 2014 een investering van meer dan één miljard aan in zijn Antwerpse site, een jaar later volgde dezelfde aankondiging voor de raffinaderij in de Rotterdamse Botlek.

Het Franse Total investeert een miljard euro in het aanpassen van haar site in Antwerpen. Gunvor steekt driehonderd miljoen dollar in een upgrade van de Rotterdamse raffinaderij die het bedrijf in 2015 overnam van Kuwait Petroleum.

Ook Shell Pernis is aan het bouwen, de multinational besteedt ‘honderden miljoenen’ aan een nieuwe aromatenfabriek en de bouw van een Solvent DeAsphalter (SDA) om zoveel mogelijk hoogwaardi-

ger producten uit ruwe olie te kunnen halen, want die zijn meer waard op de markt.

Integratie De aromatenfabriek maakt het mogelijk om uit een benzeenrijke productstroom van Pernis een benzeen te produceren die als grondstof kan dienen voor de fabrieken van Moerdijk. Eerder vond de productstroom onder meer als benzine zijn weg naar de markt. Het zuivere benzeen is een waardevolle grondstof voor verwerking tot onder meer rubber, plastics, nylon en synthetische stoffen. Door de nieuwe installatie worden de productstromen tussen Shell Pernis en Moerdijk geoptimaliseerd, wat bijdraagt aan de verdere integratie tussen olie en chemie.

Die integratie is belangrijk, want daardoor kan flexibeler op de marktvraag worden ingespeeld. Al een tijdje is er een verschuiving te zien in de vraag naar benzine en diesel. Naar diesel is relatief veel vraag en naar benzine relatief weinig. Mocht de vraag naar benzine ineens weer groter worden, dan kan daar met de nieuwe fabriek flexibel op worden ingespeeld. Van de productstroom die nu de aromatenfabriek in gaat, kan dan zo weer benzine worden gemaakt. Thijs van Velzen, woordvoerder Shell: ‘Flexi-

EXXONMOBIL In Antwerpen bouwt ExxonMobil een zogeheten delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel. Naar verwachting wordt de unit eind 2017 in gebruik genomen. In Rotterdam wordt de hydrockracker-installatie op de raffinaderij uitgebreid. De installatie zal zwaardere producten omzetten in schonere eindproducten, zoals EHC Group II basisolie voor hoogwaardiger smeermiddelen en ultra-laagzwavelige diesel. Basisolie is de

grondstof voor smeeroliën en vetten. Groep II basisolie heeft een hogere zuiverheidsgraad die betere prestaties oplevert bij vele toepassingen van smeermiddelen en industriële olie.

De investering maakt de site concurrerender en competitiever doordat er veel kan worden energie-efficiënter gewerkt. Dit kan door nieuw ontwikkelde katalysatoren en nieuwe energiebesparende technieken. Het project wordt in 2018 afgerond.

PETROCHEM 11 - 2016 44

PET11 X2 raffinage.indd 44

25-10-16 16:48

FOTO’S: SHELL

biliteit maakt het mogelijk in te spelen op wisselingen in de markt en daardoor ook op fluctuaties in de prijzen. Het draagt bij aan de concurrentiepositie en het concurrentievermogen van Pernis.

Het neemt niet weg dat er hele stevige concurrentie is.’ Jos van Winsen, directeur van Shell Pernis, sprak in een recent interview zelfs over moordende concurrentie. ‘We moeten continu blijven investeren en werken aan onze sites om ervoor te zorgen dat we moderne en energie-efficiënte fabrieken hebben, want de concurrentie zit ook niet stil.’

SDA Ook de Solvent DeAsphalter (SDA), die honderden miljoenen kost, moet zorgen voor hoogwaardiger producten. Nu wordt de zwaardere fractie die overblijft

‘We moeten moderne en energie-efficiënte fabrieken hebben, want de concurrentie zit ook niet stil.’ na het destillatieproces voor een belangrijk deel gebruikt als stookolie voor bijvoorbeeld schepen. De SDA haalt uit die productstroom met zware fracties lichte componenten die vervolgens voor de fabricage van onder andere diesel en kerosine kunnen worden gebruikt. Van wat er dan nog overblijft, wordt voor een deel waterstof gemaakt om elders in de fabriek te gebruiken, zoals in de kraker.

