PET11-2018 by Industrielinqs

Nr. 11 - 2018

www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 22,50

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Petrochem Nr. 11 - 2018

‘Total maakt graag deel uit van het solar adventure’ • Voorspoedige verdubbeling productie Nippon Shokubai • 20 jaar Ineos • Thema: Engineering & contracting

Pet11 omslag los.indd 1

24-10-18 17:44 10:45 23-10-18

7ULSOH 4XDGUXSROH *& 06 7ULSOH 4XDGUXSROH *& 06

DJ W RU J O HX 4DXG DU G O H D0V D * D*V D&VK&U K R UPRDPW R D US DK S K7U L 7U S OL HS 4 X US XR SO HR 0 V V6VS 6H SF H W UF RW UPRHPW H UW H U

JMS-TQ4000GC JMS-TQ4000GC

RD PW D L FU F L R R Q I R 5 0 PW H $ X$WX R WP L FW F HUDHW D L RW Q 6I 560 P H KWRKGRVG V

L J V KH VQHVQL WVLLYW L WY\L W D \Q DGQ K G L K L J WKK WUK + L+ JK JK RUXRJXKJSKXSWX W

650 PHWKRGV DUH DXWRPDWLFDOO\ FUHDWHG E\ 650 PHWKRGV DUH DXWRPDWLFDOO\ FUHDWHG E\

$FFXPXODWLRQ FDSDELOLW\ RI -(2/ ʻŶƋƒƕƗ ŦƒƏƏƌƖƌƒƑ ŦƈƏƏʼ $FFXPXODWLRQ FDSDELOLW\ RI -(2/ ʻŶƋƒƕƗ ŦƒƏƏƌƖƌƒƑ ŦƈƏƏʼ

ʻųƈƄƎŃƇƈƓƈƑƇƈƑƗŃŶŵŰŃŋƓőƇőŶŵŰŌʼ. ʻųƈƄƎŃƇƈƓƈƑƇƈƑƗŃŶŵŰŃŋƓőƇőŶŵŰŌʼ.

DFKLHYHV KLJK VHQVLWLYLW\ UHDFWLRQ VLPXOWDQHRXVO\ DFKLHYHV KLJK VHQVLWLYLW\ DQGDQG &,'&,' UHDFWLRQ VLPXOWDQHRXVO\

4 4 ŶƋƒƕƗŃŦƒƏƏƌƖƌƒƑŃŦƈƏƏ ŶƋƒƕƗŃŦƒƏƏƌƖƌƒƑŃŦƈƏƏ

(YHU\RQH FDQ XVH RSWLPL]HG 650 PHWKRGV (YHU\RQH FDQ XVH RSWLPL]HG 650 PHWKRGV

4 4

ŪƈƈƕƑƄƈƏ ƕŃ Ƅ ŶŵŰ ŪƈƑ Ŷ ƏŵŃ Ű

$QDO\]LQJ PXOWLSOH FRPSRQHQWV ZLOO GHFUHDVH $QDO\]LQJ PXOWLSOH FRPSRQHQWV ZLOO GHFUHDVH DFTXLVLWLRQ WLPH IRU HDFK FKDQQHO DFTXLVLWLRQ WLPH IRU HDFK FKDQQHO 6HQVLWLYLW\ ZLOO GHFUHDVH IRU HDFK FRPSRQHQW 6HQVLWLYLW\ ZLOO GHFUHDVH IRU HDFK FRPSRQHQW

4 4

,RQ ,RQ 6RXUFH 6RXUFH

Improve S/N to 5 times Improve S/N up to up 5 times

,RQ (MHFWLRQ ,RQ (MHFWLRQ

Group2 Group2

Group1 Group1

,RQ ,RQ $FFXPXODWLRQ $FFXPXODWLRQ

5HGXFH QRLVH E\ DFTXLULQJ WKH 5HGXFH QRLVH E\ DFTXLULQJ WKH VLJQDO IRU RQO\ WKH WLPH ZKHQ LRQ VLJQDO IRU RQO\ WKH WLPH ZKHQ LRQ SXOVH LV GLVFKDUJHG SXOVH LV GLVFKDUJHG

Group3 Group3

ő ŶŰŵ Ű Ɠ ő ƇƓőőŶƇŵ S G 650 IXQFWLRQ DXWRPDWLFDOO\ VHWV RSWLPDO JURXSLQJV S G 650 IXQFWLRQ DXWRPDWLFDOO\ VHWV RSWLPDO JURXSLQJV $Q\RQH FDQ HDVLO\ H[HFXWH PHDVXUHPHQWV XVLQJ RSWLPDO $Q\RQH FDQ HDVLO\ H[HFXWH PHDVXUHPHQWV XVLQJ RSWLPDO 650 FRQGLWLRQV REWDLQLQJ PD[LPXP VHQVLWLYLW\ 650 FRQGLWLRQV REWDLQLQJ PD[LPXP VHQVLWLYLW\

V W&* & )D)D VW* LV SRVVLEOH WR PHDVXUH SHVWLFLGH XVLQJ )DVW*& ,W LV,WSRVVLEOH WR PHDVXUH SHVWLFLGH XVLQJ )DVW*& *HQHUDO *& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ *HQHUDO *& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ

min.

2.5E+07

2.5E+07 [001] TICC

2.0E+07

1.5E+07

[001] TICC

3HVWLFLGH FRPSRQHQWV SSE

1.0E+07

5.0E+06

0.0E+00 min.

0.0E+00 5.00

2.0E+07

2.0E+07 [002] TICC

1.5E+07

1.0E+07

5.0E+06

0.0E+00 min.

0.0E+00 5.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

)DVW*& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ )DVW*& 06 PHDVXUHPHQW 7RWDO PLQ

min.

[002] TICC

• (,& RI HDFK FRPSRQHQWV • (,& RI HDFK FRPSRQHQWV ,VRSURFDUE ,VRSURFDUE ➔ ƐŒƝ ƐŒƝ ➔

&9 &9 Q

5.00

10.00

15.00

%HQWKLRFDUE %HQWKLRFDUE ƐŒƝŃŃ ➔

ƐŒƝŃŃ ➔

&9 &9

20.00

3HUPHWKULQ 3HUPHWKULQ ƐŒƝŃŃ ➔ ƐŒƝŃŃ ➔ Q

&9 &9 Q

25.00

(WRIHQSUR[ (WRIHQSUR[ ƐŒƝŃŃ ➔ ƐŒƝŃŃ ➔ Q &9 &9 Q

25.00

www.jeolbenelux.com www.jeolbenelux.com PET11 A Cover.indd 22 PET11 A Cover.indd 2 Pet11 omslag los.indd

24-10-18 10:45

IN DEZE EDITIE

10 ‘TOTAL MAAKT GRAAG DEEL UIT VAN HET SOLAR ADVENTURE’ Topman Patrick Pouyanné van Total in Saoedi-Arabië, kort na de aankondiging van een mega-investering in Jubail: ‘Hier gaat het niet om een modernisering, maar om nieuwbouw van een volledig nieuw petrochemisch complex.’ Een volgende stap naar meer diversificatie.

16 VOORSPOEDIGE VERDUBBELING PRODUCTIE NIPPON SHOKUBAI Nippon Shokubai kondigde twee jaar geleden een stevige uitbreiding van haar fabriek in Zwijndrecht aan. De originele productiecapaciteit van zestigduizend ton SAP-korrels stijgt naar 160 duizend ton. Bovendien is ook nog een acrylzuurfabriek gebouwd. Plantmanager Roel De Vil opende begin oktober officieel de site.

20 ‘WERELDRECORD FABRIEK GEEN UITZONDERING’ Yara Sluiskil verbrak in augustus een wereldrecord met haar ammoniakfabriek Reforming-D. De fabriek was toen 1376 dagen non-stop in bedrijf en produceerde 1860 ton ammoniak per dag. Dat die fabriek zo goed draait, is geen uitzondering volgens productiemanager Arvid De Weweire. ‘We leggen de lat steeds hoger.’

26 INEOS: 20 JAAR OVERNEMEN EN NU FLINK INVESTEREN Het verhaal van Ineos is verre van saai te noemen. Waar menig onderneming na tientallen decennia tevreden is met een lichte groei, is Ineos in twintig jaar uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers van de chemische industrie. Tegenwoordig komt Ineos steeds vaker in het nieuws met verschillende investeringen in nieuwe installaties en uitbreidingen van bestaande productie.

36 THEMA: ENGINEERING & CONTRACTING Projecten lopen niet altijd van een leien dakje. Regelmatig lopen ze vertraging op, zijn suboptimale oplossingen bedacht, vallen ze duurder uit dan begroot, is de levensduur korter dan voorspeld, of treden sneller storingen op dan verwacht, enzovoort. Ligt dit aan een niet goed lopende communicatie of spelen andere factoren een rol? Hoewel in veel delen van de wereld lump sum turnkey nog steeds de gangbare aanbestedingsvorm is, zien EPC-contractors in Europa een kentering. De druk op de resources en strenge weten regelgeving dwingt opdrachtgevers te kijken naar andere samenwerkingsvormen.

EN VERDER Commentaar 5 Feiten en cijfers • Drie grote waterstofprojecten bekend gemaakt • Borealis investeert miljard in nieuwe Antwerpse fabriek • BP overweegt bouw hydrocracker in Rotterdam • Shell Pernis neemt nieuwe SDA-fabriek in gebruik 6 Groningen Seaports/Pipelife winnaar Northern Enlightenment of the Year 2018 19 InnovatieLink 24 Innovatie 30 Column • Jan Van Doorslaer 35 Projecten 44 Agenda 58

PETROCHEM 11 - 2018 3

PET11 B Inhoud.indd 3

23-10-18 16:53

WINGAS Energie voor winnaars. Zonder voldoende energie is het onmogelijk om op topniveau te presteren. WINGAS levert aardgas aan industriële bedrijven: snel, flexibel en voordelig.

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rĳn/Schelde-delta Nummer 11 - 2018 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Gedempt Hamerkanaal 155, 1021 KP Amsterdam E-mail: redactie@industrielinqs.nl, website: www.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaĳen 020 3122 081 EINDREDACTIE: Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 REDACTIE: Dagmar Aarts 020 3122 084 Laura van der Linde 020 3122 083 VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, David van Baarle, Jan Van Doorslaer, Jacqueline van Gool, Evi Husson, Inge Janse, Henk Leegwater, Wim Soetaert LAY-OUT: Bureau OMA bv, Wehl OMSLAGFOTO: Equinor|Ole Jørgen Bratland ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Arthur Middendorp t: 070 399 0000 - arthur@jetvertising.nl

www.wingas.nl

TRAFFIC: Breg Schoen 020 3122 088 COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben 020 3122 085

ADVERTENTIE-INDEX Abonnees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Andus Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Arma Tankbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Essity Netherlands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Flir Commercial Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Hempel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Industrielinqs Catalogus 2019 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Industrielinqs pers en platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Industry & Energy 13 december 2018 . . . . . . . . . . . . . . . 22 Jeol Europe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Krohne Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Market review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56-57 Masters of Industry 22 november 2018 . . . . . . . . . . . . . . 57 Modelec Data-Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Petrochem platform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Schenk Containerverhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Petrochem verschĳnt 11x per jaar. Nederland/België € 178,50 per jaar Introductieabonnement NL/B met 25% korting € 133,50 per jaar Overig buitenland € 208,Losse verkoopprĳs € 22,50 Studentenabonnement € 41,Proefabonnement 3 mnd € 29,50 OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wĳ gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwĳgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wĳzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermĳn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via T 020 312 20 88. ISSN: 1380-6386 Prĳswĳzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

TMG International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Vakmedianet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Vinçotte Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Wingas Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Papier binnenwerk:

Papier omslag:

PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Witzenmann Benelux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

PET11 Advertenties.indd 4

23-10-18 16:47

COMMENTAAR

‘Door een waterstofinfrastructuur aan te leggen tussen de grote chemieclusters in Nederland kan voor 2030 een streep door al gauw twintig procent van het totale Nederlandse aardgasverbruik.’

Waterstof Ik heb het niet zo op een term als ‘de heilige graal’. Gewoonweg omdat die er niet is. Sterker nog: een heilig geloof in een enkelvoudige oplossing voor alles, houdt ons af van wat werkelijk nodig is. We kunnen ons beter richten op wat in het Engels purpose wordt genoemd. Een term die zich niet gemakkelijk laat vertalen in het Nederlands. Gezamenlijk doel is wellicht te zwak. Bedoeling komt er dichterbij. Ik denk dat velen zich kunnen vinden in de gemeenschappelijke bedoeling: overvloed voor iedereen, zonder dat we de aarde uitputten. Noorden Nu is het niet mijn intentie om hier een filosofisch, haast religieuze verhandeling te schrijven. Zelfs niet een aanzet daartoe. Ik wil het juist heel praktisch houden. Want door een gezamenlijke bedoeling te omschrijven, kunnen we ons vervolgens richten op wat ons op korte termijn helpt. Waterstof bijvoorbeeld. Als we waterstof zien als een middel en niet als een uiteindelijk doel, dan kan deze gasvormige energiedrager ons een heel eind op weg helpen. Dus laten we niet slaafse volgelingen worden van profeten als Jeremy Rifkin, maar vooral kijken waar waterstof ons kan helpen. Samen met andere middelen als bioprocessen, elektrificatie en vooral ook oplossingsrichtingen die we nu nog niet – of nog niet op grote schaal – hebben ontdekt. Google eens bijvoorbeeld op metal fuels of direct air capture. Het is natuurlijk hoopgevend om te zien dat er nu heel veel plannen voor groen waterstof worden bekend gemaakt. Half oktober was er zelfs een week dat er drie grote investeringsonderzoeken bekend zijn gemaakt. Het begon met een half Nederlands initiatief over de grens. In Duitsland willen Gasunie Deutschland, Tennet en Thyssengas een honderd megawatt groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek moet bij oplevering, in fasen vanaf 2022, de grootste power-to-gas-installatie bij onze oosterburen worden. Voor zo lang dat dan duurt natuurlijk. Deze100 megawatt-fabriek lijkt state-of-the-art te worden. Een paar dagen later kondigden ook Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam een groene waterstoffabriek met dezelfde capaciteit aan. Die willen ze bouwen op het terrein van Tata

in IJmuiden. De samenwerking moet het grootste duurzame waterstofcluster van Europa opleveren. Weer een dag later bereikte de redactie het bericht dat Gasunie deze keer met Engie plannen heeft voor een groene waterstoffabriek, van eveneens 100 megawatt. Deze moet begin volgend decennium worden gebouwd op een locatie in het noorden van Nederland. Overigens ontvouwden Nouryon (voorheen onderdeel van AkzoNobel) en Gasunie eerder dit jaar al plannen voor een waterstoffabriek in Delfzijl. Dus met name Noord-Nederland lijkt de kroon te spannen. Ook niet helemaal verwonderlijk natuurlijk. De Eemshaven krijgt steeds meer groene stroom toegevoerd. Pluspunten zijn bovendien de bestaande gasinfra en gasopslagmogelijkheden. Betaalbaarder Maar vergeet vooral niet de aanwezigheid van grote industriële gebruikers van waterstof! Want daar liggen de grootste kansen op de korte en middellange termijn voor waterstof. Natuurlijk zijn waterstofauto’s en de inzet van waterstof in de bebouwde omgeving politiek veel interessantere onderwerpen, maar dat geeft meteen weer waarom de term waterstofeconomie niet deugt. De publieke inzet van waterstof vraagt om gigantische aanpassingen en is alleen daarom al heel duur. Bovendien zijn er op dat vlak verschillende andere alternatieven. Waarom niet beginnen met het laaghangende fruit? In Noord-Nederland flirt bijvoorbeeld BioMCN openlijk met mogelijkheden om groen waterstof in te zetten voor de productie van methanol. Door een waterstofinfrastructuur aan te leggen tussen de grote chemieclusters in Nederland kan voor 2030 een streep door al gauw twintig procent van het totale Nederlandse aardgasverbruik. Dat zijn nog eens stappen! En veel goedkoper voor de samenleving dan voor die tijd oude woonwijken van gas los maken. Dat kan altijd nog, als dat betaalbaarder wordt.

Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

PETROCHEM 11 - 2018 5

PET11 C Commentaar.indd 5

23-10-18 17:17

FEITEN & CIJFERS

Begin oktober zijn 76.000 zonnepanelen voor het zonnepark Moerdijk geleverd om op de draagconstructies te worden gemonteerd. Vanaf het eerste kwartaal van 2019 wordt de zonnestroom aan de fabriek van Shell in Moerdijk geleverd. Ook op het Chemelot-terrein in Sittard-Geleen is begonnen aan de bouw van zonnepark Louisegroeve. Op een voormalige stortplaats van DSM worden 10.573 zonnepanelen geïnstalleerd die naar verwachting eind november 2018 de eerste stroom zullen leveren aan het elektriciteitsnet.

BOREALIS INVESTEERT MILJARD IN NIEUWE ANTWERPSE FABRIEK De plannen voor een nieuwe propaandehydrogeneringsfabriek in Antwerpen gaan door. Borealis gaat de PDH-fabriek op haar bestaande site in Kallo bouwen. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten. Borealis kiest voor Kallo als vestigingsplaats voor de PDH-fabriek vanwege synergiën met de bestaande PDH-eenheid op de site en omdat er daardoor al ervaring is met propeenproductie en -handling. De bestaande dehydrogeneringseenheid, waarin propaan wordt omgezet in propeen, heeft een capaciteit van 480.000 ton per jaar. De nieuw te bouwen fabriek krijgt een productiecapaciteit van 750.000 ton per jaar. Daarmee wordt het een van de grootste PDH-fabrieken ter wereld. Voor de handling van propeen en de grondstof propaan schakelt Borealis Oiltanking Antwerp Gas Terminal in als logistieke partner op lange termijn. Hiervoor gaat Oiltanking een nieuwe opslagtank bouwen met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan. Air Liquide gaat het waterstof afnemen, dat als bijproduct ontstaat tijdens het dehydrogeneringsproces.

Rotterdam Polymer Hub (RPH) gaat in de Rotterdamse haven twee loodsen bouwen voor de opslag en distributie van polymeren. De hub wordt een logistiek knooppunt, alleen voor polymeren, en is een gezamenlijk initiatief van het Havenbedrijf, de Euro-Rijn Group en ondernemer Geert Van De Ven. De loodsen zijn naar verwachting operationeel in het derde kwartaal van 2019.

PETROCHEM 11 - 2018 6

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 6

FOTO: SHELL/ERNST BODE

Shell heeft een vergunning aangevraagd voor het ontwikkelen van aardwarmte in de regio Rotterdam. In en rondom dit gebied lopen meerdere vergunningaanvragen voor aardwarmte vanuit diverse partijen. De komende maanden wordt duidelijk hoe het ministerie van EZK met de diverse aanvragen om zal gaan. Als de vergunning aan Shell wordt verleend, gaat het bedrijf het aardwarmtepotentieel in de Rotterdamse regio in kaart brengen. Dit kan dan eind 2020 leiden tot een eerste proefboring, en mogelijk meerdere boringen in de jaren daarna.

FOTO: BOREALIS

INEOS KIEST TECHNOLOGIE VOOR PHD-UNIT De beslissing wáár Ineos een propaandehydrogeneringsfabriek gaat bouwen, is nog niet genomen, maar wel is nu bekend dat het bedrijf kiest voor de Catofin-technologie van McDermott’s Lummus. Clariant zal het katalysatormateriaal voor de fabriek leveren. Ineos investeert 2,7 miljard euro in een ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek. De beslissing waar deze fabrieken komen te staan, wordt later dit jaar genomen. Wel is duidelijk dat ze samen worden gebouwd, ergens aan de kust in Noordwest-Europa. Het wordt de eerste nieuwe kraker in Europa sinds twintig jaar. De propaandehydrogeneringsfabriek krijgt een productiecapaciteit van 750.000 ton propeen per jaar en moet in 2023 worden opgeleverd. Het Catofin-proces maakt gebruik van reactoren met een vast bed. De katalysator in combinatie met procesomstandigheden als druk en temperatuur zorgen ervoor dat zo’n 86 procent van het propaan in propeen kan worden omgezet. De katalysator moet om de drie jaar worden vervangen. Lees op pagina 26 meer over twintig jaar Ineos en de nieuwe investeringen.

Inovyn heeft plannen om de pvcproductie in Jemeppe-sur-Sambre (België) uit te breiden. De investering levert een extra productiecapaciteit op van 200.000 ton pvc. De eerste fase van de uitbreiding moet in 2020 operationeel zijn. De uitbreiding komt bovenop een eerder ingezette investering in de productiecapaciteit voor speciale pvc. Om beide uitbreidingen mogelijk te maken, zal de productie van vcm op de site ook meegroeien.

SHELL PERNIS NEEMT NIEUWE SDA-FABRIEK IN GEBRUIK Shell Pernis heeft zijn nieuwe fabriek voor solvent deasfaltering (SDA) in gebruik genomen. Dankzij de fabriek kan Pernis een groter deel van haar olie-inname verwerken tot schonere transportbrandstoffen, waaronder gasolie voor zeeschepen. De fabriek heeft geen invloed op de verwerkingscapaciteit. De tien verdiepingen hoge SDA-unit verwerkt zware brandstoffen tot schone middendistillaten en zorgt daarmee voor meer flexibiliteit bij de verwerking van ruwe olie. Daardoor kan Pernis zich aanpassen aan de marktvraag en hogere marges behalen. Shell heeft bij de bouw van de nieuwe SDA voor een modulaire aanpak gekozen. Dit heeft geresulteerd in meer veiligheid, een snellere oplevering en lagere kosten. De modules zijn in China gebouwd, naar Rotterdam verscheept en vervolgens op de site geïntegreerd. Bovendien heeft Shell de SDA-unit geïnstalleerd tijdens geplande onderhoudswerkzaamheden, waardoor de plaatsing de dagelijkse operatie zo min mogelijk heeft verstoord. Het Pernis-team heeft simulatoren gebruikt om te trainen met zowel het opstarten van de unit als de dagelijkse operaties.

Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

23-10-18 16:54

DRIE GROTE WATERSTOFPROJECTEN BEKEND GEMAAKT Bedrijven buitelden in oktober over elkaar heen met aankondigingen op het gebied van waterstof. Gasunie Deutschland wil met Tennet en Thyssens wil een honderd megawatt groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek zal bij oplevering, in fasen vanaf 2022, de grootste power-to-gas-installatie in Duitsland zijn. De installatie komt in de buurt van een transformatorstation van Tennet in het noorden van Duitsland (Nedersaksen). Daar komt stroom van windmolens op zee aan en wordt het verder verdeeld. Op momenten dat er meer windstroom is dan gebruikers nodig hebben, kan de stroom in waterstof worden omgezet. Niet veel later maakten Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam bekend samen een groene waterstoffabriek van honderd megawatt te willen bouwen op het terrein van Tata in IJmuiden. Het staalbedrijf heeft de waterstof nodig voor de productie van staal, en kan hiermee de staalproductie verduurzamen. Het bedrijf denkt hiermee 350.000 ton minder CO2 uit te stoten. Gelijk aan de CO2-uitstoot van veertigduizend huishoudens. De samenwerking moet het grootste duurzame waterstofcluster van Europa opleveren. Tenslotte maakten Engie en Gasunie bekend dat ze de haalbaarheid van een honderd megawatt-installatie met elektrolyzers onderzoeken. De groene waterstoffabriek moet begin volgend decennium worden gebouwd op een locatie in Noord-Nederland.

FOTO: BOW TERMINAL

BP OVERWEEGT BOUW HYDROCRACKER IN ROTTERDAM BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om hoogwaardige producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Het bedrijf gaat er vooralsnog vanuit dat het de voor het proces benodigde waterstof van derden gaat gebruiken. Daarnaast kan BP met het proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Ook wil de raffinaderij meer biodiesel gaan produceren. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd. Hoewel de plannen nog pril zijn en de beslissing of het project doorgaat op zijn vroegst pas eind 2020 wordt genomen, is het bedrijf al wel begonnen met de eerste voorbereidingen. In juni heeft BP een ‘mededeling voor de milieueffectrapportage’ gestuurd aan Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland. Inmiddels heeft de onafhankelijke Commissie voor de milieueffectrapportage deze mededeling bestudeerd en hierover advies aan DCRM en BP uitgebracht. De Commissie heeft onder meer geadviseerd technische varianten te vergelijken die leiden tot energiebesparingen, verduurzaming van de energievoorziening en minder uitstoot van broeikasgassen. Bijvoorbeeld een variant waarbij de CO2-emissie van de nieuwe hydrocracker wordt afgevangen, waarna het via het project Porthos kan worden opgeslagen. Een ander voorbeeld is een variant waarbij het benodigde waterstof (deels) wordt geproduceerd door elektrolyse, waarbij de elektriciteit geheel of gedeeltelijk duurzaam wordt geproduceerd. OFFSHORE BEDRIJF BOW TERMINAL VESTIGT ZICH IN EEMSHAVEN BOW Terminal uit Vlissingen breidt haar offshore windactiviteiten uit met een nieuw logistiek knooppunt in de Eemshaven. Het bedrijf gaat zich in Groningen richten op de heavy lift, decommissioning, oil & gas en offshore wind. De nieuwe terminal komt langs een in totaal 525 meter lange kade in de Wilhelminahaven te staan. Het havenbekken Wilhelminahaven heeft een diepte van zestien meter en is daarom geschikt voor diepzeevaartuigen. ‘Met het oog op de energietransitie in West-Europa en het aantal geplande projecten in het gebied is deze uitbreiding voor BOW Terminal een logische stap om aan de behoeften van haar diverse klanten te voldoen’, zegt directeur Ludolf Reijntjes.

