PET11-2017

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,-

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 11 - 2017

6 15:57

Nr. 11 - 2017

‘Geheimzinnigheid industrie moet verdwijnen’ • Innovatieve reactoren voor directe methaanconversie • Incidenten delen in de keten • Thema: Procesautomatisering

PET11 omslag los.indd 1

31-10-17 16:46 08:38 30-10-17

solid solid for for liquid liquid Arma Tankbouw is een ervaren specialist in het bouwen Voor Voor reparaties kunnen u zowel in koolstofstaal als RVS Arma Tankbouw is een ervaren specialist in het bouwen reparaties kunnen wij wij u zowel in koolstofstaal als RVS onderhouden verticale koolstofstalen opslagtanks vanvan dienst uitvoeren civiele werkzaamheden en en onderhouden vanvan verticale koolstofstalen opslagtanks dienst zijn.zijn.

HetHet uitvoeren vanvan civiele werkzaamheden voor de industrie.

Afhankelijk wensen bouwen zoals realiseren onderhouden fundaties voor de industrie.

Afhankelijk vanvan uw uw wensen bouwen wij wij zoals hethet realiseren en en onderhouden vanvan fundaties en en opslagtanks plaatse of leveren water opslagtanks ter ter plaatse of leveren wij wij overover water aan.aan.

tankputten doen volledig in eigen beheer. tankputten doen wij wij volledig in eigen beheer.

www.armatankbouw.nl www.armatankbouw.nl Nieuwland Alblasserdam | +31(0)78 | info@armatankbouw.nl Nieuwland ParcParc 415,415, 29522952 DE DE Alblasserdam | +31(0)78 890890 73917391 | info@armatankbouw.nl

PET11_A-Omslag.indd 22 PET11_A-Omslag.indd 2 PET11 omslag los.indd

31-10-17 08:38

IN DEZE EDITIE

10 ‘GEHEIMZINNIGHEID INDUSTRIE MOET VERDWIJNEN’ De chemie is jarenlang een zeer gesloten wereld geweest met volop geheimzinnigheid over wat er precies op de fabrieksterreinen gebeurde. Robert Claasen, directeur Chemelot, vindt dat de industrie veel transparanter moet zijn. ‘Extern richting de maatschappij, maar ook intern tussen de bedrijven onderling, zodat kennis kan worden gedeeld en we nog meer gaan samenwerken.’ Een absolute must, want er staat een enorme uitdaging voor de deur: de energietransitie.

46 THEMA: PROCESAUTOMATISERING De ransomware-aanvallen van afgelopen zomer, waar ook Nederlandse bedrijven slachtoffer van werden, waren niet eens op deze bedrijven gericht. De dure les die de chemische industrie hier uit kan trekken, is dat cybersecurity een boardroomissue is.

Sensoren zijn niet meer weg te denken uit de procesindustrie.

Steeds meer gegevens worden gemeten en verzameld in een centraal monitoringssysteem. De datastroom van sensoren loopt van oudsher via kabels. In de industrie groeit echter de behoefte om met veilige, draadloze systemen te werken.

14 INNOVATIEVE REACTOREN VOOR DIRECTE METHAANCONVERSIE Methaan heeft de potentie om een steeds grotere rol te gaan spelen als grondstof voor de chemische industrie. Niet via energie-intensieve steam reforming, zoals toegepast in geïntegreerde raffinaderijcomplexen, maar via directe omzettingen.

Een Europees onderzoeksproject onder leiding van de TU Delft ontwikkelt nieuwe reactorconcepten waarmee ook niet conventionele methaanbronnen direct kunnen worden omgezet.

EN VERDER

26 ONDER DE KERKTOREN VANDAAN Een historische fusie gaat het worden, die tussen de havenbedrijven van Gent en Zeeland. Vooral met de nadruk op de industrie en de toegevoegde waarde daarvan, wil het nieuwe bedrijf zich onderscheiden. Een fusie vanuit kracht volgens de Gentse havendirecteur Daan Schalck.

32 ‘SOFT SIDE VEEL INTERESSANTER DAN KPI´S’ ‘Ik praat liever over de belangrijkste asset van een bedrijf; de medewerkers. Als je je daar in verdiept, dan komen de resultaten vanzelf’, aldus Juriaan Steenland, sitemanager van Euro Tank Terminal. KPI’s ziet hij als het resultaat van wat je met je mensen doet en niet een doel op zich. ‘Het is een kunst om mensen echt te motiveren en het beste uit zichzelf te halen.’

Commentaar 5 Feiten en cijfers • BASF bestelt autonoom rijdende voertuigen bij VDL • Nieuw bunkerstation voor LNG in Dordrecht • Shell stapt in Noorse CO2-opslag 6 Projecten 20 ChemieLink 30 Incidenten delen in de volle breedte van de keten 36 Innovaties 40 Producten 45 Agenda 55 Column • Wim Soetaert 58

PETROCHEM 11 - 2017 3

PET11_B-Inhoud.indd 3

30-10-17 16:48

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nummer 11 - 2017 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Katrien Bogaerts, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Cyril Widdershoven LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Wim Raaijen

Wereldwijd marktleider

op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing

ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085 DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions

Parker heeft het meest complete producten -en dienstenpakket op het gebied van aandrijving en besturing. Onze producten vinden hun weg in de wereld van (petro)chemie met een toegepast productenprogramma voor onder andere fabrieken en raffinaderijen. Met hoogwaardige producten, complete systemen en logistieke oplossingen is Parker uw partner voor nu en de toekomst!

ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschijnt 11x per jaar.

Nederland/België € 175,- per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 131,25 per jaar Overig buitenland € 204,Losse verkoopprijs € 22,Studentenabonnement € 40,50 Proefabonnement 3 mnd € 29,OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon.

Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op.

ABONNEMENTENLAND: Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel: 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut) Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

parker.nl

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

0217Petrochem_14112017.indd 1 PET11 Advertenties.indd 4

27-10-17 14:48 30-10-17 16:40

COMMENTAAR

‘Laten we ons veel meer inspannen om sowieso minder CO2 uit te stoten, door innovatieve en vooral energiebesparende technologie te ontwikkelen en in te zetten.’

CO2 terugstoppen in de grond?

In CO2 zit koolstof. Koolstof is samen met waterstof de belangrijkste bouwsteen van de chemie. Gelukkig wordt dat steeds meer gezien. Daarom is het des te jammer dat het nieuwe Nederlandse kabinet bij aantreden al een paar stapjes achterloopt. Het wil vaart maken met carbon capture & storage (CCS), het terugstoppen van CO2 in de grond.

‘Waarom?’, denk ik dan. Laten we ons bijvoorbeeld veel meer inspannen om sowieso minder CO2 uit te stoten, door innovatieve en vooral energiebesparende technologie te ontwikkelen en in te zetten en meer werk te maken van hergebruik van reststromen. Tegelijkertijd kunnen we doorbraaktechnologieën ontwikkelen om van CO2 een grondstof te maken.

Overigens doet de natuur niet anders. Bomen en planten zetten CO2 in als grondstof voor hun biomassa. Er zijn jaren geleden al investeringen gedaan die daar handig gebruik van maken. CO2 uit de industrie wordt bijvoorbeeld gebruikt voor bemesting van gewassen in Westlandse kassen. Ook recenter zijn er projecten op dit gebied. Zo worden rookgassen uit de Engie-centrale in de Eemsdelta gebruikt om op het terrein algen mee te voeden.

Nieuwe routes Verschillende bedrijven, waaronder Avantium en AkzoNobel, lopen met hun ideeën mijlen voor op die van het nieuwe kabinet, dat zich overigens wel wil profileren als het duurzaamste ooit. Er zijn al verschillende initiatieven om CO2 direct om te zetten in chemische bouwstenen en brandstoffen. Ook in Nederland. In september won BioMCN de Northern Enlightenmentz 2017 met haar nieuwe proces waarmee het bedrijf in Delfzijl haar reststroom waterstof bindt aan CO2 uit een biovergister om op die manier extra methanol te produceren.

Het bedrijf verheugt zich er al op als op termijn via elektrochemische weg groen waterstof wordt geproduceerd om dat aan CO2 te kunnen binden. Veel duurzamer kun je brandstoffen niet krijgen.

Net over de grens, in het Duitse Dormagen, maakt het chemiebedrijf Covestro sinds een jaar polyurethaan uit CO2. Het schuim bevat tot twintig procent CO2, dat chemisch wordt gebonden. Het is specifiek ontworpen voor gebruik in matrassen en gestoffeerde meubels. Recent lanceerde het bedrijf nog een Europees initiatief: een nieuw consortium van veertien

partners uit zeven landen wil nu onderzoeken hoe CO2 en andere rookgassen uit de staalindustrie gebruikt kunnen worden om op een bijzonder efficiënte en duurzame manier grondstoffen voor isolatiematerialen en coatings te produceren. Een mogelijke productie-eenheid zou kunnen worden gebouwd in Zuid-Frankrijk, waar een staalfabriek van ArcelorMittal en een productiebedrijf van Covestro naast elkaar gesitueerd zijn.

Datzelfde staalbedrijf zoekt ook al dichter bij huis een mogelijkheid om CO2 uit rookgassen een tweede leven te geven.

ArcelorMittal heeft namelijk een grote productielocatie in Gent, een kleine twintig kilometer van de productielocatie van Dow in Terneuzen. Samen onderzoeken ze de mogelijkheid dat het staalbedrijf CO en CO2 gaat leveren om er kunststoffen van te maken. De beoogde samenwerking heeft al een projectnaam: Steel2Chemicals. Over vijf jaar moet duidelijk zijn of deze nieuwe route levensvatbaar is.

Patenten Nog niet zo lang geleden werd de inzet van CO2 als grondstof van de chemie nog afgeschreven als zeer inefficiënt. Er is immers veel energie voor nodig om er mooie materialen of brandstoffen van te maken. En het is natuurlijk niet op als je daar juist fossiele brandstoffen voor gaat verbranden.

Kernenergie heeft ook zijn beperkingen. De opkomst van duurzaam opgewekte energie zet dat natuurlijk in een totaal ander daglicht. Niet voor niets zijn de meeste patenten op het gebied van CO2-technologie in handen van Duitsers. Die weten inmiddels wat stroomoverschotten zijn.

Ook wordt vaak aangevoerd dat het allemaal nog heel duur is.

Dat is misschien voorlopig nog wel zo, maar CO2 terugstoppen in de grond en er verder niks meedoen? Alsof dat niets kost…

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen PETROCHEM 11 - 2017 5

PET11_C-Commentaar.indd 5

30-10-17 16:49

FEITEN & CIJFERS

Het failliete Klesch Aluminium Delfzijl, voorheen bekend onder de naam Aldel, kan door de Amerikaanse investeerder York Capital toch een doorstart maken. De investeerder wil zelfs het aantal banen uitbreiden van 175 naar 250 werknemers. Ook wil het alle driehonderd smeltovens weer in gebruik nemen.

Het bedrijf in Delfzijl was in augustus failliet verklaard omdat de nodige investeringen in de installaties, waaronder de smeltovens, uitbleven. Nu is bekend gemaakt dat York Capital rond de dertig miljoen euro wil investeren in de locatie. Het bedrijf gaat verder onder een nieuwe naam, Damco Aluminium.

Solvay breidt zijn wereldwijde productiecapaciteit voor sulfonpolymeren in India en de VS uit om te beantwoorden aan de fors groeiende vraag naar dit materiaal.

Solvay kondigde eerder aan de capaciteit voor sulfonpolymeren te zullen vergroten met meer dan 35 procent in vijf jaar. Inmiddels is het bedrijf begonnen met de bouw van een nieuwe faciliteit voor de productie van polyethersulfoon in Panoli in India. Deze moet medio 2019 volledig operationeel zijn. Bovendien vinden capaciteitsuitbreidingen plaats bij de polymeer- en monomeerfabrieken in Marietta (Ohio) en Augusta (Georgia) door middel van investeringen en het optimaliseren van processen. De sulfonpolymeren worden gebruikt in de luchtvaart, auto-industrie, waterindustrie, elektronica en in de consumenten en constructie-industrieën.

PETROCHEM 11 - 2017 6

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 6

BASF BESTELT AUTONOOM RIJDENDE VOERTUIGEN BIJ VDL Chemieconcern BASF en logistiek bedrijf Katoen Natie hebben autonoom rijdende voertuigen besteld bij VDL Groep. Met de orders zijn miljoenen euro’s gemoeid.

Het Duitse chemieconcern BASF heeft een vervolgorder geplaatst van zeven automatisch geleide voertuigen, meer dan honderd frames, laadpalen, besturing, infrastructuur en andere doorontwikkelingen naar volledig autonoom rijden. De voertuigen worden volledig elektrisch ingezet in Ludwigshaven en zullen met een maximumsnelheid van dertig kilometer per uur over een traject van meer dan honderd kilometer routes afleggen. De modulaire voertuigopbouw is zo aangepast dat met een slimme integratie van computers, camera’s, sensoren en scanners een gecertificeerd veiligheidsniveau wordt behaald.

Het zestien-assige voertuig met een lengte van achttien meter is volgens VDL het eerste voertuig ter wereld waarbij de omgeving niet meer hoeft te worden afgeschermd, of waarbij een ‘bewaker’ moet meerijden. Leeg weegt de AGV 28 ton, beladen maximaal 113 ton. Ook op een aantal andere vlakken is het voertuig vernieuwend: zo zet het zelf de lading af en is het met een hoogte van 1,15 meter extreem laag gebouwd. Daardoor kan het voertuig onder bestaande leidingen in de lokale infrastructuur doorrijden.

VDL heeft onlangs de eerste chauffeurloze truck geleverd aan logistiek bedrijf Katoen Natie in Singapore. Het gaat om een speciaal voertuig dat bij de vestiging van Katoen Natie in Zuidoost-Azië wordt ingezet voor het vervoer van opleggers. De trucks zullen eerst rijden op het terrein van een petrochemisch bedrijf, dat voorzien is van elektronische bakens. Uiteindelijk gaan de trucks aan het reguliere verkeer deelnemen.

FOTO: VDL

Begin oktober vierde Emerald Kalama Chemical de oplevering van het Acid Capacity Expansion project in Rotterdam met een officiële openingsceremonie. Het bedrijf investeerde veertig miljoen dollar in een verdubbeling van de capaciteit voor het zuiveren van PuroxB benzoëzuur. De nieuwe fabriek draait op volle capaciteit na een succesvolle opstart en voegt 100.000 ton zeer zuiver benzoëzuur per jaar toe aan de productiecapaciteit. Tegelijkertijd is de productiecapaciteit voor benzaldehyde vergroot.

TOOL SCANT CHEMISCHE PRODUCTEN OP DUURZAAMHEID Een eenvoudige tool die toch een degelijke inschatting geeft van de duurzaamheidsprestatie over de gehele levenscyclus van een chemisch product. Dat is de Sustainability Hotspot Scan. ‘Omdat we alle relevante indicatoren koppelen aan databases die openbaar beschikbaar zijn, krijgen bedrijven een betrouwbare inschatting van hun duurzaamheidsprestatie’, vertelt projectmanager Elise Boukris van TNO. TNO ontwikkelde de tool op verzoek van MVO Nederland. ‘Wanneer je naar duurzamere productontwikkeling toe wilt, dan is het belangrijk om je zaken goed op orde te hebben’, zegt Elsbeth Roelofs, programmamanager bij MVO Nederland. ‘Zijn de arbeidsomstandigheden bij je grondstofleverancier goed geregeld? Houden jouw klanten zich aan de milieuvoorschriften? Als je meer inzicht hebt in de hele internationale keten en mogelijke hotspots, kun je andere keuzes maken. De scan geeft dat inzicht op een relatief eenvoudige manier.’

De tool is ook een handvat om te voldoen aan de OESO-richtlijnen, die beschrijven wat de OESO-landen verwachten van zowel grote als kleine bedrijven die internationaal ondernemen. Roelofs: ‘De regelgeving ontwikkelt zich steeds verder. Vanaf dit jaar is in de EU een wet over Conflict Minerials aangenomen, die vraagt naar de herkomst van een aantal mineralen. Verder is er al wetgeving in de VS en het Verenigd Koninkrijk over slavernij, die maakt dat bedrijven moeten laten zien dat dit niet voorkomt in hun keten.

Wanneer je alvast met deze tool voor sustainability assessment ‘oefent’, kun je op wetgeving anticiperen en bijvoorbeeld lastige vragen over grondstofleveranties snel opsporen.’ De tool is gratis beschikbaar, dus bedrijven kunnen de scan zelf invullen.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

30-10-17 16:50

SERVICEDESK GEVAARLIJKE STOFFEN OP HET SPOOR Vervoerders en verladers kunnen voortaan bij de Servicedesk Basisnet terecht met vragen over het vervoer en de routering van gevaarlijke stoffen over het spoor. Doel is om vervoer van gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk via de Betuweroute te laten verlopen.

De Servicedesk zal naast het beantwoorden van vragen ook actief voorlichting gaan geven aan goederenvervoerders en verladers. De voorlichting is bedoeld om vervoerders in sommige gevallen alternatieve routes te laten overwegen.

Daarnaast gaat de Servicedesk de vervoersstromen met gevaarlijke stoffen in beeld brengen voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

De servicedesk is een samenwerking van Prorail met het Bureau InfoMil van Rijkswaterstaat, dat formeel aangesteld is voor voorlichting over de wet Basisnet waarin het vervoer van gevaarlijke stoffen is vastgelegd. Sinds 1 april 2015 is het Basisnet van kracht op de weg, het water en het spoor. Daarmee wordt geprobeerd een evenwicht te vinden tussen het vervoer van gevaarlijke stoffen, ruimtelijke ontwikkelingen en veiligheid.

SHELL STAPT IN NOORSE CO2-OPSLAG Shell sluit zich aan bij een nieuw project van Statoil om CO2 ondergronds op te slaan.

Ook Total is in het project gestapt. Het gaat om CO2 die zal worden afgevangen bij fabrieken in het oosten van Noorwegen. Het CO2 wordt per schip naar een ontvangstterminal met opslagtanks aan de westkust van Noorwegen gebracht. Via een pijpleiding gaat het vervolgens naar injectieputten ten oosten van het Troll-veld. Voor de locatie van de ontvangstterminal zijn nu nog drie opties, waarvan er later dit jaar één definitief wordt gekozen.

Doel van het project is om de ontwikkeling van CCS (carbon capture & storage) in Noorwegen te stimuleren zodat de klimaatdoelstellingen van Parijs kunnen worden behaald.

De eerste fase mikt op de opslag van 1,5 miljoen ton CO2 per jaar, maar het project wordt zo ingestoken dat extra CO2 kan worden opgeslagen zodat nieuwe projecten voor afvang van CO2 worden gestimuleerd. Niet alleen in Noorwegen, maar ook in Europa en over de hele wereld.

De Noorse overheid steunt het project. Gassnova gunde Statoil in juni het contract voor de eerste fase van het project. Norske Shell en Total E&P Norge zijn nu ook ingestapt als gelijke partners, terwijl Statoil het project zal leiden.

FOTO: PITPOINT.LNG

NIEUW BUNKERSTATION VOOR LNG IN DORDRECHT Het Havenbedrijf Rotterdam onderzoekt samen met Pitpoint.LNG de realisatie van een multifuel bunkerstation voor het tanken van LNG en andere schonere brandstoffen.

Als locatie hebben zij het Duivelseiland in Dordrecht op het oog, op de splitsing van de Oude Maas, Dordtse Kil en de Beneden Merwede.

Dordrecht Inland Seaport is de meest landinwaarts gelegen zeehaven van Nederland. Het is het knooppunt van het vaargebied voor de steden Amsterdam Rotterdam - Antwerpen, en het vaargebied richting Duitsland.

De twee initiatiefnemers gaan de komende tijd in gesprek met potentiële afnemers, partners en leveranciers, om te kijken hoe de vraag naar schonere brandstoffen en het aanbod ervan zo goed mogelijk op elkaar kunnen worden afgestemd. Of dit nu waterstof, elektrisch, biodiesel, LNG/CNG is, centraal in het onderzoek staat dat alle brandstoffen van het multifuel bunkerstation minder vervuilende emissies moeten uitstoten dan de traditionele brandstoffen. Dat geldt zowel voor schepen als voor vrachtwagens en personenvoertuigen.

De Antwerpse haven is de afgelopen jaren uitgegroeid tot polymerenhub van Europa. Voorkomen dat deze kleine plastic bolletjes terechtkomen op plaatsen waar ze niet thuishoren, zoals in het water of natuurgebieden, is daarbij een topprioriteit. De Antwerpse bedrijven die actief zijn in deze sector hebben daarom afgesproken in het ‘Zero Pellet Loss’ project dat het verlies van deze kleine bolletjes te vermijden of tot een absoluut minimum te beperken.

Shell Pernis neemt van begin oktober tot eind november een aantal fabrieken uit bedrijf voor een grote onderhoudsstop. Het gaat om twaalf fabrieken die vanaf 5 oktober worden stilgelegd. Tijdens de stop worden de fabrieken geïnspecteerd, schoongemaakt en in sommige gevallen worden verbeteringen geïmplementeerd.

Chemiebedrijf Kemira investeert 30 miljoen euro in polymeertechnologie om de productiecapaciteit van polymeren voor Chemical Enhanced Oil Recovery (CEOR) op de site in de Botlek te vergroten. De investering maakt deel uit van de eerder aangekondigde investeringskosten van 160 tot 200 miljoen euro voor 2018. De nieuwe capaciteit zal naar verwachting in het begin van 2019 worden ingezet.

Is het mogelijk om decentraal grondstoffen terug te winnen uit huishoudelijk afvalwater? Uit het onderzoek Rinew blijkt dat het voor sommige stoffen zeer goed mogelijk is, voor andere stoffen geldt dat het lokaal terugwinnen ervan uit rioolwater niet efficiënt is of helemaal niet mogelijk.

Cellulose biedt verschillende kansen voor hergebruik, zoals het fabriceren van verpakkingsmateriaal. Humuszuren kunnen dienen als bodemverbeteraar in de landbouw. Het is gelukt om deze zuren terug te winnen uit afvalwater. Voor hergebruik zijn aanvullende kwaliteitsstappen nodig. Technisch is het mogelijk maar de concentraties stikstof en fosfor waren te laag om efficiënt terug te winnen. Het project Rinew stopt eind dit jaar, dan wordt het vervolgonderzoek Nereus gestart.

PETROCHEM 11 - 2017 7

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 7

30-10-17 16:50

www.moxa.com

Protocol Converters ofwel Gateways; kosten efficiënte systeemintegratie.