Het zorgt voor een procesoptimalisatie en tegelijkertijd wordt de milieubelasting van Shell Pernis verlaagd. Alleen al doordat er minder stookolie op de markt wordt gebracht, want het energiegebruik

op de site zelf neemt iets toe door de nieuwe fabrieken. Toch neemt netto de milieubelasting van het hele productportfolio af.

De SDA is naar verwachting in 2018 gereed. Het is een uitdagend project, want de fabriek wordt geïntegreerd met andere fabrieken op het terrein.

Van Velzen: ‘Je bouwt naast bestaande apparatuur en dat betekent dat er heel veel planning en heel veel voorbereiding nodig is. Uiteindelijk is er een moment dat we alles op elkaar moeten aansluiten en dat kan in sommige gevallen alleen tijdens een stop van een bestaande

GUNVOR Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade van de Rotterdamse raffinaderij die het bedrijf in 2015 overnam van Kuwait Petroleum. Het geld wordt allereerst besteed aan projecten om het productieproces energiezuiniger te maken.

Daarnaast besteedt Gunvor het geld aan projecten om meer en betere brandstoffen te kunnen produceren. Zo wil het bedrijf nafta bewerken tot producten met een hoog octaangehalte, die vervolgens als grondstof voor autobrandstoffen

kunnen dienen. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar bestaande Europese raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland). In Rotterdam wil het bedrijf zich vooral op flexibiliteit richten.

In de afgelopen maanden heeft de raffinaderij meerdere soorten olie verwerkt tot producten die de traders in het kantoor in Genève goed kunnen verhandelen. Het is onbekend wanneer de upgrade van de raffinaderij is afgerond.

PETROCHEM 11 - 2016 45

PET11 X2 raffinage.indd 45

25-10-16 16:48

ASSET INTEGRITY PARTNER STORK HELPT HAAR KLANTEN BIJ HET OPTIMALISEREN VAN DE PRODUCTIE DOOR HET BOUWEN, ONDERHOUDEN, HERSTELLEN EN VERBETEREN VAN HUN INDUSTRIËLE ASSETS. Stilstand verminderen, kostenefficiëntie optimaliseren en altijd de hoogste kwaliteit leveren, steeds met veiligheid als kernwaarde, daar streven we naar.

Deelt u dezelfde uitdagingen?

Dan kan Stork u helpen.

WWW.STORK.COM

STO 410_suite of images A4.indd 5 PET11 Advertenties.indd 46

4/05/2016 12:45:42 25-10-16 16:14

fabriek. Dat proberen we te combineren met ander onderhoud dat moet worden gedaan. Het is een hele complexe planningspuzzel.’

Warmte Een derde project waar Shell mee bezig is op Pernis, is geen nieuwe fabriek maar heeft te maken met warmte. In juni is besloten met Warmtenet Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam om restwarmte van Shell Pernis te leveren aan het warmtenetwerk van de regio-Rotterdam-Rijnmond. Dit zou voldoende energie moeten leveren om in de warm-

tebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Op jaarbasis kan dit de CO2-uitstoot door huishoudens tot met zo’n 35.000 ton reduceren. Het besluit om samen met andere partijen restwarmte te gaan leveren, vormt een volgende stap in het verbeteren van de efficiëntie.

Samenwerking is volgens Shell essentieel voor een succesvolle energietransitie.

Allard Castelein, CEO Havenbedrijf Rotterdam: ‘Na AVR is Shell het tweede bedrijf dat warmte gaat leveren aan afnemers buiten de haven. Dit is een belangrijke stap in het realiseren van een groot warmtenetwerk met diverse

bronnen in de haven en met afnemers in heel Zuid-Holland. Bij de industrie in de Rotterdamse haven komt veel warmte vrij die binnen de haven niet kan worden benut. Ons streven is zo veel mogelijk van die warmte via zo’n netwerk nuttig te gebruiken. Zowel fossiele als hernieuwbare warmte. Daarmee houdt zo’n netwerk ook op lange termijn zijn waarde.’