De Nederlandse (petro-)chemische industrie moet in 2030 de veiligste ter wereld zijn. Deze ambitie spraken staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat en vertegenwoordigers van de sector (Veiligheid Voorop) en de wetenschap met elkaar uit. In 2016 kwamen deze partijen al met een gezamenlijke visie. Nu willen ze met de zogeheten ‘Safety Delta Nederland’ de volgende stap zetten, door er samen voor te zorgen dat de laatste inzichten op het gebied van veiligheid onderdeel worden van alle betrokken opleidingen. Ook komen er proeftuinen, waar geëxperimenteerd wordt met innovaties die de veiligheid moeten vergroten. Shell Pernis, Havenbedrijf Rotterdam en Warmtebedrijf Rotterdam hebben eind september het officiële startschot voor het leveren van industriële restwarmte aan zestienduizend Rotterdamse huishoudens. De warmte is afkomstig uit de raffinaderij van Shell Pernis. Daarmee is voor het Rotterdamse Warmtenet het eerste industriële schaap over de dam. Het is uiteindelijk de bedoeling dat het aan vijfhonderdduizend huishoudens warmte gaat leveren en ook aan de kastuinbouw in de regio. In december verschijnt de nieuwe Industrielinqs Catalogus, de wegwijzer voor de industriële delta. Deze catalogus biedt een overzicht van leveranciers van producten en diensten voor onder andere de olie- en chemische industrie, de energie-, water- en gassenmarkt en de professionele onderhoudssector. Tot 15 november kunt u uw bedrijf opgeven voor de Industrielinqs Catalogus. Een basisvermelding kost niets. Maar wilt u meer tekst en zichtbaarheid kies dan voor een vermelding met een uitgebreide beschrijving van maximaal driehonderd woorden, een foto en logo. U kunt kiezen voor een online vermelding, zichtbaarheid in de papieren uitgave die eenmaal per jaar uitkomt of voor beide. Kijk voor meer informatie op: industrielinqs.nl/bedrijven-catalogus

PETROCHEM 11 - 2018 7

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 7

23-10-18 16:55

www.moxa.com

Moxa Smart Switch; een fantastisch compromis. De Moxa Smart Switch biedt een fantastisch compromis tussen de eenvoud in het gebruik van een unmanaged switch, maar mĂŠt integratie van veldbus protocollen als Ethernet/IP en Profinet, praktische management- en Cyber-Security functionaliteiten volgens IEC-62443. Ontworpen voor gebruik in de machinebouw en productie omgeving. Een oplossing ontstaan uit marktonderzoek; van behuizing tot functionaliteit. Een wereldmarktleider van industriĂŤle IT oplossingen, die luistert naar de wensen van haar gebruikers. Wat ons betreft Smart, wat vindt u?

www.modelec.nl Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_SmartSwitch.indd 1 PET11 Advertenties.indd 8

15-01-18 15:18 23-10-18 16:48

NIEUWE FABRIEK VOOR GROENGAS IN HARDENBERG Leverancier van schone brandstoffen Pitpoint en Biobrandstoffabriek Hardenberg bouwen samen een fabriek voor de productie van groengas. De fabriek in Hardenberg gaat op termijn ongeveer 42 miljoen kubieke meter groengas per jaar produceren. Dit staat gelijk aan de gasbehoefte van dertigduizend huishoudens. Het doel is om met de fabriek de productiecapaciteit van biobrandstoffen uit afval (tweede generatie biobrandstoffen) in Nederland uit te bouwen tegen kostprijzen die op termijn kunnen concurreren met fossiele brandstoffen. Het innovatieve productieproces bestaat uit een aantal bewezen technologieën die zijn gecombineerd op industriële schaal. Het groengas wordt gemaakt door de vergisting van een mengsel van bewerkte mest en bermgras dat uit de omgeving Hardenberg komt. De vraag naar groengas wordt volgens de bedrijven vanwege de energietransitie in de toekomst alleen maar groter en daarmee ook de behoefte aan schaalbare en repliceerbare productiecapaciteit. ENGINEERING GROOT PETROCHEMISCH COMPLEX SAOEDI-ARABIË KAN BEGINNEN Saudi Aramco en Total willen een groot petrochemisch complex opzetten in Jubail, aan de oostkust van Saoedi-Arabië. De twee partijen hebben een overeenkomst getekend voor de front-end engineering and design (FEED) van een kraker met bijbehorende units. De twee partijen hebben in Jubail al een raffinaderij waarin 440.000 vaten ruwe olie per dag kunnen worden verwerkt. Daar komt nu dus een kraker met een capaciteit van anderhalf miljoen ton etheen per jaar bij. Bijzonder is dat Saudi Aramco en Total kiezen voor een integratie tussen de raffinaderij en de kraker. Deze zal namelijk voor vijftig procent worden gevoed met ethaan en afgassen van de raffinaderij. Total heeft deze integratie al eerder toegepast in haar Antwerpse raffinaderij, maar voor de golfkust zal het een primeur zijn. De kosten voor het project van Saudi Aramco en Total worden geschat op vijf miljard dollar. Daarnaast zullen derde partijen naar verwachting nog zo’n vier miljard dollar investeren in petro(chemische) fabrieken in Jubail en daarbuiten. Deze zullen gebruikmaken van de feedstock die de kraker hen vanaf 2024 zal kunnen leveren.

FOTO: PITPOINT

FEITEN & CIJFERS

Negen samenwerkende partijen onderzoeken de mogelijkheden voor groen gas op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen. Het terrein wordt op dit moment bovengronds ontmanteld. Het gaat om een samenwerking tussen de gemeente Emmen, Engie, Gasunie, Gasunie Transport Services, Ludan Energy, Combinatie Greenpark Next, Energiebeheer Nederland, Stichting New Energy Coalition en NAM. Vynova is producent van PVC en chlooralkali-producten, zoals kaliumhydroxide en natriumhydroxide. In drie jaar investeert het chemieconcern meer dan honderd miljoen euro in de site in Tessenderlo. Daarvan is 65 miljoen euro gegaan naar de nieuwe productie-eenheid op basis van membraanelektrolyse. Deze vervangt de vorige installatie voor kaliumhydroxide, die gebaseerd was op kwikceltechnologie. Ook breidt het bedrijf de capaciteit voor de productie van natriumhydroxide uit. De uitbreiding levert tegelijkertijd extra capaciteit van chloor op, dat kan worden gebruikt voor de productie van ethyleendichloride. De voltooiing van het project wordt begin 2019 verwacht.

PERSONALIA BRENT RUWE OLIEKOERS 88 87 86

PRIJS PER VAT IN US DOLLARS

85 84 83 82 81 80 79 78

September 2018

Hans Casier, de Belgische topman van chemieconcern Ineos, is de nieuwe voorzitter van Essenscia, de Belgische industriefederatie van de chemie, kunststoffen en life sciences. Casier volgt Wouter De Geest (CEO BASF Antwerpen) op. De internationale concurrentiekracht van de chemie en life sciences in België versterken, nog meer jongens en meisjes motiveren om voor technische en wetenschappelijke studierichtingen te kiezen en verder werk maken van een constructieve sociale dialoog. Dat zijn voor Hans Casier (54) de uitdagingen voor de komende jaren als nieuwe voorzitter van Essenscia.

Oktober 2018

PETROCHEM 11 - 2018 9

PET11 D Feiten en Cijfers.indd 9

23-10-18 16:55

INTERVIEW

‘Total maakt graag deel uit van het solar adventure’

PETROCHEM 11 - 2018 10

PET11 O Interview.indd 10

23-10-18 16:56

Een topman van een multinational loop je niet vaak tegen het lijf. Voor journalisten zijn er daarom gelukkig nog steeds persconferenties. Het liefst om een paar vragen te stellen na het officiële gedeelte. De setting is deze keer heel bijzonder. Topman Patrick Pouyanné van Total in Saoedi-Arabië, kort na de aankondiging van een mega-investering in Jubail: ‘Hier gaat het niet om een modernisering, maar om nieuwbouw van een volledig petrochemisch complex.’ Een volgende stap naar meer diversificatie.

FOTO’S: TOTAL

Wim Raaijen

Maandag 8 oktober was topman Patrick Pouyanné even in Saoedi-Arabië om een belangrijke handtekening te zetten. Naast die van de CEO van Saudi Aramco, Amin Nasser. De twee bedrijven willen onder de naam Amiral een groot petrochemisch complex bouwen in Jubail, aan de oostkust van Saoedi-Arabië, naast hun eveneens gezamenlijke raffinaderij Satorp (62,5 procent Saudi Aramco, 37,5 procent en Total 37,5 procent). De nog nieuwe raffinaderij, die in 2014 in gebruik is genomen, verwerkt momenteel 440.000 vaten ruwe olie per dag. Daar komt nu dus een kraker bij met een capaciteit van anderhalf miljoen ton etheen per jaar. De twee tekenden een overeenkomst voor de front-end engineering en design van een kraker met bijbehorende onderdelen. Bijzonder is dat Saudi Aramco en Total kiezen voor een integratie tussen de raffinaderij en de kraker. Deze zal voor vijftig procent worden gevoed met ethaan en afgassen van de raffinaderij. Total heeft een dergelijke integratie al eerder toegepast in haar Antwerpse raffinaderij, maar voor het Midden-Oosten zal het een primeur zijn. De kosten voor het project van Saudi Aramco en Total worden geschat op vijf miljard dollar. Daarnaast zullen derde partijen naar verwachting nog zo’n vier miljard dollar investeren in petrochemische fabrieken in Jubail en daarbuiten. Deze zullen gebruikmaken van de feedstock die de kraker hen vanaf 2024 zal kunnen leveren. Bij elkaar dus maar liefst negen miljard dollar. Voor Saudi Aramco past deze stap naadloos bij Vision 2030 van kroonprins Mohammed bin Salman om de economie van Saoedi-Arabië minder afhankelijk te maken van aardolie en van brandstoffen in het bijzonder. De vraag naar petrochemische PETROCHEM 11 - 2018 11

PET11 O Interview.indd 11

23-10-18 16:56

INTERVIEW producten blijft voorlopig enorm groeien, met name in Zuidoost-Azië, terwijl de toekomst van benzine, diesel en kerosine ongewis is. Een grote groei wordt niet meer verwacht en een daling van de vraag naar brandstoffen is op termijn is zelfs niet uitgesloten. Nieuwbouw Voor Total geldt eigenlijk een vergelijkbare redenering. Pouyanné: ‘Door verder de downsteam-keten in te gaan, winnen we aan veerkracht. Datzelfde geldt ook voor de verschuiving naar aardgas als grondstof. In het verleden werden polymeren direct gelinkt aan aardolie. Dat verandert. Steeds meer wordt aardgas de grondstof en dat is echt een voordeel.’ Het levert volgens hem niet alleen meer flexibiliteit op, maar ook winst voor het milieu. Aardgas is de schoonste fossiele grondstof. De nieuwbouw van een volledig petrochemisch complex in Saoedi-Arabië is op dat vlak een belangrijke mijlpaal, stelt Pouyanné; ‘Natuurlijk ging het in Antwerpen ook om een grote investering (1,1 miljard euro, red.). Maar dat was een modernisering, hier gaat het om nieuwbouw van een volledig petrochemisch complex. Ook is de totale investering vele malen groter.’

net op zijn einde liep bij het plotselinge aantreden van Pouyanné. Oktober 2014 volgde hij Christophe de Margerie die tragisch om het leven was gekomen bij een vliegtuigongeluk in Rusland. Vers in zijn nieuwe ambt moest Pouyanné de val van de olieprijs onder ogen zien, naar onder de 25 dollar per vat. Hij gebruikte die lage prijs als onderbouwing om verder in de kosten te snijden. Nu de olieprijs weer boven tachtig dollar is geschoten, levert dat extra grote marges op. De schommelingen van afgelopen jaren zijn ongekend, met name als gevolg van internationale, politiek-economische ontwikkelingen. In het laatste jaar is de prijs per vat meer dan verdubbeld. Volgens Pouyanné had niemand dat verwacht. Saoedi-Arabië verhoogde weliswaar haar productie, maar de productie van Venezuela stortte in en ook de burgeroorlog in Libië zorgde ervoor dat daar de olieproductie verminderde. En dan natuurlijk het nieuwe Amerikaanse embargo van Iran. Daarmee werd een miljoen vaten per dag uit de markt gehaald. Pouyanné in Le Monde: ‘Donald Trump zegt dat hij de prijs van een vat wil verlagen, maar zijn beleid heeft dat effect nog niet gehad. Wel zal de groeiende Amerikaanse productie vroeg of laat op de wereldmarkt terechtkomen.’

Trump Total investeert weer volop. Maar wel anders dan voor de financiële crisis, die

EU Eerder dit jaar besloot Total zich onder druk van de Amerikaanse sancties terug

te trekken uit Iran, terwijl het bedrijf een jaar eerder nog van plan was om 4,8 miljard dollar te investeren in een nieuw gaswinningsproject. Ook de inspanningen van de EU, Rusland en China om de internationale deal met Iran overeind te houden, hebben het energiebedrijf niet op andere gedachten kunnen brengen. Pouyanné: ‘We leven in een wereld waarin één land haar wil oplegt. Wij als Total, een wereldwijd bedrijf dat actief is in honderddertig landen over de hele wereld, kunnen ons niet veroorloven om het risico te nemen dat we verbannen worden van het gebruik van het Amerikaanse financiële systeem. Dat is de realiteit van deze wereld. De EU probeert wat stappen te zetten, die volgens mij meer gericht zijn op het midden- en kleinbedrijf dan op de grote bedrijven.’ Polyetheen-fabriek De grilligheid van de internationale politiek en de daaruit voortvloeiende olieprijs sterken Total alleen maar in de gekozen strategie. Minder kwetsbaar worden door meer te investeren in petrochemische activiteiten, in aardgas als grondstof en ook groene energie en grondstoffen. Op het vlak van petrochemische groei stelt Pouyanné dat ook buiten Frankrijk, Saoedi-Arabië en Antwerpen de strategie van diversificatie wordt gevolgd. Dat gebeurt ook met verschillende investeringen in de rest van de wereld. ‘Denk ook aan onze investeringen in de VS en Zuid-Korea.’ Zo bouwt Total (vijftig procent) momenteel met Borealis en Nova (samen vijftig procent) een nieuwe stoomkraker in Port Arthur, Texas. Onlangs kondigde deze joint venture ook de bouw van een nieuwe polyetheen-fabriek aan. LNG-bedrijf Ook de verschuiving naar aardgas is een belangrijk onderdeel van diversificatie. Onlangs zei Pouyanné daarover in de Le Monde: ‘Olie blijft nog lange tijd de dichtste energiebron en het gemakkelijkst te vervoeren. Maar het is niet langer een bron van sterke groei voor de lange termijn. We zullen het olieverbruik zien stabiliseren of zelfs licht dalen. Tegelijkertijd is gas voor ons een groeimotor: het is twee keer zo schoon als steenkool, vooral vanuit het oogpunt

PETROCHEM 11 - 2018 12

PET11 O Interview.indd 12

23-10-18 16:56

FOTO: WIM RAAIJEN

van luchtkwaliteit. China vertrouwt op gas om het milieu in de steden te verbeteren. Ten slotte is het een ideale aanvulling van hernieuwbare energiebronnen. We zijn net klaar met de acquisitie van het LNG-bedrijf van Engie, waarmee Total de nummer twee in de branche ter wereld is geworden. In gas willen we aanwezig zijn in de hele keten, van productie tot distributie, via elektrische opwekking met gascentrales.’ Alternatieve brandstoffen De meest opvallende verschuiving is misschien wel die in de richting van meer groene energie en grondstoffen. Zo versterkte Total recent haar positie op de Franse en Belgische energiemarkt door de overname van het energiebedrijf Direct Energie. Mogelijk is het ook in de race voor het overnemen van energieonderneming Eneco. Ook Shell zou zijn oog hebben laten vallen op het Nederlandse bedrijf. Voor Direct Energie, dat actief is in Frankrijk en België, betaalt Total 1,4 miljard euro en krijgt daarmee bijna 74,33 procent van de aandelen in han-

Patrick Pouyanné (CEO Total): ‘Donald Trump zegt dat hij de prijs van een vat wil verlagen, maar zijn beleid heeft dat effect nog niet gehad.’

den. ‘De overname is onderdeel van onze strategie om de volledige keten van gas en elektriciteit uit te bouwen en te werken aan het ontwikkelen van energie met een lage CO2-uitstoot’, stelde Pouyanné bij de acquisitie. De koers die Total op dit moment vaart, maakt deel uit van de strategie om de koolstofarme activiteiten uit te breiden. Het bedrijf wil komende jaren uitgroeien van olie- en gasconcern naar een brede leverancier van energie. In 2017 werd ook het Nederland gevestigde Pitpoint, dat zich bezighoudt met ontwikkeling van verschillende alternatieve brandstoffen, al overgenomen. Total ziet een grote toekomst voor elektriciteit als energiedrager. De wereldeconomie wordt steeds meer geëlektrificeerd door de digitale en klimaatkwesties. Als gevolg hiervan zou het aandeel elektrici-

teit, momenteel twintig procent van alle energie van de energie in de wereld, de komende twintig jaar kunnen oplopen tot veertig procent. Total wil daarom volgens Pouyanné investeren in koolstofarme elektriciteit en producent worden van elektriciteit uit gas en vooral ook hernieuwbare bronnen zoals zonne-, wind- en waterkrachtcentrales. Solar adventure Ook in Saoedi-Arabië ziet Pouyanné kansen. Tijdens de persconferentie windt hij er daarom ook geen doekjes om. ‘Er is hier enorm veel zon en ook veel ongebruikte ruimte voor zonnepanelen.’ Natuurlijk kent hij de plannen van de kroonprins op dit gebied en solliciteert dan ook opzichtig. ‘Total wil graag deel uitmaken van het solar adventure in Saoedi-Arabië.’ ■ PETROCHEM 11 - 2018 13

PET11 O Interview.indd 13

23-10-18 16:56

PROJECT

Voorspoedige verdubbeling productie Nippon Shokubai Nippon Shokubai kondigde twee jaar geleden een stevige uitbreiding van haar fabriek in Zwijndrecht aan. De originele productiecapaciteit van 60 duizend ton SAP-korrels stijgt naar 160 duizend ton. Bovendien bouwde men ook nog een acrylzuurfabriek. Plantmanager Roel De Vil opende begin oktober officieel de site, maar beseft zich dat de echte omvorming nu pas begint.

David van Baarle

Met een groeiende wereldbevolking neemt ook de vraag naar luiers toe. Omdat de welvaart ook nog steeds toeneemt, wil de moderne ouder luiers die comfortabel voor de baby zijn en die ook nog eens heel veel vocht kunnen opnemen. Super absorbing polymers (SAP) voldoen aan die behoefte en vormen dan ook een belangrijke groeimarkt voor partijen als BASF en Evonik. Een niet te onderschatten speler in deze hoog competitieve markt is Nippon Shokubai. Het Japanse chemiebedrijf vestigde zich in 1999 in de Antwerpse haven omdat het dichter bij de Europese klant wilde zitten en voordelen zag wat betreft kosten en logistieke infrastructuur. Twee jaar geleden kondigde het bedrijf aan een investering te doen van 350 miljoen euro voor uitbreiding van de productiecapaciteit van SAP, als ook een eigen acrylzuurfabriek. Begin oktober, twee jaar later, nam plantmanager Roel De Vil de site officieel in gebruik. Samen met de CEO van het bedrijf en een keur aan Japanse en Belgische hoogwaardigheidsbekleders sloeg De Vil de deksel van een vaatje saké stuk om geluk af te roepen over de in productie meer dan verdubbelde site. Tot nog toe lijkt dat geluk inderdaad mee te zitten, gezien de relatief krappe deadlineoverschrijding van zes weken, maar De Vil beseft ook dat de echte omvorming van zijn fabriek nu pas begint. Operational excellence Eerst terug naar 2016, toen duidelijk werd dat de internationale vraag naar SAP-korrels de productiecapaciteit van Nippon Shokubai oversteeg. De Vil: ‘De ogen van onze Japanse moedermaatschappij waren toen ook gericht op de Verenigde Staten. De afzetmarkt en goedkope energieprijzen maakten

Houston een aantrekkelijk vestigingsplaats. De VS zaten destijds echter op het hoogtepunt van de schaliegashype waardoor de investeringskosten veertig tot vijftig procent hoger zouden uitvallen dan in België. Daarbij viel onze site al langer op doordat we in de benchmarks steeds als best in class naar voren kwamen. Onze personeelskosten liggen hoger dan in Azië en onze energiekosten zijn hoger dan de VS, maar de hoge prestaties van ons deskundig personeel compenseren die verschillen.’ In het Treacy Wiersema-model is de aanpak van De Vil op de Zwijndrechtsite dan ook het best te plaatsen in het operational excellence-gebied. ‘Hoewel er wel degelijk kwaliteitsverschillen zijn tussen de SAP-korrels van de diverse aanbieders, moeten we met name verschil maken met superieure operatie en uitvoering. ’ De productie van SAP is een echt ambacht dat met zorg en toewijding dient te worden uitgevoerd. ‘De grootste waarde van ons bedrijf is dan ook op de werkvloer te vinden. Het is de taak van het management om onze werknemers te ondersteunen en begeleiden en ze te helpen excelleren.’ Vertrouwen De Vil: ‘Doordat wij jaren lang op een stabiel, hoog niveau presteerden, wonnen we het vertrouwen van het moederbedrijf. De investering was de grootste die het bedrijf ooit heeft gedaan buiten Japan, dus het was niet geheel vreemd dat de bedrijfsleiding nog een beetje koudwatervrees had. Dat vertrouwen kwam dan ook niet helemaal vanzelf. Door te zeggen wat je doet, doen wat je gezegd hebt en te bewijzen dat de gemaakte plannen ook effect hebben, wisten we Nippon Shokubai ervan te

PETROCHEM 11 - 2018 14

PET11 T Project.indd 14

23-10-18 16:57

Partnership Over de toegepaste technologie wil De Vil niet al te lang uitweiden omdat technische voorsprong een groot verschil kan maken in de zeer concurrentiegevoelige SAP-markt. Dat het belangrijkste deel van het intellectueel eigendom in de toegepaste katalysator zit, is het weinige dat hij daarover loslaat. ‘De fabriek is volledig in Japan ontworpen tot op redelijk hoog detailniveau. Daarna nam Jacobs samen met Engie-Fabricom en WWV de inkoop en uitvoering voor zijn rekening.’ De manier van samenwerken is cruciaal gebleken in de strakke doorlooptijd van het proces. ‘Japanners staan bekend om hun zeer grote discipline en technische excellentie’, zegt De Vil. ‘Maar ze vinden het ook lastig om de controle uit handen te geven. Nippon Shokubai was gewend om zijn nieuwbouwprojecten zelf zeer gedetailleerd te engineeren om ze vervolgens lump sum turnkey aan te bieden. De Europese chemische industrie heeft de laatste jaren echter slechte ervaringen gehad met deze vorm van aanbesteden. Je legt de volledige verantwoordelijkheid en risico’s bij de contractors, wat niet altijd bevorderlijk is voor de continuïteit en doorlooptijd van projecten.’ Op het moment van aanbesteden waren de staalprijzen nog redelijk laag en hadden de contractors nog voldoende beschikking over gekwalificeerd personeel, maar die situatie kon zomaar omslaan. ‘Ook hier konden we met argumenten, maar ook dankzij het opgebouwde vertrouwen, de leiding overhalen een partnership aan te gaan met de contractors. Zolang de druk op de resources laag bleef, zouden we hier beide van profiteren, maar we zouden ook samen de pijn voelen als de druk opliep. Het voordeel hiervan was dat we heel snel konden schakelen tijdens zowel de engineering- als de constructiefase. Wat betreft de engineering was, zoals gezegd, al veel uitgevoerd door Nippon Shokubai, maar de aanpassing daarvan aan de lokale omstandigheden en de hier geldende weten regelgeving hebben we samen op voorhand gedaan. Met de contractor hebben we vervolgens duidelijk uiteengezet waar de verschil-

FOTO’S: NIPPON SHOKUBAI

overtuigen dat de uitbreiding van de productie in Zwijndrecht een solide investering was.’