De Moxa industriële Protocol Converters ofwel Gateways genoemd, zijn een bijzonder kosten efficiënte oplossing in de steeds verdergaande systeemintegratie. Koppelingen van oude en nieuwe veldbus systemen of integratie van niet merkeigen sensoren of controllers. Gateways ontworpen voor de meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in een 24/7 productie omgeving centraal staat. Wij weten hoe en zijn ervan overtuigd dat uw kennis van procesautomatisering en ons communicatie specialisme tot niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

Adv_A4_Moxa_Gateways.indd 1 PET11 Advertenties.indd 8

20-04-17 15:47 30-10-17 16:40

FEITEN & CIJFERS VLAANDEREN, NEDERLAND EN NOORDRIJN-WESTFALEN WERKEN AAN TOEKOMST CHEMIESECTOR De overheden van Vlaanderen, Nederland en de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen gaan nauw samenwerken om de chemische industrie verder uit te bouwen. De partners lanceerden daarvoor een gezamenlijke strategie waarbij de lokale chemiesector de drijvende kracht moet worden in de transitie naar een duurzame wereldeconomie.

Met een tewerkstelling van meer dan 350.000 mensen en een gezamenlijke omzet van 180 miljard euro, goed voor twintig procent van de Europese chemiesector, is de chemische industrie in Vlaanderen, Nederland en Noordrijn-Westfalen de thuisbasis van een van de belangrijkste chemieclusters in de wereld.

De doelstelling van de samenwerking is om het unieke chemiecluster in het hart van Europa aantrekkelijk te houden voor nieuwe investeringen als fundament voor banen en welvaart. Daarvoor wordt een trilaterale samenwerking opgezet tussen overheid, industrie en academische wereld in de drie regio’s. Samen moeten ze werk maken van een succesvolle toekomst voor de chemiesector binnen een context van toenemende wereldwijde concurrentie en de transitie naar een duurzame samenleving.

OPNIEUW STUDIE NAAR NIEUWE PROPEENFABRIEK IN BELGIË Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Het bedrijf heeft een vooronderzoek afgerond en begint nu aan de FEED-fase (front-end engineering design). Als ook die fase is afgerond, volgt in het derde kwartaal van 2018 de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

De fabriek voor propaandehydrogenering (PDH) krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. De technologie is van Honeywell UOP. Het gaat om de Oleflex-technologie die selectief waterstof uit propaan haalt. Daarmee wordt propeen on-purpose geproduceerd. Dit in tegenstelling tot stoomkrakers die uit grondstoffen als nafta ook propeen produceren, maar dan als bijproduct. Borealis heeft voor haar productiesite in Kallo gekozen vanwege de logistieke positie en de ervaring met propeenproductie en -verwerking.

Oiltanking Antwerp Gas Terminal zal de logistieke partner van Borealis worden voor de handling. Het gaat om een lange-termijncontract en Oiltanking bouwt daarvoor een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter. Het waterstof dat bij het proces vrijkomt, wordt verkocht aan Air Liquide.

Borealis is niet de enige die een on-purpose investering in propeen overweegt. In juni dit jaar kondigde Ineos ook al aan naar een locatie te zoeken voor een nieuwe PDH-plant in Europa, waarbij Antwerpen als mogelijke vestigingsplaats werd genoemd. Deze fabriek zou een capaciteit van 750.000 ton per jaar krijgen.

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen (ENB) in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond.

ENB wordt voornamelijk gebruikt als copolymeer bij de productie van propyleen-dieen-monomeren (EPDM), maar de stof wordt in kleine hoeveelheden ook gebruikt in de hoogwaardige geurindustrie als geurdrager. Bij de productie van ENB wordt als grondstof dicyclopentadieen gebruikt. Ineos is zich nog aan het beraden over de strategische opties voor deze stof.

PERSONALIA Avantium krijgt een nieuwe president-commissaris: Kees Verhaar (64).

Dat heeft het chemisch technologiebedrijf eind oktober bekendgemaakt.

Verhaar was tot vorig jaar bestuursvoorzitter van het Amerikaanse Arizona Chemicals, dat in 2016 is overgenomen door branchegenoot Kraton Performance Polymers. Verhaar is ook aandeelhouder in kunststofproducent Koninklijke Ten Cate. Een van de redenen voor Verhaars benoeming is zijn kennis van overnametrajecten.

BRENT RUWE OLIEKOERS 60

59

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

58

57

56

55

54 25 26

27

28

29

2

3

4

5

6

9

10

11

12

13

16

17

18

19

20

23

Michael Schlaug is de nieuwe directeur van kunstmestproducent Yara Sluiskil. Hij volgt de huidige algemeen directeur Jon Sletten op, die per 1 december vertrekt naar de productievestiging van Yara in Porsgrunn (Noorwegen). Schlaug is al twintig jaar werkzaam voor de Noorse multinational en bekleedde eerder functies in onder andere Duitsland, Noorwegen, België. De laatste zes jaar was hij algemeen directeur van de Yara productievestiging in Belle Plaine (Canada). De nieuwe directeur gaat per 1 februari 2018 aan de slag in Sluiskil.

Tot die tijd vervult adjunct directeur Rik Lambotte de functie.

Oktober 2017

PETROCHEM 11 - 2017 9

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 9

30-10-17 16:50

INTERVIEW

‘Geheimzinnigheid industrie moet verdwijnen’

PETROCHEM 11 - 2017 10

PET11_O-Interview.indd 10

30-10-17 16:59

De chemie is jarenlang een zeer gesloten wereld geweest met volop geheimzinnigheid over wat er precies op de fabrieksterreinen gebeurde. Robert Claasen, directeur Chemelot, vindt dat de industrie veel transparanter moet zijn. ‘Extern richting de maatschappij, maar ook intern tussen de bedrijven onderling, zodat kennis kan worden gedeeld en we nog meer gaan samenwerken.’ Een absolute must, want er staat een enorme uitdaging voor de deur: de energietransitie.

Laura van der Linde

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

Voordat hij in februari 2017 werd aangesteld als directeur van Chemelot, heeft Robert Claasen onder meer achttien jaar bij DSM gewerkt in diverse rollen. De oorsprong van Chemelot ligt ook bij het chemiebedrijf. Door de jaren heen is het terrein van DSM een verzameling van ruim honderdvijftig bedrijven geworden. Claasen: ‘Chemelot is een stad op zich.

De naam doet vermoeden dat het een soort ondoordringbaar fort is, en de link met de ridders van de ronde tafel komt hier en daar inderdaad subtiel terug, maar wat mij betreft zetten we de poorten van dit fort open. Niet alleen incidenteel voor omwonenden en andere geïnteresseerden, maar zeker ook voor start-ups met bijzondere innovaties, voor bedrijven die kunnen aansluiten bij de gevestigde bedrijven en voor jong talent.’

Ambitie Deze wens tot uitbreiding – concreet van ruim acht- naar tienduizend medewerkers in 2025 – is onderdeel van de gezamenlijke Visie Chemelot 2025. In deze visie maken de honderdvijftig bedrijven en instellingen op Chemelot kenbaar dat ze samen één ambitie nastreven: Chemelot wil de meest competitieve en duurzame chemie- en materialensite van West-Europa worden.

Iedereen committeert zich hieraan. Claasen: ‘Vroeger waren we één bedrijf en dat gevoel zit nog steeds in ons DNA. Dat maakt de bereidheid om samen te werken groot. Ook het besef dat we elkaar nodig hebben, heeft iedereen heel helder in beeld.’ Wellicht ligt ook hier onbewust een link met de ridderthematiek omdat tussen de regels door het motto van de drie musketiers doorklinkt: ‘Eén voor allen, allen voor één!’

Duiden dat je het beste scoort op genoemde competenties in vergelijking met alle andere sites in West-Europa, is wel lastig te meten. ‘Op de verschillende locaties kunnen verschillende proPETROCHEM 11 - 2017 11

PET11_O-Interview.indd 11

30-10-17 16:59

INTERVIEW cessen staan, dus het is een beetje appels met peren vergelijken. Maar als het gaat om duurzaamheid dan is zeker het een en ander meetbaar.’

Energiebesparing Uit cijfers over energiebesparing blijkt dat de industrie in zijn geheel gemiddeld 1,4 procent per jaar heeft bespaard. ‘Het gemiddelde per jaar op Chemelot is 1,9 procent en dat terwijl we al een hele goede positie hadden.’ Het project waarbij de verlichting op Chemelot wordt vervangen door slimme LED-verlichting is een mooi voorbeeld van samenwerking richting duurzaamheid.

Daarnaast is gestart met de aanleg van een zonnepanelenpark en wordt bekeken of er meer valt te doen met windenergie.

Claasen licht toe: ‘Op Chemelot zijn twee grote fossiele stromen die binnenkomen: aardgas en nafta. Van aardgas wordt ammoniak gemaakt en vervolgens kunstmest (door OCI Nitrogen, red.).

Dat zou je ook kunnen doen met behulp van windenergie. Het proces blijft hetzelfde, alleen komt de grondstof op een duurzame manier binnen.’

Er is wel wat technologische ontwikkeling voor nodig om dat op een dergelijk grote schaal te kunnen doen. Ook moet de energie-infrastructuur worden aangepast om windenergie vanaf de Noordzee in Geleen te krijgen. ‘We hebben de medewerking van de overheid hierbij nodig’, voegt Claasen toe. ‘Een gelijk speelveld op internationaal niveau is een belangrijke voorwaarde.’

Energieopslag Claasen sluit niet uit dat Chemelot op den duur een rol gaat spelen in het balanceren van het elektriciteitsnet. ‘Als wij elektriciteit in ammoniak om kunnen zetten, dan kan dit ook andersom.’

Hij kijkt hierbij ook met een scheef oog naar de Oosterburen die volop hebben ingezet op windenergie. ‘Er zijn momenten dat Duitsland geen geld vraagt voor de stroom, zelfs geld meegeeft, omdat er

sprake is van een overschot in het net.

Als wij en de rest van Europa ook vol inzetten op wind- en zonne-energie, dan gaat dit probleem groter worden. Dus de vraag is hoe we gaan balanceren.’

Maar Claasen is realistisch: ‘Als je kijkt naar de wet- en regelgeving is het op dit moment zo dat elektriciteitsdistributiemaatschappijen niks mogen opslaan omdat dit marktverstorend werkt. Hoe gaan we dit soort uitdagingen aan?’

Technisch gezien zou Chemelot hier een rol in kunnen vervullen.

CO2-reductie Het tweede meetbare duurzame aspect van de Chemelot-ambitie is de CO2-reductie. ‘Wat je zag, is dat de overheid tot op heden inzette op energiereductie én hernieuwbare grondstoffen én CO2-reductie.’ Claasen is daarom blij dat in het nieuwe regeerakkoord meer focus is aangebracht.

Om CO2-reductie te bereiken kunnen bestaande installaties nog iets verder worden geoptimaliseerd. Er is al veel gedaan. Maar Claasen geeft aan dat het zo langzamerhand wel dure aanpassingen worden. Volgens hem moet de horizon worden verbreed. ‘We moeten op zoek naar nieuwe technologieën waardoor je een veel grotere stap maakt om CO2-reductie te bereiken.’ Er wordt bijvoorbeeld gekeken in hoeverre het mogelijk is om de eigen industrie verder te elektrificeren. ‘Kunnen we bepaalde processen in plaats van op gas op duurzaam opgewekte elektriciteit laten lopen?’

Ook de horizon verleggen is een optie.

‘De bedrijven op Chemelot kijken niet alleen naar eigen processen en installaties, maar ook naar wat er verderop in de keten gebeurt. Wat kunnen wij doen om onze klanten te helpen de CO2-emissie van producten te verminderen?’

Groei Chemelot wil dus de meest competitieve en duurzame chemie- en materialensite van West-Europa worden. Dat het duur-

‘Chemelot wil de meest competitieve en duurzame chemie- en materialensite van West-Europa worden.’

zamer kan en ook moet is duidelijk, maar hoe word je ‘de meest competitieve site’? Claasen: ‘Eigenlijk gewoon door datgene te doen waar je goed in bent.

Wij zijn erg goed in opschalen, debottlenecking en samenwerken. Met andere woorden: we kunnen groeien, we kunnen snel de efficiency verbeteren vanuit samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen.’

De groei is belangrijk omdat partijen elkaar kunnen aanvullen in de duurzaamheidsambitie. ‘En ook omdat we op die manier de competentiebasis vergroten waarmee we Nederland economisch sterker kunnen maken.’

Voor groei en uitbreiding heeft Chemelot een acquisitieteam. ‘We zoeken bedrijven waarmee we de keten kunnen sluiten, die de afvalstromen van onze productie kunnen recyclen of misschien wel upcyclen. Bedrijven die bezig zijn met nieuwe technologieën. En we zijn op zoek naar ketenverlenging. We werken bijvoorbeeld met grondstoffen waarvan je koolstofvezels kunt maken. Bedrijven die dit maken, kunnen aanhaken.

Nu worden deze stoffen elders verwerkt.’

Voor de rest van Nederland lijkt Geleen misschien een uithoek, maar in Claasens beleving ligt de site juist zeer centraal.

‘We liggen op een knooppunt met verbindingen naar Rotterdam, Antwerpen en het Ruhrgebied. Logistiek gezien hebben we een uitstekende positie.’

Dat Chemelot ooit is ontstaan vanuit DSM dat zich daar vestigde vanwege de aanwezige mijn is absoluut geen pijnpunt. ‘Het is niet zo dat Chemelot groeit ‘ondanks’, maar eerder gewoon ‘dankzij’. De automobielindustrie, die sterk ontwikkeld is in Limburg, België en Duitsland, is voor ons een belangrijke afzetmarkt. Maar ook de verpakkings- en de voedingsmiddelenketen kunnen we vanuit Geleen prima bedienen.’

Leren van innovaties Op Chemelot is volop ruimte voor innovatie. Dankzij de Brightlands Chemelot Campus (BCC) kan een idee uitgroeien tot een efficiënt werkende fabriek. ‘Hier komen kennisinstituten, proeffabrieken en start-ups bij elkaar om samen te werken.’ In het BCC wordt ingestoken op innovatieve materialen en op duurzame technologieën.

Uit de koker van deze campus zijn al

PETROCHEM 11 - 2017 12

PET11_O-Interview.indd 12

30-10-17 16:59

enkele opzienbarende innovaties voortgekomen, zoals coatings voor zonnecellen, een nieuwe manier van tapijtrecycling en de opschaling van de productie van schedelimplantaten door middel van 3D-printen. ‘Dit zijn inderdaad innovaties uit een zeer breed spectrum. Maar je weet nooit van welk vakgebied je iets kunt leren.’

Het gaat dus vooral om het uitwisselen van kennis, waarvoor de openheid, die door Claasen zeer nadrukkelijk wordt nagestreefd, een voorwaarde is. ‘De kennis die achter een bepaald proces ligt – bijvoorbeeld wat je aan een materiaal moet aanpassen om het een bepaalde functionaliteit te kunnen geven – zou zomaar elders toepasbaar kunnen zijn, waardoor de hele keten profiteert.’

Claasen noemt een voorbeeld: ‘Onze kennis op het gebied van elektrificeren van de industrie kunnen we wellicht ook inzetten op het vraagstuk elektrificeren van auto’s. Daar liggen kansen.’

Claasen: ‘We denken nu in waardeketens, maar eigenlijk moeten we meer gaan denken in waardecirkels.’

Anders denken Duurzame innovatie zit ook in nieuwe businessmodellen en andere werkwijzen. Het verkleinen van de ecologische voetafdruk is vanaf nu een continu aandachtspunt dat een grote verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Claasen: ‘We denken nu in waardeketens, maar eigenlijk moeten we meer gaan denken in waardecirkels. Met andere woorden; waar en hoe komt het terug? Dat betekent ook dat je slim moet ontwerpen, dat je van tevoren rekening moet houden met het feit dat dingen weer uit elkaar kunnen worden gehaald. Ook de chemische verbindingen.’

Ook in het project van de LED-verlichting is gekozen voor een andere benade-

ring. ‘We hebben geen lampen gekocht, maar zijn een contract aangegaan met een bedrijf dat licht als service levert.

Zij zorgen ook voor het onderhoud.’ En over onderhoud gesproken: binnen Chemelot is Sitech hiervoor verantwoordelijk. Zij hebben het Asset Health Center opgezet. ‘Dit is een soort controlekamer waarbij met big data op apparatenniveau worden gemonitord om preventief onderhoud te kunnen doen. Dit gebeurt site-breed. Het van elkaar leren houdt namelijk nooit op. Wat we leren over een warmtewisselaar bij bedrijf A kan een winst betekenen voor bedrijf B. Zo kun je van elkaar leren zonder dat je bij elkaar in het proces hoeft te kijken.’ ■

PETROCHEM 11 - 2017 13

PET11_O-Interview.indd 13

30-10-17 16:59

PROCESINTENSIFICATIE

Innovatieve reactoren voor directe methaanconversie Methaan heeft de potentie om een steeds grotere rol te gaan spelen als grondstof voor de chemische industrie. Niet via energie-intensieve steam reforming, zoals toegepast in geïntegreerde raffinaderijcomplexen, maar via directe omzettingen.

Een Europees onderzoeksproject onder leiding van de TU Delft ontwikkelt nieuwe reactorconcepten waarmee ook niet conventionele methaanbronnen direct kunnen worden omgezet.

Jacqueline van Gool

Hoewel aardgas in Nederland toch vooral een rol speelt in de energievoorziening, mag de potentie van methaan als grondstof voor de chemie niet worden onderschat. Methaan is een prachtig bouwblok voor de productie van koolwaterstoffen en andere basischemicaliën. Het wordt al jaren gebruikt voor de productie van waterstof, ammoniak en methanol via steam reforming met als tussenproduct syngas. Door het Fischer-Tropsch proces toe te passen, kunnen ook langere koolwaterstoffen uit syngas worden geproduceerd.

De schaliegasrevolutie in de Verenigde Staten zorgt voor groot enthousiasme om aardgas als grondstof voor de chemische industrie in te zetten. Verschillende partijen zetten daarbij vooral in op verbetering van het Fischer-Tropsch proces, zodat het economisch aantrekkelijk wordt om ook kleinere hoeveelheden gas om te zetten. Een van de bedrijven die hierin voorop loopt, is het Amerikaanse Velocys. In de VS startte zij enkele maanden geleden een kleinschalige GTL-installatie op waarin aardgas wordt omgezet in vloeibare brandstof en chemicaliën.

Katalysatoren Een efficiënte directe omzetting van methaan is vanwege de thermische stabiliteit van het molecuul ingewikkeld en nog niet veelvuldig toegepast. Wel zou zo’n directe omzetting, zonder het relatief complexe steam reforming proces als tussenstap, pas echt een doorbraak betekenen. De chemische industrie zou dan wellicht overwegen over te stappen op aardgas in plaats van olie als grondstof.

Was dat een aantal jaren geleden nog ondenkbaar, inmiddels zijn er met name in de VS diverse ontwikkelingen geweest die wijzen in de richting van een

methaanomzetting zonder tussenstap. Zo is er veel onderzoek gedaan naar katalysatoren die methaan gedeeltelijk oxideren naar methanol. Bijvoorbeeld door het gebruik van zeolieten met koper of ijzerkatalysatoren. En het Amerikaanse bedrijf Calysta Energy gebruikt enzymen om methaan om te zetten in chemicaliën.

Een andere route is oxidatieve koppeling van methaan naar etheen. Siluria Technologies is hierin een van de koplopers.

Het bedrijf ontwikkelde een nanowire katalysator van metaaloxides die bij relatief milde temperatuur methaan kan omzetten in etheen. Siluria zet hiertoe ook een eiwit als biologische template in, waarbij de metaalionen op de proteïnes hechten. Het biologische materiaal wordt verbrand en wat overblijft is de nanostructuur, die de katalysator een zeer groot actief oppervlak per gram geeft en de omzetting efficiënt laat verlopen. Sinds 2015 heeft het bedrijf een demonstratieplant draaien. Een commerciële installatie zou volgens Siluria in 2019 haalbaar moeten zijn.

ADREM ‘Er zijn verschillende onderzoeken die aangeven dat directe methaanomzettingen met een interessante yield mogelijk zijn’, stelt professor Andrzej Stankiewicz, hoogleraar procesintensificatie aan de TU Delft. Stankiewicz is sinds twee jaar coördinator van het Europese onderzoeksproject ADREM (Adaptable Reactors for Resource- and Energy-Efficient Methane Valorisation). Het belangrijkste doel van dit project is om een innovatief, economisch aantrekkelijk en efficiënt proces te ontwikkelen voor de valorisatie van methaan uit verschillende bronnen.

Dit kunnen kleine aardgasreservoirs zijn, maar ook schaliegas, gas dat vrijkomt bij kolenwinning of biogas uit landbouw-

PETROCHEM 11 - 2017 14

PET11_Q-Procesintensificatie.indd 14

30-10-17 17:01

FOTO’S: PXHERE

bronnen. ‘We denken aan de benutting van over het algemeen kleine bronnen, met een capaciteit van honderd tot drieduizend kubieke meter per uur. Een voorbeeld is ook aardgas dat als bijproduct bij oliewinning naar boven komt en nu wordt afgefakkeld. Dit is een enorm probleem op wereldschaal. Bedenk ook dat het zogenaamde ‘stranded gas’ zo'n veertig tot zestig procent van de totale gasreserves omvat. Dit gas omzetten in chemicaliën levert naast een economisch voordeel ook een milieuvoordeel op.’

Het onderzoeksteam wil de reactoren die het methaan omzetten daarom bouwen ter grootte van een zeecontainer. ‘Het voordeel is dat je er dan gemakkelijker offshore-bronnen mee kunt bedienen.

Ook kun je de installatie na gebruik verplaatsen naar een andere locatie. Een zeer belangrijke eigenschap van de door ons ontwikkelde reactoren is dat ze elektriciteit als primaire energiebron gebruiken. Op de lange termijn zou dit tot een nieuwe klasse van chemische processen kunnen leiden, die volledig op groene elektriciteit draaien.’

Het is de bedoeling dat in de vier jaar dat het project duurt, een geïntensifieerd, katalytisch reactorsysteem wordt ontwikkeld waarmee decentrale, directe methaanomzetting mogelijk is. Met een hoog rendement wel te verstaan.

En flexibel voor wat betreft grondstof-

Stankiewicz: ‘Ons doel is om het reactordesign hetzelfde te houden en te spelen met de katalysator.’ fen en productspecificaties. Dat klinkt ambitieus. Hoe gaat het projectteam dat bereiken?