De warmte van Shell Pernis kan vanaf eind 2017 nuttig worden gebruikt voor de omgeving. ■

TOTAL In haar Antwerpse raffinaderij voert Total een modernisering door via twee grote projecten: Optara en ROG (Refinery Off Gasses). ROG is een project om de waardevolle koolwaterstoffen die de raffinaderij in haar gasnetwerk heeft te valoriseren.

Op dit moment worden deze gassen nog gebruikt als stookgas voor verschillende ovens. Total verwacht twintig procent nafta te kunnen vervangen door de verzadigde afgassen in te voeden op de krakers.

Optara is een uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een Solvent DeAsphalter om de productie van de raffinaderij aan te passen aan de behoeften van de markt. Optara maakt het mogelijk om diesel met een zeer laag zwavelgehalte te produceren en de productie van zware stookolie en benzine te verminderen, en tegelijkertijd de toekomstige Belgische speci-

ficaties voor huisbrandolie (verlaging van het zwavelgehalte) na te leven. Er wordt een economische grondstof gebruikt, namelijk het vacuümresidu, dat na verwerking in de nieuwe Solvent DeAsphalting-unit onder hoge waterdruk en bij hoge temperatuur zal worden omgezet in een deel van de bestaande unit (ARDS), die grondig wordt getransformeerd om deze dieselbrandstof te produceren. In het andere deel van de unit zal de capaciteit worden verhoogd.

Door het nieuwe productieschema zullen ook grondstoffen kunnen worden geproduceerd voor de hydrokraakinstallatie van de raffinaderij van Vlissingen, die op haar beurt een groot deel van de ladingen voor Optara zal leveren. De verwachting is dat de projecten begin 2017 klaar zijn.

PETROCHEM 11 - 2016 47

PET11 X2 raffinage.indd 47

25-10-16 16:48

Gate terminal B.V. heeft uitgebreid met een derde laadplaats speciaal voor kleinere schepen.

Onze technicians hebben de volledige E&I installatie gebouwd, geïnstalleerd, inbedrijfgesteld en getest. Alle instrumentatieapparatuur is gekalibreerd en de complete installatie is ATEX geïnspecteerd en gecertificeerd. In extreem korte tijd, terwijl bestaande terminals in bedrijf bleven, maar met de hoogst mogelijke veiligheidsnormen. Met de eigen ATEX-methodiek zorgen de technicians van Actemium ervoor dat ook Gate terminal B.V. niet voor verrassingen komt te staan.

Vol gas veilig in bedrijf stellen Meer informatie?

Bezoek onze website atex.actemium.nl

www.actemium.nl

• PREHEAT AND STRESS RELIEF

SPECIALIST IN HEAT TREATMENT

• INDUCTION AND RESISTANCE • CERTIFIED OFFSHORE TECHNICIANS • RENTAL AND SALES OF EQUIPMENT • STATIONARY AND MOBILE FURNACES • DRY OUT AND CURING

WWW.DELTA-HEAT-SERVICES.COM

PET11 Advertenties.indd 48

INFO@DELTA-HEAT-SERVICES.COM

+31 (0) 187 - 49 69 40

25-10-16 16:14

TRENDS

Procesoptimalisatie: het kan altijd beter Procesoptimalisatie gaat over het gebruikmaken van alle mogelijkheden om een optimaal resultaat te behalen dat het beste aansluit op het doel dat je wilt behalen. Dat gaat dwars door de organisatie, horizontaal, verticaal, langs de mensen, langs de systemen. En het is een continu proces, want er valt altijd wel iets te verbeteren.

Laura van der Linde

Procesoptimalisatie is een ruim begrip.

Er zijn immers vele processen te optimaliseren en je bent nooit klaar met verbeteren. Zoals ze bij tapijtfabrikant Interface zeggen ‘there has to be a better way’ en dat is de sleutel voor procesoptimalisatie. Of je dit nu aanvliegt vanuit het productieproces, het logistieke proces, asset management of de personele bezetting. De motivatie kan kostenbesparing zijn, of duurzaamheid. De uitvoering kan bijvoorbeeld Lean of Six Sigma worden aangestuurd, en moderne technieken vanuit de IT en robotisering maken dat er opeens veel meer mogelijk is.

