Petrochem 11

Nr. 11 – 2012

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 20,00

Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nr. 11 – 2012

INSIDE

De groene evolutie van de chemische industrie • Innovatieprijs Chemie & Life Sciences • Smeeroliefabriek in nieuw jasje • Meer grip op slib • Thema: Milieu

001_A_cover.indd 1

30-10-12 16:53

002_aertzen.indd 1

29-10-2012 14:11:30

In deze editie 14 De groene evolutie

42 Thema: Milieu

De industrie neemt steeds meer het voortouw op het gebied van duurzaamheid. Ook en misschien wel met name chemieconcerns hebben deze weg gevonden, stelt het nieuwe boegbeeld van de Topsector Chemie, Gerard van Harten.

Van oudsher zijn bedrijven voor wat betreft grondstoffen van elkaar afhankelijk maar niet voor wat betreft energie. Volgens Max van der Meer, operations director Europe bij Huntsman, zijn er veel kansen voor bedrijven om efficiënter met energie om te gaan. Een andere milieu-efficiency-slag is recycling.

Solvay heeft onlangs twee installaties in Frankrijk in gebruik genomen, die aardmetalen uit afgedankte spaarlampen kunnen verwerken. Ook Umicore is op dit gebied actief. Dit bedrijf heeft vorig jaar een installatie in bedrijf genomen voor het terugwinnen van koper, nikkel en kobalt uit batterijen.

21 Innovatieprijs Chemie & Life Sciences BASF en Emulco hebben de essenscia Innovation Award 2012 gewonnen. Hun gezamenlijke innovatie is een emulsie op basis van polyisobuteen met een waaier aan toepassingen.

24 Q8OILS moderniseert smeeroliefabriek Kuwait Petroleum investeert 63 miljoen euro in de modernisering van de smeeroliefabriek van Q8Oils in Antwerpen. De bestaande installatie is aan vernieuwing toe. De nieuwe installatie kan dubbel zoveel capaciteit aan, zal efficiënter draaien en ook de flexibiliteit neemt aanzienlijk toe.

28 Samen meer grip op slib De Rotterdamse industrie zorgt voor een flinke berg biologisch zuiveringsslib dat overblijft na de waterzuivering bij individuele (petro)chemische bedrijven en raffinaderijen. Die slibberg verdwijnt nu in de verbrandingsoven. Een centrale slibverwerkingsinstallatie biedt nieuwe mogelijkheden.

35 Integratie begint met snelheid Michael Heinz, bestuurslid van BASF en verantwoordelijk voor het segment Performance Products was de afgelopen jaren druk doende met de integraties van de overgenomen bedrijven Ciba en Cognis. Eén van de grootste moeilijkheden daarbij was het wegnemen van onzekerheid, vertelt hij.

INSIDE en verder Commentaar 5 Feiten en cijfers • Banenverlies bij Dow Benelux • Moerdijk wil verbod op ontgassen schepen 7 Feiten en cijfers buitenland • Marathon koopt BPraffinaderij • Sibur moderniseert PP- en LDPE-fabriek 11 Technologie 27 Binnenstebuiten 32 Onbevangen • René den Heeten 39 Petrospect 41 Producten 55 Agenda 61 Column • Van Hoogenhuyze 64 Olie&Gas 65

PETROCHEM 11 – 2012 3

003_B_Inhoud.indd 3

30-10-12 14:54

Omdat elke druppel telt Managementblad voor de olie- en chemische industrie Nummer 11 - 2012 Uitgave van: Industrielinqs pers en platform BV, Veembroederhof 7, 1019 HD Amsterdam, Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam e-mail: redactie@petrochem.nl, website: www.petrochem.nl HoofdredactIE: Wim Raaijen 020 312 2081 Eindredactie: Evi Husson 020 312 2796, Liesbeth Schipper 020 312 2083 Redactie: David van Baarle 020 312 2082, Elise Quaden 020 312 2084, Ellen van den Burg 020 312 2083

Vaste medewerkers: Chris Aldewereld, Katrien Bogaerts, Jan van Doorslaer, Niko van Gent, Jacqueline van Gool, Bert van Hoogenhuyze, Joanna Hughes, Henk Leegwater, Willem Meyboom, Teus Molenaar, Gerard van Nifterik, Erik te Roller, Francis Voermans, Eric de Vries, Cyril Widdershoven Lay-out: Gabriele Köbbemann omslagfoto: Repsol Advertentieverkoop: Jetvertising BV, t: 070 399 0000 - f: 070 390 2488 Rob Koppenol rob@jetvertising.nl Traffic: Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij: DeltaHage, Den Haag

De strijd om olie wordt de komende jaren heviger, omdat weinig landen in de positie zijn om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen.

Met nauwkeurige en betrouwbare meetinstrumentatie ondersteunt KROHNE haar klanten uit de petrochemie om uit de kostbare reserves kwalitatief hoogwaardige producten te kunnen blijven ontwikkelen en produceren.

De nieuwste generatie massaflowmeters – OPTIMASS 2300 – een uitstekend alternatief voor bulkmeting waarbij de hoogste nauwkeurigheid vereist is.

KROHNE – Petrochemie is onze wereld.

Voor meer informatie zie onze website.

Abonnementen (incl. BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België v 166,– per jaar Introductie NL/B 25% v 124,50 per jaar Overig buitenland v 193,– Losse verkoopprijs v 20,00 Studenten v 40,00 Proefabonnement 3 mnd v 27,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd.

Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

Abonnementenland: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Fax: 0251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

OPTIMASS 2300

004_colofon_krohne.indd 4

ISSN: 1380-6386

30-10-12 15:45

‘Het draait allemaal om impact!’

Evolutie Toegegeven, soms zou ik willen dat innovaties sneller werden doorgevoerd dan vaak mogelijk is. Dat bijvoorbeeld dakpannen en ramen die zonne-energie omzetten en opslaan al veelvuldig worden toegepast. Dat elektrisch rijden al gemeengoed is en dat je ook in steden als Den Haag, Groningen en Hilversum gemakkelijk een laadpaal kunt vinden. Dat koelkasten en airco’s al draaien op het principe van magnetisch koelen, waardoor ze de helft zuiniger zijn. Dat alle zeeschepen enorme vliegerzeilen hebben waardoor ze grote hoeveelheden brandstof besparen. Er is al heel veel mogelijk, maar vaak moeten innovaties nog landen.

Ook dichter bij huis zou ik soms willen dat ontwikkelingen zich sneller voltrokken. Met onze kleine uitgeverij zijn we beweeglijk en barsten we soms van de creatieve ideeën. We zien dingen die anderen nog niet zien, althans dat denken we. En het liefst gaan we er zo snel mogelijk mee aan de slag. Zeven jaar geleden hadden we al het idee van een social medium, toen Hyves net opkwam en Facebook in Nederland nog niet bekend was. Een zakelijke Hyves, dat leek ons wel wat. Een paar software-ontwikkelaars in Nederland en India verder, merkten we dat we eerst te vroeg waren en toen we een werkend systeem hadden alweer te laat. Door de jaren heen zijn we daar overigens wel wat minder fanatiek in geworden. Als je te vaak voor de muziek uitloopt, dan verlies je het contact. Soms is meebewegen prettiger en je hoeft minder uit te leggen.

Toch maken de meebewegers niet het grootste verschil. Zeker niet als het om duurzame innovaties gaat. Maar feit blijft dat je het juiste momentum moet vinden, zoals Apple met de iPhone en de iPad. Het leken revoluties, maar het waren combinaties van al aanwezige technologie. Zonder Wifi, verbeterde batterijen, nieuwe touch screens, de voortdurende verbetering van laptop-technologie, steeds grotere geheugens en veel meer had Steve Jobs niet tot zijn combinaties kunnen komen. Ok, de app, dat was toch wel nieuw…

Veel revoluties zijn combinaties van evoluties. Door de combinaties die worden gemaakt ontstaan nieuwe producten.

Dat de Dyneema-vezel van DSM een prima materiaal is om als vliegertouw de krachten van enorme zeilvliegers op zeeschepen te doorstaan, is een combinatie die je moet durven maken. Sowieso geldt dat natuurlijk voor de aloude zeiltechniek op moderne zeeschepen. Je moet er maar op komen.

Als Gerard van Harten het in deze Petrochem heeft over de groene evolutie van de chemie, dan is mijn eerste reactie wat ongeduldig. Kan het niet wat sneller? Maar misschien heeft hij gelijk. Misschien moet de chemische industrie verschillende evoluties meemaken om elders revoluties teweeg te brengen. Met de evolutie van de Dyneema-vezel kan in de scheepvaart een revolutie plaatshebben. Met de prijswinnende technologie van AkzoNobel, op grond van het aloude dimethylether, kan de leerindustrie vetten en eiwitten herwinnen voor de voedselproductie. Met de PEF-fles van Avantium kan Coca-Cola straks mogelijk sier maken met een 100% biobottle. Met nieuwe mogelijkheden voor magnetisch koelen ontwikkeld door onder andere BASF kunnen producenten van witgoed straks veel zuinigere koelkasten verkopen. Er is bijvoorbeeld veel chemische knowhow nodig om batterijen zo energiedicht te maken dat elektrische auto’s straks een actieradius kunnen hebben van vijfhonderd kilometer. En met een nieuwe methode van Bayer kan rijst ook op droge ondergrond groeien.

Het draait allemaal om impact! Misschien dat de chemische industrie zelf aan een groene evolutie bezig is. Niet erg, zolang ze elders maar revoluties ontketent. Dat lont moet in het kruitvat. Over chemie gesproken.

wim@industrielinqs.nl

#reporter_wimraaijen

PETROCHEM 11 – 2012

005_C_commentaar.indd 5

5

30-10-12 14:51

... vooruitstrevend in breedband Routers De robuuste industriële mobiele breedband router garandeerd veilige connectiviteit (Dual SIM-kaart) naar remote Ethernet en RS-232 apparatuur via mobiele netwerken. GSM/GPRS/3G/UMTS/HSDPA en HSUPA ondersteuning. Download capaciteit 14,4 Mbit/s en upload 5,7 Mbit/s. De router beschikt over een ingebouwde 2-poorts switch en één seriële poort.

MRD-350: safe, flexible en high speed.

Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

006_modelecwester.indd 1

29-10-2012 14:11:59

FEITEN & CIJFERS

FOTO: DOW

DuPont in Dordrecht heeft begin oktober de productielijn weer opge­ start die sinds begin september was stilgelegd vanwege een storing. Toen bleek ook dat het bedrijf waarschijnlijk al bijna twintig jaar te veel hexa­ fluorpropeen uitstoot. Uit onderzoek is gebleken dat er geen verhoogd gezondheidsrisico is voor omwonenden als de productie zou worden hervat. Het RIVM en de GGD zijn het met die conclusie eens. DuPont heeft maatregelen genomen om de uitstoot van hexafluorpropeen te beperken.

Volgens een woordvoerder gaat het om een significante vermindering. Er is meetapparatuur geïnstalleerd om de uitstoot in de gaten te houden.

Banenverlies bij Dow Benelux

Het Amerikaanse Dow Chemical sluit wereldwijd twintig fabrieken, waaronder een vestiging in Delfzijl. In totaal verdwijnen de komende twee jaar 2.400 banen bij het concern. De ingreep moet het bedrijf helpen de zwakke economische omstandigheden het hoofd te bieden. Het bedrijf mikt op kostenbesparingen die oplopen tot een half miljard dollar. Ook in België, Groot-Brittannië, Spanje, de Verenigde Staten en Japan gaan fabrieken dicht.

Bij Dow Benelux komen bijna tweehonderd arbeidsplaatsen te vervallen in de komende twee jaar. Dow heeft het voornemen de fabriek voor natriumboorhydride (SBH-fabriek) in Delfzijl te sluiten. Hierdoor zullen ongeveer 43 medewerkers hun baan verliezen. De productie van MDI in Delfzijl blijft bestaan. Daarnaast heeft het concern het plan opgevat de fabriek voor polyetheen in Tessenderlo (België) te sluiten. Hierdoor zullen ongeveer honderd medewerkers hun baan verliezen. Tot slot zullen als gevolg van de eerder door Dow aangekondigde structuurwijziging en re­organisatie nog zestig arbeidsplaatsen in andere vestigingen in de Benelux verdwijnen. De komende maanden zal dit verder worden uitgewerkt.

De aangekondigde maatregelen zijn een rechtstreeks gevolg van de voortdurende moeilijke economische omstandigheden, met name in Europa. Dow bereikte in 2011 een omzet van ruim vier miljard dollar in de Benelux. Het bedrijf heeft in de Benelux zeven locaties met 23 fabrieken. Dow Benelux telt nu ruim tweeduizend medewerkers en biedt daarbij werk aan ongeveer 1.500 medewerkers van contractorbedrijven.

Stoompijpleiding tussen DuPont en HVC

DuPont gaat vanaf eind 2013 in de weekenden stoom afnemen van de afvalenergiecentrale van buurman HVC. Daarmee neemt de CO2-uitstoot van de Dordtse locatie van DuPont met zo’n dertig procent af, een besparing van ruwweg vijftigduizend ton CO2 op jaarbasis. Met de realisatie van het project is een investering van ongeveer acht miljoen euro gemoeid.

Bij de verbranding van afval komt veel warmte in de vorm van stoom vrij. ‘In de weekenden gaan wij de stoom van buurman HVC gebruiken, die nodig is voor onze productieprocessen’, zegt Paul Meyers, directeur van de locatie Dordrecht van DuPont. ‘Onze eigen energiecentrale kunnen we in de weekenden uitschakelen, waardoor we geen gas hoeven te verbranden. Dit bespaart fossiele brandstoffen en verlaagt de CO2-uitstoot.’

Na een periode van intensieve technische studies en voorbereiding gaat begin 2013 de eerste schop in de grond voor de aanleg van de pijpleiding. De leiding tussen HVC en DuPont zal ongeveer een kilometer lang zijn.

Kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 7

Bij BASF in De Meern heeft in oktober een kortstondige uitstoot van ammo­ nia plaatsgevonden. De emissie is gemeld bij het bevoegd gezag en er is een onderzoek naar de oorzaak van de emissie ingesteld.

DSM heeft in totaal 365 zonnepane­ len over een oppervlakte van ongeveer 550 vierkante meter geplaatst op het dak van een gebouw in SittardGeleen. De zonnepanelen hebben een antireflecterende DSM-coating die ervoor zorgt dat de reflectie van het zonlicht op het glasoppervlak sterk wordt gereduceerd. Het gevolg hiervan is dat de panelen ongeveer vier procent meer energie opleveren dan normaal. Jaarlijks zullen de geplaatste zonnepanelen ongeveer 76 megawattuur aan elektriciteit leveren.

BASF heeft een samenwerkingovereenkomst gesloten met TenCate – fabrikant van onder meer specialistische textielen – voor de productie van composietmaterialen voor de automobielindustrie. De twee bedrijven gaan samen nieuwe materialen ontwikkelen, produceren en verkopen waarmee autofabrikanten het gewicht en de CO2-uitstoot van hun voertuigen kunnen verminderen.

TenCate maakt al composietmaterialen die vooral worden gebruikt in de vliegtuigindustrie. Eerder meldde het bedrijf dat de samenwerking op dat terrein met het Amerikaanse 3M wordt uitgebreid.

PETROCHEM 11 – 2012 7

30-10-12 15:38

FEITEN & CIJFERS Op het terrein van Shin-Etsu in het Botlekgebied is in oktober een lek ontstaan in een opslagtank met zout­ zuur. Daardoor was er een emissie van voornamelijk zoutzuurgas. Er hebben zich geen persoonlijke ongevallen voorgedaan. Het incident is snel bestreden door de eigen brandweerorganisatie in samenwerking met de gezamenlijke brandweer. Naar de oorzaak van het incident zal een onderzoek worden uitgevoerd.

Vakbond FNV is boos op DuPont in Dordrecht. Volgens de vakbond wil het bedrijf de pensioenregeling voor de werknemers verslechteren. Op dit moment krijgen de werknemers een pensioen gebaseerd op een vast aantal dienstjaren en een vast percentage van hun laatst verdiende salaris.

Het bedrijf heeft de verplichting om geld bij te storten wanneer de dekkingsgraad van het pensioenfonds niet hoog genoeg is. Volgens FNV wil het bedrijf overgaan naar een zogeheten casinopensioen. Bovendien wil DuPont af van de verplichting om bij te storten bij een lage dekkingsgraad.

Odfjell Terminals (Rotterdam) heeft de uitgewerkte plannen voor een orga­ nisatiewijziging gepresenteerd aan de Ondernemingsraad. Het doel van het reorganisatieplan is om te komen tot een kleinere en daadkrachtiger organisatie. Onderdeel van kostenbesparende maatregelen is de inkrim­ ping van het personeelsbestand.

Medewerkers die boventallig worden verklaard vallen onder het Sociaal Plan. Doel van het Sociaal Plan is medewerkers van werk naar werk te begeleiden. essenscia heeft de Responsible Care Award van de Europese chemiekoepel Cefic gewonnen in de categorie National Associations. In deze categorie werd het tweede duurzaamheidsrapport essenscia bekroond als best practice in de Europese chemiesector.

Het rapport bevat een aantal key performance indicatoren en kwam tot stand in nauwe samenwerking met zowel leden-bedrijven als stakeholders zoals NGO’s, vakbonden en universiteiten.

?

Kandidaten gezocht Plant Manager of the Year 2013

Michel Meertens werd tijdens Deltavisie2012 Plant Mananager of the Year 2012.

Voor 2013 is de organisatie nu al op zoek naar nieuwe kandidaten. De verkiezing is een initiatief van het blad Petrochem en de VNCI, in samenwerking met Deltalinqs en het Havenbedrijf Rotterdam. De wedstrijd wil bijdragen aan een positief imago van de Nederlandse procesindustrie, door de inspanning en prestaties van plantmanagers op het gebied van onder andere veiligheid, gezondheid, milieu en productiviteit te benoemen en te waarderen.

Een vakkundige jury beoordeelt de kandidaten op hun maatschappelijke betrokkenheid, leiderschap en communicatieve vaardigheden. Tijdens het congres Deltavisie 2013, op 13 juni 2013 in Rotterdam, worden de finalisten aan het publiek voorgesteld. De bekendmaking van de winnaar vindt plaats tijdens het avondprogramma van Deltavisie2013.

Kandidaten kunnen tot 1 februari 2013 worden aangedragen via Irene van Luijken, hoofd communicatie van de VNCI: vanluijken@vnci.nl.

Olieterminal Eemshaven open voor strategische opslag

In de Eemshaven nam Vopak begin oktober een nieuwe terminal in gebruik voor het opslaan van strategische olievoorraden voor Nederland en andere landen in de Europese Unie. Het gaat om voorraden voor het geval de aanvoer stokt, om welke reden dan ook.

‘Een onderbreking in de aanvoer is niet ondenkbaar. Het risico van zo’n onderbreking en het vrijwel ontbreken van mogelijkheden om gemakkelijk over te schakelen naar alternatieve brandstoffen, leiden tot een voortdurende onzekerheid in de energievoorziening’, licht een woordvoerder van Vopak toe. Om die reden is besloten olievoorraden aan te leggen. De twee organen die toezien op die voorraden zijn de Europese Unie en de International Energy Agency. De landen die lid zijn van een van de twee of van beide, zijn verplicht strategische voorraden aan te houden voor tijden van crises. De brandstoffen die nu worden opgeslagen in de elf nieuwe tanks (660.000 kubieke meter) zijn benzine en diesel, maar het is ook mogelijk er ruwe olie in op te slaan.

Vopak maakte de keuze voor de Eemshaven omdat het al decennia lang de haven is voor energiegerelateerde activiteiten. Bovendien bleek uit een studie van het bedrijf dat deze noordelijke haven het meest geschikt was voor strategische opslag in het noordwesten van Europa. De Eemshaven terminal is een joint venture van Vopak en partner NIBC European Infrastructure Fund.

Een uitgebreid artikel over het project kunt u lezen in Petrochem 10 - www.petrochem.nl DuPont schrapt banen

Bij het bekend maken van de resultaten van het derde kwartaal 2012 kwam DuPont met een herstructureringsplan om de productiviteit te verhogen, de concurrentiekracht te vergroten en de groei te versnellen. Het plan omvat het schrappen van 1.500 arbeidsplaatsen wereldwijd in de komende twaalf tot achttien maanden. Het bedrijf verwacht dat dit besparingen vóór belastingen oplevert van rond de 450 miljoen dollar (300 miljoen dollar in 2013).

Een woordvoerder van DuPont in Dordrecht kon nog niets zeggen over het aantal banen dat mogelijk in Nederland verdwijnt. ‘Dat wordt in de komende weken duidelijk.’ DuPont heeft in Nederland vestigingen in Dordrecht, Breda, Landgraaf, Leiden, Ouderkerk aan den IJssel en Zaandam.

8 PETROCHEM 11 – 2012

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 8

30-10-12 15:38

FEITEN & CIJFERS Moerdijk wil verbod op ontgassen schepen

De gemeente Moerdijk en de provincie Noord-Brabant overwegen een lokaal verbod op ontgassen van varende schepen op het Hollandsch Diep als Den Haag niet snel zelf een algemeen verbod instelt. De provincie en gemeente schrijven dat in een brief aan staatssecretaris Joop Atsma (Milieu) en uiten daarmee hun zorgen over hoge concentraties benzeen die regelmatig worden gemeten in Moerdijk. Het benzeen komt van het industrieterrein Moerdijk en van tankers op het Hollandsch Diep. De gemeente Moerdijk en de provincie constateren dat ze optreden tegen uitstoot door bedrijven terwijl op het water grote hoeveelheden vrijkomen, waartegen niet kan worden opgetreden. Ze noemen die situatie ‘onaanvaardbaar’.

Visie op ondergronds transport gevaarlijke stoffen

De Rijksoverheid wil de komende twintig tot dertig jaar ruimte vrijhouden voor ondergrondse buisleidingen voor transport van aardgas, olieproducten en chemicaliën. In het internationale transport van gevaarlijke stoffen neemt Nederland een belangrijke positie in en om deze positie te waarborgen moet er vroegtijdig op markt­ ontwikkelingen worden ingespeeld. In de Structuurvisie Buisleidingen geeft het kabinet een integrale visie op het buisleidingentransport van gevaarlijke stoffen voor de komende jaren.

In Nederland ligt al achttienduizend kilometer aan buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. De verwachting is dat in de komende twintig tot dertig jaar extra transportleidingen moeten worden gelegd om in de toekomst de rol van Nederland in het Europese aardgastransport (aardgasrotonde) te kunnen waarborgen en bij te dragen aan een krachtig haven- en chemiecluster in Noordwest-Europa.

In de Structuurvisie Buisleidingen zijn leidingstroken aangewezen waar nieuwe buisleidingen voor het transport van gevaarlijke stoffen over lange afstand kunnen worden gelegd. Deze stroken sluiten – waar mogelijk – aan bij reeds bestaande leidingen.

Door buisleidingen te bundelen wordt er efficiënt met ruimte omgesprongen.

In zeven situaties moet het tracé van de buisleidingenstrook nog nader worden uitgewerkt en vindt nog overleg plaats. Deze tracés zullen in de loop van 2013 worden vastgesteld. Voor alle buisleidingen voor gevaarlijke stoffen geldt dat ze aan de bestaande wettelijke eisen moeten voldoen.

Er wordt regelgeving voorbereid om gemeenten te verplichten de buisleidingen­ stroken vrij te houden van bebouwing. Om rekening te houden met lokale ruimtelijke beperkingen krijgen deze gedurende vijf jaar de mogelijkheid de buisleidingenstroken waar nodig – onder voorwaarden – enigszins te verschuiven.

BRENT RUWE OLIEKOERS 120

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

115

110

105

14 17 18 19 20 21 24 25 26 27 28 1

SEPTEMBER

2

3

4

5

8

9

10 11 12 15 16 17 18 19 22 23

De opslag van verpakte gevaarlijke stoffen op het terrein van Dow voldoet niet aan de vergunningvoorschriften. Daarom hebben Gedeputeerde Staten van Provincie Zeeland besloten lasten onder dwangsom op te leggen aan Dow Benelux. De overtredingen zijn geconstateerd tijdens zes inspecties in juni van dit jaar.

Met het opleggen van deze lasten onder dwangsom wil Provincie Zeeland Dow ertoe bewegen deze overtredingen op te heffen en in de toekomst te voorkomen. Het bedrijf krijgt nog tijd om maatregelen te treffen om de overtreding op te heffen en herhaling te voorkomen.

BEDRIJVENNIEUWS Frank Coenen, CEO van Tessenderlo Group, is de nieuwe voorzitter van essenscia, de federatie van de chemische industrie en life sciences.

Hij neemt de voorzittersfakkel over van Wouter De Geest, gedelegeerd bestuurder van BASF Antwerpen.

De Geest blijft lid van de raad van bestuur.

Shell heeft Ben van Beurden per 1 januari 2013 benoemd tot Downstream Director. Van Beurden wordt daarmee ook lid van de raad van bestuur. Hij volgt Mark Williams op, die het bedrijf verlaat en terugkeert naar de Verenigde Staten. Van Beurden is nu nog executive vice president Chemicals.

AkzoNobel heeft laten weten dat Ton Büchner, de nieuwe topman, waarschijnlijk aan het einde van dit jaar terugkeert. Büchner legde in september om medische redenen zijn werkzaamheden tijdelijk neer, maar zal volgens medische specialisten volledig herstellen. Bestuurslid Leif Darner, die aan het hoofd staat van de divisie Specialty Chemicals, zal in april volgend jaar vertrekken. Conrad Keijzer, op dit moment managing director van AkzoNobel Industrial Coatings, volgt Darner op. Hij wordt in januari 2013 lid van de Executive Committee om zo voor een soepele overgang te zorgen.

OKTOBER

PETROCHEM 11 – 2012 9

007_8_9_D_feiten-cijfers.indd 9

30-10-12 15:38

*HGUHYHQ GRRU HI¿FLsQWLH 'XXU]DDPKHLG RS HHQ]DPH KRRJWH

Voor de nieuwe reeks oliegeïnjecteerde GA-schroefcompressoren van 30 - 90 kW is duurzaamheid méér dan alleen energie-efficiënt produceren. Het heeft óók betrekking op het productieproces van de compressor, op de productiviteit van de gebruiker en op het milieu. Onze klanten kunnen er dan ook op rekenen dat we duurzame componenten toepassen. Zo is de geïntegreerde koeldroger voorzien van R410A -koelmiddel, dat de ozonlaag niet aantast. Bovendien heeft de compressor een optimale beschikbaarheidsgraad dankzij de Elektronikon®, een besturingseenheid van eigen ontwerp. Bezoek onze website en zie hoe deze nieuwe compressorreeks een impuls kan geven aan uw productiviteit. www.atlascopco.com/drivenbyefficiency

Download een QR-reader, scan de code en ga naar onze website.

Tijdelijke oplossing nodig?

U wilt ons product in een proefopstelling testen of u hebt slechts tijdelijk behoefte aan een van onze persluchtoplossingen? Atlas Copco Rental biedt uitkomst. Kijk voor onze verhuurmogelijkheden op www.atlascopcorental.nl of neem contact op via het gratis nummer: 00800 1768 1768.

Atlas Copco Compressors Nederland Merwedeweg 7, 3336 LG Zwijndrecht Postbus 200, 3330 AE Zwijndrecht Tel (078) 6230 230 Fax (078) 6100 670 www.atlascopco.nl

010_atlas.indd 1

29-10-2012 14:13:05

FEITEN BUITENLAND

FOTO: BP

BASF gaat in Mangalore (India) een productielijn voor edelmetaalkatalysatoren opzetten. Deze katalysatoren worden gebruikt bij de productie van de actieve stoffen in medicijnen. In het tweede kwartaal van 2013 moet de nieuwe productielijn in gebruik kunnen worden genomen. Op de Mangalore-site produceert BASF al onder andere performance chemicals, dispersies en papierchemicaliën, autolakken en bouwchemicaliën.

Voor edelmetaalkatalysatoren heeft BASF al productielijnen in Rome (Italië) en Seneca (South Carolina).

Marathon koopt raffinaderij BP in Texas

Marathon Petroleum neemt de raffinaderij van BP in Texas City over voor 598 miljoen dollar. Inclusief voorraden komt de waarde van de transactie op 1,2 miljard dollar. De raffinaderij is de op twee na grootste van de Verenigde Staten.

BP kende de laatste jaren veel tegenslag op de raffinaderij die vorig jaar in de etalage werd gezet. Het dieptepunt werd in 2005 bereikt toen bij een serie explosies vijftien mensen om het leven kwamen en 180 mensen gewond raakten.

Marathon en BP namen in de koopovereenkomst ook een zogeheten earn-outprovisie op, waarbij het Britse concern afhankelijk van de prestaties van de raffinaderij in de komende zes jaar nog eens zevenhonderd miljoen dollar tegemoet kan zien. Behalve de raffinaderij komen ook de logistieke en marketingactiviteiten in handen van Marathon.

Sibur moderniseert PP- en LDPE-fabriek

Sibur gaat haar productie in Tomsk (Rusland) moderniseren. Het project omvat een uitbreiding van de productiecapaciteit van 130 naar 140 kiloton polypropeen per jaar en van 240 naar 270 kiloton lage-dichtheid polyetheen (LDPE) per jaar. De eerste uitbreiding maakt gebruik van de bestaande technologie en de tweede is gebaseerd op technologie van Basell. De uitbreiding van LDPE verbetert de bestaande grades en maakt het produceren van een aantal nieuwe grades mogelijk. Voor het front-end engineering design van het LDPE-project heeft Sibur Tecnimont ingeschakeld. De polypropeenuitbreiding is gegund aan het Russische Plastpolymer.

De totale productiecapaciteit voor polypropeen in Rusland ligt nu op 680 kiloton per jaar, terwijl er zo’n 800 kiloton per jaar wordt gebruikt. Daarnaast wordt ongeveer een megaton polypropeen in Rusland geïmporteerd in de vorm van eindproducten (plastic stoelen, tafels, speelgoed en auto-onderdelen). Het gebruik van LDPE ligt in Rusland op 630 kiloton per jaar, terwijl de productie momenteel 560 kiloton per jaar is.

Rosneft investeert in oude raffinaderijen

Het Russische Rosneft gaat de komende drie jaar achttien miljard dollar investeren in zijn raffinaderijen. Het olieconcern onthulde in totaal 25 miljard dollar te besteden aan modernisering van de oude raffinaderijen uit het Sovjettijdperk.

Daarvan is zeven miljard dollar reeds uitgegeven, terwijl nog eens achttien miljard aan investeringen in de infrastructuur volgen tot het jaar 2016. Het programma maakt het mogelijk het aandeel van lichte olieproducten te verhogen van 56 procent naar 78 procent. Rosneft investeerde in 2012 ook vijfhonderd miljoen dollar in nieuwe offshore projecten.

Kijk voor meer nieuws op www.petrochem.nl

011_13_E_FCbuitenland.indd 11

Tessenderlo Group wil haar farmaceutische ingrediënten, Farchemia en Calaire Chimie, verkopen aan International Chemical Investors Group (ICIG), een particuliere industriële holding. De verkoop gaat om twee productiesites in Frankrijk en Italië. Dit desinvesteringsproject ligt in de lijn van de sterkere focus van de groep op gespecialiseerde producten en diensten op het vlak van voeding, landbouw, waterbeheer en het valoriseren van bio-reststoffen.