Microgolven De meeste onderzoeken op het gebied van directe methaanomzettingen richten zich op het vinden van de juiste katalysator. ‘Ons project is meer gefocused op het reactorontwerp. Daar is tot nu toe veel minder aandacht voor geweest’, stelt Stankiewicz. Er wordt gekeken naar nieuwe typen reactoren, waarbij gebruik wordt gemaakt van innovatieve technologie. Zo onderzoekt de groep van Stankiewicz aan de TU Delft de mogelijkheid om microgolven toe te passen om niet-oxidatieve methaankoppeling te bereiken voor de productie van C2+ koolwaterstoffen. ‘Dit idee is ontstaan door interesse van mijn ex-collega professor Jorge Gascon, hoogleraar katalyse.

Hij was bijzonder geïnteresseerd in wat het toepassen van microgolven zou betekenen voor katalytische systemen bij methaanomzettingen.'

Microgolf-technologie wordt al jaren toegepast in de voedingsmiddelen- en

farmaceutische industrie, voor bijvoorbeeld droog- of pasteurisatieprocessen, vertelt Stankiewicz. 'In een katalytische reactor creëren de microgolven intense hotspots in de katalysator, waardoor het inkomende gas minder hoeft te worden voorverwarmd om de reactie uit te voeren. We onderzoeken nu hoe je de katalyse en de microgolven in een dergelijke situatie onder controle houdt.’

Tegelijkertijd wordt in Delft specifiek het zogenoemde ‘traveling wave’ concept onderzocht. ‘Tot nu toe was de efficiency van microgolf-technologie niet erg hoog.

Door het traveling wave concept toe te passen, wordt minder energie verspild.

De microgolf blijft daardoor als het ware binnen de reactor en komt in een soort recycle. Deze technologie is nog nooit in de praktijk getest. Een promovendus heeft hier eerder wel aan gewerkt, maar we bouwen nu een testreactor.’

Plasma's De Katholieke Universiteit Leuven ontwikkelt intussen katalytische systemen die gebruikmaken van plasma’s, bij milde omstandigheden, om het methaankopPETROCHEM 11 - 2017 15

PET11_Q-Procesintensificatie.indd 15

30-10-17 17:01

[Sch

FME | ZOETERMEER | 12 DECEMBER

rijf

u nu

in]

VERSNELLEN Het gaat allemaal nog te langzaam. Willen we de klimaatdoelstellingen van Parijs halen dan is versnelling noodzakelijk. Op dat vlak kan de industrie haar rol claimen in de energietransitie.

Zo committeerden de energiegrootverbruikers zich onlangs nog aan een extra energiebesparing van negen petajoule. Maar waar liggen de mogelijkheden?

Natuurlijk moet worden gezocht naar doorbraakinnovaties die bijvoorbeeld met windenergie, bouwstenen kunnen maken voor een duurzame chemie. Ook op de korte termijn zijn er veel mogelijkheden, met name als bedrijven voorbij hun hek kijken. Versnellen kan ook door harmonisatie van wet- en regelgeving en financieringsmodellen.

Wie wil versnellen, zal uit zijn comfortzone moeten komen en het lef moeten hebben om innovatie een kans te geven en de kracht van de keten te benutten.

Nieuwe businessmodellen, circulaire systemen en transparante samenwerking maken versnelling mogelijk.

Initiatiefnemers:

Programma 13.00 uur

Ontvangst

13.30 uur

Start congres met drie keynotes: - Transitiepad Hogetemperatuurwarmte 2050 door Marion Hopman (programmamanager EZ) - Hoe bioraffinaderij Chemiepark Delfzijl de biomassaketen sluit door Taco Douma (RWE) - Energiebesparing en innovatie in stikstofketen door Gert-Jan de Geus (CEO OCI Nitrogen)

15.00 uur

Korte pauze

15.30 uur

Break-out sessies over o.a.: - Modelaanpak financiering industriÍle energiebesparing (TKI I&E, FME, Energie Nederland) - CO2-besparing met hoge temperatuur warmteopslag door Gerard Jägers (Tata Steel)

16.45 uur

Pitches Energy Enlightenmentz

17.30 uur

Plenaire afsluiting en uitreiking Energy Enlightenmentz

17.45 uur

Netwerkborrel

Partners:

www.utilities.nl/jaarcongres2017 Advertentie Industrie en energie PET11 Advertenties.indd 16 2017.indd 1

26-10-17 30-10-17 14:17 16:40

pelingsproces op gang te brengen en een hogere opbrengst te verkrijgen dan bij conventionele thermische processen. En het Kemijski Institut in Ljubljana bestudeert of een hoge temperatuur gradient plasmareactor een hogere opbrengst kan geven.

Ook de Universiteit Gent doet mee in het project. Deze universiteit onderzoekt of een gasvaste stof vortexreactor in statische geometrie een betere selectiviteit heeft voor de oxidatieve koppeling van methaan naar C2-producten dan een traditionele vast bed reactor.

In de komende periode zullen de verschillende technologieën worden getoetst aan de praktijkvraag vanuit de industrie.

Stankiewicz: ‘We hebben net een projectmeeting gehad in Zaragoza. Hierbij was ook de End User Advisory Board aanwezig. In deze groep zijn bedrijven uit verschillende sectoren vertegenwoordigd. Zij hebben in deze fase een belangrijke rol bij het opstellen van de randvoorwaarden waaraan de methaanconversietechnologie voor hun toepassing moet voldoen. Denk aan partijen die geïnteresseerd zijn vanuit biogas- of naftagasvalorisatie, of een bedrijf dat graag ook ‘small gaspockets’ of ‘stranded gas’ wil benutten.’

Modellen In het ADREM-project neemt ook een aantal industriële bedrijven als projectpartner deel. Zij hebben de belangrijke rol om de eisen vanuit de eindgebruikersgroep te vertalen naar het ontwikkeltraject in het project. Zo zal TechnipFMC op basis van gesprekken met de End User Advisory Board de komende maanden de reactorconcepten benchmarken voor drie scenario’s die de verschillende eindgebruikers aanleveren.

TechnipFMC heeft een sterke positie in het ontwerp van installaties voor de productie van olefinen en de omzetting van methaan in syngas. Het bedrijf speelt in het project vooral een rol bij de vertaling van labschaal naar industrieschaal met realistische grondstofsamenstellingen en productvereisten. ‘We hebben binnen ons kantoor in Nederland veel ervaring in verschillende engineeringdisciplines en in de verschillende fases van het engineeringproces. Deze kennis en ervaring zorgt ervoor dat we de keuze voor de reactorconcepten die naar de volgende

ontwikkelingsfase worden gebracht, betrouwbaar en realistisch kunnen maken’, zegt Stéphane Walspurger, Product Development Engineer Hydrogen & Syngas bij TechnipFMC in Zoetermeer. Er worden modellen ontwikkeld om de prestaties van de verschillende reactoren op het gebied van bijvoorbeeld selectiviteit en productiviteit in een groter geheel te kunnen beoordelen.

Ook wordt gekeken hoe de reactoren upstream en downstream kunnen worden geïntegreerd in een proces en hoe flexibel ze zijn bij veranderende grondstoffen of productspecificaties.

Het is vaak een uitdaging om een reactor te ontwerpen die flexibel is voor wat betreft grondstoffen en producten, en ook nog optimaal presteert. ‘Ons doel is om het reactordesign hetzelfde te houden en te spelen met de katalysator’, zegt Stankiewicz. Het projectteam wil daartoe cassettes van katalysatoren toepassen die per applicatie kunnen worden gekozen.

‘Dat zal in het laatste jaar van het project worden onderzocht. Dan zullen we ook naar controle van de systemen en dergelijke kijken.’

Criteria De afgelopen jaren zijn er veel bedrijven geweest die hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van technologieën voor de valorisatie van kleinere hoeveelheden gas.

Sommige zijn al succesvol ingezet, maar kosten blijven een belangrijk struikel-

blok waardoor deze niet breed worden toegepast. Walspurger: ‘Wij hebben als doel gesteld om een tien procent hogere grondstofefficiëntie, twintig procent minder energie-verbruik en twintig procent minder emissies te behalen. De technologie moet toepasbaar zijn voor verschillende grondstoffen en opschaalbaar zijn. Deze twee criteria zijn cruciaal voor de economische haalbaarheid van de technologie omdat het hierdoor mogelijk is om de ‘hardware’ op verschillende locaties en sites te gebruiken gedurende zijn levensduur. Dit vraagt om een radicaal andere aanpak dan het bouwen van de conventionele, grote schaal installaties.’

De ontwikkelde technologie moet beter presteren dan bestaande technologieën.

‘We nemen als referentiekader onder andere kleinschalige Fischer-Tropsch reactoren, zoals die van Velocys’, zegt Stankiewicz.

Maximaliseren Het is de bedoeling dat in 2018 een demonstratie van het reactorontwerp in een industriële omgeving plaatsvindt.

Walspurger: ‘Daarna moet de technologie worden opgeschaald en gevalideerd met een echte feed-stream op een schaal waarbij het design verder kan worden geoptimaliseerd om de voordelen van de warmte- en massaoverdrachtsratio’s te maximaliseren. Het doel is om het prototype in 2022 te kunnen presenteren.’ ■ PETROCHEM 11 - 2017 17

PET11_Q-Procesintensificatie.indd 17

30-10-17 17:01

PETROCHEM 11 - 2017 18

PET11_V-Fotospread.indd 18

30-10-17 17:04

FOTO: WIM RAAIJEN

De Thialf, het grootste diepwater constructieschip van Heerema Marine Contractors, heeft een drukke zomer gehad. Het schip heeft de laatste twee jackets neergezet voor procesfaciliteiten en de leefruimtes in het Culzean-gasveld in het Britse gedeelte van de Noordzee.

Vorig jaar had het schip ook al het platform jacket geïnstalleerd. Alle drie de jackets wegen samen meer 24.251 ton en hebben een levensduur van rond de veertig jaar. Het eerste gas uit het veld wordt in 2019 verwacht en zal aanzienlijk bijdragen aan de gaslevering in Groot-Brittannië.

Naast deze werkzaamheden is de Thialf ook actief geweest in Noorwegen. Daar heeft het schip de eerste van vier jackets geplaatst voor het Johan Sverdrup Phase 1 project van Statoil. Het 140 meter hoge en 28.660 ton wegende jacket is op dit moment het grootste in het Noorse gebied.

Op de grens van het Britse en Noorse gebied heeft het diepwater constructieschip de offshore-ontmanteling afgerond van het CNR Murchison platform. Het verwijderde jacket is daarna afgeleverd in Vats, Noorwegen. Het platform opereerde van 1980 tot 2014. ■ PETROCHEM 11 - 2017 19

PET11_V-Fotospread.indd 19

30-10-17 17:04

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen.

De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in het Belgische. Het bedrijf wil tegen het einde van 2017 beginnen met de uitbreidingswerkzaamheden. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: onbekend

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en het Amerikaanse hoofdkwartier moet nog groen licht geven voor een vierde stoommaler en een nieuwe verpakkingslijn.

Hierdoor zou de productiecapaciteit verhoogd worden van 85.000 ton naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Nippon Shokubai Waar: Zwijndrecht Investering: 350 miljoen euro Afronding: 2018

Het Japanse Nippon Shokubai investeert 350 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor superabsorberende polymeren (SAP) en de bouw van een nieuwe productie-eenheid voor acrylzuur in Zwijndrecht. De nieuwe installaties moeten in het tweede kwartaal van 2018 operationeel zijn. Lees meer hierover in Petrochem 6, 2015

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: eerste kwartaal 2019

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. Het project moet in het eerste kwartaal van 2019 gereed zijn.

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 241 miljoen euro Afronding: eind 2017

Yara Sluiskil investeert ruim 241 miljoen euro in een nieuwe ureumgranulatiefabriek, die een capaciteit krijgt van 660.000 ton per jaar. De plant (Ureum-8) zal halverwege 2017 in gebruik worden genomen.

Lees meer over dit project in Petrochem 1, 2018

Opdrachtgever: Yara Waar: Sluiskil Investering: 27,2 miljoen euro Afronding: derde kwartaal 2017

Yara Sluiskil investeert 27,2 miljoen euro in een nieuw laadgebouw voor ureum dat in het derde kwartaal van 2017 operationeel moet zijn.

Lees meer over dit project in Petrochem 1, 2018

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: onbekend

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant in Gent.

PETROCHEM 11 - 2017 20

PET11 K-Projecten.indd 20

30-10-17 16:55

PROJECTEN Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn zal 430.000 ton aan de productiecapaciteit toevoegen (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2 die ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

Opdrachtgever: DSP Waar: Delft Investering: onbekend Afronding: eind 2017

DSM Sinochem Pharmaceuticals (DSP) breidt haar fabriek in Delft uit met een nieuwe vergister. Doel is om aan de groeiende vraag naar duurzaam geproduceerd 7-ADCA, een belangrijk ingrediënt voor antibiotica, te voldoen. Naar verwachting is de uitbreiding van de fabriek eind 2017 volledig operationeel.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miloen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2021

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuur-fabriek (FDCA) voor de productie van biologisch plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: NAM Waar: tussen Hoogeveen en Meppel Investering: onbekend Afronding: onbekend

NAM werkt aan de tweede fase van het Aardgas+-project om de laatste tien procent gas met stikstofinjectie uit een veld in regio tussen Hoogeveen en Meppel te kunnen winnen.

Er worden stapsgewijs elf putten geboord die stikstof injecteren in het gasveld.

Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshore-platforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op zijn raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie zal zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: eind 2017

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: 2019

Gunvor investeert driehonderd miljoen dollar in een upgrade (doorontwikkeling en infrastructurele verbeteringen) van de Rotterdamse raffinaderij. Gunvor wil de raffinaderij integreren in haar raffinaderijen in Antwerpen en Ingolstadt (Duitsland).

PETROCHEM 11 - 2017 21

PET11 K-Projecten.indd 21

30-10-17 16:55

PROJECTEN Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2018

Shell bouwt een nieuwe fabriek in Pernis: een solvent deasphalter (SDA). De SDA zal zwaardere fracties uit aardolie verwijderen, zodat de raffinaderij een groter deel van de ruwe aardolie kan verwerken tot lichtere, hoogwaardige producten. De nieuwe eenheid zorgt voor een andere samenstelling van het productportfolio.

Opdrachtgever: Total Waar: Antwerpen Investering: 1 miljard euro Afronding: najaar 2017

Total investeert een miljard euro in de modernisering van haar Antwerpse raffinaderij via de projecten OPTARA (uitbreiding van de bestaande olieraffinaderij met een solvent deasfaltering-eenheid) en ROG (valoriseren van koolwaterstoffen in het gasnetwerk).

Lees meer hierover in Petrochem 10, 2014

TANKOPSLAG Opdrachtgever: ATPC Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2018

ATPC (Antwerp Terminal and Processing Company) bouwt een LPG-ethaan tankopslagpark van dertigduizend kubieke meter. De tanks zijn ontworpen voor de opslag van ethaan, propaan, butaan en afgeleide producten. Het bedrijf verwacht medio 2018 de volledige capaciteit in gebruik te kunnen nemen.

Opdrachtgever: BTT Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2017

Botlek Tank Terminal (BTT) breidt de opslagcapaciteit in Rotterdam uit van 200.000 naar 467.000 kubieke meter. Hiervoor worden veertien opslagtanks gebouwd die medio 2017 in gebruik moeten worden genomen. Uiteindelijk wil BTT de opslagcapaciteit in Rotterdam uitbreiden tot zo’n 750.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: LBC Tank Terminals Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eerste helft 2017

LBC Tank Terminals investeert in een uitbreiding van haar Rotterdamse terminal tot een capaciteit van 250.000 kubieke meter. Volgens planning zal de eerste expansie van 36.000 kubieke meter in de eerste helft van 2017 operationeel zijn.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding eerste fase: oktober 2016

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond. Lees meer hierover in Petrochem 3, 2016

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 50 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Sea-Tank Terminal gaat voor haar klant Total een nieuwe installatie voor vloeibare bulk inrichten aan het Hansadok in de haven van Antwerpen. Het gaat om een investering van vijftig miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

PETROCHEM 11 - 2017 22

PET11 K-Projecten.indd 22

30-10-17 16:55

PROJECTEN Opdrachtgever: Vopak Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Vopak bouwt op zijn ACS-terminal in Antwerpen een nieuw laadstation voor het laden van treinwagons met acetyls. Dit zijn basisgrondstoffen voor eindproducten als dashboards, coatings, verpakkingen en farmaproducten. Het overgrote deel van de verwerking gebeurt in Duitsland, waarbij de Antwerpse haven als bundelings- en opslaghub fungeert.

Met het nieuwe laadstation zal de capaciteit van Vopak om bloktreinen te laden richting Duitsland met vierhonderd procent toenemen.

Opdrachtgever: VTTI Waar: Rotterdam en Antwerpen Investering: onbekend deel van 400 miljoen dollar Afronding: onbekend

Tankopslagbedrijf VTTI investeert vierhonderd miljoen dollar in acquisities en uitbreiding van terminals. Zo zal de capaciteit van de Rotterdamse dochter ETT worden uitgebreid met ruim tien procent (174.000 kubieke meter) om flexibeler brandstoffen te kunnen opslaan. Daarnaast krijgt de ATPC-terminal in Antwerpen er twee nieuwe lpg-tanks van vijftienduizend kubieke meter bij.

Opdrachtgever: Zenith Energy Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: onbekend

Zenith Energy wil een tankterminal bouwen in Antwerpen. Het bedrijf heeft al een terminal in Amsterdam. Zodra de concessie in Antwerpen is toegekend, kan Zenith in een eerste fase 500.000 kubieke meter aan capaciteit bouwen en daarna uitbouwen tot 1.000.000 kubieke meter.

UTILITIES Opdrachtgever: DOW Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Dow krijgt van de provincie Zeeland ruim zes ton subsidie voor een stoomrecompressieproject in de Kanaalzone. Het bedrijf wil elektriciteit uit wind en zon, en warmte uit processen gaan gebruiken voor chemische processen in de fabriek. Tot nu toe wordt de warmte voor die processen opgewekt met aardgas.

Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte.

Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: eind 2017

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. De fabriek kan straks 800 kubieke meter demiwater per uur produceren. De bouw is in volle gang, de ingebruikname staat gepland voor het vierde kwartaal van 2017.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering.

AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Het Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld voor meerdere gebruikers. Hiermee kunnen dus alle bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar worden verbonden. De bouw begint in 2017 en de ingebruikname is gepland voor 2019.

PETROCHEM 11 - 2017 23

PET11 K-Projecten.indd 23

30-10-17 16:55

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste!

Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

Anzeige 190x130.indd 1

25.02.14 14:14

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor PET11 Advertenties.indd 24 _advA5_www_petrochem.indd 43

30-10-17 16:41 01-06-16 12:55

PROJECTEN Opdrachtgever: o.a. Shell Waar: Rotterdam Investering: 16 miljoen euro Afronding: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

PILOTS EN PLANNEN NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Dow en ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken van ieder zo’n tien miljoen euro gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de twee pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is. Bij groen licht wordt rond 2025 in België een fabriek gebouwd waar de afvalgassen worden verwerkt tot syngas dat per schip over het Kanaal van Gent naar Terneuzen zal worden vervoerd.

Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Borealis wil op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 740.000 ton per jaar. In het derde kwartaal van 2018 valt de definitieve beslissing over de investering. De start-up van de fabriek is gepland voor begin 2022.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

AkzoNobel, Avantium en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij zullen zuivere suikers worden gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

Opdrachtgever: Bio Base Europe Pilot Plant Waar: Gent Investering: 9 miljoen euro Afronding: eind 2019

De Bio Base Europe Pilot Plant breidt uit met een nieuwe proceshal van duizend vierkante meter. De nieuwe hal moet eind 2019 klaar zijn en vergt een investering van 9 miljoen euro. In de Pilot Plant testen bedrijven uit Europa, de VS, Canada en zelfs Japan biogebaseerde ontwikkelingen

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De fabriek moet uit restafvalstromen synthesegas en vervolgens methanol gaan produceren. Het consortium beslist in 2017 of de bouw van de fabriek doorgaat.

Opdrachtgever: Ineos Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Ineos zoekt een locatie voor een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Europa, waarbij Antwerpen als mogelijke vestigingsplaats werd genoemd. De fabriek zou een capaciteit van 750.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 één van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: begin 2022

Als Borealis besluit te investeren in een nieuwe fabriek voor propaandehydrogenering in Kallo, wordt Oiltanking Antwerp Gas Terminal de logistieke partner voor de handling van propeen en propaan. Oiltanking bouwt dan een nieuwe opslagtank voor propaan met een capaciteit van 135.000 kubieke meter.

PETROCHEM 11 - 2017 25

PET11 K-Projecten.indd 25

30-10-17 16:55

FUSIE

Onder de kerktoren vandaan Een historische fusie gaat het worden, die tussen de havenbedrijven van Gent en Zeeland.

Vooral met de nadruk op de industrie en de toegevoegde waarde daarvan, wil het nieuwe bedrijf zich onderscheiden. Een fusie vanuit kracht volgens de Gentse havendirecteur Daan Schalck. ‘We richten ons veel meer op de toevoegende waarde van de industrie.’

Wim Raaijen

Onlangs verscheen het nieuws dat het Havenbedrijf Gent en Zeeland Seaports een stap verder zijn in hun plannen om te fuseren. Op het eerste oog opmerkelijk. We zijn gewend om vooral binnen ’s lands grenzen te denken. Zowel aan Vlaamse als Nederlandse zijde.

Toch worden de voornemens veel begrijpelijker als geografische grenzen minder ons zicht vertroebelen. ‘De gebieden sluiten naadloos aan’, stelt CEO Daan Schalck van Havenbedrijf Gent. ‘Vorig jaar hebben we een onderzoek laten uitvoeren door McKinsey. Daarin werd ook de vraag gesteld wat er zou gebeuren als Gent met Antwerpen zou fuseren. Dat lijkt misschien een voor de hand liggende keuze, maar dat is het niet. In havens als Antwerpen en Rotterdam wordt bijna alles afgemeten aan de opslag en doorvoer van containers. Zowel Gent als Zeeland willen deze tonnen-fetisj juist loslaten. We richten ons allebei veel meer op de toevoegende waarde van de industrie.

Na de fusie worden we straks de derde industriehaven van Europa. Voor op- en overslag blijven we rond de tiende plaats steken. Zou Gent samengaan met Antwerpen of Zeeland met Rotterdam, dan zouden we te veel worden meegesleurd

FUSIEHAVEN Het komt niet vaak voor: een grensoverschrijdende fusie tussen havenbedrijven.