Om effectief aan de slag te kunnen gaan met procesoptimalisatie, is het een must om het in te bedden in de bedrijfsvoering. Zo heeft de businessunit Industrial Chemicals van AkzoNobel onlangs een afdeling Advanced Manufacturing in het leven geroepen. ‘Met deze nieuwe afdeling gaan we op zoek naar nieuwe methoden en technieken die zorgen voor een verbetering van onze productieprocessen’, vertelt Johan Alebregtse, voormalig site director van AkzoNobel Rotterdam en nu verantwoordelijk voor

de nieuwe afdeling. ‘Daarbij vervullen automatisering en het beter gebruikmaken van beschikbare data een sleutelpositie.’

Meten is weten Het ouderwetse uitgangspunt ‘meten is weten’ heeft met big data methoden een nieuwe impuls gekregen. De hoeveelheid en diversiteit aan data die wordt verzameld, groeit exponentieel. Het op gestructureerde wijze registreren en beheren van assetgegevens wordt ervaren als complex, terwijl het essentieel is voor een effectieve en duurzame bedrijfsvoering, stelt Davide Maas, practice leader Enterprise Asset Management bij Dimensys Process & IT Consulting. ‘Onze ervaring is dat veel van de initiatieven om asset management te professionaliseren, stuklopen op de kwaliteit van de data.

Datamanagement is een kritisch proces, waarbij beslissingen moeten worden gebaseerd op nauwkeurige, consistente en controleerbare informatie.’

Daarnaast is kennis gebonden aan systemen, mensen en organisaties. Daardoor zijn organisatiegrenzen ook de grenzen

WERELDKLASSE Een verzamelnaam voor methoden die kunnen helpen bij het optimaliseren van processen is ‘World Class’. Dit staat voor de ambitie om excellent te (willen) zijn qua productiviteit, logistiek, kwaliteit, wendbaarheid en klantgerichtheid. Om dit behapbaar (en SMART) te kunnen maken, wordt meestal een methode gekozen die het beste aansluit op het proces dat moet worden geoptimaliseerd. Zo is Lean gericht op het creëren van waarde voor de klant in alle processen, en het reduceren van verspilling. Bij Six Sigma draait het om het meetbaar maken van de kwaliteit van bedrijfsprocessen. Quick Response Manufacturing gaat over tijdwinst in het traject bestellen tot afleveren en Total Productive Maintenance is weer een geschikte tool voor onderhoudsmanagement.

Een organisatie die zich heeft gespecialiseerd in het optimaliseren van processen en utilities is Water & Energy Solutions.

Zij maken gebruik van de Flux Technologie waarmee een integraal, feitelijk overzicht wordt gegeven van de processen.

Zo kunnen bijvoorbeeld de energiestromen voor verwarmen, koelen en warmteverlies in beeld worden gebracht. Vervolgens wordt gekeken hoe het proces anders kan worden ingericht zodat kosten worden bespaard en de ecologische footprint wordt verkleind. Water & Energy Solutions bracht voor BASF Heerenveen de energiehuishouding in beeld. Het uitgewerkte plan leidde tot een reductie van 33 procent op het energieverbruik.

PETROCHEM 11 - 2016 49

PET11 X1 trends.indd 49

25-10-16 16:49

Verkoop stoom- en warmwaterketels

Eco Steam Trading & Consultancy bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

Elke dag verbeteren wij de procesindustrie Sitech Manufacturing Services levert de top in onderhoud en procesoptimalisatie. Ons doel: klanten helpen om succesvol te zijn. Met perfect werkende installaties versterken we hun wereldwijde concurrentiepositie. Ons verbeter- en innovatievermogen is de onderscheidende kracht. Het uitgangspunt is maatwerk, waarbij klantgerichtheid, kwaliteit en leverbetrouwbaarheid voorop staan. Â Ambitieus? We maken het waar.