De Vil: ‘De grootste waarde van ons bedrijf is op de werkvloer te vinden.’ lende taken en verantwoordelijkheden lagen. Bij onvoorziene omstandigheden of eventuele conflicten zouden we niet direct de contracten induiken, maar de dialoog aangaan om die zo snel mogelijk op te lossen. We zetten een gezamenlijke projectorganisatie op en richtten commisioningteams in om het project zo vlot mogelijk te laten verlopen.’ Natuurlijk zijn die conflicten er wel geweest. ‘Ik denk dat er geen enkel project vlekkeloos verloopt, maar doordat we open en transparant communiceerden, zijn die conflicten opgelost en kon vertraging worden vermeden. Uitein-

delijk hebben we het project zes weken later dan gepland opgeleverd. Overigens zie je ook daar het verschil tussen de Japanse en Europese visie: wij zien zo’n vertraging als voldongen feit, terwijl de Japanners vragen hoe je de vertraging in gaat halen. Voor beide attitudes valt wat te zeggen, maar je kunt de ene cultuur niet zomaar de andere opleggen.’ Efficiënt De Vil vertelt trots hoe de warmte van het exotherme acrylzuurproductieproces kan worden gebruikt voor de productie van de SAP-korrels. Een integratiestap PETROCHEM 11 - 2018 15

PET11 T Project.indd 15

23-10-18 16:57

We are specialists in managing industrial, structural and infrastructural challenges

Project Management

Contract Management

Engineering Management

Claim Management

Construction Management

Risk Management

Safety Management

Procurement

Project Controls

Quality Control

Project Assistance

Documentation

E info@tmg-inter.com W tmg-inter.com

A Ten Pol 4 / 1438 AH Oude Meer / The Netherlands T +31 (0)2 0362 0267

Waar details het verschil maken, is de keuze voor de juiste reinigingsdoek beslissend. Verkort uw productietijd en vergroot uw potentieel â&#x20AC;&#x201C; met verbeterde poetsen reinigingsoplossingen voor de industrie.

Omdat kleine details van groot belang zijn Verbeterde schoonmaakoplossingen voor de industrie www.tork.nl / www.tork.be

Rsneller

Rzekerder

Rschoner Tork, een merk van Essity

Tork_Ad_Industrie_Petrochem_NL_185x132_092018.indd 1

PET11 Advertenties.indd 16

24.09.2018 16:38:12

23-10-18 16:48

die de fabriek een CO2-besparing van tachtigduizend ton kooldioxide oplevert. ‘Voorheen kochten we acrylzuur in ’, zegt De Vil. ‘Nu kopen we propeen in dat we oxideren tot acrylzuur, opzuiveren en vervolgens gebruiken voor de productie van SAP. Naast de energetische winst levert de eigen productie van acrylzuur ook een strategisch voordeel op. Tegelijkertijd krijgen we met dit nieuwe proces ook nieuwe uitdagingen omdat we meer dan voorheen een chemische site worden, met al zijn veiligheids-, gezondheids- en milieueisen.’ Die uitdaging staat niet op zichzelf. Want behalve dat de site een compleet nieuw proces onder de knie moet krijgen, breidde de productie van SAP-korrels ook nog eens uit van de originele 60 duizend ton per jaar naar 160 duizend ton per jaar. De oude installatie bestond uit twee procesunits die elk dertigduizend ton SAP produceerden. Nu komen daar twee nieuwe installaties bij met een capaciteit van elk vijftigduizend ton. Om de productie in goede banen te leiden, moest De Vil dan ook ruim zeventig man extra werven in een toch al krappe technische arbeidsmarkt. ‘Er werkten hier zo’n negentig man en die krijgen er ineens zeventig nieuwe collega’s bij. Vergelijk het met je eigen thuissituatie, dan krab je je ook wel even achter je oren als er een nieuw gezin bij je komt inwonen. Je zit met praktische vragen, maar ook op persoonlijk vlak moet het wel klikken als je dagelijks met elkaar samenwerkt. De komende jaren gebruiken we dan ook om de bedrijfsprocessen aan te passen aan de nieuwe situatie, maar ook de mensen mee te nemen in het veranderingsproces. De mens is een gewoontedier en veel ingesleten patronen moeten worden doorbroken. Dat roept in het begin vaak weerstand op, wat een begrijpelijke en menselijke reactie is. De bedrijfsleiding zal dan ook nog meer dan anders op de werkvloer aanwezig moeten zijn om te weten wat zich op de werkvloer afspeelt.’ Om de uitdaging nog groter te maken, voert De Vil na nauw overleg met de medewerkers en vakbonden ook een nieuw shift-systeem in dat de balans tussen werk en privé moet verbeteren, het zogenaamde zelfroostersysteem. ‘We gebruiken hetzelfde concept als Sabic al een tijdje hanteert waarin medewerkers

‘De komende jaren gebruiken we om de mensen mee te nemen in het veranderingsproces.’ hun werkplanning zelf gaan bepalen. De collega’s moeten onderling bepalen wie wanneer de nachtshift draait, wie op vakantie kan en wie in het weekend werkt. Door mensen meer invloed te geven op hun werktijden, krijgen ze meer plezier in hun werk omdat ze ook bewust tijd kunnen inruimen voor hun gezin. Jonge vaders zullen op andere momenten vrij willen dan iemand wiens kinderen het huis al uit zijn. Zo’n nieuw systeem vraagt echter wel om een bepaalde zelfdiscipline van de teams en de individuele medewerkers. Ook dat veranderingstraject vergt extra tijd en inspanning van het management.’ Risk based maintenance Als laatste wordt het maintenance management ook nog eens gestroomlijnd. De Vil: ‘We hebben speciaal hiervoor een SAP-systeem ingericht dat meer risicogestuurd onderhoud mogelijk maakt. We denken veel te kunnen stroomlijnen in het spare-beheer, maar ook in het dagelijkse onderhoud. Aan

de hand van een criticaliteitsanalyse voeren we waar nodig en mogelijk zoveel mogelijk preventief of zelfs predictief onderhoud uit. Het zal niet verbazen dat ook hier, waar procedures en werkwijzen drastisch veranderen, tijd nodig is om de organisatie te laten wennen. De onderhoudsmensen die snel konden ingrijpen bij calamiteiten, moeten nu werkzaamheden uitvoeren om die calamiteiten te voorkomen. Dat laatste is veel waardevoller, maar minder zichtbaar. We investeren dus fors in opleidingen en veranderingsmanagement.’ Ondanks de behoorlijke uitdagingen voor de komende jaren heeft De Vil er alle vertrouwen in op hetzelfde hoge niveau te blijven presteren. ‘De opstart is goed verlopen en we zijn voor honderd procent operationeel in de acrylzuurproductie. Het rendement van de twee nieuwe SAP-installaties is zelfs boven verwachting. Ze zeggen dat je het succes van een project meet aan de opstart ervan. Dan is dit een zeer goed teken voor de komende jaren.’ ■ PETROCHEM 11 - 2018 17

PET11 T Project.indd 17

23-10-18 16:57

Meld u nu aan voor de Industrielinqs Catalogus In december verschijnt de nieuwe Industrielinqs Catalogus, de wegwijzer voor de industriële delta. Deze catalogus biedt een overzicht van leveranciers van producten en diensten voor onder andere de olie- en chemische industrie, de energie-, water- en gassenmarkt en de professionele onderhoudssector. Tot 15 november kunt u uw bedrijf opgeven voor de Industrielinqs Catalogus. Een basisvermelding kost niets. Maar wilt u meer tekst en zichtbaarheid kies dan voor een vermelding met een uitgebreide beschrijving van maximaal 300 woorden, een foto en logo. U kunt kiezen voor een online vermelding, zichtbaarheid in de papieren uitgave die eenmaal per jaar uitkomt of voor beide. In de editie van 2019 besteden we aandacht aan de volgende thema's: Industrie 4.0, veiligheid, opleiding, innovatie en optimaliseren. Rond die thema's kunt u een artikel afnemen. Heeft u interesse in deze commerciële mogelijkheden of wilt u een advertentie plaatsen, neem dan contact op met Jetvertising: Rob Koppenol, rob@jetvertising.nl of bel 070 399 00 00.

Ga direct naar www.industrielinqs.nl/bedrijven-catalogus iLinqs IPP catalogus Liggend.indd 43

23-10-2018 12:46:11

Schenk Containerverhuur biedt u de grootste afzetbare container van Nederland! Deze is zeer geschikt voor de opslag van diverse vloeistoffen. De 80 m3 buffercontainer is verkrijgbaar in een open-top en gesloten versie. SCHENK Containerverhuur levert desgewenst vloeistofdichte lekbakken en kunststof rijplaten. • • • • •

Vloeistofdichte containers (7, 14, 20, 28 en 40 m3) Ontwateringscontainers Open-top en gesloten 80 m3 buffercontainers Leidingwerk, appendages en aansluitingen Transport van containers

NIJMEGEN t +31 (0)24 - 348 25 93 www.schenkgroep.nl

PET11 Advertenties.indd 18

23-10-18 16:49

EEMSDELTAVISIE 2018

Groningen Seaports/Pipelife winnen Northern Enlightenmentz Tijdens het Eemsdeltavisie congres op 17 oktober in Delfzijl zijn havenbeheerder Groningen Seaports en producent van kunststof buizen Pipelife uitgeroepen tot winnaar van de Northern Enlightenmentz 2018. Zij wonnen met hun infrastructuur voor waterstof. Bijzonder is dat de leidingen van kunststof zijn. De twee bedrijven zijn hiermee een duurzaam voorbeeld voor de noordelijke provincies.

FOTO: LAURA VAN DER LINDE

Dagmar Aarts

De inzet van waterstof is echter nog erg duur. De jury vindt het mooi dat de kunststof leiding voor waterstof de kosten voor de inzet van waterstof een stuk goedkoper maakt. Niet alleen is de buis zelf goedkoper dan stalen varianten, doordat deze niet corrosiegevoelig is, zijn minder inspecties en onderhoud nodig. Daarnaast was de jury er ook van onder de indruk dat er een nieuw materiaal is ontwikkeld voor de leiding dat heel veel sterker is dan staal. En vindt ze het bijzonder dat de buizen op rol gemaakt kunnen worden, waardoor het eenvoudig is neer te leggen en er geen lasnaden nodig zijn. Groningen Seaports en Pipelife hebben twee nieuwe kunststof buistypes ontworpen. Een eenvoudige van PE voor lage druk en een met aramide versterkte pijpleiding voor de hoge druk. In de finale namen Groningen Seaports en Pipelife het op tegen Stercore en Enerpy. Stercore maakt van mest en digestaat uit co-vergisters duurzame energie en koolstof, zonder dat hierbij afvalstoffen ontstaan. Enerpy zet organische reststromen om in grondstoffen met behulp van radiolyse, een technologie die gelijkenissen heeft met pyrolyse.

Groningen Seaports en Pipelife gaan samen een infrastructuur voor het transport van groene waterstof aanleggen in Delfzijl en de Eemshaven. Pipelife levert de gasbuizen en Groningen Seaports zorgt voor de aanleg. De jury was onder de indruk van de kunststof leiding van de twee bedrijven en noemt het een doorbraak. ‘Niemand heeft ooit eerder bedacht kunststof leidingen te gebruiken voor het transport van waterstof onder hoge druk.’ Waterstof kan een belangrijke oplossing bieden voor fluctuaties in het groene energieaanbod. Elektriciteit van windmolens kan omgezet in en opgeslagen worden als waterstof. Waterstof kan op haar beurt weer omgezet worden naar grondstof of brandstof voor diverse chemie- en industriële bedrijven.

Verkiezing Met de Northern Enlightenmentz verkiezing willen we de noordelijke provincies inspireren bij het toepassen van hoopgevende innovaties. En willen we innovaties en processen een duwtje in de rug te geven. Een vakjury heeft voor zestig procent de punten verdeeld, daarnaast mochten ook bezoekers van Eemsdeltavisie hun stem uitbrengen (telt voor twintig procent) en via internet konden mensen stemmen (telt ook voor twintig procent mee). ■

Trotse winnaars Robert-Jan Berg (Pipelife) en Eertwijn van den Dool (Groningen Seaports)

PETROCHEM 11 - 2018 19

PET11 R Actueel.indd 19

23-10-18 16:58

stre

PROCESOPTIMALISATIE

‘Wereldrecord fabriek geen uitzondering’ Yara Sluiskil verbrak in augustus een wereldrecord met haar ammoniakfabriek Reforming-D. De fabriek was toen 1376 dagen non-stop in bedrijf en produceerde 1860 ton ammoniak per dag. Dat die fabriek zo goed draait, is volgens productiemanager Arvid De Weweire geen uitzondering. De andere ammoniakfabrieken op het terrein verbeteren ook steeds hun eigen productierecords. ‘We leggen de lat steeds hoger.’

Dagmar Aarts

Yara Sluiskil produceert jaarlijks ruim 1,8 miljoen ton ammoniak met haar drie fabrieken (Reforming-C, -D en -E genaamd), die de ruggengraat vormen van de site. Vanuit ammoniak wordt een breed productportfolio van meer dan vijf ton eindproducten gemaakt. Yara wilde wel eens weten hoe lang andere ammoniakfabrieken achter elkaar produceerden en of zij de beste was. Tijdens een ammoniakconferentie in Canada, vroegen twee medewerkers van het bedrijf daarom aan verschillende toonaangevende constructie- en engineeringbedrijven van ammoniakplants wat de langste on-stream tijd was die zij kenden. Niet veel later haalde Yara de koploper in en kon het wereldrecord worden uitgeroepen voor ammoniakfabriek D. Sinds 21 november 2014, toen de fabriek na een reguliere onderhoudsstop weer in bedrijf werd genomen, is 2.653.069 ton ammoniak geproduceerd. Dat is gemiddeld 1860 ton per dag. Van de circa honderd ammoniakfabrieken wereldwijd, behoren die van Yara Sluiskil tot de top.

gedurende 4,5 jaar in bedrijf. We hebben wel een aantal kleine processtoringen gehad, maar toen ging enkel de back-end (synthesedeel waar de ammoniak wordt geproduceerd, red.) kort uit bedrijf en zijn we altijd binnen enkele uren weer opgestart. Dat is zeer goed.’ Dat de fabrieken hun eigen records verbreken, komt volgens de productiemanager doordat de fabrieken destijds heel goed geconstrueerd zijn, er goed wordt gemonitord en op tijd wordt ingegrepen door de onderhoudsafdeling en vooral ook doordat medewerkers ‘enorm betrokken en zeer competent’ zijn. ‘Een hele grote groep werknemers is aanwezig geweest bij de bouw en de inbedrijfname van de fabrieken. Zij hebben ook de opstartproblemen meegemaakt. Heel wat medewerkers van deze groep zijn hier nog steeds in dienst, al gaan er steeds meer met pensioen.’ De productiemedewerkers in de ploegen hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en worden nauw betrokken bij onderhoudsstops en projecten. Deze betrokkenheid leidt tot betere resultaten.

Competente medewerkers Dat de fabrieken van Yara Sluiskil records verbreken, is volgens productiemanager Arvid De Weweire dan wel geen uitzondering voor het bedrijf, maar het is wel bijzonder. De ammoniakfabrieken van het kunstmestbedrijf stammen namelijk uit de jaren zestig en tachtig. De Weweire: ‘Onze oudste fabriek (ammoniakfabriek C, red.) heeft eerder dit jaar nog een productierecord neergezet. Zij is 583 dagen on-stream. Dit jaar heeft de D-fabriek een record gedraaid en ook Reforming-E heeft een fenomenaal resultaat gehaald. De frontend van de fabriek (het kraakdeel waar de waterstof wordt gemaakt, red.) was

Kennisoverdracht De lange staat van dienst die veel medewerkers hebben opgebouwd, zorgt ook meteen voor een flinke uitdaging. De komende zes jaar vertrekt er een grote golf aan medewerkers die een enorme hoeveelheid kennis van de fabriek hebben, omdat ze met pensioen gaan. ‘Yara is daarom nu al bezig om steeds nieuwe operators aan te nemen met een hoog kennisniveau’, vertelt De Weweire. ‘Maar ervaring is iets dat je over de jaren heen opbouwt. Kennis en ervaring bepalen samen het competentieniveau. De nieuwe operators moeten de kennis van onze zeer ervaren collega’s overnemen. Dat is niet makkelijk, want veel informatie zit

PETROCHEM 11 - 2018 20

PET11 P Plantmanager.indd 20

23-10-18 16:59

FOTO’S: DAGMAR AARTS

in de hoofden van de medewerkers.’ Om geen kennis te verliezen, is onder andere een trainer aangesteld met bredere ervaring. Hij gaat kennis op papier zetten en de buitenoperators mee opleiden naast de bestaande opleiding door de ploeggenoten. ‘De trainer die we hebben aangesteld, is hier geknipt voor. Hij is hier al 35 jaar in dienst, weet heel veel en kan ook nog eens goed uitleggen.’ De trainer neemt de nieuwe buitenoperators onder zijn hoede, geeft ze theorieles en gaat met ze mee in de praktijk. Daarnaast legt hij de achtergrond van verschillende zaken vast. ‘Ik denk dat het heel belangrijk is dat medewerkers weten waarom ze iets doen in plaats van dat ze een opdracht gewoon maar uitvoeren omdat het zo gedocumenteerd is. Als ze het waarom weten, kunnen ze goed inspelen op afwijkende situaties.’ Nooit een storing De ammoniakfabrieken van Yara draaien zo stabiel dat medewerkers die er minder dan vier jaar werken nog nooit een grote storing hebben meegemaakt. De Weweire: ‘Het is een beetje dubbel, we zijn enerzijds heel blij met de hoge

De Weweire: ‘Om competitief te blijven in de wereldmarkt, moeten wij zo efficiënt mogelijk werken.’ betrouwbaarheid van onze fabrieken, maar het is anderzijds wel een uitdaging om de mensen goed op te leiden. Van storingen leer je namelijk heel veel over het proces. De medewerkers die hier al heel lang werken, hebben hun deel storingen wel gezien en kunnen snel inspelen op procesveranderingen. Zij kunnen de nieuwe collega’s veel leren.’ Om toch goed voorbereid te zijn op processtoringen, wil Yara voor de paneloperators een trainingssimulator in gaan zetten. Nog een gevaar van stabiele fabrieken is dat de aandacht verslapt en er gedacht wordt dat alles wel goed komt. De Weweire strijdt daarom continu voor betrouwbaarheid en veiligheid. ‘Mijn vorige plantmanager beschreef het als volgt: als je op een roltrap staat en je loopt tegen de richting in omhoog, dan blijf je op hetzelfde niveau of ga je hoger, maar als je stil staat, dan ga je onmiddellijk naar beneden. Collega’s die nieuw

zijn en die gewend zijn dat alles stabiel is, moet je goed bij de les houden, want het tij kan zomaar keren. Ze moeten goed weten wat ze moeten doen als er een storing is en veiligheid heeft daarbij altijd prioriteit.’ Waterstof van Dow De Weweire wil nu samen met zijn collega’s wereldrecordhouder ammoniakfabriek D nog verder verbeteren. De grootste uitdaging daarbij is om op energie te bezuinigen. De kosten van ammoniak hangen namelijk sterk af van de grondstof: aardgas. ‘In vergelijking met de rest van de wereld is aardgas hier duur. Om competitief te blijven in de wereldmarkt, moeten wij op energievlak enorm goed zijn en moeten we zo efficiënt mogelijk werken.’ De fabrieken zelf behoren tot de tien procent meest energie-efficiënte ter wereld en lopen tegen hun theoretische PETROCHEM 11 - 2018 21

PET11 P Plantmanager.indd 21

23-10-18 16:59

PET11 Advertenties.indd 22

23-10-18 16:49

energie-asymptoot aan. Daarom wordt hard gewerkt aan verbeteringen waarbij verder wordt gekeken dan de bestaande fabrieken. Zo krijgt Reforming-D sinds 16 oktober overtollig waterstof van Dow Benelux. De waterstof die vrijkomt bij de kraakinstallaties van Dow komt via een bestaande loze gasleiding van Gasunie naar Sluiskil toe. Yara kan de waterstof gebruiken om ammoniak van te maken. Een proces waar nu veel aardgas en energie voor nodig is.

Turnaround In de turnaround van Reforming-D die in 2020 op de planning staat, moeten nog meer verbeteringen worden doorgevoerd. Daarbij kan worden geprofiteerd van de onderhoudsstop van ammoniakfabriek E, die in oktober en november van dit jaar gaande is. De Weweire: ‘We hebben supersterke engineers, die de fabrieken goed kennen. Als zij iets uitvoeren in de ene fabriek en het werkt, dan weten ze dat ze dat in een andere

fabriek ook kunnen toepassen. Dat is enorm waardevol. Zo kunnen wij projecten die we nu in de E-fabriek doen, misschien ook toepassen op de D-fabriek in 2020.’ Ondertussen is de teller van het wereldrecord alleen maar door blijven lopen. Ten tijde van dit interview (16 oktober, red.) is ammoniakfabriek D al 1424 dagen non-stop achter elkaar aan het produceren. ■

TURNAROUND AMMONIAKFABRIEK E Ammoniakfabriek E van Yara in Sluiskil is in oktober begonnen aan een zesjaarlijkse onderhoudsstop van vijf weken. Er wordt ruim veertig miljoen euro geïnvesteerd en op sommige dagen zijn duizend extra mensen aan het werk. Tijdens de turnaround wordt het DCS-besturingssysteem vervangen door een recenter systeem. Daarnaast worden verschillende leidingen en vaten vervangen en het rotating equipment gereviseerd. Een belangrijk onderdeel van de stop is het vervangen van de katalysator. Ook worden natuurlijk tal van inspecties gedaan op gebied van veiligheid, milieu en reliability.

De onderhoudsstop heeft een flinke impact op de rest van de site van Yara. De Weweire: ‘Een groot gedeelte van de onderhoudsorganisatie werkt aan de E-fabriek en aan de ureumplant die tegelijkertijd in turnaround is. De onderhoudstops van de ammoniakfabriek en de ureumplant zijn aan elkaar gekoppeld. Wij maken in de ammoniakfabrieken de ammoniak en CO2 die onze collega’s op de andere afdeling verwerken tot ureumproducten. Zonder ons hebben zij te weinig ammoniak.’ De salpeterzuur- en nitraatfabrieken blijven net als de andere twee ammoniakfabrieken wel doordraaien.

PETROCHEM 11 - 2018 23

PET11 P Plantmanager.indd 23

23-10-18 17:00

CHEMIELINK

Vijf keer meer klimaatonderzoek voor hetzelfde geld T-minus ontwikkelt raketten voor wetenschappelijk onderzoek in de atmosfeer. Op de open chemische locatie S/Park in Deventer gaat de Delftse start-up een stuwstof met een unieke chemische samenstelling produceren. De raketten waar deze stuwstof ingaat, zijn vijf tot tien keer goedkoper dan andere

De vier Delftse ingenieurs die achter T-minus zitten, begeven zich met hun sondeerraketten in een nichemarkt. Wel een belangrijke markt: die van het wetenschappelijk onderzoek naar klimaatverandering, verstoringen in GPS-signalen, het noorderlicht, langetermijn weersvoorspellingen en aardmagnetische velden. Tot een hoogte van veertig kilometer verkennen weerballonnen de atmosfeer en boven de 250 kilometer draaien satellieten hun rondjes om de aarde. Wie in dit tussengebied – waar de luchtdruk en de temperatuur laag zijn – metingen wil verrichten, is aangewezen op een raket die de meetinstrumenten naar de plek van bestemming brengt. ‘Dan kom je automatisch bij ons uit’, zegt Mark Uitendaal van T-minus.