Zeeland Seaports en Havenbedrijf Gent gaan per 1 januari 2018 samen. Alleen Malmö en Kopenhagen gingen ze in Europa voor. De fusiehaven wordt een Europese vennootschap, waarvan Terneuzen de hoofdzetel wordt. De vennootschap wordt de holding van de huidige twee havenbedrijven, die wel hun eigen bezit houden. Dan gaat het over terreinen, gebouwen en infrastructuur. Deze constructie maakt het mogelijk de fusie terug te draaien en weer als twee zelfstandige havenbedrijven door te gaan. Beide dochterbedrijven blijven ook binnen de holding belasting betalen in Nederland en België. Er komt een toezichtsorgaan, te vergelijken met de huidige Raad van Commissarissen bij Zeeland Seaports.

in de jacht naar meer tonnen.’

Deze redenering volgend, zou een samensmelting met Moerdijk en bijvoorbeeld Bergen op Zoom een logische vervolgstap kunnen zijn. ‘Zeker een interessante gedachte, maar laten we vooral niet op de zaken vooruitlopen. De eerste stap is al moeilijk genoeg. Er zijn veel overheden betrokken bij de voorgenomen fusie. En laten we eerst strategisch nog maar interessanter worden. Eerst groeien, daarna verder kijken.’

Bio-ethanol Wel zijn de culturen tussen Zeeland en Vlaanderen nogal verschillend. Vlamingen en Zeeuwen spreken dezelfde taal, maar ze denken anders, onderkent Schalck. In Gent en Terneuzen wordt al anders gedacht en het verschil met Vlissingen is nog veel groter. Nog niet zo lang is er een directe verbinding tussen Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren.

Schalck ziet de cultuurverschillen echter niet als een obstakel, mits ze worden onderkend. ‘Verschillen moet je toestaan in plaats van wegpoetsen, dan kun je ze juist misschien zelfs ten positieve inzetten.’ Of zoals hij het in een interview met Nieuwsblad.be verwoordde: ‘Er zijn cultuurverschillen over hoe je een bedrijf runt en dat zal niet altijd evident zijn, maar het is ook een opportuniteit. Ofwel blijf je onder de kerktoren, ofwel breek je uit. Wij kozen voor dat laatste.’

Schalck is ervan overtuigd dat het nieuwe havenbedrijf nog beter de industriële symbiose in het fusiegebied kan aanjagen. ‘We willen veel meer van het totale cluster uitgaan. Zeker op het gebied van industriële reststromen en bijvoorbeeld de aanleg van warmtenetten.’

Zeer gecharmeerd is hij van staalproducent ArcelorMittal die samen met LanzaTech en Primetals Technologies een

PETROCHEM 11 - 2017 26

PET11_R-Gent.indd 26

30-10-17 17:02

FOTO’S: WIM RAAIJEN

installatie bouwen in Gent om een deel van het hoogovengas in bio-ethanol om te zetten. Ten opzichte van de conventionele fossiele brandstoffen kan biobrandstof de uitstoot van broeikasgassen met tachtig procent verminderen. Het gaat om een investering van 87 miljoen euro.

Duizend hectare Door meer van het totale cluster uit te gaan, verwacht Schalck veel meer van dergelijke gezamenlijke projecten.

ArcelorMittal lijkt op dit vlak het goede voorbeeld te geven. Voor het hergebruik van hoogovengas kijkt de staalproducent ook al over de grens. Dow Benelux in Terneuzen gaat de afvalgassen van de verre buurman gebruiken. ’s Werelds grootste staalproducent stoot net over de grens bij Zeeuws-Vlaanderen veel CO2 de lucht in. Zowel bij de staalproductie als bij de verbranding van hoogovengassen in de naburige elektriciteitscentrale komt CO2 vrij.

Een kleine twintig kilometer naar het noorden, in Terneuzen, wil Dow Benelux graag andere grondstoffen voor zijn productie gebruiken dan olie. Dow heeft al wel de technologie ontwikkeld om afvalgassen in te zetten om zijn grondstoffen

Schalck: ‘De komende decennia willen we nog duizend hectare verder invullen met nieuwe industriële activiteiten.’ voor plastics te produceren. De beoogde samenwerking heeft al een projectnaam: Steel2Chemicals. In de eerste fase van het project zijn twee proeffabrieken voorzien in Gent waar de techniek verder wordt ontwikkeld. De eerste fabriek vergt een investering van zo’n tien miljoen euro en moet eind 2018 draaien. De andere pilot komt daar vlak achteraan en vraagt eenzelfde investering. Aan het eind van het project in 2022 moeten de ‘pilots’ zoveel informatie hebben opgeleverd dat er kan worden besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is. Uiteindelijk moet kunststof uit syngas ook zonder subsidies kunnen concurreren met plastic uit olie.

Ook bij het aantrekken van nieuwe investeerders wordt naar versterking van het totale cluster gekeken. ‘We hebben al een sterk biocluster rond Gent. Maar dat willen we natuurlijk sterker maken. De komende decennia willen we nog duizend hectare verder invullen met nieuwe

industriële activiteiten. Daarbinnen is zeker ruimte voor bijvoorbeeld een bioraffinaderij en fabrieken voor bioplastics.’

Nieuw leven Een andere, traditioneel sterk aanwezige sector, met name in Vlissingen, is de industrie voor scheepsbouw en offshore.

Met name de offshore-activiteiten zijn zeer in beweging. Hoewel de markt voor de bouw van olie- en gasplatforms de laatste jaren is ingestort, komen er andere activiteiten voor in de plaats. Zo geniet Vlissingen-Oost bekendheid als een van de belangrijkste Nederlandse havens voor offshore-windactiviteiten.

Vanaf de BOW-terminal van Kloosterboer is sinds 2009 meegewerkt aan de bouw van meer dan 25 windparken voor de kust van Nederland, België, Engeland, Duitsland en Denemarken. Meer dan 1.850 hijsoperaties zijn tot op heden uitgevoerd. Nu de bouw van windparken voor de Zeeuwse kust dichterbij komt, PETROCHEM 11 - 2017 27

PET11_R-Gent.indd 27

30-10-17 17:02

Emerson Global Users Exchange 2018, The Hague Europe, Middle East & Africa, March 7 - 9 World Forum, The Hague, The Netherlands

Register Before January 12th, 2018 and Save î Ľ 300 !

For more information please visit

www.emersonexchange.org/emea

2018004 - Emerson 3C Advertisement A4.indd 2 PET11 Advertenties.indd 28

10-10-17 30-10-17 09:27 16:42

zijn steeds meer bedrijven geïnteresseerd in een vestiging in Vlissingen-Oost.

Schalck juicht de groei van de offshore-windindustrie natuurlijk van harte toe, maar ziet ook nog andere kansen.

‘De komende decennia moeten ook verschillende olie- en gasinstallaties in de Noordzee worden ontmanteld. De knowhow daarvoor is al ruimschoots in Vlissingen aanwezig.’ Nu werken verschillende bedrijven aan de ontmanteling van schepen, waarbij recyclage van de materialen steeds belangrijker wordt.

Ook verleggen verschillende traditionele bouwers van platforms deels hun activiteiten naar ontmanteling, wat wel een groeimarkt is. Het is volgens de Gentse havendirecteur meteen een magneet voor bedrijven die bijvoorbeeld het staal uit de constructies een nieuw leven kunnen geven. Schalck vindt dat de sterke kanten van de verschillende havens in het fusiegebied optimaal moeten worden benut. ‘Als een Vlaams recyclagebedrijf zich op werk op zee wil richten, sturen we die graag naar Vlissingen.’

Recyclebare materialen Versterken van wat er al is, geldt ook voor de aanwezige logistiek en foodbedrijven. ‘Een bedrijf als Cargill heeft verschillende productielocaties in het gebied, zowel Gent in Vlaanderen als Sas van Gent in Zeeland. En een bedrijf als Eurosilo heeft een sterke positie op het gebied van logistiek en opslag. Deze sterke positie in de voedingsmiddelen breiden we graag uit.’

Tegelijk kijken de fuserende havenbedrijven ook naar de industrie van de toekomst. Schalck: ‘Neem de mogelijkheden van 3D-printen. Het wordt gemakkelijker om hoogwaardigere producten te maken in minder grote volumes. Veel meer ‘tailor-made’, specialistisch. Daarbij wordt een combinatie van grondstoffen heel belangrijk. Het liefst in kleine hoeveelheden.’ Ook op dit vlak kunnen de aanwezigheid van grondstofstromen en recyclebare materialen een belangrijke rol spelen.

Zeesluis Momenteel staan alle seinen op groen voor de komende fusie, die per 1 januari 2018 effectief moet worden. De belangrijkste hobbels zijn genomen, zoals de sanering van het failliete Zeeuwse bedrijf

Thermphos. Doordat de Nederlandse overheid wil bijspringen bij de sanering, kan dat dossier worden gesloten. De beide topmannen van Zeeland Seaports en Havenbedrijf Gent, Jan Lagasse en Daan Schalck, onderstreepten een paar maanden geleden dat financieel risicovolle kwesties als Thermphos en de bouw van de zeesluis in Terneuzen een fusie niet in de weg mogen staan. Zo betaalt Gent 89 miljoen euro mee aan de bouw van de tweede zeesluis in Terneuzen. Als de bouw onverhoopt duurder uitvalt, moet het fusiebedrijf daarvoor bloeden. Overigens is het risico zo afgedekt dat Zeeland niet de rekening krijgt van de zeesluis en Gent niet voor Thermphos.

Gemeenschapsgevoel De timing van de fusie is volgens havendirecteur Schalck ook zeer goed. ‘Er is geen sprake van een bedreigde situatie.

Er zijn geen grote sluitingen en beide gebieden tonen groeicijfers. We zijn de afgelopen jaren naar de fusie toegegroeid.’ Of het heeft geholpen dat de directeur van Zeeland Seaports ook een Vlaming is? ‘Misschien heeft dat de communicatie iets vergemakkelijkt, maar veel belangrijk is dat bij de fusie één plus één meer dan twee is. De verbinding zal op alle niveaus worden versterkt. Nu al merk ik dat het gemeenschapsgevoel veel sterker aan het worden is’ ■

PETROCHEM 11 - 2017 29

PET11_R-Gent.indd 29

30-10-17 17:02

CHEMIELINK Business Angels Network ChemieLink Chemielink wil de private investeerdersmarkt toegankelijker maken voor chemiebedrijven. En andersom. Daarom heeft ChemieLink tijdens het StartupFest Europe het Business Angels Network ChemieLink (BANC) gelanceerd. Het doel van dit netwerk is om de kloof te overbruggen tussen innovatieve ondernemers in de chemie die op zoek zijn naar financiering en informele investeerders, ook wel Business Angels genoemd. Het gaat met name om die ondernemers die al een eind op weg zijn met hun product of proces maar geen beroep kunnen of willen doen op financiële steun van de overheid of banken. Ondernemers die zich aanmelden voor het BANC-programma kunnen rekenen op gedegen feedback op hun propositie en ondersteuning bij de voorbereiding van hun introductie bij deze groep van private investeerders.

Investeerders in de chemie krijgen via dit initiatief de mogelijkheid om kennis te maken met een voorselectie van kansrijke investeringsproposities uit het Chemielink-netwerk.

De inschrijving voor de eerste ronde van dit programma is half oktober geopend. Alle MKB-ondernemers in de chemie kunnen zich in principe aanmelden. Informele investeerders met hart voor de chemie die zich willen aansluiten, zijn van harte welkom. Kijk voor meer informatie en voorwaarden voor deelname op www.chemielink.nl/banc of neem contact op met Thijs Burgers, thijs.burgers@ chemielink.nl.

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van innovatieve hotspots in de chemie. Bij ChemieLink zijn 10 erkende innovatielaboratoria (iLABs) , 6 Centers for Open Chemical innovation (COCi’s) en een Center of Expertise aangesloten.

INNOVATIETOUR PLANT ONE: GROENE EN ENERGIEZUINIGE CHEMIE Meer in het hart van de Nederlandse chemie kun je bijna niet zitten als Plant One. Het kersvers erkende Center for Open Chemical innovation in de Botlek, mocht zich 25 september verheugen op ruim tweehonderd bezoekers. Starters, CEO’s van grote chemieconcerns, overheidsvertegenwoordigers en chemiedocenten konden onder meer deelnemen aan de Innovatietour langs innovatieve ondernemers die hier hun processen aan het testen en opschalen zijn.

Good Hout: hout uit schil van kokosnoten Good Hout wil de schil en de vezels van de zestien miljard kokosnoten die nu op zijn best de verbrandingsoven ingaan, tot een nieuw soort hout transformeren. In het onderzoekslab worden de versnipperde schillen en vezels samengeperst tot verschillende houtkwaliteiten – van zachtboard tot hardhout. In de nabije toekomst wil Good Hout ook met 3D-printers producten gaan maken. De chemische analyses zijn nodig om aan de exacte specificaties van klanten te voldoen: buigbaarheid, waterdichtheid, hardheid. Over twee jaar hoopt het bedrijf een pilotfabriek te hebben staan.

Arteq: elektriciteit uit warmteverschil Arteq werkt aan een soort omgekeerde warmtepomp (Organic Ranking Cycle). Uit het temperatuurverschil tussen warm en koud water wil het bedrijf via een warmtewisselaar elektriciteit produceren. Uniek aan dit principe is het geringe warmteverschil (20-50 graden) dat nodig is voor elektriciteitsopwekking en het gebruik van de zwaartekracht. Aanvankelijk was het de bedoeling om het temperatuurverschil in bovenste en onderste lagen van oceanen te benutten, maar dit is door de lage elektriciteitsprijzen niet haalbaar. Daarom mikt het bedrijf nu op biomassa, aangezien daarvoor subsidie kan worden aangevraagd. Over drie tot vier jaar hoopt het bedrijf commercieel te zijn.

SoliQz: kristallisatie en zuivering in continu proces SoliQz scheidt vaste stoffen van vloeistoffen. De spin-off van TNO beschikt zowel over een laboratorium als een pilotinstallatie. Als eerste is de startup erin geslaagd in een continu proces stoffen te kristalliseren en te zuiveren met een hydraulische waskolom (HWC). Zonder kwetsbare draaiende onderdelen en toepasbaar voor zo’n vierhonderd chemische stoffen. De zuiverheid kan oplopen tot 99,9 procent en de energie-efficiëntie tot 20 procent hoger dan destilleren. Op dit moment draait de pilotinstallatie op volle toeren voor een Amerikaanse klant. Door temperatuur en grootte

PETROCHEM 11 - 2017 30

PET11 M_innovatielink.indd 30

30-10-17 16:59

van de deeltjes te variëren, ontstaat het optimale proces dat vervolgens opgeschaald kan worden. Handig en doorslaggevend dat Plant One over een ATEX-vergunning beschikt en zich in een haven vol potentiële klanten bevindt.

XtraBio: extractie uit natuurlijke grondstoffen Helemaal aan het begin staat XtraBio. In een nog leeg laboratorium wil deze startende ondernemer winstgevend biobased grondstoffen gaan produceren. Door puur organische extractie van stoffen uit rozemarijn of hennepvezels bijvoorbeeld, dient zich een scala van toepassingen aan: textiel, stoelen, bouwmateriaal, verzorgingsproducten, diervoeding, stalbedekking, voedingssupplementen of medicijnen.

Al met al is het voordeel van deze proeftuin voor chemische bedrijvigheid volgens de ondernemers dat je gewoon aan de slag kunt: ‘zij hebben de zorgen, wij het plezier’.

BIOBASED BANKJES BERGEN OP ZOOM Het Anton van Duinkerkenpark in Bergen op Zoom is elf nieuwe bankjes rijker. De bankjes zijn gemaakt van biobased materialen.

NNRGY Crops, huurder op de Green Chemistry Campus, levert deze bankjes aan de gemeente Bergen op Zoom. NNRGY Crops, maakt biobased producten op basis van onder andere olifantsgras. Samen met Concrete Valley en de TU/e ontwikkelden zij dit bankje. De bankjes zijn niet het eerste object in het park dat gemaakt is van biobased materiaal. Zo werd er eerder al een beschoeiing geplaatst van plantaardige materialen.

GENSOS, ANTECY EN CIRCULARIQ WINNAARS AMSTERDAM CIRCULAR CHALLENGE De Amsterdam Circular Challenge heeft drie winnaars opgeleverd: Gensos, Antecy en CircularIQ. De drie winnaars hebben duurzame oplossingen aangedragen voor het Amsterdamse Havengebied.

Uit de 31 inzendingen bleek de grote verscheidenheid aan oplossingen.

Winnaar Gensos werkt bijvoorbeeld aan een proces waarmee natte biomassa (zuiveringsslib) effectiever kan worden omgezet in biogas. Voor de haven van Amsterdam is deze toepassing ideaal, omdat er zoveel natte biomassa is. Clean Capital kan de pilot van deze start-up direct opschalen naar de praktijk.

De start-up die veelbelovend is in het zuiver maken van CO2 is Antecy. In grote vaten wordt vervuilde CO2 omgezet in schone CO2 in gasvorm (koolzuurgas). Een prima product om frisdrank en bruisend mineraalwater van de bubbels te voorzien. Maar het is ook te gebruiken als grondstof voor maken van bijvoorbeeld methanol.

Van een hele andere orde is de start-up CircularIQ. Zij heeft een online platform ontwikkeld waarmee bedrijven direct inzicht hebben in de duurzaamheid van hun supply chain. Ook de prestaties van toeleveranciers zijn inzichtelijk.

De winnaars krijgen onder meer een werkplek in Prodock, de innovatiehub in het havengebied Amsterdam, toegang tot het partnernetwerk van Clean Capital met potentiele klanten en begeleiding van experts van Havenbedrijf Amsterdam, AEB Amsterdam en Waternet.

Green Chemistry Campus sluit zich aan bij Federatie Bio-economie Nederland De Green Chemistry Campus (GCC) in Bergen op Zoom heeft zich recent aangesloten bij de Federatie Bio-economie Nederland. ‘In de eerste plaats omdat wij wat te bieden hebben’, aldus Petra Koenders, directeur van de Campus. ‘We hebben in Zuidwest-Nederland een netwerk, we hebben kennis, ervaring en unieke faciliteiten. Daar hebben anderen ook wat aan. Wij kunnen via de Federatie ons netwerk ook weer verbreden en van anderen leren. Er is zoveel te doen op het gebied van biobased. Het is van belang dat we niet alles dubbel doen; we moeten op zijn minst op de hoogte zijn van wat iedereen doet. Daar kan de Federatie een rol in spelen. En hopelijk kan de Federatie ook een gemeenschappelijke stem zijn.’

Pivot Park 5 jaar In november bestaat Pivot Park vijf jaar. Dit Center for Open Chemical Innovation is gehuisvest op het voormalige Organon terrein in Oss. Inmiddels hebben bijna vijftig start-ups en scale-ups hier hun bedrijf gevestigd. De focus van Pivot Park ligt op medicijnontwikkeling. Op 21 november vindt een oncologie conferentie plaats over de nieuwste ontwikkelingen in precisie kankeronderzoek.

Naast sprekers van onder meer Acerta Pharma, AstraZeneca en Aduro Biotech en parallelsessies, wordt ook een tour gehouden. Deelnemers kunnen een kijkje in de keuken nemen bij Bio-connection, Chemconnection en het Screening Center.

DutchFiets gaat commercieel In september is de voorverkoop van de eerste serie commerciële fietsen van DutchFiets gestart. De DutchFiets is gemaakt van honderd procent recyclebaar kunststof. In 2014 begonnen, is de start-up van Green PAC iLab inmiddels uitgegroeid tot een op eigen benen staande onderneming. Om met de huidige fietsenmarkt te concurreren moest de kunststof fiets zoveel mogelijk uit één stuk worden gemaakt. De crowdfunding-campagne in 2015 was binnen zes dagen geslaagd en daarmee zijn ruim honderd fietsen verkocht. Met de input van deze early adaptors is in de tussentijd flink aan de fiets gesleuteld. Het resultaat is een maatschappelijk verantwoorde, onderhoudsarme designfiets uit recyclebaar kunststof.

PETROCHEM 11 - 2017 31

PET11 M_innovatielink.indd 31

30-10-17 16:59

PLANTMANAGER

‘Soft side veel interessanter dan KPI´s’ ‘Ik ben wel een techneut, maar ik vind de soft side veel interessanter. Ik praat liever over de belangrijkste asset van een bedrijf: de medewerkers. Als je je daar in verdiept, in plaats van in KPI’s of alleen maar cijfers, dan komen de resultaten vanzelf’, aldus Juriaan Steenland, sitemanager van Euro Tank Terminal. KPI’s ziet hij als het resultaat van wat je met je mensen doet en niet een doel op zich.

‘Het is een kunst om mensen echt te motiveren en het beste uit zichzelf te laten halen.’

Laura van der Linde

Op het terrein van Euro Tank Terminal (ETT), een van de zestien terminals van VTTI wereldwijd, staan 28 stalen opslagtanks met een gezamenlijke capaciteit van ruim 1,1 miljoen kubieke meter. Vluchtige brandbare stoffen worden vanwege veiligheidsvoorschriften voor opslag en transport van chemische stoffen in zogenaamde K-klassen ingedeeld. Op deze terminal in Europoort Rotterdam wordt gewerkt met K1, K2 en K3 producten: zowel chemicaliën, onder andere petrochemische middelen en diverse oplosmiddelen, als mineralen als nafta en diverse vloeibare brandstoffen. Op het terrein liggen vele kilometers leidingen om de vloeistoffen te transporteren van opslagtank naar schip of vrachtwagen en vice versa. Schepen met een diepgang tot 21 meter kunnen hier aanmeren om te laden en lossen.

‘Kritieke prestatie-indicator. Dat is toch een term waar je als medewerker weinig mee kunt?’ Juriaan Steenland heeft het sturen op KPI’s bij zijn aanstelling in september 2016 gelijk van tafel geveegd.

‘En een stip op de horizon plaatsen als doelstelling voor wat je wil bereiken, doen we ook niet.’ Maar wie nu denkt dat de medewerkers van VTTI-ETT doelloos en stuurloos hun werk uitvoeren, heeft het faliekant mis.

Universiteit begon hij zijn carrière bij Vopak. In 2007 stapte hij in de wereld van VTTI, toen nog Vitol. Van 2009 tot 2016 was Cape Canaveral in de VS zijn standplaats. ‘De Can do!-mentaliteit daar heeft mij altijd aangesproken. Dat zit heel duidelijk in de genen van de Amerikanen. We werkten met een klein team van 35 personen, maar we waren per vierkante meter wel zeer winstgevend en hebben veel best practices ontwikkeld.

Dit deden we met 110 procent ownership. Can do!’

Steenland licht dit toe met een voorbeeld: ‘Als er midden in de nacht iets aan de hand was, dan stond het volledige management op de site. Daar moet je niets over afspreken, dat moet je gewoon doen. Als je een call out list maakt, zeg je eigenlijk tegen je organisatie al dat die andere managers niet mogen worden gebeld. Ik vind dat een bijzonder negatief signaal. We worden allemaal gebeld.