Wij noemen het World Class Manufacturing.

www.sitech.nl

PET11 Advertenties.indd 50

25-10-16 16:14

FOTO: AKZONOBEL

TRENDS

van kennisdomeinen. Naast legacysystemen is dit een van de redenen waarom ‘kennis-silo’s’ in stand blijven, stelt Maas. ‘Een van de ontwikkelingen op het gebied van IT is dat kennis en informatie worden ontsloten in één systeem. Hiervoor zijn aspecten zoals open standaarden nodig om data te kunnen uitwisselen, maar ook is het van belang dat data überhaupt wordt opgeslagen, zodat we het kunnen gebruiken.’

Met nieuwe technologie, zoals het internet of things, predictive, analytics en cloud computing, is het mogelijk software en algoritmes te realiseren die beter in staat zijn om de data veelal realtime te combineren en presenteren. Zo kan relevante stuurinformatie worden gepresenteerd en is de mens in staat de juiste beslissingen te nemen.

Moderne technieken We kunnen ook leren van andere branches, stelt Alebregtse. ‘In de automotive industrie zijn ze veel verder met het gebruiken van automatisering en robotisering. Dat zie je nu ook steeds meer in de chemische industrie.’ Zo heeft AkzoNobel in Noorwegen een fabriek volledig ‘remote control’ gemaakt. De plant wordt voor een groot deel op afstand bestuurd. Betrouwbare sensoren zijn dan essentieel, legt Alebregtse uit.

‘Een kleine verstoring moet direct wor-

Alebregtse: ‘In de automotive industrie zijn ze veel verder met automatisering en robotisering.’ den waargenomen en automatisch worden gecorrigeerd.’

Gebruikmaken van sensortechnieken is een ontwikkeling die AkzoNobel sowieso vaker wil inzetten. ‘Je kunt denken aan een project waarbij we een sensor plaatsen in de opslagtank van onze klant.

Wanneer de sensor meldt dat het tijd is om het niveau aan te vullen, sturen wij er alvast een auto naartoe. Een mooi voorbeeld van Lean in combinatie met automatisering van processen.’

Mensenwerk Robots, sensoren en bediening op afstand zijn allemaal ontwikkelingen die vragen om minder mensen op de werkvloer. Toch blijft ‘de juiste man op de juiste plek’ in grote mate bijdragen aan een optimalisatie van de processen.

‘Mensen maken het verschil’, vindt John Schonewille, directeur van Stratt+ Industrial Management. ‘Natuurlijk gaat het om tijd, geld en kwaliteit want bij het uitvoeren van een project heb je een gedegen planning nodig, je begint niks zonder financiële middelen en de systemen zijn belangrijk. Toch heb je uiteindelijk mensen nodig om verbindingen

te leggen en keuzes te maken om uiteindelijk tot procesoptimalisatie te komen.’

Hij geeft een voorbeeld: ‘Je hebt mensen met specifieke vakkennis die op detailniveau de mogelijkheden van een installatie kennen. Maar je hebt ook mensen die het grote plaatje zien. Zij zien dat tien procent meer investeren dertig procent meer rendement oplevert.’

Bij procesoptimalisatie gaat het dus ook om samenwerking. Zo werd de MDI-fabriek van Huntsman in de Botlek Rotterdam in 2015 voorzien van een nieuw besturingssysteem dat moest zorgen voor nieuwe functionaliteit, betere productie en het moest de operators meer in control brengen. Emerson Process Management leverde zowel de software als hardware, Tebodin deed de implementatie en ondertussen heeft OTS het trainingssysteem voor de operators gemaakt en ook geassisteerd bij de training. Huntsman stuurde op samenwerking vanuit een focus op het gezamenlijke doel. Over het algemeen is voor een complex proces als dit twee jaar nodig, maar door optimaal samen te werken werd de klus in veertien maanden geklaard. ■

PETROCHEM 11 - 2016 51

PET11 X1 trends.indd 51

25-10-16 16:49

MARKET REVIEW ALGEMEEN

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen & Onderhoudsproducten

DEMONTAGE

DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

KUNSTSTOFROOSTERS EN CONSTRUCTIES (GVK)

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

INDUSTRIE ISOLATIE

ENERGIETECHNIEK

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

Engineering , supply of energy processes, biomass, steam, thermal oil, hot water, incinerators