Styron heeft haar nieuwe SSBRproductielijn (Solution Styrene Butadiene Rubber) in Schkopau (Duitsland) officieel geopend. De lijn voegt een productiecapaciteit van vijftigduizend ton toe aan al bestaande lijnen op de site. De bouw is voorspoedig gegaan, binnen budget en tijd. Hoewel de lijn vooral bedoeld is voor de productie van SSBR kan hij ook andere, bestaande Styron-producten produceren. SBBR wordt gebruikt in banden om de rolweerstand te verlagen, terwijl de grip goed en de slijtage beperkt blijft.

Ciech verkoopt een deel van haar TDI-activiteiten aan BASF. De TDI-activiteiten van Ciech-dochter Zachem in Polen zijn geen onderdeel van de verkoop. BASF heeft al TDI-fabrieken in Geismar (VS), Yeosu (Korea), Caojing (China) en Schwarzheide (Duitsland). En in Ludwigshafen kan het concern in 2014 een nieuwe TDI-fabriek in gebruik nemen. TDI is een grondstof bij de productie van polyurethanen.

PETROCHEM 11 – 2012 11

30-10-12 15:33

Evides Ongekend betrouwbaar

Complexe watervraagstukken oplossen met een slimme maatwerkoplossing.

Wij regelen het.

Hergebruik van (afval)water en het sluiten van de waterketen worden steeds belangrijker. Dat is voor de industrie niet altijd even makkelijk op te lossen. Maar wij hebben het antwoord.

Betrouwbaarheid, leveringszekerheid en kwaliteit zijn kernvereisten bij ons ‘maatwerk in water’ voor de chemische-, petrochemische- en voedingsmiddelenindustrie. Op basis van DBFO-contracten (Design, Build, Finance & Operate) leveren wij onze opdrachtgevers diverse soorten proceswater, zorgen wij voor de zuivering van afvalwater en maken wij hergebruik van water (effluent) mogelijk. En dat 24/7 vanuit operational excellence. Voor minder doen we het niet.

www.evides.nl

012_evides.indd 1

29-10-2012 14:12:37

FOTO: NORD STREAM

FEITEN BUITENLAND

Tweede Nordstream operationeel

De tweede Nord Stream-pijpleiding door de Oostzee, parallel aan de eerste, is officieel in gebruik genomen. De eerste pijpleiding werd in 2011 in gebruik genomen.

Gasunie heeft een aandeel van negen procent in deze leiding. Nord Stream biedt de capaciteit voor de levering van 55 miljard kubieke meter aardgas per jaar en kan dat doen voor minstens vijftig jaar.

In Portovaya aan de Russische Oostzee-kust staat een compressorstation van Gazprom. Deze installatie zorgt ervoor dat het gas onder een druk van 220 bar, zonder tussentijdse hercompressie, over een afstand van 1.224 kilometer naar het aanlandingspunt bij Lubmin aan de Duitse Oostzee-kust kan worden gestuwd. Vanaf hier vindt het gas zijn weg naar de Europese gasmarkt. Onder andere zal het gas via de NEL-pijpleiding in westelijke richting stromen naar het Duitse deel van het Gasunie-netwerk, dat op zijn beurt in verbinding staat met Nederland, maar ook met Denemarken en andere netwerken in Duitsland.

De constructiefase duurde minder dan dertig maanden en is volgens planning en binnen budget verlopen. De investering van 7,4 miljard euro is voor dertig procent opgebracht door de vijf aandeelhouders van Nord Stream, en voor zeventig procent door leningen via internationale banken.

BASF en Purac samen in bio-barnsteenzuur

BASF en CSM-dochter Purac richten een joint venture op voor de productie en verkoop van barnsteenzuur op biologische basis. Het nieuwe bedrijf, Succinity, wil eind 2013 een fabriek met een capaciteit van tienduizend ton bio-barnsteenzuur per jaar in gebruik nemen nabij Barcelona. Daarnaast zijn er plannen voor de bouw van een fabriek met een capaciteit van vijftigduizend ton. Het definitieve besluit daarover wordt genomen als de introductie van het biologische barnsteenzuur succesvol verloopt. BASF en Purac nemen allebei een belang van vijftig procent in het bedrijf.

Het hoofdkantoor van Succinity wordt gevestigd in Düsseldorf, Duitsland.

In 2010 richtten DSM en Roquette een 50/50 joint venture op voor de productie en verkoop van bio-barnsteenzuur. Deze joint venture, Reverdia, kondigde in 2011 de bouw van een commerciële fabriek voor de productie van biobarnsteenzuur aan.

Deze fabriek in Cassano Spinola (Italië) krijgt eveneens een productiecapaciteit van tienduizend ton per jaar en zou in de tweede helft van 2012 in gebruik worden genomen. Ook DSM en Roquette overwegen een nog grotere fabriek als de markt voor bio-barnsteenzuur zich goed ontwikkelt.

Barnsteenzuur is een chemische bouwsteen die kan worden gebruikt bij onder andere de productie van polymeren, harsen, voedsel en farmaceutische producten.

Biobarnsteenzuur is een hernieuwbaar alternatief voor op olie gebaseerde bouwstenen als adipinezuur en 1,4-butaandiol.

CSM kondigde in mei van dit jaar aan zich te willen transformeren naar een gespecialiseerde producent en leverancier van bio-based ingrediënten. De focus kwam daardoor te liggen bij de bedrijven Purac en Caravan Ingredients.

Versalis, chemiedochter van het Italiaanse Eni, heeft een overeenkomst gesloten met het ZuidKoreaanse Honam Petrochemical voor de productie van elastomeren in Yeosu (Zuid-Korea). De nieuwe fabriek zal gebruik maken van Versalis-technologie en krijgt een productiecapaciteit van tweehonderdduizend ton elastomeren per jaar. De productie is vooral bedoeld voor de Aziatische markt. De verwachting is dat de fabriek die wordt gebouwd op de site van Honam Petrochemical eind 2015 in gebruik kan worden genomen.

De overeenkomst legt de basis voor een toekomstige joint venture van de twee bedrijven. Versalis richtte in september ook al een joint venture op met Petronas voor een elastomeren­fabriek in Pengerang, Johor (Maleisië). Deze fabriek komt te staan bij de raffinaderij van Petronas.

Tessenderlo Group is begonnen met een ingrijpend project om de site in Loos (Frankrijk) te herpositioneren en toe te spitsen op de productie van chemicaliën voor waterbehandeling.

Op die manier wil de groep haar positie in dit groeiende segment veiligstellen. Ongeveer twee derde van het investeringsbedrag, in totaal 75 miljoen euro, heeft betrekking op nieuwe productie-installaties die operationeel moeten zijn tegen 2016.

De bestaande elektrolyse-installatie wordt daarbij omgeschakeld naar hedendaagse membraantechnologie, met meer dan een verdubbeling van de capaciteit. De rest van het bedrag is bestemd voor de aanpak van historische bodemverontreiniging over een periode van tien jaar.

Shell heeft een vergunning aangevraagd bij de Amerikaanse overheid om ruwe olie uit de Verenigde Staten te exporteren. De Amerikaanse binnenlandse olieproductie is gestegen tot het hoogste niveau sinds 1995.

Oliebedrijven die daarvan willen profiteren door ruwe olie te exporteren, moeten daarvoor volgens een bijna honderd jaar oude wet een speciale vergunning aanvragen.

PETROCHEM 11 – 2012 13

011_13_E_FCbuitenland.indd 13

30-10-12 15:33

INTERVIEW

De groene evolutie van de chemische industrie

De industrie neemt steeds meer het voortouw op het gebied van duurzaamheid. Waar overheden vaak falen om stevige internationale afspraken te maken, lijken steeds meer bedrijven voor een groene strategie te kiezen. Ook en misschien wel met name chemieconcerns hebben deze weg gevonden, stelt het nieuwe boegbeeld van de Topsector Chemie, Gerard van Harten. Al is het geen vijfbaans snelweg, maar een van de geleidelijkheid.

Wim Raaijen

14 PETROCHEM 11 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 14

30-10-12 16:06

Foto’s: WIM RAAIJEN

‘Het onderwerp veiligheid is niet gebaat bij de journalistieke en politieke sensatie die onder meer afgelopen voorjaar ontstond.’

PETROCHEM 11 – 2012 15

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 15

30-10-12 16:06

Verheugd is Gerard van Harten over de Europese Responsible Care prijs voor AkzoNobel. Als jurylid van de Nederlandse versie stond hij vierkant achter de beslissing om eenmalig twee prijzen uit te reiken. ‘We staan nu op een belangrijk punt in de evolutie van de chemische industrie. Chemiebedrijven worden zich er steeds meer van bewust dat ze oplossingen kunnen bieden voor een duurzamere mondiale samenleving.

Naast verantwoordelijk te zijn voor hun eigen processen, ook door hele ketens heen, kunnen ze steeds meer verschil maken met oplossingen voor uitdagingen waarvoor we wereldwijd staan. Het proces van AkzoNobel is daarvan een geweldig voorbeeld’, vindt hij. Het stelt een andere sector, de leer-industrie, in staat om duurzamer te produceren. ‘Dat gaat veel verder dan het op orde brengen van eigen processen.’

Decennialang werd de chemische industrie beschouwd als een zeer vervuilende en gevaarlijke sector. De Club van Rome maakte pijnlijk duidelijk dat de industrie niet alleen maar welvaart bracht.

Verschillende milieu-incidenten, ongelukken en zelfs rampen bevestigden dat beeld in de samenleving. Het negatieve imago heeft de chemie veelal teruggeworpen op haar interne processen. De industrie sloot letterlijk en figuurlijk haar hekken.

Chemiebedrijven keerden in zichzelf, enerzijds om zich minder kwetsbaar te voelen in de samenleving, anderzijds om de veiligheid van hun processen ook daadwerkelijk op orde te brengen. En dat heeft zeker zijn vruchten afgeworpen.

Veiligheid wordt bij veel chemiebedrijven haast als een religie beleden. Van Harten: ‘Op het gebied van veiligheid en milieuimpact zijn en worden nog steeds belangrijke stappen gezet.’

‘De hekken dicht en weer hoge bomen er omheen, is wel een reflex.’

Papieren invuloefeningen Toch staat de chemische industrie de laatste tijd weer onder vuur vanwege de brand bij Chemiepack en de incidenten bij Odfjell. Hoewel het niet om chemische productiebedrijven ging, zijn ze wel onderdeel van de keten. Incidenten bij chemiebedrijven als BASF in de Meern en ook bij Van Harten’s eigen Dow in Terneuzen dreigden journalistiek en politiek te worden uitvergroot. Het leek er ook sterk op dat de chemische industrie zelf in oude patronen schoot. ‘De hekken dicht en weer hoge bomen er omheen, is wel een reflex’, geeft Van Harten toe.

Chemiebedrijven ontweken afgelopen

16 PETROCHEM 11 – 2012

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 16

30-10-12 16:06

voorjaar en zomer elk commentaar. ‘We kwamen inderdaad in een lastige situatie terecht. Het is belangrijk om open en eerlijk het juiste verhaal te blijven vertellen, maar het onderwerp veiligheid is niet gebaat bij de journalistieke en politieke sensatie die onder meer afgelopen voorjaar ontstond. Wellicht lieten we ons weer te veel in het defensief dringen, maar soms is het beter de storm enigszins te laten luwen en dan met het reële beeld te komen. Juist daarom is samen met andere branche-organisaties, zoals VNPI, VHCP en VOTOB, het actieplan Veiligheid Voorop ingezet. Dit bevat concrete acties om de veiligheid in de hele sector op een hoger niveau te brengen. We hebben het plan aangeboden aan staatssecretaris Atsma met de belofte dat we over de vorderingen zullen rapporteren.’

Elk jaar verbetert de chemie haar veiligheid, stelt Van Harten. ‘De risicoloze maatschappij bestaat echter niet. Het is niet mogelijk risico’s volledig uit te bannen, maar we zorgen er wel voor dat er minder frequent incidenten zijn en dat ze gemiddeld minder heftig zijn.

Chemiebedrijven zijn echt goed bezig op het gebied van veiligheid. Het gaat er nu om dat de aanwezige kennis ook wordt gedeeld met andere sectoren en met achterblijvers in onze eigen sector, ook als ze bijvoorbeeld niet lid zijn van de VNCI of de VNPI. Dat is in het belang van alle bedrijven, omdat het afstraalt op de hele industrie. Binnen het programma Veiligheid Voorop streven we ook naar meer collegiale bezoeken. Om bedrijven elkaar te laten adviseren en op die manier van elkaar te leren, elkaar beter te maken.’

Op zich vindt Van Harten een buddysysteem voor plantmanagers, zoals Plant Manager of the Year Michel Meertens voorstelde, een interessante aanvulling, maar het uitwisselen van informatie over veiligheid moet niet alleen op het niveau van plantmanagement plaatshebben.

Veiligheid is een verantwoordelijkheid van hele organisaties. ‘Plantmanagers hebben daarin natuurlijk wel een sleutelpositie.’

Ook vindt hij dat bedrijven elkaar niet moeten gaan beoordelen, dat is meer aan de bevoegde overheidsinstanties. ‘Ik ben voor streng toezicht door overheidsinstanties. Maar dan wel met kennis, zodat bedrijven en overheden van elkaar kunnen leren. We moeten voorkomen dat het te veel papieren invuloefeningen worden, zoals nu vaak het geval is.

Daarbij is niemand gebaat en zeker de veiligheid niet.’

Doorbraak Volgens van Harten is de reflex van afgelopen zomer van tijdelijke aard.

Het laatste decennium zijn chemieproducenten zich meer naar buiten gaan richten. De communicatie is opener geworden en ketenverantwoordelijkheid werd een belangrijk begrip. Niet alleen veiligheid, maar ook efficiëntie en milieu-impact kregen een bredere aanpak, over de traditionele grenzen van bedrijven heen. De andere winnaar van de Nederlandse Responsible Care prijs 2012, Teijin Aramid, is daar volgens Van Harten een mooi voorbeeld van. Teijin heeft vanuit Nederland een systeem opgezet voor het wereldwijd inzamelen en recyclen van aramide. Met dit project laat Teijin Aramid zien dat recycling van Twaron aramidevezels op wereldschaal mogelijk is en dat zij in staat is om een hoogwaardig product te leveren met een halvering van de CO2-footprint. Over de afgelopen jaren heeft Teijin Aramid met dit programma ruim vijftigduizend ton CO2-emissie bespaard.

Nu het verbeteren van interne processen en versterken van ketenverantwoordelijkheid bij veel bedrijven voortdurend in de aandacht staan, lijkt de tijd rijp voor de volgende stap in de evolutie. Ook

proactiever aan oplossingen te werken.

Daarom is Van Harten ook zo gecharmeerd van de AkzoNobel-technologie die leerlooiers kan helpen hun processen aanmerkelijk duurzamer te maken. Huiden van geslachte dieren worden hergebruikt voor leer en voeding. Zo kunnen vetten en eiwitten weer worden verwerkt in bijvoorbeeld hamburgers. Traditioneel worden ze op milieuonvriendelijke wijze verwijderd van de huiden. AkzoNobel ontwikkelde daarom een nieuw proces op basis van dimethylether. Voordelen zijn dat de huiden na de behandeling minder wegen en dat de methode minder energie, water en chemicaliën nodig heeft dan de traditionele ontvettingsmethoden.

Bovendien ontstaat er aanzienlijk minder afvalwater en zijn het vet en de eiwitten die worden verkregen van hogere kwaliteit en daardoor meer waard. Van Harten is vooral enthousiast omdat de impact van een dergelijk proces enorm kan zijn.

Wijdverspreide toepassing kan zelfs een significante reductie van de veestapel mogelijk maken. Kenmerkend voor de nieuwe fase in de evolutie waarin de chemische industrie zich momenteel bevindt.

De Europese erkenning van deze technologie moet volgens Van Harten ook daarom in een veel groter kader worden

‘Ik ben voor streng toezicht door overheidsinstanties. Maar dan wel met kennis, zodat bedrijven en overheden van elkaar kunnen leren.’ buiten de chemie groeit het besef dat de chemie veel duurzame oplossingen kan bieden en – zonder dat mensen zich dat altijd realiseren – al langer bijdraagt aan bijvoorbeeld schonere en zuinigere producten. Zo maken kunststoffen auto’s lichter en daardoor efficiënter en zullen organische zonnecellen een variatie aan design mogelijk maken tegen lagere kosten. Nieuwe isolatiematerialen kunnen huizen beduidend energiezuiniger maken. Een doorbraak van elektrische auto’s kan niet zonder chemische innovaties in batterijtechnologie en de chemische industrie kan ook verschillende oplossingen aandragen voor de energieen voedselproblematiek.

Veel leuker De chemie neemt die verantwoordelijkheid momenteel nog steviger ter hand.

Door bijvoorbeeld samen met klanten

geplaatst. ‘Het geeft aan dat ook op internationaal niveau de nieuwe rol van de chemische industrie wordt onderkend. De chemie wil een industrie van de toekomst zijn en niet een van het verleden.’ En dat heeft zijn uitwerking op verschillende terreinen. ‘Op die manier trek je bijvoorbeeld ook veel meer jonge mensen aan. De huidige generatie jonge mensen is meer dan ooit geïnteresseerd in wat de impact is van haar handelen.

Innovaties, nieuwe producten en processen stimuleren daarbij enorm. En het is natuurlijk ook veel leuker om met nieuwe en duurzamere ontwikkelingen bezig te zijn.’

Duitsland Als hij hierover spreekt, krijgt Van Harten zelf ook een jeugdig elan.

Misschien wel omdat het nieuwe boegbeeld van de Topsector Chemie zelf ook PETROCHEM 11 – 2012 17

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 17

30-10-12 16:06

Op zoek naar de beste en veiligste manier om WY maEJines eHƂEiÇnt te bedienen?

r 4QDWWUV GP GTIQPQOKUEJ r &KIKVCNG GP QH RTQRQTVKQPGNG CCPUVWTKPI r 8GKNKI GP DGVTQWYDCCT r <QYGN UVCPFCCTF CNU QR OCCV IGOCCMVG KPUVCNNCVKGU r 'KIGP RTQFWEVKG UGTXKEGFKGPUV GP YGTMRNCCVU XQQT JGTUVGNNKPIGP

Pauwelsdreef 100, B-2940 Hoevenen (B) - Tel. + 32 (0)3 660 14 00 - info@awsystems.be

4CFKQITCĆ&#x201A;UEJG CHUVCPFDGUVWTKPIGP KP #6': WKVXQGTKPI 018_AW.indd 1

29-10-2012 14:12:56

fris aan een nieuwe uitdaging begint.

De afgelopen decennia heeft Gerard van Harten de evolutie van de chemische industrie van dichtbij meegemaakt bij Dow in Terneuzen. Dit jaar neemt hij afscheid als topman van Dow Benelux, en juist op een belangrijk punt in die evolutie mag hij zich inzetten voor vernieuwing van de chemie in de volle breedte. Een mooiere uitdaging kan haast niet, vindt hij ook zelf.

Ambitieus ook. De ambities die in 2006 door de Regiegroep Chemie zijn geformuleerd, zijn nog steeds erg vooruit­ strevend. Zo moet de bijdrage van chemie aan het BBP verdubbelen van twaalf naar 24 miljard in 2017 vergeleken met 2007. Te meer ambitieus omdat de zware industrie in Nederland lange tijd weinig aandacht kreeg. Die zou toch langzamerhand uit Nederland vertrekken, was de heersende overtuiging in de jaren negentig en de eerste jaren van deze eeuw. Gelukkig veranderde dat inzicht en werd chemie in 2005, weliswaar in de tweede tranche, als sleutelgebied voor de Nederlandse economie toegevoegd.

‘Gelukkig werd uiteindelijk het belang van de chemische industrie toch gezien.

Momenteel is haast iedereen ervan overtuigd dat de chemische industrie een belangrijke economische factor is in Nederland en Europa. En Duitsland is misschien wel het meest overtuigende bewijs van ons belang voor de economie.

Duitsland is het manufacturing-land bij uitstek en komt sneller uit de huidige crisis dan welk Europees land ook.’

Puzzels Wel lijken sommige ambities van 2006 iets te hoog gegrepen. Zo blijkt na uitvoerige analyse halvering van de CO2uitstoot in 25 jaar – in 2030 vergeleken met 2005 – moeilijk te realiseren. Van Harten: ‘Veertig procent reductie lijkt realistischer. Dat is nog steeds een ste-

BEKNOPT ‘Het is niet mogelijk risico’s volledig uit te bannen, maar we zorgen er wel voor dat er minder frequent incidenten zijn en dat ze gemiddeld minder heftig zijn’, stelt Gerard van Harten, voorzitter van de raad van bestuur van Dow Benelux en boegbeeld van de Topsector Chemie. ‘Het gaat er nu om dat de aanwezige kennis ook wordt gedeeld met andere sectoren en met achterblijvers in onze eigen sector.’ Daarnaast ziet hij dat de chemische industrie een belangrijk punt heeft bereikt in haar evolutie.

‘Chemiebedrijven worden zich er steeds meer van bewust dat ze oplossingen kunnen bieden voor een duurzamere mondiale samenleving.’

vige ambitie en meer dan overheden van ons vragen.’ Wezenlijke veranderingen kosten volgens hem nu eenmaal tijd, zeker in een sector die wordt gedomineerd door grote bedrijven. ‘Er zal daarom eerder sprake zijn van een groene evolutie dan van een revolutie.

De transitie zal bovendien voor een significant deel van kleinere bedrijven moeten komen. Die zijn vaak innovatiever en beweeglijker. Grote bedrijven kunnen een rol spelen in het tot stand komen van samenwerkingsverbanden tussen bedrijven. Ze hebben bovendien onderzoeksfaciliteiten en mogelijkheden om een versnelling aan te brengen in het vermarkten van innovatieve producten.’

Bovendien zijn er volgens Van Harten verschillende puzzels op te lossen. Op het gebied van de biobased chemie bijvoorbeeld. Duidelijk is dat de chemie niet moet concurreren met de voedselproductie. Bovendien is er een grote verscheidenheid aan processen en mogelijke routes waarbij klanten niet automatisch voor de meest duurzame kiezen. Er spelen ook andere factoren mee, met name de kostprijs. ‘Op dat vlak zouden overheden wel een handje kunnen helpen, met regelgeving bijvoorbeeld, zoals het stimuleren van energiezuinigere auto’s en huizen.’ Het allerbelangrijkste is volgens Van Harten dat alles in beweging wordt gezet en blijft.

Dat is de sleutel voor veel oplossingen en houdt de groene evolutie gaande. W PETROCHEM 11 – 2012 19

014_15_16_17_19_O_Interview.indd 19

30-10-12 16:06

Veilig werken op hoogte Wij staan in de startblokken om uw onderhoud en nieuwbouwproject succesvol te laten verlopen.

Met Harsco heeft u één aanspreekpunt voor isoleren, steigerbouw, hoogwerkers, fireproofing, tracing, stralen en conserveren. Alle disciplines dus onder één dak. Met een groot potentieel aan materialen en gekwalificeerde monteurs. Met een strakke planning en vakkennis on-site. En boven alles met een scherp oog voor uw veiligheid!

22702

Neem voor meer informatie contact op: T (0900) 742 00 00 E info@harsco-i.nl www.harsco-i.nl

020_harsco.indd 1

29-10-2012 14:13:15

INNOVATIE

Tandem wint innovatieprijs Chemie & Life Sciences ‘Onderzoek en ontwikkeling, het behoort tot het DNA van bedrijven uit de sector chemie & life sciences’, zei Yves Verschueren, de gedelegeerd bestuurder van essenscia bij de prijsuitreiking van de eerste innovatieprijs van deze federatie. De winnaar werd de tandem BASF en Emulco, een klein bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het produceren van emulsies. Hun gezamenlijke innovatie is een emulsie op basis van polyisobuteen met een waaier aan toepassingen.

Jan Van Doorslaer

BEKNOPT Maar liefst 36 inzendingen had de eerste Innovatieprijs van essenscia.

Uit vijf genomineerden werd de tandem BASF & Emulco als winnaar gekozen. De twee bedrijven ontwikkelden een emulsie op basis van polyisobuteen. Polyisobutenen hebben gunstige eigenschappen, maar konden tot voor kort moeilijk worden verwerkt. Emulco wist de kleverige polyisobutenen te verwerken in een watergedragen oplossing die tal van toepassingen mogelijk maakt. De nichespeler heeft inmiddels plannen een fabriek te bouwen voor de productie van PIB-emulsies.

In een voor België zwarte week (de aangekondigde sluiting van de Fordfabriek in Genk-Limburg met zwaar banenverlies) stuurde de Belgische federatie voor chemie & life sciences essenscia een opvallend positief signaal uit met de uitreiking van haar Innovation Award. Ze schreef die competitie uit om haar leden een extra stimulans te geven. Er kon immers dertigduizend euro in de wacht worden gesleept.

François Cornelis, voorzitter van de jury en tot voor kort hoofd van de Chemische Divisie van de Total Group, vatte het belang van de innovatieprijs als volgt samen: ‘We kunnen de werkgelegenheid van onze sector alleen hier houden dankzij onderzoek en ontwikkeling die dicht bij de productie aanleunen. Daarmee kunnen we ook jongeren overtuigen van welke dynamische, innoverende en uitdagende omgeving wij als chemie & life sciences te bieden hebben.

Met deze prijs zeggen we hen als het ware: We staan als één man achter u.’

Grenzen verleggen Uit de 36 aanmeldingen van deze eerste editie had de jury vijf finalisten gekozen. Genomineerd waren de kweek van microalgen voor milieusanering (Proviron), de ontwikkeling van een emulsie op basis van polyisobuteen (BASF & Emulco) en de ontwikkeling van ultralichte kunststoffen voor autocarrosserieën (Total Research Feluy). De vierde genomineerde was de ontwikkeling van algenwerende verven voor schepen op basis van nanochemie en zonder gebruik te maken van sterke biocides (Nanocyl & Lippens Verven).

De vijfde genomineerde was de ontwikkeling van celtherapie voor leveraandoeningen (Promethea). ‘Stuk voor stuk zijn het projecten die grenzen verleggen en getuigen van een enorme kwaliteit en een enorm enthousiasme. Ik ben ervan onder de indruk’, getuigde professor

Koenraad De Backer, lid van de jury en hoofd R&D van de KU-Leuven.

Het was opvallend dat de projecten vaak werden ingediend door twee ondernemingen (tandemprojecten) en zelfs gewestoverschreidend waren (VlaamsWaalse projecten). Dat is vrij nieuw in een industriële sector en kenmerkend voor de chemie & life sciences die zich niet kan laten beperken door grenzen van welke aard ook. ‘Ondernemingen gaan mekaar vinden en ondersteunen, gaan samenwerken om nieuwe toepassingen en producten te kunnen aanbieden als oplossingen’, zei voorzitter François Cornelis. Hij onderstreepte ook het belang om de nieuwe vindingen te beschermen via patenten en octrooien.

Niet toevallig ontstond het idee voor de Innovation Award bij de cel Octrooien van essenscia.

Ideale grondstoffen De winnaar werd de tandem BASF & Emulco. Hun vinding is een emulsie op basis van polyisobuteen (PIB) dat de BASF-groep onder meer in haar Antwerpse vestiging produceert.

Polyisobuteen is bij het grote publiek bekend als de basisstof voor kauwgom.

Maar bij die ene toepassing is het niet gebleven en zal het ook niet blijven met dit nieuwe project. PIB wordt in de Antwerpse BASF-vestiging geproduceerd uit de C4-fractie die als nevenproduct ontstaat bij het kraken van nafta in de stoomkraker. Daaruit wordt polyisobuteen gepolymeriseerd, niet om kauwgom van te maken maar als additief voor benzines en diesel. Het additief, eigenlijk een polyisobuteenamine (PIBA), zorgt ervoor dat de brandstoffen beter verbranden en dus energie-efficiënter worden en daardoor ook een lagere emissie van CO2 hebben.

BASF bleef steevast zoeken naar meer toepassingen voor de PIB’s. Ze kunnen namelijk een perfecte barrière vormen PETROCHEM 11 – 2012 21

021_23__U_artikel.indd 21

30-10-12 15:57

VED BY O R

PR

NA

LS

AP P

Havep moe.t. TEL MAAR OP! je hebben.

OFESS

IO

Thomas Shiftleader

Bescherming Draagcomfort Duurzaam Visitekaartje voor bedrijf Voor ons is er geen twijfel mogelijk als het om werkkleding gaat. Wij werken er elke dag in, dus wij weten waar we het

Peter

Senior operator

over hebben. Als je alle kwaliteiten van HaVeP bij elkaar optelt en je kijkt ook naar prijs, service en levering, kom je tot maar één conclusie: HaVeP moet je hebben.

MEER WERKKLEDING OPLOSSINGEN ?

KIJK OP WWW.HAVEP.COM /CHEMIE T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E verkoop@havep.com

022_havep.indd 1

29-10-2012 14:12:23

De delegatie van de eerste Innovatieprijswinnaars BASF-Emulco van links naar rechts: Jean-Marie Van Triel (managing director BASF Belgium), Lieve Taets (R&D-manager Emulco), Jan Van Trier (Technical Manager PIB Europe BASF), Edith Coune (Market Development BASF) en Jean Vanhoebost (Managing director Emulco). En daarnaast prins Filip en François Cornelis (voorzitter jury Innovatieprijs essenscia).

voor vloeistoffen, gassen, en zelfs radioactieve straling. PIB’s kleven sterk, zijn flexibel, elektrisch isolerend en ook perfect onschadelijk tot zelfs eetbaar. PIB’s verliezen nauwelijks hun eigenschappen (dekkend, elastisch) en kunnen zich herstellen bij inkerving. Kortom, het zijn ideale grondstoffen voor allerlei coatings in de bouwsector (verven, beton- en

gipsbescherming), in de piping (lekbescherming en -dichting) tot zelfs in verfijnde toepassingen voor de cosmeticasector (conditioners voor crèmes, shampoos, peelingproducten).

In de kleine Gentse nichespeler Emulco, gespecialiseerd in het produceren en fabriceren van emulsies, vond BASF een partner. En het klikte meteen na de eerste

CRITERIA Essenscia wil haar Innovation Award om de twee jaar toekennen. Bedrijven uit de eigen sector, maar ook starters en niet-leden kunnen deelnemen. Criteria voor deelname zijn: • De innovatie moet verband hebben met chemie, life sciences of materialen.

• De innovatie moet duurzaam zijn.

• De innovatie moet een maatschappelijk effect hebben.

• De innovatie moet toekomstgericht zijn.

• De innovatie moet kunnen worden geregistreerd (patenten, octrooien, merkregistratie…).

• De innovatie moet uitmonden in een industriële toepassing en waarde creëren voor de Belgische economie.

contacten in 2009. Emulco slaagde erin de kleverige PIB’s van BASF te verwerken in een watergedragen oplossing die tal van toepassingen mogelijk maakt. Dat kon door een sterke en gedreven samenwerking tussen specialisten van beide ondernemingen. Enthousiasme was daarbij, zo getuigen de betrokken projectmedewerkers, de verbindende factor.

Tal van projecten zijn in onderzoek, ook binnen de grote BASF-groep. De waaier van toepassingen voor de PIBemulsies strekt zich inmiddels al uit over zowat driehonderd producten in tal van sectoren. Last but not least zet de innovatie ook aan tot een daadwerkelijke investering in een productiefaciliteit in de Gentse kanaalzone. Daar wil Emulco een fabriek bouwen voor de productie van PIB-emulsies. Het bedrijf mikt daarbij op 2015 met een capaciteit van honderdduizend ton en zo’n 25 jobs.