Daarnaast is er uiteraard een crisisteam en plan beschikbaar. We stemmen af zodat er altijd iemand in de buurt is, maar we gaan geen kunstmatige barrières creëren wie wel of niet mag worden gebeld.’ Het gaat om commitment. ‘Als er iets aan de hand is op onze site, de plek waar we ons allemaal verantwoordelijk voor voelen, dan wil je daar zijn.’

Can do!

Hij heeft chemie en bedrijfskunde gestudeerd. Na zijn studie aan de Erasmus

Veiligheid De gevleugelde woorden ‘gewoon doen’ van de sitemanager zouden kunnen leiden tot het maken van fouten. Maar volgens Steenland is het een misvatting dat het maken van fouten en het in het geding zijn van de veiligheid, inherent zijn aan elkaar. ‘Onzin. Je kunt absoluut veilig opereren en toch al doende leren.

We zijn een BRZO-bedrijf, maar dat betekent niet dat we geen stappen voorwaarts kunnen maken omdat we moeten

PLANTMANAGER In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Door over het hek van anderen te kijken, zijn situaties te herkennen en geven de verschillen juist inspiratie voor verbeteringen. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren?

PETROCHEM 11 - 2017 32

PET11_P-Plantmanager.indd 32

30-10-17 17:00

FOTO’S: LAURA VAN DER LINDE

voldoen aan zeer strenge veiligheidseisen.

We worden niet gevangen gehouden door wet- en regelgeving. Deze geven het minimumniveau aan om vanuit daar verder te groeien en te ontwikkelen. Dus binnen de onderneming moedig ik ‘gewoon doen’ aan, maar wel op een professionele en gecontroleerde manier.’

Ook op het gebied van veiligheid is die intrinsieke motivatie belangrijk. ‘Mensen moeten niet met veiligheid bezig zijn omdat dat aan ze wordt opgedrongen.

Het is aan het management om een setting te creëren waarin mensen zich veilig gaan gedragen. Veiligheid begint bij het management en niet bij de medewerkers.’

Safety KPI’s zijn op de werkvloer bekend maar hangen niet aan de muur. ‘Dat motiveert niet’, zegt Steenland. Toch staat veiligheid bij iedereen op nummer 1 en dat heeft veel te maken met de goede sfeer op de terminal. ‘We hebben passie voor ons werk en voelen ons sterk betrokken bij VTTI en alle collega’s die hier rondlopen.’ Steenland gebruikt, ongetwijfeld vanuit zijn ervaring in Amerika, de woorden you got your brother’s back en hiermee benadrukt hij dat de medewerker met veiligheid bezig wíl

Steenland: ‘Binnen de onderneming moedig ik ‘gewoon doen’ aan, maar wel op een professionele en gecontroleerde manier.’ zijn, omdat zijn collega hem aan het hart gaat. ‘Bovendien, als jij je bekommert om de veiligheid van je collega, dan zorgt deze ook voor jou.’

Cijfers Op de terminal lopen ongeveer tachtig vaste medewerkers rond. Er is een maintenance-afdeling, een afdeling customer service en uiteraard een grote groep die zich bezig houdt met operations. Het verloop is momenteel zeer laag. Steenland krijgt regelmatig e-mail en telefoontjes van mensen die graag bij ETT willen werken. ‘We doen blijkbaar iets goed en dat zonder dat we sturen op cijfers of kosten.’ Voor Steenland zijn de KPI’s geen target. ‘Het behalen van dit soort targets is een gevolg van hoe je presteert.

Ik heb de cijfers zelf uiteraard wel voor ogen, maar dat spreadsheetje met die statistieken stop ik gewoon weer weg.

Als ik daarop zou sturen, dan bereik ik

misschien een stijging die gedefinieerd is door mijn board, bijvoorbeeld vijf procent, maar als het team door een uitdagende omgeving meer capaciteiten heeft, dan ga je daar makkelijk over heen. Dan groeit je bedrijfsresultaat met tien of misschien wel vijftien procent.’

Steenland spreekt uit ervaring. Uit cijfers – ze zijn er echt wel – blijkt dat de veiligheidsstatistieken met tachtig procent omhoog zijn gegaan in preventie safety performance en dat de overall bedrijfsresultaten en performance aanzienlijk zijn verbeterd. Daarnaast zijn de kosten van onderhoud met meer dan twintig procent gedaald terwijl de kwaliteit van de maintenance-output aanzienlijk is verbeterd. ‘Daar moet ik de credits voor geven aan het team dat daar bovenop zit.

Men zoekt actief naar manieren om het maximale eruit te halen op het gebied van veiligheid en maintenance output en ik stimuleer dat. Gewoon doen!’

PETROCHEM 11 - 2017 33

PET11_P-Plantmanager.indd 33

30-10-17 17:00

S C H R IJ F N U IN!

COLLEGEREEKS PLANT MANAGEMENT NEXT EEN EFFICIËNTER PRODUCTIEPROCES EN BETERE RESULTATEN

Nieuwe technieken bieden nieuwe kansen, maar wanneer leveren innovaties daadwerkelijk wat op voor het Moderne Plant Management? Speciaal voor u ontwikkelden Nyenrode Business Universiteit en Petrochem de Collegereeks Plant Management Next.

RETURN ON EDUCATION:

UW INVESTERING

• Inzicht in de kansen en uitdagingen voor het moderne Plant Manage-

€ 1.995,- excl. BTW.

ment.

• Ontwikkel professionele vaardigheden en stuur uw teams en fabrieken met verbeterde impact aan.

STARTDATUM 31 januari 2018

• Praktische handvatten om hedendaagse uitdagingen om te zetten in effectieve strategieën op het gebied van communicatie, innovatie, veiligheid en leiderschap.

Ontwikkel een nieuwe kijk op eigenaarschap en help het moderne Plant

IN SAMENWERKING MET

Management aan betere resultaten!

MEER INFORMATIE EN INSCHRIJVING VIA

PP@NYENRODE.NL

+31 (0)346 291 717

EXECUTIVEEDUCATION.NL

NYENRODE. A REWARD FOR LIFE

PMN_A4adv_w34_01.indd PET11 Advertenties.indd 341

22-08-17 16:42 14:27 30-10-17

De systematiek die ze op ETT gebruiken is een risk based inspection methode en dit wordt nu gedeeld met andere VTTI-managers.

Uitdagingen Steenland probeert voor al zijn mensen een omgeving te creëren waar zij het maximale uit zichzelf kunnen halen.

Volgens hem zit de uitdaging niet in het werken aan een doel. ‘Want wat ga je dan doen als je dat doel hebt bereikt?

Dat is dus het gevaar van het plaatsen van een stip op de horizon. Wat als ik die stip te laag heb geplaatst? Dan heb ik de hele onderneming tegengehouden.’

Binnen heel veel organisaties loopt volgens Steenland onderontwikkeld talent rond. ‘Als je dat niet tot uiting laat komen, gaan mensen weg. Dan is er geen uitdaging voor ze.’ Door coaching en actief met medewerkers bezig te zijn, geeft Steenland het team en de individuen binnen het team gelegenheid om te groeien. ‘En stel, ik merk dat een medewerker de terminal ontgroeid is en hij maakt zijn volgende stap binnen het VTTI-netwerk, dan ben ik als manager geslaagd. Dat proces, dat mensen groeien, heeft immers een positieve impact op de gehele onderneming.’

Op de Rotterdamse terminal probeert Steenland een setting te creëren waarin onderling vertrouwen en geloven in jezelf de basis vormen. ‘Dan krijg je een heel ander type mens. Mensen gaan zich namelijk gedragen naar de setting waarin ze worden geplaatst. Coaching, support, de tijd nemen om af en toe iets leuks te doen en ook de ruimte bieden om tegen elkaar te zeggen dat iets fout gaat. Mensen groeien en het bedrijfsresultaat groeit mee!’

Bouwen aan relaties Het zijn de mensen die het verschil maken. Daar is Juriaan Steenland van overtuigd. In de wereld van de tankopslag, maar natuurlijk ook in andere branches, onderscheid je je van anderen door de manier waarop de medewerkers het werk uitvoeren. ‘Dan moet je daar dus vooral in investeren.’

Het gaat natuurlijk niet alleen om de intermenselijke relaties op de site, maar ook om de relatie met buurbedrijven.

Steenland: ‘Ik heb contact met de managers van de bedrijven om ons heen. We

‘Het proces, dat mensen groeien, heeft een positieve impact op de gehele onderneming.’ hebben elkaars mobiele nummer en als bij een van hen iets aan de hand is, dan bel ik even en vraag of ik kan helpen. We zitten toch met elkaar in dezelfde regio en een goede samenwerking is essentieel.’

Energietransitie Dat de energietransitie er aan komt, is een feit. Dat de wereld van tankopslag hierdoor gaat veranderen ook. Steenland: ‘Je moet als onderneming in staat zijn om te veranderen. Anders word je een Nokia die is ingehaald door Apple en Samsung.’ Daarentegen, de tanks die hier staan kunnen maar voor één ding

worden gebruikt en dat is opslag van vloeistoffen.’

Hoe die energietransitie precies gaat verlopen, weet nog niemand. Hoe snel rijden we allemaal in elektrische auto’s?

Of gaan we wellicht direct op waterstof rijden. Wanneer is het omslagpunt? Het is koffiedik kijken. ‘Ik zie natuurlijk wel dat het allemaal een bepaalde richting op gaat. Die ecologische voetafdruk moet wat mij betreft ook kleiner en ik focus daarom op what’s in my span of control.

Maar tot het zover is, hebben we olie nodig en die laatste druppel gaat via mijn terminal.’ ■ PETROCHEM 11 - 2017 35

PET11_P-Plantmanager.indd 35

30-10-17 17:00

VEILIGHEID

Incidenten delen in de volle breedte van de keten Een ezel stoot zich niet tweemaal aan dezelfde steen. Iedereen wil leren van incidenten of bijna-incidenten om te voorkomen dat iets nogmaals gebeurt.

Het delen van incidenten in een vertrouwde omgeving is echter veel eenvoudiger dan het delen met anderen buiten de fabrieksomgeving, sector of regio.

Mits goede afspraken worden gemaakt, is het toch mogelijk.

Vertrouwen blijkt de sleutel.

Evi Husson

Werken aan veiligheid is een continu verbeterproces. Een belangrijk aspect daarbij is communicatie en het op een constructieve wijze delen van kennis over veiligheid, incidenten en bijna-incidenten met anderen. ‘Dit is niet altijd zo eenvoudig’, geeft Corine Baarends aan.

Zij is projectleider van het samenwerkingsverband Veiligheid Voorop dat het doel heeft om een goede veiligheidscultuur te bevorderen bij bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken. Aangesloten bij het verband zijn de brancheorganisaties VNO-NCW, VNCI, VNPI, VOTOB, VHCP, VVVF, Vereniging Afvalbedrijven, VNCW, Binnenvaart Logistiek NL, Velin, World Class Maintenance, NVDO, VOMI, NVVK en SSVV, Vereniging ION, NOVE en Belangenvereniging Pyrotechniek BPN. ‘Het leren van incidenten door de uitkomsten van nader onderzoek naar basisoorzaken met elkaar te delen, gebeurt op dit moment binnen de bedrijven zelf, binnen de brancheorganisaties en tijdens regiobijeenkomsten. In Nederland zijn er zes Regionale Veiligheidsnetwerken

(RVN’s) als partners actief die samen een landelijke dekking vertegenwoordigen.

In de netwerken ontmoeten bedrijven elkaar, wisselen zij ervaringen uit, volgen gerichte opleidingen en workshops en leren ze door (bijna) incidenten met elkaar te delen. Aan de bijeenkomsten van de RVN’s nemen naast de BRZOook niet-BRZO-bedrijven en contractors deel waardoor een verbreding en verdieping van de chemieketen ontstaat.’

Leren van (bijna-)incidenten De deelnemende branches leveren een inspanningsverplichting om te bevorderen dat hun leden zich aansluiten bij en actief deelnemen aan een van de zes veiligheidsnetwerken. ‘Tijdens deze bijeenkomsten voeren bedrijven onderling in een beschermde omgeving gesprekken met elkaar en durven zaken te delen aangezien er niet rechtstreeks grote gevolgen aan vast hangen.’

Ook bij branchebijeenkomsten durven bedrijven openheid te tonen. ‘Onlangs was ik aanwezig tijdens een bijeenkomst van NOVE (Nederlandse Organisatie

HELDERE AFSPRAKEN Om een veilige samenwerking tussen opdrachtgevers en -nemers te verbeteren en te ondersteunen, is vanuit Veiligheid Voorop een handreiking ‘Heldere afspraken’ ontwikkeld voor en door de bedrijven in de chemieketen en hun contractors. Het maken van duidelijke veiligheidsafspraken tussen ketenpartners staat centraal. Een belangrijke bottleneck is het creëren van voldoende openheid en vertrouwen tussen verschillende partijen. Veiligheid Voorop heeft daarom in 2015 een position paper en een checklist ‘Veiligheid in de keten’ gepubliceerd om bedrijven te stimuleren de veiligheid van hun ketenpartners te beoordelen en te versterken. Daarna zijn vijf regioworkshops gehouden rond dat thema. Uit deze workshops kwam naar voren dat betere, heldere veiligheidsafspraken gewenst zijn.

De handreiking ‘Heldere afspraken’ die in mei dit jaar werd gepubliceerd, biedt bedrijven suggesties hoe ze zulke afspraken kunnen maken.

Vijf uitgangspunten staan daarbij centraal: 1. Verankeren: plaats veiligheid op de agenda.

2. Gelijkwaardigheid: creëer een gelijkwaardige verhouding tussen ketenpartners.

3. Openheid: schep voorwaarden voor een open communicatie en spreek elkaar aan op gezond en veilig werken.

4. Melden en leren: stimuleer het melden en leren van incidenten en near misses.

5. Tijdsdruk weerstaan: Zorg dat werken onder tijdsdruk niet ten koste gaat van veiligheid.

PETROCHEM 11 - 2017 36

PET11_U-Incidenten.indd 36

30-10-17 17:03

FOTO’S: PXHERE

Voor de Energiebranche), de brancheorganisatie voor de zelfstandige brandstofhandel waar een bedrijf openlijk een gesprek voerde over lekkage van een tank. Uit onderzoek kwam naar voren dat de basis waar de tank op stond niet over de volledige oppervlakte even stabiel was. In het verleden bleken er andere tanks op de plek te hebben gestaan.

Door de verplaatsing van de tank naar deze locatie traden spanningen op in de bodem van de tank waardoor na verloop, ondanks verregaande inspecties, een scheur ontstond met lekkage tot gevolg.’

Belangrijk voor andere bedrijven om uit dit incident te leren, is dat men ook de historische situatie in ogenschouw moet nemen bij een tankpark. ‘Hoe stabiel is de ondergrond en wat heeft in het verleden op die plek gestaan? Op die manier krijgen andere bedrijven een beeld of er ook bij hen een dergelijk risico bestaat.

Als dat zo is, kunnen bedrijven een actie in gang zetten zodat het optreden van hetzelfde incident bij hen wordt voorkomen. Kortom, lering trekken uit lessen van anderen voordat problemen optreden: dat is de kern van de zaak. Iedereen wil tenslotte veiligheid zo goed mogelijk kunnen garanderen.’

Baarends: ‘Lering trekken uit lessen van anderen voordat problemen optreden: dat is de kern van de zaak.’

Blokkades opheffen Niet iedereen laat altijd het achterste van zijn tong zien en deelt alles, maar in een vertrouwde omgeving incidenten delen, gebeurt regelmatig. Toch kan het nog veel beter, meent Baarends: ‘De regionale veiligheidsnetwerken overleggen met elkaar met de VNCI als coördinator.

Daaruit is de wens naar voren gekomen dat men nog veel meer zou kunnen leren van incidenten of bijna-incidenten. Wat bij een bedrijf intern of in een regionaal netwerk wordt gedeeld, komt vaak niet bij een ander bedrijf terecht waarvoor dit relevante informatie is om gelijkaardige incidenten te voorkomen. Wat in het noorden van het land gebeurt, daar hebben bedrijven in het zuiden van Nederland vaak geen weet van. Er zijn nog blokkades die een vlotte informatiestroom rond kennisdeling van incidenten verhinderen. Dat kan beter en die stap willen we de komende jaren met elkaar gaan maken.’

Hoe? ‘Recentelijk is een subsidieaanvraag gedaan om gestructureerd onderzoek te doen. We willen nagaan wat de blokkades zijn voor bedrijven om structureel die zaken te delen met elkaar en hoe we het een en ander kunnen inrichten om die blokkades op te lossen zodat er veel meer wordt gedeeld.’

Breder delen dan op sector-, branche of regioniveau betekent ook dat de overheid een aantal zaken weet. ‘De angst is en blijft aanwezig dat als je incidenten en bijna-incidenten deelt, er de volgende dag een handhaver langskomt om een proces-verbaal op te maken of dat de media er veel aandacht aan geeft en een negatief imago ontstaat. Dat zijn zaken die altijd moeilijk zullen blijven.’

Toch is het mogelijk. ‘We kijken onder andere naar de luchtvaartsector waar het heel gewoon is om incidenten te delen.

Er zijn hier afspraken gemaakt met de toezichthouder dat de sector wel bepaalde zaken met elkaar kan delen zonder PETROCHEM 11 - 2017 37

PET11_U-Incidenten.indd 37

30-10-17 17:03

High temperature resistant fibre is be�er than ever

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta

Het platform Het Petrochem platform brengt tal van beslissers en experts bij elkaar rond de thema’s olie- en chemische industrie. Het platform belicht journalistiek en onafhankelijk nieuws, trends en innovaties. Actuele onderwerpen worden uitgediept en het uitgebreide netwerk dient voor kennisdeling en inspiratie.

er

Bekijk in brows brief

Petrochem nieuws

licaties Nieuws & pub

tenen voor ten in bouws Aardolie omzet met bacterie kunststoffen chemici. rde wens van langgekoeste Het was een bouwstenen voor ie in staat om bacter een n Is treeks uit alkane maken make rechts kunststoffen te Onderzoeker e te verbruiken? zonder veel energi aan te in een studie kte ontdekkt Youri van Nuland a dit met at rch dat Nr. 9 - 2017 ningen University & Resea Wage coli E. ste le enzymen uitgeru een met specia ijk is. > Lees meer bacterie mogel

Het man agem

entb lad

maken Kunststoffen e van staalindustri

Dat gebeurt o.a. via verschillende media die nauw met elkaar zijn verbonden. Vakblad Petrochem (elf edities per jaar), de website www. petrochem.nl (dagelijkse updates) en de wekelijkse nieuwsbrief.

uit afvalgas

e en andere koolstofdioxid Het inzetten van grondstoffen nieuwe bron van afvalgassen als steeds ees niveau een wordt op Europ consortium, geleid thema. Een nieuw rij s belangrijker oeken hoe rookga wil nu onderz door Covestro, n gebruikt voor dustrie kan worde van de staalin aardolie toffen. Zo kan tie van kunsts ctie de producct meer ard. > Lees worden bespa www.petr ochem.nl • losse verko opprijs € 22,-

voo r de olie - en chem isch1 e indu strie

aterialen produceert nanom Flowreactor n zonnepanele voor efficiëntere chool hebben van Zuyd Hoges Wetenschappers de productie van ontwikkeld voor actor flowre een l waarmee de soort nanomateriaa een specifieke n vijf tot tien t van zonnepanele l lichtopbrengs nanomateriaa n verhoogd. Het las procent kan worde onder het afdekg in de folie die kan wordt verwerkt de flowreactor module zit. Met n van een zonne worde d troleer l snel en gecon r is het nanomateriaa van de reacto . De ontwikkeling geproduceerd Zuyd lectoraten een project waarin onderdeel van n, Brightlands met MKB-bedrijve samenwerken tion and Innova elot r en Chem Materials Cente > Lees meer Learning Labs.

in de Rijn /Sch

elde -del ta

(Advertorial) eerde - Op laser gebas

Senscient ELDS ctie open-pad-gasdete laser gebaseerde ELDS, de op De Senscient kan een breed detector van MSA, open-pad-gas e gassen mbare of toxisch scala aan ontvla singen in de diverse toepas detecteren voor en gasproductie industriële, olie-en nteerde gepate sector. De petrochemische n en maakt ert valse alarme technologie elimine ie van detect dere betrouwbaar een snellere, verbetert zo de en ijk mogel n gevaarlijke gasse de terwijl lek werkp de veiligheid op n gebracht. worde g omlaa exploitatiekosten deze innovatie.

Onderzoek nu

rstation voor

Nieuw bunke

echt LNG in Dordr oekt samen

n over Rotterdam onderz Inkoper moe der oplaadpunte Het Havenbedrijf neemt aanbie t leveranc een multifuel de realisatie van iers Shell een fabriek tot inno het in Amsterdam gevestigde met Pitpoint.LNG • Finaliste LNG en Shell neemt vati es verleideaìs grootste n Nor n • Het oers bunkerstation voor het tanken van thern Enlieen van Europ ghtenmentzpunten aai maken NewMotion over, Als locatie . oplaad van 2017 • The andere schonere brandstoffen. elektrische ma: Offshore seiland in Dordrecht op het aanbieders van dan 30.000 meer Duivel nteel n zij het mome NewMotion heeft n thuis en bij nten bij mense elektrische laadpu Frankrijk en land, Duitsland, bedrijven in Neder

hebbe

g van de Oude

oog, op de splitsin

Thema’s magazine: januari Vooruitblik projecten 2018 februari Procesoptimalisatie maart Systeemveiligheid april Opleidingen mei Asset management juni Procesautomatisering juli Onderhoud september People, planet, profit oktober Industrie 4.0 november Engineering & Contracting december Veiligheidscultuur Voor nadere informatie en/of reserveringen kunt u contact opnemen met Arthur Middendorp van Jetvertising, telefoon (070) 399 00 00, e-mail arthur@jetvertising.nl

e Maas, Dordts

2

PET11 Advertenties.indd 38

30-10-17 16:42

De Bont: ‘Je kunt niet zeggen dat je geen concurrent bent op het gebied van veiligheid als je niet begint met een stukje openheid.’

dat dit meteen openbaar wordt gemaakt.

Dat zou zeker kunnen helpen. Naar zo’n formule zijn we op zoek.’

Het mooie is dat Veiligheid Voorop al veel krachten heeft gebundeld. ‘Door alle brancheorganisaties die participeren en regionale veiligheidsnetwerken is het een landelijk en breed gedragen programma waar iedereen zijn steentje aan bijdraagt.