Stuwstof In 2011 is T-minus gestart bij incubater Yes!Delft met de ontwikkeling van son-

FOTO: T-MINUS

raketten.

deerraketten. Deze ‘voertuigen’ van zo’n 3,5 meter lang brengen een sonde van een klant in de atmosfeer en vallen dan terug op aarde. Naast de mechanica en elektronica heeft de aandrijving de volle aandacht. Omdat de raketten relatief klein zijn, is de hoeveelheid stuwstof (propellant) aan boord ook beperkt. Met 25 kilo stuwstof heb je het wel gehad. De uitdaging is om een efficiënte stuwstof te ontwikkelen die optimaal presteert en toch betaalbaar is, ook in geringe hoeveelheden. De ingenieurs hebben gekozen voor een vaste brandstof die

Deze pagina’s worden mogelijk gemaakt door CHEMIELINK ChemieLink is een netwerk van innovatieve hotspots in de chemie. Bij ChemieLink zijn tien erkende innovatielaboratoria (iLABs) en zeven Centers for Open Chemical innovation (COCi’s) aangesloten. Op deze locaties zijn circa 250 innovatieve bedrijven gevestigd.

hete gassen produceren die de raket voortdrijft. ‘Een vaste stof is operationeel makkelijker’, verklaart Uitendaal. ‘Je kunt een tijdje wachten tot de raket gelanceerd wordt. Als een klant bijvoorbeeld het noorderlicht wil meten, moet dat er wel zijn. Wanneer dat eenmaal verschijnt, kunnen we met een druk op de knop de raket lanceren.’

120 kilometer hoogte De stuwstof die T-minus heeft ontwikkeld bestaat uit een rubberachtig materiaal van specifieke chemicaliën die zorgvuldig geheim worden gehouden. Net als de productiemethode. De stuwstof is gekeurd en geclassificeerd door TNO. Met deze stuwstof kunnen raketten honderdtwintig kilometer hoogte halen, zo wijzen de berekeningen uit. De kosten per kilo liggen vijf tot tien keer lager dan bij conventionele brandstoffen. ‘Dit betekent dat een instituut vijf tot tien keer meer metingen kan verrichten voor hetzelfde geld’, aldus Uitendaal. ‘Voor onze klanten, vooral de meteorologische instituten in Duitsland, Zweden en Noorwegen, is dat essentieel.’

PETROCHEM 11 - 2018 24

PET11 M innovatielink.indd 24

23-10-18 17:01

CHEMIELINK S/Park

FOTO: T-MINUS

Nu mag je die stuwstof niet overal produceren. S/Park in Deventer, het voormalige Akzo-terrein dat is omgetoverd tot Center for Open Chemical Innovation, is een van de weinige locaties die over de nodige faciliteiten en vergunningen beschikt en waar start-ups terecht kunnen. ‘Wat ons ook aanspreekt, is dat directeur Marc Leeuw van aanpakken houdt en de experts weten waar ze het over hebben.’ Daarom heeft T-minus hier onlangs een oud gebouw ontmanteld en ingericht voor productie. De milieuvergunning is binnen en de mobiele procesinstallatie staat op zijn plaats. Uitendaal schat in dat eind november de eerste batch van 25 kilo kan worden geproduceerd. ‘We mikken vooralsnog op vijfhonderd tot duizend kilo per jaar. Genoeg voor twee meetcampagnes van tien tot twintig raketten.’ In 2019 zou in Noorwegen de eerste raket van een lanceerplatform moeten vertrekken. Voor die tijd moet de stuwstof nog wel worden getest in een raketmotor, die stevig verankerd is aan de grond. ■

Opening demo facility Green Chemistry Campus Op 18 december zal de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom een zijn nieuwe demofaciliteit officieel openen. Deze demonstratieruimte stelt bedrijFOTO: GREEN CHEMISTRY CAMPUS

ven in staat om hun biobased innovaties op te schalen. Daarnaast is voor het gebouw zoveel mogelijk gebruik gemaakt van duurzame materialen. Halverwege dit jaar werd het gebouw al bouwkundig opgeleverd. Sinds die tijd hebben al talloze biobased ondernemers hier hun ruimte betrokken vanwege de mogelijkheden en faciliteiten. Het voordeel is dat de demoruimte al over de nodige vergunningen beschikt. Iedere ondernemer krijgt een eigen plek in de hal voor zijn of haar installatie. In de buurt van de installatie zijn aparte

werkplekken gereserveerd om de opschaling verder uit te werken. Wanneer daar behoefte aan is, kunnen ondernemers een beroep doen op een operator die hen helpt bij hun proces. Bedrijven die zich op de Green Chemistry Campus vestigen, hebben al bewezen dat

hun idee voor een biobased product op kleine schaal werkt. Op de Campus willen ze dit idee verder uitwerken en bewijzen dat hun product ook op grotere schaal met een constante kwaliteit kan worden geproduceerd. De nieuwe demoruimte is hierbij een onmisbare schakel. ■

PETROCHEM 11 - 2018 25

PET11 M innovatielink.indd 25

23-10-18 17:01

INVESTERINGEN

Ineos: 20 jaar overnemen en nu flink investeren Het verhaal van Ineos is verre van saai te noemen. Waar menig onderneming na tientallen decennia tevreden is met een lichte groei, is Ineos in twintig jaar uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers in de chemische industrie. Met twintigduizend werknemers en een jaaromzet van zestig miljard dollar kan niemand meer om de onderneming heen. De eerste jaren van het bedrijf werden gekarakteriseerd door talrijke overnames van onderdelen van bijna alle ‘groten der chemie’. Tegenwoordig komt Ineos steeds vaker in het nieuws met verschillende investeringen in nieuwe installaties en uitbreidingen van bestaande productie.

Jacqueline van Gool

De geschiedenis van Ineos startte in België, op de site in Zwijndrecht, die nu het hart van de oxide-business vormt. De site was begin jaren negentig onderdeel van BP. In 1995 werd ze overgenomen door Inspec. Jim Ratcliffe, toentertijd directeur van Inspec, verkreeg de business in 1998 via een management buyout en richtte Ineos op. Ratcliffe zag het immense potentieel van de site in Antwerpen en was aangetrokken door de grootte van de site, een van de grootste ter wereld. ‘Dit was een echt grote, petrochemische faciliteit van BP-makelij’, memoreert Ratcliffe in zijn biografie. In 1995 produceerde de fabriek 125 duizend ton etheenoxide per jaar en er werkten zo’n 400 mensen. Nu produceert de Antwerpse etheenoxide-fabriek het drievoudige, 450 duizend ton per jaar. De site van Ineos werd in korte tijd zeer winstgevend. Een van de toverwoorden was hierbij co-siting. In de beginjaren sprak toenmalig Ineos Oxide co-siting directeur Paul Nauwelaerts daar al over in Petrochem. Het Antwerpse chemische cluster leent zich uitermate goed voor co-siting. In Zwijndrecht werden actief klanten aangetrokken om zich te vestigen. Zij profiteerden van de nabijheid van grondstoffen en bespaarden op transportkosten. Ook konden kosten voor gezamenlijke faciliteiten, zoals de bedrijfsbrandweer, worden bespaard. Antwerpen Hans Casier was sinds de begindagen betrokken bij het bedrijf. Via BP en Inspec kwam hij bij Ineos terecht, waar hij zijn carrière opbouwde tot CEO van Ineos Oxide en sinds 2014 is hij CEO van Ineos Phenol, waarbij hij de verantwoordelijk heeft over de Belgische activiteiten van Ineos. Het is volgens Casier

logisch dat de geschiedenis van het bedrijf juist hier begon. ‘Als je kijkt naar de petrochemische industrie, dan kom je automatisch in Antwerpen terecht. De Antwerpse haven is het thuis van het tweede petrochemische cluster wereldwijd na Houston. De industrie is sterk geïntegreerd en klanten en toeleveranciers zijn dichtbij. Een goede logistiek, de haven en een pijpleidingverbinding naar Rotterdam en het Ruhrgebied zijn belangrijke troeven.’ Federale structuur Ineos deed in de eerste tien jaar van haar bestaan zo’n twintig belangrijke overnames. ‘Het bedrijfsdna is afkomstig van zo’n beetje alle grote spelers in de sector, denk aan ICI, Dow, Degussa, BASF Solvay, BP’, vertelt Casier. Maar hoe creëer je een coherent bedrijf uit al die verschillende overgenomen bedrijfsonderdelen afkomstig uit een grote variëteit van ondernemingen? Een van de krachten van Ineos hierbij is volgens Casier de federale structuur: ‘Iedere businessunit heeft een grote mate van autonomie en verantwoordelijkheid. Ineos is opgebouwd uit twaalf grote divisies, die je zou kunnen beschouwen als standalone firma’s.’ Hoewel er natuurlijk een grote wisselwerking is tussen de verschillende bedrijven, hoeven ze niet te passen in een overkoepelend keurslijf van het moederbedrijf. De oorsprong van de divisies ligt bij verschillende chemische bedrijven, met een grote diversiteit aan bedrijfsculturen en specialiteiten. ‘De eerste activiteiten die we overnamen, ethyleenoxide en phenol, hadden op dat moment voor wat betreft grondstoffen, processen en klanten weinig synergie. We besloten daarom om deze twee activiteiten zich autonoom te laten ontwikkelen. We hebben dit

PETROCHEM 11 - 2018 26

PET11 Q Ineos.indd 26

23-10-18 17:18

Lokale verantwoordelijkheid De strategie van het bedrijf is volgens Casier vrij eenvoudig uit te leggen. ‘De basis van onze activiteiten vormt het SHE-beleid. Bij iedere boardmeeting staan de SHE-statistieken van de verschillende locaties als eerste op de agenda.’ Het bedrijf heeft ook een sterke focus op de gezondheid van medewerkers. ‘Bijna alle locaties hebben een gym waar yoga- of spinningcursussen worden gegeven.’ Verder is Ineos volgens Casier heel down to earth. ‘Er is natuurlijk een focus op de parameters, we moeten competitief zijn en willen groeien. Alle bedrijfsonderdelen richten zich op het verbeteren van de efficiency en dat lukt goed dankzij een entrepreneurial benadering. Onze markten zijn met name intermediates en commodities. Deze hebben per definitie lage marges. Dat betekent dat we competitief moeten zijn op alle aspecten van onze business.’ Maar dat betekent volgens Casier niet dat er automatisch gesneden wordt in de kosten. ‘Natuurlijk zoeken we bij overnames naar kostenbesparingen. Maar we kijken eerst naar de SHE-prestaties en de operationele excellence. Het personeel van een overgenomen bedrijf is vaak verwonderd over de Ineos-benadering. We laten de lokale medewerkers voorstellen doen voor efficiencyverbeteringen. Dat opent vaak de ogen van de werknemers. Het gaat niet alleen om de kosten, het gaat om het verbeteren van de efficiëntie van de activiteit. Er komt hierbij meer nadruk op de lokale verantwoordelijkheid.’

FOTO’S: INEOS

bedrijfsmodel doorgezet bij andere overnames. We zagen dat het beter was de aparte onderdelen een eigen structuur te laten behouden in plaats van deze te centraliseren. Doordat de businessunits niet alles hoeven te integreren in één bepaald model, kunnen ze zich concentreren op hun eigen bedrijfsactiviteiten en wordt bureaucratie geminimaliseerd.’ Ineos is sowieso wars van ambtenarij. ‘Om een voorbeeld te geven, de HR-afdeling op het hoofdkantoor bestaat uit slechts drie personen. We hebben dit overigens ook zo kunnen doen, omdat Ineos een onderneming in privaat bezit is en geen beursgenoteerd bedrijf waar je te maken hebt met allerlei krachten van aandeelhouders.’

Casier: ‘We laten lokale medewerkers voorstellen doen voor efficiencyverbeteringen. Dat opent vaak de ogen van de werknemers.‘ Driver Overnames vormen nog steeds een belangrijk onderdeel van de groeistrategie van Ineos, het bedrijf heeft inmiddels een zekere faam opgebouwd op dat gebied. ‘We kijken altijd naar mogelijkheden bij zogenaamde Blue Chip Majors. Elke overnamekandidaat passeert wel langs Ineos’, lacht Casier. ‘Maar we nemen niet zo maar alles over. Het moet passen binnen ons portfolio, de prijs moet goed zijn en er moet ruimte zijn voor verbeteringen. En als je bijvoorbeeld naar de phenol-markt kijkt, daarin zijn we al de grootste. Als we zouden besluiten om nog een andere partij over te nemen, komt al gauw de anti-trust-wetgeving om de hoek kijken. Onze driver is ieder jaar iets nieuws.

Dat kunnen zeker overnames in de chemie zijn, maar we kijken ook naar upstream-integratie, bijvoorbeeld naar olie- en gas-assets in de Noordzee.’ Schaliegas Groei komt ook uit investeringen. Afgelopen zomer kondigde het bedrijf aan 2,7 miljard euro te investeren in een nieuwe ethaankraker en een propaan-dehydrogenerings unit. Tegen de gangbare draad in, zal Ineos deze investering in noordwest-Europa doen. Het zou de grootste investering in de chemische industrie in deze contreien van de afgelopen twintig jaar zijn. ‘De schaliegasrevolutie zorgde voor de bouw van zo’n veertig nieuwe krakers in de VS. In China staan ongeveer tachtig PETROCHEM 11 - 2018 27

PET11 Q Ineos.indd 27

23-10-18 17:18

Petrochem.nl

geeft nog meer waarde voor uw geld Meer nieuws dan ooit • • • • • • • •

Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar Volledig evenementenoverzicht Online catalogi met producten en diensten Multimediale bedrijfspresentaties Tweewekelijkse Nieuwsbrief Live twitter updates LinkedIn interacted

Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren

Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor _advA5_www_petrochem.indd 43

01-06-16 12:55

Alles onder controle. Samen op weg naar veiligheid en efficiëntie

In complexe sectoren is risicobeheer van cruciaal belang. Continu moet u de veiligheid, kwaliteit en efficiëntie van uw installaties zien te waarborgen. Hier biedt Vinçotte hulp. Met onze ervaring en sectorkennis zijn we experts in het anticiperen op en beheren van risico’s; van de ontwerpfase tot en met de operationele fase. Zo blijft de integriteit van uw assets op lange termijn gewaarborgd en voegen we samen waarde toe aan uw bedrijf.

vincotte.nl 

PET11 Advertenties.indd 28





23-10-18 16:49

nieuwe krakerinstallaties op stapel en in het Midden-Oosten twintig tot dertig. Wij houden onze focus op Europa. We importeren sinds enkele jaren zelf schaliegas vanuit de VS naar Grangemouth en Rafnes met behulp van grote ‘Dragon-ships’. Dat maakt ons competitiever ten opzichte van anderen. Daarbij zijn we niet alleen een producent van kraakproducten, maar ook een groot afnemer. Door meer kraakproducten zelf te produceren, hoeven we die minder in te kopen. Onze zelfvoorzienendheid wordt hiermee vergroot.’ Ook zegt Casier vertrouwen te hebben in de Europese markt: ‘we zien dat onze klanten in bijvoorbeeld automotive investeren in de ontwikkeling van innovatieve materialen. Wij produceren de buildingblocks die daarvoor nodig zijn.’ ‘Antwerpen is zeker kandidaat voor de investering in de kraker. Maar ook Rotterdam en de bestaande locaties in Grangemouth en Rafnes zijn in de running. Antwerpen heeft sterke troeven in hand, maar er zijn ook vragen, bijvoorbeeld op het gebied van mobiliteit. De haven moet wel goed bereikbaar zijn. Een nieuwe Schelde-crossing zou wat dat betreft welkom zijn.’ Oxide Voor Antwerpen staat heel concreet een investering van 150 miljoen euro in de Ineos Oxide business op stapel. Dit project is onderdeel van een totale investering van tweehonderd miljoen

‘ Antwerpen heeft sterke troeven in hand, maar er zijn ook vragen, bijvoorbeeld op het gebied van mobiliteit.’ euro in deze businessunit. De opslag- en distributiecapaciteiten worden uitgebreid, installaties gedebottlenecked en de productie wordt opgevoerd. Eind dit jaar wordt een zesde alkoxylatie-installa-

tie opgestart en de EO-opslagcapaciteit wordt met tweeduizend ton uitgebreid. Ook werd een overeenstemming bereikt met RWE over de overname van de WKK-installatie in Zwijndrecht. ■

TWINTIG JAAR INEOS Alles wat je over de geschiedenis van Ineos en zijn oprichter Jim Ratcliffe zou willen weten is te zien in deze video: www.ineos.com/the-ineos-20th-anniversary-celebration/. Maak een kwartiertje vrij, ga er rustig voor zitten en leer ervan. Voor liefhebbers van wat serieuzere kost is afgelopen zomer het boek The Alchemists: The Ineos Story – An Industrial Giant Comes of Age uitgekomen, geschreven door Ursula Heath en Jim Ratcliffe (ook als e-book beschikbaar).

• •

• Een paar milestones: • 1998: Ineos opgericht, door aankoop van voormalige BP-site van Inspec in Antwerpen. • 2005: Ineos koopt Innovene van BP voor negen miljard dollar. In één klap groeide Ineos uit tot de op drie na grootste petrochemisch producent wereldwijd. • 2008: tijdens het hart van de financiële crisis, kwam het bedrijf in conflict met de vakbond bij de raffinaderij in het

Schotse Grangemouth. Ook in 2013 kwam het tot een keiharde confrontatie met de vakbond. Ineos dreigde de raffinaderij zelfs definitief te sluiten als er geen akkoord kwam. 2011: oprichting joint venture Styrolution met BASF. In 2014 neemt Ineos ook het BASF-aandeel over. 2015: oprichting Inovyn, joint venture met Solvay. In 2016 neemt Ineos het Solvay aandeel over, veel eerder dan gepland. 2016: eerste schaliegas uit de VS geïmporteerd met behulp van Dragon Ships.

Ineos in België: • Elf locaties, waarvan negen productielocaties en twee R&D centra • 2500 werknemers • Zes businesses (Oxide, Olefins&Polymers, Oligomers, Phenol, Styrolution, INOVYN)

PETROCHEM 11 - 2018 29

PET11 Q Ineos.indd 29

23-10-18 17:18

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

BLOCKCHAINPILOT ROND CONTAINERLOGISTIEK ROTTERDAM Havenbedrijf Rotterdam, Samsung SDS en ABN Amro starten een pilot voor containerlogistiek met blockchaintechnologie. Het doel is om op de blockchaintechnologie een platform te bouwen waarop internationale financieel- en logistieke administratieve processen rondom containervervoer efficiënt en papierloos kunnen worden afgehandeld. Op dit moment zijn de betalingen, administratie en het fysieke vervoer van containers nog vrijwel volstrekt gescheiden circuits. In de pilot worden al die stromen geïntegreerd. Daphne de Kluis, CEO commercial banking ABN Amro: ‘Het uiteindelijke doel is een open, onafhankelijk en wereldwijd platform dat uitgaat van het verladersperspectief. Hierdoor worden logistieke ketens transparanter, efficiënter en kunnen op termijn miljoenen euro’s worden bespaard.’ Bij de pilot wordt gebruik gemaakt van blockchaintechnologie. Blockchain biedt alle partijen in een logistieke keten, door middel van gevalideerde data zonder centrale leiding, een ‘single point of truth’. Digitalisering zorgt hierbij voor automatisering, wat een ultra-efficiënte logistieke keten mogelijk maakt. Extra bijzonder aan het project is volgens de bank dat er voor het eerst verschillende blockchains met elkaar gaan opereren. Dat gebeurt via een overkoepelende ‘notary’ die volledig losstaande blockchains in Korea en Nederland met elkaar verbindt.

FOTO: PIXABAY

INNOVATIE

De pilot betreft multi-modaal transport van een container van een fabriek in Korea naar een locatie in Nederland. In eerste instantie wordt de pilot door de drie partijen uitgevoerd, maar staat het samenwerkingsverband daarna open voor andere partijen om aan te sluiten. De pilot wordt in januari 2019 uitgevoerd.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

FOTO: HENK MONSTER

Iv-Industrie

AQUATHERMIE ALS ALTERNATIEF VOOR AARDGAS Water als energiebron kan voorzien in meer dan vijftig procent van de warmtevraag van de gebouwde omgeving. In de Handreiking Aquathermie presenteert Stowa hoe en wanneer water als energiebron succesvol in de praktijk kan worden gebracht. De gemeente Hoorn wil verschillende pilotprojecten starten. Aquathermie is de verzamelterm voor warmte en koude uit oppervlaktewater, afvalwater en drinkwater. De handreiking dient als stappenplan voor gemeenten, waterschappen en andere organisaties om hiermee aan de slag te gaan. Aquathermie is in veel gevallen geschikt voor een haalbare, betaalbare en bedrijfszekere warmtevoorziening. Uit recent onderzoek blijkt de potentie van thermische energie uit water als alternatief voor aardgas groter te zijn dan gedacht. Hoorn heeft met de ligging aan het Markermeer volop mogelijkheden om aquathermie te benutten. Een kansrijk project is bijvoorbeeld het aardgasvrij maken van Schouwburg Het Park die aan het water ligt. Voor de meest kansrijke projecten gaan pilots van start. Daarnaast is er een initiatief van ondernemers van bedrijventerrein Hoorn-80. Zij verkennen of dit bedrijventerrein dankzij aquathermie meer energie kan produceren dan dat het gebruikt. In de handreiking komen technische, financiële, organisatorische en juridische aspecten aan bod. Ook beschrijft de handreiking de vereiste samenwerking tussen onder andere gemeente, waterbeheerder, netbeheerder, gebouweigenaren en energieleveranciers.

PETROCHEM 11 - 2018 30

PET11 G_Innovatie.indd 30

23-10-18 17:03

iTANKS-LEDEN Petrochem Platform

FOTO: PIXABAY

PURE KATALYSATOR MAAKT COAL-TO-LIQUIDS SCHONER ‘Het is zeer waarschijnlijk dat landen met veel kolen hun kolenvoorraden zullen blijven benutten in de komende decennia’, stelt hoogleraar Emiel Hensen van de TU Eindhoven. ‘We willen ze helpen om dit zo duurzaam mogelijk te doen.’ Onderzoekers uit China en van de TU Eindhoven hebben ijzerkatalysatoren ontwikkeld waarmee steenkool schoner kan worden omgezet in vloeibare brandstoffen. De eerste stap van deze coal-to-liquids technologie is de omzetting van kolen naar syngas, een mengsel van koolmonoxide (CO) en waterstof (H2). Daarna wordt een deel van de CO eruit gehaald via ‘water-gas shift’. Het doel hiervan is om de juiste verhouding te bereiken tussen de CO en H2. In de volgende stap wordt het mengsel via het zogenoemde Fischer-Tropsch-proces omgezet naar de gewenste vloeibare brandstoffen, zoals benzine of diesel. De onderzoekers wisten een belangrijk probleem op te lossen in de Fischer-Tropsch reactor. De katalysatoren die daarin meestal worden gebruikt, hebben als nadeel dat ze ongeveer dertig procent van het CO omzetten in ongewenst CO2, in plaats van in brandstof. Het CO2 is vervolgens moeilijk af te vangen en bovendien kost de omzetting een hoop energie, die dus deels voor niets wordt gebruikt. Een katalysator die vrijwel geen kooldioxide genereert, bestond al wel maar hij stond te boek als te instabiel voor de hoge druk en temperatuur van het Fischer-Tropsch-proces. Het onderzoeksteam ontdekte dat die instabiliteit werd veroorzaakt doordat de katalysatoren niet puur zijn, maar bestaan uit meerdere componenten. Zij maakten daarom een pure vorm van een specifieke katalysator. Deze pure epsilon-ijzercarbide blijft wel stabiel werken onder typische industriële procescondities van 2.500 graden Celsius en 23 bar. De nieuwe katalysator zorgt ervoor dat er geen CO2 meer vrijkomt in de Fischer-Tropsch reactor. Daardoor daalt het energieverbruik, wat bij een typische coal-to-liquids-fabriek zo’n 25 miljoen euro per jaar kan schelen. De onderzoeksresultaten zullen waarschijnlijk ook een rem zetten op de pogingen om katalysatoren te ontwikkelen gebaseerd op kobalt. Kobaltkatalysatoren tackelen weliswaar ook het CO2-probleem, maar ze zijn duur en kobalt wordt in rap tempo schaars door het toegenomen gebruik in batterijen. BERIJDBARE ZONNEPANELEN OP RIJKSWEG GETEST Voor het aanleggen van grote velden met zonnepanelen is de ruimte in Nederland beperkt. Daarom willen Rijkswaterstaat en BAM zonnepanelen op de snelweg plakken. De behuizing van de plakzonnecellen bestaat uit een lichtdoorlatende deklaag van kunsthars en polymeer. ‘Omdat het zo dun is gebleven, hoeven wij de panelen alleen nog op het wegdek te plakken, zonder te frezen’, aldus innovatieadviseur Ad van ‘t Zelfde van BAM Infra. Dat scheelt veel montagetijd en het asfalt blijft grotendeels intact. ‘We maken alleen een sleuf voor de benodigde kabels.’ Op de provinciale weg N401 bij Kockengen ligt sinds mei dit jaar al een strook berijdbare zonnepanelen. Deze wordt twee jaar lang getest. Nu begint er een tweede proef, ditmaal op een rijksweg: op een vluchtstrook van de snelweg A2. De rijbanen van N-wegen zijn geschikt voor zonnepanelen, bij snelwegen ligt dat anders. Met hoge snelheden eroverheen rijden produceert nog veel geluid, vergeleken met zoab. Daarnaast is de afvoer van regenwater op meerbaanswegen ongunstig voor de panelen. Maar Nederland is twintig miljoen vierkante meter vluchtstrook rijk. Zou dat compleet zijn ‘belegd’, dan kun je jaarlijks wel 400.000 huishoudens van stroom voorzien. Mochten de pilots een succes blijken, dan zijn de berijdbare zonnepanelen over vijf tot tien jaar wellicht op grote schaal uit te rollen.