Kortom innovatie met een reële economische finaliteit. W PETROCHEM 11 – 2012 23

021_23__U_artikel.indd 23

30-10-12 16:57

PROJECT

Q8Oils moderniseert smeeroliefabriek Kuwait Petroleum investeert 63 miljoen euro in de modernisering van de smeeroliefabriek van Q8Oils in Antwerpen. Volgens David Wright, MasterPlan manager van Q8Oils kwam het project niet uit de lucht vallen. De bestaande installatie is namelijk aan vernieuwing toe. De nieuwe installatie kan dubbel zoveel capaciteit aan, zal efficiënter draaien en ook de flexibiliteit neemt aanzienlijk toe.

Evi Husson

De smeermiddelendivisie van Kuwait Petroleum investeert 63 miljoen euro in de modernisering van de smeeroliefabriek van Q8Oils in Antwerpen. Deze investering geeft Q8Oils de mogelijkheid om verder te groeien op de internationale markt van smeermiddelen. ‘In de Antwerpse smeeroliefabriek worden ruim zeshonderd verschillende soorten smeermiddelen geproduceerd voor toepassingen in onder andere energie-, milieu-, industrie- en automobielsectoren’, vertelt David Wright, MasterPlan manager van Q8Oils.

‘Het project is in september begonnen.

Het omvat een nieuwe menginstallatie die de oude installatie op termijn zal vervangen. Op de plek waar de oude installatie staat, zal extra opslagruimte worden gecreëerd. De site zal met andere woorden volledig worden vernieuwd.’

Naar verwachting zijn tegen eind 2014 de bouwwerkzaamheden achter de rug en zal de nieuwe installatie operationeel zijn. Een jaar later zal ook de opslagruimte klaar zijn om in gebruik te worden genomen.

Flexibiliteit ‘Bij de nieuwe installatie wordt gebruikgemaakt van de laatste state-of-the art technologie’, gaat Wright verder. ‘Er zullen nieuwe pigged-lijnen in gebruik worden genomen, die erop zijn gericht de automatisering van het mengproces, de efficiëntie en de kwaliteit van het vulproces te verbeteren. Dit betekent minder lijnen, minder contaminatie en meer flexibiliteit. De installatie is daarnaast ook sneller, waardoor we de flexibiliteit hebben om de capaciteit – indien gewenst – te verdubbelen.’

Het principe van een pigged-lijn is gebaseerd op het reinigende effect van een rubber bal (pig) die onder een druk van ongeveer twee bar het achtergebleven product aan de binnenkant van een pijpleiding verwijdert en op die manier vermenging van verschillende producten voorkomt. Het in de blending plant gebruikte systeem werkt met twee pigs: de eerste pig maakt de pijpleiding schoon, waarna een product door de leiding kan worden gepompt. Nadien neemt de tweede pig zoveel mogelijk pro-

BEKNOPT Eind 2014 verwacht Kuwait Petroleum een nieuwe menginstal­ latie voor smeermiddelen in gebruik te kunnen nemen. De nieuwe lijn vervangt een oude installatie die weinig flexibiliteit biedt. De nieuwe menginstallatie verbetert de effi­ ciëntie en kwaliteit van het vul­ proces. Bovendien is de nieuwe installatie sneller zodat de capaciteit toeneemt. De grootste uitdaging van het project was het ontwerp. De nieuwe installatie is zo ontworpen dat de bestaande installatie wordt afgebroken terwijl de nieuwe wordt opgebouwd zonder dat de fabriek daarvoor de productie moet stoppen.

24 PETROCHEM 11 – 2012

024_25_T_artikel.indd 24

30-10-12 14:56

foto's: q8oils

duct van de wanden mee naar de bestemming. Als de verpomping is gebeurd, worden de twee pigs weer naar hun rustpositie gestuurd.

‘Bij het vernieuwde proces is er geen contaminatie en dus is er ook minder sprake van restafval. Daarnaast wordt in de oude installatie gebruikgemaakt van specifieke lijnen waarbij weinig ruimte

is voor flexibiliteit. Voor een bepaald additief kunnen nu maar één of twee mengtanks worden gebruikt terwijl in de toekomst alle mengtanks daarvoor geschikt zullen zijn. Er is met andere woorden veel meer flexibiliteit waardoor er – afhankelijk van de vraag – snel kan worden geschakeld tussen de verschillende toepassingen.

Grondstoffen en opslagruimte Kuwait Petroleum beschikt in Europa over smeeroliefabrieken in België, Engeland, Italië en Zweden. In Antwerpen zorgen ongeveer vijftig medewerkers er dagelijks voor dat ruim zeshonderd verschillende smeerolieproducten hun weg vinden naar klanten in Europa en de rest van de wereld.

De grondstoffen voor de smeeroliefabriek worden dagelijks aangevoerd door schepen (basisoliën), vrachtwagens (additieven in vaten) en tankwagens (addi­ tieven in bulk). Voor de opslag van grondstoffen en eindproducten beschikt de smeeroliefabriek momenteel over ongeveer 150 opslagtanks en ruim 4.500 pallet­ plaatsen, maar dit zal met de extra opslagruimte beduidend worden uitgebreid.

Balans De grootste uitdaging van het project was het ontwerp, gaat Wright verder.

‘We hebben de nieuwe installatie zo ontworpen dat de bestaande installatie wordt afgebroken terwijl de nieuwe wordt gebouwd zonder dat de fabriek daarvoor de productie moet stoppen.

Het ontwerp werd daardoor enigszins complex. Daarnaast was het van belang om de fabriek zoveel mogelijk te integreren in de omgeving.’

De nieuwe gebouwen zullen worden geïntegreerd in het landschap van Blue Gate Antwerp, een strategisch geplaatst gebied van 103 hectare in het zuiden van Antwerpen. ‘Tijdens de ontwerpfase hebben we met de lokale overheden positieve gesprekken gevoerd om te komen tot de nodige bouw- en milieuvergunningen. We hebben daarbij een goede balans gevonden tussen wetgeving, veiligheid en milieu.’ W PETROCHEM 11 – 2012 25

024_25_T_artikel.indd 25

30-10-12 14:56

Specialist in afdichtingen

bO b½8 8 º b½8qbÊ

Met een netwerk in meer dan honderd landen en een tiental fabrieken behoort de James Walker Groep tot de meest toonaangevende afdichting producenten ter wereld. Onze wereldwijde kennis en jarenlange ervaring in o.a. de petrochemie en rafonage stelt ons in staat om op professionele wijze in te spelen op de behoeften van onze klanten, met kwalitatief hoogwaardige producten, oplossingen en diensten.

T

+31 (0)186 633111

I

www.jameswalker.biz

High Performance Sealing Technology

026_james.indd 1

29-10-2012 14:12:11

BEELD: LORENTZ CENTER

TECHNOLOGIE

Miljoenensubsidie voor katalysatoronderzoek

Bert Weckhuysen, hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse aan de Universiteit van Utrecht, zal zich de komende vijf jaren richten op het ontwikkelen van technieken om een beter begrip te krijgen van de bereiding en werking van katalysatoren die worden ingezet bij de omzetting van biomassa. De European Research Council heeft hem daarvoor een subsidie van 2,5 miljoen euro toegekend.

Weckhuysen gaat met twee meetmethodieken op basis van tastmicroscopie (waarbij een zeer gevoelige naald wordt gecombineerd met licht) het oppervlak van een katalysatormateriaal in detail in kaart brengen. Door de tastmicroscoop te laten werken bij hoge drukken en temperatuur en ook te voorzien van nieuwe en krachtigere “ogen”, kan Weckhuysen op nanoschaal de opbouw van nieuw katalysatormateriaal laagje voor laagje volgen. Daarmee kan dan de werking van katalysatoren worden bestudeerd om processen voor biomassaconversie te verbeteren.

Techniek kookt verontreiniging uit bodem

Met een Amerikaanse techniek is het mogelijk in-situ verontreinigingen in de bodem en in het grondwater te saneren die tot op heden niet konden worden schoongemaakt. Electrical Resistance Heating (ERH) maakt gebruik van een eenvoudig principe; opwarming. In de bodem worden elektroden geplaatst. Via deze elektroden wordt de bodem met behulp van elektriciteit tot maximaal het kookpunt van water opgewarmd. Deze warmte zet grondwater om in stoom zodat verontreiniging verdampt. De stoom en dampen worden vervolgens afgezogen. Het resultaat is een vrijwel schone bodem. Het Nederlandse saneringsbureau HMVT brengt de saneringstechniek naar de Europese markt via een samenwerkingsverband met het Amerikaanse TRS. Grondstoffen uit afvalwater

Het Israëlische bedrijf Applied Cleantech heeft een technologie ontwikkeld waarmee gemeentelijk zuiveringsslib kan worden omgezet in grondstoffen voor de papier- en plastic-industrie. Het gaat volgens het bedrijf om een continu proces dat vaste stoffen uit ongezuiverd rioolwater haalt en omzet in grondstoffen. Het proces vermindert tegelijkertijd de hoeveelheid te verwerken slib bij zuiveringsinstallaties met zo’n 35 procent. De operationele kosten gaan daardoor flink omlaag.

Hoe het proces werkt, vertelt het bedrijf er niet bij. Het benadrukt vooral dat de vaste stoffen in afvalwater nu worden gezien als afval dat moet worden verbrand of opgegeten door bacteriën, terwijl deze stoffen ook weer als grondstoffen voor de industrie kunnen dienen. Volgens het bedrijf wordt de technologie al in een paar steden toegepast.

Onderzoekers willen schat opduiken Onder leiding van het NIOZ en de UvA slaan microbiologen van verschillende Europese universiteiten en biotechnologische en farmaceutische bedrijven de handen ineen om micro-organismen, die tot nu toe niet konden worden gekweekt, uit de zee te isoleren. Hiertoe ontwikkelen zij de komende vier jaar revolutionaire nieuwe methoden om de microorganismen te isoleren en screenen.

Vervolgens kunnen de micro-organismen in het laboratorium worden gekweekt. De Europese Commissie steekt ruim twaalf miljoen euro in het project MaCuMBA. De genetische diversiteit van de één tot honderd miljoen verschillende soorten micro-organismen in zee overtreft die van alle andere levende organismen. Tot dusver zijn slechts enkele duizenden geïsoleerd en beschreven. Bacteriën zijn van elkaar afhankelijk en communiceren met elkaar om te kunnen groeien en te overleven. De MaCuMBAonderzoekers maken gebruik van die kennis om bacteriën om de tuin te leiden en geschikt te maken om in bioreactoren te kunnen worden gekweekt. De verwachting is dat de onbekende meerderheid van bacteriën in de zee een schat aan potentiële toepassingen herbergen, onder andere op het gebied van nieuwe geneesmiddelen, biobrandstoffen, polymeren of andere biologisch actieve stoffen of processen.

NWO investeert in Nieuwe Chemische Innovaties NWO investeert zestien miljoen euro in Nieuwe Chemische Innovaties, binnen het door NWO opgerichte Topconsortium voor Kennis en Innovatie Nieuwe Chemische Innovaties (TKI NCI). Het bedrijfsleven wordt gevraagd hier tien miljoen euro aan toe te voegen. De investering is onderdeel van de bijdrage van NWO aan de Topsector Chemie.

Consortia van universitaire onderzoekers en bedrijven kunnen vanaf 1 november hun voorstellen voor onderzoeksprojecten indienen bij het TKI NCI. De looptijd van de projecten bedraagt vier tot vijf jaar.

PETROCHEM 11 – 2012 27

027_J_Technologie.indd 27

30-10-12 15:32

UTILITIES

Samen meer grip op slib De Rotterdamse industrie zorgt voor een flinke berg biologisch zuiveringsslib dat overblijft na de waterzuivering bij individuele (petro)chemische bedrijven en raffinaderijen. Die slibberg verdwijnt nu in de verbrandingsoven. Dat is jammer want het transport is inefficiënt, verbranden is duur en het is slecht voor het milieu vanwege de CO2uitstoot. ‘Water brandt nu eenmaal niet zo goed.’

Pieter Pulleman

BEKNOPT Als GMB BioEnergie in totaal een aanbod van slib met tweeduizend ton droge stof contractueel heeft vastgelegd, begint de water- en energiespecialist met de bouw van een centrale slibverwerkingsinstallatie op een braakliggend terrein bij Kemira aan de Botlekweg. Deze zou vervolgens in de tweede helft van 2013 in gebruik kunnen worden genomen.

De centrale verwerking heeft door de schaalgrootte als voordeel dat de kosten van het afvoeren en het verwerken van het slib lager zijn.

Bovendien kan de CO2-reductie worden teruggeleid naar het bedrijf dat het slib levert.

Water- en energiespecialist GMB BioEnergie heeft vergevorderde plannen om een centrale slibverwerkingsinstallatie voor biologisch zuiveringsslib te bouwen op een braakliggend terrein bij Kemira aan de Botlekweg. Biologisch zuiveringsslib is het slib dat groeit op het afvalwater van een bedrijf. Het is dus geen tankbodemslib of iets dergelijks.

‘Kemira heeft de ruimte beschikbaar en de waterzuivering van Kemira draait onder capaciteit. Met de nieuwe slibverwerkingsinstallatie ernaast kan die straks beter worden benut’, vertelt Martin Wilschut, manager technologie en ontwikkeling van GMB BioEnergie.

Het voorontwerp van de installatie is klaar en een team werkt al aan een definitief ontwerp. De aanvraag voor een omgevingsvergunning is gedaan.

Wilschut: ‘In januari weten we hoe de vergunning eruit komt te zien en wat we aan slib uit de markt kunnen verwachten. Daarna zal het beslismoment zijn en dan start direct de bouw. In de tweede helft van 2013 kunnen we in bedrijf gaan.’

Focus De eerste plannen om iets met het Rotterdamse zuiveringsslib te gaan doen, dateren van 2009. Adviesbureau Tauw en GMB BioEnergie kwamen in gesprek en onderzochten globaal de potentie.

Wilschut: ‘Wat is er technisch gezien mogelijk, hoeveel gas kun je winnen, wat zou de reductie aan transportkilometers zijn en in hoeverre sluit het aan op de doelstellingen van het RCI (Rotterdam Climate Initiative, red.)?’

Het Havenbedrijf en de andere RCIorganisaties reageerden positief en gaven opdracht de verzamelde informatie te verifiëren. Wilschut: ‘Hoeveel slib gaat er precies om? Wat is de samenstelling van het slib van de verschillende fabrieken? Totaal gaat het jaarlijks om zeventienduizend ton droge stof in verschil-

lende vormen.’ De inventarisatie leidde tot een business case en een bijeenkomst met alle betrokkenen om de belangstelling te peilen. Met die belangstelling zat het wel goed volgens Wilschut,want alle belangrijke spelers uit het havengebied waren aanwezig. ‘Er staan hier enorme plants, met een eigen zuiveringsinstallatie. De zuivering is geen sluitpost, want het is nodig en onderdeel van het proces, maar het heeft niet altijd de prioriteit. Wij denken dat als je dit soort bijzaken focus geeft, je het door schaalgrootte efficiënter kunt doen.’

Voordelen Met het Deltalinqs Energy Forum als aanjager en GMB BioEnergie als commerciële partij zijn de plannen voor een centrale slibverwerkingsinstallatie vervolgens uitgewerkt. Hans van Vliet van Deltalinqs: ‘Met het Deltalinqs Energy Forum willen we het onze leden gemakkelijker maken met elkaar in contact te komen en kennis te delen rondom de energiehuishouding. Daarnaast zit Deltalinqs namens de leden in het RCI. Onze rol was om de bedrijven vanuit de bedrijfsbelangen te interesseren voor het initiatief. Dus niet alleen de afnemer van het slib veranderen maar ook de voordelen voor het bedrijf benoemen.’

Smurrie en koek De werking van de Centrale Slibverwerking Rotterdam ziet er straks in grote lijnen als volgt uit. Het slib dat van de bedrijven binnenkomt heeft verschillende vormen. Het streven is om slib met acht à negen procent droge stof te gaan verwerken. Dat organische materiaal gaat in de vergisters en vergist vervolgens in circa twintig dagen. ‘Het vergistingsproces breekt de organische stof voor ongeveer vijftig à zestig procent af en zet het om in biogas, een beetje water en CO2’, legt Wilschut uit. ‘Er blijft dan een natte smurrie over die we

28 PETROCHEM 11 – 2012

028_29_31_S_artikel.indd 28

30-10-12 14:19

FOTO’S: GMB BioEnergie

ontwateren tot 25 procent droge stof.’

Het water dat overblijft gaat naar de naastgelegen waterzuivering van Kemira.

De vaste koek die resteert, is hetzelfde als het zuiveringsslib dat GMB elders van de waterschappen verwerkt in zijn composteringsinstallaties. Die koek gaat naar die composteerinstallaties en dikt daar nog verder in tot zestig, zeventig procent droge stof en gaat uiteindelijk als biogranulaat naar energiecentrales waar het wordt verbrand. Daar komt ammoniak bij vrij, die GMB terugwint

als ammoniumsulfaat voor nuttige toepassing in de landbouw.

Lagere kosten ‘Het biogas dat door de vergisting ontstaat, gaat via een pijpleiding naar een of meerdere bedrijven in de directe omgeving en vervangt daar een deel van het fossiele gas. Biogas is kort-cyclisch gas, dus er is geen CO2-uitstoot.’ Omdat het maar een deel van het benodigde gas vervangt, is er geen risico voor de afnemer, aldus Wilschut. ‘De afnemer is

niet van ons afhankelijk. Bovendien zullen we de centrale zuiveringsinstallatie robuust uitvoeren met drie vergisters en zes vooropslagen. Dat die vergisters tegelijk plat zouden gaan, gebeurt niet. Het is biologie, maar de risico’s zijn beperkt.’

De redenen voor bedrijven om mee te doen zijn helder, menen Wilschut en Van Vliet. Wilschut: ‘Door het centraal te doen en door de schaalgrootte zijn de kosten van het afvoeren en het verwerken van het slib lager. Daarnaast kunnen we de CO2-reductie terugleiden naar het bedrijf dat het slib levert.

Daarmee levert het een bijdrage aan de MJA-doelstellingen (Meerjarenafspraak energie efficiency, red.).’

Slibsoorten Het verwerken van afvalwater is onderdeel van de licence-to-operate van een bedrijf. Vanwege het ontbreken van een riool voor industrieel afvalwater beschikken de meeste Rotterdamse (petro) chemische bedrijven en raffinaderijen over een eigen rioolwaterzuivering. Het gezamenlijk verwerken van afvalwater is in Rotterdam nooit echt van de grond gekomen. Van Vliet: ‘Dat komt door de verschillende “aanleveringen” van de diverse chemische bedrijven en raffinaderijen. Het zou om veel voorzuivering PETROCHEM 11 – 2012 29

028_29_31_S_artikel.indd 29

30-10-12 14:19

LOGISTICON WATER TREATMENT

Demiwater

DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Koelwater

Afvalwater

030_logisticon.indd 1

Proceswater

29-10-2012 14:14:28

vragen, voordat je een gezamenlijke zuivering kunt runnen.’

Ook het slib is zeer verschillend van aard. Wilschut: ‘Als je die slibstromen bij elkaar brengt, is het de vraag of ze elkaar verdragen. Het blijft immers biologie.

Daarom doen we nu in enkele pilots de eerste veldtesten om te onderzoeken of we de laboratoriumtesten kunnen opschalen. Gegevens verifiëren. Hoe ziet het slib eruit, welke stoffen zitten er precies in?’

Status GMB investeert volgens Wilschut ongeveer zes miljoen euro in CSR. De grote schaal maakt het interessant, het nadeel is dat er een minimale omvang nodig is om te starten. De terugverdientijd hangt af van de fasering. Het bedrijf begint met de bouw en exploitatie voor fase 1 bij een contractueel aanbod van slib met tweeduizend ton droge stof. Als de eerste installatie met vierduizend ton droge stof voor 75 procent wordt benut, start de ontwikkeling van de tweede-faseinstallatie.

GMB is met ongeveer vijftien Rotterdamse bedrijven concreet in gesprek. De status varieert van gegevensuitwisseling tot het doen van veldtesten en het berekenen van de besparingen die een slibleverancier kan behalen.

Wilschut: ‘Maar ook vergunningstechnisch moeten we dingen regelen, het gaat tenslotte om afval.’

Wat de gemiddelde besparing zal zijn voor een bedrijf dat zijn slib voortaan aan CSR levert, is niet te zeggen omdat de situatie per bedrijf te veel verschilt, bijvoorbeeld in bestaande contracten en het soort slib. Wilschut: ‘Maar het is zeker goedkoper en efficiënter dan de verbrandingsroute.’ De slibverwerking nieuwe stijl moet worden ingepast in de bestaande waste-contracten die bedrijven hebben lopen. Dat betekent dat GMB hier en daar nog aan de slag moet met inkoopafdelingen. Wilschut: ‘Dat gaat nog wel wat tijd en inspanning kosten, maar het gaat meestal om kortlopende contracten die meestal een opzegtermijn hebben van drie maanden.’

Nutriënten Als GMB jaarlijks achtduizend ton droge stof kan vergisten, levert dat per jaar ruim drie miljoen kubieke meter

biogas op. Van Vliet: ‘Dat is meer dan de spreekwoordelijke druppel en dus heel zinvol, maar het gaat vooral om de waardeketen en om het feit dat je geen water meer verbrandt. Het verbranden kost klauwen vol met geld. Soms is het afgevoerde slib heel dun en water brandt niet zo goed, hè.’ Wilschut: ‘Duurzaamheid wordt altijd vertaald in CO2 en energie, maar het gaat ook om andere zaken als nutriënten. Dat wordt nog niet voldoende onderkend, maar dat zal snel veranderen. De waterschappen zijn hiermee al bezig en ook wij doen onderzoek naar het terugwinnen van fosfaat en kalium uit zuiveringsslib.’

Maatwerk De business case is gebaseerd op achtduizend ton droge stof. Wilschut: ‘Dat levert een reductie van het CO2equivalent op van ongeveer vierduizend ton ten opzichte van de huidige situatie.’ Van Vliet vult aan: ‘Het is vooral een kwestie van ontzorgen. Je neemt de

bedrijven iets uit handen dat ver staat van hun core business. Soms rijden er auto’s naar de verbrandingsoven in Moerdijk met 96 procent water en vier procent vaste stof. Als er een partij is die dat slimmer kan doen, is dat een belangrijk bijkomend aspect.’

GMB moet wel bewijzen dat ze waarmaken wat ze beloven, legt Van Vliet uit.

‘Bedrijven werken nu met een andere slibverwerker en dat gaat goed. Je moet ze dus wel overtuigen. Vooral voor internationale ondernemingen is betrouwbaarheid belangrijk. Die willen niet over enkele jaren horen dat de eindroute die ze kozen milieutechnisch niet acceptabel was.’

Er komt geen nieuwe technologie aan te pas, maar de opzet is wel uniek, vindt Wilschut. ‘Je kunt het ook elders toepassen, maar het is altijd maatwerk. Je hebt wel een partij nodig die het initiatief neemt en er moet voldoende draagvlak zijn. GMB had dit niet alleen kunnen regelen.’ W PETROCHEM 11 – 2012 31

028_29_31_S_artikel.indd 31

30-10-12 14:19

BINNENSTEBUITEN Jarenlang zaten Niko van Gent en Jan Van Doorslaer midden in de chemische sector. Nu bekijken ze alles van buitenaf.

API’s kijken In de traditionele chemie gooi je stof A en stof B bij elkaar en krijg je door een chemische reactie stof C. Zo simpel kan het zijn. Bij DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) in Delft werken ze met “beestjes”. Ze voeden die met suikers waarna zij een stof uitpoepen.

Op het terrein staan reactoren van 1 tot 220 kubieke meter gevuld met beestjes en voedingsstoffen. Dat wordt geroerd, verwarmd en op temperatuur gehouden.

Ze laten die beestjes, afhankelijk van het product en het beestje, daar twee of drie dagen hun gang gaan en dan halen ze met allerlei processen de uitwerpselen eruit. En dan heb je bijvoorbeeld antibiotica.

DSM Sinochem is wereldmarktleider in actieve farmaceutische ingrediënten (API’s) zoals semisynthetische penicillines, semisynthetische cefalosporines (beta-lactams) en andere actieve ingrediënten zoals nystatine, de grootste groep API’s binnen de anti-infectiva.

Tijdens een Business Linqs bijeenkomst in september gaf plantmanager Michel Meertens bij de DSP-fabriek in Delft een masterclass over hoe hij continu in hoog tempo is blijven verbeteren en vernieuwen. De ontmoeting met Michel Meertens was een vrolijk weerzien. Niet omdat hij tijdens Deltavisie 2012 uit drie finalisten werd verkozen tot Plant Manager of the Year 2012, maar omdat hij tijdens zijn masterclass en rondleiding opnieuw enthousiast, trots en gepassioneerd sprak over de chemische industrie, veiligheid, duurzaamheid, DSM, DSP en zijn collega’s. De procesindustrie heeft met Michel een jaar lang een boegbeeld dat staat als een huis.

Michel Meertens wil zijn verkiezing tot Plant Manager of the Year 2012 gebruiken om een positieve impuls te geven

Niko van Gent

aan veiligheid in de industrie. Hoewel de huidige publieke ophef anders doet vermoeden, hebben de meeste chemiebedrijven hun veiligheidssystemen op orde.

Maar kan het altijd beter. Hij pleit voor een buddy-syteem voor plantmanagers.

Om vooral de kleine chemiebedrijven op het gewenste niveau te krijgen. ‘Het is nu nog veel te veel intern gericht.’

Zijn presentatie zat vol prikkelende stellingen en zo hield hij de zaal goed bij de les. Op één slide stond een stelling van Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren.

Zij wil burgers de mogelijkheid geven mee te kijken naar de veiligheid van chemiebedrijven. Van Tongeren: ‘Er wordt veel te weinig gebruikgemaakt van de expertise van mensen die vlakbij chemiebedrijven wonen. Zij zijn direct betrokken, zij ruiken en zien het vaak als eerste als er iets ongebruikelijks is bij een lokaal chemiebedrijf. De overheid is verantwoordelijk voor adequate handhaving. Betrokken burgers kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren.’

Als voormalig lid en kartrekker van de Rozenburgse Klankbordgroep Samen Veilig Werken & Wonen was ik blij

en verrast te horen dat een collega van Michel deze stelling te ver vindt gaan, maar als inwoner van Rozenburg blij is met de Klankbordgroep in zijn (deel) gemeente. ‘Dat initiatief zouden veel meer gemeenten moeten volgen’, zei hij met enige stemverheffing.

Na Meertens boeiende presentatie nam Frank Teeuwisse het stokje over.

Sinds vier jaar bekleedt hij de functie van locatiedirecteur DSM in Delft. Als Limburger en mijnbouwer heeft hij een paar jaar ondergronds gewerkt, maar nu voelt hij zich helemaal thuis in het historische Delft. ‘De sfeer die hier hangt, is geweldig en heeft zeker met het verleden te maken. Ik neem u even mee naar de negentiende eeuw. In 1867 is Jacques van Marken als eerste ingenieur afgestudeerd aan de Polytechnische School in Delft en koopt in 1869 1,2 hectare grond bij de Lepelbrug en start daar met de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek.

Na 1900 zet de expansie in. Maar liefst 27 nieuwe fabrieken en een monumentaal hoofdkantoor worden opgetrokken.

Het bedrijf is niet alleen commercieel gericht, maar streeft ook naar sociaal

32 PETROCHEM 11 – 2012

032_33_P_Binnestebuiten.indd 32

30-10-12 16:01

‘De industrie moet de wereld redden’

Vooraan links Frank Coenen en naast hem rechts Wouter De Geest.

Helemaal links Prins Filip en naast hem rechts premier Elio Di Rupo.

Het gebeurt niet vaak dat een premier of eerste minister van een land de voorzitter van een sectorfederatie lof toezwaait.

Toch gebeurde dat donderdag 25 oktober toen bij de uitreiking van de essenscia Innovation Award de eerste minister van België wat onverwacht de wissel aankondigde aan de top van de Belgische Chemie & Life Sciences. Nu is de eerste minister van België – de uit Italië afkomstige Waal en sociaal democraat Elio Di Rupo – goed geplaatst om dat te doen, want hij is zelf doctor in de scheikunde en dat op zich is al een rariteit in de politiek, zelfs Eurowijd.

Inderdaad op die bewuste donderdag gaf Wouter De Geest (CEO van BASF Antwerpen) de voorzittersfakkel van essenscia door aan Frank Coenen (CEO van de Tessenderlo Chemie Groep). De Belgische premier loofde Wouter de Geest om zijn enthousiasme en de dynamiek waarmee hij essenscia tot een succesvolle federatie heeft gemaakt en stevig bouwde aan het positieve imago dat ze vandaag heeft. In tegenstelling tot de Nederlandse chemie die de voorbije maanden toch wel wat imagoklappen te incasseren kreeg, boert de Belgische chemie goed tot zeer goed.

Yves Verschueren, de CEO van de Belgische branche-organisatie, sprak met veel voldoening over het voorzitterschap van Wouter De Geest. Hij herinnerde aan het eerste interview van De Geest met het Vlaamse zakenblad Trends dat de titel De industrie moet de wereld redden meekreeg. ‘Onverminderd heb jij die boodschap uitgedragen en telkens weer onderlijnde je welke cruciale rol chemie & life sciences in het bij-

ondernemerschap. Voorbeelden daarvan zijn: een winstuitkering voor de medewerkers, de oprichting van een pensioenfonds, Statuten van de Arbeid voor het personeel, het eerste medezeggenschapsorgaan en de eerste bedrijfsbrandweer van Europa. Wanneer jullie weer een bezoekje aan Delft brengen adviseer ik jullie om eens door het Agnetapark te wandelen!’

Een paar weken later zag ik tijdens een zonnige herfstwandeling, tussen waterpartijen en strak in het groen en geel geverfde huizen, nog net een glim-

Jan van Doorslaer

zonder en de industrie in het algemeen speelt in de oplossing van de problemen en uitdagingen waar onze wereld voor staat. Je overtuiging in de voortrekkersrol van onze Belgische clusters voor chemie en life sciences heb je uitgedragen.

Je bezorgdheid rond succesvol ondernemen heb je steeds opnieuw uitgedrukt in de vorm van een dialoog met aandacht en begrip voor de maatschappelijke context waarin we leven.

Je hebt aan het team van essenscia hiermee de inspiratie gegeven maar ook de ruimte en vrijheid gelaten om haar expertise te ontwikkelen in lijn met je visie. Dank voor dit inspirerend leiderschap dat je naar onze federatie hebt uitgestraald.’

Het klonk als een onvervalste laudatio, maar het applaus dat erop volgde liet verstaan dat de vele gasten uit de brancheorganisatie het met deze hulde eens waren.

En de opvolger van Wouter De Geest is Frank Coenen, CEO van Tessenderlo Chemie, een internationaal actieve chemiegroep, met roots in Limburg. Frank Coenen is geen jurist zoals De Geest, maar een burgerlijk ingenieur, een scheikundige. Maar iemand die intussen bekend staat als een gedreven industrieel die zijn groep nieuwe wegen opstuurt en niet aarzelt om knopen door te hakken. Yves Verschueren omschreef het als volgt: ‘Uw stijl van leadership geeft ons allen het vertrouwen dat de beslistheid van je keuzes zal gepaard gaan met een openheid van dialoog en een bezorgdheid voor afgewogen en dus duurzame oplossingen.’ Kortom het tij zit mee voor de chemie & life sciences in België. Nu zorgen en opletten dat het tij niet keert.