Men ziet het belang er zeker van in. Nu moet je nog een stapje verder en zou het nog breder en dieper moeten gaan. Het delen in de volle breedte van de keten van de grondstof tot eindproduct en in de diepte, van opdrachtgever tot aannemer en onderaannemer.’

Safety maturity tool Sandra de Bont, directeur van de Votob (Vereniging van Nederlandse Tankopslagbedrijven), legt uit hoe zij binnen haar branche heeft gezorgd voor vertrouwen en openheid en het delen van incidenten. ‘Bij mijn aanstelling als directeur, vijf jaar geleden, had een van onze bedrijven een safety shutdown. Aan alle directeuren van onze bedrijven heb ik destijds gevraagd waarom ze lid zijn van Votob en wat hen verbindt. “Wat ons verbindt, is dat we geen concurrenten zijn op het gebied van duurzaamheid en veiligheid”, kwam als gemeenschappelijk antwoord naar voren.’ De bedrijven deelden best practices en enkele incidenten, maar gaven tegelijkertijd aan niet alles met elkaar te delen. ‘Als je geen concurrent bent op veiligheidsgebied, zou je dus veel meer met elkaar kunnen delen’, stelt de Bont. ‘Bijvoorbeeld ook near misses. Mijn eerste doel was om te achterhalen waar iedereen staat op het gebied van veiligheid om zo de gemene deler te vinden waar ieder bedrijf op wil en zou kunnen verbeteren. In minder dan drie maanden na mijn aanstelling zijn we gestart met de safety maturity tool waarin wordt gekeken naar de hardware (assets), software (management-

systemen) en mindware (veiligheidscultuur) van het bedrijf. In een driedaagse audit toetst een onafhankelijke adviseur hoe ieder bedrijf ervoor staat op deze gebieden. De resultaten van de audit – zo werd vooraf met de lid-bedrijven afgesproken – zouden de basis worden voor een verbeterplan ongeacht de hoogte van de score terwijl de resultaten met de branchegenoten zouden worden gedeeld.

Het ging immers louter om veiligheid.’

Speeddate Het delen van de resultaten was erg leerrijk. ‘We zagen bijvoorbeeld dat veel bedrijven het lastig vinden om het met contractors te hebben over veiligheid.

Er zijn met hen meer incidenten dan bij het eigen bedrijf, was de constatering.

De activiteiten die door de contractors worden uitgevoerd zijn vaak risicovoller waardoor er meer (bijna-)incidenten gebeuren. Uit die constatering is een gezamenlijk verbetertraject met contractors voortgekomen. Onze bedrijven zijn eind vorig jaar met contractors, waarmee ze een duurzame relatie hebben, in de vorm van een speeddate in gesprek gegaan over de veiligheidscultuur bij de opdrachtgever en de contractor. Het

doel was het zoeken naar punten om de gezamenlijke veiligheidscultuur te verbeteren. Deze speeddates werden op neutrale basis gehouden en zorgde voor open gesprekken, los van contracten of gemaakte afspraken. Dit was vrij uniek.’

Confronterend De audits brachten gemene delers en verbeterpunten naar boven met de speeddate als een van de verbetertrajecten.

Tegelijkertijd zijn de veiligheidsaudits – die inmiddels ieder jaar worden gehouden – ook erg confronterend. Bedrijven zagen meteen op welke deelaspecten ze beter of minder scoorden dan hun collega-bedrijven. ‘Dit kan confronterend zijn, maar je kunt niet zeggen dat je geen concurrent bent op het gebied van veiligheid als je niet begint met een stukje openheid. Vanaf dat stukje openheid kun je vertrouwen opbouwen. Bedrijven weten waar ze staan en waar ze willen staan als bedrijf persoonlijk, maar ook als sector en hoe de sector kan groeien. Om de veiligheid in je sector te verbeteren, moet je elkaar vertrouwen en ondersteunen. Als één bedrijf alleen handelt of een scheve schaats rijdt, dan heeft iedereen er last van.’ ■ PETROCHEM 11 - 2017 39

PET11_U-Incidenten.indd 39

30-10-17 17:03

INNOVATIE

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

OP AFSTAND BEDIENBAAR BRANDBLUSSYSTEEM GEÏMPLEMENTEERD Vanuit samenwerking door verschillende partners van iTanks is een volledig op afstand te bedienen brandblussysteem succesvol geïmplementeerd. Op de Vingerpier 1 van Vopak Terminal Europoort heeft ZERO Fire Systems de bestaande brandblusinstallatie flink geüpgraded. Op de pier is een kleppenstation aangelegd met besturing voor de systemen. Op hoge palen staan blusmonitoren die op afstand kunnen worden bestuurd en die heel gericht water op de vuurhaard kunnen spuiten met een snelheid van vierduizend liter per minuut. Activering gebeurt vanuit de controlekamer. Ramon de Vreede, projectleider ZERO Fire systems: ‘Dit concept kan volledig op afstand worden bediend. Op component- en materiaal-niveau is nagedacht over veiligheid en duurzaamheid.’ Zo is een schuimblusinstallatie gerealiseerd die fluorvrij schuim laat vrijkomen.

Beide partijen zijn trots op het resultaat. ‘Bij eventuele brand op de pier komt het dankzij deze installatie niet tot een escalatie’, aldus Alko Knook, veiligheidsinspecteur Vopak.

FOTO: ITANKS

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FLOWREACTOR PRODUCEERT NANOMATERIALEN VOOR EFFICIËNTE ZONNEPANELEN Wetenschappers van Zuyd Hogeschool hebben een flowreactor ontwikkeld voor de productie van een specifieke soort nanomateriaal. Met dit materiaal kan de lichtopbrengst van zonnepanelen vijf tot tien procent worden verhoogd. Het nanomateriaal wordt verwerkt in de folie die onder het afdekglas van een zonnemodule zit.

De flowreactor maakt het mogelijk om het nanomateriaal snel en gecontroleerd te produceren. De ontwikkeling van de reactor is onderdeel van een project waarin drie Zuyd-lectoraten samenwerken met tien gespecialiseerde mkb-bedrijven, Brightlands Materials Center en Chemelot Innovation and Learning Labs. ‘Doordat we vanaf het begin konden beschikken over alle benodigde kennisgebieden om vanuit de flowreactor en het nanomateriaal tot een zonnepaneel te komen, en in die keten van kennis samengewerkt hebben aan het bedenken van oplossingen, konden we een hoog ontwikkeltempo realiseren’, aldus Pascal Buskens, lector Nanostructured Materials van Zuyd Hogeschool en principal scientist bij Brightlands Materials Center en TNO. ‘In iedere fase van het proces kijken de deskundigen uit vorige en volgende fasen mee, dat helpt enorm.’

Studenten van diverse opleidingen van Zuyd werken mee in alle deelfasen van de ontwikkeling en de bouw van de flowreactor. Vier studenten werken aan de synthese van het nanomateriaal, en er is een team van studenten begonnen om met docenten en gespecialiseerde bedrijven te bedenken hoe het nanomateriaal het best in de folie kan worden geïntegreerd. De Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) gaat onderzoeken of hetzelfde nanomateriaal in de glastuinbouw kan worden ingezet om de lichtinval in kassen, en daaruit voortvloeiend de gewasopbrengst, te verbeteren.

PETROCHEM 11 - 2017 40

PET11 G-innovatie.indd 40

30-10-17 16:52

FOTO: BILFINGER INDUSTRIAL SERVICES

BILFINGER ONTWIKKELT EN TEST EXOSKELET Gewichtloos je werk doen, zodat je duurzaam inzetbaar blijft. Met het exoskelet, een prestatie-verbeterend mechanisch hulpmiddel, wordt dit mogelijk. Bilfinger Industrial Services test deze innovatie momenteel uit.

Bastiaan Spoelstra, directeur Business & Product Development bij Bilfinger: ‘In samenwerking met start-up SkelEx ontwikkelen wij een middel dat ergonomische ondersteuning biedt aan mensen die fysiek zwaar werk doen: het exoskelet. Onze medewerkers doen tientallen jaren lichamelijk zwaar werk, waardoor zij last kunnen krijgen van fysieke klachten. Het exoskelet kan een belangrijke rol spelen in het reduceren van deze klachten en dus in het duurzaam inzetbaar houden van mensen die lichamelijk zwaar werk doen.’

Guarav Genani, bedenker van het exoskelet en oprichter van SkelEx: ‘Het exoskelet is een compacte en lichtgewicht ondersteuning van de arm en schouder. Doordat de armen minder intenstief worden gebruikt, kun je je energie efficiënter inzetten en raak je minder snel vermoeid. Het skelet slaat de energie op in de veren om de zwaartekracht te compenseren, zonder het gebruik van bijvoorbeeld motorische aandrijving.’

Spoelstra: ‘Als Bilfinger kijken we constant naar nieuwe technieken om onze medewerkers duurzaam inzetbaar te houden. Het exoskelet kan een krachtige innovatie worden.’

AFVALKETEN SLUITEN MET KEUKENKASTJES Sustonable wil dit jaar met de bouw van een nieuwe fabriek in Brabant starten. Op de productielocatie worden op basis van gerecyclede kunststoffen op innovatieve wijze nieuwe producten gemaakt die natuursteen kunnen vervangen.

Sustonable is gespecialiseerd in het produceren van composiet plaatmateriaal met het volledig gerecyclede bindmiddel PET. Met dit materiaal worden onder andere volledig recyclebare, hoogwaardige en oersterke keukenbladen gemaakt met de uitstraling van natuursteen. Hiermee kan het gebruik van natuursteen met tachtig procent verminderen en wordt plastic afval opgewerkt naar een hoogwaardig nieuw product.

Afvalbedrijf Suez investeert in de start-up.

Beide partijen zien de krachtenbundeling als een nieuwe stap in hun streven om de circulaire economie te stimuleren en grondstoffenschaarste het hoofd te bieden. De ontwikkeling vindt plaats gezamenlijk met de partners Dekker Zevenhuizen, grootste keukenbladfabrikant in Nederland en de Brabantse Ontwikkelings Maatschapij (BOM).

Laurens van Graafeiland van Sustonable: ‘Er is een enorme behoefte onder consumenten aan hoogwaardig, duurzaam en betaalbaar plaatmateriaal voor keukens en badkamers. Daarom willen we samen met partners het hoogwaardige plaatmateriaal doorontwikkelen en uitgebreid testen.’

Voor de nieuwe fabriek heeft de start-up nog wel financiering nodig.

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 11 - 2017 41

PET11 G-innovatie.indd 41

30-10-17 16:52

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

HU is trots op studententeam Selficient bij Solar Decathlon Hogeschool Utrecht is trots op haar studententeam Selficient, dat met hun zelfontworpen energieneutrale huis de zevende plaats heeft behaald in de finale van de internationale duurzaamheidswedstrijd Solar Decathlon 2017 in de VS. Het team sleepte verder een tweede prijs voor ‘Marktpotentieel’ en een derde prijs voor ‘Water efficiëntie’ in de wacht, én het won de publieksprijs. Het Selficient huis wordt in het najaar opnieuw opgebouwd op het Utrecht Science Park, waar het te bezichtigen is.

Pilots flexibele koeling en industriële assets ENGIE Services, Dexter Energy en EXE werken samen aan flextrajecten op vrieshuizen en industriële assets, zoals persluchtinstallaties. Hiervoor is een subsidie gegund van OP Oost en de Europese Unie. Het consortium ontwikkelt algoritmes, zet innovatieve data-acquisitie in en focust op demand response. De projecten zijn ingedeeld in vier verschillende pilots die businesscases gaan opbouwen ten behoeve van slimme inkoop van energie en inzet van energie-efficiëntie. Doel is een meer concurrerende en duurzame Nederlandse industrie.

Energie-efficiëntie wordt gezien als dé meest effectieve manier om aan CO2reductiedoelstellingen te voldoen.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

KLEUREN: LOGO CITTÀ ROMANA PANTONE

CMYK

ROOD: PMS 1797 ORANJE: PMS 158 LICHT ORANJE: PMS 1505

ROOD: 5-90-75-0 ORANJE: 5-70-90-0 LICHT ORANJE: 0-30-70-0

Evides Industriewater neemt eerste anaerobe AWZI in gebruik Het bedrijf heeft gekozen voor anaerobe voorzuivering, waarbij bacteriën onder zuurstofloze condities vervuiling in het afvalwater omzetten in biogas, wat bestaat uit methaan en CO2. Zo kan zo’n vijfentachtig procent van de vervuiling uit het water worden gehaald. Het gewonnen gas wordt verwerkt in een warmtekrachtkoppeling (WKK) die het biogas omzet in warmte en elektriciteit.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET11 L-Platform.indd 42

30-10-17 16:56

‘EXPERTQU TES’ In schrille tegenstelling tot de ontwikkelingen in de Verenigde Staten gaat de rest van de wereld resoluut verder op de weg naar een duurzame economie. De Chinese overheid zal binnenkort een datum vastleggen om de verkoop van benzineauto’s definitief te beëindigen. Het land zet helemaal in op de elektrificatie van zijn transport en die duidelijkheid over waar de reis heen gaat zal hun industrie beslist geen windeieren leggen.’

Wim Soetaert, Universiteit Gent, in zijn column in deze editie.

We zagen dat veel bedrijven het lastig vinden om het met contractors te hebben over veiligheid.

Er zijn met hen meer incidenten dan bij het eigen bedrijf, was de constatering. De activiteiten die door de contractors worden uitgevoerd zijn vaak risicovoller waardoor er meer (bijna-)incidenten gebeuren.

Uit die constatering is een gezamenlijk verbetertraject met contractors voortgekomen.’

Sandra de Bont, Votob, over het instellen van speeddates tussen opdrachtgevers en contractors op het gebied van veiligheidscultuur.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse AkzoNobel Industrial Chemicals, BU director Advanced Manufacturing

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Cees Jan Asselbergs voormalig algemeen advi­ seur Deltalinqs

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Cyril Widdershoven Verocy, partner/ founder

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Tijs Koerts Sr. Process Safety con­ sultant

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Cas König Groningen Seaports, directeur

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter­ nationaal MVO programma

Wouter Stam Flowid, managing director

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Chris Roubos Evides Industriewater, manager Sales & Marketing

Niek Stokman Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Plant Manager of the Year 2015

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Eward Hofstede Avebe, project director flavour development

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Ruud Schenk ENGIE West Industrie, algemeen directeur

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Jan Bout Bout&Co, partner

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbe­ stuurder procesindustrie

Henk Veldink Hexion, site manager

Chris Bruijnes InnovatieLink, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig pro­ duction leader Dow Benelux

René Venendaal BTG Bioliquids, algemeen directeur

Plant Manager of the Year 2017

PET11 L-Platform.indd 43

Plant Manager of the Year 2016 Cor Zijderveld SBE, voorzitter

30-10-17 16:57

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl PET11 Advertenties.indd 44 170308 iLinqs Platformadv.indd 1

30-10-17 16:02 16:43 08-03-17

PRODUCTEN

SYNTHETISCHE WERKHANDSCHOEN De lederen werkhandschoenen, ook wel ‘Amerikaantjes’ genoemd, waren lange tijd de norm. Tegenwoordig maken steeds meer ondernemingen gebruik van handschoenen die gemaakt zijn van hoogwaardige synthetische vezels. De handschoenen zijn naadloos gebreid waardoor er geen hinderlijke naden zijn die over de hand schuren. Daarnaast sluiten ze veel beter aan om de hand, waardoor ze veel comfortabeler zitten.

Ook bieden ze in veel gevallen een hogere en betrouwbaardere bescherming dan lederen handschoenen.

Meer informatie: www.wiltec.nl ROBOTKOPPELING VOOR BELASTINGEN TOT 1.000 KG De NSR-koppeling met minimaal interferentiecontour kan worden gebruikt als de beschikbare ruimte beperkt is en maakt het mogelijk om pallets zeer dichtbij de machine te beladen. Met deze koppeling is een bijzonder lage opbouw van opspanstation en pallet mogelijk. Omdat onderdelen buiten de krachtstroom van aluminium zijn en onderdelen binnen de krachtstroom van gehard roestvast staal, biedt de koppeling een optimale verhouding tussen stijfheid, degelijkheid en gewicht. Openen, sluiten en aanwezigheid van pallets worden geregistreerd door inductieve naderingsschakelaars, zodat het volledige wisselproces kan worden bewaakt. Om de stabiliteit van het proces te verhogen, is de robotkoppeling afgedicht tegen spanen en koelvloeistof en standaard uitgerust met een reinigingsfunctie.

Meer informatie: www.nl.schunk.com FLENSVENTIEL MET LABYRINTTECHNOLOGIE De DN65, DN80 en DN100 ventielen zijn herontwikkeld, conform de Richtlijn Drukapparatuur (2014/68/EU), en beschikbaar als serie. Op basis van het ‘force-lifting’ syteem worden de nieuwe flenskleppen uitgerust met de labyrinttechnologie. In plaats van een gegroefde ring wordt de labyrintzuiger voorzien van PTFE-geleidingsringen, die slijtvast en duurzaam zijn en bestand tegen hoge temperaturen en drukstoten tegen de stromingsrichting. Uitgerust met een vernieuwde handbediening, die rechtstreeks werkt op de spindel van het ventiel en zorgt voor een snelle reactie. Het ventiel kan worden geopend en gesloten met een eenvoudige halve draai. Door de mechanische verbinding tussen plunjer en anker is een handmatige slagafstelling niet meer nodig, waardoor service en onderhoud aanzienlijk eenvoudiger en sneller worden.

Meer informatie: www.imi-precision.com COMPACTE HOGEDRUKPOMP De nieuwe Movitec-uitvoering biedt voor OEM-ers en installatiebouwers meer mogelijkheden om deze efficiënte pompen toe te passen. De pompen lenen zich voor toepassingen in de watervoorziening, waterbehandeling, koelwatervoorziening, ketelvoeding en drukverhoging. Alle onderdelen die met het medium in aanraking komen, zijn vervaardigd van hoogwaardig RVS. De pompen zijn uitgevoerd met cartridge mechanische asafdichtingen die het onderhoud vereenvoudigen. Voor de afdichtingen is een ruime keuze aan materiaalcombinaties leverbaar. Zo kan voor iedere toepassing de optimale asafdichting worden geselecteerd en is een langdurig en storingsvrij bedrijf mogelijk.

Meer informatie: www.ksb.nl

AUGMENTED REALITY APP Met een augmented reality-app van PTC kan gemakkelijk op afstand worden gecommuniceerd en ondersteuning worden gegeven. De app ‘Vuforia Chalk’ biedt gebruikers op verschillende locaties de mogelijkheid om een live weergave van een en dezelfde omgeving met elkaar te delen en te voorzien van simpele aantekeningen, chalk marks genaamd. Deze aantekeningen worden zodanig gekoppeld aan objecten en oppervlakken binnen de omgeving dat het net lijkt alsof ze daarop zijn getekend. De app is geschikt voor iPhone 6 of hoger en iPad Pro’s vanaf 2015 en kan door consumenten en bedrijven worden gebruikt.

Meer informatie: chalk.vuforia.com.

SAMENWERKEN DOOR 3D-ERVARING Met Solidworks 2018 van Dassault Systèmes hebben bedrijven een 3D-experience oplossing voor alle ontwerp-, engineeringen productieprocessen. Met als doelstelling innovatieve ideeën sneller te kunnen uitwerken tot onderscheidende producten voor de huidige ‘experience-economie’.

Solidworks 2018 helpt teams parallel samen te werken. Alle beschikbare informatie is voor alle betrokken teams op elk gewenst moment en locatie te gebruiken, onafhankelijk van de bestandsformaten.

Een belangrijk onderdeel van Solidworks 2018 is de ‘CAM’. Dit is een nieuwe applicatie met taakgebaseerde machinebesturingsfuncties en ingebouwde kennis om het programmeren van productiemachines te automatiseren. Met als voordeel dat ontwerpers en engineers meer inzicht krijgen in hoe hun ontwerpen worden geproduceerd. Daardoor kunnen ze beter onderbouwde beslissingen nemen voor het creëren van prototypes en de interne productie, kwaliteitscontrole en kostenbudgettering. Ook maakt deze applicatie het mogelijk een ‘build-to-order’-strategie te implementeren, waardoor klantspecifieke onderdelen binnen seconden volledig geautomatiseerd te ontwerpen en te produceren zijn, in plaats van uren.

Meer informatie: aunch.solidworks.com

PETROCHEM 11 - 2017 45

PET11_F-Producten.indd 45

30-10-17 16:50

PETROCHEM 11 - 2017 46

PET11_X-Themaspread.indd 46

30-10-17 17:11

THEMA PROCESAUTOMATISERING

FOTO: ABB

• De ransomware-aanvallen van afgelopen zomer, waar ook Nederlandse bedrijven slachtoffer van werden, waren niet eens op deze bedrijven gericht. De dure les die de chemische industrie hier uit kan trekken, is dat cybersecurity een boardroom-issue is.

• Sensoren zijn niet meer weg te denken uit de procesindustrie. Steeds meer gegevens worden gemeten en verzameld in een centraal monitoringssysteem. De datastroom van sensoren loopt van oudsher via kabels.

In de industrie groeit echter de behoefte om met veilige, draadloze systemen te werken.

PETROCHEM 11 - 2017 47

PET11_X-Themaspread.indd 47

30-10-17 17:11

CYBERSECURITY

Cybercriminaliteit bedreigt ook petrochemie De ransomware-aanvallen van afgelopen zomer, waar ook Nederlandse bedrijven slachtoffer van werden, waren niet eens op deze bedrijven gericht. De dure les die de chemische industrie hier uit kan trekken, is dat cybersecurity een boardroomissue is.

David van Baarle

Tot voor kort was GoldenEye vooral bekend als onderdeel van de James Bond filmreeks, maar inmiddels heeft een aantal bedrijven een heel ander gevoel bij de naam. Het GoldenEye-virus, ook wel NotPetya genoemd, gijzelde deze zomer namelijk de kantoor- en operationele systemen van onder andere APM Terminals in Rotterdam. Hoewel het virus in eerste instantie was gericht op doelen in de Oekraïne, verspreidde het zich al snel buiten de landsgrenzen. Onder de slachtoffers bevonden zich olieproducent Rosneft, farmaceutisch bedrijf Merck en FedEx’s TNT Express service.

Een maand eerder was de wereld nog in de ban van de zogenaamde WannaCryvirus, dat 230 duizend computers in 150 landen besmette. Onder de slachtoffers zaten niet de minste bedrijven: het rijtje telde het Spaanse telecombedrijf Telefónica, Deutsche Bahn en de Britse National Health Service. Beide virussen vallen onder zogenaamde ransomware, waarbij criminelen bestanden versleutelen om deze tegen betaling weer toegankelijk te maken.