DEZE RUBRIEK WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR

PETROCHEM 11 - 2018 31

PET11 G_Innovatie.indd 31

23-10-18 17:03

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie. Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

PARTNERNIEUWS

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

BASF maakt met ISO 50001 werk van energiemanagement De ISO 50001-norm is voor BASF een kapstok om het energiemanagement op acht locaties op een gestructureerde manier vorm te geven. Hierbij gaat het in Nederland om Arnhem, Maastricht, De Meern, Boxtel, Heerenveen, Oosterhout en in BelgiĂŤ om Waterloo en Ham. Op deze locaties registreert en monitort BASF het gebruik van gas en elektriciteit met een energiemanagementsysteem. De gegevens slaat BASF op in een database om de prestaties met elkaar te kunnen vergelijken. Bouw kade HES Hartel Tank Terminal ligt op schema De combinatie Boskalis, Van Hattum en Blankevoort en Mobilis bouwt een diepzeekade, binnenvaartkade en steiger voor de nieuwe HES Hartel Tank Terminal. De combinatie legt een 1.200 meter lange kademuur aan voor zeeschepen, een 1.100 meter lange kademuur en een 350 meter lange steiger met vier ligplaatsen voor binnenvaartschepen. inmiddels zitten 600 schroefinjectiepalen in de grond en zijn de wapeningswerkzaamheden en betonstorts van de kademuren in volle gang. Eind 2019 moeten de werkzaamheden zijn afgerond.

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden CONTENTPARTNERS

LEDEN VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Engie neemt Installect bedrijven over Engie heeft de Installect bedrijven overgenomen, bestaande uit Installect Advies, Geocomfort, Insted en Reduses. De bedrijven leveren duurzame energiesystemen met een specialisatie op WKO (warmte koude opslag) en staan in de markt bekend als innovatief en klantgericht. Engie zet fors in op innovatie in duurzaamheid. Met deze overname wil het bedrijf haar duurzame ambities versterken en versnellen. De Installect bedrijven continueren hun bedrijfsvoering naar alle klanten en blijven onder dezelfde naam actief in de markt.

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 020 312 2085

PET11 L_Platform.indd 32

23-10-18 17:20

‘EXPERTQU TES’ Amper is september ingezet of wij Belgen worden opgeschrikt met de mededeling dat in de komende winter het licht wel eens zou kunnen uitgaan. Hallo? Zijn we in de 21ste eeuw of gaan we echt honderd jaar terug, toen de leveringszekerheid van stroom alles behalve gewaarborgd was en er herhaaldelijk, soms dagelijks, stroompannes waren? Zitten we met een kink in de kabel? Eigenlijk wel. Blijkt dat komend najaar onvoorzien vier van onze zes Belgische kerncentrales niet zullen kunnen produceren wegens geplande, maar vooral niet-geplande onderhoudswerken. En dan duikt het ‘worst scenario’ op en dat heet het activeren van een afschakelplan. Een plan waarbij voor heel België zal worden bepaald welke regio’s, steden, industriegebieden op welke tijdstippen hun stroomvoorziening zullen moeten terugschroeven.’

Het Training LAB Kunststoffen is met een investeringswaarde van anderhalf miljoen euro de grootste investering aan opleidingsinfrastructuur in de hele T2-campus. Zo zorgen kunststofverwerkende bedrijven en machinebouwers er samen voor dat duizend cursisten per jaar in een realistische werkomgeving en onder begeleiding van ervaren instructeurs met de nieuwste apparatuur aan de slag kunnen. De instroom van goed opgeleide medewerkers is essentieel voor de sectorbedrijven. Met dit opleidingscentrum investeren we in talent voor een mooie toekomst voor de kunststoffen in de regio.’ Frank Beckx, Essencia, in een interview met Het Nieuwsblad.

Jan Van Doorslaer in zijn column in deze editie.

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN Johan Alebregtse Manufacturing & Technology Executive

Niko van Gent voormalig woordvoerder Huntsman Holland

Cas König Groningen Seaports, directeur

Michel Meertens DSM, site director

Wim Soetaert Universiteit Gent, professor

Maaike de Wit Straatman Koster advocaten, advocaat

Frank Beckx Essencia Vlaanderen, gedelegeerd bestuurder

Michel Grijpink Hogeschool Utrecht, Learning & Development consultant

Enrico Lammers Pro6com en DWG Process & Safety managing director/ partner

Genserik Reniers TU Delft, professor Safety and Security Science Group

Wouter Stam Flowid, managing director

Jeroen van Woerden Vaassen Flexible Packaging, CEO

Ronald Hoenen DSM Dyneema, site manager

Henk Leegwater Lexxin, consultant

Elsbeth Roelofs MVO Nederland, sectormanager Chemie, Inter nationaal MVO programma

Niek Stokman Bilfinger Tebodin West Nederland, sales manager oil & gas

Jos Benders voormalig topman Lyondell

Plant Manager of the Year 2015

Plant Manager of the Year 2016

Katrien Bogaerts Kaneka, production engineer

Joris Hurenkamp Havenbedrijf Rotterdam, business manager

Bart Leenders Neste, managing director

Egbert Schellenberg FNV, vakbondsbestuurder procesindustrie

Gabriel Tschin Plant One Rotterdam, managing director

Sandra de Bont VOTOB, directeur

Emre Kaya Organik Kimya, site director

Frank de Leng Segin, new business manager

Dik Schipper voormalig production leader Dow Benelux

Henk Veldink Hexion, site manager

Cor Zijderveld SBE, voorzitter

Plant Manager of the Year 2017

PET11 L_Platform.indd 33

Jan Bout Bout&Co, partner

Hans Kerkhoven voormalig topman Shell Global Solutions

Michel Leyseele Havenbedrijf Antwerpen, Head of Energy & Chemicals Department

John Schonewille Stratt+ Industrial Management, directeur

René Venendaal BTG Biomass Technology Group, algemeen directeur

Frans Brüning KH Engineering, business development manager

Cor Kloet voormalig algemeen directeur SPIE Nederland

Marit van Lieshout Kenniscentrum Duurzame Havenstad, Iector Procesoptimalisatie en -intensificatie

Gerald Schotman Shell, presidentdirecteur

Roelf Venhuizen voormalig voorzitter Profion en directeur NAM

Jan Van Doorslaer voormalig woordvoerder BASF Antwerpen

Tijs Koerts Sr. Process Safety consultant

Cor van de Linde iTanks, managing director

Jaap Schouten TU Eindhoven, professor

Roelof van Wijk Avebe, site director Foxhol

23-10-18 17:20

MAGAZINE ONLINE FILM EVENTS MEETINGS AWARDS EXPERTS LEDEN PARTNERS ZICHTBAARHEID BEREIK CONTACT KENNISDELING

Het Petrochem platform is een zelfstandig en onafhankelÄłk managementplatform voor de olie- en chemische industrie, gericht op opdrachtgevers en toeleveranciers in de hele keten van oliewinning, via raffinage en bulkchemie tot fÄłnchemie Het Petrochem platform deelt kennis en inspiratie door de integratie van netwerk, magazine, website, events, social media, film, verkiezingen, round tables en specials.

Het Petrochem platform versterkt uw netwerk.

Het Petrochem platform kent experts, leden en partners.

Meer weten: Janet Robben +31(0)20 31 22 085 janet@industrielinqs.nl

Het Petrochem platform biedt partners een optimale mix van zichtbaarheid, bereik, contact en kennisdeling.

www.petrochem.nl 170308Advertenties.indd iLinqs Platformadv.indd 1 PET11 34

08-03-17 16:50 16:02 23-10-18

COLUMN

‘Er is geen enkel project qua stroomopwekking dat in de steigers staat. Aantal aanvragen of plannen voor alternatieven, zoals gascentrales: nul-komma-nul.’

Vooruitzien, is dat zo moeilijk ? Eind augustus. Ik keer terug van een deugddoende vakantie in Frankrijk, net bezuiden de Périgord, een van die groene en quasi ongerepte natuurparels van Europa. Wat me opviel: er staan daar geen windmolens. Die tref je wel massaal aan op en rond de uitgestrekte akkers van Picardië en de Beauce rond Chartres, de twee grote graangebieden van Frankrijk. En terecht staan er bijna geen windmolens in de Périgord en de Lot & Garonne, ze zouden die groene glooiende vergezichten alleen maar verstoren. Je moet goed plannen waar je windmolens neerpoot en ze in overeenstemming brengen met het heersende landschap. Afwegen is daarbij de kunst. Terugschroeven Onder het neuriën van ’t Is weer voorbij die mooie zomer van Gerard Cox landen we weer thuis, maar amper is september ingezet of wij Belgen worden opgeschrikt met de mededeling dat in de komende winter het licht wel eens zou kunnen uitgaan. Hallo? Zijn we in de 21ste eeuw of gaan we echt honderd jaar terug, toen de leveringszekerheid van stroom alles behalve gewaarborgd was en er herhaaldelijk, soms dagelijks, stroompannes waren? Zitten we met een kink in de kabel? Eigenlijk wel. Blijkt dat komend najaar onvoorzien vier van onze zes Belgische kerncentrales niet zullen kunnen produceren wegens geplande, maar vooral niet-geplande onderhoudswerken. En dan duikt het ‘worst scenario’ op en dat heet het activeren van een afschakelplan. Een plan waarbij voor heel België wordt bepaald welke regio’s, steden, industriegebieden op welke tijdstippen hun stroomvoorziening zullen moeten terugschroeven. Beetje hallucinant, zeker voor de economische bedrijvigheid, maar in het land van het surrealisme verbaast dat zelfs niet meer. Alhoewel, het bedrijfsleven maakt zich behoorlijk zorgen en vooral omwille van het ontbreken van ook naar enige spoor van langetermijnvisie inzake energievoorziening voor dit land. ‘De overheid besliste in 2003 om tegen 2025 de stroomopwekking uit kernenergie vaarwel te zeggen. Geen probleem als er tijdig voldoende alternatieven worden voorzien’, blijft Wouter De Geest van BASF benadrukken. ‘Maar door geen beslissingen te nemen over die alternatieven, en dan hebben we het over een paar duizenden megawatt vermogen, zitten we nu de facto met

een keuze voor het verlengen van de nucleaire optie. Ik stel ook vast dat er geen enkel project is qua stroomopwekking dat in de steigers staat. Aantal aanvragen of plannen voor alternatieven, zoals gascentrales: nul-komma-nul. Vooruitzien, is dat zo moeilijk? Doen wij toch permanent in de bedrijfswereld?’ De Geest vreest dat internationale energiegroepen de Belgische overheid in een wurggreep kunnen krijgen om subsidiëring voor alternatieven voor de kernenergie af te dwingen. Visie Zal het licht effectief uitgaan in België? Allicht niet, want we kunnen nog stroom importeren vanuit sommige buurlanden. De Fransen hebben nog marge, net als de Duitse stroomproducenten, al zal daar wel een behoorlijke prijs voor moeten worden betaald. Want er geldt natuurlijk het spel van vraag en aanbod. Wie zal daarvoor opdraaien? Vooral de particuliere verbruiker en de kleinere bedrijven die geen belangrijke grote energiecontracten kunnen afsluiten, omdat ze te klein zijn. De prijsvooruitzichten variëren van +250 procent tot +35 procent in de eerste wintermaanden van 2019. Of het zo’n vaart zal lopen is niet zeker. De twee grote energieproducenten van België zoeken koortsachtig naar bijkomende capaciteit en mikken op de heropstart van centrales die in de mottenballen werden gestoken. Duitsland heeft al toegezegd om ons Belgen te depanneren. Niet onlogisch, want wij depanneren hen ook door het Belgisch hoogspanningsnet ter beschikking te stellen om goedkope Duitse windstroom te transporteren naar zuidelijker gelegen industriegebieden. Maar hoe krijg je het energiehuishouden van een land weer onder controle? De Geest heeft zich al herhaaldelijk in het publieke debat daarover geroerd, als CEO van de grootste chemiespeler van België en als voorzitter van de chemiefederatie. Straks krijgt hij wellicht de kans om nog zwaarder op dat thema in te spelen en te duwen in de richting van een langetermijnvisie inzake een economisch betaalbare energiebevoorrading en leverzekerheid. Hij wordt in november voorzitter van ondernemingsfederatie VOKA (Vlaams Netwerk van Ondernemingen), dat achttienduizend bedrijven in Vlaanderen en Brussel verenigt. Geen klein clubje. Jan Van Doorslaer

PETROCHEM 11 - 2018 35

PET11 I Column.indd 35

23-10-18 17:26

PETROCHEM 11 - 2018 36

PET11 X Themaspread.indd 36

23-10-18 17:27

THEMA ENGINEERING & CONTRACTING

FOTO: PXHERE

• Projecten lopen niet altijd van een leien dakje. Regelmatig lopen ze vertraging op, zijn suboptimale oplossingen bedacht, vallen ze duurder uit dan begroot, is de levensduur korter dan voorspeld, of treden sneller storingen op dan verwacht, enzovoort. Ligt dit aan een niet goed lopende communicatie of spelen andere factoren een rol? • Hoewel in veel delen van de wereld lump sum turnkey nog steeds de gangbare aanbestedingsvorm is, zien EPC-contractors in Europa een kentering. De druk op de resources en strenge weten regelgeving dwingt opdrachtgevers te kijken naar andere samenwerkingsvormen.

PETROCHEM 11 - 2018 37

PET11 X Themaspread.indd 37

23-10-18 17:27

ENGINEERING

‘Een goede basis is het allerbelangrijkste’ Projecten lopen niet altijd van een leien dakje. Regelmatig lopen projecten vertraging op, zijn suboptimale oplossingen bedacht, vallen ze duurder uit dan begroot, is de levensduur korter dan voorspeld, of treden sneller storingen op dan verwacht, enzovoort. Ligt dit aan een niet goed lopende communicatie of spelen andere factoren een rol? Hans Bakker, professor Management of Engineering Projects aan de TU Delft en Jacolien Eijer-de Jong, directeur van NLingenieurs geven hun visie.

Evi Husson

‘Slechte communicatie is niet de belangrijkste oorzaak van het falen van projecten’, stelt Hans Bakker. Hij heeft meer dan dertig jaar bij Shell gewerkt in diverse functies aan verschillende projecten en is inmiddels voltijds hoogleraar Management of Engineering Projects aan de TU Delft. Hij baseert deze stelling op een uitgebreide studie. ‘In een grootschalig internationaal benchmarkonderzoek zijn industriële projecten die wereldwijd zijn uitgevoerd, met elkaar vergeleken. Uit deze studie blijkt dat gemiddeld veertig procent van de projecten niet opleveren wat ze beloven. Uit dit onderzoek komt ook een lijst met de achttien belangrijkste redenen voor het falen van projecten. Slechte communicatie komt niet in dit lijstje voor.’ Wat dan wel? ‘Een van de belangrijkste bevindingen is dat je voldoende tijd moet nemen voor de voorbereidingen om het project te ontwikkelen. De Front End Loading (FEL) van het project. Dit is het voorbereidende werk dat wordt uitgevoerd vóór beslissingen worden genomen. Welke opties en variaties zijn er? Is dit een conservatieve route of wordt out-of-the box gedacht? In dit stadium van een project kun je nog veel veranderen en variëren tegen minimale kosten. Vanaf het moment dat projecten in een volgende fase zijn beland en één en ander al in een vaste structuur is gegoten, loopt het fout. Bedrijven onderkennen dit, maar zijn vaak niet geduldig genoeg om de nodige tijd te nemen.’ Jacolien Eijer- de Jong, directeur van NLingenieurs, de Nederlandse branchevereniging van advies-, management- en ingenieursbureaus, is het hiermee eens. ‘Als je de totale kosten van projecten op een rijtje zet, van ontwerp en realisatie tot einde levensduur, dan bedragen de realisatie- of projectkosten ongeveer tien

à twintig procent van de hele levensduur aan kosten. Binnen het realisatietraject zelf zijn de kosten voor het ontwerp maximaal tien procent. Met andere woorden, de kosten voor de engineeringsfase zijn minimaal ten opzichte van het hele traject. Als je in het beginstadium fouten maakt, te snel conclusies trekt of je plan te weinig gedetailleerd voorbereidt, brengt dit in een latere fase veel meer extra kosten met zich mee. Een goede basis is het allerbelangrijkste.’ Druk van bovenaf Een slechte voorbereiding heeft vaak te maken met druk van bovenaf. Eijerde Jong: ‘Wanneer projecten worden gegund, ligt er een enorme druk op inschrijvers om de geraamde kosten zo laag mogelijk en de projecttijd zo kort mogelijk te houden om de opdracht binnen te slepen. Is de opdracht binnen, dan beginnen de problemen. Zaken vallen duurder uit of blijken complexer dan gedacht, de asset owner breidt zijn eisenpakket uit, enzovoort. Als je dat niet op een goede manier aanpakt, heb je altijd gedoe met zowel tijdsdruk als kosten en ontstaan problemen.’ Bakker gaat verder: ‘Zowel in de publieke als private sector wordt te veel beloofd en te weinig kosten meegenomen. Het is belangrijk dat alle stakeholders goed worden geïnformeerd en bij het project worden betrokken. Het projectplan moet duidelijk zijn voor alle betrokkenen: asset owners, engineeringbureau, contractors en subcontractors. Wanneer je met z’n allen hetzelfde doel beoogt, heb je een betere controle over het project. Op zich zou je dit ook wel een vorm van communicatie kunnen noemen.’ Andere aanpak Een andere contractvorm kan uitkomst

PETROCHEM 11 - 2018 38

PET11 X2 Engineering.indd 38

23-10-18 17:28

FOTO: PIXABAY

bieden. Eijer-de Jong: ‘Projecten worden steeds complexer. In een vroeg stadium, nog voor contracten zijn getekend, alles gedetailleerd uitwerken is lastig of haast onmogelijk. Ik ben van mening dat we er daarom voor moeten zorgen dat je contractvormen gebruikt waarbij je recht doet aan de ontwerpfase. Dat betekent dat alle partijen accepteren dat je nog niet alles gedetailleerd hebt uitgewerkt als je het contract vastlegt. We moeten meer toe naar functioneel beschreven contracten die ruimte en tijd bieden om te zorgen voor een goede ontwerpfase. Contracten zijn nu vaak een enorme muur in het proces van ideevorming tot uitvoering waarbij in één keer allerlei zaken moeten worden vastgelegd. Als je in staat bent om geen muur te bouwen tussen de onderhandelende partijen, maar juist te zorgen voor een mooie fundering waarop je verder kunt bouwen, dan voorkom je veel fouten. Ik denk dan aan een soort van alliantie of consortiumsamenwerking waarbij met een system engineering benadering naar projecten wordt gekeken. Partijen

Bakker: ‘Wanneer je met zijn allen hetzelfde doel beoogt, heb je een betere controle over het project.’ die een samenwerking aangaan worden verplicht om bij iedere processtap na te gaan wat de beste oplossing is, hoe deze kan worden vormgegeven en of aan alle functionele eisen wordt voldaan. Ik ben mij ervan bewust dat de theorie eenvoudig klinkt. Dit in de praktijk omzetten, blijkt vaak lastig.’ Bakker zegt hierover: ‘Het optimum is om in een vroeg stadium engineering en de uitvoerende partijen samen aan tafel te hebben omdat je samen meer weet dan ieder afzonderlijk. Als je een vorm kunt vinden om meer partijen vroegtijdig in de ontwerpfase bij elkaar te brengen, bereik je de beste resultaten. Vaak moet je dan ook verder durven gaan dan louter het afsluiten van partnerschappen. Consortia of allianties zorgen voor een echte samenwerking. Bij een goede samenwerking is het niet langer van belang of een goed idee afkomstig

was van een contractor, engineeringsbureau of de asset owner. Het gaat om een win-winsituatie. Dit soort projecten hebben veel meer kans op succes.’ Lerend vermogen Ondanks een goede basis kunnen nog steeds fouten ontstaan. Bakker: ‘Projecten zijn vaak activiteiten die een aantal jaar duren. Bij ieder nieuw project wordt een nieuw team met mogelijk weer andere samenwerkingspartijen opgesteld die het project oppakken. Op die manier wordt het wiel opnieuw uitgevonden en wordt er niet geleerd uit gemaakte fouten. Partijen moeten wederom leren om op elkaar in te spelen. Eenzelfde team dat meerdere projecten samen uitvoert, zorgt wellicht voor minder fouten. Eijer-de Jong is het hier niet helemaal mee eens. ‘Er is volgens mij niets mis met het vormen van nieuwe teams bij PETROCHEM 11 - 2018 39

PET11 X2 Engineering.indd 39

23-10-18 17:28

Hempaline Defend, betrouwbaar in uitdagende omgevingen Overzicht Klant: Shell Nederland Aannemer: Bilfinger Brabant Mobiel BV Over: De Nederlandse tak van het internationale energie- en petrochemiebedrijf. Shell Nederland is verantwoordelijk voor de opslag en distributie van brandstof Coatingsysteem: Hempaline Defend 630 Cure 72 epoxy-fenolcoating Totaal: 200 liter

PET11 Advertenties.indd 40

23-10-18 16:50

Big data Big data kan hierbij helpen. Eijer-de Jong: ‘Een tiental jaar geleden was het hip om een soort kennissysteem op te zetten, maar deze kennisbanken zijn een stille dood gestorven. Niemand maakte er gebruik van omdat het lastig bleek om concrete antwoorden op vragen te vinden. Ook al was veel informatie beschikbaar, het was zoeken naar een speld in een hooiberg. Met big data en de technologie die we nu hebben, zijn

FOTO: U.S. AIR FORCE | RICK GOODFRIEND

nieuwe projecten. Daarmee ontstaat namelijk de mogelijkheid voor mensen om zich te ontwikkelen. Het is veel belangrijker dat we de opgedane kennis van voorgaande projecten borgen en dus bij nieuwe projecten weten wat wel en wat niet werkt of mogelijk is. Nog te vaak willen projectteams starten met een schone lei en iets vanaf scratch af aan engineeren. Daar gaat een ingenieurshart sneller van kloppen. Rapporten doornemen en kennis ophalen uit oudere projecten, wordt meestal gezien als last. Het is daarom belangrijk om het aantrekkelijker te maken om de kennis te gebruiken die in voorgaande projecten is vergaard. Het kan bijdragen aan een snellere ontwikkeling of engineering en voorkomt dat continu dezelfde fouten worden gemaakt. Dit gebeurt echter nog te weinig. Het lerend vermogen van de sector kan nog veel worden verbeterd.’

Eijer-de Jong: ‘Het gebruik van kennis uit vorige projecten voorkomt dat continu dezelfde fouten worden gemaakt.’ we veel beter in staat om op maat en op het juiste moment informatie zichtbaar te maken voor iemand die het op dat moment nodig heeft. Je kunt sneller verbanden of relaties onderzoeken en vinden die je anders niet zo snel boven

tafel krijgt. Daar zie ik nog veel potentie. Daarnaast verwacht ik dat ontwerpsoftware in de toekomst grote stappen gaat maken. Kostenberamingsfouten en constructieve fouten worden door slimmere programma’s nog sneller zichtbaar.’ ■

DE ZEVEN HOOFDZONDEN VAN HET HOGER MANAGEMENT Edward Merrow heeft onderzoek gedaan naar het verloop van industriële projecten met investeringen boven de één miljard dollar. Hij heeft deze geanalyseerd en vergeleken en beschreven in het boek Industrial Megaprojects. Bakker: ‘Merrow concludeerde dat er zeven redenen zijn waardoor projecten falen: The seven deadly sins of higher management. Oftewel het hogere management speelt een belangrijke rol bij het slagen of falen van een project. Ik deel Merrows mening dat het hogere management vaak het idee heeft een project te kunnen of moeten beïnvloeden en daarmee eigenlijk een project de verkeerde richting in stuurt. Het hoger management wil graag meer aan het project toevoegen dan de scope, zonder extra kosten (1). Het management wil meteen voortgang en resultaten zien (2). Ze willen in eerste instantie niet over details van de overeenkomst praten, waardoor niet meteen duidelijk is wat van wie wanneer wordt verwacht (3). Ze vinden dat er te veel tijd wordt besteed aan het voorbereidende werk. (4) Wat is bedacht, moet vaak nog 20 procent goedkoper (5). Contrac-

tors moeten het risico dragen als zij het project uitvoeren in plaats van de risico’s bij diegene te leggen die het risico kan beïnvloeden (6). En tot slot wil het hoger management koppen zien rollen als projectmanagers projecten laten uitlopen (7). Dit zijn een aantal zaken waartegen het hoger management niet mag zondigen. Doen ze dit wel, dan heeft het project een hogere kans op falen: projecten worden duurder, lopen uit of andere fouten worden gemaakt.’ Wat projectmanagers hiertegen kunnen ondernemen? Bakker: ‘Projectmanagers moeten duidelijk aangeven wat mogelijk is en wat niet en moeten hun punt proberen te maken. Je kunt ook nee op diverse manieren zeggen of een boodschap op meerdere manieren brengen. Een projectmanager kan bijvoorbeeld duidelijk afbakenen wat bij een project hoort en wat niet. Wil een manager extra functionaliteiten, dan kan de projectmanager de suggestie doen dat daarvoor een nieuw project in het leven moet worden geroepen. Daar moet dan wel weer geld voor worden gevonden.’