Jan Van Doorslaer

mend stukje rokende schoorsteen en een kleurrijk DSM-logo schitteren.

Het Agnetapark is een zogenoemde fabriekskolonie, gebouwd in de jaren 1882 tot 1885 op initiatief van Jaques Marken en zijn vrouw. Het park is vernoemd naar zijn echtgenote Agneta Wilhelmina Johanna Matthes. Het ontwerp van het park kwam van de bekende landschapsarchitect Louis Paul Zocher, terwijl de woningen werden ontworpen door F.M.L Kerkhoff en E.H. Gugel.

De 78 woningen voor de medewerkers waren in blokjes van drie of vier samen-

gevoegd, waardoor ze samen lijken op een villa.

Tussen 1924 en 1926 werd het “nieuwe Agnetapark” gebouwd, waarbij het bestaande park werd uitgebreid met 156 woningen. In het park stond de toenmalige woning van de directeur zelf: villa Rust Roest. Deze woning is helaas afgebroken. Het gehele park is benoemd tot Beschermd monument en maakt deel uit van de werelderfgoedlijst van Unesco.

Niko van Gent niko_van_gent@xs4all.nl PETROCHEM 11 – 2012 33

032_33_P_Binnestebuiten.indd 33

30-10-12 16:01

Loss prevention – how prepared are you?

It’s your people It’s your equipment It’s your process It’s your business reputation Choose your world leading authority on safety, asset reliability and business performance to support a safer oil and gas industry.

Apply our expertise. To learn more, contact our office: T +31 10 2014212 E sales-e&t.nl@lr.org Or visit our website www.lr.org/nl

Lloyd’s Register is a trading name of Lloyd’s Register Group Limited and its subsidiaries.

For further details please see http://www.lr.org/entities © Lloyd’s Register Group Limited 2012

034_lloyds.indd 1

29-10-2012 14:14:17

STRATEGIE

Integratie begint met snelheid en communicatie De afgelopen jaren en maanden heeft BASF aanzienlijk wat acquisities en investeringen gedaan. De business unit Battery Materials is sterk uitgebreid, maar ook het segment Performance Products staat stevig gepositioneerd. Michael Heinz, bestuurslid van BASF en verantwoordelijk voor dit segment, was de afgelopen jaren druk doende met de integraties van de overgenomen bedrijven Ciba en Cognis. Eén van de grootste moeilijkheden daarbij was het wegnemen van onzekerheid, vertelt hij.

Evi Husson

BEKNOPT Het segment Performance Products van BASF is de afgelopen jaren flink gegroeid door de overname van Ciba in 2009 en Cognis in 2010. Michael Heinz, lid van de raad van bestuur en verantwoordelijk voor het segment, maakte de integratie van beide bedrijven binnen zijn segment volop mee. Bij een integratie ligt de focus volgens hem op snelheid en communicatie om onzekerheid weg te nemen, en vervolgens discipline om het proces zo consequent mogelijk te kunnen leiden.

Met acquisities en investeringen heeft BASF de afgelopen jaren en maanden haar portfolio flink verstevigt en uitgebreid. Het afgelopen jaar investeerde het Duitse concern onder meer 15,5 miljoen euro in het Amerikaanse Allylix, een onderneming die specialties produceert uit hernieuwbare grondstoffen. Ook deed het bedrijf een investering van vijftig miljoen dollar in Sion Power. Deze investering moet in het komende decennium leiden tot een versnelde marktintroductie van de Lithium-Sulfur batterijtechnologie voor elektrische voertuigen.

Daarnaast kwam Novolyte Technologies onder de vleugels van het Duitse concern, met activiteiten gericht op de ontwikkeling, productie en marketing van elektrolytformuleringen voor lithium-ion batterijen. Ook Ovonic kwam in het portfolio van BASF. Ovonic was wereldleider in de productie en ontwikkeling van oplaadbare nikkel-metaalhydride-batterijen. Tot slot nam BASF ook nog de elektrolytenactiviteiten van Merck over en is het bezig met de bouw van een elektrolytenfabriek in NoordAmerika. Uit deze investeringen en aankopen blijkt duidelijk dat BASF een enorme toekomst ziet voor batterijen.

Het bedrijf heeft de ambitie om wereldwijd systeemleverancier te worden van batterijmaterialen.

Onzekerheid Dat BASF investeert in batterijtechnologie mag duidelijk zijn, maar ook het segment Performance Products is de afgelopen jaren flink gegroeid door de acquisitie van Ciba in 2009 en Cognis in 2010.

Ciba was gespecialiseerd in producten voor coating-effecten, kunststofadditieven en papierchemicaliën en Cognis richtte de activiteiten vooral op personal care, home care en ingrediënten voor voeding. In mei 2012 kocht BASF ook nog het bedrijf Equateq; een wereld-

wijde leider in hoge geconcentreerde omega-3 vetzuren. ‘Wij houden onze ogen voortdurend open naar bedrijven die binnen ons portfolio passen’, vertelt Michael Heinz, lid van de raad van bestuur van BASF. ‘Een aantal bedrijven komt op een bepaald moment als het ware op onze radar terecht en verdwijnt later mogelijk weer uit ons blikveld. We houden met andere woorden scherp in de gaten wat er om ons heen gebeurt om op het juiste moment het juiste bedrijf aan te kunnen kopen.’

Heinz is verantwoordelijk voor het segment Performance Products.

Niet onlogisch, gezien de rol die hij bekleedde rond de integratie van Ciba en later ook Cognis. De hoofdzakelijke bedrijfsonderdelen van Ciba en Cognis werden geïntegreerd in dit segment. De integratie van Ciba met zo’n 12.500 werknemers en 125 sites waarvan 55 productiesites was een complex vraagstuk. De grootste moeilijkheid was het wegnemen van onzekerheid, vertelt Heinz. ‘Wanneer je een bedrijf aankoopt, worden veel mensen in heel het bedrijf onzeker over wat er de volgende weken of maanden zal gebeuren, welke strategie zal worden gekozen en welke impact dit heeft op welke vestigingen en op welke individuen.’

De onzekerheid op het hoogste niveau nam ongeveer een half jaar in beslag. Bij de integratie van Cognis ging dit veel sneller. ‘De Ciba-acquisitie was gesloten op 9 april 2009. De nieuwe organisatie op topniveau werd voorgesteld op 6 juli 2009. Bij Cognis rondden we de acquisitie op 9 december 2010 af en kon de nieuwe topmanagementorganisatie vijf dagen later al worden aangekondigd.

Dit was een enorme verbetering. Maar nog steeds was de onzekerheid bij alle werknemers van het bedrijf dat we hadden overgenomen, niet weggenomen. Dit kost gewoonweg meer tijd.’

PETROCHEM 11 – 2012 35

035_37_R_artikel.indd 35

30-10-12 16:58

SEE YOUR PLANT WITH SMART EYES

®

®

INTERGRAPH CADWORX FIELDPIPE PROFESSIONAL ™

Using smart laser technology, Intergraph CADWorx fieldPipe for Leica CloudWorx, combined with CADWorx Plant Professional, delivers the most efficient plant as-built and spool verification tool on the market.

Benefits and features include: t 4BWF UJNF with intelligent as-built development in the field t .PSF BDDVSBDZ with as-built development from laser point clouds t *OUFHSBUJPO with CADWorx Plant Professional & stress analysis

t *OUFMMJHFOU % NPEFMMJOH onsite t &BTZ deliverables: ISOGEN® Isometrics, General Arrangement Drawings, Bill of materials & more

t

Curious to try CADWorx Plant, CAESAR II® or PV Elite®?

Get your free, fully functional 15 days Evaluation Edition here: forms.intergraph.com/forms/Evaluation Intergraph, the Intergraph logo and CADWorx are registered trademarks of Intergraph Corporation. Other brands and product names are trademarks of their respective owners. © 2012 Intergraph Corporation.

036_intergraph.indd 1

29-10-2012 14:14:52

Snelheid De focus bij een integratie ligt in feite op negen zaken, gaat het Duitse bestuurslid verder. De eerste drie zijn snelheid, snelheid en nog eens snelheid. ‘Je wilt een integratie zo snel mogelijk helemaal hebben afgerond om de onzekerheid zo snel mogelijk weg te nemen, zodat iedereen zich weer snel kan toeleggen op zijn of haar eigenlijke taken, met name werken voor je klanten.’

De volgende drie aspecten zijn communicatie, communicatie en communicatie.

‘Je wilt zoveel mogelijk communiceren terwijl je beseft dat hoeveel je ook communiceert, je de onzekerheid nooit volledig zult kunnen weghalen tot iedereen weet wat zijn of haar toekomst binnen het bedrijf is of zal worden. Hierop volgt discipline, discipline, discipline om het proces zo consequent en rechtlijnig mogelijk te kunnen leiden. Je wilt met de juiste middelen, modellen en kpi’s en dergelijke eventuele probleemgebieden detecteren en nagaan waar aanpassingen of vervolgstappen nodig zijn.’

Uiteindelijk werden bij de Ciba-integratie 3.800 banen geschrapt en verdwenen na de acquisitie van Cognis 680 posities.

Dit maakt meteen het verschil duidelijk tussen de focus bij de integratie van deze twee bedrijven. Heinz: ‘De Cibaovername ging gepaard met enorme herstructureringen. De nadruk lag op kostensynergie waardoor verschillende posities en locaties sneuvelden. Dit is moeilijk en is geenszins het favoriete onderdeel van bedrijfsvoering.’

Uitgekristalliseerd Iedere integratie is ook anders, gaat Heinz verder. ‘Ciba was in zwaar weer toen we het kochten. Daarom moesten we een aantal zaken helemaal veranderen. Iedereen kon begrijpen dat we een andere weg in móesten slaan. Cognis zat daarentegen in een veel betere positie bij de overname. Uitleggen aan Cognis waarover niet te onderhandelen valt – de standaardprocedures – was veel moeilijker.

Bij Cognis moest dit vanaf het begin heel helder worden uitgekristalliseerd.’

Ook de omvang en de snelheid van het doorvoeren van aanpassingen verschilde bij de twee integraties. Heinz: ‘Bepalen hoe het enorme portfolio van een bedrijf als Ciba is te integreren in de BASFstructuur, en daarnaast in een relatief korte tijd bepalen welke sites kunnen blijven en welke niet, is een behoorlijke

opgave.’ De omvang werd ook duidelijk door het aantal taken die moesten worden uitgevoerd. ‘We hadden bij de Ciba-integratie ongeveer dertienduizend workpackages die we moesten afwerken.

Een workpackage kan bijvoorbeeld een heel uitgebreide gedetailleerde beschrijving zijn van wat er moet gebeuren op één specifieke site.’

De Cognis-integratie is nog niet afgerond. ‘De integratie zal zijn beëindigd als we batensynergieën hebben behaald van 145 miljoen euro tegen het eind van 2013. Tegen 2015 verwachten we ook extra omzet uit deze acquisitie te kunnen halen.’ Zover is het momenteel nog niet. Het duurt langer door onder meer de integratie van de research & development-afdelingen en door projecten die juist ontstonden door de acquisitie. Heinz licht dit laatste toe met een voorbeeld. ‘BASF was voor de integratie al marktleider wat betreft home care products, maar Cognis was niet zo bekend onder een aantal grote bedrijven in deze industrie. Met de overname van Cognis konden we onze leiderspositie verstevigen en ons portfolio verbreden. Op het gebied van personal care werd BASF nummer één door de acquisitie. Nu kan BASF haar volledige portfolio positioneren onder de grote cosmeticabedrijven die een goede relatie hadden met Cognis.

Deze strategie tot uitvoering brengen, vraagt echter wel tijd.’

Met de sterke posities in deze markten, richt het Duitse concern zich op organische groei binnen het huidige portfolio in plaats van op nieuwe acquisities. ‘Ons

doel daarbij is dichter te komen bij klanten in de consumentenmarkt wat betreft schoonmaakmiddelen, wasmiddelen en persoonlijke verzorging’, aldus Heinz.

Chemistry Dichter bij de consumenten komen, betekent niet een business-to-consumeraanpak. ‘We denken business-to-consumer maar handelen business-to-business.

Wanneer we een relatie aangaan met een partij die levert aan de eindgebruiker, praten we niet met hen over de eigenschappen van een stof maar proberen we onze kennis over de eindgebruiker in te brengen bij de partner. We verkopen dus niet alleen chemicals maar chemistry.

Vervolgens overleggen we samen over het plan van aanpak om de noden van de eindgebruiker op de best mogelijke manier aan te pakken in de toekomst.’

Onderzoekers gaan daarna aan de slag om nieuwe producten, formules of concepten en dergelijke te bedenken die in dialoog met de klant zullen leiden tot een langetermijnrelatie. ‘Dat is onze filosofie en ook onze kracht. We geven onze klanten formules waarmee ze nieuwe, betere producten kunnen maken. Er zijn veel producten die zijn gebaseerd op de innovatieontwikkelingen van BASF zonder dat je dit ziet. Ik neig ernaar te geloven dat de innovatieverstrekker altijd op de achtergrond zal positioneren. Wat vooral van belang is, is dat je je klanten kunt voorzien van antwoorden en hen kunt helpen de eindmarkt zo goed mogelijk te bedienen. Op die manier ontstaat chemie, en daar draait het om.’ n PETROCHEM 11 – 2012 37

035_37_R_artikel.indd 37

30-10-12 15:36

038_air.indd 1 022_airproducts.indd 1

29-10-2012 14:14:42 14-03-2011 10:06:00

ONBEVANGEN Ik vermoed dat het merendeel van de mensen de voorkeur geeft aan iemand met veel ervaring. Toch lijkt het niet waar te zijn dat een ervaren iemand minder beroepsfouten maakt.

Ervaring De bladeren vallen van de bomen, Sinterklaasspullen liggen in de winkels, de rayonhoofden worden alweer onrustig en we hebben bijna een nieuw kabinet. Kortom: het is november 2012 en tijd voor mijn tweede column in deze rubriek Onbevangen. Dit heeft mij ertoe verleid me te verdiepen in de betekenis van dit woord. Volgens Van Dale: on·be·van·gen (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1. zonder vooroordeel, onpartijdig; 2. vrijmoedig.

Het woord heeft voor mij een positieve, vrolijke associatie van een frisse en stralende start van het één of ander. Maar is onbevangen zijn wel altijd zo positief? Het klopt dat ik als nieuwe werknemer onbevangen, zonder vooroordeel, naar de gang van zaken in de chemische industrie kijk. De vraag is alleen of dit komt doordat ik een fris, neutraal en ongedwongen persoon ben of doordat ik – net zoals alle beginnelingen in een vakgebied – te weinig specifieke kennis van zaken heb om wél een (voor)oordeel te hebben. Op dit moment ken ik namelijk nog niet álle ins en outs van de processen en fabrieken. Ik weet niet wat de afgelopen vijftig jaar allemaal al is onderzocht, geprobeerd of veranderd. En toch moet ik mij hiermee bezighouden, moet ik experimenteel programma’s uitvoeren of plant trials definiëren. Gelukkig wordt dit gebrek aan specifieke kennis opgevangen door een vangnet aan experts en specialists en wordt er stilgestaan bij knowledge management.

Mijn ervaring is dat hieraan niet overal evenveel aandacht wordt besteed. Een van mijn voormalige begeleiders aan de universiteit had de gewoonte om, nadat ik al een paar dagen en soms met pech een paar weken aan het ploeteren was met een bepaalde reactie, te komen met de opmerking: ‘Dat hebben we in de jaren zeventig al geprobeerd, dat werkte niet.’

Tja, en dingen die niet werken vind je vaak niet terug in de literatuur, dus hoe moest ik dan weten dat dit al een gepasseerd station was op een moment dat ik niet eens geboren was?

Die opmerkingen na afloop van mijn goedbedoelde inspanningen leidden regelmatig tot een aanvaring met ervaring.

Maar terug naar de vraag; is onbevangen zijn positief?

Hiertegen pleit dat je zou kunnen zeggen dat een onbevangene – bij gebrek aan specifieke kennis – grotere risico’s op beroepsfouten loopt. Wil een patiënt worden behandeld door een arts

in opleiding? En zit een verdachte wel te wachten om te worden bijgestaan door een advocaat-stagiair? Ik vermoed dat het merendeel van de mensen de voorkeur geeft aan iemand met veel ervaring.

Toch lijkt het niet waar te zijn dat een ervaren iemand minder beroepsfouten maakt, zo leren actuele voorbeelden ons.

Bram Moszkowicz ligt onder vuur voor het maken van diverse fouten, terwijl hij toch niet kan worden aangemerkt als een beginneling in de advocatuur. En dan hoogleraar in de neurochirurgie Kees Tulleken en zijn vrouw Jannetje Koelewijn in de affaire rond prins Friso. Beiden buitengewoon ervaren en gelouterd. Nu staat Tulleken voor de tuchtrechter en Koelewijn op straat. En een aantal maanden geleden formuleerde demissionair staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Teeven in de krant van Wakker Nederland een beroepsrisico van een inbreker toen deze bij een inbraak om het leven kwam. Los van het feit dat politici zich niet moeten uitlaten over lopende onderzoeken en strafzaken om de schijn van de trias politica in stand te houden, is het interessant te zien dat dit een 37-jarige man betrof, toch niet echt een leeftijd om een criminele carrière te beginnen. Ik ben geen politicus, dus ik mag speculeren over lopende zaken.

Staat ervaring dus garant voor succes? Nee, zoals zo vaak spelen andere factoren mee. Een persoonlijk voorbeeld: sinds 1995 ga ik naar concerten en festivals en toch heb ik in het afgelopen jaar met al die ervaring tweemaal een “injury without lost time” opgelopen tijdens concerten toen ik ietwat te enthousiast de pit in ging. De eerste was in Amsterdam bij de Smashing Pumpkins tijdens Bullet with Butterfly Wings (zucht, jeugdsentiment) en de tweede was maanden later in Nijmegen bij Machine Head tijdens het nummer Davidian (nog meer jeugdsentiment!). Had ik een LMRA gedaan, had ik de juiste PBM aan, hield ik mijzelf aan de LifeSavers? Driemaal neen.

Ook hier is Van Dale duidelijk, dat is niet onbevangen maar gewoon: on·be·zon·nen (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1. ondoordacht, lichtvaardig (in handelen, spreken).

René den Heeten is process chemist bij Huntsman Polyurethanes Rotterdam

PETROCHEM 11 – 2012 39

039_N_onbevangen.indd 39

30-10-12 14:16

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3 motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij WEG kunt u vandaag al een superefficiĂŤnte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

040_weg.indd 1

29-10-2012 14:13:51

biologische composietbrug

In de Eendragtspolder in Zevenhuizen (Zuid-Holland) is op 10 oktober, de Dag van de Duurzaamheid, de eerste biologische brug ter wereld geplaatst.

Het composiet waarmee de nieuwe voetgangersbrug is geproduceerd, zorgt voor milieuwinst ten opzichte van andere materialen dankzij het toepassen van biologische hars in het composiet. Het Rotterdamse bruggenbedrijf FiberCore Europe heeft met een door DSM ontwikkelde biohars deze eerste biologische composietbrug ter wereld vervaardigd.

Hoofdaannemer GMB Civiel heeft gekozen voor bruggen van composiet omdat deze een gunstige bijdrage leveren aan CO2-reductie. Een van deze bruggen is nu uitgevoerd met biologische hars en daarmee nog duurzamer.

Brandstofbespaar-app

Door bewuster banden te kopen, kan veel geld worden bespaard op brandstofkosten. Lanxess heeft daarom een gratis app gelanceerd die de invloed van banden op de brandstofkosten inzichtelijk maakt. Met de komst van het in Europa verplichte bandenlabel per 1 november 2012, kan de koper van een

nieuwe band door deze app zien wat zijn bandenkeuze voor invloed heeft op rolgeluid, grip op nat wegdek en brandstofverbruik. De keuze voor een bepaald type band is namelijk meteen te vertalen in harde valuta. De app maakt duidelijk hoeveel geld er op jaarbasis kan worden bespaard als voor een zuinige A- of B-label band wordt gekozen in plaats van voor een band met een D- of E-label. Studies hebben namelijk aangetoond dat twintig tot dertig procent van het brandstofverbruik en 24 procent van de CO2-uitstoot van voertuigen aan de banden zijn te wijten. De zogenaamde groene banden kunnen het brandstofverbruik met vijf tot zeven procent verminderen en hun kosten zijn sneller afgeschreven dan andere brandstofbesparende technologieën die voor auto’s worden gebruikt.

De software van de app is ontwikkeld in samenwerking met de Technische Universiteit van München en is getest en gecertificeerd door TÜV Rheinland Skilift loopt op methaangas

Nederlandse boeren maken al langer gebruik van biogas, maar nu de olieprijzen zo hoog zijn, kijkt men elders ook naar de intrinsieke kwaliteit van koeienpoep. In de staat Vermont, een ministaatje in het noordoosten van de Verenigde Staten, draait nu een van de skiliften in het resort Killington op elektriciteit opgewekt met methaangas afkomstig uit koeienpoep. Dat dit in Vermont gebeurt, is niet gek.

Het staatje is het Zwitserland van de Verenigde Staten. De naam van de staat is afgeleid van de Franse woorden voor berg (mont) en groen (vert) en is ideaal terrein voor melkvee. Waar de Zwitserse koeien aan de basis staan van de beroemde chocolade, ligt de melk van het rundvee in Vermont aan de basis van Ben & Jerry’s ijs.

PETROSPECT ‘We moeten de participatie in de breedte gaan vergroten. Bijvoorbeeld door een innovatieklimaat te creëren waar ook het mkb zich in thuisvoelt.

Als dat lukt, staan we ruim binnen die 50 jaar al aan de absolute top, vooral wat betreft de biobased economy en slimme materialen.’

Bert Jan Lommerts, algemeen directeur Latexfalt en lid Topteam Chemie, in C2W ‘Als er geen noodzaak is om over te schakelen vanwege dreigende schaarste, dan is er nog altijd de noodzaak om klimaatverandering te beperkten. Daar moeten we dus meer op inzetten.’

Gerard van Harten, boegbeeld Topsector Chemie over vergroening, in Chemie Magazine ‘De grote buurlanden Duitsland, Engeland en Frankrijk gaan met heel veel ambitie aan de slag in de biobased economy. Het is een illusie dat je kunt samenwerken met dergelijke grootmachten.’

Wim Soetaert, professor in de industriële Biotechnologie aan de Universiteit Gent, in Biobased Economy Magazine ‘Met een strategisch investeringsbeleid, een vergaande optimalisatie van de raffinageprocessen, een minimalisering van het energieverbruik en een effectieve inzet van de beschikbare expertise kunnen de grote Europese raffinaderijen hun kosten laag houden en concurrerend blijven.’

Aad Correljé, Universitair Hoofddocent TUDelft, sectie Economie van Infrastructuren, in Shell Venster ‘In Europa is er geen draagvlak voor het winnen van schaliegas en ons gas blijft voorlopig veel duurder dan in de VS en het Midden-Oosten. Dus wij zullen de zaken slimmer moeten aanpakken en meer en meer moeten inzetten op duurzaamheid en samenwerking met de bedrijven om ons heen.’

Max van der Meer, algemeen directeur Huntsman, in Spreekbuis

PETROCHEM 11 – 2012 41

041_F_petrospect.indd 41

30-10-12 14:20

THEMA

Milieu

Van oudsher zijn bedrijven voor wat betreft grondstoffen van elkaar afhankelijk. Dat vinden we allemaal erg normaal en het werkt erg efficiënt. Waarom gebeurt dit dan nog niet voor energie? Volgens Max van der Meer, operations director Europe bij Huntsman moet er meer vanuit energie worden gedacht. Er zijn veel kansen voor bedrijven om efficiënter met energie om te gaan. Beter energiebeheer is één aspect van milieuverbetering. Een ander aspect waar toekomstmogelijkheden liggen, is recycling.

Solvay heeft onlangs een industriële oplossing ontwikkeld om zeldzame aardmetalen terug te winnen. Het bedrijf nam twee installaties in Frankrijk in gebruik, die aardmetalen uit afgedankte spaarlampen kunnen verwerken. Ook Umicore is op dit gebied actief. Dit bedrijf heeft vorig jaar een Belgische installatie in bedrijf genomen voor het terugwinnen van koper, nikkel en kobalt uit batterijen.

42 PETROCHEM 11 – 2012

042_43_X_Themaspread.indd 42

30-10-12 14:16

‘Ik denk dat grote energie-efficiency-stappen kunnen worden behaald, door juist eerst te kijken naar waar de energieoverschotten en -behoeften zitten bij het eigen proces én de omringende bedrijven en dat vervolgens te koppelen aan de eigen core business.’

PETROCHEM 11 – 2012 43

042_43_X_Themaspread.indd 43

30-10-12 14:16

thema

Verdichten en verketenen Processen in de Rotterdamse haven zijn sterk met elkaar verweven. Producten en grondstoffen gaan via pijpleidingen van het ene naar het andere bedrijf. Max van der Meer van Huntsman vraagt zich af waarom dat nog niet gebeurt met energie. Sommige energie is lastig over een langere afstand te transporteren, echter een korte afstand is geen garantie dat een project moeiteloos kan worden uitgevoerd.

Energieprojecten die de bedrijfsgrens overschrijden stuiten vooral op organisatorische problemen.

Jacqueline van Gool

BEKNOPT Van oudsher zijn bedrijven voor wat betreft grondstoffen van elkaar afhankelijk. Dat vinden we allemaal erg normaal en het werkt erg efficiënt.

Waarom gebeurt dit dan nog niet voor energie? Dat vraagt Max van der Meer, operations director Europe bij Huntsman, zich af. ‘Er moet meer vanuit energie worden gedacht.’

Huntsman heeft zelf ook initiatieven opgepakt. Zo overweegt het bedrijf aniline in Rotterdam te gaan produceren en de energie die daarbij vrijkomt te hergebruiken. Ook onderzoekt het de mogelijkheid gezuiverd afvalwater te gebruiken als proceswater. Het zout uit dit afvalwater zou daarbij kunnen worden teruggewonnen en aan AkzoNobel geleverd.

‘In Rotterdam is de ketengedachte op het gebied van grondstoffen en producten heel goed doorgevoerd.

Maar als het gaat over energieintegratie over bedrijfsgrenzen heen, wordt het eigenlijk stil’, zegt Max van der Meer, operations director Europe bij Huntsman in de Botlek.

Onlangs stelde Van der Meer in een nieuwsbrief van Deltalinqs dat er in het Rotterdamse havengebied nog te weinig wordt samengewerkt op het gebied van energiebesparing. ‘In de haven zitten we allemaal zo lekker dicht op elkaar. Voor grondstoffen is er een echte keten van producenten en afnemers. Van oudsher zijn bedrijven voor wat betreft grondstoffen van elkaar afhankelijk. Zo gebruiken wij voor de productie van MDI het chloor dat door AkzoNobel wordt geproduceerd. Producten en grondstoffen kunnen meestal gemakkelijk worden getransporteerd via pijpleidingen.

Die zijn in de loop der jaren tussen de verschillende bedrijven aangelegd, waardoor bedrijven met elkaar verbonden werden. Dat vinden we allemaal erg normaal en het werkt erg efficiënt.

Waarom gebeurt dit dan nog niet voor energie?’ vraagt Van der Meer zich af.

‘We zijn dit voor energie en andere utilities zoals stoom nog niet gewend.

Veel bedrijven denken blijkbaar dat ze hun eigen energie moeten opwekken.

Bedrijven zoeken naar mogelijkheden binnen de eigen hekken omdat ze niet afhankelijk willen zijn van andere ondernemingen voor hun energievoorziening.’ Maar volgens Van der Meer kunnen bedrijven juist veel besparen door energievraag en -aanbod bij elkaar te brengen. ‘Er moet meer vanuit energie worden gedacht. Tot nu toe werd eerst gekeken naar de grondstofproduct-keten. En daarna pas of er nog efficiency-verbeteringen mogelijk waren voor energie. Ik denk dat grote

energie-efficiency-stappen kunnen worden behaald, door juist eerst te kijken naar waar de energieoverschotten en -behoeften zitten bij het eigen proces én de omringende bedrijven en dat vervolgens te koppelen aan de eigen core business.’

Koudwatervrees Van der Meer ziet in het Rotterdamse havengebied wel een aantal site-overschrijdende energieprojecten ontstaan, maar denkt dat er nog veel meer mogelijk is. Zo wordt momenteel gewerkt aan een stoomnetwerk in de Botlek, waardoor vraag en aanbod op stoomgebied bij elkaar kunnen worden gebracht.

‘Het project voor de stoompijpleiding in de Botlek is aardig, maar vooralsnog niet zo innovatief. De leiding die nu wordt gelegd, gaat van bedrijf A naar bedrijf B, dat is niet zo moeilijk. Tussen Huntsman en LyondellBasell loopt al sinds 1993 een stoomleiding. Het nieuwe stoomnet moet veel verder worden uitgebreid. Het wordt pas interessant als er meerdere partijen stoom aan het net kunnen leveren en er ook meerdere afnemers zijn.’

Juist in de Botlek of het Antwerpse havengebied is het transport van stoom mogelijk, omdat de af te leggen afstanden relatief kort zijn. ‘Het is lastig om stoom over een lange afstand te transporteren omdat dit bij zoveel mogelijk constante temperatuur en druk moet gebeuren om condensatie te voorkomen.’ Toch is de korte afstand geen garantie dat een project moeiteloos kan worden uitgevoerd. Energieprojecten die de bedrijfsgrens overschrijden stuiten met name op organisatorische problemen, de techniek is het probleem meestal niet, stelt Van der Meer. ‘Het gaat bij het samenwerken op energiegebied met name om organisatorische vernieuwing. Bedrijven hebben nog te veel koudwatervrees.’

44 PETROCHEM 11 – 2012

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 44

30-10-12 14:26

FOTO's: HUNTSMAN

De stoom- en chloorleidingen op het Huntsmanterrein.

Anders denken Van der Meer is actief in het Deltalinqs Energie Forum (DEF). Deltalinqs heeft dit Forum in 2006 opgericht om projecten te ontwikkelen die moeten bijdragen om de klimaatdoelstelling te halen (in 2025 vijftig procent minder CO2uitstoot). ‘Met het DEF willen we collega’s aanzetten om ook anders te denken. Er zijn veel kansen voor bedrijven om efficiënter met energie om te gaan.

De eerste stap is om goed inzicht te hebben in de eigen energieoverschotten en energiebehoeftes en van daaruit verder te

redeneren bij toekomstige investeringen.

Juist in Nederland kan een benadering vanuit het energieoogpunt ook een aanzienlijk economisch voordeel opleveren.

Energie is duur en de gasprijs zie ik voorlopig niet omlaag gaan.’

Als ambassadeur van de werkgroep Energie-efficiency van het Deltalinqs Energy Forum ondertekende Van der Meer vorig jaar een zogenaamde letter of cooperation met het Rotterdam Climate Initiative voor projecten die moeten leiden tot nieuwe investeringen in duurzame en efficiënte processen, grondstoffen

en logistiek. In de letter of cooperation wordt een aantal concrete onderwerpen belicht, die in de komende periode verder worden ontwikkeld. Er is specifieke aandacht voor de nuttige toepassing van restwarmte en het stimuleren van de samenwerking tussen bedrijven voor het uitwisselen van reststromen als stoom en water.