Basisveiligheidsniveau Het mag duidelijk zijn dat cybercriminelen slimmer worden en de schade die virussen, ransomware en andere vormen van cybercriminaliteit kunnen aanrichten neemt steeds grotere vorm aan. De automatiseringsgraad van bedrijven neemt met de opkomst van het internet of things alleen maar toe, net als de interconnectiviteit. Tijd dus om maatregelen te nemen.

Erik de Jong van IT-beveiligingsbedrijf Fox-IT is direct en duidelijk: alles dat op software draait, is te hacken. ‘Of het nu om bijvoorbeeld auto’s, kantoor- of productiesystemen gaat, cybercriminelen hebben diverse en soms zeer geavanceer-

de manieren om in te breken en schade aan te richten. Bedrijven zullen zich daartegen moeten wapenen om economische of zelfs fysieke schade te voorkomen. De NotPetya-aanval waarvan onder andere APM Terminals slachtoffer werd, was niet eens gericht op de gedupeerde bedrijven. Het was nevenschade van een aanval op systemen in de Oekraïne.’

Het kostte de terminal negen dagen om de systemen weer in de lucht te krijgen.

Hoewel het bedrijf niet rept over de hoogte van de geleden schade, kan dit in de miljoenen lopen. Achteraf bleek dat APM Terminals met verouderde systemen werkte en niet voldoende maatregelen had genomen om cyberaanvallen te voorkomen. Het was een dure les die wellicht ook andere bedrijven kan aanzetten om hun beveiliging nog eens door te nemen.

De Jong: ‘De eerste vraag die bedrijven zich zouden moeten stellen is: wie zou mij willen aanvallen en waarom? Niet iedereen hoeft zich direct zorgen te maken, maar zoals het voorbeeld van APM laat zien, hoeft een aanval niet eens direct gericht te zijn. Bedrijven zouden dan ook in ieder geval een basisveiligheidsniveau moeten hanteren om dit soort nevenschade te voorkomen. Criminelen speuren dagelijks naar achterdeurtjes die gemakkelijk zijn binnen te dringen en kunnen zo systemen gijzelen of gegevens bekijken die niet voor hen zijn bestemd. Want naast op geldgewin, kunnen criminelen ook uit zijn op concurrentiegevoelige informatie. De petrochemie zou zich zorgen moeten maken over bedrijfsspionage. Niet alleen omdat de schade hier groter kan zijn, maar ook omdat hier vaak beter georganiseerde partijen achter zitten, soms zelfs overheden. Met name de Chinese overheid staat er om bekend het niet zo nauw te

PETROCHEM 11 - 2017 48

PET11_X1-Hack.indd 48

30-10-17 17:06

nemen met intellectueel eigendom. Als zij informatie over procedés of recepturen in handen krijgt, zou dit tot grote economische schade kunnen leiden.’

De Jong: ‘De mens is de zwakste schakel en dus zal je procedures moeten ontwikkelen om fouten zoveel mogelijk te voorkomen.’

Keuzes Nog een stap verder zou het zelfs mogelijk zijn dat activisten processen willen verstoren die in hun ogen bedreigend zijn voor bijvoorbeeld de leefomgeving of het milieu. De Jong: ‘Hoewel een dergelijke bedreiging mogelijk is, moeten die partijen wel voldoende kennis en kunde hebben over de gebruikte systemen en protocollen. Bovendien zouden ze diep in de organisatie moeten zitten om toegang tot de systemen te kunnen verkrijgen. Cyberterrorisme vormt de hoogste bedreigingsgraad, maar heeft daarentegen de laagste waarschijnlijkheidskans. Desondanks zullen bedrijven wel goed moeten nadenken over wie ze toegang willen verschaffen tot hun DCS-systemen. Is dat alleen maar de contractor, of kijken derden over de schouder mee?’

Gezien de ernst van de bedreigingen en de bedragen die er mee gepaard gaan, is cybersecurity een boardroom-issue.

‘Uiteindelijk stuurt de IT-organisatie de beveiliging van de systemen aan, maar

het management bepaalt welke bedreigingen koste wat kost moeten worden voorkomen en wat nog wel te tolereren is. Het is namelijk nooit mogelijk om alle bedreigingen te stoppen, tenzij je heel veel geld ervoor betaalt of je alles offline gooit. Beide situaties zijn onwenselijk in een modern bedrijf en dus zal je keuzes moeten maken.’

Procedures De technische oplossingen om cyberaanvallen te voorkomen of af te wenden zijn een beetje te vergelijken met de tastbare wereld. De Jong: ‘Net als je in een pand een rolluik gebruikt om inbrekers tegen te houden, maar ook een camera voor het geval ze toch binnenraken, zo zal de softwarebeveiliging ook op diverse vlakken aanvallen tegenhouden en detecteren. De fysieke bescherming zit in het gebruiken van firewalls, antivirusprogramma’s en netwerkbeveiliging.

Het is in sommige gevallen echter ook aan te raden om te monitoren wat er in het netwerk gaande is. Uiteraard is de

respons nog belangrijker dan de detectie van bedreigingen. Daarvoor zal je scenario’s klaar moeten hebben liggen om de impact van een aanval zo klein mogelijk te houden. Ons bedrijf heeft als voordeel dat we mensen hebben die dagelijks met dit soort bedreigingen te maken krijgen.

Niet omdat bedrijven nu dagelijks onder vuur liggen, maar wel omdat we heel veel bedrijven monitoren. Wij kunnen dus sneller detecteren, maar weten ook welke handelingen moeten worden uitgevoerd om erger te voorkomen. En als het nodig is, kunnen we ook nog het forensisch onderzoek doen om de dader te achterhalen of te zien welke data zijn gestolen.’

Opvallend is dat zowel de WannaCry- als de GoldenEye-aanvallen begonnen met zogenaamde phishing mails waarin werknemers wordt gevraagd een bijlage te openen. Enige opvoeding van de werknemers is dan ook geen overbodige luxe.

Wat ook opvalt, is dat de virussen vooral gebruik maken van zwakheden in oude systemen zoals Windows XP of Vista.

Het is dan ook aan te raden altijd de PETROCHEM 11 - 2017 49

PET11_X1-Hack.indd 49

30-10-17 17:06

Hempaline Defend betrouwbaar in uitdagende omgevingen Wij begrijpen dat agressieve omgevingen met extreme pH-variaties, zware belasting en wisselende temperaturen kunnen leiden tot grote schade.

Hempaline Defend tanklininings zijn ontworpen om deze problemen te bestrijden en uw tank(s) binnen 24 uur weer gebruiksklaar te maken.

• Snelle levering en technische ondersteuning op locatie.

• Snel in bedrijf dankzij onze snel drogende systemen.

• Gereduceerde downtimekosten en langere onderhoudsintervallen.

Vertrouw voor de zwaarste beproevingen op Hempaline Defend. Neem vandaag nog contact met ons op via hempaline@hempel.com voor meer informatie. hempaline.hempel.com

The mGuard Security-router helps you to keep the lights on...

With a special set of features for the process industry: - Ex Certification suitable for zone 2 (Atex, IECEx, UL) - Ambient operating temperature (-40...+70 °C) - Redundant 24VDC Power Supply - Intelligent OPC-inspector/-Firewall - VPN Tunneling (max. 250) - Deep Packet Inspection - Central management tool - NAT/1:1-NAT - CIFS Integrity monitoring: Secure your IPCs without the need of a virusscanner - User firewall: User activated, pre-configurable firewall rulesets (e.g. programming, diagnostics, etc.)

More information please call +31 (0316) 59 17 20 or visit our website phoenixcontact.nl/security

© PHOENIX CONTACT 2017

PET11 Advertenties.indd 50

30-10-17 16:43

laatste updates door te voeren en wachtwoorden regelmatig te wijzigen.

‘Een aanval staat bijna nooit op zichzelf ’, zegt De Jong. ‘Het is vaak een werknemer die op een verkeerd knopje drukt, terwijl de software niet up-to-date is of iemand laat zijn verbinding open staan en heeft een wel heel eenvoudig wachtwoord. Ook in dit soort systemen is de mens de zwakste schakel en dus zal je procedures moeten ontwikkelen om fouten zoveel mogelijk te voorkomen.’

Vervlechting Bij AkzoNobel heeft cybersecurity in ieder geval aandacht van de board. Chris van den Brink is Corporate Information Security Officer bij het chemiebedrijf en verantwoordelijk voor een veilige IT-omgeving. ‘De industrie gebruikte jarenlang oudere systemen waardoor men niet zoveel last had van externe aanvallen’, zegt Van den Brink. ‘Inmiddels zijn veel bedrijven bezig met een inhaalslag en zie je langzaamaan vervlechting met de kantoorsystemen. Het is natuurlijk handiger om procesgegevens direct in het ERP-systeem te zetten in plaats van USB-sticks uit te wisselen. Ook krijgen de controlekamers meer communicatiefunctionaliteit zodat operators processen op afstand kunnen monitoren of zelfs bijsturen. Dat maakt systemen wel kwetsbaarder voor externe bedreigingen.

Met name die oudere systemen kunnen problemen veroorzaken omdat ze niet zijn ontwikkeld met het idee dat derden er bij zouden kunnen. De meeste bedrijven kiezen dan ook voor een controlelaag tussen de kantoor- en procesomgeving om eventuele hackers tegen te houden.

Vaak zie je een combinatie van oude en nieuwe systemen, waarbij het oude systeem doorgaans de zwakste schakel vormt in het productiesysteem. Het is zaak voor bedrijven om die zwakke plekken op te sporen, te erkennen en te beschermen. Niet alleen in de eigen omgeving, maar bijvoorbeeld ook bij contractors.’

Cultuur Van den Brink denkt dat veel bedrijven hun cybersecurity policy zouden moeten herzien. ‘Er worden getallen genoemd van 130 miljoen aan verwachte schade bij de moedermaatschappij van APM Terminals: Maersk. Van een andere orde is de schade bij ziekenhuizen die geen operaties meer konden uitvoeren omdat de computersystemen waren uitgevallen. Dit kan potentieel levensgevaarlijke situaties opleveren. Deze partijen werden slachtoffer van een aanval die niet op hen was gericht, laat staan wat er gebeurt als criminelen hun aandacht op dit soort kwetsbare omgevingen gaan richten.

Bedrijven zouden dan ook meer tijd, geld en energie moeten steken in preventie van cybercriminaliteit. Ze zouden meer moeten investeren aan de opleidingenkant, maar ook werken aan een cybersecurity-cultuur.’

De chemie neemt veiligheid heel serieus en de meeste bedrijven hebben bij de poort een teller staan met het aantal ongevalsvrije dagen. Wellicht is het verstandig om ook de trackrecords op het gebied van cybersecurity te delen.

Tot nog toe zijn er nog weinig gevallen bekend van cyberterreur, maar de systemen blijven zich ontwikkelen en de

criminelen groeien mee. Veel ICT-leveranciers bieden bijvoorbeeld al cloudoplossingen waardoor hun klanten eenvoudiger van hun software gebruik kunnen maken zonder dat ze die fysiek hoeven te beheren. De chemie moet zich er van bewust zijn dat ook een cloud-provider niet per definitie te vertrouwen is.

Bovendien wordt er ook malware binnengehaald via apps die werknemers op dezelfde telefoon zetten als hun toegang tot de procesomgeving.

Van den Brink: ‘Een bedrijf dat de beveiliging van zijn ICT-sytemen serieus neemt, zou zeer gedetailleerd moeten vastleggen welke systemen het gebruikt, maar ook de ICT-infrastructuur van zijn toeleveranciers. Vaak vinden criminelen een achterdeurtje via een leverancier die het iets minder nauw neemt met de veiligheid. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij tekeningen van de JSF. Die werden niet gestolen bij Lockheed Martin, maar bij een Australische onderaannemer. Saillant detail is dat de toeleverancier gebruik maakte van standaard wachtwoorden als: admin en guest. Ga er vanuit dat criminelen constant op zoek zijn naar dit soort beveiligingslekken. Net als in veel systemen bepaalt de zwakste schakel de sterkte van de keten.’

Inmiddels is ook de wet- en regelgeving in beweging om bedrijven er toe te dwingen meer maatregelen te nemen om hun data en netwerken te beschermen.

Zo zijn bedrijven die privacygevoelige informatie van klanten verzamelen strafbaar als deze informatie op straat belandt.

Maar ook voor kritieke infrastructuur bestaat al een meldplicht als blijkt dat criminelen zich toegang verschaffen. ■

BEROEPSCRIMINELEN STEEDS GROTER GEVAAR VOOR DIGITALE VEILIGHEID Beroepscriminelen organiseren zich steeds beter en maken gebruik van geavanceerde digitale aanvalsmethoden. Vorig jaar vonden verschillende grootschalige aanvallen plaats met een hoge organisatiegraad, gericht op diefstal van geld en kostbare informatie. Naast de overheid waren bedrijven en burgers hiervan in toenemende mate het slachtoffer. Beroepscriminelen vormen daarmee een steeds grotere bedreiging voor de digitale veiligheid in Nederland. Dat blijkt uit het Cybersecuritybeeld Nederland 2016 (CSBN 2016).In het kader van de toenemende dreiging in het digitale domein zijn er vier

opvallende ontwikkelingen uit het CSBN: 1. Beroepscriminelen voeren langdurige, hoogwaardige en geavanceerde operaties uit.

2. Digitale economische spionage door buitenlandse inlichtingendiensten zet de concurrentiepositie van Nederland onder druk.

3. Ransomware is gemeengoed en is nog geavanceerder geworden.

4. Advertentienetwerken zijn nog niet in staat gebleken malvertising het hoofd te bieden.

PETROCHEM 11 - 2017 51

PET11_X1-Hack.indd 51

30-10-17 17:06

SENSORTECHNOLOGIE

Behoefte aan draadloze datasystemen groeit Sensoren zijn niet meer weg te denken uit de procesindustrie.

Steeds meer gegevens worden gemeten en verzameld in een centraal monitoringssysteem.

De datastroom van sensoren loopt van oudsher via kabels.

‘Het aanleggen van een bekabeld systeem kost veel geld, tijd en moeite. In de industrie groeit echter de behoefte om met veilige, draadloze systemen te werken’, zegt Richard Schouten, director maintenance & turnarounds van Sitech.

Evi Husson

Hier is nog enige verbetering mogelijk, stelt Schouten. ‘Er bestaan momenteel meerdere draadloze netwerken waar sensoren in kunnen worden ‘gehangen’.

Denk aan LoRa (Low Range Wide Area Network), highspeed bluetooth in een mesh-netwerk, het WirelessHART-protocol en nog een aantal andere netwerken. Het zou wellicht goed zijn als producenten van sensoren zouden kunnen nagaan of het mogelijk is om hier enige standaard in aan te brengen: één standaard protocol voor Internet of Things-platform in plaats van meerdere standaarden. Dit zou het voor de industrie veel eenvoudiger maken.’

Energie oogsten Over de meetkwaliteit van sensoren an sich is Schouten wel tevreden. ‘De industrie heeft volgens mij niet zozeer behoefte aan nauwkeurigere sensoren. Wel groeit de wens in de chemische industrie naar robuuste ATEX-gecertificeerde wireless sensoren. Nog niet alle sensoren die in de industrie worden toegepast zijn ATEX-gecertificeerd.

Ook de batterijtechnologie in de draadloze sensoren kan nog beter. Sensoren die niet werken omdat de batterijen ervan leeg zijn, daar zit geen enkele fabriek op te wachten.’ Een oplossing hiervoor is Energy Harvesting, oftewel “Energie oogsten”, meent Schouten. ‘Dit is een proces waarbij energie wordt onttrokken uit de directe omgeving en vervolgens wordt opgeslagen voor gebruik in kleinschalige draadloze systemen. Denk daarbij aan thermische energie, energie uit trillingen, magnetische energie of stralingsenergie. De opgeslagen energie is laag, maar voldoende om draadloze sensornetwerken van energie te voorzien.

Toepassingen in de procesindustrie zijn er nog niet veel.’

Beeldvorming Schouten ziet nog een uitdaging die innovatie in draadloze sensortechnologie tegenhoudt: de beeldvorming in de procesindustrie. ‘Enerzijds zijn er veel plantmanagers die ervan overtuigd zijn dat een bekabeld systeem beter is dan draadloos. Ze denken nog vaak op een conservatieve manier. Anderzijds zijn er de pioniers voor wie de snelheid van verandering nog niet hard genoeg gaat.

Voor hen is de behoefte groter dan wat leveranciers momenteel kunnen leveren.

Maar dat de industrie geleidelijk aan opschuift richting draadloze systemen, meer doelgerichte dataverzameling, Internet of Things en preventief onderhoud, is voor (bijna) iedereen duidelijk.’

Digitale agenda Bram van Meel, general manager industry bij ABB Benelux wat betreft industriële automatisering ziet eveneens een geleidelijke verschuiving naar draadloze sensortechnologie. ‘Ik maak onderdeel uit van het Fieldlab Campione in Gilze Rijen, dat als doel heeft het onderhoud in de procesindustrie honderd procent voorspelbaar te maken. Nieuwe technologieën zoals data-analysesystemen en draadloze sensortechnologie worden daar aan de industrie gepresenteerd.

Je merkt dat een aantal bedrijven het interessant vindt zonder verder actie te ondernemen terwijl andere bedrijven het meteen willen implementeren. Er is een groot dynamiekverschil. Toch zie je dat de industrie de laatste jaren meer open staat voor datasystemen en wireless sensoren. Steeds meer bedrijven hebben een digitale agenda of een drive om beter te willen presteren door middel van data en onderzoeken wat de waarde is voor hun eigen bedrijfsprocessen. Die trend zal ongetwijfeld nog verder doorzetten.’

PETROCHEM 11 - 2017 52

PET11_X2=Kloof.indd 52

30-10-17 17:07

Dijkshoorn: ‘Het is belangrijk om het doel van de metingen altijd voor ogen te houden en daar je processen op in te richten.’

De terughoudendheid die bij menigeen nog de bovenhand heeft, heeft volgens Van Meel niet zozeer met de sensortechnologie an sich te maken. ‘Vooral voor het ‘nieuwe’ aspect zijn ze terughoudend.

Nieuwe zaken die de stabiele, betrouwbare bedrijfsprocessen kunnen beïnvloeden, worden doorgaans met enige voorzichtigheid opgepakt in de procesindustrie. Vragen als ‘Is een draadloos netwerk wel betrouwbaar?’ of ‘Wat is de impact als het niet meer werkt?’ duiken op. Uit de praktijk blijkt dat de impact van uitval minimaal is terwijl de draadloze technologie al enige jaren betrouwbaar haar dienst heeft bewezen. In feite hoeven ze zich helemaal geen zorgen te maken.’

die in ATEX en industriële omgevingen opereert. Deze nieuwe spelers in de markt hebben minder ervaring met de industrie en kunnen wellicht niet waarmaken wat ze op papier beloven. Daarnaast moet de industrie zelf ook alert zijn. Wanneer één keer per dag dan wel iedere honderd milliseconden gegevens worden verstuurd, heeft dit een impact op het energiegebruik van de sensor.

Toeleveranciers zouden ook hierover transparant moeten zijn.’

Batterij En de energievoorziening van draadloze sensoren? Van Meel: ‘Wij hebben veel onderzoek gedaan naar de lifecycle van onze sensoren, die indien nodig ook ATEX-gecertificeerd zijn. Batterijproblemen zijn bij ons geen issue. Waar Richard Schouten wellicht op doelt, is dat er ook vrij nieuwe sensorleveranciers in de markt opduiken die minder affiniteit hebben met industriële apparatuur

Technologische verbeteringen Mocht het energieprobleem een issue zijn, dan is energy harvesting een mogelijke oplossing, meent ook Van Meel.

‘We hebben een aantal meetinstrumenten zoals temperatuursensoren waar de energiebevoorrading plaatsvindt op basis van energy harvesting. Dat kan in bepaalde toepassingsgebieden zeker interessant zijn. Voorlopig wordt het merendeel van onze draadloze sensoren

echter gevoed door batterijen. Eenvoudigweg omdat het veel handzamer is en eenvoudiger is toe te passen. Het batterij-issue speelt bij onze sensoren tenslotte niet. Toch zie ik in de toekomst meer mogelijkheden voor energy harvesting.

De technologie die hierachter zit evolueert en zal uiteindelijk ook steeds beter worden en eenvoudiger zijn toe te passen waardoor het een waardige vervanger wordt van de batterij. Het grote voordeel is dan onderhoud. Na vijf jaar is het niet langer noodzakelijk om een batterij te moeten vervangen.’

Van data naar informatie Er kan al ontzettend veel worden gemeten met sensoren, en dus ook met draadloze sensoren. ‘De vraag, maar ook het aanbod groeit enorm. Er bestaan momenteel meerdere netwerken en platformen die data kunnen overbrengen, verzamelen en analyseren, zoals het ABB Ability platform. De hoeveelheid aan PETROCHEM 11 - 2017 53

PET11_X2=Kloof.indd 53

30-10-17 17:07

netwerken of protocollen en platformen maakt het voor de plant- of maintenance manager momenteel niet overzichtelijker.

De industrie is gebaat bij standaardisatie, omdat het dan voor iedereen duidelijker wordt. Zover zijn we echter nog niet.’

Het belangrijkste bij een sensor is wat je uiteindelijk met de gegenereerde data doet, besluit Van Meel. ‘Data zijn niets waard als het geen informatie wordt. Het is belangrijk om daarbij als toeleverancier te kijken naar wat de klant wenst en hoe hij met de data uit zijn sensoren voor toegevoegde waarde kan zorgen.’

Meer bewustwording Jan Willem Dijkshoorn, business development manager voor wireless solutions bij Emerson geeft eveneens zijn visie op sensortechnologie. ‘Al tien jaar implementeren wij industriële draadloze systemen over de hele wereld. We zien de afgelopen twee jaar een sterkere bewustwording bij bedrijven over wat er allemaal mogelijk is met draadloze sensorsystemen. Ze rollen vaker een draadloos netwerk uit en kiezen er daarbij niet langer voor om een deel, maar meteen de gehele fabriek van een draadloze infrastructuur te voorzien. Dat was in het verleden wel anders.’

De verwachtingen voor de toekomst zijn positief. ‘Voor de komende tien jaar verwachten we een exponentiële groei in de toepassing van wijdverspreide draadloze sensorapplicaties waarmee bedrijven veiligheid en betrouwbaarheid maximaliseren, productie optimaliseren en hun Industrial Internet of Things (IIoT) strategie invoeren.’