PETROCHEM 11 - 2018 41

PET11 X2 Engineering.indd 41

23-10-18 17:28

CONTRACTING

Contractors zoeken andere samenwerkingsvormen Hoewel in veel delen van de wereld lump sum turnkey nog steeds de gangbare aanbestedingsvorm is, zien EPC-contractors in Europa een kentering. De druk op de resources en strenge weten regelgeving dwingt opdrachtgevers te kijken naar andere samenwerkingsvormen. Door pain en gain te delen sturen beide partijen meer op het gemeenschappelijke projectresultaat.

David van Baarle

Nu de economie weer in een hoogconjunctuur zit, neemt ook het aantal investeringen toe. BP overweegt de bouw van een nieuwe hydrocracker, het van AkzoNobel afgesplitste Nouryon wil misschien een groene waterstoffabriek bouwen en Borealis investeert een miljard euro in een nieuwe fabriek in Antwerpen. Natuurlijk is de EPC-markt blij met deze ongekende stijging in activiteit, tegelijkertijd trekt het ook een forse wissel op de resources. Met name aan de kant van personeel is de druk momenteel hoog, maar ook de materiaalprijzen nemen nog toe. Binnen deze gekte is het de vraag wat voor soort contracten de EPC-contractors met hun klanten opstellen. Want waar in het verleden lump sum turnkey nog de standaard was, legt deze contractvorm wel heel veel risico bij de contractor neer. Technisch dienstverlener Jacobs kijkt dan ook steeds vaker naar andere samenwerkingsvormen. Investeringen Jacobs ziet een duidelijke opwaartse trend in de investeringsplannen in petrochemische en chemische projecten in de regio Antwerpen en Rotterdam, maar bijvoorbeeld ook in Duitsland. Filip Verheyen, managing director van Jacobs België: ‘Met name in de periode 2019 tot 2023 verwachten we een aantal middelgrote tot heel grote investeringen. De meeste van deze projecten bevinden zich nog in een voorstudiefase. Als al deze projecten doorgaan zal het investeringsvolume in de chemische sector meer dan verdubbelen in vergelijking met voorgaande jaren. We zien ook plannen voor forse investeringen in methaan- en hydrocracker projecten.’ Tegelijkertijd zit de wereld in een energietransitie waar ook de chemische sector mee te maken heeft. Hoewel de contrac-

tor wel merkt dat klanten meer vragen gaan stellen, zijn deze nog niet heel concreet. Jelle Nederstigt, general manager bij Jacobs Nederland: ‘Veel bedrijven in de (petro-)chemische sector onderzoeken momenteel wat de decarbonisatietrend voor hen betekent. Sommigen kiezen ervoor om samen met externe consultants of engineering contractors verschillende scenario’s uit te werken. Anderen zijn al gestart zich voor te bereiden op de transitie, bijvoorbeeld met projecten op het gebied van elektrificatie van hun fabrieken.’ Voor de contractvorming maakt het allemaal nog niet heel veel verschil, zo blijkt. De contractor ziet voor investeringen tot ongeveer tweehonderd miljoen euro in de West-Europese chemiesector bijna alleen nog engineering, procurement, construction management (EPCm)-contracten. In het geval van grotere investeringen ziet Jacobs echter een afnemende vraag naar EPC-contracten. Grotere investeringen worden soms wel uitgevoerd in een mixed model waarbij het inside battery limits (ISBL) deel, ofwel de direct projectgerelateerde activiteiten, of een deel daarvan wordt uitgevoerd als EPC-contract en het outside battery limits (OSBL) deel, ofwel de aanpalende activiteiten, als EPCm. Verheyen: ‘Wat we ook vaker tegenkomen, is een volledig geïntegreerd model waarbij de klant en een EPCm-contractor als één team opereren, soms ook samen met een aantal belangrijke subcontractors. In andere delen van de wereld, zoals het MiddenOosten, is EPC lump sum turnkey nog de meest voorkomende contractvorm voor grotere projecten.’ Risicoverdeling De risicoverdeling is in de meeste gevallen wel duidelijk. ‘Bij een ‘standaard’

PETROCHEM 11 - 2018 42

PET11 X1 Contracting.indd 42

23-10-18 17:29

FOTO: PIXABAY

EPCm-contract loopt de klant in de meeste gevallen het financiële risico voor kostenoverschrijdingen tijdens de projectuitvoering. Daartegenover staat dan ook dat de klant het financiële voordeel heeft van eventuele meevallers op zijn project. In het geval van een EPC turnkey contract is dat niet het geval, daar gaat de winst naar de EPC-contractor. Naast deze ‘standaard’ contracten zien we tegenwoordig ook varianten waarin een aan de totale projectkosten gerelateerde incentive wordt afgesproken.’ In deze variant kan de EPCm-contractor financieel worden beloond of bestraft al naar gelang het projectbudget wordt gehaald dan wel overschreden. De financiële impact op de EPCm-contractor is in dit geval kleiner dan de directe financiële impact bij een EPC lump sum opdracht. Ook de klant heeft hier voordeel bij. Omdat de mogelijke financiële impact kleiner is, zal de EPCm-contractor een lager risicotarief incalculeren in de prijs. Samenwerking Over de samenwerking met de opdrachtgever heeft Jacobs weinig te klagen. Die zien steeds vaker de toegevoegde waarde van de contractor. Nederstigt: ‘Steeds vaker vragen klanten ons om mee te denken en een second opinion te geven op hun eigen specificaties en standaarden,

Nederstigt: ‘Steeds vaker vragen klanten ons om een second opinion te geven op hun eigen specificaties en standaarden.’ met name om onnodig hoge projectkosten te voorkomen. Door ons te vragen om de specificaties te toetsen, willen ze voorkomen dat er nodeloos luxe wordt gespecificeerd.’ Hoewel in een groot deel van de wereld lump sum turnkey nog steeds een gangbare manier van aanbesteden is, lijkt in Europa een kentering te komen. ‘Zeker in Noord-Europa zien we druk op EPC contracten, met uitzondering misschien voor deelprojecten, ofwel licensed package-units’, legt Nederstigt uit. ‘EPC turnkey contracten vergen een grote investering van de EPC-contractors tijdens de aanbiedingsfase. Daarbij lopen de aanbiedende partijen het risico deze investering niet terug te verdienen in het geval ze de opdracht niet krijgen. Bovendien is de EPC-contractmarkt erg competitief en wordt de toekenning van het contract vaak gedreven door de prijs, meestal de laagste. Hierdoor zijn EPC-contractors verplicht om laag aan te bieden met een verhoogd risico op groot financieel verlies in geval van kostenoverschrijding. Als tijdens de projectuitvoering dan zaken anders lopen dan gepland, heeft de EPC-contractor vaak

geen financiële ruimte meer om bij te schakelen om het project op tijd en met de gewenste kwaliteit op te leveren.’ Sinds enige tijd worden projecten op EPCm-basis uitgevoerd in een meer geïntegreerde samenwerking tussen klant en contractor. De klant blijft verantwoordelijk voor een deel van de engineering en de uitvoering, terwijl de EPCm-contractor samen met de klant het project aanstuurt. Door middel van incentives worden pain en gain gedeeld, op basis van het uiteindelijke gemeenschappelijke projectresultaat. Jacobs ziet meer samenwerkingsverbanden met subcontractors, met name installatiecontractors, in een vroege fase van projecten. Een dergelijke vroege selectie van contractors garandeert niet alleen de beschikbaarheid van voldoende constructiecapaciteit, het heeft bovendien een groot voordeel om de constructiecontractors direct te betrekken bij constructability studies van het project. Op deze manier wordt al in een vroege fase geborgd dat de subcontractor het werk op een efficiënte manier kan uitvoeren. Ook kan de subcontractor tijdig de benodigde manpower reserveren. ■ PETROCHEM 11 - 2018 43

PET11 X1 Contracting.indd 43

23-10-18 17:29

PROJECTEN CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2021

BASF breidt stapsgewijs de capaciteit van haar alkoxyleringseenheid in Antwerpen uit. De eenheid is een downstream-activiteit van de ethyleenoxideproductie. In 2021 moet de productiecapaciteit met 25 procent zijn verhoogd.

UPDATE Opdrachtgever: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard euro Afronding: medio 2022

Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten.

Opdrachtgever: Evonik Waar: Antwerpen Investering: hoog tweecijferig miljoenenbedrag Afronding: medio 2019

Evonik investeert in een uitbreiding van de capaciteit voor pyrogene silica in Antwerpen. De nieuwe installaties moeten in de zomer van 2019 operationeel zijn. Dankzij de uitbreiding zal Evonik vanuit Antwerpen niet alleen hydrofiele, maar ook hydrofobe silica aan haar klanten kunnen leveren. Evonik heeft niet naar buiten gebracht hoeveel miljoen euro ze investeert, alleen dat het om een ‘hoog tweecijferig miljoenenbedrag’ gaat.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Antwerpen en Zwijndrecht Investering: 4 miljoen en 40 miljoen Afronding: eind 2018

Ineos Oxide gaat de capaciteit van haar fabriek voor de productie van ethylideennorborneen in Antwerpen uitbreiden. Via een debottlenecking zal de capaciteit van de fabriek worden vergroot met 7.500 ton, waarmee de totale capaciteit 35.500 ton per jaar wordt. Eind 2018 moet de debottlenecking zijn afgerond. Daarnaast investeert het bedrijf in Zwijndrecht veertig miljoen euro in een nieuwe productie-unit, Alkox 6, en breidt de productiecapaciteit voor alkoxylaten daarmee uit met 65.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 150 miljoen euro Afronding: eind 2018

Ineos Oxide investeert honderdvijftig miljoen euro in haar site in Zwijndrecht, Antwerpen. Het bedrijf steekt dit geld in diverse projecten. Zo komt er tweeduizend ton opslagcapaciteit voor ethyleenoxide bij. Daarnaast worden diverse fabrieken gedebottlenecked en wordt de productiecapaciteit voor derivaten van ethyleenoxide uitgebreid. Eind 2018 wil het bedrijf daarvoor een zesde alkoxyleringseenheid opstarten.

Opdrachtgever: Ioniqa Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019

Ioniqa bouwt op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen zijn eerste upcyclingfabriek voor PET-plastic, waarin dit afval volledig circulair worden omgezet naar een hoogwaardige grondstof voor PET. De aanvoer van het benodigde afval is voor de fabriek al verzekerd, evenals de afzet van de nieuwe, pure PET-grondstof. De fabriek krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 34 miljoen euro Afronding: eind 2018

Kaneka investeert 34 miljoen euro in een extra lijn voor silicone polymeren, harsen die worden toegevoegd aan afdichtmiddelen, lijmen en coatings, om ervoor te zorgen dat deze uitharden nadat het product is aangebracht. Kaneka heeft momenteel twee productielijnen in België. Eind 2018 moet de installatie operationeel zijn.

Opdrachtgever: Kaneka Waar: Westerlo Investering: 15 miljoen Afronding: begin 2019

Kaneka investeert vijftien miljoen euro in extra productiecapaciteit voor schuimen van polyetheen en polypropeen in Westerlo. Het project omvat de bouw van extra geavanceerde faciliteiten met optimale procesbeheersbaarheid, waardoor hoogwaardige productinnovaties mogelijk zijn. De uitbreiding wordt begin 2019 afgerond.

Opdrachtgever: Kemira Waar: Botlek Investering: 30 miljoen Afronding: begin 2019

Kemira investeert 30 miljoen euro in een uitbreiding van de productiecapaciteit voor polymeren die worden gebruikt bij chemical enhanced oil recovery. De nieuwe capaciteit op de site in de Botlek kan naar verwachting in het begin van 2019 in gebruik worden genomen.

PETROCHEM 11 - 2018 44

PET11 K_Projecten.indd 44

23-10-18 17:30

PROJECTEN Opdrachtgever: Kronos Waar: Gent Investering: 36 miljoen Afronding: 2022

Kronos, producent van titaandioxide, investeert 26 miljoen euro in een uitbreiding van productiecapaciteit. Er komt een grotere pigmentfilter en mogelijk een vierde stoommaler en nieuwe verpakkingslijn. Hierdoor kan de productiecapaciteit verhoogd worden naar 120.000 ton per jaar. Daarnaast investeert het bedrijf 10 miljoen euro in energierecuperatie.

Opdrachtgever: Mitsui Chemicals Waar: Geleen Investering: 18,4 miljoen euro Afronding: medio 2020

Mitsui Chemicals investeert 18,4 miljoen euro in een fabriek voor het compounderen van polypropeen. De fabriek wordt in Geleen gebouwd een krijgt een productiecapaciteit van 30.000 ton per jaar. Volgens de planning zal de productie medio 2020 van start gaan.

Opdrachtgever: Morssinkhof Rymoplast Waar: Heerenveen Investering: 20 miljoen Afronding: begin 2019

Morssinkhof Rymoplast gaat een fabriek voor kunststofrecycling bouwen in Heerenveen. De fabriek wordt gebouwd naast de kunststofsorteerinstallatie van Omrin, HVC en Midwaste. De hypermoderne fabriek zal PP en HDPE uit consumentenafval verwerken tot nieuwe grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen.

Opdrachtgever: Nouryon Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2021

Om ook tijdens periodiek onderhoud aan de vraag naar chloor te kunnen voldoen, bereidt Nouryon (voorheen AkzoNobel Specialty Chemicals) een investering voor in twee parallelle productielijnen die los van elkaar kunnen functioneren. Dankzij het splitsen van de Rotterdamse fabriek kan het bedrijf straks continu via pijpleidingen chloor aan klanten leveren en zijn de nu nog incidentele chloortransporten niet meer nodig.

Opdrachtgever: Sekisui Waar: Geleen en Roermond Investering: 155 miljoen Afronding: 2020

Sekisui Chemical investeert 155 miljoen euro in een uitbreiding van de productie in Geleen en Roermond. Beide fabrieken krijgen er tot 2020 een derde productielijn bij voor folies in gelamineerd glas voor autoruiten.

Opdrachtgever: Sekisui Polymatech Waar: Roermond Investering: 12,3 miljoen euro Afronding: voorjaar 2020

Sekisui investeert 12,3 miljoen euro in een nieuw bedrijf, Sekisui Polymatech, en een fabriek in Roermond waar thermische interfacematerialen zullen worden geproduceerd. Deze worden gebruikt in elektrische en plug-in hybride voertuigen tegen de warmte van de lithium-ionbatterijen. Volgens planning wordt de fabriek operationeel in het voorjaar van 2020.

Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2018

Teijin Aramid gaat haar aramide-productiecapaciteit voor de Twaron supergaren uitbreiden. Het bedrijf investeert daartoe in een nieuwe spin-technologie voor de fabriek in Emmen. De extra capaciteit wordt vanaf 2018 beschikbaar.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Vynova Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Vynova breidt in Tessenderlo de capaciteit voor de productie van natriumhydroxide aanzienlijk uit. De uitbreiding zal tegelijkertijd extra capaciteit van chloor opleveren, die kan worden gebruikt voor de productie van ethyleendichloride. De voltooiing van het project wordt begin 2019 verwacht.

GROEN EN BIO Opdrachtgever: BioMCN Waar: Farmsum Investering: honderd miljoen euro Afronding: eind 2018

BioMCN in Farmsum gaat een productielijn voor methanol renoveren, die al sinds 2005 in de mottenballen ligt. De herstart van de lijn voegt 430.000 ton toe aan de productiecapaciteit (nu jaarlijks 360.000 ton). Ook investeert het bedrijf 1,2 miljoen euro in een installatie waarmee CO2, dat ontstaat bij de productie van biogas, kan worden omgezet in bio-methanol. Dit levert zo’n 15.000 ton bio-methanol op (nu jaarlijks 60.000 ton).

PETROCHEM 11 - 2018 45

PET11 K_Projecten.indd 45

23-10-18 17:30

PROJECTEN Opdrachtgever: IGE Solutions Waar: Amsterdam Investering: 28 miljoen euro Afronding: eind 2018

Een nieuwe fabriek in Amsterdam gaat per jaar ruim 30 miljoen liter brandstof voor de scheepvaart produceren uit 35.000 ton niet-recyclebaar plastic. IGE Solutions gebruikt daarvoor een bewezen technologie, die mede dankzij overheidssubsidie voor energieinnovatie voor het eerst commercieel wordt ingezet.

Opdrachtgever: PMC Waar: mogelijk Delfzijl Investering: onbekend Afronding: medio 2020

Purified Metal Company laat in Delfzijl een fabriek bouwen die vervuild staalschroot recyclet tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. Het Duitse ingenieursbureau Küttner en Visser & Smit Bouw gaan de fabriek turnkey bouwen en leveren die in juli 2020 op.

Opdrachtgever: Synvina Waar: Antwerpen Investering: 250 tot 300 miljoen euro Afronding: 2023-24

Synvina, de joint venture van Avantium en BASF, bouwt een furaandicarbonzuurfabriek (FDCA) voor de productie van biologische plastics op de Verbund-site van BASF in Antwerpen. De fabriek krijgt een capaciteit van 50.000 ton per jaar en is de eerste commerciële FDCA-fabriek ter wereld.

OLIE, GAS EN OFFSHORE Opdrachtgever: OOS International Waar: Serooskerke Investering: 1 miljard euro Afronding: 2019

Het Zeeuwse bedrijf OOS International gaat met het Chinese China Merchant Industry Holdings twee nieuwe schepen bouwen voor het slopen en installeren van offshoreplatforms. De investering bedraagt bijna een miljard euro. De schepen moeten in 2019 klaar zijn.

RAFFINAGE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF Antwerpen investeert onder de noemer Feedstock Flexibility Antwerp fors in de flexibiliteit van zijn stoomkraker. Deze kan straks meer LPG verwerken en zal daardoor meer methaangas produceren. Dit kan vervolgens als grondstof in het ammoniakbedrijf worden gebruikt.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Rotterdam Investering: 1 miljard dollar Afronding: najaar 2018

ExxonMobil breidt de hydrocracker-installatie op de raffinaderij in Rotterdam uit. De hydrocracker-installatie kan zwaardere producten omzetten in hoogwaardige eindproducten zoals EHC Group II basisolie en ultra-laagzwavelige diesel. De investering bedraagt meer dan 1 miljard dollar.

Opdrachtgever: ExxonMobil Waar: Antwerpen Investering: 730 miljoen euro Afronding: najaar 2018

ExxonMobil investeert 730 miljoen euro in de Antwerpse raffinaderij. Het bedrijf bouwt een delayed coker unit, een kraker die zware, hoogzwavelige restolie omzet in schonere olieproducten en transportbrandstoffen, zoals gasolie voor de scheepvaart en diesel.

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen-Oost Investering: 40 miljoen euro Afronding: 2020

Zeeland Refinery investeert 40 miljoen euro in haar hydrocracker. Het bedrijf zet in op een extra reactor van dertig meter hoog, die naast de twee bestaande reactoren wordt gebouwd. Tijdens de grote onderhoudsstop van de raffinaderij in 2020 zal de nieuwe reactor worden verbonden met de bestaande installatie.

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 250 miljoen Afronding: eind 2020

Alpha Terminals investeert 250 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 34 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 500.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen.

PETROCHEM 11 - 2018 46

PET11 K_Projecten.indd 46

23-10-18 17:30

PROJECTEN Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gate Terminal investeert in een debottlenecking van het pijpleidingsysteem in Rotterdam om vlotter schepen met LNG te kunnen laden. De snelheid van laden aan de steigers wordt daarmee verhoogd van 2.300 naar 4.000 kubieke meter per uur. De debottlenecking kan worden uitgevoerd zonder dat de fabriek moet worden stilgelegd. De werkzaamheden moeten medio 2019 klaar zijn.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte I Investering: enkele honderden miljoenen euro’s Afronding: eind 2019

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de open overslag van olieproducten en biobrandstoffen. De tanks variëren in grootte van vijf- tot vijftigduizend kubieke meter. De HES Hartel Tank Terminal wordt een onafhankelijke opslagterminal, maar BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal. De terminal zal eind 2019 gereed zijn.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 20 miljoen Afronding: vierde kwartaal 2018

Ineos Oxide breidt in Zwijndrecht de opslagcapaciteit voor ethyleenoxide uit met vier grote opslagtanks van elk vijftig meter lang. Daarmee komt er 2.000 ton extra opslagcapaciteit bij.

UPDATE Opdrachtgever: Oiltanking Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: medio 2022

Oiltanking Antwerp Gas Terminal wordt de logistieke partner van Borealis voor de handling van propeen en propaan. Daarom bouwt het bedrijf een nieuwe opslagtank met een capaciteit van 135.000 kubieke meter propaan.

Opdrachtgever: OTAG Waar: Antwerpen Investering: ruim honderd miljoen euro Afronding: 2019

Oiltanking Antwerp Gas Terminal (OTAG) investeert ruim honderd miljoen euro in nieuwe tankopslagcapaciteit en een nieuwe steiger. Met de bouw van een 135.000 kubieke meter butaantank zal in 2019 de capaciteit van de terminal bijna verdubbelen tot 273.000 kubieke meter. OTAG bouwt de butaantank voor Ineos.

Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: 120 miljoen euro Afronding: onbekend

Rubis Terminal breidt haar terminal in Rotterdam in vijf fases uit. In totaal bestaat de uitbreiding uit 45 tanks met een totale capaciteit van bijna 150.000 kubieke meter, waarmee een totale investering van 120 miljoen euro is gemoeid. Fase 1 van de uitbreiding is eind 2016 afgerond.

Opdrachtgever: Sea-Mol Waar: Antwerpen Investering: 300 à 400 miljoen euro Afronding: medio 2021

De Japanse groep MOL Chemical Tankers investeert samen met havengroep SEAInvest 300 à 400 miljoen euro in de bouw van een tankterminal voor vloeibare chemicaliën. Hiervoor wordt de joint venture Sea-Mol opgericht. De terminal wordt in fasen gebouwd en krijgt uiteindelijk een capaciteit van 500.000 kubieke meter.

Opdrachtgever: Sea-Tank Terminal Waar: Antwerpen Investering: 250 miljoen euro Afronding eerste fase: eind 2018

Sea-Tank Terminal bouwt in Antwerpen een dedicated tankterminal voor een wereldspeler uit de chemiesector. In eerste instantie krijgt de terminal een capaciteit van 750.000 kubieke meter. In een tweede fase wordt er mogelijk meer capaciteit bijgebouwd. Naar verwachting duurt de bouw van de terminal twee jaar. De investering wordt geraamd op 250 miljoen euro.

Opdrachtgever: Totseanergy Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding eerste fase: medio 2019

Totseanergy, een joint venture van Total en de groep SEA-invest, investeert honderd miljoen euro in een nieuwe terminal in Antwerpen. De investering omvat acht nieuwe tanks van elk twintigduizend kubieke meter, drie bijkomende laad- en losplaatsen en een pijpleiding tussen de terminal en de raffinaderij van Total.

PETROCHEM 11 - 2018 47

PET11 K_Projecten.indd 47

23-10-18 17:30

PROJECTEN Opdrachtgever: Vopak Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede kwartaal 2020

Vopak bouwt in Rotterdam vijftien nieuwe roestvrijstalen opslagtanks voor styreen en andere chemicaliën. Het gaat om 63.000 kubieke meter extra opslagcapaciteit op de Botlek-terminal. De expansie moet in het tweede kwartaal van 2020 gereed zijn.

UTILITIES Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: 2018

Bij Dow in Terneuzen wordt in 2018 een pilotinstallatie gebouwd om lagedrukstoom op te waarderen. Stoomrecompressie kan een belangrijke bijdrage leveren aan elektrificatie in de industrie. De pilotinstallatie bij Dow krijgt een capaciteit van tien ton per uur.