Aniline Huntsman zelf heeft in Rotterdam een aantal initiatieven lopen betreffende energie-efficiency. Zo heeft het bedrijf PETROCHEM 11 – 2012 45

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 45

30-10-12 14:26

‘Vaak is het lastig om arbeidsongevallen te voorkomen. Soms is het makkelijk...’

Er valt nog veel winst te behalen Als groot arbeidsongevallen preventieplatform wil SafetyFlyer.nl meewerken aan het reduceren van het grote aantal arbeidsongevallen dat nog elke dag voorkomt. Duizenden medewerkers worden dagelijks blootgesteld aan grote risico’s. Er belanden jaarlijks 85.000 werknemers voor eerste hulp in een ziekenhuis.

De gevolgen van een ongeval kunnen oplopen tot situaties die niet te overzien zijn.

Samenwerken met een ijzersterk motto Onder het motto: ‘A danger foreseen is an accident avoided’ werken al vele bedrijven samen om het grote aantal (bijna) ongevallen te reduceren. Door de incident oorzaken op SafetyFlyer.nl te plaatsen leren de samenwerkende bedrijven van elkaar en hun (bijna) ongevallen.

Uitvoerders kunnen meteen veiliger aan het werk.

De safety flyers kunnen eenvoudig op de website gemaakt of geüpload worden (met of zonder bedrijfsnaam).

Latent aanwezige risico‘s Attendeer uw medewerkers met behulp van de nieuwste safety flyers op risico’s van de meest uiteenlopende aard.

V iligheidsrisico’s kunnen dan voortaan bij de uitvoering Ve makkelijk herkend worden. Bovendien vergroot u zo structureel het bewustzijn voor latent aanwezige risico’s bij uw medewerkers. SafetyFlyer. r nl bespaart u meteen kosten.

Makkelijker kunnen wij ongevalspreventie niet voor u maken.

Bezoek nu de website en neem een gratis proefabonnement!

sharing learning prevention

046_sipres.indd 1

29-10-2012 14:13:43

‘Het project voor de stoompijpleiding in de Botlek is aardig, maar vooralsnog niet zo innovatief. De leiding die nu wordt gelegd, gaat van bedrijf A naar bedrijf B, dat is niet zo moeilijk. Tussen Huntsman en LyondellBasell loopt al sinds 1993 een stoomleiding.’

Op de foto de stoomleiding tussen Huntsman en Lyondell, met op de voorgrond de deminwaterplant van Evides.

Testen bij Plant One Op het terrein van Huntsman huist ook Plant One, een testfaciliteit voor duurzame procestechnologie. Het geeft aan (startende) bedrijven en onderzoeksinstituten de mogelijkheid om duurzame innovaties op pilotschaal te testen. Energieonderzoek Centrum Nederland test er momenteel de HybSi membraantechnologie op pilotschaal. Dit betreft een energiezuiniger alternatief voor destillatie in de procesindustrie. TNO doet er een pilot om aan te tonen dat het mogelijk is CO2 uit de atmosfeer af te vangen en om te zetten in chemicaliën.

Huntsman gaat bij Plant One droge katalysatoren voor de productie van MDI testen. De onderneming verplaatst hiertoe een pilotinstallatie vanuit de Verenigde Staten naar Rotterdam. De nieuwe katalysatoren zijn gemakkelijk uit het proces terug te winnen. De zure, homogene, katalysator die Huntsman nu toepast moet aan het eind van het proces worden geneutraliseerd en kan niet worden hergebruikt. Het proces met de nieuwe katalysatoren kost veel minder energie, doordat er minder energie in het proces nodig is en de afvalstroom ook veel minder groot is. ‘We zullen maximaal drie jaar testen op pilotschaal. Bij een positief resultaat gaat Huntsman de nieuwe katalysator uiteindelijk in een MDI-fabriek toepassen’, vertelt Max van der Meer, operations director Europe bij Huntsman.

De installatie is overigens ook geschikt als testfaciliteit voor andere bedrijven.

‘Daarom wordt de investering ook gesteund door Havenbedrijf Rotterdam, TNO en het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT).’

Een andere innovatie waarmee volop wordt getest, is een proeffabriek die binnen de contouren van de huidige MDI-fabriek in Rotterdam draait. Hierbij worden de hoeveelheid gechloreerd oplosmiddel in circulatie en de noodzaak voor gascompressie geminimaliseerd. Daardoor wordt het stoom- en het elektriciteitsverbruik voor de compressor geminimaliseerd. In dat geval kan het energieverbruik in de keten op jaarbasis worden teruggedrongen met 1.400 terajoule en de CO2 uitstoot met 75.000 ton. Voor dit project kreeg Huntsman een ondersteuning van de Nederlandse overheid van 1,5 miljoen euro via een zogeheten Green Deal. De totale kosten van het project zijn begroot op meer dan twaalf miljoen euro.

plannen om in Rotterdam aniline te gaan produceren. ‘Aniline is een grondstof voor ons productieproces. Nu importeren we dit vanuit Engeland. Het zou veel efficiënter zijn om het hier te produceren. Bij het maken van aniline komt energie vrij, die in een ander proces van ons of van een ander bedrijf kan worden gebruikt.’

Ook op het gebied van water zoekt het bedrijf naar integratiemogelijkheden.

‘We bestuderen de mogelijkheid om onze waterloop (deels) te sluiten door gezuiverd afvalwater te gebruiken als proces­water. Daarnaast is het zo dat ons afvalwater zout is. Op jaarbasis bevat ons afvalwater zo’n dertigduizend ton zout. We onderzoeken nu of we dit zout kunnen terugwinnen en aan AkzoNobel kunnen leveren voor toepassing in hun chloorproductie. Zij maken nu chloor met zout uit Noordoost-Nederland. De energieketen zou dan veel efficiënter zijn.’

Dit laatste project maakt deel uit van een ketensamenwerkingsverband voor de productie en verwerking van PVC. Samen met Air Products, AkzoNobel, PVC-producent ShinEtsu en Wavin (producent van PVC-producten) zet Huntsman zich in om energie te besparen door gezamenlijk de productie en verwerking van PVC te verduurzamen.

Verdichten Op nieuwe industrieterreinen is het mogelijk om vanaf het begin al op een geÏntegreerde energieketen te sturen.

‘In het Verre Oosten worden nieuwe industriegebieden als multipurpose/ multicompany-sites gebouwd, zoals het Shanghai Chemical Industry Park (SCIP). Daar wordt de utilitiesvoorziening meteen al centraal opgezet. Daar zijn legio voorbeelden van ketenintegratie voor energie.’

In de Botlek is nauwelijks een greenfield-terrein beschikbaar, een centrale utilitiesvoorziening is niet haalbaar. ‘Het gebied zal steeds meer verdichten’, stelt Van der Meer. Dat betekent volgens hem echter juist dat er kansen zijn om tot integratie te komen. ‘Er is ruimte vrij op bestaande sites omdat oude fabrieken worden afgebroken en nieuwe fabrieken vaak kleiner zijn. Als er een duidelijk beeld is van waar precies de energieoverschotten of -tekorten in de bestaande processen zijn, kan het Havenbedrijf daar bij het acquireren van nieuwe klanten specifiek op inspelen.’ W PETROCHEM 11 – 2012 47

044_45_47_Z_thema_artikel.indd 47

30-10-12 16:54

thema

Recycling verlicht tekort zeldzame aardmetalen Smartphones, tablets, elektrische auto’s, windturbines.

Steeds meer apparaten bevatten waardevolle metalen die essentieel zijn voor de werking. Een tekort aan de metalen dreigt de groei van de industrie en van groene technologieën in gevaar te brengen. Recycling kan het tekort deels verlichten. De Belgische bedrijven Solvay en Umicore zijn wereldwijd koplopers op dit gebied.

Francis Voermans

BEKNOPT Solvay heeft een industriële oplossing ontwikkeld om zeldzame aardmetalen terug te winnen. Het bedrijf nam onlangs twee installaties in Frankrijk in gebruik, die aardmetalen uit afgedankte spaarlampen kunnen verwerken. Solvay wil eveneens installaties ontwikkelen voor metalen uit batterijen en magneten. Ook Umicore is op dit gebied actief. Dit bedrijf heeft vorig jaar een Belgische installatie in bedrijf genomen voor het terugwinnen van koper, nikkel en kobalt uit batterijen. Aardmetalen zijn schaars doordat China, waar zo’n 95 procent van de zeldzame aarden worden gewonnen, de export de laatste jaren steeds verder heeft teruggeschroefd.

Solvay nam onlangs in Frankrijk twee installaties in gebruik voor de recycling van zeldzame aardmetalen. De installaties verwerken het lichtgevende poeder van spaarlampen, waarin relatief grote hoeveelheden lanthanum, cerium, terbium, yttrium, europium en gandolinum zitten. Solvay is de eerste die deze zeldzame aardmetalen uit spaarlampen terugwint en herformuleert, zodat ze opnieuw voor de productie van spaarlampen kunnen worden gebruikt.

Afgedankte spaarlampen worden, voor zover ze worden ingeleverd, al grotendeels hergebruikt. Ze worden verwerkt door gespecialiseerde bedrijven die ze vermalen en vervolgens glas, metaal, plastic en kwik eruit halen. Op die manier kan meer dan 93 procent van de lamp worden hergebruikt. Een overblijvende fractie is het lichtgevende poeder, in gewicht zo’n drie procent van de lamp. Dat poeder zit in een dun laagje aan de binnenkant van de glazen buis en bepaalt de kleur van de lamp.

De metalen in het poeder zetten het UV-licht, dat door het kwik in de glazen buis wordt uitgezonden, om in zichtbaar licht. ‘Het UV-licht slaat de metalen in het poederlaagje aan. Als de elektronen terugvallen zenden ze zichtbaar licht uit. Elk metaal zendt licht uit met een bepaalde frequentie. De samenstelling van de metalen bepaalt zo de kleur van het licht, en of het aangenaam of kil is’, legt Erik de Leye van Solvay uit.

Fractie Het poeder kon tot dusver niet worden hergebruikt en werd daarom gestort of opgeslagen. Solvay heeft nu een industriële oplossing ontwikkeld om de zeldzame metalen te hergebruiken. ‘Negentig procent van de metalen kan worden teruggewonnen’, zegt De Leye.

De recycling gebeurt op twee locaties.

De eerste fabriek staat in het Franse

Saint-Fons nabij Lyon. Daar worden de zeldzame aardmetalen gescheiden van de resten glas, plastic en sporen kwik, zodat een geconcentreerde fractie overblijft.

Dit mengsel gaat naar La Rochelle, waar Solvay een fabriek heeft voor formuleringen van aardmetalen. Een nieuwe installatie bij deze fabriek scheidt de verschillende metalen van elkaar, waarna deze worden geherformuleerd.

Solvay, of eigenlijk Rhodia dat sinds vorig jaar onderdeel is van Solvay, begon in 2007 met de ontwikkeling van een procedé om het poeder te verwerken. Na twee jaar onderzoek en ontwikkeling en nog eens twee jaar studie voor de industriële aanpak en de keuze van de sites, besloot het bedrijf in 2011 om vijftien miljoen te investeren in twee industriële installaties.

Zeldzame aarden De installaties kunnen jaarlijks enkele honderden tonnen verwerken. ‘Ze zijn voldoende groot om het poeder uit alle in Frankrijk afgedankte spaarlampen te verwerken, plus nog de helft van de rest van Europa’, aldus De Leye. Solvay wil via hetzelfde procedé ook metalen uit batterijen en magneten gaan terugwinnen. Daarvoor zullen volgens De Leye wel andere installaties moeten worden gebouwd, omdat het om andere metalen gaat.

Solvay recyclet al wel de zeldzame aarden uit nikkel-metaalhydride batterijen. Daarvoor werkt het samen met het eveneens Belgische Umicore.

Umicore nam vorig jaar in Hoboken, nabij Antwerpen, een proces in bedrijf dat Li-ion, Li-polymeer en NiMH batterijen recyclet. Uit de batterijen wordt koper, nikkel en kobalt teruggewonnen.

Daarnaast ontstaat een fractie waarin de zeldzame aarden, voornamelijk uit de NiMH-batterijen, zijn geconcentreerd. Deze fractie wordt door Solvay in Frankrijk opgewerkt.

48 PETROCHEM 11 – 2012

048_49_51_53_Y_thema_artikel.indd 48

30-10-12 14:15

FOTO: SOLVAY

De oven in de fabriek in La Rochelle

Pilot-oven Met het proces is Umicore, net als Solvay, een pionier op het gebied van recycling. ‘Het is de eerste semi-industriële fabriek die speciaal is gericht op het verwerken van heroplaadbare batterijen’, zegt Sybolt Brouwer, general manager Battery Recycling van Umicore. Het terugwinnen van de metalen gebeurt met het zogeheten UHT (ultra-high temperature) proces, waarbij de batterijen bij temperaturen hoger dan 1.200 graden Celsius worden gesmolten.

Umicore ontwikkelde dit proces zelf.

De installatie kan zevenduizend ton aan batterijen verwerken, wat neerkomt op ongeveer 250 miljoen batterijen uit mobiele telefoons of 150.000 batterijen uit auto’s.

De capaciteit wordt nog niet ten volle benut. De installatie is gebouwd op de groei van de komende jaren. Brouwer: ‘Het is een pilot-oven. We gebruiken hem om batterijen te recyclen, maar tegelijk ook voor ontwikkelingszaken zoals het recyclen van andere apparaten met dit proces. De uiteindelijke industriële installatie zal nog veel groter zijn.

Zeldzame aarden Zeldzame aardmetalen (oftewel zeldzame aarden) worden toegepast in vele nieuwe technologieën. Vanwege hun lichtgevende en UV-absorberende eigenschappen zijn ze behalve in spaarlampen ook te vinden in LCD en plasma beeldschermen en sommige LED’s. Ook worden ze toegepast in glas en keramiek voor stabilisatie en kleureffecten. Een andere eigenschap van zeldzame aarden is dat er lichtgewicht, permanente magneten mee kunnen worden gemaakt. Vanwege die eigenschap zijn de metalen onder meer te vinden in de motoren van elektrische auto’s en generatoren van windturbines.

Die zal zo’n vijftig- tot honderdduizend ton kunnen verwerken, oftewel de batterijen van een miljoen elektrische auto’s.’

Procesontwikkeling Een voordeel van het proces is dat kleine batterijen van draagbare elektronica direct de oven in gaan, zonder voorbehandeling. Grote batterijen uit auto’s van zo’n tweehonderd kilo worden wel eerst gedemonteerd tot schoenendoosgrootte, wat gebeurt in het Duitse Hanau en het Amerikaanse Maxton.

Uit het proces komen legeringen van verschillende metalen, die als grondstof dienen voor bestaande fabrieken van Umicore in Olen (België) of Korea.

Het recyclen van metalen is niet nieuw voor Umicore. Het bedrijf is één van ’s werelds grootste leveranciers van materialen voor hightech toepassingen. Het maakt bijvoorbeeld een derde van alle wereldwijd geproduceerde autokatalysatoren en produceert de kathodepoeders voor een vijfde van alle Li-ion batterijen. Recycling is een belangrijke bron van grondstoffen voor het bedrijf. Op het terrein in Hoboken, waar PETROCHEM 11 – 2012 49

048_49_51_53_Y_thema_artikel.indd 49

30-10-12 14:15

Van wie wil jij het vak leren?

Chemietechniek Bent u betrokken bij het ontwikkelen of bereiden van

• Erkend door de verfbranche: met VVVF/PBNA -diploma

verfproducten in een laboratorium of in de productie?

• Uitgebreide praktijklessen op het petrochemielab

Kies dan een verftechnologie opleiding op een van

• Al ruim 30 jaar lang door Reed Business Opleidingen

de drie niveaus. Leer alles over het raffinageproces

verzorgd

kies dan onze één- of vijfdaagse opleiding aardolieverwerking- en producten.

Start in 2012 een opleiding en ontvang een feestelijk welkomstpakket!

Meer weten?

Ga naar bit.ly/chemie-opleidingen Of bel Tirza Ruijters op 078 - 62 53 763 (van 8:00 tot 22:00 uur).

Ik ben trainingen gaan geven omdat ik mijn kennis wilde delen. Inmiddels draai ik twee opleidingen en drie vervolgmodules per maand. Allemaal naast mijn fulltime baan. Goed om te zien dat bedrijven het belang van de opleidingen voor hun mensen opmerken. Mark Ent, docent

050_reed.indd 1

Kijk,dat werkt

29-10-2012 14:14:03

De installatie van Umicore kan zevenduizend ton aan batterijen verwerken, wat neerkomt op ongeveer 250 miljoen batterijen uit mobiele telefoons.

ook de nieuwe oven staat, staat een fabriek die zich al tientallen jaren toelegt op recycling. Uit afgedankte autokatalysatoren, elektronische apparaten en productieresten worden metalen als goud, zilver, koper, lood en rhodium teruggewonnen. Toch was voor het recyclen van batterijen heel wat procesontwikkeling nodig. ‘Het dak van een auto bestaat uit puur ijzer, maar een batterij bevat vijf tot tien metalen. Het is heel wat complexer om die uit elkaar te halen’, aldus Brouwer.

Groeiende vraag Metalen zijn zeer goed te recyclen. Ze kunnen eindeloos opnieuw worden gebruikt, zonder verlies van eigenschappen. Of het financieel interessant is, hangt af van de omstandigheden. Het terugwinnen van zeldzame aarden levert momenteel zeker geld op. De metalen zijn schaars doordat China, waar zo’n 95 procent van de zeldzame aarden worden gewonnen, de export de laatste jaren steeds verder heeft teruggeschroefd.

Terwijl het aanbod slinkt, blijft de

vraag intussen stijgen. Zeldzame aarden komen voor in veel moderne producten.

Behalve in spaarlampen en NiMHbatterijen worden ze bijvoorbeeld ook

gebruikt in LCD- en plasmaschermen, autokatalysatoren, windturbines en elektrische voertuigen. Allemaal producten waarvan de vraag ernaar groeit.

Exportquota Meer dan 95 procent van de productie van zeldzame aarden gebeurt in China. Die productie gaat gepaard met veel milieuvervuiling. Die vervuiling treedt vooral op bij de hydrometallurgische processen nabij de mijnen, waarmee de concentratie metalen in de ertsen wordt verhoogd. Bijvoorbeeld in Binnen-Mongolië, waar tweederde van de Chinese zeldzame-aardenproductie plaatsvindt, zijn ernstig vervuilde plaatsen.

Vanwege milieuredenen heeft de Chinese overheid de exportquota voor zeldzame metalen sinds 2005 meer dan gehalveerd. Onlangs maakte de Chinese overheid bekend dat 46 van de 113 mijnen moeten sluiten, wat een verdere daling van de export zal betekenen. De milieuredenen die China opvoert, worden betwist door de Verenigde Staten, Japan en de Europese Unie. Zij beschuldigen China ervan met de exportbeperking de eigen industrie te willen bevoordelen.

Vanwege de dreigende tekorten zijn ondertussen in andere landen projecten opgestart om zeldzame aarden te gaan winnen. Bijvoorbeeld in de Mountain Pass mijn in Californië is de winning weer hervat. Mountain Pass was de grootste producent van zeldzame aarden tot begin deze eeuw, toen de winning vanwege milieu­ problemen zo goed als stil werd gelegd.

PETROCHEM 11 – 2012 51

048_49_51_53_Y_thema_artikel.indd 51

30-10-12 14:15

Tijdelijk of semi permanent behoefte aan extra warmte en/of energie?

Uw bron van informatie bij het kopen of huren van ketelinstallaties voor stoom, warm en heet water.

Verhuur • warmwaterketels tot 8 MW • heetwaterketels tot 12 MW • automatische expansie-inrichtingen • stoomketelunits tot 28 barg van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st • ontgassers, voedingswatertanks, ontharders • olietanks 3, 5, 10 en 20m3 • in container, buitenopstelling of romneyloodsen

Services • 24 uurs storingsdienst • leidingwerkmontage • onderhoud • engineering

Milieuzorg • Low-NOx installaties • geluidsbesparende omhuizingen • CE normering

www.ecotilburg.com

MC2011-315

Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: info@ecotilburg.com

Stop energieverlies Verbeter uw concurrentievermogen op lange termijn door uw energieverbruik te monitoren en daar waar mogelijk besparingen te realiseren. Endress+Hauser helpt met alles betreffende energieverbruik. Als een toonaangevende, wereldwijde full-range leverancier, bieden wij alles wat u nodig heeft om volledig voordeel te halen uit uw potentiële energiebesparing: van nauwkeurige meetinstrumenten met datatransmissie tot softwarepakketten voor het analyseren en evalueren van de energiestromen. www.nl.endress.com/ems Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

052_eco_endres.indd 1

Tel. (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

29-10-2012 14:15:09

Onzekerheid Tegelijkertijd verandert de markt voor elektrische producten erg snel. De verkoop van spaarlampen neemt momenteel toe door het verbod op gloeilampen, maar mogelijk worden deze in de toekomst verdrongen door ledlampen.

Zo wil Ikea vanaf 2016 uitsluitend nog ledverlichting verkopen. Nog lastiger is te voorspellen welke batterijen over tien jaar zullen worden gebruikt. NiMHbatterijen waren enkele jaren geleden de meeste gangbare energiedragers in laptops en hybride elektrische voertuigen, maar nu worden steeds vaker Li-ion

FOTO: SOLVAY

Toekomst De exportbeperkingen van China hebben een piek veroorzaakt in de prijzen van een aantal zeldzame metalen.

Hoewel de prijzen inmiddels weer wat zijn gedaald, is de verwachting dat ze voorlopig vrij hoog zullen blijven.

Gevreesd wordt dat de dure zeldzame aardmetalen een bedreiging zullen vormen voor de Europese industrie en voor de opkomst van groene technologieën.

Recycling heeft dan ook brede steun van de Europese Unie en individuele landen.

De EU heeft bijvoorbeeld regelgeving opgesteld op het gebied van de recycling van elektrische apparatuur, waarin recyclingdoelstellingen zijn opgenomen.

Steun van de overheid is nodig, want een recyclingroute in zijn geheel kost geld. Met name het inzamelen van afgedankte lampen en elektronica kost veel meer dan de teruggewonnen grondstoffen opleveren. Ook voor het stimuleren van burgers om hun afval voor recycling aan te bieden, is de overheid nodig.

In Nederland eindigt de meerderheid van de spaarlampen nog altijd bij het huisvuil in plaats van in de daarvoor bestemde bakken.

Ondanks de steun van overheden, blijft de toekomst van recycling onzeker.

De prijs die recyclers krijgen voor hun teruggewonnen metalen, hangt af van ontwikkelingen op de wereldmarkt en die kan zeer grillig zijn. Zeker nu de beschikbaarheid van waardevolle metalen steeds meer wordt gezien als een strategische waarde voor een land, met als gevolg dat de politieke inmenging toeneemt. Na de exportbeperking van China zijn in andere landen al meer dan dertig initiatieven opgestart om zeldzame aarden te gaan winnen, waaronder veel in de Verenigde Staten en Canada.

Eerste stap van de behandeling in de fabriek in St Fons

batterijen gebruikt. Li-ion batterijen zijn er in vele soorten, waarin verschillende materialen worden gebruikt. Zo kan een Li-ion batterij worden gemaakt zonder dure metaalsoorten, zodat recycling minder interessant is.

Afgezien van de materialen is er ook onzekerheid over de recyclingperiode.

Autobatterijen gaan naar verwachting zo’n acht tot tien jaar mee, waarna de capaciteit tot zo’n tachtig procent van de nieuwwaarde is gedaald. Dat is te

weinig voor een auto, maar de batterijen zijn dan nog prima te gebruiken als back-up stroomvoorziening of voor de opslag van pieken in wind- en zonneenergie. General Motors en Nissan werken samen met energiebedrijven aan zo’n tweede leven voor autobatterijen. De vele partijen en factoren die de recyclingmarkt beïnvloeden, maken het lastig voor recyclingbedrijven om te kiezen in welke technologieën ze moeten investeren. W PETROCHEM 11 – 2012 53

048_49_51_53_Y_thema_artikel.indd 53

30-10-12 14:15

A New Standard in Pressure Measurement

Change up a gear.

High Performance UÊÊ1 >ÌV i`Ê«ÀiV à Ê> `ÊÀi> ÊÜ À `Ê >VVÕÀ>VÞ UÊÊ1 V ` Ì > Ê }ÊÌiÀ ÊÃÌ>L ÌÞÊÜ Ì Ê ÜiÃÌÊ / Ì> Ê ÃÌÊ vÊ"Ü iÀà «Ê­/ "®ÊÊÊ UÊÊ Õ Ì Ãi à }ÊvÕ VÌ > ÌÞ

MicroClipXT multigas detector

Safety UÊÊ iÀi Ì ÞÊv> Ã>viÊÃi à ÀÊÜ Ì Ê Ê Õ ` ÃV ÛiÀi`Êv> ÕÀiÊ `iðÊÊ UÊÊ iÀÌ wi`ÊÌ Ê È£xänÊ>ÃÊÃÌ> `>À`Êv ÀÊà } iÊ ÕÃiÊ- ÓÊ> `Ê`Õ> ÊÕÃiÊ- Î

Robustness UÊÊ,Õ}}i`]ÊÞiÌÊV «>VÌÊV ÃÌÀÕVÌ UÊÊ Õ Ì « iÊ >ÌiÀ > Ê «Ì ÃÊv ÀÊ >ÀÃ Ê `ÕÃÌÀ > Ê i Û À i Ìà UÊÊ LÕ ÌÊ ÛiÀ«ÀiÃÃÕÀiÊ iV > à Êv ÀÊ VÀi>Ãi`ÊÀi >L ÌÞ

Kleinste en lichtste 4 gasdetector – beste in zijn klasse, grootte en gewicht voor een echte 4 gasdetector – geen gecombineerde sensoren.

Één knops bediening – simpel in gebruik vereist geen opleiding wegens eenvoudig bediening met één knop.

Lage onderhoudskosten, maximale inzet tijd – elimineerd onderhoudskosten Te combineren met het automatische kalibratie en teststation MicroDock II - vraag ons hoe!

Wear yellow, work safe …. and stay ahead

www.dpharp.com bwesales@gasmonitors com www.gasmonitors.com

054_BW_yokogava.indd 1

UK Tel: +44 (0) 1295 700300 Voor informatie in Nederland: henk.borst@honeywell.com +31 653 166 408

30-10-2012 11:48:54

PRODUCTEN ISOLERENDE VEILIGHEIDSSCHOEN Normale S1, S2 en S3 veiligheidsschoenen voldoen aan de norm rondom antistatische eigenschappen. Maar voor de E-installateur kunnen deze eigenschappen gevaarlijk zijn wanneer werkzaamheden worden uitgevoerd aan elektrische installatie, omdat deze schoenen juist geleidend zijn. Gerba Shoes ontwikkelde een isolerende veiligheidsschoen voor laagspanning die de geïsoleerde vloermat overbodig maakt. De isolerende schoen voldoet verder aan alle eisen van een S3 schoen, is metaalvrij, licht van gewicht, heeft draagcomfort en is gemaakt van kwaliteitsmaterialen.

Meer informatie bij Safe Tools: www.safetools.eu

GASMONITOREN MET VASTE LEVENSDUUR

VOEDING BEWAAKT ENERGIEBUFFERS Phoenix Contact brengt nieuwe intelligente onafhankelijke voedingen (UPS) op de markt. De IQ-technologie denkt mee en informeert de gebruiker wanneer nodig. De laadtoestand en de resterende looptijd van de energiebuffer zijn bekend. Daardoor kan de UPS tijdig waarschuwen voor uitval. De oplossing is zowel voor AC- als voor DC-toepassingen leverbaar. Daarmee kunnen alle onderdelen van de installatie waarvoor een onderbrekingsvrije voeding belangrijk is worden afgedekt. De elektronische UPS zijn geschikt voor netonderbrekingen van meerdere uren.

Meer informatie bij Phoenix Contact: www.phoenixcontact.nl

De Crowcon Clip en Clip+ gasmonitoren zijn ontworpen met één ding in gedachten: naleving van de regelgeving en bedrijfsprocedures in de olie- en gasindustrie. De gasmonitoren zijn ontworpen voor gebruik in risicovolle omgevingen. Ze bieden betrouwbare en duurzame controle met een vaste levensduur in een compacte, lichtgewicht en onderhoudsvrije behuizing. Sluimerstand is mogelijk evenals alarmtijd, wisselbare alarmniveaus, gebruikersvriendelijke gasmetingen en kalibratieoplossingen.

ENERGIEZUINIGE SCHROEFCOMPRESSOREN

Meer informatie bij Crowcon: www.crowcon.com

GrassAir brengt een nieuwe serie schroefcompressoren op de markt, de Rollair 40-125 serie . Deze compressoren zijn geschikt voor perslucht in zware omgevingsomstandigheden met milieu- of veiligheidseisen of wanneer specifieke persluchtkwaliteit is gewenst.

De schroefcompressoren zijn uitgerust met directe aandrijving, zodat er geen energieverlies optreedt. De schroefcompressorblokken zijn gemaakt met geringe geometrische toleranties die zorgen voor een hoog rendement. De ingebouwde turbineventilator heeft een laag energieverbruik, zorgt voor een separate koelstroom in de compressor en is geschikt voor gebruik in ruwe condities in omgevingstemperaturen tot 46 graden Celsius. Als opties zijn onder andere frequentieregeling en warmteterugwinning beschikbaar.

Meer informatie bij GrassAir: www.grassair.nl WARMTEPOMPASSORTIMENT Techneco heeft een range warmtepompen van het merk Waterkotte aan zijn assortiment warmtepompen toegevoegd. Het bedrijf brengt in eerste instantie de warmtepompen met de grotere vermogens (50 tot 500 kilowatt) van Waterkotte op de markt.

Het bedrijf is al vele jaren actief als fabrikant van warmtepompen met hoge COP’s.

Tot op heden waren de elektrische warmtepompen met een vermogen van 50 kilowatt tot 500 kilowatt daarin nog niet of nauwelijks vertegenwoordigd.

Meer informatie bij Techneco: www.techneco.nl

Meer producten op www.petrochem.nl

055_57_G_producten.indd 55

SNELHARDENDE VLOERSYSTEMEN

BASF Construction Chemicals breidt de productlijn van kunststof vloersystemen uit met een aantal nieuwe snelhardende vloersystemen voor onder meer de voedingsmiddelenindustrie en de (petro)chemische industrie. De nieuwe systemen kregen de naam Ucrete FAST. Bij een lage omgevingstemperatuur kan de vloer al vijf uur na het aanbrengen volledig worden belast. Ze zijn bestand tegen de meest extreme thermische, chemische en mechanische belastingen.

Het systeem kan worden toegepast op betonnen ondergronden met tien procent restvocht, zonder dat dit ten koste gaat van de hechting en de duurzame werking. Behalve in de bestaande zes kleuren zijn de kunststof vloersystemen voortaan ook in het blauw leverbaar.