Efficiënter en slimmer Draadloze systemen zijn mogelijk met sensoren op batterijen. Dijkshoorn: ‘Wij leveren sensoren die batterijgevoed zijn en ATEX-gecertificeerd. Om de batterijen zo lang mogelijk te laten meegaan, hebben we ervoor gekozen om niet de batterij groter, maar om het systeem efficiënter te maken, bijvoorbeeld door databerekeningen te laten plaatsvinden in de ontvanger in plaats van in de transmitter. Op deze manier kan veel batterijcapaciteit worden bespaard. Afhankelijk van het type sensor en de hoeveelheid metingen die worden gedaan, kunnen batterijen twee tot tien jaar meegaan.’

Voor iedere sensor geldt dat daarbij het doel dat het bedrijf voor ogen heeft, niet mag worden vergeten. ‘Met extra sensoren die je in de fabriek hangt, wil je bijvoorbeeld de fabriek efficiënter maken of onderhoud slimmer uitvoeren.

Daarbij is het belangrijk om na te gaan wat je wilt weten en hoe nauwkeurig je data moet zijn. Een grote flowmeter die tot drie cijfers achter de komma gegevens meet, is erg energie-intensief waardoor het bijvoorbeeld niet verstandig is deze draadloos te maken. Er is echter ook een ander type flowmeting die minder nauwkeurig is, maar wel draadloos kan.

Daarom is het belangrijk om het doel van de metingen altijd voor ogen te houden en daar je processen op in te richten.’

Energy Harvesting Naast batterijtechnologie kunnen sensoren door Energy Harvesting van energie worden voorzien. ‘Wij hebben transmitters die warmte van bijvoorbeeld een oven gebruiken als energy harvest om de temperatuur in de oven te meten. De transmitter is voorzien van een batterij, maar gebruikt in principe de warmte van de oven als energievoorziening, waardoor een lege batterij helemaal niet aan de orde is. In de praktijk merken we echter dat er op dit moment weinig animo

is naar dit soort systemen, simpelweg omdat het plaatsen van sensoren met batterijen in de meeste gevallen de eenvoudigste manier is. En als een batterij voldoende lang meegaat, speelt het probleem van een lege batterij helemaal niet.

Waarom het ingewikkelder maken als het ook eenvoudig kan? Onlangs hebben we nog een project opgeleverd waarbij honderd sensoren binnen een week tijd zijn gepositioneerd en in werking gesteld. Dit hadden we met een bekabeld systeem nooit kunnen doen.’

Om draadloze systemen in te richten maakt Emerson gebruik van het Wireless- HART-protocol. ‘Dat is een standaard waar veel industriële bedrijven gebruik van maken. Met de technologie krijgt de gebruiker op ieder gewenst moment de informatie waarmee het bedrijfszekerheid realiseert. Dit betekent hogere betrouwbaarheid, hogere veiligheid voor de medewerkers en de installatie, minder uitstoot en lager risico op milieuschade. Uiteraard zijn er meerdere standaarden op de markt, maar iedereen heeft andere wensen en eisen waardoor in de toekomst wellicht meerdere protocollen op de markt zullen blijven. De industrie zal in de toekomst wellicht verschillende protocollen blijven behouden, die uiteindelijk op één platform samenkomen.’ ■

PETROCHEM 11 - 2017 54

PET11_X2=Kloof.indd 54

30-10-17 17:07

AGENDA November 23 november 2017 LantarenVenster, Rotterdam www.offshore-day.com

Offshore Day 2017 In this crucial time in our industry it is vital that we share ideas, experiences and to meet our network. A high-end event focused on the realization of opportunities. Cost reduction, growing efficiency and innovations as floating wind parks and energy storage make the future of offshore energy promising. How can collaboration lead to synergy?

Now is the time for a united industry-wide push to build the next stage in our growing, global industry. Join the conversation with governments, investors, business leaders and other decision makers.

Some of the line-up speakers: • Michael Simmelsgaard, VP Strategic Projects, Vattenfall • Ruben Dijkstra, Director Offshore Wind, Eneco • Donné Slangen, Director Regional and Project Development, Ministery of Infrastructure and the Environment • Maike Boggeman, Projects Manager Strategy and Scenarios Team, Shell • Jörgen Bodin, Director Technology & Innovation, E.ON Climate & Renewables • Dominique Janodet, CEO, TOTAL E&P Nederland • René van der Meer, Development Manager, ENGIE E&P Nederland • Arnoud Kuis, Director Offshore Wind Projects, Van Oord

28 november 2017 Holiday Inn, Amsterdam www.havenconferentie.nl

Nationale Havenconferentie Tijdens deze derde editie wordt met experts en ervaringsdeskundigen van buiten en binnen de havens ingegaan op de volgende thema’s: Congestie in havens, Efficiënt achterlandtransport, Digitalisering, Verduurzaming havens als CO2-reductie.

Sprekers, o.a.: Mark Frequin (directeur-generaal Bereikbaarheid ministerie van I&W), Jaco Hooij (CEO Kloosterboer), Gerard Jägers (Manager Energy Efficiency Tata Steel), Lennart Heip (BPL ITO Dow Benelux), Sander Klous (hoogleraar Big Data Ecosystems for Business and Society UvA), Hanno Reeser (mede-oprichter New Silkway Logistics en BU Manager East Region H. Essers Logistics), Tom van Aken (CEO Avantium), Kees Hummelen (hoogleraar Chemie Rijksuniversiteit Groningen), Roon van Maanen (hoofd Cluster Circular & Renewables & (chemical) Industry Port of Amsterdam) o.l.v. Peter de Langen (onder meer visiting professor Copenhagen Business School)

kers en milieumanagers. De vier congressen zullen gaan over analytische technieken, milieutoezicht, methaanmetingen en veiligheidskwesties in gevaarlijke situaties.

December

12 december 2017 FME, Zoetermeer www.utilities.nl/jaarcongres2017

Industrie & Energie 2017: Versnellen De industrie wil zijn CO2-uitstoot terugdringen en claimt zijn rol in de energietransitie. De energiegrootverbruikers committeerden zich onlangs nog aan een extra energiebesparing van negen petajoule. Het huidige tempo van energie- en CO2-besparing is echter te laag om de CO2-uitstoot naar het niveau terug te dringen dat in het klimaatakkoord in Parijs is afgesproken. Versnellen is dan ook de enige optie. Versnellen door doorbraakinnovaties die de wereld van moleculen en elektronen met elkaar verbinden. Versnellen door harmonisatie van wet- en regelgeving en financieringsmodellen.

12-14 december 2017 Evenementenhal Hardenberg www.evenementenhal.nl/elektro

Elektro Vakbeurs 2017 Nieuw tijdens Elektro Vakbeurs zijn dit jaar de inspiratiepleinen. Op deze pleinen staan vier actuele thema’s centraal: ‘Living’, ‘Security’, ‘Industry’ en ‘Energy’. Elk thema komt tot leven door verschillende activiteiten. Zo worden de pleinen opgebouwd als 3D-huisjes, waarin alle toepassingen echt inspelen op de beleving van de bezoeker.

Het plein ‘Industry’ richt zich op exposanten die hun doelgroep willen informeren over de nieuwste ontwikkelingen betreft automatisering, optimalisatie, digitalisering van apparaten en productiemiddelen. In de transitie naar een volledig duurzame en schone energievoorziening speelt opslag van energie, energieopwekking en energiebesparing een steeds grotere rol. Op het ‘Energy’-plein laten exposanten hiervoor de oplossingen zien.

Maart 21-22 maart 2018 Antwerp Expo, Antwerpen www.easyfairs.com/nl/pumps-valves-2018/pumps-valves-2018/

Pumps & Valves 29-30 november 2017 Antwerpen www.ilmexhibitions.com/peftec

PEFTEC 2017 Naast de vier congressen zal op PEFTEC 2017 een internationale expositie worden gehouden met meer dan 150 organisaties. PEFTEC zal gericht zijn op testen, analyseren en toezicht bij afgeleide olieproducten, chemicaliën en petrochemische producten, en er zal informatie worden gegeven over regelgeving, methoden en technologieën aan analisten, wetenschappers, procesoperators, laboratoriummedewer-

Op 21 en 22 maart 2018 vindt in Antwerp Expo de zeventiende editie plaats van Pumps & Valves, de technologiebeurs voor de procesindustrie in de Benelux. Pumps & Valves focust op industriële pompen, (regel)kleppen, dichtingen, filters, filtratieoplossingen, processingapparatuur, (pijp)leidingen. Tegelijkertijd worden talrijke diensten in het vakgebied voor industrie, overheid en pijpleidingbeheerders voorgesteld.

Sinds 2012 wordt Pumps & Valves parallel met Maintenance georganiseerd. Een beurscombinatie die een mooi overzicht biedt van het aanbod in zowel onderhoud, shutdown-technologie en productiebetrouwbaarheid als procesapparatuur, kleppen en pompen.

PETROCHEM 11 - 2017 55

PET11_H-Agenda.indd 55

30-10-17 16:53

MARKET REVIEW ALGEMEEN

EXPLOSIEVEILIGE VERLICHTING & OFFGRID/HYBRIDE POWER SOLUTIONS

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

Outback Power

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172 - 49 10 76 Fax: +31 (0)172 - 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl

Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

DEMONTAGE

Gedistribueerd door: Eurotronic B.V. Curieweg 8d 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 582 2400 AN ALPHEN AAN DEN RIJN Tel: +31 (0)172- 49 10 76 Fax: +31 (0)172- 49 29 37 E-mail: info@eurotronic.nl Website: www.eurotronic.nl

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

MAGION Process Control Engineering B.V. Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars.

Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

INDUSTRIE ISOLATIE

NCTI

DDM Demontage B.V.

Emsbroek B.V.

Kiwa Inspecta Nederland B.V. Victor Lighting

De Noord Chemicals b.v.

Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd.

Staal, RVS en kunststof.

Website: www.eurotronic.nl

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V.

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

56

PETROCHEM 11 – 2017

PET11 Advertenties.indd 56 Alle pagina's PET01_MartketReview.indd

31-10-17 09:53

MARKET REVIEW PROCESWATERKOELING

Koeltorens met open en gesloten koelwatercircuit & hybride verdampingskoelers Voor Nederland:

DEVAP PRODUCTS

Bizetlaan 16 5251 HA Vlijmen Tel: +31 (0)627 49 07 55 E-mail: info@devap.nl Website: www.devap.nl

STUDBOLTS

VEILIGHEID

BC Basco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

STAALCONSTRUCTIES

G4S Fire & Safety BV

Veiligheidstoezicht, Veiligheidsmaterialen & -middelen, Technische veiligheidsmiddelen Donk 1c 2991 LE BARENDRECHT Tel: +31 (0) 88 1160630 E-mail: safety@nl.g4s.com Website: www.g4ssafetysolutions.nl

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

UW VERMELDING HIER?

Bea Nederland B.V. Frijns Steel Construction b.v.

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

WINGAS Energie voor winnaars.

Zonder voldoende energie is het onmogelijk om op topniveau te presteren.

WINGAS levert aardgas aan industriële bedrijven: snel, flexibel en voordelig.

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

Smit Gloeidienst B.V.

Havenlaan 16 5433 NL KATWIJK (N. Br.) Tel: +31 (0)485 31 65 66 Fax: +31 (0)485 31 87 32 E-mail: info@smit-industrial.com Website: www.smit-industrial.com

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Arma Tankbouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Emerson Process Management. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Environmental Technology Publications . . . . . . . . . . . . . . 59 Hempel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Industrie & Energie 2017. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Insulcon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Jeol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Jetvertising. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 MODELEC Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Nyenrode Collegereeks Plantmanagement. . . . . . . . . . . . 33 Parker Hannifin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Petrochem platform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42-44 Phoenix Contact. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Wingas Benelux. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

www.wingas.nl

Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 PETROCHEM 11 – 2017

PET11 Advertenties.indd 57

57

09:53 31-10-17 09:50

COLUMN

‘Wereldwijd gaat reeds meer dan de helft van alle nieuwe investeringen naar hernieuwbare energie.’

Mondiale chaos Trump is een uitstekend architect van mondiale chaos en hij voert de snelheid van verandering flink op. Begin oktober stapte Trump in één week tijd uit twee internationale verdragen: hij stapte uit de UNESCO en blies ‘en passant’ ook nog de nucleaire deal met Iran op. Binnen de dag diende de Europese minister van Buitenlandse Zaken Federica Mogherini hem van antwoord: ‘Geen enkel land ter wereld kan unilateraal een einde maken aan het nucleaire akkoord met Iran. Dat is een resolutie van de VN-veiligheidsraad die unaniem werd goedgekeurd. Dit akkoord behoort niet toe aan één land en het is ook niet aan één land om het akkoord te beëindigen.’ De boosheid over zoveel onkunde was van haar gezicht af te lezen. ‘De president van de Verenigde Staten heeft vele bevoegdheden, maar niet deze’, voegde ze er nog ferm aan toe.

Het gebeuren vertoont opvallend veel gelijkenissen met de uitstap van de Verenigde Staten uit het klimaatakkoord van Parijs.

Ook hier werd door Trump via Twitter aangekondigd dat de Verenigde Staten er per direct uitstappen, wat helemaal niet kan. Zoals het nu voorstaat zullen de Verenigde Staten er pas tegen het eind van zijn ambtstermijn uit kunnen stappen. Het dient dus vooral om zijn aanhang te plezieren, in de praktijk komt er maar weinig van zijn plannen terecht.

Kikker dood koken Ondertussen worden de Verenigde Staten bestookt door de ene na de andere orkaan van uitzonderlijke sterkte. Klimaatverandering in actie, de schade loopt in de honderden miljarden.

De klimaatontkenners zullen betogen dat dit een statistische anomalie is, maar het debat over het verband met de klimaatverandering zal niet verstommen. De klimaatmodellen wijzen immers uit dat de klimaatverandering zal leiden tot krachtiger orkanen, maar dat valt moeilijk te bewijzen en des te gemakkelijker te ontkennen. Het voordeel van orkanen is echter dat de schade heel acuut en duidelijk is. In scherpe tegenstelling tot de zeer geleidelijke effecten van klimaatverandering die veel moeilijker waar te nemen zijn, zodat de spreekwoordelijke kikker langzaam maar zeker kan worden doodgekookt.

Nieuwe investeringen In schrille tegenstelling tot de ontwikkelingen in de Verenigde Staten gaat de rest van de wereld resoluut verder op de weg naar

een duurzame economie. De Chinese overheid zal binnenkort een datum vastleggen om de verkoop van benzineauto’s definitief te beëindigen. Het land zet helemaal in op de elektrificatie van zijn transport en die duidelijkheid over waar de reis heen gaat, zal hun industrie beslist geen windeieren leggen. Dichter bij huis wordt de duidelijkheid niet zozeer gecreëerd door de overheid, maar door de markt. In april is een belangrijke mijlpaal bereikt door het toekennen van een concessie voor twee Duitse offshore-windfarms aan Dong Energy (nu hernoemd naar Ørsted). Het bijzondere aan beide projecten was dat ze nul euro subsidie nodig hebben. Windenergie wordt dus gewoon rendabel, zonder enige subsidie. Velen waren met verstomming geslagen, maar hernieuwbare energie is al lang geen ‘alternatieve’ energie meer. Wereldwijd gaat reeds meer dan de helft van alle nieuwe investeringen naar hernieuwbare energie.

Activisme In Engeland wordt ondertussen verder gepokerd over de Hinkley Point nucleaire centrale. Deze centrale heeft van de Engelse overheid een gegarandeerde prijs bekomen van 92 pond per megawattuur, ruwweg het dubbele van de kosten van windenergie. Ze moeten nog met de bouw van de centrale beginnen. De geschatte bouwkosten bedragen twintig miljard pond en zullen naar alle waarschijnlijkheid nog hoger uitvallen.

Waanzin. Wie hier mee doorgaat, is niet goed bij zijn hoofd, of er spelen geheel andere belangen mee. Het is wachten op een moedige bestuurder die er de stekker durft uit te trekken. Dat kan nog wel even duren, doorgaan in de dwaling is nu eenmaal des mensen.

Ook al leven we in chaotische tijden, de ontwikkelingen wijzen wel een duidelijke richting aan. De vraag is niet of hernieuwbare energie de wereld moet redden, de vraag is of die redding nog op tijd komt, voor de opwarming van de aarde een eigen dynamiek ontwikkelt die niet meer te stoppen valt. Dat is geen argument voor pessimisme, maar des te meer voor activisme.

Vooruit met de geit.

Wim Soetaert Prof. Wim Soetaert is verbonden aan InBio.be, expertisecentrum voor industriële biotechnologie en biokatalyse van de Universiteit Gent.

PETROCHEM 11 - 2017 58

PET11_I-Column Soetaert.indd 58

30-10-17 16:54

wasted time!

NoNo wasted time!

Petroleum, ning, Environmental Technologies Petroleum, RefiRefi ning, Environmental CONFERENCE EXHIBITION &Technologies SEMINARS CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS EXHIBITION & SEMINARS 29-CONFERENCE th30 - th30NOVEMBER th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM EXHIBITION & SEMINARS 29CONFERENCE th 2017 - ANTWERP, BELGIUM

2017 2017

29- thth th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM 2929 th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM ANTWERP & 30 ANTWERP 29 th 30 &- th30 30 th th BELGIUM NOVEMBER BELGIUM NOVEMBER

Meet Manufacturers suppliers Meet Manufacturers andand suppliers of Petrochemical Oil Analysis of Petrochemical andand Oil Analysis Instruments allone in one place Instruments all in place andand at one time, compare products, at one time, compare products, technology applications. technology andand applications.

Antwerp an ideal location for visitors Antwerp is anisideal location for visitors as itas it is placed in heart the heart of Europe is placed in the of Europe withwith easyeasy access by and car and by with rail with excellent access by car by rail excellent Air links for visitors the Middle Air links for visitors fromfrom the Middle East,East, Africa, the Americas.

Africa, AsiaAsia and and the Americas.

CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS CONFERENCE EXHIBITION & SEMINARS EXHIBITION & SEMINARS 29-CONFERENCE th30 - th30NOVEMBER th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM EXHIBITION & SEMINARS 29CONFERENCE th 2017 - ANTWERP, BELGIUM th NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM 29th29- th30- th30NOVEMBER 2017 - ANTWERP, BELGIUM

Peftec is a focused international Conference Exhibition for Industry Peftec 20172017 is a focused international Conference and and Exhibition for Industry professionals specialising in monitoring analytical technologies for the professionals specialising in monitoring and and analytical technologies for the Petroleum, Refining Environmental Industries.

Petroleum, Refining and and Environmental Industries.

Peftec offers international visitors experts an extensive conference Peftec offers international visitors and and experts an extensive conference and and seminar programme on case studies, regulation, standards analytical seminar programme on case studies, regulation, standards and and analytical techniques a focussed exhibition of product service providers. techniques withwith a focussed exhibition of product and and service providers. to produce accurate analytical monitoring is essential to industry.

The The needneed to produce accurate analytical and and monitoring datadata is essential to industry.

more information email: info@peftec.com ForFor more information email: info@peftec.com

Topics products featured Topics andand products featured at Peftec 2017 include: at Peftec 2017 willwill include: • Laboratory Testing Measurement • Laboratory Testing and and Measurement • Petrochemical Analysis • Petrochemical Analysis • Emissions Monitoring in Air, Water • Emissions Monitoring in Air, Water and and Soil Soil • Portable Sampling • Portable and and FieldField Sampling • Process Monitoring • Process Monitoring • Reference Materials • Reference Materials Oil Analysis • Oil• Analysis • Calibration • Calibration • Regulation Standards • Regulation and and Standards

www.PEFTEC .com www.

PEFTEC.com Organiser: International Ltd, Publisher Petro Industry News, International Environmental Technology, Asian Environmental Technology, International Lab Asia.

Organiser: International LabmateLabmate Ltd, Publisher of PetroofIndustry News, International Environmental Technology, Asian Environmental Technology, International LabmateLabmate and Laband Asia.

185x267 Jetvertising.indd 1 185x267 Jetvertising.indd 1

PET11 omslag los.indd 59

17/10/2017 17/10/2017 14:2714:27

30-10-17 16:46 30-10-17 16:46 31-10-17 08:39

JMS-MT3010HRGA INFITOF Petrochem Nr. 11 - 2017

The JMS-MT3010HRGA Spectrometer is a Time-of-Flight Mass Spectrometer using Multiturn*1 and Perfect focusing*2 technologies, which achieves high mass-resolving power in a very compact package.

This mass spectrometer is designed for real time monitoring of directly introduced gas.

It is a high mass-resolution mass spectrometer with stability for real time gas monitoring and capable of elemental composition determination through accurate mass measurement.

The maximum resolving power of 30,000 (FWHM) or higher is achieved even for a lowmass range, such as 28.0062 Da.

Time-of-Flight Mass Spectrometer...

Real Time Monitoring of Introduced Gas

*1 Multi-turn time-of-flight mass spectrometers with electrostatic sectors : Toyoda, D. Okumura, M. Ishihara and I. Katakuse, J. Mass Spectrom., 38, 1125-1142, 2003 *2 Perfect space and time focusing ion optics for mutiturn time of flight mass spectrometers : M. Ishihara, M. Toyoda and T. Matsuo, Int. J. Mass Spectrom., 197,179-189, 2000

www.jeolbenelux.com INFITOFv2.indd 1

PET11_A-Omslag.indd 1 PET11 omslag los.indd 60

23/08/2016 15:57 31-10-17 08:39

4

Piet de Vries Sitemanager

21

Startdata 5 februari 2018

25 juni 2018

24 september 2018

26 november 2018

29 november 2017

14 maart 2018

16 mei 2018

19 september 2018

14 november 2018

15 mei 2018

13 november 2018

3 april 2018

30 oktober 2018

Werken in projecten

6 februari 2018

8 mei 2018

9 oktober 2018

11 december 2018

Project management

15 februari 2018

Eectieve projectbeheersing

21 februari 2018

26 september 2018

Cursus Werkvoorbereiding in de Industrie

25 januari 2018

13 september 2018

Operationeel medewerker als ambassadeur

12 december 2017

21 september 2018

Operationeel medewerker als begeleider

13 december 2017

20 september 2018

Contract awareness

7 maart 2018

12 september 2018

Complexe onderhandelingen

7 maart 2018

26 september 2018

Risicomanagement

28 februari 2018

25 september 2018

Workshops

4 december 2017

Leerlijn managen van projecten in de industrie

MIM I

WeVo

Leerlijn leidinggeven in de industrie (MIM)

Aanbod

Leidinggeven voor voormannen en beginnend uivoerders

MIM II Leidinggeven voor uitvoerders en beginnend sitemanages

MIM III

Bedrijfseconomische aspecten van leidinggeven

Sitemanagement MIM IV