Opdrachtgever: Ecluse Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: najaar 2018

Ecluse gaat de energievoorziening op basis van aardgas van meerdere chemiebedrijven in Antwerpen vervangen door een warmtenet van ongeveer vijf kilometer lengte. Afnemers met een ‘letter of intent’ om warmte af te nemen, zijn Ineos, Lanxess, ADPO, Ashland, DNCP en Monument Chemical. Het netwerk kan op termijn groeien.

Opdrachtgever: EEW Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

EEW Energy from Waste breidt haar productiecapaciteit uit met een derde lijn. EEW levert energie in de vorm van stoom en elektriciteit aan de omliggende industrie op het chemiepark Delfzijl en in het industriegebied Oosterhorn. Het bedrijf maakt groene energie uit diverse soorten afval.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: najaar 2018

Evides Industriewater realiseert een tweede demiwaterfabriek op de Maasvlakte om de Botlek, Europoort en Maasvlakte 1 en 2 van hoogwaardig proceswater te kunnen voorzien. Eind december is de nieuwe fabriek succesvol in gebruik genomen. De komende maanden wordt het tweede deel van de installatie gerealiseerd en stijgt de productiecapaciteit van DWP Maasvlakte naar 800 kubieke meter per uur.

Opdrachtgever: Evides Industriewater Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het Rotterdamse haven- en industriegebied Botlek krijgt een centrale afvalwaterzuivering. AkzoNobel Industrial Chemicals, Huntsman, Emerald Kalama Chemical en Kemira hebben een intentieverklaring voor het project getekend. Evides Industriewater is de projectontwikkelaar en toekomstige bedrijfsvoerder van de nieuwe afvalwaterzuivering.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: vierde kwartaal 2018

Dow Terneuzen en Yara Sluiskil gaan waterstof uitwisselen via een oude, ondergrondse gasleiding van Gasunie. De gasleiding wordt vanaf mei omgebouwd en aangesloten, en kan als alles volgens planning verloopt in het vierde kwartaal van 2018 als waterstofleiding in gebruik worden genomen. Yara kan de waterstof van Dow inzetten als grondstof.

Opdrachtgever: Gasunie Transport Services Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Opdrachtgever: Gasunie en Enexis Waar: Wjister Investering: onbekend Afronding: medio 2019

Gasunie en Enexis bouwen vlakbij de groengasproductielocatie van Attero in Wijster (Drenthe) een enorme compressor. Deze Groen-gas-Booster comprimeert groen gas naar hoge druk zodat het kan worden ingevoed in het landelijke gasnet. De compressor zal medio 2019 in gebruik worden genomen.

Opdrachtgever: Groningen Seaports Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2018

De stoomleiding tussen AkzoNobel en Eneco Bio Golden Raand krijgt er achthonderd meter bij. Via deze uitbreiding gaat EEW de extra stoom die zij produceert, leveren aan AkzoNobel. De uitbreiding van de leiding moet in oktober 2018 gereed zijn. Dan worden de installaties van EEW en AkzoNobel aangesloten en is alles in december 2018 voltooid.

PETROCHEM 11 - 2018 48

PET11 K_Projecten.indd 48

23-10-18 17:30

PROJECTEN Opdrachtgever: Havenbedrijf Rotterdam Waar: Europoort en Pernis Investering: 50 miljoen euro Afronding: 2019

Havenbedrijf Rotterdam wil tussen Europoort en Pernis een 25 kilometer lange pijpleiding aanleggen voor het transport van laagzwavelige dieselolie. Het zogenoemde Diesel Common Carrier System is bedoeld om bedrijven in de productie, opslag en handel in dieselbrandstoffen met elkaar te verbinden. De ingebruikname is gepland voor 2019.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: Zwijndrecht Investering: 30 miljoen Afronding: medio 2019

Ineos Oxide investeert in Zwijndrecht zo’n dertig miljoen euro in een nieuwe hoge-drukstoomketel met een capaciteit van 150 MWth. Vier tijdelijke hoge-drukboilers, die dienen als stand-by, zijn al in gebruik genomen.

Opdrachtgever: LyondellBasell en Covestro Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: 150 miljoen euro Afronding: 2020

LyondellBasell en Covestro investeren 150 miljoen euro in een ‘bio plant’ en verbrandingsinstallatie op de Maasvlakte. Daarin wordt het afvalwater van de productie van propyleenoxide en styreenmonomeer behandeld en omgezet in stoom. De stoom wordt gebruikt als een energiebron in de bestaande productiefaciliteit op de locatie. Hierdoor ontstaat een circulair proces. Het project moet in 2020 klaar zijn.

PILOTS EN PLANNEN Opdrachtgever: AkzoNobel en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

AkzoNobel en Gasunie New Energy onderzoeken de mogelijkheden voor een grootschalige power-to-gas-installatie op het Chemie Park Delfzijl. De bedrijven willen een installatie ontwikkelen die – met een twintig megawatt waterelektrolyse-unit – duurzaam geproduceerde elektriciteit omzet in drie kiloton groene waterstof per jaar (dertig miljoen kubieke meter). Een besluit over de bouw van de installatie wordt in 2019 verwacht.

Opdrachtgever: AkzoNobel Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2021

AkzoNobel wil de productie van hoogzuiver vacuümzout op haar locatie in Delfzijl uitbreiden. Het project verhoogt de productie van de fabriek met ongeveer 25 procent. Het chemiebedrijf studeert nog op de plannen en wil in de eerste helft van 2018 een beslissing nemen. Bij groen licht moet het project vervolgens binnen drie jaar worden voltooid.

Opdrachtgever: ArcelorMittal en Dow Waar: Gent Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 87 miljoen euro Afronding: 2019/2020

Staalconcern ArcelorMittal, LanzaTech en Primetals Technologies investeren 87 miljoen euro in de Gentse vestiging van ArcelorMittal om bio-ethanol te maken uit gassen die vrijkomen bij staalproductie. Om de technologie van LanzaTech te testen, bouwen de partners een pilotplant, die ongeveer 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar zal produceren.

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2022

Avantium, AkzoNobel en RWE willen samen een bioraffinaderij van 100.000 ton bouwen op het Chemie Park Delfzijl. In de raffinaderij worden zuivere suikers gemaakt uit houtsnippers. Die suikers kunnen vervolgens worden gebruikt als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton houtsnippers per jaar, maar kan eventueel worden opgeschaald naar 350 kiloton per jaar. De fabriek zal mogelijk in 2022 in gebruik kunnen worden genomen.

Opdrachtgever: Avantium Waar: onbekend Investering: 20 miljoen euro Afronding: 2019

Avantium bouwt een nieuwe demonstratiefabriek die mono-ethyleenglycol (MEG) uit suikers gaat produceren. Het proces verloopt in één enkele stap en wordt Mekong genoemd. Waar de fabriek komt te staan is nog niet bekend, maar de ingebruikname is gepland voor 2019.

PETROCHEM 11 - 2018 49

PET11 K_Projecten.indd 49

23-10-18 17:30

GFx320 ad 185x132 NL.indd 1

9/10/18 12:04

Snel en betrouwbaar Onze Hydra compensatoren en Hydra metaalslangen zijn meer dan flexibel: we bieden onze klanten een oneindig aantal verschillende aansluitingen, voor elke toepassing het juiste! Van flenzen tot laseinden of draadnippels, volledig volgens klantenwens en zoveel u maar nodig heeft. Wij assembleren onze flexibele elementen snel en betrouwbaar.

Witzenmann Benelux NV Ter Stratenweg 13 B-2520 Oelegem www.witzenmann.be

Anzeige 190x130.indd 1

PET11 Advertenties.indd 50

25.02.14 14:14

23-10-18 16:50

Newsline PROCESINSTRUMENTATIE

Meettechnologie, service en kennis voor elke industrie KROHNE is wereldwijd toonaangevend op het gebied van ontwikkeling en productie van innovatieve en betrouwbare procesmeettechnologie en biedt oplossingen voor alle denkbare industrieën. We bieden onze klanten uitstekende producten en oplossingen, die hun verwachtingen in termen van kwaliteit, performance, service en ontwerp overtreffen. Onze klanten bevinden zich in een groot aantal verschillende industrieën zoals chemie, petro chemie, water en afvalwater, voedingsmiddelen, dranken, farmacie, olie en gas, papier en utiliteitsbouw. We tonen onze kennis van zaken niet alleen in standaard toepassingen, maar ook – en vooral – in veeleisende toepassingen die maatwerk

vereisen. Voor ons begint onze klantoriëntatie al in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase. Een groot aantal producten, dat nu wordt beschouwd als de industriestandaard, werd door ons in samenwerking met onze klanten ontwikkeld. Gebruikers over de hele wereld plukken de vruchten van innovaties van KROHNE.

Uitgave 5 | 2018

OPTIFLEX nieuw Nieuwste generatie, industrie specifiek ontworpen, geleide radar niveau transmitters

Wij maken het voor onze klanten mogelijk om hun processen op een veilige, betrouwbare, rendabele, economische en milieuvriendelijke manier te beheren. Dat is waarom veel bedrijven over de hele wereld de voorkeur geven aan KROHNE meettechnologie – enkelen zelfs al 90 jaar lang. Ons programma van flow, niveau, druk, temperatuur en analyse instrumentatie wordt continue verbeterd en gemoderniseeerd. In opvolging van de in 2017 geïntroduceerde complete lijn aan branche gerichte OPTIWAVE contactvrije radar niveaumetingen, is dit jaar een complete nieuwe lijn aan OPTIFLEX reflex/ TDR niveaumetingen op de markt gebracht. Ook deze lijn is industrie georiënteerd, waarbij rekening is gehouden met de wensen en eisen uit de markt, klantgericht zoals u van KROHNE gewend bent.

OPTIFLEX 3200, 6200, 7200 en 8200

OPTISONIC 4400 ultrasone flowmeter voor hoge procestemperaturen en drukken Met de nieuwe OPTISONIC 4400 introduceert KROHNE een inline ultrasone flowmeter voorzien van 2 meetpaden, toepasbaar in extreem warme of koude procesomstandigheden. Beschikbaar in twee uitvoeringen: hoge temperatuur (HT) en hoge druk (HP).

OPTISONIC 4400

Dankzij de volledig vrije doorlaat en de grote dynamische meetrange, verschaffen beide OPTISONIC 4400 uitvoeringen een uitstekende lange termijn stabiliteit, met een minimum aan bedrijfs- en onderhoudskosten. Twee parallelle meetpaden geven informatie over het flowprofiel en compenseren variërende flowprofielen. De robuuste en volledig gelaste constructie zonder bewegende delen is voorzien van beschermende kabels die ongevoelig zijn voor elektrische interferentie en/of omgevingsomstandigheden. Beide uitvoeringen worden standaard nat gekalibreerd. Opties zijn o.a. redundant ontwerp voor veiligheidstoepassingen met compleet gescheiden elektronica. Naast de 4…20 mA uitgangen verschaft de OPTISONIC 4400, HART 7, PROFIBUS PA/DP, Modbus RS485 en Foundation Fieldbus communicatie. Het instrument is NAMUR NE 107 compatibel.

De twee uitvoeringen in detail: OPTISONIC 4400 HT is met een temperatuur range van -45…+600°C, geschikt voor flowapplicaties zoals gesmolten zout of synthetische thermische olie/HFT in zonne-energiecentrales, hete vloeibare koolwaterstoffen in olieraffinaderijen, of voedingswatermeting in kolencentrales. Het instrument is leverbaar in diameter DN 25…1000 en heeft een onnauwkeurigheid van ±0,5 % m.v. ± 5 mm/s in een meetrange van 0,5…20 m/s. Sensormateriaal is standaard ASTM A1106 Gr B/A105N. Met een druk range tot 490 bar, is de OPTISONIC 4400 HP geschikt voor hoge druk applicaties van broninjectie en transportnetwerken in de olie- en gasindustrie, tot gebruik in (petro)chemische fabrieken/raffinaderijen. Het instrument meet met een onnauwkeurigheid van ± 1 % m.v. ± 10 mm/s. Sensormateriaal is standaard roestvaststaal AISI 316 (L), in diameter range DN 25…200. • High-end 2-kanaals inline ultrasone flow meter voor extreme omstandigheden • OPTISONIC 4400 HT voor temperaturen tot 600°C • OPTISONIC 4400 HP voor drukken tot 400 bar

Flow- en dichtheidsmeting van kalksuspensie in rookgasreiniging Een energiecentrale exploiteert een met kolen gestookte ultra superkritische stoomcentrale. Om te voldoen aan de strenge milieueisen voor uitstoot van zwaveldioxide en trioxide zijn de units voor rookgasreiniging, voorzien van rookgasontzwavelingsunits. Hiervoor wordt nat kalk gebruikt. De kalksuspensie wordt in de top van de absorptietoren via nozzles in het rookgas gesproeid. SOx wordt hierdoor uit de rookgasstroom geabsorbeerd.

Highlights OPTIMASS 7400 F • Coriolis massaflowmeter, ook voor geavanceerde procesapplicaties • Hoge nauwkeurige massaflow, dichtheid en volumeflowmeting van viskeus, abrasieve, agressieve of shear- gevoelige media • Enkelvoudige rechte meetbuis • Flens: DN 10…100 Max PN100/ASME Cl600; en andere • Beschikbaar in vier sensormaterialen: titanium, roestvaststaal, Hastelloy® of tantaal

Voor effectief gebruik van de kalk en een goede rookgasreiniging, moet de concentratie en flow van de kalksuspensie worden gecontroleerd. Het meten van de kalk is een uitdaging, het medium is erg kleverig en zeer abrasief. Voor de dichtheid/ concentratiemeting van de kalksuspensie, werden voorheen radiometrische dichtheidsmeters gebruikt. Echter om te voldoen aan alle milieu- en veiligheidsvereisten, bleken de instrumenten erg duur in gebruik. Het energiebedrijf ging op zoek naar een alternatief. Na prestatietesten van de dichtheidsmeting met Coriolis massaflowmeters van verschillende leveranciers, heeft het bedrijf gekozen voor de KROHNE OPTIMASS 7400 F. Deze massaflowmeters hebben een enkelvoudige rechte titanium meetbuis en zijn voorzien van speciale slijtvaste in- en uitloopstukken. De OPTIMASS 7400 is geschikt voor agressieve en kleverige media en meet betrouwbaar de

massaflow, dichtheid en temperatuur. Door gebruik van algoritmes kan het instrument ook de kalkconcentratie in de suspensie weergeven. Door toepassing van een enkelvoudige rechte buis coriolis massaflowmeter kan de energieleverancier afzien van nucleaire metingen, bespaart zodoende op bedrijfskosten en heeft de uitstoot minder impact op het milieu. Door het robuuste ontwerp van de OPTIMASS 7400 en de abrasieve bestendigheid van de meter, profiteert de klant van lage onderhoudskosten en een lange levensduur. • Effectief gebruik van kalk in ontzwavelingsunits van een energiecentrale • Monitoren van de concentratie en flow van zeer abrasief en verstoppingsgevoelig medium • Kostenefficiënt alternatief voor radiometrische dichtheidsmetingen

OPTIMASS 7400 en MFC 400 F

Nieuwste generatie, industrie specifiek ontworpen, geleide radar niveautransmitters De KROHNE OPTIFLEX serie is uitgebreid met 4 nieuwe modulaire TDR niveautransmitters voor veilig en nauwkeurig niveaumeten van vloeistoffen en vaste stoffen. Hiermee biedt KROHNE een uniek portfolio instrumenten ontworpen naar de wensen van de industrie, waaronder de OPTIFLEX 3200 C/F.

en drukken tot 40 bar. Zoals bijvoorbeeld in fruitextract, fruitsap, bier, palmolie, chocolade en oplosmiddelen.

• Enkele rvs staaf Ra < 0,76 µm of PTFE gecoate rvs staaf (TMF-T62, FDA-approved) • Meetafstand tot 4 m; niveau en interfacemeting • TBF mode, indirecte meting bij zeer laag reflecterend product • Overeenkomstig SIL 2/3: 1 stroomuitgang, 2 x stroomuitgang of 1 stroomuitgang + 1 schakelcontact • PACTware™, HART® DD en DTM met volledige functionaliteit, worden standaard kosteloos geleverd • 3 jaar garantie OPTIFLEX 3200 C/F

Complete instrumentatie oplossing voor membraanfiltratie installatie ECM Technologies Engineers levert oplossingen voor elektrochemisch verspanen, dit is een methode om heel precies contouren in elektrisch geleidbare metalen te snijden. Een dergelijk proces vereist een elektrolyt, welke in het werkstuk wordt geïnjecteerd, als medium tussen een elektrode en het te bewerken materiaal, waardoor de gewenste delen d.m.v. elektrolyse worden weggesneden. In het proces wordt demiwater met zware metaal ionen als afvalproduct afgevoerd, dat vervolgens moet worden gezuiverd door een membraan filtratiesysteem. Om een dergelijk zuiveringssysteem goed te laten functioneren, moet er een hele range aan parameters zoals flow, niveau, temperatuur, druk, pH, troebelheid en geleidbaarheid continue worden gecontroleerd. Voor een Europese klant heeft ECM Technologies een op maat gemaakt waterzuiveringssysteem voor een elektrochemisch

• 2-draads 4…20 mA (HART® 7) met optionele 2e uitgang • ±2 mm nauwkeurigheid

OPTIFLEX 3200 C/F de niveautransmitter voor vloeistoffen met hygiënische vereisten in de voedingsmiddelen-, dranken- en farmaceutische industrie. De natte delen hebben een hygiënisch ontwerp voor toepassing in processen met een CIP/SIP reinigingscyclus, met roestvaststalen behuizing, in compacte en remote uitvoering. Deze meet al een interface bij een toplaag/ drijflaag van 50 mm. De meter is ongevoelig voor stoom, schuim en condensatie, is eenvoudig te installeren en onderhoudsvrij. De meter is geschikt voor vloeistofapplicaties met hygiënische vereisten tot 4 m meetafstand, met temperatuur tot +150°C

Highlights OPTIFLEX 3200 C/F

bewerkingsproces ontwikkeld. De gehele installatie moest turn-key worden opgeleverd en ECM Technologies zocht een leverancier die een compleet en betrouwbaar instrumentatieprogramma kon leveren. KROHNE als totaalleverancier bood de oplossing, en heeft het gehele waterzuiveringssysteem voorzien van procesinstrumentatie, bestaande uit: • OPTIFLUX 1100 elektromagnetische flowmeters • OPTIMASS 1300 C coriolis massaflowmeter • OPTIFLEX 1100 geleide radar niveaumeters • DWM 2000 flowcontroller • OPTITEMP TRA-TS 35 gelaste multipart thermowell • OPTISENS IND 1000 inductieve geleidbaarheidsensoren • OPTISENS COND 1200 geleidbaarheidsensor • OPTISENS PH 8300 pH sensoren • OPTISENS TUR 2000 meetsysteem voor troebelheid • OPTIBAR P 3050 druktransmitters KROHNE kon aan alle meetvereisten voldoen, voor ECM Technologies een tijd en kosten besparende oplossing. Alle knowhow en procesinstrumenten werden geleverd door één totaal leverancier. • Meettechnologie voor turn-key waterzuiveringssysteem • Brede range aan meetvereisten inclusief flow, niveau, druk, temperatuur en analyse

Optimale Nm3 luchtmeting ter verbetering van de efficiency van persluchtsysteem Eau de Marseille, beheerder van een drinkwaterdistributienetwerk, voert als onderdeel van het energie- en milieuplan, over de afgelopen jaren een energy assessment van de installaties uit. In de drinkwaterzuivering willen ze de door de compressors geproduceerde hoeveelheid perslucht vaststellen. Met als doel een verbruiksbalans te creëren en de efficiency van de compressoren te berekenen, om vervolgens de energiekosten en het gehele proces te optimaliseren. De operator heeft een drukmeting (6…7 bar), temperatuur (25°C) en flow nodig voor het vaststellen van het standaard volume (tussen 100…585 Nm3/h). De wens is een zo nauwkeurig mogelijke meting – beginnend bij zero flow en over de gehele meetrange, overeenkomstig ISO 50001. KROHNE bood de oplossing met een combinatie van de OPTISONIC 7300C ultrasone flowmeter, de OPTIBAR P 1010 C druktransmitter en de OPTITEMP TRA-P10 temperatuurmeter inclusief OPTITEMP TT 22 C koptransmitter. Een van de instrumenten is geplaatst aan de uitgang van de hoofdcompressoren, twee andere zijn geïnstalleerd in de toevoerlijn van twee ozoninstallaties. Tevens werd een

verbruiksmeter geplaatst in de uitgang. De ultrasone flowmeter heeft een grote turndown ratio en maakt nauwkeurige flowmeting, beginnend bij minimum flow, mogelijk. De druken temperatuurtransmitters zijn op de OPTISONIC aangesloten en het instrument berekent de standaard volumeflow (Nm3/h). De persluchtverbruiksbalans werd in real time gecreëerd. De standaard volumeflowmetingen zijn nauwkeurig, herhaalbaar en kunnen vergeleken worden. Ultrasone flowmeting maakt “verliezen” in de perslucht levering zichtbaar. Door toepassing van de verbruiksanalyse, kon de klant de energie-efficiency verbeteren. De druk werd verlaagd van 6 of 7 bar naar 5.5 bar. Het energieverbruik van de compressoren werd gereduceerd met 15 %. Dankzij de installatie kon het bedrijf het proces optimaliseren. Hierdoor kon de klant 20 % op energiekosten besparen. De meetinstrumentatie werd snel terugverdiend en de klant voldoet aan de eisen van ISO 50001.

OPTISONIC 7300 C • Ultrasone flowmeter voor aardgas-, procesgas- en utiliteitsgasapplicaties • Brede dynamische range (groot turn down ratio) OPTIBAR P 1010 C • Druktransmitter voor basis druken niveauapplicaties • Hoge nauwkeurigheid (+/- 0.25 %) OPTITEMP TRA-P10 • Temperatuurmeter voor standaardapplicaties • Plug-in RTD sensor assemblage met een recht gelaste multipart thermowell OPTITEMP TT 22 C • Programmeerbare koptransmitter met RTD input • Ingang: 1 Pt10, 3-draads; Uitgang: 2-draads, 4…20 mA

• Verbruiksprofielen samenstellen voor energiebesparing • Druk en temperatuur gecompenseerde flowmeting van perslucht • Nauwkeurig vaststellen van perslucht flow over een brede meetrange

Ontmoet ons op de beurs

Neem voor meer informatie contact op met:

KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen. De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse en Belgische klanten zijn:

KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC DORDRECHT Kerkeplaat 14 3313 LC Dordrecht Nederland Tel.: +31 (0)78 - 6306 200 Fax: +31 (0)78 - 6306 405 e-mail: infonl@krohne.com

• Aquarama, 25 oktober 2018, Brabanthal Haasrode Leuven • KROHNE Academy Special, 15 november 2018, Van der Valk Dordrecht • KROHNE Academy Special, 22 november 2018, Van der Valk Assen De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com

KROHNE Belgium N.V. Noordkustlaan 16 1702 Groot-Bijgaarden België Tel.: +32 (0)2 - 4 66 00 10 Fax: +32 (0)2 - 4 66 08 00 e-mail: krohnebelgium@krohne.com www.krohne.com

PROJECTEN Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: onbekend

BASF wil de capaciteit van het geïntegreerde ethyleenoxidecomplex op haar Verbund-site in Antwerpen uitbreiden. Het gaat niet alleen om de productie van meer ethyleenoxide, maar ook om derivaten, zoals oppervlakte-actieve stoffen, ethanolamines en glycolethers. De definitieve investeringsbeslissing wordt in 2019 genomen.

Opdrachtgever: Battolyser Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: begin 2019

Een joint venture van TU Delft en Proton Ventures gaat een Battolyser bouwen naast de Magnum-centrale van Nuon in Eemshaven. Deze installatie kan als een batterij elektriciteit opslaan of leveren, én water splitsen in waterstof en zuurstof door elektrolyse. De eerste battolyser van 15kW/60kWh wordt begin 2019 in Eemshaven geplaatst.

Opdrachtgever: BioBTX Waar: Groningen Investering: onbekend Afronding: 2020

BioBTX heeft een demofabriek op het Zernikepark in Groningen gebouwd om groene aromaten uit vloeibare biomassa te maken. In 2019 volgt een uitbreiding naar vaste stoffen zoals vaste biomassa en afvalstoffen zoals plastic. De pilot loopt tot eind 2020.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Afronding: onbekend

BP overweegt zijn raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen straks meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: 75 miljoen euro Afronding: 2023

Chemours is van plan om 75 miljoen euro te investeren in de fabriek in Dordrecht om emissies te verlagen. Het gaat om een reductie met 99 procent van de totale GenX-emissies tegen het einde van 2020 ten opzichte van de emissie niveaus van 2017. Daarnaast gaat het om een emissiereductie van alle organische en gefluorideerde stoffen met tachtig procent in 2023.