Meer informatie bij BASF Construction Chemicals: www.basf-cc.nl

PETROCHEM 11 – 2012 55

30-10-12 14:13

Vaste Gasdetectie

Uitgebreide portfolio voor vaste gasdetectie breed scala aan vaste gasdetectie met een hoge betrouwbaarheid, lage aanschafen onderhoudskosten. p

Draagbaar en explosieveilig voor vloeistoffen en gassen p

FLUXUSÂŽ F608 en G608 Geen heetwerkvergunning nodig f Robuust f Betrouwbaar f Nauwkeurig f Breed inzetbaar Inzetbaar bij o.a.: f Offshore f Chemische industrie f RafďŹ naderijen f Gasopslag en transport f Elektriciteitscentrales Vraag een demo aan:

p

p

p

%e Unipoint is een eenvoudige op een %*/-rail te monteren controller, welke Ă&#x161;eYibel en betaalbaar is. %e 6nipoint is geschikt voor het detecteren van brandbare en toYische gassen, alsmede zuurstof en kan worden geĂŻntegreerd in diverse regelsystemen. %e Sensepoint (met junction box) is een Ă&#x161;eYibele en betaalbare oplossing voor het detecteren van brandbare en toYische gassen, alsmede zuurstof en kan zowel in binnen- en buitenruimtes gebruikt worden waar eYplosiegevaar kan ontstaan. %e Signalpoint is een goedkope oplossing voor het detecteren van brandbare en toYische gassen, alsmede zuurstof. %eze detector wordt standaard geleverd met een intergrale vooraf bedrade aansluitdoos voor toepassing in binnenruimtes. %e Sensepoint XCD kan brandbare en toYische gassen, alsmede zuurstof detecteren in eYplosie gevaarliKke omgevingen zowel binnen als buiten. %eze detector heeft een driekleurig -$% scherm met achtergrond verlichting die duideliKk de status van de unit aangeeft en zelfs van een grote afstand zichtbaar is. %e 4ensepoint 9$% heeft lage onderhoudskosten. %e Searchpoint Optima Plus is een geavanceerde infrarood gasdetector voor het detecteren van brandbare gassen, zelfs als er geen zuurstof aanwezig is. %e unit is geschikt voor gebruik in eYplosie gevaarliKke omgevingen voor zowel binnen als buiten en heeft een zeer korte reactiesnelheid.

Benelux@ďŹ&#x201A;exim.com Tel.: +31(0)10 24 92 333 Neem vandaag nog contact met ons op voor meer informatie over de producten en diensten van Honeywell Analytics 5el

'aY

E-mail: gasdetection@honeywell.com Website: www.honeywellanalytics.com

Flexim Instruments Benelux BV www.ďŹ&#x201A;exim.com

056_flexim_honeywell.indd 1

30-10-2012 11:47:35

PRODUCTEN ULTRASONE KUNSTSTOF FLOWMETER Voor bijvoorbeeld corrosieve vloeistoffen en agressieve chemicaliën kan worden gekozen voor een flowmeter met productberoerde delen in kunststof. De Flowmax 44i van MIB is een ultrasone flowmeter, uitgevoerd in polysulfon en beschikbaar in vier maatvoeringen voor een meetbereik van 0,3 tot 240 LPM. Het instrument heeft een vrijwel vrije doorlaat, is zonder bewegende delen en is onderhoudsvriendelijk. Ook elektrisch niet-geleidende vloeistoffen kunnen worden gemeten, waardoor het instrument breed inzetbaar is. De doorstromingsmeter heeft een nauwkeurigheid van één procent van meetwaarde.

Diverse procesaansluitingen zijn mogelijk, met gasdraad of NPT, slangaansluiting, maar ook BKS klemverbindingen. Het instrument is voorzien van analoge en digitale uitgangen met optioneel grafisch display. De flowmeter is programmeerbaar via het toetsenbord van het display of via het FlowSoft software pakket.

Meer informatie bij A-B-T: www.a-b-t.nl ADSORPTIEDROGERS In de huidige tijd zijn productiemiddelen steeds hoogwaardiger en worden er steeds meer eisen gesteld aan de kwaliteit van perslucht. Dat betekent dat er ook meer wordt gevraagd qua persluchtconditionering. Alup heeft daarom haar serie van adsorptiedrogers vernieuwd. De adsorptiedrogers van Alup zijn verkrijgbaar in een brede range, zowel koud als warm regenererend, voor klein en groot verbruik.

Adsorptiedrogers worden ingezet om de luchtvochtigheid van de perslucht te verlagen en voor processen waar een drukdauwpunt lager dan drie graden Celsius is vereist. Met behulp van het toepassen van filters wordt ook olie en vuil verwijderd, wat de kwaliteit van de perslucht nog meer verhoogt. Met het drukdauwpunt managementsysteem op de vernieuwde serie wordt tot veertig procent bespaard op spoelluchtverbruik bij regeneratie. Daarnaast zijn de grotere drogers standaard uitgerust met een freeze contact. Dit houdt in dat wanneer de compressor stopt ook de droger stopt na het afmaken van de droogcyclus.

Verder zijn de adsorptiedrogers zo ontworpen dat er een zeer laag drukverval is, wat ook weer energie bespaart.

Meer informatie bij Alup: www.alup.nl LASER-INTERFEROMETRISCHE MEETSYSTEMEN Te Lintelo Systems introduceert laser-interferometrische meetsystemen in de Benelux. Deze meetsystemen zijn ideale instrumenten om nauwkeurig, zonder contact, tijdelijke veranderingen in posities van objecten of oppervlakten te bepalen en biedt de mogelijkheid mechanische vibraties te detecteren met een frequentie van 0 tot 500 kiloHerz. Een belangrijke toepassing is de kalibratie van de machine. Singlebeam, dubbel-beam en triple-beam interferometers hebben een meetbereik tot vijftien meter en resoluties met 0,1 nanometer toegestane high-precisie lengtes en gelijktijdige hoek metingen voor het kalibreren van machine assen op metrologische apparatuur of machine gereedschap.

Meer informatie bij Te Lintelo Systems: www.tlsbv.nl

LUCHTFLOWSENSOR VOOR VEELEISENDE APPLICATIES

Voor het meten van lucht of gassen heeft Intercontrol nu de nieuwste techniek van Schmidt Technology paraat: de SS20.600 flowsensor. Ze hebben een range van 0 tot 220 meter per seconde en een werkdruk van maximaal veertig bar. De meeste instrumenten zijn geschikt voor lage flows en hoge druk en vice versa. De flowsensor combineert deze eigenschappen en kan in een Ex-uitvoering worden geleverd, waardoor stoffen zoals methaan, pure zuurstof en waterstof kunnen worden gemeten. De sensorkop registreert zowel flow als mediumtemperatuur en deze zijn ook als uitgangssignaal beschikbaar. Verder kan de sensor worden ingezet in leidingdiameters vanaf DN25. Daarnaast heeft het een maximale insteeklengte van één meter, zodat ook grote kanalen kunnen worden gemeten.

Meer informatie bij Intercontrol: www.intercontrol.eu ASSET MANAGEMENT SOFTWAREPAKKET

Livingston kondigt de beschikbaarheid aan van haar Huur Management Systeem (HMS). Deze tool is ontworpen om klanten te helpen met het verbeteren van hun operationele efficiëntie door middel van het effectiever organiseren van hun testapparaten. HMS biedt een real time overzicht van de status, locatie en servicedetails voor iedere verhuurde machine in een bedrijfsinventaris. Door middel van het invoeren van klantspecifieke informatie, zoals het koppelen van de machines aan bepaalde ingenieurs, sites of onderaannemers is het mogelijk huurkosten toe te wijzen aan verschillende contracten voor een betere controle van de budgetten.

Meer informatie bij Livingston: www.livingstonrental.nl

PETROCHEM 11 – 2012 57

055_57_G_producten.indd 57

30-10-12 14:13

Market Review Aandrijftechniek en gereedschappen

Blast Valves

Vokes-Air BV

Van Eyle & Ruygers – Schwartz

Sevillaweg 75 3047 AL Rotterdam Postbus 35040 3005 DA Rotterdam Tel: +31 (0)10 - 245 50 00 Fax: +31 (0)10 - 262 06 22 E-mail: info@erxs.nl Website: www.erxs.nl

AFDICHTINGEN, AFSLUITERS, COMPENSATOREN EN SLANGEN

Filter + Beschermtechniek Nijverheidsweg 15 3401 MC IJSSELSTEIN Postbus 309 3400 AH IJSSELSTEIN Tel: +31 (0)88 - 865 37 24 Fax: +31 (0)88 - 865 37 00 E-mail: info@vokesair.nl Website: www.vokesair.com

Nikkelstraat 2-4 3067 GR ROTTERDAM Postbus 8504 3009 AM ROTTERDAM Tel: +31 (0)10 - 455 75 55 Fax: +31 (0)10 - 456 38 90 E-mail: klinger@klinger.nl Website: www.klinger.nl

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 - 514 15 14 Fax: +31 (0)72 - 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl

algemeen

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180 - 41 59 88 Fax: +31 (0)180 - 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

CIVIL, PIPING AND ARCHITECTURAL WORKS

VBK Groep

Kernweg 37 1637 LH Hoorn Tel: +31 (0)229 - 23 28 04 Fax: +31 (0)229 - 23 69 85 E-mai­l: info@vbkgroep.nl Website: www.vbkgroep.nl

Compensatoren

SGS Nederland b.v.

Malledijk 18 Postbus 200 3200 AE SPIJKENISSE Tel: +31 (0)181 - 69 33 33 Fax: +31 (0)181 - 69 35 81 E-mail: info@sgs.com Website: www.sgs.com

Demontage

DDM Demontage B.V.

afdichtingen, afsluiters slangen en kunststoffen

ERIKS bv

Seggelant-West 10 3237 MJ Vierpolders The Netherlands Tel: +31 (0)181 - 28 11 17 Fax: +31 (0)181 - 28 11 78 Website: www.hertel.com E-mail: hans.vanegmond@hertel.com expansion.joints@hertel.com

ENGINEERING & CONTRACTING

Grontmij Belgium NV

Industry, Water & Energy Services M. Gillemanstraat 5 B - 9060 ZELZATE, BELGIË Tel: +32 (0)9 345 70 67 Fax: +32 (0)9 345 53 67 E-mail: industry-water-energy@ grontmij.be Website: www.grontmij.be

Explosieveilige deurtechniek & aandrijvingen

Chemicals

De Noord Chemicals b.v.

KlingerBV

HERTEL Industrial Sealings bv.

Demontage - Sloopwerken Transport - Asbestsanering Postbus 253 3454 ZM De Meern Tel: +31 (0)30 - 666 97 80 Fax: +31 (0)30 - 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

detacheringsbureau, technisch

STAR Oil Gas Power

Middenweg 6 4782 PM MOERDIJK P.O. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

STAR Oil Gas Power

Helperpark 282E 9723 ZA GRONINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

DICTATOR PRODUCTIE B.V. Energieweg 11 8304 AJ EMMELOORD Postbus 57 8300 AB EMMELOORD Tel: +31 (0)527 - 61 34 56 Fax: +31 (0)527 - 69 84 20 E-mail: info@dictator.nl Website: www.dictator.nl

Vertegenwoordiging in België: AMY NV/SA Lieven Bauwensstraat 23 B - 8200 BRUGGE, BELGIË Tel: +32 (0)50 - 31 28 48 Fax: +32 (0)50 - 31 16 64 E-mail: info@amy.be Website: www.amy.be

EXPLOSIEVEILIGE verlichting & signalering

Victor Lighting

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

STAR Oil Gas Power N.V. DEKOMTE BENELUX

Simon Stevinstraat 8 8400 Oostende Belgium Tel: +32 (0)59 - 51 07 55 Fax: +32 (0)59 - 51 07 87 Website: www.dekomte.be E-mail: info@dekomte.be

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

58 PETROCHEM 11 – 2012

058_59_60_marketreview.indd 58

29-10-12 14:34

Market Review Global CAD Center

Kunststofroosters en constructies (GVK)

MECHANICAL CONTRACTING

process EQUIPMENT

ProClass b.v.

Lindelaan 4 3319 XK Dordrecht Postbus 9138 3301 AC DORDRECHT Tel: +31 (0)78 - 622 89 11 Fax: +31 (0)78 - 621 12 23 E-mail: info@proclass.nl Website: www.proclass.nl ProClass Technologies Pvt. Ltd. Park View Enclave, Road no2 500034 Hyderabad, India Website: www.GlobalCadCenter.com

installatie vloeren INSPEcTIE

Kiwa Nederland B.V.

Sir. W. Churchill-laan 273 2288 EA RIJSWIJK Postbus 70 2280 AB RIJSWIJK Tel: +31 (0)70 - 414 46 21 Fax: +31 (0)70 - 414 46 40 E-mail: inspectie@kiwa.nl Website: www.1kiwa.com

KUNSTSTOF LEIDINGEN

FlexxCon B.V.

Correspondentieadres Postbus 1761 3800 BT Amersfoort Magazijn/werkplaats Parallelweg 74 7161 AG Neede Tel: 033 4556696 Fax: 033 4553295 E-mail: info@flexxcon.com Website: www.flexxcon.com

Engineering, Pijpleidingen, Montage en Apparatenbouw Postbus 2517 2940 AA Lekkerkerk Tel: +31 (0)180 - 45 21 88 Fax: +31 (0)180 - 66 23 08 E-mail: info@klip.nl Website: www.klip.nl

PIPE SUPPORTS

Indusclean NV

Kluizenhof 31 B-9170 Sint Gillis Waas België Tel: +32 (0)3 - 234 95 26 Fax: +32 (0)3 - 234 94 87 E-mail: general@indusclean.com Website: www.indusclean.com

Dutramex BV

Ambachtstraat 1a 4143 HB LEERDAM Tel: +31 (0)345 - 61 40 11 Fax: +31 (0)345 - 61 95 25 E-mail: info@dutramex.com Website: www.dutramex.com

Klompenmakerstraat 68 3194 DE Rotterdam Hoogvliet Postbus 493 3190 AK ROTTERDAM Tel: +31 (0)10 - 472 03 09 Fax: +31 (0)10 - 416 88 28 E-mail: info@minks.nl Website: www.minks.nl

Thermo-Clean n.v.

Dellestraat 45 B - 3550 HEUSDEN-ZOLDER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

Afsluiters, compensatoren, leidingondersteuningen en –systemen, glijlagers, jacketed piping, PTFE lined piping Jan Tinbergenstraat 209 7559 SP Hengelo ov Tel: +31 (0)74 - 265 00 00 Fax: +31 (0)74 - 265 00 01 E-mail: verkoop@hanwel.com Website: www.hanwel.com

process control

Manufacturing Execution Systems (MES)

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PROJECT, Construction, safety & Shutdown management

Middenweg 6 4782 PM MOERDIJK P.O. Box 299 4760 AG ZEVENBERGEN The Netherlands Tel: +31 (0)168 38 50 38 Fax: +31 (0)168 38 50 37 E-mail: info@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

STAR Oil Gas Power

Helperpark 282E 9723 ZA GRONINGEN The Netherlands Tel: +31 (0)50 501 44 01 Fax: +31 (0)50 501 84 41 E-mail: groningen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

STAR Oil Gas Power N.V. MAGION Process Control Engineering B.V.

MAGION Process Control Engineering B.V.

Alfa Laval Benelux NV

STAR Oil Gas Power

Hanwel

Minks Kunststoftechniek Rotterdam B.V.

Baarschot 2 4817 ZZ BREDA Postbus 9377 4801 LJ BREDA Tel: +31 (0)76 - 579 12 00 Fax: +31 (0)76 - 579 12 11 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com Bazellaan 5 B - 1140 BRUSSEL, BELGIË Tel: +32 (0)2 - 728 38 11 Fax: +32 (0)2 - 728 38 03 E-mail: benelux.info@alfalaval.com Website: www.alfalaval.com

loonReiniging Process Equipment

IndusClean

Alfa Laval Benelux BV

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70 - 444 27 70 Fax: +31 (0)70 - 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Rijnkaai 37 2000 ANTWERPEN Belgium Tel: +32 (0)32 26 25 95 Fax: +32 (0)32 26 56 96 E-mail: antwerpen@starpowerpeople.com Website: www.starpowerpeople.com

PETROCHEM 11 – 2012 59

058_59_60_marketreview.indd 59

29-10-12 14:34

Market Review PROJECTPLANNING & CONTROL

staalconstructies

Frijns Industrial Group

Primaplan B.V.

Cypresbaan 37 2908 LT CAPELLE A/D IJSSEL Tel: +31 (0)10 - 442 51 97 Fax: +31 (0)10 - 451 49 41 E-mail: info@primaplan.nl Website: www.primaplan.nl

Industriële staalconstructies & Projectmanagement De Valkenberg 14 Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 - 601 01 01 Fax: +31 (0)43 - 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsgroup.com

PTFE

WArmteBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187 - 49 69 40 Fax: +31 (0)187 - 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Warmtewisselaars reiniging

Voortman Staalbouw

Polyfluor Plastics BV T. +31-162-472122 F. +31-162-472123 Postbus 221 4900 AE Oosterhout info@polyfluor.nl www.polyfluor.nl

studbolts

Industriële staalconstructies & Dak en Wandbeplatingen Plaagslagen 16 Postbus 83 7460 AB RIJSSEN Tel: +31 (0)5 - 4853 90 00 E-mail: a.mensing@voortmanstaalbouw.nl Website: www.voortmanstaalbouw.nl

verzekeringen

INTRAMAR insurances Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

Het Nieuwe Diep 34 A8 1781 AD DEN HELDER Postbus 891 1780 AW DEN HELDER Tel: +31 (0)223 - 61 22 22 Fax: +31 (0)223 - 61 55 22 E-mail: info@intramar.nl Website: www.intramar.nl

Thermo-Clean n.v.

Dellestraat 45 B - 3550 HEUSDEN-ZOLDER, BELGIË Tel: +32 (0)13 - 53 90 60 Fax: +32 (0)13 - 53 91 91 E-mail: info@thermoclean.com visit us at: www.thermoclean.com

Waterbehandeling

Jotem Waterbehandeling b.v.

Parelstraat 24 7554 TM HENGELO Tel: +31 (0)74 - 24 25 255 Fax: +31 (0)74 - 24 34 880 E-mail: info@jotem.nl Website: www.jotem.nl

Melspring International

Uw partner in Koolstofbronnen, Metaalzouten en Polymeren Melspring International BV Arnhemsestraatweg 8 6880 AG VELP T. +31 263842040 F. +31 263842041 hagen@melspring.com www.watermelspring.com

Siemens Nederland N.V.

Beatrixlaan 800 Postbus 16068 2500 BB Den Haag Tel.: +31 (0) 70 - 333 3252 E-mail: industrysolutions.nl@ siemens.com Website: www.siemens.nl/water

EUROWATER B.V.

Pastoor van Breugelstraat 8a 4744 RB Bosschenhoofd The Netherlands Tel: +31 880005000 Fax: +31 880005005 E-mail: gvt@eurowater.nl Website: www.eurowater.nl

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising – Rob Koppenol, tel. 070 399 0000. Uw abonnement wordt stilzwijgend verlengd tot wederopzegging en dient twee maanden van tevoren opgezegd te worden.

60 PETROCHEM 11 – 2012

058_59_60_marketreview.indd 60

29-10-12 14:34

CURSUS

AGENDA

Quiris Adviesgroep www.quiris.nl

Effectief leidinggeven Medewerkers zijn verschillend en hebben van een leidinggevende nodig dat hij/zij zijn/haar stijl aanpast. Waar je de ene medewerker ziet opbloeien als je hem de vrije hand geeft, zie je de andere medewerker juist veel beter functioneren als er vaak en regelmatig afstemming en overleg plaatsvindt. In deze training krijgt de cursist zicht op de verschillende stijlen van leidinggeven en is er aandacht voor vragen als hoe en wanneer je meer coachend of meer instruerend optreedt.

12 november Veenendaal

Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl

CO2-prestatieladder De CO2-prestatieladder is opgebouwd uit verschillende elementen. In deze cursus leert de cursist deze elementen kennen, hoe zij op elkaar aangrijpen en hoe zij zich verhouden tot andere managementsystemen zoals ISO 9001 en 14001. Aan de hand van voorbeelden wordt uitgelegd waarom en hoe een bedrijfsgrens in het kader van de CO2prestatieladder wordt vastgesteld, hoe een emissie-inventaris wordt gemaakt, waar de data vandaan zijn te halen, hoe dit op een verantwoorde en norm-conforme manier is vast te leggen en hoe het resultaat kan worden getoetst.

14 november Utrecht

Pao Techniek http://cursus.paotechniek.nl/

Snel en foutloos opschalen van batchprocessen In deze cursus leert de cursist proces-research te versnellen. Dat kan door belangrijke technologische aspecten van het proces vroegtijdig te herkennen en al op laboratoriumschaal bij de experimenten te betrekken.

De cursist maakt daarnaast ook kennis met problemen uit de industriële praktijk en de oplossingen die daarvoor zijn gevonden. Technieken als Design of Experimentation (DoE), High Throughput Experimentation (HTE), Backcasting (neer-schalen) en inzicht in de verrassingen bij schaalvergroting zijn hierbij onmisbaar gebleken om een beter inzicht in de opschaalbaarheid van industriële processen te krijgen.

14 - 15 november Amersfoort

IIR www.iir.nl

Praktijkgerichte training corrosiemanagement In deze tweedaagse praktijkgerichte training komen de volgende onderwerpen aan bod: corrosie herkennen en het juiste materiaal kiezen, onderhoudskosten verminderen door slimme monitoring en inspectie, en de opgedane corrosiekennis delen binnen de organisatie.

21-22 november Breda

CBT Trainingen en opleidingen www.cbt-trainingen.com

Managementvaardigheden Een manager in een productieomgeving moet in staat zijn verandermanagement succesvol te kunnen doorvoeren. Hij heeft een aantal managementvaardigheden nodig om dit succesvol te kunnen implementeren. Deze module geeft praktische handvatten om procesoptimalisatie binnen productieomgevingen en magazijnen tot stand te brengen, vooral gericht op de soft skills van Lean Six Sigma.

31 januari 2013 Utrecht

Reed Business Opleidingen www. reedbusinessopleidingen.nl

Root Cause Analysis Storingen in machines en installaties brengen vaak aanzienlijke schade met zich mee. Als een bedrijf meer onderzoek doet naar de oorzaken – de zogenaamde root causes – van storingen en risico’s, kan er veel geld worden bespaard. In de opleiding Root Cause Analysis krijg je inzicht in de volgende probleemoplossende methodieken: Pareto, Failure Mode and Effect Analysis, Root Cause Failure Analysis en Demming Plan-Do-Check-Act verbeterplannen.

5 maart 2013 Rotterdam

Meer agendapunten op www.petrochem.nl

061_63_K_agenda.indd 61

PETROCHEM 11 – 2012 61

30-10-12 14:51

More than a solution.

• • • • •

Elektrotechniek Meet- en regeltechniek Data- telecommunicatie Brandmeldinstallaties Veiligheidsinstallaties

• Keuren installaties, handgereedschap, ladders en trappen • Ondersteuning Technische Diensten • Verhuur Zone 0 Verlichting

Petrochemie

Technische Dienst

Pietersen Elektriciteit B.V. Westhavenkade 98, 3133 AV Vlaardingen Postbus 259, 3130 AG Vlaardingen Tel. (010) 434 32 66, Fax (010) 434 24 65 E-mail: pe@pietersen.nl, Internet: www.pietersen.nl

Safety

Kijk voor meer informatie op www.pietersen.nl

Installatie Techniek

Professionals in installatiewerk

t en e

POLFIN Sp. j.

38 – 350 Bobowa • Jankowa 9 • POLAND Tel / fax: 0048 18 351 40 49 • Mobile: 0048 728 493 777 e-mail: kprokop@pol-fin.com • Contact person: Krzysztof Prokop

062_polfin_pietersen.indd 1

29-10-2012 14:16:05

BEURS /EVENEMENT / SEMINAR

AGENDA

ckc seminars www.sustainability-congres.nl Nationaal Sustainability

Congres Het thema van dit jaarlijkse congres is The Revitalization of Sustainability: Dienen en verdienen. De tijd is rijp voor nieuwe energie en een nieuwe focus voor de duurzaamheidsagenda voor de komende jaren. De nieuwe generatie leiders moet kaders en handvatten krijgen voor het bouwen aan een nieuwe toekomst. Het congres richt zich op bestuurders, managers, beleidsmakers, onderzoekers, product- en marktontwikkelaars, wetenschappers en consultants uit bedrijfsleven, politiek, wetenschap, overheid en NGO’s. Allen met een sterke drive om te werken aan duurzaamheid.

20 november Nieuwegein

Tertium publieksprogramma’s en CSG Centre for Society and the Life Sciences. www.my2030s.nl

Geld verdienen in de bio-economie Op deze debatavond staat werken anno 2030 centraal. Het fossiele tijdperk loopt op zijn einde en de wereld is overgestapt op alternatieve brand- en grondstoffen. Pioniers, ondernemers, wetenschappers en visionairs spreken over de toekomst van de biosamenleving; over de mogelijkheden en beperkingen. Doel is in kaart te brengen welke wensen, zorgen en andere gevoelens de toekomstige biosamenleving oproept.

21 november Amsterdam

Industrielinqs pers en platform www.industrielinqs.nl/ businesslinqs

Masterclass winnaars Responsible Care-prijs 2012 Jaarlijks reikt de VNCI de Responsible Care-prijs uit aan het bedrijf dat de beste prestatie heeft geleverd op het gebied van veiligheid, gezondheid, milieu en duurzaamheid. De winnaar van deze prestigieuze prijs krijgt tijdens deze bijeenkomst de gelegenheid het project aan een geïnteresseerd publiek voor te stellen. Dit jaar wonnen zowel het project Recycling@Teijin Aramid van Teijin Aramid als het project van AkzoNobel Duurzaam ontvetten en ontwateren van dierenhuiden.

Beide winnende projecten zullen in een masterclass worden toegelicht.

22 november Arnhem

Energy Delta www.energydelta.org

Energiemarkten Energy Delta Institute heeft een vierdaags introductieprogramma ‘Energiemarkten’ ontwikkeld. Centraal in het programma Energiemarkten staat de transitie van een aanbodmodel naar een vraagmodel, waarbij de klant achter het stuur zit. Tot voor kort bestond de energiemarkt uit giganten die energie produceerden, transporteerden en distribueerden naar de klanten.

De privatisering en liberalisering van de energiemarkt geven de sector een compleet ander karakter. De verschillende elementen van de waardeketen zijn ‘unbundled’ en talloze nieuwe spelers vinden hun plaats in de markt.

26 november Amersfoort, Nederland

Industrielinqs pers en platform www.watervisie2012.nl

Watervisie 2012 Water wordt in toenemende mate schaars, voor de consument en voor de industrie. Tegelijkertijd wordt schoon water ingezet terwijl alternatieven mogelijk zijn.

De vraag die daarom moet worden gesteld is: Hoe kunnen we door bewuster om te gaan met water, oplossingen bieden voor dreigende schaarste? En hoe worden grote waterverbruikers geholpen om stappen te zetten naar duurzaam waterbeheer?

Deze vragen worden gesteld en behandeld tijdens dit congres. Het congres is bedoeld voor beslissers en geïnteresseerden uit de Nederlandse en Vlaamse industrie.

12 december Rotterdam

PETROCHEM 11 – 2012 63

061_63_K_agenda.indd 63

30-10-12 16:59

België heeft laten zien dat het heel goed anderhalf jaar zonder regering kan.

Grote lijnen Schaf de centrale overheid af. Helemaal en voorgoed? Nou ja, de komende vier jaar. En helemaal? Nou, in ieder geval het kabinet. België heeft laten zien dat het heel goed anderhalf jaar zonder regering kan.

Een grap? De praktijk van de laatste drie jaar in Nederland heeft laten zien dat de centrale overheid steeds vaker een remmende en frustrerende factor is geworden. In plaats van te leiden (wat het woord “regeren” impliceert) loopt “Den Haag” steeds verder achterop en frustreert vernieuwingen. En waar ze haar grijpgrage handen op legt, is het gevolg bijna altijd kostenstijgingen, lastenverzwaringen, meer bureaucratie. Of het gaat mis. Of het nu de gezondheidszorg is (inmiddels verworden tot een oligopolie van drie verzekeraars), de luchtverkeersveiligheid (experts wegbezuinigd, zodat zelfs de Amerikaanse FAA ons op de vingers moet tikken, maar wel dure managers erbij), het aanleggen van rail-infrastructuur (enorme kostenoverschrijdingen), energie-opwekking (overbodige, milieuvervuilende kolencentrales), of het toepassen van oliesancties tegen Iran, steeds lijkt de overheid niet tot doelmatige beheersing in staat te zijn. Vaak ontbreekt ook een visie.

Naarmate de complexiteit groeit, slaat de neiging tot arrogantie meer toe: ministers doen serieuze kritiek cynisch af als onbelangrijk. En om de steeds hogere rekeningen voor de Parkinsoniaanse uitwassen te kunnen presenteren zonder luide protesten van de bevolking, worden ramingen van iets minder toekomstige uitgavengroei betiteld als “bezuinigingen”.

Al eerder heb ik in deze kolommen gemijmerd over de “Brave New World” en Orwelliaanse aspecten van onze huidige samenleving. Meer dwang, meer eenvormigheid, steeds meer eufemismen (“sociaal leenstelsel” voor studenten, lees: gedwongen studieschuld, de bovengenoemde zogenaamde “bezuinigingen”), meer onder het kleed schuiven van wat liever niet mag worden gezien (de voorgestelde inperking van de Wet Openbaarheid Bestuur).

Gelukkig zijn er tegenkrachten. De burger neemt – niet alleen bij ons maar ook elders, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten – steeds meer zelf initiatieven. Eigen coöperaties voor het opwekken van stroom schieten als paddenstoelen uit de grond.

Initiatieven voor cultuur, buurtpatrouilles, dorpshuizen idem.

Maar ook hier remt de overheid vaak af; als een volleerde Dorknoper is ze er als de kippen bij om initiatieven af te straffen met belastingheffingen of nieuwe regels. Maar juist deze initiatieven laten zien dat mensen intuïtief een steeds grotere afkeer hebben van de eenvormigheid, de grootschaligheid die ze van bovenaf wordt opgelegd zonder dat dit tot betere prestaties leidt.

Zeker, een aantal zaken moet je liefst op nationaal of zelfs supranationaal niveau regelen, zoals bijvoorbeeld Europees bankentoezicht, defensie en de grensbewaking. Maar net als destijds het begrip “subsidiariteit” binnen Europa een grote rol in de discussies tussen landen speelde (“wat nationaal kan hoeft niet centraal-Europees) kan dit begrip ook heel goed dienen om lokale zaken lokaal aan te pakken. Dan moet dat ook niet worden doodgeslagen met allerlei regels. Lokaal initiatief geeft betrokkenheid, enthousiasme, en minstens zo belangrijk: sociale cohesie. Het eist van de bestuurders flink meer bescheidenheid dan ze tot dusver ten toon spreiden, in de wetenschap dat de samenleving niet maakbaar is. Dat hoeft ook niet, want een deel van dat maakproces speelt zich behalve op Europees niveau beter lokaal af. Net zoals een aannemer zich niet druk moet maken over het handdoekenrekje van de bouwkeet, terwijl hij bezig is een grote nieuwbouwtoren te bouwen, zou de overheid zich beter kunnen bezighouden met het invullen van een paar grote lijnen.