MLG Instruments

Westfrankelandsestraat 10c 3117 AR Schiedam Tel: + 31(0)10 473 50 50 Email: info@mlg-instruments.com Website: www.mlg-instruments.com Fabrikant van Magnetische Peiltoestellen, Peilglastoestellen, Kijktoestellen, Schakelaars, Transmitters (4-20 mA), RVS Vlotters & Titanium vlotters tbv stoomketels & drukvaten

CHEMICALS

AB Heatec Engineering BV

for industry, marine & offshore worldwide PO Box 160 NL – 7480 AD Haaksbergen The Netherlands Tel: +31 (0) 653231730 Fax: +31 (0) 842299814 E-mail : info@abheatecengineering.com Website: www.abheatecengineering.com

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & JUNCTION BOXES

ABTECH www.abtech.eu Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v.

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

Abtech

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Kiwa Nederland B.V.

Sir Winston Churchilllaan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 414 44 00 Fax: +31 (0)70 414 44 20 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.kiwa.nl

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

PETROCHEM 11 - 2016 52

56

PETROCHEM 10 – 2016

PET11 Advertenties.indd 52 PET_MartketReview.indd Alle pagina's

25-10-16 16:14

MARKET REVIEW PIPE SUPPORTS

PROCESS SIMULATION

Protomation bv Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345- 61 40 11 Fax: +31 (0)345- 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

In Control by Simulation Operator Training Simulators Nusterweg 80 6136 KV SITTARD Tel: +31 (0)46 458 47 48 Fax: +31 (0)46 458 63 83 E-Mail: info@protomation.com Website: www.protomation.com

SECUNDARY STEEL SUPPLIER

Secundary Steel Structures, Platforms, Skids, Staircases.

Welding According EN1090-2 Exec. 3 and EN - ISO 3834-2

Python BV

Nijverheidsweg 20 7921JJ Zuidwolde (Dr.) Tel: +31 (0)528 -37 10 45 Fax: +31 (0)528-37 13 96 Mail: info@python.nl Websites: www.python.nl

STUDBOLTS

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm:Â +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

INNOVATIE CENTRUM DUURZAAM BOUWEN | ROTTERDAM | 16 FEBRUARI

[Sa ve th

ed

ate ]

WATERDRAGERS

www.watervisie.com

Halve pagina Watervisie 2017.indd 1

PET11 Advertenties.indd 53

PETROCHEM 10 2016

57

21-10-16 09:06

25-10-16 16:14 27-09-16 12:50

COLUMN

‘Als een mens een beslissing moet nemen die zijn eigen leven raakt, dan blijkt het logisch denken soms plaats te maken voor emotie.’

If it ain’t broke, don’t fix it?

Beslissingen nemen in chemische plants is aan de orde van de dag. Beslissingen zijn meestal gebaseerd op regels. We hebben dan ook de nodige regels voor onderhoud en operatie van onze plants. Zo worden veerveiligheden periodiek getest en wordt een batch volgens een vaste procedure opgestart. Toch kun je niet alles in regels vatten en dan is menselijk inzicht en beoordelingsvermogen nodig. Een operator die tijdens een controlerondje een lekkage constateert, zal samen met zijn collega’s moeten beslissen of het verantwoord is om wel of niet door te draaien. Hetzelfde met een cruciale klep die anders klinkt dan normaal, terwijl die toch goed zijn werk doet. Het risico, bestaande uit kans maal effect, wordt dan zorgvuldig afgewogen.

Soms kan het noodzakelijk zijn om van regels af te wijken. Als ik voor een rood stoplicht sta te wachten en ik zie een auto met blauw zwaailicht in mijn achteruitkijkspiegel voor wie ik de weg blokkeer, dan rijd ik toch zachtjes door rood heen om vrij baan te maken. Nood breekt wet, maar kijk wel uit, want voor je het weet wordt het overtreden van regels normaal en dan gaat het een keer fout. Denk maar aan Moerdijk.