Opdrachtgever: Corbion Waar: onbekend Investering: onbekend Afronding: onbekend

Corbion heeft plannen voor de bouw van een nieuwe melkzuurfabriek. De kans is groot dat de fabriek in Europa komt en Nederland zou dan een goeie kanshebber zijn als locatie. De fabriek zal een capaciteit van meer dan 100.000 ton per jaar krijgen.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: paar honderd miljoen euro Afronding: onbekend

De beslissing is nog niet gevallen maar Dow in Terneuzen maakt wel kans op de bouw van een nieuwe plasticfabriek. Het hoofdkantoor overweegt de mogelijkheden en kijkt daarbij naar de businesscase en naar welke soorten plastics Dow in Terneuzen kan maken op basis van de aanwezige grondstoffen.

Opdrachtgever: Dow Benelux en Tata Steel Nederland Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Afronding: 2025-2027

Chemieconcern Dow Benelux en staalproducent Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die rookgassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide daaruit omzet in synthetisch gas. Vervolgens kan Dow in Terneuzen daarvan plastics maken. De bouw hangt onder meer af van het succes van twee proefprojecten die eind 2018 en 2019 van start gaan. Twee testinstallaties bij staalproducent ArcelorMittal in Gent worden daarvoor verplaatst naar IJmuiden, om bij Tata Steel het proces te testen.

Opdrachtgever: o.a. Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2020

Een samenwerkingsverband van AkzoNobel, Van Gansewinkel, Air Liquide, AVR, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam wil een waste-to-chemicals-fabriek in Rotterdam realiseren. De installatie zal uit ongeveer 360.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval synthesegas en vervolgens zo’n 220.000 ton methanol gaan produceren.

PETROCHEM 11 - 2018 51

PET11 K_Projecten.indd 51

23-10-18 17:30

‘MET INHOUD MAKEN WE VERSCHIL’ U kent ons wel van de platforms Petrochem, iMaintain of Het Nieuwe Produceren. De kwaliteit van onze informatie en sterke onderlinge relaties hebben daarbij steeds onze prioriteit. Met diezelfde inzet verzorgen we ook inhoudelijke producties

Inspirerende opdracht Voor onze partner Van Meeuwen maken we bedrijfsfilms en diverse andere producties. Zo hebben we ook een bedrijfsmagazine geproduceerd. Wij werkten daarbij nauw samen met de directie van het bedrijf, wat resulteerde in een gezamenlijke redactie. Geweldig om te merken hoe gemakkelijk de partners van Van Meeuwen mee wilden werken aan een journalistiek inhoudelijke productie. Voor ons was het een inspirerende opdracht!

voor onze klanten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsmagazines, filmproducties, whitepapers, projectreportages, de organisatie van congressen en strategisch advies. Met combinaties daarvan kunnen we complete content-campagnes opbouwen.

‘Het team heeft goed samengewerkt en een mooi magazine gecreëerd, waarop we uit de markt ook zeer positieve reacties krijgen.’ Rogier van Meeuwen, managing director Van Meeuwen Industries

Ook samenwerken met Industrielinqs? Neem dan contact op met Janet Robben:

Of kijk op onze website: www.industrielinqs.nl

Liesbeth Schipper

Laura van der Linde

Miriam Rook

janet@industrielinqs.nl

eindredacteur

vakjournalist

eindredacteur

020-3122085

www.industrielinqs.nl Sjabloon advertentiepagina.indd 1 PET11 Advertenties.indd 52

26-03-18 23-10-18 16:32 16:51

PROJECTEN Opdrachtgever: Fluxys/Parkwind/Eoly Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend

Fluxys, Parkwind en Eoly willen een power-to-gas installatie bouwen waarin groene elektriciteit wordt omzet in groene waterstof dat in de bestaande aardgasinfrastructuur kan worden vervoerd en opgeslagen. De partijen onderzoeken in een eerste fase de haalbaarheid van de installatie.

UPDATE Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: 300 miljoen dollar Afronding: onbekend

Gunvor wilde 300 miljoen dollar steken in een upgrade van zijn Rotterdamse raffinaderij, maar heeft het project stilgelegd. Door verandering van omstandigheden kan de geplande investering in schonere brandstoffen niet meer uit. Gunvor zoekt een partner of een andere manier om het project toch door te laten gaan.

Opdrachtgever: o.a. Havenbedrijf Rotterdam Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2020

Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland hebben het CCS-project Porthos gelanceerd. Het gaat om een verzamelleiding door het havengebied in Rotterdam waaraan verschillende bedrijven door hen afgevangen CO2 kunnen leveren. Dit kan vervolgens nuttig worden gebruikt of offshore opgeslagen. Jaarlijks moet na 2020 zo’n twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen ton in 2030. De partijen nemen in 2019 een investeringsbeslissing.

Opdrachtgever: Ineos Waar: mogelijk Rotterdam/Antwerpen Investering: 2,7 miljard euro Afronding: 2022

Ineos investeert 2,7 miljard euro in een ethaankraker en een propaandehydrogeneringsfabriek, ergens aan de kust in Noordwest-Europa. Rotterdam en Antwerpen zijn mogelijke vestigingsplaatsen. De propaandehydrogeneringsfabriek zal 750.000 ton propaan per jaar omzetten in propeen. De capaciteit van de kraker is nog onbekend.

Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2023

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: InSciTe Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: 2018

Het publiek-private partnerschap InSciTe bouwt een multifunctionele proeffabriek voor de productie van olie uit lignine. Deze crude lignin oil (CLO) kan worden gebruikt als brandstof voor schepen en boten. De proeffabriek krijgt een capaciteit van zo’n 160 liter per dag en is naar verwachting in 2018 operationeel.

Opdrachtgever: Lowlands Methanol Waar: Rotterdam Investering: 75 miljoen euro Afronding: begin 2020

Het nieuwe bedrijf Lowlands Methanol is van plan een methanolfabriek te bouwen in de haven van Rotterdam. De afvalverwerkingsinstallatie moet per jaar 150.000 ton biomassa en afval gaan verwerken. In de fabriek worden hout en RDF (Refuse Derived Fuel) bewerkt en vergast.

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Afronding: onbekend

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningen-gas..

PETROCHEM 11 - 2018 53

PET11 K_Projecten.indd 53

23-10-18 17:31

uw e i n

t edi

DACE Price Booklet 33ste editie

DACE Prijzenboekje met online richtprijzen voor industriële procesinstallaties Praktisch en onmisbaar bij • Raming van projecten • Kostenafweging van alternatieve uitvoeringen • Toetsing van offerteprijzen • Vergelijking eigen prijzen met marktprijzen U vindt in DACE Price Booklet in combinatie met de website www.dacepricebooklet.com richtprijzen van vrijwel elk onderdeel van industriële procesinstallaties. Alle informatie in de nieuwe Engelstalige editie is volledig geactualiseerd. De online versie van DACE Price Booklet is toegankelijk via uw PC, tablet en smartphone. Het DACE Prijzenboekje en website wordt verzorgd door leden van de DACE Special Interest Group Cost Engineering Process

Ga voor meer informatie of uw bestelling naar www.vakmedianetshop.nl/dace

PET11 Advertenties.indd 54

Industry, kostendeskundigen die actief betrokken zijn bij investeringsprojecten en midden in de praktijk staan.

23-10-18 16:51

PROJECTEN Opdrachtgever: North Sea Port Waar: Zeeland Investering: onbekend Afronding: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen. Het onderzoek loopt tot 30 juni 2019.

NIEUW PROJECT Opdrachtgever: Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam Waar: IJmuiden Investering: onbekend Afronding: 2023-2024

Nouryon, Tata Steel en Port of Amsterdam onderzoeken de haalbaarheid van een honderd megawatt waterelektrolysefabriek voor de productie van maximaal vijftienduizend ton waterstof per jaar, plus zuurstof, op het terrein van Tata Steel in IJmuiden. Een definitief investeringsbesluit wordt verwacht in 2021, waarna de bouw rond 2023-2024 klaar zou kunnen zijn.

Opdrachtgever: o.a. Nuon Waar: Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023

Nuon, Gasunie en het Noorse Statoil werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Opdrachtgever: OCI Nitrogen en Re-N Technology Waar: Chemelot, Geleen Investering: onbekend Afronding: 2020

OCI Nitrogen wil in Geleen een installatie bouwen waarin mest kan worden verwerkt tot biogas, mestkorrels en de kunstmest ammoniumsulfaat. De installatie moet per jaar ongeveer 43.000 kubieke meter biogas produceren. Daarnaast verwacht OCI 75.000 ton mestkorrels en 30.000 kubieke meter ammoniumsulfaat te kunnen maken. OCI Nitrogen heroverweegt het project omdat er geen subsidie voor is toegekend.

Opdrachtgever: Photanol en Nouryon Waar: Delfzijl Investering: acht miljoen euro Afronding: 2020

Photanol gaat samen met Nouryon (voorheen AkzoNobel Specialty Chemicals) een demonstratiefabriek in Delfzijl bouwen, waarin bacteriën CO2 omzetten in organische zuren. De bouw van de fabriek kost acht miljoen euro, start in 2019 en zal ongeveer een jaar duren. Het organische zuur uit de te bouwen demofabriek - zo’n 10.000 tot 15.000 kilo - zal worden gebruikt in de MCA-fabriek van AkzoNobel. Als met de demonstratiefabriek een product van goede kwaliteit tegen een gunstige kostprijs kan worden geproduceerd, volgt een commerciële fabriek. Deze zou dan twintig tot dertig miljoen kilo gaan produceren. De bouw daarvan staat alvast gepland voor 2023.

Opdrachtgever: PolyStyreneLoop Waar: Terneuzen Investering: 6,5 miljoen euro Afronding: eind 2018

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval gaat recyclen. De bouw begint in de tweede helft van 2018. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. Het broomhoudende residu kan in een bestaande unit ICL-IP worden verwerkt tot zuivere broom. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Opdrachtgever: Vertoro Waar: mogelijk Geleen Investering: onbekend Afronding: 2019-2022

Vertoro bouwt een proeffabriek op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen waarin lignine wordt omgezet in een olie, die een basis kan zijn voor bijvoorbeeld harsen, chemicaliën en brandstoffen. Het is de bedoeling om in 2022 een volwaardige fabriek op Chemelot te realiseren met een capaciteit van tienduizend ton bio-olie per jaar.

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaa; 2021

De Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met partners Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De proefinstallatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet tegen het eerste kwartaal van 2021 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Afronding: onbekend

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd. PETROCHEM 11 - 2018 55

PET11 K_Projecten.indd 55

23-10-18 17:31

MARKET REVIEW ALGEMEEN

INDUSTRIE ISOLATIE

MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES)

ERIKS bv

Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR Postbus 280 1800 BK ALKMAAR Tel: +31 (0)72 514 15 14 Fax: +31 (0)72 515 56 45 E-mail: info@eriks.nl Website: www.eriks.nl Aandrijftechniek Afdichtings- & Rubbertechniek Stromingstechniek Industriële kunststoffen Gereedschappen, Onderhouds- & Veiligheidsproducten

CHEMICALS

Chemicals, Lime, Recycling and Automotive De Noord Chemicals b.v. Ridderpoort 14 2984 BG RIDDERKERK Postbus 257 2980 AG RIDDERKERK Tel: +31 (0)180- 41 59 88 Fax: +31 (0)180- 41 71 70 E-mail: info@noordchem.nl Website: www.noordchem.nl

PIPE SUPPORTS

Dutramex B.V. MAGION Process Control Engineering B.V. Advies, specificaties, cursus, inspecties en audits volgens Internationale CINI Standaard

NCTI

Hofweg 1, 3208 LE Spijkenisse Tel: +31 181 698030 Email: info@ncti.nl Website: www.ncti.eu

Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

MEETDIENSTEN IN HOOGSPANNINGSTECHNIEK

Onafhankelijk kennisinstituut voor procesisolatie in industrie

INSPECTIE, TANKS DRUKAPPARATEN, VLOEREN

Keuring, inspectie en bouw van (chemie)installaties BRL K903 gecertificeerd. Staal, RVS en kunststof.

Emsbroek B.V.

Industrieweg 11 7251 JT Vorden Tel: +31(0)575 55 73 06 E-mail: info@emsbroek.nl Website: www.emsbroek.nl

Foutlocalisatie- en kwaliteitsmetingen aan kabelverbindingen, transformatoren en schakelaars. Power Quality metingen en thermografie. Kabelmontage (moffen en eindsluitingen 25 – 170KV gecertificeerd) en kabelreparatie.

Joulz Energy Solutions B.V.

Zalmstraat 7a, 3016 DS Rotterdam Postbus 19230, 3001 BE Rotterdam Tel.: +31 (088) 895 88 88 E-mail: meetdienst@joulz.nl Website: www.joulz.nl/diensten/ meetdiensten

Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 Fax: +31(0)345 - 61 95 25 E-mail: sales@dutramex.com Website: www.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische Schokdempers Trillingsdempers Bewegingsbegrenzers Pijpophangingen & -ondersteuningen Klemsystemen Glijplaten Isolatiepakketten Counter Weight Systemen Staalconstructies

PROCESS CONTROL

MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl

DEMONTAGE

Kiwa Inspecta Nederland B.V. DDM Demontage B.V.

Industriële verhuizingen Demontage – Sloopwerken Transport – Asbestsanering Offshore

Postbus 70 2280 AB Rijswijk Tel: 088- 998 4621 Fax: 088- 998 4420 Email: inspectie@kiwa.nl Internet: www.kiwa.nl

Postbus 253 3454 ZM DE MEERN Tel: +31 (0)30- 666 97 80 Fax: +31 (0)30- 245 91 27 E-mail: info@ddm.eu Website: www.ddm.eu

Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van Petrochem, neemt u dan contact op met Jetvertising, Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000.

PETROCHEM 10 – 2018

PET01_MartketReview-liggend.indd PET11 Advertenties.indd 56 Alle pagina's

23-10-18 16:51

MARKET REVIEW STAALCONSTRUCTIES

STUDBOLTS

Frijns Steel Construction b.v.

BC Basco

De Valkenberg 14 6301 PM Valkenburg a/d Geul Postbus 150 6300 AD Valkenburg a/d Geul

MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY BOLTING

Tel: +31 (0)43 601 01 01 Fax: +31 (0)43 601 01 02 E-mail: info@frijnsgroup.com Website: www.frijnsindustrialgroup.com

Vierschaarstraat 7A 9160 LOKEREN Tel: +32 9 348 21 35 Gsm: +32 472 73 10 56 E-mail: sales@basco.be Website: www.bc-basco.com Contactpersoon : Toyah Timmermans

WARMTEBEHANDELING

Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings

Delta Heat Services B.V.

Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl

Bea Nederland B.V.

Anthony Fokkerstraat 2 3261 LB Oud Beijerland Postbus 1554 3260 BB Oud Beijerland Tel.: +31 (0)186 - 62 02 88 Fax: +31 (0)186 - 62 02 44 E-mail: sales@beaned.nl Website: www.beagroup.com

SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk

Locatie Rotterdam: Scheepsbouwweg 45, Rotterdam +31 78 699 96 90 rotterdam@smit-industrial.com Locatie Cuijk: Havenlaan 16, Katwijk NB cuijk@smit-industrial.com www.smit-industrial.com

UW VERMELDING HIER?

Neem contact op met Jetvertising Arthur Middendorp, tel. 070 399 0000

ENDRESS+HAUSER | NAARDEN | DONDERDAG 22 NOVEMBER Industrial Internet of Things (IIoT)

Programma

In de vierde industriële revolutie is alles met alles verbonden. Dat dit een positieve bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van processen, begrijpen we. Maar de grote vraag is natuurlijk: hoe? Hoe maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren?

15.00 uur

Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met de data security en privacy? Er zijn nu nog veel bedrijven die de kansen die IIoT biedt, laten liggen. Zonde! Na deze Masters of Industry heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvaten om ermee aan de slag te gaan.

17.00 uur

Initiatiefnemers:

[Sc

hri

Ontvangst

jf u

Netwerkborrel

AANMELDEN Deelname kost € 195 excl. btw. De bijeenkomst is KOSTELOOS voor partners en experts van onze platforms. Partners kunnen met hun VIP-code voor twee personen inschrijven. Bedrijfsleden van onze platforms kunnen de bijeenkomst met € 100 korting bijwonen. Uw VIP-code geldt als kortingscode.

www.mastersofindustry.nl

PETROCHEM 10 – 2018

Halve pagina MoI 22 november.indd 1

PET11 Advertenties.indd 57

in]

15.30 uur Start bijeenkomst • Welkomstwoord Laura van der Linde (iMaintain) • Presentaties Jaap Westeneng (Endress+Hauser) en Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel IJmuiden) • Discussie met sprekers en publiek • Kijkje in de Experience Room en kalibratie-installatie

20-09-18 14:15

18-10-18 16:51 23-10-18 16:47

AGENDA November 8 november 2018 Postillion Hotel, Dordrecht go.emersonprocess.com/nextgen-2018

22 november 2018 Endress+Hauser, Naarden www.mastersofindustry.nl

NextGen, Fast forward into a Smart Industry

Masters of Industry: Industrial Internet of Things

Tijdens NextGen gaat het over innovatie en IIoT-oplossingen, die meehelpen de betrouwbaarheid, beschikbaarheid en winstgevendheid van fabrieken te optimaliseren. Daarnaast wordt gekeken naar een thema dat steeds belangrijker wordt: cybersecurity, om te zorgen dat de nieuwe datastromen bij de juiste mensen veilig terechtkomen in de vorm van eenvoudige acties. De technologie mag dan wel zo ver zijn, maar zijn de mensen dat ook?

Maken we optimaal gebruik van het Industrial Internet of Things (IIoT)? Hoe kan automatisering helpen om zowel de bedrijfsvoering als de winstgevendheid te verbeteren? Tijdens deze Masters of Industry kijken we ook naar de spreekwoordelijke ‘beren op de weg’: hoe zit het met data security en privacy? Na dit college, dat wordt gehouden bij en in samenwerking met Endress+Hauser in Naarden, heeft u mogelijk voldoende inspiratie en praktische handvatten om ermee aan de slag te gaan. Met presentaties van Jaap Westeneng (Endress+Hauser), Hans Sintemaartensdijk (Tata Steel) en een kijkje in de Endress+Hauser Experience Room.

13 november 2018 Fontys Hogeschool, Eindhoven www.nen.nl/evenementen

Kennissessie rol van robotica in geautomatiseerde en flexibele productie Flexibel produceren tegen de kostprijs van massaproductie: robotica kan een belangrijke rol spelen bij het realiseren van dit doel. Maar ook andere technologieën, zoals operator support en slimme procesbesturing zijn nodig. Dit brengt wel een nieuwe uitdaging met zich mee. Welke standaarden zijn nu nodig om deze technologieën goed met elkaar te laten samenwerken? Tijdens deze kennissessie worden concrete praktijkhandvatten op het gebied van robot veiligheid en modulariteit gepresenteerd. Hierbij wordt onder andere ingegaan op de lessons learned en de rol van standaardisatie daarin. 14 november 2018 B.Amsterdam, Amsterdam www.3dcontentconference.com

3D Printing Content Conference For 3D printing to prosper, there must be items to print, 3D Printing marketplaces where those items can be found and secure distribution channels. A 3D Printing content owner focuses on the 3D content, irrespective where the 3D model will be 3D printed. This offers new opportunities for product manufacturers, 3D content rich organisations, brands, (product) designers, entrepreneurs, gaming industry, merchandising companies, and publishers to monetize their products/designs in new ways. 14-15 november 2018 Innovatiekracht, Spijkenisse www.iir.nl/events/opslagtanks

Opslagtanks Is het einde van de huidige manier van tankopslag in zicht? En wat verandert er concreet voor de opslagtanksector nu de transitie in gang is gezet? Ontdek welke gouden samenwerking u aangaat op weg naar verduurzaming, zonder daarbij veiligheid en innovatie uit het oog te verliezen. De thema’s van dit jaar zijn: energietransitie, veiligheid en innovatie.

28 november 2018 De Reehorst, Ede www.atexevent.nl

ATEX Event 2018 Voor iedere editie kiest de organisatie een specifiek thema. Voor 2018 ligt een extra nadruk op mechanische apparatuur. In tegenstelling tot elektrische apparatuur, waarvoor de inspecties en het onderhoud relatief nauwkeurig zijn beschreven, blijft de informatie voor mechanische apparatuur wat summier. Wanneer gaat het hier om een ontstekingsbron? Hoe voorkom je dat het een ontstekingsbron wordt of hoe dek je de veiligheid wanneer dit niet mogelijk is? En wat is er eigenlijk belangrijk wanneer je onderhoud uitvoert aan dit type apparatuur?

December

13 december 2018 Brightlands Chemelot Campus, Geleen www.industryandenergy.nl

Industry & Energy: When electrons power molecules Om de Europese klimaatuitdagingen en -doelen aan te gaan, is samenwerking nodig. Duurzame energie moet snel groeien in Europa. Maar hoe gaan we energieoverschotten opslaan? Aan de andere kant moet de industrie haar uitstoot en de fossiele grondstof verminderen. Elektrochemie lijkt de kortste weg naar negatieve CO2-emissies. Zowel de industrie als de energiesector moeten de nieuwe waardeketen met elkaar afstemmen en profiteren van de nieuwe mogelijkheden. Dit internationale congres (een initiatief van FME, Industrielinqs en VoltaChem met launching partner Chemelot en eventpartner Sabic) is gericht op de industrie en energiesector in Nederland, Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen. Het congres heeft een speciale focus op elektrificatie en elektrochemie. De voertaal is Engels.

PETROCHEM 11 - 2018 58

PET11 H Agenda.indd 58

23-10-18 17:32

RVG V

Servingthe theindustry industry Serving RijnDijk Staalconstructies is een speler formaat (middel)grote staalconstructieprojecten in de (petro)chemische RijnDijk Staalconstructies is een speler vanvan formaat voorvoor (middel)grote staalconstructieprojecten in de (petro)chemische industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw. de opdrachtgevers behoren industriële multinationals, industrie, zware industrie, energiemarkt en complexe utiliteitsbouw. Tot Tot de opdrachtgevers behoren industriële multinationals, EPC-contractors grote aannemers in binnenbuitenland. Projectmanagement, engineering, productie montage EPC-contractors en en grote aannemers in binnenen en buitenland. Projectmanagement, engineering, productie en en montage worden in eigen beheer uitgevoerd. worden in eigen beheer uitgevoerd. RijnDijk Staalconstructies is een zelfstandige werkmaatschappij binnen ‘Contracting’ divisie Andus Group. RijnDijk Staalconstructies is een zelfstandige werkmaatschappij binnen de de ‘Contracting’ divisie vanvan Andus Group. andere divisies ‘Manufacturing’ ‘Service & Maintenance’. Andus Group is een internationaal opererende De De andere divisies zijnzijn ‘Manufacturing’ en en ‘Service & Maintenance’. Andus Group is een internationaal opererende holdingmaatschappij gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld. holdingmaatschappij metmet gespecialiseerde werkmaatschappijen wereldwijd actief in een breed industrieel werkveld. Kennismaken? Graag. u even of kijk op www.rijndijk.com. Kennismaken? Graag. BeltBelt u even of kijk op www.rijndijk.com.

RijnDijk Staalconstructies | Fabrieksstraat 6021 RE Budel T +31 (0)40 - 246 7228 E info@rijndijk.com RijnDijk Staalconstructies BV BV | Fabrieksstraat 104,104, 6021 RE Budel | T |+31 (0)40 - 246 7228 | E |info@rijndijk.com

Pet11 omslag los.indd 59

23-10-18 17:44 23-10-18 17:44 24-10-18 10:45

Petrochem Nr. 11 - 2018

solid for liquid Arma Tankbouw is een ervaren specialist in het bouwen

Voor reparaties kunnen wij u zowel in koolstofstaal als RVS

en onderhouden van verticale koolstofstalen opslagtanks

van dienst zijn. Het uitvoeren van civiele werkzaamheden

voor de industrie. Afhankelijk van uw wensen bouwen wij

zoals het realiseren en onderhouden van fundaties en

opslagtanks ter plaatse of leveren wij over water aan.

tankputten doen wij volledig in eigen beheer.

www.armatankbouw.nl Nieuwland Parc 415, 2952 DE Alblasserdam | +31(0)78 890 7391 | info@armatankbouw.nl

PET11omslag A Cover.indd Pet11 los.indd 1 60

24-10-18 10:45