Bert van Hoogenhuyze

64 PETROCHEM 11 – 2012

064_M_column.indd 64

30-10-12 14:11

04 12

Inside Magazine Magazine voor voor de en gasindustrie Inside de olievoedingsspecialties

Goedkoop gas opsteker voor VS 065_O&G_OA_cover.indd 2

> TULIP OIL WEKT SLAPENDE VELDEN > GASFONDSDISCUSSIE

30-10-12 14:52

12|12|’12 Locatie: Drijvend Paviljoen Rotterdam

2012

waterbewust Water wordt in toenemende mate schaars, voor de consument en voor de industrie. Tegelijkertijd wordt schoon water ingezet terwijl alternatieven mogelijk zijn. Zo zijn er veel afvalstromen die na reiniging weer inzetbaar zijn voor nieuwe toepassingen, want niet voor elke toepassing is drinkwater nodig. De vraag die daarom moet worden gesteld is: ‘Hoe kunnen we door bewuster om te gaan met water, oplossingen bieden voor dreigende schaarste? En hoe worden grote waterverbruikers geholpen om stappen te zetten naar duurzaam waterbeheer?’ Die vragen worden behandeld tijdens Watervisie2012.

Het congres is een samenwerking van het vakblad Utilities en Evides Industriewater en is bedoeld voor beslissers en geïnteresseerden uit de Nederlandse en Vlaamse industrie.

Initiatiefnemers:

Programma 12.00 uur Registratie met lunch 13.00 uur Plenaire opening met 2 cases 14.00 uur Masterclass ronde 1 15.00 uur Pauze 15.30 uur Masterclass ronde 2 16.30 uur Pauze 17.00 uur Plenair debat met genomineerde Water Innovators en afsluitend een case 18.00 uur Borrel 19.00 uur Diner met Water Innovator of the Year verkiezing 21.30 uur Sluiting Meer Informatie Congresinformatie: Kiki Nelson • kiki@industrielinqs.nl • 020-31 22 791 Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020–31 22 797

Partner:

Organisatie:

www.watervisie2012.nl 01_A4_watervisie.indd 1

30-10-12 13:30

08

opsteker voor industrie VS

De overvloed aan onconventioneel aardgas is een enorme stimulans voor de petrochemische sector en andere industrieĂŤn in NoordAmerika. Niet alleen gaat de energierekening omlaag, ook schakelen bedrijven voor hun grondstof over van aardolie op gas. Het goedkope gas is zelfs zo aantrekkelijk dat Shell, Dow Chemical en ook Bayer ieder al plannen bekend hebben gemaakt voor een Amerikaanse ethaankraker.

14

18

Tulip Oil wekt slapende velden

De laatste tientallen jaren hebben gas- en oliemaatschappijen op verschillende plaatsen in Nederland en Duitsland kleine gas- en olievelden achtergelaten, omdat de productie hieruit sterk was teruggelopen. Ook zijn er kleine velden met aardgas en olie waarvan de winning niet rendabel leek. Tulip Oil ziet er brood in om deze velden opnieuw of alsnog tot ontwikkeling te brengen.

Rubrieken 05

commentaar

06

nieuws

Discussie over gasfonds opgerakeld

De Nederlandse overheid gebruikt de gasbaten al tientallen jaren voor grootschalige projecten of de betaling van overheidsuitgaven. Dit patroon staat echter ter discussie.

Een deel van de gasbaten zou in een sovereign wealth fund kunnen worden ondergebracht om de welvaart ook in de toekomst te waarborgen. Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie is bezig met een voorstel voor een nieuw gasfonds.

04 | 12

067_O&G_OB_inhoud.indd 3

3

30-10-12 14:52

LEES TECHNISCH WEEKBLAD MET 25% KORTING In Technisch Weekblad leest u elke week het laatste technische nieuws uit binnen- en buitenland, opinie, achtergrond, vacatures en nog veel meer! Bovendien verschijnt TW ook wekelijks in een online editie met extra foto’s en films. Abonnees hebben toegang tot deze online editie en het complete online archief.

Als u nu een abonnement neemt op Technisch Weekblad, ontvangt u het eerste jaar 25% korting. U betaalt geen € 81,50 maar slechts € 61,-. Kijk voor meer informatie op www.tw.nl/abonnement.

Vul de bon in of ga naar www.tw.nl/abonnement

JA, ik neem een abonnement op Technisch Weekblad en ontvang het eerste jaar 25% korting. Ik betaal € 61,Naam

m/v

Ik kies voor de volgende betaalwijze: T Automatische incasso, ik machtig Abonnementenland/Bèta Publishers het abonnementsgeld van de volgende rekening af te schrijven:

T Acceptgiro (€ 2,95 administratiekosten)

Adres

Telefoon E-mail

Plaats

Datum

Handtekening

Abonnementen worden automatisch verlengd. Zie voor meer informatie: www.technischweekblad.nl/abonnement Stuur deze bon in een gesloten envelop zonder postzegel naar: Technisch Weekblad, Antwoordnummer 1822, 1910 VB Uitgeest

INDLQ12

Postcode

weten hoe het werkt!

068_betapublishers.indd 1

29-10-2012 14:16:47

TWEEDE LEVEN De rol van nieuwe technologieën en efficiënte aanpak groeit in gasland Nederland de laatste tijd aanzienlijk. Wat eerst niet rendabel leek, krijgt nu een (tweede) kans, of velden die hun diensten al ruimschoots hadden bewezen, krijgen een tweede leven. Kleine gasvelden in de Noordzee tot ontwikkeling brengen, is altijd een erg dure aangelegenheid geweest, maar nieuwe, kleinere hoogtechnologische platformen bieden zowel economisch als technisch voordeel. Ook kleine velden die werden achtergelaten omdat de winning niet meer rendabel leek, worden tegenwoordig opnieuw leven in geblazen. Wederom bieden kleinschaligheid en nieuwe technologie zoals geavanceerde 3D-seismologische methoden toekomstperspectief. Slapende velden worden zo gewekt.

Eveneens van grote betekenis voor het Nederlandse gas is het onlangs gegeven startsein voor de bouw van Gasopslag Bergermeer. Met de bouw van dit project wordt de grootste gasopslag, die toegankelijk is voor derden in West-Europa, gerealiseerd.

Het tweede leven van het lege gasveld Bergermeer moet zorgen voor een betere marktwerking op de energiemarkt. Dit lijkt ook broodnodig als je ziet hoe in Amerika de gasprijzen de diepte in duiken door de opkomst van schaliegas. Er wordt in de VS momenteel zo’n vierhonderd miljoen kubieke meter onconventioneel gas gewonnen terwijl er volgens

schattingen 63 biljoen kubieke meter onbewezen winbare aardgasreserves zouden zijn. Een gigantische hoeveelheid dus.

De weerstand bij de bevolking tegen het boren, het fracken en de mogelijke impact op het milieu bleken nauwelijks een rem op de ontwikkeling. Dat is in Nederland wel even anders. Het Britse bedrijf Cuadrilla moest zijn plannen om naar schaliegas te boren in Boxtel en Haaren in de koelkast zetten omdat de bevolking en overheid veel tegenwind boden. Er mag pas worden geboord wanneer de uitkomst van een onderzoek naar risico’s en gevolgen van het opsporen en winnen van schalie- en steenkoolgas, positief is. En de uitkomst laat door uitstel erg lang op zich wachten. De nieuwe deadline is niet de zomer van 2012, maar die van 2013.

Misschien is het niet slecht dat er nog geen groen of rood licht is gegeven. Zorgvuldig onderzoek is nu eenmaal noodzakelijk om alle risico’s en gevolgen van schaliegaswinning in kaart te brengen. Risico’s staan boven urgentie. Intussen kan het idee van boren en fracken naar onconventioneel gas bij het grote publiek rijpen en misschien enigszins draagvlak vinden. Laat dat schaliegas dus nog maar even slapen. Tijd, technologie en wijsheid brengen meestal raad. #evihusson

Uitgave van Industrielinqs pers en platform BV Postbus 12936, 1100 AX Amsterdam

Eindredacteur Evi Husson 020 3122 796 Liesbeth Schipper 020 3122 083

Algemeen directeur Wim Raaijen 020 3122 281

Vormgever Gabriele Köbbemann

Uitgever Mark Oosterveer 020 3122 793

Medewerkers Pieter Pulleman, Cyril Widdershoven, Tsaerd Zoethout

C olo f o n

OLIE & GAS 04 |12 Advertentieverkoop Jetvertising BV Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk t: 070 399 0000 | f: 070 390 2488 website: www.jetvertising.nl Traffic Breg Schoen 020 312 2088 Drukkerij Drukkerij DeltaHage, Den Haag

Cover Repsol

04 | 12

069_O&G_OC_commentaar.indd 5

5

30-10-12 16:55

Wintershall groeit door Noorse ruil > Wintershall en Statoil zijn een ruil van assets in de Noordzee overeengekomen.

Wintershall krijgt van Statoil belangen in drie productievelden: Brage (32,7 procent),

Akkoord BP en Rosneft over belang in TNK-BP > BP verkoopt haar belang van vijftig procent in TNK-BP aan Rosneft. Het Russische olie-

FOTO: Øyvind Hagen/Statoil

Gjøa (15 procent) en Vega (30 procent). Deze velden vertegenwoordigen een reserve van ongeveer honderd miljoen vaten olie-equivalenten. Het is de bedoeling dat Wintershall ook operator wordt van Brage, maar daarvoor moet nog goedkeuring komen van de autoriteiten en partners in het veld.

Door de ruil stijgt de productie van Wintershall in Noorwegen volgend jaar van drieduizend naar veertigduizend vaten olieequivalenten per dag.

In ruil voor de belangen krijgt

en ook internationaal. Statoil krijgt daarbij een belang van 49 procent in de Duitse Wintershallconcessies Rheinland en Ruhr.

Statoil van Wintershall een belang van vijftien procent in het ontwikkelingsproject Edvard Grieg en een financiële compensatie van 1,35 miljard dollar.

Deze compensatie kan in de toekomst nog verder oplopen met maximaal honderd miljoen dollar extra als de verdere ontwikkeling van het Vega-veld in de toekomst zeer succesvol is.

De twee bedrijven gaan ook samenwerken op het gebied van research naar het verhogen van de productie door enhanced oil recovery. Daarnaast gaan ze offshore de innovatieve technologie “Schizophyllan” toepassen. Deze technologie is ontwikkeld door Wintershall en BASF. Tot slot hebben Wintershall en Statoil afgesproken samen te werken op het gebied van onconventionele bronnen in Duitsland

6

070_71_O&G_OD_OLIEnieuws.indd 6

bedrijf betaalt voor het belang 17,1 miljard dollar in contanten.

Daarnaast krijgt BP aandelen in Rosneft die samen goed zijn voor een belang van 12,84 procent.

BP wil een deel van het geld – 4,8 miljard – gebruiken om een extra belang van 5,66 procent in Rosneft van de Russische overheid over te nemen. Het Britse concern zou dan in totaal een belang van 18,5 procent in Rosneft in handen krijgen.

Omdat BP momenteel al een belang van 1,25 procent in Rosneft heeft, komt het uiteindelijke belang dan op 19,75 procent. Het concern verwacht daarmee twee zetels te krijgen in de negen man tellende raad van bestuur. Het tekenen van de overeenkomst hangt nu af van de Russische overheid die nog toestemming moet geven voor de verkoop van het belang van 5,66 procent.

Rosneft had ook al een voorlopige koopovereenkomst bereikt met de groep Russische miljardairs die de andere helft van TNK-BP in handen heeft. Rosneft mag dit belang van vijftig procent overnemen voor 28 miljard dollar oftewel 21,3 miljard euro. De vier

04 | 12

30-10-12 13:58

Weer uit veld op het > DSMgas heeft zijnoud activiteiten

miljardairs zijn verenigd in het consortium AAR. Door de overname krijgt Rosneft meer dan de helft van de Russische olieproductie in handen.

ExxonMobil en Total ruilen belangen > Total ruilt belangen in de Noorse Noordzee met ExxonMobil. Totals belangen in

de licentie PL089 (5,6 procent) en in de velden Sygna (2,52 procent), Statfjord Øst (2,8 procent) en Snorre (6,18 procent) gaan naar ExxonMobil. In ruil daarvoor krijgt Total een belang van 4,7 procent in het Oseberg-veld en een belang van 4,33 procent in het Oseberg-transportsysteem, evenals belangen in de licenties PL029c (100 procent) en PL029b (30 procent). Onder deze twee licenties valt een deel van het Dagny-veld. Total betaalt daarnaast nog een klein bedrag aan ExxonMobil.

Oseberg is een van de grootste olie- en gasvelden in de Noorse Noordzee en omvat een aantal satellietvelden die momenteel worden ontwikkeld. Als de Noorse autoriteiten de ruil goedkeuren, groeit het belang van Total in het Oseberg-veld van 10 naar 14,7 procent. Total’s belang in Dagny groeit dan van 6,54 procent naar 39,54 procent.

De reserves van Dagny worden geschat op 205 miljoen vaten olie-equivalenten. Een investeringsbeslissing voor ontwikkeling van dit veld wordt verwacht voor het einde van 2012.

Bouw LNG-terminal in Duinkerke van start > In Duinkerke is de bouw van een nieuwe LNG-terminal van Electricité de France (EDF) van start gegaan. Het project zal ongeveer één miljard euro kosten.

EDF wil met de terminal meer grip krijgen op de bevoorrading van zijn elektriciteitscentrales op gas, maar het wil daarnaast ook zijn positie op de West-Europese energiemarkt versterken, onder meer via aansluitingen op het Belgische net. Bij de bouw van de gasterminal neemt EDF 65 procent van de investering voor zijn rekening.

Het Belgische Fluxys participeert voor 25 procent en Total heeft een aandeel van tien procent in de joint venture, die de naam Dunkerque LNG kreeg. Bovenop deze investering zal nog 150 miljoen euro worden geïnvesteerd in werken aan de haveninfrastructuur en tachtig miljoen euro voor aansluitingen.

Van de totale oppervlakte van 56 hectare wordt twintig hectare op zee gewonnen.

De terminal wordt de vierde LNGterminal in Frankrijk. De installatie zal jaarlijks dertien miljard kubieke meter vloeibaar aardgas opnieuw in gas kunnen omzetten.

Dat komt ongeveer overeen met een vijfde van het aardgasverbruik in Frankrijk en België. In de drie grote gastanks zal plaats zijn voor 570.000 kubieke meter LNG. Verwacht wordt dat jaarlijks zo’n tachtig gastankers in Duinkerke zullen komen lossen. De ingebruikname staat gepland voor eind 2015.

van voedingsenzymen uitgebreid > gebied Na het eerder dit jaar aangeboorde met de overname van allewil activiteiten Donkerbroek West gasveld Tulip Oil van het Amerikaanse Netherlands nu ook een biotechnologiebein 1978 aangedrijf gasveld Valley Research. boord in productie brengen.

Degaan producten van Ditdeveld ligt op enkele worden kilometers afstand nieuwe aanwinst gebruikt in van Donkerbroek West bij het Friese voedingssupplementen, zuivel, Hemrik sappen en is wijnen. eerder Valley al voorResearch een grootwordt deel leeggeproonderdeel duceerd.

Volgens Tulip Oil is met behulp van van DSM Food Specialties. nieuwe technieken aangetoond dat zich nog een flinke hoeveelheid winbaar gas in dit veld bevindt. Plan is om dit samen met het gas uit het Donkerbroek West veld te gaan winnen. > Shell doet een nieuwe investering in Begin volgend jaar daarom dewil gaswinbio-ethanol.

Hetzal olieconcern vaart ningslocatie Hemrik herbouwd en maken metinde ontw worden ... een nieuwe productieput worden geboord.

Vervolgens zal medio 2013 een ondergrondse gasleiding worden aangelegd om het gas uit de beide velden naar een aansluiting op het landelijke gastransportnet bij Heidehuizen te kunnen vervoeren. Op de locatie in Hemrik komt een gasbehandelingsinstallatie om het gas uit de twee velden op de specificaties van het landelijke net te brengen. Deze installatie wordt eind volgend jaar aangelegd.

GTL-technologie voor FPSO’s > SBM Offshore en CompactGTL storten zich samen op de markt voor gas-toliquids (GTL) technologie voor gebruik op drijvende productie- en opslagplatformen (FPSO’s). De twee bedrijven werken

al sinds 2008 samen aan GTL-technologie om het affakkelen van gas terug te dringen.

Dit gas kan worden omgezet in synthetische ruwe olie en kan daarna worden verwerkt in de opgepompte ruwe olie. Volgens chief technology officer Mike Wyllie van SBM is het nieuwe product een ‘zeer aantrekkelijke oplossing voor de verwerking van geassocieerd gas op velden in extreem diep water’.

Lekkage nabij NAM L13-FC-1 > In oktober is een lekkage geconstateerd aan een onder water gelegen flexibele leiding nabij het bemande gasproductieplatform L13-FC-1 van de NAM. Het

betreft een leiding tussen een onbemande satelietlocatie en het L13-FC-1 platform. In deze leiding wordt onbehandeld aardgas, een mengsel van onder andere aardgas, condensaat en formatiewater getransporteerd. Het L13-FC-1 platform ligt in de Noordzee, zo’n vijftig kilometer ten westen van Den Helder.

04 | 12

070_71_O&G_OD_OLIEnieuws.indd 7

7

30-10-12 13:58

Goedkoop gas is opsteker voor industrie VS De overvloed aan onconventioneel aardgas is een enorme stimulans voor de petrochemische sector en andere industrieën in Noord-Amerika.

Niet alleen gaat de energierekening omlaag, ook schakelen bedrijven voor hun grondstof over van aardolie op gas. Het goedkope gas is zelfs zo aantrekkelijk dat Shell, Dow Chemical en ook Bayer ieder al plannen bekend hebben gemaakt voor een Amerikaanse ethaankraker.

De techniek mag in sommige Amerikaanse staten nog omstreden zijn, maar dankzij de toepassing van hydraulic fracking is de VS in een tijdspanne van een paar jaar de grootste aardgasproducent van de wereld geworden. Contracten om LNG uit het MiddenOosten te importeren zijn geschrapt en gloednieuwe importterminals voor LNG worden omgebouwd voor export. De grote productie van aardgas heeft de prijs naar beneden geduwd – eind oktober 2012: 3,40 dollar per miljoen BTU – waardoor het Amerikaanse gas nu in toenemende mate wordt gebruikt voor het opwekken van stroom en als substituut voor diesel en benzine in wagenparken.

Dankzij het onconventionele gas in de Verenigde Staten en de olie uit de Canadese teerzanden zou de droom van energieonafhankelijkheid voor Noord Amerika realiteit kunnen worden. In de Verenigde Staten wordt momenteel per dag vierhonderd miljoen kubieke meter leisteengas gewonnen. Volgens de meest recente schatting van de Energy Information Administration beschikt de VS in totaal over 63 biljoen kubieke meter aan onbewezen winbare aardgasreserves.

Wanneer het verbruik gelijk blijft, kan de VS daarmee wel honderd jaar vooruit. De weerstand bij de bevolking tegen het fracken en de veronderstelde kwalijke gevolgen voor het milieu zijn nauwelijks een rem gebleken op de ontwikkeling. Alleen in de staat New

Teake Zuidema

8

072_73_75_77_O&G_OG_artikel.indd 8

York, waar men zeer benauwd is voor het vervuilen van de watervoorraden, is het fracken nog steeds niet toegestaan.

Infrastructuur Amerika heeft decennia lang het leeuwendeel van zijn stroom opgewekt met steenkool. Die tijd is voorbij.

Door de lage gasprijs en door strengere regels voor de emissies van energiecentrales moet steenkool het nu afleggen tegen gas. Daarbij komt dat de bouwkosten van nieuwe warmtekrachtcentrales die op gas draaien lager zijn dan die van kolencentrales. In 2000 werd nog 52 procent van alle Amerikaanse stroom opgewekt met steenkool. Dit jaar zal dat percentage rond de 32 procent liggen. In combinatie met de economische malaise leidt dit tot aanzienlijk lagere CO2-emissies.

Volgens de Energy Information Administration zullen de CO2-emissies van alle centrales bij elkaar in 2012 elf procent lager zijn dan die van 2005.

Dankzij de lage gasprijs komt er langzaam maar zeker ook een infrastructuur van de grond om met name vrachtwagens en bussen te voorzien van LNG. Ongeveer veertig procent van alle nieuwe vuilniswagens en 25 procent van alle nieuwe bussen zijn gemaakt om op LNG te rijden. Chrysler, Ford en General Motors hebben alle drie recentelijk pick-up trucks geïntroduceerd, die zowel op benzine als op aardgas kunnen rijden. Langs de belangrijkste doorvoerroutes in de Verenigde Staten staat nu een netwerk van zo’n duizend stations waar men LNG kan tanken. Daarnaast verschijnen er steeds meer stations waar CNG (compressed natural gas) kan worden getankt.

Dubbele opsteker Voor de Noord-Amerikaanse petrochemische indus­ trie is de lage gasprijs een dubbele opsteker. In deze sector is gas tegelijkertijd brandstof en grondstof. Veel petrochemische installaties wekken hun stroom op met eigen gascentrales. En uit aardgas wordt direct methanol gewonnen. Het nieuwe leisteengas uit de Marcellus-formatie en andere diepe gesteenten levert

04 | 12

30-10-12 14:08

Foto: Penn Virginia

echter naast methaan ook een groot percentage ethaan.

Dit kan worden omgezet in etheen, verreweg de belangrijkste grondstof voor de petrochemische sector.

Dankzij het goedkope aardgas is er nu ook goedkoper etheen en dat is een flinke stimulans voor een groot aantal industrieën die etheen verwerken.

PricewaterhouseCoopers publiceerde medio oktober een rapport waarin staat dat de Amerikaanse petrochemische industrie dankzij de overvloed aan leisteengas tot 2025 jaarlijks 11,6 miljard dollar kan besparen op de kosten van energie en grondstoffen. ‘Wanneer Amerika’s chemische industrie grotere volumes aan natural-gas liquids ➜ 04 | 12

072_73_75_77_O&G_OG_artikel.indd 9

9

30-10-12 14:08

w 50% KORTING op uw abonnement gedurende het eerste jaar g

€ 64,- korting op uw abonnement en het Polytechnisch Zakboek P t.w.v. € 175,- GRATIS x t

B Bestelbon Ja, ik neem ___ abonnement(en) op PT Industrieel Management (PTI) en betaal slechts € 185,-* in plaats van € 249,Bovendien ontvang ik gratis de laatste uitgave van het Polytechnisch Zakboek (9789062287703) t.w.v. € 175,- (3825LP201)

Ja, ik neem ___ abonnement(en) op PT Industrieel Management (PTI) en ontvang 50% korting op mijn abonnement gedurende het eerste jaar. Ik betaal het eerste jaar slechts € 124,50* in plaats van € 249,- (3825LP202)

Organisatie______________________________________________________________________________________________________________________________________ Afdeling _______________________________________________________________________________________________________________________ Naam ___________________________________________________________________________________________________________________________________ m/v Adres_____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Postcode en plaats ______________ _________________________________________________________________________________________________________ Telefoon __________________________________________________________________________________________________________________________________________ E-mail____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Deze aanbieding is geldig tot 31-12-2012

* excl. btw, verzend- en administratiekosten

Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst en om u van informatie te voorzien over Sdu Uitgevers en andere zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Als u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit melden bij Sdu Klantenservice, postbus 20014, 2500 EA Den Haag. Abonnementen gelden voor minimaal één jaar. Onze uitgaven zijn ook verkrijgbaar in de boekhandel. Voor meer informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op www.sdu.nl.

074_sdu.indd 1

29-10-2012 14:16:38

(ethaan, butaan en propaan, red.) omzet in producten, zal het positieve effect daarvan door de waardeketen stromen naar andere sectoren van de industrie’, stelt Anthony Scamuffa van PricewaterhouseCoopers. Etheen en aanverwante producten uit natural-gas liquids duiken op in negentig procent van alle producten die in de Verenigde Staten worden gefabriceerd.

Voordeel De overvloed betekent dat Amerikaanse petrochemische bedrijven die de bijproducten van gas (ethaan,

butaan, propaan) als grondstof gebruiken, plotseling een betere positie hebben tegenover de Europese en Aziatische bedrijven die voor dezelfde producten olie als grondstof gebruiken. ‘Tot 2008 liepen de prijzen van olie en aardgas vrijwel gelijk op’, zegt Kevin Swift, chief-economist van de American Chemistry Council.

‘Nu is dat niet langer het geval. Sinds 2008 is olie een stuk duurder geworden, terwijl de prijs van aardgas in de VS naar beneden is gedoken.’ Swift verwacht dat dit voordeel voor de Amerikanen in ieder geval nog vijf jaar blijft bestaan.

een 50-50-500-doelstelling: ten minste vijftig binnenvaartschepen, vijftig zeeschepen en vijfhonderd trucks op LNG in 2015.

Concrete plannen voor het begin van een kleinschalige LNG-keten in Nederland en Noordwest-Europa zijn er ook al. Gasunie en Vopak hebben een overeenkomst getekend voor een LNG Break Bulk terminal, met Shell als launching customer. Het doel van de terminal is om LNG beschikbaar te maken voor verdere distributie naar schepen en tankstations voor vrachtwagens. Op deze manier kan vloeibaar aardgas (LNG) worden gebruikt als een schone alternatieve brandstof in de transportsector.

De nieuwe terminal komt naast Gate-terminal op de Maasvlakte in Rotterdam en beide terminals worden verbonden via een pijpleiding. De nieuwe terminal zal de LNG in kleinere hoeveelheden opsplitsen voor verdere distributie en zal vooralsnog bestaan uit een aanlegsteiger en twee laadpunten voor tankwagens. De LNG Break Bulk terminal zal naar verwachting eind 2014 in bedrijf kunnen worden genomen, afhankelijk van het verkrijgen van de relevante toestemmingen.

04 | 12

L N G - in f r ast r uctuu r in N ede r land

Vanwege de lage prijs voor gas komt in de Verenigde Staten langzamerhand een infrastructuur van de grond om vrachtwagens en bussen te voorzien van LNG. Ook in Nederland zijn er plannen om een LNG-infrastructuur op te zetten. De insteek ligt echter meer bij het milieu en toekomstige regelgeving. In 2015 gelden op NoordEuropese zeeën strengere zwavelnormen voor scheepsbrandstof. Het gebruik van LNG in plaats van stookolie als scheepsbrandstof zou daaraan tegemoet kunnen komen.

De uitstoot van zowel zwavel, fijnstof als stikstofoxide vermindert door het gebruik van LNG aanzienlijk in kustgebieden.

Om de introductie van LNG in 2015 te bewerkstelligen, moet wetgeving worden aangepast en moet er nieuwe infrastructuur komen. De havenbedrijven van Gothenburg en Rotterdam tekenden daarom onlangs een intentieverklaring voor de introductie van LNG als maritieme brandstof in de kustvaart. De twee havens gaan zich ook inzetten om het gebruik van LNG als brandstof te promoten.

Eerder al, in juli, werd het Nationaal Platform LNG opgericht. Het Platform verenigt initiatieven die zich richten op de LNG-keten en gaat samen met de overheid aan randvoorwaarden werken. Het Platform heeft

072_73_75_77_O&G_OG_artikel.indd 11

C o ncu r r entie p o sitie

de binnenlandse vraag naar dit product niet veel zal toenemen. Dit betekent dat Amerika minder etheen en op etheen gebaseerde producten zal importeren en bovendien de concurrentie met Aziatische producenten op de Europese markt zal aangaan.

Wie nog verder in de toekomst wil kijken, moet op China letten. Uit recente publicaties blijkt dat China grotere reserves aan leisteengas heeft dan de Verenigde Staten. Chinese bedrijven hebben in de Verenigde Staten inmiddels ervaring opgedaan met het fracken. Door een tekort aan water (nodig voor het fracken) en het ontbreken van een uitgebreid netwerk van gasleidingen zal het echter nog wel even duren voordat China op dezelfde schaal als de Verenigde Staten kan profiteren van een overvloed aan goedkoop aardgas.

Tot ongeveer 2008 liepen de ontwikkelingen van de prijzen van aardolie en aardgas vrijwel altijd synchroon.

De prijs van aardgas daalde en steeg met de prijs voor aardolie. In de periode tussen 2004 en 2008 leed de Amerikaanse petrochemische industrie forse verliezen door de hoge prijs van aardgas. Daarna begon de aardgasprijs in Noord-Amerika echter te dalen door de ontwikkeling van onconventioneel gas of leisteengas.

Tegelijkertijd ging de prijs van olie en olieproducten omhoog. Dit betekent dat de Noord-Amerikaanse petrochemische bedrijven die gas als grondstof gebruiken plotseling een veel betere concurrentiepositie hebben ten opzichte van de petrochemische bedrijven in Europa en Azië, die het olieproduct nafta als grondstof gebruiken voor met name de productie van etheen. Amerika zal naar verwachting meer etheen gaan produceren terwijl

11

30-10-12 14:08

Wil jij het hele veiligheidsplaatje overzien?

Ga voor de opleidingen Hogere Veiligheidskunde en ArbeidshygiĂŤne naar PHOV Waar de Veiligheidskundige zich meer richt op de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s die op korte termijn tot gezondheidsletsel of schade kunnen leiden, richt de ArbeidshygiĂŤnist zich juist op de gezondheidsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s op lange termijn. De gecombineerde opleiding HVK-AH verbindt beide specialisaties. Na afronding van deze opleiding ben je zowel Hogere Veiligheidskundige als ArbeidshygiĂŤnist.

Hogere Veiligheidskunde-ArbeidshygiĂŤne Start 30 januari 2013, avondopleiding Start 9 april 2013, middag-avondopleiding De opleidingen zijn zowel gecombineerd als los te volgen Specialisatie Hogere Veiligheidskunde voor ArbeidshygiĂŤnisten Start 24 januari 2013, middag-avondopleiding Start 6 juni 2013, avondopleiding Specialisatie ArbeidshygiĂŤne voor HVKâ&#x20AC;&#x2122;ers Start 6 juni 2013, avondopleiding

Meer weten? Bel ons gerust op 030 231 82 12 of check onze website www.phov.nl

Petrochem.nl geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit t t t t t t t t

"DUVFMF CFSJDIUHFWJOH PWFS EF PMJF FO DIFNJTDIF JOEVTUSJF "MMF QSPEVDUJOOPWBUJFT PWFS[JDIUFMJKL CJK FMLBBS 7PMMFEJH FWFOFNFOUFOPWFS[JDIU 0OMJOF DBUBMPHJ NFU QSPEVDUFO FO EJFOTUFO .VMUJNFEJBMF CFESJKGTQSFTFOUBUJFT 5XFFXFLFMJKLTF /JFVXTCSJFG -JWF UXJUUFS VQEBUFT -JOLFE*O JOUFSBDUFE

Petrochem-abonnees krijgen meer t t t

t

%F OJFVXTUF 1FUSPDIFN TUBBU FFO XFFL WPPS WFSTDIJKOFO POMJOF "CPOOFFT LSJKHFO UPFHBOH UPU BMMF FFSEFS WFSTDIFOFO BSUJLFMFO 7PMH EF TUBUVT WBO OJFVXF QSPKFDUFO FO VJUCSFJEJOHFO JO EF QSPKFDUFOEBUBCBTF (B OBBS XXX QFUSPDIFN OM FO LJFT BCPOOFSFO

petrochem.nl

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor 076_pov_abo.indd 1

29-10-2012 14:16:30

Foto: Thigpenes

Bedrijven die eerder Noord-Amerika verlieten voor lagelonen- of lagekostenlanden, keren terug. Het Canadese bedrijf Methanex, de grootste methanolproducent in de wereld, demonteert één van zijn vier methanolfabrieken in Chili om deze te herbouwen in de Amerikaanse staat Louisiana. ‘Het vooruitzicht dat de gasprijzen in de Verenigde Staten laag zullen blijven, is een belangrijke reden om Louisiana te kiezen voor de bouw van een methanolfabriek’, zegt Gary Rowan, een vicepresident van Methanex. Het bedrijf overweegt ook een tweede Chileense installatie die gas afneemt uit Argentinië te verkassen naar de Verenigde Staten.