Emotie Als een mens een beslissing moet nemen die zijn eigen leven raakt, dan blijkt het logisch denken soms plaats te maken voor emotie. Vandaar dat Rijkswaterstaat heeft besloten om het sluiten van de Maaslandkering in de Nieuwe Waterweg niet aan de mens over te laten. Stel je maar voor, je bent daar operator van dienst en de weersvoorspellingen laat in de avond geven plotseling ruig weer af. Dan denk je onwillekeurig aan je gezin dat in het overstromingsgebied ligt te slapen. Toch maar op de knop drukken voor de zekerheid? Wat zou u doen?

Net voor de zomer werd ik tijdens een routinecontrole geconfronteerd met het feit dat de terugslagklep van mijn hoofdpomp niet klonk zoals die moet klinken. Geen symptomen, nergens last van en toch was de diagnose dat ik wegens een ernstige vernauwing een nieuwe aortaklep nodig had. Risico van deze operatie? Een sterftekans van één tot vijf procent plus mogelijk een herseninfarct.

If it ain’t broke, don’t fix it, zeggen de Amerikanen wel vaker.

Dat was wat me te binnen schoot, denkend aan een in mijn ogen gezonde collega die het bij zo’n klepoperatie niet had gered.

Niet wachten Nergens last van en dus gewoon lekker door leven? Maar ja, toen moest ik aan de procedure van de Maaslandkering denken. Daarom heb ik de emotie uitgeschakeld en de onderhoudsdilemma’s maar eens op een rij gezet. Break-down onderhoud is geen optie, want na een break-down valt er niets meer te onderhouden.

Preventief dus. Na beschouwingen van predictief onderhoud kom ik uit op conditie gebaseerd onderhoud. Dat heet in in het medisch jargon watchful waiting. Gegeven de conditie weeg je dan de kansen versus effecten af. Risicomanagement dus.

In mijn geval is dat de kans dat de bestaande klep faalt met als effect definitieve uitval van alle systemen, versus de kans op een mislukte vervanging met hetzelfde effect. Gegeven de identieke effecten blijft van het risico alleen de kans als element over om de keuze op te baseren.

In mijn situatie is de kans om binnen één jaar te overlijden bij niets doen even groot als de kans op overlijden bij wel wat doen: één procent. Omdat de eerste kans met de tijd snel toeneemt, is er een mooi evenwicht. Ergo: niet wachten, nu doen.

Uitstekend Deze column heb ik tegen mijn gewoonte in al ruim voor de deadline klaar. Ik moest alleen nog wel in de slotzin één woordje veranderen en er een uitroepteken achter zetten. Mijn keuze heeft uitstekend uitgepakt!

Henk Leegwater is onafhankelijk consultant. henk.leegwater@lexxin.com

PETROCHEM 11 - 2016 54

PET11 I column.indd 54

25-10-16 16:43

ANDUS group companies: Manufacturing FIB Industries Gouda Refractories Nedstaal Special Steel Van Voorden Castings

Services & Maintenance

Gouda Feuerfest Deutschland Gouda Vuurvast Belgium Gouda Vuurvast Services ISS Projects Lengkeek Staalbouw

Contracting Armada Janse Armada Mobility HSM Offshore HSM Steel Structures RijnDijk Construction

Serving the industry Ons kernwoord: klanttevredenheid. Onze kerncompetenties: productie van hoogwaardig staal, vuurvaste bekledingen, grootschalige industriĂŤle staalgerelateerde projecten, industrieel gietwerk, sluizen en bruggen, olie- en gasplatforms, scheepsschroeven, drukvaten, warmtewisselaars, opslagtanks, kelderbierinstallaties, systemen voor filtratie en separatie, luchttechniek, lichtreclame, reizigers gerelateerde voorzieningen, bovenleidingsystemen voor het spoor, service en onderhoud. Nationaal en internationaal gecertificeerd, werkend volgens de hoogste veiligheids- en kwaliteitsnormen.

ANDUS Group BV | Voorstraat 56, 4132 AS Vianen | T +31 (0)30 - 211 58 00 | E info@andusgroup.com

Kennismaken? Graag.

Belt u even of kijk op www.andusgroup.com.

PET11A4 B inhoud.indd 4 Andus Corporate MagAd.indd 1

26-10-16 13:44 08:40 25-01-16

PET11 B inhoud.indd 4

26-10-16 08:41