Ethaankraker Door de aanwezigheid van een uitgebreide infrastructuur en havens, is de Amerikaanse Golfkust – Texas, Louisiana, Mississippi – een logische plaats voor de petrochemische industrie om uit te breiden. Het is echter ook aantrekkelijk om nieuwe installaties te bouwen vlakbij de gasbronnen op de immense Macellusformatie onder de staten Pennsylvania, Ohio, WestVirginia en New York. Deze leisteenformatie bevat volgens de meest recente schattingen van de Energy Information Administration zo’n vier biljoen kubieke meter onbewezen technisch winbare gasreserves en is daarmee het op één na grootste gasveld van de wereld.

De petrochemische industrie krijgt het grootste deel van zijn feedstock aan ethaan, propaan en butaan uit de natural-gas liquids die de gasbedrijven uit het aardgas scheiden. Deze producten worden verhit en gekraakt om etheen en andere destillaten te maken.

Vandaar dat Shell Chemicals het plan heeft opgevat bij Pittsburgh in de staat Pennsylvania 3,2 miljard dollar te investeren in de bouw van een ethaankraker voor de productie van etheen. Shell boort zelf in de Marcellusformatie naar leisteengas, maar wil ook ethaan afnemen van andere producenten.

Dow Chemical is eveneens van plan ‘ergens in de VS’ te investeren in een nieuwe ethaankraker. Het heeft vier miljard dollar voor dit doel gereserveerd.

Daarnaast wil dit bedrijf twee nieuwe propeenfabrieken in gebruik nemen. Ook het Duitse Bayer heeft plannen voor een Amerikaanse ethaankraker. Het bedrijf voert onderhandelingen voor de bouw van zo’n kraker in West Virginia, ook in de Marcellus formatie.

Sein Cal Dooley, president van de American Chemistry Council, zei in september tijdens een hoorzitting van het Amerikaans congres dat de stijging van de binnenlandse productie van ethaan in de Verenigde Staten vierhonderdduizend nieuwe banen en 132 miljard dollar aan nieuwe economische activiteiten zal genereren.

Voor sommige Noord-Amerikaanse etheenproducenten is het nieuwe klimaat een sein om aardolie als

Langs de belangrijkste doorvoerroutes in de Verenigde Staten staat nu een netwerk van zo’n duizend stations waar men LNG kan tanken. grondstof te vervangen door gas. Het Canadese bedrijf Nova Chemicals tekende in september contracten met twee gasproducenten in de Marcellus-formatie voor de levering van gas aan een groot petrochemisch complex in de Canadese provincie Ontario. Deze installatie die voornamelijk etheen produceert gebruikte tot nu toe dure aardolie uit het westen van Canada als grondstof.

Randy Woelfel, CEO van Nova Chemical, noemt het goedkope aardgas een zegen. Zijn bedrijf investeert 250 miljoen dollar om de installatie in Ontario te laten overschakelen op aardgas.

De (te) lage aardgasprijs kan natuurlijk ook als een rem werken op de ontwikkeling. Toen de aardgasprijs in de Verenigde Staten begin dit jaar een bodem van twee dollar per miljoen BTU bereikte, begonnen alle producenten met het afsluiten van gasbronnen en het terugdraaien van hun activiteiten in de Marcellus-formatie.

Volgens Bill Utt, CEO van het Texaanse KBR, ligt de kostprijs voor de industrie momenteel ongeveer op drie dollar per miljoen BTU. In juli van dit jaar voorspelde de US Energy Information Administration dat de gasprijs in de komende tien jaar zal schommelen tussen vijf en zeven dollar per miljoen BTU. Dat betekent een goed klimaat voor de Amerikaanse petrochemische sector. ▲ 04 | 12

072_73_75_77_O&G_OG_artikel.indd 13

13

30-10-12 14:08

Discussie over gasfonds opgerakeld De Nederlandse overheid gebruikt de gasbaten al tientallen jaren voor grootschalige projecten of voor de betaling van overheidsuitgaven. Dit patroon staat echter ter discussie. Een deel van de gasbaten zou in een sovereign wealth fund kunnen worden ondergebracht om de welvaart ook in de toekomst te waarborgen. Daarvoor is het nog niet te laat. Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie is daarom bezig met een voorstel voor een nieuw gasfonds.

ke positie van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie op dat moment – net tijdens de verkiezingen – en de ongewisheid van de uitkomst van de huidige bilaterale besprekingen over de vorming van een nieuwe regeringscoalitie waren daar natuurlijk debet aan.

Het verraste de vele aanwezigen bij het Nogepa-congres echter dat hierover nog geen communicatie was geweest. Ook was een aantal spelers beduusd van de mogelijke nieuwe onofficiële belastingmaatregelen die zo’n fonds zou kunnen inhouden. Sommige gasproducenten opperden al dat het vrijwillige karakter in de praktijk een indirecte belasting zou kunnen inhouden, en daarop zitten de gasproducenten op dit moment in het geheel niet te wachten.

De al jaren gevoerde discussie over de toekomst van de Nederlandse gasinkomsten is weer opgelaaid.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de Nogepa heeft Mark Dierikx, directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging bij het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, het idee geponeerd een nieuw fonds op te richten. De belangrijkste spelers in Nederland, voornamelijk de gasproducenten on- en offshore, vragen zich echter af wie hiervoor de kosten moet gaan dragen. Het mogelijk opzetten van een Nederlands gas(pensioen)fonds à la het Noorse voorbeeld is echter het overwegen waard.

Tijdens de Nogepa-bijeenkomst besprak Dierikx een zeer interessante psychologische analyse – gebaseerd op de bank van Freud – van de gewijzigde rol van de Nederlandse gassector met betrekking tot het publiek domein. Aan het einde van zijn toespraak gaf hij terloops aan dat zijn ministerie op dat moment een voorstel voor een nieuw gasfonds aan het voorbereiden was.

Volgens de informatie die Dierikx hierover wilde geven zou de Nederlandse staat het fonds opzetten, waarna de diverse gasproducenten vrijwillig een bijdrage kunnen storten. Deze vrijwillige bijdrage deed bij een aantal spelers de wenkbrauwen fronsen, omdat Dierikx hierover geen duidelijke informatie kon geven. De moeilij-

Dutch disease De discussie over het opzetten van een gasfonds gebaseerd op het Noorse model, waarin een deel van de gasbaten wordt gespaard en bedoeld is voor de toekomst, is niet nieuw. Vele economen en financiële partijen, zoals de Rabobank en Nederlandse Centrale Bank, proberen deze discussie al jaren aan te zwengelen. De huidige politieke keuze, gebaseerd op de keynesiaanse politiek van de jaren zestig tot zeventig van de vorige eeuw, heeft ons land niet alleen geen windeieren gelegd maar ook een dubieuze reputatie. “Dutch disease” is een begrip. Elk opkomend olie- en gasland probeert niet de fouten te maken die Nederland tientallen jaren heeft gemaakt. Het investeren van de gasbaten via grootschalige projecten of voor de betaling van de overheidsuitgaven staat weer ter discussie.

Het opzetten van een zogenaamd sovereign wealth fund, zoals Noorwegen, Abu Dhabi, Saoedi-Arabië en vele andere landen al hebben gedaan, is volgens velen een betere optie dan het Nederlandse systeem. De door Jelle Zijlstra in de jaren zestig gevolgde politiek heeft voorkomen dat de Nederlandse gasbaten werden geïnvesteerd en belegd in een staatsfonds. Rabobank’s econoom Wim Boonstra berekende in 2008 dat rond de driehonderd miljard euro toen in een Nederlands

Cyril Widdershoven

14

078_79_81_O&G_OH_artikel.indd 14

04 | 12

30-10-12 14:09

FOTO: JAAP SPIEKER

staatsfonds had kunnen zitten. Dit gebaseerd op een start in 1965 en uitgaande van een jaarlijks rendement van drie procent. Op dit moment had in zo’n fonds zo’n 360 miljard euro kunnen zitten. De huidige situatie is echter dat dit geld op is; geïnvesteerd in de Oosterscheldekering, Hoge Snelheidslijn en onze sociale zekerheid.

Stabiel volume De vraag is of het nu te laat is om over te gaan op een sovereign wealth fund aanpak. Nee, blijkt uit berekeningen van De Nederlandsche Bank. Volgens die berekeningen in 2008 is het nog steeds lucratief om een fonds in te voeren. Van de totale pot aan aardgasbaten zouden we maar 4,6 miljard euro hoeven te besteden.

De rest, zo’n acht tot tien miljard euro per jaar, zouden we moeten investeren in een sovereign wealth fund. Met een jaarlijks rendement van slechts 2,5 procent en een olieprijs van zestig euro per vat hebben we in 2050 een pot van 186 miljard euro. Op dit moment staat de olieprijs echter op bijna het dubbele, dus meevallers zullen er zeker zijn. Indien we nu zo’n aanpak eens durven te nemen, zouden we tot in lengte van dagen rond de 4,6 miljard euro per jaar kunnen besteden om onze luxe uitgaven te bekostigen.

Voor zo’n fonds is ook geen additionele belastingmaatregel nodig, zoals misschien onbedoeld werd geïmpli-

Elk opkomend olie- en gasland probeert niet de fouten te maken die Nederland tientallen jaren heeft gemaakt.

ceerd tijdens de toespraak van EL&I’s energiedirecteur Dierikx. Het betekent alleen een heroverweging van onze gastoekomst. Het uiteindelijke resultaat zal rekening moeten houden met het feit dat Nederland over tien tot vijftien jaar geen netto exporteur meer zal zijn. Ook zal de totale gasvoorraad in Nederland ergens rond 2060-2070 wel eens economisch op kunnen raken. De positieve aanpak van het ministerie van EL&I om gezamenlijk met de Nederlandse gassector een effectief topsectorenbeleid voor upstream gas in te zetten, is alleen maar toe te juichen. De noodzaak er alles aan te doen om Nederlandse gasinkomsten te garanderen, is voor iedereen duidelijk. Zonder nieuwe technologie en investeringen zal de gasproductie anders alleen maar teruglopen.

Dat er ook structurele nieuwe politiek-economische overwegingen moeten worden gemaakt voor de invulling van het uitgavenpatroon van de Nederlandse staat met betrekking tot de gasbaten, is eveneens duidelijk.

Voor een stabielere economische aanpak van de hui➜ dige problemen is het noodzakelijk niet constant 04 | 12

078_79_81_O&G_OH_artikel.indd 15

15

30-10-12 14:09

Superieur in PoE Hoogwaardige PoE (voeding via ethernetbekabeling) IEEE 802.3af Ethernet Switches, geschikt voor toepassingen zoals IP-bewakingscameraâ&#x20AC;&#x2122;s, wireless toegangspunten en overige PoE apparatuur op moeilijk te bereiken plaatsen. Managed- en unmanaged switches zijn leverbaar, evenals de PoE+ switches voor toepassingen waar grotere vermogens gevraagd worden.

IndustriĂŤle PoE switches Er is zoveel meer over te vertellen ...

Meer weten ? Bel 0318-636262 of bezoek www.modelec.nl

managed

080_modelecmoxa.indd 1

unmanaged

29-10-2012 14:17:00

FOTO: WINTERSHALL

de instabiele en fluctuerende gasbaten in te zetten om gaten te vullen. Een stabiel volume aan baten (4,6 miljard euro per jaar) vormt een beter beginsel dan de huidige hap-snap-aanpak om alle baten direct in de rijksbegroting te duwen.

Het is noodzakelijk de komende jaren een vermogen op te bouwen om zo de tegenvallende gasinkomsten na 2020-2025 te kunnen opvangen. Het vorige kabinet Rutte rekende voor 2012 op zo’n 13,9 miljard euro aan gasbaten; in 2015 op 10 miljard euro. Deze cijfers zullen de komende jaren bij gelijkblijvende prijzen alleen maar achteruit gaan.

Het blijft vreemd dat de hele wereld naar Nederland komt voor advies over hoe men een goed effectief gasbeleid moet opzetten. Regeringsfunctionarissen uit het Midden-Oosten, Israël en Afrika lopen in Den Haag en Groningen de deuren plat. Israël, Libanon en Cyprus hebben ook advies ingewonnen bij Nederlandse partijen om geen nieuwe Dutch disease-situatie te krijgen. Iedereen luistert behalve Nederland zelf.

Aandacht In de media is er ook een oorverdovende stilte over de toekomst van de gasbaten. Alleen sommige lobbyisten roeren zich op de diverse podia, maar tot op dit moment zonder effect. Nederlandse politici, NGO’s en lobbygroepen lijken veel meer aandacht te hebben voor

Het is noodzakelijk de komende jaren een vermogen op te bouwen om zo de tegenvallende gasinkomsten na 2020-2025 te kunnen opvangen. de publieke opinie en de groene rol van gas dan voor de puur economische impact van de sector. We worden overspoeld met goedbedoelde presentaties van Natuur en Milieu, Greenpeace, WNF, en zelfs het ministerie van EL&I om de gassector in een beter voetlicht te zetten. Dit is noodzakelijk, maar misschien niet om de hierbij aangedragen redenen. De noodzakelijke publieke steun voor gaswinning in Nederland kan tijdens een economische crisis beter worden uitgelegd via het duidelijk maken van de positieve effecten van gasbaten op onze welvaart dan via biogas en CO2-reductie.

Nederland en Europa zitten in een economische crisis; onze Groningse gans met de gouden eieren verdient een veel positievere aandacht dan de sector nu krijgt.

Als we nu ook nog kunnen uitleggen dat een deel van de gasbaten niet wordt uitgegeven aan miljarden verslindende projecten zoals de HSL, maar via een sovereign wealth fund wordt gebruikt voor de welvaart van onze kinderen, lijkt me de eerste slag al geslagen.

De Nederlander heeft geen idee van de economische impact van ons gas. Het is tijd om hierin verandering aan te brengen. ▲ 04 | 12

078_79_81_O&G_OH_artikel.indd 17

17

30-10-12 14:09

Tulip Oil wekt slapende velden De laatste tientallen jaren hebben gas- en oliemaatschappijen op verschillende plaatsen in Nederland en Duitsland kleine gas- en olievelden achtergelaten, omdat de productie hieruit sterk was teruggelopen. Ook zijn er kleine velden met aardgas en olie waarvan de winning niet rendabel leek. Tulip Oil ziet er brood in om deze velden opnieuw of alsnog tot ontwikkeling te brengen.

Eind 2009 vatten Erik Steenken en Roelof Platenkamp, beiden voormalige Shell-werknemers, het plan op om iets te gaan doen met de kleine velden die twee tot drie decennia geleden verlaten zijn. Dit zijn velden waar de productie is gestopt en de putten en installaties zijn weggehaald. In Nederland en Duitsland zijn er verschillende van die velden. In Nederland gaat het voornamelijk om gas en in Duitsland om olie. Voor de oprichting van Tulip Oil hebben ze hun licht opgestoken bij voorgangers die ook dergelijke ondernemingen hebben opgericht en hebben veel van hen geleerd.

In het voorjaar van 2010 rondden ze hun businessplan af en halverwege dat jaar ging Tulip Oil van start.

Door een samenloop van omstandigheden kwamen ze in contact met het Britse private-equity-bedrijf Barclays Natural Resource Investments, dat op zoek was naar een managementteam om investeringsprojecten op het gebied van olie en gas te beheren. Per 1 januari 2011 nam Barclays formeel een belang in Tulip Oil. Hierdoor staat Tulip Oil er financieel sterk voor, wat volgens Steenken een belangrijke voorwaarde is om succesvol te kunnen zijn in deze industrietak. Hoewel het Britse bedrijf het meeste kapitaal inbrengt, hebben de oprichters en Barclays evenveel zeggenschap binnen Tulip Oil.

Erik te Roller

Concept De eerste gelegenheid om met kleine velden aan de slag te gaan, deed zich vorig jaar voor in Duitsland.

18

082_83_85_O&G_OI_artikel.indd 18

‘De ontwikkelingen zijn razendsnel gegaan’, vertelt Steenken. ‘We beschikken via onze meerderheidsdeelname in Rhein Petroleum over negen vergunningen in de Rijnvallei tussen Darmstad en Freiburg en in Beieren. Die passen precies in ons concept. Het gaat om vergunningen voor velden waaruit de olie- en gasindustrie zich in jaren zeventig en tachtig heeft teruggetrokken. In die tijd leek dat een logisch besluit. De industrie beschikte destijds nog niet over de technologie en inzichten waarover wij anno 2012 beschikken.’

Tulip Oil wil in het gebied niet alleen de verlaten velden opnieuw ontwikkelen, maar hoopt er ook nieuwe velden te vinden, die met de technieken van destijds niet ontdekt zijn. ‘Wij hebben de Duitse olie- en gasindus­ trie verrast door in een recordtijd een gebied van 650 vierkante kilometer in kaart te brengen met behulp van geavanceerde 3D-seismologische methoden. Het is een van de grootste seismische onderzoekingen in Duitsland tot nu toe geweest. Het illustreert onze sterkte: snelheid, kwaliteit en scherpe focus op kosten’, legt Steenken uit.

De eerste resultaten van het seismische onderzoek zien er volgens hem veelbelovend uit en de voorbereidingen om te gaan boren, zijn in volle gang.

In Nederland heeft Tulip Oil meer tijd nodig gehad om voet aan de grond te krijgen. De overname van branchegenoot Smart Energy Solutions afgelopen juni vormt in dit opzicht een mijlpaal. Hierdoor beschikt Tulip Oil nu over belangen in acht Nederlandse vergunningen voor het opsporen en winnen van olie en gas. ‘Binnen twee jaar tijd hebben we een goede startpositie in Nederland opgebouwd en een interessante positie in Duitsland. De uitdaging is nu om zo snel mogelijk gas en olie in de pijpleiding te krijgen’, aldus Steenken.

Schoolvoorbeeld Eerder dit jaar heeft Tulip Oil een eerste succes geboekt. Het bedrijf heeft gas aangeboord bij Donkerbroek West (Oost-Friesland). Dit ligt vlak bij een typische stranded asset – een veld waarvan de exploitatie in het verleden niet rendabel leek – name-

04 | 12

30-10-12 13:59

FOTO'S: TULIP OIL

lijk het kleine gasveld Donkerbroek. Enkele kilometers verderop ligt een verlaten gasveld bij Hemrik, dat in 1979 is aangeboord en dat daarna deels leeg is geproduceerd. Met behulp van 3D-technologie heeft Tulip Oil aangetoond dat in Hemrik nog een interessante winbare reserve is achtergebleven. Destijds heeft de producent het veld verlaten, omdat de boorput zich te dicht bij water bevond, wat te veel hinder opleverde bij de gasproductie. ‘Samen tonen de drie voorkomens een interessante hoeveelheid gas, die een ontwikkeling rechtvaardigt. Wij zien het als een schoolvoorbeeld van hoe je marginale voorkomens toch kunt ontwikkelen’, aldus Steenken.

De industrie beschikt nu over een arsenaal aan nieuwe technieken, waardoor het mogelijk is om nog behoorlijke hoeveelheden gas uit kleine of oude velden te halen. Steenken: ‘Afgezien van de voordelen van 3D-seismische technologie, maken we bij Tulip Oil gebruik van doorbraken in de boortechnologie. Verder zorgen we ervoor dat de compressor die het gas in het leidingnet pompt aan de putmond een lage druk van één tot vier bar aankan, zodat het gas ook bij zeer lage druk kan worden gewonnen. Iets dat in het verleden vaak niet werd gedaan, waardoor de productie vroegtijdig werd gestaakt. Ten slotte hebben we nu oplossingen voor het probleem dat er bij gasproductie soms een waterdoorbraak plaatsvindt. Er zijn technieken waarmee je water uit de put kunt halen en tegelijkertijd door kunt produceren.’

Verder ontwikkelt Tulip Oil zelf ook nieuwe technologie. ‘Zo vinden wij dat de huidige productie-installaties hun beste tijd hebben gehad en niet meer geschikt zijn voor kleine olievelden. Wij werken aan nieuwe modulaire en flexibele concepten met relatief lagere kosten, die we meerdere keren kunnen gebruiken en sneller kunnen installeren.’

Kleine schaal Waarom vindt Tulip Oil het aantrekkelijk om vroeger achtergelaten velden weer tot ontwikkeling te brengen en grotere maatschappijen blijkbaar niet? Steenken:

‘Tulip Oil heeft hiervoor zowel de technische kennis als de ervaring in huis. Het verschil is dat we op kleine schaal opereren; we hebben weinig mensen en weinig processen om ons heen. Daardoor kunnen we veel efficiënter werken tegen relatief lage kosten.

‘Wij hebben de Duitse olie- en gasindustrie verrast door in een recordtijd een gebied van 650 vierkante kilometer in kaart te brengen met behulp van geavanceerde 3D-seismologische methoden.’

Grotere bedrijven moeten het vaak hebben van grote doelstellingen. Dat willen de aandeelhouders. Daarom vallen kleine of marginale velden bij hen vaak onder de streep, zeker als er niet voldoende geld is om alle projecten tegelijkertijd uit te voeren. Dat zijn de velden waarop wij ons richten. Zonder ons zouden die nooit aan de beurt komen.’

Slapende vergunningen In 2010 heeft de toenmalige minister van Economische Zaken, Maria van der Hoeven, met olie- en gasbedrijven die actief zijn op het Nederlandse deel van de Noordzee afspraken gemaakt om te komen tot het maximaal opsporen en in productie nemen van gasreserves, en het maximaal benutten van bijna lege of moeilijk produceerbare velden. De afspraken zijn opgenomen in een convenant dat bedrijven aanspoort zo actief mogelijk te zijn in hun vergunningsgebieden of anders derden toe te laten en die in de gelegenheid te stellen tot winning over te gaan. Op deze manier kan de regering de zogenaamde slapende vergunningen aanpakken door de vergunninghouders aan te spreken op hun activiteitenniveau. En door een wijziging in de Mijnbouwwet kan de minister ook inactieve delen uit een vergunningsgebied lichten, dus daar waar ➜ 04 | 12

082_83_85_O&G_OI_artikel.indd 19

19

30-10-12 13:59

advertentie-index PETROCHEM Aerzen Nederland .......................................................................... 2 Air Products Nederland ............................................................... 38 Andus Group ................................................................................ 87 Atlas Copco Nederland ............................................................... 10 AW Systems ................................................................................. 18 BW Technologies by Honeywell .................................................. 54 Colofon - Krohne Nederland ....................................................... 4 Eco Steam Rental Solutions ....................................................... 52 Endress + Hauser ......................................................................... 52 Evides ........................................................................................... 12 Flexim Instruments Benelux ....................................................... 56 Harsco ........................................................................................... 20 Havep Workwear........................................................................... 22 Honeywell Analytics..................................................................... 56 Intergraph (UK) ltd........................................................................ 36 James Walker Benelux ................................................................ 26 Lloydâ&#x20AC;&#x2122;s Register Nederland ......................................................... 34 Logisticon Water Treatment ......................................................... 30 Market review.....................................................................58 tm 60 MODELEC Data-Industrie .............................................................. 6 Pietersen Electriciteit ................................................................... 62 POLFIN Sp.j. ................................................................................ 62 Reed Business Opleidingen ........................................................ 50 SGS Nederland ............................................................................ 88 Sipress .......................................................................................... 46

TURN-KEY ANALYZERS

GC

Stichting PHOV ............................................................................ 76 WEG Netherlands ........................................................................ 40 Yokogawa Europe Solutions ....................................................... 54

OLIE EN GAS BETA Publishers............................................................................. 4 Business Linqs.............................................................................. 22 JEOL Europe................................................................................. 20 MODELEC Data-Industrie ............................................................ 16 Sdu Uitgevers............................................................................... 10 Stichting PHOV ............................................................................ 12 Watervisie congres......................................................................... 2

084_index_jeol.indd 1

30-10-12 09:08

helemaal niets gebeurt. Hierdoor heeft de minister een extra stok achter de deur.

Het convenant geldt alleen offshore. Een dergelijke regeling is er nog niet voor de velden onshore. ‘Aan land bevinden zich voor ons nog interessante voorkomens waarvoor bepaalde bedrijven winningvergunningen hebben, maar waar ze soms al lange tijd niet veel mee hebben gedaan. Die benaderen wij om te vragen of zij hun vergunning of een deel daarvan aan ons willen doorverkopen of in samenwerking met ons tot productie over willen gaan. Maar dat is vaak niet zo eenvoudig. Er is althans nog niet positief op onze voorstellen gereageerd, wat toch wel heel jammer is.

De huidige wetgeving is de vergunninghouders ook niet altijd behulpzaam. Als zij afstand van delen van een vergunninggebied willen doen, kunnen daar grote financiële nadelen aan verbonden zijn. Het is daarom begrijpelijk dat sommige bedrijven terughoudend reageren. Echter, waar een wil is, is een weg, betoogt Steenken. ‘Het gaat tenslotte om de optimale ontginning van de Nederlandse olie- en gasvoorkomens in overeenstemming met nationaal beleid.’

Plannen Voor de komende jaren voorziet Steenken een flinke groei van de portefeuille van Tulip Oil. ‘In het Friese Hemrik wordt, aangenomen dat wij alle lokale toestemmingen en vergunningen krijgen, een nieuwe productieput geboord. Verder plannen wij daar de bouw van een gasbehandelingsinstallatie die het gas uit de drie velden vanaf eind volgend jaar op de specificaties van het landelijke gasnet brengt. Vandaar gaat het gas dan per pijpleiding naar een aansluiting op het landelijke gastransportnet. We hopen dat de productie in 2014 begint. Het mag duidelijk zijn dat wij alles

in goed overleg en samenwerking willen doen met de lokale bevolking, gemeenten en andere betrokkenen.’

Door de overname van Smart Energy Solutions beschikt Tulip Oil ook over vergunningen voor de gasvelden in blok Q-7/Q-10 op de Noordzee ten westen van IJmuiden. Het bedrijf gaat voor deze velden in de komende maanden een ontwikkelingsplan opstellen.

Het gas uit deze velden zal via een nog aan te leggen pijpleiding naar een bestaande transportleiding in de Noordzee worden vervoerd.

In Duitsland wil Tulip Oil aan de hand van het 3D-seismisch onderzoek tot boorvoorstellen komen.

Steenken voorziet dat dit zal leiden tot het boren van vijf tot zeven putten in 2013, waarna de productie van olie daar op gang kan komen.

‘De huidige wetgeving is de vergunninghouders niet altijd behulpzaam. Als zij afstand van delen van een vergunninggebied willen doen, kunnen daar grote financiële nadelen aan verbonden zijn.’

Tulip Oil verwacht in de komende twee jaar zo’n vijftig tot honderd miljoen euro in Duitsland te investeren en een ongeveer even groot bedrag in Nederland. Intussen gaat Tulip Oil door met het uitbreiden van het portfolio met meer “opgegeven” velden en stranded assets.

‘Wij richten ons op de velden die te klein zijn voor grote bedrijven, maar niet te klein voor ons. Hierbij staan we volledig open voor samenwerking in zulke velden of mogelijke overname daarvan’, aldus ▲ 04 | 12

082_83_85_O&G_OI_artikel.indd 21

21

30-10-12 13:59

BUSINESS LINQS BIJEENKOMST Hét kennisnetwerk binnen de industrie 22 november - Teijin Aramid Arnhem – Masterclass winnaars Responsible Care-prijs

/SCHRIJF

U NU IN

/

Chemiebedrijven Teijin Aramid in Arnhem en AkzoNobel in Amersfoort ontvingen beide de Responsible Care-prijs 2012, dé prestigieuze prijs voor duurzaamheid. Teijin Aramid voor het bouwen van een fabriek en het opzetten van een wereldwijde infrastructuur om (restafval van) producten van aramidevezels terug te halen uit de markt. Dit met als doel ze te verwerken tot een nieuw, gerecycled product. AkzoNobel ontving de prijs voor het ontwikkelen van een methode waarmee bij de leerproductie op een schone manier eiwitten en vetten zijn te herwinnen. Ze hebben hiervoor inmiddels ook de Europese Responsible Care-award in de wacht gesleept.

Beide bedrijven lichten tijdens deze Business Linqs bijeenkomst in een masterclass hun innovatieve duurzame project verder toe. Ze laten zien wat het belang is van recycling en welke duurzame oplossingen de chemie kan bieden voor problemen in de maatschappij.

Bent u plant- of site manager en wilt u deze bijeenkomst bijwonen?

Mail dan naar congressen@industrielinqs.nl voor een persoonlijke uitnodiging. Valt u buiten deze doelgroep maar wilt u wel de bijeenkomst bijwonen, dan bent u van harte welkom en kunt u zich inschrijven via: www.industrielinqs.nl/businesslinqs

Programma 14.00 uur Ontvangst 14.30 uur Masterclass AkzoNobel 15.15 uur Masterclass Teijin Aramid 16.00 uur Rondleiding 17.00 uur Netwerkborrel (tijdstippen zijn o.v.b.)

Inlichtingen? Anouk Bouwmeester • tel.+31 (0)20 31 22 797 • anouk.bouwmeester@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl/businesslinqs In 2012 mede mogelijk gemaakt door:

01_A4.indd 63

30-10-12 13:31

ANDUS group companies: Construction HSM Steel Structures Lengkeek Staalbouw RijnDijk Construction P&K Rail Offshore HSM Offshore Royal Van Voorden Castings Van Voorden Maritime Process FIB Industries Refractories Gouda Refractories Gouda Vuurvast Services Gouda Vuurvast Belgium Gouda Feuerfest Deutschland

Serving the industry FIB Industries BV te Leeuwarden ontwerpt en produceert kwalitatief, hoogwaardige proces- en drukvaste apparatuur zoals: • • • •

Drukvaten en reactoren Kolommen en scrubbers Reactor internals en kolom internals Warmtewisselaars

• Industriële vergassingsbranders (vergassing en Lo-NOx) • In- en uitlaatsystemen van gasturbines • Modules voor rookgasreiniging (DeNOx)

De producten worden gebouwd in alle roestvast staalsoorten, duplex, lean duplex, super duplex, hoog nikkellegeringen en exotische materialen zoals titanium en zirkonium. FIB Industries werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers, zowel nationaal als internationaal, in alle sectoren van de procesindustrie.

FIB Industries BV Einsteinweg 18 8912 AP Leeuwarden NL T +31 (0)58 - 294 59 45 E info@fib.nl

087_andus.indd 1

FIB Industries is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de Process divisie van Andus Group. De overige divisies zijn Construction, Offshore en Refractories. Andus Group is een internationale onderneming met circa 900 medewerkers en 12 gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed, industrieel werkveld.

Kennismaken? Graag. Bel of kijk op www.fib.nl of www.andusgroup.com

29-10-2012 14:17:14

088_SGS.indd 1

29-10-2012 14:17:26